Bibliographic criteria: none
(All documents)
Search criteria: et
Your search found 155641 occurrences
More search results (batches of 100) First 1400 1401 1402 1403 1404 1405 1406 1407 1408 1409 1410 1411 1412 1413 1414 1415 1416 1417 1418 1419 1420 Last
Retrieve all occurrences (This may take some time to download) Click here for a KWIC Report
Occurrences 140965-142515:
140965. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Jovanović revision
PIA DESIDERIA
Cordis unius Hungarici dulci suae PATRIAE FELICITATEM et SECURITATEM aeternam
exoptantis.
Libertas in comitiis dicendi fundata est in avita Hunnorum sanctione, Thurocz. Chron.
p. 1. c. 10, quam Div. Stephanus L. 1. C. 4. et Andreas II. anno 1222.
140966. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
dulci suae PATRIAE FELICITATEM et SECURITATEM aeternam
exoptantis.
Libertas in comitiis dicendi fundata est in avita Hunnorum sanctione, Thurocz. Chron.
p. 1. c. 10, quam Div. Stephanus L. 1. C. 4. et Andreas II. anno 1222. confirmarunt.
Joann. Tomka-Szasaky in Comm. hist. et pol. de comitiis. 1790.
– – – – victorque volentes
per populos dat iura, viamque affectat Olympo.
140967. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Libertas in comitiis dicendi fundata est in avita Hunnorum sanctione, Thurocz. Chron.
p. 1. c. 10, quam Div. Stephanus L. 1. C. 4. et Andreas II. anno 1222. confirmarunt.
Joann. Tomka-Szasaky in Comm. hist. et pol. de comitiis. 1790.
– – – – victorque volentes
per populos dat iura, viamque affectat Olympo.
Virg. in fine Georg.
140968. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
dat iura, viamque affectat Olympo.
Virg. in fine Georg.
1.
1 Ius publicum, particulare et proprium Regni Hungariae, in
codice legum et historia patria ita valde dispersum, per viros et eruditione celebres et fide
in regem ac patriam integros colligi, in systema redigi, ac deinde in comitiis exhiberi
iubeatur; ut opus hoc tantae necessitatis tamque eximiae
140969. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Virg. in fine Georg.
1.
1 Ius publicum, particulare et proprium Regni Hungariae, in
codice legum et historia patria ita valde dispersum, per viros et eruditione celebres et fide
in regem ac patriam integros colligi, in systema redigi, ac deinde in comitiis exhiberi
iubeatur; ut opus hoc tantae necessitatis tamque eximiae utilitatis, quemadmodum
Tripartitum
140970. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
1.
1 Ius publicum, particulare et proprium Regni Hungariae, in
codice legum et historia patria ita valde dispersum, per viros et eruditione celebres et fide
in regem ac patriam integros colligi, in systema redigi, ac deinde in comitiis exhiberi
iubeatur; ut opus hoc tantae necessitatis tamque eximiae utilitatis, quemadmodum
Tripartitum olim Verböczii, legali sanctione firmari
140971. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
1.
1 Ius publicum, particulare et proprium Regni Hungariae, in
codice legum et historia patria ita valde dispersum, per viros et eruditione celebres et fide
in regem ac patriam integros colligi, in systema redigi, ac deinde in comitiis exhiberi
iubeatur; ut opus hoc tantae necessitatis tamque eximiae utilitatis, quemadmodum
Tripartitum olim Verböczii, legali sanctione firmari decretisque reliquis addi
140972. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Quodsi Suam Regiam Maiestatem extra Regni gremium residere oportet: tum
regius princeps, successor regis, qua dux Hungariae, in locum Suae Maiestatis,
lege id alioquin exigente, Budae resideat: ibidemque fungatur plenipotentiati
regis ministri et velut principalis commissarii munere.
4.
1 Morte Serenissimi Regis eveniente, per D. palatinum, vel iudicem curiae,
vel tavernicum, vel et per summum et secretarium regni
140973. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
plenipotentiati
regis ministri et velut principalis commissarii munere.
4.
1 Morte Serenissimi Regis eveniente, per D. palatinum, vel iudicem curiae,
vel tavernicum, vel et per summum et secretarium regni cancellarium (primatem), velut Regni
ministros*, SS. et Ordines Regni in generalia Regni comitia intra spatium 40
dierum per vicariales evocentur regales. 2 Evocatione vero tali
quacunque de causa intra
140974. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
regis ministri et velut principalis commissarii munere.
4.
1 Morte Serenissimi Regis eveniente, per D. palatinum, vel iudicem curiae,
vel tavernicum, vel et per summum et secretarium regni cancellarium (primatem), velut Regni
ministros*, SS. et Ordines Regni in generalia Regni comitia intra spatium 40
dierum per vicariales evocentur regales. 2 Evocatione vero tali
quacunque de causa intra terminum trium
140975. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
4.
1 Morte Serenissimi Regis eveniente, per D. palatinum, vel iudicem curiae,
vel tavernicum, vel et per summum et secretarium regni cancellarium (primatem), velut Regni
ministros*, SS. et Ordines Regni in generalia Regni comitia intra spatium 40
dierum per vicariales evocentur regales. 2 Evocatione vero tali
quacunque de causa intra terminum trium mensium non consequente, SS et OO. Regni Budam in
comitia pro prima
140976. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
(primatem), velut Regni
ministros*, SS. et Ordines Regni in generalia Regni comitia intra spatium 40
dierum per vicariales evocentur regales. 2 Evocatione vero tali
quacunque de causa intra terminum trium mensium non consequente, SS et OO. Regni Budam in
comitia pro prima quarti mensis die sua sponte, facto legali, concedant.
* 3 Similes Regis ministri sunt: dux Hungariae, curiae regiae magister,
thesaurarius, et aulae regiae cancellarius.
140977. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
quacunque de causa intra terminum trium mensium non consequente, SS et OO. Regni Budam in
comitia pro prima quarti mensis die sua sponte, facto legali, concedant.
* 3 Similes Regis ministri sunt: dux Hungariae, curiae regiae magister,
thesaurarius, et aulae regiae cancellarius.
5.
1 In comitiis ante coronationem ducis in regem Hungariae omnes
naevi, qui inde ab ultimis comitiis irrepsere, praevie corrigendi et ad leges ac municipales
140978. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
curiae regiae magister,
thesaurarius, et aulae regiae cancellarius.
5.
1 In comitiis ante coronationem ducis in regem Hungariae omnes
naevi, qui inde ab ultimis comitiis irrepsere, praevie corrigendi et ad leges ac municipales
consuetudines reducendi sunt. 2 Post solemnia coronationis vero,
inaugurata Sua Regia Maiestas cum Statibus et Ordinibus Regni in prorogatis comitiis de
immutandis in bonum reipublicae veteribus sancitis; de confirmandis et
140979. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ducis in regem Hungariae omnes
naevi, qui inde ab ultimis comitiis irrepsere, praevie corrigendi et ad leges ac municipales
consuetudines reducendi sunt. 2 Post solemnia coronationis vero,
inaugurata Sua Regia Maiestas cum Statibus et Ordinibus Regni in prorogatis comitiis de
immutandis in bonum reipublicae veteribus sancitis; de confirmandis et legalisandis Senatus
Regni Excelsi modo provisorio factis constitutionibus; deque constituendis, si opus
videretur, novellis legibus ultro deliberatura est.
140980. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
et ad leges ac municipales
consuetudines reducendi sunt. 2 Post solemnia coronationis vero,
inaugurata Sua Regia Maiestas cum Statibus et Ordinibus Regni in prorogatis comitiis de
immutandis in bonum reipublicae veteribus sancitis; de confirmandis et legalisandis Senatus
Regni Excelsi modo provisorio factis constitutionibus; deque constituendis, si opus
videretur, novellis legibus ultro deliberatura est.
6.
1 Barones Regni, qui una ministros et magistratus
140981. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
confirmandis et legalisandis Senatus
Regni Excelsi modo provisorio factis constitutionibus; deque constituendis, si opus
videretur, novellis legibus ultro deliberatura est.
6.
1 Barones Regni, qui una ministros et magistratus REGNI constituunt – D.
palatinus, judex curiae, tavernicus, et cancellarius (primas) Regni; sacrae item coronae
conservatores, et procurator nationis – cum has dignitates vacare contigerit, e propositis
per Regiam Maiestatem candidatis per SS. et OO.
140982. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
deque constituendis, si opus
videretur, novellis legibus ultro deliberatura est.
6.
1 Barones Regni, qui una ministros et magistratus REGNI constituunt – D.
palatinus, judex curiae, tavernicus, et cancellarius (primas) Regni; sacrae item coronae
conservatores, et procurator nationis – cum has dignitates vacare contigerit, e propositis
per Regiam Maiestatem candidatis per SS. et OO. eligantur.
2 Ne vero ideo quod ob solam harum dignitatum
140983. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ultro deliberatura est.
6.
1 Barones Regni, qui una ministros et magistratus REGNI constituunt – D.
palatinus, judex curiae, tavernicus, et cancellarius (primas) Regni; sacrae item coronae
conservatores, et procurator nationis – cum has dignitates vacare contigerit, e propositis
per Regiam Maiestatem candidatis per SS. et OO. eligantur.
2 Ne vero ideo quod ob solam harum dignitatum constitutionem SS. et OO.
Regni in comitia cogere difficile videatur,
140984. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ministros et magistratus REGNI constituunt – D.
palatinus, judex curiae, tavernicus, et cancellarius (primas) Regni; sacrae item coronae
conservatores, et procurator nationis – cum has dignitates vacare contigerit, e propositis
per Regiam Maiestatem candidatis per SS. et OO. eligantur.
2 Ne vero ideo quod ob solam harum dignitatum constitutionem SS. et OO.
Regni in comitia cogere difficile videatur, (casus autem hic etiam frequentior esse potest)
electio memoratorum Regni ministrorum unquam suspensa maneat taliterque modo
140985. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
(primas) Regni; sacrae item coronae
conservatores, et procurator nationis – cum has dignitates vacare contigerit, e propositis
per Regiam Maiestatem candidatis per SS. et OO. eligantur.
2 Ne vero ideo quod ob solam harum dignitatum constitutionem SS. et OO.
Regni in comitia cogere difficile videatur, (casus autem hic etiam frequentior esse potest)
electio memoratorum Regni ministrorum unquam suspensa maneat taliterque modo dictas
dignitates et officialatus diutius vacare contingat:
140986. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
2 Ne vero ideo quod ob solam harum dignitatum constitutionem SS. et OO.
Regni in comitia cogere difficile videatur, (casus autem hic etiam frequentior esse potest)
electio memoratorum Regni ministrorum unquam suspensa maneat taliterque modo dictas
dignitates et officialatus diutius vacare contingat: illico, cum aliqua earum
dignitatum vacantia enata fuerit, Excelsus Regni Senatus a Sua Regia Maiestate nominandos pro
vacantibus dignitatibus candidatos enixe flagitare, et nominatos intra spatium 40
140987. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
modo dictas
dignitates et officialatus diutius vacare contingat: illico, cum aliqua earum
dignitatum vacantia enata fuerit, Excelsus Regni Senatus a Sua Regia Maiestate nominandos pro
vacantibus dignitatibus candidatos enixe flagitare, et nominatos intra spatium 40 dierum
Statibus et Ordinibus Regni in generales comitatuum congregationes confluxuris notificare
teneatur. 3 Ex comitatibus deinde nomen illius individui, in quod plurima
Statuum vota conspiraverint, intra spatium aliarum 40 dierum ad
140988. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
vacare contingat: illico, cum aliqua earum
dignitatum vacantia enata fuerit, Excelsus Regni Senatus a Sua Regia Maiestate nominandos pro
vacantibus dignitatibus candidatos enixe flagitare, et nominatos intra spatium 40 dierum
Statibus et Ordinibus Regni in generales comitatuum congregationes confluxuris notificare
teneatur. 3 Ex comitatibus deinde nomen illius individui, in quod plurima
Statuum vota conspiraverint, intra spatium aliarum 40 dierum ad Excelsum Regni Senatum
repraesentetur, ut sic
140989. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
intra spatium aliarum 40 dierum ad Excelsum Regni Senatum
repraesentetur, ut sic dein ille, cui plurimi comitatus suffragantur, in Senatu Regni Excelso
solemniter proclamari, invitari, atque installari valeat.
4 Votorum vero, quisquis ille fuit, eventus, et suffragiorum provincialium
specifica qualitas occasione promulgandi per provincias novi dignitatarii in tesseram fidelis
computus Statibus et Ordinibus Regni ab Excelso Regni Senatu officiose intimetur.
7.
1
140990. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
solemniter proclamari, invitari, atque installari valeat.
4 Votorum vero, quisquis ille fuit, eventus, et suffragiorum provincialium
specifica qualitas occasione promulgandi per provincias novi dignitatarii in tesseram fidelis
computus Statibus et Ordinibus Regni ab Excelso Regni Senatu officiose intimetur.
7.
1 Barones Regni reliqui, ut et caeteri REGIS Ministri et
Officiales – Dapiferorum, Pincernarum, Agazonum etc. Regalium
140991. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
specifica qualitas occasione promulgandi per provincias novi dignitatarii in tesseram fidelis
computus Statibus et Ordinibus Regni ab Excelso Regni Senatu officiose intimetur.
7.
1 Barones Regni reliqui, ut et caeteri REGIS Ministri et
Officiales – Dapiferorum, Pincernarum, Agazonum etc. Regalium Magistri, Aulae Cancellarius,
Thesaurarius (Camerae Aulicae Praeses), Legati Hungariae Regis, Belliduces, Episcopi, etc.
etc.
140992. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
promulgandi per provincias novi dignitatarii in tesseram fidelis
computus Statibus et Ordinibus Regni ab Excelso Regni Senatu officiose intimetur.
7.
1 Barones Regni reliqui, ut et caeteri REGIS Ministri et
Officiales – Dapiferorum, Pincernarum, Agazonum etc. Regalium Magistri, Aulae Cancellarius,
Thesaurarius (Camerae Aulicae Praeses), Legati Hungariae Regis, Belliduces, Episcopi, etc.
etc. Consiliarii dein Regii Cancellariae,
140993. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Officiales – Dapiferorum, Pincernarum, Agazonum etc. Regalium Magistri, Aulae Cancellarius,
Thesaurarius (Camerae Aulicae Praeses), Legati Hungariae Regis, Belliduces, Episcopi, etc.
etc. Consiliarii dein Regii Cancellariae, Camerarum, et Tabularum Regiarum, etc. etc. omnes
solo nutu et arbitrio Regiae Maiestatis nominentur, eo tamen unice lege cauto, ne exteris ad
haec munia et dignitates aditus pateat.
8.
1 Sed vero
140994. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Magistri, Aulae Cancellarius,
Thesaurarius (Camerae Aulicae Praeses), Legati Hungariae Regis, Belliduces, Episcopi, etc.
etc. Consiliarii dein Regii Cancellariae, Camerarum, et Tabularum Regiarum, etc. etc. omnes
solo nutu et arbitrio Regiae Maiestatis nominentur, eo tamen unice lege cauto, ne exteris ad
haec munia et dignitates aditus pateat.
8.
1 Sed vero pro supremorum comitum dignitatibus et officiis
tres continuo
140995. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Belliduces, Episcopi, etc.
etc. Consiliarii dein Regii Cancellariae, Camerarum, et Tabularum Regiarum, etc. etc. omnes
solo nutu et arbitrio Regiae Maiestatis nominentur, eo tamen unice lege cauto, ne exteris ad
haec munia et dignitates aditus pateat.
8.
1 Sed vero pro supremorum comitum dignitatibus et officiis
tres continuo candidati, quos SS. et OO. respectivorum comitatuum dignos reputaverint, Regiae
Maiestati
140996. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
omnes
solo nutu et arbitrio Regiae Maiestatis nominentur, eo tamen unice lege cauto, ne exteris ad
haec munia et dignitates aditus pateat.
8.
1 Sed vero pro supremorum comitum dignitatibus et officiis
tres continuo candidati, quos SS. et OO. respectivorum comitatuum dignos reputaverint, Regiae
Maiestati praesentabuntur; ex his deinde unum designandi Regiae sit authoritatis.
2 Cavebit tamen procurator nationis ne in genere ad insigniora sive Regni,
140997. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
nominentur, eo tamen unice lege cauto, ne exteris ad
haec munia et dignitates aditus pateat.
8.
1 Sed vero pro supremorum comitum dignitatibus et officiis
tres continuo candidati, quos SS. et OO. respectivorum comitatuum dignos reputaverint, Regiae
Maiestati praesentabuntur; ex his deinde unum designandi Regiae sit authoritatis.
2 Cavebit tamen procurator nationis ne in genere ad insigniora sive Regni,
sive Regis officia alii admoveantur quam quorum
140998. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
OO. respectivorum comitatuum dignos reputaverint, Regiae
Maiestati praesentabuntur; ex his deinde unum designandi Regiae sit authoritatis.
2 Cavebit tamen procurator nationis ne in genere ad insigniora sive Regni,
sive Regis officia alii admoveantur quam quorum et antenati per tres continuas generationes
intemerata in patriam fide officiis quibuscunque sive Regni, sive Regis, quamquam minoribus,
defuncti sunt.
9.
1 Praelati
140999. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
antenati per tres continuas generationes
intemerata in patriam fide officiis quibuscunque sive Regni, sive Regis, quamquam minoribus,
defuncti sunt.
9.
1 Praelati et ecclesiastici, ordines item religiosi, qui bona
legaliter tenent, hoc ipso quidem iure veri sunt Status Regni, sed non nisi in gratiam
venerandae religionis segregatum Statuum Ordinem constituunt. 2 Caeterum,
quamvis ad conciliandum Romano-Catholicae,
141000. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
qui bona
legaliter tenent, hoc ipso quidem iure veri sunt Status Regni, sed non nisi in gratiam
venerandae religionis segregatum Statuum Ordinem constituunt. 2 Caeterum,
quamvis ad conciliandum Romano-Catholicae, velut Regni, religioni decus, ornamentum, et
splendorem maximopere intersit, ut huic Statuum Ordini sua constet authoritas; tamen ex bonis
proventibusque ecclesiarum, quibus illae dotatae sunt et quae porro etiam, velut dotes
ipsarum, in perpetuum pro illis conservari administrarique debent, saltem tantum pro
141001. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
constituunt. 2 Caeterum,
quamvis ad conciliandum Romano-Catholicae, velut Regni, religioni decus, ornamentum, et
splendorem maximopere intersit, ut huic Statuum Ordini sua constet authoritas; tamen ex bonis
proventibusque ecclesiarum, quibus illae dotatae sunt et quae porro etiam, velut dotes
ipsarum, in perpetuum pro illis conservari administrarique debent, saltem tantum pro
singillativis beneficiatorum dignitatibus exscindatur, quantum sive pro magnificentia
praesulum, sive pro presbiterorum honorifica vitam sustentandi ratione
141002. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ipsarum, in perpetuum pro illis conservari administrarique debent, saltem tantum pro
singillativis beneficiatorum dignitatibus exscindatur, quantum sive pro magnificentia
praesulum, sive pro presbiterorum honorifica vitam sustentandi ratione suffecturum fore ex
aequo et iusto iudicaverint Patres Patriae in comitiis congregati; alioquin non proprietario,
sed usufructuario iure bona ecclesiarum metropolitanarum, cathedralium, conventualium,
collegiatarum, abbatialium, praeposituralium, monasterialium, altarialium etc. per
141003. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
esset ne individuis venerabilis cleri
dignitates vel officia saecularia conferantur neque ulibi in dicasteriis publicis aliter quam
in qualitate repraesentantium sui ordinis admittantur.
10.
1 Magnates et Nobiles, quod alioquin ex lege naturae ad sui suorumque
felicitatem, ex fine vero illo civitatis, in quam sub ducibus et regibus olim coaluerunt, ad
sui suorumque securitatem omnimode procurandam obligentur; pristino illo praeclaro in Regno
Hungariae tum feliciter
141004. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
publicis aliter quam
in qualitate repraesentantium sui ordinis admittantur.
10.
1 Magnates et Nobiles, quod alioquin ex lege naturae ad sui suorumque
felicitatem, ex fine vero illo civitatis, in quam sub ducibus et regibus olim coaluerunt, ad
sui suorumque securitatem omnimode procurandam obligentur; pristino illo praeclaro in Regno
Hungariae tum feliciter florente securitatis instituto non iam nisi in monumentis superstite,
praesentibus vero rerum circumstantiis aliam utique nunc
141005. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
provisionem exigentibus, titulo
redimendae legalis, nobilitati certo summe onerosae insurrectionis, ex iusta
animisque Hungarorum peculiariter ingenita humanitate in levamen miserorum, communis
securitatis onera unice portantium, colonorum et civium iustum subsidium belli pacisque parem
securitatem exigentis tempore, quot annis libere tum applacidaturi sunt cum per Senatum Regni
Excelsum Statibus et Ordinibus Regni in provinciis generaliter congregatis praevie et
rationes Camerae Regiae de proventibus et
141006. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
peculiariter ingenita humanitate in levamen miserorum, communis
securitatis onera unice portantium, colonorum et civium iustum subsidium belli pacisque parem
securitatem exigentis tempore, quot annis libere tum applacidaturi sunt cum per Senatum Regni
Excelsum Statibus et Ordinibus Regni in provinciis generaliter congregatis praevie et
rationes Camerae Regiae de proventibus et erogationibus Thesauri Regni Regii, et praesentes
Regni necessitates clare ob oculos positae fuerint.
11.
141007. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
securitatis onera unice portantium, colonorum et civium iustum subsidium belli pacisque parem
securitatem exigentis tempore, quot annis libere tum applacidaturi sunt cum per Senatum Regni
Excelsum Statibus et Ordinibus Regni in provinciis generaliter congregatis praevie et
rationes Camerae Regiae de proventibus et erogationibus Thesauri Regni Regii, et praesentes
Regni necessitates clare ob oculos positae fuerint.
11.
1 Prout vero admiranda plane maiorum nostrorum sapientia,
141008. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
et civium iustum subsidium belli pacisque parem
securitatem exigentis tempore, quot annis libere tum applacidaturi sunt cum per Senatum Regni
Excelsum Statibus et Ordinibus Regni in provinciis generaliter congregatis praevie et
rationes Camerae Regiae de proventibus et erogationibus Thesauri Regni Regii, et praesentes
Regni necessitates clare ob oculos positae fuerint.
11.
1 Prout vero admiranda plane maiorum nostrorum sapientia, prudentiaque id,
quod verae libertatis
141009. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
pacisque parem
securitatem exigentis tempore, quot annis libere tum applacidaturi sunt cum per Senatum Regni
Excelsum Statibus et Ordinibus Regni in provinciis generaliter congregatis praevie et
rationes Camerae Regiae de proventibus et erogationibus Thesauri Regni Regii, et praesentes
Regni necessitates clare ob oculos positae fuerint.
11.
1 Prout vero admiranda plane maiorum nostrorum sapientia, prudentiaque id,
quod verae libertatis felicitatisque studiosissimae nationes aliae
141010. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
vero admiranda plane maiorum nostrorum sapientia, prudentiaque id,
quod verae libertatis felicitatisque studiosissimae nationes aliae nunc demum partim
meditantur, partim exsequuntur, mox iam in primis huius Inclyti Regni incunabulis salubriter
institutum fuit: ut praelati et magnates reliquos Regni nobiles omni quidem honoris, nulla
tamen civilium iurium praerogativa antecellant; ita ad perficiendum hoc felicis reipublicae
institutum etiam civibus, quartum Regni Statuum Ordinem constituentibus, etsi
non eadem honoris, eadem tamen
141011. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ita ad perficiendum hoc felicis reipublicae
institutum etiam civibus, quartum Regni Statuum Ordinem constituentibus, etsi
non eadem honoris, eadem tamen civilium iurium praerogativa, non saltem in concreto, sed
omnibus in individuo, ex iure civitatis et iustitia concedenda est. 2 Quodsi
deinde similia etiam de diversarum in Regnum receptarum Christianarum religionum
cultoribus lex constituerit; quod si concessa fuerit colonis rusticis,
terras dominorum suorum saltem colentibus, non
141012. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
si concessa fuerit colonis rusticis,
terras dominorum suorum saltem colentibus, non possidentibus, atque ideo in republica per
ipsos terrestres dominos sufficienter repraesentatis, nativa illa liberae migrationis
libertas: nae, tum in complemento vetustae suae et antesignanae gloriae posita gens Hungara
ultro quoque aliis populis se immitandam praeponet; utpote quae aequitati, ceu basi verae
libertatis, iam a patribus dudum fundatae, felicitatem totius populi nunc
superstruit omnibus numeris absolutam.
141013. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ceu basi verae
libertatis, iam a patribus dudum fundatae, felicitatem totius populi nunc
superstruit omnibus numeris absolutam.
12.
1 Ne per ministros et consiliarios, quos populorum libertati ac
constitutionibus legibusque rerum publicarum perniciosos atque delaterios saepe fuisse et
omnis retroacta posteritas clamat et Hungaria actu luget, Sua Regia Maiestas ulla unquam
ratione induci valeat ad rem publicam aliter quam
141014. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
numeris absolutam.
12.
1 Ne per ministros et consiliarios, quos populorum libertati ac
constitutionibus legibusque rerum publicarum perniciosos atque delaterios saepe fuisse et
omnis retroacta posteritas clamat et Hungaria actu luget, Sua Regia Maiestas ulla unquam
ratione induci valeat ad rem publicam aliter quam iuxta leges patrias publicaque sancita
moderandam; neque ulla insciis, aut inconsultis Statibus mutatio unquam fieri possit; cum
141015. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
12.
1 Ne per ministros et consiliarios, quos populorum libertati ac
constitutionibus legibusque rerum publicarum perniciosos atque delaterios saepe fuisse et
omnis retroacta posteritas clamat et Hungaria actu luget, Sua Regia Maiestas ulla unquam
ratione induci valeat ad rem publicam aliter quam iuxta leges patrias publicaque sancita
moderandam; neque ulla insciis, aut inconsultis Statibus mutatio unquam fieri possit; cum
interim tamen SS. et OO. ita frequenter
141016. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
posteritas clamat et Hungaria actu luget, Sua Regia Maiestas ulla unquam
ratione induci valeat ad rem publicam aliter quam iuxta leges patrias publicaque sancita
moderandam; neque ulla insciis, aut inconsultis Statibus mutatio unquam fieri possit; cum
interim tamen SS. et OO. ita frequenter ac id res publica legesque ipsae exigunt in generales
Regni conventus vix, ac ne vix quidem, nisi cum maxima regnicolarum incommoditate et
dispendio cogi queant: idcirco constituendus est Excelsus Regni Senatus,
comitiorum quasi
141017. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
sancita
moderandam; neque ulla insciis, aut inconsultis Statibus mutatio unquam fieri possit; cum
interim tamen SS. et OO. ita frequenter ac id res publica legesque ipsae exigunt in generales
Regni conventus vix, ac ne vix quidem, nisi cum maxima regnicolarum incommoditate et
dispendio cogi queant: idcirco constituendus est Excelsus Regni Senatus,
comitiorum quasi perennantium locumtenens, et hoc ipso summae potestatis authoritatisque
simul cum Sua Regia Maiestate particeps.
2 Excelsus hic Regni Senatus,
141018. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ac id res publica legesque ipsae exigunt in generales
Regni conventus vix, ac ne vix quidem, nisi cum maxima regnicolarum incommoditate et
dispendio cogi queant: idcirco constituendus est Excelsus Regni Senatus,
comitiorum quasi perennantium locumtenens, et hoc ipso summae potestatis authoritatisque
simul cum Sua Regia Maiestate particeps.
2 Excelsus hic Regni Senatus, cuius corpus constituant repraesentantes
Statuum omnis Ordinis, pro more comitiorum in duas tabulas, senatum populumque Regni
141019. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Statuum omnis Ordinis, pro more comitiorum in duas tabulas, senatum populumque Regni
Hungariae repraesentantes dividatur. 3 Tabulae Superioris, seu
Senatus Procerum, praesidium D. palatinus; vices praesidis iudex curiae, summi vero
et secretarii cancellarii Regni munus primas teneat; ipsum huius tabulae senatum constituant
proceres ex duobus primis Statuum Ordinibus in universum sedecim; ex singulo Ordine octo.
4 Status primi Ordinis repraesententur per duos episcopos, duos abbates sua
simul
141020. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
huius tabulae senatum constituant
proceres ex duobus primis Statuum Ordinibus in universum sedecim; ex singulo Ordine octo.
4 Status primi Ordinis repraesententur per duos episcopos, duos abbates sua
simul monasteria, duos praepositos maiores sua simul capitula, et duos minores suos simul
conventus repraesentantes, omnes vero proprie ad suum titulum possessionatos.
5 Status secundi Ordinis repraesententur per duos Regni barones, duos comites
supremos, duos comites liberos, duos item barones liberos. 6 His
141021. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
item barones liberos. 6 His asiideat
procurator regis, seu fiscus coronae, seu causarum regalium director.
7 In altera Excelsi huius Regni Senatus Tabula inferiore Senatum
Populi Hungarici repraesentante sub Praesidio tavernici et vicario praesidio
procuratoris nationis, seu tribuni seu oratoris populi consideant ex tertii et quarti Ordinis
Statibus assessores itidem sedecim; ex quolibet octo, et quidem pro repraesentandorum in hoc
Senatu quatuor generalium Regni districtuum quolibet,
141022. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
regalium director.
7 In altera Excelsi huius Regni Senatus Tabula inferiore Senatum
Populi Hungarici repraesentante sub Praesidio tavernici et vicario praesidio
procuratoris nationis, seu tribuni seu oratoris populi consideant ex tertii et quarti Ordinis
Statibus assessores itidem sedecim; ex quolibet octo, et quidem pro repraesentandorum in hoc
Senatu quatuor generalium Regni districtuum quolibet, repraesentantes quatuor.
8 Horum duo sint nobiles ex duobus
141023. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Senatus Tabula inferiore Senatum
Populi Hungarici repraesentante sub Praesidio tavernici et vicario praesidio
procuratoris nationis, seu tribuni seu oratoris populi consideant ex tertii et quarti Ordinis
Statibus assessores itidem sedecim; ex quolibet octo, et quidem pro repraesentandorum in hoc
Senatu quatuor generalium Regni districtuum quolibet, repraesentantes quatuor.
8 Horum duo sint nobiles ex duobus diversis comitatibus, duo
vero cives, pariter ex diversis duabus civitatibus
141024. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
inferiore considentium magistratus ultra unum mensem duret.
2 Quapropter semper s uccedant prioribus exacto mense novi alii
ex repraesentandis quatuor Regni partibus ablegati per procuratorem nationis evocandi ex
illis in specie comitatibus et civitatibus, qui vel quae in serie pro quolibet generali Regni
districtu ob id peculiariter in comitiis elaboranda ordine invicem consequentur.
3 Tabulae autem superioris decedentibus
assessoribus in Senatu Procerum
141025. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
3 Tabulae autem superioris decedentibus
assessoribus in Senatu Procerum succedant semper repraesentandarum vacantium
dignitatum per Regnum seniores; ita Excelsus hic Procerum Senatus coalescet semper e viris et
aetate et consilio venerandis, qui, quod magistratum ad dies vitae, sanitate favente,
constanter gerunt, omnium in Senatu etiam anteactorum memores optime certe iis consulent quos
necessitas sustentandae reipublicae libertatis in Excelsi Senatus Tabula inferiore
141026. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
3 Tabulae autem superioris decedentibus
assessoribus in Senatu Procerum succedant semper repraesentandarum vacantium
dignitatum per Regnum seniores; ita Excelsus hic Procerum Senatus coalescet semper e viris et
aetate et consilio venerandis, qui, quod magistratum ad dies vitae, sanitate favente,
constanter gerunt, omnium in Senatu etiam anteactorum memores optime certe iis consulent quos
necessitas sustentandae reipublicae libertatis in Excelsi Senatus Tabula inferiore frequenter
141027. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Hungariae, velut plenipotentiato regis ministro,
eiusque principali comissario pro sanctione exhibenda erunt; quo sic illa etiam usque in
futura comitia (quae stante hac provisione saltem occasione inaugurationis novi regis ita,
uti supra dictum, celebrari sufficeret) vim et vigorem provisoriae legis
consequantur, et per Regiae Suae Maiestatis summam executivam potestatem mox in effectum
sacrosancte perduci valeant.
15.
1 Prout
141028. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
principali comissario pro sanctione exhibenda erunt; quo sic illa etiam usque in
futura comitia (quae stante hac provisione saltem occasione inaugurationis novi regis ita,
uti supra dictum, celebrari sufficeret) vim et vigorem provisoriae legis
consequantur, et per Regiae Suae Maiestatis summam executivam potestatem mox in effectum
sacrosancte perduci valeant.
15.
1 Prout Procuratoris Regis, seu causarum regalium Directoris interest
141029. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
interest iura
Regiae Maiestatis tutari, reos criminis laesae Dignitatis Regiae iuri sistere etc: ita ad
officium procuratoris nationis, seu tribuni, seu oratoris populi
Hungarici principaliter pertinebit, pro iuribus Statuum et Ordinum, constitutionibusque Regni
fundamentalibus illibate servandis omnem adhibere vigilantiam, reos criminis laesae legis vel
constitutionum iuris publici aut et aliter quocunque demum modo infideles in patriam etiam
ministros et legatos etc. coram Senatum
141030. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
seu tribuni, seu oratoris populi
Hungarici principaliter pertinebit, pro iuribus Statuum et Ordinum, constitutionibusque Regni
fundamentalibus illibate servandis omnem adhibere vigilantiam, reos criminis laesae legis vel
constitutionum iuris publici aut et aliter quocunque demum modo infideles in patriam etiam
ministros et legatos etc. coram Senatum Regni Excelsum aut comitia in ius vocare, actionem
contra eos erigere, evincere etc. etc.
16.
141031. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
pertinebit, pro iuribus Statuum et Ordinum, constitutionibusque Regni
fundamentalibus illibate servandis omnem adhibere vigilantiam, reos criminis laesae legis vel
constitutionum iuris publici aut et aliter quocunque demum modo infideles in patriam etiam
ministros et legatos etc. coram Senatum Regni Excelsum aut comitia in ius vocare, actionem
contra eos erigere, evincere etc. etc.
16.
1 Cum generales Statuum in comitatibus congregationes non
141032. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Cum generales Statuum in comitatibus congregationes non nisi quolibet
trimestri semel celebrari consveverint, nec Ordines Statuum sine magna molestia frequentius
cogi in unum valeant; cum interim in provinciis comitatuum rem publicam in felicitatem
populorum continuo et sine intermissione administrari nihilo minus expediat: particulares
comitatuum senatus, sub nomine particularium congregationum, in defixis locis
perpetuo considentes instituendi sunt. 2 In his senatibus sub praesidio
vice-comitum et vicario
141033. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
continuo et sine intermissione administrari nihilo minus expediat: particulares
comitatuum senatus, sub nomine particularium congregationum, in defixis locis
perpetuo considentes instituendi sunt. 2 In his senatibus sub praesidio
vice-comitum et vicario praesidio substitutorum vice-comitum consideant assessores in
restauratoriis eligendi, ordinarii, pro et ex quolibet comitatus processu duo;
quibus dein accedat notarius et fiscalis.
3 Iudices Nobilium his senatibus non
141034. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
particularium congregationum, in defixis locis
perpetuo considentes instituendi sunt. 2 In his senatibus sub praesidio
vice-comitum et vicario praesidio substitutorum vice-comitum consideant assessores in
restauratoriis eligendi, ordinarii, pro et ex quolibet comitatus processu duo;
quibus dein accedat notarius et fiscalis.
3 Iudices Nobilium his senatibus non intersint; verum foris in
suis processibus perpetuo resideant curaturi ut cuncta generalium et particularium
141035. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
instituendi sunt. 2 In his senatibus sub praesidio
vice-comitum et vicario praesidio substitutorum vice-comitum consideant assessores in
restauratoriis eligendi, ordinarii, pro et ex quolibet comitatus processu duo;
quibus dein accedat notarius et fiscalis.
3 Iudices Nobilium his senatibus non intersint; verum foris in
suis processibus perpetuo resideant curaturi ut cuncta generalium et particularium
congregationum iussa intra ambitum suorum processuum illico in exsecutionem
141036. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ordinarii, pro et ex quolibet comitatus processu duo;
quibus dein accedat notarius et fiscalis.
3 Iudices Nobilium his senatibus non intersint; verum foris in
suis processibus perpetuo resideant curaturi ut cuncta generalium et particularium
congregationum iussa intra ambitum suorum processuum illico in exsecutionem deducantur;
ipsorum etiam erit inquisitiones, oculatas, etc. peragere, lites in foro suo non
contentioso, sed amicabili, sopire, superare
141037. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
in foro suo non
contentioso, sed amicabili, sopire, superare etc. etc. deque adhibita sua opera
testimonium partibus exhibere etc; ad congregationes generales tantum ideo comparebunt ut,
cum ibi generalium et particularium congregationum protocolla lecta fuerint, de procurata per
suos processus comissorum exsecutione mox referre respondereque valeant.
17.
1 Iidem hi comitatuum
141038. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
regiisque
constitui soliti sub nomine sedium iudiciariarum diebus aliis etiam pro iudiciis
considebunt iudicabuntque causas qua fora p rimae instantiae quorumcunque
incattorum sub suam iurisdictionem pertinentium indiscriminatim de substrato quo- et
quantocunque. 2 Ab his foris appellatae causae pro revisione
transmittentur ad Tabulas Regias, necessario multiplicandas, tum ideo, quod
causas facile omnes totius late protensi Regni ibi velut in foro appellatorio
141039. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
superfluarum districtualium tabularum erigatur.
4 Consiliarii harum tabularum, quod Aulae Regiae nomine hic feratur
sententia, praeter Vice-palatinum, Vice-iudicem curiae, vice-tavernicum (ob causas huc
appellatas etiam regiarum civitatum omnium sine discrimine), et vicarium primatis, assessorem
unum archi-episcopalem; deinde praeter quatuor protocolarios (omnes hos per respectivos suos
principales seu repraesentatos etiam in posterum denominandos) caeteri omnes ad nutum et
libitum Suae Regiae Maiestatis, ex omnibus tamen quatuor
141040. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
appellatas etiam regiarum civitatum omnium sine discrimine), et vicarium primatis, assessorem
unum archi-episcopalem; deinde praeter quatuor protocolarios (omnes hos per respectivos suos
principales seu repraesentatos etiam in posterum denominandos) caeteri omnes ad nutum et
libitum Suae Regiae Maiestatis, ex omnibus tamen quatuor Regni statuum ordinibus, ac
consequenter etiam civibus, nominentur.
5 Ab his foris revisoriis demum causae ultra appellatae (appellata vero
saltem iis concedenda quibus in foro primo et
141041. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
nutum et
libitum Suae Regiae Maiestatis, ex omnibus tamen quatuor Regni statuum ordinibus, ac
consequenter etiam civibus, nominentur.
5 Ab his foris revisoriis demum causae ultra appellatae (appellata vero
saltem iis concedenda quibus in foro primo et altero appellatorio dispar obtigit sententia)
ad Senatum Regni Excelsum, comitiorum vicarium, velut sup remum
iustitiarium forum pro superrevisione deferantur. 6 Et
cum in Senatu Regni Excelso pro iure dicendo consessum
141042. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
vero
saltem iis concedenda quibus in foro primo et altero appellatorio dispar obtigit sententia)
ad Senatum Regni Excelsum, comitiorum vicarium, velut sup remum
iustitiarium forum pro superrevisione deferantur. 6 Et
cum in Senatu Regni Excelso pro iure dicendo consessum fuerit, tum per quatuor Statuum
Ordinumque syndicos per ipsos singillativos ordines constituendos; cum vero pro politicorum
negotiorum tractatione conventum fuerit, tum per secretarios ordinum quatuor cancellarios,
141043. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
pro politicorum
negotiorum tractatione conventum fuerit, tum per secretarios ordinum quatuor cancellarios,
similiter nominandos, ad plenum senatum referetur; assessores quippe ipsos in senatibus non
referre, sed tantum arbitros vel iudices propositorum vel allegatorum esse et decet et
expedit rei publicae.
7 Caeterum secretarii Ordinum cancellarii primatis directioni ita ut
syndici Ordinum directioni procuratoris nationis suberunt.
18.
141044. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
negotiorum tractatione conventum fuerit, tum per secretarios ordinum quatuor cancellarios,
similiter nominandos, ad plenum senatum referetur; assessores quippe ipsos in senatibus non
referre, sed tantum arbitros vel iudices propositorum vel allegatorum esse et decet et
expedit rei publicae.
7 Caeterum secretarii Ordinum cancellarii primatis directioni ita ut
syndici Ordinum directioni procuratoris nationis suberunt.
18.
141045. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
primatis directioni ita ut
syndici Ordinum directioni procuratoris nationis suberunt.
18.
1 Thesaurum Regni Regium Camerae Regiae administrent,
camerarum itaque Aulicae Budae considentis, et caeterarum in districtibus et
montanis existentium praesides, consiliarios, caeterosque officiales omnes Sua Regia
Maiestas, ea plane, qua in Tabulis Regiis ratione ex Statibus omnium Ordinum constituat.
2 Camerae Regiae omnes, ac per
141046. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
syndici Ordinum directioni procuratoris nationis suberunt.
18.
1 Thesaurum Regni Regium Camerae Regiae administrent,
camerarum itaque Aulicae Budae considentis, et caeterarum in districtibus et
montanis existentium praesides, consiliarios, caeterosque officiales omnes Sua Regia
Maiestas, ea plane, qua in Tabulis Regiis ratione ex Statibus omnium Ordinum constituat.
2 Camerae Regiae omnes, ac per consequens etiam
141047. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
etiam
montanisticae, Camerae Regiae Aulicae Budensi subordinabuntur; haec vero
protocolla sua Excelso Regni Senatui exhibere teneatur.
3 In Thesaurum Regni Regium influent:
1) reditus ex bonis Coronae et Fisci;
2) reditus ex regalibus, peculiis, fodinis, tricesimis, sale, posta, etc. etc;
3) reditus ex fundo religionario, et rescissis ecclesiasticorum ordinumque religiosorum
bonis et capitalibus;
4) reditus ex
141048. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
3 In Thesaurum Regni Regium influent:
1) reditus ex bonis Coronae et Fisci;
2) reditus ex regalibus, peculiis, fodinis, tricesimis, sale, posta, etc. etc;
3) reditus ex fundo religionario, et rescissis ecclesiasticorum ordinumque religiosorum
bonis et capitalibus;
4) reditus ex contributione colonorum et civium, subsidiis item annuis reluitionalibus
nobilium etc. etc.
4 Procurabitur vero ex reditibus
141049. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
1) reditus ex bonis Coronae et Fisci;
2) reditus ex regalibus, peculiis, fodinis, tricesimis, sale, posta, etc. etc;
3) reditus ex fundo religionario, et rescissis ecclesiasticorum ordinumque religiosorum
bonis et capitalibus;
4) reditus ex contributione colonorum et civium, subsidiis item annuis reluitionalibus
nobilium etc. etc.
4 Procurabitur vero ex reditibus Thesauri Regni Regii:
1) Aulae Regiae intertentio
141050. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
2) reditus ex regalibus, peculiis, fodinis, tricesimis, sale, posta, etc. etc;
3) reditus ex fundo religionario, et rescissis ecclesiasticorum ordinumque religiosorum
bonis et capitalibus;
4) reditus ex contributione colonorum et civium, subsidiis item annuis reluitionalibus
nobilium etc. etc.
4 Procurabitur vero ex reditibus Thesauri Regni Regii:
1) Aulae Regiae intertentio conformis plurium simul per Coronam Hungariae Regnorum Regis
141051. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
5) extraordinariae erogationes in rem commercii, viarum, agriculturae, industriae, etc, rem
item sanitatis publicae tempore epidemiarum etc.
19.
1 Milites legionum Hungaricarum et Regiae Maiestati et Statuum Ordinibus
iure iurando devinciantur; nunquam citra annutum Senatus Regni Excelsi e limitibus
provinciarum Hungaricarum educantur. 2 Supremus armorum per Regnum Hungariae
praefectus Budae cum suo dicasterio bellico considens patriae
141052. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
extraordinariae erogationes in rem commercii, viarum, agriculturae, industriae, etc, rem
item sanitatis publicae tempore epidemiarum etc.
19.
1 Milites legionum Hungaricarum et Regiae Maiestati et Statuum Ordinibus
iure iurando devinciantur; nunquam citra annutum Senatus Regni Excelsi e limitibus
provinciarum Hungaricarum educantur. 2 Supremus armorum per Regnum Hungariae
praefectus Budae cum suo dicasterio bellico considens patriae sit filius, ipsa
141053. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
20.
1 Ordo S. Stephani, velut Hungaricus equestris, pro meritis
constitutus, aliquibus maioribus Regni dignitatibus iustis de causis suapte necessario
copuletur; alioquin ad insignes dignitates non nisi quibus et merita in patriam sunt,
promoventur.
21.
1 Transylvania, Gallicia, Lodomeria etc. ea qua Croatiae,
Sclavoniae etc. Regna ratione Hungariae Matri incorporentur, interesse
141054. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
1 Transylvania, Gallicia, Lodomeria etc. ea qua Croatiae,
Sclavoniae etc. Regna ratione Hungariae Matri incorporentur, interesse horum Regnorum illi
Regni Hungariae commune efficiatur, eorumque Regnorum voyvodae et bani per respectiva Regna
ita, ut apud Hungaros palatinus, constituantur.
2 Denique –
22.
– – Ne tanta animis assvescite
141055. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
tela manu, sanguis meus.
(Virg. Aeneid. L. VI.)
De variis nobilitandi modis et nobilium classibus quae olim in Hungaria
viguerunt
§ 1 Hungari principio omnes ex aequo liberi fuerunt.
1 Hungari, sicut omnes alii pastores populi, dum regnum occuparunt,
141056. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
omnes alii pastores populi, dum regnum occuparunt, nullam
hereditariae nobilitatis idaeam habuerunt. 2 Cum
constitutio eorum fuerit mere militaris, singulum nationis
individuum erat miles eoque nomine omnes et exemptione a quibusvis aliis
servitiis et praestationibus, et iure terras suas titulo proprietatis
possidendi, quosvis magistratus gerendi, et suffragium in comitiis nationis edendi ex aequo
gaudebant. 3 Habebant quidem illi maiores et minores
141057. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
nullam
hereditariae nobilitatis idaeam habuerunt. 2 Cum
constitutio eorum fuerit mere militaris, singulum nationis
individuum erat miles eoque nomine omnes et exemptione a quibusvis aliis
servitiis et praestationibus, et iure terras suas titulo proprietatis
possidendi, quosvis magistratus gerendi, et suffragium in comitiis nationis edendi ex aequo
gaudebant. 3 Habebant quidem illi maiores et minores militiae praefectos, sed
munera haec non erant
141058. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
nobilitatis idaeam habuerunt. 2 Cum
constitutio eorum fuerit mere militaris, singulum nationis
individuum erat miles eoque nomine omnes et exemptione a quibusvis aliis
servitiis et praestationibus, et iure terras suas titulo proprietatis
possidendi, quosvis magistratus gerendi, et suffragium in comitiis nationis edendi ex aequo
gaudebant. 3 Habebant quidem illi maiores et minores militiae praefectos, sed
munera haec non erant
141059. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
eorum fuerit mere militaris, singulum nationis
individuum erat miles eoque nomine omnes et exemptione a quibusvis aliis
servitiis et praestationibus, et iure terras suas titulo proprietatis
possidendi, quosvis magistratus gerendi, et suffragium in comitiis nationis edendi ex aequo
gaudebant. 3 Habebant quidem illi maiores et minores militiae praefectos, sed
munera haec non erant hereditaria, et ideo non tribuebant illa
distinctum a reliquis nationis individuis
141060. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
nomine omnes et exemptione a quibusvis aliis
servitiis et praestationibus, et iure terras suas titulo proprietatis
possidendi, quosvis magistratus gerendi, et suffragium in comitiis nationis edendi ex aequo
gaudebant. 3 Habebant quidem illi maiores et minores militiae praefectos, sed
munera haec non erant hereditaria, et ideo non tribuebant illa
distinctum a reliquis nationis individuis statum, sed
temporaneam solum officii potestatem. 4
141061. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
terras suas titulo proprietatis
possidendi, quosvis magistratus gerendi, et suffragium in comitiis nationis edendi ex aequo
gaudebant. 3 Habebant quidem illi maiores et minores militiae praefectos, sed
munera haec non erant hereditaria, et ideo non tribuebant illa
distinctum a reliquis nationis individuis statum, sed
temporaneam solum officii potestatem. 4 Unicam
illi praeter hereditarium ducem, id est imperantem, hominum conditionem, unicum
141062. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Belae regis notario septem, qui sub Arpado gentem ex Asia
eduxerant, capitanei cum duce hoc iniverunt pactum; licet enim nec capitanei illi id depacti
sint ut officia sua ad heredes transmittere possint, cum tamen tertia pacti
conditio ita sonet: Ut ipsi et filii eorum nunquam a consilio ducis et honore Regni
excludantur, apparet quod hereditarium consilio ducis interveniendi honorem
stirpibus suis asseruerint, adeoque eas supra reliquam nationem evexerint.
2 Verum cum
141063. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
gentem ex Asia
eduxerant, capitanei cum duce hoc iniverunt pactum; licet enim nec capitanei illi id depacti
sint ut officia sua ad heredes transmittere possint, cum tamen tertia pacti
conditio ita sonet: Ut ipsi et filii eorum nunquam a consilio ducis et honore Regni
excludantur, apparet quod hereditarium consilio ducis interveniendi honorem
stirpibus suis asseruerint, adeoque eas supra reliquam nationem evexerint.
2 Verum cum tamen exiguus fuerit stirpium harum
141064. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
idaeam excitare; reliqui enim minores
militiae praefecti nullam per pactum hoc praerogativam consecuti sunt, adeoque stirpes eorum
in primitiva cum reliquis nationis individuis aequalitate permanserunt.
§ 3 Origo hereditariae nobilitatis et status optimatum.
1 Ac Hungari quidem, dum regnum invaserunt, donec in corpore exercitus
simul consistebant, Slavis Marahensibus, qui illud eotum possidebant, praevaluere.
2 Postquam his devictis, occupato Regno, divisisque inter totam
141065. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
relictis iisdem sub solo militandi
onere, quas iam possidebant, terris in armorum societatem adsciverunt, uti id alibi iam
demonstravimus. 4 E primis ignota antea Hungaris hominum, qui nec servi neque
tamen perfecte liberi erant conditio enata est, et conditionariorum
compellationem accepit. 5 Horum numerum iam sub ducibus vehementer increvisse
inde apparet quod in variis, quae prostant, S. Stephani fundationalibus adeo copiosi
nominentur ut eos omnes ab ipso S. Stephano creatos fuisse vix credi
141066. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
copiosi
nominentur ut eos omnes ab ipso S. Stephano creatos fuisse vix credi possit.
6 Atque ita primum hereditariae nobilitatis systema Hungariae
invectum est; nimirum cum soli milites omnes Regni terras
hereditario et libero iure possederint, conditionarii
vero, quorum, si non maior, suppar certe numerus in Regno fuit, licet a servitutis iugo
exempti, usum fructum tantum alicuius terrae erga certum seu servitium, seu
obventionem proprietario
141067. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
praestandam, habere potuerint; atque ita illi pro
nobilibus, hi pro plebeiis, multiplicati autem interea septem
illorum capitaneorum descendentes pro optimatibus haberi coeperunt.
7 Et tunc duos iam Hungaria status, nempe optimatum et
nobilium, duas, praeter servos, hominum conditiones, liberorum
nempe, idest militum, et conditionariorum numeravit.
8 Quoad eos, quos Hungari in
141068. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
atque ita illi pro
nobilibus, hi pro plebeiis, multiplicati autem interea septem
illorum capitaneorum descendentes pro optimatibus haberi coeperunt.
7 Et tunc duos iam Hungaria status, nempe optimatum et
nobilium, duas, praeter servos, hominum conditiones, liberorum
nempe, idest militum, et conditionariorum numeravit.
8 Quoad eos, quos Hungari in societatem armorum copiosos sane adsciverant,
Slavos,
141069. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
descendentes pro optimatibus haberi coeperunt.
7 Et tunc duos iam Hungaria status, nempe optimatum et
nobilium, duas, praeter servos, hominum conditiones, liberorum
nempe, idest militum, et conditionariorum numeravit.
8 Quoad eos, quos Hungari in societatem armorum copiosos sane adsciverant,
Slavos, cum status militum aevo illo iisdem praerogativis gavisus fuerit, quibus
postea nobiles perfruebantur, si rem ad apicem
141070. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
viguisse; verum momentanea notabilis gentis alicuius in armorum societatem adoptio a
singularium individuorum ad statum privilegiatum elevatione admodum discrepat.
§ 4 Primitiva nobilitandi forma vel per donationem vel per exemptionem terrae, et haec
verbo tantum, fiebat.
1 Postquam Hungari res suas in Regno confirmassent, ipsa militaris, quam
habebant, constitutio, eos ad continua ferme bella impellebat. 2 Inde tam
frequentes eorum in omnes fere Europaeas provincias sub
141071. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ipsa militaris, quam
habebant, constitutio, eos ad continua ferme bella impellebat. 2 Inde tam
frequentes eorum in omnes fere Europaeas provincias sub ducibus procursiones, quarum etiam
illae, quae feliciter cesserant, magnum tam primitivarum, quam et adscitarum in
societatem armorum Slavicarum familiarum numerum absumpserunt. 3 Aliquando
vero ita caesi sunt Hungari ut vix pauci cladis nuncii superfuerint. 4 Debuit
itaque iam duces de novis militiae supplementis cura incessere; haec autem non
141072. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
sacra,
complures episcopatus fundati, monasteria excitata, imo in aliquot Regni locis etiam gymnasia
aperta sunt. 2 Itaque sub hoc rege usus litterarum in Hungaria iam ita
invaluit ut graviora negotia, veluti leges, fundationes episcopatuum, monasteriorum, et
similia, scripto comprehendi coeperint. 3 Cum tamen nulla terrae alicuius seu
collatio, seu a prioribus oneribus exemptio, seu denique alicuius e plebe ad statum
privilegiatum elevatio usque dimidium saeculi XII producta
141073. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
§ 6 Quando pro libero homine compellatio militis usurpari coepit?
1 Ad aliquam quaestioni huic lucem affundendam meminisse oportet quod iam
sub Geysa, praesertim vero sub S. Stephano conplures non modo optimates, sed et
plebeii exteri, partim exercendi alicuius opificii aut quaestus gratia, partim
tollerandae manuali opera aut ingenuo aliquo servitio vitae Regno immigrarint.
2 Horum certe nullus venturus erat si se ad servilem conditionem redigendum
esse
141074. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
manuali opera aut ingenuo aliquo servitio vitae Regno immigrarint.
2 Horum certe nullus venturus erat si se ad servilem conditionem redigendum
esse scivisset. 3 Hi itaque omnes retento suo libero statu
recepti, atque ita primum nova iterum et tertia hominum conditio in Hungaria enata est, qui
liberi erant ab omni potestate dominica, et tamen iure civitatis non gaudebant.
4 Haec hominum conditio iam hospitum, iam liberorum
hominum compellatione, qua antea sola
141075. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
venturus erat si se ad servilem conditionem redigendum
esse scivisset. 3 Hi itaque omnes retento suo libero statu
recepti, atque ita primum nova iterum et tertia hominum conditio in Hungaria enata est, qui
liberi erant ab omni potestate dominica, et tamen iure civitatis non gaudebant.
4 Haec hominum conditio iam hospitum, iam liberorum
hominum compellatione, qua antea sola nationis Hungaricae individua gaudebant,
designari coepit. 5 Ut se ab his
141076. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
coepit. 5 Ut se ab his distingvant, Hungari videntur tum primum
militis compellationem adoptasse. 6 Sola enim haec nomenclatio
in legibus S. Stephani libro 1. c. 4, l. 2. c. 14. § 1, item cap. 21, 25, 33,
43, et 44; in legibus S. Ladislai l. 1. c. 41, l. 2. c.1, l. 3. c. 15. § 1;
denique in Colomanni l. 1. c. 65. usurpatur; nomen servientis regii
, minus vero nobilis vocabulum in nullo, quae hactenus pertractata
141077. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
diplomate, dum quendam Urusz ad statum
privilegiatum evehit, iam ea utitur expressione: ut inter servientes regios perpetuo
adnumerari possint. 4 Duravit deinde compellatio haec usque tempora
Stephani V; hic enim in diplomate 1265, quod § 38, et 1271, quod § 36 dabimus, adhuc
expressione servientis regii utitur. 5 In diplomate e contra
1268, quod § 39, et 1270, quod § 33 infra dabimus, compellationi servientis regii vocabulum
nobilis iam coniungit.
141078. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
possint. 4 Duravit deinde compellatio haec usque tempora
Stephani V; hic enim in diplomate 1265, quod § 38, et 1271, quod § 36 dabimus, adhuc
expressione servientis regii utitur. 5 In diplomate e contra
1268, quod § 39, et 1270, quod § 33 infra dabimus, compellationi servientis regii vocabulum
nobilis iam coniungit.
§ 8 Quando loco servientis regii – nobilis?
1 Sub Ladislao IV obsoleta servientis
141079. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
§ 8 Quando loco servientis regii – nobilis?
1 Sub Ladislao IV obsoleta servientis regii
compellatione vocabulum nobilis primum invaluisse videtur; nam in quatuor, quae
infra §-phis 31, 33, et 34 proferemus eius diplomatibus sola haec nomenclatio constanter
occurrit. 2 Ita etiam in prolixo Andreae III de 1298. decreto compellatio
servientis regii nuspiam adhibetur, ubique vocabulum nobilis
usurpatur.
141080. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Interea apparebit e producendis infra litteris quod iam
Bela IV vocabulum nobilis quandoque usurpaverit. 4 Verum cum
ille expressione hac constanter usus non sit, Stephanus autem eius successor in provocandis
§ 33 et 39 diplomatibus compellationem servientis regii et nobilis coniungat,
compellatio haec primum sub Ladislao IV civitate donata fuerit, tuto statui
posse videtur.
§ 9 An sub S. Stephano donationes in diploma relatae
141081. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
iam
Bela IV vocabulum nobilis quandoque usurpaverit. 4 Verum cum
ille expressione hac constanter usus non sit, Stephanus autem eius successor in provocandis
§ 33 et 39 diplomatibus compellationem servientis regii et nobilis coniungat,
compellatio haec primum sub Ladislao IV civitate donata fuerit, tuto statui
posse videtur.
§ 9 An sub S. Stephano donationes in diploma relatae sint?
1 His dilucidatis tenuis
141082. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
seu iam possessae a prioribus conditionariis
oneribus exemptione, eo ipso statum militum sint consecuti. 3
Movet me in hanc sententiam ea consideratio, quod nullum hactenus saeculi XI aut ineuntis
etiam XII eiusmodi diploma praeduci potuerit, et quod frequens numerosorum hominum in
militiam cooptatio natura sua breviorem, quam diplomatica est, formulam exegerit.
4 Nolim tamen inficiari quod donationes amplorum terrae fractuum proceribus
praesertim exteris factae, quales iam s. Stephanus
141083. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
cooptatio natura sua breviorem, quam diplomatica est, formulam exegerit.
4 Nolim tamen inficiari quod donationes amplorum terrae fractuum proceribus
praesertim exteris factae, quales iam s. Stephanus Hunthiis, Pazmanis,
Ortiis, et aliis largitus est, velut maioris negotii momentum efficientes in
scriptum diploma inde iam ab hoc rege redactae fuerint.
§ 10 Quando donationes per diploma conferri coeperunt?
1 Cum e hactenus productis primum
141084. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Stephani III de 1165. infra § 23 exhibendae, quo certos suburbanos
Posoniensis castri ad gradum iobagionum s. regis elevat. 3 Cum
conditio haec fuerit infra statum servientis regii, uti § 16 ostendemus, et
tamen translatio ad illam per diploma facta sit, vix dubitari potest quod
elevatio etiam ad privilegiatum seu militis, seu servientis regii
, iam sub hoc rege et fors aliquot eius praedecessoribus per regium
141085. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
regii, uti § 16 ostendemus, et
tamen translatio ad illam per diploma facta sit, vix dubitari potest quod
elevatio etiam ad privilegiatum seu militis, seu servientis regii
, iam sub hoc rege et fors aliquot eius praedecessoribus per regium diploma perfici
consveverit.
§ 11 Corolaria.
1 Ex his prono alveo fluit primum quod usus terras sub solo militandi onere
conferendi, aut iam possessas a
141086. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
§ 11 Corolaria.
1 Ex his prono alveo fluit primum quod usus terras sub solo militandi onere
conferendi, aut iam possessas a conditionariis servitiis eximendo soli militiae officio
obnoxias efficiendi, et per hoc impetratorem ad statum privilegiatum evehendi,
seu, ut nunc loquimur, per donationem nobilitandi, ipsi Regno coevus fuerit.
2 Deinde quod iura et libertates, quibus status privilegiatus
primum sub militis, dein
141087. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
aut iam possessas a conditionariis servitiis eximendo soli militiae officio
obnoxias efficiendi, et per hoc impetratorem ad statum privilegiatum evehendi,
seu, ut nunc loquimur, per donationem nobilitandi, ipsi Regno coevus fuerit.
2 Deinde quod iura et libertates, quibus status privilegiatus
primum sub militis, dein sub servientis regii, denique sub
nobilis nomenclatione in Hungaria gavisus est in substantia nil aliud
importaverint, quam ius civitatis,
141088. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
regii, denique sub
nobilis nomenclatione in Hungaria gavisus est in substantia nil aliud
importaverint, quam ius civitatis, idest capacitatem terras
proprietatis titulo possidendi, ad quosvis Regni magistratus eluctandi, et
edendi in comitiis suffragii; iure enim hoc nec servi nec
conditionarii nec sic dicti hospites et liberi homines
fruebantur, cum pro commembris nationis, adeoque reipublicae, considerati non fuerint;
exemptio
141089. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ius civitatis, idest capacitatem terras
proprietatis titulo possidendi, ad quosvis Regni magistratus eluctandi, et
edendi in comitiis suffragii; iure enim hoc nec servi nec
conditionarii nec sic dicti hospites et liberi homines
fruebantur, cum pro commembris nationis, adeoque reipublicae, considerati non fuerint;
exemptio autem nobilium a tributis ex ipsa rei natura profluit, quia nemo simul
propriis sumptibus militare, simul tributa dependere tenetur.
141090. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ex ipsa rei natura profluit, quia nemo simul
propriis sumptibus militare, simul tributa dependere tenetur. 3
Postremo quod ad hoc, ut commembra nationis ad militandum propriis
sumptibus cogi possint, debuerint ipsis terrae, et quidem ab omni alio onere
exemptae in vicem stipendii conferri; nimirum, ut ex earum fructibus et vitam
tollerare et sumptus belli sustinere possint. 4 Et hinc deinde enatum est
principium illud quod omnis terra Hungarica sit libera, et soli
141091. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
tenetur. 3
Postremo quod ad hoc, ut commembra nationis ad militandum propriis
sumptibus cogi possint, debuerint ipsis terrae, et quidem ab omni alio onere
exemptae in vicem stipendii conferri; nimirum, ut ex earum fructibus et vitam
tollerare et sumptus belli sustinere possint. 4 Et hinc deinde enatum est
principium illud quod omnis terra Hungarica sit libera, et soli militandi oneri obnoxia, ut
adeo, etiam si illam possessor non a rege, sed a privato donationis,
141092. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Postremo quod ad hoc, ut commembra nationis ad militandum propriis
sumptibus cogi possint, debuerint ipsis terrae, et quidem ab omni alio onere
exemptae in vicem stipendii conferri; nimirum, ut ex earum fructibus et vitam
tollerare et sumptus belli sustinere possint. 4 Et hinc deinde enatum est
principium illud quod omnis terra Hungarica sit libera, et soli militandi oneri obnoxia, ut
adeo, etiam si illam possessor non a rege, sed a privato donationis,
venditionis,
141093. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
militandum propriis
sumptibus cogi possint, debuerint ipsis terrae, et quidem ab omni alio onere
exemptae in vicem stipendii conferri; nimirum, ut ex earum fructibus et vitam
tollerare et sumptus belli sustinere possint. 4 Et hinc deinde enatum est
principium illud quod omnis terra Hungarica sit libera, et soli militandi oneri obnoxia, ut
adeo, etiam si illam possessor non a rege, sed a privato donationis,
venditionis, legati, aut alio quocunque titulo obtinuerit,
141094. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ipsis terrae, et quidem ab omni alio onere
exemptae in vicem stipendii conferri; nimirum, ut ex earum fructibus et vitam
tollerare et sumptus belli sustinere possint. 4 Et hinc deinde enatum est
principium illud quod omnis terra Hungarica sit libera, et soli militandi oneri obnoxia, ut
adeo, etiam si illam possessor non a rege, sed a privato donationis,
venditionis, legati, aut alio quocunque titulo obtinuerit, onus tamen militiae
a proportione eius debeat sustinere.
141095. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
ex instituto egimus, hic
compendio tantum recensere.
2 Praeter servos perfectos
12.2 perfectos correxi: Praefectos MS
et libertos habebant et Hungari et omnes reliqui, qui moderna Europaea
regna condiderunt, barbari ignotam Romanis servorum imperfectorum speciem, qui
iam conditionarii, iam conditionales, iam conditionaria
141096. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
compendio tantum recensere.
2 Praeter servos perfectos
12.2 perfectos correxi: Praefectos MS
et libertos habebant et Hungari et omnes reliqui, qui moderna Europaea
regna condiderunt, barbari ignotam Romanis servorum imperfectorum speciem, qui
iam conditionarii, iam conditionales, iam conditionaria
servitute adstricti in veteribus
141097. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
tantum recensere.
2 Praeter servos perfectos
12.2 perfectos correxi: Praefectos MS
et libertos habebant et Hungari et omnes reliqui, qui moderna Europaea
regna condiderunt, barbari ignotam Romanis servorum imperfectorum speciem, qui
iam conditionarii, iam conditionales, iam conditionaria
servitute adstricti in veteribus litteris
141098. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
qui
iam conditionarii, iam conditionales, iam conditionaria
servitute adstricti in veteribus litteris compellantur. 3 Possidebant
hi, ut iam diximus, terras sub obligatione praestandi unius tantum speciei servitii, et ideo
tot erant classes eorum quot servitii species domus heic
12.3 heic ut videtur
requirebat. 4 Erant hi liberiores servis perfectis qui
indeterminatis servitiis et
141099. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
et ideo
tot erant classes eorum quot servitii species domus heic
12.3 heic ut videtur
requirebat. 4 Erant hi liberiores servis perfectis qui
indeterminatis servitiis et gravibus praestationibus tenebantur.
5 Longe tamen aberant a perfecta libertate; poterat enim eos
dominus sub eadem, quae ipsis incumbebat, servitii conditione una cum terra, quam colebant,
vendere, legare, et donare; et ideo ad servorum
141100. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
indeterminatis servitiis et gravibus praestationibus tenebantur.
5 Longe tamen aberant a perfecta libertate; poterat enim eos
dominus sub eadem, quae ipsis incumbebat, servitii conditione una cum terra, quam colebant,
vendere, legare, et donare; et ideo ad servorum imperfectorum categoriam rite
referuntur.
§ 13 Conditionarios primum reges invexerunt?
1 Cum reges Hungariae, praeter vastam, quae ducali domui ipso occupati
Regni
141101. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
servitiis et gravibus praestationibus tenebantur.
5 Longe tamen aberant a perfecta libertate; poterat enim eos
dominus sub eadem, quae ipsis incumbebat, servitii conditione una cum terra, quam colebant,
vendere, legare, et donare; et ideo ad servorum imperfectorum categoriam rite
referuntur.
§ 13 Conditionarios primum reges invexerunt?
1 Cum reges Hungariae, praeter vastam, quae ducali domui ipso occupati
Regni tempore titulo
141102. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
§ 20
20 transposui; cf. Skerleczii " Epistulam ad M. G. Kovachich", §
19,1.
Conditionarios postea etiam clerus et optimates habuere.
1 Haec conditionum varietas in regiis terris primum enata fuisse videtur.
2 Postquam reges episcopatus et monasteria fundare coepissent, mancam
credebant futuram donationem, nisi illa omni ferme, qua ipsi utebantur,
141103. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
ad M. G. Kovachich", §
19,1.
Conditionarios postea etiam clerus et optimates habuere.
1 Haec conditionum varietas in regiis terris primum enata fuisse videtur.
2 Postquam reges episcopatus et monasteria fundare coepissent, mancam
credebant futuram donationem, nisi illa omni ferme, qua ipsi utebantur, conditionariorum
specie dotent. 3 Et ideo aliquam iobagionum etiam
castri speciem illis conferebant, nimirum qui armis tantum
141104. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
Haec conditionum varietas in regiis terris primum enata fuisse videtur.
2 Postquam reges episcopatus et monasteria fundare coepissent, mancam
credebant futuram donationem, nisi illa omni ferme, qua ipsi utebantur, conditionariorum
specie dotent. 3 Et ideo aliquam iobagionum etiam
castri speciem illis conferebant, nimirum qui armis tantum episcopatui aut
monasterio servire debuerunt, et postea iam praediales ecclesiae talis, iam
banderialistae dicebantur.
141105. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
futuram donationem, nisi illa omni ferme, qua ipsi utebantur, conditionariorum
specie dotent. 3 Et ideo aliquam iobagionum etiam
castri speciem illis conferebant, nimirum qui armis tantum episcopatui aut
monasterio servire debuerunt, et postea iam praediales ecclesiae talis, iam
banderialistae dicebantur. 4 Exemplum hoc potentiores etiam
optimates subinde secuti sunt. 5 Nam et horum non tantum
conditionarii, sed et iobagiones
141106. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
nimirum qui armis tantum episcopatui aut
monasterio servire debuerunt, et postea iam praediales ecclesiae talis, iam
banderialistae dicebantur. 4 Exemplum hoc potentiores etiam
optimates subinde secuti sunt. 5 Nam et horum non tantum
conditionarii, sed et iobagiones bellatores, qui pure armis
servivere, leguntur, quos illi potissimum e servis imperfecta manumissione
donatis conflarunt: prouti haec omnia e Ritu Explorandae Veritatis
141107. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
monasterio servire debuerunt, et postea iam praediales ecclesiae talis, iam
banderialistae dicebantur. 4 Exemplum hoc potentiores etiam
optimates subinde secuti sunt. 5 Nam et horum non tantum
conditionarii, sed et iobagiones bellatores, qui pure armis
servivere, leguntur, quos illi potissimum e servis imperfecta manumissione
donatis conflarunt: prouti haec omnia e Ritu Explorandae Veritatis cum
fundationalibus primorum regum combinate alibi
141108. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
idest, ut nunc loquimur, praesidiarii milites appellabantur; hos enim a
castrensibus Rit. Expl. Ver. § 4 diserte distinguit; gaudebant quidem hi maiori
prae caeteris conditionibus libertate quia servitium illorum unice in militandi obligatione
consistebat; et ideo, postquam compellatio nobilis usuvenit, in nonnullis
litteris ipsi etiam iobagiones castrorum nobiles compellantur, donec sub
Ludovico I, ut infra § 49 ostendemus, ad hunc statum reipsa evecti sunt. 2 An
tamen ab omnibus aliis
141109. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
castri effecerint conditionem. 2 §-o
42o eiusdem Ritus diserte distinguuntur dum dicitur: iobagiones de Bekus,
scilicet Sungud etc, item iobagiones de castrensibus exempti, scilicet Réche etc; ita
et §-o 174 ubi dicitur quod essent quidem iobagiones, sed de castrensibus
exempti; non absimiliter §-o 183 qui ita habet: iobagiones castri de Lotmár
impetierunt Voysloum etc. dicentes quod iobagiones essent
141110. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
de castrensibus exempti. 3 Omnia haec distinctam
exemptorum de castrensibus a iobagionibus castri conditionem
denotare videntur. 4 E contra dum §-o 248 dicitur et hoc ipsum omnes
alii iobagiones tam exempti, quam liberi S. Regis astruxerunt, cum iobagiones
castri ab exemptis distinctum non nominentur, videntur hae duae classes
eandem effecisse conditionem. 5 Ego utrosque ad eandem
141111. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
5 Ego utrosque ad eandem conditionem
pertinuisse, eos tamen, qui quondam
17.5 quondam: condam MS
immediate conditioni iobagionis castri ascripti fuerunt, prae illis, qui
antea castrenses fuere, et primum per exemptionem a castrensibus,
gradum iobagionis castri consecuti sunt, honoris praerogativa gavisos fuisse
arbitror. 6 Nam per exemptos a castrensibus non
nisi ii intelligi possunt quos reges ab
141112. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
gradum iobagionis castri consecuti sunt, honoris praerogativa gavisos fuisse
arbitror. 6 Nam per exemptos a castrensibus non
nisi ii intelligi possunt quos reges ab incumbentibus conditioni castrensis, et
in Ritu Expl. Verit. §-phis 44, 194, et 160 indicatis oneribus exemerunt.
7 Iam vero ut primum ab his oneribus liberabantur, debuerunt aut
nobilitari aut conditioni iobagionum castri adscribi.
8> Quod
141113. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
sunt, honoris praerogativa gavisos fuisse
arbitror. 6 Nam per exemptos a castrensibus non
nisi ii intelligi possunt quos reges ab incumbentibus conditioni castrensis, et
in Ritu Expl. Verit. §-phis 44, 194, et 160 indicatis oneribus exemerunt.
7 Iam vero ut primum ab his oneribus liberabantur, debuerunt aut
nobilitari aut conditioni iobagionum castri adscribi.
8> Quod posterius factum sit, docent iam provocati §-phi. <9
141114. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
his
existimatione gavisi fuerint, discitur e §pho. 174-o. 10 Cum enim inde
appareat quod veteres Castri Novi iobagiones quosdam Iku, Laurentium etc. pure
ideo lite impetierint ut demonstrent eos antea fuisse castrenses, et conditione
iobagionis castri tardius donatos, utique nil nisi praerogativam honoris prae illis consequi
voluerunt; apparet enim e toto Expl. Verit. Ritu quod aevo illo ingens inter
conditionarios aemulatio viguerit, et quisque aut alium, qui in
141115. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
eos antea fuisse castrenses, et conditione
iobagionis castri tardius donatos, utique nil nisi praerogativam honoris prae illis consequi
voluerunt; apparet enim e toto Expl. Verit. Ritu quod aevo illo ingens inter
conditionarios aemulatio viguerit, et quisque aut alium, qui in honoratiori
conditione versabatur, ad suam deprimere, aut se ad honorificam magis conditionem extollere
adnisus sit.
§ 16 De conditione iobagionum S. Regis.
1 Supremum
141116. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
ad suam deprimere, aut se ad honorificam magis conditionem extollere
adnisus sit.
§ 16 De conditione iobagionum S. Regis.
1 Supremum inter conditionarios locum tenuerunt qui in diplomatibus, ut
infra apparebit, et Ritu Expl. Ver. §-phis 183, 304, 323, et 360
iobagiones S. Regis, in eiusdem vero Ritus §-phis 174, et 304
iobagiones naturales, denique in §-phis 146 et 248 liberi S.
Regis scribuntur. 2
141117. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
extollere
adnisus sit.
§ 16 De conditione iobagionum S. Regis.
1 Supremum inter conditionarios locum tenuerunt qui in diplomatibus, ut
infra apparebit, et Ritu Expl. Ver. §-phis 183, 304, 323, et 360
iobagiones S. Regis, in eiusdem vero Ritus §-phis 174, et 304
iobagiones naturales, denique in §-phis 146 et 248 liberi S.
Regis scribuntur. 2 Quod hi fuerint descendentes eorum, quos iam S.
141118. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
S. Regis.
1 Supremum inter conditionarios locum tenuerunt qui in diplomatibus, ut
infra apparebit, et Ritu Expl. Ver. §-phis 183, 304, 323, et 360
iobagiones S. Regis, in eiusdem vero Ritus §-phis 174, et 304
iobagiones naturales, denique in §-phis 146 et 248 liberi S.
Regis scribuntur. 2 Quod hi fuerint descendentes eorum, quos iam S.
Stephanus militiae alicuius castri adscripsit, e diplomate
141119. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
locum tenuerunt qui in diplomatibus, ut
infra apparebit, et Ritu Expl. Ver. §-phis 183, 304, 323, et 360
iobagiones S. Regis, in eiusdem vero Ritus §-phis 174, et 304
iobagiones naturales, denique in §-phis 146 et 248 liberi S.
Regis scribuntur. 2 Quod hi fuerint descendentes eorum, quos iam S.
Stephanus militiae alicuius castri adscripsit, e diplomate Stephani III de
1169. genuino suo Sensui infra § 23
141120. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
diplomate Stephani III de
1169. genuino suo Sensui infra § 23 restituendo apparet. 3 Retinebant quidem
hi quoque iobagiones castri conditionem, in censu tamen militiae aliisque
publicis occasionibus primum semper locum tenuere, et ideo a reliquis honoris tantum
praerogativa discernebantur.
§ 18 Qui compellabantur liberi homines?
1 Habebat praeterea Hungaria, ut § 6-o iam diximus, conditionem sic
dictorum liberorum hominum
141121. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
discernebantur.
§ 18 Qui compellabantur liberi homines?
1 Habebat praeterea Hungaria, ut § 6-o iam diximus, conditionem sic
dictorum liberorum hominum, qui nullius potestatem dominicam agnoscebant, et in
veteribus litteris et legibus etiam hospitum nomine designantur. 2
Conditionem hanc efficiebant partim exteri, qui sub pacto retinendi liberi sui
status Regno immigrarunt, partim domestici servi a heris suis
141122. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
§ 18 Qui compellabantur liberi homines?
1 Habebat praeterea Hungaria, ut § 6-o iam diximus, conditionem sic
dictorum liberorum hominum, qui nullius potestatem dominicam agnoscebant, et in
veteribus litteris et legibus etiam hospitum nomine designantur. 2
Conditionem hanc efficiebant partim exteri, qui sub pacto retinendi liberi sui
status Regno immigrarunt, partim domestici servi a heris suis
perfecte manumissi; et hi sub
141123. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
litteris et legibus etiam hospitum nomine designantur. 2
Conditionem hanc efficiebant partim exteri, qui sub pacto retinendi liberi sui
status Regno immigrarunt, partim domestici servi a heris suis
perfecte manumissi; et hi sub castris regiis se potissimum illocabant. 3
Verum si hi solum agriculturae institutum professi sunt ut vitam sustentent, cogebantur
obnoxiam alicui servitio castri terram assumere, et tunc, ut supra innuimus,
castrenses vocabantur et ad
141124. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
partim domestici servi a heris suis
perfecte manumissi; et hi sub castris regiis se potissimum illocabant. 3
Verum si hi solum agriculturae institutum professi sunt ut vitam sustentent, cogebantur
obnoxiam alicui servitio castri terram assumere, et tunc, ut supra innuimus,
castrenses vocabantur et ad statum conditionarium reciderunt.
4 Alii opificio aliquo, minuto quaestu, aut ingenuo quopiam servitio vitam
tollerabant, et hi iam suburbani, iam burgenses
141125. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
manumissi; et hi sub castris regiis se potissimum illocabant. 3
Verum si hi solum agriculturae institutum professi sunt ut vitam sustentent, cogebantur
obnoxiam alicui servitio castri terram assumere, et tunc, ut supra innuimus,
castrenses vocabantur et ad statum conditionarium reciderunt.
4 Alii opificio aliquo, minuto quaestu, aut ingenuo quopiam servitio vitam
tollerabant, et hi iam suburbani, iam burgenses, iam
civiles, iam etiam cives
141126. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
obnoxiam alicui servitio castri terram assumere, et tunc, ut supra innuimus,
castrenses vocabantur et ad statum conditionarium reciderunt.
4 Alii opificio aliquo, minuto quaestu, aut ingenuo quopiam servitio vitam
tollerabant, et hi iam suburbani, iam burgenses, iam
civiles, iam etiam cives castri talis in veteribus chartis
compellantur, et statum liberorum hominum ultro retinuerunt.
§ 19 Qui
141127. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
4 Alii opificio aliquo, minuto quaestu, aut ingenuo quopiam servitio vitam
tollerabant, et hi iam suburbani, iam burgenses, iam
civiles, iam etiam cives castri talis in veteribus chartis
compellantur, et statum liberorum hominum ultro retinuerunt.
§ 19 Qui cives aut suburbani?
1 Quandoque plurimi eiusmodi liberi homines in regium aliquem,
ut nunc loquimur, pagum confluxerunt, et
141128. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
et statum liberorum hominum ultro retinuerunt.
§ 19 Qui cives aut suburbani?
1 Quandoque plurimi eiusmodi liberi homines in regium aliquem,
ut nunc loquimur, pagum confluxerunt, et ne in statum
conditionarium recidant, privilegium libertatis huius eadem ferme fuit, quae
nunc in oppidis privilegiatis viget, nimirum eximebantur a iurisdictione comitis
castri, quam alii pagi agnoscebant; habebant facultatem eligendi proprium,
141129. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
ferme fuit, quae
nunc in oppidis privilegiatis viget, nimirum eximebantur a iurisdictione comitis
castri, quam alii pagi agnoscebant; habebant facultatem eligendi proprium, a quo ius
accipiant, magistratum; iure patronatus in parochiam loci, privilegio fori et aliquot
nundinarum gaudebant. 2 Impetrato libertatis privilegio pagus talis iam
villa libera, incolae vero eius hospites de villa libera T.
dicebantur. 3 Et haec fuerunt prima sic dictarum regiarum
141130. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
magistratum; iure patronatus in parochiam loci, privilegio fori et aliquot
nundinarum gaudebant. 2 Impetrato libertatis privilegio pagus talis iam
villa libera, incolae vero eius hospites de villa libera T.
dicebantur. 3 Et haec fuerunt prima sic dictarum regiarum
civitatum incunabula.
§ 21 Inter ipsos conditionarios vigebat existimationis discrimen?
1 Quod inter
141131. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
onera udvornicorum, quae ultro susceperunt.
6 Ipsa haec clausula genuinam causam ostendit, quare vocabula
libertas in tam improprio sensu fuerit usurpata. 7
Nimirum singulo conditionariorum statui certa tantum et determinata obligatio,
ut § 12-o iam diximus, incumbebat. 8 Quare dum quispiam ad aliquem
conditionarium statum assumptus fuit, ab omnibus aliis oneribus eximebatur. 9
Et ad hanc exemptionem per voculam libertas
141132. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
Nimirum singulo conditionariorum statui certa tantum et determinata obligatio,
ut § 12-o iam diximus, incumbebat. 8 Quare dum quispiam ad aliquem
conditionarium statum assumptus fuit, ab omnibus aliis oneribus eximebatur. 9
Et ad hanc exemptionem per voculam libertas alludebatur. 10
Deinde iuvat etiam observare quod in veteribus litteris vocula filii, si non ad
personam, sed ad statum eius, de quo agitur, designandum referatur, pro vocabulo
141133. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
12
Iam ad rem ipsam.
§ 22 Exempla inferiorum conditionariorum ad gradum iobagionis castri elevatorum.
1 Quod castrenses ab oneribus conditionis huius eximi, et ad iobagionatum
castri se elevari procuraverint, docent Rit. Expl. Verit. § 42, 174, 183, 248.
2 Protulit etiam Kollár in citato opere part. 2, pag. 81 privilegium Belae I
de 1245. super exemptione Uzdae, de servitio piscaturae per ipsum D. Belam
141134. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
Expl. Verit. § 42, 174, 183, 248.
2 Protulit etiam Kollár in citato opere part. 2, pag. 81 privilegium Belae I
de 1245. super exemptione Uzdae, de servitio piscaturae per ipsum D. Belam Regem facta, ac
collatione terrae Wendegh... praefato Uzda et eius heredibus. 3 Qui textus
cum disertam dicti Uzda ad conditionem iobagionis castri elevationem non
exprimat, subiungit statim alias eiusdem regis de 1255, adeoque post decennium emanatas
litteras, quae sic habent: 4 Quod cum
141135. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
Thurucz numeret, satis
apparet quod ille iam per primam collationem ad hanc conditionem evectus fuerit, hic autem
prior illa collatio tantum confirmetur.
6 Idem recitat ibidem pag. 83 rubricam alterius eiusdem regis de 1298.
litterae, qua Benedicto et Petro, filiis Chepani lapicidae, terram Souchauch, ad quatuor
aratra, sub libertate filiorum iobagionum de Thuruch contulit. 7
Denique exstat in collectione Hevenessiana diploma Caroli I de 1311, quo filios Bud de Terse
a pristina conditione
141136. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
seu portione, iuxta iustam
divisionem in coetum nobilium castri iobagionum duxit aggregandos.
8 Carolus iobagiones castri hic nobiles appellat, verum id infra
enucleabimus. 9 Atque ita non piscatores tantum et
lapicidas sed et castrenses, quorum tamen conditio tantisper
honoratior fuit, ad statum iobagionum castri elevatos fuisse satis apparet.
§ 23 Exemplum
141137. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
divisionem in coetum nobilium castri iobagionum duxit aggregandos.
8 Carolus iobagiones castri hic nobiles appellat, verum id infra
enucleabimus. 9 Atque ita non piscatores tantum et
lapicidas sed et castrenses, quorum tamen conditio tantisper
honoratior fuit, ad statum iobagionum castri elevatos fuisse satis apparet.
§ 23 Exemplum suburbani ad conditionem iobagionis S.
141138. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
Regis ea fuerit characteristica nota quod
familia talis non ab aliquo posteriore rege, sed ab ipso S. Stephano militiae alicuius castri
adscripta fuerit, pronum esset existimare quod ad conditionem hanc nemo per privilegium
posterioris alicuius regis evehi potuerit; et tamen protulit Belius diploma Stephani III de
1165. ex authographo a se descriptum, quo ille quosdam suburbanos castri Posoniensis ad
gradum iobagionum S. Regis evehit. 2 Verum unicum hoc contra rei
naturam editum exemplum pro
141139. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
ad
gradum iobagionum S. Regis evehit. 2 Verum unicum hoc contra rei
naturam editum exemplum pro ephemero reputandum esse existimo; caeterum
vetustissimum istud ex hactenus de hoc argumento prolatis diploma, quia obscure admodum et
improprie conceptum est, mirum in modum torsit Belium, Schierium, et Katonam
Hist. Crit. tom 4, pag. 141, quibus necdum innotuerat haec conditionariorum
graduatio et genuinum castrensium a iobagionibus castri, et horum a
141140. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
hoc contra rei
naturam editum exemplum pro ephemero reputandum esse existimo; caeterum
vetustissimum istud ex hactenus de hoc argumento prolatis diploma, quia obscure admodum et
improprie conceptum est, mirum in modum torsit Belium, Schierium, et Katonam
Hist. Crit. tom 4, pag. 141, quibus necdum innotuerat haec conditionariorum
graduatio et genuinum castrensium a iobagionibus castri, et horum a
iobagionibus S. Regis discrimen: Istos (sunt verba diplomatis)
141141. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
istud ex hactenus de hoc argumento prolatis diploma, quia obscure admodum et
improprie conceptum est, mirum in modum torsit Belium, Schierium, et Katonam
Hist. Crit. tom 4, pag. 141, quibus necdum innotuerat haec conditionariorum
graduatio et genuinum castrensium a iobagionibus castri, et horum a
iobagionibus S. Regis discrimen: Istos (sunt verba diplomatis)
homines suburbanos... a servitio castrensi subtraxi, eo tamen tenore, ut inter
proceres eiusdem castri
141142. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
obscure admodum et
improprie conceptum est, mirum in modum torsit Belium, Schierium, et Katonam
Hist. Crit. tom 4, pag. 141, quibus necdum innotuerat haec conditionariorum
graduatio et genuinum castrensium a iobagionibus castri, et horum a
iobagionibus S. Regis discrimen: Istos (sunt verba diplomatis)
homines suburbanos... a servitio castrensi subtraxi, eo tamen tenore, ut inter
proceres eiusdem castri proceres filii, scilicet Stephani, existant.
141143. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
eius, quod § 18 insinuavimus, nimirum quod ex iis, qui ad castra regia
confluxerunt, liberis hominibus aliqui terras sub conditionario aliquo servitio
assumpserint; tales enim debuerunt esse suburbani illi, pro quibus diploma hoc
emanavit, et ideo rex dicit: eos a servitio castri subtraxi; deinde quod
iobagiones S. Regis prae aliis castri iobagionibus praeeminentiae
praerogativa gavisi fuerint, uti id e 304, 360 pluribusque Rit. Expl. Verit.
§-phis apparet,
141144. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
ideo rex dicit: eos a servitio castri subtraxi; deinde quod
iobagiones S. Regis prae aliis castri iobagionibus praeeminentiae
praerogativa gavisi fuerint, uti id e 304, 360 pluribusque Rit. Expl. Verit.
§-phis apparet, et ideo eos rex
proceres castri appellat. 4 Denique quod ante voculam
Stephani litteram S. vel vetustate erosam, vel scriptoris
oscitantia exmissam fuisse admodum probabile sit.
141145. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
chartis iobagiones S. Regis, id est
descendentes eorum intelligantur, quos ipse S. Stephanus militiae alicuius castri adscripsit.
6 Forte non esset nimium audax coniectura si dicatur quod vocula etiam
iobagionum emanserit, et tunc totus textus ad naturalem hunc sensum rediret:
ut inter proceres eiusdem castri, proceres filii scilicet iobagionum S. Stephani
existant.
§ 24 Inter reliquas conditiones nulla graduatio intercessit?
141146. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
ut inter proceres eiusdem castri, proceres filii scilicet iobagionum S. Stephani
existant.
§ 24 Inter reliquas conditiones nulla graduatio intercessit?
1 Praeter iobagionis castri et iobagionis S.
Regis Gradum nullam hactenus deprehendimus conditionem, ad quam aliquis ex inferiori
quapiam conditionariorum specie per diploma regis evectus fuisset; udvornicorum
quidem conditionem inter reliquas honoratiorem fuisse et exinde
141147. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
et iobagionis S.
Regis Gradum nullam hactenus deprehendimus conditionem, ad quam aliquis ex inferiori
quapiam conditionariorum specie per diploma regis evectus fuisset; udvornicorum
quidem conditionem inter reliquas honoratiorem fuisse et exinde apparet quod post
iobagiones castri et iobagiones S. Regis ex hac plures quam ex
aliis ad statum privilegiatum evecti fuerint, ut proferendis infra diplomatibus apparebit.
2 Videtur id etiam e diplomate Belae IV de 1236. elici
141148. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
hactenus deprehendimus conditionem, ad quam aliquis ex inferiori
quapiam conditionariorum specie per diploma regis evectus fuisset; udvornicorum
quidem conditionem inter reliquas honoratiorem fuisse et exinde apparet quod post
iobagiones castri et iobagiones S. Regis ex hac plures quam ex
aliis ad statum privilegiatum evecti fuerint, ut proferendis infra diplomatibus apparebit.
2 Videtur id etiam e diplomate Belae IV de 1236. elici posse, quod inter
Hevenessiana extat; obtulerint
141149. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
temporibus in Hungaria versati
non poterant ignorare beneficia singuli conditionariorum status. 5 Proinde
cum conditionem udvornicorum praeeligerint, id ea de causa fecisse videntur quia
conditio haec post iobagiones castri et iobagiones S. Regis maiori
prae aliis existimatione gaudebat. 6 Cum tamen nullum alicuius ex alia
conditionariorum specie ad udvornicorum conditionem per diploma regis elevati
exemplum exstet, ego praeter iobagiones castri et
141150. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
et iobagiones S. Regis maiori
prae aliis existimatione gaudebat. 6 Cum tamen nullum alicuius ex alia
conditionariorum specie ad udvornicorum conditionem per diploma regis elevati
exemplum exstet, ego praeter iobagiones castri et iobagiones S. Regis omnes
reliquas conditiones aequales reputatas fuisse tamdiu sustinebo donec elevatio eiusmodi
authentico quopiam documento edoceatur.
§ 25 Forma inferiorem conditionarium ad gradum iobagionis castri
141151. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
quopiam documento edoceatur.
§ 25 Forma inferiorem conditionarium ad gradum iobagionis castri elevandi?
1 Ad conditionem iobagionis castri non tantum conditionarii
inferiorum classium recipiebantur, sed et alii seu advenientes primo in Regnum
hospites, seu domestici etiam, quos § 18 explicuimus, liberi
homines. 2 Hi ut servitia castri obire possint, debebat utique aliqua
terrarum castrensium portio conferri, uti id infra § 28
141152. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
conferri, uti id infra § 28 ostendemus. 3 Quod si
vero conditionarius inferioris classis ad gradum hunc provectus fuerit, cum is
iam antea admensam servitio prioris suae conditionis terram possidere debuerit, haec tantum a
servitio priori eximebatur et oneri militiae castri obnoxia efficiebatur. 4
Exemptio eiusmodi a servitio prioris conditionis quandoque diplomati diserte inserebatur, uti
in allegato § 21 Belae IV de 1245. diplomate vidimus. 5 Alias generaliter
tantum dicebatur, quod talis
141153. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
terram adiciebat, prouti id ex iam
provocato Belae IV de 1245. privilegio apparet; cum enim impetrator
25.5 impetrator: imperator MS
eiusdem antea piscator fuerit, debuit iam habere admensam conditioni huic terram, et
tamen eidem rex terram Vendeghi per diploma istud de novo contulit.
§ 26 An pro dotatione iobagionis castri certa terrae quantitas defixa fuerit?
1 An tamen certa terrae
141154. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
defixa, ac in particulari, quantum terrae pro dotatione iobagionis castri
emensum fuerit, non est in conperto. 2 Producit Kollár in Amoen. Iur.
Pub. par. 2. pag. 82 rubricam litterarum Bellae IV de 1255. quibus Ladislaum Kalnoh,
et Dominicum Magnum aggregat in numerum iobagionum de Thurucz, et iisdem terram
ad sex aratra hoc nomine confert. 3 Profert etiam ibidem pag. 85
alias eiusdem regis de 1298. litteras quibus Paulo...
26.2 Paulo...
141155. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
castri
emensum fuerit, non est in conperto. 2 Producit Kollár in Amoen. Iur.
Pub. par. 2. pag. 82 rubricam litterarum Bellae IV de 1255. quibus Ladislaum Kalnoh,
et Dominicum Magnum aggregat in numerum iobagionum de Thurucz, et iisdem terram
ad sex aratra hoc nomine confert. 3 Profert etiam ibidem pag. 85
alias eiusdem regis de 1298. litteras quibus Paulo...
26.2 Paulo... in MS-to post Paulo duo puncta sequuntur
141156. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
ad sex aratra hoc nomine confert. 3 Profert etiam ibidem pag. 85
alias eiusdem regis de 1298. litteras quibus Paulo...
26.2 Paulo... in MS-to post Paulo duo puncta sequuntur
et Ladislao iam iobagionibus de Thurutz ad praehabitam unius aratri
terram aliam itidem unius aratri adiicit, ita tamen, quod sicut populi de Thurutz, sic
et ipsi de singulis sex mansionibus unum armatum ad regium exercitum mittere
teneantur;
141157. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
Paulo... in MS-to post Paulo duo puncta sequuntur
et Ladislao iam iobagionibus de Thurutz ad praehabitam unius aratri
terram aliam itidem unius aratri adiicit, ita tamen, quod sicut populi de Thurutz, sic
et ipsi de singulis sex mansionibus unum armatum ad regium exercitum mittere
teneantur; atque ita iobagiones castri iam unum, iam duo, iam etiam sex
aratrorum terras possedisse apparet. 4 Quare probabilius videtur quod nullus
seu pro his, seu
141158. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
iobagiones castri iam unum, iam duo, iam etiam sex
aratrorum terras possedisse apparet. 4 Quare probabilius videtur quod nullus
seu pro his, seu pro aliis conditionibus iugerum numerus definitus fuerit, sed quod quantitas
terrae a mutua inter regem et conditionem iobagionis castri solicitantem
stipulatione pependerit, prouti postea, postquam colonorum systema
26.4 systema: sistema MS
inductum est, dotatio coloni servitionumque et obventionum emensio a mutua inter hunc
141159. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
terrae a mutua inter regem et conditionem iobagionis castri solicitantem
stipulatione pependerit, prouti postea, postquam colonorum systema
26.4 systema: sistema MS
inductum est, dotatio coloni servitionumque et obventionum emensio a mutua inter hunc
et dominum conventione pendebat, id quod tantam in Regno varietatem produxit ut tandem certa
tam quoad dotationem, quam et onera colonorum principia defigi oportuerit, quam nunc technico
nomine urbarialem regulationem
141160. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
iobagionis castri solicitantem
stipulatione pependerit, prouti postea, postquam colonorum systema
26.4 systema: sistema MS
inductum est, dotatio coloni servitionumque et obventionum emensio a mutua inter hunc
et dominum conventione pendebat, id quod tantam in Regno varietatem produxit ut tandem certa
tam quoad dotationem, quam et onera colonorum principia defigi oportuerit, quam nunc technico
nomine urbarialem regulationem appellamus.
141161. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
26.4 systema: sistema MS
inductum est, dotatio coloni servitionumque et obventionum emensio a mutua inter hunc
et dominum conventione pendebat, id quod tantam in Regno varietatem produxit ut tandem certa
tam quoad dotationem, quam et onera colonorum principia defigi oportuerit, quam nunc technico
nomine urbarialem regulationem appellamus.
§ 27 An iobagiones castri viritim militare debuerint?
1 Caeterum communis hactenus fuit
141162. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
comitis castri ad exercitum
regium comparere debuerint; neque ego abnuerim id primis forte Regni temporibus in more
positum fuisse, cum e Thuroczii part. 2 cap. 90 id quodammodo elici videatur,
ubi Vid Bachiensem et Ian Soproniensem comitem ad reportatam sub
Salamone Rege et Geysa duce ad Belgradum victoriam
cum gentibus castrorum suorum plurimum contulisse prodit; ut enim id praestent, debebant esse
numerosae hae cohortes; nisi
141163. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
Regni temporibus in more
positum fuisse, cum e Thuroczii part. 2 cap. 90 id quodammodo elici videatur,
ubi Vid Bachiensem et Ian Soproniensem comitem ad reportatam sub
Salamone Rege et Geysa duce ad Belgradum victoriam
cum gentibus castrorum suorum plurimum contulisse prodit; ut enim id praestent, debebant esse
numerosae hae cohortes; nisi vero viritim comparuissent, vix magnum effecturae fuisse numerum
videntur; usum tamen
141164. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
de
iobagionibus castri intelligi debeat. 4 Verum rem hanc extra
omne dubium collocant iam provocatae § 21 eiusdem litterae; in his enim non tantum familiae
Uzda, sed omnium universim iobagionum castri Thurutz servitia Bela regulat et
subiungit: quod singuli sex ex ipsis filiis iobagionum unum panceratum debeant ad
nostrum exercitum destinare. 5 Itaque inde a Belae IV tempore illud
principium assumptum fuisse videtur quod sicut soli servientes regii, postea
141165. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
unum panceratum debeant ad
nostrum exercitum destinare. 5 Itaque inde a Belae IV tempore illud
principium assumptum fuisse videtur quod sicut soli servientes regii, postea
dicti nobiles, exemptionis a quovis alio onere et dependentiae a solo Rege
praerogativa fruebantur, ita vicissim his solis onus illud incubuerit ut signa Regis
viritim sequi teneantur; omnes aliae conditiones hominum tantum a certo
familiarum numero unum militem statuere debeant. 6 Profert hanc
141166. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
hominum tantum a certo
familiarum numero unum militem statuere debeant. 6 Profert hanc in rem
litteras eiusdem Belae IV de 1248. ipse Kollárius ibidem pag. 84m quibus confirmat donationem
Belae III stirpi Namzalo factam, et quae sequentem clausulam habent:
Exhibuit nobis privilegium D. Belae Regis super donatione terrae Baratrorum, de terra
Andreae in comitatu de Thurucz, sub ea libertate ut singuli in exercitibus regis ad capita
sua domino regi servire tenerentur, quemadmodum
141167. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
non vero id servientis regii statum
elevata fuerit. 8 Verum cum rex non dicat terram
castri, sed de terra Andreae, videtur terra haec per defectum
Andreae ad regem devoluta, et sic stirpi Namzalo collata fuisse;
iam autem constat quod terrae per defectum aut notam nobilis alicuius ad regem devolutae non
nisi nobilibus, conditionariis vero adeoque ipsis etiam iobagionibus
castri non nisi terrae castrorum
141168. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
aut notam nobilis alicuius ad regem devolutae non
nisi nobilibus, conditionariis vero adeoque ipsis etiam iobagionibus
castri non nisi terrae castrorum conferri consveverint; deinde constat
ex
27.8 ex: et MS
compluribus Rit. Expl. Veri. §-phis quod tantum nobiles eiusdem
comitatus comprovinciales, quo termino idem diploma utitur, se compellare
consveverint, videlicet quia comitatus saepe etiam provinciae
141169. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
litteris apparuerit, quod statum iobagionum
castri Thurutz universim ita regulaverit ut sex ex his ad unum militem statuendum
obligentur. 10 Itaque ego styrpem Namzalo per donationem hanc ad
statum servientis regii evectam, et quia his obligatio viritim,
seu, ut diploma improprie exprimit, ad capita sua militandi incubuit, ideo
obligationem istam styrpi etiam huic impositam fuisse puto.
