Your search found 6952 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 6273-6363:

non callent, tum, cum pro se ipsos perorant, quocunque idiomate conscriptos libellos exhibere. 3. 1 Quodsi Suam Regiam Maiestatem extra Regni gremium residere oportet: tum regius princeps, successor regis, qua dux Hungariae, in locum Suae Maiestatis, lege id alioquin exigente, Budae resideat: ibidemque fungatur plenipotentiati regis ministri et velut principalis commissarii munere.

17. 1 Iidem hi comitatuum senatus, ut illi in civitatibus liberis regiisque constitui soliti sub nomine sedium iudiciariarum diebus aliis etiam pro iudiciis considebunt iudicabuntque causas qua fora p rimae instantiae quorumcunque incattorum sub suam iurisdictionem pertinentium indiscriminatim de substrato quo- et quantocunque. 2 Ab his foris appellatae causae pro revisione transmittentur ad Tabulas Regias,

Thesaurum Regni Regium Camerae Regiae administrent, camerarum itaque Aulicae Budae considentis, et caeterarum in districtibus et montanis existentium praesides, consiliarios, caeterosque officiales omnes Sua Regia Maiestas, ea plane, qua in Tabulis Regiis ratione ex Statibus omnium Ordinum constituat. 2 Camerae Regiae omnes, ac per consequens etiam montanisticae, Camerae Regiae Aulicae Budensi subordinabuntur; haec vero protocolla sua Excelso Regni Senatui exhibere

iustis de causis suapte necessario copuletur; alioquin ad insignes dignitates non nisi quibus et merita in patriam sunt, promoventur. 21. 1 Transylvania, Gallicia, Lodomeria etc. ea qua Croatiae, Sclavoniae etc. Regna ratione Hungariae Matri incorporentur, interesse horum Regnorum illi Regni Hungariae commune efficiatur, eorumque Regnorum voyvodae et bani per respectiva Regna ita, ut apud Hungaros palatinus, constituantur.

nova iterum et tertia hominum conditio in Hungaria enata est, qui liberi erant ab omni potestate dominica, et tamen iure civitatis non gaudebant. 4 Haec hominum conditio iam hospitum, iam liberorum hominum compellatione, qua antea sola nationis Hungaricae individua gaudebant, designari coepit. 5 Ut se ab his distingvant, Hungari videntur tum primum militis compellationem adoptasse. 6 Sola enim haec nomenclatio in legibus S. Stephani libro 1.

§ 12 De variis, quae olim vigebant, plebis conditionibus. 1 Detecta hac ratione plebeios ad statum privilegiatum provehendi origine, superest ut ipsam actum hunc perficiendi formam, seu modum, qualis, qua periodo viguerit, uberius discutiamus; ut id planius intelligatur, iuvat diversas, quas Hungaria antiquitus habuit, hominum conditiones, de quibus alibi ex instituto egimus, hic compendio tantum recensere. 2 Praeter servos

postea etiam clerus et optimates habuere. 1 Haec conditionum varietas in regiis terris primum enata fuisse videtur. 2 Postquam reges episcopatus et monasteria fundare coepissent, mancam credebant futuram donationem, nisi illa omni ferme, qua ipsi utebantur, conditionariorum specie dotent. 3 Et ideo aliquam iobagionum etiam castri speciem illis conferebant, nimirum qui armis tantum episcopatui aut monasterio servire debuerunt, et postea iam praediales

4 Quod cum filii iobaginum de Thurucz, inter quos quatuor filii Uzda: *** 22.4 *** desunt nomina filiorum in MS-to a nobis humiliter petierunt ut terram, in qua ipsi ab antiquo residebant, eisdem conferre liberaliter dignaremur. 5 Cum rex Uzdam, cui ante decennium terram Vendeghi contulerat, inter iobagiones castri de Thurucz numeret, satis apparet quod ille iam per primam collationem ad hanc

de Thurucz numeret, satis apparet quod ille iam per primam collationem ad hanc conditionem evectus fuerit, hic autem prior illa collatio tantum confirmetur. 6 Idem recitat ibidem pag. 83 rubricam alterius eiusdem regis de 1298. litterae, qua Benedicto et Petro, filiis Chepani lapicidae, terram Souchauch, ad quatuor aratra, sub libertate filiorum iobagionum de Thuruch contulit. 7 Denique exstat in collectione Hevenessiana diploma Caroli I de 1311, quo filios Bud de Terse a pristina

Belae IV de 1236. elici posse, quod inter Hevenessiana extat; obtulerint nobis (dicitur illic) litteras Stephani Regis condam praedecessoris nostri filii Geysae II, in quibus habebatur quod proavis ipsorum de Bohemia venientibus in Hungariam terram, in qua fuerant hospitati, dictus Rex Stephanus eisdem liberaliter contulisset, ut in quaecunque libertate vellent, super eadem possent permanere. 3 Oblatores itaque praedictarum litterarum a nobis petierunt obnixe quod ipsos libertate

nobilitandi, qui in Hungaria olim viguit, planius intelligatur, e re futurum existimatur diplomata, quae de hoc argumento hactenus detegere potui, recitare; si haec eodem tenore emanassent, uno prolato sat erat conditionem impetratoris, in qua antea versabatur, exprimere, et datum singuli diplomatis indicare. 2 Nunc cum singulum ferme diploma diversi tenoris clausulas contineat, interest ut substantiales singuli clausulae proferantur. 3 Protulit Kollár toties citato opere pag. 84

terrae Nyas vocatae, a iugo servitutis custodiae sylvarum suarum de Nyas excipiendo, in numerum et coetum nobilium Regni nostri duximus aggregandos ita, ut de caetero iidem Sepes, et Simon, et eorum heredes, heredumque successores ista gauderent, et fruerentur libertate qua caeteri Regni nostri nobiles gauderent sub vexillo nostro regio militantes. 2 In vocula suarum error cubat, et scribi debebat: nostrarum; nemo enim se per privilegium

agebantur, explorare et haec praefecto suo, qui iam comes, iam capitaneus speculatorum scribitur, referre, per hunc deinde regi significanda. 3 E conditione hac ad statum nobilium elevationis exemplum continet diploma Stephani V qua adhuc iunioris regis de 1269. cuius perigraphen tantum mihi amicus comunicavit, quae sic sonat: Stephanus Rex Nicolaum et Miczeh de numero populorum speculatorum transfert in coetum nobilium. 4 Verum exstat inter Hevenessiana diplomata

