Bibliographic criteria: none
(All documents)
Search criteria: verum
Your search found 3008 occurrences
More search results (batches of 100) First 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Retrieve all occurrences (This may take some time to download) Click here for a KWIC Report
Occurrences 2389-2561:
2389. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
praesidio substitutorum vice-comitum consideant assessores in
restauratoriis eligendi, ordinarii, pro et ex quolibet comitatus processu duo;
quibus dein accedat notarius et fiscalis.
3 Iudices Nobilium his senatibus non intersint; verum foris in
suis processibus perpetuo resideant curaturi ut cuncta generalium et particularium
congregationum iussa intra ambitum suorum processuum illico in exsecutionem deducantur;
ipsorum etiam erit inquisitiones, oculatas, etc. peragere, lites in
2390. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ipsi et filii eorum nunquam a consilio ducis et honore Regni
excludantur, apparet quod hereditarium consilio ducis interveniendi honorem
stirpibus suis asseruerint, adeoque eas supra reliquam nationem evexerint.
2 Verum cum tamen exiguus fuerit stirpium harum numerus, non potuit id adhuc
perfectam hereditariae nobilitatis idaeam excitare; reliqui enim minores
militiae praefecti nullam per pactum hoc praerogativam consecuti sunt, adeoque stirpes eorum
in primitiva cum
2391. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Quoad eos, quos Hungari in societatem armorum copiosos sane adsciverant,
Slavos, cum status militum aevo illo iisdem praerogativis gavisus fuerit, quibus
postea nobiles perfruebantur, si rem ad apicem exigamus, videtur usus nobiles creandi iam tum
viguisse; verum momentanea notabilis gentis alicuius in armorum societatem adoptio a
singularium individuorum ad statum privilegiatum elevatione admodum discrepat.
§ 4 Primitiva nobilitandi forma vel per donationem vel per exemptionem terrae, et haec
2392. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
de 1298. decreto compellatio
servientis regii nuspiam adhibetur, ubique vocabulum nobilis
usurpatur. 3 Interea apparebit e producendis infra litteris quod iam
Bela IV vocabulum nobilis quandoque usurpaverit. 4 Verum cum
ille expressione hac constanter usus non sit, Stephanus autem eius successor in provocandis
§ 33 et 39 diplomatibus compellationem servientis regii et nobilis coniungat,
compellatio haec primum sub Ladislao IV
2393. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
conferri coeperunt?
1 Cum e hactenus productis primum diploma sit Emerici de 1197. quo aliquis
ad statum privilegiatum evehitur, videri posset quod actum hunc solenni
diplomate consignandi usus tum primum originem acceperit. 2 Verum prostant
litterae Stephani III de 1165. infra § 23 exhibendae, quo certos suburbanos
Posoniensis castri ad gradum iobagionum s. regis elevat. 3 Cum
conditio haec fuerit infra statum servientis
2394. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
Conditionem hanc efficiebant partim exteri, qui sub pacto retinendi liberi sui
status Regno immigrarunt, partim domestici servi a heris suis
perfecte manumissi; et hi sub castris regiis se potissimum illocabant. 3
Verum si hi solum agriculturae institutum professi sunt ut vitam sustentent, cogebantur
obnoxiam alicui servitio castri terram assumere, et tunc, ut supra innuimus,
castrenses vocabantur et ad statum conditionarium reciderunt.
4 Alii
2395. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
1311, quo filios Bud de Terse
a pristina conditione castrensium cum possessione, seu portione, iuxta iustam
divisionem in coetum nobilium castri iobagionum duxit aggregandos.
8 Carolus iobagiones castri hic nobiles appellat, verum id infra
enucleabimus. 9 Atque ita non piscatores tantum et
lapicidas sed et castrenses, quorum tamen conditio tantisper
honoratior fuit, ad statum iobagionum castri elevatos fuisse satis apparet.