27.10 puto deest in
141170. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
istam styrpi etiam huic impositam fuisse puto.
27.10 puto deest in MS-to.
11 Cum omnes §-o hoc provocatae litterae de castro Thurutz
loquantur et a Bela IV emanaverint, satis constat quod sub hoc rege iobagiones dicti castri
non nisi a sex domibus unum militem ad exercitum regium mittere debuerint.
12 An tamen hic rex eandem militandi mensuram pro omnibus etiam aliis
regiis
141171. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
unum militem ad exercitum regium mittere debuerint.
12 An tamen hic rex eandem militandi mensuram pro omnibus etiam aliis
regiis castris defixerit, necdum constat; minus autem adhuc constat an norma
haec ab aliis etiam praedecessoribus et successoribus Belae Regis in prima periodo observata
fuerit; constat enim quod in ipsa prima periodo usus circa complura obiecta variaverit, et
ideo e litteris unius alteriusve regis ad usum totius periodi tuto concludi non potest.
13 Quid? quod idem rex ab
141172. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
regiis castris defixerit, necdum constat; minus autem adhuc constat an norma
haec ab aliis etiam praedecessoribus et successoribus Belae Regis in prima periodo observata
fuerit; constat enim quod in ipsa prima periodo usus circa complura obiecta variaverit, et
ideo e litteris unius alteriusve regis ad usum totius periodi tuto concludi non potest.
13 Quid? quod idem rex ab ipso iam vigente usu in particulari aliquo casu,
exceptionem fecerit, quandoque vero novam induxerit consvetudinem; itaque haec e producendis
141173. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
iobagionibus etiam castrorum terrae hereditariae collatae fuerint,
docet aliud § 21 provocatum eiusdem Belae de 1245. diploma, quo terra Vendeghi
certo Uzda sub conditione iobagionis castri Thurutz, ut ibidem ostendimus, et
eius heredibus confertur. 3 Imo quod conditionarii terras suas cum consensu
regis etiam vendere potuerint, docet prolatum a Wagner in Anal. Scep. par. 2.
fol. 188 diploma, quod consensuales Belae IV de 1294. super vendita per
141174. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
regis etiam vendere potuerint, docet prolatum a Wagner in Anal. Scep. par. 2.
fol. 188 diploma, quod consensuales Belae IV de 1294. super vendita per
caniferos suos, Saxonibus, de Scypes terra continet. 4 Verum
hereditas et proprietas in iure distingvuntur; nam bona etiam
temporaneo iure possessa, veluti pignoraticia, si per
proprietarium non revindicentur, ad heredes transeunt. 5 Natura e contra
proprietatis de lege Hungariae
141175. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
distingvuntur; nam bona etiam
temporaneo iure possessa, veluti pignoraticia, si per
proprietarium non revindicentur, ad heredes transeunt. 5 Natura e contra
proprietatis de lege Hungariae in eo consistit, ut impetrator et sui usque ad
defectum stirpis successores possessa bona vendendi donandi, aut alio quocunque titulo
alienandi habeant potestatem; quo quidem iure in terras suas conditionarii
nunquam gavisi sunt, cum, ut §-o 1 et 11 insinuavimus, in Hungaria soli nobiles
141176. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
lege Hungariae in eo consistit, ut impetrator et sui usque ad
defectum stirpis successores possessa bona vendendi donandi, aut alio quocunque titulo
alienandi habeant potestatem; quo quidem iure in terras suas conditionarii
nunquam gavisi sunt, cum, ut §-o 1 et 11 insinuavimus, in Hungaria soli nobiles terras
iure proprietatis possidere potuerint. 6 Quod eorum tantum
gratia observandum existimavi qui pragmaticae Hungariae historiae operam dant quin in
principiis iuris Hungarici probe versati sint.
141177. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
probe versati sint.
§ 29 Nomine iobagionum castri etiam militares eius officiales, non tamen civiles
veniebant?
1 Probe observat Kollárius toties citato opere, pag. 26 et 27, quod non
tantum gregarius castri miles, sed ipsi etiam eorum militares
praefecti, utpote varnogio, hadnagyo
29.1 varnogio, hadnagyo: warnargio, hadnargio MS
141178. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
quod non
tantum gregarius castri miles, sed ipsi etiam eorum militares
praefecti, utpote varnogio, hadnagyo
29.1 varnogio, hadnagyo: warnargio, hadnargio MS
et centuriones, nomine iobagionum castri in Ritu Expl.
Verit. compellentur. 2 Fallitur tamen in eo quasi
civiles etiam castrorum magistratus eadem compellatione designarentur.
3 Civiles enim castri officiales
141179. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
compellentur. 2 Fallitur tamen in eo quasi
civiles etiam castrorum magistratus eadem compellatione designarentur.
3 Civiles enim castri officiales erant tantum comes curialis, qui quandoque
etiam vicarius comitis scribitur, et archipraeco; ipse castri comes et militari
et civili iurisdictione iuxta pollebat. 4 Hi proprio semper officii nomine
exprimuntur, neque illis nomenclatio iobagionis castri seu in Rit. Expl.
Verit. seu in aliquo, quae hactenus legi,
141180. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
tamen in eo quasi
civiles etiam castrorum magistratus eadem compellatione designarentur.
3 Civiles enim castri officiales erant tantum comes curialis, qui quandoque
etiam vicarius comitis scribitur, et archipraeco; ipse castri comes et militari
et civili iurisdictione iuxta pollebat. 4 Hi proprio semper officii nomine
exprimuntur, neque illis nomenclatio iobagionis castri seu in Rit. Expl.
Verit. seu in aliquo, quae hactenus legi, diplomate tribuitur. 5
141181. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
civiles etiam castrorum magistratus eadem compellatione designarentur.
3 Civiles enim castri officiales erant tantum comes curialis, qui quandoque
etiam vicarius comitis scribitur, et archipraeco; ipse castri comes et militari
et civili iurisdictione iuxta pollebat. 4 Hi proprio semper officii nomine
exprimuntur, neque illis nomenclatio iobagionis castri seu in Rit. Expl.
Verit. seu in aliquo, quae hactenus legi, diplomate tribuitur. 5
Observatio
141182. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
neque illis nomenclatio iobagionis castri seu in Rit. Expl.
Verit. seu in aliquo, quae hactenus legi, diplomate tribuitur. 5
Observatio haec ad eam nos sponte deducit quaestionem: an nihilominus comites
curiales, et archipraecones perinde ac reliqui iobagiones
castri militare debuerint? 6 Quam quidem quaestionem ego commode
resolvi posse arbitror, si statuamus quod antiquioribus Bela IV temporibus, si omnes castri
iobagiones regium exercitum
141183. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
in comperto) tunc hi quoque cum castrensi militia proficisci, in ipsis tamen
castris non nisi civile suum officium exercere debuerint; 7 postquam vero a
iobagionibus castri non nisi a certo stirpium numero milites ad exercitum regium mitti
coeperunt, quod tunc et comes curialis, et archipraeco domi remanserint. 8
Haec de conditionariis.
§ 30 Exemplum nobilitati pro pecunia liberi hominis?
1 Ut forma ipsa et modus
141184. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
hi quoque cum castrensi militia proficisci, in ipsis tamen
castris non nisi civile suum officium exercere debuerint; 7 postquam vero a
iobagionibus castri non nisi a certo stirpium numero milites ad exercitum regium mitti
coeperunt, quod tunc et comes curialis, et archipraeco domi remanserint. 8
Haec de conditionariis.
§ 30 Exemplum nobilitati pro pecunia liberi hominis?
1 Ut forma ipsa et modus nobilitandi, qui in
141185. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
coeperunt, quod tunc et comes curialis, et archipraeco domi remanserint. 8
Haec de conditionariis.
§ 30 Exemplum nobilitati pro pecunia liberi hominis?
1 Ut forma ipsa et modus nobilitandi, qui in
Hungaria olim viguit, planius intelligatur, e re futurum existimatur diplomata, quae de hoc
argumento hactenus detegere potui, recitare; si haec eodem tenore emanassent, uno prolato sat erat conditionem impetratoris,
141186. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
in
Hungaria olim viguit, planius intelligatur, e re futurum existimatur diplomata, quae de hoc
argumento hactenus detegere potui, recitare; si haec eodem tenore emanassent, uno prolato sat erat conditionem impetratoris, in qua antea versabatur, exprimere, et
datum singuli diplomatis indicare. 2 Nunc cum singulum ferme diploma diversi
tenoris clausulas contineat, interest ut substantiales singuli clausulae proferantur.
3 Protulit Kollár toties citato opere pag. 84 donationem Belae IV de 1262.
141187. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
diversi
tenoris clausulas contineat, interest ut substantiales singuli clausulae proferantur.
3 Protulit Kollár toties citato opere pag. 84 donationem Belae IV de 1262.
quae ita habet: quod cum N. Rhutenus... triginta marcas auri... nobis mutuo cessit, et
postmodum cum... aurum nobis concessum reddere fecissemus, petiit a nobis quod in Thurucz de
nostra possessione pro suo auro eidem hereditatem dare dignaremur. – Nos igitur... terram N.
vocatam de nostra possessione dedimus, donavimus iure perpetuo hereditario
141188. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
tanquam pro privato regum usu destinatae, sed
tanquam dos castri, idest pro talibus, quae ad hoc ut castrum necessario
servitio provideatur, debebant iobagionibus castri, aliisque necessariis
conditionariis conferri. 6 Et ideo expressio haec de
nostra possessione nuspiam occurrit ubi terra castri alicui sub
conditione iobagionis castri confertur. 7 Deinde, licet terras
etiam iobagionibus castri hereditarie collatas fuisse
141189. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
ut vidimus, terrae iugerum potiri potuerit.
9 Cum donatio haec nec clausulam exemptionis ab oneribus prioris
conditionis, nec aggregationis in coetum servientium regiorum contineat, videri
posset quod Ruthenus iste iam antea nobilis fuerit, et per donationem hanc novam tantum
terram impetraverit. 10 Verum retrahit me ab hac opinione clausula illa
pro suo auro hereditatem de nostra possessione dare dignaremur; aut enim me
omnia fallunt, aut e clausula hac totoque usque adeo diplomatis
141190. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
11 Quare ego impetratorem hunc liberum hominem nullius
conditionaria aliqua servitute affectae terrae possessorem vitam quaestu tolerasse, exhoc
notabilem illam pro aevo illo auri summam conquisivisse, et per donationem expressae in
diplomate terrae nunc primum ad gradum servientis regii evectum fuisse puto.
12 Neque obstat quod diploma hoc clausula exemptionis et aggregationis in
coetum servientium regiorum careat; has enim in aliis etiam aliquot
141191. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
vitam quaestu tolerasse, exhoc
notabilem illam pro aevo illo auri summam conquisivisse, et per donationem expressae in
diplomate terrae nunc primum ad gradum servientis regii evectum fuisse puto.
12 Neque obstat quod diploma hoc clausula exemptionis et aggregationis in
coetum servientium regiorum careat; has enim in aliis etiam aliquot diplomatibus desiderari
mox videbimus. 13 Caeterum docet hoc diploma unde usus bona pro pecunia
conferendi originem acceperit; nimirum credebant regi pecunias nummosi homines,
141192. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
libet ab inferioribus eorum speciebus
ordiri; nobilitati, qui antea sylvarum custos erat, exemplum exhibet prolatum a
Wagner Anal. Scep. pag. 293 diploma Ladislai IV de 1283. quod ita habet:
considerantes servitiorum merita dictorum, Sepes et Simonis... eosdem simul cum
dimidietate terrae Nyas vocatae, a iugo servitutis custodiae sylvarum suarum de Nyas
excipiendo, in numerum et coetum nobilium Regni nostri duximus aggregandos ita, ut de
caetero iidem Sepes, et Simon, et eorum heredes, heredumque
141193. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Scep. pag. 293 diploma Ladislai IV de 1283. quod ita habet:
considerantes servitiorum merita dictorum, Sepes et Simonis... eosdem simul cum
dimidietate terrae Nyas vocatae, a iugo servitutis custodiae sylvarum suarum de Nyas
excipiendo, in numerum et coetum nobilium Regni nostri duximus aggregandos ita, ut de
caetero iidem Sepes, et Simon, et eorum heredes, heredumque successores ista gauderent, et
fruerentur libertate qua caeteri Regni nostri nobiles gauderent sub vexillo nostro regio
militantes.
141194. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
servitiorum merita dictorum, Sepes et Simonis... eosdem simul cum
dimidietate terrae Nyas vocatae, a iugo servitutis custodiae sylvarum suarum de Nyas
excipiendo, in numerum et coetum nobilium Regni nostri duximus aggregandos ita, ut de
caetero iidem Sepes, et Simon, et eorum heredes, heredumque successores ista gauderent, et
fruerentur libertate qua caeteri Regni nostri nobiles gauderent sub vexillo nostro regio
militantes.
2 In vocula
141195. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
servitiorum merita dictorum, Sepes et Simonis... eosdem simul cum
dimidietate terrae Nyas vocatae, a iugo servitutis custodiae sylvarum suarum de Nyas
excipiendo, in numerum et coetum nobilium Regni nostri duximus aggregandos ita, ut de
caetero iidem Sepes, et Simon, et eorum heredes, heredumque successores ista gauderent, et
fruerentur libertate qua caeteri Regni nostri nobiles gauderent sub vexillo nostro regio
militantes.
2 In vocula suarum error
141196. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
simul cum
dimidietate terrae Nyas vocatae, a iugo servitutis custodiae sylvarum suarum de Nyas
excipiendo, in numerum et coetum nobilium Regni nostri duximus aggregandos ita, ut de
caetero iidem Sepes, et Simon, et eorum heredes, heredumque successores ista gauderent, et
fruerentur libertate qua caeteri Regni nostri nobiles gauderent sub vexillo nostro regio
militantes.
2 In vocula suarum error cubat, et scribi debebat:
nostrarum
141197. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
heredes, heredumque successores ista gauderent, et
fruerentur libertate qua caeteri Regni nostri nobiles gauderent sub vexillo nostro regio
militantes.
2 In vocula suarum error cubat, et scribi debebat:
nostrarum; nemo enim se per privilegium eximi curat a custodia propriarum
sylvarum; debebant impetratores possidere dimidium terrae Nyas, quae eiusdem nominis regiis
sylvis adiacebat, et quarum custodia illis antea incumbebat. 3
141198. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
In vocula suarum error cubat, et scribi debebat:
nostrarum; nemo enim se per privilegium eximi curat a custodia propriarum
sylvarum; debebant impetratores possidere dimidium terrae Nyas, quae eiusdem nominis regiis
sylvis adiacebat, et quarum custodia illis antea incumbebat. 3 Custodiam hanc
rex iugum servitutis appellat, et tamen si exstarent litterae quibus illis hoc
titulo terra Nyas primitus collata fuit, videremus indubie in illis clausulam:
conferimus illam sub
141199. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
per privilegium eximi curat a custodia propriarum
sylvarum; debebant impetratores possidere dimidium terrae Nyas, quae eiusdem nominis regiis
sylvis adiacebat, et quarum custodia illis antea incumbebat. 3 Custodiam hanc
rex iugum servitutis appellat, et tamen si exstarent litterae quibus illis hoc
titulo terra Nyas primitus collata fuit, videremus indubie in illis clausulam:
conferimus illam sub libertate filiorum custodum sylvarum; adeo verum est et
quod conditionarii imperfectam servierint
141200. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Custodiam hanc
rex iugum servitutis appellat, et tamen si exstarent litterae quibus illis hoc
titulo terra Nyas primitus collata fuit, videremus indubie in illis clausulam:
conferimus illam sub libertate filiorum custodum sylvarum; adeo verum est et
quod conditionarii imperfectam servierint servitutem, et quod vocula
libertas in diplomatibus, quae conditionem impetratoris designant,
pro onere vel servitio summi debeat, uti superius diximus.
141201. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
exstarent litterae quibus illis hoc
titulo terra Nyas primitus collata fuit, videremus indubie in illis clausulam:
conferimus illam sub libertate filiorum custodum sylvarum; adeo verum est et
quod conditionarii imperfectam servierint servitutem, et quod vocula
libertas in diplomatibus, quae conditionem impetratoris designant,
pro onere vel servitio summi debeat, uti superius diximus.
4 Caeterum diploma hoc iam disertam et exemptionis terrae et
141202. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
servierint servitutem, et quod vocula
libertas in diplomatibus, quae conditionem impetratoris designant,
pro onere vel servitio summi debeat, uti superius diximus.
4 Caeterum diploma hoc iam disertam et exemptionis terrae et aggregationis in
coetum nobilium clausulas continet. 5 Verum instrumentum hoc iam finem
periodi primae, dum stylus cancellariae regiae iam ad aliquam consistentiam pervenerat,
emanavit. 6 Anteriorum regum diplomata, ut mox
141203. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
servitutem, et quod vocula
libertas in diplomatibus, quae conditionem impetratoris designant,
pro onere vel servitio summi debeat, uti superius diximus.
4 Caeterum diploma hoc iam disertam et exemptionis terrae et aggregationis in
coetum nobilium clausulas continet. 5 Verum instrumentum hoc iam finem
periodi primae, dum stylus cancellariae regiae iam ad aliquam consistentiam pervenerat,
emanavit. 6 Anteriorum regum diplomata, ut mox videbimus, eatenus adhuc
141204. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
spiculatores, vel etiam speculatores
appellantur. 2 Conditionem hanc efficiebant incolae limitanearum
Regni possessionum, eorumque officii nil aliud fuit quam ea, quae in adiacentibus exteris
provinciis agebantur, explorare et haec praefecto suo, qui iam comes, iam
capitaneus speculatorum scribitur, referre, per hunc deinde regi significanda.
3 E conditione hac ad statum nobilium elevationis exemplum continet diploma
Stephani V qua adhuc iunioris regis de
141205. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
referre, per hunc deinde regi significanda.
3 E conditione hac ad statum nobilium elevationis exemplum continet diploma
Stephani V qua adhuc iunioris regis de 1269. cuius perigraphen tantum mihi amicus
comunicavit, quae sic sonat: Stephanus Rex Nicolaum et Miczeh de numero populorum
speculatorum transfert in coetum nobilium.
4 Verum exstat inter Hevenessiana diplomata Caroli I de 1327. ex autographo
descriptum, quod ita habet: quod nos volentes, ut spiculatores
141206. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nobilium.
4 Verum exstat inter Hevenessiana diplomata Caroli I de 1327. ex autographo
descriptum, quod ita habet: quod nos volentes, ut spiculatores
nostri, qui inter castra Ujvár, et Borostyán residentias et possessiones haberent
iisdem libertatibus et servitiis, quibus D.D. Belae (nempe IV), Stephani
(nempe III), et Ladislai (nempe IV) Regum exstiterunt, nostris
temporibus
141207. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
4 Verum exstat inter Hevenessiana diplomata Caroli I de 1327. ex autographo
descriptum, quod ita habet: quod nos volentes, ut spiculatores
nostri, qui inter castra Ujvár, et Borostyán residentias et possessiones haberent
iisdem libertatibus et servitiis, quibus D.D. Belae (nempe IV), Stephani
(nempe III), et Ladislai (nempe IV) Regum exstiterunt, nostris
temporibus permaneant: qui autem de iis
141208. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
diplomata Caroli I de 1327. ex autographo
descriptum, quod ita habet: quod nos volentes, ut spiculatores
nostri, qui inter castra Ujvár, et Borostyán residentias et possessiones haberent
iisdem libertatibus et servitiis, quibus D.D. Belae (nempe IV), Stephani
(nempe III), et Ladislai (nempe IV) Regum exstiterunt, nostris
temporibus permaneant: qui autem de iis tempore impacato de propriis eorum residentiis...
141209. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nostri, qui inter castra Ujvár, et Borostyán residentias et possessiones haberent
iisdem libertatibus et servitiis, quibus D.D. Belae (nempe IV), Stephani
(nempe III), et Ladislai (nempe IV) Regum exstiterunt, nostris
temporibus permaneant: qui autem de iis tempore impacato de propriis eorum residentiis...
alio se transtulissent, ad debita ipsorum loca, et obsequia revertantur, comiti Nicolao de
superiori őr condam
141210. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
IV), Stephani
(nempe III), et Ladislai (nempe IV) Regum exstiterunt, nostris
temporibus permaneant: qui autem de iis tempore impacato de propriis eorum residentiis...
alio se transtulissent, ad debita ipsorum loca, et obsequia revertantur, comiti Nicolao de
superiori őr condam eiusdem spiculatori comisimus, sed nunc per nos meritis suis
requirentibus in numerum et collegium nobilium servientium regalium perpetuo translato, quem
capitaneum ipsorum spiculatorum, quem vulgo őr
141211. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
qui autem de iis tempore impacato de propriis eorum residentiis...
alio se transtulissent, ad debita ipsorum loca, et obsequia revertantur, comiti Nicolao de
superiori őr condam eiusdem spiculatori comisimus, sed nunc per nos meritis suis
requirentibus in numerum et collegium nobilium servientium regalium perpetuo translato, quem
capitaneum ipsorum spiculatorum, quem vulgo őr nagyságh dicunt, constituimus esse, et
existere comisimus quod idem comes Nicolaus eosdem spiculatores nostros, quocunque sunt
dispersi, requirat, et ad
141212. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Nicolao de
superiori őr condam eiusdem spiculatori comisimus, sed nunc per nos meritis suis
requirentibus in numerum et collegium nobilium servientium regalium perpetuo translato, quem
capitaneum ipsorum spiculatorum, quem vulgo őr nagyságh dicunt, constituimus esse, et
existere comisimus quod idem comes Nicolaus eosdem spiculatores nostros, quocunque sunt
dispersi, requirat, et ad eorum loca propria... servetque nobis in debitis eorum
libertatibus et servitiis nobis impendendis.
5
141213. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
numerum et collegium nobilium servientium regalium perpetuo translato, quem
capitaneum ipsorum spiculatorum, quem vulgo őr nagyságh dicunt, constituimus esse, et
existere comisimus quod idem comes Nicolaus eosdem spiculatores nostros, quocunque sunt
dispersi, requirat, et ad eorum loca propria... servetque nobis in debitis eorum
libertatibus et servitiis nobis impendendis.
5 Ujvár et Borostyán erant finitima Regni castra,
et ideo, qui intra illa habitabant, ad conditionem
141214. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
capitaneum ipsorum spiculatorum, quem vulgo őr nagyságh dicunt, constituimus esse, et
existere comisimus quod idem comes Nicolaus eosdem spiculatores nostros, quocunque sunt
dispersi, requirat, et ad eorum loca propria... servetque nobis in debitis eorum
libertatibus et servitiis nobis impendendis.
5 Ujvár et Borostyán erant finitima Regni castra,
et ideo, qui intra illa habitabant, ad conditionem spiculatorum, idest
exploratorum, reducti fuerunt; nam cum supra
141215. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
existere comisimus quod idem comes Nicolaus eosdem spiculatores nostros, quocunque sunt
dispersi, requirat, et ad eorum loca propria... servetque nobis in debitis eorum
libertatibus et servitiis nobis impendendis.
5 Ujvár et Borostyán erant finitima Regni castra,
et ideo, qui intra illa habitabant, ad conditionem spiculatorum, idest
exploratorum, reducti fuerunt; nam cum supra provocatum Stephani V diploma his terminis
utatur: de numero populorum
141216. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nostros, quocunque sunt
dispersi, requirat, et ad eorum loca propria... servetque nobis in debitis eorum
libertatibus et servitiis nobis impendendis.
5 Ujvár et Borostyán erant finitima Regni castra,
et ideo, qui intra illa habitabant, ad conditionem spiculatorum, idest
exploratorum, reducti fuerunt; nam cum supra provocatum Stephani V diploma his terminis
utatur: de numero populorum speculatorum, puto ego quod non singulares tantum
aliquae
141217. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
spiculatorum renunciaverit.
§ 33 Exempla nobilitatorum tavernicorum?
1 Provecti ad statum nobilium tavernici regii testimonium
praebet diploma Stephani V de 1270, quod inter Hevenessiana exstat, et ita sonat: quod
cum Dominicus... in domo nostra in officio tavernicorum plurimum servivisset... ipsum et
fratres suos de conditione ipsorum pristina eximendo in numerum servientium regalium cum
terra ipsorum, quae in terra praedicta Gelse contingit, duximus
141218. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
1 Provecti ad statum nobilium tavernici regii testimonium
praebet diploma Stephani V de 1270, quod inter Hevenessiana exstat, et ita sonat: quod
cum Dominicus... in domo nostra in officio tavernicorum plurimum servivisset... ipsum et
fratres suos de conditione ipsorum pristina eximendo in numerum servientium regalium cum
terra ipsorum, quae in terra praedicta Gelse contingit, duximus transferendos concedentes ut
de caetero inter nobiles seu regales servientes computentur, pristinae conditioni
141219. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
de caetero inter nobiles seu regales servientes computentur, pristinae conditioni ipsorum
nullatenus obligati.
2Exstat ibidem etiam Ladislai IV de 1281. diploma tenore sequenti:
quod cum Sau, et Paulus tavernici nostri, qui filii Bissenorum dicuntur, nobis
fideliter serviverint, talem eis gratiam duximus faciendam ut, quandocunque nos habere
exercitum contingat, iidem, nec non eorum heredes ac posteritates inter regni nobiles
computentur, et nobiscum, et non
141220. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
quod cum Sau, et Paulus tavernici nostri, qui filii Bissenorum dicuntur, nobis
fideliter serviverint, talem eis gratiam duximus faciendam ut, quandocunque nos habere
exercitum contingat, iidem, nec non eorum heredes ac posteritates inter regni nobiles
computentur, et nobiscum, et non cum aliquo exercituare teneantur.
3 Diploma hoc nullam facit exemptionis terrae ab oneribus conditionis
tavernici mentionem, et tamen debebat impetrator hanc possidere, quia secus non
fuisset obligatus ad
141221. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Sau, et Paulus tavernici nostri, qui filii Bissenorum dicuntur, nobis
fideliter serviverint, talem eis gratiam duximus faciendam ut, quandocunque nos habere
exercitum contingat, iidem, nec non eorum heredes ac posteritates inter regni nobiles
computentur, et nobiscum, et non cum aliquo exercituare teneantur.
3 Diploma hoc nullam facit exemptionis terrae ab oneribus conditionis
tavernici mentionem, et tamen debebat impetrator hanc possidere, quia secus non
fuisset obligatus ad militandum.
141222. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
iidem, nec non eorum heredes ac posteritates inter regni nobiles
computentur, et nobiscum, et non cum aliquo exercituare teneantur.
3 Diploma hoc nullam facit exemptionis terrae ab oneribus conditionis
tavernici mentionem, et tamen debebat impetrator hanc possidere, quia secus non
fuisset obligatus ad militandum. 4 Itaque sub Ladislao IV exemptio haec
nobilitationi suapte iam inesse conseri debuit.
§ 34 Item udvornicorum?
141223. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
argumenta.
2 Unum diploma Belae IV de 1244. in collectione Hevenessiana, quod ita habet:
Petierunt a nobis ut quosdam ex udvornicis nostris de Chaloröz, scilicet Bogdani, ex
statu udvornicorum excipiendo libertati donaremus, bona voluntate nostra, et consensu
fidelium baronum nostrorum Bogdán, Kissid, et per eos filios filiorum suorum, cum terris
eorum hereditariis, et constituimus inter nobiles et fideles servientes Regni nostri...
nullus deinceps eosdem et filios filiorum suorum praesumat udvornici nomine
141224. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
in collectione Hevenessiana, quod ita habet:
Petierunt a nobis ut quosdam ex udvornicis nostris de Chaloröz, scilicet Bogdani, ex
statu udvornicorum excipiendo libertati donaremus, bona voluntate nostra, et consensu
fidelium baronum nostrorum Bogdán, Kissid, et per eos filios filiorum suorum, cum terris
eorum hereditariis, et constituimus inter nobiles et fideles servientes Regni nostri...
nullus deinceps eosdem et filios filiorum suorum praesumat udvornici nomine nominare,
quatenus ea libertate gaudeant, qua fideles milites
141225. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
a nobis ut quosdam ex udvornicis nostris de Chaloröz, scilicet Bogdani, ex
statu udvornicorum excipiendo libertati donaremus, bona voluntate nostra, et consensu
fidelium baronum nostrorum Bogdán, Kissid, et per eos filios filiorum suorum, cum terris
eorum hereditariis, et constituimus inter nobiles et fideles servientes Regni nostri...
nullus deinceps eosdem et filios filiorum suorum praesumat udvornici nomine nominare,
quatenus ea libertate gaudeant, qua fideles milites et nobiles Regni nostri in nullo alio
servitio servire tenentur,
141226. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nostris de Chaloröz, scilicet Bogdani, ex
statu udvornicorum excipiendo libertati donaremus, bona voluntate nostra, et consensu
fidelium baronum nostrorum Bogdán, Kissid, et per eos filios filiorum suorum, cum terris
eorum hereditariis, et constituimus inter nobiles et fideles servientes Regni nostri...
nullus deinceps eosdem et filios filiorum suorum praesumat udvornici nomine nominare,
quatenus ea libertate gaudeant, qua fideles milites et nobiles Regni nostri in nullo alio
servitio servire tenentur, nisi in nostro exercitu
141227. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
excipiendo libertati donaremus, bona voluntate nostra, et consensu
fidelium baronum nostrorum Bogdán, Kissid, et per eos filios filiorum suorum, cum terris
eorum hereditariis, et constituimus inter nobiles et fideles servientes Regni nostri...
nullus deinceps eosdem et filios filiorum suorum praesumat udvornici nomine nominare,
quatenus ea libertate gaudeant, qua fideles milites et nobiles Regni nostri in nullo alio
servitio servire tenentur, nisi in nostro exercitu generali sub vexillo regio
militantes.
141228. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
et per eos filios filiorum suorum, cum terris
eorum hereditariis, et constituimus inter nobiles et fideles servientes Regni nostri...
nullus deinceps eosdem et filios filiorum suorum praesumat udvornici nomine nominare,
quatenus ea libertate gaudeant, qua fideles milites et nobiles Regni nostri in nullo alio
servitio servire tenentur, nisi in nostro exercitu generali sub vexillo regio
militantes.
3 Complura sunt quae in hoc diplomate observari merentur; primum quod iam
Bela IV vocabulo
141229. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
sunt quae in hoc diplomate observari merentur; primum quod iam
Bela IV vocabulo nobilis utatur, quod in posterioribus diplomatibus, usque
Stephanum V, ut §-o 8. iam observavimus, non usurpatur. 4 Deinde quod
servientes Regni nostri, et non servientes regios, uti omnia
posteriora diplomata, exprimat. 5 Porro quod intermissa dudum
militis compellatione pro synonimo nobilis utatur. 6 Item quod
in unico hoc diplomate mentio fiat consensus baronum
141230. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
licet conditionarios, terras suas hereditarie, uti §
28 statuimus, possedisse. 8 Aliud argumentum continet diploma
Ladislai IV de 1275. quod Katona, Hist. Crit. tom. 7. pag. 678, produxit, et
quod sequentem clausulam habet: ipsum nempe Petrum filium Beten una cum terris eorum
universis ex coetu et conditionatu filiorum comitum udvornicorum eximentes, et in coetum ac
consortium Regni nostri nobilium nobiscum cum vexillo nostro more exercituantis
141231. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
possedisse. 8 Aliud argumentum continet diploma
Ladislai IV de 1275. quod Katona, Hist. Crit. tom. 7. pag. 678, produxit, et
quod sequentem clausulam habet: ipsum nempe Petrum filium Beten una cum terris eorum
universis ex coetu et conditionatu filiorum comitum udvornicorum eximentes, et in coetum ac
consortium Regni nostri nobilium nobiscum cum vexillo nostro more exercituantis famulantium
duximus adscribendo coniungendos.
9 Si clausula ex coetu et
141232. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
continet diploma
Ladislai IV de 1275. quod Katona, Hist. Crit. tom. 7. pag. 678, produxit, et
quod sequentem clausulam habet: ipsum nempe Petrum filium Beten una cum terris eorum
universis ex coetu et conditionatu filiorum comitum udvornicorum eximentes, et in coetum ac
consortium Regni nostri nobilium nobiscum cum vexillo nostro more exercituantis famulantium
duximus adscribendo coniungendos.
9 Si clausula ex coetu et conditionatu filiorum comitum udvornicorum
141233. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
ex coetu et conditionatu filiorum comitum udvornicorum eximentes, et in coetum ac
consortium Regni nostri nobilium nobiscum cum vexillo nostro more exercituantis famulantium
duximus adscribendo coniungendos.
9 Si clausula ex coetu et conditionatu filiorum comitum udvornicorum
eximentes ad litteram sumatur, videretur peculiaris et ab udvornicis distincta
comitum udvornicorum conditio exstitisse, quod tamen ipsi rei naturae repugnat,
quia praefectura udvornicorum
141234. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nobilium nobiscum cum vexillo nostro more exercituantis famulantium
duximus adscribendo coniungendos.
9 Si clausula ex coetu et conditionatu filiorum comitum udvornicorum
eximentes ad litteram sumatur, videretur peculiaris et ab udvornicis distincta
comitum udvornicorum conditio exstitisse, quod tamen ipsi rei naturae repugnat,
quia praefectura udvornicorum officium et non conditio fuit; villae enim
udvornicorum regiorum erant per totum Regnum dispersae quae sua
141235. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
filiorum comitum udvornicorum
eximentes ad litteram sumatur, videretur peculiaris et ab udvornicis distincta
comitum udvornicorum conditio exstitisse, quod tamen ipsi rei naturae repugnat,
quia praefectura udvornicorum officium et non conditio fuit; villae enim
udvornicorum regiorum erant per totum Regnum dispersae quae sua servitia in aula regia per
vices obibant, et harum singula suum praefectum, qui Latine comes appellabatur,
habuit. 10 Hic itaque compillator diplomatis
141236. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
udvornicorum conditio exstitisse, quod tamen ipsi rei naturae repugnat,
quia praefectura udvornicorum officium et non conditio fuit; villae enim
udvornicorum regiorum erant per totum Regnum dispersae quae sua servitia in aula regia per
vices obibant, et harum singula suum praefectum, qui Latine comes appellabatur,
habuit. 10 Hic itaque compillator diplomatis sicut in aliis bene multis locis
se improprie expressit. 11 Nec mirum quod ex ipsis his comitibus
aliqui, prouti
141237. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Nec mirum quod ex ipsis his comitibus
aliqui, prouti impetrator praesentis privilegii, ignobilis fuerit; nam hoc aevo
non tantum praefecti castrorum dicebantur comites castri, id est, ut nunc
loquimur, supremi comites, verum affectabant et reipsa obtinuerunt hunc titulum omnes
vilissimae etiam rei regiae praefecti, ita ut plane comes venatorum, bubalinorum in
Rit. Expl. Verit. § 167, 290 et 330 memoretur.
12 Tertium translati ad statum nobilium udvornici
141238. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
dicebantur comites castri, id est, ut nunc
loquimur, supremi comites, verum affectabant et reipsa obtinuerunt hunc titulum omnes
vilissimae etiam rei regiae praefecti, ita ut plane comes venatorum, bubalinorum in
Rit. Expl. Verit. § 167, 290 et 330 memoretur.
12 Tertium translati ad statum nobilium udvornici exemplum
exhibet diploma eiusdem Ladislai IV de 1281. cuius copiam collectio Hevenessiana asservat,
quod ita habet: quod quia Iacobus de Baracz de conditione udvornicorum
141239. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
sua eximendo in numerum... nobilium Regni nostri, simul cum vineis suis,
quas habet in promontorio Barach, duximus aggregandum, volentes ut tam idem Iacobus, quam
ipsius heredes heredumque suorum successores illa eademque per omnia gaudeant libertate, qua
alii veri puri et naturaliter nobiles Regni nostri gratulantur sub vexillo regio
militantes.
13 Peculiare est in hoc diplomate quod eius impetrator nullam
terram, sed tantum vineam in promontorio Barach possedisse adeoque
141240. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
successores, simul cum terra eorum hereditaria, Ful
35.1 Ful sic
Abany vocata, a pristina eorum conditione eximentes, ut numerus bellatorum augeatur,
in coetum et consortium nobilium Regni nostri duximus aggregandos, volentes... ut illa
gaudeant libertate eoque potiantur honore, quo veri et puri Regni nostri nobiles
gratulantur... nulla prorsus de caetera pristinae conditionis macula in eis
remanente.
141241. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
sic
Abany vocata, a pristina eorum conditione eximentes, ut numerus bellatorum augeatur,
in coetum et consortium nobilium Regni nostri duximus aggregandos, volentes... ut illa
gaudeant libertate eoque potiantur honore, quo veri et puri Regni nostri nobiles
gratulantur... nulla prorsus de caetera pristinae conditionis macula in eis
remanente.
2 Et ingressus diplomatis huius et complures Rit. Expl. Verit.
§§ docent quod castra regia non tantum
141242. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nobilium Regni nostri duximus aggregandos, volentes... ut illa
gaudeant libertate eoque potiantur honore, quo veri et puri Regni nostri nobiles
gratulantur... nulla prorsus de caetera pristinae conditionis macula in eis
remanente.
2 Et ingressus diplomatis huius et complures Rit. Expl. Verit.
§§ docent quod castra regia non tantum eos, qui se circa illa illocaverant,
castrenses, sed remotiores etiam villas pro servitio suo sub nomine
castrensium destinatas
141243. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
aggregandos, volentes... ut illa
gaudeant libertate eoque potiantur honore, quo veri et puri Regni nostri nobiles
gratulantur... nulla prorsus de caetera pristinae conditionis macula in eis
remanente.
2 Et ingressus diplomatis huius et complures Rit. Expl. Verit.
§§ docent quod castra regia non tantum eos, qui se circa illa illocaverant,
castrenses, sed remotiores etiam villas pro servitio suo sub nomine
castrensium destinatas habuerint.
141244. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
illa illocaverant,
castrenses, sed remotiores etiam villas pro servitio suo sub nomine
castrensium destinatas habuerint.
3 Clausula ut numerus bellatorum augeatur confirmat depromptam
§ 4 sententiam, quod et duces et reges Hungariae, ut extinctarum per tot bella primitivarum
familiarum iacturam suppleant, debuerint seu exteros liberos homines, seu domesticos
conditionarios ad statum nobilium, id est militum, provehere.
141245. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
castrenses, sed remotiores etiam villas pro servitio suo sub nomine
castrensium destinatas habuerint.
3 Clausula ut numerus bellatorum augeatur confirmat depromptam
§ 4 sententiam, quod et duces et reges Hungariae, ut extinctarum per tot bella primitivarum
familiarum iacturam suppleant, debuerint seu exteros liberos homines, seu domesticos
conditionarios ad statum nobilium, id est militum, provehere.
141246. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
extensum ad heredes, pronum foret existimare quod impetrator non ad
statum nobilium elevatus, sed inter aulicos, qui postmodum
familiares aulae dicti sunt, per illud receptus fuerit, praesertim cum clausula
et exemptionis terrae, et agregationis in coetum nobilium careat. 3 Nunc
constat quod nemo unquam in aulicum, seu familiarem aulae, hereditarie receptus
, et quod favor hic semper ad personam restrictus fuerit. 4
Defectus
141247. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
heredes, pronum foret existimare quod impetrator non ad
statum nobilium elevatus, sed inter aulicos, qui postmodum
familiares aulae dicti sunt, per illud receptus fuerit, praesertim cum clausula
et exemptionis terrae, et agregationis in coetum nobilium careat. 3 Nunc
constat quod nemo unquam in aulicum, seu familiarem aulae, hereditarie receptus
, et quod favor hic semper ad personam restrictus fuerit. 4
Defectus clausularum illarum id
141248. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
familiares aulae dicti sunt, per illud receptus fuerit, praesertim cum clausula
et exemptionis terrae, et agregationis in coetum nobilium careat. 3 Nunc
constat quod nemo unquam in aulicum, seu familiarem aulae, hereditarie receptus
, et quod favor hic semper ad personam restrictus fuerit. 4
Defectus clausularum illarum id tantum denotare videtur quod cum duae fuerint praecipuae
nobilium praerogativae, nimirum immunitas ab omnibus praeter officium militandi oneribus et
exemptio a
141249. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
, et quod favor hic semper ad personam restrictus fuerit. 4
Defectus clausularum illarum id tantum denotare videtur quod cum duae fuerint praecipuae
nobilium praerogativae, nimirum immunitas ab omnibus praeter officium militandi oneribus et
exemptio a iurisdictione omnium aliorum praeter regem, quod, inquam, aevo Emerici posterior
praerogativa pro principali haberi debuerit, et ideo diplomati inserta sit; postea vero maior
sit habita ratio primae praerogativae, et ideo illa in posterioribus litteris
141250. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
videtur quod cum duae fuerint praecipuae
nobilium praerogativae, nimirum immunitas ab omnibus praeter officium militandi oneribus et
exemptio a iurisdictione omnium aliorum praeter regem, quod, inquam, aevo Emerici posterior
praerogativa pro principali haberi debuerit, et ideo diplomati inserta sit; postea vero maior
sit habita ratio primae praerogativae, et ideo illa in posterioribus litteris exprimi
consveverit.
§ 37 Aliud exemplum.
1 Protulit Kollár in laudato opere pag.
141251. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
ab omnibus praeter officium militandi oneribus et
exemptio a iurisdictione omnium aliorum praeter regem, quod, inquam, aevo Emerici posterior
praerogativa pro principali haberi debuerit, et ideo diplomati inserta sit; postea vero maior
sit habita ratio primae praerogativae, et ideo illa in posterioribus litteris exprimi
consveverit.
§ 37 Aliud exemplum.
1 Protulit Kollár in laudato opere pag. 88 diploma Belae IV de 1266. quod
sequentes clausulas habet: Quosdam Simarth... qui
141252. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
§ 37 Aliud exemplum.
1 Protulit Kollár in laudato opere pag. 88 diploma Belae IV de 1266. quod
sequentes clausulas habet: Quosdam Simarth... qui de altioribus iobagionibus castri
Bolunduch oriundi fuerant... de iobagionatu et conditione castri praedicti, qua eidem
adstricti tenebantur, eximentes ad libertatem et numerum servientium nostrorum regalium, una
cum terris eorum, quas habent, hereditariis duximus transferendos, ita quod de caetero tam
ipsi, quam eorum heredes, heredumque
141253. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
opere pag. 88 diploma Belae IV de 1266. quod
sequentes clausulas habet: Quosdam Simarth... qui de altioribus iobagionibus castri
Bolunduch oriundi fuerant... de iobagionatu et conditione castri praedicti, qua eidem
adstricti tenebantur, eximentes ad libertatem et numerum servientium nostrorum regalium, una
cum terris eorum, quas habent, hereditariis duximus transferendos, ita quod de caetero tam
ipsi, quam eorum heredes, heredumque successores inter aulicos
nostros
141254. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
oriundi, exprimere.
§ 38 Tertium exemplum.
1 Habeo diploma Stephani V qua iunioris regis de 1269. ex authographo
descriptum quod ita habet: attendentes servitia Clementis et Martini, servientium
Aegidii magistri dapiferorum nostrorum... iobagiones castri Bachiensis... ipsos et ipsorum
heredes, heredumque successores a iobagionatu castri praedicti eximendos duximus, de nostra
gratia pleniori adeo plane, quod de caetero de domo regia in
141255. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
exemplum.
1 Habeo diploma Stephani V qua iunioris regis de 1269. ex authographo
descriptum quod ita habet: attendentes servitia Clementis et Martini, servientium
Aegidii magistri dapiferorum nostrorum... iobagiones castri Bachiensis... ipsos et ipsorum
heredes, heredumque successores a iobagionatu castri praedicti eximendos duximus, de nostra
gratia pleniori adeo plane, quod de caetero de domo regia in numero servientium regalium
computabiles habeantur.
2 Observatione
141256. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
alicui servire potuisset.
§ 39 Quartum exemplum.
1 Aliud eiusdem Stephani V adhuc qua iunioris regis diploma de 1268. Kollár
ibidem recitat hunc in modum: Marcellum... et per ipsum suos fratres... iobagiones
Castriferrei... et per ipsos suos liberos ac universos posteros... a iobagionatu castri
praedicti... eximentes in numerum servientium nostrorum nobilium transtulimus cum omnibus
eorum possessionibus hereditariis emptitiiis, ac
141257. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
§ 39 Quartum exemplum.
1 Aliud eiusdem Stephani V adhuc qua iunioris regis diploma de 1268. Kollár
ibidem recitat hunc in modum: Marcellum... et per ipsum suos fratres... iobagiones
Castriferrei... et per ipsos suos liberos ac universos posteros... a iobagionatu castri
praedicti... eximentes in numerum servientium nostrorum nobilium transtulimus cum omnibus
eorum possessionibus hereditariis emptitiiis, ac quodcunque iusto titulo acquisitis.
141258. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
3 Hic iam rex etiam alias quomodocunque per
impetratores acquisitas eximit.
4 Exstat in collect. Hevenessiana tertium eiusdem regis qua iam toti
Hungariae imperantis diploma de 1271. sequenti tenore: Quod cum Simon, et Amanus, filii
comitis Dominici de Bilye, qui de iobagionibus castri Zaladiensis originem duxerunt...
eosdem de eodem iobagionatu castri eximentes in numerum servientium regalium et coetum
nobilium Regni ex munificentia regia duximus transferendos, volentes ut tam ipsi
141259. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
qua iam toti
Hungariae imperantis diploma de 1271. sequenti tenore: Quod cum Simon, et Amanus, filii
comitis Dominici de Bilye, qui de iobagionibus castri Zaladiensis originem duxerunt...
eosdem de eodem iobagionatu castri eximentes in numerum servientium regalium et coetum
nobilium Regni ex munificentia regia duximus transferendos, volentes ut tam ipsi quam eorum
heredes perpetua libertate gratulentur.
5 Hic quoque comes Dominicus debuit minutiori alicui rei
regiae secundum ea,
141260. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nobilium etiam iobagionum S.
Regis exempla proferamus. 2 Exstat in Collect. Hevenessiana diploma
Andreae II de 1217. quod ita habet: Quod nos nostri fidelis Urusz iobagionis S. Regis
de Zala servitium recolentes... ipsum cum tribus fratribus et cum universis
heredibus suis et fratrum suorum... a iobagionibus S. Regis de castro Zaladiensi
penitus exemptum permanere praecipimus, regia statuentes auctoritate, ut liceat amplius ipsi
cum praediis T.T. aurea et
141261. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
in Collect. Hevenessiana diploma
Andreae II de 1217. quod ita habet: Quod nos nostri fidelis Urusz iobagionis S. Regis
de Zala servitium recolentes... ipsum cum tribus fratribus et cum universis
heredibus suis et fratrum suorum... a iobagionibus S. Regis de castro Zaladiensi
penitus exemptum permanere praecipimus, regia statuentes auctoritate, ut liceat amplius ipsi
cum praediis T.T. aurea et perpetua perfrui libertate, et inter servientes regis adnumerari
perpetuo.
141262. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
et cum universis
heredibus suis et fratrum suorum... a iobagionibus S. Regis de castro Zaladiensi
penitus exemptum permanere praecipimus, regia statuentes auctoritate, ut liceat amplius ipsi
cum praediis T.T. aurea et perpetua perfrui libertate, et inter servientes regis adnumerari
perpetuo.
3 Cum diploma hoc non nisi 190 post regnum S. Stephani annis emanaverit,
hoc autem temporis intervallo et styrps aliqua facile perdurare et memoria eius originis
141263. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
heredibus suis et fratrum suorum... a iobagionibus S. Regis de castro Zaladiensi
penitus exemptum permanere praecipimus, regia statuentes auctoritate, ut liceat amplius ipsi
cum praediis T.T. aurea et perpetua perfrui libertate, et inter servientes regis adnumerari
perpetuo.
3 Cum diploma hoc non nisi 190 post regnum S. Stephani annis emanaverit,
hoc autem temporis intervallo et styrps aliqua facile perdurare et memoria eius originis
conservari potuerit, vel
141264. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
ut liceat amplius ipsi
cum praediis T.T. aurea et perpetua perfrui libertate, et inter servientes regis adnumerari
perpetuo.
3 Cum diploma hoc non nisi 190 post regnum S. Stephani annis emanaverit,
hoc autem temporis intervallo et styrps aliqua facile perdurare et memoria eius originis
conservari potuerit, vel hinc apparet quod familia Urusz iam a S. Stephano militiae castri
Zaladiensis adscripta, id est ad conditionem iobagionis castri huius collocata
fuerit.
141265. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
cum praediis T.T. aurea et perpetua perfrui libertate, et inter servientes regis adnumerari
perpetuo.
3 Cum diploma hoc non nisi 190 post regnum S. Stephani annis emanaverit,
hoc autem temporis intervallo et styrps aliqua facile perdurare et memoria eius originis
conservari potuerit, vel hinc apparet quod familia Urusz iam a S. Stephano militiae castri
Zaladiensis adscripta, id est ad conditionem iobagionis castri huius collocata
fuerit.
4 Caeterum diploma hoc
141266. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
iam a S. Stephano militiae castri
Zaladiensis adscripta, id est ad conditionem iobagionis castri huius collocata
fuerit.
4 Caeterum diploma hoc vetustissimo, quod § 36 produximus, Emerici
diplomate non nisi 20 annis posterius est, et tamen clausulas servientis regii
et eliberationem non tantum impetratoris, sed et eius praediorum exprimit, quae in Emerici
diplomate desiderantur; ita nempe stylus cancellariae regiae sensim perficiebatur.
5 Protulit etiam Kerchelich in
141267. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
adscripta, id est ad conditionem iobagionis castri huius collocata
fuerit.
4 Caeterum diploma hoc vetustissimo, quod § 36 produximus, Emerici
diplomate non nisi 20 annis posterius est, et tamen clausulas servientis regii
et eliberationem non tantum impetratoris, sed et eius praediorum exprimit, quae in Emerici
diplomate desiderantur; ita nempe stylus cancellariae regiae sensim perficiebatur.
5 Protulit etiam Kerchelich in Notit. Prael. pag. 190 Belae IV
de
141268. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
castri huius collocata
fuerit.
4 Caeterum diploma hoc vetustissimo, quod § 36 produximus, Emerici
diplomate non nisi 20 annis posterius est, et tamen clausulas servientis regii
et eliberationem non tantum impetratoris, sed et eius praediorum exprimit, quae in Emerici
diplomate desiderantur; ita nempe stylus cancellariae regiae sensim perficiebatur.
5 Protulit etiam Kerchelich in Notit. Prael. pag. 190 Belae IV
de 1224. diploma quod iterum a prioris aetate non
141269. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
quae in Emerici
diplomate desiderantur; ita nempe stylus cancellariae regiae sensim perficiebatur.
5 Protulit etiam Kerchelich in Notit. Prael. pag. 190 Belae IV
de 1224. diploma quod iterum a prioris aetate non nisi septem annis distat et sequentes
clausulas continet: Quod Radus et fratres eius de Klokoche, qui de filiis iobagionum S.
Regis de Goritza oriundi fuerant... tanta donavimus praerogativa libertatis ut tam ipsi quam
ab eis in perpetuum descendentes de domo et familia nostra de caetero
141270. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nempe stylus cancellariae regiae sensim perficiebatur.
5 Protulit etiam Kerchelich in Notit. Prael. pag. 190 Belae IV
de 1224. diploma quod iterum a prioris aetate non nisi septem annis distat et sequentes
clausulas continet: Quod Radus et fratres eius de Klokoche, qui de filiis iobagionum S.
Regis de Goritza oriundi fuerant... tanta donavimus praerogativa libertatis ut tam ipsi quam
ab eis in perpetuum descendentes de domo et familia nostra de caetero censeantur.
6 Quibus etiam
141271. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
non nisi septem annis distat et sequentes
clausulas continet: Quod Radus et fratres eius de Klokoche, qui de filiis iobagionum S.
Regis de Goritza oriundi fuerant... tanta donavimus praerogativa libertatis ut tam ipsi quam
ab eis in perpetuum descendentes de domo et familia nostra de caetero censeantur.
6 Quibus etiam terram Klokoche perpetua donavimus libertate...
7 Itaque de caetero ad iam dictum castrum nullum habeant
respectum.
8 Cum
141272. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
censeantur.
6 Quibus etiam terram Klokoche perpetua donavimus libertate...
7 Itaque de caetero ad iam dictum castrum nullum habeant
respectum.
8 Cum castrum Goricza et pertinentem ad illud terram
Klokoch, in qua postea familia comitum Voykfy arcem nunc a Turcis
possessam aedificaverat, in Croatia profunde situari, S. Stephanum autem regnum suum eo non
extendisse constet, ipse ego apocryhum
141273. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
a. S. Stephano ad conditionem hanc repositi fuerant,
compellationem iobagionum S. Regis usurparunt, aut certe commenti appellationem
hanc impetratores privilegii huius cancellariae Belae regis imposuerunt.
10 Caeterum clausula De domo et familia nostra censeantur eam
apud quosdam erroneam produxit opinionem quasi impetratores in cognationem regiam recepti
fuissent. 11 Verum explicant vocabulum familia (quod solum
aequivocationi huic ansam dedit) et provocatae § 37 Emerici
141274. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
clausula De domo et familia nostra censeantur eam
apud quosdam erroneam produxit opinionem quasi impetratores in cognationem regiam recepti
fuissent. 11 Verum explicant vocabulum familia (quod solum
aequivocationi huic ansam dedit) et provocatae § 37 Emerici regis de 1197. litterae ubi
dicitur: In aula regia tam ipsi, quam sui heredes perpetua libertate gaudeant,
et aliud ipsius Belae IV § 38 laudatum diploma de 1266. in clausula: tam ipsi, quam
eorum heredes... inter aulicos
141275. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
fuissent. 11 Verum explicant vocabulum familia (quod solum
aequivocationi huic ansam dedit) et provocatae § 37 Emerici regis de 1197. litterae ubi
dicitur: In aula regia tam ipsi, quam sui heredes perpetua libertate gaudeant,
et aliud ipsius Belae IV § 38 laudatum diploma de 1266. in clausula: tam ipsi, quam
eorum heredes... inter aulicos nostros computabiles habeantur, et provocatum §-o 39
Stephani V de 1265. diploma, quo dicitur quod de domo regia in numero servientium
141276. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
1197. litterae ubi
dicitur: In aula regia tam ipsi, quam sui heredes perpetua libertate gaudeant,
et aliud ipsius Belae IV § 38 laudatum diploma de 1266. in clausula: tam ipsi, quam
eorum heredes... inter aulicos nostros computabiles habeantur, et provocatum §-o 39
Stephani V de 1265. diploma, quo dicitur quod de domo regia in numero servientium
regalium computabiles habeantur. 12 Nolim tamen ut e clausulis his
id deducas quasi eotum nobiles mero aulici seu familiaris
141277. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nostri de Sepes... ab eodem
castro penitus exemptam, non in libertate filiorum iobagionum de
Scepus, sed eo iure, seu libertate, quibus nobiles Regni nostri terras suas...
dignoscuntur, possedisse dedimus, donavimus, et contulimus eidem magistro Pyrm, et per eum
suis heredibus, heredumque suorum successoribus iure perpetuo, et irrevocabiliter
possidendam.
2 Exhinc iam diserte apparet quod nobiles terras suas
eminentiori iure
141278. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
castro penitus exemptam, non in libertate filiorum iobagionum de
Scepus, sed eo iure, seu libertate, quibus nobiles Regni nostri terras suas...
dignoscuntur, possedisse dedimus, donavimus, et contulimus eidem magistro Pyrm, et per eum
suis heredibus, heredumque suorum successoribus iure perpetuo, et irrevocabiliter
possidendam.
2 Exhinc iam diserte apparet quod nobiles terras suas
eminentiori iure possederint quam iobagiones
141279. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Scepus, sed eo iure, seu libertate, quibus nobiles Regni nostri terras suas...
dignoscuntur, possedisse dedimus, donavimus, et contulimus eidem magistro Pyrm, et per eum
suis heredibus, heredumque suorum successoribus iure perpetuo, et irrevocabiliter
possidendam.
2 Exhinc iam diserte apparet quod nobiles terras suas
eminentiori iure possederint quam iobagiones castrorum. 3 Iam
vero e compluribus, quae recitavimus,
141280. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
3 Iam
vero e compluribus, quae recitavimus, diplomatibus, apparet quod hi quoque terras suas ad
heredes transmiserint. 4 Proinde eminentius nobilium ius in
nullo alio consistere poterat, quam in proprietate. 5 Et tamen
non potuit se Kollárius continere quin citato opusculo par. 2. pag. 92 praeiudicatam suam
opinionem ad hoc quoque diploma obtrudat, quasi nobiles utile tantum
dominium in bonis suis habuissent. 6 Verum paradoxam hanc
141281. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
habere contendunt, aliam realem
sequelam inde deducere conantur, nimirum quod rex collata licet perennaliter
bona, cum libuerit, iure recipere possit. 11 Quae quidem
quaestio non iam ex ambiguis iuris civilis vocabulis, et ex illa multis alioquin
aequivocationibus obnoxia dominii in utile, plenum, et
altum, seu eminens, divisione, sed e legibus et diplomatibus
patriis et usu decidi debet.
141282. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
bona, cum libuerit, iure recipere possit. 11 Quae quidem
quaestio non iam ex ambiguis iuris civilis vocabulis, et ex illa multis alioquin
aequivocationibus obnoxia dominii in utile, plenum, et
altum, seu eminens, divisione, sed e legibus et diplomatibus
patriis et usu decidi debet.
12 Iam vero leges patriae sententiae huic evidenter
adversantur quia cardinalem nobilium praerogativam in eo
141283. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Quae quidem
quaestio non iam ex ambiguis iuris civilis vocabulis, et ex illa multis alioquin
aequivocationibus obnoxia dominii in utile, plenum, et
altum, seu eminens, divisione, sed e legibus et diplomatibus
patriis et usu decidi debet.
12 Iam vero leges patriae sententiae huic evidenter
adversantur quia cardinalem nobilium praerogativam in eo collocant ne in bonis suis
citra viam iuris turbari possint,
141284. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
non iam ex ambiguis iuris civilis vocabulis, et ex illa multis alioquin
aequivocationibus obnoxia dominii in utile, plenum, et
altum, seu eminens, divisione, sed e legibus et diplomatibus
patriis et usu decidi debet.
12 Iam vero leges patriae sententiae huic evidenter
adversantur quia cardinalem nobilium praerogativam in eo collocant ne in bonis suis
citra viam iuris turbari possint, turbarentur autem si rex collata
141285. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
quia cardinalem nobilium praerogativam in eo collocant ne in bonis suis
citra viam iuris turbari possint, turbarentur autem si rex collata licet
perennaliter bona pro lubitu recipere posset.
13 Adversantur etiam diplomata, nam et praesens et complura, quae author
libelli de nobilium in bona sua iure protulit, non tantum clausula iure
perpetuo et aliis huic aequipollentibus terminis, sed etiam vocabulo
irrevocabiliter utuntur; quod autem
141286. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nobilium praerogativam in eo collocant ne in bonis suis
citra viam iuris turbari possint, turbarentur autem si rex collata licet
perennaliter bona pro lubitu recipere posset.
13 Adversantur etiam diplomata, nam et praesens et complura, quae author
libelli de nobilium in bona sua iure protulit, non tantum clausula iure
perpetuo et aliis huic aequipollentibus terminis, sed etiam vocabulo
irrevocabiliter utuntur; quod autem irrevocabiliter
141287. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
licet
perennaliter bona pro lubitu recipere posset.
13 Adversantur etiam diplomata, nam et praesens et complura, quae author
libelli de nobilium in bona sua iure protulit, non tantum clausula iure
perpetuo et aliis huic aequipollentibus terminis, sed etiam vocabulo
irrevocabiliter utuntur; quod autem irrevocabiliter donatum est,
id certe, nisi omnem verborum significationem perturbare velimus pro lubitu recipi non
potest.
14
141288. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
irrogetur... in
concambium, seu permutationem
40.16 permutationem: permutationum MS
dictae possessionis eorundem quasdam terras castri nostri Huntensis... et quandam
terram udvornicorum nostrorum in comitatu Neogradensi sitam... eisdem... ac eorum heredibus
heredumque successoribus dedimus, et donavimus iure perpetuo. 17 Uti
et aliud de 1294. a Katona Hist. Crit. Regum tomus 3. pag. 217 quod
141289. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
MS
dictae possessionis eorundem quasdam terras castri nostri Huntensis... et quandam
terram udvornicorum nostrorum in comitatu Neogradensi sitam... eisdem... ac eorum heredibus
heredumque successoribus dedimus, et donavimus iure perpetuo. 17 Uti
et aliud de 1294. a Katona Hist. Crit. Regum tomus 3. pag. 217 quod ita sonat:
Cum nos terras Georgii, filii Nata, infra castrum Tubul existentes... recepissemus et
ad utilitatem castri perpetualiter
141290. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
dictae possessionis eorundem quasdam terras castri nostri Huntensis... et quandam
terram udvornicorum nostrorum in comitatu Neogradensi sitam... eisdem... ac eorum heredibus
heredumque successoribus dedimus, et donavimus iure perpetuo. 17 Uti
et aliud de 1294. a Katona Hist. Crit. Regum tomus 3. pag. 217 quod ita sonat:
Cum nos terras Georgii, filii Nata, infra castrum Tubul existentes... recepissemus et
ad utilitatem castri perpetualiter dedissemus, in concambium earundem terrarum dicto
141291. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
heredumque successoribus dedimus, et donavimus iure perpetuo. 17 Uti
et aliud de 1294. a Katona Hist. Crit. Regum tomus 3. pag. 217 quod ita sonat:
Cum nos terras Georgii, filii Nata, infra castrum Tubul existentes... recepissemus et
ad utilitatem castri perpetualiter dedissemus, in concambium earundem terrarum dicto
Gregorio terras quasdam Lezna... contulimus perpetuo possidendas; adeoque ex uno
aliove fundamentali Regni legi contrario facto usum epochae illius metiri non licet.
141292. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
facultatem eandem vendendi, legandi etc concedant.
19 Unde illi inferunt quod hi praecipuae proprietatis effectu, facultate
nempe collata bona sine consensu regio alienandi, caruerint. 20 Verum si illi
diplomata haec attentius ruminassent et ad invicem contulissent, facile deprehendere poterant
quod concessa in iisdem disponendi facultas ad casum defectus referatur.
21 Ratio ipsa sententiam adversariorum convellit; nam aliquid
iure perpetuo irevocabiliter
141293. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
quod concessa in iisdem disponendi facultas ad casum defectus referatur.
21 Ratio ipsa sententiam adversariorum convellit; nam aliquid
iure perpetuo irevocabiliter (quibus verbis donationes regum plerumque utuntur)
conferre et tamen illud pro lubitu recipere posse sibi repugnant; proinde aut verbis his
aliud a lingua Latina alienum sensum tribuere, aut sustinere debent quod reges nulla,
quaecunque verborum formula edita, assecuratione adstringi potuerint. 22
Atque ita intricata per
141294. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
aliud a lingua Latina alienum sensum tribuere, aut sustinere debent quod reges nulla,
quaecunque verborum formula edita, assecuratione adstringi potuerint. 22
Atque ita intricata per argutias scholasticas quaestio haec facile definitur, si res ad usum
rerum et naturale prudentiae lumen exigatur.
23 Caeterum primum est hoc ex iis, quae supra recitavimus, diploma e quo
apparet quod etiam terra castrorum nobilibus conferri consveverint, quamquam
prostent copiosa diplomata e quibus iam Andream II,
141295. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
E primitivo Regni instituto terrae castro alicui adscriptae non ad
privatum regum usum, ut iam diximus, sed ad dotandos, quibus castrum egebat,
conditionarios, ac praesertim iobagiones, id est milites
castri, destinebantur, et ideo pro axiomate habebatur quod nobilibus,
qui ex ipsa status sui praerogativa oneribus his subici non poterant, conferri non possint.
26 Causa instituti huius fuit ut praeter nobiles exstet alia etiam e
conditionariis castrorum
141296. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
26 Causa instituti huius fuit ut praeter nobiles exstet alia etiam e
conditionariis castrorum horum conflanda militia, qua reges tam domesticis,
quam exteris hostibus tanto facilius resistere possint. 27 Institutum hoc
saeculo X et XI religiose observatum fuisse videtur, cum nullum hactenus collatae alicui
nobili terrae castri exemplum productum sit. 28 Andreas II
terras castrorum nobilibus primum conferre coepisse videtur. 29
Verum reflexus indubie a
141297. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
collatae alicui
nobili terrae castri exemplum productum sit. 28 Andreas II
terras castrorum nobilibus primum conferre coepisse videtur. 29
Verum reflexus indubie a ministris suis quod hoc primitivo Regni instituto repugnet et quod
hac ratione sensim tota illa castrorum militia extingui sicque vires Regni sensibiliter
accidi possint, ad collatarum iam eiusmodi terrarum revindicationem subinde
processit, uti id e Ritus Expl. Ver. §-phis 361 et 368
141298. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
et quod
hac ratione sensim tota illa castrorum militia extingui sicque vires Regni sensibiliter
accidi possint, ad collatarum iam eiusmodi terrarum revindicationem subinde
processit, uti id e Ritus Expl. Ver. §-phis 361 et 368 luculenter apparet.
30 An Andreas II negotium hoc reipsa confecerit, non constat; quod Bela IV et
terras castrorum nobilibus conferre continuaverit, et rursus ad earum revindicationem
processerit, constat; id enim complura eius diplomata testantur.
141299. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
possint, ad collatarum iam eiusmodi terrarum revindicationem subinde
processit, uti id e Ritus Expl. Ver. §-phis 361 et 368 luculenter apparet.
30 An Andreas II negotium hoc reipsa confecerit, non constat; quod Bela IV et
terras castrorum nobilibus conferre continuaverit, et rursus ad earum revindicationem
processerit, constat; id enim complura eius diplomata testantur. 31 An hic
quoque rex avulsas a castris terras ex integro recaptivaverit, perinde non liquet.
141300. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
revindicationem subinde
processit, uti id e Ritus Expl. Ver. §-phis 361 et 368 luculenter apparet.
30 An Andreas II negotium hoc reipsa confecerit, non constat; quod Bela IV et
terras castrorum nobilibus conferre continuaverit, et rursus ad earum revindicationem
processerit, constat; id enim complura eius diplomata testantur. 31 An hic
quoque rex avulsas a castris terras ex integro recaptivaverit, perinde non liquet.
32 Utcunque sit, prostant plures successorum suorum litterae
141301. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
familiae superfuerint, forte id ipsum regi huic ansam dedit ut has in praerogativis cum
reliquis nobilibus, ut infra dicemus, exaequaret. 34 Caeterum scriptores in
principiis iuris publici minus versati, cum in diplomata incidissent e quibus Andream II et
Belam IV ad Revindicationem avulsarum a castris terrarum processisse apparet, novum inde pro
sententia illa, quod reges donationes pro lubitu revocare potuerint, argumentum desumpserunt,
praesertim cum aliqua eorum diplomatum vagas contineant clausulas, uti: Cum
141302. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
argumentum desumpserunt,
praesertim cum aliqua eorum diplomatum vagas contineant clausulas, uti: Cum ad
revocationem inutilium donationum processissemus. 35 Verum combinent
illi cum totum singuli diplomatis tenorem, tum ipsa diplomata ad invicem, et videbunt quod
omnia illa de terris a castro avulsis sonent, quae aevo illo ita abalienabiles
reputabantur, sicut nunc bona coronalia pro talibus habentur. 36
Sicut proinde rex nunc etiam ad recuperationem abalienatorum bonorum
141303. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
de 1299, in quo tamen prior nobilitati conditio non
exprimitur. 2 Cum in diplomate hoc libertates nobilium primum specifice
designentur, libet illud per extensum proferre: Andreas... quod per spectis meritoriis
servitiis discreti viri Mark... et comitis Michaelis
fratris eiusdem, et quod sylvam densam et inhabitabilem debeat excultivare iuxta
tenorem privilegii nostri iisdem antea concessi hanc gratiam duximus faciendam quod eadem
libertate, qua universi
141304. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
in diplomate hoc libertates nobilium primum specifice
designentur, libet illud per extensum proferre: Andreas... quod per spectis meritoriis
servitiis discreti viri Mark... et comitis Michaelis
fratris eiusdem, et quod sylvam densam et inhabitabilem debeat excultivare iuxta
tenorem privilegii nostri iisdem antea concessi hanc gratiam duximus faciendam quod eadem
libertate, qua universi nostri nobiles gaudent... ipsi gaudeant. 3
Praeterea si iuxta Regnum
141305. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nobilium primum specifice
designentur, libet illud per extensum proferre: Andreas... quod per spectis meritoriis
servitiis discreti viri Mark... et comitis Michaelis
fratris eiusdem, et quod sylvam densam et inhabitabilem debeat excultivare iuxta
tenorem privilegii nostri iisdem antea concessi hanc gratiam duximus faciendam quod eadem
libertate, qua universi nostri nobiles gaudent... ipsi gaudeant. 3
Praeterea si iuxta Regnum Hungariae nos
141306. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
generalem exercitum nostrum unum armatum nobiscum mittere teneantur; addidimus etiam, quod
comes vel castellanus noster de Scepus †
41.3 † exciderat aliquid e MS-to, fortasse iudicet.
ipsos iudicio et omni iurisdictione ipsius comitis et castellani duximus penitus
eximendos, causas autem, si quae contra ipsos emergerent, nostra propria persona
vel vice iudex curiae regiae iudicabit. 4 Eximentes
etiam eosdem ab omni exactione seu
141307. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nobiscum mittere teneantur; addidimus etiam, quod
comes vel castellanus noster de Scepus †
41.3 † exciderat aliquid e MS-to, fortasse iudicet.
ipsos iudicio et omni iurisdictione ipsius comitis et castellani duximus penitus
eximendos, causas autem, si quae contra ipsos emergerent, nostra propria persona
vel vice iudex curiae regiae iudicabit. 4 Eximentes
etiam eosdem ab omni exactione seu collecta, quae per nostram indicatur
141308. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
seu collecta, quae per nostram indicatur maiestatem,
exponentes nihilominus ex gratia nostra speciali ut nec ad opus castri nostri de Sepes, nec
ad danda victualia teneantur, concessimus etiam ut ipsam terram Korotnok, tanquam veri
heredes, dandi, legandi, vendendi, et conferendi, cuicunque voluerint, liberam habeant
facultatem.
5 Post clausulam Nostra propria persona, vel vice, videtur
vocula nostra deesse, secus enim illa completum sensum non habet.
6 Patet
141309. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Nostra propria persona, vel vice, videtur
vocula nostra deesse, secus enim illa completum sensum non habet.
6 Patet e hoc diplomate quod Rex impetratoribus sylvam indubie sub
conditionaria aliqua servitute iam praevie concesserit, et tamen collationem hanc rex
privilegium appellat; quod deinde exstyrpatam iam et Korotnok
dictam hanc terram iure nobilitari iisdem contulerit, licet disertam eius a priori onere
exemptionis mentionem non faciat.
7 Patet
141310. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
secus enim illa completum sensum non habet.
6 Patet e hoc diplomate quod Rex impetratoribus sylvam indubie sub
conditionaria aliqua servitute iam praevie concesserit, et tamen collationem hanc rex
privilegium appellat; quod deinde exstyrpatam iam et Korotnok
dictam hanc terram iure nobilitari iisdem contulerit, licet disertam eius a priori onere
exemptionis mentionem non faciat.
7 Patet etiam e diplomate hoc iam diserte quod summa, ut toties diximus,
praerogativae nobilitaris
141311. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
hanc terram iure nobilitari iisdem contulerit, licet disertam eius a priori onere
exemptionis mentionem non faciat.
7 Patet etiam e diplomate hoc iam diserte quod summa, ut toties diximus,
praerogativae nobilitaris capita fuerint, exemptio ab omni tributo et iurisdictione comitis,
proprium forum regium, et honor sub huius tantum vexillo militandi.
8 Patet ultro quod iam cum fine periodi primae personalis insurrectio non
ita rigide exacta fuerit, sed quod alter loco sui miles mitti potuerit. 9 Imo
141312. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
eius a priori onere
exemptionis mentionem non faciat.
7 Patet etiam e diplomate hoc iam diserte quod summa, ut toties diximus,
praerogativae nobilitaris capita fuerint, exemptio ab omni tributo et iurisdictione comitis,
proprium forum regium, et honor sub huius tantum vexillo militandi.
8 Patet ultro quod iam cum fine periodi primae personalis insurrectio non
ita rigide exacta fuerit, sed quod alter loco sui miles mitti potuerit. 9 Imo
in duobus a Wagner citato opere prolatis
141313. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
elargito dicitur: In expeditione per nos facta quatuor, qui
habent terram octo
aratrorum sufficientem, unum mittere debeant decenter armatum.
10 In diplomate vero Ladislai IV de 1278, quo Ioan et alios nobilitat,
habetur aplicamus eos libertati nobilium de Zepes... exercituantes in futurum sicut de
tanta terra exercituandi caeteris mos exstitit usuatus.
11 Porro ex ipso praesentis Andreae II diplomatis stylo apparet quod
141314. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
E quo conficit reliquos nobiles Scepusienses oneri huic reipsa
subiacuisse. 13 Denique hoc quoque diploma ostendit quod
Michael, iam antea comes, nobilitatem tum primum adeptus sit.
§ 43 Corollaria, et discrimen inter veterem et modernam nobilitandi per donationem
formam.
1 Si omnia haec exempla rite expendantur, apparebit: 1-o, quod nullum
servi ad statum servientis regii provecti exemplum prostet; omnia
enim, quae
141315. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nobiles Scepusienses oneri huic reipsa
subiacuisse. 13 Denique hoc quoque diploma ostendit quod
Michael, iam antea comes, nobilitatem tum primum adeptus sit.
§ 43 Corollaria, et discrimen inter veterem et modernam nobilitandi per donationem
formam.
1 Si omnia haec exempla rite expendantur, apparebit: 1-o, quod nullum
servi ad statum servientis regii provecti exemplum prostet; omnia
enim, quae de hoc argumento
141316. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nobilitasset, privasset eius dominum emolumento illo quidem quod ex illius seu
servitio, seu obventione percipiebat, id quod citra huius consensum effici non potuit.
4 Dedimus quidem supra § 39 Stephani V diploma quo Clementem et Martinum,
Aegydii dapiferorum regiorum magistri servientes, nobilitat. 5
Verum et hos regios fuisse conditionarios inde apparet quod eos rex
iobagiones castri Bachiensis appellat. 6 Quare hi apud
141317. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
servitio, seu obventione percipiebat, id quod citra huius consensum effici non potuit.
4 Dedimus quidem supra § 39 Stephani V diploma quo Clementem et Martinum,
Aegydii dapiferorum regiorum magistri servientes, nobilitat. 5
Verum et hos regios fuisse conditionarios inde apparet quod eos rex
iobagiones castri Bachiensis appellat. 6 Quare hi apud
Aegydium ingenuum tantum aliquod servitium obiverint, neque ullam huius terram
sub
141318. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
sub conditionaria aliqua servitute possederint atque adeo nobilitatio eorum nullum illi
attulit detrimentum. 7 Servientium eiusmodi apud privatos plurimi
Ritus. Expl. Verit. §-i meminerunt, quos ego omnes liberos homines
fuisse et apud privatum talem ingenuum aliquod servitium obivisse reor.
8 3-o. Prostant quidem complura regum primae periodi diplomata quibus certa
castri terra ab huius servitio eximitur et iure nobilitari confertur.
9 In nullo tamen
141319. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
quos ego omnes liberos homines
fuisse et apud privatum talem ingenuum aliquod servitium obivisse reor.
8 3-o. Prostant quidem complura regum primae periodi diplomata quibus certa
castri terra ab huius servitio eximitur et iure nobilitari confertur.
9 In nullo tamen eorum id exprimi recordor quod impetrator antea
ignobilis fuerit. 10 Quare omnes illae donationes iam nobilibus
factae fuisse videntur, domestici vero plebeii
141320. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
id exprimi recordor quod impetrator antea
ignobilis fuerit. 10 Quare omnes illae donationes iam nobilibus
factae fuisse videntur, domestici vero plebeii debuerint sibi
statum conditionarii antea procurare, et sic demum per exemptionem impetratae eo
nomine terrae ad statum nobilium eluctari. 11 Utcunque id se
habeat, exteri certe plebeii per collationem liberae alicuius terrae nobilitati
nullum exemplum prostat. 12 Nam ipse ille,
141321. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
quod exter etiam plebeius, si copiosas aut attulit, aut sibi subinde
comparavit pecunias, eadem arte, qua Ruthenum illum usum fuisse vidimus, terram etiam iure
nobilitari impetrare potuerit.
15 Atque ita apparet 4-o: Quod nunc inter veterem et modernam
per donationem nobilitandi formam discrimen tantum in eo versetur quod olim in ipsa terrae
alicuius ignobili per regem facta donatione, eius ad statum nobilium elevationis et collatae
terrae a prioribus oneribus exemptionis
141322. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
potuerit.
15 Atque ita apparet 4-o: Quod nunc inter veterem et modernam
per donationem nobilitandi formam discrimen tantum in eo versetur quod olim in ipsa terrae
alicuius ignobili per regem facta donatione, eius ad statum nobilium elevationis et collatae
terrae a prioribus oneribus exemptionis diserta mentio inici consveverit.
16 Nunc vero adoptato subinde principio illo quod omnis terrae alicuius
per principem ignobili facta collatio nobilitet, id in
141323. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
fuerit reputata, usum vero eius conditio, sub
qua illam rex contulit, determinaverit; veteres enim reges eandem terram, quam prior
possessor sub conditionalia servitute tenuerat, alteri, ut supra vidimus,
iure nobilitari conferebant, et vicissim, et ideo quod provocatum paulo ante
principium eotum locum non obtinuerit; nunc vero adoptato principio illo haec de donatorii
nobilitatione clausula superflua effecta sit. 17 Porro quod propter eundem
terras iam nobilitari iure, iam sub
141324. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
usum vero eius conditio, sub
qua illam rex contulit, determinaverit; veteres enim reges eandem terram, quam prior
possessor sub conditionalia servitute tenuerat, alteri, ut supra vidimus,
iure nobilitari conferebant, et vicissim, et ideo quod provocatum paulo ante
principium eotum locum non obtinuerit; nunc vero adoptato principio illo haec de donatorii
nobilitatione clausula superflua effecta sit. 17 Porro quod propter eundem
terras iam nobilitari iure, iam sub conditionaria
141325. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
in donatione diserte exprimi, quod si autem terra antea
sub conditionaria servitute possessa iure nobilitari conferebatur,
eius a prioribus oneribus exemptio diserte indicari debuerit. 18 Nunc invecto
inter terras liberas, quas nobiles, et publicis oneribus obnoxias, quas ignobiles possident,
discrimine, cum possesiones princeps nemini amplius iure nobilitari conferre soleat,
necessitas inserendae donationi de exemptione terrae suapte evanuerit.
19 Itaque olim conditio
141326. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
suapte evanuerit.
19 Itaque olim conditio possessoris modum possessorii
determinabat; si hic nobilis fuit, omnem, quam habuit, terram sub solo militandi onere
possidebat; nunc e contra natura terrae determinat modum possessorii et ideo, si
obnoxium natura sua publicis oneribus civilem fundum nobilis
possidebat, haec non obstante sua nobilitari conditione supportare debet. 20
Quod si tamen nobilis colonicalem alterius domini terrestris fundum excolendum assumat,
141327. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
exemptionis a
priori conditione stylo iam receditur, impetrator primum in coetum nobilium
aggregatur, dein vero in signum nobilitatis eidem terra confertur. 4
Commutatio haec suapte debuit evenire, postquam e conflato in unum servorum et
conditionariorum statu modernum (ut in Dissertatione de varia hominum in
Hungaria conditione ostendimus) colonorum systema cum initio secundae periodi enatum
est. 5 Cum enim colonis multa de conditione servorum adhaeserint, veluti
141328. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
assensu, quem non ita
pronum fuit impetrare, alioquin nobilitare non poterant. 7 Itaque
nobilitationis beneficium ad solos homines liberos nempe ad statarium, qui
epocha hac iam induci coepit, militem, ad servitores regios et
optimarum adinvectarum iam hac periodo regiarum urbium cives, quaestores, opifices, et
litteratos sensim reddit. 8 Hi plerique omnes terra carebant, adeoque non
poterant, uti antea, conditionarii per exemptionem iam possessae terrae ad
141329. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Itaque
nobilitationis beneficium ad solos homines liberos nempe ad statarium, qui
epocha hac iam induci coepit, militem, ad servitores regios et
optimarum adinvectarum iam hac periodo regiarum urbium cives, quaestores, opifices, et
litteratos sensim reddit. 8 Hi plerique omnes terra carebant, adeoque non
poterant, uti antea, conditionarii per exemptionem iam possessae terrae ad
statum nobilium elevari, verum, donec armalistarum systema invectum est, debuit
141330. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
§ 45 Forma nobilitandi per donationem in tertia periodo.
1 Clausulam tamen de aggregatione in coetum nobilium in
donationibus tamdiu adhibitam fuisse reor donec discrimen illud inter terras
liberas et publicis oneribus obnoxias, de quo § 43 sermo fuit,
invaluit, quod quidem, nisi me omnia fallunt, in tertia primum periodo evenit; cum enim in
hoc systemate nonnisi terrae liberae collatae sint, debuit inde principium illud
enasci quod
141331. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
morem hanc Ferdinando
I adscribit traditque tantam in hoc genere sub rege isto viguisse facilitatem ut nobilitas
per armales pro 25 florenis pensione impetrari potuerit. 3 Alii hunc
ignobilem absque omni terrae collatione nobilitandi usum a Sigismundo, rege una et imperatore
e Germanico, ubi ille antea viguit, Imperio, Hungariae illatum arbitrantur, nullum tamen
hactenus, quod sciam, pragmaticum pro alterutra e his sententiis argumentum
prolatum viguerit, docet prolatum a Katona
141332. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
docet prolatum a Katona
Hist. crit. tom. ** pag. **, ex Schönlebenii Rosa Ursina, Emerici
ejus Filii de 1200. diploma, ubi dicitur: Idem piae memoriae pater noster... ipsi
comiti Stephano arma, seu insignia sua regalia... dari et conferri facere pollicitus
fuisset. 4 Verum insignia haec non in tesseram neo-collatae
nobilitatis, sed pro majori tantum stirpis ornamento collata fuisse exinde
conficitur quod e contextu diplomatis appareat impetratorem ejus comitem
141333. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
descriptam, quae
vulgo kincz dicitur, in forma avis, scilicet falconis aurei habentis distensas blanchas
alas, sub quibus folia deaurata in modum herbae luherae dependent, super cujus falconis
nasum viridis ramusculus effectus exstitit folia habens aurea, eidem magistro et generationi
suae tamquam sub regio nostro vexillo militare debentibus duximus conferendum; ita
nihilominus ut si qui praedecessorum nostrorum regum Hungariae, quibuspiam de regno nostro
falconem sub quivis colore vel specie pro crista contulissent, authoritate
141334. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
cristam vocat; adeo
ignara fuit proprietatis Latini sermonis hujus adhuc regis cancellaria, trifolii
vocabulum prorsus ignorabat, sed illud vernaculo vocabulo luhere – nunc
loher dicimus – expressit. 4 Et tamen videtur homo Italus
diploma hoc compilasse, cum pro alas albas scribat blancas alas.
5 Caeterum cum ne in hoc quidem diplomate diserta de collata impetratori
per concessionem scuti hujus nobilitate clausula
141335. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
albas scribat blancas alas.
5 Caeterum cum ne in hoc quidem diplomate diserta de collata impetratori
per concessionem scuti hujus nobilitate clausula contineatur, dubitare licet an non hic
quoque jam antea nobilis fuerit et insignia haec tantum pro ornamento stirpis
suae impetravit, praesertim cum magister compellitur; verum quidem est quod, ut
supra ostendimus, complures, qui comites compellantur, postea primum nobilitatem adepti sunt,
adeoque sicut comitis, ita
141336. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
fuisse.
7 Legi etiam Sigismundi diploma quo stirpi Közel de Zaversje
scutum gentilitium confert; nulla tamen in illo nobilitati per id impetratoris mentio
continetur; imo cum possessor diplomatis hujus familia nunc Zaverszky scribatur et stirps
haec sitam in comitatu Varasdinensi possessionem Zaverzje ad nostra noque
tempora possederit, probabile admodum est quod illa relicto nomine Közel a
possessione, quam jam ante impetraverat, cognomen Zaverszky assumpserit,
141337. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
admittere debemus quod jam in prima periodo, ignota
licet adhuc armalistarum idaea, nobiles per diplomata regum, quae nec terrae
alicujus collationem, nec insignium concessionem continebant, creati fuerint, adeoque quod
aevo illo distincta a donatariis et armalistis nobilium ita dicta
diplomaticorum classis viguerit quae deinde invehendis armalistis primam
forsitan ansam praebuerit. 4 Verum cum e sedecim, quae hanc in rem supra
protulimus, diplomatibus, clausula de exemptione terrae tantum
141338. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
praerogativis fruebantur. 7 Verum discrimen hoc, ut mox
ostendemus, in ipsis collatae nobilitatis litteris exprimi solebat; quod enim in quatuor
illis, de quibus agitur, diplomatibus convincatur impetratores illorum plene nobilitatos et
omnium praerogativarum nobilitarium participes redditos fuisse puto. 8 Restat
ut alterum quod assumpsimus argumentum, nempe de variis nobilium speciebus, expediamus.
§ 49
1 Cum Ludovicus primum per
141339. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
consecuti, non ita pronum est expedire. 3
Liber tamen vadum hoc quoad diplomatum, quae hactenus nancisci potui, fide licet pertentare.
4 Provocat Kerchelich in Hist. Eccl. Zag. pag. 326 privilegium
Belae IV de 1225, cujus copiam possideo et qua omnes, qui eotum in campo Turopolya degebant,
iobagiones castri Zagrabiensis nobilitat cum hac clausula: eorumque juxta lineam
cognationis descendentes ab obligatione servitutis castri eximimus et libertati inferioris
officii de honesta societate servientium
141340. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
pag. 326 privilegium
Belae IV de 1225, cujus copiam possideo et qua omnes, qui eotum in campo Turopolya degebant,
iobagiones castri Zagrabiensis nobilitat cum hac clausula: eorumque juxta lineam
cognationis descendentes ab obligatione servitutis castri eximimus et libertati inferioris
officii de honesta societate servientium regis asserimus nobilitatemque in totam
successionis eorumdem posteritatem transfundimus. 5 Tenemus itaque
jam sub Bela IV nobilium majoris et minoris officii discrimen.
141341. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
ab obligatione servitutis castri eximimus et libertati inferioris
officii de honesta societate servientium regis asserimus nobilitatemque in totam
successionis eorumdem posteritatem transfundimus. 5 Tenemus itaque
jam sub Bela IV nobilium majoris et minoris officii discrimen.
§ 50
1 Vidimus supra § 36 quod jam Emericus 1197. Zerzovoium et ejus haeredes
ita nobilitaverit ut in aula regia perpetua libertate gaudeant. 2 Vidimus §
42 quod Bela
141342. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
successionis eorumdem posteritatem transfundimus. 5 Tenemus itaque
jam sub Bela IV nobilium majoris et minoris officii discrimen.
§ 50
1 Vidimus supra § 36 quod jam Emericus 1197. Zerzovoium et ejus haeredes
ita nobilitaverit ut in aula regia perpetua libertate gaudeant. 2 Vidimus §
42 quod Bela IV 1234. in nobilitandis fratribus de Klokoch eam adhibuerit clausulam: ut
ii et eorum descendentes de domo et familia nostra de caetero
141343. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
1 Vidimus supra § 36 quod jam Emericus 1197. Zerzovoium et ejus haeredes
ita nobilitaverit ut in aula regia perpetua libertate gaudeant. 2 Vidimus §
42 quod Bela IV 1234. in nobilitandis fratribus de Klokoch eam adhibuerit clausulam: ut
ii et eorum descendentes de domo et familia nostra de caetero censeantur.
3 Vidimus § 37 quod idem Bela IV in diplomate de 1266, quod certo Simarth
elargitus est, ea usus sit expressione
ut tam ipsi, quam eorum
141344. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
§ 36 quod jam Emericus 1197. Zerzovoium et ejus haeredes
ita nobilitaverit ut in aula regia perpetua libertate gaudeant. 2 Vidimus §
42 quod Bela IV 1234. in nobilitandis fratribus de Klokoch eam adhibuerit clausulam: ut
ii et eorum descendentes de domo et familia nostra de caetero censeantur.
3 Vidimus § 37 quod idem Bela IV in diplomate de 1266, quod certo Simarth
elargitus est, ea usus sit expressione
ut tam ipsi, quam eorum haeredes, inter aulicos nostros
141345. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Debuit itaque clausula haec aliquem effectum
producere, hunc autem vix alium statuere licet quam quod aliqui ita nobilitati fuerint ut una
in aulam regiam cooptentur, alii non idem; atque ita apparet jam secundum, inter nobiles
in aulam regiam cooptatos et simpliciter tantum nobilitatos
discrimen.
§ 51 Nobiles primitivi et adscititii.
1 Exstat inter Hevenessiana diploma Ladislai IV de 1279. quod sequentem
clausulam habet: eosdem nobiles
141346. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
fuerint ut una
in aulam regiam cooptentur, alii non idem; atque ita apparet jam secundum, inter nobiles
in aulam regiam cooptatos et simpliciter tantum nobilitatos
discrimen.
§ 51 Nobiles primitivi et adscititii.
1 Exstat inter Hevenessiana diploma Ladislai IV de 1279. quod sequentem
clausulam habet: eosdem nobiles nostros praediales et iobbagyiones castri
(Ruiche) tamquam veros et naturales servientes nostros Regales duximus
141347. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
tantum nobilitatos
discrimen.
§ 51 Nobiles primitivi et adscititii.
1 Exstat inter Hevenessiana diploma Ladislai IV de 1279. quod sequentem
clausulam habet: eosdem nobiles nostros praediales et iobbagyiones castri
(Ruiche) tamquam veros et naturales servientes nostros Regales duximus
eximendos.
2 Vidimus etiam § 34 quod idem Ladislaus in provocato illic de 1281.
diplomate hac utatur clausula: illa
141348. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
§ 51 Nobiles primitivi et adscititii.
1 Exstat inter Hevenessiana diploma Ladislai IV de 1279. quod sequentem
clausulam habet: eosdem nobiles nostros praediales et iobbagyiones castri
(Ruiche) tamquam veros et naturales servientes nostros Regales duximus
eximendos.
2 Vidimus etiam § 34 quod idem Ladislaus in provocato illic de 1281.
diplomate hac utatur clausula: illa gaudeant libertate, qua alii veri,
puri et
141349. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
veros et naturales servientes nostros Regales duximus
eximendos.
2 Vidimus etiam § 34 quod idem Ladislaus in provocato illic de 1281.
diplomate hac utatur clausula: illa gaudeant libertate, qua alii veri,
puri et naturaliter Nobiles gratulantur. 3 Vidimus denique § 35 quod
Andreas III in recitato illic de 1299. diplomate eandem ferme clausulam adhibeat, dum dicit
volentes ut illa gaudeant libertate eoque potiantur honore, quo veri et puri
141350. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
puri et naturaliter Nobiles gratulantur. 3 Vidimus denique § 35 quod
Andreas III in recitato illic de 1299. diplomate eandem ferme clausulam adhibeat, dum dicit
volentes ut illa gaudeant libertate eoque potiantur honore, quo veri et puri Regni
nostri nobiles gratulantur. 4 Quod per veros,
puros, et naturaliter nobiles primitivi Regni nobiles
intelligantur, ipsa verborum horum significatio satis indicare videtur. 5 Qui
141351. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
in recitato illic de 1299. diplomate eandem ferme clausulam adhibeat, dum dicit
volentes ut illa gaudeant libertate eoque potiantur honore, quo veri et puri Regni
nostri nobiles gratulantur. 4 Quod per veros,
puros, et naturaliter nobiles primitivi Regni nobiles
intelligantur, ipsa verborum horum significatio satis indicare videtur. 5 Qui
autem sub nomenclationem primitivorum nobilium venerint, de eo infra disseremus.
6 Caeterum cum
141352. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
5 Qui
autem sub nomenclationem primitivorum nobilium venerint, de eo infra disseremus.
6 Caeterum cum clausula haec in aliis eorumdem regum diplomatibus, ut supra
vidimus, non adhibeatur, appparet iterum quod inter primitivos et postea
creatos, seu ut ita dicam adsciticios nobiles discrimen aliquod intercesserit.
§ 52 Nobiles iobbagyiones castri et ecclesiarum.
1 Iobbagyiones castri
141353. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
non adhibeatur, appparet iterum quod inter primitivos et postea
creatos, seu ut ita dicam adsciticios nobiles discrimen aliquod intercesserit.
§ 52 Nobiles iobbagyiones castri et ecclesiarum.
1 Iobbagyiones castri de primitivo Regni instituto non fuisse
nobiles vel inde apparet, quod elevatorum e conditione hac ad statum
nobilium quinque exempla §-his 36, 37, 38 et 59 produxerimus,
141354. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
iobbagyiones castri et ecclesiarum.
1 Iobbagyiones castri de primitivo Regni instituto non fuisse
nobiles vel inde apparet, quod elevatorum e conditione hac ad statum
nobilium quinque exempla §-his 36, 37, 38 et 59 produxerimus, §-ho vero 42
ostendimus ex ipsis liberis seu iobbagyionibus regis, qui tamen
inter reliquos iobbagyiones castri eminebant, duas stirpes ad statum nobilium evectas fuisse.
2 Et tamen adeo honorifica fuit
141355. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
quinque exempla §-his 36, 37, 38 et 59 produxerimus, §-ho vero 42
ostendimus ex ipsis liberis seu iobbagyionibus regis, qui tamen
inter reliquos iobbagyiones castri eminebant, duas stirpes ad statum nobilium evectas fuisse.
2 Et tamen adeo honorifica fuit iobbagyionum castri conditio ut
hi non tantum passim pro nobilibus reputati, sed ab ipsis etiam regibus hoc axiomate
insigniti fuerint. 3 Bela IV in diplomate 1269, quod inter Hevenessiana
prostat, ipsos
141356. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
etiam regibus hoc axiomate
insigniti fuerint. 3 Bela IV in diplomate 1269, quod inter Hevenessiana
prostat, ipsos iobaggyiones, id est milites, ecclesiae Albensis pro
nobilibus habuisse videtur dum dicit: quod cum inter primos et postremos ejusdem
ecclesiae nostrae iobbagyiones super nobilitate et statu iobbagyionatus eorum fuisset gravis
discordia suscitata; Ladislaus IV in diplomate de 1273, quod in archivo nobilium
campi Turopolya asservatur, inhibet capitaneos castrorum Medve
141357. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
in diplomate 1269, quod inter Hevenessiana
prostat, ipsos iobaggyiones, id est milites, ecclesiae Albensis pro
nobilibus habuisse videtur dum dicit: quod cum inter primos et postremos ejusdem
ecclesiae nostrae iobbagyiones super nobilitate et statu iobbagyionatus eorum fuisset gravis
discordia suscitata; Ladislaus IV in diplomate de 1273, quod in archivo nobilium
campi Turopolya asservatur, inhibet capitaneos castrorum Medve etc. ne nobiles
castrenses signanter de campo
141358. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Ladislaus IV in diplomate de 1273, quod in archivo nobilium
campi Turopolya asservatur, inhibet capitaneos castrorum Medve etc. ne nobiles
castrenses signanter de campo Zagrabiensi (sunt verba diplomatis) ad servitia
facienda et solvendas taxas compellant. 4 Idem Ladislaus in provocato
praecedenti §-ho de 1279. diplomate utitur clausula eosdem nobiles nostros praediales
et iobbagyiones castri. 5 Denique vidimus §-ho 22 quod Carolus I in
provocato
141359. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
castrenses signanter de campo Zagrabiensi (sunt verba diplomatis) ad servitia
facienda et solvendas taxas compellant. 4 Idem Ladislaus in provocato
praecedenti §-ho de 1279. diplomate utitur clausula eosdem nobiles nostros praediales
et iobbagyiones castri. 5 Denique vidimus §-ho 22 quod Carolus I in
provocato illic de 1311. diplomate iobbagyiones castri nobiles appellet.
6 Itaque novam iterum inter nobiles iobbagyiones castrorum, et
veros
141360. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
praediales
et iobbagyiones castri. 5 Denique vidimus §-ho 22 quod Carolus I in
provocato illic de 1311. diplomate iobbagyiones castri nobiles appellet.
6 Itaque novam iterum inter nobiles iobbagyiones castrorum, et
veros Regni nobiles differentiam tenemus.
7 Et hae sunt quatuor illae caracteristicae notae per quas variae nobilium
classes ante Ludovicum I differebant; nullam enim aliam e prolatis hactenus diplomatibus
eruere potui. 8
141361. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
quod Carolus I in
provocato illic de 1311. diplomate iobbagyiones castri nobiles appellet.
6 Itaque novam iterum inter nobiles iobbagyiones castrorum, et
veros Regni nobiles differentiam tenemus.
7 Et hae sunt quatuor illae caracteristicae notae per quas variae nobilium
classes ante Ludovicum I differebant; nullam enim aliam e prolatis hactenus diplomatibus
eruere potui. 8 Proinde dispiciendum restat an omnes hae nobilium classes
honoris tantum gradu, vel
141362. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
eruere potui. 8 Proinde dispiciendum restat an omnes hae nobilium classes
honoris tantum gradu, vel vero realium praerogativarum beneficio inter se
discrepaverint.
§ 53 Distinctio nobilium majoris et minoris officii non subsistit.
1 Phrasis illa minoris officii de honesta societate servientium
regis, quam § 49 memoravimus, in nullo praeterea alio, quod sciam, diplomate
occurrit, neque servientes
141363. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
eorum
precibus detulisse videatur, provocatum diploma cum aequivoca illa clausula
iisdem elargitus sit. 4 Adduxit me in opinionem hanc aliud Ioachimi totius
Sclavoniae bani de 1271. diploma, quod Stephanus IV subsequo statim anno 1272. confirmavit et
in archivo Turopolyensium perinde conservatur, in quo rex et banus eam ipsis largiuntur
libertatem ut ipsi successoresque ipsorum in generationum eorumdem haeredes titulo
iobbagyionatus castri Zagrabiensis perfruantur. 5 Quodsi enim hi jam
141364. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
aequivoca illa clausula
iisdem elargitus sit. 4 Adduxit me in opinionem hanc aliud Ioachimi totius
Sclavoniae bani de 1271. diploma, quod Stephanus IV subsequo statim anno 1272. confirmavit et
in archivo Turopolyensium perinde conservatur, in quo rex et banus eam ipsis largiuntur
libertatem ut ipsi successoresque ipsorum in generationum eorumdem haeredes titulo
iobbagyionatus castri Zagrabiensis perfruantur. 5 Quodsi enim hi jam
1224. a Bela ad inferiorem licet nobilium statum
141365. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
a Ladislao IV per provocatum
priori §-ho diploma obtinuisse mox simus ostensuri.
§ 54 Nobiles in aulam regiam cooptati tantum honoris gradu ab aliis differebant.
1 Inter nobiles in aulam r. cooptatos et alios, quorum
privilegia sine hac clausula emanarunt, quod discrimen omne in honoris gradu
tantum constiterit vel inde apparet quod reliquae reales nobilium praerogativae, veluti
exemptio ab omni alio praeter militiam servitio et praestatione, forum
141366. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
r. cooptatos et alios, quorum
privilegia sine hac clausula emanarunt, quod discrimen omne in honoris gradu
tantum constiterit vel inde apparet quod reliquae reales nobilium praerogativae, veluti
exemptio ab omni alio praeter militiam servitio et praestatione, forum regium, et sub
regiis tantum signis militandi honor in horum quoque diplomatibus, ut vidimus, aut
diserte exprimantur, aut per generalem illam clausulam indicentur ut omnibus illis
libertatibus gaudeant, quibus reliqui
141367. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
quorum
privilegia sine hac clausula emanarunt, quod discrimen omne in honoris gradu
tantum constiterit vel inde apparet quod reliquae reales nobilium praerogativae, veluti
exemptio ab omni alio praeter militiam servitio et praestatione, forum regium, et sub
regiis tantum signis militandi honor in horum quoque diplomatibus, ut vidimus, aut
diserte exprimantur, aut per generalem illam clausulam indicentur ut omnibus illis
libertatibus gaudeant, quibus reliqui
141368. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
perfruuntur; tota itaque cooptatorum in aulam
regiam nobilium honoris praerogativa in eo substitisse videtur, quod illi frequentius in aula
regis versari potuerint, per id vero occasionem nacti sint tam provinciales quam
aulicos magistratus et honores facilius consequendi.
§ 55 Uti et primitivi ab adscititiis.