Bogdán, Kissid, et per eos filios filiorum suorum, cum terris eorum hereditariis, et constituimus inter nobiles et fideles servientes Regni nostri... nullus deinceps eosdem et filios filiorum suorum praesumat udvornici nomine nominare, quatenus ea libertate gaudeant, qua fideles milites et nobiles Regni nostri in nullo alio servitio servire tenentur, nisi in nostro exercitu generali sub vexillo regio militantes. 3 Complura sunt quae in hoc diplomate observari merentur; primum quod iam Bela IV

pristina conditione sua eximendo in numerum... nobilium Regni nostri, simul cum vineis suis, quas habet in promontorio Barach, duximus aggregandum, volentes ut tam idem Iacobus, quam ipsius heredes heredumque suorum successores illa eademque per omnia gaudeant libertate, qua alii veri puri et naturaliter nobiles Regni nostri gratulantur sub vexillo regio militantes. 13 Peculiare est in hoc diplomate quod eius impetrator nullam terram, sed tantum vineam in promontorio Barach

exemplum. 1 Protulit Kollár in laudato opere pag. 88 diploma Belae IV de 1266. quod sequentes clausulas habet: Quosdam Simarth... qui de altioribus iobagionibus castri Bolunduch oriundi fuerant... de iobagionatu et conditione castri praedicti, qua eidem adstricti tenebantur, eximentes ad libertatem et numerum servientium nostrorum regalium, una cum terris eorum, quas habent, hereditariis duximus transferendos, ita quod de caetero tam ipsi, quam eorum heredes, heredumque successores inter aulicos

37.4 officialibus sic oriundi, exprimere. § 38 Tertium exemplum. 1 Habeo diploma Stephani V qua iunioris regis de 1269. ex authographo descriptum quod ita habet: attendentes servitia Clementis et Martini, servientium Aegidii magistri dapiferorum nostrorum... iobagiones castri Bachiensis... ipsos et ipsorum heredes, heredumque successores a iobagionatu

sed a certo domum numero ad exercitum regium comparere debuerint; secus enim nemo eorum privato alicui servire potuisset. § 39 Quartum exemplum. 1 Aliud eiusdem Stephani V adhuc qua iunioris regis diploma de 1268. Kollár ibidem recitat hunc in modum: Marcellum... et per ipsum suos fratres... iobagiones Castriferrei... et per ipsos suos liberos ac universos posteros... a iobagionatu castri praedicti... eximentes in numerum servientium

39.2 collatae fuerant postea additum in MS-to eximebantur. 3 Hic iam rex etiam alias quomodocunque per impetratores acquisitas eximit. 4 Exstat in collect. Hevenessiana tertium eiusdem regis qua iam toti Hungariae imperantis diploma de 1271. sequenti tenore: Quod cum Simon, et Amanus, filii comitis Dominici de Bilye, qui de iobagionibus castri Zaladiensis originem duxerunt... eosdem de eodem iobagionatu castri eximentes in numerum servientium regalium et

terram Klokoche perpetua donavimus libertate... 7 Itaque de caetero ad iam dictum castrum nullum habeant respectum. 8 Cum castrum Goricza et pertinentem ad illud terram Klokoch, in qua postea familia comitum Voykfy arcem nunc a Turcis possessam aedificaverat, in Croatia profunde situari, S. Stephanum autem regnum suum eo non extendisse constet, ipse ego apocryhum pronunciarem hoc instrumentum nisi mihi exploratum foret quod

habebatur quod nobilibus, qui ex ipsa status sui praerogativa oneribus his subici non poterant, conferri non possint. 26 Causa instituti huius fuit ut praeter nobiles exstet alia etiam e conditionariis castrorum horum conflanda militia, qua reges tam domesticis, quam exteris hostibus tanto facilius resistere possint. 27 Institutum hoc saeculo X et XI religiose observatum fuisse videtur, cum nullum hactenus collatae alicui nobili terrae castri exemplum productum sit. 28

viri Mark... et comitis Michaelis fratris eiusdem, et quod sylvam densam et inhabitabilem debeat excultivare iuxta tenorem privilegii nostri iisdem antea concessi hanc gratiam duximus faciendam quod eadem libertate, qua universi nostri nobiles gaudent... ipsi gaudeant. 3 Praeterea si iuxta Regnum Hungariae nos exercituare contingeret, ex tunc ad ipsum generalem exercitum nostrum unum armatum nobiscum mittere teneantur; addidimus etiam, quod comes vel

e converso ex exteris, qui immigrarunt, optimatibus complures amplis terris adeoque Hungarica etiam nobilitate donatos fuisse constat. 14 Nolim tamen infitiare quod exter etiam plebeius, si copiosas aut attulit, aut sibi subinde comparavit pecunias, eadem arte, qua Ruthenum illum usum fuisse vidimus, terram etiam iure nobilitari impetrare potuerit. 15 Atque ita apparet 4-o: Quod nunc inter veterem et modernam per donationem nobilitandi formam discrimen tantum in eo versetur quod olim in ipsa terrae

principem ignobili facta collatio nobilitet, id in donatione non exprimatur, sed suapte subintelligi supponatur; cuius usus ratio ut intelligatur, meminisse oportet quod olim omnis terra Hungarica pro libera fuerit reputata, usum vero eius conditio, sub qua illam rex contulit, determinaverit; veteres enim reges eandem terram, quam prior possessor sub conditionalia servitute tenuerat, alteri, ut supra vidimus, iure nobilitari conferebant, et vicissim, et ideo quod provocatum paulo ante principium