2396. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
privilegium
posterioris alicuius regis evehi potuerit; et tamen protulit Belius diploma Stephani III de
1165. ex authographo a se descriptum, quo ille quosdam suburbanos castri Posoniensis ad
gradum iobagionum S. Regis evehit. 2 Verum unicum hoc contra rei
naturam editum exemplum pro ephemero reputandum esse existimo; caeterum
vetustissimum istud ex hactenus de hoc argumento prolatis diploma, quia obscure admodum et
improprie conceptum est, mirum in modum torsit Belium,
2397. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
ad exercitum regium mittere
debuerint. 3 Diploma quidem hoc phrasi populi de Thurucz utitur
adeoque dici posset quod clausula haec de reliquis conditionariis, non vero de
iobagionibus castri intelligi debeat. 4 Verum rem hanc extra
omne dubium collocant iam provocatae § 21 eiusdem litterae; in his enim non tantum familiae
Uzda, sed omnium universim iobagionum castri Thurutz servitia Bela regulat et
subiungit: quod singuli sex ex ipsis filiis iobagionum unum
2398. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
iobagionum
contineant, existimavit Kollár quod per donationem hanc stirps Namzalo tantum ad
iobagionis castri conditionem, non vero id servientis regii statum
elevata fuerit. 8 Verum cum rex non dicat terram
castri, sed de terra Andreae, videtur terra haec per defectum
Andreae ad regem devoluta, et sic stirpi Namzalo collata fuisse;
iam autem constat quod terrae per defectum aut notam nobilis
2399. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
terras suas cum consensu
regis etiam vendere potuerint, docet prolatum a Wagner in Anal. Scep. par. 2.
fol. 188 diploma, quod consensuales Belae IV de 1294. super vendita per
caniferos suos, Saxonibus, de Scypes terra continet. 4 Verum
hereditas et proprietas in iure distingvuntur; nam bona etiam
temporaneo iure possessa, veluti pignoraticia, si per
proprietarium non revindicentur, ad heredes transeunt. 5 Natura e contra
2400. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
haec nec clausulam exemptionis ab oneribus prioris
conditionis, nec aggregationis in coetum servientium regiorum contineat, videri
posset quod Ruthenus iste iam antea nobilis fuerit, et per donationem hanc novam tantum
terram impetraverit. 10 Verum retrahit me ab hac opinione clausula illa
pro suo auro hereditatem de nostra possessione dare dignaremur; aut enim me
omnia fallunt, aut e clausula hac totoque usque adeo diplomatis contextu non obscure dici
videtur, quod Ruthenus hic nunc primum terra
2401. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
has enim in aliis etiam aliquot diplomatibus desiderari
mox videbimus. 13 Caeterum docet hoc diploma unde usus bona pro pecunia
conferendi originem acceperit; nimirum credebant regi pecunias nummosi homines, deinde in
huius vicem bona postulabant. 14 Verum arte hac soli quaestores uti potuisse
videntur, cum reliquae hominum conditiones saeculis illis tantum aeris necdum corradere
potuerint. 15 Ipse hic in vicem debiti bona impetrandi modus ab eo, qui
postea invaluit, ut donationes non nisi erga pactandam pro
2402. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Custodiam hanc
rex iugum servitutis appellat, et tamen si exstarent litterae quibus illis hoc
titulo terra Nyas primitus collata fuit, videremus indubie in illis clausulam:
conferimus illam sub libertate filiorum custodum sylvarum; adeo verum est et
quod conditionarii imperfectam servierint servitutem, et quod vocula
libertas in diplomatibus, quae conditionem impetratoris designant,
pro onere vel servitio summi debeat, uti superius diximus.
2403. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
conditionem impetratoris designant,
pro onere vel servitio summi debeat, uti superius diximus.
4 Caeterum diploma hoc iam disertam et exemptionis terrae et aggregationis in
coetum nobilium clausulas continet. 5 Verum instrumentum hoc iam finem
periodi primae, dum stylus cancellariae regiae iam ad aliquam consistentiam pervenerat,
emanavit. 6 Anteriorum regum diplomata, ut mox videbimus, eatenus adhuc
variabant.
§ 32 Item
2404. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
continet diploma
Stephani V qua adhuc iunioris regis de 1269. cuius perigraphen tantum mihi amicus
comunicavit, quae sic sonat: Stephanus Rex Nicolaum et Miczeh de numero populorum
speculatorum transfert in coetum nobilium.
4 Verum exstat inter Hevenessiana diplomata Caroli I de 1327. ex autographo
descriptum, quod ita habet: quod nos volentes, ut spiculatores
nostri, qui inter castra Ujvár, et Borostyán residentias et possessiones
2405. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
expressit. 11 Nec mirum quod ex ipsis his comitibus
aliqui, prouti impetrator praesentis privilegii, ignobilis fuerit; nam hoc aevo
non tantum praefecti castrorum dicebantur comites castri, id est, ut nunc
loquimur, supremi comites, verum affectabant et reipsa obtinuerunt hunc titulum omnes
vilissimae etiam rei regiae praefecti, ita ut plane comes venatorum, bubalinorum in
Rit. Expl. Verit. § 167, 290 et 330 memoretur.