1 Cum in tribus tantum e hactenus prolatis privilegiis impetratores
eorumdem cum veris puris et naturaliter nobilibus
141369. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
in eo substitisse videtur, quod illi frequentius in aula
regis versari potuerint, per id vero occasionem nacti sint tam provinciales quam
aulicos magistratus et honores facilius consequendi.
§ 55 Uti et primitivi ab adscititiis.
1 Cum in tribus tantum e hactenus prolatis privilegiis impetratores
eorumdem cum veris puris et naturaliter nobilibus
exaequentur, in aliis diplomatibus clausula haec desideratur, minori
141370. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
aulicos magistratus et honores facilius consequendi.
§ 55 Uti et primitivi ab adscititiis.
1 Cum in tribus tantum e hactenus prolatis privilegiis impetratores
eorumdem cum veris puris et naturaliter nobilibus
exaequentur, in aliis diplomatibus clausula haec desideratur, minori atque
illi libertate gavisi sint? 2 Ut id debite discutiatur, ante omnia definiri
debet quinam pro veris puris et naturaliter
141371. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
cum veris puris et naturaliter nobilibus
exaequentur, in aliis diplomatibus clausula haec desideratur, minori atque
illi libertate gavisi sint? 2 Ut id debite discutiatur, ante omnia definiri
debet quinam pro veris puris et naturaliter nobilibus reputati fuerint; vidimus
jam § 16-o quod inter iobbagyiones castri eadem naturalium
iobbagyionum distinctio viguerit. 3 Provocatum § 52-o Belae IV de
1269. diploma docet quod discrimen hoc inter ipsos
141372. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Provocatum § 52-o Belae IV de
1269. diploma docet quod discrimen hoc inter ipsos etiam ecclesiarum
iobbagyiones, quod nunc praediales appellamus, invaluerit; dicitur enim
illic quod eadem ecclesia nostra Albensis non solum per primos veros et naturales
iobbagyiones suos, sed per illos consveverat... adjuvari qui aliunde venerunt, vel qui... de
conditionariis, ac populis communibus ejusdem ecclesiae propter suorum praerogativam
meritorum... in coetum... dictorum iobbagyionum sunt translati.
141373. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
iobbagyiones S. Regis, ut eodem §-ho ostendimus, compellentur.
5 De naturalibus iobbagyionibus ecclesiae Albensis Bela in laudato Diplomate
id diserte quidem non profitetur; cum tamen dubitari non possit quod iobbagyiones ecclesiarum
compellationem et distinctionem naturalium iobbagyionum ab exemplo
iobbagyionum castri invexerint, vix etiam dubitare licet quod eandem etiam
characteristicam notam nomenclationi huic attribuerint, nimirum ut pro talibus illi solum
habeantur, quos ipse S.
141374. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
attribuat, ubi dicitur: Cum... comes de Doboka pervideret (id est lustraret)
exercitum suum, quidam Herenszt stetit in ordine iobbagyionum naturalium, qui...
iobbagyiones S. Regis nuncupari solent; tunc accesserunt quidam de iobbagyionibus S. Regis
et rejecerunt illum de ordine suo dicentes quod ipse non esset de ordine et gradu
iobbagyionum S. Regis. 9 E quo satis apparet iobbagyiones S.
Regis a reliquis ordine tantum et gradu discrepasse, quod inde etiam confirmatur quod
hi perinde
141375. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
(id est lustraret)
exercitum suum, quidam Herenszt stetit in ordine iobbagyionum naturalium, qui...
iobbagyiones S. Regis nuncupari solent; tunc accesserunt quidam de iobbagyionibus S. Regis
et rejecerunt illum de ordine suo dicentes quod ipse non esset de ordine et gradu
iobbagyionum S. Regis. 9 E quo satis apparet iobbagyiones S.
Regis a reliquis ordine tantum et gradu discrepasse, quod inde etiam confirmatur quod
hi perinde ac alii castrorum iobbagyiones nobilitatem, ut jam ostendimus, per
141376. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
solent; tunc accesserunt quidam de iobbagyionibus S. Regis
et rejecerunt illum de ordine suo dicentes quod ipse non esset de ordine et gradu
iobbagyionum S. Regis. 9 E quo satis apparet iobbagyiones S.
Regis a reliquis ordine tantum et gradu discrepasse, quod inde etiam confirmatur quod
hi perinde ac alii castrorum iobbagyiones nobilitatem, ut jam ostendimus, per distinctum
regis privilegium debuerint impetrare.
10 De naturalibus iobbagyionibus ecclesiae Albensis id ipse
141377. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
iobbagyionibus ecclesiae Albensis id ipse
Bela in laudato supra diplomate diserte definivit dum ait statuentes quod omnes illi,
qui usque ad praesens tempus... nomine iobbagyionum permanserunt, eadem gaudeant per omnia
libertate, qua iidem primi, veri et naturales iobbagyiones... perfruuntur.
11 Itaque sicut naturaliter nobilis compellatio eandem cum
nomenclatione naturalis iobbagyionis castri vel ecclesiae originem habet, ita
naturaliter nobiles perinde ac
141378. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
naturae rei contrariis clausulis se
cogi permittit. 14 Quare ego ita existimo quod sub ipso S. Stephano
descendentes primitivarum, quae Regnum occuparunt, familiarum pro
nobilibus primitivis habiti, et majori prae illis, quos rex hic in coetum
militum, id est nobilium, cooptaverat, existimatione gavisi fuerint. 15
Postquam primitivae illae stirpes partim naturali rerum cursu, partim per continua ferme
bella interciderunt, tum primum creati a S. Stephano
141379. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
utrumque praecipue verorum Regni nobilium praerogativae adversabatur.
2 A servilibus seu castro, seu ecclesiae praestandis operis immunes quidem
erant, quia armis ex instituto serviverunt. 3 An non tamen aliis
oneribus et pecuniariis solutionibus obnoxii fuerint, non ita expeditum est.
4 Ad aliquam quaestioni huic lucem affundendam juvat onera, quibus
castrenses suberant, enucleare. 5 Proventus castrorum regi et
comiti potissimum a castrensibus
141380. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
An non tamen aliis
oneribus et pecuniariis solutionibus obnoxii fuerint, non ita expeditum est.
4 Ad aliquam quaestioni huic lucem affundendam juvat onera, quibus
castrenses suberant, enucleare. 5 Proventus castrorum regi et
comiti potissimum a castrensibus obvenisse e Rit. Exp. Verit. §-his 44, 194, et
360 non obscure elicitur. 6 Inter hos Andreas II in decreto de 1222. art. 29
memorat boves, tributa, et cibriones, postea tamen universim
141381. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
est.
4 Ad aliquam quaestioni huic lucem affundendam juvat onera, quibus
castrenses suberant, enucleare. 5 Proventus castrorum regi et
comiti potissimum a castrensibus obvenisse e Rit. Exp. Verit. §-his 44, 194, et
360 non obscure elicitur. 6 Inter hos Andreas II in decreto de 1222. art. 29
memorat boves, tributa, et cibriones, postea tamen universim
adjicit: et duas partes castrorum, id est proventuum castrorum, rex
141382. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
5 Proventus castrorum regi et
comiti potissimum a castrensibus obvenisse e Rit. Exp. Verit. §-his 44, 194, et
360 non obscure elicitur. 6 Inter hos Andreas II in decreto de 1222. art. 29
memorat boves, tributa, et cibriones, postea tamen universim
adjicit: et duas partes castrorum, id est proventuum castrorum, rex
obtineat, e quo conficitur alios etiam praeterea proventus e castris regi et comiti
obvenisse.
141383. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
potissimum a castrensibus obvenisse e Rit. Exp. Verit. §-his 44, 194, et
360 non obscure elicitur. 6 Inter hos Andreas II in decreto de 1222. art. 29
memorat boves, tributa, et cibriones, postea tamen universim
adjicit: et duas partes castrorum, id est proventuum castrorum, rex
obtineat, e quo conficitur alios etiam praeterea proventus e castris regi et comiti
obvenisse.
7 Bela IV in suo de 1240.
141384. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
de 1222. art. 29
memorat boves, tributa, et cibriones, postea tamen universim
adjicit: et duas partes castrorum, id est proventuum castrorum, rex
obtineat, e quo conficitur alios etiam praeterea proventus e castris regi et comiti
obvenisse.
7 Bela IV in suo de 1240. diplomate, quo praestationes vinitorum castri
Geuriniensis, id est Iaurinensis, regulat, et quod mihi amicus ex authographo descriptum
communicavit, ita habet:
141385. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
e quo conficitur alios etiam praeterea proventus e castris regi et comiti
obvenisse.
7 Bela IV in suo de 1240. diplomate, quo praestationes vinitorum castri
Geuriniensis, id est Iaurinensis, regulat, et quod mihi amicus ex authographo descriptum
communicavit, ita habet: eidem populi nec descensum comitis, nec liberos denarios, nec
bovem, nec fekespénz, nec debitum centurionis solvant, nec centurionem habeant, sicut
caeteri castrenses habere consveverunt.
141386. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
habere consveverunt. 8 Locus sicut caeteri
castrenses appellat quidem ad centurionem, verum aut me omnia fallunt, aut e contextu
totius hujus orationis secundum regulas hermeneuticae tuto statuere licet quod
castrenses omnibus et hic expressis, a quibus rex vinitores suos eximit, et in
provocato Andreae II articulo designatis oneribus obnoxii fuerint, atque inde profluxerit
studium illud sibi exemptionem a castrensibus praecurandi, quod e Ritus.
Expl. Verit. §-his. 42,
141387. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
caeteri
castrenses appellat quidem ad centurionem, verum aut me omnia fallunt, aut e contextu
totius hujus orationis secundum regulas hermeneuticae tuto statuere licet quod
castrenses omnibus et hic expressis, a quibus rex vinitores suos eximit, et in
provocato Andreae II articulo designatis oneribus obnoxii fuerint, atque inde profluxerit
studium illud sibi exemptionem a castrensibus praecurandi, quod e Ritus.
Expl. Verit. §-his. 42, 174, 183, et 248 apparet.
9
141388. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
a quibus rex vinitores suos eximit, et in
provocato Andreae II articulo designatis oneribus obnoxii fuerint, atque inde profluxerit
studium illud sibi exemptionem a castrensibus praecurandi, quod e Ritus.
Expl. Verit. §-his. 42, 174, 183, et 248 apparet.
9 Quod iobbagyiones castrorum omnibus his oneribus non
subjacuerint, vel inde conficitur quia secus castrenses per sui ad conditionem
iobbagyionis castri elevationem nullum cepissent beneficium, imo novum insuper
141389. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
subjacuerint, vel inde conficitur quia secus castrenses per sui ad conditionem
iobbagyionis castri elevationem nullum cepissent beneficium, imo novum insuper
armis serviendi onus in se attraxissent. 10 Iuvat itaque articulatim
expendere, an, et quibus ex his oneribus iobbagyiones castrorum obnoxii fuerint.
11 Istvanfius libro IV testatur quod Cumani et
Siculi, quorum status ad conditionem iobbagyionum castri utcunque accedebat,
regi, dum ei filius nascebatur, unum
141390. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
beneficium, imo novum insuper
armis serviendi onus in se attraxissent. 10 Iuvat itaque articulatim
expendere, an, et quibus ex his oneribus iobbagyiones castrorum obnoxii fuerint.
11 Istvanfius libro IV testatur quod Cumani et
Siculi, quorum status ad conditionem iobbagyionum castri utcunque accedebat,
regi, dum ei filius nascebatur, unum bovem mittere consveverint. 12 Nobiles
campi Turopolya occasione susceptae inter fratres divisionis divisori, comiti
141391. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
12 Nobiles
campi Turopolya occasione susceptae inter fratres divisionis divisori, comiti
suo terrestri, bovem hodiedum praestant. 13 Mos hic ab eo inde tempore, dum
adhuc castri Zagrabiensis iobbagyiones erant, profluere, et quem tunc comiti
suo terrestri dant bovem, hunc eotum ad castrum praestitisse videntur. 14
Quare mihi admodum probabile efficitur quod reliquorum etiam castrorum iobbagyiones occasione
certarum solemnitatum bovem ad castrum primum doni, dein tributi nomine
141392. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
quod Andreas II memorat, quinque erant species: tributum
fori, quod omne censum forisationis, tributum pontis, quod nunc
telonium, tributum aquae, quod nunc naulum, tributum portus, quod
nunc fluviale telonium, et
tributum a mercibus, quod nunc tricesimam appellamus; omnibus his vectigalis
speciebus et sic dictos liberos homines et omnes conditionariorum classes
adeoque ipsos etiam castrenses subjacuisse
141393. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
quod nunc
telonium, tributum aquae, quod nunc naulum, tributum portus, quod
nunc fluviale telonium, et
tributum a mercibus, quod nunc tricesimam appellamus; omnibus his vectigalis
speciebus et sic dictos liberos homines et omnes conditionariorum classes
adeoque ipsos etiam castrenses subjacuisse satis constat. 16 An
iobaggyiones etiam castri iisdem obnoxii fuerint, e nullo, quorum copiam
hactenus nactus sum,
141394. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
aquae, quod nunc naulum, tributum portus, quod
nunc fluviale telonium, et
tributum a mercibus, quod nunc tricesimam appellamus; omnibus his vectigalis
speciebus et sic dictos liberos homines et omnes conditionariorum classes
adeoque ipsos etiam castrenses subjacuisse satis constat. 16 An
iobaggyiones etiam castri iisdem obnoxii fuerint, e nullo, quorum copiam
hactenus nactus sum, veteri instrumento confici potest.
141395. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
militare castri servitium certis praestationibus obnoxios fuisse constet, mihi probabilius
videtur eos tributis his omnino subjacuisse.
18 Per cibriones nil aliud quam certam vini quantitatem, quae
proprietario promontorii obveniebat et quod nos ius montanum appellamus,
intelligi praestationique huic nonnisi illos, qui vineas in alieno territorio tenebant,
principio subjectos fuisse; postquam tamen mulsum et caerevisia coqui coepit, e
his quoque a coctoribus
141396. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
nil aliud quam certam vini quantitatem, quae
proprietario promontorii obveniebat et quod nos ius montanum appellamus,
intelligi praestationique huic nonnisi illos, qui vineas in alieno territorio tenebant,
principio subjectos fuisse; postquam tamen mulsum et caerevisia coqui coepit, e
his quoque a coctoribus plebejis certam quantitatem desumptam fuisse alibi
docuimus. 19 Censui huic an non ipsi quoque iobbagyiones castri
, qui aut vineas possidebant, aut mulsum, vel cerevisiam
141397. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
, qui aut vineas possidebant, aut mulsum, vel cerevisiam coquebant subjecti fuerint, necdum
exploratum est.
20 Descensibus e converso comitis castri, id est praestando
eidem, dum officii causa proficiscebatur, gratuito hospitio et intertentione eos obstrictos
fuisse, e Rit. Expl. Verit. § 323 apparet, in quo iobbagyionum descensum
comiti persolventium fit mentio. 21 Apparet etiam e diplomate Nicolai
bani iobbagyionibus castri Zagrabiensis elargito et in arch.
141398. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
hospitio et intertentione eos obstrictos
fuisse, e Rit. Expl. Verit. § 323 apparet, in quo iobbagyionum descensum
comiti persolventium fit mentio. 21 Apparet etiam e diplomate Nicolai
bani iobbagyionibus castri Zagrabiensis elargito et in arch. nobilium campi asservato de
1273. ubi dicitur: quod per solutis commutationibus descensuum nec vice-iudex ejusdem
bani nec comes curialis ejusdem inter ipsos descensum facere possit, et ob id comiti decem
et octo pensas, eidem bano 10 pensas circa festum
141399. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
e diplomate Nicolai
bani iobbagyionibus castri Zagrabiensis elargito et in arch. nobilium campi asservato de
1273. ubi dicitur: quod per solutis commutationibus descensuum nec vice-iudex ejusdem
bani nec comes curialis ejusdem inter ipsos descensum facere possit, et ob id comiti decem
et octo pensas, eidem bano 10 pensas circa festum Martini annuatim solvere teneantur.
22 Apparet ex hinc quod aliqui iobbagyiones castri descensum comitis certa
aeris quantitate redemerint, alii proinde eundem in natura sustinebant;
141400. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
bani iobbagyionibus castri Zagrabiensis elargito et in arch. nobilium campi asservato de
1273. ubi dicitur: quod per solutis commutationibus descensuum nec vice-iudex ejusdem
bani nec comes curialis ejusdem inter ipsos descensum facere possit, et ob id comiti decem
et octo pensas, eidem bano 10 pensas circa festum Martini annuatim solvere teneantur.
22 Apparet ex hinc quod aliqui iobbagyiones castri descensum comitis certa
aeris quantitate redemerint, alii proinde eundem in natura sustinebant; iobbagyiones enim
castri
141401. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
iobbagyiones enim
castri non in castro ipso, sed in viciniis, quas hoc titulo possidebant, terris residebant.
23 Liberis denariis ne castrenses quidem obnoxios fuisse e
Rit. Expl. Verit. § 206 elucescit, ubi dicitur: Telku et Bora...
impetiere quosdam de villa Echek quod essent similiter centurionatui subjecti, illi autem
dixerunt non esse subjectos centurionatui, sed debitores liberorum denariorum.
24 Quod actores in hac lite fuerint castrenses, inde
141402. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sed per villicatus distributi fuerunt.
25 Itaque dum rei se ita defendebant, idem est ac si dixissent se non esse
castrenses, sed sic dictos liberos homines; his enim solis
proprius fuit iste census et ab iis compellationem etiam liberarum denariorum sortitus est.
26 E quo satis apparet et quod castrenses liberos denarios non
praestiterint, et quod aliis gravioribus hac obventione oneribus obnoxii fuerint; secus enim
conditionem
141403. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
rei se ita defendebant, idem est ac si dixissent se non esse
castrenses, sed sic dictos liberos homines; his enim solis
proprius fuit iste census et ab iis compellationem etiam liberarum denariorum sortitus est.
26 E quo satis apparet et quod castrenses liberos denarios non
praestiterint, et quod aliis gravioribus hac obventione oneribus obnoxii fuerint; secus enim
conditionem castrensium, quam iisdem actores imponere contendebant, rei indubie
ultro suscepturi fuissent.
141404. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sed sic dictos liberos homines; his enim solis
proprius fuit iste census et ab iis compellationem etiam liberarum denariorum sortitus est.
26 E quo satis apparet et quod castrenses liberos denarios non
praestiterint, et quod aliis gravioribus hac obventione oneribus obnoxii fuerint; secus enim
conditionem castrensium, quam iisdem actores imponere contendebant, rei indubie
ultro suscepturi fuissent. 27 Iam vero si castrenses tributo liberorum
denariorum non
141405. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
clausula cum
Ritus Expl. Verit. § 360 combinata satis apparet. 32 An
iobbagyiones etiam castri idem obnoxii fuerant, non ita expeditum est. 33
Habebant quidem isti praeter comitem castri praefectos sibi, qui varnagio et
hadnagio seu, ut nunc loquimur, varnagy et hadnagy compellabantur.
34 Verum praeter hos etiam centuriones iobbagyionum castri in
pluribus Rit. Expl. Verit. locis memorantur, atque adeo hi perinde ac
141406. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
satis apparet. 32 An
iobbagyiones etiam castri idem obnoxii fuerant, non ita expeditum est. 33
Habebant quidem isti praeter comitem castri praefectos sibi, qui varnagio et
hadnagio seu, ut nunc loquimur, varnagy et hadnagy compellabantur.
34 Verum praeter hos etiam centuriones iobbagyionum castri in
pluribus Rit. Expl. Verit. locis memorantur, atque adeo hi perinde ac castrenses
per centurionatus distributi fuerunt; an tamen ab horum
141407. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
affirmare nec inficiari ausim, cum neutrius sententiae vadem
statuere possim. 35 Utcunque tamen sit seu de bobus seu de
tributis seu de cibrionibus seu de fekespénz seu de debito centurionis, id
satis constat quod iobbagyiones castri et iurisdictionem et signa comitis ex ipso conditionis
suae instituto agnoverint descensibusque ejus subjacuerint, id autem verae
nobilitati ex ipsa liberi hujus status idaea repugnaverit, adeoque quod nobiles
iobagyiones seu castri seu ecclesiae
141408. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ausim, cum neutrius sententiae vadem
statuere possim. 35 Utcunque tamen sit seu de bobus seu de
tributis seu de cibrionibus seu de fekespénz seu de debito centurionis, id
satis constat quod iobbagyiones castri et iurisdictionem et signa comitis ex ipso conditionis
suae instituto agnoverint descensibusque ejus subjacuerint, id autem verae
nobilitati ex ipsa liberi hujus status idaea repugnaverit, adeoque quod nobiles
iobagyiones seu castri seu ecclesiae (horum enim semper
141409. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
nobilibus non tantum honoris gradu, sed praerogativarum
etiam numero discrepaverint. 36 Haec itaque fuit illa
imperfectorum, ut ita dicam, nobilium classis, quam Verboczius
part. 2. tit. 14. § 11 et 12 conditionaria quadam servitute collectarumque solutione obnoxios
fuisse tradit, et quam primo Ludovicus in communionem omnium, quibus veri nobiles fruebantur,
praerogativarum adscivit.
§ 57 Quando iobbagyiones castri et ecclesiae ad
141410. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
etiam numero discrepaverint. 36 Haec itaque fuit illa
imperfectorum, ut ita dicam, nobilium classis, quam Verboczius
part. 2. tit. 14. § 11 et 12 conditionaria quadam servitute collectarumque solutione obnoxios
fuisse tradit, et quam primo Ludovicus in communionem omnium, quibus veri nobiles fruebantur,
praerogativarum adscivit.
§ 57 Quando iobbagyiones castri et ecclesiae ad imperfectam licet nobilitatem eluctati
sunt?
1 Cum
141411. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tit. 14. § 11 et 12 conditionaria quadam servitute collectarumque solutione obnoxios
fuisse tradit, et quam primo Ludovicus in communionem omnium, quibus veri nobiles fruebantur,
praerogativarum adscivit.
§ 57 Quando iobbagyiones castri et ecclesiae ad imperfectam licet nobilitatem eluctati
sunt?
1 Cum iobbagyiones castri de primaevo regni instituto stricte
conditionarii fuerint et tribus praecipuis nobilium praerogativis, nempe foro regio,
honore sub ejus
141412. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
adscivit.
§ 57 Quando iobbagyiones castri et ecclesiae ad imperfectam licet nobilitatem eluctati
sunt?
1 Cum iobbagyiones castri de primaevo regni instituto stricte
conditionarii fuerint et tribus praecipuis nobilium praerogativis, nempe foro regio,
honore sub ejus vexillo militandi, et exemptione a descensibus caruerint, operae
pretium videtur disquirere quando nihilomius et quomodo ad cathegoriam nobilium
sint eluctati; ante
141413. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
imperfectam licet nobilitatem eluctati
sunt?
1 Cum iobbagyiones castri de primaevo regni instituto stricte
conditionarii fuerint et tribus praecipuis nobilium praerogativis, nempe foro regio,
honore sub ejus vexillo militandi, et exemptione a descensibus caruerint, operae
pretium videtur disquirere quando nihilomius et quomodo ad cathegoriam nobilium
sint eluctati; ante Belam IV nullum hactenus prolatum est instrumentum e quo appareat
iobbagyiones seu castri seu ecclesiae sub
141414. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
castri de primaevo regni instituto stricte
conditionarii fuerint et tribus praecipuis nobilium praerogativis, nempe foro regio,
honore sub ejus vexillo militandi, et exemptione a descensibus caruerint, operae
pretium videtur disquirere quando nihilomius et quomodo ad cathegoriam nobilium
sint eluctati; ante Belam IV nullum hactenus prolatum est instrumentum e quo appareat
iobbagyiones seu castri seu ecclesiae sub axiomate nobilium venire. 2 Hujus
primum de 1224. adeoque ante cladem
141415. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
regis diploma prolatum est in quo iobbagyiones seu ecclesiae seu
castri alicujus in Hungaria siti pro nobilibus exprimerentur.
5 E converso e provocato § 52 Ladislai IV de 1273. diplomate apparet quod
ille iobbagyiones castri Zagrabiensis et Crisiensis in corpore, ut dicere
solemus, ad statum nobilium elevaverit. 6 Postquam enim capitaneos castrorum
Medve, Rakonogh, utriusque Kemlegh et Capronczae inhibuisset ne nobiles castrenses
(dicere debebat iobbagyiones castrorum)
141416. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
e provocato § 52 Ladislai IV de 1273. diplomate apparet quod
ille iobbagyiones castri Zagrabiensis et Crisiensis in corpore, ut dicere
solemus, ad statum nobilium elevaverit. 6 Postquam enim capitaneos castrorum
Medve, Rakonogh, utriusque Kemlegh et Capronczae inhibuisset ne nobiles castrenses
(dicere debebat iobbagyiones castrorum) signanter de campo Zagrabiensi ad
servitia facienda et taxas persolvendas compellant; subjicit deinde: et nobiles
castrenses, quos antea semper banis
141417. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ad statum nobilium elevaverit. 6 Postquam enim capitaneos castrorum
Medve, Rakonogh, utriusque Kemlegh et Capronczae inhibuisset ne nobiles castrenses
(dicere debebat iobbagyiones castrorum) signanter de campo Zagrabiensi ad
servitia facienda et taxas persolvendas compellant; subjicit deinde: et nobiles
castrenses, quos antea semper banis
audientiam fecisse (id est horum tantum iudicium agnovisse) intelleximus,
ab obedientia
141418. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
castrorum
Medve, Rakonogh, utriusque Kemlegh et Capronczae inhibuisset ne nobiles castrenses
(dicere debebat iobbagyiones castrorum) signanter de campo Zagrabiensi ad
servitia facienda et taxas persolvendas compellant; subjicit deinde: et nobiles
castrenses, quos antea semper banis
audientiam fecisse (id est horum tantum iudicium agnovisse) intelleximus,
ab obedientia castris facienda extrahimus; Medved in Zagrabiensi,
141419. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
audientiam fecisse (id est horum tantum iudicium agnovisse) intelleximus,
ab obedientia castris facienda extrahimus; Medved in Zagrabiensi,
Rakonok (nunc Rakovecz), Kemlek et Kaproncza in Crisiensi comitatu
situantur, adeoque per diploma hoc omnes Zagrabiensis et Crisiensis castri iobbagyiones in
corpore a iurisdictione comitis parochiani Zagrabiensis et Crisiensis eximuntur seu, quod
idem est, nobilitantur.
7
141420. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tantum iudicium agnovisse) intelleximus,
ab obedientia castris facienda extrahimus; Medved in Zagrabiensi,
Rakonok (nunc Rakovecz), Kemlek et Kaproncza in Crisiensi comitatu
situantur, adeoque per diploma hoc omnes Zagrabiensis et Crisiensis castri iobbagyiones in
corpore a iurisdictione comitis parochiani Zagrabiensis et Crisiensis eximuntur seu, quod
idem est, nobilitantur.
7 Quod iobbagyiones castri Ruiche, nunc Roich, quod olim ad comitatum
Zagoriae
141421. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Medved in Zagrabiensi,
Rakonok (nunc Rakovecz), Kemlek et Kaproncza in Crisiensi comitatu
situantur, adeoque per diploma hoc omnes Zagrabiensis et Crisiensis castri iobbagyiones in
corpore a iurisdictione comitis parochiani Zagrabiensis et Crisiensis eximuntur seu, quod
idem est, nobilitantur.
7 Quod iobbagyiones castri Ruiche, nunc Roich, quod olim ad comitatum
Zagoriae pertinebat, nunc jam ad Styriam avulsum est, sub Belae IV pro nobilibus
necdum fuerint reputati,
141422. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
nunc Roich, quod olim ad comitatum
Zagoriae pertinebat, nunc jam ad Styriam avulsum est, sub Belae IV pro nobilibus
necdum fuerint reputati, docet diploma Stephani bani inter Hevenessiana de 1255. quod ita
habet: Nos Stephanus totius Slavoniae banus et capitaneus Styriae... Quod cum D. Bela,
Illustris Rex Hungariae, nos ad Ruicha pro restituendis terris a praedicto castro alienatis
et pro libertate hominum de Ruicha judicanda destinasset... quos invenimus ex castrensibus
indebite factos esse iobbagyiones castri vel
141423. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
fuerint reputati, docet diploma Stephani bani inter Hevenessiana de 1255. quod ita
habet: Nos Stephanus totius Slavoniae banus et capitaneus Styriae... Quod cum D. Bela,
Illustris Rex Hungariae, nos ad Ruicha pro restituendis terris a praedicto castro alienatis
et pro libertate hominum de Ruicha judicanda destinasset... quos invenimus ex castrensibus
indebite factos esse iobbagyiones castri vel praediales, eos reddidimus in pristinam
libertatem, quos autem invenimus iobbagyiones castri vel praediales, illos in statu suo,
141424. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
destinasset... quos invenimus ex castrensibus
indebite factos esse iobbagyiones castri vel praediales, eos reddidimus in pristinam
libertatem, quos autem invenimus iobbagyiones castri vel praediales, illos in statu suo,
secundum quod Coloniannus, rex nempe Galliciae et dux Sclavoniae bonae memoriae ordinaverat
cum Terris suis pacificis duximus dimmittendos. 8 Apparet hinc quod
aliqui castrenses illegitime irrepserint ad conditionem iobbagyionis castri, et
hos banus retrusit ad pristina castrensium
141425. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
secundum quod Coloniannus, rex nempe Galliciae et dux Sclavoniae bonae memoriae ordinaverat
cum Terris suis pacificis duximus dimmittendos. 8 Apparet hinc quod
aliqui castrenses illegitime irrepserint ad conditionem iobbagyionis castri, et
hos banus retrusit ad pristina castrensium servitia et praestationes; qui vero se legitimos
iobbagyiones castri esse docuerunt, hos in eadem conditione confirmavit quin
ullam nobilitatis eorum faciat mentionem.
9 Sed et hos
141426. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
dux Sclavoniae bonae memoriae ordinaverat
cum Terris suis pacificis duximus dimmittendos. 8 Apparet hinc quod
aliqui castrenses illegitime irrepserint ad conditionem iobbagyionis castri, et
hos banus retrusit ad pristina castrensium servitia et praestationes; qui vero se legitimos
iobbagyiones castri esse docuerunt, hos in eadem conditione confirmavit quin
ullam nobilitatis eorum faciat mentionem.
9 Sed et hos Ladislaus IV non multo post per provocatum jam § 51-o de 1279.
141427. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
et
hos banus retrusit ad pristina castrensium servitia et praestationes; qui vero se legitimos
iobbagyiones castri esse docuerunt, hos in eadem conditione confirmavit quin
ullam nobilitatis eorum faciat mentionem.
9 Sed et hos Ladislaus IV non multo post per provocatum jam § 51-o de 1279.
diploma ad statum nobilium provexit, ubi ait: Nobiles nostros praediales et iobagyiones
castri Ruiche a iudicatu bani Henrici et aliorum comitum... de gratia nostra speciali
tamquam veros et
141428. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
esse docuerunt, hos in eadem conditione confirmavit quin
ullam nobilitatis eorum faciat mentionem.
9 Sed et hos Ladislaus IV non multo post per provocatum jam § 51-o de 1279.
diploma ad statum nobilium provexit, ubi ait: Nobiles nostros praediales et iobagyiones
castri Ruiche a iudicatu bani Henrici et aliorum comitum... de gratia nostra speciali
tamquam veros et naturales servientes nostros ultra Dravum constitutos juxta libertatem
eorumdem nobilium duximus eximendos.
10
141429. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ullam nobilitatis eorum faciat mentionem.
9 Sed et hos Ladislaus IV non multo post per provocatum jam § 51-o de 1279.
diploma ad statum nobilium provexit, ubi ait: Nobiles nostros praediales et iobagyiones
castri Ruiche a iudicatu bani Henrici et aliorum comitum... de gratia nostra speciali
tamquam veros et naturales servientes nostros ultra Dravum constitutos juxta libertatem
eorumdem nobilium duximus eximendos.
10 Iuvat hic obiter advertere quod licet utroque hoc diplomate
141430. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Sed et hos Ladislaus IV non multo post per provocatum jam § 51-o de 1279.
diploma ad statum nobilium provexit, ubi ait: Nobiles nostros praediales et iobagyiones
castri Ruiche a iudicatu bani Henrici et aliorum comitum... de gratia nostra speciali
tamquam veros et naturales servientes nostros ultra Dravum constitutos juxta libertatem
eorumdem nobilium duximus eximendos.
10 Iuvat hic obiter advertere quod licet utroque hoc diplomate praeter
iobbagyiones etiam praediales castri nominentur, hi tamen
141431. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
conditionem habuissent, hujus certe inter 380 causas, quas
Rit. Expl. Verit. describit, mentio alicui injecta fuisset. 12
Verum coeperunt praelati iobbagyiones ecclesiarum etiam
praediales compellare et sic vocabulum hoc etiam iobbagyionibus
castri tamquam synonimum successive adhaesit.
13 Omnibus his combinatis ego in eam concedo sententiam quod primi
iobbagyiones castri Zagrabiensis, qui campum nunc dictum Turopolyensem
141432. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
effecerint sicque imperfectam licet
nobilitatem sint assecuti. 14 Vadem sententiae hujus habeo praeter jam
recitata diplomata pretiosum illud iudicialis antiquitatis monumentum, diploma Mathaei, bani
totius Sclavoniae, de 1270, ex authographo descriptum, quo usum et consvetudines, quibus
nobiles Regni Sclavoniae ab immemoriali, ut illic dicitur, tempore
in iudiciis utebantur, articulatim confirmat, et cujus § 40, uti id, dum illud commentarer,
dispescui, dicitur: Et quod omnia praemissa debito ordine
141433. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
monumentum, diploma Mathaei, bani
totius Sclavoniae, de 1270, ex authographo descriptum, quo usum et consvetudines, quibus
nobiles Regni Sclavoniae ab immemoriali, ut illic dicitur, tempore
in iudiciis utebantur, articulatim confirmat, et cujus § 40, uti id, dum illud commentarer,
dispescui, dicitur: Et quod omnia praemissa debito ordine observentur, cum comite
Zagrabiensi continuo duo nobiles et duo iobbagyiones castri, et totidem cum comite
Crisiensi, quos Regnum eligendos duxerit,
141434. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ex authographo descriptum, quo usum et consvetudines, quibus
nobiles Regni Sclavoniae ab immemoriali, ut illic dicitur, tempore
in iudiciis utebantur, articulatim confirmat, et cujus § 40, uti id, dum illud commentarer,
dispescui, dicitur: Et quod omnia praemissa debito ordine observentur, cum comite
Zagrabiensi continuo duo nobiles et duo iobbagyiones castri, et totidem cum comite
Crisiensi, quos Regnum eligendos duxerit, judicabunt.
15 Diploma hoc triennio praecessit illud quo, ut
141435. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ut illic dicitur, tempore
in iudiciis utebantur, articulatim confirmat, et cujus § 40, uti id, dum illud commentarer,
dispescui, dicitur: Et quod omnia praemissa debito ordine observentur, cum comite
Zagrabiensi continuo duo nobiles et duo iobbagyiones castri, et totidem cum comite
Crisiensi, quos Regnum eligendos duxerit, judicabunt.
15 Diploma hoc triennio praecessit illud quo, ut vidimus, Ladislaus IV in
Sclavonia iobbagyiones castrorum a iurisdictione castri in
141436. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
dicitur, tempore
in iudiciis utebantur, articulatim confirmat, et cujus § 40, uti id, dum illud commentarer,
dispescui, dicitur: Et quod omnia praemissa debito ordine observentur, cum comite
Zagrabiensi continuo duo nobiles et duo iobbagyiones castri, et totidem cum comite
Crisiensi, quos Regnum eligendos duxerit, judicabunt.
15 Diploma hoc triennio praecessit illud quo, ut vidimus, Ladislaus IV in
Sclavonia iobbagyiones castrorum a iurisdictione castri in corpore exemit, et
141437. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
castri, et totidem cum comite
Crisiensi, quos Regnum eligendos duxerit, judicabunt.
15 Diploma hoc triennio praecessit illud quo, ut vidimus, Ladislaus IV in
Sclavonia iobbagyiones castrorum a iurisdictione castri in corpore exemit, et
tamen hi toto hoc diplomate ita aequaliter tractantur cum nobilibus ut inter
utrosque solum nominis discrimen intercessisse putes. 16 Peculiare tamen est
illud quod status Regni ad ipsum illud tribunal, cui effectuationem redactarum jam in legem
141438. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
statum agnoscat, debuerunt certe etiam
iobbagyiones castri eadem praerogativa gaudere. 20 Videtur
itaque usus iobbagyiones castri licet speciali diplomate nobilitatis non donatos pro
nobilibus imperfectis reputandi jam sub hoc rege, et forte post
Tartaricam cladem, quae ingentem verorum nobilium numerum absumpsit, etiam in
Hungaria adoptatus
57.20 adoptatus: adoptatos MS
fuisse.
141439. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
adoptatus: adoptatos MS
fuisse.
§ 58 Donatarii, qui onerosas impetrarunt donationes, etiam imperfecta tantum nobilitate
gaudebant.
1 Praeter iobbagyiones castri et ecclesiae erant
ex ipsis etiam donatariis aliqui, qui nonnisi imperfecta nobilitate fruebantur, nimirum illi,
quos reges evexere quidem ad statum nobilium, certum tamen servitium aut
censum in donatione ipsa iisdem imposuere.
141440. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
non obtinuerunt, seu ad operas castro locandas, seu ad praestanda victualia, seu ad utrumque
adstricti fuerint.
3 De censu vadem habeo diploma Belae IV de 1258. a Wagnero prolatum, quod
ita habet: Terram 4 aratrorum... fidelibus Geubulino et Germano ejus fratri, ac per
ipsos suis haeredibus... duximus conferendam, ita quod pro eadem fertonem auri singulis
annis pro censu nobis solvere teneantur.
4 Huc etiam pertinere videtur paradoxa illa Belae IV de 1248. donatio in
141441. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Belae IV de 1248. donatio in
processu Iakoviensi producta quae ita sonat: quaedam loca
donationis nostrae... non ut donationes a regia benignitate... concessas, sed ut
descensum haereditarium praedicto Detrico et haeredibus suis, haeredumque successoribus
contulimus, jure haereditario et irrevocabiliter possidendas. 5 Cum
rex has terras perennaliter contulerit, Detricus hic certe donatarius effectus
est; cum tamen diserte declaret quod collationem
141442. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
loca
donationis nostrae... non ut donationes a regia benignitate... concessas, sed ut
descensum haereditarium praedicto Detrico et haeredibus suis, haeredumque successoribus
contulimus, jure haereditario et irrevocabiliter possidendas. 5 Cum
rex has terras perennaliter contulerit, Detricus hic certe donatarius effectus
est; cum tamen diserte declaret quod collationem hanc nolit pro donatione regia
considerari, innuere videtur quod
141443. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
effectus
est; cum tamen diserte declaret quod collationem hanc nolit pro donatione regia
considerari, innuere videtur quod non omnia perfecta nobilitatis iura impetratori conferre
voluerit. 6 Indubie reservaverit sibi rex porro etiam venationem et forte pro
tempore illo gratuitum hospitium et intertentionem, id quod iuribus perfectae nobilitatis
adversabatur. 7 Itaque per haereditarium descensum compilator
diplomatis hujus id exprimere voluisse videtur quod civilistae
141444. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
quod collationem hanc nolit pro donatione regia
considerari, innuere videtur quod non omnia perfecta nobilitatis iura impetratori conferre
voluerit. 6 Indubie reservaverit sibi rex porro etiam venationem et forte pro
tempore illo gratuitum hospitium et intertentionem, id quod iuribus perfectae nobilitatis
adversabatur. 7 Itaque per haereditarium descensum compilator
diplomatis hujus id exprimere voluisse videtur quod civilistae emphiteusim, nos
perpetuam arendam, quam
141445. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
7 Itaque per haereditarium descensum compilator
diplomatis hujus id exprimere voluisse videtur quod civilistae emphiteusim, nos
perpetuam arendam, quam imperator Iosephus II in venditione bonorum fundi
litterarii et religionis inducere voluit, appellamus, id est haereditarium sine
proprietate possessorium.
§ 59 Quae fuerint onera.
1 Atque ex his tertia etiam, quam § 49 proposuimus, quaestio, nimirum
141446. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
60 Cur Ludovicus I omnes nobiles in praerogativis exaequarit?
1 Tres itaque fuerant usque Ludovicum I imperfectorum nobilium classes,
quas ille art. 11 exaequavit, nempe iobbagyiones castrorum, iobbagyiones
ecclesiarum, et ii qui onerosas impetrarunt donationes.
2 Cum per exaequationem hanc iuribus et proventibus regiis haud parum
decesserit, libet ominari (neque enim tuto statuere adhuc licet) quid illum ad id statuendum
permoverit. 3
141447. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
I imperfectorum nobilium classes,
quas ille art. 11 exaequavit, nempe iobbagyiones castrorum, iobbagyiones
ecclesiarum, et ii qui onerosas impetrarunt donationes.
2 Cum per exaequationem hanc iuribus et proventibus regiis haud parum
decesserit, libet ominari (neque enim tuto statuere adhuc licet) quid illum ad id statuendum
permoverit. 3 Constat quod Transylvania et Sclavonia tam quoad
proventuum formam, quam in ipso regiminis systemate in
141448. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
impetrarunt donationes.
2 Cum per exaequationem hanc iuribus et proventibus regiis haud parum
decesserit, libet ominari (neque enim tuto statuere adhuc licet) quid illum ad id statuendum
permoverit. 3 Constat quod Transylvania et Sclavonia tam quoad
proventuum formam, quam in ipso regiminis systemate in pluribus capitibus ab Hungaria
discrepaverit; nimirum in Transylvania centesima, in Sclavonia
mardurinae, in Hungaria lucrum camerae vigebat.
141449. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Transylvania centesima, in Sclavonia
mardurinae, in Hungaria lucrum camerae vigebat. 4
In Transylvania vajvoda, in Sclavonia banus aliquas iuris regalis
partes exercebant. 5 Banos enim et iure monetae cudendae et donationes
elargiendi potestate gavisos fuisse alibi ostendimus.
6 His in memoriam revocatis, si citatus articulus 11 cum Articulo 12-o
ejusdem Ludovici combinetur, videtur non obscure inde elici posse quod rex hic omnes
141450. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
in Sclavonia
mardurinae, in Hungaria lucrum camerae vigebat. 4
In Transylvania vajvoda, in Sclavonia banus aliquas iuris regalis
partes exercebant. 5 Banos enim et iure monetae cudendae et donationes
elargiendi potestate gavisos fuisse alibi ostendimus.
6 His in memoriam revocatis, si citatus articulus 11 cum Articulo 12-o
ejusdem Ludovici combinetur, videtur non obscure inde elici posse quod rex hic omnes adnexas
provincias ad
141451. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Transylvania centesima, in Sclavonia mardurinis, utrobique systema
lucri camerae invehatur. 8 Ut autem animos statuum ad novitatem
hanc faciliores reddat, videtur eos hoc exaequatorum nobilium favore delinire voluisse.
9 An, et si ita, quousque in exaequandis reliquis publicae administrationis
partibus processerit, necdum satis constat. 10 Quod in iuribus Croatiae
et Dalmatiae notabiles fecerit mutationes, e prolatis a Lucio scripturis apparet, ut
adeo non improbabiliter
141452. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
hanc faciliores reddat, videtur eos hoc exaequatorum nobilium favore delinire voluisse.
9 An, et si ita, quousque in exaequandis reliquis publicae administrationis
partibus processerit, necdum satis constat. 10 Quod in iuribus Croatiae
et Dalmatiae notabiles fecerit mutationes, e prolatis a Lucio scripturis apparet, ut
adeo non improbabiliter confici possit novitates has primam secutis non multo
post ejus mortem tumultibus ansam praebuisse. 11 Utcumque tamen sit,
141453. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
improbabiliter confici possit novitates has primam secutis non multo
post ejus mortem tumultibus ansam praebuisse. 11 Utcumque tamen sit, de eo
constat quod exaequatio nobilium porro quoque perduraverit, Transylvania vero et
Slavonia ad veterem tributorum formam mox redierint.
12 Cum nihilominus jam post laudatum Ludovici I art. 11 novum iterum inter
armalistas et donatarios nobiles discrimen invectum fuerit in eo quod priores
taxae
141454. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
constat quod exaequatio nobilium porro quoque perduraverit, Transylvania vero et
Slavonia ad veterem tributorum formam mox redierint.
12 Cum nihilominus jam post laudatum Ludovici I art. 11 novum iterum inter
armalistas et donatarios nobiles discrimen invectum fuerit in eo quod priores
taxae comitatuum subjacuerint, operae pretium videri posset disquirere quando et per quam
occasionem armalistae onus hoc primum subiverint, et an principio eidem soli
stricte dicti
141455. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
redierint.
12 Cum nihilominus jam post laudatum Ludovici I art. 11 novum iterum inter
armalistas et donatarios nobiles discrimen invectum fuerit in eo quod priores
taxae comitatuum subjacuerint, operae pretium videri posset disquirere quando et per quam
occasionem armalistae onus hoc primum subiverint, et an principio eidem soli
stricte dicti armalistae impossessionati, vel vero nobiles etiam unius
sessionis, quorum plures donatarios esse satis constat, subjacuerint? 13
141456. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
I art. 11 novum iterum inter
armalistas et donatarios nobiles discrimen invectum fuerit in eo quod priores
taxae comitatuum subjacuerint, operae pretium videri posset disquirere quando et per quam
occasionem armalistae onus hoc primum subiverint, et an principio eidem soli
stricte dicti armalistae impossessionati, vel vero nobiles etiam unius
sessionis, quorum plures donatarios esse satis constat, subjacuerint? 13
Verum cum ne de origine quidem armalistarum, ut § 46 ostendimus, res confecta
141457. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Id unum advertere operae
pretium videtur quod primum subjectorum lucro camerae nobilium unius sessionis vestigium
exstet in ipso statum decreto de 1446, quod sub gubernatore Hunyady condiderunt, prouti illud
Kovachich in Vestigiis Comitiorum integrum produxit, et nos ibidem in notis jam
observavimus.
Genuina constitutionis Hungaricae post adoptatam pragmaticam sanctionem
141458. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
§ 1 Generalia temperatae gubernii formae principia.
1 Summum imperium, quod vulgo souverainité appellamus, tres
habet substantiales partes, nimirum legislativam, executivam et iudicialem potestatem; et
haec tantum iura majestatica, reliqua, quae per abusum ita compellare consvevimus, tantum
iura regia proprie dici possunt.
Ut potestas legislativa, executiva et iudicialis rite separentur.
141459. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
§ 1 Generalia temperatae gubernii formae principia.
1 Summum imperium, quod vulgo souverainité appellamus, tres
habet substantiales partes, nimirum legislativam, executivam et iudicialem potestatem; et
haec tantum iura majestatica, reliqua, quae per abusum ita compellare consvevimus, tantum
iura regia proprie dici possunt.
Ut potestas legislativa, executiva et iudicialis rite separentur.
2 Si omnes hae tres
141460. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
partes, nimirum legislativam, executivam et iudicialem potestatem; et
haec tantum iura majestatica, reliqua, quae per abusum ita compellare consvevimus, tantum
iura regia proprie dici possunt.
Ut potestas legislativa, executiva et iudicialis rite separentur.
2 Si omnes hae tres summi imperii partes seu in unam personam, seu in
certum civium, v.g. patriciorum ordinem congerantur, seu ipse populus eas simul exerceat, jam
arbitraria, quam vulgo despoticam appellamus, imperii forma
141461. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
omnis in personae rerumque suarum securitate consistat, singulo cuique civi perinde
est an haec seu mero imperantis arbitrio, seu per injustas leges, aut sententias laedatur,
vel penitus convellatur. 3 Iam vero si idem leges condat, interpretetur,
modificet et abroget, idem eas etiam exsequatur, utique laesivas etiam securitatis personae
rerumque leges perferre, easque vi potestatis suae executivae in effectum perducere potest.
4 Imo, si quis legislativa etiam careat, executivam tamen et iudicialem simul
teneat
141462. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
interpretetur,
modificet et abroget, idem eas etiam exsequatur, utique laesivas etiam securitatis personae
rerumque leges perferre, easque vi potestatis suae executivae in effectum perducere potest.
4 Imo, si quis legislativa etiam careat, executivam tamen et iudicialem simul
teneat potestatem, potest omnes sibi adversantes sub pallio iudicis perdere, in legislationem
sensim serpere sicque absolutam et arbitrariam arripere potestatem.
5 Patet ex his quod non tantum monarchica, sed aristocratica etiam et
141463. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
vi potestatis suae executivae in effectum perducere potest.
4 Imo, si quis legislativa etiam careat, executivam tamen et iudicialem simul
teneat potestatem, potest omnes sibi adversantes sub pallio iudicis perdere, in legislationem
sensim serpere sicque absolutam et arbitrariam arripere potestatem.
5 Patet ex his quod non tantum monarchica, sed aristocratica etiam et
democratica gubernii forma perinde arbitraria et despotica esse posset. 6
Patet etiam quod civilis et politica libertas civium non secus
141464. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tamen et iudicialem simul
teneat potestatem, potest omnes sibi adversantes sub pallio iudicis perdere, in legislationem
sensim serpere sicque absolutam et arbitrariam arripere potestatem.
5 Patet ex his quod non tantum monarchica, sed aristocratica etiam et
democratica gubernii forma perinde arbitraria et despotica esse posset. 6
Patet etiam quod civilis et politica libertas civium non secus consistere queat, quam si tres
illae summi imperii partes inter plures ita dividantur ut una aliam impedire debeat, ne
141465. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
omnes sibi adversantes sub pallio iudicis perdere, in legislationem
sensim serpere sicque absolutam et arbitrariam arripere potestatem.
5 Patet ex his quod non tantum monarchica, sed aristocratica etiam et
democratica gubernii forma perinde arbitraria et despotica esse posset. 6
Patet etiam quod civilis et politica libertas civium non secus consistere queat, quam si tres
illae summi imperii partes inter plures ita dividantur ut una aliam impedire debeat, ne
concreditam sibi potestatem arbitrarie et cum
141466. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sensim serpere sicque absolutam et arbitrariam arripere potestatem.
5 Patet ex his quod non tantum monarchica, sed aristocratica etiam et
democratica gubernii forma perinde arbitraria et despotica esse posset. 6
Patet etiam quod civilis et politica libertas civium non secus consistere queat, quam si tres
illae summi imperii partes inter plures ita dividantur ut una aliam impedire debeat, ne
concreditam sibi potestatem arbitrarie et cum detrimento civilis libertatis exercere valeat.
141467. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
arbitraria et despotica esse posset. 6
Patet etiam quod civilis et politica libertas civium non secus consistere queat, quam si tres
illae summi imperii partes inter plures ita dividantur ut una aliam impedire debeat, ne
concreditam sibi potestatem arbitrarie et cum detrimento civilis libertatis exercere valeat.
Separatio haec continuam quidem inter potestates has luctam producit.
7 Verum justum hac in ipsa re statuere temperamentum ardui certe
141468. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
extendere gestiat potestatem, divisis hac ratione summi imperii partibus debet in temperatis
ejusmodi imperii formis naturaliter evenire ut, dum singulum corpus eam, quae sibi obvenit,
summi imperii partem extendere adlaborat, continuo inter corpus legislativum, executivum et
iudiciale lucta vigeat; saepe enim legislativum corpus eam erroneam adoptat opinionem quod
haud secus adversus usurpationes potestatis executivae tutum se praestare possit, quam si
hujusmodi iuribus continuo aliquid decerpat. 9 Plerumque potestas executiva
141469. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
monarchiae democraticae formam procuderit, neque
ad extremam adhuc lineam sit perducta; cum in Svecia unus tantum adhuc gradus, ut in
arbitrarium desinat imperium, supersit; cum Polonia emendata licet tantisper constitutione
sua, adhuc in oppressiva aristocratia, et respective anarchia versetur; cum denique
Americanae coloniae mixtum quidem ex omnibus tribus, sed democraticum constituerint Imperium,
una superest Anglia quae exemplum praebere possit quomodo tres summi imperii partes dividi,
qui singulae limites statui, qui obices, ne
141470. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ex omnibus tribus, sed democraticum constituerint Imperium,
una superest Anglia quae exemplum praebere possit quomodo tres summi imperii partes dividi,
qui singulae limites statui, qui obices, ne una in alterius exercitium irrepere possit,
constitui debeant, ut civilis et politica nationis libertas sarta tectaque possit permanere.
2 Constitutio haec tanto majori digna est attentione quod licet non paucos in
illa naevos usus ipse detexerit, in sua tamen integritate jam ultra saeculum feliciter
subsistat.
141471. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
aequalitatem
stabiliri. 5 Viderunt illi quod habendi cupiditas honorisque studium
hominibus innatum sit, adeoque quod si lex ista reipsa etiam constitueretur, usus ipse eandem
continuo subverteret; cum parte ex una in natione tam copiosa, in tam variis et multiplicibus
sustentandae vitae institutis, in illa denique commercii facilitate debeant aliqui necessario
ad opes eluctari; parte vero ex alia quod iis, qui insignia seu toga, seu sago patriae
servitia praestiterunt, non modo in aere, sed in honoribus etiam praemia
141472. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
illam ulla, nisi legitima judicialis potestas, agere possit.
Omnes promiscue incolas jure civitatis donare.
7 Tum omnes indiscriminatim civium classes jure civitatis, quod in
capacitate possessorii, magistratuum, et suffragii in comitiis consistat, donarunt, quo sic
non uni tantum parti, sed toti nationi studium conservandae constitutionis inculcarent.
Nobilitatem in realibus cum populo exaequare.
8 Deinde haereditariam, quae jam
141473. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
non defuturos cum tempore optimates qui seu divitiis seu
clientelis, seu bellicorum factorum gloria inflati rempublicam civili bello involvere sicque
ad supremam eluctari potestatem conarentur, ut id pervertant, haereditariam stabiliverunt
monarchiam. 10 Et quia praevidebant quod, nisi ipse successionis regiae ordo
diserte designetur, frequentia cum periculo communis libertatis inter regios principes bella
exoritura sunt, non modo masculi, sed foeminei etiam sexus successionem juxta primogeniturae
ordinem adoptarunt.
141474. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
plerisque
eotum paradoxum videbatur donec divisis provide summi imperii partibus inductoque fixo inter
eos, qui singulam earum exercent, aequilibrio, attonita agnoscere debuit Europa quod una illa
sit stabilis vereque libera gubernii forma in qua monarchia, aristocratia et democratia rite
temperatur.
§ 3 Organisatio potestatis legislativae.
1 Itaque Angli cum penes securitatem personae proprietatisque veram
libertatem in eo sitam
141475. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
aut imperari, aut prohiberi per legem possit, nisi quam aut edere, aut
intermittere reipublicae intersit, potestatem legislativam ipsi populo reservare debere
facile perviderunt. 2 Si enim id principi concredatur, ministerium ejus, si
non noxias, certe inutiles, et jam hoc nomine libertati contrarias leges, vel exercendae
potestatis suae causa perferet;
Ut legislatio per repraesentantes nationis exerceatur.
cum tamen populi pars longe maxima necessariis ad exercendam potestatem
141476. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Caeterum cum ille solum pro legitimo legislativae potestatis actu haberi
debeat qui liberis potioris nationis repraesentantum suffragiis decernitur, eum in
hypocaustro, ubi legati populi conveniunt, ordinem stabiliverunt ut singulus singulum
loquentem non modo audire, sed et videre possit, ut singulus quidem plena gaudeat differendi
libertate, non ut eum, dum perorat, quisque interturbare ausit; ubi tamen praeses quaestionem
jam satis exhaustam videt, ut imperato silentio ille ad connumeranda suffragia procedere
possit; cum apud liberum
141477. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
illud ita appararunt ut locatis in superiore
hypocausti parte ordinibus consultationes has plura quidvis millia audire, nullus tamen horum
vel vocem sub poena capitis proloqui possit.
Ut ius intercedendi et Superior Tabula et rex habeat.
5 Videbantur Angli organisationem exercitii potestatis legislativae
providentia hac jam absolvisse; cum tamen reputassent quam immenso ferme vel ad unam bonam
legem perferendam perspicacitate opus sit, quam facile magna,
141478. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ut locatis in superiore
hypocausti parte ordinibus consultationes has plura quidvis millia audire, nullus tamen horum
vel vocem sub poena capitis proloqui possit.
Ut ius intercedendi et Superior Tabula et rex habeat.
5 Videbantur Angli organisationem exercitii potestatis legislativae
providentia hac jam absolvisse; cum tamen reputassent quam immenso ferme vel ad unam bonam
legem perferendam perspicacitate opus sit, quam facile magna, quae in ulteriori
141479. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
perspicacitate opus sit, quam facile magna, quae in ulteriori conclavi
assidet, legatorum multitudo per aliquot artificiosos oratores in transversum agi possit,
ipsos etiam optimatos in consortium potestatis legislativae non modo admiserunt, non modo
distinctum iis et honorificentius conclave assignarint, verum etiam illimitatum ius
interdicendi in legibus, quae in inferiori conclavi jam probatae sunt, iis attribuerunt.
6 Ne hac quidem cautela contenti, ut tanto majorem legibus suis firmitatem
procurent, constituerunt
141480. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
in legem tamen transire non possit nisi ipsius etiam regis sanctione firmetur, sicque
illimitatum iterum jus interdicendi ipsi etiam regi concesserunt; ne tamen iure hoc seu
superior senatus, seu rex ipse abuti possit, dupplicem ei rei obicem posuerunt; primum quod
et superiori senatui et regi ius proponendae alicujus legis ademerint, dein quod singulo
quidem horum propositam legem per inferiorem senatum, seu probandi seu rejiciendi arbitrium
detulerint, ius tamen eidem aliquid addendi, minuendi, aut modificandi denegarint.
141481. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
transire non possit nisi ipsius etiam regis sanctione firmetur, sicque
illimitatum iterum jus interdicendi ipsi etiam regi concesserunt; ne tamen iure hoc seu
superior senatus, seu rex ipse abuti possit, dupplicem ei rei obicem posuerunt; primum quod
et superiori senatui et regi ius proponendae alicujus legis ademerint, dein quod singulo
quidem horum propositam legem per inferiorem senatum, seu probandi seu rejiciendi arbitrium
detulerint, ius tamen eidem aliquid addendi, minuendi, aut modificandi denegarint.
7 Ita Angli
141482. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
propositam legem per inferiorem senatum, seu probandi seu rejiciendi arbitrium
detulerint, ius tamen eidem aliquid addendi, minuendi, aut modificandi denegarint.
7 Ita Angli stabilitatem constitutionis suae potissimum a justo potestatis
regiae, optimatum et populi aequilibrio pendere existimarunt proindeque hac legislativae
potestatis partitione id sunt assecuti ne unum corpus legislativum alterius iura infringere
sicque aequilibrium hoc possit perturbare.
§ 4 Limites potestatis
141483. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sibi per constitutionem legislativae potestatis parte sensim exuatur,
de certis objectis peculiariter provideri debet. 2 Tale est primum:
Quoad ius tributa imperandi.
3 a) Ius necessaria pro intrinsecae et extrinsecae securitatis
conservatione tributa imperandi. 4 Id si soli principi concredatur, facile
evenire potest ut ministri domus suas ditare intenti, assentatores munificentiam principis
continuo provocantes, reges ipsi, si ad immoderatum luxum propendeant,
141484. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
necessitatibus decrevissent, ius hoc populo, id est inferiori senatui, ita
proprium constituerunt ut omnem hac in re legislationis communionem principi ademerint
sibique soli jus necessitates publicas definiendi admensaque illis tributa imperandi
reservarint. 6 Et cum ipsum hoc ius inefficax futurum perviderunt nisi et de
usu jam collatorum subsidiorum cognoscendi habeant potestatem, constituerunt ut publici
aerarii administratores, quoties id natio exigit, de qualiter impensis subsidiis rationem
reddere teneantur.
141485. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
senatui, ita
proprium constituerunt ut omnem hac in re legislationis communionem principi ademerint
sibique soli jus necessitates publicas definiendi admensaque illis tributa imperandi
reservarint. 6 Et cum ipsum hoc ius inefficax futurum perviderunt nisi et de
usu jam collatorum subsidiorum cognoscendi habeant potestatem, constituerunt ut publici
aerarii administratores, quoties id natio exigit, de qualiter impensis subsidiis rationem
reddere teneantur.
Quoad imperium ad
141486. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
quoties id natio exigit, de qualiter impensis subsidiis rationem
reddere teneantur.
Quoad imperium ad militiam.
7 b) Cum perducta apud omnes ferme Europaeos populos ad summum perfectionis
gradum militari arte et disciplina tumultuarie collecto milite externa securitas haud satis
possit procurari, quantum statarii omnibus consuetis instrumentis et machinis bellicis
provisi militis numerum intertenere expediat, definire, ad legislativam utique pertinet
potestatem. 8
141487. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ad militiam.
7 b) Cum perducta apud omnes ferme Europaeos populos ad summum perfectionis
gradum militari arte et disciplina tumultuarie collecto milite externa securitas haud satis
possit procurari, quantum statarii omnibus consuetis instrumentis et machinis bellicis
provisi militis numerum intertenere expediat, definire, ad legislativam utique pertinet
potestatem. 8 Angli a suo classiario milite exiguum civili libertati imminere
posse periculum reputantes classem ad eum, quem necessitati reipublicae
141488. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
plenum arbitrium regi detulerunt; terrestris e contra
exercitus, qui in civium libertatem magis agere potest, numerum pacis tempore quotannis
determinandi fas sibi retinuerunt; erumpente tamen bello hunc etiam pro ratione necessitatis
augendi facultatem eidem concesserunt; et cum amictus, habitationis, armorum, totiusque usque
adeo bellici apparatus procuratio scribendo militi intime nexa sit, hujus etiam curam in
principem derivarunt.
Quoad ius belli.
141489. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
totiusque usque
adeo bellici apparatus procuratio scribendo militi intime nexa sit, hujus etiam curam in
principem derivarunt.
Quoad ius belli.
9 c) Ius etiam belli et pacis natura sua ad legislativam refertur
potestatem; cum enim bellandi ratio adeo sumptuosa effecta sit ut gravia prorsus subsidia
requirat; cum bella, quin civium effundatur sanguis, geri non possint; cum denique
vicissitudines belli id secum ferant ut hostis unam aut
141490. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
cum denique
vicissitudines belli id secum ferant ut hostis unam aut plures etiam provincias saepe
desolet, evertat Penates, animalia rapiat, ipsos homines aut caedat aut in captivitatem
abducat sicque complura civium millia in extremam conjiciat calamitatem, securitas certe et
rerum et personarum admodum fluctuaret, si ius indicendi belli mero imperantis arbitrio
relinquatur. 10 Cum enim principes ac eorum ministri variis saepe animi
affectibus soleant agitari, possent illi facile seu e privata vindicta seu assequendae laudis
141491. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
vicissitudines belli id secum ferant ut hostis unam aut plures etiam provincias saepe
desolet, evertat Penates, animalia rapiat, ipsos homines aut caedat aut in captivitatem
abducat sicque complura civium millia in extremam conjiciat calamitatem, securitas certe et
rerum et personarum admodum fluctuaret, si ius indicendi belli mero imperantis arbitrio
relinquatur. 10 Cum enim principes ac eorum ministri variis saepe animi
affectibus soleant agitari, possent illi facile seu e privata vindicta seu assequendae laudis
bellicae
141492. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
si ius indicendi belli mero imperantis arbitrio
relinquatur. 10 Cum enim principes ac eorum ministri variis saepe animi
affectibus soleant agitari, possent illi facile seu e privata vindicta seu assequendae laudis
bellicae ambitione bella ex bellis serere sicque et personarum et rerum securitatem continuo
perturbare. 11 Cum tamen aequilibrium Europae tam complicatas inter aulas
produxerit negociationes ut saepe bellum quam secretissime decerni salus reipublicae
exposcere videatur, ipsae illae, quae legislativam potestatem
141493. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
belli mero imperantis arbitrio
relinquatur. 10 Cum enim principes ac eorum ministri variis saepe animi
affectibus soleant agitari, possent illi facile seu e privata vindicta seu assequendae laudis
bellicae ambitione bella ex bellis serere sicque et personarum et rerum securitatem continuo
perturbare. 11 Cum tamen aequilibrium Europae tam complicatas inter aulas
produxerit negociationes ut saepe bellum quam secretissime decerni salus reipublicae
exposcere videatur, ipsae illae, quae legislativam potestatem sibi
141494. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
offensivum: offensum A, B
bellum sibi reservarunt, defensivi curam soli principi tradiderunt.
14> Angli utriusque potestatem in principem transtulerunt. <15
Galli recentissime rem maxime ad vivum resecasse videntur, dum et omni in aequilibrium
Europeae influxui, et omni offensivo bello palam renunciarunt; defensivi vero primam
provisionem principi, reliqua populo reservarunt. 16 Caeterum Angli, ut illa,
quae superius memoravimus, pericula evadant, sufficiens se in eo praesidium
141495. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
bellum sibi reservarunt, defensivi curam soli principi tradiderunt.
14> Angli utriusque potestatem in principem transtulerunt. <15
Galli recentissime rem maxime ad vivum resecasse videntur, dum et omni in aequilibrium
Europeae influxui, et omni offensivo bello palam renunciarunt; defensivi vero primam
provisionem principi, reliqua populo reservarunt. 16 Caeterum Angli, ut illa,
quae superius memoravimus, pericula evadant, sufficiens se in eo praesidium habituros
arbitrati sunt, quod decreverint
141496. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Quoad ius pacis.
17 d) De iure ineundae pacis jam alia videtur esse ratio; cum enim haec
omnibus, quas bellum adfert, calamitatibus finem imponat, facile existimari potest quod haec
tuto a potestate legislativa abstrahi queat, et ideo Angli etiam omne ejus arbitrium regi
detulerunt. 18 Galli contra, cum in ipso pacis tractatu varia nationi noxia
puncta stabiliri talesque, quae novo et minus necessario bello semen praebere queant,
conditiones constitui possint, ius etiam pacis ad comitia
141497. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
finem imponat, facile existimari potest quod haec
tuto a potestate legislativa abstrahi queat, et ideo Angli etiam omne ejus arbitrium regi
detulerunt. 18 Galli contra, cum in ipso pacis tractatu varia nationi noxia
puncta stabiliri talesque, quae novo et minus necessario bello semen praebere queant,
conditiones constitui possint, ius etiam pacis ad comitia revocarunt. 19 Et
certe ius belli et pacis adeo sunt relativa ut, cui unum traditur, illi alterum etiam deferri
debeat.
141498. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
arbitrium regi
detulerunt. 18 Galli contra, cum in ipso pacis tractatu varia nationi noxia
puncta stabiliri talesque, quae novo et minus necessario bello semen praebere queant,
conditiones constitui possint, ius etiam pacis ad comitia revocarunt. 19 Et
certe ius belli et pacis adeo sunt relativa ut, cui unum traditur, illi alterum etiam deferri
debeat.
Quoad ius foedera ineundi.
20 e) Eadem prorsus est ratio iuris foedera, quae alianzas vocamus, cum
141499. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
18 Galli contra, cum in ipso pacis tractatu varia nationi noxia
puncta stabiliri talesque, quae novo et minus necessario bello semen praebere queant,
conditiones constitui possint, ius etiam pacis ad comitia revocarunt. 19 Et
certe ius belli et pacis adeo sunt relativa ut, cui unum traditur, illi alterum etiam deferri
debeat.
Quoad ius foedera ineundi.
20 e) Eadem prorsus est ratio iuris foedera, quae alianzas vocamus, cum
aliis aulis ineundi.
141500. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sunt relativa ut, cui unum traditur, illi alterum etiam deferri
debeat.
Quoad ius foedera ineundi.
20 e) Eadem prorsus est ratio iuris foedera, quae alianzas vocamus, cum
aliis aulis ineundi. 21 Nam et haec cum in securitatem rerum personarumque
civium agere queant, natura sua ad legislativam pertinent potestatem. 22 Cum
tamen foedera haec plurimam offensivis bellis materiam praebere possint, eidem, cui ius belli
et pacis, credi debent potestati.
141501. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
aliis aulis ineundi. 21 Nam et haec cum in securitatem rerum personarumque
civium agere queant, natura sua ad legislativam pertinent potestatem. 22 Cum
tamen foedera haec plurimam offensivis bellis materiam praebere possint, eidem, cui ius belli
et pacis, credi debent potestati. 23 Recte proinde Galli providerunt se nec
offensiva bella, nec foederum, quae horum seminaria sunt, necessitatem secus posse evitari,
quam si omnibus, quae insidiosa nostrorum temporum politica alit, reliquarum aularum
141502. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ineundi tractatus, quamquam hoc saeculo, quo omnem
aularum zelotypiam potissimum commercium excitat, pleraque bella producere soleant,
distinctam subit considerationem. 25 Invaluit nempe jam ea opinio quod, ut
bellum feliciter decerni, tractatus pacis iniri, et foedera concludi possint, res summo cum
secreto (quod a congregata in comitiis multitudine spectari non potest) debeat pertractari.
26 Iam vero tractatus commerciales, nisi et hi insidiose suscipi velint, illo
mysterii velo haud egere adeoque ad legislativam
141503. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Invaluit nempe jam ea opinio quod, ut
bellum feliciter decerni, tractatus pacis iniri, et foedera concludi possint, res summo cum
secreto (quod a congregata in comitiis multitudine spectari non potest) debeat pertractari.
26 Iam vero tractatus commerciales, nisi et hi insidiose suscipi velint, illo
mysterii velo haud egere adeoque ad legislativam tute revocari posse potestatem videntur.
27> Angli tamen et hoc jus principi detulerunt. <28 Ne tamen
ejusmodi tractatus aliquis nationi fraudi esse possit, ius illos
141504. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
in comitiis multitudine spectari non potest) debeat pertractari.
26 Iam vero tractatus commerciales, nisi et hi insidiose suscipi velint, illo
mysterii velo haud egere adeoque ad legislativam tute revocari posse potestatem videntur.
27> Angli tamen et hoc jus principi detulerunt. <28 Ne tamen
ejusmodi tractatus aliquis nationi fraudi esse possit, ius illos ratificandi sibi reservarunt
et ministros, qui suam in illos operam collocarunt, reddendae rationis onere obstrinxerunt.
29 Quo fit ut
141505. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
illo
mysterii velo haud egere adeoque ad legislativam tute revocari posse potestatem videntur.
27> Angli tamen et hoc jus principi detulerunt. <28 Ne tamen
ejusmodi tractatus aliquis nationi fraudi esse possit, ius illos ratificandi sibi reservarunt
et ministros, qui suam in illos operam collocarunt, reddendae rationis onere obstrinxerunt.
29 Quo fit ut ministerium Anglicum nullos
ejusmodi nisi consultis praevie mercatoribus aliisque instituti hujus
hominibus tractatus
141506. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
quam maxime exiguum
relinquatur, intervallo casus emergere possit, cui instantanee prospici bonum civitatis
exigat, Angli provisionales ejusmodi ordinationes (proclamationes vocant) edendi ius regi ita
admiserunt ut eadem nihilominus in proximis statim comitiis discutiantur et, si nationi noxia
esse comperiantur, minister, qui eas suggessit, ad reddendam gravissimam facti sui rationem
continuo in ius vocetur.
34 Et haec sunt illa legislativae potestatis objecta, quae in omni, ut
firma sit, constitutione rite et diserte
141507. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
vocant) edendi ius regi ita
admiserunt ut eadem nihilominus in proximis statim comitiis discutiantur et, si nationi noxia
esse comperiantur, minister, qui eas suggessit, ad reddendam gravissimam facti sui rationem
continuo in ius vocetur.
34 Et haec sunt illa legislativae potestatis objecta, quae in omni, ut
firma sit, constitutione rite et diserte determinari debent; quo enim plus dubii circa
objecta haec relinquitur, eo magis constitutio fluctuabit, eo longius aberit ab intento
asserendae nationi verae
141508. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
et, si nationi noxia
esse comperiantur, minister, qui eas suggessit, ad reddendam gravissimam facti sui rationem
continuo in ius vocetur.
34 Et haec sunt illa legislativae potestatis objecta, quae in omni, ut
firma sit, constitutione rite et diserte determinari debent; quo enim plus dubii circa
objecta haec relinquitur, eo magis constitutio fluctuabit, eo longius aberit ab intento
asserendae nationi verae libertatis scopo.
§ 5 Limites
141509. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
§ 5 Limites potestatis executivae.
1 Caeterum cum potestas legislativa in ferendis legibus non ad unius tantum
alteriusve civium classis commoda, sed ad generale totius nationis corporis bonum respicere
debeat, naturale est ut et singuli cives, et integri eorum ordines leges illas, quae suis
adversantur commodis, saepe non secus observare velint quam si majori vi ad id adigantur.
2 Itaque sicut legislativa, ita etiam executiva potestate omnis respublica
opus habet. 3 Ut autem
141510. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
§ 5 Limites potestatis executivae.
1 Caeterum cum potestas legislativa in ferendis legibus non ad unius tantum
alteriusve civium classis commoda, sed ad generale totius nationis corporis bonum respicere
debeat, naturale est ut et singuli cives, et integri eorum ordines leges illas, quae suis
adversantur commodis, saepe non secus observare velint quam si majori vi ad id adigantur.
2 Itaque sicut legislativa, ita etiam executiva potestate omnis respublica
opus habet. 3 Ut autem haec officio suo
141511. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
vi ad id adigantur.
2 Itaque sicut legislativa, ita etiam executiva potestate omnis respublica
opus habet. 3 Ut autem haec officio suo rite defungi possit, major ipsi, quam
qua non ditissimus tantum quisque, sed ne plures quidem in unum consentientes et legibus
refractarii cives pollere possunt, potentia attribui debet. 4 Si haec
conflato e pluribus corpori deferatur, actio ejus utique lentior plerumque esse solet ac
reipublicae felicitas exposcit. 5 Et ideo omnes, quae systemata temperatae
141512. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sed ne plures quidem in unum consentientes et legibus
refractarii cives pollere possunt, potentia attribui debet. 4 Si haec
conflato e pluribus corpori deferatur, actio ejus utique lentior plerumque esse solet ac
reipublicae felicitas exposcit. 5 Et ideo omnes, quae systemata temperatae
gubernii formae adoptarunt gentes, potestatem executivam uni tradiderunt.
Extrinsecus apparatus quo regia dignitas exornata est.
6 a) Hunc, ut major sit ejus in exequendis legibus
141513. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
principe totius nationis renunciarunt. 7 Hunc sive sub ducis, sive regis,
seu imperatoris nomenclatione pro imperanti declararunt, omnes festivos, quos caeremoniales
appellamus, quive nomine totius nationis peragi debent, actus, veluti honorarios legatos
mittere et audire, sancitas per potestatem legislativam leges, latas per iudices sententias
publicare, quaeque ejusmodi sunt, per hunc veluti totam in complexo nationem repraesentantem
peragi voluerunt. 8 Hujus auspiciis et directione terra marique bella geri
voluerunt.
141514. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
debent, actus, veluti honorarios legatos
mittere et audire, sancitas per potestatem legislativam leges, latas per iudices sententias
publicare, quaeque ejusmodi sunt, per hunc veluti totam in complexo nationem repraesentantem
peragi voluerunt. 8 Hujus auspiciis et directione terra marique bella geri
voluerunt. 9 Hunc omnibus supremi honoris insigniis, velut corona et sceptro,
exornarunt. 10> Hujus personam sacram esse jusserunt. <11 Huic
denique, ut dignitatem imperantis cum decore sustinere possit,
141515. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
iudices sententias
publicare, quaeque ejusmodi sunt, per hunc veluti totam in complexo nationem repraesentantem
peragi voluerunt. 8 Hujus auspiciis et directione terra marique bella geri
voluerunt. 9 Hunc omnibus supremi honoris insigniis, velut corona et sceptro,
exornarunt. 10> Hujus personam sacram esse jusserunt. <11 Huic
denique, ut dignitatem imperantis cum decore sustinere possit, tantos reditus assignarunt ut
splendore externo quemcunque ditissimum etiam civem vincere possit. 12 Angli
141516. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Hujus personam sacram esse jusserunt. <11 Huic
denique, ut dignitatem imperantis cum decore sustinere possit, tantos reditus assignarunt ut
splendore externo quemcunque ditissimum etiam civem vincere possit. 12 Angli
ultro adhuc sunt progressi et, cum nossent regem in ipsa legum executione ministrorum opera
uti debere, quo regis personam magis adhuc sacram efficiant, hunc impeccabilem et solos, si
quid e re publica non agatur, ejus ministros rationi reddendae obnoxios reddiderunt.
13 Voluerunt illi hac
141517. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
assignarunt ut
splendore externo quemcunque ditissimum etiam civem vincere possit. 12 Angli
ultro adhuc sunt progressi et, cum nossent regem in ipsa legum executione ministrorum opera
uti debere, quo regis personam magis adhuc sacram efficiant, hunc impeccabilem et solos, si
quid e re publica non agatur, ejus ministros rationi reddendae obnoxios reddiderunt.
13 Voluerunt illi hac ratione id efficere ut nullus ministrorum aliquid, quod
reipublicae rationibus officiat, regi suggerere ausit,
141518. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
c) Executiva vero potestas tota prorsus eidem concredita est.
18 Viderunt nempe Angli quod nisi leges exsequendi ipsi illi, cui splendor
summae, qua ipsum natio exornavit, dignitatis jam magnam suapte conciliat authoritatem,
cujusve manibus arma etiam et vires nationis crediderunt, deferatur, res proxime ad anarchiam
sit delapsura. 19 Et ideo cum magistratus tam civiles, quam iudiciales, uti
et praefectos classis, et exercitus nominare natura sua ad potestatem executivam referatur,
ius hoc regi plane
141519. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
nempe Angli quod nisi leges exsequendi ipsi illi, cui splendor
summae, qua ipsum natio exornavit, dignitatis jam magnam suapte conciliat authoritatem,
cujusve manibus arma etiam et vires nationis crediderunt, deferatur, res proxime ad anarchiam
sit delapsura. 19 Et ideo cum magistratus tam civiles, quam iudiciales, uti
et praefectos classis, et exercitus nominare natura sua ad potestatem executivam referatur,
ius hoc regi plane detulerunt; municipales tamen et in urbibus et oppidis magistratus legendi
facultatem civibus ipsis
141520. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
summae, qua ipsum natio exornavit, dignitatis jam magnam suapte conciliat authoritatem,
cujusve manibus arma etiam et vires nationis crediderunt, deferatur, res proxime ad anarchiam
sit delapsura. 19 Et ideo cum magistratus tam civiles, quam iudiciales, uti
et praefectos classis, et exercitus nominare natura sua ad potestatem executivam referatur,
ius hoc regi plane detulerunt; municipales tamen et in urbibus et oppidis magistratus legendi
facultatem civibus ipsis reservarunt. 20 Et cum haereditariam retinuerint
141521. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
natio exornavit, dignitatis jam magnam suapte conciliat authoritatem,
cujusve manibus arma etiam et vires nationis crediderunt, deferatur, res proxime ad anarchiam
sit delapsura. 19 Et ideo cum magistratus tam civiles, quam iudiciales, uti
et praefectos classis, et exercitus nominare natura sua ad potestatem executivam referatur,
ius hoc regi plane detulerunt; municipales tamen et in urbibus et oppidis magistratus legendi
facultatem civibus ipsis reservarunt. 20 Et cum haereditariam retinuerint
nobilitatem, omnes etiam
141522. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
deferatur, res proxime ad anarchiam
sit delapsura. 19 Et ideo cum magistratus tam civiles, quam iudiciales, uti
et praefectos classis, et exercitus nominare natura sua ad potestatem executivam referatur,
ius hoc regi plane detulerunt; municipales tamen et in urbibus et oppidis magistratus legendi
facultatem civibus ipsis reservarunt. 20 Et cum haereditariam retinuerint
nobilitatem, omnes etiam extrinseci honoris titulos concedendi, utpote ex inferiori ad
superiorem civium classem provehendi et stabilitorum
141523. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
res proxime ad anarchiam
sit delapsura. 19 Et ideo cum magistratus tam civiles, quam iudiciales, uti
et praefectos classis, et exercitus nominare natura sua ad potestatem executivam referatur,
ius hoc regi plane detulerunt; municipales tamen et in urbibus et oppidis magistratus legendi
facultatem civibus ipsis reservarunt. 20 Et cum haereditariam retinuerint
nobilitatem, omnes etiam extrinseci honoris titulos concedendi, utpote ex inferiori ad
superiorem civium classem provehendi et stabilitorum equestrium ordinum
141524. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tam civiles, quam iudiciales, uti
et praefectos classis, et exercitus nominare natura sua ad potestatem executivam referatur,
ius hoc regi plane detulerunt; municipales tamen et in urbibus et oppidis magistratus legendi
facultatem civibus ipsis reservarunt. 20 Et cum haereditariam retinuerint
nobilitatem, omnes etiam extrinseci honoris titulos concedendi, utpote ex inferiori ad
superiorem civium classem provehendi et stabilitorum equestrium ordinum insigniis exornandi
facultatem regibus concesserunt. 21 Porro ipsius
141525. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
municipales tamen et in urbibus et oppidis magistratus legendi
facultatem civibus ipsis reservarunt. 20 Et cum haereditariam retinuerint
nobilitatem, omnes etiam extrinseci honoris titulos concedendi, utpote ex inferiori ad
superiorem civium classem provehendi et stabilitorum equestrium ordinum insigniis exornandi
facultatem regibus concesserunt. 21 Porro ipsius etiam publici aerarii
administrationem, qua sub paucorum inspectione utique melius proficit quam si a numeroso
corpore exerceatur, principi sub conditione, uti
141526. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
publici aerarii
administrationem, qua sub paucorum inspectione utique melius proficit quam si a numeroso
corpore exerceatur, principi sub conditione, uti jam diximus, exigendae ab administris,
quoties nationi visum fuerit, rationis crediderunt.
22 Et hae sunt illae potestatis executivae, id est regis, in Anglia
praerogativae, quae proverbio illi quod rex Angliae tantam habeat authoritatem ut omnibus
benefacere possit, locum dederunt. 23 Quibus e contra vinculis
141527. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Anglia
praerogativae, quae proverbio illi quod rex Angliae tantam habeat authoritatem ut omnibus
benefacere possit, locum dederunt. 23 Quibus e contra vinculis
constringatur ne cuiquam (juxta idem proverbium) malefacere possit, et ex superioribus jam
apparuit, et ex iis, quae mox, praesertim de ejus officio dicemus, luculentius apparebit.
Officia seu obligationes ad quae regem potestas haec obstringit.
24 d) Princeps executivae potestatis
141528. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
illi quod rex Angliae tantam habeat authoritatem ut omnibus
benefacere possit, locum dederunt. 23 Quibus e contra vinculis
constringatur ne cuiquam (juxta idem proverbium) malefacere possit, et ex superioribus jam
apparuit, et ex iis, quae mox, praesertim de ejus officio dicemus, luculentius apparebit.
Officia seu obligationes ad quae regem potestas haec obstringit.
24 d) Princeps executivae potestatis officium est perlatas in comitiis
leges
141529. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
apparebit.
Officia seu obligationes ad quae regem potestas haec obstringit.
24 d) Princeps executivae potestatis officium est perlatas in comitiis
leges non modo omnibus subalternis iurisdictionibus, quae instrumenta et, ut ita dicam,
canales efficiunt, per quos potestas executiva munus suum exercet, notas reddere, sed ut et
eaedem per omnes rite observentur, intendere, refractarios vero ad earum observationem
concreditae sibi potestatis vi compellere. 25 Alterum ejusdem
141530. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
24 d) Princeps executivae potestatis officium est perlatas in comitiis
leges non modo omnibus subalternis iurisdictionibus, quae instrumenta et, ut ita dicam,
canales efficiunt, per quos potestas executiva munus suum exercet, notas reddere, sed ut et
eaedem per omnes rite observentur, intendere, refractarios vero ad earum observationem
concreditae sibi potestatis vi compellere. 25 Alterum ejusdem officium est
ut, qua parte leges ipsam potestatem executivam concernunt, haec easdem perinde debeat
141531. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
potestatem executivam concernunt, haec easdem perinde debeat
observare. 26 Utroque hoc officio Angli reges suos jam tunc, cum regiam
capessit dignitatem, solenni, quod eotum nuncupare debet, sacramento obstringunt.
§ 6 Limites et organisatio iudicialis potestatis.
1 Iudicialem e contra potestatem non modo ab executiva, sed ab ipsa etiam
legislativa ita divulserunt:
2 a) Ut nulla harum seu ordinarium iuris cursum impedire, seu latam a
quocunque demum
141532. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
minister regis vel praefectus alicujus provinciae gravis alicujus criminis postulatur,
inferiori senatui accusatoris, superiori judicis partes detulerunt. 4
Noluerunt nempe illi ut viri tam conspicui privati cujuscunque arbitrio vexari possint.
5 Et ideo ipsius nationis consensu opus esse constituerunt ut eorum aliquis
tam grave iudicium subire debeat. 6 E converso ipso illo solennis, quem
judicio ejusmodi praescripserunt, apparatus terrore ministros et provinciarum praefectos in
officio continere
141533. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
cujuscunque arbitrio vexari possint.
5 Et ideo ipsius nationis consensu opus esse constituerunt ut eorum aliquis
tam grave iudicium subire debeat. 6 E converso ipso illo solennis, quem
judicio ejusmodi praescripserunt, apparatus terrore ministros et provinciarum praefectos in
officio continere voluerunt.
7 b) Caeterum ut major in judiciis aequitas vigeat, eam iniverunt rationem
ut nemo, nisi a duodecim ex eadem, cujus ipse reus est, conditionis lectis civibus iudicium
recipere; ex copiosis
141534. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
proponuntur, judicibus
praeter 12 contra omnes arbitrarie excipere, sicque ipse ferme reus iudices sibi legere
possit.
§ 7 Praesidia quibus Angli constitutionem suam communiverunt.
1 Et hi sunt limites quos Angli singulae summi imperii parti
praestituerunt. 2 Ne vero una in alterius potestatis limites aut serpere aut
irruere possit, subsequa singulae obstacula posuere:
Relate ad potestatem legislativam per
141535. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
obtinere nisi quod conformi horum
etiam sensu roboretur, si quid ejusmodi inferior senatus constituat, utique non tantum rex
ipse, sed superior etiam senatus, cujus praerogativae cum regis juribus intime nexae sunt,
intercedet. 5 Ne vero inferior senatus vi et potentia aliquid ejusmodi moliri
possit, per ius comitia instantanee dimittendi, quod regi constitutio defert, satis provisum
est. 6 Superior senatus nequid hujusmodi suscipiat, per negatum illi jus
leges proponendi suapte impeditur.
7
141536. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
senatus nequid hujusmodi suscipiat, per negatum illi jus
leges proponendi suapte impeditur.
7 b) Ne vero optimatum aliquis nimiam arripere potentiam possit, illud
fixum principium praestruxerunt quod nullus prorsus magistratus simul duas, seu civilem et
militarem, seu illam et iudicialem jurisdictionem exercere possit.
Relate ad potestatem executivam.
8 Cum autem longe majus in eo periculum subversetur ne rex seu potestas
executiva in legislativam etiam seu
141537. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
suscipiat, per negatum illi jus
leges proponendi suapte impeditur.
7 b) Ne vero optimatum aliquis nimiam arripere potentiam possit, illud
fixum principium praestruxerunt quod nullus prorsus magistratus simul duas, seu civilem et
militarem, seu illam et iudicialem jurisdictionem exercere possit.
Relate ad potestatem executivam.
8 Cum autem longe majus in eo periculum subversetur ne rex seu potestas
executiva in legislativam etiam seu sensim irrepat, seu uno ictu
141538. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
de aliis omnibus suas pandere cogitationes, imo
publicis etiam typis illas vulgare cuique liberum est. 13 Ita fit ut
sollicita de conservatione constitutionis suae natio omnes etiam indirectos singulae, sed
praesertim executivae potestatis passus anxie observet, et si quis civium vel minimum aliunde
periculum imminere putet, de eo totam statim de conservatione constitutionis suae alioquin
anxiam nationem publicis scriptis nulla sui fraude possit commovere.
Per continuum parlamentum.
141539. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
regis mortem omnes constitutionis partes in examen revocentur, si quid sub
toto ejus regimine eidem derogatum fuisse comperiatur, novis legibus emendetur, quae
successori adhuc ante inaugurationem suam, pro earum confirmatione exhibentur, et ne suum
ille consensum negare possit, cum reditus singulo regi ad ejus tantum vitae dies assignentur,
hos eidem tamdiu non decernunt donec leges has non confirmaverit.
18 f) Ne vero rex conflato per parsimoniam suam et assignatis sibi
reditibus
141540. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
pro earum confirmatione exhibentur, et ne suum
ille consensum negare possit, cum reditus singulo regi ad ejus tantum vitae dies assignentur,
hos eidem tamdiu non decernunt donec leges has non confirmaverit.
18 f) Ne vero rex conflato per parsimoniam suam et assignatis sibi
reditibus aere militiaeque ope, cujus directio et praefectorum ejus nominatio tota ab illo
pendet, legislativam uno ictu arripere possit potestatem, varia iterum Angli repagula
posuerunt.
Per obstrictam fidelitatis
141541. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
possit, cum reditus singulo regi ad ejus tantum vitae dies assignentur,
hos eidem tamdiu non decernunt donec leges has non confirmaverit.
18 f) Ne vero rex conflato per parsimoniam suam et assignatis sibi
reditibus aere militiaeque ope, cujus directio et praefectorum ejus nominatio tota ab illo
pendet, legislativam uno ictu arripere possit potestatem, varia iterum Angli repagula
posuerunt.
Per obstrictam fidelitatis juramento nationi militiam.
19 Primum quod
141542. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ab illo
pendet, legislativam uno ictu arripere possit potestatem, varia iterum Angli repagula
posuerunt.
Per obstrictam fidelitatis juramento nationi militiam.
19 Primum quod militia omnis non regi solum, sed et nationi fidelitatis
juramentum debeat nuncupare; dein quod comitia mox finito bello militiam ad eum, qui communi
libertati periculosus esse non
6.19 non conieci
posset, numerum restringere deque
141543. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
decernere
soleant.
Per subjectam praeter stricte militaria in aliis omnibus civili iurisdictioni militiam.
20 g) Porro, quod tempore pacis militia omnis praeter objecta pure
militaria in omnibus realibus et personalibus politicae subjaceat jurisdictioni, adeoque
privilegio distincti fori non gaudeat. 21 Denique quod subsidia nonnisi de
anno in annum offerantur, adeo quo utprimum rex ejusmodi aliquid moliri vellet, subsidiis
nationis ad prosequendum bellum continuo
141544. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
, seu de facto, de quo adhuc nulla lex decreverit, arbitrarie pronunciet, utique
legislativam sibi arrogat potestatem; id ne evenire possit, Angli:
In stricta observandarum formularum et litteralis legis sensus obligatione.
23 a) Primum certas singulae actioni formulas praescripserunt, quas si
actor ad amussim non observet, totum ejus institutum evanescere debet, si vero tale, cui lex
nullam adhuc actionis formulam praescripsit, factum
141545. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
aliud, quod aequitatis tribunal appellant,
erexerunt.
25 b) Constitutis hac ratione singulae potestati claris limitibus
positisque, ne una in alterius exercitium involare possit, his repagulis, superstruxerunt
genuinum illud tam civilis, quam et politicae libertatis fundamentum ut nullus civium nisi
per legitimi iudicis sententiam aliquod seu in persona, seu in rebus suis capere possit
detrimentum. 26 Quod axioma velut in ipsa civilis societatis natura fundatur,
etsi omnes etiam illae, quae vel aliquod
141546. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
se uniat cum majore.
1 Habet itaque jam omnis, quae proprium tantum sibi regem habet, quae
separatum ab aliis regnum efficit, natio luculentum in constitutione Anglicana exemplum, e
quo quid sibi conveniat, quid repugnet, si non liberum tantum, sed et stabilem reddere velit
suam constitutionem, tuto petere possit.
8.1 petere possit: ab hoc loco incipit in MS-to A enarratio longe
alia, quam in additamento invenies.
141547. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
9 Nemo enim in hunc (nisi forte eum armis
subjugavit) imperium exercere potest, nisi cui ille id sponte detulerit. 10
Itaque de eo quis imperet, quave ratione imperium exerceat, cum primae statim populi unione
pactum perfici debebat. 11 Tale et quidem explicitum est pactum illud quod
septem Hungarorum tribus, antea, ut Porphirogenitus docet, ad invicem independentes, cum
Arpado, dum eidem principatum super omnes tribus detulerunt, inivisse, Anonymus Belae
notarius tradit. 12 Verum conditiones pacti
141548. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tribus, antea, ut Porphirogenitus docet, ad invicem independentes, cum
Arpado, dum eidem principatum super omnes tribus detulerunt, inivisse, Anonymus Belae
notarius tradit. 12 Verum conditiones pacti hujus rudi adhuc populo tunc non
poterant non esse paucae et admodum simplices.
13 Post longiorem in occupato regno moram, post auctum populi numerum, post
multos etiam exteros nativo populo permixtos, debuerunt se cum defectus pacti, tum vitia
administrationis publicae sensim evolvere; debuit populum cupiditas
141549. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
exteros nativo populo permixtos, debuerunt se cum defectus pacti, tum vitia
administrationis publicae sensim evolvere; debuit populum cupiditas incessere ut partim jura
principis in populum, partim praerogativae singulae civium classis enucleatius definiantur.
14 Et hoc apud Hungaros sub S. Stephano peractum esse mox videbimus.
15 Si ordinatio ejusmodi ipsam trium summi imperii partium, legislativae
videlicet, executivae et iudicialis potestatis partitionem in re ipsa contineat, etsi ignota
adhuc ea aetate vocabula haec
141550. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
in populum, partim praerogativae singulae civium classis enucleatius definiantur.
14 Et hoc apud Hungaros sub S. Stephano peractum esse mox videbimus.
15 Si ordinatio ejusmodi ipsam trium summi imperii partium, legislativae
videlicet, executivae et iudicialis potestatis partitionem in re ipsa contineat, etsi ignota
adhuc ea aetate vocabula haec diserte non adhibeantur, constitutio regni appellatur.
16 Itaque constitutio nil aliud est quam trium summi imperii partium
partitio; quae cum admodum variare
141551. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
necesse. 17 Si totum summum imperium principi tradatur,
monarchica; si totum patriciorum ordini concredatur, aristocratica; si populus totum sibi
reservet, democratica; si denique pars prinicipi, pars populo committatur, mixta constitutio
evadit. 18 Et cum variae hoc in genere modificationes esse possint, variae
etiam mixtae constitutionis species existunt.
19 Si mixta sit constitutio, haec plerumque tardius constitui, et per illam
primitivum pactum explanari solet. 20 Ut tamen variae sunt
141552. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
pars prinicipi, pars populo committatur, mixta constitutio
evadit. 18 Et cum variae hoc in genere modificationes esse possint, variae
etiam mixtae constitutionis species existunt.
19 Si mixta sit constitutio, haec plerumque tardius constitui, et per illam
primitivum pactum explanari solet. 20 Ut tamen variae sunt rerum humanarum
vicissitudines, quandoque non tantum constitutionem, sed ipsum etiam primitivum pactum Tonans
eventuum evertit.
21 Gubernii forma modum illum, qua
141553. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
regius ille
senatus, qui lateri regis adhaerebat, illa regni in comitatus divisio, illi parochiani, seu
comitatenses magistratus, per quos rex executivam suam exercebat potestatem; forma
comitiorum, qua leges perferebantur, instituta iudicum megalium, bilochorum, palatini et
iudicis curiae, quorum ope iudicia peragebantur; norma illa, qua miles defensando regno
cogebatur, percipiendorumque publicorum proventuum ratio, ad formam gubernii referuntur.
23 Itaque hanc a constitutione tamquam modum a re ipsa discerni, Hungariam
141554. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
iudicis curiae, quorum ope iudicia peragebantur; norma illa, qua miles defensando regno
cogebatur, percipiendorumque publicorum proventuum ratio, ad formam gubernii referuntur.
23 Itaque hanc a constitutione tamquam modum a re ipsa discerni, Hungariam
et primitivum et quidem explicitum pactum, et propriam, sub Andrea II tantum renovatam
constitutionem, et distinctam gubernii formam habuisse, satis apparet.
24 Nos iis, quae ad gubernii formam pertinent, in aliud tempus reservatis,
ea tantum, quae ad
141555. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
curiae, quorum ope iudicia peragebantur; norma illa, qua miles defensando regno
cogebatur, percipiendorumque publicorum proventuum ratio, ad formam gubernii referuntur.
23 Itaque hanc a constitutione tamquam modum a re ipsa discerni, Hungariam
et primitivum et quidem explicitum pactum, et propriam, sub Andrea II tantum renovatam
constitutionem, et distinctam gubernii formam habuisse, satis apparet.
24 Nos iis, quae ad gubernii formam pertinent, in aliud tempus reservatis,
ea tantum, quae ad constitutionem ipsam
141556. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
norma illa, qua miles defensando regno
cogebatur, percipiendorumque publicorum proventuum ratio, ad formam gubernii referuntur.
23 Itaque hanc a constitutione tamquam modum a re ipsa discerni, Hungariam
et primitivum et quidem explicitum pactum, et propriam, sub Andrea II tantum renovatam
constitutionem, et distinctam gubernii formam habuisse, satis apparet.
24 Nos iis, quae ad gubernii formam pertinent, in aliud tempus reservatis,
ea tantum, quae ad constitutionem ipsam referuntur,
141557. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
percipiendorumque publicorum proventuum ratio, ad formam gubernii referuntur.
23 Itaque hanc a constitutione tamquam modum a re ipsa discerni, Hungariam
et primitivum et quidem explicitum pactum, et propriam, sub Andrea II tantum renovatam
constitutionem, et distinctam gubernii formam habuisse, satis apparet.
24 Nos iis, quae ad gubernii formam pertinent, in aliud tempus reservatis,
ea tantum, quae ad constitutionem ipsam referuntur, discutiemus.
§ 9 Vicissitudines
141558. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
formam habuisse, satis apparet.
24 Nos iis, quae ad gubernii formam pertinent, in aliud tempus reservatis,
ea tantum, quae ad constitutionem ipsam referuntur, discutiemus.
§ 9 Vicissitudines constitutionis Hungaricae, et quod principio fuerit
monarchico-aristocratico-democratica.
1 Hungari, sicut aliae, quae reliqua Europae regna condidere barbarae
gentes (a) postquam in regno consedissent, monarchico-aristocratico-
141559. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
democraticam imperii formam constituerunt. 2 Dux enim regem, capitanei
tribuum aliique superiores militiae praefecti optimates, reliquum nationis corpus quosque
subinde Hungari in armorum societatem adsciverant Rutheni, Cumani, et Sclavi populum
efficiebant, caetera turba servitutis Jugo premebatur. 3 Ducali domui
haereditariam, sed in abstracto tantum, successionem, bonorumque et officiorum largitionem,
seu potestatem executivam Hungari continuo detulerunt (b). 4
141560. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
optimates, reliquum nationis corpus quosque
subinde Hungari in armorum societatem adsciverant Rutheni, Cumani, et Sclavi populum
efficiebant, caetera turba servitutis Jugo premebatur. 3 Ducali domui
haereditariam, sed in abstracto tantum, successionem, bonorumque et officiorum largitionem,
seu potestatem executivam Hungari continuo detulerunt (b). 4 Legislativam
tamen ad comitia totius nationis revocarunt. 5 Ut capitaneis tribuum eorumque
posteris majores terrarum plagae conferantur, ut hi maxime conspicuis
141561. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
denique ut praesentaneis in rebus dux eorum potissimum consilio uti possit, passi sunt (c).
6 Verum in omnibus aliis eodem secum jure eos vivere voluerunt.
7 Cum enim omnis Hungarus aut receptus in armorum societatem Ruthenus,
Cumanus et Slavus miles, omnis miles nobilis, omnis nobilis a quovis servitio aut tributo
duci praestando (militare enim pro patria non servitium, sed praerogativam esse reputabant)
immunis fuerit, quoad
9.7 quoad: quod B
141562. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
a quovis servitio aut tributo
duci praestando (militare enim pro patria non servitium, sed praerogativam esse reputabant)
immunis fuerit, quoad
9.7 quoad: quod B
ius bona possidendi, magistratus capessendi, et suffragia in comitiis edendi nullum
inter optimates, et reliquos nobiles discrimen esse constituerunt.
8 Itaque primis occupati regni temporibus duae tantum hominum classes
vigebant: liberi seu nobiles (sub quibus etiam optimates comprehendebantur) et
141563. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
enim pro patria non servitium, sed praerogativam esse reputabant)
immunis fuerit, quoad
9.7 quoad: quod B
ius bona possidendi, magistratus capessendi, et suffragia in comitiis edendi nullum
inter optimates, et reliquos nobiles discrimen esse constituerunt.