eotum locum non obtinuerit; nunc vero adoptato principio illo haec de donatorii nobilitatione clausula superflua effecta sit. 17 Porro quod propter eundem terras iam nobilitari iure, iam sub conditionaria servitute conferendi usum conditio, sub qua terra conferebatur, in donatione diserte exprimi, quod si autem terra antea sub conditionaria servitute possessa iure nobilitari conferebatur, eius a prioribus oneribus exemptio diserte indicari debuerit. 18 Nunc invecto inter terras

protulimus, diplomatibus, clausula de exemptione terrae tantum in quatuor desideretur, impetrator primi e provocatis diplomatibus fuerit suburbanus, id est castrensis, reliqui vero iobagiones castri, malim ego existimare quod clausula haec, vel qua suapte subintelligi credita ultro exmissa sit, vel vero quod compilatoris aut describentis oscitantia emanserit; omnes enim hos qua conditionarios terras eo nomine jam antea possidere debuisse supra ostendimus; jam vero nisi hae terrae a prioribus oneribus exemptae

fuerit suburbanus, id est castrensis, reliqui vero iobagiones castri, malim ego existimare quod clausula haec, vel qua suapte subintelligi credita ultro exmissa sit, vel vero quod compilatoris aut describentis oscitantia emanserit; omnes enim hos qua conditionarios terras eo nomine jam antea possidere debuisse supra ostendimus; jam vero nisi hae terrae a prioribus oneribus exemptae fuissent, impetratores diplomatum horum aut hoc porro etiam jam qua nobiles sustinere, aut terram dimittere debuissent.

quod compilatoris aut describentis oscitantia emanserit; omnes enim hos qua conditionarios terras eo nomine jam antea possidere debuisse supra ostendimus; jam vero nisi hae terrae a prioribus oneribus exemptae fuissent, impetratores diplomatum horum aut hoc porro etiam jam qua nobiles sustinere, aut terram dimittere debuissent. 5 Posterius inde mihi minus credibile videtur quia aevo illo conditionarii plerique omnes unice e fructibus terrae suae vitam sustentabant; proinde vix aliquis eorum nobilitatem tanto pretio sibi

non ita pronum est expedire. 3 Liber tamen vadum hoc quoad diplomatum, quae hactenus nancisci potui, fide licet pertentare. 4 Provocat Kerchelich in Hist. Eccl. Zag. pag. 326 privilegium Belae IV de 1225, cujus copiam possideo et qua omnes, qui eotum in campo Turopolya degebant, iobagiones castri Zagrabiensis nobilitat cum hac clausula: eorumque juxta lineam cognationis descendentes ab obligatione servitutis castri eximimus et libertati inferioris officii de honesta societate servientium

(Ruiche) tamquam veros et naturales servientes nostros Regales duximus eximendos. 2 Vidimus etiam § 34 quod idem Ladislaus in provocato illic de 1281. diplomate hac utatur clausula: illa gaudeant libertate, qua alii veri, puri et naturaliter Nobiles gratulantur. 3 Vidimus denique § 35 quod Andreas III in recitato illic de 1299. diplomate eandem ferme clausulam adhibeat, dum dicit volentes ut illa gaudeant libertate eoque

De naturalibus iobbagyionibus ecclesiae Albensis id ipse Bela in laudato supra diplomate diserte definivit dum ait statuentes quod omnes illi, qui usque ad praesens tempus... nomine iobbagyionum permanserunt, eadem gaudeant per omnia libertate, qua iidem primi, veri et naturales iobbagyiones... perfruuntur. 11 Itaque sicut naturaliter nobilis compellatio eandem cum nomenclatione naturalis iobbagyionis castri vel ecclesiae originem habet, ita naturaliter

libertate conciliari possit, plerisque eotum paradoxum videbatur donec divisis provide summi imperii partibus inductoque fixo inter eos, qui singulam earum exercent, aequilibrio, attonita agnoscere debuit Europa quod una illa sit stabilis vereque libera gubernii forma in qua monarchia, aristocratia et democratia rite temperatur. § 3 Organisatio potestatis legislativae. 1 Itaque Angli cum penes securitatem personae proprietatisque veram

adversantur commodis, saepe non secus observare velint quam si majori vi ad id adigantur. 2 Itaque sicut legislativa, ita etiam executiva potestate omnis respublica opus habet. 3 Ut autem haec officio suo rite defungi possit, major ipsi, quam qua non ditissimus tantum quisque, sed ne plures quidem in unum consentientes et legibus refractarii cives pollere possunt, potentia attribui debet. 4 Si haec conflato e pluribus corpori deferatur, actio ejus utique lentior plerumque esse solet ac reipublicae

possit. Executiva ferme tota eidem competit. 17 c) Executiva vero potestas tota prorsus eidem concredita est. 18 Viderunt nempe Angli quod nisi leges exsequendi ipsi illi, cui splendor summae, qua ipsum natio exornavit, dignitatis jam magnam suapte conciliat authoritatem, cujusve manibus arma etiam et vires nationis crediderunt, deferatur, res proxime ad anarchiam sit delapsura. 19 Et ideo cum magistratus tam civiles, quam iudiciales, uti et praefectos

omnes etiam extrinseci honoris titulos concedendi, utpote ex inferiori ad superiorem civium classem provehendi et stabilitorum equestrium ordinum insigniis exornandi facultatem regibus concesserunt. 21 Porro ipsius etiam publici aerarii administrationem, qua sub paucorum inspectione utique melius proficit quam si a numeroso corpore exerceatur, principi sub conditione, uti jam diximus, exigendae ab administris, quoties nationi visum fuerit, rationis crediderunt. 22 Et hae sunt illae potestatis executivae, id

canales efficiunt, per quos potestas executiva munus suum exercet, notas reddere, sed ut et eaedem per omnes rite observentur, intendere, refractarios vero ad earum observationem concreditae sibi potestatis vi compellere. 25 Alterum ejusdem officium est ut, qua parte leges ipsam potestatem executivam concernunt, haec easdem perinde debeat observare. 26 Utroque hoc officio Angli reges suos jam tunc, cum regiam capessit dignitatem, solenni, quod eotum nuncupare debet, sacramento obstringunt.