8 Itaque primis occupati regni temporibus duae tantum hominum classes
vigebant: liberi seu nobiles (sub quibus etiam optimates comprehendebantur) et servi.
9 Servis natura sua omnis possessorii
141564. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
et suffragia in comitiis edendi nullum
inter optimates, et reliquos nobiles discrimen esse constituerunt.
8 Itaque primis occupati regni temporibus duae tantum hominum classes
vigebant: liberi seu nobiles (sub quibus etiam optimates comprehendebantur) et servi.
9 Servis natura sua omnis possessorii incapacibus, totius regni terrae inter
nobiles per duces distributae fuerunt. 10 Atque ita cum characteristica
democratiae nota sit ut omnis, qui aliquam terrae proprietatem habet, iure civitatis, quod
141565. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
natura sua omnis possessorii incapacibus, totius regni terrae inter
nobiles per duces distributae fuerunt. 10 Atque ita cum characteristica
democratiae nota sit ut omnis, qui aliquam terrae proprietatem habet, iure civitatis, quod in
possessorii, officiorum et suffragii capacitate consistit, gaudeat; cum omnis nobilis jure
hoc usus sit; cum denique septem illorum, qui Hungaros ex Asia eduxerant, capitaneorum
posteris etiam ius eminentiores occupandi magistratus per ipsum primitivum pactum concessum
fuerit, primitivam gubernii
141566. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
per ipsum primitivum pactum concessum
fuerit, primitivam gubernii Hungariae formam fuisse monarchico-aristocratico-democraticam
satis apparet.
11 (a) Vide introductionem Hume, Histoire d’Angleterre, et
Robertson, Histoire d’Ecosse.
12 (b) In primitivi pacti ab Anonymo ad nos transmissi cap. 1. tantum vaga
haec verba continentur: "de progenie almi ducis". 13 Caeterum jam Arpadum
jure bonorum officiorumque
141567. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
1. tantum vaga
haec verba continentur: "de progenie almi ducis". 13 Caeterum jam Arpadum
jure bonorum officiorumque largitionis usum fuisse, innumera Anonymi loca demonstrant.
14 (c) "Quod" (verba sunt pacti) "septem principales personae (...) et
eorum filii nunquam a honore regni (id est a consilio ducis, et eminentioribus magistratibus)
excludentur".
§ 10 Verum mox in monarchico-aristocraticam inclinavit.
1 Verum parte ex una Hungarorum seu nobilium
141568. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
13 Caeterum jam Arpadum
jure bonorum officiorumque largitionis usum fuisse, innumera Anonymi loca demonstrant.
14 (c) "Quod" (verba sunt pacti) "septem principales personae (...) et
eorum filii nunquam a honore regni (id est a consilio ducis, et eminentioribus magistratibus)
excludentur".
§ 10 Verum mox in monarchico-aristocraticam inclinavit.
1 Verum parte ex una Hungarorum seu nobilium numerus per frequentes, quas
non multo post occupatum regnum
141569. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
excludentur".
§ 10 Verum mox in monarchico-aristocraticam inclinavit.
1 Verum parte ex una Hungarorum seu nobilium numerus per frequentes, quas
non multo post occupatum regnum tempore, in Germaniae, Galliae, et Italiae provincias
susceperant, procursiones, praesertim vero per internecinam Augustanam cladem admodum accisus
fuit. 2 Frequentibus etiam tota prima regum periodo civilibus bellis magna
utique semper pars nobilitatis, praesertim minoris, atterebatur.
141570. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
proelium in servitutem redigere non licuerit (a), res
ipsa eos coegit ut magnam terrarum suarum partem sub certis conditionibus colendam liberis
hominibus concredere debuerint. 8 Atque hinc illae conditionariorum,
hospitum, villanorum, castrensium, praedialium et iobbagionum castri conditiones enatae sunt.
9 Ita variae inter servos et nobiles mediae liberorum hominum classis
invaluerunt. 10 Ita denique post conflatum etiam (ut alibi docuimus) e
conditionariorum et servorum obligationibus, rusticorum statum
141571. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
suarum partem sub certis conditionibus colendam liberis
hominibus concredere debuerint. 8 Atque hinc illae conditionariorum,
hospitum, villanorum, castrensium, praedialium et iobbagionum castri conditiones enatae sunt.
9 Ita variae inter servos et nobiles mediae liberorum hominum classis
invaluerunt. 10 Ita denique post conflatum etiam (ut alibi docuimus) e
conditionariorum et servorum obligationibus, rusticorum statum liberorum variae speciei
hominum numerus adeo auctus est ut is nobilium censum longe
141572. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
hospitum, villanorum, castrensium, praedialium et iobbagionum castri conditiones enatae sunt.
9 Ita variae inter servos et nobiles mediae liberorum hominum classis
invaluerunt. 10 Ita denique post conflatum etiam (ut alibi docuimus) e
conditionariorum et servorum obligationibus, rusticorum statum liberorum variae speciei
hominum numerus adeo auctus est ut is nobilium censum longe anteiret. 11 Cum
Hungari hanc populi longe maximam partem iure civitatis frui non permiserint, nullam eidem
proprietatem fundi
141573. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
adeo auctus est ut is nobilium censum longe anteiret. 11 Cum
Hungari hanc populi longe maximam partem iure civitatis frui non permiserint, nullam eidem
proprietatem fundi immobilis, sed temporaneum tantum aut certe precarium usum fructum
concesserint, eandem et a capessendis magistratibus, et a jure suffragii in comitiis
arcuerint, quo magis nobilitatis decrevit, horum autem auctus est numerus, eo magis etiam
prior democratia in aristocratiam inclinavit.
12 (a) S. Steph. libr. 2. cap. 20.
141574. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
censum longe anteiret. 11 Cum
Hungari hanc populi longe maximam partem iure civitatis frui non permiserint, nullam eidem
proprietatem fundi immobilis, sed temporaneum tantum aut certe precarium usum fructum
concesserint, eandem et a capessendis magistratibus, et a jure suffragii in comitiis
arcuerint, quo magis nobilitatis decrevit, horum autem auctus est numerus, eo magis etiam
prior democratia in aristocratiam inclinavit.
12 (a) S. Steph. libr. 2. cap. 20.
141575. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
parentes eorum gessere,
eminentia officia eluctari non potuerint, cum tamen amplitudine bonorum, quae
possidebant, alios longe anteirent, ad immitationem posteritatis septem illorum capitaneorum,
jam pro optimatibus haberi (a) ducisque et horum arbitrio pleraque agi, sicque aristocratia
in oligarchiam inclinare cepit.
3 (a) Serius, sed palmare hujus rei argumentum exstat in Mathiae decreto de
1459. articulo 32. in Vestigiis Diaetarum pag. 344, ubi dicitur: "sunt plures
141576. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
baroniae.... ultra caeteros nobiles habent".
Epocha prima. § 12 Sub S. Stephano ad monarchico-aristocraticum systema reducta est.
1 Post suscepta Christiana sacra accesserunt episcopi et abbates, quibus
praeter ius spiritualia curandi, partim de recepto eotum religionis hujus systemate, partim
quia necessarius pro agendis publicis negotiis literarum usus, penes hos solos fuit,
praecipuae etiam in administratione reipublicae partes concredi debuerint.
141577. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Per hanc status praelatorum accessionem mitigata tantisper fuerit sub S.
Stephano illa optimatum oligarchia. 4 Imo cum nobiles concessas sub S.
Stephano libertates continuo postea reclamaverint, videntur hi non tantum ab oppressionibus
optimatum vindicati, sed et ad primitivum suum in comitiis influxum repositi fuisse, sicque
illa, ad quam seu assequendam, seu conservandam Hungari tantis continuo studiis nitebantur,
monarchico-aristocratica constitutionis forma jam sub S. Stephano stabilita fuit (a).
5 (a) Vide
141578. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
1 De posterioribus usque S. Ladislaum regibus pauca ad nos usque
pertigerunt monumenta. 2 Reducta tamen per S. Stephanum ad priorem
monarchico-aristocraticum statum gubernii forma usque Colomannum perstitisse videtur.
3 Nam et coronationis omnium regum praeter Petrum, et celebratorum sub iis
comitiorum luculenta jam vestigia tenemus (a), et libri S. Ladislai, et Colomanni testantur
quod in comitiis populus, id est minor nobilitas, aequam cum optimatibus
partem
141579. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
usque S. Ladislaum regibus pauca ad nos usque
pertigerunt monumenta. 2 Reducta tamen per S. Stephanum ad priorem
monarchico-aristocraticum statum gubernii forma usque Colomannum perstitisse videtur.
3 Nam et coronationis omnium regum praeter Petrum, et celebratorum sub iis
comitiorum luculenta jam vestigia tenemus (a), et libri S. Ladislai, et Colomanni testantur
quod in comitiis populus, id est minor nobilitas, aequam cum optimatibus
partem habuerit (b). 4 Si quae tamen
141580. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
2 Reducta tamen per S. Stephanum ad priorem
monarchico-aristocraticum statum gubernii forma usque Colomannum perstitisse videtur.
3 Nam et coronationis omnium regum praeter Petrum, et celebratorum sub iis
comitiorum luculenta jam vestigia tenemus (a), et libri S. Ladislai, et Colomanni testantur
quod in comitiis populus, id est minor nobilitas, aequam cum optimatibus
partem habuerit (b). 4 Si quae tamen proximioribus aetati illi scriptoribus
fides est, gravissima negotia,
141581. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tamen per S. Stephanum ad priorem
monarchico-aristocraticum statum gubernii forma usque Colomannum perstitisse videtur.
3 Nam et coronationis omnium regum praeter Petrum, et celebratorum sub iis
comitiorum luculenta jam vestigia tenemus (a), et libri S. Ladislai, et Colomanni testantur
quod in comitiis populus, id est minor nobilitas, aequam cum optimatibus
partem habuerit (b). 4 Si quae tamen proximioribus aetati illi scriptoribus
fides est, gravissima negotia, veluti consensus in
141582. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
id est minor nobilitas, aequam cum optimatibus
partem habuerit (b). 4 Si quae tamen proximioribus aetati illi scriptoribus
fides est, gravissima negotia, veluti consensus in propositum a rege successorem (c),
exauctoratio prioris et alterius electio (d), tum quoque penes episcopos et optimatos fuit.
5 Tantum, an occasione coronationis inaugurale nuncupaverit sacramentum, non
constat.
6 Id constat quod primus statim S. Stephani successor Petrus, homo exter
141583. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
aequam cum optimatibus
partem habuerit (b). 4 Si quae tamen proximioribus aetati illi scriptoribus
fides est, gravissima negotia, veluti consensus in propositum a rege successorem (c),
exauctoratio prioris et alterius electio (d), tum quoque penes episcopos et optimatos fuit.
5 Tantum, an occasione coronationis inaugurale nuncupaverit sacramentum, non
constat.
6 Id constat quod primus statim S. Stephani successor Petrus, homo exter
peregrinisque imbutus principiis, pleraque ejus instituta
141584. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Ladislaum eadem rite observasse testes sunt tres decretorum
ejus, qui adhuc prostant, libri.
12 (a) Vestigia Diaetarum a pag. 40. usque 58.
13 (b) S. Ladislai lib. I ingressus: "cum universis regni sui pontificibus,
et abbatibus, nec non cunctis optimatibus, cum testimonio totius cleri et populi."
14 (c) Chartuitius: "accersitis episcopis et primis palatii, primum cum eis
tractavit (nempe S. Stephanus) de substituendo pro se rege."
141585. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ejus, qui adhuc prostant, libri.
12 (a) Vestigia Diaetarum a pag. 40. usque 58.
13 (b) S. Ladislai lib. I ingressus: "cum universis regni sui pontificibus,
et abbatibus, nec non cunctis optimatibus, cum testimonio totius cleri et populi."
14 (c) Chartuitius: "accersitis episcopis et primis palatii, primum cum eis
tractavit (nempe S. Stephanus) de substituendo pro se rege."
15 (d) Ioann. archid. de Gverche, dum de
141586. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Diaetarum a pag. 40. usque 58.
13 (b) S. Ladislai lib. I ingressus: "cum universis regni sui pontificibus,
et abbatibus, nec non cunctis optimatibus, cum testimonio totius cleri et populi."
14 (c) Chartuitius: "accersitis episcopis et primis palatii, primum cum eis
tractavit (nempe S. Stephanus) de substituendo pro se rege."
15 (d) Ioann. archid. de Gverche, dum de exauctorato Petro et Samuele
electo narrat: "Duces, episcopi, comites, ad quos de
141587. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
14 (c) Chartuitius: "accersitis episcopis et primis palatii, primum cum eis
tractavit (nempe S. Stephanus) de substituendo pro se rege."
15 (d) Ioann. archid. de Gverche, dum de exauctorato Petro et Samuele
electo narrat: "Duces, episcopi, comites, ad quos de regno providere pertinebat (...)
Samuelem (...) regem dicunt."
16 (e) Simon Keza: "Aba... ea, quae Petrus statuerat, in irritum revocans
Hungarorum scita jussit observari."
141588. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
(...)
Samuelem (...) regem dicunt."
16 (e) Simon Keza: "Aba... ea, quae Petrus statuerat, in irritum revocans
Hungarorum scita jussit observari."
17 (f) Chronicon Budense, capite 31-o: "Henricus regem
Hungaris, et Hungaros regi reconciliarit, concessitque potentibus Hungaris Hungarica scita
servari et consvetudinibus judicari." 18 E quo una patet in Herm. Contr.
errore typothetae loco "Hungarica" irrepsisse "Baiavarica," dum dicit "Hungaros petentes lege
Baiavarica
141589. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ea, quae Petrus statuerat, in irritum revocans
Hungarorum scita jussit observari."
17 (f) Chronicon Budense, capite 31-o: "Henricus regem
Hungaris, et Hungaros regi reconciliarit, concessitque potentibus Hungaris Hungarica scita
servari et consvetudinibus judicari." 18 E quo una patet in Herm. Contr.
errore typothetae loco "Hungarica" irrepsisse "Baiavarica," dum dicit "Hungaros petentes lege
Baiavarica donavit." 19 Quis enim credat tenacissimum institutorum suorum
populum peregrinam
141590. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
"Henricus Salomonem in solium patris restituit, oblatisque omnibus, quae regi scrupulum
movere, vel regni statum labefactare poterant... remeavit."
§ 14 Ab hoc usque Andream II inter arbitrarium imperium et oligarchiam fluctuavit.
1 Sub Colomanno suisque usque Andream II successoribus, quod minori
nobilitati non jam optimates tantum, sed ipsi etiam reges graves fuerint, docet informis
licet, quae anno 1222-o stabilita est constitutio, quam Decretum
141591. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
graves fuerint, docet informis
licet, quae anno 1222-o stabilita est constitutio, quam Decretum fundamentale
appellamus. 2 Patet enim e hujus articulo 13-o quod optimates, dum ad aulam
proficiscebantur, minoribus nobilibus gratuitum indubie victum et pabulum extorquendo, gravia
damna intulerint. 3 Patet ex articulo 14-o quod comites populos castri sui
oppresserint. 4 Patet ex articulo 30-o quod aliqui ex optimatibus plura
officia in se attraxerint. 5 Patet ex articulo 16-o quod alii
141592. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ex articulo 23-o quod potentiores optimates
etiam legali iudicio condemnatos iustitiae vindicativae vi eripuerint. 6 At
patet una ex articuli 3-ii §-o 1. quod onerosis ejusmodi descensibus reges etiam ipsi nobiles
gravaverint. 7 Patet ex articulo 15-o et 22-o quod homines regii sylvas
nobilium per porcos, prata per equos depasci, segetes vero per canes venaticos conculcari
permiserint. 8 Patet ex articulo 4-o quod nobiles stabilita sub S. Stephano
libr. 2. cap. 5. et 36. disponendi de rebus suis
141593. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Patet ex articulo 15-o et 22-o quod homines regii sylvas
nobilium per porcos, prata per equos depasci, segetes vero per canes venaticos conculcari
permiserint. 8 Patet ex articulo 4-o quod nobiles stabilita sub S. Stephano
libr. 2. cap. 5. et 36. disponendi de rebus suis facultate exuerint, bona non tantum capitali
sententia affectorum (horum enim bona e lege consvetudinaria in potestatem judicis
concedebant) sed etiam naturaliter decedentium occupaverint; imo ne viduis quidem dotem ex
iis exolverint articulo
141594. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
occupaverint; imo ne viduis quidem dotem ex
iis exolverint articulo 12-o; patet etiam ex articulo 17-o quod bona per praedecessores reges
collata nobilibus via facti ademerint. 9 Patet denique ex articulo 2-o quod
nobiles absque ullo juris ordine ad civiles et criminales poenas condemnaverint.
10 Cum enim ad omnia haec imposterum non facienda rex se obstringat, tuto
statuere licet eadem usuvenisse. 11 Et cum in omnibus his oppressivis punctis
servientium tantum seu nobilium mentio fiat, pronum est
141595. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ademerint. 9 Patet denique ex articulo 2-o quod
nobiles absque ullo juris ordine ad civiles et criminales poenas condemnaverint.
10 Cum enim ad omnia haec imposterum non facienda rex se obstringat, tuto
statuere licet eadem usuvenisse. 11 Et cum in omnibus his oppressivis punctis
servientium tantum seu nobilium mentio fiat, pronum est existimare quod regum necdum tanta
potentia fuerit, ut eadem potentioribus optimatibus damna inferre sustinuerint.
141596. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
15 Quam primam in scriptum redactam tenemus sub Andrea II constitutionis formam, hac
monarchico-aristocratica gubernii forma restauratur.
1 Quid itaque mirum si nobiles constituendae alicujus firmae constitutionis
desiderium incessit? 2 Et vero praeter inhibita omnia recensita aggravia,
decreto hoc legislativae principis potestati limites quoad ius tributa imperandi positi,
constitutumque fuit primum ne rex imposterum subditis nobilium ullum tributum, ullas
collectas imponere possit, articulo 3-o.
141597. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
residentibus aliud quam mardurinarum tributum, quod Colomannus
antiquato liberorum denariorum, cui inde a S. Stephani temporibus subjiciebantur, censu
induxerat, exigere possit, articulo 27-o. 4 Executiva etiam principis
potestas primum quoad collationem bonorum et officiorum ita restricta fuit ne haec exteris,
sed nobilibus tantum Hungaris conferre possit, articulo 11-o et 20-o. 5 Et
quia cameralibus, salinariis, et tricesimalibus officiis Judaei et Ismaelitae licet domestici
admoveri coeperant, ab eo quoque prohibitus
141598. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
temporibus subjiciebantur, censu
induxerat, exigere possit, articulo 27-o. 4 Executiva etiam principis
potestas primum quoad collationem bonorum et officiorum ita restricta fuit ne haec exteris,
sed nobilibus tantum Hungaris conferre possit, articulo 11-o et 20-o. 5 Et
quia cameralibus, salinariis, et tricesimalibus officiis Judaei et Ismaelitae licet domestici
admoveri coeperant, ab eo quoque prohibitus fuit articulo 24. 6 Deinde in
cameralibus hic positus fuit limes ut rex depositoria, a quibus salem
141599. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
censu
induxerat, exigere possit, articulo 27-o. 4 Executiva etiam principis
potestas primum quoad collationem bonorum et officiorum ita restricta fuit ne haec exteris,
sed nobilibus tantum Hungaris conferre possit, articulo 11-o et 20-o. 5 Et
quia cameralibus, salinariis, et tricesimalibus officiis Judaei et Ismaelitae licet domestici
admoveri coeperant, ab eo quoque prohibitus fuit articulo 24. 6 Deinde in
cameralibus hic positus fuit limes ut rex depositoria, a quibus salem venderet, tantum in
141600. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
possit, articulo 27-o. 4 Executiva etiam principis
potestas primum quoad collationem bonorum et officiorum ita restricta fuit ne haec exteris,
sed nobilibus tantum Hungaris conferre possit, articulo 11-o et 20-o. 5 Et
quia cameralibus, salinariis, et tricesimalibus officiis Judaei et Ismaelitae licet domestici
admoveri coeperant, ab eo quoque prohibitus fuit articulo 24. 6 Deinde in
cameralibus hic positus fuit limes ut rex depositoria, a quibus salem venderet, tantum in
confiniis erigere, in ipso vero
141601. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Executiva etiam principis
potestas primum quoad collationem bonorum et officiorum ita restricta fuit ne haec exteris,
sed nobilibus tantum Hungaris conferre possit, articulo 11-o et 20-o. 5 Et
quia cameralibus, salinariis, et tricesimalibus officiis Judaei et Ismaelitae licet domestici
admoveri coeperant, ab eo quoque prohibitus fuit articulo 24. 6 Deinde in
cameralibus hic positus fuit limes ut rex depositoria, a quibus salem venderet, tantum in
confiniis erigere, in ipso vero regno nonnisi in Regécz et Szaboch
141602. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Judaei et Ismaelitae licet domestici
admoveri coeperant, ab eo quoque prohibitus fuit articulo 24. 6 Deinde in
cameralibus hic positus fuit limes ut rex depositoria, a quibus salem venderet, tantum in
confiniis erigere, in ipso vero regno nonnisi in Regécz et Szaboch tenere possit articulo 25,
quod utique liberam in ipso regno salis distractionem eotum fuisse ostendit.
7 Porro ne rex monetam alterius, quam, quae sub Bela III viguit, ligae cudere
possit, articulo 23-o. 8 Denique in
141603. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ab ipsis nonnisi intra limites regni exigere possit,
articulo 7-o. 9 Iudicialis etiam regis potestas eo limitata fuit ut is motas
tantum ad amissionem capitis aut bonorum causas judicare possit, articulo 8. § 1-o; reliqua
vero iudiciorum forma articulis 5. 6. § et 9-o adumbratur. 10 Stabilitam hac
ratione constitutionem Hungari triplici praesidio muniverunt. 11 Primum, data
palatino et regem et status, si ab eadem derivarent, ad ejus observationem cogendi
authoritate. 12 Dein exacto a rege ejusque
141604. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ad amissionem capitis aut bonorum causas judicare possit, articulo 8. § 1-o; reliqua
vero iudiciorum forma articulis 5. 6. § et 9-o adumbratur. 10 Stabilitam hac
ratione constitutionem Hungari triplici praesidio muniverunt. 11 Primum, data
palatino et regem et status, si ab eadem derivarent, ad ejus observationem cogendi
authoritate. 12 Dein exacto a rege ejusque filiis de illa observanda
juramento (a). 13 Demum concessa primati regem, si eam infringerat,
excommunicandi potestate.
141605. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
capitis aut bonorum causas judicare possit, articulo 8. § 1-o; reliqua
vero iudiciorum forma articulis 5. 6. § et 9-o adumbratur. 10 Stabilitam hac
ratione constitutionem Hungari triplici praesidio muniverunt. 11 Primum, data
palatino et regem et status, si ab eadem derivarent, ad ejus observationem cogendi
authoritate. 12 Dein exacto a rege ejusque filiis de illa observanda
juramento (a). 13 Demum concessa primati regem, si eam infringerat,
excommunicandi potestate.
141606. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
uti id uberius explicatur in
Vestigiis Diaetarum sub nota (a) pag. 104. 15 Ne quis tamen
dubio locus supersit, eruitur id diserte ex epistola Pontificis de 1235, ubi de Andrea
loquens ait: "Cum (...) in coronatione sua juraverit etiam jura regni sui et honorem coronae
illibata servare." 16 Et hinc tuto existimare licet quod antecessores etiam
Andreae II, quos pariter jurasse mox ostendemus, ad consimilem ferme formam sacramentum
nuncupaverint.
§ 16 Et Andreae II et
141607. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sub nota (a) pag. 104. 15 Ne quis tamen
dubio locus supersit, eruitur id diserte ex epistola Pontificis de 1235, ubi de Andrea
loquens ait: "Cum (...) in coronatione sua juraverit etiam jura regni sui et honorem coronae
illibata servare." 16 Et hinc tuto existimare licet quod antecessores etiam
Andreae II, quos pariter jurasse mox ostendemus, ad consimilem ferme formam sacramentum
nuncupaverint.
§ 16 Et Andreae II et Belae IV et Ludovici I et Mariae reginae decreta sunt
141608. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
jura regni sui et honorem coronae
illibata servare." 16 Et hinc tuto existimare licet quod antecessores etiam
Andreae II, quos pariter jurasse mox ostendemus, ad consimilem ferme formam sacramentum
nuncupaverint.
§ 16 Et Andreae II et Belae IV et Ludovici I et Mariae reginae decreta sunt verae
diaetales constitutiones.
1 Umbratiles homines, qui rerum usu destituti vetera ad solam verborum
superficiem diplomata exigere solent, tam hoc quam subsequum ejusdem Andreae, uti
141609. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
et honorem coronae
illibata servare." 16 Et hinc tuto existimare licet quod antecessores etiam
Andreae II, quos pariter jurasse mox ostendemus, ad consimilem ferme formam sacramentum
nuncupaverint.
§ 16 Et Andreae II et Belae IV et Ludovici I et Mariae reginae decreta sunt verae
diaetales constitutiones.
1 Umbratiles homines, qui rerum usu destituti vetera ad solam verborum
superficiem diplomata exigere solent, tam hoc quam subsequum ejusdem Andreae, uti et Belae IV
141610. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
coronae
illibata servare." 16 Et hinc tuto existimare licet quod antecessores etiam
Andreae II, quos pariter jurasse mox ostendemus, ad consimilem ferme formam sacramentum
nuncupaverint.
§ 16 Et Andreae II et Belae IV et Ludovici I et Mariae reginae decreta sunt verae
diaetales constitutiones.
1 Umbratiles homines, qui rerum usu destituti vetera ad solam verborum
superficiem diplomata exigere solent, tam hoc quam subsequum ejusdem Andreae, uti et Belae IV
141611. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
illibata servare." 16 Et hinc tuto existimare licet quod antecessores etiam
Andreae II, quos pariter jurasse mox ostendemus, ad consimilem ferme formam sacramentum
nuncupaverint.
§ 16 Et Andreae II et Belae IV et Ludovici I et Mariae reginae decreta sunt verae
diaetales constitutiones.
1 Umbratiles homines, qui rerum usu destituti vetera ad solam verborum
superficiem diplomata exigere solent, tam hoc quam subsequum ejusdem Andreae, uti et Belae IV
decretum, ita et
141612. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Andreae II et Belae IV et Ludovici I et Mariae reginae decreta sunt verae
diaetales constitutiones.
1 Umbratiles homines, qui rerum usu destituti vetera ad solam verborum
superficiem diplomata exigere solent, tam hoc quam subsequum ejusdem Andreae, uti et Belae IV
decretum, ita et confirmationem Ludovici et Mariae e comitiis emanasse negant ideo, quod in
praefationibus ipsorum nec comitiorum nec regiae convocationis diserta mentio occurat, quodve
instrumenta haec formam potius diplomatis et privilegii praeseferre
141613. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
I et Mariae reginae decreta sunt verae
diaetales constitutiones.
1 Umbratiles homines, qui rerum usu destituti vetera ad solam verborum
superficiem diplomata exigere solent, tam hoc quam subsequum ejusdem Andreae, uti et Belae IV
decretum, ita et confirmationem Ludovici et Mariae e comitiis emanasse negant ideo, quod in
praefationibus ipsorum nec comitiorum nec regiae convocationis diserta mentio occurat, quodve
instrumenta haec formam potius diplomatis et privilegii praeseferre videantur.
2 Verum
141614. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sunt verae
diaetales constitutiones.
1 Umbratiles homines, qui rerum usu destituti vetera ad solam verborum
superficiem diplomata exigere solent, tam hoc quam subsequum ejusdem Andreae, uti et Belae IV
decretum, ita et confirmationem Ludovici et Mariae e comitiis emanasse negant ideo, quod in
praefationibus ipsorum nec comitiorum nec regiae convocationis diserta mentio occurat, quodve
instrumenta haec formam potius diplomatis et privilegii praeseferre videantur.
2 Verum reputent illi improprium, qui in
141615. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
subsequum ejusdem Andreae, uti et Belae IV
decretum, ita et confirmationem Ludovici et Mariae e comitiis emanasse negant ideo, quod in
praefationibus ipsorum nec comitiorum nec regiae convocationis diserta mentio occurat, quodve
instrumenta haec formam potius diplomatis et privilegii praeseferre videantur.
2 Verum reputent illi improprium, qui in instrumentis aevi hujus viguit,
scribendi modum, expendant in praefationibus Andreae clausulam illam: "ipsi nobiles Nostri
(id est universi) Serenitatem Nostram instantiis multis
141616. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
"ipsi nobiles Nostri
(id est universi) Serenitatem Nostram instantiis multis pulsaverunt," in praefatione Belae IV
illam: "Quod nobiles Hungariae universi ad nos accedentes," in praef. Ludovici illam:
"praelatorum, baronum, nec non procerum, ac nobilium regni Nostri coetus et universitatis
idemptitas Nostrum regium conspectum adeundo," denique in praef. Mariae illam: "praelatorum,
baronum, nec non procerum ac nobilium regni Nostri coetus et universitatis idemptitas, missis
ad Nos nuntiis exhibuerunt Nobis". 3 Expendant, inquam,
141617. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
in praef. Ludovici illam:
"praelatorum, baronum, nec non procerum, ac nobilium regni Nostri coetus et universitatis
idemptitas Nostrum regium conspectum adeundo," denique in praef. Mariae illam: "praelatorum,
baronum, nec non procerum ac nobilium regni Nostri coetus et universitatis idemptitas, missis
ad Nos nuntiis exhibuerunt Nobis". 3 Expendant, inquam, omnes has clausulas,
et videbunt nec universos tam vasti regni nobiles regias aures pulsare, nec reges accedere,
nec nuncios mittere potuisse, nisi praevie in comitiis
141618. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
idemptitas Nostrum regium conspectum adeundo," denique in praef. Mariae illam: "praelatorum,
baronum, nec non procerum ac nobilium regni Nostri coetus et universitatis idemptitas, missis
ad Nos nuntiis exhibuerunt Nobis". 3 Expendant, inquam, omnes has clausulas,
et videbunt nec universos tam vasti regni nobiles regias aures pulsare, nec reges accedere,
nec nuncios mittere potuisse, nisi praevie in comitiis congregatos.
4 Ne vero seu forma diplomatis, seu id eos offendat quod in
141619. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
congregatos.
4 Ne vero seu forma diplomatis, seu id eos offendat quod in decretis istis
nulla factae per regem comitiorum convocationis memoria occurrat, legant ea, quae infra ad
decretum Alberti animadvertemus, et videbunt quod adhuc 1439. is quandoque in Hungaria
legislationis usus viguerit ut status sponte congregati leges conceperint et eas regi
praesentaverint, hi vero illas in formam diplomatis redactas, prout sibi oblatae fuerunt,
eadem felicitate ediderint, qua eas postea
141620. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
quod in decretis istis
nulla factae per regem comitiorum convocationis memoria occurrat, legant ea, quae infra ad
decretum Alberti animadvertemus, et videbunt quod adhuc 1439. is quandoque in Hungaria
legislationis usus viguerit ut status sponte congregati leges conceperint et eas regi
praesentaverint, hi vero illas in formam diplomatis redactas, prout sibi oblatae fuerunt,
eadem felicitate ediderint, qua eas postea infringere solebant.
§ 17 Et haec non tum primum stabilita, sed tantum renovata fuit.
141621. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
usus viguerit ut status sponte congregati leges conceperint et eas regi
praesentaverint, hi vero illas in formam diplomatis redactas, prout sibi oblatae fuerunt,
eadem felicitate ediderint, qua eas postea infringere solebant.
§ 17 Et haec non tum primum stabilita, sed tantum renovata fuit.
1 Ac haec quidem prima est, quam in scriptum redactam tenemus, regni
constitutio. 2 Cum tamen Andreas II se libertates a S. Stephano concessas
tantum renovare in praefatione
141622. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
renovare in praefatione profiteatur, constitutio haec jam sub S. Stephano stabilita,
nunc vero tantum renovata fuerit (a); constat enim quod tributorum objectum jam sub Colomanno
in comitiis pertractatum fuerit. (lib. III, cap. 45. 78. 79. 80. et 81). 3
Constat quod plurimae leges, quae ad securitatem proprietatis referuntur, velut circa liberam
de bonis suis disponendi facultatem, circa regulas successionis, circa dotes viduarum, et
quartam puellarum jam sub S. Stephano, S. Ladislao, et Colomanno in
141623. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
fuerit. (lib. III, cap. 45. 78. 79. 80. et 81). 3
Constat quod plurimae leges, quae ad securitatem proprietatis referuntur, velut circa liberam
de bonis suis disponendi facultatem, circa regulas successionis, circa dotes viduarum, et
quartam puellarum jam sub S. Stephano, S. Ladislao, et Colomanno in diaetis perlatae fuerint.
4 Constat quod jam sub iisdem regibus numerosae circa judiciorum formam in
comitiis editae sint constitutiones; constat denique quod longe ante Emericum, qui ante
141624. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
45. 78. 79. 80. et 81). 3
Constat quod plurimae leges, quae ad securitatem proprietatis referuntur, velut circa liberam
de bonis suis disponendi facultatem, circa regulas successionis, circa dotes viduarum, et
quartam puellarum jam sub S. Stephano, S. Ladislao, et Colomanno in diaetis perlatae fuerint.
4 Constat quod jam sub iisdem regibus numerosae circa judiciorum formam in
comitiis editae sint constitutiones; constat denique quod longe ante Emericum, qui ante
Andream II regnavit, reges inaugurale deposuerint
141625. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
corporaliter
iuramentum (...) sicut progenitores sui (...) impenderunt;" vide Vestigia
Diaetarum pag. 78; anno vero 1214. inter privilegia Strigoniensis archiepiscopi
Pontifex numerat: "praestatio quoque sacramentorum a regibus et reginis
Hungariae eorumque haeredibus." 7 Quod autem sacramentum hoc non ad
ecclesiasticas tantum immunitates, sed etiam ad jura regni directum fuerit, docuimus in nota
(a) ad §-um 15.
§ 18
141626. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sunt, egisse, cum in subsequo 1231. ejus decreto (a) omnia
haec totidem ferme verbis denuo prohibeantur. 2 Immo nova eum insuper
cumulasse aggravia docet articulus 28, e quo patet quod subditos privatorum ad praestandas ad
aedificia, ad hortos regios operas, et ad indagines, quae indubie venationi tantum
deserviebant, secandas coegerit; docet etiam articulus 29-us quod inducta licet contra
primitivum institutum vicesimae e clericali decima partis exactione non contentus, amplius
etiam exigere incoeperit; docet articulus 6-us
141627. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
vicesimae e clericali decima partis exactione non contentus, amplius
etiam exigere incoeperit; docet articulus 6-us quod inusitatum antea tributi genus, lucrum
camerae induxerit; docet denique articulus 33-us quod tributi marturinarum nomine stabiliti
quantitatem augere et competentem inde etiam domino terrestri tertiam partem sibi arrogare
debuerit (b). 3 Decretum hoc jam nec palatinalis inspectionis nec Andreae de
libera resistentia clausula praesidio fulcitur; penes solum regis filiorumque suorum
juramentum et intentatam
141628. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
quantitatem augere et competentem inde etiam domino terrestri tertiam partem sibi arrogare
debuerit (b). 3 Decretum hoc jam nec palatinalis inspectionis nec Andreae de
libera resistentia clausula praesidio fulcitur; penes solum regis filiorumque suorum
juramentum et intentatam excommunicationis poenam subsistit.
4 (a) Vide decretum hoc in Vestigiis Diaetalium Actorum pag.
134. et sequentibus.
5 (b) Denariorum, qui a liberis, sed non nobilibus exigebantur, duas partes
regi,
141629. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
nec Andreae de
libera resistentia clausula praesidio fulcitur; penes solum regis filiorumque suorum
juramentum et intentatam excommunicationis poenam subsistit.
4 (a) Vide decretum hoc in Vestigiis Diaetalium Actorum pag.
134. et sequentibus.
5 (b) Denariorum, qui a liberis, sed non nobilibus exigebantur, duas partes
regi, tertiam domino terrestri competiisse e fundationalibus S. Stephani, quas pro abbatia
Pecsváradiensi edidit, quasve Koller in Historia Episcopatus
141630. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
non nobilibus exigebantur, duas partes
regi, tertiam domino terrestri competiisse e fundationalibus S. Stephani, quas pro abbatia
Pecsváradiensi edidit, quasve Koller in Historia Episcopatus Quinqueecclesiensis
protulit, apparet; cum enim ibi dicatur: "insuper et liberorum denariorum tertiam partem,
quam ex advenis in terra ecclesiae habitandis debentur, ad calceamenta fratrum concessimus,"
apparet quod S. rex competentem jure dominii terrestralis tertiam fratribus
contulerit, reliquas duas
141631. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
dixerit, admodum probabile est. 3 Attamen quod eadem occasione
inaugurale etiam ediderit diploma, non constat. 4 Decretum certe Andreae II
eum occasione coronationis iuramento non firmasse inde apparet, quod primo post 31 annum
consimile illi ediderit, et ne huic quidem ullam Andreani decreti vel mentionem injecerit.
5 Cum Bela decreto hoc non omnia, quae in decreto Andreae II continentur,
constitutionis capita recenseat, probabili indicio est quod ille iis tantum contravenerit,
quae hic renovantur. 6
141632. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
constitutionis capita recenseat, probabili indicio est quod ille iis tantum contravenerit,
quae hic renovantur. 6 In particulari, praeter sublata per Andreanum decretum
aggravia, sub Bela IV haec de novo emersisse apparet quod regii homines multas nobilium, et
hi vicissim populorum regiorum terras occupaverint, quae reciproce restituendae ordinantur
articulo 2-o et 5-o. 7 Quod rex seu domi, seu in exercitu deficientium bona
via facti occupaverit; id enim articulis 6-o et 9-o prohibetur. 8 Caeterum
141633. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
6 In particulari, praeter sublata per Andreanum decretum
aggravia, sub Bela IV haec de novo emersisse apparet quod regii homines multas nobilium, et
hi vicissim populorum regiorum terras occupaverint, quae reciproce restituendae ordinantur
articulo 2-o et 5-o. 7 Quod rex seu domi, seu in exercitu deficientium bona
via facti occupaverit; id enim articulis 6-o et 9-o prohibetur. 8 Caeterum
hoc quoque decretum nullo iterum alio quam regis filiorumque suorum juramenti, tum intentatae
anathematis poenae
141634. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
apparet quod regii homines multas nobilium, et
hi vicissim populorum regiorum terras occupaverint, quae reciproce restituendae ordinantur
articulo 2-o et 5-o. 7 Quod rex seu domi, seu in exercitu deficientium bona
via facti occupaverit; id enim articulis 6-o et 9-o prohibetur. 8 Caeterum
hoc quoque decretum nullo iterum alio quam regis filiorumque suorum juramenti, tum intentatae
anathematis poenae praesidio fulcitum fuit. 9 Vel ex ipso tamen decreti hujus
tenore, tum quod Belam comitia saepius celebrasse
141635. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
constitutionem viguisse satis apparet.
10> (a) Ex articulo 5-o decreti de 1231. <11 Vide in
Vestigiis Diaetarum notam (a) ad hunc articulum pag. 104.
§ 20 Uti et sub Stephano V, Ladislao Chuno, et Andrea III.
1 Stephanum V, Ladislaum Chunum, et Andream III inaugurale dixisse
sacramentum nullum quidem hactenus diplomaticum vestigium eruimus; quod tamen Andreas
141636. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
10> (a) Ex articulo 5-o decreti de 1231. <11 Vide in
Vestigiis Diaetarum notam (a) ad hunc articulum pag. 104.
§ 20 Uti et sub Stephano V, Ladislao Chuno, et Andrea III.
1 Stephanum V, Ladislaum Chunum, et Andream III inaugurale dixisse
sacramentum nullum quidem hactenus diplomaticum vestigium eruimus; quod tamen Andreas III
inaugurale diploma
141637. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Vestigiis Diaetarum notam (a) ad hunc articulum pag. 104.
§ 20 Uti et sub Stephano V, Ladislao Chuno, et Andrea III.
1 Stephanum V, Ladislaum Chunum, et Andream III inaugurale dixisse
sacramentum nullum quidem hactenus diplomaticum vestigium eruimus; quod tamen Andreas III
inaugurale diploma ediderit, e recens protracto Vladislai I diplomate satis apparet, quo
hujus de 1298.
141638. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
inaugurale dixisse
sacramentum nullum quidem hactenus diplomaticum vestigium eruimus; quod tamen Andreas III
inaugurale diploma ediderit, e recens protracto Vladislai I diplomate satis apparet, quo
hujus de 1298. decretum per extensum transumit et confirmat. 2 Cum Hungari
retinendi prisci moris
20.2 moris: mores B
semper admodum tenaces fuerint, forte ab exemplo regis hujus argui potest reliquos
etiam ejus praedecessores inauguralia
141639. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Verum si primogeniturae ordo pragmatice stabilitus fuisset, apud
armatam, ut tunc erant Hungari, gentem potentia matris regis nunquam eo assurgere potuisset
ut eam in primo statim successionis casu evertat. 12 Metus perdendae
religionis ad solos episcopos et aliquot fortasse optimates poterat pertinere.
13 Ipsum nationis corpus aliter sensisse ex iis, quae post ea sub Andreae I
in excidium religionis acta sunt, satis apparet.
14 Andreas I ne exauctorato quidem Petro ad avitum solium pertingere
141640. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ei fuit Aba, qui Arpadianam domum tantum per uxorem contingebat.
15 Ut hujus exempli vim effugiant, adversarii Abam tantum exercitus ducem
contra Petrum creatum, regiam potestatem inique arripuisse contendunt. 16 Sed
frustra, quando vetustissimi et temporibus illis proximi scriptores eum regem dictum fuisse
agnoscunt (a).
17 Secundus casus, minorennis nempe filii, jam sub Andrea I se evolvit.
18 Huic enim, si primogeniturae ordo stabilitus fuisset, filius Salomon
continuo
141641. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
frater. 19 Hic iterum id peculiari per Andream,
antequam adhuc filium sustulisset, cum Bela inito pacto evenisse dicunt. 20
Verum stabilito semel successionis ordine, non est amplius in regis potestate eum per privata
pacta cum fraude tertii immutare, et Andream ipsum pactum hoc postea armis, sed necquidquam
rescindere voluisse constat, nulla certe alia de causa quam quod Hungari maluerint a rege jam
maturo gubernari (b).
21 Delato semel Belae I regno, juxta
141642. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
adoleverat, placuit ad hunc, adeoque
Andreae lineam redire. 22 Dicunt hic iterum Geyzam Salomoni regnum sponte
cessisse. 23 Verum quod cessionem hanc praesens cum valido exercitu, qui a
partibus Salomonis stabat, Henricus IV imperator expresserit, et aevi ejus monumenta et, quae
postea inter fratres hos subsecuta sunt, civilia bella satis remonstrant, quae non secus quam
deturbato e solis Salomone defervescere potuerunt (c).
24 Geyzae I jam anno 1075. superstites fuisse filios, anno vero 1077. eum
141643. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ad hunc, adeoque
Andreae lineam redire. 22 Dicunt hic iterum Geyzam Salomoni regnum sponte
cessisse. 23 Verum quod cessionem hanc praesens cum valido exercitu, qui a
partibus Salomonis stabat, Henricus IV imperator expresserit, et aevi ejus monumenta et, quae
postea inter fratres hos subsecuta sunt, civilia bella satis remonstrant, quae non secus quam
deturbato e solis Salomone defervescere potuerunt (c).
24 Geyzae I jam anno 1075. superstites fuisse filios, anno vero 1077. eum
fatis cessisse
141644. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
I jam anno 1075. superstites fuisse filios, anno vero 1077. eum
fatis cessisse constat. 25 Nisi hi intra hoc biennium obiverunt, ad horum
natu maximum juxta primogeniturae ordinem regnum devolvi debuisset. 26
Regnavit tamen frater Geyzae S. Ladislaus, et quidem, ut patriae chronica diserte habent, a
statibus electus; quod utique stabilito semel successionis ordine locum habere non potest
(d).
27 Tandem post 100 a suscepto per S. Stephanum regimine annos primus patri
suo immediate successit
141645. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
nempe dum rex plures jam adultos filios reliquit, casus se evolvit.
32 De principio quidem primogenito Geyzae Stephano III fasces delatae
fuerunt. 33 Verum dum postea imperator Emanuel pro ejus tertiogenito Stephano
urgeret, status et primogenitum exauctorarunt, et neglecto secundogenito Ladislao,
tertiogenitum, Stephanum nempe IV, regem proclamarunt. 34 Verum quidem est id
status terrore exercitus, quem imperator Emanuel adduxerat, permotos fecisse.
35 Verum si pragmatice defixus
141646. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
filios reliquit, casus se evolvit.
32 De principio quidem primogenito Geyzae Stephano III fasces delatae
fuerunt. 33 Verum dum postea imperator Emanuel pro ejus tertiogenito Stephano
urgeret, status et primogenitum exauctorarunt, et neglecto secundogenito Ladislao,
tertiogenitum, Stephanum nempe IV, regem proclamarunt. 34 Verum quidem est id
status terrore exercitus, quem imperator Emanuel adduxerat, permotos fecisse.
35 Verum si pragmatice defixus fuisset succesionis ordo, non
141647. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
jam regis fratrem plus vice semplici in regem
adoptaverint.
37 Omnibus tribus his fratribus sine sobole emortuis, redivit quidem regnum
juxta primogeniturae ordinem ad Belam III, Geyzae II quartogenitum, verum inter hunc etiam,
et juniorem ejus fratrem Guitardum, seu Arpadum studia nationis adeo distracta fuere, ut
civili bello, quod Belae III feliciter cessit, decerni debuerit uter imperaret.
38 Belae III primogenitus Emericus pacate quidem
141648. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
hic, ut
securum se efficiat de primogeniti sui Ladislai successione, veterem se adhuc vivo filium
coronandi artem resumpsit.
39 Ladislao in infantia sublato successit quidem ex ordine primogeniturae
Andreas II, Emerici frater. 40 Verum et hic ad firmandam primogeniti sui
Belae IV successionem eum se vivo fecit coronari. 41 Et tamen ne hoc quidem
obstante cum subinde alienum erga hunc animum contraxisset, de nascituro e posteriori sua
conjuge filio cum Belae IV fraude solio admovendo consilia
141649. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
coronandi artem resumpsit.
39 Ladislao in infantia sublato successit quidem ex ordine primogeniturae
Andreas II, Emerici frater. 40 Verum et hic ad firmandam primogeniti sui
Belae IV successionem eum se vivo fecit coronari. 41 Et tamen ne hoc quidem
obstante cum subinde alienum erga hunc animum contraxisset, de nascituro e posteriori sua
conjuge filio cum Belae IV fraude solio admovendo consilia agitabat, cum eum mors oppressit,
adeo principia successionis regiae fluctuabant.
141650. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sententiae e
diversis diplomatibus sollicite conquisiverunt, primogeniturae ordinem praedicantes
clausulae; quis enim prohibebit reges ne clausulas infundatis licet praetensionibus suis
faventes propriis diplomatibus inserant? 46 Res ipsa eventuumque vices et
factorum series indagari debet.
47 Haec autem aperte ostendunt in secundo, tertio et ultimo periodi hujus
rege vel id in quaestionem vocatum fuisse, an masculo prae foemineo sexu ius competat
successionis;
141651. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
clausulas infundatis licet praetensionibus suis
faventes propriis diplomatibus inserant? 46 Res ipsa eventuumque vices et
factorum series indagari debet.
47 Haec autem aperte ostendunt in secundo, tertio et ultimo periodi hujus
rege vel id in quaestionem vocatum fuisse, an masculo prae foemineo sexu ius competat
successionis; ostendunt post 100 ab aditu per S. Stephanum regimine annos primum patri suo
immediate successisse Colomannum; ostendunt neglecto minorenni Andreae I
141652. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
delata tantum in abstracto domui
Arpadianae successione circa hujus ordinem nulla fixa principia viguisse satis apparet.
49 Id quod aliorum etiam, qui Europaea regna condidere, barbarorum, Francorum
in Italia, Nordmanorum in Anglia, Visigothorum in Hispania, et Longobardorum in Italia
exempla satis ostendunt.
50 (a) Simon de Keza: "Principes et nobiles Hungariae episcoporum
consilio... Abam sororium S. Stephani super se regem praefecerunt;" Archid. de Guerche:
"duces, episcopi, comites... Samuelem ducem
141653. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
satis apparet.
49 Id quod aliorum etiam, qui Europaea regna condidere, barbarorum, Francorum
in Italia, Nordmanorum in Anglia, Visigothorum in Hispania, et Longobardorum in Italia
exempla satis ostendunt.
50 (a) Simon de Keza: "Principes et nobiles Hungariae episcoporum
consilio... Abam sororium S. Stephani super se regem praefecerunt;" Archid. de Guerche:
"duces, episcopi, comites... Samuelem ducem regem dicunt."
51 (b) Thuroczius part. 2, cap. 44-o: "Quia vero carnalis amor
141654. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
et nobiles Hungariae episcoporum
consilio... Abam sororium S. Stephani super se regem praefecerunt;" Archid. de Guerche:
"duces, episcopi, comites... Samuelem ducem regem dicunt."
51 (b) Thuroczius part. 2, cap. 44-o: "Quia vero carnalis amor et
consanguinitatis affectio solet impedire veritatem... vicit filialis amor in Andrea, et rupto
foedere... filium suum Salomonem infantulum adhuc V annorum super totam Hungariam in regem
fecit inungi et coronari." 52 En veram causam quare non multo post potior
141655. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
praefecerunt;" Archid. de Guerche:
"duces, episcopi, comites... Samuelem ducem regem dicunt."
51 (b) Thuroczius part. 2, cap. 44-o: "Quia vero carnalis amor et
consanguinitatis affectio solet impedire veritatem... vicit filialis amor in Andrea, et rupto
foedere... filium suum Salomonem infantulum adhuc V annorum super totam Hungariam in regem
fecit inungi et coronari." 52 En veram causam quare non multo post potior
nationis pars Belae I contra Andream adhaesit!
141656. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
(b) Thuroczius part. 2, cap. 44-o: "Quia vero carnalis amor et
consanguinitatis affectio solet impedire veritatem... vicit filialis amor in Andrea, et rupto
foedere... filium suum Salomonem infantulum adhuc V annorum super totam Hungariam in regem
fecit inungi et coronari." 52 En veram causam quare non multo post potior
nationis pars Belae I contra Andream adhaesit!
53 (c) Lege illa in Prayo, Palma et aliis.
54 (d) Chronicon
141657. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
adhuc V annorum super totam Hungariam in regem
fecit inungi et coronari." 52 En veram causam quare non multo post potior
nationis pars Belae I contra Andream adhaesit!
53 (c) Lege illa in Prayo, Palma et aliis.
54 (d) Chronicon Thuroczii parte 2, cap. 56-o: "convenit
universa multitudo nobilium Hungariae ad (...) Ladislaum, et eum communi sensu parili voto,
consona voluntate ad suscipienda regni gubernacula concorditer
141658. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
adhaesit!
53 (c) Lege illa in Prayo, Palma et aliis.
54 (d) Chronicon Thuroczii parte 2, cap. 56-o: "convenit
universa multitudo nobilium Hungariae ad (...) Ladislaum, et eum communi sensu parili voto,
consona voluntate ad suscipienda regni gubernacula concorditer elegerunt.”
§ 22 Alter constitutionis defectus: usus partiendi cum fratribus et primogenitis regum
regni.
1
141659. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
universa multitudo nobilium Hungariae ad (...) Ladislaum, et eum communi sensu parili voto,
consona voluntate ad suscipienda regni gubernacula concorditer elegerunt.”
§ 22 Alter constitutionis defectus: usus partiendi cum fratribus et primogenitis regum
regni.
1 Maximam tamen internae regni perturbationi ansam dedit infelix Andreae I
partiendi cum fratre suo regni exemplum. 2 Id enim ipsum statim Andream
civili cum fratre suo bello involvit.
141660. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tertiamque regni partem eidem concedere maluit, nec multo
post in civile cum eodem bellum incidit.
7 Ut id Geyza II antevertat, fratri suo Ladislao Bosniae, Stephano Syrmii
ducatum concessit. 8 Sed et hic Geyzam frequenti civili bello impetiit.
9 Bela III, ut paria inter filios suos dissidia antevertat, Emericum filium
ex asse haeredem scripsit, Andreae postea II dynastias tantum aliquot ultimis tabulis
reliquit. 10> Ast
141661. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
reliquit. 10> Ast incassum. <11 Andreas enim tamdiu fratrem
armis impetiit, dum demum provincias Illyrici ab eo extorqueret.
12 Andreas II secundogenito Colomanno primum Galliciae, tum Illyricarum
provinciarum ducatum tribuit, et ab hoc quidem nullas perpessus est molestias.
13 Verum cum primogenito Bela IV, quem se vivo coronari fecerat quive hoc
nomine junior rex appellari coeperat, continuas, quamvis ad apertum bellum non perductas,
discordias habuit.
14 Bela
141662. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
restituere debuerit,
nullum autem filio aequivalens praestare voluerit, hic patrem non jam ad tertiam, sed ad
dimidiam regni partem sibi cedendam coegit. 16 Ita editum semel inter fratres
partiendi regni exemplum effecit ut idem postea non tantum fratrueles, sed et primogeniti
regum assectarentur, id quod Hungariam decem funestis civilibus bellis involvit.
§ 23 Solemnia coronationis omnes epochae hujus reges subiverunt.
1 Singulum epochae hujus regem coronationis solemnia mox
141663. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Eorum, qui vivo patre coronati sunt, aliqui post aditum regnum coronationem repetierunt,
alii non.
4 Caeterum septem hac epocha reges vivis adhuc patribus coronati fuere.
5 Ex his Salomon, Colomannus, et Bela IV, dum regnum adirent, coronationem
repetierunt. 6 Stephanus e contra II, Bela II, Emericus et Stephanus V non
repetierunt. 7 Ut adeo nihil fixi hoc in genere per constitutionem regni
stabilitum fuisse appareat.
141664. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
alii non.
4 Caeterum septem hac epocha reges vivis adhuc patribus coronati fuere.
5 Ex his Salomon, Colomannus, et Bela IV, dum regnum adirent, coronationem
repetierunt. 6 Stephanus e contra II, Bela II, Emericus et Stephanus V non
repetierunt. 7 Ut adeo nihil fixi hoc in genere per constitutionem regni
stabilitum fuisse appareat.
De inaugurali iuramento non ita est expeditum.
8 Inaugurale iuramentum jam
141665. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
hactenus primum de Andrea III erutum est.
10 E contra capitulationem, seu inaugurale diploma, usque Andream III non
viguisse jam e decursu operis apparuit.
Exempla coronatarum et in consortium imperii adscitarum reginarum.
11 Coronatae reginae duo tantum tota hac epocha exempla prostarit.
12 Unum in Gisela, S. Stephani (d), aliud in Elisabetha, Stephani V consorte
(e).
13 Totidem adscitarum
141666. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tantum tota hac epocha exempla prostarit.
12 Unum in Gisela, S. Stephani (d), aliud in Elisabetha, Stephani V consorte
(e).
13 Totidem adscitarum in consortium imperii reginarum exempla hac epocha
tenemus, nempe Saroltae a Geyza duce (f) et Giselae a S-to Stephano (g).
Fratres et primogeniti regum, quibus pars aliqua regni obvenit, in consortium imperii
non adsciscebantur.
14 Fratres regum, quibus tertia pars regni obtigit, non assumebantur in
141667. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Stephani (d), aliud in Elisabetha, Stephani V consorte
(e).
13 Totidem adscitarum in consortium imperii reginarum exempla hac epocha
tenemus, nempe Saroltae a Geyza duce (f) et Giselae a S-to Stephano (g).
Fratres et primogeniti regum, quibus pars aliqua regni obvenit, in consortium imperii
non adsciscebantur.
14 Fratres regum, quibus tertia pars regni obtigit, non assumebantur in
societatem regni, verum ducatum suum aut provinciam proprio jure gubernabant.
141668. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
in consortium regni
adscito hactenus vestigium prostat. 17 Reliqui, uti Bela IV, Stephanus V,
tertiam regni partem aut provinciam propriis auspiciis administrabant, propriam tenebant aulam, regiosque ejus proventus ipsi percipiebant, prouti et omnia fere jura
regalia, veluti donationes, privilegia aliaque grationalia in iis exercebant (h).
Palatini nullae adhuc fuerunt partes tempore interregni.
18 Quae fuerit tempore interregni provisio, hactenus non
141669. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
dabant.
20 Minorennis regis casus primis epochae hujus temporibus, dum Hungari
puero regi parere adhuc recusarent, non potuit evenire. 21 Sub finem tamen
bis se evolvit, nimirum sub Emerico, qui Ladislao III in infantia, et sub Stephano V, qui
Ladislao IV in pueritia relicto decesserunt. 22 In utroque casu de tutore et
vicaria minorennis regis administratione non status, sed patres ipsi providerunt.
23 Nam et Emericus filio suo tutorem Andream II, fratrem suum,
141670. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
puero regi parere adhuc recusarent, non potuit evenire. 21 Sub finem tamen
bis se evolvit, nimirum sub Emerico, qui Ladislao III in infantia, et sub Stephano V, qui
Ladislao IV in pueritia relicto decesserunt. 22 In utroque casu de tutore et
vicaria minorennis regis administratione non status, sed patres ipsi providerunt.
23 Nam et Emericus filio suo tutorem Andream II, fratrem suum, ultimis
tabulis dedit, vicariamque eidem, dum Ladislaus adolesceret, tradidit potestatem (i), et
Stephanus V
141671. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
sub Emerico, qui Ladislao III in infantia, et sub Stephano V, qui
Ladislao IV in pueritia relicto decesserunt. 22 In utroque casu de tutore et
vicaria minorennis regis administratione non status, sed patres ipsi providerunt.
23 Nam et Emericus filio suo tutorem Andream II, fratrem suum, ultimis
tabulis dedit, vicariamque eidem, dum Ladislaus adolesceret, tradidit potestatem (i), et
Stephanus V curam reipublicae viduae suae Elisabethae cum delectis aliquot primoribus suprema
voluntate interea
141672. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
casu de tutore et
vicaria minorennis regis administratione non status, sed patres ipsi providerunt.
23 Nam et Emericus filio suo tutorem Andream II, fratrem suum, ultimis
tabulis dedit, vicariamque eidem, dum Ladislaus adolesceret, tradidit potestatem (i), et
Stephanus V curam reipublicae viduae suae Elisabethae cum delectis aliquot primoribus suprema
voluntate interea mandavit.
24 (a) Ubertim id in Vestigiis Diaetarum ostenditur.
25 (b) Chronicon Thurocz.
141673. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
Stephanus V curam reipublicae viduae suae Elisabethae cum delectis aliquot primoribus suprema
voluntate interea mandavit.
24 (a) Ubertim id in Vestigiis Diaetarum ostenditur.
25 (b) Chronicon Thurocz. cap. 30-o "Et vivi regis Salomonis coronam...
habere noluit;" Salomon autem triennio post electionem S. Ladislai decessit.
26 (c) Chronicon Thuroczii: "Imperator... pacemque inter eos (Salomonem et
Geyzam) reformatam jurisjurandi religione confirmavit". 27
141674. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
25 (b) Chronicon Thurocz. cap. 30-o "Et vivi regis Salomonis coronam...
habere noluit;" Salomon autem triennio post electionem S. Ladislai decessit.
26 (c) Chronicon Thuroczii: "Imperator... pacemque inter eos (Salomonem et
Geyzam) reformatam jurisjurandi religione confirmavit". 27 Videtur Salomon
non tantum Geyzae, sed et regno jurare debuisse.
28 (d) Chartuitius: "Giselam... quam unctione chrysmali perunctam,
gestantem coronam, regni sociam esse
141675. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
noluit;" Salomon autem triennio post electionem S. Ladislai decessit.
26 (c) Chronicon Thuroczii: "Imperator... pacemque inter eos (Salomonem et
Geyzam) reformatam jurisjurandi religione confirmavit". 27 Videtur Salomon
non tantum Geyzae, sed et regno jurare debuisse.
28 (d) Chartuitius: "Giselam... quam unctione chrysmali perunctam,
gestantem coronam, regni sociam esse constituit."
29 (e) Vide ejus litteras in Vestigiis Diaetarum pag. 146, ubi
dicit: "Unde
141676. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
pag. 146, ubi
dicit: "Unde cum die appositionis coronae capiti nostro promisimus juramento, quod jura
nobilium reddi faciamus".
30 (f) Biographus S. Adalberti: "Sarolta totum regnum viri in manu tenuit,
et quae erant viri, ipsa regebat."
31 (g) Patet id e provocato sub (d) textu.
32 (h) Patet e copiosis, quae hanc in rem jam producta sunt, diplomatibus.
33 (i) Hujus rei testis est omni exceptione major Thomas archid.
141677. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
nobilitatem opprimant. 13 Id si
evenit, convenere status, etiam a rege non rogati, concepere brevia aliquot legum capita
quibus abusus illi sufferebantur. 14 Leges has libertates suas appellavere,
licet reipsa partitionem legislativae, executivae, et judicialis potestatis, id est
constitutionem regni, in se complectant. 15 Has regi pro confirmatione
praesentarunt; qui unanimi nationis consensui refragari cautum esse ratus, easdem totidem
verbis in forma diplomatis expedire solebat.
141678. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
etiam regibus oblatae ab iisdem confirmatae fuerint
ejusmodi leges, quae tamen ad nos usque non pervenerunt. 18 Si quae seu
decernendorum contra vigentia crimina poenarum, seu aliarum civilium legum perferendarum
causa, veluti sub S. Stephano, S. Ladislao et Colomanno, comitia acta sunt, in his aliquas
rex ipse, alias quidam e statibus leges proponebant, mutuo tamen semper assensu
perferebantur. 19 Testantur id laudatorum jam regum libri luculenter,
quamquam nolim inficiari multas ex iis, quae libris his
141679. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
II decretum debuit aboleri, cum nulla amplius ejus sive in hoc, sive
in posterioribus decretis memoria occurrat majoresque nobilium causae iterum ad tribunal
regium revocentur, sola minorum causarum cognitione palatino delata.
7 Nullum etiam inter regem et ultimam effectuantem iurisdictionem
intermedium corpus fuit per quod tamquam vehiculum reges sua in effectum legum mandata ad
subalternas jurisdictiones dimitterent, quod ab his de effectuatis regiis mandatis rationem
exigeret, regemque de eo reddideret certiorem.
141680. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
jurisdictiones dimitterent, quod ab his de effectuatis regiis mandatis rationem
exigeret, regemque de eo reddideret certiorem. 8 Itaque reges ipsi sua partim
per praecones, partim per cursores publicos mandata subalternis jurisdictionibus
significabant, et cum ipsis de singuli effectu rationem exigere non vacarent, haec impune
plerumque ita negligebantur, ut si regi quodpiam horum effectui dari intererant, refractarium
magistratum ad id armis demum cogere debuerit (e).
141681. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
(e).
9 (a) Patet id e pluribus civitatum privilegiis; speciminis causa libet
unicum civitatis Pestiensis provocare, ubi dicitur: "Si per ipsum (majorem villae) debita
iustitia alicui non fuerit exacta, ipse villicus, et non villa debeat conveniri coram nobis."
10 (b) S. Steph. lib. 2, cap. 43, dicitur: "Si quis militum judicium a
comite suo recte judicatum spernens ad regem appellaverit". 11 Verum
appellata haec propter adjectam gravem 10 auri
141682. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
curiae praestabat.
13 Sub Andrea II jam ipsi comites nobilium causas decimales discutiabant,
articulo 5-o. 14 Reliquas omnes, praeter sententias
25.12 sententias: sententiae B
capitales et ad amissionem bonorum palatinus judicabat; hae enim soli regi
reservantur, art. 8-o.
15 (d) Combina Colomanni libri 1. cap. 2-um et 7-um usque 13-um et videbis
institutum illud nil aliud fuisse quam judicium primae instantiae pro causis
141683. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
25.12 sententias: sententiae B
capitales et ad amissionem bonorum palatinus judicabat; hae enim soli regi
reservantur, art. 8-o.
15 (d) Combina Colomanni libri 1. cap. 2-um et 7-um usque 13-um et videbis
institutum illud nil aliud fuisse quam judicium primae instantiae pro causis nobilium.
16 (e) Plena est exemplorum ejusmodi historia, quibus rex refractarios
comites armis compescere debuit.
141684. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
25.12 sententias: sententiae B
capitales et ad amissionem bonorum palatinus judicabat; hae enim soli regi
reservantur, art. 8-o.
15 (d) Combina Colomanni libri 1. cap. 2-um et 7-um usque 13-um et videbis
institutum illud nil aliud fuisse quam judicium primae instantiae pro causis nobilium.
16 (e) Plena est exemplorum ejusmodi historia, quibus rex refractarios
comites armis compescere debuit.
§ 26 Aerarii
141685. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
et videbis
institutum illud nil aliud fuisse quam judicium primae instantiae pro causis nobilium.
16 (e) Plena est exemplorum ejusmodi historia, quibus rex refractarios
comites armis compescere debuit.
§ 26 Aerarii et proventuum forma.
1 Proventus regis hac epocha in amplo illo terrarum tractu, qui ducali
condam domui obvenerat et a copiosis regum fundationibus adhuc reliquus fuit, consistebat.
2 Census 5 denariorum a singulo libero, non tamen nobili, jam
141686. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
ejusmodi historia, quibus rex refractarios
comites armis compescere debuit.
§ 26 Aerarii et proventuum forma.
1 Proventus regis hac epocha in amplo illo terrarum tractu, qui ducali
condam domui obvenerat et a copiosis regum fundationibus adhuc reliquus fuit, consistebat.
2 Census 5 denariorum a singulo libero, non tamen nobili, jam sub S. Stephano
exigebatur. 3 Colomannus ultra hos mardurinarum tributum induxit.
4 Ejus successores jam a
141687. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
nobili, jam sub S. Stephano
exigebatur. 3 Colomannus ultra hos mardurinarum tributum induxit.
4 Ejus successores jam a privatorum etiam colonis collectarum nomine denarios
hos colligere, novumque lucri camerae censum exigere coeperunt. 5 Et hoc
quidem sub Andrea II et Bela IV antiquatum unicaque mardurinarum a liberis, non tamen
nobilibus, hominibus exactio stabilita fuit. 6 Verum non
cessarunt reges subsequi etiam a nobilium colonis haec praeter omne fas exigere,
141688. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
exigebatur. 3 Colomannus ultra hos mardurinarum tributum induxit.
4 Ejus successores jam a privatorum etiam colonis collectarum nomine denarios
hos colligere, novumque lucri camerae censum exigere coeperunt. 5 Et hoc
quidem sub Andrea II et Bela IV antiquatum unicaque mardurinarum a liberis, non tamen
nobilibus, hominibus exactio stabilita fuit. 6 Verum non
cessarunt reges subsequi etiam a nobilium colonis haec praeter omne fas exigere, donec tandem
sub Carolo I
141689. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
Caeterum inalienabilitas bonorum coronalium, ac praesertim terrarum,
populorumque castris adscriptorum jam quidem sub S. Stephano lib. 2. cap. 6-o tamquam lex
fundamentalis stabilita fuit. 8 Inde enim regia domus suos proventus, inde
copiosum et proprio tantum arbitrio obnoxium militem habebant.
9 Haec erat illa militia, cui S. Stephanus sororium suum Petrum, postea
regem, praefecerat (a). 10 Hujus potissimum militis ope reges cum potentiores
dynastas, tum ipsam copiosam minorem
141690. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
ipse ad castrensium populorum revindicationem (b). 14 Ast
perturbato toto regiminis sui cursu vix aliquid hac in re praestitisse videtur, cum
irruentibus postea sub filio ejus Bela IV Tartaris hic vix exiguum proprii militis numerum
cogere potuerit. 15 Et haec causa fuerit, quod deinde, in comitiis nempe
1262. (c), jam status ipsi, ut occupato per privatos castrorum terrae restituantur,
decreverint. 16 Et poterat certe Bela post grave illud nobilitatis excidium,
vetus terrarum populorumque castrensium institutum
141691. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
postea sub filio ejus Bela IV Tartaris hic vix exiguum proprii militis numerum
cogere potuerit. 15 Et haec causa fuerit, quod deinde, in comitiis nempe
1262. (c), jam status ipsi, ut occupato per privatos castrorum terrae restituantur,
decreverint. 16 Et poterat certe Bela post grave illud nobilitatis excidium,
vetus terrarum populorumque castrensium institutum redintegrare, sicque regiam demum
restaurare authoritatem. 17 Verum aut ille officio hoc non satis strenue
destinatus est, aut successores sui
141692. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
(b) In Ritu Expl. Verit. § 361. dicitur: "Cum esset edictum
a rege Andrea quod terrae castrorum a quocunque violenter occupatae, restituentur."
22 (c) Vide in Vestigiis Diaetarum pag. 138. decreti hujus
articulum 5-um et notam (d).
§ 27 Id tamen de iure tantum intelligi debet, de facto saepe inter arbitrarium imperium,
oligarchiam et democratiam militarem fluctuavit.
1 Caeterum eandem, quae sub S. Stephano invecta est, constitutionis
141693. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
22 (c) Vide in Vestigiis Diaetarum pag. 138. decreti hujus
articulum 5-um et notam (d).
§ 27 Id tamen de iure tantum intelligi debet, de facto saepe inter arbitrarium imperium,
oligarchiam et democratiam militarem fluctuavit.
1 Caeterum eandem, quae sub S. Stephano invecta est, constitutionis formam
tota prima regum periodo de iure perdurasse satis apparet; nimirum quod potestas legislativa
et iudicialis principi cum natione communis,
141694. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
inter arbitrarium imperium,
oligarchiam et democratiam militarem fluctuavit.
1 Caeterum eandem, quae sub S. Stephano invecta est, constitutionis formam
tota prima regum periodo de iure perdurasse satis apparet; nimirum quod potestas legislativa
et iudicialis principi cum natione communis, executiva propria fuerit. 2
Verum usu ipso rem aliter se habuisse is facile deprehendet qui sincera gestarum hac aetate
rerum momenta attentius tantisper expenderit; nimirum dispersa per sedes suas minor nobilitas
141695. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
principi cum natione communis, executiva propria fuerit. 2
Verum usu ipso rem aliter se habuisse is facile deprehendet qui sincera gestarum hac aetate
rerum momenta attentius tantisper expenderit; nimirum dispersa per sedes suas minor nobilitas
infirma utique et cum optimatum potentiae, tum arbitrario regum imperio obnoxia fuit.
3 Ast ubi seu in comitiis seu in exercitu tota coivit, cum illa ipsum
militiae regni corpus effecerit, poterat, si unita fuisset, summam rerum semper ad se
pertrahere. 4 Naturale
141696. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
arbitrario regum imperio obnoxia fuit.
3 Ast ubi seu in comitiis seu in exercitu tota coivit, cum illa ipsum
militiae regni corpus effecerit, poterat, si unita fuisset, summam rerum semper ad se
pertrahere. 4 Naturale itaque fuit ut ad id impediendum et procerum et regis
summum semper studium fuerit minorem in diversa studia distrahere nobilitatem.
5 Ut id efficiant, proceres primum pauperiores ex iis bene multos in
aulicum suum comitatum cooptare coeperunt. 6 Cum pars dignationis haeri in
141697. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
regum imperio obnoxia fuit.
3 Ast ubi seu in comitiis seu in exercitu tota coivit, cum illa ipsum
militiae regni corpus effecerit, poterat, si unita fuisset, summam rerum semper ad se
pertrahere. 4 Naturale itaque fuit ut ad id impediendum et procerum et regis
summum semper studium fuerit minorem in diversa studia distrahere nobilitatem.
5 Ut id efficiant, proceres primum pauperiores ex iis bene multos in
aulicum suum comitatum cooptare coeperunt. 6 Cum pars dignationis haeri in
ejus
141698. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
clientela suffulti proceres consenserunt, non erat iis difficile
aliquam insuper nobilitatis nullis adhuc partibus obnoxiae partem pollicitationibus aliisque
artibus in suam sententiam pertrahere, sicque determinationes comitiorum pro arbitrio
moderari. 10 Et tunc aristocratia iterum in oligarchiam inclinavit.
11 Si contra rex primum ipsos potentiores proceres in varia studia
distraxit, tum qua popularitate sua, qua terrarum, quae per notam aut defectum semper
copiosae ad eum devolvebantur, largitione, qua
141699. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
ipsis terminus
praescriptus fuit quo illa cogere debuissent, minus adhuc remedium aliquod constitutum quo,
si comitia agere noluerunt, ad ea celebranda cogi potuissent. 8 Inde enim
factum est ut reges comitia, quam poterant longissime, different, interea vero et ipsi
arbitrarie agerent et optimates infirmam, dum per sedes suas dispersa fuit, minorem
nobilitatem facile opprimerent.
6-o Nullus renovandae per inaugurale diploma consitutionis usus.
141700. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
fuit quo illa cogere debuissent, minus adhuc remedium aliquod constitutum quo,
si comitia agere noluerunt, ad ea celebranda cogi potuissent. 8 Inde enim
factum est ut reges comitia, quam poterant longissime, different, interea vero et ipsi
arbitrarie agerent et optimates infirmam, dum per sedes suas dispersa fuit, minorem
nobilitatem facile opprimerent.
6-o Nullus renovandae per inaugurale diploma consitutionis usus.
9 Caeterum usum
141701. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
d) Libera resistendi facultas.
17 Ut regi constitutionem violanti absque infidelitatis nota resistere
liceat, cautela haec poterat quidem constitutionem efficaciter sustinere, si
inter Hungaros unio et concordia viguisset. 18 Nunc divisis continuo partim
inter optimates et nobilitatem, partim in singulo hoc corpore inter se ipsos studiis,
clausula haec non constitutionis stabilitatem, sed funesta saepius civilia bella
produxit.
141702. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
constitutionem violanti absque infidelitatis nota resistere
liceat, cautela haec poterat quidem constitutionem efficaciter sustinere, si
inter Hungaros unio et concordia viguisset. 18 Nunc divisis continuo partim
inter optimates et nobilitatem, partim in singulo hoc corpore inter se ipsos studiis,
clausula haec non constitutionis stabilitatem, sed funesta saepius civilia bella
produxit.
e) Negatum ante coronationem regiae potestatis exercitium.
141703. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
palladium ut rex, antequam
coronatur, nullum regiae potestatis actum legitimo possit exercere, nulla vero pro legitima
coronatione habeatur, nisi quae specifica S. Regni corona peracta sit, jam quidem hac etiam
periodo viguit (a). 20 Id ipsum tamen usu tantum et consvetudine conservatum
neque uspiam in publicas tabulas relatum fuit. 21 In possessorio S. hujus
coronae tota legislativae, qua status gaudebant, potestatis securitas consistebat; poterant
enim, donec eam in potestate habebant, occasione singulae coronationis
141704. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
possessorio S. hujus
coronae tota legislativae, qua status gaudebant, potestatis securitas consistebat; poterant
enim, donec eam in potestate habebant, occasione singulae coronationis constitutionem regni
sui seu renovare, seu explanare magis, seu novis fulcire praesidiis, et si rex haec acceptare
noluisset, poterant illi coronationem, id est, legale regiae potestatis exercitium negare; et
tamen nulla de reservata statibus coronae conservatione alia provisio tota hac epocha
reperitur, ita ut jam Emerici regis vidua eam una cum reliquis
141705. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
enim, donec eam in potestate habebant, occasione singulae coronationis constitutionem regni
sui seu renovare, seu explanare magis, seu novis fulcire praesidiis, et si rex haec acceptare
noluisset, poterant illi coronationem, id est, legale regiae potestatis exercitium negare; et
tamen nulla de reservata statibus coronae conservatione alia provisio tota hac epocha
reperitur, ita ut jam Emerici regis vidua eam una cum reliquis clenodiis in Austriam
transferre potuerit. 22 Immo ne usus quidem inaugurale aliquod diploma edendi
aut
141706. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
observata, plerumque aut arbitraria regis potestas, aut
aliquot potentiorum magnatum oligarchiae, anarchia vero saepissime viguerit.
24 (a) Vide in Vestigiis Diaetarum pag. 150-a diploma Andreae
II de 1203. e quo patet quam necessaria fuerit et coronatio et ipsa S. corona ad hoc ut rex
regiam potestatem legitime capessat.
§ 29 Hungariam epocha hac maxime afflixit quod reges executiva sua in potestate per
prodigam bonorum et exemptionum
141707. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
plerumque aut arbitraria regis potestas, aut
aliquot potentiorum magnatum oligarchiae, anarchia vero saepissime viguerit.
24 (a) Vide in Vestigiis Diaetarum pag. 150-a diploma Andreae
II de 1203. e quo patet quam necessaria fuerit et coronatio et ipsa S. corona ad hoc ut rex
regiam potestatem legitime capessat.
§ 29 Hungariam epocha hac maxime afflixit quod reges executiva sua in potestate per
prodigam bonorum et exemptionum largitione
141708. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
fuerit et coronatio et ipsa S. corona ad hoc ut rex
regiam potestatem legitime capessat.
§ 29 Hungariam epocha hac maxime afflixit quod reges executiva sua in potestate per
prodigam bonorum et exemptionum largitione abusi sint.
1 Maxima rei hujus causa in eo consistebat quod populus Hungaricus falsam
illam de executiva principis potestate idaeam sibi formarit, quasi is eo potissimum nomine
imperaret ut singulis subditis eos, quos
141709. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
idaeam sibi formarit, quasi is eo potissimum nomine
imperaret ut singulis subditis eos, quos postulaverint, favores impertiatur: immo reges in eo
reipsa praecipuum regiae potestatis exercitium situm esse existimarint. 2
Inde evenit ut, cum tabula fori, pontium et portuum, id est census fori, telonii et nauli
praecipuus adhuc esset regi proventus, ab his non modo civitates et liberae villae, sed etiam
totus ferme ecclesiarum populus, immo potentiorum plerorumque optimatum subditi liberi
pronunciati sint; ut plerique ex his ab ipsa
141710. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
nomine
imperaret ut singulis subditis eos, quos postulaverint, favores impertiatur: immo reges in eo
reipsa praecipuum regiae potestatis exercitium situm esse existimarint. 2
Inde evenit ut, cum tabula fori, pontium et portuum, id est census fori, telonii et nauli
praecipuus adhuc esset regi proventus, ab his non modo civitates et liberae villae, sed etiam
totus ferme ecclesiarum populus, immo potentiorum plerorumque optimatum subditi liberi
pronunciati sint; ut plerique ex his ab ipsa etiam tricesima eximi petierint
141711. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
impertiatur: immo reges in eo
reipsa praecipuum regiae potestatis exercitium situm esse existimarint. 2
Inde evenit ut, cum tabula fori, pontium et portuum, id est census fori, telonii et nauli
praecipuus adhuc esset regi proventus, ab his non modo civitates et liberae villae, sed etiam
totus ferme ecclesiarum populus, immo potentiorum plerorumque optimatum subditi liberi
pronunciati sint; ut plerique ex his ab ipsa etiam tricesima eximi petierint impetrarintque;
ut vix stabilito aliquo publicorum subsidiorum, veluti
141712. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
possessione enatarum diversitate litibus strepere; parte
denique e tertia attrito aerario regio successores contra decessorum, saepe ipsi reges contra
propria privilegia agere. 4 Auxit mala reipublicae praecipue illud quod reges
pravo privilegia tam facile et elargiendi et infringendi usui insveti id ipsum subinde in
legibus publicis factitarint easdemque sicut ea, qua per status offerebantur, forma metu
armatae multitudinis facile acceptabant, ita metu post dilapsa comitia soluti eas continuo
infringendi nil pensi duxerunt.
141713. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
enatarum diversitate litibus strepere; parte
denique e tertia attrito aerario regio successores contra decessorum, saepe ipsi reges contra
propria privilegia agere. 4 Auxit mala reipublicae praecipue illud quod reges
pravo privilegia tam facile et elargiendi et infringendi usui insveti id ipsum subinde in
legibus publicis factitarint easdemque sicut ea, qua per status offerebantur, forma metu
armatae multitudinis facile acceptabant, ita metu post dilapsa comitia soluti eas continuo
infringendi nil pensi duxerunt. 5
141714. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
legibus publicis factitarint easdemque sicut ea, qua per status offerebantur, forma metu
armatae multitudinis facile acceptabant, ita metu post dilapsa comitia soluti eas continuo
infringendi nil pensi duxerunt. 5 Atque inde orta fuit perpetua illa inter
status et reges diffidentia quae subsistente in parte causa ne nostra quidam adhuc aetate
plene evelli potuit, cui tamen facile obveniri potuisset si natio propriam utilitatem causae
publicae sacrificere edocta prodigalitatem regum in collationibus bonorum
141715. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
reges diffidentia quae subsistente in parte causa ne nostra quidam adhuc aetate
plene evelli potuit, cui tamen facile obveniri potuisset si natio propriam utilitatem causae
publicae sacrificere edocta prodigalitatem regum in collationibus bonorum et
officiorum ipsa non provocasset, privilegiorum vero, qua parte exemptionem a lege communi
significant, elargitionem, adeoque a communibus etiam oneribus immunitationem, simpliciter
interdixisset.
Secunda epocha
141716. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
interdixisset.
Secunda epocha
§ 30 Defectus hi ipso quidem redeunte ad status reges eligendi iure cum principio
secundae periodi emendati fuerunt.
1 Verum tenebrosis illis et pure militaribus temporibus necdum tanta per
Europam lux diffusa fuit ut ordinata aliqua et stabilis imperii forma constitui potuerit.
2 Altera epocha, qua exstincta in masculo Arpadiana stirpe ius electionis ad
status recidit, poterant status singulum nec
141717. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
§ 30 Defectus hi ipso quidem redeunte ad status reges eligendi iure cum principio
secundae periodi emendati fuerunt.
1 Verum tenebrosis illis et pure militaribus temporibus necdum tanta per
Europam lux diffusa fuit ut ordinata aliqua et stabilis imperii forma constitui potuerit.
2 Altera epocha, qua exstincta in masculo Arpadiana stirpe ius electionis ad
status recidit, poterant status singulum nec electum regem novis pactis obstringere;
poterant eam, quae sibi collibuit, occasione singulae
141718. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
constituta sunt.
4 Iam primum non definitus regiae successionis ordo eum produxit effectum
ut exstincto Arpadiano masculo sexus foemineus successionem, status ius electionis, Pontifex
ius dirimendae litis hujus ad se pertinere praetenderint. 5 Et sane si
successio sexus foeminei et primogeniturae ordo pragmatice stabilitus fuisset, Andreae III
filia sua Elisabetha, quam ex Clara Euphemia, comitis Goritiensis filia, suscepit, et hac
demum sine haeredum solatio sublata, Carolus I succedere
141719. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
Iam primum non definitus regiae successionis ordo eum produxit effectum
ut exstincto Arpadiano masculo sexus foemineus successionem, status ius electionis, Pontifex
ius dirimendae litis hujus ad se pertinere praetenderint. 5 Et sane si
successio sexus foeminei et primogeniturae ordo pragmatice stabilitus fuisset, Andreae III
filia sua Elisabetha, quam ex Clara Euphemia, comitis Goritiensis filia, suscepit, et hac
demum sine haeredum solatio sublata, Carolus I succedere debuisset. 6 Status
ut jus
141720. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
ius dirimendae litis hujus ad se pertinere praetenderint. 5 Et sane si
successio sexus foeminei et primogeniturae ordo pragmatice stabilitus fuisset, Andreae III
filia sua Elisabetha, quam ex Clara Euphemia, comitis Goritiensis filia, suscepit, et hac
demum sine haeredum solatio sublata, Carolus I succedere debuisset. 6 Status
ut jus electionis sibi vendicent, alii in Venceslaum, alii in Ottonem, utrumque a masculis
Arpadianis regibus agnatione remotiorem, alii in
141721. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
alii in Carolum ipsum vota
contulerunt. 7 E controversia hac civile, quod toto decennio Hungariam
misere afflixit, bellum enatum fuit. 8 Lassi tandem tot calamitatibus status
in partes Caroli concesserunt, ut hac ratione et foeminei Arpadiam sexus rationem habuisse
et tamen iure suo electionis usi fuisse videantur. 9 Litem vero cum
Pontifice ita composuerunt ut ille ius electionis statuum, hi ius confirmationis Pontificum
agnoverint.
141722. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
contulerunt. 7 E controversia hac civile, quod toto decennio Hungariam
misere afflixit, bellum enatum fuit. 8 Lassi tandem tot calamitatibus status
in partes Caroli concesserunt, ut hac ratione et foeminei Arpadiam sexus rationem habuisse
et tamen iure suo electionis usi fuisse videantur. 9 Litem vero cum
Pontifice ita composuerunt ut ille ius electionis statuum, hi ius confirmationis Pontificum
agnoverint.
§ 31 Legitimae S. regni coronae alia in coronatione
141723. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 31 Legitimae S. regni coronae alia in coronatione Caroli per nuncium Pontificium
substituitur.
1 Carolus, quod Ladislaus Vajvoda sublatam restituere nollet coronam, ut
se quoquomodo firmet, eam cum statibus et nuncio Pontificio inivit rationem ut hic legalem
regni coronam eousque, dum ad legitimam redeat potestatem, exsecretur, coronatio vero cum
alia a Pontifice dono missa et per legatum benedicta corona peragatur valitura eousque, dum
recepta regni corona legalis coronatio
141724. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quod Ladislaus Vajvoda sublatam restituere nollet coronam, ut
se quoquomodo firmet, eam cum statibus et nuncio Pontificio inivit rationem ut hic legalem
regni coronam eousque, dum ad legitimam redeat potestatem, exsecretur, coronatio vero cum
alia a Pontifice dono missa et per legatum benedicta corona peragatur valitura eousque, dum
recepta regni corona legalis coronatio repeti possit (a). 2 Et vero vix eam
Carolus receperat cum coronationem mox 1310. iteravit (b).
Institutum necessitatis
141725. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ut hic legalem
regni coronam eousque, dum ad legitimam redeat potestatem, exsecretur, coronatio vero cum
alia a Pontifice dono missa et per legatum benedicta corona peragatur valitura eousque, dum
recepta regni corona legalis coronatio repeti possit (a). 2 Et vero vix eam
Carolus receperat cum coronationem mox 1310. iteravit (b).
Institutum necessitatis coronationis genuine explicatur.
3 Ita primum, quod de peracta alicujus regis coronatione tenemus, publicum
141726. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nullus nisi eadem redimitus aliquem regiae potestatis actum legitime possit
exercere. 4 Episcopi tamen (c), imo ipse Carolus (d), id pro vulgari tantum
opinione reputabant. 5 Verum alium certe illi fovissent sensum si genuinam
instituti hujus vim et causam fuissent assecuti. 6 Licet enim hac adhuc
aetate usus inauguralis diplomatis, ut vidimus, necdum invaluerit, eam tamen Hungari
constitutioni suae jam dudum statuerunt securitatem ut singulus rex statim
cum aditu regni
141727. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
rex statim
cum aditu regni de conservandis regni juribus, id est de manutenenda regni constitutione,
jurate caveat.
7 Ut juratam hanc tanto certius obtineant securitatem, nihil oportunius
constituere potuerunt, quam ut rex statim cum regni aditu et coronari et jurare debeat.
8 Ut autem coronationis tanto certior effectus subsequatur, nullam
efficiaciorem sancire potuerunt legem quam illam ut rex ante coronationem nullum regiae
potestatis actum legitime exercere possit. 9 Verum ne haec quidem
141728. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
cum aditu regni de conservandis regni juribus, id est de manutenenda regni constitutione,
jurate caveat.
7 Ut juratam hanc tanto certius obtineant securitatem, nihil oportunius
constituere potuerunt, quam ut rex statim cum regni aditu et coronari et jurare debeat.
8 Ut autem coronationis tanto certior effectus subsequatur, nullam
efficiaciorem sancire potuerunt legem quam illam ut rex ante coronationem nullum regiae
potestatis actum legitime exercere possit. 9 Verum ne haec quidem plenam
141729. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
exercere possit. 9 Verum ne haec quidem plenam
adhuc statibus securitatem praestare poterant nisi vim coronationis ad specificam aliquam,
quam in potestate sua habeant, coronam reservavissent; secus enim candidatus ille, qui eum,
penes quem jus coronandi fuit, et aliquam popularium partem in suam traduxerat partem,
qualicunque corona inaugurationem peragere sicque et vim instituti hujus et ipsum jus
electionis statuum eludere potuisset. 10 Ubi e converso stabilito semel hoc
instituto non poterat electus etiam rex
141730. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vim coronationis ad specificam aliquam,
quam in potestate sua habeant, coronam reservavissent; secus enim candidatus ille, qui eum,
penes quem jus coronandi fuit, et aliquam popularium partem in suam traduxerat partem,
qualicunque corona inaugurationem peragere sicque et vim instituti hujus et ipsum jus
electionis statuum eludere potuisset. 10 Ubi e converso stabilito semel hoc
instituto non poterat electus etiam rex reale potestatis exercitium adire donec coronetur;
non poterat coronari donec status specificae hujus, quam
141731. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
specificam aliquam,
quam in potestate sua habeant, coronam reservavissent; secus enim candidatus ille, qui eum,
penes quem jus coronandi fuit, et aliquam popularium partem in suam traduxerat partem,
qualicunque corona inaugurationem peragere sicque et vim instituti hujus et ipsum jus
electionis statuum eludere potuisset. 10 Ubi e converso stabilito semel hoc
instituto non poterat electus etiam rex reale potestatis exercitium adire donec coronetur;
non poterat coronari donec status specificae hujus, quam in potestate habebant,
141732. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
donec coronetur;
non poterat coronari donec status specificae hujus, quam in potestate habebant, coronae usum
eidem concedant, status autem id concedere non solebant donec electus promptum se non
exhibuit inaugurale nuncupandi sacramentum.
11 Et haec est vis instituti hujus, non populare (ut ignari rerum
nostrarum exteri improperare solent) praejudicium, non vanum spectandorum inauguralium
solennium desiderium. 12 Hoc est palladium illud quod nutantem jam saepius
constitutionem regni sustinuit,
141733. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Carolus dum illegitima adhuc corona 1309. incingeretur, inaugurale
quidem dixit sacramentum, verum occasione hac nec constitutionem Andreanam confirmavit, nec
aliud inaugurale diploma edidit. 2 Per verba tamen illa: "Nobiles regni sui
Hungariae in approbato et antiquo jure servare atque a tyrannorum oppressione eripere," jam
propius
32.2 propius: proprius B
regni constitutionem respexit (a). 3 Et e posterioribus clausulae
hujus verbis,
141734. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
"Nobiles regni sui
Hungariae in approbato et antiquo jure servare atque a tyrannorum oppressione eripere," jam
propius
32.2 propius: proprius B
regni constitutionem respexit (a). 3 Et e posterioribus clausulae
hujus verbis, et ex illo instrumenti de 1307. textu: "Nobiles quoque Regni
Hungariae, quos hactenus indigna servitute oppressisse dignoscuntur, juxta naturalem ipsorum
libertatem, cuique et ubicunque
141735. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
antiquo jure servare atque a tyrannorum oppressione eripere," jam
propius
32.2 propius: proprius B
regni constitutionem respexit (a). 3 Et e posterioribus clausulae
hujus verbis, et ex illo instrumenti de 1307. textu: "Nobiles quoque Regni
Hungariae, quos hactenus indigna servitute oppressisse dignoscuntur, juxta naturalem ipsorum
libertatem, cuique et ubicunque voluerint, servire, seu propriis rebus curam impendere,
141736. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(a). 3 Et e posterioribus clausulae
hujus verbis, et ex illo instrumenti de 1307. textu: "Nobiles quoque Regni
Hungariae, quos hactenus indigna servitute oppressisse dignoscuntur, juxta naturalem ipsorum
libertatem, cuique et ubicunque voluerint, servire, seu propriis rebus curam impendere, sine
omni contradictione permittantur," e duobus, inquam, his textibus, quanta sub finem primae
periodi viguerit oligarchia quamve depressus fuerit nobilium status, satis apparet.
141737. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
voluerint, servire, seu propriis rebus curam impendere, sine
omni contradictione permittantur," e duobus, inquam, his textibus, quanta sub finem primae
periodi viguerit oligarchia quamve depressus fuerit nobilium status, satis apparet.
Et ideo sub Carolo I constitutio in puram monarchiam inclinavit.
4> Et vero exsolvit datam fidem Carolus. <5 Redactis enim in
ordinem Mathaeo Trenchiniensi, Ladislao vajvoda aliisque olygarchis justum inter optimates
et nobiles aequilibrium
141738. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
e duobus, inquam, his textibus, quanta sub finem primae
periodi viguerit oligarchia quamve depressus fuerit nobilium status, satis apparet.
Et ideo sub Carolo I constitutio in puram monarchiam inclinavit.
4> Et vero exsolvit datam fidem Carolus. <5 Redactis enim in
ordinem Mathaeo Trenchiniensi, Ladislao vajvoda aliisque olygarchis justum inter optimates
et nobiles aequilibrium reduxit.
A comitiis celebrandis alienus fuit.
141739. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Et ideo sub Carolo I constitutio in puram monarchiam inclinavit.
4> Et vero exsolvit datam fidem Carolus. <5 Redactis enim in
ordinem Mathaeo Trenchiniensi, Ladislao vajvoda aliisque olygarchis justum inter optimates
et nobiles aequilibrium reduxit.
A comitiis celebrandis alienus fuit.
6 An tamen utrosque in constitutionali legislativae potestatis exercitio
conservaverit, non ita est expeditum. 7 Iam primum 1318, id
141740. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ea diserte expressum non fuerit, sed ejus intuitu ad tantum ad consvetudinem
debuerit provocari.
Subditos nobilium primus tributo subjici procuravit.
11 Egit tandem Carolus jam sub finem vitae suae comitia 1342, sed et in
his pervicit novam illam contra omnia vetera instituta legem ut a subditis privatorum
tributum lucri camerae legitime exigi possit (e).
Insurrectiones extra comitia decrevisse videtur.
12 Cum regem
141741. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
definivisse.
13 Atque ita sub Carolo I constitutionem regni nec explanatam, nec novis
fulcitam fuisse praesidiis, imo illam ad arbitrarium imperium admodum inclinasse apparet.
14 (a) Vide in Vestigiis Diaetarum diploma et clausulam hanc
p. 174.
15 (b) Vide ibidem diploma et clausulam hanc pag. 158.
16 (c) Vide ibidem instrumentum pag. 181.
17 (d) Vide ibidem instrumentum pag. 182.
18 (e) Vide ibidem
141742. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nec explanatam, nec novis
fulcitam fuisse praesidiis, imo illam ad arbitrarium imperium admodum inclinasse apparet.
14 (a) Vide in Vestigiis Diaetarum diploma et clausulam hanc
p. 174.
15 (b) Vide ibidem diploma et clausulam hanc pag. 158.
16 (c) Vide ibidem instrumentum pag. 181.
17 (d) Vide ibidem instrumentum pag. 182.
18 (e) Vide ibidem decreti hujus §-um 19.
§ 33 Ludovicus I
141743. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eidem ac
posteritati ejus, prout regalis successionis ordo exigit, regnum defertur (a).
2 Verum ipsa etiam haec clausula perinde ac illa primitivi pacti "de
progenie almi ducis" est indeterminata. 3 Comitia etiam haec factiosa tantum
fuisse et id ostendit quod nullus episcoporum, nullus baronum, nullus comitum in instrumento
hoc cum dignitate exprimatur, et quod Carolus ipse id agnoverit qui se postea bis adhuc
coronari, nulli autem posterioris electionis et coronationis instrumento clausulam
successionis
141744. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ipsa etiam haec clausula perinde ac illa primitivi pacti "de
progenie almi ducis" est indeterminata. 3 Comitia etiam haec factiosa tantum
fuisse et id ostendit quod nullus episcoporum, nullus baronum, nullus comitum in instrumento
hoc cum dignitate exprimatur, et quod Carolus ipse id agnoverit qui se postea bis adhuc
coronari, nulli autem posterioris electionis et coronationis instrumento clausulam
successionis inseri procuraverit. 4 Agnovit etiam per id quod filium suum
Ludovicum se adhuc vivo coronari summis
141745. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Comitia etiam haec factiosa tantum
fuisse et id ostendit quod nullus episcoporum, nullus baronum, nullus comitum in instrumento
hoc cum dignitate exprimatur, et quod Carolus ipse id agnoverit qui se postea bis adhuc
coronari, nulli autem posterioris electionis et coronationis instrumento clausulam
successionis inseri procuraverit. 4 Agnovit etiam per id quod filium suum
Ludovicum se adhuc vivo coronari summis studiis, etsi irrito conatu adlaboraverit.
5 (a) In Vestigiis Diaetarum pag.
141746. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quod hic quoque vigentis jam a
tanto, ut ostendimus, tempore consvetudinis hujus officium praestiterit.
3 Diploma inaugurale ne hunc quidem edidisse admodum probabile est,
siquidem ipsam constitutionem Andreanam octavo primum regni sui anno, id est 1351, et quidem
primus e successoribus Andreae confirmavit; observatio certe illa quod prima, quae ad nos
pertigit, regni constitutio 17-o vel 18-o regni Andreae II anno edita sit; quod renovatio
constitutionis hujus 30-o vel 31-o regni Belae IV anno emanaverit; quod denique
141747. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
30-o vel 31-o regni Belae IV anno emanaverit; quod denique confirmatio
Andreanae constitutionis undecimo regni Ludovici II anno intercesserit, extra dubium omne
collocare videtur illud quod his temporibus nullus adhuc inauguralium diplomatum usus
viguerit. 4 Et cum a nullo ante Ludovicum I regem Andreanam constitutionem
confirmatam fuisse hactenus compertum sit, justum certe de illa Verböczii sententia part.
2-a tit. 14-o § 12-o dubium surgit quod omnes Andreae II successores decretum hoc in ipsa
inauguratione debuerint
141748. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quod omnes Andreae II successores decretum hoc in ipsa
inauguratione debuerint confirmare.
5 (a) Testatur id etiam synchronum Chronicon Budense dum ait:
"Magnatum, procerum, militum, ac communitatis nobilium regni Hungariae voluntate unanimi et
favore (...) coronatus exstitisset."
§ 35 Monarchico- tamen aristocraticam constitutionis formam pro omnibus aliis regibus
observavit.
1 Caeterum sub nullo hactenus rege genuina
141749. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pertractatum voluit (c). 8 Status certe in reali
potestatis legislativae exercitio sub rege hoc perstitisse docent etiam complures, quae in
comitiis 1351. perlatae sunt leges, utpote politicae: de sufferendis
ecclesiasticorum abusibus art. 1. 2. et 20; de teloniis et naulis regulandis art. 8. 15. et
17; de manutenenda dominica in colonos potestate art. 16. et 18; de imposita colonis nonae
praestatione; de innocentibus uxoribus, prolibus et cognatis reorum in partem poenae non
vocandis art. 10. et 19; denique de
141750. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(c). 8 Status certe in reali
potestatis legislativae exercitio sub rege hoc perstitisse docent etiam complures, quae in
comitiis 1351. perlatae sunt leges, utpote politicae: de sufferendis
ecclesiasticorum abusibus art. 1. 2. et 20; de teloniis et naulis regulandis art. 8. 15. et
17; de manutenenda dominica in colonos potestate art. 16. et 18; de imposita colonis nonae
praestatione; de innocentibus uxoribus, prolibus et cognatis reorum in partem poenae non
vocandis art. 10. et 19; denique de exaequandis nobilium
141751. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in reali
potestatis legislativae exercitio sub rege hoc perstitisse docent etiam complures, quae in
comitiis 1351. perlatae sunt leges, utpote politicae: de sufferendis
ecclesiasticorum abusibus art. 1. 2. et 20; de teloniis et naulis regulandis art. 8. 15. et
17; de manutenenda dominica in colonos potestate art. 16. et 18; de imposita colonis nonae
praestatione; de innocentibus uxoribus, prolibus et cognatis reorum in partem poenae non
vocandis art. 10. et 19; denique de exaequandis nobilium libertatibus art. 11.
141752. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
docent etiam complures, quae in
comitiis 1351. perlatae sunt leges, utpote politicae: de sufferendis
ecclesiasticorum abusibus art. 1. 2. et 20; de teloniis et naulis regulandis art. 8. 15. et
17; de manutenenda dominica in colonos potestate art. 16. et 18; de imposita colonis nonae
praestatione; de innocentibus uxoribus, prolibus et cognatis reorum in partem poenae non
vocandis art. 10. et 19; denique de exaequandis nobilium libertatibus art. 11.
9 Oeconomicae: de modo lucrum camerae exigendi
141753. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
politicae: de sufferendis
ecclesiasticorum abusibus art. 1. 2. et 20; de teloniis et naulis regulandis art. 8. 15. et
17; de manutenenda dominica in colonos potestate art. 16. et 18; de imposita colonis nonae
praestatione; de innocentibus uxoribus, prolibus et cognatis reorum in partem poenae non
vocandis art. 10. et 19; denique de exaequandis nobilium libertatibus art. 11.
9 Oeconomicae: de modo lucrum camerae exigendi art. 4. 5. et
12; de jure regis in possessiones quae mineras continent art. 13.