et per illam primitivum pactum explanari solet. 20 Ut tamen variae sunt rerum humanarum vicissitudines, quandoque non tantum constitutionem, sed ipsum etiam primitivum pactum Tonans eventuum evertit. 21 Gubernii forma modum illum, qua singula summi imperii pars per eos, quibus concredita est, exercetur, significat. 22 Ita in Hungaria regius ille senatus, qui lateri regis adhaerebat, illa regni in comitatus divisio, illi parochiani, seu comitatenses magistratus, per quos rex executivam suam

quibus concredita est, exercetur, significat. 22 Ita in Hungaria regius ille senatus, qui lateri regis adhaerebat, illa regni in comitatus divisio, illi parochiani, seu comitatenses magistratus, per quos rex executivam suam exercebat potestatem; forma comitiorum, qua leges perferebantur, instituta iudicum megalium, bilochorum, palatini et iudicis curiae, quorum ope iudicia peragebantur; norma illa, qua miles defensando regno cogebatur, percipiendorumque publicorum proventuum ratio, ad formam gubernii referuntur. 23

comitatus divisio, illi parochiani, seu comitatenses magistratus, per quos rex executivam suam exercebat potestatem; forma comitiorum, qua leges perferebantur, instituta iudicum megalium, bilochorum, palatini et iudicis curiae, quorum ope iudicia peragebantur; norma illa, qua miles defensando regno cogebatur, percipiendorumque publicorum proventuum ratio, ad formam gubernii referuntur. 23 Itaque hanc a constitutione tamquam modum a re ipsa discerni, Hungariam et primitivum et quidem explicitum pactum, et propriam, sub Andrea

animadvertemus, et videbunt quod adhuc 1439. is quandoque in Hungaria legislationis usus viguerit ut status sponte congregati leges conceperint et eas regi praesentaverint, hi vero illas in formam diplomatis redactas, prout sibi oblatae fuerunt, eadem felicitate ediderint, qua eas postea infringere solebant. § 17 Et haec non tum primum stabilita, sed tantum renovata fuit. 1 Ac haec quidem prima est, quam in scriptum redactam tenemus, regni constitutio. 2 Cum tamen Andreas II se

Andreas partitionem hanc excedere. 7 Vide in Vestigiis Diaetarum ad hunc articulum notam (c) pag. 120. § 19 Sub Bela IV eadem conservatur. 1 Quod Bela IV decretum Andreae de 1222. adhuc qua junior rex confirmaverit, constat. 2 Quod inaugurale insuper occasione coronationis sacramentum dixerit, admodum probabile est. 3 Attamen quod eadem occasione inaugurale etiam ediderit diploma, non constat. 4 Decretum certe Andreae II

artibus in suam sententiam pertrahere, sicque determinationes comitiorum pro arbitrio moderari. 10 Et tunc aristocratia iterum in oligarchiam inclinavit. 11 Si contra rex primum ipsos potentiores proceres in varia studia distraxit, tum qua popularitate sua, qua terrarum, quae per notam aut defectum semper copiosae ad eum devolvebantur, largitione, qua denique minorum nobilium ad eminentiora officia nominatione horum animos sibi devinxit, tum constitutio pronis in regem nobilitatis studiis in arbitrariam

suam sententiam pertrahere, sicque determinationes comitiorum pro arbitrio moderari. 10 Et tunc aristocratia iterum in oligarchiam inclinavit. 11 Si contra rex primum ipsos potentiores proceres in varia studia distraxit, tum qua popularitate sua, qua terrarum, quae per notam aut defectum semper copiosae ad eum devolvebantur, largitione, qua denique minorum nobilium ad eminentiora officia nominatione horum animos sibi devinxit, tum constitutio pronis in regem nobilitatis studiis in arbitrariam gubernii formam

Et tunc aristocratia iterum in oligarchiam inclinavit. 11 Si contra rex primum ipsos potentiores proceres in varia studia distraxit, tum qua popularitate sua, qua terrarum, quae per notam aut defectum semper copiosae ad eum devolvebantur, largitione, qua denique minorum nobilium ad eminentiora officia nominatione horum animos sibi devinxit, tum constitutio pronis in regem nobilitatis studiis in arbitrariam gubernii formam inclinare solebat. 12 Si denique exacerbata injuriis seu regum, seu optimatum

nisi quae specifica S. Regni corona peracta sit, jam quidem hac etiam periodo viguit (a). 20 Id ipsum tamen usu tantum et consvetudine conservatum neque uspiam in publicas tabulas relatum fuit. 21 In possessorio S. hujus coronae tota legislativae, qua status gaudebant, potestatis securitas consistebat; poterant enim, donec eam in potestate habebant, occasione singulae coronationis constitutionem regni sui seu renovare, seu explanare magis, seu novis fulcire praesidiis, et si rex haec acceptare noluisset, poterant illi

contra decessorum, saepe ipsi reges contra propria privilegia agere. 4 Auxit mala reipublicae praecipue illud quod reges pravo privilegia tam facile et elargiendi et infringendi usui insveti id ipsum subinde in legibus publicis factitarint easdemque sicut ea, qua per status offerebantur, forma metu armatae multitudinis facile acceptabant, ita metu post dilapsa comitia soluti eas continuo infringendi nil pensi duxerunt. 5 Atque inde orta fuit perpetua illa inter status et reges diffidentia quae subsistente in parte