141754. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
art. 1. 2. et 20; de teloniis et naulis regulandis art. 8. 15. et
17; de manutenenda dominica in colonos potestate art. 16. et 18; de imposita colonis nonae
praestatione; de innocentibus uxoribus, prolibus et cognatis reorum in partem poenae non
vocandis art. 10. et 19; denique de exaequandis nobilium libertatibus art. 11.
9 Oeconomicae: de modo lucrum camerae exigendi art. 4. 5. et
12; de jure regis in possessiones quae mineras continent art. 13. 10 denique
iudiciales: de forma
141755. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
colonis nonae
praestatione; de innocentibus uxoribus, prolibus et cognatis reorum in partem poenae non
vocandis art. 10. et 19; denique de exaequandis nobilium libertatibus art. 11.
9 Oeconomicae: de modo lucrum camerae exigendi art. 4. 5. et
12; de jure regis in possessiones quae mineras continent art. 13. 10 denique
iudiciales: de forma peragendarum inquisitionum art. 23; de
norma testimonium capituli aut conventus adhibendi art. 21; de
141756. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
denique
iudiciales: de forma peragendarum inquisitionum art. 23; de
norma testimonium capituli aut conventus adhibendi art. 21; de minutioribus aliquot
conventibus abrogatis art. 3; de taxis judicialibus art. 7. et 24; denique de termino in quo
motae de proprietate possessionum lites debeant definiri art. 25.
11 (a) In conclusione decreti 1351. ita loquitur: "consideratis fidelibus
obsequiis... quibus in cunctis nostris... negotiis... prosperis pariter et
141757. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
art. 7. et 24; denique de termino in quo
motae de proprietate possessionum lites debeant definiri art. 25.
11 (a) In conclusione decreti 1351. ita loquitur: "consideratis fidelibus
obsequiis... quibus in cunctis nostris... negotiis... prosperis pariter et adversis,
specialiter vero in sumenda vindicta innoxii sanguinis... fratris nostri... intrepide se
submittendo... nostrae majestati studuerunt complacere."
12 (b) De prima expeditione testimonium praebet synchronus author, dum
ait:
141758. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in sumenda vindicta innoxii sanguinis... fratris nostri... intrepide se
submittendo... nostrae majestati studuerunt complacere."
12 (b) De prima expeditione testimonium praebet synchronus author, dum
ait: "communicato consilio suorum principum, militum et baronum". 13 De
altera instrumentum a Pray prolatum: "matre nostra, ac aliis praelatis, ac regni nostri
baronibus, diu super hoc, et mature deliberantes," vide Vestigia Diaetarum pag.
185 et 186.
14 (c) Omnia haec in
141759. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(b) De prima expeditione testimonium praebet synchronus author, dum
ait: "communicato consilio suorum principum, militum et baronum". 13 De
altera instrumentum a Pray prolatum: "matre nostra, ac aliis praelatis, ac regni nostri
baronibus, diu super hoc, et mature deliberantes," vide Vestigia Diaetarum pag.
185 et 186.
14 (c) Omnia haec in diaeta fuisse pertractata synchronum Chronicon
Budense testatur, cujus authoritati hac in re tuto deferre licet.
141760. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ait: "communicato consilio suorum principum, militum et baronum". 13 De
altera instrumentum a Pray prolatum: "matre nostra, ac aliis praelatis, ac regni nostri
baronibus, diu super hoc, et mature deliberantes," vide Vestigia Diaetarum pag.
185 et 186.
14 (c) Omnia haec in diaeta fuisse pertractata synchronum Chronicon
Budense testatur, cujus authoritati hac in re tuto deferre licet.
§ 36 Nobiles lucro camerae non subjecit.
1 Non
141761. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
decreto § 33-us id tantum importat quod nobiles de persoluto a subditis suis lucro camerae
quietantias excipere debuerint, ita Ludovicaeus articulus 11-us nihil aliud significare
potest quam quod nobiles lucrum camerae a subditis suis exigere et aerario
regio inferre debuerint. 5 Explicationem hanc confirmat prolatum a Pray
instrumentum (a); si enim Ludovicus unquam pecuniis egebat, tunc certe his opus habuit dum
Neapolitanam susciperet expeditionem; et tamen hac etiam occasione tantum civitatibus
141762. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
suis exigere et aerario
regio inferre debuerint. 5 Explicationem hanc confirmat prolatum a Pray
instrumentum (a); si enim Ludovicus unquam pecuniis egebat, tunc certe his opus habuit dum
Neapolitanam susciperet expeditionem; et tamen hac etiam occasione tantum civitatibus
regalibus et reginalibus nec non villis liberis certam pecuniariam summam eum imposuisse ex
eodem instrumento apparet.
6 (a) Vide Vestigia Diaetarum pag. 186.
141763. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regio inferre debuerint. 5 Explicationem hanc confirmat prolatum a Pray
instrumentum (a); si enim Ludovicus unquam pecuniis egebat, tunc certe his opus habuit dum
Neapolitanam susciperet expeditionem; et tamen hac etiam occasione tantum civitatibus
regalibus et reginalibus nec non villis liberis certam pecuniariam summam eum imposuisse ex
eodem instrumento apparet.
6 (a) Vide Vestigia Diaetarum pag. 186.
§ 37 Neque dependendo in naulis et teloniis
141764. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regalibus et reginalibus nec non villis liberis certam pecuniariam summam eum imposuisse ex
eodem instrumento apparet.
6 (a) Vide Vestigia Diaetarum pag. 186.
§ 37 Neque dependendo in naulis et teloniis censui.
1 Major est circa articulum 15-um difficultas; cum enim ibi id tantum
constituatur ut nobiles, si alias quam per locum tributorum transire possunt, per haec
tributorum loca transire non cogantur, videtur innui, quod si a contrario
141765. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ne, si nuptiarum causa telonium transeunt,
una argenti marca, prout abusive invaluerat, ab iisdem exigatur, adeoque ordinaria tributi
depensio a contrario hic quoque supponi videatur.
2 Verum inter plurima, quae hactenus coram judiciis producta sunt, et
hujus et anteriorum aetatum instrumentis, nullum adhuc ejusmodi in medium prolatum est e quo
usus persolvendi a nobilibus seu telonii seu nauli census elici potuisset. 3
Imo prostant elargita et a Ludovico I et ab ejus decessoribus compluribus civitatibus
141766. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
causa telonium transeunt,
una argenti marca, prout abusive invaluerat, ab iisdem exigatur, adeoque ordinaria tributi
depensio a contrario hic quoque supponi videatur.
2 Verum inter plurima, quae hactenus coram judiciis producta sunt, et
hujus et anteriorum aetatum instrumentis, nullum adhuc ejusmodi in medium prolatum est e quo
usus persolvendi a nobilibus seu telonii seu nauli census elici potuisset. 3
Imo prostant elargita et a Ludovico I et ab ejus decessoribus compluribus civitatibus
privilegia
141767. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Verum inter plurima, quae hactenus coram judiciis producta sunt, et
hujus et anteriorum aetatum instrumentis, nullum adhuc ejusmodi in medium prolatum est e quo
usus persolvendi a nobilibus seu telonii seu nauli census elici potuisset. 3
Imo prostant elargita et a Ludovico I et ab ejus decessoribus compluribus civitatibus
privilegia per quae cives ipsi a persolvendis ejusmodi tributi immunes pronunciantur (a).
4 Quis jam credat immunibus a censu hoc civibus nobiles eidem subjici
potuisse? 5 Nullum certe
141768. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quae hactenus coram judiciis producta sunt, et
hujus et anteriorum aetatum instrumentis, nullum adhuc ejusmodi in medium prolatum est e quo
usus persolvendi a nobilibus seu telonii seu nauli census elici potuisset. 3
Imo prostant elargita et a Ludovico I et ab ejus decessoribus compluribus civitatibus
privilegia per quae cives ipsi a persolvendis ejusmodi tributi immunes pronunciantur (a).
4 Quis jam credat immunibus a censu hoc civibus nobiles eidem subjici
potuisse? 5 Nullum certe majoribus studiis
141769. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
6 Produxit ille privilegium Belae III de 1139, confirmationem ejus a Bela IV
factam de 1254; civitas e contra produxit mandatum Ludovici I de 1352. adeoque unico post
articulos, de quibus sermo est, anno tardius emanatum, quo prohibet mercatoribus et
viatoribus, ne evitandi tributi causa per collaterales vias commeare praesumant, quin illic vel civium, minus nobilium faciat mentionem. 7 Quid multa?
art. 85:1492 iisdem ferme verbis quibus hi duo Ludovicaei articuli conceptus est, et
141770. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et
viatoribus, ne evitandi tributi causa per collaterales vias commeare praesumant, quin illic vel civium, minus nobilium faciat mentionem. 7 Quid multa?
art. 85:1492 iisdem ferme verbis quibus hi duo Ludovicaei articuli conceptus est, et tamen
sub Vladislao nobiles aliquo tributi generi subjectos fuisse nemo affirmabit qui vel levem
statisticae Hungariae tincturam habet. 8 Ut adeo sensum provocatarum legum
non nisi imperitia compilatoris, prout id saepius usuvenit, adeo ambiguum evasisse
141771. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et tamen
sub Vladislao nobiles aliquo tributi generi subjectos fuisse nemo affirmabit qui vel levem
statisticae Hungariae tincturam habet. 8 Ut adeo sensum provocatarum legum
non nisi imperitia compilatoris, prout id saepius usuvenit, adeo ambiguum evasisse et
Ludovicum status regni sicut in aliis praerogativis, ita in hac etiam non dependendi nauli
et telonii census immunitate conservasse appareat.
9 (a) In antiquissimo, quod adhuc eruere potui, civitatis Varasdinensis
privilegio de 1209. dicitur:
141772. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
statisticae Hungariae tincturam habet. 8 Ut adeo sensum provocatarum legum
non nisi imperitia compilatoris, prout id saepius usuvenit, adeo ambiguum evasisse et
Ludovicum status regni sicut in aliis praerogativis, ita in hac etiam non dependendi nauli
et telonii census immunitate conservasse appareat.
9 (a) In antiquissimo, quod adhuc eruere potui, civitatis Varasdinensis
privilegio de 1209. dicitur: "Nullum autem burghenses tributum et tricesimam solvere
tenentur, nisi qui vadit in Theutoniam."
141773. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sicut in aliis praerogativis, ita in hac etiam non dependendi nauli
et telonii census immunitate conservasse appareat.
9 (a) In antiquissimo, quod adhuc eruere potui, civitatis Varasdinensis
privilegio de 1209. dicitur: "Nullum autem burghenses tributum et tricesimam solvere
tenentur, nisi qui vadit in Theutoniam."
10 In privilegio civitatis Pestiensis de 1224: "Item infra limites regni
nostri ab omni tributo, salva tricesima, sint exempti."
11 In privilegio civitatis
141774. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
exactionis talliae, seu collectae, vel cujuslibet publicae functionis subire volumus."
12 In privilegio civitatis Szakolczensis de 1382. ipse Ludovicus ita
loquitur: "quod ipsi de rebus, ac bonis, ac mercibus ipsorum propriis ad solutionem
tricesimae et tributi per totum ambitum regni nostri ubique non teneantur".
13 Quid? quod Vagner in Anal. Saaros. produxerit pag. 511-a
donationem Andreae II super terra Frigidi fontis appellata FF. Sepulchri Hyerosolimitani
elargitam, ubi dicit: "Et a
141775. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et tributi per totum ambitum regni nostri ubique non teneantur".
13 Quid? quod Vagner in Anal. Saaros. produxerit pag. 511-a
donationem Andreae II super terra Frigidi fontis appellata FF. Sepulchri Hyerosolimitani
elargitam, ubi dicit: "Et a iobbagionibus eorum nullum tributum aliquis tributariorum in
foris et pontibus deposcat."
§ 38 Corregentia primum inducta.
1 Sub Ludovico novum constitutionis objectum, corregentia, primum
invaluit.
141776. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
13 Quid? quod Vagner in Anal. Saaros. produxerit pag. 511-a
donationem Andreae II super terra Frigidi fontis appellata FF. Sepulchri Hyerosolimitani
elargitam, ubi dicit: "Et a iobbagionibus eorum nullum tributum aliquis tributariorum in
foris et pontibus deposcat."
§ 38 Corregentia primum inducta.
1 Sub Ludovico novum constitutionis objectum, corregentia, primum
invaluit. 2 Ornata fuit hac dignitate Elisabetha Ludovici mater; an tamen
141777. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
mariti sui Caroli, an mero Ludovici arbitrio, an
statuum voluntate delata fuerit, necdum est in comperto. 3 Si dignitati huic
nulla alia quam honoris consilii formalitatisque illius praerogativa adhaesit ut in
privilegiis clausula: "de voluntate etiam et consensu" adhibeatur, non excessit limites
potestatis suae Ludovicus si honorem hunc matri proprio etiam nutu detulit.
4 Verum si dignitas haec id etiam juris involvebat ut corregens absente aut
mortuo rege regnum moderari possit, id certe de systemate
141778. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
res ejus continuo afflictas fuisse.
4 (a) Vide ejus conclusionem.
§ 40 Maria
40. tit Maria: Mariae B
et Andreae et omnium praedecessorum regum constitutiones confirmavit, sed non
tempore coronationis, ast serius.
1 Maria virtute comitialis, quod memoravimus, 1378. decreti post obitum
patris absque omni impedimento solium conscendit. 2 Quod
141779. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
continuo afflictas fuisse.
4 (a) Vide ejus conclusionem.
§ 40 Maria
40. tit Maria: Mariae B
et Andreae et omnium praedecessorum regum constitutiones confirmavit, sed non
tempore coronationis, ast serius.
1 Maria virtute comitialis, quod memoravimus, 1378. decreti post obitum
patris absque omni impedimento solium conscendit. 2 Quod
141780. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
absque omni impedimento solium conscendit. 2 Quod inaugurale
deposuerit iuramentum vix dubitari potest, quanquam nullum adhuc ejus rei vestigium erutum
sit. 3 Capitulationi tamen alicui vix subscripserit cum confirmationem
constitutionis Andreanae et Ludovicaei decreti primum 1384. ad preces statuum ediderit (a).
4 Exortis propter Caroli parvi caedem turbis Maria sequenti statim anno
1385. 8-a Novembris comitia Budae celebravit (b) quibus, cum status non jam Ludovici tantum
et Andreae II decretorum, sed
141781. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
constitutionis Andreanae et Ludovicaei decreti primum 1384. ad preces statuum ediderit (a).
4 Exortis propter Caroli parvi caedem turbis Maria sequenti statim anno
1385. 8-a Novembris comitia Budae celebravit (b) quibus, cum status non jam Ludovici tantum
et Andreae II decretorum, sed omnium a quibusvis regibus Hungariae concessarum libertatum
confirmationem peterent, hanc generalibus terminis 15-a Novembris elargita est.
5 (a) "Praelatorum (sunt verba Diplomatis) baronum, nec non procerum, et
nobilium
141782. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tantum
et Andreae II decretorum, sed omnium a quibusvis regibus Hungariae concessarum libertatum
confirmationem peterent, hanc generalibus terminis 15-a Novembris elargita est.
5 (a) "Praelatorum (sunt verba Diplomatis) baronum, nec non procerum, et
nobilium regni nostri coetus et universitatis identitas... missis ad nos eorum nunciis."
6 E quo patet diploma quidem in diaeta non emanasse, nuncios tamen e
comitiis missos fuisse.
7 (b) Vide diploma hoc in praefatione,
141783. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sed omnium a quibusvis regibus Hungariae concessarum libertatum
confirmationem peterent, hanc generalibus terminis 15-a Novembris elargita est.
5 (a) "Praelatorum (sunt verba Diplomatis) baronum, nec non procerum, et
nobilium regni nostri coetus et universitatis identitas... missis ad nos eorum nunciis."
6 E quo patet diploma quidem in diaeta non emanasse, nuncios tamen e
comitiis missos fuisse.
7 (b) Vide diploma hoc in praefatione, Vestigia Diaetarum p.
59.
141784. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hoc in praefatione, Vestigia Diaetarum p.
59.
§ 41 Corregentem habuit non Sigismundum, sed matrem Elisabetham.
1 Invecto jam corregentiae usu, cum Ludovicus Sigismundum in filium
adoptaverit et successio Mariae cum sponso suo, ut jam vidimus, per status delata fuerit,
debuisset huic adminus corregentiae honor deferri. 2 Verum Elisabetha
junior, Mariae mater, exemplo Elisabethae senioris, Ludovici matris, quae perinde
corregentiae honore functa est,
141785. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
status non jam viritim, sed per nuncios, seu repraesentantes ad comitia tum
primum evocari coperint. 2 Adhuc enim Ludovicus I §-o 4-o, adhuc Maria ipsa
in edita superiore anno decreti Andreae II confirmatione §-o 3-o "praelatorum, baronum,
nobilium coetum et universitatis identitatem" nominat. 3 In diplomate 1385.
jam de "quatuor potioribus nobilibus de singulis regni comitatibus ad comitia revocatis"
loquitur (a).
Quomodo id perfici potuerit?
4
141786. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
illud per subsequum statim statuum assensum comprobari, cum illi usum hunc longo postea
tempore, ut mox videbimus, retinuerint.
16 (a) "Sic videlicet (verba sunt diplomatis) ut de singulis ipsius regni
nostri comitatibus quatuor potiores nobiles ad diem et locum praedictos convenire
debuissent."
17 (b) Dum pro cognoscendis actibus potentiariis palatini ejusmodi
congregationem praefixerunt, proclamata congregatio, dum vero pro
malefactoribus
141787. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quod in congregatione nostra
generali comitatus Tolnensis... pro compescendis furibus, latronibus, falsariis, seu
falsorum sigillorum conservatoribus eradicandis, nec non quibuslibet querulantibus justitia
impendenda celebrata". 19 En sedriam criminalem et civilem!
20 Reipsa enim tulit palatinus sententiam contumaciae in causa civili.
21 Procedebant autem palatini absque interventu comitis parochiani, cum
vicecomitibus judicibus nobilium, et juratis assessoribus.
22 Habeo
141788. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
impendenda celebrata". 19 En sedriam criminalem et civilem!
20 Reipsa enim tulit palatinus sententiam contumaciae in causa civili.
21 Procedebant autem palatini absque interventu comitis parochiani, cum
vicecomitibus judicibus nobilium, et juratis assessoribus.
22 Habeo complures adjudicatorias e quibus patet palatinos ejusmodi
congregationes pro comitatu Iaurinensi et Comaromiensi, pro Gömöriensi et Tolnensi, pro
Neogradensi et Honthensi simul celebrasse. 23 Imo legi
141789. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
21 Procedebant autem palatini absque interventu comitis parochiani, cum
vicecomitibus judicibus nobilium, et juratis assessoribus.
22 Habeo complures adjudicatorias e quibus patet palatinos ejusmodi
congregationes pro comitatu Iaurinensi et Comaromiensi, pro Gömöriensi et Tolnensi, pro
Neogradensi et Honthensi simul celebrasse. 23 Imo legi adjudicatorias e
quibus patet pro tribus comitatibus simul congregationem celebratam fuisse.
24 Caeterum constat quod Hungari inde ab
141790. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
palatini absque interventu comitis parochiani, cum
vicecomitibus judicibus nobilium, et juratis assessoribus.
22 Habeo complures adjudicatorias e quibus patet palatinos ejusmodi
congregationes pro comitatu Iaurinensi et Comaromiensi, pro Gömöriensi et Tolnensi, pro
Neogradensi et Honthensi simul celebrasse. 23 Imo legi adjudicatorias e
quibus patet pro tribus comitatibus simul congregationem celebratam fuisse.
24 Caeterum constat quod Hungari inde ab exordio regni usque finem
141791. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
parochiani, cum
vicecomitibus judicibus nobilium, et juratis assessoribus.
22 Habeo complures adjudicatorias e quibus patet palatinos ejusmodi
congregationes pro comitatu Iaurinensi et Comaromiensi, pro Gömöriensi et Tolnensi, pro
Neogradensi et Honthensi simul celebrasse. 23 Imo legi adjudicatorias e
quibus patet pro tribus comitatibus simul congregationem celebratam fuisse.
24 Caeterum constat quod Hungari inde ab exordio regni usque finem
secundae epochae politica et judicialia
141792. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Neogradensi et Honthensi simul celebrasse. 23 Imo legi adjudicatorias e
quibus patet pro tribus comitatibus simul congregationem celebratam fuisse.
24 Caeterum constat quod Hungari inde ab exordio regni usque finem
secundae epochae politica et judicialia simultanee in comitatibus pertractaverint,
ipsarumque politicarum ordinationem effectum potissime via juris procuraverint.
25 Patet id e vetustis palatinorum adjudicatoriis qui se eas e generali
comitatus T. congregatione edidisse profiteatur.
141793. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
effectum potissime via juris procuraverint.
25 Patet id e vetustis palatinorum adjudicatoriis qui se eas e generali
comitatus T. congregatione edidisse profiteatur. 26 Nec obstat quod in
iisdem adjudicatoriis secum vicecomitibus, judicibus nobilium, et juratis assessoribus
processisse exprimant. 27 Hi enim tantum magistratum comitatus reipsa
constituebant. 28 E voce tamen generalis congregatio reliquam etiam
comitatus nobilitatem congregatam fuisse satis apparet. 29 Apparet etiam e
141794. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
E voce tamen generalis congregatio reliquam etiam
comitatus nobilitatem congregatam fuisse satis apparet. 29 Apparet etiam e
Sigismundi decreti 2 articulo 5-o ubi dicitur "in congregationibus, ac generalibus
judiciis", ut adeo voces judicia et congregationes synonimas
fuisse appareat.
30 (c) "Demum ipso termino (verba sunt diplomatis) feliciter adveniente
ipsisque nobilibus universaliter in locum praedictum juxta Nostrae Celsitudinis decretum
convenientibus.
141795. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in comperto.
2 Ita primum via adoptionis ad solium perveniendi exemplum in Sigismundo
editum est. 3 Ita jam tum a linea Andegavensi status recesserunt; ita
denique eliberata subinde e carcere Maria exaequati jam etiam hac epocha inter maritum et
conjugem imperii exemplum positum est. 4 Ab eo enim tempore donationes,
praecipuum juris majestatici exercitium, et a Sigismundo et Maria emanabant, in plerisque
autem earum singulus conjugum alterius per clausulam de voluntate et consensu
141796. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Ita jam tum a linea Andegavensi status recesserunt; ita
denique eliberata subinde e carcere Maria exaequati jam etiam hac epocha inter maritum et
conjugem imperii exemplum positum est. 4 Ab eo enim tempore donationes,
praecipuum juris majestatici exercitium, et a Sigismundo et Maria emanabant, in plerisque
autem earum singulus conjugum alterius per clausulam de voluntate et consensu
meminit.
§ 44 Primus de successione regni cum exteris principibus pacisci Sigismundus
141797. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
linea Andegavensi status recesserunt; ita
denique eliberata subinde e carcere Maria exaequati jam etiam hac epocha inter maritum et
conjugem imperii exemplum positum est. 4 Ab eo enim tempore donationes,
praecipuum juris majestatici exercitium, et a Sigismundo et Maria emanabant, in plerisque
autem earum singulus conjugum alterius per clausulam de voluntate et consensu
meminit.
§ 44 Primus de successione regni cum exteris principibus pacisci Sigismundus coepit.
141798. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
epocha inter maritum et
conjugem imperii exemplum positum est. 4 Ab eo enim tempore donationes,
praecipuum juris majestatici exercitium, et a Sigismundo et Maria emanabant, in plerisque
autem earum singulus conjugum alterius per clausulam de voluntate et consensu
meminit.
§ 44 Primus de successione regni cum exteris principibus pacisci Sigismundus coepit.
1 Sigismundus primus de successione regni Hungariae, tamquam de re, quam
in proprietate
141799. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
egit ac regni constitutio admittebat. 2 Nam praeter habitum 1395. regni
Sclavoniae conventum (a) nulla in Hungaria comitia usque 1403. egisse memoratur.
3 Prima enim, quam 1401. dedit amnistiam (b) in forma tantum diplomatis
emanavit, et ideo, ut effectum producat, debuit 1403. (c) diaetaliter iterari; atque hic
ipse arbitrarius agendi modus in illas, quas postea perpessus est, calamitates eum conjecit,
et cum partim ejus captivitas, partim frequens et diuturna e regno absentia frenum
optimatibus
141800. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
3 Prima enim, quam 1401. dedit amnistiam (b) in forma tantum diplomatis
emanavit, et ideo, ut effectum producat, debuit 1403. (c) diaetaliter iterari; atque hic
ipse arbitrarius agendi modus in illas, quas postea perpessus est, calamitates eum conjecit,
et cum partim ejus captivitas, partim frequens et diuturna e regno absentia frenum
optimatibus laxasset, coepta sub Maria olygarchia adeo caput etulit ut ipse jam agnoverit
malo huic non alia quam comitiorum via posse obviari. 4 Itaque ab anno 1403.
141801. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
amnistiam (b) in forma tantum diplomatis
emanavit, et ideo, ut effectum producat, debuit 1403. (c) diaetaliter iterari; atque hic
ipse arbitrarius agendi modus in illas, quas postea perpessus est, calamitates eum conjecit,
et cum partim ejus captivitas, partim frequens et diuturna e regno absentia frenum
optimatibus laxasset, coepta sub Maria olygarchia adeo caput etulit ut ipse jam agnoverit
malo huic non alia quam comitiorum via posse obviari. 4 Itaque ab anno 1403.
frequentiores jam diaetas celebrare statumque regni jam
141802. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
frequentiores jam diaetas celebrare statumque regni jam cum ipsa natione ordinare coepit.
5 (a) Thurocz. part. 4. cap. 12.
6 (b) Nec obstat quod se cum praelatis, baronibus, proceribus, nobilibus
reconciliatum dicat et quod tacto vivificae crucis signo jure jurandi promittat... haec enim
omnia etiam in diplomate dici possunt.
7 (c) Hanc jam reipsa e comitiis emanasse clausula illa ostendit, "ad
instantiam... baronum, procerum, et nobilium hic nobiscum personaliter
141803. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nobilibus
reconciliatum dicat et quod tacto vivificae crucis signo jure jurandi promittat... haec enim
omnia etiam in diplomate dici possunt.
7 (c) Hanc jam reipsa e comitiis emanasse clausula illa ostendit, "ad
instantiam... baronum, procerum, et nobilium hic nobiscum personaliter existentium."
§ 46 Admisso sub Sigismundo civitatibus jure suffragii, constitutio tantisper in
democratiam inclinat.
1 Per horum
141804. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
civitatibus jure suffragii, constitutio tantisper in
democratiam inclinat.
1 Per horum comitiorum occasionem notabilis iterum in constitutione
Hungariae facta est commutatio, ideo quod non tantum civitatibus liberis (a), sed regalibus
etiam, et reginalibus (b), imo villis etiam liberis, id est oppidis privilegiatis jus
suffragii in comitiis delatum fuerit, sicque constitutio Hungariae denuo ad democratiam
tantisper inclinaverit.
2 Civitatum legatorum nulla amplius in praefationibus
141805. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
constitutio Hungariae denuo ad democratiam
tantisper inclinaverit.
2 Civitatum legatorum nulla amplius in praefationibus subsequorum
decretorum fit mentio. 3 Cum tamen civitatis Bartphensis ad anni 1457. (c),
1458. (d), 1490. (e), et 1492. (f) comitia evocatoriae jam prolatae sint, easdem inde a
Sigismundi temporibus in usu suffragiorum permansisse dubitari nequit.
4 Quod numerum mittendorum per civitates ad diaetam nunciorum adtinet,
videtur reges id proprio civitatum arbitrio
141806. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
videtur reges id proprio civitatum arbitrio reliquissse, aut adminus infra tres quatuorve
nunquam restrixisse (g).
5 (a) In ingressu decreti de 1405. §-o 3-o dicitur: "convocatis ex omnibus
regni nostri comitatibus ac districtibus civitatum, oppidorum et liberarum villarum regiae
jurisdictioni pertinentium nunciis."
6 (b) Aliae erant civitates liberae, quae postea regiae compellatae sunt,
et in decreti hujus articulo 4-o principaliores vocantur. 7 Hae ne regis
quidem dominicam
141807. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§-o 3-o dicitur: "convocatis ex omnibus
regni nostri comitatibus ac districtibus civitatum, oppidorum et liberarum villarum regiae
jurisdictioni pertinentium nunciis."
6 (b) Aliae erant civitates liberae, quae postea regiae compellatae sunt,
et in decreti hujus articulo 4-o principaliores vocantur. 7 Hae ne regis
quidem dominicam potestatem agnoscebant, ut adeo perperam invaluerit ille modus modernus
loquendi quod rex sit civitatum regiarum dominus terrestris, aliae villae liberae, seu
oppida, quae
141808. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
invaluerit ille modus modernus
loquendi quod rex sit civitatum regiarum dominus terrestris, aliae villae liberae, seu
oppida, quae dominicam quidem agnoscebant potestatem, quorum tamen incolae propriorum
fundorum proprietate in tantum gaudebant, quod eos libere vendere et emere potuerint.
8 Quae ex his ad regem aut reginam spectabant, regales vel reginales
vocabantur. 9 De primis intelligi debet decreti hujus articulus 10-us, de
posterioribus articulus 13.
10 (c) Vestigia
141809. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
8 Quae ex his ad regem aut reginam spectabant, regales vel reginales
vocabantur. 9 De primis intelligi debet decreti hujus articulus 10-us, de
posterioribus articulus 13.
10 (c) Vestigia Diaetarum pag. 288. et 289-a.
11 (d) Ibidem pag. 297. 331. et 333.
12 (e) Ibidem pag. 406. et 412.
13 (f) Ibidem pag. 414.
14 (g) In provocatis enim regalibus de 1457.
141810. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regales vel reginales
vocabantur. 9 De primis intelligi debet decreti hujus articulus 10-us, de
posterioribus articulus 13.
10 (c) Vestigia Diaetarum pag. 288. et 289-a.
11 (d) Ibidem pag. 297. 331. et 333.
12 (e) Ibidem pag. 406. et 412.
13 (f) Ibidem pag. 414.
14 (g) In provocatis enim regalibus de 1457. dicitur Cassoviensibus:
"quatenus certum et notabilem numerum
141811. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
articulus 10-us, de
posterioribus articulus 13.
10 (c) Vestigia Diaetarum pag. 288. et 289-a.
11 (d) Ibidem pag. 297. 331. et 333.
12 (e) Ibidem pag. 406. et 412.
13 (f) Ibidem pag. 414.
14 (g) In provocatis enim regalibus de 1457. dicitur Cassoviensibus:
"quatenus certum et notabilem numerum ex concivibus vestris... mittere debeatis."
15 Bartphensibus vero dicitur:
141812. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pag. 297. 331. et 333.
12 (e) Ibidem pag. 406. et 412.
13 (f) Ibidem pag. 414.
14 (g) In provocatis enim regalibus de 1457. dicitur Cassoviensibus:
"quatenus certum et notabilem numerum ex concivibus vestris... mittere debeatis."
15 Bartphensibus vero dicitur: "quatenus quatuor aut duos ex vobis, juxta
exigentiam civitatis vestrae, cum pleno mandato transmittatis." 16 In
regalibus 1458. dicitur: "Mittere
141813. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
juxta
exigentiam civitatis vestrae, cum pleno mandato transmittatis." 16 In
regalibus 1458. dicitur: "Mittere poteritis certos ex vobis cum pleno mandato ad
conventionem generalem". 17 In aliis ejusdem anni regalibus dicitur:
"quatenus tot et tantos ex vobis, ad quos scilicet sigillum vestrae civitatis honeste credi
potest, mittere et destinare debeatis." 18 In regalibus 1490. dicitur: "cum
itaque vos pars et membra ejusdem regni sitis... tres aut quatuor de medio vestri cum plena
vestra
141814. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regalibus 1458. dicitur: "Mittere poteritis certos ex vobis cum pleno mandato ad
conventionem generalem". 17 In aliis ejusdem anni regalibus dicitur:
"quatenus tot et tantos ex vobis, ad quos scilicet sigillum vestrae civitatis honeste credi
potest, mittere et destinare debeatis." 18 In regalibus 1490. dicitur: "cum
itaque vos pars et membra ejusdem regni sitis... tres aut quatuor de medio vestri cum plena
vestra facultate mittatis." 19 In aliis ejusdem anni regalibus dicitur:
"Quatenus aliquot
141815. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
generalem". 17 In aliis ejusdem anni regalibus dicitur:
"quatenus tot et tantos ex vobis, ad quos scilicet sigillum vestrae civitatis honeste credi
potest, mittere et destinare debeatis." 18 In regalibus 1490. dicitur: "cum
itaque vos pars et membra ejusdem regni sitis... tres aut quatuor de medio vestri cum plena
vestra facultate mittatis." 19 In aliis ejusdem anni regalibus dicitur:
"Quatenus aliquot notabiles de vestri medio eligere et transmittere velitis."
20 Denique in regalibus
141816. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
In regalibus 1490. dicitur: "cum
itaque vos pars et membra ejusdem regni sitis... tres aut quatuor de medio vestri cum plena
vestra facultate mittatis." 19 In aliis ejusdem anni regalibus dicitur:
"Quatenus aliquot notabiles de vestri medio eligere et transmittere velitis."
20 Denique in regalibus 1492. dixitur: "quatenus ad hanc diaetam aliquot
potiores de vestri medio transmittere debeatis."
§ 47 Ne hac quidem occasione aequilibrium inter corpora legislativa
141817. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
consilia suscepta sint. 2 Ita aucto praevie civitatum, quae prima
sunt commercii incunabula, numero multisque ex illis ad internam externamve securitatem iis
procurandam muro cinctis, status illarum decreto 2-o regulatur, quoad
aequalitatem ponderum et mensurarum, articulo 1-o et decreto 3-o articulo 6,
quoad
48.2 quoad pro quod utrinque scripsi
earum judicia, art. 4, 8, et 12; denique quoad census regi debitos, art. 10.
141818. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Ita aucto praevie civitatum, quae prima
sunt commercii incunabula, numero multisque ex illis ad internam externamve securitatem iis
procurandam muro cinctis, status illarum decreto 2-o regulatur, quoad
aequalitatem ponderum et mensurarum, articulo 1-o et decreto 3-o articulo 6,
quoad
48.2 quoad pro quod utrinque scripsi
earum judicia, art. 4, 8, et 12; denique quoad census regi debitos, art. 10. et 13.
141819. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quoad
aequalitatem ponderum et mensurarum, articulo 1-o et decreto 3-o articulo 6,
quoad
48.2 quoad pro quod utrinque scripsi
earum judicia, art. 4, 8, et 12; denique quoad census regi debitos, art. 10. et 13.
3 Ita commercium regulatur eodem decreto 2-o quoad usum monetae art. 18.
et 19, decreto 3. art. 7-o et decreto 6. art. 12; quoad vectigalia art. 15. et 17; per
prohibitum extraneum salem art. 20.
141820. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et mensurarum, articulo 1-o et decreto 3-o articulo 6,
quoad
48.2 quoad pro quod utrinque scripsi
earum judicia, art. 4, 8, et 12; denique quoad census regi debitos, art. 10. et 13.
3 Ita commercium regulatur eodem decreto 2-o quoad usum monetae art. 18.
et 19, decreto 3. art. 7-o et decreto 6. art. 12; quoad vectigalia art. 15. et 17; per
prohibitum extraneum salem art. 20. et decreto 3. art. 18; per sublata, quae
141821. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quoad pro quod utrinque scripsi
earum judicia, art. 4, 8, et 12; denique quoad census regi debitos, art. 10. et 13.
3 Ita commercium regulatur eodem decreto 2-o quoad usum monetae art. 18.
et 19, decreto 3. art. 7-o et decreto 6. art. 12; quoad vectigalia art. 15. et 17; per
prohibitum extraneum salem art. 20. et decreto 3. art. 18; per sublata, quae obreptitie
tantum erecta fuerunt, telonia art. 17. et 18; quoad pannum all'ingrosso et
141822. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quod utrinque scripsi
earum judicia, art. 4, 8, et 12; denique quoad census regi debitos, art. 10. et 13.
3 Ita commercium regulatur eodem decreto 2-o quoad usum monetae art. 18.
et 19, decreto 3. art. 7-o et decreto 6. art. 12; quoad vectigalia art. 15. et 17; per
prohibitum extraneum salem art. 20. et decreto 3. art. 18; per sublata, quae obreptitie
tantum erecta fuerunt, telonia art. 17. et 18; quoad pannum all'ingrosso et
alla minuta
141823. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
earum judicia, art. 4, 8, et 12; denique quoad census regi debitos, art. 10. et 13.
3 Ita commercium regulatur eodem decreto 2-o quoad usum monetae art. 18.
et 19, decreto 3. art. 7-o et decreto 6. art. 12; quoad vectigalia art. 15. et 17; per
prohibitum extraneum salem art. 20. et decreto 3. art. 18; per sublata, quae obreptitie
tantum erecta fuerunt, telonia art. 17. et 18; quoad pannum all'ingrosso et
alla minuta vendendum articulo 2; denique per sublatum civitatis
141824. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et 12; denique quoad census regi debitos, art. 10. et 13.
3 Ita commercium regulatur eodem decreto 2-o quoad usum monetae art. 18.
et 19, decreto 3. art. 7-o et decreto 6. art. 12; quoad vectigalia art. 15. et 17; per
prohibitum extraneum salem art. 20. et decreto 3. art. 18; per sublata, quae obreptitie
tantum erecta fuerunt, telonia art. 17. et 18; quoad pannum all'ingrosso et
alla minuta vendendum articulo 2; denique per sublatum civitatis Budensis
monopolium art. 11. 4 Duas
141825. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regulatur eodem decreto 2-o quoad usum monetae art. 18.
et 19, decreto 3. art. 7-o et decreto 6. art. 12; quoad vectigalia art. 15. et 17; per
prohibitum extraneum salem art. 20. et decreto 3. art. 18; per sublata, quae obreptitie
tantum erecta fuerunt, telonia art. 17. et 18; quoad pannum all'ingrosso et
alla minuta vendendum articulo 2; denique per sublatum civitatis Budensis
monopolium art. 11. 4 Duas tamen commercio summe noxias leges ignorantia
saeculi expressit, nimirum de auro et argento non
141826. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
art. 18.
et 19, decreto 3. art. 7-o et decreto 6. art. 12; quoad vectigalia art. 15. et 17; per
prohibitum extraneum salem art. 20. et decreto 3. art. 18; per sublata, quae obreptitie
tantum erecta fuerunt, telonia art. 17. et 18; quoad pannum all'ingrosso et
alla minuta vendendum articulo 2; denique per sublatum civitatis Budensis
monopolium art. 11. 4 Duas tamen commercio summe noxias leges ignorantia
saeculi expressit, nimirum de auro et argento non caelato nec evehendo, nec invehendo art.
141827. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
art. 17. et 18; quoad pannum all'ingrosso et
alla minuta vendendum articulo 2; denique per sublatum civitatis Budensis
monopolium art. 11. 4 Duas tamen commercio summe noxias leges ignorantia
saeculi expressit, nimirum de auro et argento non caelato nec evehendo, nec invehendo art.
15. et 21, et de prohibita intraneorum cum exteris quaestoribus societate, articulo 16.
5 Ita etiam status colonorum regulatur quoad liberam migrationem articulo
5-o et decreto 3.o art. 15. et 16;
141828. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
alla minuta vendendum articulo 2; denique per sublatum civitatis Budensis
monopolium art. 11. 4 Duas tamen commercio summe noxias leges ignorantia
saeculi expressit, nimirum de auro et argento non caelato nec evehendo, nec invehendo art.
15. et 21, et de prohibita intraneorum cum exteris quaestoribus societate, articulo 16.
5 Ita etiam status colonorum regulatur quoad liberam migrationem articulo
5-o et decreto 3.o art. 15. et 16; quoad eorum judicia decreto 3. art. 10.
6
141829. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
minuta vendendum articulo 2; denique per sublatum civitatis Budensis
monopolium art. 11. 4 Duas tamen commercio summe noxias leges ignorantia
saeculi expressit, nimirum de auro et argento non caelato nec evehendo, nec invehendo art.
15. et 21, et de prohibita intraneorum cum exteris quaestoribus societate, articulo 16.
5 Ita etiam status colonorum regulatur quoad liberam migrationem articulo
5-o et decreto 3.o art. 15. et 16; quoad eorum judicia decreto 3. art. 10.
6 Denique
141830. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
expressit, nimirum de auro et argento non caelato nec evehendo, nec invehendo art.
15. et 21, et de prohibita intraneorum cum exteris quaestoribus societate, articulo 16.
5 Ita etiam status colonorum regulatur quoad liberam migrationem articulo
5-o et decreto 3.o art. 15. et 16; quoad eorum judicia decreto 3. art. 10.
6 Denique invalescentibus violentiis obices ponuntur: per severam eorum
prohibitionem decreto 3. art. 1, 3, et 4; per prohibita vadimonia, quae praecipuam iis dare
solent occasionem
141831. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
de auro et argento non caelato nec evehendo, nec invehendo art.
15. et 21, et de prohibita intraneorum cum exteris quaestoribus societate, articulo 16.
5 Ita etiam status colonorum regulatur quoad liberam migrationem articulo
5-o et decreto 3.o art. 15. et 16; quoad eorum judicia decreto 3. art. 10.
6 Denique invalescentibus violentiis obices ponuntur: per severam eorum
prohibitionem decreto 3. art. 1, 3, et 4; per prohibita vadimonia, quae praecipuam iis dare
solent occasionem decreto 2. art. 7. et
141832. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Ita etiam status colonorum regulatur quoad liberam migrationem articulo
5-o et decreto 3.o art. 15. et 16; quoad eorum judicia decreto 3. art. 10.
6 Denique invalescentibus violentiis obices ponuntur: per severam eorum
prohibitionem decreto 3. art. 1, 3, et 4; per prohibita vadimonia, quae praecipuam iis dare
solent occasionem decreto 2. art. 7. et decreto 3. art. 2. et 5-o; per datam, qua antea
solus palatinus pollebat, comitibus parochianis potentiarios ejusmodi actus in proclamatis
congregationibus cognoscendi
141833. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
15. et 16; quoad eorum judicia decreto 3. art. 10.
6 Denique invalescentibus violentiis obices ponuntur: per severam eorum
prohibitionem decreto 3. art. 1, 3, et 4; per prohibita vadimonia, quae praecipuam iis dare
solent occasionem decreto 2. art. 7. et decreto 3. art. 2. et 5-o; per datam, qua antea
solus palatinus pollebat, comitibus parochianis potentiarios ejusmodi actus in proclamatis
congregationibus cognoscendi facultatem decr. 6-o art. 4.
7 Decreto 4-o
141834. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
judicia decreto 3. art. 10.
6 Denique invalescentibus violentiis obices ponuntur: per severam eorum
prohibitionem decreto 3. art. 1, 3, et 4; per prohibita vadimonia, quae praecipuam iis dare
solent occasionem decreto 2. art. 7. et decreto 3. art. 2. et 5-o; per datam, qua antea
solus palatinus pollebat, comitibus parochianis potentiarios ejusmodi actus in proclamatis
congregationibus cognoscendi facultatem decr. 6-o art. 4.
7 Decreto 4-o exactio lucri camerae
141835. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
E cujus
art. 1-o aliisque posterioribus legibus apparet negotium etiam banderiorum in alio
anteriori, quod tamen sinistra sorte ad nos usque non pertigit, decreto ordinatum fuisse.
10 Hoc primum decreto rex assummit onus confinia regni propriis militibus et
pecuniis defendendi (in praefatione) et cum hos sine stipendiario milite nec concipi quidem
possit, hac est prima in legibus Hungariae ejus mentio. 11 Ejusdem decreti
articulo 1-o insurrectionis obligatio primum ita modificatur ut status ad eam nonnisi
141836. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
legibus apparet negotium etiam banderiorum in alio
anteriori, quod tamen sinistra sorte ad nos usque non pertigit, decreto ordinatum fuisse.
10 Hoc primum decreto rex assummit onus confinia regni propriis militibus et
pecuniis defendendi (in praefatione) et cum hos sine stipendiario milite nec concipi quidem
possit, hac est prima in legibus Hungariae ejus mentio. 11 Ejusdem decreti
articulo 1-o insurrectionis obligatio primum ita modificatur ut status ad eam nonnisi tunc,
dum regiae gentes ad propulsandum
141837. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Totam vero regni militiam ejus, qui eam statuerat, sumptibus intertentam fuisse ex decreti
5. art. 8-o apparet.
13 Denique decreto 6-o complures etiam leges civiles, veluti de dotibus
viduarum, art. 18, de quarta puellari, art. 19, uti et ad judiciarium ordinem pertinentes
perlatae sunt.
§ 49 Status sub Sigismundo in pleno potestatis legislativae exercitio perstiterunt.
1 Legislativa statuum potestas primum sub Sigismundo in publicas tabulas
141838. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
perlatae sunt.
§ 49 Status sub Sigismundo in pleno potestatis legislativae exercitio perstiterunt.
1 Legislativa statuum potestas primum sub Sigismundo in publicas tabulas
diserte relata fuit (a). 2 Et vero sub hoc pleraque omnia politica,
commercialia, cameralia, militaria, civilia et judicialia objecta in diaetis pertractata
sunt, adeoque status in reali potestatis legislativae exercitio constitutos fuisse liquide
apparet. 3 Hanc legislativae potestatis
141839. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pleno potestatis legislativae exercitio perstiterunt.
1 Legislativa statuum potestas primum sub Sigismundo in publicas tabulas
diserte relata fuit (a). 2 Et vero sub hoc pleraque omnia politica,
commercialia, cameralia, militaria, civilia et judicialia objecta in diaetis pertractata
sunt, adeoque status in reali potestatis legislativae exercitio constitutos fuisse liquide
apparet. 3 Hanc legislativae potestatis communionem etiam conclusio decreti
3-ii manifeste indigitat, qua rex magistratus
141840. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
etiam abrogare
possit, ad earum observationem utique non obstringitur.
Praeter objectum externae securitatis
4 Unicum est objectum securitatis externae seu jus belli et pacis, foedera
aliique cum vicinis principibus tractatus, de quibus sub nullo hactenus rege in comitiis
actum fuisse seu e legibus, seu e diplomatibus erui potuit; indicio manifesto quod haec regi
privative concredita fuerint.
5 (a) In
141841. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
seu e diplomatibus erui potuit; indicio manifesto quod haec regi
privative concredita fuerint.
5 (a) In praefatione decreti 3-ii §-o 3-o, ubi dicitur: "celebrato
praelatorum, baronum, procerumque nostrorum conventu de ipsorum consilio, authoritate et
consensu has leges ex authoritate regia duximus statuendas." 6 Iam vero
meminisse oportet id ante natum Verböczyum scriptum fuisse.
§ 50
50. tit. delevi Primus statuum
141842. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
50.2 graphice: geographice B
describuntur. 3 "Decrevimus," dicitur illic, "ut palatinus, judex
curiae, magister tavernicorum ac alii barones, ac alii generaliter quivis judices
ecclesiastici et saeculares, proceres et nobiles, castellani et civitatenses spolia,
direptiones rerum, bonorum alienationes (occupationes) sanguinis effusiones et alia actuum
potentiariorum genera nostris fidelibus regnicolis inferre ullatenus audeant."
4 Nimirum
141843. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
50.2 graphice: geographice B
describuntur. 3 "Decrevimus," dicitur illic, "ut palatinus, judex
curiae, magister tavernicorum ac alii barones, ac alii generaliter quivis judices
ecclesiastici et saeculares, proceres et nobiles, castellani et civitatenses spolia,
direptiones rerum, bonorum alienationes (occupationes) sanguinis effusiones et alia actuum
potentiariorum genera nostris fidelibus regnicolis inferre ullatenus audeant."
4 Nimirum jungebantur affinitate Garay
141844. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
geographice B
describuntur. 3 "Decrevimus," dicitur illic, "ut palatinus, judex
curiae, magister tavernicorum ac alii barones, ac alii generaliter quivis judices
ecclesiastici et saeculares, proceres et nobiles, castellani et civitatenses spolia,
direptiones rerum, bonorum alienationes (occupationes) sanguinis effusiones et alia actuum
potentiariorum genera nostris fidelibus regnicolis inferre ullatenus audeant."
4 Nimirum jungebantur affinitate Garay Cileae comitibus, his vero
141845. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
illic, "ut palatinus, judex
curiae, magister tavernicorum ac alii barones, ac alii generaliter quivis judices
ecclesiastici et saeculares, proceres et nobiles, castellani et civitatenses spolia,
direptiones rerum, bonorum alienationes (occupationes) sanguinis effusiones et alia actuum
potentiariorum genera nostris fidelibus regnicolis inferre ullatenus audeant."
4 Nimirum jungebantur affinitate Garay Cileae comitibus, his vero
Sigismundus, indeque evenit ut partim ipse Cileae comes, partim Garay eorumque clientes,
141846. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regnum detulerunt;
Corregentem tamen Elisabetham conjugem Sigismundi filiam habuit.
corregentiam tamen Elisabetham gessisse docet confirmatio decreti hujus Corpori
Juris inserta, quae clausulam: "de consensu et beneplacito D. Elisabethae reginae"
complectitur (a). 2 Ita sub Ludovico et Maria matres, sub Sigismundo et
Alberto conjuges regum corregentiam gessisse apparet. 3 An tamen dignitas
haec tam etiam per Albertum, vel status collata fuerit, nondum
141847. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
conjugem Sigismundi filiam habuit.
corregentiam tamen Elisabetham gessisse docet confirmatio decreti hujus Corpori
Juris inserta, quae clausulam: "de consensu et beneplacito D. Elisabethae reginae"
complectitur (a). 2 Ita sub Ludovico et Maria matres, sub Sigismundo et
Alberto conjuges regum corregentiam gessisse apparet. 3 An tamen dignitas
haec tam etiam per Albertum, vel status collata fuerit, nondum satis exploratum est.
4 (a) Pray et Palma Elisabetham exaequato cum
141848. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
corregentiam tamen Elisabetham gessisse docet confirmatio decreti hujus Corpori
Juris inserta, quae clausulam: "de consensu et beneplacito D. Elisabethae reginae"
complectitur (a). 2 Ita sub Ludovico et Maria matres, sub Sigismundo et
Alberto conjuges regum corregentiam gessisse apparet. 3 An tamen dignitas
haec tam etiam per Albertum, vel status collata fuerit, nondum satis exploratum est.
4 (a) Pray et Palma Elisabetham exaequato cum Alberto jure imperasse
141849. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(a). 2 Ita sub Ludovico et Maria matres, sub Sigismundo et
Alberto conjuges regum corregentiam gessisse apparet. 3 An tamen dignitas
haec tam etiam per Albertum, vel status collata fuerit, nondum satis exploratum est.
4 (a) Pray et Palma Elisabetham exaequato cum Alberto jure imperasse
credunt, inducti prolato per Prayum in Annalibus Hungariae ad annum 1440.
diplomate ubi dicitur: "Ad regiae paternae sublimitatis solium tamquam vera et legitima
regni haeres evocata." 5
141850. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
satis exploratum est.
4 (a) Pray et Palma Elisabetham exaequato cum Alberto jure imperasse
credunt, inducti prolato per Prayum in Annalibus Hungariae ad annum 1440.
diplomate ubi dicitur: "Ad regiae paternae sublimitatis solium tamquam vera et legitima
regni haeres evocata." 5 Verum hic illa sibi ipsi testimonium praebet,
publicae litterae aliud perhibent. 6 In toto anni 1439. decreto solus
Albertus qua rex loquitur, Elisabethae tantum per clausulam: "de consensu et voluntate"
141851. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
solium tamquam vera et legitima
regni haeres evocata." 5 Verum hic illa sibi ipsi testimonium praebet,
publicae litterae aliud perhibent. 6 In toto anni 1439. decreto solus
Albertus qua rex loquitur, Elisabethae tantum per clausulam: "de consensu et voluntate"
meminit, donationes ejus 1453. articulo 5-o sub proprio filii sui regno revocantur, quod
status de nullo legitimo rege unquam constituerunt, nec salva constitutione sancire
poterant; quod summum est, eidem et haeredibus ejus successionem tantum post mortem
141852. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Elisabethae tantum per clausulam: "de consensu et voluntate"
meminit, donationes ejus 1453. articulo 5-o sub proprio filii sui regno revocantur, quod
status de nullo legitimo rege unquam constituerunt, nec salva constitutione sancire
poterant; quod summum est, eidem et haeredibus ejus successionem tantum post mortem Alberti
delatam fuisse mox ostendemus.
§ 52 Primus statuum passus ad stabiliendam haereditariam successionem.
1 Videntur status ad stabiliendum primogeniturae
141853. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ad stabiliendum primogeniturae ordinem jam tum
inclinasse, cum Elisabetham, Sigismundi filiam, Alberti conjugem, articulo 12-o decreti
Albertini haeredem regni nominent; cum in apographo decreti hujus, quod
Alberto extradederunt (a), et quidem in conclusione ejus Elisabetham regnum jure geniturae
concernere agnoscant; cum denique Eusebius Verinus protulerit litteras e Goldasto quibus
status in casum mortis Alberti sibi haeredibusque suis successionem detulisse Elisabetha
affirmat (b). 2
141854. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 53 Status in pleno potestatis legislativae exercitio persisteant.
1 Caeterum status sub Alberto in communione legislativae potestatis
perstitisse e 1-o statim decreti hujus articulo apparet, dum rex se obstringit quod leges,
consvetudines et libertates regnicolarum, id est constitutionem, "ad priorem... statum...
praelatorum ac baronum regni consilio reducere, et manutenere" velit. 2
Patet etiam inde quod in politicis art. 8. 21. et 28, in cameralibus 6. 7. et
141855. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in communione legislativae potestatis
perstitisse e 1-o statim decreti hujus articulo apparet, dum rex se obstringit quod leges,
consvetudines et libertates regnicolarum, id est constitutionem, "ad priorem... statum...
praelatorum ac baronum regni consilio reducere, et manutenere" velit. 2
Patet etiam inde quod in politicis art. 8. 21. et 28, in cameralibus 6. 7. et
18, in commercialibus 9, in monetariis 10. et 11; in militaribus 3. 13. et 19, in
judicialibus 23. 29. 30. et 31. his
141856. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
articulo apparet, dum rex se obstringit quod leges,
consvetudines et libertates regnicolarum, id est constitutionem, "ad priorem... statum...
praelatorum ac baronum regni consilio reducere, et manutenere" velit. 2
Patet etiam inde quod in politicis art. 8. 21. et 28, in cameralibus 6. 7. et
18, in commercialibus 9, in monetariis 10. et 11; in militaribus 3. 13. et 19, in
judicialibus 23. 29. 30. et 31. his comitiis perlati sint.
Primus ad residentiam in
141857. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et libertates regnicolarum, id est constitutionem, "ad priorem... statum...
praelatorum ac baronum regni consilio reducere, et manutenere" velit. 2
Patet etiam inde quod in politicis art. 8. 21. et 28, in cameralibus 6. 7. et
18, in commercialibus 9, in monetariis 10. et 11; in militaribus 3. 13. et 19, in
judicialibus 23. 29. 30. et 31. his comitiis perlati sint.
Primus ad residentiam in Hungaria figendam Albertus obligatur.
141858. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
"ad priorem... statum...
praelatorum ac baronum regni consilio reducere, et manutenere" velit. 2
Patet etiam inde quod in politicis art. 8. 21. et 28, in cameralibus 6. 7. et
18, in commercialibus 9, in monetariis 10. et 11; in militaribus 3. 13. et 19, in
judicialibus 23. 29. 30. et 31. his comitiis perlati sint.
Primus ad residentiam in Hungaria figendam Albertus obligatur.
3 Primus etiam Albertus ad figendam in Hungaria
141859. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praelatorum ac baronum regni consilio reducere, et manutenere" velit. 2
Patet etiam inde quod in politicis art. 8. 21. et 28, in cameralibus 6. 7. et
18, in commercialibus 9, in monetariis 10. et 11; in militaribus 3. 13. et 19, in
judicialibus 23. 29. 30. et 31. his comitiis perlati sint.
Primus ad residentiam in Hungaria figendam Albertus obligatur.
3 Primus etiam Albertus ad figendam in Hungaria residentiam obstrictus
141860. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
reducere, et manutenere" velit. 2
Patet etiam inde quod in politicis art. 8. 21. et 28, in cameralibus 6. 7. et
18, in commercialibus 9, in monetariis 10. et 11; in militaribus 3. 13. et 19, in
judicialibus 23. 29. 30. et 31. his comitiis perlati sint.
Primus ad residentiam in Hungaria figendam Albertus obligatur.
3 Primus etiam Albertus ad figendam in Hungaria residentiam obstrictus
fuit. 4 Nimirum jam quidem Ludovicus
141861. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Bohemiam Austriacas etiam provincias possidebat, ad figendam in Hungaria residentiam
strinxerunt.
Objectum externae securitatis adhuc videtur regi fuisse reservatum.
7 Objectum externae securitatis, utpote jus belli et pacis, tum foedera et
tractatus ineundi potestas, hoc etiam adhuc tempore regi reservatum fuisse videtur.
8 Cum enim articulo 14-o dicatur: "in defensionibus et conservationibus
metarum confiniorum regni hujus consiliis regnicolarum utemur," videntur status
141862. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
provincias possidebat, ad figendam in Hungaria residentiam
strinxerunt.
Objectum externae securitatis adhuc videtur regi fuisse reservatum.
7 Objectum externae securitatis, utpote jus belli et pacis, tum foedera et
tractatus ineundi potestas, hoc etiam adhuc tempore regi reservatum fuisse videtur.
8 Cum enim articulo 14-o dicatur: "in defensionibus et conservationibus
metarum confiniorum regni hujus consiliis regnicolarum utemur," videntur status id tantum
141863. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regi fuisse reservatum.
7 Objectum externae securitatis, utpote jus belli et pacis, tum foedera et
tractatus ineundi potestas, hoc etiam adhuc tempore regi reservatum fuisse videtur.
8 Cum enim articulo 14-o dicatur: "in defensionibus et conservationibus
metarum confiniorum regni hujus consiliis regnicolarum utemur," videntur status id tantum
perferri voluisse quod rex in negociis pacis et belli Hungaros consiliarios debeat
adhibere.
§ 54 Potestas regis
141864. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
etiam adhuc tempore regi reservatum fuisse videtur.
8 Cum enim articulo 14-o dicatur: "in defensionibus et conservationibus
metarum confiniorum regni hujus consiliis regnicolarum utemur," videntur status id tantum
perferri voluisse quod rex in negociis pacis et belli Hungaros consiliarios debeat
adhibere.
§ 54 Potestas regis executiva diserte explanatur.
1 Potestas executiva principis quoad collationem bonorum et officiorum
articulis 15. 16 et 26. jam diserte
141865. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tantum
perferri voluisse quod rex in negociis pacis et belli Hungaros consiliarios debeat
adhibere.
§ 54 Potestas regis executiva diserte explanatur.
1 Potestas executiva principis quoad collationem bonorum et officiorum
articulis 15. 16 et 26. jam diserte stabilitur, et cum articulo 20-o dicatur: "More ab
antiquo consveto, juxta hujus regni nostri consvetudinem," confirmatur una id quod principio
constituimus, potestatem hanc regibus ex ipsa primitiva regni constitutione
141866. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in negociis pacis et belli Hungaros consiliarios debeat
adhibere.
§ 54 Potestas regis executiva diserte explanatur.
1 Potestas executiva principis quoad collationem bonorum et officiorum
articulis 15. 16 et 26. jam diserte stabilitur, et cum articulo 20-o dicatur: "More ab
antiquo consveto, juxta hujus regni nostri consvetudinem," confirmatur una id quod principio
constituimus, potestatem hanc regibus ex ipsa primitiva regni constitutione competiise.
141867. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
consiliarios debeat
adhibere.
§ 54 Potestas regis executiva diserte explanatur.
1 Potestas executiva principis quoad collationem bonorum et officiorum
articulis 15. 16 et 26. jam diserte stabilitur, et cum articulo 20-o dicatur: "More ab
antiquo consveto, juxta hujus regni nostri consvetudinem," confirmatur una id quod principio
constituimus, potestatem hanc regibus ex ipsa primitiva regni constitutione competiise.
Quoad
141868. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
constituimus, potestatem hanc regibus ex ipsa primitiva regni constitutione competiise.
Quoad collationem tamen palatinalis dignitatis nunc primum restringitur.
2 Ipsa tamen haec potestas decreti hujus articulo 2-o novam et inusitatam
hactenus quoad primum regni magistratum, nempe palatinum, accepit
restrictionem. 3> Palatinos <enim antea
54.3 enim antea conieci; in B lectu difficillime.
141869. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regni magistratum, nempe palatinum, accepit
restrictionem. 3> Palatinos <enim antea
54.3 enim antea conieci; in B lectu difficillime.
per reges nominatos, et pro arbitrio dignitate motos fuisse, praeter Andreae II
decreti 1231. art. 5-um copiosissimis asseri potest instrumentis (a); nunc vero constituitur
ut hunc rex "ex consilio statuum pari voluntate eligat" quod eum sensum facere videtur ut
status individua proponant,
141870. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
consvetudo haec
minime potuit esse diuturna quando adhuc sub Sigismundo 1392. palatinos a regibus
renunciatos fuisse subnexa nota exhibet. 6 Dignitas haec ne tum quidem adhuc
ad eum, quem postea obtinuit, authoritatis gradum provecta fuit. 7 Nam et e
causa, ob quam jus palatinum proponendi statibus reservari lex haec allegat, et e pluribus
ejus temporis litteris constat munus hoc pene tantum judiciarium fuisse. 8
Supremum tamen judicem hac etiam adhuc aetate regem egisse ex articulo 31. §-o 7.
141871. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
palatinos a regibus
renunciatos fuisse subnexa nota exhibet. 6 Dignitas haec ne tum quidem adhuc
ad eum, quem postea obtinuit, authoritatis gradum provecta fuit. 7 Nam et e
causa, ob quam jus palatinum proponendi statibus reservari lex haec allegat, et e pluribus
ejus temporis litteris constat munus hoc pene tantum judiciarium fuisse. 8
Supremum tamen judicem hac etiam adhuc aetate regem egisse ex articulo 31. §-o 7. apparet,
ubi suam a palatinali et judicis curiae praesentiam, id est tribunal, diserte
141872. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
palatinum proponendi statibus reservari lex haec allegat, et e pluribus
ejus temporis litteris constat munus hoc pene tantum judiciarium fuisse. 8
Supremum tamen judicem hac etiam adhuc aetate regem egisse ex articulo 31. §-o 7. apparet,
ubi suam a palatinali et judicis curiae praesentiam, id est tribunal, diserte distinguit.
9 Memoratui dignum est quod hoc demum decreto articulo 27-o diserte
explicata sit illa nobilium praerogativa quod etiam in criminalibus non nisi post
pronunciatam capitis sententiam captivari
141873. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(a) Unicum, sed palmare exemplum adferre libet. <11 In
processu Peramartonensi fundamentali productae sunt adjudicatoriae Stephani palatini de
1388, ubi dicitur 1382. "honore palatinatus ab eodem domino Emerico palatino per dominum
Ludovicum regem ablato, et domino Nicolao Gara dato," continuatur deinde narratio status
causae et ad annum 1385. adeoque sub Maria dicitur: "Nicolao Gara palatino ab honore
palatinatus per regiam Majestatem deposito, et honore palatinatus domino Nicolao de Széch
collato." 12 Post
141874. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Peramartonensi fundamentali productae sunt adjudicatoriae Stephani palatini de
1388, ubi dicitur 1382. "honore palatinatus ab eodem domino Emerico palatino per dominum
Ludovicum regem ablato, et domino Nicolao Gara dato," continuatur deinde narratio status
causae et ad annum 1385. adeoque sub Maria dicitur: "Nicolao Gara palatino ab honore
palatinatus per regiam Majestatem deposito, et honore palatinatus domino Nicolao de Széch
collato." 12 Post ulteriorem cursus causae narrationem iterum ad annum 1388.
adeoque sub
141875. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ab eodem domino Emerico palatino per dominum
Ludovicum regem ablato, et domino Nicolao Gara dato," continuatur deinde narratio status
causae et ad annum 1385. adeoque sub Maria dicitur: "Nicolao Gara palatino ab honore
palatinatus per regiam Majestatem deposito, et honore palatinatus domino Nicolao de Széch
collato." 12 Post ulteriorem cursus causae narrationem iterum ad annum 1388.
adeoque sub Sigismundo subjungitur: "Hoc etiam palatino ab eodem honore remoto, et Stephano
palatino per regiam Majestatem creato."
141876. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ab honore
palatinatus per regiam Majestatem deposito, et honore palatinatus domino Nicolao de Széch
collato." 12 Post ulteriorem cursus causae narrationem iterum ad annum 1388.
adeoque sub Sigismundo subjungitur: "Hoc etiam palatino ab eodem honore remoto, et Stephano
palatino per regiam Majestatem creato." 13 Quod idem etiam Stephanus
palatinatu motus fuerit, docent adjudicatoriae Leustachii palatini in processu archi-abbatis
contra civitatem Posoniensem productae, ubi postquam narratum fuisset quod Stephanus
141877. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
prorogaverit, subjungitur deinde: "eodem honore palatinatus ab ipso domino Stephano palatino
per regiam Majestatem ablato, ex ipso nobis dato." 14 Ita adhuc ante 41 a
condito sub Alberto articulo 2 annos palatinos a rege creatos et loco motos fuisse
apparet.
§ 55 Memorabilis forma qua decretum Alberti manipulatum est.
1 Maxima vero attentione digna est forma ipsa qua decretum hoc emanavit.
2 Iam primum apparet quod
141878. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Iam primum apparet quod decretum hoc in dupplici exemplari editum fuerit,
quorum unum rex statibus, aliud status regi extradederunt. 3 Deinde quod
aliam rex exemplari statibus elargito, aliam status illi, quod regi tradiderunt, exemplari
praefationem et conclusionem addiderint. 4 Quod rex statibus tradidit in
Corpore Juris, quod status regi consignarunt in archivo camerali exstat (a).
5 E praefatione statuum apparet status ad comitia hac non per regem
evocatos, sed sponte
141879. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
congregatos fuisse (b). 6 Apparet etiam quod status
suam praeexstantes etiam leges mutandi potestatem realeque potestatis legislativae
exercitium reflexe agnoverint (c).
7 E conclusione vero patet primum quod ad fidem fidelitatemque regi et
reginae observandam diserte se obstrinxerint (d). 8 Dein quod solemnem regi
sponsionem dederint nullas amplius novas leges eidem proponendi (e), id quod forte invidia
perlatae de palatini electione legis evenit.
9 (a) Vide
141880. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
se obstrinxerint (d). 8 Dein quod solemnem regi
sponsionem dederint nullas amplius novas leges eidem proponendi (e), id quod forte invidia
perlatae de palatini electione legis evenit.
9 (a) Vide Vestigia Diaetarum pag. 227. et 228.
10 (b) Ibidem: "Tandem nobis velut suae Serenitatis adventum magno cum
desiderio praestolantibus ad Suam Majestatem undique et ex omnibus ejusdem regni sui
partibus isthuc confluentibus et convenientibus."
11 (c)
141881. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
perlatae de palatini electione legis evenit.
9 (a) Vide Vestigia Diaetarum pag. 227. et 228.
10 (b) Ibidem: "Tandem nobis velut suae Serenitatis adventum magno cum
desiderio praestolantibus ad Suam Majestatem undique et ex omnibus ejusdem regni sui
partibus isthuc confluentibus et convenientibus."
11 (c) "Considerata temporis nunc currentis qualitate decreta et
constitutiones priorum regum Hungariae ac hujus regni consvetudines in certis punctis modo
infra
141882. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(a) Vide Vestigia Diaetarum pag. 227. et 228.
10 (b) Ibidem: "Tandem nobis velut suae Serenitatis adventum magno cum
desiderio praestolantibus ad Suam Majestatem undique et ex omnibus ejusdem regni sui
partibus isthuc confluentibus et convenientibus."
11 (c) "Considerata temporis nunc currentis qualitate decreta et
constitutiones priorum regum Hungariae ac hujus regni consvetudines in certis punctis modo
infra scripto moderari postularemus."
141883. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
"Tandem nobis velut suae Serenitatis adventum magno cum
desiderio praestolantibus ad Suam Majestatem undique et ex omnibus ejusdem regni sui
partibus isthuc confluentibus et convenientibus."
11 (c) "Considerata temporis nunc currentis qualitate decreta et
constitutiones priorum regum Hungariae ac hujus regni consvetudines in certis punctis modo
infra scripto moderari postularemus."
12 (d) Ibidem pag. 229.: "Tam nostro, quam etiam aliorum... absentium
141884. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
infra scripto moderari postularemus."
12 (d) Ibidem pag. 229.: "Tam nostro, quam etiam aliorum... absentium
plenam de eorundem personis in hac parte respondendi facultatem habentes promittimus Alberto
regi et dominae reginae fidelitatem illibatam in omnibus beneplacitis irrefragabilem
observare."
13 (e) "Promittimus ullo unquam tempore dominum nostrum regem, et dominam
reginam... leges praeter praemissas illo modo, quo supra per dominum regem concessas
141885. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
plenam de eorundem personis in hac parte respondendi facultatem habentes promittimus Alberto
regi et dominae reginae fidelitatem illibatam in omnibus beneplacitis irrefragabilem
observare."
13 (e) "Promittimus ullo unquam tempore dominum nostrum regem, et dominam
reginam... leges praeter praemissas illo modo, quo supra per dominum regem concessas
inquietare."
§ 56 Status immemores delatae Elisabethae haereditatis Uladislaum Polonum, Arpadianae
domui nullo gradu nexum,
141886. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
modo, quo supra per dominum regem concessas
inquietare."
§ 56 Status immemores delatae Elisabethae haereditatis Uladislaum Polonum, Arpadianae
domui nullo gradu nexum, eligunt.
1 Praecox Alberti post unius et medii anni regnum secuta mors invectam
inde a Mariae regno oligarchiam secutamque exinde saepe anarchiam ita provexit ut haec
Hungariam usque Mathiae Corvini regnum misere afflixerit; status enim seu immemores agniti
vivo adhuc Alberto Elisabethae juris, seu ipsa
141887. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ut alii Ladislaum licet infantem eodem anno in festo Pentecostes coronari
procuraverint, nuncupante pro illo inaugurale juramentum avunculo suo comite Cileae, alii
partibus Uladislai constanter adhaeserint.
Elisabetha cum filio et corona regni ad imperatorem Fridericum evadit.
4 Elisabetha, cum Uladislai partes praevalere susceptosque tractatus in
irritum cecidisse videret, una cum filio et corona ad Fridericum imperatorem evasit sicque
primam Fridericianae Austriacae lineae,
141888. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
constanter adhaeserint.
Elisabetha cum filio et corona regni ad imperatorem Fridericum evadit.
4 Elisabetha, cum Uladislai partes praevalere susceptosque tractatus in
irritum cecidisse videret, una cum filio et corona ad Fridericum imperatorem evasit sicque
primam Fridericianae Austriacae lineae, quae Arpadianam domum nullo prorsus gradu
contingebat, haereditatem Hungariae captandi occasionem praebuit.
141889. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Hungariae captandi occasionem praebuit.
Uladislaus illegitima Corona coronatur.
5 Aucto ea ipsa de causa partium Uladislai numero, hi ejus coronationem
decreverunt, et cum legitima regni corona abesset, non ut Verböczius parte 2-a tit. 12. §
34. ait: "Reliquiis ornamentorum capitis S. Stephani" sed illa, quae cranium S. Stephani in
theca religiose asservatum ornabat, aurei operis vetusta corona (a) eundem Albae Regali
mense Augusto
141890. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 57 Uladislaus inaugurale sacramentum nuncupavit.
1 In edito per status de coronatione regis hujus instrumento de nuncupato
per eundem inaugurali instrumento diserta quidem mentio non occurrit, e clausula tamen illa:
"cum peractione publica et manifesta omnium illarum caeremoniarum, quae ad eandem
(coronationem) et ejus efficacium concurrere debuerunt" Uladislaum illud, velut jam vidimus,
usu receptum nuncupasse non obscure apparet.
Primus, quoad hactenus constat, post
141891. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
In edito per status de coronatione regis hujus instrumento de nuncupato
per eundem inaugurali instrumento diserta quidem mentio non occurrit, e clausula tamen illa:
"cum peractione publica et manifesta omnium illarum caeremoniarum, quae ad eandem
(coronationem) et ejus efficacium concurrere debuerunt" Uladislaum illud, velut jam vidimus,
usu receptum nuncupasse non obscure apparet.
Primus, quoad hactenus constat, post Andream II formali capitulationi subscripsit.
2
141892. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tamen, a quo
57.2 a quo sic
subinde diploma inaugurale dici coepit, eum extradedisse constat (a).
3 Clausula illa: "quod semper regum coronatio a regnicolarum voluntate
dependet, ac virtus et efficacia coronae in eorum approbatione consistit" mirifice
confirmantur ea, quae supra §-o 38. de instituto coronationis commentati sumus.
Vestigium diplomaticum quod rex primo per coronationem
141893. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Diaetarum evictum est (c), maxime tamen
memorabilia sunt illa, quorum decretum ibidem profertur de anno 1444; in his rupta recens
inita cum Turca pace bellum decretum fuit quod fatalem illam ad Varnam cladem, ubi rex
occubuit, post se traxit. 7 Et hoc est primum pertractati in comitiis belli
et pacis negotii vestigium (d). 8 Caeterum constitutio in suo perstitisse
statu videtur.
9 (a) Vide illud in declaratione iurium Hungariae in Russiam.
10 (b) "Dantes...
141894. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
memorabilia sunt illa, quorum decretum ibidem profertur de anno 1444; in his rupta recens
inita cum Turca pace bellum decretum fuit quod fatalem illam ad Varnam cladem, ubi rex
occubuit, post se traxit. 7 Et hoc est primum pertractati in comitiis belli
et pacis negotii vestigium (d). 8 Caeterum constitutio in suo perstitisse
statu videtur.
9 (a) Vide illud in declaratione iurium Hungariae in Russiam.
10 (b) "Dantes... et pari voluntate tribuentes praefato Domino Nostro
141895. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Et hoc est primum pertractati in comitiis belli
et pacis negotii vestigium (d). 8 Caeterum constitutio in suo perstitisse
statu videtur.
9 (a) Vide illud in declaratione iurium Hungariae in Russiam.
10 (b) "Dantes... et pari voluntate tribuentes praefato Domino Nostro nunc
coronato regi plenissimam illam facultatem in faciendis gratiis et donationibus et
confirmationibus perpetuis, et ad tempus collationibus et locationibus bonorum et
officiolatuum atque immunitatum officialibus et
141896. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
perstitisse
statu videtur.
9 (a) Vide illud in declaratione iurium Hungariae in Russiam.
10 (b) "Dantes... et pari voluntate tribuentes praefato Domino Nostro nunc
coronato regi plenissimam illam facultatem in faciendis gratiis et donationibus et
confirmationibus perpetuis, et ad tempus collationibus et locationibus bonorum et
officiolatuum atque immunitatum officialibus et baronibus regni. 11 Item in
disponendis praelaturis ac beneficiis ecclesiasticis tam majoribus, quam minoribus,
141897. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
statu videtur.
9 (a) Vide illud in declaratione iurium Hungariae in Russiam.
10 (b) "Dantes... et pari voluntate tribuentes praefato Domino Nostro nunc
coronato regi plenissimam illam facultatem in faciendis gratiis et donationibus et
confirmationibus perpetuis, et ad tempus collationibus et locationibus bonorum et
officiolatuum atque immunitatum officialibus et baronibus regni. 11 Item in
disponendis praelaturis ac beneficiis ecclesiasticis tam majoribus, quam minoribus, ac
141898. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(a) Vide illud in declaratione iurium Hungariae in Russiam.
10 (b) "Dantes... et pari voluntate tribuentes praefato Domino Nostro nunc
coronato regi plenissimam illam facultatem in faciendis gratiis et donationibus et
confirmationibus perpetuis, et ad tempus collationibus et locationibus bonorum et
officiolatuum atque immunitatum officialibus et baronibus regni. 11 Item in
disponendis praelaturis ac beneficiis ecclesiasticis tam majoribus, quam minoribus, ac
recompensandis maritis fidelium.
141899. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
declaratione iurium Hungariae in Russiam.
10 (b) "Dantes... et pari voluntate tribuentes praefato Domino Nostro nunc
coronato regi plenissimam illam facultatem in faciendis gratiis et donationibus et
confirmationibus perpetuis, et ad tempus collationibus et locationibus bonorum et
officiolatuum atque immunitatum officialibus et baronibus regni. 11 Item in
disponendis praelaturis ac beneficiis ecclesiasticis tam majoribus, quam minoribus, ac
recompensandis maritis fidelium. 12 Quibuslibet quoque
141900. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in Russiam.
10 (b) "Dantes... et pari voluntate tribuentes praefato Domino Nostro nunc
coronato regi plenissimam illam facultatem in faciendis gratiis et donationibus et
confirmationibus perpetuis, et ad tempus collationibus et locationibus bonorum et
officiolatuum atque immunitatum officialibus et baronibus regni. 11 Item in
disponendis praelaturis ac beneficiis ecclesiasticis tam majoribus, quam minoribus, ac
recompensandis maritis fidelium. 12 Quibuslibet quoque infidelibus et
141901. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et pari voluntate tribuentes praefato Domino Nostro nunc
coronato regi plenissimam illam facultatem in faciendis gratiis et donationibus et
confirmationibus perpetuis, et ad tempus collationibus et locationibus bonorum et
officiolatuum atque immunitatum officialibus et baronibus regni. 11 Item in
disponendis praelaturis ac beneficiis ecclesiasticis tam majoribus, quam minoribus, ac
recompensandis maritis fidelium. 12 Quibuslibet quoque infidelibus et
delinquentibus, secundum unius cujuscunque demerita puniendis,
141902. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
bonorum et
officiolatuum atque immunitatum officialibus et baronibus regni. 11 Item in
disponendis praelaturis ac beneficiis ecclesiasticis tam majoribus, quam minoribus, ac
recompensandis maritis fidelium. 12 Quibuslibet quoque infidelibus et
delinquentibus, secundum unius cujuscunque demerita puniendis, nec non in faciendis,
emendandis et exercendis judiciis exercendumque, agendum, dirigendum, et concludendum in omnibus his, quae ad reges Hungariae suos praedecessores et eorum facultatem
141903. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
disponendis praelaturis ac beneficiis ecclesiasticis tam majoribus, quam minoribus, ac
recompensandis maritis fidelium. 12 Quibuslibet quoque infidelibus et
delinquentibus, secundum unius cujuscunque demerita puniendis, nec non in faciendis,
emendandis et exercendis judiciis exercendumque, agendum, dirigendum, et concludendum in omnibus his, quae ad reges Hungariae suos praedecessores et eorum facultatem
quomodolibet, consvetudine videlicet ac jure pertinuerunt". 13 Sane nuspiam
executiva et
141904. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tam majoribus, quam minoribus, ac
recompensandis maritis fidelium. 12 Quibuslibet quoque infidelibus et
delinquentibus, secundum unius cujuscunque demerita puniendis, nec non in faciendis,
emendandis et exercendis judiciis exercendumque, agendum, dirigendum, et concludendum in omnibus his, quae ad reges Hungariae suos praedecessores et eorum facultatem
quomodolibet, consvetudine videlicet ac jure pertinuerunt". 13 Sane nuspiam
executiva et judicialis regis potestas melius adumbratur.
141905. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quoque infidelibus et
delinquentibus, secundum unius cujuscunque demerita puniendis, nec non in faciendis,
emendandis et exercendis judiciis exercendumque, agendum, dirigendum, et concludendum in omnibus his, quae ad reges Hungariae suos praedecessores et eorum facultatem
quomodolibet, consvetudine videlicet ac jure pertinuerunt". 13 Sane nuspiam
executiva et judicialis regis potestas melius adumbratur.
14 (c) Vestigia Diaetarum pagina 329-a et 244.
15
141906. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et exercendis judiciis exercendumque, agendum, dirigendum, et concludendum in omnibus his, quae ad reges Hungariae suos praedecessores et eorum facultatem
quomodolibet, consvetudine videlicet ac jure pertinuerunt". 13 Sane nuspiam
executiva et judicialis regis potestas melius adumbratur.
14 (c) Vestigia Diaetarum pagina 329-a et 244.
15 (d) Ibidem pag. 245-a.
§ 58
1 Caeso ad Varnam anno 1449.
141907. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
reges Hungariae suos praedecessores et eorum facultatem
quomodolibet, consvetudine videlicet ac jure pertinuerunt". 13 Sane nuspiam
executiva et judicialis regis potestas melius adumbratur.
14 (c) Vestigia Diaetarum pagina 329-a et 244.
15 (d) Ibidem pag. 245-a.
§ 58
1 Caeso ad Varnam anno 1449. Uladislao Polono, Ladislao vero Alberti regis
posthumo, cujus haereditarium jus status jam anno 1439. agnovisse §-o
141908. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(d) Ibidem pag. 245-a.
§ 58
1 Caeso ad Varnam anno 1449. Uladislao Polono, Ladislao vero Alberti regis
posthumo, cujus haereditarium jus status jam anno 1439. agnovisse §-o 55-o docuimus, adhuc
minorenni et sub potestate Friderici imperatoris una cum corona extra regnum constituto
regnum primum defectus potestatis executivae casum hac epocha subivit.
Primum exemplum quo status tempore interregni vicariam regis potestatem in generalem
141909. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
potestatis executivae casum hac epocha subivit.
Primum exemplum quo status tempore interregni vicariam regis potestatem in generalem
regni capitanum Nicolaum Ujlak transtulerunt.
2 Inter captivitatem enim Mariae et reditum Sigismundi e Bohemia pauci
tantum menses effluxerunt, per quos procuratis ab ordinariis magistratibus currentibus (ut
nunc loquimur) negotiis carentia potestatis executivae haud ita sensibilis potuit evenire.
3 Nunc de plurium annorum spatio
141910. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
status in primo hoc casu necessitati regni prospexerint.
4 Iam primum convenisse eos mox post obitum Uladislai vicariamque
potestatem regis sub titulo capitanei regni Nicolao de Ujlak, Transylvaniae vojvodae,
detulisse e Verböczii parte 2-a tit. 14. et 38. constat. 5 Quo tamen tempore
comitia haec acta fuit, quos authoritati capitanei, qui se vicarium etiam regni inscribebat,
limites posuerint, hactenus non constat. 6 Laxiores certe, quam quos subinde
Hunyadio gubernatori praescripserunt, eos
141911. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Laxiores certe, quam quos subinde
Hunyadio gubernatori praescripserunt, eos non fuisse tuto licet existimare.
Forma administrationis quam tunc stabiliverunt.
7 Egere deinde comitia subsequo anno 1445. (a) quibus et successionem
Ladislai Posthumi stabiliverunt, et peculiare regni sigillum, sub quo
necessariae et commemoriales litterae (b) expediantur, effingi procurarunt; ac sigillum
quidem regni jam antea exstabat fuitque ejus usus, praesertim
141912. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praescripserunt, eos non fuisse tuto licet existimare.
Forma administrationis quam tunc stabiliverunt.
7 Egere deinde comitia subsequo anno 1445. (a) quibus et successionem
Ladislai Posthumi stabiliverunt, et peculiare regni sigillum, sub quo
necessariae et commemoriales litterae (b) expediantur, effingi procurarunt; ac sigillum
quidem regni jam antea exstabat fuitque ejus usus, praesertim illo intervallo, quod inter
Mariae captivitatem et
141913. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Forma administrationis quam tunc stabiliverunt.
7 Egere deinde comitia subsequo anno 1445. (a) quibus et successionem
Ladislai Posthumi stabiliverunt, et peculiare regni sigillum, sub quo
necessariae et commemoriales litterae (b) expediantur, effingi procurarunt; ac sigillum
quidem regni jam antea exstabat fuitque ejus usus, praesertim illo intervallo, quod inter
Mariae captivitatem et Sigismundi coronationem intercessit, in judicialibus instrumentis
(c), verum
141914. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et peculiare regni sigillum, sub quo
necessariae et commemoriales litterae (b) expediantur, effingi procurarunt; ac sigillum
quidem regni jam antea exstabat fuitque ejus usus, praesertim illo intervallo, quod inter
Mariae captivitatem et Sigismundi coronationem intercessit, in judicialibus instrumentis
(c), verum utrumque hoc et forma et inscriptione differebat (d); cumque exstante jam uno
superfluum fuisset aliud effingere si prioris promiscuus in judicialibus et publicis usus
fuisset, debuit aut
141915. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
litterae (b) expediantur, effingi procurarunt; ac sigillum
quidem regni jam antea exstabat fuitque ejus usus, praesertim illo intervallo, quod inter
Mariae captivitatem et Sigismundi coronationem intercessit, in judicialibus instrumentis
(c), verum utrumque hoc et forma et inscriptione differebat (d); cumque exstante jam uno
superfluum fuisset aliud effingere si prioris promiscuus in judicialibus et publicis usus
fuisset, debuit aut prius illud, velut pro specifico tantum illo casu constitutum, subinde
cassum reddi, aut illo
141916. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
litterae (b) expediantur, effingi procurarunt; ac sigillum
quidem regni jam antea exstabat fuitque ejus usus, praesertim illo intervallo, quod inter
Mariae captivitatem et Sigismundi coronationem intercessit, in judicialibus instrumentis
(c), verum utrumque hoc et forma et inscriptione differebat (d); cumque exstante jam uno
superfluum fuisset aliud effingere si prioris promiscuus in judicialibus et publicis usus
fuisset, debuit aut prius illud, velut pro specifico tantum illo casu constitutum, subinde
cassum reddi, aut illo judiciales,
141917. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quod inter
Mariae captivitatem et Sigismundi coronationem intercessit, in judicialibus instrumentis
(c), verum utrumque hoc et forma et inscriptione differebat (d); cumque exstante jam uno
superfluum fuisset aliud effingere si prioris promiscuus in judicialibus et publicis usus
fuisset, debuit aut prius illud, velut pro specifico tantum illo casu constitutum, subinde
cassum reddi, aut illo judiciales, hoc autem publicae expeditiones obsignari, aut denique
cassato priori, posteriori hoc utriusque ordinis litterae confirmari.
141918. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
posteriori hoc utriusque ordinis litterae confirmari. 8
Plurae etiam publicae litterae prostant quae posteriori hoc sigillo munitae fuere (e), id
quod provocati articuli voces illae: "commemoriales litterae" indicare videntur, sicut e
converso verba illa "et procedatur justitia mediante secundum quod decet, usque coronationem
regis," satis ostendunt sigilli hujus usum etiam in judicialibus viguisse. 9
Caeterum clausula illa "usque coronationem regis" evidenti est indicio et quod status
Ladislaum Posthumum jam
141919. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
videntur, sicut e
converso verba illa "et procedatur justitia mediante secundum quod decet, usque coronationem
regis," satis ostendunt sigilli hujus usum etiam in judicialibus viguisse. 9
Caeterum clausula illa "usque coronationem regis" evidenti est indicio et quod status
Ladislaum Posthumum jam nunc regem agnoverint, et quod coronationem, quam hic adhuc in cunis
subiverat, pro valida eotum adhuc non reputarint.
10 (a) Docet id Verböczy P. 2. tit. 14. § 35. et Friderici imperatoris ad
civitatem
141920. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
mediante secundum quod decet, usque coronationem
regis," satis ostendunt sigilli hujus usum etiam in judicialibus viguisse. 9
Caeterum clausula illa "usque coronationem regis" evidenti est indicio et quod status
Ladislaum Posthumum jam nunc regem agnoverint, et quod coronationem, quam hic adhuc in cunis
subiverat, pro valida eotum adhuc non reputarint.
10 (a) Docet id Verböczy P. 2. tit. 14. § 35. et Friderici imperatoris ad
civitatem Bartphensem litterae quibus eam hortatur ut suffragium suum his comitiis
141921. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
"usque coronationem regis" evidenti est indicio et quod status
Ladislaum Posthumum jam nunc regem agnoverint, et quod coronationem, quam hic adhuc in cunis
subiverat, pro valida eotum adhuc non reputarint.
10 (a) Docet id Verböczy P. 2. tit. 14. § 35. et Friderici imperatoris ad
civitatem Bartphensem litterae quibus eam hortatur ut suffragium suum his comitiis in
Ladislaum Posthumum conferat. In Vestigiis Diaetarum.
11 (b) Sunt verba provocati supra Verböcziani §-i.
141922. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11 (b) Sunt verba provocati supra Verböcziani §-i.
12 (c) Possidet clarissimus Pray litteras judiciales hoc sigillo
insignitas.
13 (d) Vide differentiam hanc in Vestigiis Diaetarum p. 250.
et 251.
14 (e) Veluti expeditoria a statibus palatino Laurentio de Hédervára super
resignato castro Budensi 1447. extradatae. 15 Vide earum conclusionem in
Vestigiis Diaetarum pag. 270.
141923. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
is bello etiam impetatur (c);
seu imminens belli periculum, seu impares sustinendae adeo procellosae administrationi
Ujlakii vires id demum consilium statibus expresserunt ut eodem anno 13-a Iulii non jam per
repraesentantes, ut antea, sed iterum viritim (d) convenirent, et examinato Ujlakio (e)
vicariam regis potestatem Ioanni Hunyady gubernatoris nomine detulerint. 2
Itaque videndum tantum restat quibus limitibus auctoritatem ejus circumscripserint.
3 (a) Patet id ex ingressu decreti quo Ioannes Hunyady
141924. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
decreti quo Ioannes Hunyady gubernator
renunciatus est, in Vestigiis Diaetarum pag. 253-a, ubi dicitur: "eas res
modosque quibus... tot diebus, totque annorum curriculis alternis insidiis, persecutionibus
acerrime contra sese fine dato pacem reformare et charitative sibi invicem commorari
possent, avidissime exquirere coepissent." 4 Quod utique veram indicat
anarchiam.
5 (b) Albensium ingressus laudati decreti, Pestiensium articulus ejusdem
2-us memoriam continet; ita tria eodem
141925. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
celebrata fuisse comitia apparet.
6 Certum perturbati interim regni status indicium.
7 (c) Id enim vero coaevi scriptores prodiderunt.
8 (d) Ingressus laudati decreti ita habet: "cum universitate praelatorum,
baronum et nobilium, ac aliorum singulorum possessionatorum hominum hujus regni."
9 (e) Cum Verböczius P. 2. T. 14. § 38. Ujlakium inde ab obitu Uladislai
usque electionem Hunyadis vicariam regni potestatem gessisse tradat,
141926. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1 Articulo quidem 6-o in abstracto decernunt "ut gubernator tantam habeat
authoritatem quantam haberet regia Majestas." 2 Verum id postea adeo
restringunt ut praeter competentem regibus judicialis potestatis partem, authoritatem
militarem, et proventuum regiorum administrationem nihil ferme ei reliquum manserit.
3 Adjunxerunt nempe illi unius praelati, unius baronis et duorum nobilium
consilium, ad quos omnia referre debebat, tempore vero octavarum insuper palatinus, judex
curiae, duo praelati,
141927. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2 Verum id postea adeo
restringunt ut praeter competentem regibus judicialis potestatis partem, authoritatem
militarem, et proventuum regiorum administrationem nihil ferme ei reliquum manserit.
3 Adjunxerunt nempe illi unius praelati, unius baronis et duorum nobilium
consilium, ad quos omnia referre debebat, tempore vero octavarum insuper palatinus, judex
curiae, duo praelati, duo barones, et sex nobiles eidem adscripti fuerunt, cum quibus
judicia exerceat (articulus 7-us).
4 In absentia
141928. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regiorum administrationem nihil ferme ei reliquum manserit.
3 Adjunxerunt nempe illi unius praelati, unius baronis et duorum nobilium
consilium, ad quos omnia referre debebat, tempore vero octavarum insuper palatinus, judex
curiae, duo praelati, duo barones, et sex nobiles eidem adscripti fuerunt, cum quibus
judicia exerceat (articulus 7-us).
4 In absentia consiliariorum dederunt illi quidem potestatem currentia
negotia et
60.4 et addidi
141929. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vero octavarum insuper palatinus, judex
curiae, duo praelati, duo barones, et sex nobiles eidem adscripti fuerunt, cum quibus
judicia exerceat (articulus 7-us).
4 In absentia consiliariorum dederunt illi quidem potestatem currentia
negotia et
60.4 et addidi
minores causas expediendi, ea tamen cum restrictione ut, si quid contra
consvetudinem regni decerneret, id per judices ordinarios regni valeat emendari sicque ipsas
gubernatoris
141930. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
curiae, duo praelati, duo barones, et sex nobiles eidem adscripti fuerunt, cum quibus
judicia exerceat (articulus 7-us).
4 In absentia consiliariorum dederunt illi quidem potestatem currentia
negotia et
60.4 et addidi
minores causas expediendi, ea tamen cum restrictione ut, si quid contra
consvetudinem regni decerneret, id per judices ordinarios regni valeat emendari sicque ipsas
gubernatoris sententias revisioni judicum regni ordinariorum
141931. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
singulis annis
comitiorum vestigia jam detecta sint (a), detegenda indubie reliquorum etiam duorum, usque
dum Ladislaus Posthumus ipse regimen capesseret, annorum.
Status omnes magistratus ad abdicanda officia cogunt et ipsi illa conferunt.
8 De ipsa potestate executiva exiguam admodum gubernatori status
reliquisse videntur. 9 Patet enim ex articulo 3. quod in comitiis, quibus
hic electus est, omnes regnicolae officia sua abdicare debuerint, novos vero
141932. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
aliorum privatorum injurias
initas fuisse ostendunt, quae earum adhuc prostant, exempla; quod autem confoederationum
harum non tantum ad repellendas, sed etiam ad inferendas injurias usus factus sit, docent
coaevi scriptores. 20 Inde tot occupationes castrorum et proventuum
regiorum, tot desolationes privatarum arcium, tot violentiae, ut proprietatem omnem
fluctuasse appareat. 21 Quod est primum anarchiae argumentum.
22 (a) In Vestigiis Diaetarum a pag. 273-565.
141933. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ejus capitulatio, quae corpori juris sub
nomine decreti inserta est.
1 Fridericus mortua interea Ladislai Posthumi matre Elisabetha cognati sui
tutelam eo pertinacius retinebat, quod sibi successionem in adtinentes ad jus ejus
provincias et regna, tamquam praematurum ejus obitum jam tum praesagiret,
praecoci spe jam tum destinaverit. 2 Maluit itaque bellum cum Hungaris
experiri quam hunc et coronam regni iis reddere; fractus tamen virtute Hunyadis, regem ipsis
141934. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
retinebat, quod sibi successionem in adtinentes ad jus ejus
provincias et regna, tamquam praematurum ejus obitum jam tum praesagiret,
praecoci spe jam tum destinaverit. 2 Maluit itaque bellum cum Hungaris
experiri quam hunc et coronam regni iis reddere; fractus tamen virtute Hunyadis, regem ipsis
demum restituit, coronam autem non dimisit. 3 Quare Hungari coronationi
illi, quam Ladislaus adhuc in cunis subiverat, acquiescentes eum Posonium deductum 1453.
regem salutarunt.
141935. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
acquiescentes eum Posonium deductum 1453.
regem salutarunt. 4 Obtento nihilominus quod in Corpore Juris
sub nomine decreti insertum est inaugurali diplomate, seu capitulatione, quod enim id pro
tali habendum sit, apparet ex articulis 1-o et 2-o cum finali ejus clausula combinatis e
quibus patet quod et rex statibus de observanda regni constitutione, et status regi de
praestanda eidem fide et obedientia juratam dederint cautionem.
Status regi juramentum fidelitatis
141936. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
4 Obtento nihilominus quod in Corpore Juris
sub nomine decreti insertum est inaugurali diplomate, seu capitulatione, quod enim id pro
tali habendum sit, apparet ex articulis 1-o et 2-o cum finali ejus clausula combinatis e
quibus patet quod et rex statibus de observanda regni constitutione, et status regi de
praestanda eidem fide et obedientia juratam dederint cautionem.
Status regi juramentum fidelitatis nuncupant.
5 Qua in re dignum est attentione
141937. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Juris
sub nomine decreti insertum est inaugurali diplomate, seu capitulatione, quod enim id pro
tali habendum sit, apparet ex articulis 1-o et 2-o cum finali ejus clausula combinatis e
quibus patet quod et rex statibus de observanda regni constitutione, et status regi de
praestanda eidem fide et obedientia juratam dederint cautionem.
Status regi juramentum fidelitatis nuncupant.
5 Qua in re dignum est attentione quod rex non ad omnium praedecessorum
141938. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
insertum est inaugurali diplomate, seu capitulatione, quod enim id pro
tali habendum sit, apparet ex articulis 1-o et 2-o cum finali ejus clausula combinatis e
quibus patet quod et rex statibus de observanda regni constitutione, et status regi de
praestanda eidem fide et obedientia juratam dederint cautionem.
Status regi juramentum fidelitatis nuncupant.
5 Qua in re dignum est attentione quod rex non ad omnium praedecessorum
suorum, sed tantum ad Sigismundi avi et Alberti patris
141939. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eidem fide et obedientia juratam dederint cautionem.
Status regi juramentum fidelitatis nuncupant.
5 Qua in re dignum est attentione quod rex non ad omnium praedecessorum
suorum, sed tantum ad Sigismundi avi et Alberti patris sui leges sacramentum nuncupaverit.
6 Ut adeo et hinc iterum errasse Verböczium appareat dum omnes Andreae II
successores decreta ejus in aditu regiminis juramento confirmasse affirmat.
§ 62 Decreta
141940. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Status regi juramentum fidelitatis nuncupant.
5 Qua in re dignum est attentione quod rex non ad omnium praedecessorum
suorum, sed tantum ad Sigismundi avi et Alberti patris sui leges sacramentum nuncupaverit.
6 Ut adeo et hinc iterum errasse Verböczium appareat dum omnes Andreae II
successores decreta ejus in aditu regiminis juramento confirmasse affirmat.
§ 62 Decreta comitiorum jam tum comitatibus submitti consveverunt.
1 In
141941. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
banderium regium efficiebat, inde ali, minus
emensus baronibus illis, qui vi muneris sui designata sibi banderia alere cogebantur, census
dependi potuerit, ut adeo oportuerit status redigendo in ordinem aerario regio aliquot e
singulo statu viros deligere. 3 Et hoc est primum statuum in aerarium regium
influxus vestigium, una evidens ejus rei argumentum quod, quae aliqui barones regni servare
cogebantur banderia, ea non propriis impendiis, sed depensa e regis aerario certa pecuniae
summa alere debuerint.
141942. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
graviorem tantisper, quam
quae jam sub Sigismundo pro norma defixa fuerat, portalem insurrectionem. 6
E Sigismundeae enim normae praescripto a 99 tantum tres bene armati, e
constitutione vero hac a 100 portis 6 equites, et 3 praeterea clipeati et pharetrati
63.6 pharetrati: faretratri B
pedites debebantur. 7 Verum cum postea Mahometem non in Hungariam,
sed in Serviam tendere intellexissent, nemo quidquam
141943. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quam
quae jam sub Sigismundo pro norma defixa fuerat, portalem insurrectionem. 6
E Sigismundeae enim normae praescripto a 99 tantum tres bene armati, e
constitutione vero hac a 100 portis 6 equites, et 3 praeterea clipeati et pharetrati
63.6 pharetrati: faretratri B
pedites debebantur. 7 Verum cum postea Mahometem non in Hungariam,
sed in Serviam tendere intellexissent, nemo quidquam eorum, quae his comitiis
141944. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pedites debebantur. 7 Verum cum postea Mahometem non in Hungariam,
sed in Serviam tendere intellexissent, nemo quidquam eorum, quae his comitiis imperata
fuere, praestitit, ita ut Hunyadius vicinum praevertere volens periculum cum solis propriis
et confinariis copiis pugnam ad Semendriam suscipere coactus fuerit; quam tamen pro eximia
sua Artis bellicae peritia et singulari prorsus animi fortitudine illustri victoria
coronavit.
§ 64 Factiones adversus Hunyadium qui solus
141945. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nemo quidquam eorum, quae his comitiis imperata
fuere, praestitit, ita ut Hunyadius vicinum praevertere volens periculum cum solis propriis
et confinariis copiis pugnam ad Semendriam suscipere coactus fuerit; quam tamen pro eximia
sua Artis bellicae peritia et singulari prorsus animi fortitudine illustri victoria
coronavit.
§ 64 Factiones adversus Hunyadium qui solus labescentes jam res Hungariae sustentabat.