adhuc aetate plene evelli potuit, cui tamen facile obveniri potuisset si natio propriam utilitatem causae publicae sacrificere edocta prodigalitatem regum in collationibus bonorum et officiorum ipsa non provocasset, privilegiorum vero, qua parte exemptionem a lege communi significant, elargitionem, adeoque a communibus etiam oneribus immunitationem, simpliciter interdixisset. Secunda epocha § 30 Defectus hi ipso quidem redeunte ad

cum principio secundae periodi emendati fuerunt. 1 Verum tenebrosis illis et pure militaribus temporibus necdum tanta per Europam lux diffusa fuit ut ordinata aliqua et stabilis imperii forma constitui potuerit. 2 Altera epocha, qua exstincta in masculo Arpadiana stirpe ius electionis ad status recidit, poterant status singulum nec electum regem novis pactis obstringere; poterant eam, quae sibi collibuit, occasione singulae electionis constitutionem efformare; poterant denique, si priorem

id postea ad propriam sedem Vissegradum transferre sicque in suam plene redigere potestatem cum in alio, nempe Uladislai Poloni coronationis instrumento, in Vestigiis Diaetarum pag. 238-a dicatur: "Sublata (per Elisabetham) de castro Vissegradi corona illa qua hactenus reges Hungariae coronari soliti fuere." 21 Apparet itaque aetate hac ne conservatorum quidem coronae institutum viguisse. § 32 Carolus inaugurale sacramentum nuncupavit quidem; an tamen capitulationem aliquam

3. art. 10. 6 Denique invalescentibus violentiis obices ponuntur: per severam eorum prohibitionem decreto 3. art. 1, 3, et 4; per prohibita vadimonia, quae praecipuam iis dare solent occasionem decreto 2. art. 7. et decreto 3. art. 2. et 5-o; per datam, qua antea solus palatinus pollebat, comitibus parochianis potentiarios ejusmodi actus in proclamatis congregationibus cognoscendi facultatem decr. 6-o art. 4. 7 Decreto 4-o exactio lucri camerae regulabatur, verum

militaria, civilia et judicialia objecta in diaetis pertractata sunt, adeoque status in reali potestatis legislativae exercitio constitutos fuisse liquide apparet. 3 Hanc legislativae potestatis communionem etiam conclusio decreti 3-ii manifeste indigitat, qua rex magistratus regni obstringit ut leges in illis comitiis latas etiam per officiales regios curent observari, adeoque sicut Ludovicus I, ita etiam Sigismundus ad observationem latarum mutuo cum statibus consensu legum se etiam obstringi agnovit; jam vero qui solus

diplomate ubi dicitur: "Ad regiae paternae sublimitatis solium tamquam vera et legitima regni haeres evocata." 5 Verum hic illa sibi ipsi testimonium praebet, publicae litterae aliud perhibent. 6 In toto anni 1439. decreto solus Albertus qua rex loquitur, Elisabethae tantum per clausulam: "de consensu et voluntate" meminit, donationes ejus 1453. articulo 5-o sub proprio filii sui regno revocantur, quod status de nullo legitimo rege unquam constituerunt, nec salva constitutione sancire poterant; quod

domino Stephano palatino per regiam Majestatem ablato, ex ipso nobis dato." 14 Ita adhuc ante 41 a condito sub Alberto articulo 2 annos palatinos a rege creatos et loco motos fuisse apparet. § 55 Memorabilis forma qua decretum Alberti manipulatum est. 1 Maxima vero attentione digna est forma ipsa qua decretum hoc emanavit. 2 Iam primum apparet quod decretum hoc in dupplici exemplari editum fuerit, quorum unum rex statibus, aliud status regi

41 a condito sub Alberto articulo 2 annos palatinos a rege creatos et loco motos fuisse apparet. § 55 Memorabilis forma qua decretum Alberti manipulatum est. 1 Maxima vero attentione digna est forma ipsa qua decretum hoc emanavit. 2 Iam primum apparet quod decretum hoc in dupplici exemplari editum fuerit, quorum unum rex statibus, aliud status regi extradederunt. 3 Deinde quod aliam rex exemplari statibus elargito, aliam status illi, quod regi

reformari. 5 Memorabilis est finalis articuli hujus clausula: "prout temporibus regum fieri consveverunt." 6 Primum enim hoc est diplomaticum argumentum e quo patet judicium a rege latum non fuisse supremam illam decisionem, a qua nullus jam licuerat appellare, sed hujus quoque sententiam, si solus pronunciavit, potuisse a judicibus regni ordinariis reformari. 7 Caeterum potestatem legislativam status sub gubernatore hoc adeo naviter exercuerunt ut inde a 1446. usque

e quibus patet quod et rex statibus de observanda regni constitutione, et status regi de praestanda eidem fide et obedientia juratam dederint cautionem. Status regi juramentum fidelitatis nuncupant. 5 Qua in re dignum est attentione quod rex non ad omnium praedecessorum suorum, sed tantum ad Sigismundi avi et Alberti patris sui leges sacramentum nuncupaverit. 6 Ut adeo et hinc iterum errasse Verböczium appareat dum omnes Andreae II successores decreta ejus

12 Si Fridericus suppeditatis prompte factiosis his necessariis belli subsidiis coronationem sui peragi curasset, actum erat de adolescente neque satis adhuc firmato rege Mathia. 13 Potior enim regni pars Fridericum qua legitime coronatum agnovisset. 14 Nunc cunctabundo semper, ubi de sumtibus agebatur, Friderico Mathias errore hoc in rem suam naviter usus insurrectionem graviorem, quam quae unquam hactenus decreta fuit, in comitiis ipso primo aditi per se regni anno pro

ita impositus fuit finis usitato sub duobus antea regibus gubernatores officio. 15 Ita palatinale munus longe supra illam, quam gubernatores habuere, potestatem evectum fuit (e). 16 Sola tantum donationes ad vires 32 sessionum conferendi facultas, qua Hunyadium praeditum fuisse vidimus, hac vice eidem non conferebatur. 17 Sed et haec praerogativa tardius, ut postea videbimus, eidem accessit. 18 Cum institutum hoc sub tenaci adeo authoritatis suae rege invectum sit, juvat

eum per annuam unius auri floreni exactionem plurimam apud Hungaros invidiam contraxisse narrat, id de accurata lucri camerae collectione, quam de systemate regni annue exigendi jus habuit (m), intelligi debeat. 19 Itaque ego facilitatem potius illam, qua status datis insuper vadibus de non exigendo amplius subsidio securos reddere solebat, in Mathia reprehendandam puto quam quod necessitatibus reipublicae legali comitiorum via subvenere studuerit decretumque semel in comitiis subsidium mascule deinde exigi

prolixior quam ulli praedecessorum capitulatio proponitur. 1 Mathia 1490. 6-a Aprilis Viennae supremum diem obeunte, post persoluta eidem Albae Regali justa, comitia pro eligendo novo rege in 15-am Maji Urbanus Docti, Agriensis antistes, qua locumtenens regius (munus enim palatini propter exorbitantem 1455. eidem collatam authoritatem Mathias inde ab obitu Emerici Zapolii non restauraverat) Pestinum indixit. 2 Iam tum Fridericus imperator haereditatem regni Hungariae e pacto, quod eum 1463. cum

comitiis reservatum, vel vero rex, ne ea in comitiis vel petere possit, simpliciter inhibitus fuerit; cum jam Mathiam a novis subsidiis in comitiis petendis inhibitum fuisse viderimus, probabilior est posterior sententia. 10 Et haec inconstitutionalis lex, e qua Uladislaus se nonnisi tardius emancipavit, non exiguam, ut mox videbimus, subsecutis regni calamitatibus ansam praebuit. 11 Executiva regis potestas nullis ferme aliis, quam quos omnibus aliis antecessoribus suis praescriptos fuisse vidimus, limitibus

observantes tandem totum et electionis regis et legislativae statuum potestatis jus in possessione Sacrae regni coronae radicari, huic vero per solum custodes coronae eligendi jus exiguam praestari securitatem, donec arx Visegrad, in qua corona conservabatur, in regis potestate permaneret, arcem ipsam Visegrad conservatoribus coronae resignandam ordinaverint §-o 4-o. 19 Dein quod distinctum aerarium e deponendis pro Austriacis provinciis, quas sub Mathia occupaverant, summis conflari

hanc ne addicere quidem ipsis Uladislaus sustinuisset, elevarunt calamitates Hungariae, eas eo solo ex fonte proficisci declararunt quod rex peregrinus imperaret; regimen Mathiae, gentilitii videlicet regis, in coelum sustulerunt; proposuerunt denique confoederationem, qua se natio omnis obstringat quod si Uladislaum sine masculo haerede decedere contingat (tunc autem necdum filium sustulerat), gentilitium regem eligere velint; nec sua ipsos spes fefellit, subscripsere eam 100 proceres, praelati, nobiles comitatuumque ac civitatum

ut 1508. in comitiis Budae habitis Ludovicus pro haerede regni declaretur, Albae vero Regali, licet primo bimulus, coronetur (b). 2 Uladislaus pro infante filio ipse sacramentum dixit, insuper solennem nomine ejusdem filii extradedit capitulationem, qua in persona ejus promittit quod, ut primum ad adultem pervenerit aetatem, novam de observandis legibus, statuum praerogativis, et constitutione regni elargiturus sit assecurationem consentitque ne eidem exercitium regiae potestatis tamdiu admittatur donec

2 Ut S. regni corona in potestate statuum permaneat et per eligenda ab iis individua custodiatur, identidem quidem decretum fuit; videntur tamen status a cautela illa recessisse, quam sibi 4-o capitulationis §-o pepigerant, nimirum ut ipsa arx Visegrad, in qua corona asservabatur, potestati coronae custodum consignetur; nulla enim amplius ea de re seu in 1492. 3-o seu in 1498. 23-o articulo memoria occurrit. 3 Comitiorum celebratio in Szilághiana seu Mathiae I

10 Ab incolis Moraviae, Silesiae et Lusatiae Uladislaus iuramentum fidelitatis nuper exceperat; cum idem una etiam Bohemiae rex fuerit, status 1498. per articulum 24. ab eodem exegerunt ut recognitionales de se det litteras, quod juramentum hoc non qua Bohemiae, sed qua Hungariae rex ab iisdem, non qua regno Bohemiae subjectis, sed qua regni Hungariae feudatariis exegerit. 11 Cui ordinationi an rex satisfecerit, 1504. articulo 21-o relationem ab eo deposcebant. 12 Sed nec hujus rei ulterius

Ab incolis Moraviae, Silesiae et Lusatiae Uladislaus iuramentum fidelitatis nuper exceperat; cum idem una etiam Bohemiae rex fuerit, status 1498. per articulum 24. ab eodem exegerunt ut recognitionales de se det litteras, quod juramentum hoc non qua Bohemiae, sed qua Hungariae rex ab iisdem, non qua regno Bohemiae subjectis, sed qua regni Hungariae feudatariis exegerit. 11 Cui ordinationi an rex satisfecerit, 1504. articulo 21-o relationem ab eo deposcebant. 12 Sed nec hujus rei ulterius quodpiam vestigium

et Lusatiae Uladislaus iuramentum fidelitatis nuper exceperat; cum idem una etiam Bohemiae rex fuerit, status 1498. per articulum 24. ab eodem exegerunt ut recognitionales de se det litteras, quod juramentum hoc non qua Bohemiae, sed qua Hungariae rex ab iisdem, non qua regno Bohemiae subjectis, sed qua regni Hungariae feudatariis exegerit. 11 Cui ordinationi an rex satisfecerit, 1504. articulo 21-o relationem ab eo deposcebant. 12 Sed nec hujus rei ulterius quodpiam vestigium apparet. 13 Et cum