1 Immortalia viri hujus merita tantum abest ut zelum
141946. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in particulari aliquo conventu (alia enim praeter ea, quorum decretum in Corpore
Juris exstat, nulla publica regni comitia ad annum 1454. memorantur) pervicit ut
novum e sex de singulo statu deligendis viris consilium constituatur quod publica
oeconomica, et militaria summa cum potestate administret. 3 Verum rex
saniora edoctus id ipsum Hunyadio relinquit arbitrio an consilium hoc abrogare, vel vero ita
confirmare velit, ipse illi ut eidem praesit (a). 4 E quo diserte patet
palatinum executivam ipsius
141947. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vel vero ita
confirmare velit, ipse illi ut eidem praesit (a). 4 E quo diserte patet
palatinum executivam ipsius principis potestatem restringere quidem voluisse, regem tamen id
passum non fuisse. 5 Constat enim Hunyadium particulares praelatorum et
baronum conventus subsequo anno 1455. celebrasse (b). 6 Consilii tamen
illius nulla uspiam adhuc memoria prolata est, ut adeo illius erectionem Hunyadii
interccessione abrogatum fuisse tuto liceat existimare.
141948. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
8 (b) Vide in Vestigiis Diaetarum litteram S. Capistrani pag.
283, litteras vero praelatorum ad Pontificem datas pag. 286; ex utraque apparet non fuisse
haec generalia regni comitia, forte quod rex peregre aberat, sed particularem praelatorum et
baronum conventum.
§ 65 Mahomete Hungariae jam imminente regnicolae decretam ante biennium insurrectionem
praestare recusant.
1 Cum Mahometem in proposito invadendae Hungariae persistere fama publica
141949. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
agitata fuere, sed cum
Mahometes eo iterum anno cessaverit, nullum eorum, quae forte ibi decreta fuerant, effectum
subsecutum esse comperimus.
2 Anno 1456. Ladislaum comitia Pestinum pro festo Epiphaniae indixisse
constat (a); an tamen haec, uti et alia ante festum S. Brictii
65.2 Brictii: Beictii B
eodem anno indicta (b) reipsa celebrata sint, necdum compertum est.
3 Id constat Mahometem hoc anno ad Belgradum expugnandum invadendamque
141950. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
numerum permoverat.
Solus tamen cum exigua manu Hunyadius vires ejus retundit.
5 Ast incassum; obsistente aemula Garaii factione solutaque per vigentem
tanto tempore jam anarchiam vi imperii, e banderiali, portali, et insurrectionali militia,
quae numerum 100,000 longe superare debuisset, vix 5000 potuit extorquere, ita ut sola haec
praeter propriam 10,000 cohortam inconditamque, quam Joannes Capistranus adduxerat,
cruciatorum turbam tam copioso hosti, tamque bellicoso, ut Mahometes
141951. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Hunyadio, postquam rex
Ladislaus natu majorem ejus filium Ladislaum propter necatum Belgradi Cileae comitem, ab
aemulis Hunyadianae domus impulsus, Budae extremo affici supplicio curasset, tum demum, quod
hactenus gliscebat tantum, schisma eripit totumque in Hunyadianam et Garaianam factionem
regnum discessit, quod ultimum certe eidem exitium erat adlaturum nisi Turca opportunam hanc
perdendae Hungariae occasionem neglexissent.
8 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 286 ipsae ejus regales
memorantur.
141952. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
8 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 286 ipsae ejus regales
memorantur.
9 (b) Vestigium eorum indictionis prostat in Vestigiis
Diaetarum pag. 287.
§ 66 Mortuo et Hunyadio et rege Ladislao, Szilághius se gubernatorem eligi procurat.
1 Interea mortuo Ladislao Posthumo, Garaiana factio pro palatino,
Hunyadiana pro Mathia, gubernatoris minori natu filio, regnum captabat; praevaluit Szilághii
viduaeque
141953. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(a) In Vestigiis Diaetarum pag. 286 ipsae ejus regales
memorantur.
9 (b) Vestigium eorum indictionis prostat in Vestigiis
Diaetarum pag. 287.
§ 66 Mortuo et Hunyadio et rege Ladislao, Szilághius se gubernatorem eligi procurat.
1 Interea mortuo Ladislao Posthumo, Garaiana factio pro palatino,
Hunyadiana pro Mathia, gubernatoris minori natu filio, regnum captabat; praevaluit Szilághii
viduaeque gubernatoris
141954. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
procurat.
1 Interea mortuo Ladislao Posthumo, Garaiana factio pro palatino,
Hunyadiana pro Mathia, gubernatoris minori natu filio, regnum captabat; praevaluit Szilághii
viduaeque gubernatoris Hunyadii potentia; postquam enim vacante regno praelati et barones
comitia pro eligendo novo rege praefixissent (a), Szilághius cum 40 armatorum millibus ad ea
comparuit, hocque armorum terrore Garaianas partes ita prostravit ut antequam eligendo regi
manus admoveretur, se in quinquennium, dum nempe Mathias adolescat,
141955. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
jam tertium ex ordine gubernatorem tempore interregni agnoverint.
3 (a) Vide horum publicatorias in Vestigiis Diaetarum pag.
290; patet ex iis quod in interregno non status, non palatinus, sed praelati tantum et
barones comitia indixerint. 4 Patet quod nomine baronum non tantum ii, qui
palatinum aliquod officium reipsa gesserunt, sed alii etiam potentiores optimates, veluti
Ioannes Marczal, et Simon Czudar venerint. 5 Patet denique quod ad haec
141956. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ex iis quod in interregno non status, non palatinus, sed praelati tantum et
barones comitia indixerint. 4 Patet quod nomine baronum non tantum ii, qui
palatinum aliquod officium reipsa gesserunt, sed alii etiam potentiores optimates, veluti
Ioannes Marczal, et Simon Czudar venerint. 5 Patet denique quod ad haec
comitia iterum nuncii tantum vocati, horum tamen numerus non fuerit determinatus.
§ 67 Ut Hunyadii filius, suus vero ex sorore nepos, Mathias rex eligatur, efficit.
141957. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
denique quod ad haec
comitia iterum nuncii tantum vocati, horum tamen numerus non fuerit determinatus.
§ 67 Ut Hunyadii filius, suus vero ex sorore nepos, Mathias rex eligatur, efficit.
1 Hac dignitate suffulto et tanto armatorum numero stipato Szilághio
pronum jam fuit suum ex sorore nepotem Mathiam, qui jam tertius Arpadianam domum nullo nexu
contingebat, 1458. 28-a Januarii regem dicere; Garaium enim palatinum, qui de impulso in
necem senioris Mathiae fratris rege Ladislao
141958. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Capitulationi pro Mathia subscribit.
3 Quicunque decretum Szilágianum attentius expenderit, illud
capitulationis, seu inauguralis diplomatis vicem subivisse facile advertet; interim
restringitur illo executiva regis potestas ne magistratus et bona exteris conferre possit
(articulo 7. et 8.), normam cudendae monetae status eidem praescribunt (articulo 12).
4 Ut securam sibi efficiant potestatis legislativae communionem, novo
hactenus exemplo comitia quotannis celebranda defigunt (articulo 13).
141959. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
3 Quicunque decretum Szilágianum attentius expenderit, illud
capitulationis, seu inauguralis diplomatis vicem subivisse facile advertet; interim
restringitur illo executiva regis potestas ne magistratus et bona exteris conferre possit
(articulo 7. et 8.), normam cudendae monetae status eidem praescribunt (articulo 12).
4 Ut securam sibi efficiant potestatis legislativae communionem, novo
hactenus exemplo comitia quotannis celebranda defigunt (articulo 13). 5
Receptum inde a Carolo I, et sub
141960. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
7. et 8.), normam cudendae monetae status eidem praescribunt (articulo 12).
4 Ut securam sibi efficiant potestatis legislativae communionem, novo
hactenus exemplo comitia quotannis celebranda defigunt (articulo 13). 5
Receptum inde a Carolo I, et sub Ludovico I et Alberto jam in legem publicam relatum usum ut
rex tributum etiam a nobilium colonis nomine lucri camerae exigere possit, abolent (articulo
5-o); nobiles, sacerdotes et studiosos a depensione telonii eximunt (articulo 10).
6 Et tamen
141961. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
cudendae monetae status eidem praescribunt (articulo 12).
4 Ut securam sibi efficiant potestatis legislativae communionem, novo
hactenus exemplo comitia quotannis celebranda defigunt (articulo 13). 5
Receptum inde a Carolo I, et sub Ludovico I et Alberto jam in legem publicam relatum usum ut
rex tributum etiam a nobilium colonis nomine lucri camerae exigere possit, abolent (articulo
5-o); nobiles, sacerdotes et studiosos a depensione telonii eximunt (articulo 10).
6 Et tamen renovant perlatam, ut jam
141962. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quotannis celebranda defigunt (articulo 13). 5
Receptum inde a Carolo I, et sub Ludovico I et Alberto jam in legem publicam relatum usum ut
rex tributum etiam a nobilium colonis nomine lucri camerae exigere possit, abolent (articulo
5-o); nobiles, sacerdotes et studiosos a depensione telonii eximunt (articulo 10).
6 Et tamen renovant perlatam, ut jam vidimus, primum sub Sigismundo legem ut
rex regnum propriis proventibus defendere debeat. 7 Insurrectionem vero tunc
primum, dum regius miles non
141963. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
a Carolo I, et sub Ludovico I et Alberto jam in legem publicam relatum usum ut
rex tributum etiam a nobilium colonis nomine lucri camerae exigere possit, abolent (articulo
5-o); nobiles, sacerdotes et studiosos a depensione telonii eximunt (articulo 10).
6 Et tamen renovant perlatam, ut jam vidimus, primum sub Sigismundo legem ut
rex regnum propriis proventibus defendere debeat. 7 Insurrectionem vero tunc
primum, dum regius miles non suffecerit, locum habere declarant (articulo
141964. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
insertae, verum morem hunc in posterioribus etiam capitulationibus
viguisse infra videbimus.
10 (a) Vide ejus argumentum pag. 291.
§ 68 Mathias inaugurale deponit, fidelitatis vero juramentum a potioribus praelatis et
baronibus recipit.
1 Mathias jam 16-a Februarii Budam pervenit et, cum detenta adhuc per
Fridericum imperatorem corona coronatio suscipi non posset, inaugurale de observanda regni
constitutione praestitit sacramentum vicissimque a
141965. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
10 (a) Vide ejus argumentum pag. 291.
§ 68 Mathias inaugurale deponit, fidelitatis vero juramentum a potioribus praelatis et
baronibus recipit.
1 Mathias jam 16-a Februarii Budam pervenit et, cum detenta adhuc per
Fridericum imperatorem corona coronatio suscipi non posset, inaugurale de observanda regni
constitutione praestitit sacramentum vicissimque a praesentibus eotum copiosis praelatis,
baronibus et nobilibus juramentum fidelitatis recepit (a).
141966. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Mathias jam 16-a Februarii Budam pervenit et, cum detenta adhuc per
Fridericum imperatorem corona coronatio suscipi non posset, inaugurale de observanda regni
constitutione praestitit sacramentum vicissimque a praesentibus eotum copiosis praelatis,
baronibus et nobilibus juramentum fidelitatis recepit (a).
Circa convocandam ad diaetam nobilitatem variat.
2 Prima is sub auspiciis suis comitia eodem statim 1458. anno octava post
Pentecosten die Pestini celebravi (b);
141967. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
juramentum fidelitatis recepit (a).
Circa convocandam ad diaetam nobilitatem variat.
2 Prima is sub auspiciis suis comitia eodem statim 1458. anno octava post
Pentecosten die Pestini celebravi (b); comitiis his, uti et prioribus sub Szilághio
celebratis, omnes denuo nobiles convenerunt. 3 E contra comitiis eodem 1458.
Szegedinum pro festo Nicolai indictis et sequenti anno in Pervigilio Epiphaniae Domini
terminatis tantum "quatuor de unoquoque comitatu electi, cum plana
141968. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
auspiciis suis comitia eodem statim 1458. anno octava post
Pentecosten die Pestini celebravi (b); comitiis his, uti et prioribus sub Szilághio
celebratis, omnes denuo nobiles convenerunt. 3 E contra comitiis eodem 1458.
Szegedinum pro festo Nicolai indictis et sequenti anno in Pervigilio Epiphaniae Domini
terminatis tantum "quatuor de unoquoque comitatu electi, cum plana facultate missi, totum
regnum repraesentantes" interfuerunt (d). 4 Ad subsequa 1462. comitia
nobiles viritim iterum convenerunt (e), nimirum
141969. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
17 (g) Exstant in Vestigiis Diaetarum pag. 362, ubi dicitur:
"De speciali nostra benignitate statuimus ut nemo ex vobis per consveta alias gravamina ad
veniendum compellatur."
§ 69 Andreanam constitutionem et Sigismundi decreta primo occasione coronationis
confirmat.
1 Recuperata a Friderico imperatore corona Mathias, postquam jam sex annis
imperasset, tandem 1464. Alba Regali coronatus est. 2 Et his primo comitiis,
licet interea
141970. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 69 Andreanam constitutionem et Sigismundi decreta primo occasione coronationis
confirmat.
1 Recuperata a Friderico imperatore corona Mathias, postquam jam sex annis
imperasset, tandem 1464. Alba Regali coronatus est. 2 Et his primo comitiis,
licet interea quatuor jam diaetas eum celebrasse in Vestigiis Diaetarum
ostentum sit, Hungari confirmationem decretorum non Andreae tantum et
Ludovici, sed et sexti Sigismundi decreti procurarunt;
141971. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
imperasset, tandem 1464. Alba Regali coronatus est. 2 Et his primo comitiis,
licet interea quatuor jam diaetas eum celebrasse in Vestigiis Diaetarum
ostentum sit, Hungari confirmationem decretorum non Andreae tantum et
Ludovici, sed et sexti Sigismundi decreti procurarunt; sicque alter hactenus regum ab Andrea
III est Mathias qui decretum Andreae II occasione coronationis confirmavit; alii omnes
pluribus post coronationem annis id praestiterunt. 3
141972. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1464. Alba Regali coronatus est. 2 Et his primo comitiis,
licet interea quatuor jam diaetas eum celebrasse in Vestigiis Diaetarum
ostentum sit, Hungari confirmationem decretorum non Andreae tantum et
Ludovici, sed et sexti Sigismundi decreti procurarunt; sicque alter hactenus regum ab Andrea
III est Mathias qui decretum Andreae II occasione coronationis confirmavit; alii omnes
pluribus post coronationem annis id praestiterunt. 3 Nimirum noluerunt
141973. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Andrea
III est Mathias qui decretum Andreae II occasione coronationis confirmavit; alii omnes
pluribus post coronationem annis id praestiterunt. 3 Nimirum noluerunt
Hungari fundamentalia jura sua nisi a legitime coronato rege confirmari, et vero
constitutionale illud axioma "quod nullus pro legitimo rege haberi possit, nisi qui propria
S. Regni corona redimitur" in Mathiae exemplo plurimum enituit. 4 Quod ut
clarius appareat, rei hujus series altius tantisper repetenda videtur.
141974. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
videtur.
Quid Hungari in S. Regni corona coronationisque necessitate reponerent, diserte
explicatur.
5 Domus Austriaca jam post Alberti I obitum 1308. in duas distinctas
lineas abivit, nempe Friderici I et Alberti II (a); Alberti linea in Ladislao Posthumo,
Alberti III, cui status haereditarium obtulisse regnum supra §-o 51 vidimus, filio defecit.
6 Fridericus II, qui Mathiae tantum negotia facessivit, e linea Friderici I
descendit;
141975. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Posthumum cum S. Regni corona in suam accepit
potestatem, de asserenda suae quoque lineae in regnum Hungariae haereditate consilium
suscepit. 7 Hoc fine repetitum toties ab Hungaris Ladislaum Posthumum tamdiu
restituere detrectavit donec eum Hunyadi armis et nomine lacessivit. 8 Cum
Turcas eodem tempore Hungariae imminere intelligeret Fridericus, Ladislaum restituit quidem,
coronam tamen ne tum quidem dimisit. 9 Scivit nempe ille Hungaros nullum
alium, nisi qui ipsa hac regni corona insignitur, pro
141976. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ille Hungaros nullum
alium, nisi qui ipsa hac regni corona insignitur, pro legitimo rege reputare sperabatque, si
(ut postea evenit) Ladislaus deficiat, se detentione sancti hujus pignoris necessitatem
Hungaris impositurum ut se regem renunciare cogantur. 10 Et vero parum
abfuit quin voti damnetur. 11 Garaiana enim factio procuratae praepotentia
Szilághii Mathiae electioni acquiescere nolens non multo post, atque hic regni gubernacula
adierat, tempore, secessit nixaque fundamentali constitutionis Hungaricae
141977. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nixaque fundamentali constitutionis Hungaricae principio quod
nullus nisi ipsa illa, quam Fridericus in potestate habebat, S. Regni corona adimitus pro
rege Hungariae haberi possit, eidem regnum detulit, id potissimum obtendens quod Ladislaum
sanguinis nexu contingat, et S. Regni coronam in potestate habeat (b).
12 Si Fridericus suppeditatis prompte factiosis his necessariis belli
subsidiis coronationem sui peragi curasset, actum erat de adolescente neque satis adhuc
firmato
141978. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Szegedini celebratis a statibus impetravit. 15 Copiis his subsequo
statim vere factiosos ad Körmöndinum invadit acceptaque primum, tum reddita iis clade
traductisque in partem suam bonorum officiorumque pollicitatione factionis capitibus Garaio
palatino et Ujlakio Transylvaniae vojvoda totam hanc dissuit tempestatem.
16 Verum coronam regni non eadem impetrare potuit facilitate.
17 Debuit antea cum Alberto Austriae duce, cujus cum Friderico controversiae
jam ad apertum bellum spectabant,
141979. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
potuit facilitate.
17 Debuit antea cum Alberto Austriae duce, cujus cum Friderico controversiae
jam ad apertum bellum spectabant, offensivum foedus percutere. 18 Debuit
Ioannem Griskra famigeratum illum in superioribus regni partibus dynastam et belli ducem a
Friderici partibus abstrahere et in suam pertrahere societatem sicque Fridericum triplicis
hujus foederis metu percellere donec is ad suscipiendum de restituenda regni corona
tractatum animum serio applicuisset. 19 Tantum tamen et Mathias et
141980. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
antea cum Alberto Austriae duce, cujus cum Friderico controversiae
jam ad apertum bellum spectabant, offensivum foedus percutere. 18 Debuit
Ioannem Griskra famigeratum illum in superioribus regni partibus dynastam et belli ducem a
Friderici partibus abstrahere et in suam pertrahere societatem sicque Fridericum triplicis
hujus foederis metu percellere donec is ad suscipiendum de restituenda regni corona
tractatum animum serio applicuisset. 19 Tantum tamen et Mathias et status
regni in coronae recuperatione momentum
141981. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
dynastam et belli ducem a
Friderici partibus abstrahere et in suam pertrahere societatem sicque Fridericum triplicis
hujus foederis metu percellere donec is ad suscipiendum de restituenda regni corona
tractatum animum serio applicuisset. 19 Tantum tamen et Mathias et status
regni in coronae recuperatione momentum posuerunt ut tam duras, quas vix victus hostis
suscepturus erat, conditiones in tractatu hoc subiverint (c). 20 Nimirum ut
Fridericus, dum vixerit, titulum regis Hungariae retinere possit; si Mathiam
141982. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et belli ducem a
Friderici partibus abstrahere et in suam pertrahere societatem sicque Fridericum triplicis
hujus foederis metu percellere donec is ad suscipiendum de restituenda regni corona
tractatum animum serio applicuisset. 19 Tantum tamen et Mathias et status
regni in coronae recuperatione momentum posuerunt ut tam duras, quas vix victus hostis
suscepturus erat, conditiones in tractatu hoc subiverint (c). 20 Nimirum ut
Fridericus, dum vixerit, titulum regis Hungariae retinere possit; si Mathiam deficere
141983. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
noverat, obire contingeret, secundum inire matrimonium non liceat;
denique ut corona 60,000 aureis redimatur. 21 Noverat nempe Mathias se
firmum in solio tamdiu non futurum dum ejus electio per impositam sibi coronam obfirmetur;
noverant status totum suum et electionis et legislativae potestatis jus in possessorio
sancti hujus pignoris, ut jam explicuimus, radicari. 22 Ideo grave licet
illud litrum status e propriis facultatibus ultro prompte contulerunt; ideo his primum
inauguralibus comitiis eos de securiori
141984. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
obire contingeret, secundum inire matrimonium non liceat;
denique ut corona 60,000 aureis redimatur. 21 Noverat nempe Mathias se
firmum in solio tamdiu non futurum dum ejus electio per impositam sibi coronam obfirmetur;
noverant status totum suum et electionis et legislativae potestatis jus in possessorio
sancti hujus pignoris, ut jam explicuimus, radicari. 22 Ideo grave licet
illud litrum status e propriis facultatibus ultro prompte contulerunt; ideo his primum
inauguralibus comitiis eos de securiori coronae
141985. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
possessorio
sancti hujus pignoris, ut jam explicuimus, radicari. 22 Ideo grave licet
illud litrum status e propriis facultatibus ultro prompte contulerunt; ideo his primum
inauguralibus comitiis eos de securiori coronae conservatione sollicitudo incessit, sed et
tunc totam hanc curam regi per articulum 2 detulerunt.
23 (a) Vide com. Coronini Genealogia domus Austriacae.
24 (b) Vide confectum super ea re instrumentum in Vestigiis
141986. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
super ea re instrumentum in Vestigiis
Diaetarum pag. 348, ubi dicitur: "quod (regnum) absque coronato rege tamquam
acephalum fuit." 25 Inter motiva autem delati eidem regni dicitur: "quod
domino nostro Ladislao regi sanguine juncta fuit (...) et S. Regni coronam hucusque in suis
manibus fideliter custoditam tenuerit ac hodie teneat."
26 (c) Reliquas conditiones exhibet tractatus ipse in Auctuario
diplomatico Adami Kollár: prohibiti autem secundi matrimonii testes sunt Cuteus
141987. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
manibus fideliter custoditam tenuerit ac hodie teneat."
26 (c) Reliquas conditiones exhibet tractatus ipse in Auctuario
diplomatico Adami Kollár: prohibiti autem secundi matrimonii testes sunt Cuteus in
Annalibus Silesiae, et Balearius in Commentariis rerum Gallicarum
.
§ 70 Adhuc tempore Mathiae rex non tractare cum statibus, sed articulos, prout sibi
exhibebantur, confirmare solebat.
1 Si prolixi, qui in
141988. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 70 Adhuc tempore Mathiae rex non tractare cum statibus, sed articulos, prout sibi
exhibebantur, confirmare solebat.
1 Si prolixi, qui in Pestiensibus 1458. comitiis perlati sunt 60 articuli
expendantur, una et id reputatur quod diaeta illa nonnisi 12 diebus duraverit (a); si
praeterea stylus, quo decretum 1478. conceptum est, in considerationem sumatur, videtur usus
ille, quem in decreto Alberti jam animadvertimus, adhuc sub Mathia perdurasse, nimirum quod
rex propositos per
141989. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
videtur usus
ille, quem in decreto Alberti jam animadvertimus, adhuc sub Mathia perdurasse, nimirum quod
rex propositos per status articulos, quin iis aliquid seu addat, seu demat, prouti sibi
praesentati fuerant, confirmare consveverit; quomodo enim tam numerosi et prolixi articuli
in comitiis Pestiensibus, quae 12 tantum diebus durarunt, concertari, quomodo in decreto
1478. status sermonem ad regem dirigere potuissent, e. g. in articulo 1-o "Contribuimus hoc
anno praesenti Majestati Vestrae,"
141990. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
concertari, quomodo in decreto
1478. status sermonem ad regem dirigere potuissent, e. g. in articulo 1-o "Contribuimus hoc
anno praesenti Majestati Vestrae," articulo 2-o "Ut Majestas Vestra eo magis
necessitati suae intendere possit," et sic passim.
2 Ac una id etiam e tenore praefationum et conclusionum Mathiae apparet
quod jam rex tantum statibus unum decreti exemplar, non vero vicissim (ut sub Alberto),
extradederit.
Usus decreta ad
141991. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
potuissent, e. g. in articulo 1-o "Contribuimus hoc
anno praesenti Majestati Vestrae," articulo 2-o "Ut Majestas Vestra eo magis
necessitati suae intendere possit," et sic passim.
2 Ac una id etiam e tenore praefationum et conclusionum Mathiae apparet
quod jam rex tantum statibus unum decreti exemplar, non vero vicissim (ut sub Alberto),
extradederit.
Usus decreta ad singulos comitatus submittendi renovatur.
3 In decreto
141992. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quasi institutum hoc primam sub his comitiis originem accepisset.
5 Coepit illud jam sub Ludovico, qui primus decretum Andreae II additis 31
novarum legum capitibus confirmavit. 6 Decretum enim hoc hodiedum exstat in
aliquot comitatuum, uti et Regni Croatiae archivo, nec non apud familiam Görgeianam (b) ad
quam indubie ex archivo comitatus Scepusiensis devenerit. 7 Ita etiam exstat
pluribus in locis Mariae reginae confirmatorium aeque constitutionis Andreanae decretum.
8 Sigismundi
141993. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
7 Ita etiam exstat
pluribus in locis Mariae reginae confirmatorium aeque constitutionis Andreanae decretum.
8 Sigismundi decretum minus civitati Bartphensi missum se suis tractasse
manibus Prayus testatur. 9 Ejusdem vero majus, uti et Alberti decretum
statibus Regni Sclavoniae missum, in ejusdem archivo prostat. 10 Si decreta
haec Regno Sclavoniae, si civitatibus missa fuere, quis dubitabit eadem comitatibus etiam
transmissa fuisse? 11 Verum intercideret fortasse tantisper hic
141994. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
13 (b) Vide animadversiones in Grossingerum.
§ 71 Decreto 1471. eadem quae capitulationi vis attribuitur.
1 Caeterum memorabilis est, quae hoc articulo et in conclusione decreti
hujus exprimitur, de ejus observatione sollicitudo. 2 In aliis et
praecedentibus et subsequis decretis rex in conclusione tantum generaliter pollicebatur quod
praemissos articulos observare observarique facere velit. 3 Hic
141995. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 71 Decreto 1471. eadem quae capitulationi vis attribuitur.
1 Caeterum memorabilis est, quae hoc articulo et in conclusione decreti
hujus exprimitur, de ejus observatione sollicitudo. 2 In aliis et
praecedentibus et subsequis decretis rex in conclusione tantum generaliter pollicebatur quod
praemissos articulos observare observarique facere velit. 3 Hic distinctus
articulus conditur quo conditarum his comitiis legum observatio inculcatur ita ut
141996. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 71 Decreto 1471. eadem quae capitulationi vis attribuitur.
1 Caeterum memorabilis est, quae hoc articulo et in conclusione decreti
hujus exprimitur, de ejus observatione sollicitudo. 2 In aliis et
praecedentibus et subsequis decretis rex in conclusione tantum generaliter pollicebatur quod
praemissos articulos observare observarique facere velit. 3 Hic distinctus
articulus conditur quo conditarum his comitiis legum observatio inculcatur ita ut occasione
singuli
141997. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
diplomatis nomine expressit, temporibus his nomine decreti regni compellatum
fuisse, reliqua decreta regis illius sub quo condita sunt dicebantur. 7
Itaque articulo 31:1471
71.7 1471: 1741 B
et in conclusione ejus decreti id perferebatur ut articuli horum comitiorum tantam
vim habeant ac si per status ipsos ante coronationem conditi fuissent. 8 Et
vero in capitulatione, cui Szilághium nomine Mathiae subscripsisse vidimus, pauca tantum
capita
141998. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Itaque articulo 31:1471
71.7 1471: 1741 B
et in conclusione ejus decreti id perferebatur ut articuli horum comitiorum tantam
vim habeant ac si per status ipsos ante coronationem conditi fuissent. 8 Et
vero in capitulatione, cui Szilághium nomine Mathiae subscripsisse vidimus, pauca tantum
capita continebantur. 9 Inaugurale 1464. Mathiae decretum circa juridica
potissimum versatur. 10 Praeterquam enim quod cursus monetae reguletur
141999. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
comitiorum
obligatio, primum legislativae statuum potestatis praesidium articulo 1-o; renovatur sanctio
Andreae II, ne quis nisi via juris in persona aut rebus puniri possit, praecipuum tam
civilis quam politicae libertatis palladium, articulo 2-o. 12 Et ideo
vetatur ne rex bona alicujus erga simplicem delationem occupare possit articulo 10.
13 Imo ea, quae citra
71.13 citra: circa B
iuris viam seu rex, seu
142000. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
10.
13 Imo ea, quae citra
71.13 citra: circa B
iuris viam seu rex, seu potentiores optimates occuparunt, ut statim restituantur,
constituitur articulo 23. et 27-o. 14 Regulantur loca depositoriorum salis
articulo 4-o; insurrectionis modus restituitur ad normam sub Sigismundo stabilitam articulo
7-o, nempe ut a 32 sessionibus unus portalis miles praestetur. 15 Mathias
enim in Szegediensibus 1458.
142001. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
adeo jam eviluisse debuit
Sigismundaei decreti ii articulus 15-us, quo officium judicis nobilium nonnisi nobili
possessionato conferri posse decernebatur, ut ipsum plane supremi comitis officium
ignobilibus conferri coeperit. 18 Regi jus in privatorum foris et nundinis
censum exigendi, quo reges primae periodi indubitate gaudebant, adimitur articulo 20.
19 Excessibus regii stipendiarii militis poena dictatur articulo 21-o.
20 Denique judicialis regis potestas ei restringitur ut ordinarium juris
142002. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quo reges primae periodi indubitate gaudebant, adimitur articulo 20.
19 Excessibus regii stipendiarii militis poena dictatur articulo 21-o.
20 Denique judicialis regis potestas ei restringitur ut ordinarium juris
cursum nullis mandatis impedire et judices, si tale ad eos pertigit, ea tuto seponere
possint, articulo 12-o.
21 Quid proin mirum quod status decretum hoc pro capitulatione haberi
eandemque, quam inaugurale diploma habet, vim eidem inesse voluerint?
22 (a) Id
142003. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
possint, articulo 12-o.
21 Quid proin mirum quod status decretum hoc pro capitulatione haberi
eandemque, quam inaugurale diploma habet, vim eidem inesse voluerint?
22 (a) Id enim exprimunt confusa articuli hujus verba illa: "et deferatur
idem decretum ad locum sedis judiciariae singulo comitatuum," quod in singulis conventibus
nobilium intercessit.
23 (b) Vide ejus articulum 5 in Vestigiis Diaetarum pag. 337.
142004. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
adeoque sub finem vitae Mathiae eo provectam fuisse mox demonstrabimus, ut absente rege
vicaria regis potestate praeesset. 3 Senatus alicujus, cui authoritas haec
delata fuerit, nulla adhuc sub hoc rege memoria occurrit (a). 4 Et tamen bis
absente rege comitia celebrata fuisse constat utraque Mathias ipse indixit.
Mathias absens ad comitia oratores mittit.
5 Sed ad illa, quae 1485. Vacii acta sunt, oratores suos, quos nunc
142005. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
suos, quos nunc
commissarios dicimus, misit (a); ad illa, quae 1474. celebrata fuere, nec hos misit, nec
conditis in iis per status inque formam regularis
72.5 regularis: regulatis B
praefatione et conclusione statuum muniti decreti reductis legibus regiam suam
sanctionem addidit; inde evenit ut aliqui non modo vacante solio, sed vel rege absente totam
non modo legislativam, sed et ipsam adeo executivam potestatem penes status resedisse
arbitrentur. 6
142006. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
72.5 regularis: regulatis B
praefatione et conclusione statuum muniti decreti reductis legibus regiam suam
sanctionem addidit; inde evenit ut aliqui non modo vacante solio, sed vel rege absente totam
non modo legislativam, sed et ipsam adeo executivam potestatem penes status resedisse
arbitrentur. 6 Verum unicum hoc in tota prima et secunda regum periodo
exemplum contra continuum neque postea etiam interruptum contrarium usum, contra positivas,
quas jam memoravimus, constitutionales
142007. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
reductis legibus regiam suam
sanctionem addidit; inde evenit ut aliqui non modo vacante solio, sed vel rege absente totam
non modo legislativam, sed et ipsam adeo executivam potestatem penes status resedisse
arbitrentur. 6 Verum unicum hoc in tota prima et secunda regum periodo
exemplum contra continuum neque postea etiam interruptum contrarium usum, contra positivas,
quas jam memoravimus, constitutionales sanctiones nihil probare potest. 7 Si
status his comitiis institutum hoc reipsa stabilivissent,
142008. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
interruptum contrarium usum, contra positivas,
quas jam memoravimus, constitutionales sanctiones nihil probare potest. 7 Si
status his comitiis institutum hoc reipsa stabilivissent, continuassent certe hunc usum sub
debilioribus Mathiae successoribus Uladislao et Ludovico II, quos etiam e regno quandoque
abfuisse constat, hujus tamen nullum hactenus vestigium prolatum est. 8
Debuit itaque peculiaris quaedam nobis hactenus ignota circumstantia intervenire, ob quam
Mathias ad indicta per se comitia (b) nec oratores
142009. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
prolatum est. 8
Debuit itaque peculiaris quaedam nobis hactenus ignota circumstantia intervenire, ob quam
Mathias ad indicta per se comitia (b) nec oratores misit, nec editum in illis decretum
sanctione sua roboravit, passusque est ut status ipsi leges has et confirmarent et effectum
eorum se procuraturos pollicerentur; quod utique ad executivam pertinet potestatem (c).
9 (a) Vide litteras regis ad comitatum de Kraszna Viennae 1485. Sabbatho
Corporis Christi datas, in Vestigiis Diaetarum pag.
142010. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
8
Debuit itaque peculiaris quaedam nobis hactenus ignota circumstantia intervenire, ob quam
Mathias ad indicta per se comitia (b) nec oratores misit, nec editum in illis decretum
sanctione sua roboravit, passusque est ut status ipsi leges has et confirmarent et effectum
eorum se procuraturos pollicerentur; quod utique ad executivam pertinet potestatem (c).
9 (a) Vide litteras regis ad comitatum de Kraszna Viennae 1485. Sabbatho
Corporis Christi datas, in Vestigiis Diaetarum pag. 401, ubi
142011. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tenenda certa diaeta convenissent, miseramus in
eorundem medium certos ac nobiles oratores Nostros."
10 (b) Quod ipsa haec comitia rex indixerit, patet e praefatione §-i 1:
"Quod cum nos his diebus in voluntate et mandato Serenissimi Principis... in hanc civitatem
Budensem ad tractandum diversas regni res... convenissemus."
11 (c) Ita enim in conclusione leguntur: "Quos articulos (...)
acceptavimus et approbavimus. 12 Imo acceptabimus, observabimus,
142012. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§-i 1:
"Quod cum nos his diebus in voluntate et mandato Serenissimi Principis... in hanc civitatem
Budensem ad tractandum diversas regni res... convenissemus."
11 (c) Ita enim in conclusione leguntur: "Quos articulos (...)
acceptavimus et approbavimus. 12 Imo acceptabimus, observabimus, et, quantum
in nobis est, per omnes incolas regni observari faciemus."
§ 73
1 Stabilis senatus, cujus consilio rex tam politica negotia quam causarum
142013. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et mandato Serenissimi Principis... in hanc civitatem
Budensem ad tractandum diversas regni res... convenissemus."
11 (c) Ita enim in conclusione leguntur: "Quos articulos (...)
acceptavimus et approbavimus. 12 Imo acceptabimus, observabimus, et, quantum
in nobis est, per omnes incolas regni observari faciemus."
§ 73
1 Stabilis senatus, cujus consilio rex tam politica negotia quam causarum
definitionem moderari debeat, primum sub Hunyadio
142014. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
29-o ut sex praecipui hunc in finem viri
nominentur (a). 2 Articulo vero 32 constituerunt ut iisdem rex de stipendio
provideat (b). 3 Senatus tamen hic ad consistentiam minime perductus fuisse
videtur, quin nullum imposterum ejus vestigium exstet, et Mathiam ita, ut praedecessores
ejus, convocatorum tantum pro arbitrio ex iis, qui forte aderant, praelatorum, baronumque
consilio usum fuisse appareat (c). 4 Post 20 annos, nempe 1478, status ipsi
stabiles jam judices ita elegerunt articulo 12-o ut pars
142015. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praelatorum, baronumque
consilio usum fuisse appareat (c). 4 Post 20 annos, nempe 1478, status ipsi
stabiles jam judices ita elegerunt articulo 12-o ut pars eorum media in judiciis continuo
adesse debeat. 5 Verum judices hi jam ad octavas tantum et brevia judicia
restringuntur, neque eorum authoritas etiam ad politica negotia extensa fuit (d).
6 Et cum nulla ipsis defixa fuisse stipendia appareat, videntur hi quoque
stabiles judices non multo post evanuisse.
7 (a) In
142016. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
stabiles jam judices ita elegerunt articulo 12-o ut pars eorum media in judiciis continuo
adesse debeat. 5 Verum judices hi jam ad octavas tantum et brevia judicia
restringuntur, neque eorum authoritas etiam ad politica negotia extensa fuit (d).
6 Et cum nulla ipsis defixa fuisse stipendia appareat, videntur hi quoque
stabiles judices non multo post evanuisse.
7 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 314 dicitur hoc articulo:
"Et insuper sex prudentes et nobiles viri ex proceribus regni
142017. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
etiam ad politica negotia extensa fuit (d).
6 Et cum nulla ipsis defixa fuisse stipendia appareat, videntur hi quoque
stabiles judices non multo post evanuisse.
7 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 314 dicitur hoc articulo:
"Et insuper sex prudentes et nobiles viri ex proceribus regni deputentur qui et rebus regiis
agendis consilio pro arbitrio regni adhaereant, quorum etiam opera et ingenio dicta judicia
praetextu brevium evocationum fienda continuo exequantur."
8 (b)
142018. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
extensa fuit (d).
6 Et cum nulla ipsis defixa fuisse stipendia appareat, videntur hi quoque
stabiles judices non multo post evanuisse.
7 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 314 dicitur hoc articulo:
"Et insuper sex prudentes et nobiles viri ex proceribus regni deputentur qui et rebus regiis
agendis consilio pro arbitrio regni adhaereant, quorum etiam opera et ingenio dicta judicia
praetextu brevium evocationum fienda continuo exequantur."
8 (b) Ibidem pag. 318: "Dominus rex
142019. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ipsis defixa fuisse stipendia appareat, videntur hi quoque
stabiles judices non multo post evanuisse.
7 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 314 dicitur hoc articulo:
"Et insuper sex prudentes et nobiles viri ex proceribus regni deputentur qui et rebus regiis
agendis consilio pro arbitrio regni adhaereant, quorum etiam opera et ingenio dicta judicia
praetextu brevium evocationum fienda continuo exequantur."
8 (b) Ibidem pag. 318: "Dominus rex teneatur dictis sex nobilibus viris
142020. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
multo post evanuisse.
7 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 314 dicitur hoc articulo:
"Et insuper sex prudentes et nobiles viri ex proceribus regni deputentur qui et rebus regiis
agendis consilio pro arbitrio regni adhaereant, quorum etiam opera et ingenio dicta judicia
praetextu brevium evocationum fienda continuo exequantur."
8 (b) Ibidem pag. 318: "Dominus rex teneatur dictis sex nobilibus viris
oportunum salarium disponere, ut ratione praemissorum residentiam facere valeant."
142021. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
362. proferuntur ejus litterae, quae hanc clausulam
habent: "Nec satis esse putavimus, cum his duntaxat praelatis, baronibus, ac nobilibus, qui
pro nunc apud majestatem Nostram constituti sunt, in talibus respondere vel definire."
10 (d) Dicitur ibi: "et quod... praelati et barones ad judicium et
judicandum nunc in praesenti congregatione electi, vel saltem eorum media pars, semper in
judicio tam octavarum, quam etiam brevium evocationum interesse debeant. 11
Et eorum authoritate et in praesentia quaelibet
142022. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ejus litterae, quae hanc clausulam
habent: "Nec satis esse putavimus, cum his duntaxat praelatis, baronibus, ac nobilibus, qui
pro nunc apud majestatem Nostram constituti sunt, in talibus respondere vel definire."
10 (d) Dicitur ibi: "et quod... praelati et barones ad judicium et
judicandum nunc in praesenti congregatione electi, vel saltem eorum media pars, semper in
judicio tam octavarum, quam etiam brevium evocationum interesse debeant. 11
Et eorum authoritate et in praesentia quaelibet causa saltem gravis
142023. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
clausulam
habent: "Nec satis esse putavimus, cum his duntaxat praelatis, baronibus, ac nobilibus, qui
pro nunc apud majestatem Nostram constituti sunt, in talibus respondere vel definire."
10 (d) Dicitur ibi: "et quod... praelati et barones ad judicium et
judicandum nunc in praesenti congregatione electi, vel saltem eorum media pars, semper in
judicio tam octavarum, quam etiam brevium evocationum interesse debeant. 11
Et eorum authoritate et in praesentia quaelibet causa saltem gravis definiatur."
142024. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
10 (d) Dicitur ibi: "et quod... praelati et barones ad judicium et
judicandum nunc in praesenti congregatione electi, vel saltem eorum media pars, semper in
judicio tam octavarum, quam etiam brevium evocationum interesse debeant. 11
Et eorum authoritate et in praesentia quaelibet causa saltem gravis definiatur."
§ 74 Palatinum reges nominabant non obstante Alberti articulo 2.
1 Ut palatinum rex pari statuum voluntate eligat, jam quidem sub Alberto
142025. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(d) Dicitur ibi: "et quod... praelati et barones ad judicium et
judicandum nunc in praesenti congregatione electi, vel saltem eorum media pars, semper in
judicio tam octavarum, quam etiam brevium evocationum interesse debeant. 11
Et eorum authoritate et in praesentia quaelibet causa saltem gravis definiatur."
§ 74 Palatinum reges nominabant non obstante Alberti articulo 2.
1 Ut palatinum rex pari statuum voluntate eligat, jam quidem sub Alberto
perlatum vidimus.
142026. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quod Mathias primo statim
aditi regni tempore Ladislaum Gara exauctoraverit eidemque Michaelem Guth de Országh
suffecerit, non multo autem post hoc iterum magistratu moto palatinatum Garaio restituerint,
pronum est existimare decessores etiam suos Ladislaum Posthumum et Albertum eodem jure usos
fuisse (b), adeoque articulum 2-um Alberti in effectum non abivisse. 5 Quid?
quod adhuc 1478. supremum judicium non palatino, sed personali praesentiae regiae, qui tunc
cancellarius fuit, articulo 12 delatum sit (c).
142027. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
contulerit,
regnicolae ad querelam non regi, sed palatino deponendam adstringuntur articulo 8-o; rege
absente jus comitia indicendi, totaque usque adeo vicaria regis potestas (demtis solis
grationalibus) in palatinum sub nomine locumtenentis regis transfertur articulo 4. et 10-o.
10 Ille mediator non solum in mutuis regnicolarum discordiis, sed inter
regem ipsum et regnum declaratur articulo 5-o et 6-o. 11 Ille denique
minorenni regi tutor constituitur, in illum tota, dum rex adolescat, pars legislativae,
142028. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
jus comitia indicendi, totaque usque adeo vicaria regis potestas (demtis solis
grationalibus) in palatinum sub nomine locumtenentis regis transfertur articulo 4. et 10-o.
10 Ille mediator non solum in mutuis regnicolarum discordiis, sed inter
regem ipsum et regnum declaratur articulo 5-o et 6-o. 11 Ille denique
minorenni regi tutor constituitur, in illum tota, dum rex adolescat, pars legislativae,
executivae, et judicialis potestatis, quae regem respicit, transfertur articulo 2-o (d).
12 Defertur
142029. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
usque adeo vicaria regis potestas (demtis solis
grationalibus) in palatinum sub nomine locumtenentis regis transfertur articulo 4. et 10-o.
10 Ille mediator non solum in mutuis regnicolarum discordiis, sed inter
regem ipsum et regnum declaratur articulo 5-o et 6-o. 11 Ille denique
minorenni regi tutor constituitur, in illum tota, dum rex adolescat, pars legislativae,
executivae, et judicialis potestatis, quae regem respicit, transfertur articulo 2-o (d).
12 Defertur etiam eidem suprema sub nomine
142030. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
10 Ille mediator non solum in mutuis regnicolarum discordiis, sed inter
regem ipsum et regnum declaratur articulo 5-o et 6-o. 11 Ille denique
minorenni regi tutor constituitur, in illum tota, dum rex adolescat, pars legislativae,
executivae, et judicialis potestatis, quae regem respicit, transfertur articulo 2-o (d).
12 Defertur etiam eidem suprema sub nomine generalis regni capitanei
militaris potestas articulo 4-o; 13 defertur denique suprema iudicialis
potestas articulo 9-o.
142031. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Ita palatinale munus longe supra
illam, quam gubernatores habuere, potestatem evectum fuit (e). 16 Sola
tantum donationes ad vires 32 sessionum conferendi facultas, qua Hunyadium praeditum fuisse
vidimus, hac vice eidem non conferebatur. 17 Sed et haec praerogativa
tardius, ut postea videbimus, eidem accessit.
18 Cum institutum hoc sub tenaci adeo authoritatis suae rege invectum sit,
juvat genuinam ejus rei causam in medium proferre. 19 Nimirum cum nullus
praeter
142032. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Mathiam B
Corvinum nothum Mathiae esset filius, hunc ille sibi successorem dari viis omnibus
contendebat. 20 Dudum ille Emerico Zápolio praecipuo consiliariorum suorum
administro utebatur, tantamque de ejus et fide et dexteritate opinionem conceperat ut, si
eum in summo reipublicae magistratu locaret totamque insuper reipublicae potestatem in
magistratum hunc conferret, se voti sui damnatum iri non ambigeret. 21 Verum
consilium hoc praematura Zapolii mors
142033. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Mathiam B
Corvinum nothum Mathiae esset filius, hunc ille sibi successorem dari viis omnibus
contendebat. 20 Dudum ille Emerico Zápolio praecipuo consiliariorum suorum
administro utebatur, tantamque de ejus et fide et dexteritate opinionem conceperat ut, si
eum in summo reipublicae magistratu locaret totamque insuper reipublicae potestatem in
magistratum hunc conferret, se voti sui damnatum iri non ambigeret. 21 Verum
consilium hoc praematura Zapolii mors intervertit.
142034. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
enim
potissimum morabatur: detrimentum caperet, invexit novum hactenus locumtenentis regii munus,
cujus indefinitam adusque potestatem iis, quibus sibi visum est, limitibus circumscribere
potuit (f).
25 (a) Narrant id coaevi scriptores, sed et prolatae in Vestigiis
Diaetarum pag. 348 et 352 ab utrinque factae considerationes testantur.
26 (b) Quod si enim Mathias electionem palatini jam in usu deprehendisset,
certe initio vacillantis regni sui status in tam delicati puncto non
142035. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
novum hactenus locumtenentis regii munus,
cujus indefinitam adusque potestatem iis, quibus sibi visum est, limitibus circumscribere
potuit (f).
25 (a) Narrant id coaevi scriptores, sed et prolatae in Vestigiis
Diaetarum pag. 348 et 352 ab utrinque factae considerationes testantur.
26 (b) Quod si enim Mathias electionem palatini jam in usu deprehendisset,
certe initio vacillantis regni sui status in tam delicati puncto non offendisset, sed
Garaium in una aliave, quam primo regni
142036. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
testantur.
26 (b) Quod si enim Mathias electionem palatini jam in usu deprehendisset,
certe initio vacillantis regni sui status in tam delicati puncto non offendisset, sed
Garaium in una aliave, quam primo regni sui anno celebravit, diaeta deponi et Országhium
eligi procurasset. 27 Jam vero vero tenemus decretum utriusque hujus diaetae
in quo nulla fit mentio electionis palatini.
28 (c) Regem enim absentem fuisse constat; quod autem cancellarii nomine
praesentiae regiae
142037. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuisse constat; quod autem cancellarii nomine
praesentiae regiae judicaverint, vide in Vestigiis Diaetarum pag. 315 notam
(b).
29 (d) Dicitur ibi: "Palatino, donec haeres rex in adultam pervenit
aetatem, universe illius subditi et regnicolae perinde ac vero domino et regi semper obedire
et in omnibus rebus obtemperare teneantur."
30 (e) Patet id e collatione praesentium et eorum, qui tunc editi sunt,
articulorum, dum Hunyadius gubernator enunciatus esset.
142038. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nomine
praesentiae regiae judicaverint, vide in Vestigiis Diaetarum pag. 315 notam
(b).
29 (d) Dicitur ibi: "Palatino, donec haeres rex in adultam pervenit
aetatem, universe illius subditi et regnicolae perinde ac vero domino et regi semper obedire
et in omnibus rebus obtemperare teneantur."
30 (e) Patet id e collatione praesentium et eorum, qui tunc editi sunt,
articulorum, dum Hunyadius gubernator enunciatus esset.
31 (f) Haec quidem totidem verbis
142039. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regiae judicaverint, vide in Vestigiis Diaetarum pag. 315 notam
(b).
29 (d) Dicitur ibi: "Palatino, donec haeres rex in adultam pervenit
aetatem, universe illius subditi et regnicolae perinde ac vero domino et regi semper obedire
et in omnibus rebus obtemperare teneantur."
30 (e) Patet id e collatione praesentium et eorum, qui tunc editi sunt,
articulorum, dum Hunyadius gubernator enunciatus esset.
31 (f) Haec quidem totidem verbis nullus scriptorum tradit, ipsa
142040. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(d) Dicitur ibi: "Palatino, donec haeres rex in adultam pervenit
aetatem, universe illius subditi et regnicolae perinde ac vero domino et regi semper obedire
et in omnibus rebus obtemperare teneantur."
30 (e) Patet id e collatione praesentium et eorum, qui tunc editi sunt,
articulorum, dum Hunyadius gubernator enunciatus esset.
31 (f) Haec quidem totidem verbis nullus scriptorum tradit, ipsa tamen
rerum gestarum combinatio facit manifestum. 32 Nam quod Mathias Joannis
142041. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
enunciatus esset.
31 (f) Haec quidem totidem verbis nullus scriptorum tradit, ipsa tamen
rerum gestarum combinatio facit manifestum. 32 Nam quod Mathias Joannis
Corvini post fata sua electionem procurare summo studio adlaboraverit, quodve et in hoc et
in aliis praecipuis rebus opera Emerici Zapolii usus sit, coaevi scriptores tradunt.
33 Dum ergo parte ex una video quod muneri palatini, cui Zapolium admodum
voluit, monstruosam plane tribuerit potestatem, parte vero ex alia intelligo quod
142042. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
esset.
31 (f) Haec quidem totidem verbis nullus scriptorum tradit, ipsa tamen
rerum gestarum combinatio facit manifestum. 32 Nam quod Mathias Joannis
Corvini post fata sua electionem procurare summo studio adlaboraverit, quodve et in hoc et
in aliis praecipuis rebus opera Emerici Zapolii usus sit, coaevi scriptores tradunt.
33 Dum ergo parte ex una video quod muneri palatini, cui Zapolium admodum
voluit, monstruosam plane tribuerit potestatem, parte vero ex alia intelligo quod defuncto
142043. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
etulisse probabile
est, exigantur, recessum fuerit, non constat. 3 Id constat quod jam ante
Mathiam non a singula, sed a quinque portis non 3 grossi, seu 75 denarii, sed 1 florenus
auri a 100 denariis computatus nomine lucri camerae depensus fuerit (b) et quod portae
nomine non fumus, seu domus populosa, sed sessio fuerit intellecta (c). 4
Minus itaque jam tum regi quam sub Carolo I nomine lucri camerae obveniebat.
5 Et hoc fuerit causa quod aliqui decessorum Mathiae, ut ad defixam sub
142044. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
auri a 100 denariis computatus nomine lucri camerae depensus fuerit (b) et quod portae
nomine non fumus, seu domus populosa, sed sessio fuerit intellecta (c). 4
Minus itaque jam tum regi quam sub Carolo I nomine lucri camerae obveniebat.
5 Et hoc fuerit causa quod aliqui decessorum Mathiae, ut ad defixam sub
Carolo I tributi quantitatem aut propius accedere, aut prorsus redire possint, novum taxae
nomen invexerint hocque titulo in gravioribus reipublicae necessitatibus in vicem lucri
camerae jam medium, jam
142045. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
unius a singula domo floreni taxam eidemque novum subinde subsidii nomen dedit, quo factum
est ut jam 1471. status tributum hoc non secus decernere voluerint quam ut singula porta
tantundem valoris in sale recipiat quantum obveniens eidem subsidium etulerit.
8 Et hoc tributi genus in decreto anni ejusdem subsidium per connumerationem
salium appellatur. 9 Habuerit indubie Mathias majorem atque vendere potuit
salis quantitatem malueritque vel hac via paratam pecuniam obtinere, verum status iisdem
adhuc comitiis, ne
142046. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
non sub hoc, qui jura fisci acerrime tuebatur, sed sub aliquo a
decessoribus suis enasci debuit.
15 (c) Quod portae nomine non fumus, id est domus, sed sessio populosa
intellecta fuerit, docet 1474. art. 4, ubi dicitur: "Ita ut portae connumerentur, et non
fumus neque sessiones desertae."
16 (d) In Vestigiis Diaetarum pag. 328 dicitur hoc articulo:
"quod, prout dominus rex praestitit juramentum quod nullo tempore super regnicolas et
jobbaggiones regnicolarum taxa unius vel medii
142047. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1474. art. 4, ubi dicitur: "Ita ut portae connumerentur, et non
fumus neque sessiones desertae."
16 (d) In Vestigiis Diaetarum pag. 328 dicitur hoc articulo:
"quod, prout dominus rex praestitit juramentum quod nullo tempore super regnicolas et
jobbaggiones regnicolarum taxa unius vel medii floreni ex quacunque ardua ratione per
dominum regem aut ad eum pertinentem petantur vel imponantur praeter lucrum camerae."
17 Cum decretum hoc quarto aditi a Mathia regni mense editum sit, debuit
142048. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 76
1 Operae pretium videtur singulare, quo Mathias in augendo aerario usus
est, artificium hic loci commemorare. 2 Vidimus jam ardens potentiorum
populos suos cum a jurisdictione ordinariorum magistratuum, tum a tributis et vectigalibus
publicis eximendi studium; vidimus nimiam regum in elargiendis ejusmodi privilegiis
facilitatem. 3 Inde evenit ut, cum et cleri et omnium ferme potentiorum
dynastarum populi immunitatem cum a lucro camerae, tum ab ipsa tricesima adhuc ante
142049. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2 Vidimus jam ardens potentiorum
populos suos cum a jurisdictione ordinariorum magistratuum, tum a tributis et vectigalibus
publicis eximendi studium; vidimus nimiam regum in elargiendis ejusmodi privilegiis
facilitatem. 3 Inde evenit ut, cum et cleri et omnium ferme potentiorum
dynastarum populi immunitatem cum a lucro camerae, tum ab ipsa tricesima adhuc ante Mathiae
regnum obtinuerint, proventus hi aerario regio parum admodum jam reddiderint.
4 Mathias cum
142050. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Vidimus jam ardens potentiorum
populos suos cum a jurisdictione ordinariorum magistratuum, tum a tributis et vectigalibus
publicis eximendi studium; vidimus nimiam regum in elargiendis ejusmodi privilegiis
facilitatem. 3 Inde evenit ut, cum et cleri et omnium ferme potentiorum
dynastarum populi immunitatem cum a lucro camerae, tum ab ipsa tricesima adhuc ante Mathiae
regnum obtinuerint, proventus hi aerario regio parum admodum jam reddiderint.
4 Mathias cum exemptionibus
142051. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
cum exemptionibus his rempublicam admodum
labefactari videret, exemptiones a jurisdictione ordinariorum magistratuum, tamquam legi
communi contrarias, in comitiis 1486. per articulum 21 cassari procuravit. 5
Ut exemptiones a lucro camerae et tricesima etiam abolere possit, indirectam sibi ineundam
esse viam arbitratus est; impetravit itaque a statibus in diaeta 1467. ut tricesima
simpliciter aboleatur ejusque loco vectigal coronae introducatur; ita etiam, ut abrogato
lucro camerae tributum fisci regalis
142052. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
a statibus in diaeta 1467. ut tricesima
simpliciter aboleatur ejusque loco vectigal coronae introducatur; ita etiam, ut abrogato
lucro camerae tributum fisci regalis substituatur; nihilominus, ut nec vectigalis coronae,
nec tributi regii nomine plus quam antea tricesimae et lucri camerae titulo exigatur, verum
impetratae per quemcunque et quandocunque seu a tricesima, seu a lucro camerae exemptiones
ad vectigal coronae, aut tributum fisci regalis nulla ratione extendi possint (a).
6 Ita Mathias sola nominis commutatione
142053. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
loco vectigal coronae introducatur; ita etiam, ut abrogato
lucro camerae tributum fisci regalis substituatur; nihilominus, ut nec vectigalis coronae,
nec tributi regii nomine plus quam antea tricesimae et lucri camerae titulo exigatur, verum
impetratae per quemcunque et quandocunque seu a tricesima, seu a lucro camerae exemptiones
ad vectigal coronae, aut tributum fisci regalis nulla ratione extendi possint (a).
6 Ita Mathias sola nominis commutatione perniciosas a tributis publicis
exemptiones abolevit. 7 Cum
142054. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
dedimus. 9 Aliae ejusdem ad
comitatum de Sáros de eodem 1467. datae litterae, quae in Vestigiis Diaetarum
pag. 373 prostant, id ipsum quoad tricesimam remonstrant; dicitur enim: "Cum nuper,
videlicet in praesenti quadragesima, praelatos, barones et nobiles regni Nostri undique ad
Nos in hanc civitatem Nostram Budensem convocassemus, inter caetera vero id erat dispositum
ut ea, quae hactenus tricesima vocabatur... penitus in posterum aboleretur... sed loco ejus
alia quaedam exactio institueretur, vectigali coronae
142055. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
aliqua solvendi gaudere valeat, salva tantummodo libertate
nobilium secundum antiquam consvetudinem."
§ 77
1 De Mathia quod arbitrarie imperaverit multasque in detrimentum et
oppressionem regnicolarum novitatis inducerit, status ipsi articulo 1-o Uladislaiani decreti
1-i profitentur. 2 Verum cum vulgare ad nos usque transmissum proverbium
"justitiam cum rege Mathia mortuam esse" sententiae illi adversari videatur, operae
142056. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
operae pretium
puto tantisper enucleare quo sensu gravis illa circa Mathiam querela accipi debeat?
Mathias status a communione potestatis legislativae non exclusit.
3 Ut rex arbitrarie agat, debet seu omnem et legislativam et judicialem
usurpare, seu executiva sua abuti potestate. 4 Mathias status e
legislationis communione adeo non exclusit ut potius hanc in litteris suis identidem
agnoverit (a) et id ipsum opere etiam contestatus sit. 5 Ac in
142057. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pretium
puto tantisper enucleare quo sensu gravis illa circa Mathiam querela accipi debeat?
Mathias status a communione potestatis legislativae non exclusit.
3 Ut rex arbitrarie agat, debet seu omnem et legislativam et judicialem
usurpare, seu executiva sua abuti potestate. 4 Mathias status e
legislationis communione adeo non exclusit ut potius hanc in litteris suis identidem
agnoverit (a) et id ipsum opere etiam contestatus sit. 5 Ac in Corpore
142058. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
3 Ut rex arbitrarie agat, debet seu omnem et legislativam et judicialem
usurpare, seu executiva sua abuti potestate. 4 Mathias status e
legislationis communione adeo non exclusit ut potius hanc in litteris suis identidem
agnoverit (a) et id ipsum opere etiam contestatus sit. 5 Ac in Corpore
Juris nonnisi sex regis hujus decreta quidem exstant; verum tria praeterea jam
hactenus per extensum prolata sunt, duo nempe 1458, et 1470. unum. 6 Decreta
annorum 1472. et 1475.
142059. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ut potius hanc in litteris suis identidem
agnoverit (a) et id ipsum opere etiam contestatus sit. 5 Ac in Corpore
Juris nonnisi sex regis hujus decreta quidem exstant; verum tria praeterea jam
hactenus per extensum prolata sunt, duo nempe 1458, et 1470. unum. 6 Decreta
annorum 1472. et 1475. aeque per extensum exstare Kovachich in Vestigiis
Diaetarum indicavit, ac praeter haec omnia aliarum insuper octo vestigia detexit,
quorum nonulla fortasse adhuc e latebris, in quibus recondita sunt,
142060. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(a) et id ipsum opere etiam contestatus sit. 5 Ac in Corpore
Juris nonnisi sex regis hujus decreta quidem exstant; verum tria praeterea jam
hactenus per extensum prolata sunt, duo nempe 1458, et 1470. unum. 6 Decreta
annorum 1472. et 1475. aeque per extensum exstare Kovachich in Vestigiis
Diaetarum indicavit, ac praeter haec omnia aliarum insuper octo vestigia detexit,
quorum nonulla fortasse adhuc e latebris, in quibus recondita sunt, subinde protrahentur.
7 Itaque sub
142061. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Diaetarum indicavit, ac praeter haec omnia aliarum insuper octo vestigia detexit,
quorum nonulla fortasse adhuc e latebris, in quibus recondita sunt, subinde protrahentur.
7 Itaque sub Mathia 32, quibus regnavit, annorum curriculo novemdecim
consilia, et quidem ab anno 1470. usque 1479. annua celebrata fuisse ex iis tantum, quae
hactenus productae sunt, litteris apparet. 8 Quid si avara scrinia magis
adhuc referentur? 9 Ego certe nullus dubius plura adhuc detegenda fore.
10 Quid? quod
142062. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quae
hactenus productae sunt, litteris apparet. 8 Quid si avara scrinia magis
adhuc referentur? 9 Ego certe nullus dubius plura adhuc detegenda fore.
10 Quid? quod anno 1475. insolito ad diem usque illam exemplo status solos
et leges condere et earum effectuationem in se recipere, ut jam vidimus, admiserit.
11 Verum potest rex frequentia agere comitia et tamen partem legislativae
statuum potestatis invadere, si aut in comitiis status in suam cogat sententiam, aut de iis,
quae secus
142063. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hactenus productae sunt, litteris apparet. 8 Quid si avara scrinia magis
adhuc referentur? 9 Ego certe nullus dubius plura adhuc detegenda fore.
10 Quid? quod anno 1475. insolito ad diem usque illam exemplo status solos
et leges condere et earum effectuationem in se recipere, ut jam vidimus, admiserit.
11 Verum potest rex frequentia agere comitia et tamen partem legislativae
statuum potestatis invadere, si aut in comitiis status in suam cogat sententiam, aut de iis,
quae secus natura sua ad
142064. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nullus dubius plura adhuc detegenda fore.
10 Quid? quod anno 1475. insolito ad diem usque illam exemplo status solos
et leges condere et earum effectuationem in se recipere, ut jam vidimus, admiserit.
11 Verum potest rex frequentia agere comitia et tamen partem legislativae
statuum potestatis invadere, si aut in comitiis status in suam cogat sententiam, aut de iis,
quae secus natura sua ad objecta legislationis pertinent, proprie tantum arbitrio disponat.
12 De Mathia neutrum adhuc horum comprobatum
142065. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Juvat
itaque id tantisper ad vivum
77.16 vivum: visum B
resecare.
17 (a) In regalibus pro diaeta 1462. apud Pray ad hunc annum ita loquitur:
"Cum S. coronae negotium et tantarum turbarum compositio... totius regni statum concernat...
nec satis esse putavimus cum his duntaxat praelatis, baronibus, et nobilibus, qui pro nunc
apud maiestatem Nostram sunt... definire; quin ea, quae ad publicam pertinent utilitatem,
merito communi omnium
142066. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
resecare.
17 (a) In regalibus pro diaeta 1462. apud Pray ad hunc annum ita loquitur:
"Cum S. coronae negotium et tantarum turbarum compositio... totius regni statum concernat...
nec satis esse putavimus cum his duntaxat praelatis, baronibus, et nobilibus, qui pro nunc
apud maiestatem Nostram sunt... definire; quin ea, quae ad publicam pertinent utilitatem,
merito communi omnium consilio discutienda sunt". 18 In eundem plane sensum
loquitur in epistola ad Albertum archiducem Austriae scripta, in
142067. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Nostram sunt... definire; quin ea, quae ad publicam pertinent utilitatem,
merito communi omnium consilio discutienda sunt". 18 In eundem plane sensum
loquitur in epistola ad Albertum archiducem Austriae scripta, in Vestigiis
Diaetarum pag. 366 et 367.
§ 78 Nec tributa arbitrarie imperabat.
1 Vidimus quod status stabilitam jam inde a Carolo I lucri camerae a
singula colonorum, etiam ad nobiles pertinentium, porta executionem per articulum 5-um
142068. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Mathiam non fuisse primum
exigendae (in vicem lucri camera) unius floreni authorem satis apparet. 4 An
tamen Mathias promisso huic usque 1462. steterit, hactenus non constat.
5 Vero tamen similius videtur, quod et factiones Garaianae metu, et quia non
recuperata corona necdum firmus in solio stetit, per violationem sponsionis suae status
irritare noluerat. 6 In ejusdem 1462. comitiis status pro redimenda a
Friderico corona unum florenum auri a singula porta sponte
142069. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
exigendae (in vicem lucri camera) unius floreni authorem satis apparet. 4 An
tamen Mathias promisso huic usque 1462. steterit, hactenus non constat.
5 Vero tamen similius videtur, quod et factiones Garaianae metu, et quia non
recuperata corona necdum firmus in solio stetit, per violationem sponsionis suae status
irritare noluerat. 6 In ejusdem 1462. comitiis status pro redimenda a
Friderico corona unum florenum auri a singula porta sponte contulerunt. 7
142070. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
corona necdum firmus in solio stetit, per violationem sponsionis suae status
irritare noluerat. 6 In ejusdem 1462. comitiis status pro redimenda a
Friderico corona unum florenum auri a singula porta sponte contulerunt. 7
Exegere tamen continuo et a rege ipso sponsionem (d) et a sedecim optimatibus fidejussionem
pro rege quod similem unius floreni depensionem nunquam porro a statibus aut petere, aut
exigere velit (d1
78.7 d1 nota iterum scripta in B.
142071. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
solio stetit, per violationem sponsionis suae status
irritare noluerat. 6 In ejusdem 1462. comitiis status pro redimenda a
Friderico corona unum florenum auri a singula porta sponte contulerunt. 7
Exegere tamen continuo et a rege ipso sponsionem (d) et a sedecim optimatibus fidejussionem
pro rege quod similem unius floreni depensionem nunquam porro a statibus aut petere, aut
exigere velit (d1
78.7 d1 nota iterum scripta in B.
142072. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
credibile
videtur. 9 Imo nullum hactenus prolatum est instrumentum e quo pateat eum
ante annum 1468. subsidium aliquod exegisse; constat e converso quod 1467. nomine lucri
camerae non a singula porta, uti tempore Ludovici, sed a quinque portis unum florenum, et
hunc non propria authoritate, sed erga factam per status in comitiis Budensibus
determinationem exegerit (e).
10 Tandem 1468. susceptum sinistro sane consilio bellum Bohemicum in eam
illum impulit necessitatem ut praeter lucrum camerae
142073. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
exegerit (e).
10 Tandem 1468. susceptum sinistro sane consilio bellum Bohemicum in eam
illum impulit necessitatem ut praeter lucrum camerae aliquam pecuniae summam (nescitur enim
quanta fuerit) a statibus postulare debuerit (f). 11 Sed et nunc 20
optimates statibus vades dedit quod subsidium ejusmodi imposterum nolit postulare (g).
12 Et exsolvit datam fidem Mathias per subsequum biennium.
13 Nam anno 1470. cum bellum Bohemicum adhuc perduraret, novum iterum unius
floreni
142074. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
illum impulit necessitatem ut praeter lucrum camerae aliquam pecuniae summam (nescitur enim
quanta fuerit) a statibus postulare debuerit (f). 11 Sed et nunc 20
optimates statibus vades dedit quod subsidium ejusmodi imposterum nolit postulare (g).
12 Et exsolvit datam fidem Mathias per subsequum biennium.
13 Nam anno 1470. cum bellum Bohemicum adhuc perduraret, novum iterum unius
floreni a singula porta subsidium impetravit rursusque et ipse status assecuravit (h) et
septemdecim optimates vades statuit quod
142075. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quod subsidium ejusmodi imposterum nolit postulare (g).
12 Et exsolvit datam fidem Mathias per subsequum biennium.
13 Nam anno 1470. cum bellum Bohemicum adhuc perduraret, novum iterum unius
floreni a singula porta subsidium impetravit rursusque et ipse status assecuravit (h) et
septemdecim optimates vades statuit quod porro ejusmodi subsidium nolit postulare (i).
14 Subsequo quadriennio eum aliquod praeter lucrum camerae subsidium
exegisse nullum vestigium exstat. 15 Anno tamen 1474,
142076. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nolit postulare (g).
12 Et exsolvit datam fidem Mathias per subsequum biennium.
13 Nam anno 1470. cum bellum Bohemicum adhuc perduraret, novum iterum unius
floreni a singula porta subsidium impetravit rursusque et ipse status assecuravit (h) et
septemdecim optimates vades statuit quod porro ejusmodi subsidium nolit postulare (i).
14 Subsequo quadriennio eum aliquod praeter lucrum camerae subsidium
exegisse nullum vestigium exstat. 15 Anno tamen 1474, 1475, et 1476. pro
142077. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
status assecuravit (h) et
septemdecim optimates vades statuit quod porro ejusmodi subsidium nolit postulare (i).
14 Subsequo quadriennio eum aliquod praeter lucrum camerae subsidium
exegisse nullum vestigium exstat. 15 Anno tamen 1474, 1475, et 1476. pro
bello Turcico iterum unius floreni subsidium impetravit (k); constat etiam eum et in
comitiis Vacii 1485. et in comitiis Budae 1486. celebratis unius floreni subsidium a
statibus denuo obtinuisse (l), quamquam vades de eo amplius non exigendo sistere
142078. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nolit postulare (i).
14 Subsequo quadriennio eum aliquod praeter lucrum camerae subsidium
exegisse nullum vestigium exstat. 15 Anno tamen 1474, 1475, et 1476. pro
bello Turcico iterum unius floreni subsidium impetravit (k); constat etiam eum et in
comitiis Vacii 1485. et in comitiis Budae 1486. celebratis unius floreni subsidium a
statibus denuo obtinuisse (l), quamquam vades de eo amplius non exigendo sistere debuerit.
16 Atque ita Mathiam jus tributa imperandi privative nunquam usurpasse satis
142079. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Subsequo quadriennio eum aliquod praeter lucrum camerae subsidium
exegisse nullum vestigium exstat. 15 Anno tamen 1474, 1475, et 1476. pro
bello Turcico iterum unius floreni subsidium impetravit (k); constat etiam eum et in
comitiis Vacii 1485. et in comitiis Budae 1486. celebratis unius floreni subsidium a
statibus denuo obtinuisse (l), quamquam vades de eo amplius non exigendo sistere debuerit.
16 Atque ita Mathiam jus tributa imperandi privative nunquam usurpasse satis
apparet. 17
142080. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
petere valeat."
21 (b) "Item lucrum camerae exigatur secundum morem tempore condam D.
Ludovici regis observatum."
22 (c) "Item quod (dicitur hoc articulo), prout D. rex praestitit
juramentum quod nullo tempore super regnicolas et jobbagiones regnicolarum taxae unius vel
medii floreni... petantur, vel imponantur, praeter lucrum camerae."
23 (d) Assecuratio regis prolata est in Vestigiis Diaetarum
pag. 365; fidejussionales 16 optimatorum pro rege exstant in archivo
142081. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
365; fidejussionales 16 optimatorum pro rege exstant in archivo Regni Croatiae.
24 (e) In Vestigiis Diaetarum pag. 375-a profertur mandatum
Mathiae de 1467, ubi dicitur: "Convocatis nuper in hanc civitatem Budensem praelatis,
baronibus, et nobilibus Nostris... necessariis de causis statuerunt ut loco
lucri camerae tributum fisci regalis... consimile ut prius super singulis quinque portis ne
plus nisi unus florenus semel in anno ubique exigatur."
25 (f)
142082. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
27 (g) Vide fidejussionem ibidem pag. 380.
28 (h) Vide praefationem decreti hujus in Vestigiis Diaetarum
pag. 383, ubi dicitur: "Obtulerunt ultro de singulis portis per totum regnum singulos 100
denarios," et infra, "lucrum camerae anni praesentis relaxavimus ita quod taliter cum eo ad
valorem... unius floreni solvatur."
29 (i) Vide ibidem fidejussionem pag. 390-a.
30 (k) De 1474. fidem facit decreti ejusdem anni articulus 1-us.
142083. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
relaxavimus ita quod taliter cum eo ad
valorem... unius floreni solvatur."
29 (i) Vide ibidem fidejussionem pag. 390-a.
30 (k) De 1474. fidem facit decreti ejusdem anni articulus 1-us.
31 De annis vero 1475. et 1476. provocata in Vestigiis
Diaetarum pag. 396 ejus mandata.
32 (l) Vide ejusdem argumentum ibidem pag. 401 et 405.
33 (m) Mathias enim in jam provocato edicto suo 1468. ita ait: "Haec
solutio tributi fiscalis
142084. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
30 (k) De 1474. fidem facit decreti ejusdem anni articulus 1-us.
31 De annis vero 1475. et 1476. provocata in Vestigiis
Diaetarum pag. 396 ejus mandata.
32 (l) Vide ejusdem argumentum ibidem pag. 401 et 405.
33 (m) Mathias enim in jam provocato edicto suo 1468. ita ait: "Haec
solutio tributi fiscalis (seu lucri camerae) semper pro hoc vero anno, qui nunc imminet,
(supradicto modo) fieri disposita est.
§ 79
142085. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tributi fiscalis (seu lucri camerae) semper pro hoc vero anno, qui nunc imminet,
(supradicto modo) fieri disposita est.
§ 79 Nec insurrectione status gravabat.
1 In cogenda etiam insurrectione Mathiam arbitrarie et contra leges egisse
nemo hactenus edocuit. 2 Iam primum arbitrium indicandae insurrectionis
status primo statim regni anno Mathiae sponte detulerunt (a) neque legem hanc postea
revocatam fuisse uspiam deprehendimus; normam insurrectionis quod adtinet, de
142086. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hic modus insurgendi statim triennio post ad normam Sigismundi reductus fuit 1471. articulo 2-o; anno vero 1474. se ab onere insurgendi status ad unum annum,
anno vero 1478. articulo 3-o ad quinquennium eximi procurarunt. 5 Statarium
militem et copiosiorem et magis disciplinatum quam ullus antea regum alebat quidem (c), sed
et huic et baronibus, qui stataria vi muneris, quod gerebant, banderia intertenere debebant,
stipendia exacte dependebat (d). 6 Prima, quae contra excessus militiae
hujus
142087. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
statim triennio post ad normam Sigismundi reductus fuit 1471. articulo 2-o; anno vero 1474. se ab onere insurgendi status ad unum annum,
anno vero 1478. articulo 3-o ad quinquennium eximi procurarunt. 5 Statarium
militem et copiosiorem et magis disciplinatum quam ullus antea regum alebat quidem (c), sed
et huic et baronibus, qui stataria vi muneris, quod gerebant, banderia intertenere debebant,
stipendia exacte dependebat (d). 6 Prima, quae contra excessus militiae
hujus occurrit, provisio
142088. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1471. articulo 2-o; anno vero 1474. se ab onere insurgendi status ad unum annum,
anno vero 1478. articulo 3-o ad quinquennium eximi procurarunt. 5 Statarium
militem et copiosiorem et magis disciplinatum quam ullus antea regum alebat quidem (c), sed
et huic et baronibus, qui stataria vi muneris, quod gerebant, banderia intertenere debebant,
stipendia exacte dependebat (d). 6 Prima, quae contra excessus militiae
hujus occurrit, provisio 1471. adeoque 13-o regni Mathiae anno articulo 21-o occurrit.
142089. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1471. articulo 2-o; anno vero 1474. se ab onere insurgendi status ad unum annum,
anno vero 1478. articulo 3-o ad quinquennium eximi procurarunt. 5 Statarium
militem et copiosiorem et magis disciplinatum quam ullus antea regum alebat quidem (c), sed
et huic et baronibus, qui stataria vi muneris, quod gerebant, banderia intertenere debebant,
stipendia exacte dependebat (d). 6 Prima, quae contra excessus militiae
hujus occurrit, provisio 1471. adeoque 13-o regni Mathiae anno articulo 21-o occurrit.
7
142090. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
gerebant, banderia intertenere debebant,
stipendia exacte dependebat (d). 6 Prima, quae contra excessus militiae
hujus occurrit, provisio 1471. adeoque 13-o regni Mathiae anno articulo 21-o occurrit.
7 Reperitur quidem eadem in 1474. articulo 15 et 1486. articulo 31-o; verum
necdum invecto aetate illa disciplinae militaris rigore, quis regum antiquiorum fuit sub quo
statarius miles complures excessus non commiserit?
8 (a) Diaetae Szegediensis 1485. celebratae articulus 10-us ita habet:
142091. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
statarius miles complures excessus non commiserit?
8 (a) Diaetae Szegediensis 1485. celebratae articulus 10-us ita habet:
"Dum D. rex contra potentiam inimicorum banderium suum levare voluerit... tunc universi
regnicolae exercituare teneantur et arbitrio regis subjiciantur quando erit necessarium".
9 Vestigia Diaetarum, pag. 338.
10 (b) Sub Sigismundo a 33, sub Mathia 1458. a 20 portis unus, sub
Ladislao Posthumo 1454. a 100 portis 4 pedites et 2 equites exigebantur.
142092. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
exercituare teneantur et arbitrio regis subjiciantur quando erit necessarium".
9 Vestigia Diaetarum, pag. 338.
10 (b) Sub Sigismundo a 33, sub Mathia 1458. a 20 portis unus, sub
Ladislao Posthumo 1454. a 100 portis 4 pedites et 2 equites exigebantur. 11
Vide articulum 4 ejusdem anni.
12 (c) E littera Mathiae ad cardinalem Rangonium 1481. exarata apparet eum
et equites, et pedites partim gravioris, partim levioris armaturae sub signis suis habuisse;
equitum
142093. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
a 33, sub Mathia 1458. a 20 portis unus, sub
Ladislao Posthumo 1454. a 100 portis 4 pedites et 2 equites exigebantur. 11
Vide articulum 4 ejusdem anni.
12 (c) E littera Mathiae ad cardinalem Rangonium 1481. exarata apparet eum
et equites, et pedites partim gravioris, partim levioris armaturae sub signis suis habuisse;
equitum gravis armaturae, dum eos Neapolim socero in subsidium misit, annuum stipendium fuit
aurei 60, levis armaturae, qui jam tum huszarones appellabantur, aurei 40, peditum graviorum
142094. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sub Mathia 1458. a 20 portis unus, sub
Ladislao Posthumo 1454. a 100 portis 4 pedites et 2 equites exigebantur. 11
Vide articulum 4 ejusdem anni.
12 (c) E littera Mathiae ad cardinalem Rangonium 1481. exarata apparet eum
et equites, et pedites partim gravioris, partim levioris armaturae sub signis suis habuisse;
equitum gravis armaturae, dum eos Neapolim socero in subsidium misit, annuum stipendium fuit
aurei 60, levis armaturae, qui jam tum huszarones appellabantur, aurei 40, peditum graviorum
64,
142095. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 80 Ipsum externae securitatis objectum in comitiis pertractabat.
1 Ipsum objectum externae securitatis Mathiam in comitiis pertractasse
constat. 2 Objectum enim concludendi cum Friderico imperatore tractatus in
continuo 1462. et 1463. comitiis pertractatum, ac ipsae demum pacis tabulae in diaeta 1464.
ratificatae fuere (a). 3 Imo id etiam passus est ut status privative nomine
regni oratorem ad imperatorem miserint (b). 4 Ut adeo Mathiam adversus
competentem statibus regni
142096. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
instrumento.
6 (b) Patet id e littera Mathiae ad Albertum arhiducem Austriae scripta,
ubi ait: "D. Joannes episcopus in Sclavoniam per nos pro certis negotiis missus inde non
quidem ex Nostro mandato, ut ipse dixit, sed ex nonnullorum praelatorum et baronum regni
consilio ad imperatorem divertens, non Nostro nomine, sed eorum ex parte ibi multa egit.
7 Illinc reversus certos articulos adtulit, quibus respondere et eos firmare
vel infirmare non est Nostrum, cum non personam Nostram, ut dicunt, sed totius
142097. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
missus inde non
quidem ex Nostro mandato, ut ipse dixit, sed ex nonnullorum praelatorum et baronum regni
consilio ad imperatorem divertens, non Nostro nomine, sed eorum ex parte ibi multa egit.
7 Illinc reversus certos articulos adtulit, quibus respondere et eos firmare
vel infirmare non est Nostrum, cum non personam Nostram, ut dicunt, sed totius regni
universitatem concernant."
§ 81 Leges judiciales privatim nullas tulit.
1 Iudiciales etiam leges omnes in
142098. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
promanarit quod ad procurandum
legum effectum severiora etiam quandoque media adhibuerit. 7 Nimirum
degeneraverat jam, ut vidimus, inde a Mariae temporibus imperii forma jam in oligarchiam,
jam in anarchiam; Mathias primus post Ludovicum Magnum severitate sua et studia partium
exstinxit et praepotentiam dynastarum oppressit et froenata minorum etiam grassandi libidine
internam tantisper revexit securitatem et dissipatos a decessoribus suis aerarii proventus
restituit. 8 Quae res olygarchis et iis, qui res suas per
142099. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
legum effectum severiora etiam quandoque media adhibuerit. 7 Nimirum
degeneraverat jam, ut vidimus, inde a Mariae temporibus imperii forma jam in oligarchiam,
jam in anarchiam; Mathias primus post Ludovicum Magnum severitate sua et studia partium
exstinxit et praepotentiam dynastarum oppressit et froenata minorum etiam grassandi libidine
internam tantisper revexit securitatem et dissipatos a decessoribus suis aerarii proventus
restituit. 8 Quae res olygarchis et iis, qui res suas per disordinem
anarchiae
142100. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
media adhibuerit. 7 Nimirum
degeneraverat jam, ut vidimus, inde a Mariae temporibus imperii forma jam in oligarchiam,
jam in anarchiam; Mathias primus post Ludovicum Magnum severitate sua et studia partium
exstinxit et praepotentiam dynastarum oppressit et froenata minorum etiam grassandi libidine
internam tantisper revexit securitatem et dissipatos a decessoribus suis aerarii proventus
restituit. 8 Quae res olygarchis et iis, qui res suas per disordinem
anarchiae promovere cupiebant, non potuit non
142101. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Mariae temporibus imperii forma jam in oligarchiam,
jam in anarchiam; Mathias primus post Ludovicum Magnum severitate sua et studia partium
exstinxit et praepotentiam dynastarum oppressit et froenata minorum etiam grassandi libidine
internam tantisper revexit securitatem et dissipatos a decessoribus suis aerarii proventus
restituit. 8 Quae res olygarchis et iis, qui res suas per disordinem
anarchiae promovere cupiebant, non potuit non displicere. 9 Horum itaque
clamoribus effectum fuisse puto ut severiori Mathiae in
142102. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Magnum severitate sua et studia partium
exstinxit et praepotentiam dynastarum oppressit et froenata minorum etiam grassandi libidine
internam tantisper revexit securitatem et dissipatos a decessoribus suis aerarii proventus
restituit. 8 Quae res olygarchis et iis, qui res suas per disordinem
anarchiae promovere cupiebant, non potuit non displicere. 9 Horum itaque
clamoribus effectum fuisse puto ut severiori Mathiae in executivae potestatis exercitio modo
arbitrarii imperii nota et aetate sua adhaeserit et ad nos
142103. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
8 Quae res olygarchis et iis, qui res suas per disordinem
anarchiae promovere cupiebant, non potuit non displicere. 9 Horum itaque
clamoribus effectum fuisse puto ut severiori Mathiae in executivae potestatis exercitio modo
arbitrarii imperii nota et aetate sua adhaeserit et ad nos usque sit propagata.
10 Quamquam fateri oporteat ne ipsum quidem, licet et copioso et victorioso plerumque stipendiario milite stipatum, praepotentiam dynastarum et
internas depraedationes penitus sufferri
142104. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et iis, qui res suas per disordinem
anarchiae promovere cupiebant, non potuit non displicere. 9 Horum itaque
clamoribus effectum fuisse puto ut severiori Mathiae in executivae potestatis exercitio modo
arbitrarii imperii nota et aetate sua adhaeserit et ad nos usque sit propagata.
10 Quamquam fateri oporteat ne ipsum quidem, licet et copioso et victorioso plerumque stipendiario milite stipatum, praepotentiam dynastarum et
internas depraedationes penitus sufferri potuisse. 11 E
142105. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
9 Horum itaque
clamoribus effectum fuisse puto ut severiori Mathiae in executivae potestatis exercitio modo
arbitrarii imperii nota et aetate sua adhaeserit et ad nos usque sit propagata.
10 Quamquam fateri oporteat ne ipsum quidem, licet et copioso et victorioso plerumque stipendiario milite stipatum, praepotentiam dynastarum et
internas depraedationes penitus sufferri potuisse. 11 E plurimis enim
decretorum ejus articulis apparet violentas bonorum occupationes per regnicolas ad
142106. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
9 Horum itaque
clamoribus effectum fuisse puto ut severiori Mathiae in executivae potestatis exercitio modo
arbitrarii imperii nota et aetate sua adhaeserit et ad nos usque sit propagata.
10 Quamquam fateri oporteat ne ipsum quidem, licet et copioso et victorioso plerumque stipendiario milite stipatum, praepotentiam dynastarum et
internas depraedationes penitus sufferri potuisse. 11 E plurimis enim
decretorum ejus articulis apparet violentas bonorum occupationes per regnicolas ad invicem
142107. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
exercitio modo
arbitrarii imperii nota et aetate sua adhaeserit et ad nos usque sit propagata.
10 Quamquam fateri oporteat ne ipsum quidem, licet et copioso et victorioso plerumque stipendiario milite stipatum, praepotentiam dynastarum et
internas depraedationes penitus sufferri potuisse. 11 E plurimis enim
decretorum ejus articulis apparet violentas bonorum occupationes per regnicolas ad invicem
factas sub hoc etiam rege viguisse (b); apparet etiam banos et comites in ipsum jus
142108. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
stipatum, praepotentiam dynastarum et
internas depraedationes penitus sufferri potuisse. 11 E plurimis enim
decretorum ejus articulis apparet violentas bonorum occupationes per regnicolas ad invicem
factas sub hoc etiam rege viguisse (b); apparet etiam banos et comites in ipsum jus
patronatus regis in ecclesias ita involasse ut id publica lege prohiberi debuerit (c).
12 Quod si adhuc post inveterata adeo sub prioribus regibus mala illa loco
Mathiae languidus aliquis et remissus rex 32 annis imperasset, sane cladem
142109. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hoc etiam rege viguisse (b); apparet etiam banos et comites in ipsum jus
patronatus regis in ecclesias ita involasse ut id publica lege prohiberi debuerit (c).
12 Quod si adhuc post inveterata adeo sub prioribus regibus mala illa loco
Mathiae languidus aliquis et remissus rex 32 annis imperasset, sane cladem Mohácsianam, quam
post 36 ab obitu Mathiae annos Hungaria experta est, jam sub hoc rege sustinuisset.
13 (a) Item dicitur illic quod honorem comitatus nullus nisi nobilis
tenere possit.
142110. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
cladem Mohácsianam, quam
post 36 ab obitu Mathiae annos Hungaria experta est, jam sub hoc rege sustinuisset.
13 (a) Item dicitur illic quod honorem comitatus nullus nisi nobilis
tenere possit.
14 (b) Vide articulos 27:1471. et 11:1474.
15> (c) Vide artiiculum 37:1486. <16 Tanta fuit baronum et
comitum oligarchia adhuc sub finem regni Mathiae.
§ 83
1> Sunt tamen quae in eodem merito reprehendas. <2
142111. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hoc rege sustinuisset.
13 (a) Item dicitur illic quod honorem comitatus nullus nisi nobilis
tenere possit.
14 (b) Vide articulos 27:1471. et 11:1474.
15> (c) Vide artiiculum 37:1486. <16 Tanta fuit baronum et
comitum oligarchia adhuc sub finem regni Mathiae.
§ 83
1> Sunt tamen quae in eodem merito reprehendas. <2 Primum
quod fabrum fortunae suae et avunculum Szilághium nec non primatem Vitézium non
142112. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Vide artiiculum 37:1486. <16 Tanta fuit baronum et
comitum oligarchia adhuc sub finem regni Mathiae.
§ 83
1> Sunt tamen quae in eodem merito reprehendas. <2 Primum
quod fabrum fortunae suae et avunculum Szilághium nec non primatem Vitézium non indicta
causa carceri mancipaverit. 3 Dein quod sub praetextu gravis et enormis
querelae (sunt verba articuli 46:1486.) complures citra viam juris bonis exuerit, eademque
partim pro se, partim pro regina
142113. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 83
1> Sunt tamen quae in eodem merito reprehendas. <2 Primum
quod fabrum fortunae suae et avunculum Szilághium nec non primatem Vitézium non indicta
causa carceri mancipaverit. 3 Dein quod sub praetextu gravis et enormis
querelae (sunt verba articuli 46:1486.) complures citra viam juris bonis exuerit, eademque
partim pro se, partim pro regina (ut art. 28:1492. testatur) occupavit. 4
Porro quod violentis descensibus, procurationibus victualium, et gratuitarum
142114. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sub praetextu gravis et enormis
querelae (sunt verba articuli 46:1486.) complures citra viam juris bonis exuerit, eademque
partim pro se, partim pro regina (ut art. 28:1492. testatur) occupavit. 4
Porro quod violentis descensibus, procurationibus victualium, et gratuitarum vecturarum
exactionibus, ut art. 18 ejusdem anni habet, regnicolas gravarit. 5 Denique
quod regnicolarum colonos ad falcandum componendumque regium foenum violenter, ut articulo
101 ejusdem anni innuitur, compulerit. 6 Verum postremos
142115. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ut art. 18 ejusdem anni habet, regnicolas gravarit. 5 Denique
quod regnicolarum colonos ad falcandum componendumque regium foenum violenter, ut articulo
101 ejusdem anni innuitur, compulerit. 6 Verum postremos duos excessus ab
compluribus et primae et secundae periodi regibus frequentes fuisse constat (a), qui tamen
arbitrarii imperii non accusantur. 7 Prima duo vitia impotenti potius ejus
animo quam labefactandae constitutionis studio adscribi debent.
142116. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ut art. 18 ejusdem anni habet, regnicolas gravarit. 5 Denique
quod regnicolarum colonos ad falcandum componendumque regium foenum violenter, ut articulo
101 ejusdem anni innuitur, compulerit. 6 Verum postremos duos excessus ab
compluribus et primae et secundae periodi regibus frequentes fuisse constat (a), qui tamen
arbitrarii imperii non accusantur. 7 Prima duo vitia impotenti potius ejus
animo quam labefactandae constitutionis studio adscribi debent.
142117. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
accusantur. 7 Prima duo vitia impotenti potius ejus
animo quam labefactandae constitutionis studio adscribi debent.
8 (a) Descensus, procurationes, vecturarum extorsiones jam ante Andream
II, sub illo, et sub Bela IV viguisse supra ostendimus. 9 In capitulatione
Alberti articulo 18 eaedem denuo prohibentur. 10 Debuerunt itaque etiam sub
Sigismundo in usu fuisse. 11 In prima sub Mathia 1458. Pestini celebrata
diaeta art. 18-o haec denuo
142118. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quam ulli antecessorum suorum capitulatio, quam ea tempestate
decretum regni compellatum fuisse jam supra observavimus. 5 In ejus
praefatione jus electionis statuum diserte agnoscitur (b). 6 Cum omnes
statuum praerogativae universim confirmentur, et gravissima negotia, uti est occupatarum sub
Mathia provinciarum erga pactatam in tractatu Olomuciensi summam cessio § 5, 6, et 7-o ad
consensum statuum restringatur, legislativa statuum potestas utique stabilitur.
142119. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
In ejus
praefatione jus electionis statuum diserte agnoscitur (b). 6 Cum omnes
statuum praerogativae universim confirmentur, et gravissima negotia, uti est occupatarum sub
Mathia provinciarum erga pactatam in tractatu Olomuciensi summam cessio § 5, 6, et 7-o ad
consensum statuum restringatur, legislativa statuum potestas utique stabilitur.
7 Objectum externae securitatis, jus nempe belli, pacis, ineundorumque cum
exteris principibus tractatuum, status ne hac
142120. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
7 Objectum externae securitatis, jus nempe belli, pacis, ineundorumque cum
exteris principibus tractatuum, status ne hac quidem capitulatione diserte ad comitia
revocarunt. 8 Cum tamen §-o 6-o Austriam et aliquas Styriae et Carinthiae
civitates imperatori absque statuum consensu reddi vetuerint, videntur eo respexisse.
9 De jure tributa imponendi e finali §-i 2-i clausula non satis liquet an
jus nova subsidia imponendi comitiis reservatum, vel vero
142121. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
7 Objectum externae securitatis, jus nempe belli, pacis, ineundorumque cum
exteris principibus tractatuum, status ne hac quidem capitulatione diserte ad comitia
revocarunt. 8 Cum tamen §-o 6-o Austriam et aliquas Styriae et Carinthiae
civitates imperatori absque statuum consensu reddi vetuerint, videntur eo respexisse.
9 De jure tributa imponendi e finali §-i 2-i clausula non satis liquet an
jus nova subsidia imponendi comitiis reservatum, vel vero rex, ne ea in comitiis
142122. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
an
jus nova subsidia imponendi comitiis reservatum, vel vero rex, ne ea in comitiis vel petere
possit, simpliciter inhibitus fuerit; cum jam Mathiam a novis subsidiis in comitiis petendis
inhibitum fuisse viderimus, probabilior est posterior sententia. 10 Et haec
inconstitutionalis lex, e qua Uladislaus se nonnisi tardius emancipavit, non exiguam, ut mox
videbimus, subsecutis regni calamitatibus ansam praebuit.
11 Executiva regis potestas nullis ferme aliis, quam quos omnibus aliis
antecessoribus
142123. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
emancipavit, non exiguam, ut mox
videbimus, subsecutis regni calamitatibus ansam praebuit.
11 Executiva regis potestas nullis ferme aliis, quam quos omnibus aliis
antecessoribus suis praescriptos fuisse vidimus, limitibus circumscribitur, nempe ne bona et
dignitates exteris conferre possit §-o 11, 12 et 13. 12 Ut vel rebus
Hungaricis nonnisi Hungaros in consilium adhibeat §-o 10. 13 Denique ut, dum
in Hungaria aget, palatina officia per solos regni Hungariae barones peragi procuret § 9.
142124. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regni calamitatibus ansam praebuit.
11 Executiva regis potestas nullis ferme aliis, quam quos omnibus aliis
antecessoribus suis praescriptos fuisse vidimus, limitibus circumscribitur, nempe ne bona et
dignitates exteris conferre possit §-o 11, 12 et 13. 12 Ut vel rebus
Hungaricis nonnisi Hungaros in consilium adhibeat §-o 10. 13 Denique ut, dum
in Hungaria aget, palatina officia per solos regni Hungariae barones peragi procuret § 9.
14 Cum autem Uladislaus una Bohemiae
142125. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
relinquat, eidem comiserunt, id est, detulerunt ejus arbitrio
cuinam vicariam suam deferre velit potestatem.
16 In judicialibus etiam potestatem ejus nihilo magis atque Mathiae § 14
constrinxerunt, excessus enim in auferendis citra viam juris bonis et in infligendis poenis,
quem § 15 et 16 praevenire voluerunt, et jam antea sub omnibus retro regibus et sub ipso
Mathia frequentissimis legibus vetiti fuere.
17 Tria tantum nova capitulatione hac constitutionis praesidia status
stabiliverunt.
142126. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ejus arbitrio
cuinam vicariam suam deferre velit potestatem.
16 In judicialibus etiam potestatem ejus nihilo magis atque Mathiae § 14
constrinxerunt, excessus enim in auferendis citra viam juris bonis et in infligendis poenis,
quem § 15 et 16 praevenire voluerunt, et jam antea sub omnibus retro regibus et sub ipso
Mathia frequentissimis legibus vetiti fuere.
17 Tria tantum nova capitulatione hac constitutionis praesidia status
stabiliverunt. 18 Primum quod observantes tandem
142127. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
cuinam vicariam suam deferre velit potestatem.
16 In judicialibus etiam potestatem ejus nihilo magis atque Mathiae § 14
constrinxerunt, excessus enim in auferendis citra viam juris bonis et in infligendis poenis,
quem § 15 et 16 praevenire voluerunt, et jam antea sub omnibus retro regibus et sub ipso
Mathia frequentissimis legibus vetiti fuere.
17 Tria tantum nova capitulatione hac constitutionis praesidia status
stabiliverunt. 18 Primum quod observantes tandem totum et electionis regis
142128. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16 In judicialibus etiam potestatem ejus nihilo magis atque Mathiae § 14
constrinxerunt, excessus enim in auferendis citra viam juris bonis et in infligendis poenis,
quem § 15 et 16 praevenire voluerunt, et jam antea sub omnibus retro regibus et sub ipso
Mathia frequentissimis legibus vetiti fuere.
17 Tria tantum nova capitulatione hac constitutionis praesidia status
stabiliverunt. 18 Primum quod observantes tandem totum et electionis regis
et legislativae statuum
142129. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praevenire voluerunt, et jam antea sub omnibus retro regibus et sub ipso
Mathia frequentissimis legibus vetiti fuere.
17 Tria tantum nova capitulatione hac constitutionis praesidia status
stabiliverunt. 18 Primum quod observantes tandem totum et electionis regis
et legislativae statuum potestatis jus in possessione Sacrae regni coronae
radicari, huic vero per solum custodes coronae eligendi jus exiguam praestari securitatem,
donec arx Visegrad, in qua corona conservabatur, in
142130. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
antea sub omnibus retro regibus et sub ipso
Mathia frequentissimis legibus vetiti fuere.
17 Tria tantum nova capitulatione hac constitutionis praesidia status
stabiliverunt. 18 Primum quod observantes tandem totum et electionis regis
et legislativae statuum potestatis jus in possessione Sacrae regni coronae
radicari, huic vero per solum custodes coronae eligendi jus exiguam praestari securitatem,
donec arx Visegrad, in qua corona conservabatur, in regis potestate permaneret,
142131. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
conservatoribus coronae resignandam ordinaverint §-o 4-o.
19 Dein quod distinctum aerarium e deponendis pro Austriacis provinciis,
quas sub Mathia occupaverant, summis conflari illudque administrationi conservatorum coronae
concredere voluerint, § 5 et 7.
20 Denique quod ultra conditiones capitulationis hujus in articulis, quos
eidem ante coronationem proposituri sunt, assensum ejus non esse necessarium, verum ad
dandam ultro iis regiam suam sanctionem eum obligatum esse §-o 18 declararint.
142132. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Friderici filio ius successionis in Hungariam addicitur,
nulla ad anni 1464. provocatio fiat, quod certe vix intermissum fuisset nisi iis per
subsequum 1477. pactum derogatum fuisset.
25 (b) "D. D," dicitur ibi, "praelati, barones, caeterique proceres, et
universi incolae regni, ad quos scilicet jus eligendi novum regem ex vetustissima regni ejus
libertate et consvetudine devolutum exstiterat."
26 (c) "Si quis" (dicitur ibi) "regnicolarum in consilio regiae majestatis
contra libertatem et
142133. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuisset nisi iis per
subsequum 1477. pactum derogatum fuisset.
25 (b) "D. D," dicitur ibi, "praelati, barones, caeterique proceres, et
universi incolae regni, ad quos scilicet jus eligendi novum regem ex vetustissima regni ejus
libertate et consvetudine devolutum exstiterat."
26 (c) "Si quis" (dicitur ibi) "regnicolarum in consilio regiae majestatis
contra libertatem et commune bonum atque statuta hujus regni palam, publice et manifeste
agere attentaret, talem D. D. assessores teneantur
142134. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et
universi incolae regni, ad quos scilicet jus eligendi novum regem ex vetustissima regni ejus
libertate et consvetudine devolutum exstiterat."
26 (c) "Si quis" (dicitur ibi) "regnicolarum in consilio regiae majestatis
contra libertatem et commune bonum atque statuta hujus regni palam, publice et manifeste
agere attentaret, talem D. D. assessores teneantur in generali diaeta proxime
ventura ex nomine manifestare. 27 Quem ibidem tamquam reipublicae
142135. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
jus eligendi novum regem ex vetustissima regni ejus
libertate et consvetudine devolutum exstiterat."
26 (c) "Si quis" (dicitur ibi) "regnicolarum in consilio regiae majestatis
contra libertatem et commune bonum atque statuta hujus regni palam, publice et manifeste
agere attentaret, talem D. D. assessores teneantur in generali diaeta proxime
ventura ex nomine manifestare. 27 Quem ibidem tamquam reipublicae
libertatisque regni proditorem et turbatorem in rebus et persona juxta
142136. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
statuta hujus regni palam, publice et manifeste
agere attentaret, talem D. D. assessores teneantur in generali diaeta proxime
ventura ex nomine manifestare. 27 Quem ibidem tamquam reipublicae
libertatisque regni proditorem et turbatorem in rebus et persona juxta sua demerita iidem
puniendi habeant facultatem.