fidelitatis nuper exceperat; cum idem una etiam Bohemiae rex fuerit, status 1498. per articulum 24. ab eodem exegerunt ut recognitionales de se det litteras, quod juramentum hoc non qua Bohemiae, sed qua Hungariae rex ab iisdem, non qua regno Bohemiae subjectis, sed qua regni Hungariae feudatariis exegerit. 11 Cui ordinationi an rex satisfecerit, 1504. articulo 21-o relationem ab eo deposcebant. 12 Sed nec hujus rei ulterius quodpiam vestigium apparet. 13 Et cum Moravia, Silesia et Lusatia

suorum aut, ubi ipsis maxime oportunum videtur, defigere, aut pro ratione temporis jam in uno jam in alio loco celebrare integrum est. Praestationes colonorum definiuntur. 16 Colonorum etiam migratio, qua inde a Sigismundi decreti 2-i articulo 6-o gaudebant, sub Uladislao propter concitum illum rusticanum tumultum 1514. articulo 14-o et 25-o prohibita eorumque praestationes per articulos 15, 16, 17, 18, 19, et 20. tum primum regulatae fuerunt. 17 Videntur

1492. subnexis, et quidem 2-o, et e pluribus diplomatibus constat (c); nec mirum, quando jam sub Mathia 1465. incolas regni hujus ipsarum judicialium taxarum medietatem tantum persolvisse e hujus diplomate, quod in archivo Regni asservatur, apparet (d). 5 Qua occasione observari velim Mosoczium his Sclavoniae articulis perperam distinctum a reliquo decreti corpore titulum dedisse; ea enim re multos in eam erroneam induxit opinionem, quasi hi non in comitiis anni 1492. perlati, sed in distincto Sclavoniae conventu conditi,

in Sclavonia vero medius, exactus fuerit. 34 (d) "Demum vero" (sunt verba diplomatis) "pro litteris eorum mediam partem illius, quod regnicolae Nostri in curia Nostra solvere consveverunt, dare valeant." 35 (e) Bonfinius decade 5-a cui qua testi coaevo hac in re fides potest adhiberi. 36 (f) Comitia enim haec rebus infectis tumultuosa dissoluta fuisse docet Praefatio, quae 2-o Uladislai decreto praemissa est, §-us 6. 37 Caeterum praepotentiam Stephani Zápolii

ut a merce valorem floreni non exaequante nulla tricesima exigatur, videntur victualia porro etiam a tricessimi immunia perstitisse. 11 Caeterum aetas haec necdum justam seu commercii, seu tricesimae ideam habuit. 12 Has adhuc qua proventum, non qua habenas commercii consideravit. 13 Et ideo omnes indiscriminatim merces eidem subjecit; cum enim trigesimus seu nummus, seu florenus desumi consveverit, indeque exactioni huic nomen tricesimae adhaeserit, apparet omnes promiscue merces

valorem floreni non exaequante nulla tricesima exigatur, videntur victualia porro etiam a tricessimi immunia perstitisse. 11 Caeterum aetas haec necdum justam seu commercii, seu tricesimae ideam habuit. 12 Has adhuc qua proventum, non qua habenas commercii consideravit. 13 Et ideo omnes indiscriminatim merces eidem subjecit; cum enim trigesimus seu nummus, seu florenus desumi consveverit, indeque exactioni huic nomen tricesimae adhaeserit, apparet omnes promiscue merces eidem 3 1/4 pro

nisi id per alias commerciales provisiones, quarum tunc 93.3 tunc: nunc B adhuc nec idea exstabat, impediatur. 4 Verum ignoravit adhuc aetas illa vel id, quod aurum et argentum non tantum qua materia monetae, sed etiam qua merx, quae iisdem, quibus reliqua commercii objecta, subjacet legibus, considerari debent. Ordinationes commerciales. 5 Supremus temporum illorum in re commerciali ille defectus

commerciales provisiones, quarum tunc 93.3 tunc: nunc B adhuc nec idea exstabat, impediatur. 4 Verum ignoravit adhuc aetas illa vel id, quod aurum et argentum non tantum qua materia monetae, sed etiam qua merx, quae iisdem, quibus reliqua commercii objecta, subjacet legibus, considerari debent. Ordinationes commerciales. 5 Supremus temporum illorum in re commerciali ille defectus fuit quod, ut paucis

est idque dedit Maximiliano occasionem ut illo adhuc autumno non tantum Austriam receperit, sed et potiorem Transdanubianae Hungariae partem occupaverit. 44 (c) Nisi enim militia haec jam ante diaetam 1492. dimissa fuisset, certe aliqua ejus, qua a stipendiato regis et aliquot baronatum banderio distinctae, in articulis diaetae hujus mentio occurreret. 45 (d) 1498. art. 20. 46 (e) 1498. art. 21. 47 (f) 1492.

qui in legibus aevi hujus judices regni ordinarii appellantur, nempe palatinus, judex curiae, cancellarius et vicecancellarius, quosve praeterea e forte praesentibus regi convocare collibuit praelatos, barones, et quandoque nobiles. 23 Caeterum nullus horum qua commembrorum consilii aliquo stipendio provisus fuit, nullus ad fixam eo nomine ad aulam residentiam obligabatur. 24 Quaerebant primo status fixum talem senatum stabilire cujus opera rex et in politicis et in judicialibus uti possit. 25 Verum

ipsi revocarunt. 5 Revocationis hujus ea articulo hoc causa redditur quod omnes ferme constitutiones regni hactenus factae inter se discrepent. 6 Verum nullius vel in decretis alicujus regis, vel in prolatis hactenus litteris, legis vestigium exstet qua regis in conferendis bonis potestas ad certum colonorum numerum restricta fuisset. 7 Itaque per clausulam illam compilator decreti hujus id tantum obvelare voluisse videtur quod inter ipsa anteriora Uladislai decreta hac in re contradictio occurrat.