§ 85 Nulli ante-coronationales articuli eidem proponuntur.
1 Uladislaus capitulationi huic in Farkashida seu Wolfoserl, quem
142137. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
palam, publice et manifeste
agere attentaret, talem D. D. assessores teneantur in generali diaeta proxime
ventura ex nomine manifestare. 27 Quem ibidem tamquam reipublicae
libertatisque regni proditorem et turbatorem in rebus et persona juxta sua demerita iidem
puniendi habeant facultatem.
§ 85 Nulli ante-coronationales articuli eidem proponuntur.
1 Uladislaus capitulationi huic in Farkashida seu Wolfoserl, quem vicum
jam tunc
142138. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Diaetarum pag. 412.
§ 86 Varii de successionis regiae ordine tractatus.
1 Uladislaus perinde ac Sigismundus in deferendae aemulis suis regni
Hungariae successione admodum facilis fuit. 2 Nam et Alberto inita cum eodem
primo statim regni sui anno 1491. 20-a Februarii in castris ad Cassoviam pace
successionem detulit (a) et eodem anno, postquam 8-a Novembris cum Maximiliano imperatore
pacem pepigisset, eandem huic etiam addixit
142139. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Sigismundus in deferendae aemulis suis regni
Hungariae successione admodum facilis fuit. 2 Nam et Alberto inita cum eodem
primo statim regni sui anno 1491. 20-a Februarii in castris ad Cassoviam pace
successionem detulit (a) et eodem anno, postquam 8-a Novembris cum Maximiliano imperatore
pacem pepigisset, eandem huic etiam addixit successionem (b). 3 Verum non
fidebat Maximilianus liberalibus adeo oblatis volebatque tabulas has per ipsos status regni,
et quidem jure jurando
142140. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
successionem detulit (a) et eodem anno, postquam 8-a Novembris cum Maximiliano imperatore
pacem pepigisset, eandem huic etiam addixit successionem (b). 3 Verum non
fidebat Maximilianus liberalibus adeo oblatis volebatque tabulas has per ipsos status regni,
et quidem jure jurando confirmari. 4 Quod tamen a statibus non potuit
impetrari. 5 Erant enim tunc in Hungaria praepotentes duo dynastae qui, cum
Uladislaus celebs adhuc ageret, exemplo Mathiae Corvini incitati suas jam tunc ad thronum
spes
142141. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
confirmari. 4 Quod tamen a statibus non potuit
impetrari. 5 Erant enim tunc in Hungaria praepotentes duo dynastae qui, cum
Uladislaus celebs adhuc ageret, exemplo Mathiae Corvini incitati suas jam tunc ad thronum
spes extenderunt, Zápolius nempe et Báthorius, prouti et utriusque posteri subinde regiam
etiam reipsa assecuti sunt dignitatem (c). 6 Partim horum authoritate,
partim indignitate conditionum, quas tabulae pacis hujus continebant, effectum est ut
tractatus hic in comitiis 1492, ad quae
142142. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Quod tamen a statibus non potuit
impetrari. 5 Erant enim tunc in Hungaria praepotentes duo dynastae qui, cum
Uladislaus celebs adhuc ageret, exemplo Mathiae Corvini incitati suas jam tunc ad thronum
spes extenderunt, Zápolius nempe et Báthorius, prouti et utriusque posteri subinde regiam
etiam reipsa assecuti sunt dignitatem (c). 6 Partim horum authoritate,
partim indignitate conditionum, quas tabulae pacis hujus continebant, effectum est ut
tractatus hic in comitiis 1492, ad quae Uladislaus de iis retulerat,
142143. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
illi, quorum cum alter alterius consilia
adhuc ignoraret, mira hac in re concordia fuit, propiorem jam ad thronum passum sibi
faciendum esse existimarunt. 8 In comitiis itaque 1505. pro festo Michaelis
per Uladislaum indictis (e) avulsam Silesiam, Lusatiam et Moraviam, deficientem ad Poloniam
Moldaviam labescentesque universim res Hungariae querulati, ut omnibus his malis medelam
continuo adferat, a rege per oratores postularunt. 9 Cum hanc ne addicere
quidem ipsis Uladislaus sustinuisset, elevarunt calamitates
142144. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Albae Regali acta sunt,
comitiis nova ad evertendam Maximiliani, quam ipsi Uladislaus per tractatum 1491. addixerat,
successionem firmandamque superioris anni confoederationem consilia contulerunt (g).
11 Maximilianus Uladislaum primo datae fidei admonuit, et licet hic
confirmationem prioris pacti ultro obtulisset, nihil tamen in sola Uladislai negotiatione
firmitatis reponi posse advertens jura, ut credebat, sua armis vindicare decrevit.
12 Verum vix Posonium usque valido cum exercitu processerat, cum nullo
142145. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
stipendiario milite, exhausto aerario, trepidi status amplissima provisos
facultate (h) oratores eidem obviam miserunt, qui seclusis ignominiosis 1491. conditionibus,
ratificato tamen Maximiliani successionis jure pacem confecerunt. 13 Et haec
deinde vera causa fuit scissi post defectum Ludovici II inter Ferdinandum et Zápolium regni,
cum hic confoederationi, quam pragmaticam regni sanctionem appellabat, ille inito 1506.
tractatui inhaereret. 14 Verum licet ne hic quidem tractatus in
142146. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
provisos
facultate (h) oratores eidem obviam miserunt, qui seclusis ignominiosis 1491. conditionibus,
ratificato tamen Maximiliani successionis jure pacem confecerunt. 13 Et haec
deinde vera causa fuit scissi post defectum Ludovici II inter Ferdinandum et Zápolium regni,
cum hic confoederationi, quam pragmaticam regni sanctionem appellabat, ille inito 1506.
tractatui inhaereret. 14 Verum licet ne hic quidem tractatus in subsequis
regni comitiis uspiam ratificatus fuerit, cum tamen status generalem, quidquid
142147. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
necessarium putavimus inter caeteros Nostros regnicolas etiam fidelitatibus vestris plane
omnia communicare."
19 Indignae autem hae conditiones in eo consistebant: ut Uladislaus omnia,
quae per Mathiam occupata adhuc tenebat, Styriae, Carinthiae, et Carnioliae loca absque
depacto in pace Olomucensi lytro Maximiliano restituat; e contra civitates Hungariae, quas
Elisabetha, Alberti regis vidua, Friderico imperatori impignoraverat, nonnisi post mortem
hujus erga deponendam iisdem investitam sumam restituantur;
142148. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
defectum Uladislai in Hungaria succedant; id rex, praelati, barones nunc statim juramento
firment; successores regis, doneccunque casus re ipsa evenerit, tempore coronationis; si
regem minorennem esse contingat, ejus tutor, tempore aditae tutelae; futuri denique praelati
et barones, tempore aditi beneficii vel magistratus successionem hanc juramento
polliceantur. 20 Si Maximilianus vel successores plures
habuerint filios, status liberam inter eos habeant electionem. 21 Pro
sumtibus
142149. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praefatione decreti 1492.
§-o 1-o; status tamen eum ratificasse nec ex lege nec ex ullo diplomate apparet.
23 Quas enim Kollár in Auctuario Diplomatico pag. 260-a profert
litteras, his septem tantum episcopi, totidem praelati, paucique nobiles et civitates
privato tantum suo nomine subscripserunt. 24 Statuum nomen, prouti id in
prolatis per eundem Kollár ibidem anni 1464. tabulis factum fuit, nullibi subscriptum est.
25 (e) Plerique scriptores comitia haec per palatinum Perény
142150. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Diaetarum pag. 450-a, ubi Maximilianus dicit: "Serenitatem
Vestram minime latet quam multum conquesti fuimus de his, quae proceres ac status regni
Hungariae in proximo conventu mense Septembri habito (nimirum in quo illa confoederatio
procusa fuit) contra nos et tractatum nostrum mutuum intentarunt et hodierna die in Alba
Regali nituntur.
29 (h) Protulit Kollár in eodem Diplomatico Auctuario has
mandatarias litteras pag. 268, quibus status legatis suis generalem, quidquid pro bono
142151. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
dicit: "Serenitatem
Vestram minime latet quam multum conquesti fuimus de his, quae proceres ac status regni
Hungariae in proximo conventu mense Septembri habito (nimirum in quo illa confoederatio
procusa fuit) contra nos et tractatum nostrum mutuum intentarunt et hodierna die in Alba
Regali nituntur.
29 (h) Protulit Kollár in eodem Diplomatico Auctuario has
mandatarias litteras pag. 268, quibus status legatis suis generalem, quidquid pro bono
publico expedire visum fuerit, potestatem
142152. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pag. 268, quibus status legatis suis generalem, quidquid pro bono
publico expedire visum fuerit, potestatem concesserunt.
30 (i) Protulit Kollár ibidem ipsas has pacis 1506. initae tabulas in
quibus omnes illae durae 1491. conditiones exmittuntur et tantum successio Maximiliani in
genere confirmatur. 31 Ferunt oratores Hungaros ad amplectendam hanc
conditionem ea potissimum consideratione permotos fuisse quod interea
Uladislao jam natus fuerit filius Ludovicus adeoque
142153. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Uladislao jam natus fuerit filius Ludovicus adeoque successionem hanc sero admodum ad casum
venturam esse existimaverint. 34 Verum eventus opinionem hanc fefellit.
§ 87 Uladislaus curat coronari infantem filium Ludovicum II et pro illo capitulationem
elargitur.
1 Interea Uladislaus Annam Candalensem sibi matrimonio locaverat, quam
etiam 1502. Albae Regali, cum Frangopanus Veszprimiensis antistes necdum esset consecratus,
per Strigoniensem archiepiscopum solenni
142154. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2 Uladislaus pro infante filio ipse sacramentum dixit, insuper solennem
nomine ejusdem filii extradedit capitulationem, qua in persona ejus promittit quod, ut
primum ad adultem pervenerit aetatem, novam de observandis legibus, statuum praerogativis,
et constitutione regni elargiturus sit assecurationem consentitque ne eidem exercitium
regiae potestatis tamdiu admittatur donec assecurationem hanc fuerit elargitus (c).
3 Debuit Uladislaus proximiorem mortem suam jam tunc praesagire, debuit
Maximilianus
142155. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
illic: "ut, dum
praefatus illustrisimus dux, filius Noster ad adultam aetatem perveniet, idem praemissas
libertates observabit... nec interim regia auctoritas sibi concessa existat, donec praemissa
omnia se observare velle promitteret."
8 (d) "Et quo" (dicitur in eadem capitulatione) "varii essent rumores, ex
parte serenissimi imperatoris D. Maximiliani, et de conatibus ejusdem ad hoc regnum, esset
illius voluntas, ac actiones ipsis suspectae, eosdem... regnicolas... assecuraremus ut neque
viventibus nobis,
142156. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
libertates observabit... nec interim regia auctoritas sibi concessa existat, donec praemissa
omnia se observare velle promitteret."
8 (d) "Et quo" (dicitur in eadem capitulatione) "varii essent rumores, ex
parte serenissimi imperatoris D. Maximiliani, et de conatibus ejusdem ad hoc regnum, esset
illius voluntas, ac actiones ipsis suspectae, eosdem... regnicolas... assecuraremus ut neque
viventibus nobis, neque morientibus praedictum filium nostrum ad manus ejusdem D. Romanorum
regis... aut tutelam... vel cujuscunque
142157. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ipsis suspectae, eosdem... regnicolas... assecuraremus ut neque
viventibus nobis, neque morientibus praedictum filium nostrum ad manus ejusdem D. Romanorum
regis... aut tutelam... vel cujuscunque forensis principis dabimus vel assignabimus, sed
eundem hic in regno et apud manus eorundem... regnicolarum mittemus ad gubernandum."
§ 88
1 Videamus jam qualiter legislatio sub Uladislao processerit.
2 Ut S. regni corona in potestate statuum permaneat et per eligenda ab
142158. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eundem hic in regno et apud manus eorundem... regnicolarum mittemus ad gubernandum."
§ 88
1 Videamus jam qualiter legislatio sub Uladislao processerit.
2 Ut S. regni corona in potestate statuum permaneat et per eligenda ab iis
individua custodiatur, identidem quidem decretum fuit; videntur tamen status a cautela illa
recessisse, quam sibi 4-o capitulationis §-o pepigerant, nimirum ut ipsa arx Visegrad, in
qua corona asservabatur, potestati coronae custodum consignetur;
142159. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
potestati coronae custodum consignetur; nulla enim amplius ea de re
seu in 1492. 3-o seu in 1498. 23-o articulo memoria occurrit.
3 Comitiorum celebratio in Szilághiana seu Mathiae I capitulatione
articulo 13-o et 1471. articulo 1-o annua locusque comitiorum Pestinum; terminus vero festum
Pentecostis defixus fuerat. 4 Sub Uladislao 1498. ut quadriennio adhuc annua
sit diaeta et in campo Rákos pro festo S. Georgii semper celebretur, postea vero non nisi
omni triennio
142160. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Comitiorum celebratio in Szilághiana seu Mathiae I capitulatione
articulo 13-o et 1471. articulo 1-o annua locusque comitiorum Pestinum; terminus vero festum
Pentecostis defixus fuerat. 4 Sub Uladislao 1498. ut quadriennio adhuc annua
sit diaeta et in campo Rákos pro festo S. Georgii semper celebretur, postea vero non nisi
omni triennio celebretur per articulum 1-um constituebatur. 5 Et implevit
hoc statuum votum Uladislaus; licet enim intra hoc quadriennium decretum tantum 1500.
exstet, vestigia
142161. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vero festum
Pentecostis defixus fuerat. 4 Sub Uladislao 1498. ut quadriennio adhuc annua
sit diaeta et in campo Rákos pro festo S. Georgii semper celebretur, postea vero non nisi
omni triennio celebretur per articulum 1-um constituebatur. 5 Et implevit
hoc statuum votum Uladislaus; licet enim intra hoc quadriennium decretum tantum 1500.
exstet, vestigia tamen comitiorum 1499, 1501, et 1502. jam tenemus. 6 Cum
elapso etiam hoc quadriennio, id est post 1502, (praeter annum 1503.) annuarum
142162. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
S. Georgii semper celebretur, postea vero non nisi
omni triennio celebretur per articulum 1-um constituebatur. 5 Et implevit
hoc statuum votum Uladislaus; licet enim intra hoc quadriennium decretum tantum 1500.
exstet, vestigia tamen comitiorum 1499, 1501, et 1502. jam tenemus. 6 Cum
elapso etiam hoc quadriennio, id est post 1502, (praeter annum 1503.) annuarum diaetarum
vestigia usque 1508. prostent (a), crediderim ego ab hoc primum anno triennium fuisse
observatum, cum intra hunc et 1511, uti et intra hunc et
142163. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tamen comitiorum 1499, 1501, et 1502. jam tenemus. 6 Cum
elapso etiam hoc quadriennio, id est post 1502, (praeter annum 1503.) annuarum diaetarum
vestigia usque 1508. prostent (a), crediderim ego ab hoc primum anno triennium fuisse
observatum, cum intra hunc et 1511, uti et intra hunc et 1514, nullum vel decretum exstet,
vel vestigium aliquorum comitiorum hactenus prolatum sit, ut adeo nullam in eo fixam
viguisse regulam pronum sit existimare.
7 In eo etiam an nobiles viritim vel vero comitatus per
142164. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1499, 1501, et 1502. jam tenemus. 6 Cum
elapso etiam hoc quadriennio, id est post 1502, (praeter annum 1503.) annuarum diaetarum
vestigia usque 1508. prostent (a), crediderim ego ab hoc primum anno triennium fuisse
observatum, cum intra hunc et 1511, uti et intra hunc et 1514, nullum vel decretum exstet,
vel vestigium aliquorum comitiorum hactenus prolatum sit, ut adeo nullam in eo fixam
viguisse regulam pronum sit existimare.
7 In eo etiam an nobiles viritim vel vero comitatus per repraesentantes ad
142165. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et 1502. jam tenemus. 6 Cum
elapso etiam hoc quadriennio, id est post 1502, (praeter annum 1503.) annuarum diaetarum
vestigia usque 1508. prostent (a), crediderim ego ab hoc primum anno triennium fuisse
observatum, cum intra hunc et 1511, uti et intra hunc et 1514, nullum vel decretum exstet,
vel vestigium aliquorum comitiorum hactenus prolatum sit, ut adeo nullam in eo fixam
viguisse regulam pronum sit existimare.
7 In eo etiam an nobiles viritim vel vero comitatus per repraesentantes ad
diaetam
142166. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
opiniones in
diversas partes abire eveniat, magister janitorum regalium vota viritim
colligat, pluralitatique votorum deferatur §-o 5. 16 Denique 1498. articulo
1-o sancitur ut diaeta nonnisi 15 diebus duret § 1; ut praelati et barones, qui absque justa
causa emanserint, in florenis 400, nobiles in 200-is convincantur § 3-o; ut e nobilibus
unius sessionis a 10 sessionibus nonnisi unus comparere teneatur.
Duae tabulae necdum existebant.
142167. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quae huic, nempe 1495, decreto praefixa
est, §-o 2-o quod his adhuc comitiis (b) non viritim omnes nobiles, sed nuncii tantum
comitatuum interfuerint; dicitur enim: "tandem praefati praelati, barones, ac universi
nobiles, de singulis comitatibus electi." 21 Et tamen in laudato articulo
25-o vota viritim colligi praecipiuntur. 22 Patet itaque considerationem
illam, quae nostra jam aetate saepius obmovebatur, nimirum quod nuncii comitatuum plura
nobilium millia repraesentant adeoque eorum vota majoris quam
142168. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
jam aetate saepius obmovebatur, nimirum quod nuncii comitatuum plura
nobilium millia repraesentant adeoque eorum vota majoris quam cujuscunque privati ponderis
esse debeant, jam tum in nullam sumptam fuisse considerationem.
23 (a) Quod annis 1497, 1498, et 1499. quotannis comitia celebrata
fuerint, praefatio decreti 1500. §-o 3. testatur, ubi dicit Uladislaus: "Per hoc
triennium... pro singulo festo B. Georgii martyris singulam unam diaetam in campo Rákos
celebravimus." 24 Kovachich vero in Vestigiis
142169. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
454, denique 1511. pag. 462; anni vero
1514. decretum aeque prostat. 25 Pertaesum jam fuisse tam frequentium
comitiorum Uladislaum docet §-us regalium pro diaeta 1505. in Vestigiis
Diaetarum pag. 448, ubi dicit Uladislaus: "Quo jam tandem tot et tam frequentibus
congregationibus et quidem adeo gravibus et sumptuosis finis, aut saltem aliqua suspensio,
et vacantia dari possit."
26 (b) Ut enim viritim iterum convocatur, his primum comitiis per
articulum 26 constitutum fuisse jam supra
142170. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1514. decretum aeque prostat. 25 Pertaesum jam fuisse tam frequentium
comitiorum Uladislaum docet §-us regalium pro diaeta 1505. in Vestigiis
Diaetarum pag. 448, ubi dicit Uladislaus: "Quo jam tandem tot et tam frequentibus
congregationibus et quidem adeo gravibus et sumptuosis finis, aut saltem aliqua suspensio,
et vacantia dari possit."
26 (b) Ut enim viritim iterum convocatur, his primum comitiis per
articulum 26 constitutum fuisse jam supra observavimus.
142171. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
prostat. 25 Pertaesum jam fuisse tam frequentium
comitiorum Uladislaum docet §-us regalium pro diaeta 1505. in Vestigiis
Diaetarum pag. 448, ubi dicit Uladislaus: "Quo jam tandem tot et tam frequentibus
congregationibus et quidem adeo gravibus et sumptuosis finis, aut saltem aliqua suspensio,
et vacantia dari possit."
26 (b) Ut enim viritim iterum convocatur, his primum comitiis per
articulum 26 constitutum fuisse jam supra observavimus.
§ 89 Sub
142172. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
comitiorum Uladislaum docet §-us regalium pro diaeta 1505. in Vestigiis
Diaetarum pag. 448, ubi dicit Uladislaus: "Quo jam tandem tot et tam frequentibus
congregationibus et quidem adeo gravibus et sumptuosis finis, aut saltem aliqua suspensio,
et vacantia dari possit."
26 (b) Ut enim viritim iterum convocatur, his primum comitiis per
articulum 26 constitutum fuisse jam supra observavimus.
§ 89 Sub eodem objectum etiam externae securitatis in comitiis
142173. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
comitiis
constitutum fuisse, adeoque status in communione legislativae potestatis perstitisse facile
apparebit illi qui decreta regis hujus vel obiter pervolverit.
2 Pepigerit Mathias inita cum Friderico Olomucz pace (a) quod Moraviam,
Silesiam, et Lusatiam, juris Austriaci provincias, ubi sibi depacta summa depensa fuerit,
eidem restituere velit. 3 Maximilianus Austriam tantum armis recepit, sex
tamen Austriacae civitates in dominio Uladislai permanserunt. 4 Styriae,
Carinthiae et
142174. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Silesiam, et Lusatiam, juris Austriaci provincias, ubi sibi depacta summa depensa fuerit,
eidem restituere velit. 3 Maximilianus Austriam tantum armis recepit, sex
tamen Austriacae civitates in dominio Uladislai permanserunt. 4 Styriae,
Carinthiae et Carnioliae loca, quae idem Mathias in suam redegerat potestatem, per tractatum
1491. ut jam vidimus, recepit. 5 Pro Moravia, Silesia et Lusatia cum
depactam in Olomuczensi tractatu summam non deposuerit, provincias has Uladislaus ultro
retinuit. 6
142175. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tantum armis recepit, sex
tamen Austriacae civitates in dominio Uladislai permanserunt. 4 Styriae,
Carinthiae et Carnioliae loca, quae idem Mathias in suam redegerat potestatem, per tractatum
1491. ut jam vidimus, recepit. 5 Pro Moravia, Silesia et Lusatia cum
depactam in Olomuczensi tractatu summam non deposuerit, provincias has Uladislaus ultro
retinuit. 6 Cum sex illae Austriacae civitates velut eotum corpori Austriae
inclusae in tractatu Olomuczensi nominanter expressae non fuerint, incessit
142176. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quibus se Hungariae sub certa summa oppignoratas agnoscunt, litteras vero has rex
ad domum tavernicalem, ubi archivum regni asservabatur, pro securitate regni deponat.
8 Cum Uladislaus id neglexisset, 1498. articulo 23. eundem denuo ejus
commonefecerunt, et quia ne tum quidem id praestitit, anno 1504. articulo 20. relationem de
effecta ejus iterum urgebant. 9 Postea nulla amplius ejus rei
memoria occurrit, seu quia Uladislaus commissum sibi hoc negotium forte perfecerit, publicis
142177. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
amplius ejus rei
memoria occurrit, seu quia Uladislaus commissum sibi hoc negotium forte perfecerit, publicis
tamen tabulis inseri non procuraverat, seu quod res haec, ut multae aliae, oblivione sepulta
fuerit.
10 Ab incolis Moraviae, Silesiae et Lusatiae Uladislaus iuramentum
fidelitatis nuper exceperat; cum idem una etiam Bohemiae rex fuerit, status 1498. per
articulum 24. ab eodem exegerunt ut recognitionales de se det litteras, quod juramentum hoc
non qua Bohemiae, sed qua Hungariae rex ab iisdem, non qua
142178. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
iisdem, non qua regno Bohemiae subjectis, sed qua
regni Hungariae feudatariis exegerit. 11 Cui ordinationi an rex
satisfecerit, 1504. articulo 21-o relationem ab eo deposcebant. 12 Sed nec
hujus rei ulterius quodpiam vestigium apparet. 13 Et cum Moravia, Silesia et
Lusatia Mathiae tantum sub certa inscriptionali summa per pacem Olomucensem relicta fuerit,
metuebant status ne Uladislaus prouti de Styriae, Carinthiae et Carnioliae locis contra
capitulationis §-um 6. fecit, easdem sine lytro remittat, aut
142179. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
subjectis, sed qua
regni Hungariae feudatariis exegerit. 11 Cui ordinationi an rex
satisfecerit, 1504. articulo 21-o relationem ab eo deposcebant. 12 Sed nec
hujus rei ulterius quodpiam vestigium apparet. 13 Et cum Moravia, Silesia et
Lusatia Mathiae tantum sub certa inscriptionali summa per pacem Olomucensem relicta fuerit,
metuebant status ne Uladislaus prouti de Styriae, Carinthiae et Carnioliae locis contra
capitulationis §-um 6. fecit, easdem sine lytro remittat, aut vero dependendam pro iis
142180. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12 Sed nec
hujus rei ulterius quodpiam vestigium apparet. 13 Et cum Moravia, Silesia et
Lusatia Mathiae tantum sub certa inscriptionali summa per pacem Olomucensem relicta fuerit,
metuebant status ne Uladislaus prouti de Styriae, Carinthiae et Carnioliae locis contra
capitulationis §-um 6. fecit, easdem sine lytro remittat, aut vero dependendam pro iis
summam in usus suos convertat. 14 Quare utrumque 1492. articulo 4.
praecaverunt statueruntque ut recipienda hoc nomine pecunia conformiter etiam
142181. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pro iis
summam in usus suos convertat. 14 Quare utrumque 1492. articulo 4.
praecaverunt statueruntque ut recipienda hoc nomine pecunia conformiter etiam ad §-um
capitulationis 5-um aerario regis inferatur.
15 Tractatum pacis et 1491. et 1506. in diaeta fuisse agitatum supra
vidimus. 16 Quod 1500. bellum contra Turcas etsi nullo cum effectu in diaeta
decretum fuerit, mox videbimus. 17 E quibus omnibus satis apparet sub
Uladislao externa etiam negotia in diaetis
142182. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pro iis
summam in usus suos convertat. 14 Quare utrumque 1492. articulo 4.
praecaverunt statueruntque ut recipienda hoc nomine pecunia conformiter etiam ad §-um
capitulationis 5-um aerario regis inferatur.
15 Tractatum pacis et 1491. et 1506. in diaeta fuisse agitatum supra
vidimus. 16 Quod 1500. bellum contra Turcas etsi nullo cum effectu in diaeta
decretum fuerit, mox videbimus. 17 E quibus omnibus satis apparet sub
Uladislao externa etiam negotia in diaetis pertractata
142183. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
jus unica
tantum vice nempe 1485. in effectum inisse supra vidimus. 4 Ab anno 1487,
quo electus eotum Emericus Zapolyius obit, usque 1492. nullum Hungaria habuit palatinum.
5 Hoc anno lex Albertina per articulum 33. iisdem plane verbis renovatur et
in ejus effectum Stephanus Zapolyius electus fuit, quamvis ne hujus quidem electio in
publicas tabulas relata sit; ab eo inde tempore palatinos a statibus constanter electos
fuisse, tamdiu existimari debet donec quis contrarium ejus sufficienti testimonio
142184. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quidem electio in
publicas tabulas relata sit; ab eo inde tempore palatinos a statibus constanter electos
fuisse, tamdiu existimari debet donec quis contrarium ejus sufficienti testimonio
docuerit.
De iuristitio sub diaeta et salvo conductu.
6 Ut tempore comitiorum fora omnia sileant, sub Uladislao 1507. articulo
12-o primum sancitum fuit; usum salvi conductus jam hoc aevo viguisse e Mathiae decreti 2-i
art. 27-o et Uladislai decreti 1-i articulo 83. apparet.
142185. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
De iuristitio sub diaeta et salvo conductu.
6 Ut tempore comitiorum fora omnia sileant, sub Uladislao 1507. articulo
12-o primum sancitum fuit; usum salvi conductus jam hoc aevo viguisse e Mathiae decreti 2-i
art. 27-o et Uladislai decreti 1-i articulo 83. apparet. 7 Verum hunc rex
solum elargiri solebat. 8 Ut omnes in diaeta praesentes eo ipso beneficio
salvi conductus gaudeant, tarde admodum nempe 1723. articulo 7-o et 10-o in legem relatum
fuit. 9 Et
142186. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
aevo viguisse e Mathiae decreti 2-i
art. 27-o et Uladislai decreti 1-i articulo 83. apparet. 7 Verum hunc rex
solum elargiri solebat. 8 Ut omnes in diaeta praesentes eo ipso beneficio
salvi conductus gaudeant, tarde admodum nempe 1723. articulo 7-o et 10-o in legem relatum
fuit. 9 Et tunc etiam tantum personae eorum (de bonis enim eorum nulla fit
mentio) inviolabiles declarantur. 10 Constat tamen e sententionalibus
Uladislai de 1493. in Vestigiis Diaetarum pag. 419. prolatis eam
142187. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et Uladislai decreti 1-i articulo 83. apparet. 7 Verum hunc rex
solum elargiri solebat. 8 Ut omnes in diaeta praesentes eo ipso beneficio
salvi conductus gaudeant, tarde admodum nempe 1723. articulo 7-o et 10-o in legem relatum
fuit. 9 Et tunc etiam tantum personae eorum (de bonis enim eorum nulla fit
mentio) inviolabiles declarantur. 10 Constat tamen e sententionalibus
Uladislai de 1493. in Vestigiis Diaetarum pag. 419. prolatis eam temporibus his
consvetudinariam legem viguisse
142188. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
adscriptam, si earum proprietarius exposuit commodius sibi fore ut jurisdictioni alterius
comitatus subjiciatur, privatis suis rescriptis alteri adjicere comitatui (a).
12 Cum id jurium convulsionem ideo producere posset quia antiquiores
privilegiales et judiciales litterae de possessionibus ejusmodi emanatae illas, quae in
tali, a quo avulsae sunt, comitatu sitas indicant, ut omnes hae possessiones pristinis suis
comitatibus reapplicentur, 1500. articulo 28-o ordinatum, et ne inter emanatas medio earum
avulsionis et
142189. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
producere posset quia antiquiores
privilegiales et judiciales litterae de possessionibus ejusmodi emanatae illas, quae in
tali, a quo avulsae sunt, comitatu sitas indicant, ut omnes hae possessiones pristinis suis
comitatibus reapplicentur, 1500. articulo 28-o ordinatum, et ne inter emanatas medio earum
avulsionis et antiquiores litteras contrarietas supersit, statutum fuit ut omnes ejusmodi
medio tempore emanatae seu privilegiales seu judiciales litterae in proximis S. Iacobi
octavis sub poena confiscationis eorum exhibeantur, quo
142190. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et judiciales litterae de possessionibus ejusmodi emanatae illas, quae in
tali, a quo avulsae sunt, comitatu sitas indicant, ut omnes hae possessiones pristinis suis
comitatibus reapplicentur, 1500. articulo 28-o ordinatum, et ne inter emanatas medio earum
avulsionis et antiquiores litteras contrarietas supersit, statutum fuit ut omnes ejusmodi
medio tempore emanatae seu privilegiales seu judiciales litterae in proximis S. Iacobi
octavis sub poena confiscationis eorum exhibeantur, quo mutatio haec dorso
142191. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
est.
Praestationes colonorum definiuntur.
16 Colonorum etiam migratio, qua inde a Sigismundi decreti 2-i articulo
6-o gaudebant, sub Uladislao propter concitum illum rusticanum tumultum 1514. articulo 14-o
et 25-o prohibita eorumque praestationes per articulos 15, 16, 17, 18, 19, et 20. tum primum
regulatae fuerunt. 17 Videntur tamen praestationes hae non tam in poenam
quam ad adimendam in posterum ejusmodi tumultui ansam defixae certisque constrictae
limitibus
142192. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
definiuntur.
16 Colonorum etiam migratio, qua inde a Sigismundi decreti 2-i articulo
6-o gaudebant, sub Uladislao propter concitum illum rusticanum tumultum 1514. articulo 14-o
et 25-o prohibita eorumque praestationes per articulos 15, 16, 17, 18, 19, et 20. tum primum
regulatae fuerunt. 17 Videntur tamen praestationes hae non tam in poenam
quam ad adimendam in posterum ejusmodi tumultui ansam defixae certisque constrictae
limitibus fuisse; antea enim colonorum praestationes a mero dominorum arbitrio
142193. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
videntur, quod utique frequentem oppressioni rusticorum praebere debuit occasionem.
Lex ambigui sensus.
18 Denique explicatio articuli 54:1514. Aedipum adhuc praestolatur.
19 Postquam enim priori et hujus articuli initio statutum fuisset ut rex
iis, qui tempore disturbii rusticani litteras bona ipsorum concernentes amiserunt, novas
donationes elargiatur taliumque bonorum metas protonotarii pro securitate proprietariorum
reambulent, subjungitur deinde ut metae
142194. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuisset ut rex
iis, qui tempore disturbii rusticani litteras bona ipsorum concernentes amiserunt, novas
donationes elargiatur taliumque bonorum metas protonotarii pro securitate proprietariorum
reambulent, subjungitur deinde ut metae insuper inter Cumanos, Philistaeos et Szegedienses,
uti et Moraviam, Austriam,
Styriam et Carinthiam rectificentur; inde enim elicere oporteret quod Cumani,
Philistaei seu Iazyges, et Szegedienses ita distincto jure gubernati fuerint, prouti nunc
confinia
142195. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
qui tempore disturbii rusticani litteras bona ipsorum concernentes amiserunt, novas
donationes elargiatur taliumque bonorum metas protonotarii pro securitate proprietariorum
reambulent, subjungitur deinde ut metae insuper inter Cumanos, Philistaeos et Szegedienses,
uti et Moraviam, Austriam,
Styriam et Carinthiam rectificentur; inde enim elicere oporteret quod Cumani,
Philistaei seu Iazyges, et Szegedienses ita distincto jure gubernati fuerint, prouti nunc
confinia reguntur, ut adeo regni ita
142196. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
novas
donationes elargiatur taliumque bonorum metas protonotarii pro securitate proprietariorum
reambulent, subjungitur deinde ut metae insuper inter Cumanos, Philistaeos et Szegedienses,
uti et Moraviam, Austriam,
Styriam et Carinthiam rectificentur; inde enim elicere oporteret quod Cumani,
Philistaei seu Iazyges, et Szegedienses ita distincto jure gubernati fuerint, prouti nunc
confinia reguntur, ut adeo regni ita interfuerit fixas respectu eorum metas habere sicut
interfuit respectu
142197. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
reambulent, subjungitur deinde ut metae insuper inter Cumanos, Philistaeos et Szegedienses,
uti et Moraviam, Austriam,
Styriam et Carinthiam rectificentur; inde enim elicere oporteret quod Cumani,
Philistaei seu Iazyges, et Szegedienses ita distincto jure gubernati fuerint, prouti nunc
confinia reguntur, ut adeo regni ita interfuerit fixas respectu eorum metas habere sicut
interfuit respectu Austriae, Styriae, Carnioliae et Carinthiae. 20 Cum tamen
nullum hactenus ejus rei
142198. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
inde enim elicere oporteret quod Cumani,
Philistaei seu Iazyges, et Szegedienses ita distincto jure gubernati fuerint, prouti nunc
confinia reguntur, ut adeo regni ita interfuerit fixas respectu eorum metas habere sicut
interfuit respectu Austriae, Styriae, Carnioliae et Carinthiae. 20 Cum tamen
nullum hactenus ejus rei vestigium latum sit, ego obscuritatem hanc tamdiu improprio
temporis illius scribendi modo adscribam donec probabili aliquo documento de contrario
edoctus fuero.
21 (a) Exstant
142199. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
contrario
edoctus fuero.
21 (a) Exstant litterae Hunyadii gubernatoris 1449. Budae secundo die
festo Nativitatis emanatae, quibus ad preces Petri de Sima possessionem ejus Cseth eximit a
comitatu Szolnok exteriori, cui hactenus incorporata fuit, et illam incorporat comitatui de
Beregh ex eo, quod hujus sedi judiciariae magis propinqua foret, inhibendo palatinum,
judicem curiae, et alios regni judices ne eandem possessionem compellant subesse priori
comitatui.
§ 91
142200. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
emanatae, quibus ad preces Petri de Sima possessionem ejus Cseth eximit a
comitatu Szolnok exteriori, cui hactenus incorporata fuit, et illam incorporat comitatui de
Beregh ex eo, quod hujus sedi judiciariae magis propinqua foret, inhibendo palatinum,
judicem curiae, et alios regni judices ne eandem possessionem compellant subesse priori
comitatui.
§ 91 Forma tributorum et status aerarii sub Uladislao.
1 Quod oeconomica adtinet, tributa in Hungaria sub lucri camerae, in
142201. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
comitatui de
Beregh ex eo, quod hujus sedi judiciariae magis propinqua foret, inhibendo palatinum,
judicem curiae, et alios regni judices ne eandem possessionem compellant subesse priori
comitatui.
§ 91 Forma tributorum et status aerarii sub Uladislao.
1 Quod oeconomica adtinet, tributa in Hungaria sub lucri camerae, in
Croatia sub mardurinarum, in Transylvania sub quinquagesimae nomine etiam sub Uladislao
depensa fuisse art. 26:1492. reddit manifestum; an tamen ultra
142202. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
camerae, in
Croatia sub mardurinarum, in Transylvania sub quinquagesimae nomine etiam sub Uladislao
depensa fuisse art. 26:1492. reddit manifestum; an tamen ultra lucrum camerae deductum jam
ferme in consvetudinem sub Mathia I unius floreni subsidium Uladislao etiam et quoties
oblatum fuerit, non ita est expeditum. 2 In decretis ejus, quae exstant,
nulla oblati subsidii mentio occurrit; et cum praeter illud, quod cum stipendiario a Mathia
sibi relicto milite primo statim regni anno confecit, nullum bellum gessisset,
142203. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
reddit manifestum; an tamen ultra lucrum camerae deductum jam
ferme in consvetudinem sub Mathia I unius floreni subsidium Uladislao etiam et quoties
oblatum fuerit, non ita est expeditum. 2 In decretis ejus, quae exstant,
nulla oblati subsidii mentio occurrit; et cum praeter illud, quod cum stipendiario a Mathia
sibi relicto milite primo statim regni anno confecit, nullum bellum gessisset, videtur
postulandi subsidii nullam vel causam habuisse. 3 Bis tamen intra 24, quibus
regnavit, annos subsidium hoc eidem decretum
142204. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
perductum non fuit (a), deinde 1508. quo eidem subsidium unius floreni pro
necessitatibus confiniorum oblatum est (b).
4 Subsidii, quod regi in Hungaria offerebatur, dimidium tantum in
Sclavonia depensum fuisse et ex articulis Regni Sclavoniae decreto 1492. subnexis, et quidem
2-o, et e pluribus diplomatibus constat (c); nec mirum, quando jam sub Mathia 1465. incolas
regni hujus ipsarum judicialium taxarum medietatem tantum persolvisse e hujus diplomate,
quod in archivo Regni
142205. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
unius floreni pro
necessitatibus confiniorum oblatum est (b).
4 Subsidii, quod regi in Hungaria offerebatur, dimidium tantum in
Sclavonia depensum fuisse et ex articulis Regni Sclavoniae decreto 1492. subnexis, et quidem
2-o, et e pluribus diplomatibus constat (c); nec mirum, quando jam sub Mathia 1465. incolas
regni hujus ipsarum judicialium taxarum medietatem tantum persolvisse e hujus diplomate,
quod in archivo Regni asservatur, apparet (d). 5 Qua occasione
142206. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
necessitatibus confiniorum oblatum est (b).
4 Subsidii, quod regi in Hungaria offerebatur, dimidium tantum in
Sclavonia depensum fuisse et ex articulis Regni Sclavoniae decreto 1492. subnexis, et quidem
2-o, et e pluribus diplomatibus constat (c); nec mirum, quando jam sub Mathia 1465. incolas
regni hujus ipsarum judicialium taxarum medietatem tantum persolvisse e hujus diplomate,
quod in archivo Regni asservatur, apparet (d). 5 Qua occasione observari
velim
142207. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Qua occasione observari
velim Mosoczium his Sclavoniae articulis perperam distinctum a reliquo decreti corpore
titulum dedisse; ea enim re multos in eam erroneam induxit opinionem, quasi hi non in
comitiis anni 1492. perlati, sed in distincto Sclavoniae conventu conditi, et in diaeta
1492. tantum praesentati approbatique, sicque decreto illi subnexi fuissent, ubi tamen
articuli illi reipsa in comitiis his conditi, et tantum ad finem (prout et nunc cum
Croaticis usu venit) collocati fuerunt; et ideo in codice Radaiano articuli hi
142208. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in eam erroneam induxit opinionem, quasi hi non in
comitiis anni 1492. perlati, sed in distincto Sclavoniae conventu conditi, et in diaeta
1492. tantum praesentati approbatique, sicque decreto illi subnexi fuissent, ubi tamen
articuli illi reipsa in comitiis his conditi, et tantum ad finem (prout et nunc cum
Croaticis usu venit) collocati fuerunt; et ideo in codice Radaiano articuli hi Hungaricos
absque ulla interruptione, prouti et nunc moris est, sequebantur.
A quaestoribus regiis rationes
142209. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quasi hi non in
comitiis anni 1492. perlati, sed in distincto Sclavoniae conventu conditi, et in diaeta
1492. tantum praesentati approbatique, sicque decreto illi subnexi fuissent, ubi tamen
articuli illi reipsa in comitiis his conditi, et tantum ad finem (prout et nunc cum
Croaticis usu venit) collocati fuerunt; et ideo in codice Radaiano articuli hi Hungaricos
absque ulla interruptione, prouti et nunc moris est, sequebantur.
A quaestoribus regiis rationes exiguntur.
142210. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sed in distincto Sclavoniae conventu conditi, et in diaeta
1492. tantum praesentati approbatique, sicque decreto illi subnexi fuissent, ubi tamen
articuli illi reipsa in comitiis his conditi, et tantum ad finem (prout et nunc cum
Croaticis usu venit) collocati fuerunt; et ideo in codice Radaiano articuli hi Hungaricos
absque ulla interruptione, prouti et nunc moris est, sequebantur.
A quaestoribus regiis rationes exiguntur.
6 Quaestores regios in administratione aerarii non optima
142211. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
approbatique, sicque decreto illi subnexi fuissent, ubi tamen
articuli illi reipsa in comitiis his conditi, et tantum ad finem (prout et nunc cum
Croaticis usu venit) collocati fuerunt; et ideo in codice Radaiano articuli hi Hungaricos
absque ulla interruptione, prouti et nunc moris est, sequebantur.
A quaestoribus regiis rationes exiguntur.
6 Quaestores regios in administratione aerarii non optima fide versari
status statim principio regni hujus observare debuerunt. 7
142212. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in administratione aerarii non optima fide versari
status statim principio regni hujus observare debuerunt. 7 Iam enim 1495.
per articulum 34. eum, ut ab officialibus suis rationes quotannis exigat, monuerunt.
8 Neglexit ille utile hoc consilium, et proximis 1497. comitiis subsidium
unius floreni postulavit. 9 Tum vero status thesaurarios ad reddendas in
comitiis rationes coegerunt. 10 Et cum evenisset transacto triennio duos
milliones 800 millia florenorum auri in aerarium regium influere
142213. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ab officialibus suis rationes quotannis exigat, monuerunt.
8 Neglexit ille utile hoc consilium, et proximis 1497. comitiis subsidium
unius floreni postulavit. 9 Tum vero status thesaurarios ad reddendas in
comitiis rationes coegerunt. 10 Et cum evenisset transacto triennio duos
milliones 800 millia florenorum auri in aerarium regium influere debuisse, non esse autem
illata nisi 60 millia, Sigismundum Quinqueecclesiensem episcopum, et thesaurarium qui jam
Ernst, jam Hampo scribitur ad peculatum suum 400
142214. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
thesaurarios ad reddendas in
comitiis rationes coegerunt. 10 Et cum evenisset transacto triennio duos
milliones 800 millia florenorum auri in aerarium regium influere debuisse, non esse autem
illata nisi 60 millia, Sigismundum Quinqueecclesiensem episcopum, et thesaurarium qui jam
Ernst, jam Hampo scribitur ad peculatum suum 400 aureorum millibus redimendum, collegam vero
ejus Dombaium, cum idem praestare non posset, ad perpetuos Temesvárini subeundos carceres
condemnarunt (e).
142215. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vero
ejus Dombaium, cum idem praestare non posset, ad perpetuos Temesvárini subeundos carceres
condemnarunt (e).
Impignorati proventus regii redimantur.
11 Et cum Uladislaus penuria aeris pressus complures jam proventus regios
sub longe minimi, ac fructus eorum efferebant, summa pignori locasset, sustinebat status
nobilium pignoratarios investitam his bonis summam e fructibus eorum sibi jam conpensasse,
utve ea gratuito
142216. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
efferebant, summa pignori locasset, sustinebat status
nobilium pignoratarios investitam his bonis summam e fructibus eorum sibi jam conpensasse,
utve ea gratuito statim remittantur, contendebant. 12 Verum cum proventus
hujusmodi potissimum Bakacs episcopus et cancellarius, tum Zápolyius palatinus tenerent,
obstante horum potentia id in praesens evinci non potuit. 13 Ita
proventibus, qui jam usque 1497. impignorati fuerunt, non revindicatis, cum quaestores regii
ne poena quidem Hamponis et Dombaii deterriti
142217. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Bakacs episcopus et cancellarius, tum Zápolyius palatinus tenerent,
obstante horum potentia id in praesens evinci non potuit. 13 Ita
proventibus, qui jam usque 1497. impignorati fuerunt, non revindicatis, cum quaestores regii
ne poena quidem Hamponis et Dombaii deterriti Peculatum ultro pergerent exercere, neque
Uladislaus continendis intra justos limites domus regiae sumptibus par esset, is cum
angustiis aerarii continuo conflictabatur. 14 Quo autem rex magis egebat, eo
plures proventus regios
142218. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Dombaii deterriti Peculatum ultro pergerent exercere, neque
Uladislaus continendis intra justos limites domus regiae sumptibus par esset, is cum
angustiis aerarii continuo conflictabatur. 14 Quo autem rex magis egebat, eo
plures proventus regios impignorabat, et vicissim quo plures reditus suos impignorabat, eo
magis egebat. 15 Quo factum est ut postremis regni sui annis vix jam aliqui
ei proventus regii superfuerint. 16 Suprema jam hac aerarii regii calamitate
excitati status tandem 1514. efficax malo
142219. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(g), pro residuae nefors summae
depuratione medietas impignorati proventus iisdem ita assignetur ut rex interea, dum debitum
hoc exstinctum fuerit, dimidium tantum ejusmodi proventus percipiat. 19
Tanta tamen fuit Joannis Zapolya, Transylvaniae vajvodae et Stephani palatini jam fatis
functi filii, potentia, ut hunc a justa sane hac lege exemerint et, quo is totam investitam
summam recipere possit, 10 denarios a singula porta e tributo illo, quod pro stipendio
militiae conferri solebat, per biennium assignarint.
142220. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ut rex interea, dum debitum
hoc exstinctum fuerit, dimidium tantum ejusmodi proventus percipiat. 19
Tanta tamen fuit Joannis Zapolya, Transylvaniae vajvodae et Stephani palatini jam fatis
functi filii, potentia, ut hunc a justa sane hac lege exemerint et, quo is totam investitam
summam recipere possit, 10 denarios a singula porta e tributo illo, quod pro stipendio
militiae conferri solebat, per biennium assignarint. 20 Determinarunt deinde
articulo 3-o quaenam sint bona coronalia, nimirum ad
142221. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
investitam
summam recipere possit, 10 denarios a singula porta e tributo illo, quod pro stipendio
militiae conferri solebat, per biennium assignarint. 20 Determinarunt deinde
articulo 3-o quaenam sint bona coronalia, nimirum ad contradistinctionem allodialium, et
illa in posterum pro inalienabilibus tum primum articulo 2-o declararunt. 21
Verum cum alienatos proventus regios potissimum potentiores praelati et proceres tenerent, forti regem animo esse oportuisset ut ingratas has tot potentibus
142222. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Determinarunt deinde
articulo 3-o quaenam sint bona coronalia, nimirum ad contradistinctionem allodialium, et
illa in posterum pro inalienabilibus tum primum articulo 2-o declararunt. 21
Verum cum alienatos proventus regios potissimum potentiores praelati et proceres tenerent, forti regem animo esse oportuisset ut ingratas has tot potentibus
civibus leges effectui dare potuisset. 22 Quo robore cum Uladislaus
praeditus non fuerit, hae quoque leges in effectum non iverunt. 23
142223. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hae quoque leges in effectum non iverunt. 23
Praestitisset sane in tempore adhuc unius floreni subsidium decernere, conflandam ex illo
summam non quaestoribus regiis, sed fidis manibus concredere, pecunia hac alienatos
proventus redimere, editum in Hampone et Dombayo
91.23 Dombayo: Dobayo B
exemplum saepius renovare, quaestores vero ad reddendas singulis comitiis rationes
efficaciter adstringere. 24 Verum omnia haec perducta, ut mox videbimus, jam
142224. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(a) In litteris Uladislai ad comitatum de Sáros 1500. in festo S.
Magdalenae datis, quae in Vestigiis Diaetarum pag. 437-a producuntur, dicitur:
"Qualiter in proxima generali congregatione, festi S. Georgii per universum hoc regnum
Nostrum Nobis consultum et decretum exstitit ut treugas praesentes, quas cum Turcis habemus,
rumpere atque... bellum contra eosdem gerere debeamus... 29 Accedit eodem,
quod pecuniae praesentis subsidii, quod ad hoc gloriosum opus per vos datum est... nimis
tarde ubique exsolvantur."
142225. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pag. 462 provocatur mandatum
Uladislai regis ad comitatum Szaladiensem 1508. in festo S. Ioannis Bapt. datum, quo jubet
subsidium unius floreni annui ad necessitates confiniorum diaetaliter impositum dicatoribus
suis eatenus expeditis resignari. 31 Et certe subsidium hoc
decernere opere pretium fuit; quam enim in deplorabili statu fortalitia in confiniis jam
1495. fuerunt, articuli diaetae hujus anni 33. et 35. satis testantur.
32 (c) Exstat in archivo Regni diploma
142226. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
impositum dicatoribus
suis eatenus expeditis resignari. 31 Et certe subsidium hoc
decernere opere pretium fuit; quam enim in deplorabili statu fortalitia in confiniis jam
1495. fuerunt, articuli diaetae hujus anni 33. et 35. satis testantur.
32 (c) Exstat in archivo Regni diploma Uladislai de dato ***
91.32*** in B vacuum relictum.
quo lex haec solenniter denuo confirmatur. 33 Koller in
142227. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in B vacuum relictum.
quo lex haec solenniter denuo confirmatur. 33 Koller in
Historia episcoporum Quinqueecclesiensium tom. 1. pag. *** provocat ad librum
rationum Sigismundi Quinqueecclesiensis episcopi et thesaurarii de 1495, e quo patet quod in
comitatibus Hungaricis lucrum camerae (nullum enim eotum subsidium regi oblatum fuit) ab una
dica unus florenus, in Sclavonia vero medius, exactus fuerit.
34 (d) "Demum vero" (sunt verba diplomatis) "pro
142228. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
debeat, diserte determinatae fuerint, Zápolio tamen
concessum sit ut in tricesimis, quas a rege in pignore habebat, a quibuscunque ipsi
collibuerit rebus, tricesimam exigere possit.
38 (g) Hunc enim sensum facere videtur aenigmaticus 1514. art. 1. § 1. et
2. "ut universi proventus Regiae Majestatis, tricesimae, vigesimae, fodinae, camerae salium,
auri et argenti, civitatesque regiae de facto remittantur, et computata ratione, si cui
Majestas Sua adhuc aliqua summa tenebitur, illam cum tempore ex iisdem proventibus
142229. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
a quibuscunque ipsi
collibuerit rebus, tricesimam exigere possit.
38 (g) Hunc enim sensum facere videtur aenigmaticus 1514. art. 1. § 1. et
2. "ut universi proventus Regiae Majestatis, tricesimae, vigesimae, fodinae, camerae salium,
auri et argenti, civitatesque regiae de facto remittantur, et computata ratione, si cui
Majestas Sua adhuc aliqua summa tenebitur, illam cum tempore ex iisdem proventibus refundat
ita, ut medietas proventuum Regiae Majestati cedat, et medietas illi apud quem in arenda vel
142230. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tricesimam exigere possit.
38 (g) Hunc enim sensum facere videtur aenigmaticus 1514. art. 1. § 1. et
2. "ut universi proventus Regiae Majestatis, tricesimae, vigesimae, fodinae, camerae salium,
auri et argenti, civitatesque regiae de facto remittantur, et computata ratione, si cui
Majestas Sua adhuc aliqua summa tenebitur, illam cum tempore ex iisdem proventibus refundat
ita, ut medietas proventuum Regiae Majestati cedat, et medietas illi apud quem in arenda vel
pignore fuit."
142231. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vigesimae, fodinae, camerae salium,
auri et argenti, civitatesque regiae de facto remittantur, et computata ratione, si cui
Majestas Sua adhuc aliqua summa tenebitur, illam cum tempore ex iisdem proventibus refundat
ita, ut medietas proventuum Regiae Majestati cedat, et medietas illi apud quem in arenda vel
pignore fuit."
39 (h) Hunc enim sensum facere videtur obscurus 1524. articuli 1. § 2. qui
ita sonat: "Quo fit, ut... ut Regia Majestas tam multoties in eorum medium
142232. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
inde factum
puto quia necdum eotum commercium ita effloruit ut merces quaepiam per Hungariam in alias
regiones devehantur.
7 E naturali principii hujus sequela agnoverunt etiam status quod
tricesimae nonnisi in limitaneis locis defigi valeant, et ideo mediterraneas omnes 1498.
articulo 34. abrogarunt, stationesque tricesimales articulo eodem ita defixerunt ut
capitales plerumque in locis limitaneis fuerint constitutae, Budensem tamen, Albensem, et
Pákaiensem licet in meditullio ferme regni sitas, quia a
142233. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
status quod
tricesimae nonnisi in limitaneis locis defigi valeant, et ideo mediterraneas omnes 1498.
articulo 34. abrogarunt, stationesque tricesimales articulo eodem ita defixerunt ut
capitales plerumque in locis limitaneis fuerint constitutae, Budensem tamen, Albensem, et
Pákaiensem licet in meditullio ferme regni sitas, quia a Zapolio palatino in pignore
tenebantur, non sunt ausi continuo abrogare, verum, postquam a rege redemptae fuerint (quod
nunquam eventurum esse pronum erat existimare), ut aboleantur, decrevere 1498. articulo
142234. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
inde a Ludovici I temporibus ea consvetudo ne ab
animalibus tricesima exigatur (c), quae sub ipso adhuc Uladislao 1492. art. 27. jam in legem
publicam relata fuit. 9 Verum adverterunt demum status 1498. objectum hoc
natura sua tricesimae censui subjacere, et ideo articulo 29. § 5-o animalia etiam e regno
educta tricesimae subjecerunt.
10 Cum tamen sub Ludovico et Sigismundo etiam a victualibus nullam
depensam fuisse tricesimam, usus autem in exigendis tricesimis
142235. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
9 Verum adverterunt demum status 1498. objectum hoc
natura sua tricesimae censui subjacere, et ideo articulo 29. § 5-o animalia etiam e regno
educta tricesimae subjecerunt.
10 Cum tamen sub Ludovico et Sigismundo etiam a victualibus nullam
depensam fuisse tricesimam, usus autem in exigendis tricesimis sub Ludovico et Sigismundo
observatus per articulum 27-um 1492. confirmatur, immo universim statuatur ut a merce
valorem floreni non exaequante nulla tricesima
142236. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
29. § 5-o animalia etiam e regno
educta tricesimae subjecerunt.
10 Cum tamen sub Ludovico et Sigismundo etiam a victualibus nullam
depensam fuisse tricesimam, usus autem in exigendis tricesimis sub Ludovico et Sigismundo
observatus per articulum 27-um 1492. confirmatur, immo universim statuatur ut a merce
valorem floreni non exaequante nulla tricesima exigatur, videntur victualia porro etiam a
tricessimi immunia perstitisse.
11 Caeterum aetas haec
142237. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
videntur victualia porro etiam a
tricessimi immunia perstitisse.
11 Caeterum aetas haec necdum justam seu commercii, seu tricesimae ideam
habuit. 12 Has adhuc qua proventum, non qua habenas commercii consideravit.
13 Et ideo omnes indiscriminatim merces eidem subjecit; cum enim trigesimus
seu nummus, seu florenus desumi consveverit, indeque exactioni huic nomen tricesimae
adhaeserit, apparet omnes promiscue merces eidem 3 1/4 pro centum censui subjacuisse.
14 Quid mirum
142238. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
non
audeant, apparet complures exteras merces jam tum in regnum inductas fuisse.
18 (c) Productae sunt in processu abbatiae de Pilis contra civitatem
Posoniensem litterae Ludovici de 1371. quibus inhibet tricesimatores ne a bobus, vaccis,
porcis et similibus, item oleo, piscibus vel frugibus, nec aliis victualibus cujuscunque
generis de partibus Hungariae, Austriae vel Bohemiae ad Posoniensem civitatem deferendis
tricesimam desumant. 19 Productae sunt etiam Sigismundi de 1416. quibus
tributarios suos
142239. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
aliis victualibus cujuscunque
generis de partibus Hungariae, Austriae vel Bohemiae ad Posoniensem civitatem deferendis
tricesimam desumant. 19 Productae sunt etiam Sigismundi de 1416. quibus
tributarios suos inhibet ne a victualibus ad abbatiam M. Pannoniae et Pilisiensem inferendis
tributum aliquod exigant.
§ 93 Regulatio monetae et rei montanisticae.
1 De moneta et rebus montanisticis ac commercialibus sub Uladislao in
142240. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Productae sunt etiam Sigismundi de 1416. quibus
tributarios suos inhibet ne a victualibus ad abbatiam M. Pannoniae et Pilisiensem inferendis
tributum aliquod exigant.
§ 93 Regulatio monetae et rei montanisticae.
1 De moneta et rebus montanisticis ac commercialibus sub Uladislao in
comitiis multa, sed infeliciter disposita fuerunt. 2 Nimirum prohibebatur
extranea moneta, in limitibus tamen regni admittebatur (a), quasi horum
142241. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
suos inhibet ne a victualibus ad abbatiam M. Pannoniae et Pilisiensem inferendis
tributum aliquod exigant.
§ 93 Regulatio monetae et rei montanisticae.
1 De moneta et rebus montanisticis ac commercialibus sub Uladislao in
comitiis multa, sed infeliciter disposita fuerunt. 2 Nimirum prohibebatur
extranea moneta, in limitibus tamen regni admittebatur (a), quasi horum accolae tantum cum
advicinantibus exteris, non vero etiam
142242. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
multa, sed infeliciter disposita fuerunt. 2 Nimirum prohibebatur
extranea moneta, in limitibus tamen regni admittebatur (a), quasi horum accolae tantum cum
advicinantibus exteris, non vero etiam cum iis, qui ipsos contingebant, regnicolis quaestum
habuissent, et quasi per exterae monetae ad justos limites reductionem commercio melius
prospici non potuisset quam per simplicem ejus prohibitionem.
3 Auri etiam et argenti crudi inductio prohibebatur (b) quasi aurum et
argentum in monetam conversum non perinde
142243. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
advicinantibus exteris, non vero etiam cum iis, qui ipsos contingebant, regnicolis quaestum
habuissent, et quasi per exterae monetae ad justos limites reductionem commercio melius
prospici non potuisset quam per simplicem ejus prohibitionem.
3 Auri etiam et argenti crudi inductio prohibebatur (b) quasi aurum et
argentum in monetam conversum non perinde facile a regno extraheretur, nisi id per alias
commerciales provisiones, quarum tunc
93.3 tunc: nunc B
142244. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
contingebant, regnicolis quaestum
habuissent, et quasi per exterae monetae ad justos limites reductionem commercio melius
prospici non potuisset quam per simplicem ejus prohibitionem.
3 Auri etiam et argenti crudi inductio prohibebatur (b) quasi aurum et
argentum in monetam conversum non perinde facile a regno extraheretur, nisi id per alias
commerciales provisiones, quarum tunc
93.3 tunc: nunc B
adhuc nec idea exstabat, impediatur. 4 Verum
142245. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
a regno extraheretur, nisi id per alias
commerciales provisiones, quarum tunc
93.3 tunc: nunc B
adhuc nec idea exstabat, impediatur. 4 Verum ignoravit adhuc aetas
illa vel id, quod aurum et argentum non tantum qua materia monetae, sed etiam qua merx, quae
iisdem, quibus reliqua commercii objecta, subjacet legibus, considerari debent.
Ordinationes commerciales.
5 Supremus temporum illorum in re
142246. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
10 Nimirum non licebat mercatori talem civitatem praeterire, sed debebat
suas illic merces deponere donec aliquis civium ex iis aliquid emere volebat.
11 Quod superfuit, id solum ad alia deinde loca poterat deportare.
12 Et tales civitates emptoriales vel loca depositorum vocabantur.
13 Hic quoque publicae administrationis defectus sub Uladislao publicis
legibus confirmabatur (d).
14 Eandem rationem subit vetita equorum e regno eductio tempore illo, quo
142247. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
13 Hic quoque publicae administrationis defectus sub Uladislao publicis
legibus confirmabatur (d).
14 Eandem rationem subit vetita equorum e regno eductio tempore illo, quo
regnum nulli implicitum bello his pro copiis suis non egebat (e), uti et renovata, quam jam
sub Sigismundi perlatam fuisse vidimus, ineundae a domesticis cum exteris quaestoribus
societatis prohibitio 1498. articulo 32; sed enim omnia haec temporum illorum in
commercialibus caligo excusat.
15 (a) 1492. art. 31,
142248. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
32; sed enim omnia haec temporum illorum in
commercialibus caligo excusat.
15 (a) 1492. art. 31, 1507:11.
16 (b) 1492:32.
17 (c) 1492:48; 1498:31. § 1.
18 (d) 1492:103; 1498:31 et 32; 1500:24.
19 (e) 1495:27, 1498:31, 1504:28, tandem 1507:10. ad justos limites
restricta fuit, nempe ne per greges integros e regno educantur. 20 Verum
1514:66. iterum generaliter prohibetur.
§
142249. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
4 Cum tam solers in vindicandis tuendisque juribus suis Mathias Uladislao
integros adhuc proventus regios transmiserit, potuit ille primo adhuc regni sui anno
stipendiariam militiam ex iisdem sustentare, prout et reipsa duplex, cum Alberto nempe et
Maximiliano, bellum cum solo hoc milite (nulla enim insurrectio indicta fuit (b), intra
primos 13 regni sui menses confecit. 5 At postquam Uladislaus depacta, ut §
***
94.5 *** in B
142250. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
4 Cum tam solers in vindicandis tuendisque juribus suis Mathias Uladislao
integros adhuc proventus regios transmiserit, potuit ille primo adhuc regni sui anno
stipendiariam militiam ex iisdem sustentare, prout et reipsa duplex, cum Alberto nempe et
Maximiliano, bellum cum solo hoc milite (nulla enim insurrectio indicta fuit (b), intra
primos 13 regni sui menses confecit. 5 At postquam Uladislaus depacta, ut §
***
94.5 *** in B vacuum relictum.
142251. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ut §
***
94.5 *** in B vacuum relictum.
vidimus, Posoniensi pace 100 aureorum millia Maximiliano persolvere debuit, postquam
abusi lenitate sua quaestores regii aerarium depeculari coeperunt, postquam et hoc et
inordinata erogationum suarum ratio eo necessitatis eum adegit ut complures proventus regios
alienare sicque ipsos redituum suorum fontes diminuere debuerit, tum enimvero eum omnem,
quae ultra legalem banderii regalis numerum fuit, stipendiariam militiam
142252. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
***
94.5 *** in B vacuum relictum.
vidimus, Posoniensi pace 100 aureorum millia Maximiliano persolvere debuit, postquam
abusi lenitate sua quaestores regii aerarium depeculari coeperunt, postquam et hoc et
inordinata erogationum suarum ratio eo necessitatis eum adegit ut complures proventus regios
alienare sicque ipsos redituum suorum fontes diminuere debuerit, tum enimvero eum omnem,
quae ultra legalem banderii regalis numerum fuit, stipendiariam militiam dimisisse
142253. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
enimvero eum omnem,
quae ultra legalem banderii regalis numerum fuit, stipendiariam militiam dimisisse extra
dubium est.
6> Quo tamen anno id evenerit, non ita expeditum est. <7
Stipendiatorum quidem regalium adhuc 1492. in articulis 17. et 18. mentio occurrit.
8 Verum quod per id nil nisi conflatum e mille capitibus banderium regis,
tum gentes illas, quas aliqui barones regni intertenere, rex autem stipendia illis dependere
debebat, intelligatur, e combinatione reliquarum sub rege hoc
142254. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
rex autem stipendia illis dependere
debebat, intelligatur, e combinatione reliquarum sub rege hoc perlatarum legum redditur
manifestum. 9 Itaque mihi probabile admodum videtur quod Uladislaus paulo
post ac bellum cum Maximiliano in autumno confecit, et Legionem Nigram et omnem reliquam,
praeter mille equitum banderium, stipendiatam militiam dimiserit (c). 10 In
sententiam hanc ea me perduxit consideratio, quod jam in comitiis 1492. alta licet pace
rigidior, quam Sigismundea fuerit, insurrectionis norma,
142255. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
stipendia illis dependere
debebat, intelligatur, e combinatione reliquarum sub rege hoc perlatarum legum redditur
manifestum. 9 Itaque mihi probabile admodum videtur quod Uladislaus paulo
post ac bellum cum Maximiliano in autumno confecit, et Legionem Nigram et omnem reliquam,
praeter mille equitum banderium, stipendiatam militiam dimiserit (c). 10 In
sententiam hanc ea me perduxit consideratio, quod jam in comitiis 1492. alta licet pace
rigidior, quam Sigismundea fuerit, insurrectionis norma, unius nimirum equitis
142256. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
a 20 portis
articulo 20. defixa fuerit, quodve licet post annum 1492. toto reliquo Uladislai regno
nullum bellum gestum sit, sub nullo tamen rege tanta fuerit circa ordinandum insurrectionis
modum sollicitudo. 11 Plurimae enim comitiorum 1492, 1498, 1500, et 1504.
leges circa objectum hoc versantur. 12 Videntur nempe status defectum
stipendiariae per nationalem militiam compensare voluisse.
13 Caeterum cum institutum banderiorum insurrectionis sub Uladislao maxime
in apricum perductum
142257. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in apricum perductum sit, libet illud paucis exponere.
14 Banderium regis a mille, privatorum a 400 equitibus computabatur (d);
singulum tale banderium vaivodae Transylvaniae, comites Siculorum, bani Croatiae, et comitis
Temessiensis officio affixum fuit (e), sed horum etiam stipendia rex et aerario dependere
debebat (f); soli praelati ejusmodi banderia propriis impensis alere (g) et, dum opus fuit,
in campum educere tenebantur. 15 Et quidem archiepiscopus
142258. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
14 Banderium regis a mille, privatorum a 400 equitibus computabatur (d);
singulum tale banderium vaivodae Transylvaniae, comites Siculorum, bani Croatiae, et comitis
Temessiensis officio affixum fuit (e), sed horum etiam stipendia rex et aerario dependere
debebat (f); soli praelati ejusmodi banderia propriis impensis alere (g) et, dum opus fuit,
in campum educere tenebantur. 15 Et quidem archiepiscopus Strigoniensis et
antistes Agriensis singulus duo, seu 800 homines, Coloczensis
142259. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(d);
singulum tale banderium vaivodae Transylvaniae, comites Siculorum, bani Croatiae, et comitis
Temessiensis officio affixum fuit (e), sed horum etiam stipendia rex et aerario dependere
debebat (f); soli praelati ejusmodi banderia propriis impensis alere (g) et, dum opus fuit,
in campum educere tenebantur. 15 Et quidem archiepiscopus Strigoniensis et
antistes Agriensis singulus duo, seu 800 homines, Coloczensis archiepiscopus,
Magno-Varadiensis, Quinqueecclesiensis, Transylvaniensis, Zagrabiensis episcopi et
142260. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
comites Siculorum, bani Croatiae, et comitis
Temessiensis officio affixum fuit (e), sed horum etiam stipendia rex et aerario dependere
debebat (f); soli praelati ejusmodi banderia propriis impensis alere (g) et, dum opus fuit,
in campum educere tenebantur. 15 Et quidem archiepiscopus Strigoniensis et
antistes Agriensis singulus duo, seu 800 homines, Coloczensis archiepiscopus,
Magno-Varadiensis, Quinqueecclesiensis, Transylvaniensis, Zagrabiensis episcopi et prior
Auranae singulus unum, Iaurinensis, Vaciensis, et
142261. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Temessiensis officio affixum fuit (e), sed horum etiam stipendia rex et aerario dependere
debebat (f); soli praelati ejusmodi banderia propriis impensis alere (g) et, dum opus fuit,
in campum educere tenebantur. 15 Et quidem archiepiscopus Strigoniensis et
antistes Agriensis singulus duo, seu 800 homines, Coloczensis archiepiscopus,
Magno-Varadiensis, Quinqueecclesiensis, Transylvaniensis, Zagrabiensis episcopi et prior
Auranae singulus unum, Iaurinensis, Vaciensis, et Veszprimiensis episcopi, Bécs-Váradiensis,
142262. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(g) et, dum opus fuit,
in campum educere tenebantur. 15 Et quidem archiepiscopus Strigoniensis et
antistes Agriensis singulus duo, seu 800 homines, Coloczensis archiepiscopus,
Magno-Varadiensis, Quinqueecclesiensis, Transylvaniensis, Zagrabiensis episcopi et prior
Auranae singulus unum, Iaurinensis, Vaciensis, et Veszprimiensis episcopi, Bécs-Váradiensis,
Petrovaradiensis archiabbas, praepositus de Lövöld et capitula Strigoniense, Agriense,
Quinqueecclesiense et Transylvaniense singulum medium banderium, seu 200,
142263. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
15 Et quidem archiepiscopus Strigoniensis et
antistes Agriensis singulus duo, seu 800 homines, Coloczensis archiepiscopus,
Magno-Varadiensis, Quinqueecclesiensis, Transylvaniensis, Zagrabiensis episcopi et prior
Auranae singulus unum, Iaurinensis, Vaciensis, et Veszprimiensis episcopi, Bécs-Váradiensis,
Petrovaradiensis archiabbas, praepositus de Lövöld et capitula Strigoniense, Agriense,
Quinqueecclesiense et Transylvaniense singulum medium banderium, seu 200, episcopus
Csanadiensis, abbas Sexardensis et praepositus cum
142264. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Coloczensis archiepiscopus,
Magno-Varadiensis, Quinqueecclesiensis, Transylvaniensis, Zagrabiensis episcopi et prior
Auranae singulus unum, Iaurinensis, Vaciensis, et Veszprimiensis episcopi, Bécs-Váradiensis,
Petrovaradiensis archiabbas, praepositus de Lövöld et capitula Strigoniense, Agriense,
Quinqueecclesiense et Transylvaniense singulum medium banderium, seu 200, episcopus
Csanadiensis, abbas Sexardensis et praepositus cum capitulo Albensi unam quartam seu 100,
denique episcopi Syrmiensis et Nitriensis, abbas de Zobor,
142265. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Transylvaniensis, Zagrabiensis episcopi et prior
Auranae singulus unum, Iaurinensis, Vaciensis, et Veszprimiensis episcopi, Bécs-Váradiensis,
Petrovaradiensis archiabbas, praepositus de Lövöld et capitula Strigoniense, Agriense,
Quinqueecclesiense et Transylvaniense singulum medium banderium, seu 200, episcopus
Csanadiensis, abbas Sexardensis et praepositus cum capitulo Albensi unam quartam seu 100,
denique episcopi Syrmiensis et Nitriensis, abbas de Zobor, capitulum Bácsiense, et
praepositus Titeliensis unam
142266. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Vaciensis, et Veszprimiensis episcopi, Bécs-Váradiensis,
Petrovaradiensis archiabbas, praepositus de Lövöld et capitula Strigoniense, Agriense,
Quinqueecclesiense et Transylvaniense singulum medium banderium, seu 200, episcopus
Csanadiensis, abbas Sexardensis et praepositus cum capitulo Albensi unam quartam seu 100,
denique episcopi Syrmiensis et Nitriensis, abbas de Zobor, capitulum Bácsiense, et
praepositus Titeliensis unam octavam banderii, seu 50 equites praestare tenebantur.
16 Ita equitatum, quibus rex
142267. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praepositus de Lövöld et capitula Strigoniense, Agriense,
Quinqueecclesiense et Transylvaniense singulum medium banderium, seu 200, episcopus
Csanadiensis, abbas Sexardensis et praepositus cum capitulo Albensi unam quartam seu 100,
denique episcopi Syrmiensis et Nitriensis, abbas de Zobor, capitulum Bácsiense, et
praepositus Titeliensis unam octavam banderii, seu 50 equites praestare tenebantur.
16 Ita equitatum, quibus rex stipendia dare debebat, 2600, quos vero
clerus aluit, 4450, universim 7050 equites
142268. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Agriense,
Quinqueecclesiense et Transylvaniense singulum medium banderium, seu 200, episcopus
Csanadiensis, abbas Sexardensis et praepositus cum capitulo Albensi unam quartam seu 100,
denique episcopi Syrmiensis et Nitriensis, abbas de Zobor, capitulum Bácsiense, et
praepositus Titeliensis unam octavam banderii, seu 50 equites praestare tenebantur.
16 Ita equitatum, quibus rex stipendia dare debebat, 2600, quos vero
clerus aluit, 4450, universim 7050 equites effecisse apparet.
17 Reliquis
142269. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
honorem ex toto obtinere non potuerint, id adminus impetrarint ut
statuendum a bonis suis militem, si rex ipse in persona exercitum ducat, non comitatus, sed
regis ipsius vexillo submittere possint (h).
21 Regis et quatuor illorum baronum banderia, quibus eum stipendia
suppeditare debuit, stipendiaria; miles, quem praelati aliique potentiores dynastae servare
debebant, banderialis; equites, quos reliqua nobilitas a portarum, quas bona cujusque
efferebant, proportione praestare
142270. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hae militum classes confluxerant, exercitus
generalis vocabatur. 22 Huic aut ipse rex aut palatinus, aut capitaneus
regni praesse debuit (i), verum non erat in regis potestate generalem hunc, ut dicebatur,
exercitum statui convocare; ante omnia stipendiariam et banderialem militiam hosti objicere
debuit. 23 Si haec resistendo par non fuit, tum primum portalem et
insurrectionalem militem potuit convocare (k).
24 Quantitas portalis militis 1492:20. § 3. in uno equite a 24 colonorum
portis,
142271. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
aut capitaneus
regni praesse debuit (i), verum non erat in regis potestate generalem hunc, ut dicebatur,
exercitum statui convocare; ante omnia stipendiariam et banderialem militiam hosti objicere
debuit. 23 Si haec resistendo par non fuit, tum primum portalem et
insurrectionalem militem potuit convocare (k).
24 Quantitas portalis militis 1492:20. § 3. in uno equite a 24 colonorum
portis, et a nobilium vero unius sessionis a 10 domibus defixa fuit. 25
Verum mox 1498. ad 36 portas et quoad
142272. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et banderialem militiam hosti objicere
debuit. 23 Si haec resistendo par non fuit, tum primum portalem et
insurrectionalem militem potuit convocare (k).
24 Quantitas portalis militis 1492:20. § 3. in uno equite a 24 colonorum
portis, et a nobilium vero unius sessionis a 10 domibus defixa fuit. 25
Verum mox 1498. ad 36 portas et quoad possessionatos et quoad impossessionatos nobiles
restricta fuit. 26 Solis comitatibus inferioribus, velut hosti magis
vicinis, unus a 24 portis
142273. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
portalem et
insurrectionalem militem potuit convocare (k).
24 Quantitas portalis militis 1492:20. § 3. in uno equite a 24 colonorum
portis, et a nobilium vero unius sessionis a 10 domibus defixa fuit. 25
Verum mox 1498. ad 36 portas et quoad possessionatos et quoad impossessionatos nobiles
restricta fuit. 26 Solis comitatibus inferioribus, velut hosti magis
vicinis, unus a 24 portis eques imperabatur.
27 Banderium ut in media parte e gravis armaturae (qui armigeri
142274. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
militem potuit convocare (k).
24 Quantitas portalis militis 1492:20. § 3. in uno equite a 24 colonorum
portis, et a nobilium vero unius sessionis a 10 domibus defixa fuit. 25
Verum mox 1498. ad 36 portas et quoad possessionatos et quoad impossessionatos nobiles
restricta fuit. 26 Solis comitatibus inferioribus, velut hosti magis
vicinis, unus a 24 portis eques imperabatur.
27 Banderium ut in media parte e gravis armaturae (qui armigeri
vocabantur), media vero
142275. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
audiebant) consistat,
citato 1492. articulo decernebatur. 28 Verum 1498. articulo 16-o § 1. ut
banderii altera etiam medietas e gravis armaturae equitibus constet, decretum fuit.
29 Qui a portis praestabatur eques, scuto, lancea, arcu, manuali, et, quoad
fieri poterat, lorica armatus esse debuit; e quo confici videtur quod huszari adminus
frameis, armigeri pistoletis, si non etiam brevioribus sclopis provisi fuerunt.
30 Ex omnibus his apparet totum exercitum e meris equitibus conflatum,
142276. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Hactenus id tantum sancitum fuit ut huic rex e propriis
proventibus procurare teneatur. 33 Articulo 1495:36. jam constituitur ut
singulum fortalitium duos habeat praefectos, quo uno propriorum negotiorum causa absente,
alter semper praesto esse possit et debeat. 34 Et cum dissolutis his
temporibus avaritia ipsos militares praefectos jam ita corruperit
94.34 corruperit: corrupuerit B
ut Belgrado et Iaicza,
142277. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sancitum fuit ut huic rex e propriis
proventibus procurare teneatur. 33 Articulo 1495:36. jam constituitur ut
singulum fortalitium duos habeat praefectos, quo uno propriorum negotiorum causa absente,
alter semper praesto esse possit et debeat. 34 Et cum dissolutis his
temporibus avaritia ipsos militares praefectos jam ita corruperit
94.34 corruperit: corrupuerit B
ut Belgrado et Iaicza, praecipuis eotum
142278. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
possit et debeat. 34 Et cum dissolutis his
temporibus avaritia ipsos militares praefectos jam ita corruperit
94.34 corruperit: corrupuerit B
ut Belgrado et Iaicza, praecipuis eotum limitaneis castris, ipsa bellica instrumenta
furto ablata fuerint, in authores sceleris hujus inquirendum decernitur articulo 35, et, ut
rex in posterum finitima castra victualibus necessariis magis provideat, articulo 33.
ordinatur.
142279. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
94.34 corruperit: corrupuerit B
ut Belgrado et Iaicza, praecipuis eotum limitaneis castris, ipsa bellica instrumenta
furto ablata fuerint, in authores sceleris hujus inquirendum decernitur articulo 35, et, ut
rex in posterum finitima castra victualibus necessariis magis provideat, articulo 33.
ordinatur.
35 (a) Vide Bonfinium et Tuberonem.
36 (b) Indicta in 14-am Septembris pro coronatione diaeta videtur mero
142280. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
castris, ipsa bellica instrumenta
furto ablata fuerint, in authores sceleris hujus inquirendum decernitur articulo 35, et, ut
rex in posterum finitima castra victualibus necessariis magis provideat, articulo 33.
ordinatur.
35 (a) Vide Bonfinium et Tuberonem.
36 (b) Indicta in 14-am Septembris pro coronatione diaeta videtur mero
caeremonialis fuisse. 37> Acta ejus nulla supersunt. <38 Sed
nec ullus scriptorum meminit in ea insurrectionem dercretam fuisse, licet id litteris
142281. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
caeremonialis fuisse. 37> Acta ejus nulla supersunt. <38 Sed
nec ullus scriptorum meminit in ea insurrectionem dercretam fuisse, licet id litteris omnino
consignarint tantam tamque ordinatam militiam ad coronationem hanc confluxisse, ut
debellando et Alberto et Maximiliano par fuisse visa sit. 39 Comitia vero,
quae Uladislaus prima egit, 1492. pro festo Purificationis confecto jam utroque hoc bello
celebrata sunt. 40 Exstant quidem in Vestigiis Diaetarum pag.
411-a litterae
142282. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuisse. 37> Acta ejus nulla supersunt. <38 Sed
nec ullus scriptorum meminit in ea insurrectionem dercretam fuisse, licet id litteris omnino
consignarint tantam tamque ordinatam militiam ad coronationem hanc confluxisse, ut
debellando et Alberto et Maximiliano par fuisse visa sit. 39 Comitia vero,
quae Uladislaus prima egit, 1492. pro festo Purificationis confecto jam utroque hoc bello
celebrata sunt. 40 Exstant quidem in Vestigiis Diaetarum pag.
411-a litterae statuum de 10-a
142283. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Exstant quidem in Vestigiis Diaetarum pag.
411-a litterae statuum de 10-a Aug. 1490. ad civitatem Bartphensem datae, ubi dicunt:
"Majestas Domini Nostri regis eundem D. Ioannem Albertum (qui superiorem Hungariam jam
invaserat) cum satis numeroso exercitu et cum universis viribus suis, quas magnas habet,
insequi decrevit." 41 Exstant ibidem pag. 413. aliae ipsius Uladislai de
14-a Septembris ejusdem anni litterae, quibus eidem civitati ita rescribit: "Absoluta
celebratione coronationis nostrae Hungariae,
142284. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Hungariae, curabimus succurrere necessitatibus vestris".
42> Verum nihil horum in effectum ivit. <43 Peracta
coronatione miles omnis in hyberna dimissus est idque dedit Maximiliano occasionem ut illo
adhuc autumno non tantum Austriam receperit, sed et potiorem Transdanubianae Hungariae
partem occupaverit.
44 (c) Nisi enim militia haec jam ante diaetam 1492. dimissa fuisset,
certe aliqua ejus, qua a stipendiato regis et aliquot baronatum banderio distinctae, in
articulis diaetae hujus
142285. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
occasionem ut illo
adhuc autumno non tantum Austriam receperit, sed et potiorem Transdanubianae Hungariae
partem occupaverit.
44 (c) Nisi enim militia haec jam ante diaetam 1492. dimissa fuisset,
certe aliqua ejus, qua a stipendiato regis et aliquot baronatum banderio distinctae, in
articulis diaetae hujus mentio occurreret.
45 (d) 1498. art. 20.
46 (e) 1498. art. 21.
47 (f) 1492. art. 17. "Quod Regia
142286. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
articulis diaetae hujus mentio occurreret.
45 (d) 1498. art. 20.
46 (e) 1498. art. 21.
47 (f) 1492. art. 17. "Quod Regia Majestas tam officiolatus ejus
tenentibus quam et aliis exercituantibus de stipendio regali dispositiones faciat."
48 Per alios enim exercituantes nonnisi proprium regis banderium, per
officiolatus vero tenentes, quatuor illi barones, qui in provocato in praecedenti nota
articulo recensentur, intelligi
142287. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
51 Verum habebant illi
suos praediales, qui ea lege sessiones suas possidebant ut tempore pacis aut decimam, aut
exiguos quosdam census praestare, tempore belli vero contra hostem propriis armis, sumptibus
tamen dominii sui prodire debuerint. 52 Et tales hodiedum habet episcopus
Zagrabiensis.
53 Capitula, conventus, praepositi, abbates, piique viri ecclesiastici
decimas habentes non tam banderia servare, sed praeter obvenientem a numero colonorum suorum
numerum, certum insuper a
142288. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
habentes non tam banderia servare, sed praeter obvenientem a numero colonorum suorum
numerum, certum insuper a proportione decimalium proventuum militem praestare debebant,
proportio autem haec aequanimi comitatuum determinationi defertur 1495. art. 15. § 2. 3. 5.
et 6.
54 Caeterum dicitur quidem ejusdem 1498. articulo 17. §-o 1. "DD.
regnicolae pro defensione regni stipendiarios de eorum iobbagionibus necessario tenendos
habebunt." 55 Et paulo infra "officiales nec non stipendiarii tam regales,
142289. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
determinationi defertur 1495. art. 15. § 2. 3. 5.
et 6.
54 Caeterum dicitur quidem ejusdem 1498. articulo 17. §-o 1. "DD.
regnicolae pro defensione regni stipendiarios de eorum iobbagionibus necessario tenendos
habebunt." 55 Et paulo infra "officiales nec non stipendiarii tam regales,
quam DD. praelatorum nec non caeterum regnicolarum." 56 Indeque aliqui
arguunt etiam non banderiatos continuum militem alere debuisse. 57 Verum
quis non videt compilatorem articuli hujus
142290. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
compilatorem articuli hujus termino stipendiarii improprie usum fuisse idque
tantum innuere voluisse quod sicut banderia sumptibus praelatorum, ita portalis miles
sumptibus reliquorum regnicolarum interteneri debeat. 58 Secus enim evidens
esset inter hanc et reliquas leges contradictio, quibus stipendiarius regis et baronatuum
miles a banderiali et portali diserte distinguitur et illum quidem etiam extra limites regni
educendi facultas regi conceditur, quoad banderialem autem et portalem negatur.
59 Certe ipsa
142291. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
usum fuisse idque
tantum innuere voluisse quod sicut banderia sumptibus praelatorum, ita portalis miles
sumptibus reliquorum regnicolarum interteneri debeat. 58 Secus enim evidens
esset inter hanc et reliquas leges contradictio, quibus stipendiarius regis et baronatuum
miles a banderiali et portali diserte distinguitur et illum quidem etiam extra limites regni
educendi facultas regi conceditur, quoad banderialem autem et portalem negatur.
59 Certe ipsa rei natura sententiam hanc excludit; ut enim quis
142292. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
voluisse quod sicut banderia sumptibus praelatorum, ita portalis miles
sumptibus reliquorum regnicolarum interteneri debeat. 58 Secus enim evidens
esset inter hanc et reliquas leges contradictio, quibus stipendiarius regis et baronatuum
miles a banderiali et portali diserte distinguitur et illum quidem etiam extra limites regni
educendi facultas regi conceditur, quoad banderialem autem et portalem negatur.
59 Certe ipsa rei natura sententiam hanc excludit; ut enim quis continuum
militem alat,
142293. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sumptibus praelatorum, ita portalis miles
sumptibus reliquorum regnicolarum interteneri debeat. 58 Secus enim evidens
esset inter hanc et reliquas leges contradictio, quibus stipendiarius regis et baronatuum
miles a banderiali et portali diserte distinguitur et illum quidem etiam extra limites regni
educendi facultas regi conceditur, quoad banderialem autem et portalem negatur.
59 Certe ipsa rei natura sententiam hanc excludit; ut enim quis continuum
militem alat, jam fixus debet
142294. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Secus enim evidens
esset inter hanc et reliquas leges contradictio, quibus stipendiarius regis et baronatuum
miles a banderiali et portali diserte distinguitur et illum quidem etiam extra limites regni
educendi facultas regi conceditur, quoad banderialem autem et portalem negatur.
59 Certe ipsa rei natura sententiam hanc excludit; ut enim quis continuum
militem alat, jam fixus debet esse intertenendi militis numerus; jam vero
norma insurrectionis ferme semper variabat, jam enim a
142295. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
militem alat, jam fixus debet esse intertenendi militis numerus; jam vero
norma insurrectionis ferme semper variabat, jam enim a singula porta, jam a viginti, jam a
33, jam a 36, jam etiam a 100 portis unus miles praestabatur. 60 Et ideo
nova semper fiebat portarum rectificatio. 61 Sane cum ipsum banderialem
militem mox finito bello ad priorem rediisse rusticationem constet, quis sibi persvadebit
quod coloni, qui a portis statuti fuerunt, toto pacis tempore e stipendiis dominorum
142296. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
rusticationem constet, quis sibi persvadebit
quod coloni, qui a portis statuti fuerunt, toto pacis tempore e stipendiis dominorum suorum
vixerint?
62 (h) Hunc sensum facere videtur obscurus 1500. articulus 21. si
parenthesis 1-i § cum § 8. et 9. rite combinetur.
63 (i) 1492:9, § 14.
64 (k) Dicitur enim 1498:17, § 9. "Officiales nec non stipendiarii, tam
regales, quam DD. praelatorum et baronum (i.e. banderia) nec non caeterorum regnicolarum (id
est portalis
142297. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
facere videtur obscurus 1500. articulus 21. si
parenthesis 1-i § cum § 8. et 9. rite combinetur.
63 (i) 1492:9, § 14.
64 (k) Dicitur enim 1498:17, § 9. "Officiales nec non stipendiarii, tam
regales, quam DD. praelatorum et baronum (i.e. banderia) nec non caeterorum regnicolarum (id
est portalis miles) limites et metas regni secundum temporis et rerum necessitatem egredi
exercitualiter debeant, si autem universitatem ipsam insurgere (intellige personaliter)
contigerit, tunc ipsa
142298. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
combinetur.
63 (i) 1492:9, § 14.
64 (k) Dicitur enim 1498:17, § 9. "Officiales nec non stipendiarii, tam
regales, quam DD. praelatorum et baronum (i.e. banderia) nec non caeterorum regnicolarum (id
est portalis miles) limites et metas regni secundum temporis et rerum necessitatem egredi
exercitualiter debeant, si autem universitatem ipsam insurgere (intellige personaliter)
contigerit, tunc ipsa universitas (id est praelati, barones, et nobiles in persona) ultra
limites regni exercituare non
142299. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(i) 1492:9, § 14.
64 (k) Dicitur enim 1498:17, § 9. "Officiales nec non stipendiarii, tam
regales, quam DD. praelatorum et baronum (i.e. banderia) nec non caeterorum regnicolarum (id
est portalis miles) limites et metas regni secundum temporis et rerum necessitatem egredi
exercitualiter debeant, si autem universitatem ipsam insurgere (intellige personaliter)
contigerit, tunc ipsa universitas (id est praelati, barones, et nobiles in persona) ultra
limites regni exercituare non teneantur." 65 Et hoc
142300. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
non caeterorum regnicolarum (id
est portalis miles) limites et metas regni secundum temporis et rerum necessitatem egredi
exercitualiter debeant, si autem universitatem ipsam insurgere (intellige personaliter)
contigerit, tunc ipsa universitas (id est praelati, barones, et nobiles in persona) ultra
limites regni exercituare non teneantur." 65 Et hoc sensu intelligendus est
etiam articulus 18:1492. aliaeque hanc in rem sonantes leges.
66 (l) In elargito statibus Regni Sclavoniae per Uladislaum 1494.
142301. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
temporis et rerum necessitatem egredi
exercitualiter debeant, si autem universitatem ipsam insurgere (intellige personaliter)
contigerit, tunc ipsa universitas (id est praelati, barones, et nobiles in persona) ultra
limites regni exercituare non teneantur." 65 Et hoc sensu intelligendus est
etiam articulus 18:1492. aliaeque hanc in rem sonantes leges.
66 (l) In elargito statibus Regni Sclavoniae per Uladislaum 1494.
diplomate dicitur quidem: "Ut nullus belligerantium exercituantiumque hominum, sive equitum,
142302. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
66 (l) In elargito statibus Regni Sclavoniae per Uladislaum 1494.
diplomate dicitur quidem: "Ut nullus belligerantium exercituantiumque hominum, sive equitum,
sive peditum in villis particularibus sive in extraneis nobilium bonis, sed in oppidis
duntaxat et civitatibus ejusdem Regni Nostri Sclavoniae descendat." 67 Verum
inde non id quod rex stipendiarium adhuc intertenuerit peditem, sed quod in Sclavonia
Nobiles non meros equites, sed etiam pedites a portis statuerint inferri posse puto.
68 Nam si
142303. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1. constituitur ut universi DD.
regnicolae, qui in serie praecedentis, quippe 1498. decreti inter caeteros banderiatos ad
exercituandum non fuere computati, universa sua bona in medium nobilium non banderiatorum
computare et pecunias in medium eorundem ad exercituandum de illis dare teneantur.
2 Pecunias has reipsa exactas fuisse docet Uladislai ad status Sclavoniae
subsequo anno 1501. Budae proximo Sabbatho diei festo Paschae editum rescriptum (a), docet
ipse anni 1514:1. § 4.
142304. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
gentium exigi, cur
banderiati ex identitate rationis perinde atque non banderiati iisdem obnoxii non fuerint,
quantumve hoc nomine a porta desumptum fuerit, defectu monumentorum hactenus eruere non
potui.
4 Constat tantum e laudato diplomate eas et a lucro camerae et a subsidio
distinctas (c); constat eas etiam tempore pacis persolutas (d); constat dicatores exactores
a comitatibus nominatos rationes expensi in comitiis reddere debuisse (e); constat denique
eo nomine ultra 10 denarios a porta exactos fuisse
142305. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
banderiati ex identitate rationis perinde atque non banderiati iisdem obnoxii non fuerint,
quantumve hoc nomine a porta desumptum fuerit, defectu monumentorum hactenus eruere non
potui.
4 Constat tantum e laudato diplomate eas et a lucro camerae et a subsidio
distinctas (c); constat eas etiam tempore pacis persolutas (d); constat dicatores exactores
a comitatibus nominatos rationes expensi in comitiis reddere debuisse (e); constat denique
eo nomine ultra 10 denarios a porta exactos fuisse (g).
142306. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
rationes expensi in comitiis reddere debuisse (e); constat denique
eo nomine ultra 10 denarios a porta exactos fuisse (g).
5 (a) "Nec satis est (dicitur eodem diplomate) vos (status Sclavoniae)
nunc pecunias vestras exercituales allegare, siquidem et in hoc regno Nostro (Hungariae)
exigantur."
6 (b) "Ex pecuniis (sunt verba articuli) exercitualibus, seu ad rationem
conservationis gentium, binis post se vicibus per annum exigendis, semper 10 denarii ad
manus ipsius vajvodae
142307. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
10 (e) "Volumus (dicitur in laudato diplomate) super pecuniis
exercitualibus proximis temporibus in illo regno nostro per vos exactis, de quibus nullas
penitus gentes tenuistis, certiores effici. 11 Ideo nobis committimus ut
dicatores et exactores harum pecuniarum exercitualium ad diaetam instantem pro festo B.
Georgii nunc venturam huc ad Nos ad dandas superinde rationes mittere debeatis."
12 (f) Cum e provocato in nota (b) art. 1:1514. ad manus vajvodae pro
reluendis, quas
142308. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quas impignoratas tenebat, tricesimis tantum 10 denarii deponendi disponantur,
videtur amplius aliquid a porta eo nomine fuisse imperatum.
§ 96 Conatus inducendi ad latus regis stabilis consilii.
1 Vidimus jam et sub Hunyadio, et sub Ladislao, et sub Mathia, quod status
stabilem introducere senatum conati sint, cujus consilio rex executivam suam et in politicis
et in judicialibus exerceat potestatem. 2 Verum cum stipendiis commembrorum
ejus prospicere aut neglexerint
142309. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tenebat, tricesimis tantum 10 denarii deponendi disponantur,
videtur amplius aliquid a porta eo nomine fuisse imperatum.
§ 96 Conatus inducendi ad latus regis stabilis consilii.
1 Vidimus jam et sub Hunyadio, et sub Ladislao, et sub Mathia, quod status
stabilem introducere senatum conati sint, cujus consilio rex executivam suam et in politicis
et in judicialibus exerceat potestatem. 2 Verum cum stipendiis commembrorum
ejus prospicere aut neglexerint aut non
142310. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tantum 10 denarii deponendi disponantur,
videtur amplius aliquid a porta eo nomine fuisse imperatum.
§ 96 Conatus inducendi ad latus regis stabilis consilii.
1 Vidimus jam et sub Hunyadio, et sub Ladislao, et sub Mathia, quod status
stabilem introducere senatum conati sint, cujus consilio rex executivam suam et in politicis
et in judicialibus exerceat potestatem. 2 Verum cum stipendiis commembrorum
ejus prospicere aut neglexerint aut non potuerint, senatum hunc
142311. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 96 Conatus inducendi ad latus regis stabilis consilii.
1 Vidimus jam et sub Hunyadio, et sub Ladislao, et sub Mathia, quod status
stabilem introducere senatum conati sint, cujus consilio rex executivam suam et in politicis
et in judicialibus exerceat potestatem. 2 Verum cum stipendiis commembrorum
ejus prospicere aut neglexerint aut non potuerint, senatum hunc numquam coaluisse inde
probabile efficitur, quod in nullo aetatis ejus instrumento mentio illius
142312. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 96 Conatus inducendi ad latus regis stabilis consilii.
1 Vidimus jam et sub Hunyadio, et sub Ladislao, et sub Mathia, quod status
stabilem introducere senatum conati sint, cujus consilio rex executivam suam et in politicis
et in judicialibus exerceat potestatem. 2 Verum cum stipendiis commembrorum
ejus prospicere aut neglexerint aut non potuerint, senatum hunc numquam coaluisse inde
probabile efficitur, quod in nullo aetatis ejus instrumento mentio illius occurrat; sub
Uladislao
142313. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
inde
probabile efficitur, quod in nullo aetatis ejus instrumento mentio illius occurrat; sub
Uladislao consilium hoc propius ad effectum accessit.
3 Iam enim 1495. status numerum membrorum senatus hujus in tribus
praelatis, tribus baronibus, et quatuordecim nobilibus defixerunt. 4 Et quia
consilium hoc sub prioribus regibus unice ob non assignata senatoribus stipendia adhaesisse
cognoverunt, ut rex eos et denominet, et stipendiis provideat, decreverunt.
5 Cum rex stipendia haec praestare
142314. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
aetatis ejus instrumento mentio illius occurrat; sub
Uladislao consilium hoc propius ad effectum accessit.
3 Iam enim 1495. status numerum membrorum senatus hujus in tribus
praelatis, tribus baronibus, et quatuordecim nobilibus defixerunt. 4 Et quia
consilium hoc sub prioribus regibus unice ob non assignata senatoribus stipendia adhaesisse
cognoverunt, ut rex eos et denominet, et stipendiis provideat, decreverunt.
5 Cum rex stipendia haec praestare aut non vellet, aut non posset, anno
142315. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Iam enim 1495. status numerum membrorum senatus hujus in tribus
praelatis, tribus baronibus, et quatuordecim nobilibus defixerunt. 4 Et quia
consilium hoc sub prioribus regibus unice ob non assignata senatoribus stipendia adhaesisse
cognoverunt, ut rex eos et denominet, et stipendiis provideat, decreverunt.
5 Cum rex stipendia haec praestare aut non vellet, aut non posset, anno
1498. art. 2-o rem eo immutarunt ut praelati nonnisi duo, totidem barones, e nobilibus vero
sedecim sint senatores. 6 Hi ex
142316. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
status numerum membrorum senatus hujus in tribus
praelatis, tribus baronibus, et quatuordecim nobilibus defixerunt. 4 Et quia
consilium hoc sub prioribus regibus unice ob non assignata senatoribus stipendia adhaesisse
cognoverunt, ut rex eos et denominet, et stipendiis provideat, decreverunt.
5 Cum rex stipendia haec praestare aut non vellet, aut non posset, anno
1498. art. 2-o rem eo immutarunt ut praelati nonnisi duo, totidem barones, e nobilibus vero
sedecim sint senatores. 6 Hi ex omnibus quatuor
142317. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
stipendia haec praestare aut non vellet, aut non posset, anno
1498. art. 2-o rem eo immutarunt ut praelati nonnisi duo, totidem barones, e nobilibus vero
sedecim sint senatores. 6 Hi ex omnibus quatuor regni partibus (nunc
circulos appellamus) communi regis et statuum consensu eligendi § 5. 7
Singulus autem status de stipendio sui ordinis senatorum provideat § 7. 8
Post biennium quippe 1500. art. 10. retento nobilium numero praelatorum baronumque numerum
ad quatuor de singulo statu elevarunt § 1-o
142318. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ordinis senatorum provideat § 7. 8
Post biennium quippe 1500. art. 10. retento nobilium numero praelatorum baronumque numerum
ad quatuor de singulo statu elevarunt § 1-o statueruntque ut medietas hujus senatus
alternatim continuo Budae morari debeat § 3. et 5. 9 Ut munus senatoris
nonnisi triennio duret, hoc elapso novi senatores in comitiis eligantur,
priores tamen perinde reeligi possint § 9. et 10. 10 Imo si quis etiam non
reeligatur, dum ipsi libuerit, liberum
142319. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ut medietas hujus senatus
alternatim continuo Budae morari debeat § 3. et 5. 9 Ut munus senatoris
nonnisi triennio duret, hoc elapso novi senatores in comitiis eligantur,
priores tamen perinde reeligi possint § 9. et 10. 10 Imo si quis etiam non
reeligatur, dum ipsi libuerit, liberum habeat in senatum ingressum § 13. 11
Quod si senatorem intra triennium obire contingeret, in ejus locum rex proprio motu alium
sufficere possit § 12. 12 De stipendiis
142320. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
unum e baronibus, alium e
nobilibus constituat § 6, hi vero stipendia assessoribus rite dependant, in subsequis vero
comitiis rationes reddant, decreverunt § 7.