quod anno 1500. status cum Georgio episcopo Veszprimiensi et cancellario per art. 31-um dispensare potuerint ut una Budensem retineat; iam enim 1507. art. 13. pluralitas beneficiorum ecclesiasticorum denuo debuit prohiberi. 27 Eadem sors fuit legis illius qua officia supremorum comitum ecclesiasticis conferri vetabantur. 28 Iam enim 1514. articulo 56. sanciebatur ut comitatui Hevessiensi saecularis tantum usque reditum episcopi praeficiatur, huic vero reduci munus hoc continuo restituatur.

gubernio postliminio restituatur. Quoad subsidia belli. 23 e) Ut Hungaria subsidia belli, veluti tirones, annonam, foenum, stramen, et vecturas, dum necessitas urget, suppeditet, ratio monarchiae exigit; verum, qua ratione id fiat, nihil ejus interest. 24 Proinde cum instituta regni id secum ferant ut haec nuspiam, nisi in comitiis decerni possint, legem hanc, quam defunctus imperator adeo graviter violaverat, nil vetat renovare.

totam monarchiam concernunt, deliberatur, ministri, et respective consiliarii Hungari adhibeantur, et ipse unionis finis et commune totius monarchiae bonum exposcit. 2 Cum interesse Hungariae jam innexum sit communi totius monarchiae bono, utique ea parte, qua hoc Hungariam respicit, nemo meliora quam Hungarus consilia depromere potest. 3 Nisi id fiat, facile reliquarum provinciarum ministri a genuino totius monarchiae bono aberrabunt, et privata tantum illarum provinciarum commoda pro totius monarchiae bono

Et haec ferme sunt quae intimum cum interesse totius in complexu monarchiae nexum habent quaeve ita temperare oportet ut stabilita per sanctionem pragmaticam inter Hungariam et reliquas haereditarias provincias unio illaesa consistat, et tamen rationibus Hungariae, qua parte illae communi totius monarchiae bono non adversantur, consulatur. § 12 Quod municipalis Hungariae constitutio ad totam monarchiam nihil attineat, et quomodo firmari possit?

legis pro impetranda sanctione exponere decet. Per regulationem regii veto. 28 d) Si jus regis intercedendi illimitatum foret, saluberrimae quandoque leges perferri non possent. 29 Status etiam illa, qua gaudent, legislationis communione per continuum regis dissensum indirecte privari possent. 30 Optimum hac in re temperamentum futurum videtur ut regi duo veto admittantur, lex vero tertio proposita pro perlata habeatur.

id obstringere ut sub gravi in proximis comitiis reddendae rationis onere omne, de cujus legalitate vel dubium habet, mandatum vigilantis illius senatus examini substernat. 2 Vigilans hic senatus e primate, palatino, qua consilii, iudice curiae, qua septemviratus, tavernico, qua sedis tavernicalis, personali, qua tabulae regiae praesidibus, nec non bano Croatiae, duobusque praeterea e consilio, septemviratu, sede tavernicali,

proximis comitiis reddendae rationis onere omne, de cujus legalitate vel dubium habet, mandatum vigilantis illius senatus examini substernat. 2 Vigilans hic senatus e primate, palatino, qua consilii, iudice curiae, qua septemviratus, tavernico, qua sedis tavernicalis, personali, qua tabulae regiae praesidibus, nec non bano Croatiae, duobusque praeterea e consilio, septemviratu, sede tavernicali, tabulae regiae individuis per status Hungariae,

rationis onere omne, de cujus legalitate vel dubium habet, mandatum vigilantis illius senatus examini substernat. 2 Vigilans hic senatus e primate, palatino, qua consilii, iudice curiae, qua septemviratus, tavernico, qua sedis tavernicalis, personali, qua tabulae regiae praesidibus, nec non bano Croatiae, duobusque praeterea e consilio, septemviratu, sede tavernicali, tabulae regiae individuis per status Hungariae, aliis vero duobus per status Croatiae

dubium habet, mandatum vigilantis illius senatus examini substernat. 2 Vigilans hic senatus e primate, palatino, qua consilii, iudice curiae, qua septemviratus, tavernico, qua sedis tavernicalis, personali, qua tabulae regiae praesidibus, nec non bano Croatiae, duobusque praeterea e consilio, septemviratu, sede tavernicali, tabulae regiae individuis per status Hungariae, aliis vero duobus per status Croatiae nominandis consistat. 3 Hic autem senatus sub

esse queant ut restituendo tanto, quod Iosephus II inde percepit, donatariis aeri pares non sint, sufficit si irritae hae donationes in lege specifice exprimantur, singuloque civi bona haec a donatariis, depositis pecuniis, recipiendi facultas attribuatur; interea vero qua ignobiles oneribus publicis subjiciantur. 9 Ita etiam cum in montanis, salinariis, 30-libus et postalibus officiis tot exteri applicati esse possint ut idonea nativa individua tanto numero nec

etiam vigilans id tantum praestabit ne princeps sub specie executivae legislativam private exercere possit potestatem. 9 Atqui in hoc substantia avitae constitutionis versatur. 10 e) Ne potestas executiva non effectuando leges communionem, qua status gaudent, potestatis legislativae indirecte infringere possit, id natura subsistentis jam constitutionis secum ferebat. 11 Itaque ut cum initio omnis diaetae disquiratur quae leges non sint effectuatae et, si post bina comitia adhuc ineffectuatae

5 Largiantur vicissim aliarum partium homines principium illud quod constitutionem, leges, et libertates, juxta provocata paulo ante Carolini diplomatis verba, explicare, aut in meliorem formam redigere integrum sit, et habent paratam in iis, qua proposuimus, et diplomatis, et articulorum ante coronationem materiam, quae si bona ab utrinque fide concertentur, poterit certe tale prodire resultatum quo et diffidentia imposterum omnis inter regem et status penitus sufferatur, et nos exspectationem, quam intenta in

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report