18 Iam vero quod ea mens statuum fuerit ut senatus hic non tantum in
octavis et brevibus judiciis assideat, sed ut rex eorum consilia etiam in politicis utatur,
articulus 1-us 1498. reddit manifestum. 19 Hoc enim statuitur: "Ut rex e
sedecim illis nobilibus (nempe qui praecedenti articulo 3. ad senatum illum deputabantur) in
negotiis
142321. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
19 Hoc enim statuitur: "Ut rex e
sedecim illis nobilibus (nempe qui praecedenti articulo 3. ad senatum illum deputabantur) in
negotiis illis, quae generaliter universum regnum concernere videbuntur semper octo in
consilium suum admittat." 20 Et hoc est causa cur nos dicasterium hoc nec
tribunal, nec consilium, sed senatus nomini designemus, nimirum quia illud pro veteri regni
instituto non in supremo tantum regis foro, sed in intimo etiam ejus consilio (quod nunc
status vocamus) eidem assistere debuisset.
142322. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
lege illa procuratus fuisset; hujus enim
nulla uspiam seu in legibus, seu in diplomatibus memoria occurrit. 22 Verum
constituebant illud ipsi illi, qui in legibus aevi hujus judices regni ordinarii
appellantur, nempe palatinus, judex curiae, cancellarius et vicecancellarius, quosve
praeterea e forte praesentibus regi convocare collibuit praelatos, barones, et quandoque
nobiles. 23 Caeterum nullus horum qua commembrorum consilii aliquo stipendio
provisus fuit, nullus ad fixam eo nomine ad aulam residentiam
142323. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
occurrit. 22 Verum
constituebant illud ipsi illi, qui in legibus aevi hujus judices regni ordinarii
appellantur, nempe palatinus, judex curiae, cancellarius et vicecancellarius, quosve
praeterea e forte praesentibus regi convocare collibuit praelatos, barones, et quandoque
nobiles. 23 Caeterum nullus horum qua commembrorum consilii aliquo stipendio
provisus fuit, nullus ad fixam eo nomine ad aulam residentiam obligabatur.
24 Quaerebant primo status fixum talem senatum stabilire cujus opera rex et
142324. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
barones, et quandoque
nobiles. 23 Caeterum nullus horum qua commembrorum consilii aliquo stipendio
provisus fuit, nullus ad fixam eo nomine ad aulam residentiam obligabatur.
24 Quaerebant primo status fixum talem senatum stabilire cujus opera rex et
in politicis et in judicialibus uti possit. 25 Verum consilium hoc vidimus
hactenus non successisse (a). 26 Post ipsum certe 1507.
articulum videtur incassatio trium illorum denariorum adeoque decreta etiam
142325. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nobiles. 23 Caeterum nullus horum qua commembrorum consilii aliquo stipendio
provisus fuit, nullus ad fixam eo nomine ad aulam residentiam obligabatur.
24 Quaerebant primo status fixum talem senatum stabilire cujus opera rex et
in politicis et in judicialibus uti possit. 25 Verum consilium hoc vidimus
hactenus non successisse (a). 26 Post ipsum certe 1507.
articulum videtur incassatio trium illorum denariorum adeoque decreta etiam senatoribus
stipendia
142326. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
stipendia totusque usque adeo senatus adhaesisse. 27 Nulla enim amplius
toto, quo Uladislaus adhuc regnavit, novennio seu in legibus, seu in litteris aetatis illius
ejus mentio reperitur. 28 Imo post 11 annos, nempe 1518, sub Ludovico II
art. 39. et 40. exigendi ejusmodi senatus consilium, ut paulo infra videbimus, de novo
resumitur.
29 (a) Unicus sententiae huic obstare videtur articulus 25:1495. in quo
consiliarii suae maiestatis a praelatis, baronibus, et caeteris regnicolis diserte
142327. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1518, sub Ludovico II
art. 39. et 40. exigendi ejusmodi senatus consilium, ut paulo infra videbimus, de novo
resumitur.
29 (a) Unicus sententiae huic obstare videtur articulus 25:1495. in quo
consiliarii suae maiestatis a praelatis, baronibus, et caeteris regnicolis diserte
contradistinguuntur. 30 Cum enim post hunc adhuc annum de erigendo primum
hoc senatu actum fuisse e superioribus appareat, per consiliarios aut ordinarii regni
judices, quos regem ex officio ad consilium adhibere debuisse constat,
142328. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eo matrimonii conceperat, artibus procuratam fuisse concors ferme est scriptorum
sententia. 2 Si causam ex eventu conjicere licet, ego non exiguum in rem
hanc momentum id etiam adtulisse puto quod nota jam Ioannes Corvini mascula indole metuerint
olygarchiae et anarchiae studiosi, ne per hunc, perinde atque Mathias, naturalis ejus
parens, fecit, in officio contineantur. 3 Eventus adminus eorum votis certe
respondit. 4 Sub imbecilli enim Uladislao vetus, quae a Mariae temporibus
usque Mathiae regnum
142329. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ejus
parens, fecit, in officio contineantur. 3 Eventus adminus eorum votis certe
respondit. 4 Sub imbecilli enim Uladislao vetus, quae a Mariae temporibus
usque Mathiae regnum viguerat, partim olygarchia, partim anarchia non modo revecta, sed et
adeo aucta fuit ut jam ipsae hae duo pestes in mutuam venerint collisionem.
5 Antea, si qui potentiores dynastae praedominium arripuerunt, pressi horum
potentia reliqui status tanto facilius a regibus in officio poterant contineri.
6 Si
142330. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tanto facilius a regibus in officio poterant contineri.
6 Si vero laxata vi imperii anarchia invaluit, optimates ipsi effreni populi
licentia premebantur. 7 Nunc parte ex una praelati, ac
praesertim praedives ille et praepotens Thomas Bakacsius; parte vero ex alia praevalidi duos
optimates Bathorius et Zápolyius pro praedominio decertabant, sicque ipsa jam ad invicem in
collisionem venit oligarchia.
Sub Uladislao primum oligarchia, tum anarchia
142331. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
imperii anarchia invaluit, optimates ipsi effreni populi
licentia premebantur. 7 Nunc parte ex una praelati, ac
praesertim praedives ille et praepotens Thomas Bakacsius; parte vero ex alia praevalidi duos
optimates Bathorius et Zápolyius pro praedominio decertabant, sicque ipsa jam ad invicem in
collisionem venit oligarchia.
Sub Uladislao primum oligarchia, tum anarchia viguit.
8 Status nobilium aristocratiae optimatum inde a primis
142332. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Status nobilium aristocratiae optimatum inde a primis septem ducibus
insvetus praelatorum potissimum olygarchiae adversabatur. 9 Cum regem
ignavum hanc impedire aut nolle aut non posse cerneret, ipse quoque in anarchiam est
prolapsus. 10 Ita et olygarchia intra se ipsam, et anarchia cum olygarchia
colluctabatur. 11 Ita distractis in tot partes regnicolarum animis toto
regno nil nisi spolia et rapinae viguerunt. 12 Ita propagato divitum nimium
aliquot optimatum in reliquas etiam civium
142333. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
optimatum inde a primis septem ducibus
insvetus praelatorum potissimum olygarchiae adversabatur. 9 Cum regem
ignavum hanc impedire aut nolle aut non posse cerneret, ipse quoque in anarchiam est
prolapsus. 10 Ita et olygarchia intra se ipsam, et anarchia cum olygarchia
colluctabatur. 11 Ita distractis in tot partes regnicolarum animis toto
regno nil nisi spolia et rapinae viguerunt. 12 Ita propagato divitum nimium
aliquot optimatum in reliquas etiam civium conditiones luxus exemplo,
142334. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hanc impedire aut nolle aut non posse cerneret, ipse quoque in anarchiam est
prolapsus. 10 Ita et olygarchia intra se ipsam, et anarchia cum olygarchia
colluctabatur. 11 Ita distractis in tot partes regnicolarum animis toto
regno nil nisi spolia et rapinae viguerunt. 12 Ita propagato divitum nimium
aliquot optimatum in reliquas etiam civium conditiones luxus exemplo, publicos proventus
depeculandi studium, quodve adhuc deterius est, venalitas ministrium invaluit.
13 Ita perturbata publica
142335. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
13 Ita perturbata publica administratione illae etiam, quae adhuc nationi
supererant vires, nunquam in unum cogi potuerunt quo hostibus regni communibus viribus
resisti potuisset. 14 Inde evenit ut Maximiliano Austriam tam facile
recipere et totam ferme Transdanubianam Hungariam nemine obsistente 1491. occupare pronum
fuerit; ut Moldavia ad Polonos, Dalmatia ad Venetos impune defecerit, imo ut pulcherrimam,
quam generalis ferme principum Europae Cameracensi foedere contra Venetos inita conspiratio
ejus
142336. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Ita denique tam profundae internarum dissensionum radices jactae sunt ut
hae nonnisi post 220 annos sub Caroli VI regimine plene evelli potuerint. 16
Cum omnium horum calamitatum causa fuerit primum indolentia Uladislai, dein secularium cum
clero, et optimatum cum nobilibus dissidia, tum luxus ministrorumque venalitas, libet
singula haec paucis enucleare.
§ 98 Ejus causa non restricta nimium regis potestas, sed regis ignavia fuit.
142337. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
voluisse videtur quod inter ipsa anteriora Uladislai
decreta hac in re contradictio occurrat. 8 Nempe in 1-o statim ejus de 1492.
decreto articulo 14. § 2. ad finem regi bona infidelium conferendi nullo colonorum numero
circumscripta potestas tribuitur, et licet illa subsequi decreti 1495. articulo 2. ad 100
colonos restringatur, mox tamen ejusdem ipsius decreti articulo 5-o prior 1492. articulus
14, qui irrestrictam regi bona infidelium conferendi potestatem tribuit, confirmatur.
9 Restrinxerunt etiam status
142338. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ejus in officiis
conferendis ita ut nullum absque consensu stabilis illius, quod tum moliebantur, seu
consilii, seu senatus officium sub vinculo invigorositatis largiri valeat, immemores indubie
quod id etiam primitivae in capitulationis Albertinae articulis 15. et 26. diserte renovatae
constitutioni adversetur. 10 Verum stabili illo consilio nunquam, ut
vidimus, in effectum perducto lex etiam haec suapte evanuit. 11 Apparet
itaque non constrictam nimium regis executivam potestatem, sed id regnum sub
142339. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
herba statim suffocare,
neque excessuosos cives legalibus poenis coercere, neque ullam e tot
saluberrimus sub se latis legibus effectui dare aut sciverit, aut voluerit.
§ 99 Dissensiones inter clerum et statum saecularem.
1 Altera calamitatum regni causa fuit gravis inter status ipsos dissensio.
2 Clerus non contentus privilegio fori in personalibus, quod ipsi jam sub
Sancto Stephano concessum fuit, sub prioribus quoque regibus
142340. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ut ecclesiastici etiam
active procedentes saeculares in quacunque demum causa coram foro spirituali possint
convenire.
4 Coeperat item clerus oppressivam in exigendis decimis rigorem adhibere,
hanc contra capitulationis Albertinae articulum 28. et capitulationis Mathiae, cui Szilághy
subscripsit, articulum 10. ab ipsis nobilibus exigere renitentesque per interdicta
ecclesiastica ad eas praestandas compellere.
5 Invaluit praeterea his potissimum temporibus usus ille ut episcopi,
142341. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
renitentesque per interdicta
ecclesiastica ad eas praestandas compellere.
5 Invaluit praeterea his potissimum temporibus usus ille ut episcopi,
quamquam optimos alioquin haberent proventus, pluria insuper pinguia beneficia, veluti
praeposituras et abbatias, ad se pertraxerint.
6 Tot reditibus aucti coeperunt copiosa saecularia bona partim a rege
impetrare partim a prodigis, seu alias ad incitas redactis proprietariis emere, seu per
legata etiam obtinere, ita ut praeter ampla alioquin
142342. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
partim a prodigis, seu alias ad incitas redactis proprietariis emere, seu per
legata etiam obtinere, ita ut praeter ampla alioquin fundationalia bona clerus jam magnam
saecularium etiam bonorum partem ad se pertraxerit. 7 Quod summum fuit,
praeter cancellarii et personalis praesentiae munus, quae jam quasi ex instituto tenebat,
alia etiam aliis saecularibus propria veluti thesaurarii, coronae custodis et supremi
comitis officia in pluribus jam comitatibus occupaverat (b).
142343. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
bona clerus jam magnam
saecularium etiam bonorum partem ad se pertraxerit. 7 Quod summum fuit,
praeter cancellarii et personalis praesentiae munus, quae jam quasi ex instituto tenebat,
alia etiam aliis saecularibus propria veluti thesaurarii, coronae custodis et supremi
comitis officia in pluribus jam comitatibus occupaverat (b).
8 Omnia tamen haec, quamquam justa, querimoniarum capita tantam inter
status acerbitatem vix produxissent nisi praepotenti illi dynastae
142344. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vix produxissent nisi praepotenti illi dynastae Bathorio personales cum
potentiori adhuc praelato Thoma Bakácsio inimicitiae intercessissent (c). 9
Illum enim, ut adversario male faciat, saeculares eo impulisse coaevi scriptores tradunt, ut
clerus universim et a consilio regis, et a judiciis et comitiis omnique usque adeo rerum
prophanarum pertractatione excludatur. 10 Atque haec saecularium cum clero
dissidia primis statim, quae sub Uladislao 1492. pro festo Purificationis acta sunt,
comitiis eruperunt.
142345. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praepotenti illi dynastae Bathorio personales cum
potentiori adhuc praelato Thoma Bakácsio inimicitiae intercessissent (c). 9
Illum enim, ut adversario male faciat, saeculares eo impulisse coaevi scriptores tradunt, ut
clerus universim et a consilio regis, et a judiciis et comitiis omnique usque adeo rerum
prophanarum pertractatione excludatur. 10 Atque haec saecularium cum clero
dissidia primis statim, quae sub Uladislao 1492. pro festo Purificationis acta sunt,
comitiis eruperunt. 11 Verum cum summa
142346. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
illi dynastae Bathorio personales cum
potentiori adhuc praelato Thoma Bakácsio inimicitiae intercessissent (c). 9
Illum enim, ut adversario male faciat, saeculares eo impulisse coaevi scriptores tradunt, ut
clerus universim et a consilio regis, et a judiciis et comitiis omnique usque adeo rerum
prophanarum pertractatione excludatur. 10 Atque haec saecularium cum clero
dissidia primis statim, quae sub Uladislao 1492. pro festo Purificationis acta sunt,
comitiis eruperunt. 11 Verum cum summa ab utrinque
142347. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
festo S. Michaelis ad definienda haec objecta diaeta praefigi (d).
13 Ac haec quidem diaeta seu clero impediente seu de alia quapiam ignota
causa celebrata non fuit (e). 14 Sequenti tamen anno pro eodem festo S.
Michaelis comitia iterum acta et memorata objecta reipsa in discussionem assumpta fuere.
15 Sed tum tanta inter clerum et saeculares contentio exarsit ut comitia
nullo edito decreto tumultuose dissoluta sint. 16 Forte Uladislaus 1494.
quaesito studio diaetam non celebravit, ut
142348. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
diaeta seu clero impediente seu de alia quapiam ignota
causa celebrata non fuit (e). 14 Sequenti tamen anno pro eodem festo S.
Michaelis comitia iterum acta et memorata objecta reipsa in discussionem assumpta fuere.
15 Sed tum tanta inter clerum et saeculares contentio exarsit ut comitia
nullo edito decreto tumultuose dissoluta sint. 16 Forte Uladislaus 1494.
quaesito studio diaetam non celebravit, ut interea animi defervescant (g).
17 Et vero comitia 1495. longe moderatius agebantur,
142349. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
15 Sed tum tanta inter clerum et saeculares contentio exarsit ut comitia
nullo edito decreto tumultuose dissoluta sint. 16 Forte Uladislaus 1494.
quaesito studio diaetam non celebravit, ut interea animi defervescant (g).
17 Et vero comitia 1495. longe moderatius agebantur, passique sunt
saeculares ut in praesens excessus tantum aliqui in exactione decimarum corrigantur.
18 Cum 1496. nullo iterum comitia celebrata sint (h), exstinctum jam videri
poterat hoc incendium; res tamen
142350. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
excessus tantum aliqui in exactione decimarum corrigantur.
18 Cum 1496. nullo iterum comitia celebrata sint (h), exstinctum jam videri
poterat hoc incendium; res tamen aliter evenit. 19 Nam in comitiis 1497. non
jam saeculares tantum cum clero, sed et nobiles cum magnatibus, immo universi, ut jam
vidimus, status cum rege colliserunt. 20 Itaque haec quoque comitia nullo
edito decreto infructose dissoluta sunt (i).
21 Tandem 1498. diuturnae hae saecularium cum clero dissensiones tantisper
142351. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quoque comitia nullo
edito decreto infructose dissoluta sunt (i).
21 Tandem 1498. diuturnae hae saecularium cum clero dissensiones tantisper
sopitae sunt. 22 Foro enim spirituali limites positi sunt articulis hujus
diaetae 60. 61. et 62; negotium decimarum magis adhuc regulatum fuit ab articulo 49. usque
54; quoad acquisitionem bonorum saecularium clero meta praescripta fuit art. 55. et 65; ne
plura beneficia ecclesiastica in unam personam congerantur vetitum fuit articulo 56; ab
officio
142352. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tantisper
sopitae sunt. 22 Foro enim spirituali limites positi sunt articulis hujus
diaetae 60. 61. et 62; negotium decimarum magis adhuc regulatum fuit ab articulo 49. usque
54; quoad acquisitionem bonorum saecularium clero meta praescripta fuit art. 55. et 65; ne
plura beneficia ecclesiastica in unam personam congerantur vetitum fuit articulo 56; ab
officio conservatoris coronae clerus excludebatur per articulum 25, a munere vero supremi
comitis articulo 57-o.
142353. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Patet ex articulo 23:1504. quod adhuc indebitas decimas clerus per
interdicta exegerit. 26 Ipsa possidendorum plurium beneficiorum
ecclesiasticorum prohibitio eum tantum effectum produxisse videtur quod anno 1500. status
cum Georgio episcopo Veszprimiensi et cancellario per art. 31-um dispensare potuerint ut una
Budensem retineat; iam enim 1507. art. 13. pluralitas beneficiorum ecclesiasticorum denuo
debuit prohiberi. 27 Eadem sors fuit legis illius qua officia supremorum
comitum ecclesiasticis conferri
142354. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
supremorum
comitum ecclesiasticis conferri vetabantur. 28 Iam enim 1514. articulo 56.
sanciebatur ut comitatui Hevessiensi saecularis tantum usque reditum episcopi praeficiatur,
huic vero reduci munus hoc continuo restituatur.
29 (a) Et ideo jam sub Sigismundo decreto 2-o art. 14. et decreto 3. art.
12. lege publica prohiberi debuit ne fora spiritualia causas prophanas vel vicissim
tractent. 30 Verum debuerunt fora spiritualia legem hanc transgredi, cum jam
in capitulatione Szilághiana
142355. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vetabantur. 28 Iam enim 1514. articulo 56.
sanciebatur ut comitatui Hevessiensi saecularis tantum usque reditum episcopi praeficiatur,
huic vero reduci munus hoc continuo restituatur.
29 (a) Et ideo jam sub Sigismundo decreto 2-o art. 14. et decreto 3. art.
12. lege publica prohiberi debuit ne fora spiritualia causas prophanas vel vicissim
tractent. 30 Verum debuerunt fora spiritualia legem hanc transgredi, cum jam
in capitulatione Szilághiana articulo 9, sub Mathia vero 1462. articulo 2. et
142356. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
14. et decreto 3. art.
12. lege publica prohiberi debuit ne fora spiritualia causas prophanas vel vicissim
tractent. 30 Verum debuerunt fora spiritualia legem hanc transgredi, cum jam
in capitulatione Szilághiana articulo 9, sub Mathia vero 1462. articulo 2. et 1464. art.
14-o ipsae causarum species, quas forum spirituale tractare possit, specificari debuerint.
31 Nec huic legi obtemperatum fuisse docet 1471:17. quo fora spiritualia
iterum a causis prophanis judicandis inhibentur. 32 Sed nec hanc
142357. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
debuerint.
31 Nec huic legi obtemperatum fuisse docet 1471:17. quo fora spiritualia
iterum a causis prophanis judicandis inhibentur. 32 Sed nec hanc quidem
legem in effectum ivisse docet gravis, quae eatenus sub Uladislao inter saeculares et clerum
viguit, controversia.
33 (b) Omnes hi abusus patent et e coaevis scriptoribus et e subjiciendis
mox legibus quibus abrogantur.
34 (c) Causam eorum vide in Bonfinio et Tuberone.
35 (d) Patet id
142358. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fora spiritualia
iterum a causis prophanis judicandis inhibentur. 32 Sed nec hanc quidem
legem in effectum ivisse docet gravis, quae eatenus sub Uladislao inter saeculares et clerum
viguit, controversia.
33 (b) Omnes hi abusus patent et e coaevis scriptoribus et e subjiciendis
mox legibus quibus abrogantur.
34 (c) Causam eorum vide in Bonfinio et Tuberone.
35 (d) Patet id e conclusione decreti 1492. § 4. et 5. ubi dicitur:
"Praeter praedictos (nempe in
142359. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
iterum a causis prophanis judicandis inhibentur. 32 Sed nec hanc quidem
legem in effectum ivisse docet gravis, quae eatenus sub Uladislao inter saeculares et clerum
viguit, controversia.
33 (b) Omnes hi abusus patent et e coaevis scriptoribus et e subjiciendis
mox legibus quibus abrogantur.
34 (c) Causam eorum vide in Bonfinio et Tuberone.
35 (d) Patet id e conclusione decreti 1492. § 4. et 5. ubi dicitur:
"Praeter praedictos (nempe in decreto hoc contentos)
142360. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
gravis, quae eatenus sub Uladislao inter saeculares et clerum
viguit, controversia.
33 (b) Omnes hi abusus patent et e coaevis scriptoribus et e subjiciendis
mox legibus quibus abrogantur.
34 (c) Causam eorum vide in Bonfinio et Tuberone.
35 (d) Patet id e conclusione decreti 1492. § 4. et 5. ubi dicitur:
"Praeter praedictos (nempe in decreto hoc contentos) articulos DD. praelati, barones,
nobiles plures articulos tam ratione decimarum, quam ecclesiasticorum beneficiorum ac
142361. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
33 (b) Omnes hi abusus patent et e coaevis scriptoribus et e subjiciendis
mox legibus quibus abrogantur.
34 (c) Causam eorum vide in Bonfinio et Tuberone.
35 (d) Patet id e conclusione decreti 1492. § 4. et 5. ubi dicitur:
"Praeter praedictos (nempe in decreto hoc contentos) articulos DD. praelati, barones,
nobiles plures articulos tam ratione decimarum, quam ecclesiasticorum beneficiorum ac
collationis comitatuum praesentarunt praesenti decreto inserendos, sed quia iidem
142362. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
36 (e) Nullum enim ejus vestigium seu in coaevis scriptoribus, seu in
diplomatibus occurrit.
37 (f) Anno 1493. pro festo Michaelis comitia celebrata fuisse constat a
sententionalibus Uladislai in Vestigiis Diaetarum pag. 419. et seq. per quas
sententia notae infidelitatis in Ioannem Kis Horváth de Illaposich perfertur.
38 Turbulenta illa fuisse Istvánfius testatur, et licet ille alias etiam
turbarum harum causas adferat, dubitari tamen nequit quin iidem abusus, qui comitia 1492.
142363. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
comitia celebrata fuisse constat a
sententionalibus Uladislai in Vestigiis Diaetarum pag. 419. et seq. per quas
sententia notae infidelitatis in Ioannem Kis Horváth de Illaposich perfertur.
38 Turbulenta illa fuisse Istvánfius testatur, et licet ille alias etiam
turbarum harum causas adferat, dubitari tamen nequit quin iidem abusus, qui comitia 1492.
ita perturbarunt ut de iis nihil decerni potuerit, hac etiam diaeta resumti praecipuam
dissidiis causam praebuerint. 39 Caeterum Istvánfius
142364. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
memoria superest.
44 (i) Patet id e praefatione decreti 1498. § 6. ubi dicitur: "Cum nos...
ad perficiendum ea omnia, quae a Nobis maximo cum suspiramine exspectabant, congregationem
generalem pro festo B. Martini in anno proxime transacto indixissemus et celebrassemus,
inter delecta grana frumenti zizaniam imponendo omnia subvertissent, et sic ipsi barones et
regnicolae Nostri nihil boni una Nobiscum concludentes cum jactura rerum suarum sat grandi
ad propria comeare coacti fuissent."
142365. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
dicitur: "Cum nos...
ad perficiendum ea omnia, quae a Nobis maximo cum suspiramine exspectabant, congregationem
generalem pro festo B. Martini in anno proxime transacto indixissemus et celebrassemus,
inter delecta grana frumenti zizaniam imponendo omnia subvertissent, et sic ipsi barones et
regnicolae Nostri nihil boni una Nobiscum concludentes cum jactura rerum suarum sat grandi
ad propria comeare coacti fuissent."
§ 100 Dissensio inter magnates et statum nobilitarem.
1
142366. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ad perficiendum ea omnia, quae a Nobis maximo cum suspiramine exspectabant, congregationem
generalem pro festo B. Martini in anno proxime transacto indixissemus et celebrassemus,
inter delecta grana frumenti zizaniam imponendo omnia subvertissent, et sic ipsi barones et
regnicolae Nostri nihil boni una Nobiscum concludentes cum jactura rerum suarum sat grandi
ad propria comeare coacti fuissent."
§ 100 Dissensio inter magnates et statum nobilitarem.
1 Nobiles inter et
142367. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
frumenti zizaniam imponendo omnia subvertissent, et sic ipsi barones et
regnicolae Nostri nihil boni una Nobiscum concludentes cum jactura rerum suarum sat grandi
ad propria comeare coacti fuissent."
§ 100 Dissensio inter magnates et statum nobilitarem.
1 Nobiles inter et optimates jam quidem in comitiis 1492. prima
dissensionum semina jacta fuerint; nimirum horum uti et posteriorum pars
aliqua ad ratificandum dedecorosum illum Uladislai cum
142368. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et
regnicolae Nostri nihil boni una Nobiscum concludentes cum jactura rerum suarum sat grandi
ad propria comeare coacti fuissent."
§ 100 Dissensio inter magnates et statum nobilitarem.
1 Nobiles inter et optimates jam quidem in comitiis 1492. prima
dissensionum semina jacta fuerint; nimirum horum uti et posteriorum pars
aliqua ad ratificandum dedecorosum illum Uladislai cum Maximiliano initum tractatum
inclinabat (a), cum status
142369. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ad propria comeare coacti fuissent."
§ 100 Dissensio inter magnates et statum nobilitarem.
1 Nobiles inter et optimates jam quidem in comitiis 1492. prima
dissensionum semina jacta fuerint; nimirum horum uti et posteriorum pars
aliqua ad ratificandum dedecorosum illum Uladislai cum Maximiliano initum tractatum
inclinabat (a), cum status nobilium eidem acerrime adversaretur. 2 Subinde
plures his adversus illos querelarum causae
142370. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tractatum
inclinabat (a), cum status nobilium eidem acerrime adversaretur. 2 Subinde
plures his adversus illos querelarum causae enatae sunt. 3 Coeperunt nimirum
potentiores aliqui proceres contra constitutionalem sub Andrea II art. 30. stabilitam, et
capitulationis Albertinae articulo 8. renovatam legem plura simul officia ad se pertrahere;
aliqui supremi comitis officium contra alium iterum constitutionalem Andreae II articulum
16. styrpi suae haereditarium conferri procurarunt. 4 Exemerant se
142371. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
simul officia ad se pertrahere;
aliqui supremi comitis officium contra alium iterum constitutionalem Andreae II articulum
16. styrpi suae haereditarium conferri procurarunt. 4 Exemerant se pleraeque
potentiores familiae a jurisdictione ordinariorum tribunalium et magistratuum; supremi
comites, ut securius grassari possint, juramentum officii praestare recusabant, et nobiles
in defixis per constitutionem Andreanam libertatibus turbabant (b). 5 Imo
cum vicecomites hactenus pro arbitrio nominare potuerint (c), tales
142372. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
II articulum
16. styrpi suae haereditarium conferri procurarunt. 4 Exemerant se pleraeque
potentiores familiae a jurisdictione ordinariorum tribunalium et magistratuum; supremi
comites, ut securius grassari possint, juramentum officii praestare recusabant, et nobiles
in defixis per constitutionem Andreanam libertatibus turbabant (b). 5 Imo
cum vicecomites hactenus pro arbitrio nominare potuerint (c), tales saepe nominabant, qui
nobilitatem variis injuriis affecerunt, et gravibus saepe oneribus oppresserunt.
142373. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
juramentum officii praestare recusabant, et nobiles
in defixis per constitutionem Andreanam libertatibus turbabant (b). 5 Imo
cum vicecomites hactenus pro arbitrio nominare potuerint (c), tales saepe nominabant, qui
nobilitatem variis injuriis affecerunt, et gravibus saepe oneribus oppresserunt.
6 Ut in comitiis nil nisi optimatum arbitrio definiri possit, hi quaesito
studio tardius ad ea comparere (d) et, cum advenissent, privatis negotiis et inutilibus
disceptationibus tempus terere solebant, tantum ut
142374. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pro arbitrio nominare potuerint (c), tales saepe nominabant, qui
nobilitatem variis injuriis affecerunt, et gravibus saepe oneribus oppresserunt.
6 Ut in comitiis nil nisi optimatum arbitrio definiri possit, hi quaesito
studio tardius ad ea comparere (d) et, cum advenissent, privatis negotiis et inutilibus
disceptationibus tempus terere solebant, tantum ut nobiles, qui cum viritim comparuerint,
proprio aere vivere cogebantur, tolerandis longioris morae sumptibus impares dilabantur; his
vero dilapsis graviora negotia ex
142375. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tales saepe nominabant, qui
nobilitatem variis injuriis affecerunt, et gravibus saepe oneribus oppresserunt.
6 Ut in comitiis nil nisi optimatum arbitrio definiri possit, hi quaesito
studio tardius ad ea comparere (d) et, cum advenissent, privatis negotiis et inutilibus
disceptationibus tempus terere solebant, tantum ut nobiles, qui cum viritim comparuerint,
proprio aere vivere cogebantur, tolerandis longioris morae sumptibus impares dilabantur; his
vero dilapsis graviora negotia ex optimatum tantum arbitrio decernantur
142376. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
graviora negotia ex optimatum tantum arbitrio decernantur (e).
7 Ac malo quidem huic jam 1492:108. remedium positum fuit perlata lege ne
ullus ultra quatuor a praefixo diaetae termino dies exspectetur, his elapsis statim graviora
negotia assummantur, et quae conclusa fuerint absentes perinde obligent, ac si praesto
fuissent. 8 Reliquae nobilium querelae in turbidis et nullo, ut jam vidimus,
edito decreto solutis 1493. comitiis denuo propositae fuerint. 9 In subsequa
tamen 1495. diaeta pauci
142377. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
positum fuit perlata lege ne
ullus ultra quatuor a praefixo diaetae termino dies exspectetur, his elapsis statim graviora
negotia assummantur, et quae conclusa fuerint absentes perinde obligent, ac si praesto
fuissent. 8 Reliquae nobilium querelae in turbidis et nullo, ut jam vidimus,
edito decreto solutis 1493. comitiis denuo propositae fuerint. 9 In subsequa
tamen 1495. diaeta pauci tantum sicut cleri ita etiam optimatum abusus sublati fuerunt.
10 In particulari cassatae fuerunt articulo 15-o illae
142378. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
comitiis denuo propositae fuerint. 9 In subsequa
tamen 1495. diaeta pauci tantum sicut cleri ita etiam optimatum abusus sublati fuerunt.
10 In particulari cassatae fuerunt articulo 15-o illae potentiorum
exemtiones quibus se judicatui vicecomitum et judicum nobilium subtrahere solebant.
11 Sancitum etiam fuit articulo 25-o ut sepositis privatis negotiis
inutilibusque disceptationibus causae, propter quas diaeta indicta fuit, statim in
pertractationem assumantur.
12 Reliquae
142379. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
judicum contra refractarios vi militari in executionem perducantur.
17 Eo itaque anarchia jam evaserat ut respublica arma expedire debuerit quo
debilioribus contra potentiores cives justitiam facere possit.
18 (a) Septem enim praelatos et totidem proceres tabulis pacis hujus
subscripsisse patet ex Auctuario Diplomatico Kollarii pag. 260-a.
19 (b) Patet id e praefatione decreti 1498. § 5. ubi dicitur: "Quamvis Nos
unicuique regnicolarum tam magistratum, quam inferiorum
142380. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
20 Cum rex loquatur, per id utique nonnisi potentiores dynastas designare
potest qui minores nobiles in suis libertatibus turbabant.
21 (c) Habebant jus hoc comites adhuc sub Mathia cujus decreto 6-o
articulo 60-o dicitur: "Et ille (comes) teneatur ex illo comitatu et non aliunde nobilem
virum aliquem pro vice-comite eligere."
22 (d) Testatur id articulus 108:1492. ubi dicitur: "Quia certi domini
praelati et barones non ad ipsum diem praefixum, sed (...) post quindecim vel
142381. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
loquatur, per id utique nonnisi potentiores dynastas designare
potest qui minores nobiles in suis libertatibus turbabant.
21 (c) Habebant jus hoc comites adhuc sub Mathia cujus decreto 6-o
articulo 60-o dicitur: "Et ille (comes) teneatur ex illo comitatu et non aliunde nobilem
virum aliquem pro vice-comite eligere."
22 (d) Testatur id articulus 108:1492. ubi dicitur: "Quia certi domini
praelati et barones non ad ipsum diem praefixum, sed (...) post quindecim vel viginti dies
venerunt.
142382. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
adhuc sub Mathia cujus decreto 6-o
articulo 60-o dicitur: "Et ille (comes) teneatur ex illo comitatu et non aliunde nobilem
virum aliquem pro vice-comite eligere."
22 (d) Testatur id articulus 108:1492. ubi dicitur: "Quia certi domini
praelati et barones non ad ipsum diem praefixum, sed (...) post quindecim vel viginti dies
venerunt. 23 Quorum exspectatio adeo fuit onerosa quod
consumptis eorum expensis nobiles mediocres et pauperes de ipsa diaeta discedere coacti
142383. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ubi dicitur: "Quia certi domini
praelati et barones non ad ipsum diem praefixum, sed (...) post quindecim vel viginti dies
venerunt. 23 Quorum exspectatio adeo fuit onerosa quod
consumptis eorum expensis nobiles mediocres et pauperes de ipsa diaeta discedere coacti
fuerint."
24 (e) Patet id ex articulo 25:1495. ubi dicitur: "ut plurimum domini
praelati, barones, caeterique consiliarii totam diaetam verbis conterunt et absque
deliberatione ab invicem separantur;
142384. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
consumptis eorum expensis nobiles mediocres et pauperes de ipsa diaeta discedere coacti
fuerint."
24 (e) Patet id ex articulo 25:1495. ubi dicitur: "ut plurimum domini
praelati, barones, caeterique consiliarii totam diaetam verbis conterunt et absque
deliberatione ab invicem separantur; quo fit ut nobiles et pauperes (...) expensis admodum
exhausti ad propria tandem cum ipsorum damno reverti cogantur."
§ 101 Luxus et exinde orta ministrorum venalitas.
142385. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
diaeta discedere coacti
fuerint."
24 (e) Patet id ex articulo 25:1495. ubi dicitur: "ut plurimum domini
praelati, barones, caeterique consiliarii totam diaetam verbis conterunt et absque
deliberatione ab invicem separantur; quo fit ut nobiles et pauperes (...) expensis admodum
exhausti ad propria tandem cum ipsorum damno reverti cogantur."
§ 101 Luxus et exinde orta ministrorum venalitas.
1 Maximam tamen anarchiae huic ansam praebuit invalescens sensim
142386. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
caeterique consiliarii totam diaetam verbis conterunt et absque
deliberatione ab invicem separantur; quo fit ut nobiles et pauperes (...) expensis admodum
exhausti ad propria tandem cum ipsorum damno reverti cogantur."
§ 101 Luxus et exinde orta ministrorum venalitas.
1 Maximam tamen anarchiae huic ansam praebuit invalescens sensim inter
omnes civium classes luxus, quaeque hunc comitari solet, et magistratuum et ministrorum
venalitas. 2 Dudum quidem jam antea inter
142387. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
cum ipsorum damno reverti cogantur."
§ 101 Luxus et exinde orta ministrorum venalitas.
1 Maximam tamen anarchiae huic ansam praebuit invalescens sensim inter
omnes civium classes luxus, quaeque hunc comitari solet, et magistratuum et ministrorum
venalitas. 2 Dudum quidem jam antea inter ditiores Hungaros Asiaticum fastum
viguisse omnia veteris aevi monumenta testantur. 3 Verum necdum invectis
artibus iisque, quae luxui serviunt, opificiis, necdum propagato
142388. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
reverti cogantur."
§ 101 Luxus et exinde orta ministrorum venalitas.
1 Maximam tamen anarchiae huic ansam praebuit invalescens sensim inter
omnes civium classes luxus, quaeque hunc comitari solet, et magistratuum et ministrorum
venalitas. 2 Dudum quidem jam antea inter ditiores Hungaros Asiaticum fastum
viguisse omnia veteris aevi monumenta testantur. 3 Verum necdum invectis
artibus iisque, quae luxui serviunt, opificiis, necdum propagato commercio, omnis
142389. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
antea inter ditiores Hungaros Asiaticum fastum
viguisse omnia veteris aevi monumenta testantur. 3 Verum necdum invectis
artibus iisque, quae luxui serviunt, opificiis, necdum propagato commercio, omnis ferme
apparatus ille in turba servorum, sonipedum numero et praestantia, argenteorum praeterea
armorum, scyphorum, nodorum, unionumque copia consistebat. 4 Servi et
sonipedes domi proveniebant, reliqua bello potissimum aut donis parta ad seram usque
posteritatem transmittebantur. 5 Caeterum aut modestae
142390. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
necdum invectis
artibus iisque, quae luxui serviunt, opificiis, necdum propagato commercio, omnis ferme
apparatus ille in turba servorum, sonipedum numero et praestantia, argenteorum praeterea
armorum, scyphorum, nodorum, unionumque copia consistebat. 4 Servi et
sonipedes domi proveniebant, reliqua bello potissimum aut donis parta ad seram usque
posteritatem transmittebantur. 5 Caeterum aut modestae ligneae aedes, aut
compositae unice ad securitatem proprietarii arces, simplex in tricliniis suppellex,
142391. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
suppellex,
convivia domesticis obsoniis absolvebantur.
6 Mathias, cum omnes aetatis suae principes quovis genere anteire
gestiret, architectos, pictores, sculptores aliosque luxus ministros induxit.
7 Inde aurea ejus illa Budensia et Vissegradiensia palatia; inde horti
pensiles; inde splendida adeo ejus suppellex ut exteros, qui eam conspicati sunt, in
admirationem rapuerit. 8 Hoc regis exemplum jam sub illo proceres corripuit.
9 Verum ne id ad inferiores dimanare possit
142392. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
suum pestis haec in ipsa metropoli maxime exercuit. 12 In hac enim nil nisi
convivia, choreae, ludi, concentus musici adeo continui videbantur
audiebanturque ut perpetua illic Bachanalia celebrari existimares. 13 Et hoc
erat quod Herbersteinio, Caesaris ad aulam Uladislai legato ansam dedit ut, postquam
Bachationes has graphice descripsit, fatale illud pro Hungaria vaticinium pronunciaverit:
"Nunquam vidi gentem cum majori tripudio ad interitum suum properantem." 14
142393. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
corruptela ut
justos regis proventus illi quidem, qui eos exigebant, depeculati sint, alii denique, ut eos
cum usura ad se pertrahere possint, suppeditatis ultro regi pecuniis prodigalitatem ejus
irritaverint.
17 Hoc in numero fuisse Bakácsium et Stephanum Zapolyum partim ex iis,
quae jam dicta sunt, partim e coëvis scriptoribus constat. 18 Nec in eo
adhuc cupiditas illorum substitit. 19 Notavit insuper illos aetas sua a
manifesta venalitate. 20 Beatricem reginam totum fere
142394. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
illos aetas sua a
manifesta venalitate. 20 Beatricem reginam totum fere domesticum Mathiae
thesaurum in Stephanum Zápolya profudisse memorant coaeva monumenta, tantum ut illum a
Ioanno Corvino (cujus partes se tuiturum Mathiae jurate promiserat) abstrahet, et ad
Uladislaum, cujus nuptias ambiebat, traducat. 21 Quo factum est ut
repentinas ejus opes mirati, eventus autem ejus ignari regnicolae hunc regiam expilasse
gazam passim fuerint suspicati (a); Bakácsium cancellarium auro Caesaris corruptum
142395. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
cancellarium auro Caesaris corruptum
probrosas
101.21 probrosas: probosas B
illas 1491. conditiones subivisse communis sui temporis fama ferebat.
22 Dum Pontifex, Caesar, et rex Galliae Uladislaum ad foedus Cameraticense
invitarunt certissimamque illi recuperandae Dalmatiae occasionem praebuerunt, Uladislaum
bellum reipsa decrevisse, oratore tamen Veneto consilio Bakácsii 300 millia aureorum
offerente regem a Bakácsio persvasum fuisse
142396. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
denique quod tantas pro se suisque impetraverit donationes ut,
si omnium donatorum bonorum possessorium capere potuisset, facile sextam Hungariae partem
sui juris effecisset. 25 Quae non calamitas regno illi debuit impendere,
cujus primi ministri, palatinus et cancellarius, venales adeo tantaque corrodendarum opum
siti correpti erant; cujus cancellarius adeo fluxa fide fuit ut eodem anno et Alberto et
Maximiliano successionem in regno Hungariae addici procuraret, et tamen confoederationem
Rákossiensem de eligendo post
142397. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Hungariae partem
sui juris effecisset. 25 Quae non calamitas regno illi debuit impendere,
cujus primi ministri, palatinus et cancellarius, venales adeo tantaque corrodendarum opum
siti correpti erant; cujus cancellarius adeo fluxa fide fuit ut eodem anno et Alberto et
Maximiliano successionem in regno Hungariae addici procuraret, et tamen confoederationem
Rákossiensem de eligendo post defectum Uladislai indigena rege primus subscripserit.
26 (a) Vide hujus fastuosam pompam in Annalibus Regni
142398. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
partem
sui juris effecisset. 25 Quae non calamitas regno illi debuit impendere,
cujus primi ministri, palatinus et cancellarius, venales adeo tantaque corrodendarum opum
siti correpti erant; cujus cancellarius adeo fluxa fide fuit ut eodem anno et Alberto et
Maximiliano successionem in regno Hungariae addici procuraret, et tamen confoederationem
Rákossiensem de eligendo post defectum Uladislai indigena rege primus subscripserit.
26 (a) Vide hujus fastuosam pompam in Annalibus Regni
142399. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regno illi debuit impendere,
cujus primi ministri, palatinus et cancellarius, venales adeo tantaque corrodendarum opum
siti correpti erant; cujus cancellarius adeo fluxa fide fuit ut eodem anno et Alberto et
Maximiliano successionem in regno Hungariae addici procuraret, et tamen confoederationem
Rákossiensem de eligendo post defectum Uladislai indigena rege primus subscripserit.
26 (a) Vide hujus fastuosam pompam in Annalibus Regni
Hungariae parte 4. pag. 264.
142400. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Regni
Hungariae parte 4. pag. 264.
§ 102
1 Atque in hac communi rerum omnium perturbatione, exhausto aerario,
dimisso statario milite, dissidentibus statibus, laxata vi imperii, regnante avaritia et
venalitate, enervatis per longam pacem et luxum regnicolarum animis, Ludovicus II pravis
marchionis Brandenburgensis consiliis regni habenas decimo aetatis suae anno capessivit.
142401. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 102
1 Atque in hac communi rerum omnium perturbatione, exhausto aerario,
dimisso statario milite, dissidentibus statibus, laxata vi imperii, regnante avaritia et
venalitate, enervatis per longam pacem et luxum regnicolarum animis, Ludovicus II pravis
marchionis Brandenburgensis consiliis regni habenas decimo aetatis suae anno capessivit.
Additamentum
142402. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
(Budapest, Egyetemi könyvtar, MS. B. 74) differt. Vide praemissam
Notam de Nicolai Skerlecz de Lomnicza textibus edendis (pag.720) .
(§ 8)
2 Verum si minor aliquis et pauperior populus
alteri numerosiori et ditiori se conjungat; si ille lingua,
moribus, legibus, et institutis ab hoc differat; si rex apud majorem
illum populum jam absolutam habeat
142403. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Notam de Nicolai Skerlecz de Lomnicza textibus edendis (pag.720) .
(§ 8)
2 Verum si minor aliquis et pauperior populus
alteri numerosiori et ditiori se conjungat; si ille lingua,
moribus, legibus, et institutis ab hoc differat; si rex apud majorem
illum populum jam absolutam habeat potestatem, minor vero iste in accessionis
pacto libertatem et temperatam
142404. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
(§ 8)
2 Verum si minor aliquis et pauperior populus
alteri numerosiori et ditiori se conjungat; si ille lingua,
moribus, legibus, et institutis ab hoc differat; si rex apud majorem
illum populum jam absolutam habeat potestatem, minor vero iste in accessionis
pacto libertatem et temperatam sibi gubernii formam reservaverit – tum vero talem efformare
constitutionem ut
142405. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
et ditiori se conjungat; si ille lingua,
moribus, legibus, et institutis ab hoc differat; si rex apud majorem
illum populum jam absolutam habeat potestatem, minor vero iste in accessionis
pacto libertatem et temperatam sibi gubernii formam reservaverit – tum vero talem efformare
constitutionem ut minor hic populus obvenientem sibi partem in utilitatem et
dignitatem totius in complexu monarchiae conferat quidem, de pacto tamen sua
libertas et
142406. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
illum populum jam absolutam habeat potestatem, minor vero iste in accessionis
pacto libertatem et temperatam sibi gubernii formam reservaverit – tum vero talem efformare
constitutionem ut minor hic populus obvenientem sibi partem in utilitatem et
dignitatem totius in complexu monarchiae conferat quidem, de pacto tamen sua
libertas et gubernii forma illaesa permaneat, grandis certe negotii momentum habet.
Primus modus.
3> Triplex tantum ratio
142407. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
et temperatam sibi gubernii formam reservaverit – tum vero talem efformare
constitutionem ut minor hic populus obvenientem sibi partem in utilitatem et
dignitatem totius in complexu monarchiae conferat quidem, de pacto tamen sua
libertas et gubernii forma illaesa permaneat, grandis certe negotii momentum habet.
Primus modus.
3> Triplex tantum ratio est quae hac in re iniri potest. <4
Primum ut minor
8.3
142408. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
quae hac in re iniri potest. <4
Primum ut minor
8.3 minor conieci; maior MS.
ille populus omnia sibi seorsim habeat, aerarium nempe, militiam,
jus pacis et belli, uti et foedera seorsim ineundi potestatem, deque his
omnibus absque ullo ministerii majoris populi influxu cum communi rege partim in comitiis,
partim medio peculiarium suorum ministeriorum decernat, sola tantum mutuae defensionis
obligatione
142409. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
potest. <4
Primum ut minor
8.3 minor conieci; maior MS.
ille populus omnia sibi seorsim habeat, aerarium nempe, militiam,
jus pacis et belli, uti et foedera seorsim ineundi potestatem, deque his
omnibus absque ullo ministerii majoris populi influxu cum communi rege partim in comitiis,
partim medio peculiarium suorum ministeriorum decernat, sola tantum mutuae defensionis
obligatione reservata. 5
142410. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
coiverunt gentes, consensio earum minime
fuit diuturna, verum tanta continuo inter utramque lucta viguit ut serius aut citius vel in
unam confluere gentem, vel penitus ab invicem dissolvi debuerint. 8 Ita nempe
antiquioribus temporibus coaluerunt Angli et Scoti, Dani et Sveci, sed inter
utrosque deductae saepe ad apertum bellum dissensiones tamdiu viguerunt donec Sveci quidem a
Danis iterum separati perpetuique ad invicem hostes effecti sint, Scoti vero post continua
ultra saeculum producta dissidia in unam cum
142411. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
gentes, consensio earum minime
fuit diuturna, verum tanta continuo inter utramque lucta viguit ut serius aut citius vel in
unam confluere gentem, vel penitus ab invicem dissolvi debuerint. 8 Ita nempe
antiquioribus temporibus coaluerunt Angli et Scoti, Dani et Sveci, sed inter
utrosque deductae saepe ad apertum bellum dissensiones tamdiu viguerunt donec Sveci quidem a
Danis iterum separati perpetuique ad invicem hostes effecti sint, Scoti vero post continua
ultra saeculum producta dissidia in unam cum Anglis gentem
142412. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Alter modus.
9 Alia unionis hujus ratio illa est si uterque populus aut statim, aut
sensim in unam coeat gentem, eandem linguam, easdem leges, eandem gubernii formam, eandem
publicorum onerum normam adoptet. 10 Et hoc institutum in omni ejusmodi
unione populus potentior continuo assectatur, minor pari
contentione refugit. 11 Cum enim res ipsa loquatur quod in ejusmodi casu non
potentior populus minoris, sed hic illius instituta
142413. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
oporteat. 12 Consideratio enim haec apud Scotos non
subversabatur cum uterque populus temperata jam antea gubernii forma gavisus
fuerit, adeoque dum se hi in unam cum Anglis gentem transformarent, eandem
adminus et civilem et politicam libertatem retinuerunt. 13 Haec
distincta gubernii forma tantum posteriori huic instituto adfert impedimentum ut ipse ille
potentior populus facile pervidere possit minorem populum illum
omnia extrema
142414. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
12 Consideratio enim haec apud Scotos non
subversabatur cum uterque populus temperata jam antea gubernii forma gavisus
fuerit, adeoque dum se hi in unam cum Anglis gentem transformarent, eandem
adminus et civilem et politicam libertatem retinuerunt. 13 Haec
distincta gubernii forma tantum posteriori huic instituto adfert impedimentum ut ipse ille
potentior populus facile pervidere possit minorem populum illum
omnia extrema potius
142415. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
populus facile pervidere possit minorem populum illum
omnia extrema potius tentaturum quam ut se cum illo confundi sicque avita sua exui libertate
permittat.
Tertius modus.
14 In contrariis his et extremis sententiis, quae ergo demum ratio iniri
potest ut monarchia, i.e. communis utriusque populi rex et minoris illius populi viribus pro
salute dignitateque sua pro modulo uti, et tamen hujus libertas et gubernii forma illaesa
possit permanere? 15 Mea
142416. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
ut se cum illo confundi sicque avita sua exui libertate
permittat.
Tertius modus.
14 In contrariis his et extremis sententiis, quae ergo demum ratio iniri
potest ut monarchia, i.e. communis utriusque populi rex et minoris illius populi viribus pro
salute dignitateque sua pro modulo uti, et tamen hujus libertas et gubernii forma illaesa
possit permanere? 15 Mea certe sententia nulla alia ratio est quam si
minor hic populus parte ex una per
142417. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Tertius modus.
14 In contrariis his et extremis sententiis, quae ergo demum ratio iniri
potest ut monarchia, i.e. communis utriusque populi rex et minoris illius populi viribus pro
salute dignitateque sua pro modulo uti, et tamen hujus libertas et gubernii forma illaesa
possit permanere? 15 Mea certe sententia nulla alia ratio est quam si
minor hic populus parte ex una per aerarium et militiam suam in
commune conferat, producta sua necessitatibus
142418. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Tertius modus.
14 In contrariis his et extremis sententiis, quae ergo demum ratio iniri
potest ut monarchia, i.e. communis utriusque populi rex et minoris illius populi viribus pro
salute dignitateque sua pro modulo uti, et tamen hujus libertas et gubernii forma illaesa
possit permanere? 15 Mea certe sententia nulla alia ratio est quam si
minor hic populus parte ex una per aerarium et militiam suam in
commune conferat, producta sua necessitatibus communibus non subtrahat,
142419. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
illius populi viribus pro
salute dignitateque sua pro modulo uti, et tamen hujus libertas et gubernii forma illaesa
possit permanere? 15 Mea certe sententia nulla alia ratio est quam si
minor hic populus parte ex una per aerarium et militiam suam in
commune conferat, producta sua necessitatibus communibus non subtrahat, interesse denique
suum cum populo majori ita conjungat ut illud tanquam
indivisibile et inseparabile consideretur; parte vero ex alia
142420. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
hic populus parte ex una per aerarium et militiam suam in
commune conferat, producta sua necessitatibus communibus non subtrahat, interesse denique
suum cum populo majori ita conjungat ut illud tanquam
indivisibile et inseparabile consideretur; parte vero ex alia communis utriusque populi rex
tantum ministris minoris etiam populi hujus in omnia ea, quae totam in
complexu monarchiam respiciunt, influxum admittat, quantum portio illa
monarchiae efficit, quam
142421. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
totam in
complexu monarchiam respiciunt, influxum admittat, quantum portio illa
monarchiae efficit, quam minor hic populus constituit; parte denique ex tertia omnia ea, quae
totam monarchiam nullatenus respiciunt, sed ad municipales tantum leges, instituta, et
magistratus referuntur, in comitiis minoris hujus populi ordinari admittat.
§ 9 Primus modus Hungariae non convenit.
1 Atque in hoc, quem explicuimus, casu Hungaria reipsa versatur.
2
142422. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
eandem linguam, easdem leges, eosdem magistratus, eandem denique publicorum onerum
normam adoptet, quam infeliciter licet post unitas jam supra duo saecula duas has nationes
imperator Iosephus II tentaverit, eventus ipse ostendit. 6 Et
vero ut natio Hungara suos unquam exuat mores, suam sepeliat linguam, de libera sua gubernii
forma decedat, id ille tantum sperare potest qui aut ingenuam, et generosam nationis indolem
non novit, aut totam perdi mavult nationem quam illam penes gentilia relinquere
142423. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
nationes
imperator Iosephus II tentaverit, eventus ipse ostendit. 6 Et
vero ut natio Hungara suos unquam exuat mores, suam sepeliat linguam, de libera sua gubernii
forma decedat, id ille tantum sperare potest qui aut ingenuam, et generosam nationis indolem
non novit, aut totam perdi mavult nationem quam illam penes gentilia relinquere instituta.
7 Imo cum haec non aperta, ut imperator Iosephus II tentavit, vi, sed sensim
et per cuniculos evertere vetus quorumpiam Hungarae genti
142424. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
forma decedat, id ille tantum sperare potest qui aut ingenuam, et generosam nationis indolem
non novit, aut totam perdi mavult nationem quam illam penes gentilia relinquere instituta.
7 Imo cum haec non aperta, ut imperator Iosephus II tentavit, vi, sed sensim
et per cuniculos evertere vetus quorumpiam Hungarae genti infensorum hominum studium fuerit,
omnibus his conatibus idonea his adhuc comitiis impedimenta objicere jus est nationi, quod
tota, si fundamentale, vi cujus Domus Austriaca Hungariae regnum adivit, pactum bene novit,
142425. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Hungariae ad salutem dignitatemque suam uti possit, ut, inquam, municipalis
constitutio tam firmis his adhuc comitiis praesidiis communiatur ut nullis amplius cuniculis
subverti possit; quomodo omnia haec praestari possint, meam paucis sententiam explicabo.
10 Et quidem:
§ 10 Quomodo is applicari possit quoad ea, quae totam in communi monarchiam respiciunt,
in specie quoad residentiam regiam.
1 Relate ad 1-um: a) ut Hungaria communes porro etiam cum reliquis
142426. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
residentiam regiam.
1 Relate ad 1-um: a) ut Hungaria communes porro etiam cum reliquis
haereditariis provinciis res retineat. 2 Rex ut in centro resideat,
ipsa totius monarchiae ratio exposcit, moderna regia sedes, si Germanicas et Hungaricas
provincias spectes, est ferme in meditullio monarchiae; quare a propositione
residentiae abstrahendum puto. 3 Iteravimus jam toties hoc
postulatum, quandoque reges Austriaci eidem etiam detulerunt, sed nullo unquam cum effectu.
142427. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Poloniae exempla; id e contra constituere ut ad omnia haec Hungari etiam
adhibeantur, eidem nullatenus repugnat. 10 Omnium itaque horum arbitrium, id
quod liberrima etiam natio, Angli, fecerunt, ultro regi permittendum puto. 11
Id autem ut ad haec, uti et legationes, Hungari a proportione adhibeantur, imo si bellum aut
pax ipsos Hungariae limites concernit, ut princeps e sententia potissimum Hungarorum
ministrorum agat, decernendum puto.
Quoad imperium in militiam.
142428. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
attinet ad rationes totius monarchiae. 14 Injuriosus enim, quo olim exterus
miles contra tot leges illocabatur, praetextus jam dudum evanuit. 15 Ut certa
intertenendi illocati nationalis militis norma, quam regulamentum appellamus,
uti et fixum dislocationis systema in comitiis stabiliatur, ipsa conservandae plebis ratio
deposcit. 16 Ut de necessario nationalium legionum numero in comitiis
cognoscatur, haeve nationi etiam Hungariae fidem juramento voveant, id securitas nationis,
quo legalis
142429. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
confiniario in necessitates cujuscunque monarchiae partis milite uti; si domi
periculum subversatur, eum educere non possit. 22 Maneat confiniarius, si sit
adscriptus miles, sub vigente jam militari praefectorum suorum disciplina, verum
praeficiantur illi, uti et regulari nationali militi, nativi praefecti; reliquus vero populus
confiniarius in iudicialibus, oeconomicis, et politicis leniori, et legali politico gubernio
postliminio restituatur.
Quoad subsidia belli.
23
142430. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
non possit. 22 Maneat confiniarius, si sit
adscriptus miles, sub vigente jam militari praefectorum suorum disciplina, verum
praeficiantur illi, uti et regulari nationali militi, nativi praefecti; reliquus vero populus
confiniarius in iudicialibus, oeconomicis, et politicis leniori, et legali politico gubernio
postliminio restituatur.
Quoad subsidia belli.
23 e) Ut Hungaria subsidia belli, veluti tirones, annonam, foenum, stramen,
et vecturas, dum necessitas urget,
142431. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Maneat confiniarius, si sit
adscriptus miles, sub vigente jam militari praefectorum suorum disciplina, verum
praeficiantur illi, uti et regulari nationali militi, nativi praefecti; reliquus vero populus
confiniarius in iudicialibus, oeconomicis, et politicis leniori, et legali politico gubernio
postliminio restituatur.
Quoad subsidia belli.
23 e) Ut Hungaria subsidia belli, veluti tirones, annonam, foenum, stramen,
et vecturas, dum necessitas urget, suppeditet, ratio
142432. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
in iudicialibus, oeconomicis, et politicis leniori, et legali politico gubernio
postliminio restituatur.
Quoad subsidia belli.
23 e) Ut Hungaria subsidia belli, veluti tirones, annonam, foenum, stramen,
et vecturas, dum necessitas urget, suppeditet, ratio monarchiae exigit; verum, qua ratione id
fiat, nihil ejus interest. 24 Proinde cum instituta regni id secum ferant ut
haec nuspiam, nisi in comitiis decerni possint, legem hanc, quam defunctus imperator adeo
142433. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
saepe monetarium
vicini alicujus stratagema exposcit. 32 Interest itaque totius monarchiae ut
jus hoc principi integrum relinquatur. 33 Verum ut procusa e metallo
Hungarico moneta insignibus regni signetur, ut officinae monetariae in Hungaria erigantur et
stabiliantur, id commune monarchiae bonum non vetat. 34 Quotus quisque
nostrum est qui de justa inter idealem et intrinsecum unius vigesimarii valorem proportione
ausit pronuntiare? 35 Maneat ergo jus defigendi monetae valoris apud
principem,
142434. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
relinquatur. 33 Verum ut procusa e metallo
Hungarico moneta insignibus regni signetur, ut officinae monetariae in Hungaria erigantur et
stabiliantur, id commune monarchiae bonum non vetat. 34 Quotus quisque
nostrum est qui de justa inter idealem et intrinsecum unius vigesimarii valorem proportione
ausit pronuntiare? 35 Maneat ergo jus defigendi monetae valoris apud
principem, sed procusa e metallo Hungarico moneta signetur insignibus regni et in regno
procudatur.
142435. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Quotus quisque
nostrum est qui de justa inter idealem et intrinsecum unius vigesimarii valorem proportione
ausit pronuntiare? 35 Maneat ergo jus defigendi monetae valoris apud
principem, sed procusa e metallo Hungarico moneta signetur insignibus regni et in regno
procudatur.
Quoad vectigal 30-le.
36 i) Totius in complexu monarchiae interest ut singulam sui partem habeat
florentissimam. 37 Commune itaque ejus bonum non admittit ut oppressivum
142436. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
tractatus ita
elaboretur ut aut nec his, nec illis ullas in favorem alterutrius partis rubricas prohibere,
aut gravare liceat, aut Hungari plenum jus habeant adaequatum reciprocum
constituendi. 40 Elaborandum vero hac ratione vectigal pro discussione et
ratificatione proximis comitiis substernatur.
§ 11 Quomodo unio illa conservari potest relate ad dicasteria in quibus de communibus
totius monarchiae rebus tractatur.
1 Iam ad 2-um; a) ut ad omnia illa
142437. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
§ 11 Quomodo unio illa conservari potest relate ad dicasteria in quibus de communibus
totius monarchiae rebus tractatur.
1 Iam ad 2-um; a) ut ad omnia illa dicasteria, in quibus de rebus, quae
totam monarchiam concernunt, deliberatur, ministri, et respective consiliarii Hungari
adhibeantur, et ipse unionis finis et commune totius monarchiae bonum exposcit.
2 Cum interesse Hungariae jam innexum sit communi totius monarchiae bono,
utique ea parte, qua hoc Hungariam respicit, nemo meliora quam Hungarus
142438. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
ad dicasteria in quibus de communibus
totius monarchiae rebus tractatur.
1 Iam ad 2-um; a) ut ad omnia illa dicasteria, in quibus de rebus, quae
totam monarchiam concernunt, deliberatur, ministri, et respective consiliarii Hungari
adhibeantur, et ipse unionis finis et commune totius monarchiae bonum exposcit.
2 Cum interesse Hungariae jam innexum sit communi totius monarchiae bono,
utique ea parte, qua hoc Hungariam respicit, nemo meliora quam Hungarus consilia depromere
potest. 3 Nisi id
142439. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
de communibus
totius monarchiae rebus tractatur.
1 Iam ad 2-um; a) ut ad omnia illa dicasteria, in quibus de rebus, quae
totam monarchiam concernunt, deliberatur, ministri, et respective consiliarii Hungari
adhibeantur, et ipse unionis finis et commune totius monarchiae bonum exposcit.
2 Cum interesse Hungariae jam innexum sit communi totius monarchiae bono,
utique ea parte, qua hoc Hungariam respicit, nemo meliora quam Hungarus consilia depromere
potest. 3 Nisi id fiat, facile reliquarum
142440. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Hungariae jam innexum sit communi totius monarchiae bono,
utique ea parte, qua hoc Hungariam respicit, nemo meliora quam Hungarus consilia depromere
potest. 3 Nisi id fiat, facile reliquarum provinciarum ministri a genuino
totius monarchiae bono aberrabunt, et privata tantum illarum provinciarum commoda pro totius
monarchiae bono constituent, huic omnia Hungariae emolumenta sacrificabunt, sicque et finem
unionis pervertent, et nociva saepe toti in complexu monarchiae consilia
suscipient, uti in vectigalis negotio
142441. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
depromere
potest. 3 Nisi id fiat, facile reliquarum provinciarum ministri a genuino
totius monarchiae bono aberrabunt, et privata tantum illarum provinciarum commoda pro totius
monarchiae bono constituent, huic omnia Hungariae emolumenta sacrificabunt, sicque et finem
unionis pervertent, et nociva saepe toti in complexu monarchiae consilia
suscipient, uti in vectigalis negotio jam supra ostendimus. 4 Itaque in
supremo illo, in quo de rebus, quae totam in complexu monarchiam respiciunt, agitur consilio,
142442. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Nisi id fiat, facile reliquarum provinciarum ministri a genuino
totius monarchiae bono aberrabunt, et privata tantum illarum provinciarum commoda pro totius
monarchiae bono constituent, huic omnia Hungariae emolumenta sacrificabunt, sicque et finem
unionis pervertent, et nociva saepe toti in complexu monarchiae consilia
suscipient, uti in vectigalis negotio jam supra ostendimus. 4 Itaque in
supremo illo, in quo de rebus, quae totam in complexu monarchiam respiciunt, agitur consilio,
seu demum illud
142443. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
sibi
eatenus per cancellariam Hungaricam propositiones illa decidat, constituendum puto.
8 Consilium status, ut nomini suo respondeat, nonnisi ea, quae totam in
communi monarchiam respiciunt, pertractare debet; si ad alia se imittat, intermedium tantum
et inutile inter cancellaria et principem dicasterium efficit.
Quoad directionem rei militaris.
9 c) Ut tota rei militaris directio in uno puncto, consilio nempe bellico,
concentretur, interesse totius monarchiae
142444. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Hungaricam propositiones illa decidat, constituendum puto.
8 Consilium status, ut nomini suo respondeat, nonnisi ea, quae totam in
communi monarchiam respiciunt, pertractare debet; si ad alia se imittat, intermedium tantum
et inutile inter cancellaria et principem dicasterium efficit.
Quoad directionem rei militaris.
9 c) Ut tota rei militaris directio in uno puncto, consilio nempe bellico,
concentretur, interesse totius monarchiae exposcit, verum id non exposcit ne ad
142445. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
illud etiam
Hungari applicentur. 10 Non exposcit id ut ipsa Hungarica armorum praefectura
e meris exteris consistat. 11 Non exposcit denique ut sub praetextu militaris
systematis consilium bellicum in pluribus etiam provincialibus objectis arbitrarie et saepe
contra apertas regni leges agat. 12 Maneat itaque suprema rei
militaris directio penes consilium bellicum. 13 In provincialibus e
contra, veluti civile confiniorum gubernium, vestium, armorum, totiusque usque adeo bellicae
142446. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
consilium bellicum. 13 In provincialibus e
contra, veluti civile confiniorum gubernium, vestium, armorum, totiusque usque adeo bellicae
supellectilis confectionem, influxus eidem vetetur. 14 Ad Senatum militarem
tantum quibus rebus, cujus qualitatis, et quando miles egeat, determinare attinet.
15> Res ipsae per politicas confici debent jurisdictiones. <16
Si sub praetextu oeconomiae civilem etiam jurisdictionem usurpare possit, periculosum
statum in statu efficit, politicam jurisdictionem
142447. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
militaris ab omni in civilia objecta influxu arceatur. 21 Cessent omnia
praeter in stricte militaribus militaria iudicia. 22 Cesset six
dicta oeconomiae commisio. 23 Miles in
personalibus et realibus politicis foris subjiciatur, suppellex
vero bellica per politicos opifices conficiatur.
Quoad montanistica objecta.
24 d) Ut montanistica etiam objecta
142448. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
ad se pertrahere continuo nitentium arte
factum est. 27 Dolorosum certe est Hungaros vel in hoc objecto in propria sua
patria exules esse aut peregrinos. 28 Itaque illi, qui scientiam
montanisticam jam tenent, Hungari ad montanistica dicasteria et officia statim applicentur.
29 Mittant comitatus, praesertim viciniores, ad illam, quae Schemnitzii jam
aperta est, montanisticam scholam plures iuvenes. 30 Prout horum aliqui
studium hoc emensi fuerint, ad subalterna officia statim applicentur et
142449. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
et officia statim applicentur.
29 Mittant comitatus, praesertim viciniores, ad illam, quae Schemnitzii jam
aperta est, montanisticam scholam plures iuvenes. 30 Prout horum aliqui
studium hoc emensi fuerint, ad subalterna officia statim applicentur et gradualiter
promoveantur.31 Codex Maximilianus ad principia juris Hungarici revocetur
sicque constitutis in Hungaria montanisticis foris praescribatur. 32 Ab his
vero iudiciis appellata ad sedem tavernicalem, inde ad septemviratum admittatur.
142450. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
promoveantur.31 Codex Maximilianus ad principia juris Hungarici revocetur
sicque constitutis in Hungaria montanisticis foris praescribatur. 32 Ab his
vero iudiciis appellata ad sedem tavernicalem, inde ad septemviratum admittatur.
33 Et haec ferme sunt quae intimum cum interesse totius in complexu
monarchiae nexum habent quaeve ita temperare oportet ut stabilita per sanctionem pragmaticam
inter Hungariam et reliquas haereditarias provincias unio illaesa consistat, et tamen
rationibus Hungariae, qua parte
142451. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
vero iudiciis appellata ad sedem tavernicalem, inde ad septemviratum admittatur.
33 Et haec ferme sunt quae intimum cum interesse totius in complexu
monarchiae nexum habent quaeve ita temperare oportet ut stabilita per sanctionem pragmaticam
inter Hungariam et reliquas haereditarias provincias unio illaesa consistat, et tamen
rationibus Hungariae, qua parte illae communi totius monarchiae bono non adversantur,
consulatur.
§ 12 Quod municipalis Hungariae
142452. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
admittatur.
33 Et haec ferme sunt quae intimum cum interesse totius in complexu
monarchiae nexum habent quaeve ita temperare oportet ut stabilita per sanctionem pragmaticam
inter Hungariam et reliquas haereditarias provincias unio illaesa consistat, et tamen
rationibus Hungariae, qua parte illae communi totius monarchiae bono non adversantur,
consulatur.
§ 12 Quod municipalis Hungariae constitutio ad totam monarchiam nihil attineat, et
142453. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
consistat, et tamen
rationibus Hungariae, qua parte illae communi totius monarchiae bono non adversantur,
consulatur.
§ 12 Quod municipalis Hungariae constitutio ad totam monarchiam nihil attineat, et
quomodo firmari possit?
1 Quoad 3-tium, seu ipsam regni constitutionem.
2 Haec jam nihil ad reliquas haereditarias provincias attinet.
3 Hungaria enim jam tum, dum cum illis in unum corpus coaluit,
142454. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
1 Quoad 3-tium, seu ipsam regni constitutionem.
2 Haec jam nihil ad reliquas haereditarias provincias attinet.
3 Hungaria enim jam tum, dum cum illis in unum corpus coaluit, distincta
administrationis forma gaudebat, et hujus conservationem jam per primitivum,
quod cum augusta Domo Austriaca inivit pactum, sibi reservavit.
4 Quidquid itaque ad eam seu explanandam seu firmandam status pertinere
arbitrantur, id velut internum juxta
142455. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
pertraxerat, imperator Iosephus II communionem ejus statibus
competere solenni suo decreto de 28. Ianuarii agnovit. 9 Interest itaque
populi, interest ipsius regis ut abusus hi sufferantur, quae tantisper obscura sunt,
explanentur, sicque perpetuus inter regem et populum diffidentiae fomes radicitus
evellatur.
Per fixum diaetae terminum.
10 a) Iam primum desciveramus a fundamentali de celebrandis omni triennio
comitiis regni instituto; compulsivum illud medium, ut rege
142456. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Tanto igitur tempore status extra exercitium potestatis legislativae positi
fuerunt, tanto tempore rex proprio omnia arbitrio agere potuit; quis jam controvertere potest
ut status periodicum comitiorum terminum efficaciter defigant et insufficiente veteri
compulsivo medio novum et efficacius constituant.
13 Brevem nimis comitiorum terminum defigere non puto reipublicae
interesse; nimis caro id veniret miserae plebi. 14 Frequenter nimis per varia
impedimenta terminus
142457. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
exercitium potestatis legislativae positi
fuerunt, tanto tempore rex proprio omnia arbitrio agere potuit; quis jam controvertere potest
ut status periodicum comitiorum terminum efficaciter defigant et insufficiente veteri
compulsivo medio novum et efficacius constituant.
13 Brevem nimis comitiorum terminum defigere non puto reipublicae
interesse; nimis caro id veniret miserae plebi. 14 Frequenter nimis per varia
impedimenta terminus hic evanescere sicque iterum in desuetudinem abire
142458. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Frequenter nimis per varia
impedimenta terminus hic evanescere sicque iterum in desuetudinem abire posset.
15 Ipsa interna comitatuum negotia, ipse iustitiae cursus frequenter nimis
interrumperetur. 16 Itaque ego triennii terminum retinendum et, ne hic
intermitti porro possit, decernendum existimo ut rex omni triennio pro 1-a Maii Pestinum
comitia indicat; si intermiserit, omnes jure suffragii gaudentes sub statuta jam legibus
poena pro eodem termino, et loco comparere teneantur. 17 Si tamen
142459. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
16 Itaque ego triennii terminum retinendum et, ne hic
intermitti porro possit, decernendum existimo ut rex omni triennio pro 1-a Maii Pestinum
comitia indicat; si intermiserit, omnes jure suffragii gaudentes sub statuta jam legibus
poena pro eodem termino, et loco comparere teneantur. 17 Si tamen
praesentanea interea etiam necessitas emergeret, diaetam medio etiam tempore cogere
possit.
Per ordinatam consultationum normam.
18 b) Ipsa diaetalium
142460. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
emergeret, diaetam medio etiam tempore cogere
possit.
Per ordinatam consultationum normam.
18 b) Ipsa diaetalium consultationum modalitas certe nec dignitati tam
illustris corporis neque compendio temporis et sumptuum, quos misera plebs supportat,
respondet. 19 Illa demum est vera libertas si singulo civi constet se nonnisi
iis parere legibus quos revera potior nationis pars pertulit. 20 Id in
moderna manipulatione constare non potest. 21 Multa
142461. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
puto.
Per decorum leges exponendi modum.
25 c) Ab ipsa jam leges cum dignitate perferendi modalitate
descivimus. 26 Adhuc sub Ferdinando I propositiones statuum et
responsa regis leguntur; postea gravaminum et
resolutionum nomenclatio, quae viam instantiae sapit, invaluit.
27 Legislativum corpus legislatorio stilo uti, et formalia tantum legis pro
impetranda sanctione
142462. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
25 c) Ab ipsa jam leges cum dignitate perferendi modalitate
descivimus. 26 Adhuc sub Ferdinando I propositiones statuum et
responsa regis leguntur; postea gravaminum et
resolutionum nomenclatio, quae viam instantiae sapit, invaluit.
27 Legislativum corpus legislatorio stilo uti, et formalia tantum legis pro
impetranda sanctione exponere decet.
Per regulationem regii
142463. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Adhuc sub Ferdinando I propositiones statuum et
responsa regis leguntur; postea gravaminum et
resolutionum nomenclatio, quae viam instantiae sapit, invaluit.
27 Legislativum corpus legislatorio stilo uti, et formalia tantum legis pro
impetranda sanctione exponere decet.
Per regulationem regii veto.
28 d) Si jus regis intercedendi illimitatum foret, saluberrimae quandoque
leges perferri non possent. 29
142464. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Per examen provisionalium ordinationem.
35 g) Vel triennio illo, quo a comitiis cessabitur, possunt se evolvere
objecta secus ad legislativam potestatem spectantia, quibus instantanee provideri salus rei
publicae exposcit. 36 Et hae provisionales ordinationes in
Anglia proclamationes compellantur. 37 Nisi hae pro
ratificatione ad proxima comitia referri debeant, princeps sub praesentaneae necessitatis
praetextu indirecte potiorem legislativae
142465. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
proxima comitia referri debeant, princeps sub praesentaneae necessitatis
praetextu indirecte potiorem legislativae potestatis partem ad se pertrahere
potest. 38 Decernendum itaque puto ut omnes provisionales ordinationes ad
proxima comitia referantur et, si minus utiles compertae fuerint, abrogentur,
si noxiae plane censebuntur, is, qui principi author fuit, ad reddendam in comitiis rationem
stringatur. 39 Arbitrium enim provisionalium legum debet principi relinqui,
secus
142466. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
augere, nec ullam systemalem regulationem in politicis,
iudicialibus, oeconomicis, ecclesiasticis, religionariis, litterariis, aut
commissariaticis facere possit.
41 h) Ne arbitrarium principis imperium vitare volendo nimiam et in
praepotentiam facile desituram potestatem primo regni magistratui largiamur, in eo certe a
veteribus institutis nobis recedendum puto ut palatinus simul politicam, simul militarem,
simul iudicialem habeat jurisdictionem. 42 Perlata est haec sanctio
142467. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
1i) Ne potestas executiva in legislativam serpere possit, juvabit fortasse
vigilantem regni senatum ita constituere ut relicta consilio locumtenentiali mandata, quae in
effectum legum emanabunt, exequendi potestate, illud per novam instructionem et formulam
iuramenti ad id obstringere ut sub gravi in proximis comitiis reddendae
rationis onere omne, de cujus legalitate vel dubium habet, mandatum vigilantis illius senatus
examini substernat. 2 Vigilans hic senatus e
142468. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Hic autem senatus sub gravi perinde responsionis
onere nullum illegale mandatum consilio locumtenentiali exsequendum admittere possit.
Quoad collationem officiorum.
4 k) Executiva praeter municipalium in comitatibus et civitatibus
magistratuum, palatini, et coronae conservatorum electionem relate ad bonorum, officiorum,
honorumque largitionem, vi ipsius constitutionis principi integra competit, et ut ultro
quoque eidem integra relinquatur, salus reipublicae exposcere videtur.
142469. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
onere nullum illegale mandatum consilio locumtenentiali exsequendum admittere possit.
Quoad collationem officiorum.
4 k) Executiva praeter municipalium in comitatibus et civitatibus
magistratuum, palatini, et coronae conservatorum electionem relate ad bonorum, officiorum,
honorumque largitionem, vi ipsius constitutionis principi integra competit, et ut ultro
quoque eidem integra relinquatur, salus reipublicae exposcere videtur. 5 Si
enim haec restringatur, aut omnia
142470. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
officiorum.
4 k) Executiva praeter municipalium in comitatibus et civitatibus
magistratuum, palatini, et coronae conservatorum electionem relate ad bonorum, officiorum,
honorumque largitionem, vi ipsius constitutionis principi integra competit, et ut ultro
quoque eidem integra relinquatur, salus reipublicae exposcere videtur. 5 Si
enim haec restringatur, aut omnia ad merum aliquod aristocraticum arbitrium recident et in
oppressivam, uti in Polonia, res desinet aristocratiam,
142471. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
officiorum,
honorumque largitionem, vi ipsius constitutionis principi integra competit, et ut ultro
quoque eidem integra relinquatur, salus reipublicae exposcere videtur. 5 Si
enim haec restringatur, aut omnia ad merum aliquod aristocraticum arbitrium recident et in
oppressivam, uti in Polonia, res desinet aristocratiam, aut
certe tot hac in re partium studia, tantae simultates, et tot factiones exardescent ut
internae eapropter nationis scissiones merito praemetui possint.
142472. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
exposcere videtur. 5 Si
enim haec restringatur, aut omnia ad merum aliquod aristocraticum arbitrium recident et in
oppressivam, uti in Polonia, res desinet aristocratiam, aut
certe tot hac in re partium studia, tantae simultates, et tot factiones exardescent ut
internae eapropter nationis scissiones merito praemetui possint.
Quoad collationem bonorum.
6 l) Verum cum defunctus imperator bona et officia exteris conferendo
potestate hac
142473. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
certe tot hac in re partium studia, tantae simultates, et tot factiones exardescent ut
internae eapropter nationis scissiones merito praemetui possint.
Quoad collationem bonorum.
6 l) Verum cum defunctus imperator bona et officia exteris conferendo
potestate hac abusus sit, justum est ut omnes ejusmodi collationes in irritum revocentur.
7 Quae enim in orbe natio est quae patria officia, patrios honores, patriaque
bona suis civibus ita non reservarit ut a lege hac nonnisi in
142474. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
hae donationes in lege specifice exprimantur, singuloque civi bona
haec a donatariis, depositis pecuniis, recipiendi facultas attribuatur; interea vero qua
ignobiles oneribus publicis subjiciantur. 9 Ita etiam cum in montanis,
salinariis, 30-libus et postalibus officiis tot exteri applicati esse
possint ut idonea nativa individua tanto numero nec adsint, sufficit si
dicasterium dirigens accuratam eorum conficiat consignationem, supplices nativorum bonorum
excutiat, et
142475. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
et postalibus officiis tot exteri applicati esse
possint ut idonea nativa individua tanto numero nec adsint, sufficit si
dicasterium dirigens accuratam eorum conficiat consignationem, supplices nativorum bonorum
excutiat, et ex his eos, quos idoneos censet, statim subsitui, reliqua vero officia, prout
vacaverint, nativis idoneis conferri procuret.
Quoad obligationem leges effectuandi.
10 m) Caeterum potestas executiva officio suo in eo
142476. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
sint perductae. 13 Sin minus, constituatur efficax pro natura
objecti, de quo agitur, medium ut lex talis usque futura comitia effectui mancipetur.
14 Si nec tunc effectuata sit, contributionis depensio usque ejus effectum
suspendatur. 15 Et haec quoad executivam.
§ 14 Quomodo quoad potestatem iudicialem?
1 n) Iam quoad iudicialem potestatem. 2 Basis
et fundamentum omnis tam politicae, quam civilis libertatis illud est ut nemo nisi
142477. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
contributionis depensio usque ejus effectum
suspendatur. 15 Et haec quoad executivam.
§ 14 Quomodo quoad potestatem iudicialem?
1 n) Iam quoad iudicialem potestatem. 2 Basis
et fundamentum omnis tam politicae, quam civilis libertatis illud est ut nemo nisi per
sententiam legitimi iudicis in persona, rebus, et honore suo detrimentum capere
possit. 3 Hoc est unicum proprietatis rerum et securitatis
142478. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Quomodo quoad potestatem iudicialem?
1 n) Iam quoad iudicialem potestatem. 2 Basis
et fundamentum omnis tam politicae, quam civilis libertatis illud est ut nemo nisi per
sententiam legitimi iudicis in persona, rebus, et honore suo detrimentum capere
possit. 3 Hoc est unicum proprietatis rerum et securitatis
personarum palladium. 4 Ad hanc consequendam parte ex una homines,
dum in societatem coirent, libertati suae
142479. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
2 Basis
et fundamentum omnis tam politicae, quam civilis libertatis illud est ut nemo nisi per
sententiam legitimi iudicis in persona, rebus, et honore suo detrimentum capere
possit. 3 Hoc est unicum proprietatis rerum et securitatis
personarum palladium. 4 Ad hanc consequendam parte ex una homines,
dum in societatem coirent, libertati suae naturali renuntiarunt;
parte vero ex alia haec securitas respectu totius societatis non
142480. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
libertati suae naturali renuntiarunt;
parte vero ex alia haec securitas respectu totius societatis non secus obtineri
potest quam si illi, qui leges infringunt, seu honoris, seu personae, seu rerum suarum
detrimento per disinteressatum et legale iudicium puniantur. 5 Verum nulla
forte lex est quae in ipsa etiam temperata gubernii forma frequentius infringatur.
6 Quare omnia eo studia convertere juvat ut lex haec sacra et illaesa
persistat.
142481. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
seu personae, seu rerum suarum
detrimento per disinteressatum et legale iudicium puniantur. 5 Verum nulla
forte lex est quae in ipsa etiam temperata gubernii forma frequentius infringatur.
6 Quare omnia eo studia convertere juvat ut lex haec sacra et illaesa
persistat.
Nequis erga occultas delationes vel per privatas resolutiones possit condemnari.
7 Itaque cum praetextu periculi, si id palam fiat, solent imperantes eos,
142482. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
vel per privatas resolutiones possit condemnari.
7 Itaque cum praetextu periculi, si id palam fiat, solent imperantes eos,
qui res novas moliri dicuntur, edito privatim mandato (Hand-Billiet) comprehendi, per
exoticum politiae tribunal examinari curare et saepe ad longos, nonnunquam perpetuos etiam
carceres clam condemnare, ut abusus hic diserta lege prohibeatur, suprema tam civilis quam
politicae libertatis ratio deposcit.
Ut nullum constitui possit iudicium extraordinarium, seu
142483. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
8 o) Iam vero nonnisi illud pro legitimo iudicio haberi
potest, quod potestas legislativa defixit. 9 Omnia itaque
delegata seu per executivam, seu per ipsam etiam legislativam potestatem iudicia
pro incompetentibus et illegitimis haberi debent. 10 Pertinet quidem ad
potestatem legislativam criminalia iudicia constituere, sed ea, quae defixit, non ad
singulares casus restricta, sed communia esse debent. 11 Posset enim ipsa
quandoque legislativa potestas ita in
142484. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
constituat. 12 Itaque decernendum puto ut nullum
unquam, etiam in casu seditionis aut criminis laesae majestatis, delegatum aut
extraordinarium iudicium constitui possit, sed omnia promiscue crimina per
ordinaria et legalia iudicia cognoscantur. 13
Leges nostrae sapienter huic rei jam providerunt, dum Tabulam Regiam comitiis continuo adesse
jusserunt, quo emergentes nefors inopinos casus continuo diiudicare possit.
14 Nec obstant imaginaria illa,
142485. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Nec obstant imaginaria illa, quae in casibus seditionum obtendi solent,
pericula. 15 Tantus enim jam est statarii militis numerus ut sub hoc fatiscat
potius respublica quam ut ullum a quocunque privato periculum subire possit.
16 Misterium et tenebrae semper fuerunt officinae iniquitatis;
publicitas vero et justitiae et libertatis mater est.
Ne iudicia illegalibus mandatis turbari possint.
17 p) Denique non sufficit habere iudicia ordinata,
142486. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
pericula. 15 Tantus enim jam est statarii militis numerus ut sub hoc fatiscat
potius respublica quam ut ullum a quocunque privato periculum subire possit.
16 Misterium et tenebrae semper fuerunt officinae iniquitatis;
publicitas vero et justitiae et libertatis mater est.
Ne iudicia illegalibus mandatis turbari possint.
17 p) Denique non sufficit habere iudicia ordinata, si eorum usus per
arbitraria mandata civibus impediri, aut supremi fori
142487. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
15 Tantus enim jam est statarii militis numerus ut sub hoc fatiscat
potius respublica quam ut ullum a quocunque privato periculum subire possit.
16 Misterium et tenebrae semper fuerunt officinae iniquitatis;
publicitas vero et justitiae et libertatis mater est.
Ne iudicia illegalibus mandatis turbari possint.
17 p) Denique non sufficit habere iudicia ordinata, si eorum usus per
arbitraria mandata civibus impediri, aut supremi fori sententiam potestas
142488. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
22> Quare? quia diserta de eo lex non exstabat. <23 Interest
itaque omnibus his providere, interest iudicibus plenam mandata, quae sibi illegalia
videbuntur, seponendi libertatem restituere. 24 Interest viam juris etiam
quoad bona Banatica, et in Croaticis confiniis sita, aperire.
Ne rex sententiam supremi fori possit alterare.
25 Interest denique sententias supremi fori alterandi facultatem potestati
executivae diserta lege adimere.
142489. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Ne rex sententiam supremi fori possit alterare.
25 Interest denique sententias supremi fori alterandi facultatem potestati
executivae diserta lege adimere.
§ 15 Quod omnia haec non mutent, sed tantum explanent et firment veterem constitutionem.
1 Superest ut ostendamus quod omnia, quae hactenus proposuimus, non novam
inducant constitutionem, sed veterem tantum aut explanent, aut obfirment.
2 a) Fixus diaetae terminus non leve est constitutionis
142490. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
quae hactenus proposuimus, non novam
inducant constitutionem, sed veterem tantum aut explanent, aut obfirment.
2 a) Fixus diaetae terminus non leve est constitutionis munimentum.
3 Antea rege comitia cogere non volente palatino, iudici curiae, et tavernico
eadem convocandi provincia delata fuit. 4 Si nunc statuatur ut status sine
regalibus comparere debeant, hoc non est constitutionem mutare, sed illam moribus praesentis
saeculi accomodare.
5 b) Ne illimitatum regis
142491. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
praesentis
saeculi accomodare.
5 b) Ne illimitatum regis jus intercedendi status a communione
legislativae potestatis simpliciter excludat, pertinet etiam ad praesidia constitutionis
eidem certos limites statuere. 6 Sed et hoc non mutat, sed tantum explicat
constitutionem.
7 c) Ita etiam ut omnes, quas intermedio inter diaetam tempore rex edidit,
provisionales constitutiones in proximis comitiis debeant discuti,
142492. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
executiva non effectuando leges communionem, qua status
gaudent, potestatis legislativae indirecte infringere possit, id natura subsistentis jam
constitutionis secum ferebat. 11 Itaque ut cum initio omnis diaetae
disquiratur quae leges non sint effectuatae et, si post bina comitia adhuc ineffectuatae
maneant, ut depensio contributionis suspendatur, ad effectum tantum pertinet prioris
constitutionis.
12 f) Ut ab administris proventuum publicae rationes in comitiis exigi
possint, non mutat formam prioris
142493. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
fidem juramento voveat, in ipsa potestatis
legislativae communione radicatur. 14 Cum enim militia praecipuum sit
securitatis non tantum extrinsecae, sed etiam intrinsecae
instrumentum, justum certe est ut hac parte non tantum una, sed et altera legislativi
corporis pars tranquillisetur.
15 h) Ut autem status militaris jurisdictio unice ad militaria
restringatur, id enim vero non tantum Hungariae, sed et totius monarchiae salus exposcit.
16 Secus serius certe aut citius
142494. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
instrumentum, justum certe est ut hac parte non tantum una, sed et altera legislativi
corporis pars tranquillisetur.
15 h) Ut autem status militaris jurisdictio unice ad militaria
restringatur, id enim vero non tantum Hungariae, sed et totius monarchiae salus exposcit.
16 Secus serius certe aut citius imperium in militarem degenerabit
democratiam.
17 i) De iis, qui aut castra regni turpiter dediderunt, aut aerarium
depeculati sunt, puniendis in diaeta saepius actum
142495. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
monarchiae salus exposcit.
16 Secus serius certe aut citius imperium in militarem degenerabit
democratiam.
17 i) De iis, qui aut castra regni turpiter dediderunt, aut aerarium
depeculati sunt, puniendis in diaeta saepius actum fuisse et harum acta, et historia
testatur. 18 De iis vero plectendis, qui regem ad infringendas regni
libertates inducunt, positiva lex exstat. 19 Nihil itaque novi est
constitutionem per ministrorum responsabilitatem firmare.
142496. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
salus exposcit.
16 Secus serius certe aut citius imperium in militarem degenerabit
democratiam.
17 i) De iis, qui aut castra regni turpiter dediderunt, aut aerarium
depeculati sunt, puniendis in diaeta saepius actum fuisse et harum acta, et historia
testatur. 18 De iis vero plectendis, qui regem ad infringendas regni
libertates inducunt, positiva lex exstat. 19 Nihil itaque novi est
constitutionem per ministrorum responsabilitatem firmare.
20 k)
142497. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
sunt, adeoque tempus est
ut semel reali effectui mancipentur; imo ad firmandam magis constitutionem
nostram haec adhuc partim perferenda, partim explananda puto. Nempe:
21 l) Necessitas inauguralis diplomatis, iuramenti, et coronationis puncto
5 et Carolini et Theresiani diplomatis non obscure quidem stabilitur, idque non alia profecto
de causa, quam, quod juxta titulum 14, paragraphum 2, rex non coronatus nullum regiae
potestatis actum legitime exercere possit. 22 Cum tamen id
142498. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
ut semel reali effectui mancipentur; imo ad firmandam magis constitutionem
nostram haec adhuc partim perferenda, partim explananda puto. Nempe:
21 l) Necessitas inauguralis diplomatis, iuramenti, et coronationis puncto
5 et Carolini et Theresiani diplomatis non obscure quidem stabilitur, idque non alia profecto
de causa, quam, quod juxta titulum 14, paragraphum 2, rex non coronatus nullum regiae
potestatis actum legitime exercere possit. 22 Cum tamen id variis
cavillationibus
142499. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
reali effectui mancipentur; imo ad firmandam magis constitutionem
nostram haec adhuc partim perferenda, partim explananda puto. Nempe:
21 l) Necessitas inauguralis diplomatis, iuramenti, et coronationis puncto
5 et Carolini et Theresiani diplomatis non obscure quidem stabilitur, idque non alia profecto
de causa, quam, quod juxta titulum 14, paragraphum 2, rex non coronatus nullum regiae
potestatis actum legitime exercere possit. 22 Cum tamen id variis
cavillationibus ansam dederit,
142500. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
fere leges innuunt. 26 Ne id etiam alicui
imposterum dubio locum relinquere possit, id quoque clare censeo exprimendum.
27 o) Ut in dicasteriis omnia publice agantur, nihil eorum, quae ad ejus
agenda pertinent, nisi ejus nomine expediatur, et natura rei et ipsa eorum instructio
deposcit. 28 Quid itaque vetat illum praesidialis misterii abusum, qui in
ipsam sensim constitutionem agere potest, diserte abrogare?
29 p) Liberi populi libera constitutio publicitatem suapte
142501. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
innuunt. 26 Ne id etiam alicui
imposterum dubio locum relinquere possit, id quoque clare censeo exprimendum.
27 o) Ut in dicasteriis omnia publice agantur, nihil eorum, quae ad ejus
agenda pertinent, nisi ejus nomine expediatur, et natura rei et ipsa eorum instructio
deposcit. 28 Quid itaque vetat illum praesidialis misterii abusum, qui in
ipsam sensim constitutionem agere potest, diserte abrogare?
29 p) Liberi populi libera constitutio publicitatem suapte
exigit:
142502. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
eorum libertatem gradus aliquis sensim parari non posset?
§ 16. Principia per quae contrariantes sententiae conciliari possunt.
1 Verum opponet mihi aliquis illa puncti 5 Carolini et Theresiani
diplomatis verba praemittendam habebunt praesentis diplomatis
acceptationem, indeque arguet reges nullas, quam quae his diplomatibus continentur,
conditiones acceptare teneri. 2 Ego vero eidem reddam eorundem diplomatum
142503. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
indeque arguet reges nullas, quam quae his diplomatibus continentur,
conditiones acceptare teneri. 2 Ego vero eidem reddam eorundem diplomatum
puncti 1 verba illa: libertates (...) iura hactenus confirmatas, in futurumque
concedendas, et per Nos conservandas (...) observabimus. 3 Opponam
etiam illi verba Carolini diplomatis §1 salvis, quae per ultimam diaetam, et diploma
suum mutata, aut in meliorem formam redacta fuerunt, indeque arguam quod, cum status
non tantum
142504. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
eorundem diplomatum
puncti 1 verba illa: libertates (...) iura hactenus confirmatas, in futurumque
concedendas, et per Nos conservandas (...) observabimus. 3 Opponam
etiam illi verba Carolini diplomatis §1 salvis, quae per ultimam diaetam, et diploma
suum mutata, aut in meliorem formam redacta fuerunt, indeque arguam quod, cum status
non tantum praehabitas, sed et novas cum consensu principis stabilire sibi possint
libertates, quanto magis ergo jam subsistentem constitutionem seu explanare, seu novis
142505. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
conservandas (...) observabimus. 3 Opponam
etiam illi verba Carolini diplomatis §1 salvis, quae per ultimam diaetam, et diploma
suum mutata, aut in meliorem formam redacta fuerunt, indeque arguam quod, cum status
non tantum praehabitas, sed et novas cum consensu principis stabilire sibi possint
libertates, quanto magis ergo jam subsistentem constitutionem seu explanare, seu novis
tantum, ut superius ostensum est, praesidiis fulcire possunt?
4 Largiantur mihi tantum unarum partium
142506. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
novis
tantum, ut superius ostensum est, praesidiis fulcire possunt?
4 Largiantur mihi tantum unarum partium homines principium
illud quod in obversum pragmatici articuli 2:1723 § 7. juxta stabilitum in aliis quoque
suis regnis et provinciis haereditariis primogeniturae ordinem indivisibiliter, ac
inseparabiliter invicem, ac insimul una cum Regno Hungariae, et partibus adnexis
haereditarie possidendis, i.e. juxta sanctionem pragmaticam, quod, inquam, in
obversum hujus articuli nihil
142507. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
partium homines principium
illud quod in obversum pragmatici articuli 2:1723 § 7. juxta stabilitum in aliis quoque
suis regnis et provinciis haereditariis primogeniturae ordinem indivisibiliter, ac
inseparabiliter invicem, ac insimul una cum Regno Hungariae, et partibus adnexis
haereditarie possidendis, i.e. juxta sanctionem pragmaticam, quod, inquam, in
obversum hujus articuli nihil ejusmodi stabiliri possit quod huic unioni et totius in
concreto monarchiae utilitati officere possit. 5 Largiantur vicissim
142508. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
ordinem indivisibiliter, ac
inseparabiliter invicem, ac insimul una cum Regno Hungariae, et partibus adnexis
haereditarie possidendis, i.e. juxta sanctionem pragmaticam, quod, inquam, in
obversum hujus articuli nihil ejusmodi stabiliri possit quod huic unioni et totius in
concreto monarchiae utilitati officere possit. 5 Largiantur vicissim
aliarum partium homines principium illud quod constitutionem, leges, et
libertates, juxta provocata paulo ante Carolini diplomatis verba, explicare, aut in meliorem
142509. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
quod, inquam, in
obversum hujus articuli nihil ejusmodi stabiliri possit quod huic unioni et totius in
concreto monarchiae utilitati officere possit. 5 Largiantur vicissim
aliarum partium homines principium illud quod constitutionem, leges, et
libertates, juxta provocata paulo ante Carolini diplomatis verba, explicare, aut in meliorem
formam redigere integrum sit, et habent paratam in iis, qua proposuimus, et diplomatis, et
articulorum ante coronationem materiam, quae si bona ab utrinque fide concertentur,
142510. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
utilitati officere possit. 5 Largiantur vicissim
aliarum partium homines principium illud quod constitutionem, leges, et
libertates, juxta provocata paulo ante Carolini diplomatis verba, explicare, aut in meliorem
formam redigere integrum sit, et habent paratam in iis, qua proposuimus, et diplomatis, et
articulorum ante coronationem materiam, quae si bona ab utrinque fide concertentur, poterit
certe tale prodire resultatum quo et diffidentia imposterum omnis inter regem et status
penitus sufferatur, et nos
142511. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Largiantur vicissim
aliarum partium homines principium illud quod constitutionem, leges, et
libertates, juxta provocata paulo ante Carolini diplomatis verba, explicare, aut in meliorem
formam redigere integrum sit, et habent paratam in iis, qua proposuimus, et diplomatis, et
articulorum ante coronationem materiam, quae si bona ab utrinque fide concertentur, poterit
certe tale prodire resultatum quo et diffidentia imposterum omnis inter regem et status
penitus sufferatur, et nos exspectationem, quam intenta in res nostras Europa
142512. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
aliarum partium homines principium illud quod constitutionem, leges, et
libertates, juxta provocata paulo ante Carolini diplomatis verba, explicare, aut in meliorem
formam redigere integrum sit, et habent paratam in iis, qua proposuimus, et diplomatis, et
articulorum ante coronationem materiam, quae si bona ab utrinque fide concertentur, poterit
certe tale prodire resultatum quo et diffidentia imposterum omnis inter regem et status
penitus sufferatur, et nos exspectationem, quam intenta in res nostras Europa concepit,
142513. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Carolini diplomatis verba, explicare, aut in meliorem
formam redigere integrum sit, et habent paratam in iis, qua proposuimus, et diplomatis, et
articulorum ante coronationem materiam, quae si bona ab utrinque fide concertentur, poterit
certe tale prodire resultatum quo et diffidentia imposterum omnis inter regem et status
penitus sufferatur, et nos exspectationem, quam intenta in res nostras Europa concepit, plane
expleamus.
Apposuit Nicolaus Skerlecz de Lomnicza, tabulae regiae olim vicepraeses, occasione
comitiorum
142514. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
in meliorem
formam redigere integrum sit, et habent paratam in iis, qua proposuimus, et diplomatis, et
articulorum ante coronationem materiam, quae si bona ab utrinque fide concertentur, poterit
certe tale prodire resultatum quo et diffidentia imposterum omnis inter regem et status
penitus sufferatur, et nos exspectationem, quam intenta in res nostras Europa concepit, plane
expleamus.
Apposuit Nicolaus Skerlecz de Lomnicza, tabulae regiae olim vicepraeses, occasione
comitiorum anni 1790.
142515. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
integrum sit, et habent paratam in iis, qua proposuimus, et diplomatis, et
articulorum ante coronationem materiam, quae si bona ab utrinque fide concertentur, poterit
certe tale prodire resultatum quo et diffidentia imposterum omnis inter regem et status
penitus sufferatur, et nos exspectationem, quam intenta in res nostras Europa concepit, plane
expleamus.
Apposuit Nicolaus Skerlecz de Lomnicza, tabulae regiae olim vicepraeses, occasione
comitiorum anni 1790.
Bibliographia locorum inventorum
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1790], Operum omnium tomus III, versio electronica (), Verborum 71764, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skrl3].
More search results (batches of 100) First 1400 1401 1402 1403 1404 1405 1406 1407 1408 1409 1410 1411 1412 1413 1414 1415 1416 1417 1418 1419 1420 Last
Retrieve all occurrences (This may take some time to download) Click here for a KWIC Report
|