12 Tertium translati ad statum nobilium
2406. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
hoc argumento quod inter Hevenessiana exstat
Emerici de 1197. diploma, huius tenoris: Hinc est quod quendam iobagionem de castro
Posonii nomine Zerzovoy... ad eximiam extulimus libertatem statuentes quod nullus comitum
aut aliorum in eo sibi ius vendicare praesumat, verum in aula regia tam ipse quam sui
heredes perpetua libertate gaudeant. 2 Si diploma hoc non esset
extensum ad heredes, pronum foret existimare quod impetrator non ad
statum nobilium elevatus, sed inter aulicos,
2407. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
impetratores privilegii huius cancellariae Belae regis imposuerunt.
10 Caeterum clausula De domo et familia nostra censeantur eam
apud quosdam erroneam produxit opinionem quasi impetratores in cognationem regiam recepti
fuissent. 11 Verum explicant vocabulum familia (quod solum
aequivocationi huic ansam dedit) et provocatae § 37 Emerici regis de 1197. litterae ubi
dicitur: In aula regia tam ipsi, quam sui heredes perpetua libertate gaudeant,
et aliud ipsius Belae IV § 38
2408. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
5 Et tamen
non potuit se Kollárius continere quin citato opusculo par. 2. pag. 92 praeiudicatam suam
opinionem ad hoc quoque diploma obtrudat, quasi nobiles utile tantum
dominium in bonis suis habuissent. 6 Verum paradoxam hanc
sententiam author libelli de nobilium in bona sua iure iam nuper confutavit.
7 Mihi tota lis de nomine versari videtur, scilicet quomodo intelligi debeat
vocabulum proprietas; civilistae eam ita explicant ut
2409. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
pro distincto redevolutionis ad S. Coronam iure
consideramus. 9 Itaque in hac quidem verborum controversia nihil momenti
situm est, quando ius hoc redevolutionis nemo Hungarorum unquam
negavit.
10 Verum qui nobiles Hungariae non proprietatem, sed tantum
utile bonorum suorum dominium habere contendunt, aliam realem
sequelam inde deducere conantur, nimirum quod rex collata licet perennaliter
bona, cum libuerit,
2410. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
perturbare velimus pro lubitu recipi non
potest.
14 Quoad usum duo sunt in quibus se adversarii potissimum
fundant; primum quod in unum aliudve primae periodi diploma inciderint quo rex collata iam
bona recipit. 15 Verum exstant vicissim alia e quibus apparet quod rex
donatario pro receptis bonis aliud iustum aequivalens continuo assignavit. 16
Veluti est diploma Belae IV de 1242. ex authographo descriptum, quod ita habet: Quod
nos cum quandam possessionem a dona
2411. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nobili largiuntur, una facultatem eandem vendendi, legandi etc concedant.
19 Unde illi inferunt quod hi praecipuae proprietatis effectu, facultate
nempe collata bona sine consensu regio alienandi, caruerint. 20 Verum si illi
diplomata haec attentius ruminassent et ad invicem contulissent, facile deprehendere poterant
quod concessa in iisdem disponendi facultas ad casum defectus referatur.
21 Ratio ipsa sententiam adversariorum convellit; nam
2412. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
hoc
saeculo X et XI religiose observatum fuisse videtur, cum nullum hactenus collatae alicui
nobili terrae castri exemplum productum sit. 28 Andreas II
terras castrorum nobilibus primum conferre coepisse videtur. 29
Verum reflexus indubie a ministris suis quod hoc primitivo Regni instituto repugnet et quod
hac ratione sensim tota illa castrorum militia extingui sicque vires Regni sensibiliter
accidi possint, ad collatarum iam eiusmodi terrarum revindicationem
2413. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
novum inde pro
sententia illa, quod reges donationes pro lubitu revocare potuerint, argumentum desumpserunt,
praesertim cum aliqua eorum diplomatum vagas contineant clausulas, uti: Cum ad
revocationem inutilium donationum processissemus. 35 Verum combinent
illi cum totum singuli diplomatis tenorem, tum ipsa diplomata ad invicem, et videbunt quod
omnia illa de terris a castro avulsis sonent, quae aevo illo ita abalienabiles
reputabantur, sicut nunc bona coronalia pro talibus habentur.
2414. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
seu
servitio, seu obventione percipiebat, id quod citra huius consensum effici non potuit.
4 Dedimus quidem supra § 39 Stephani V diploma quo Clementem et Martinum,
Aegydii dapiferorum regiorum magistri servientes, nobilitat. 5
Verum et hos regios fuisse conditionarios inde apparet quod eos rex
iobagiones castri Bachiensis appellat. 6 Quare hi apud
Aegydium ingenuum tantum aliquod servitium obiverint, neque ullam huius terram
sub
2415. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
adinvectarum iam hac periodo regiarum urbium cives, quaestores, opifices, et
litteratos sensim reddit. 8 Hi plerique omnes terra carebant, adeoque non
poterant, uti antea, conditionarii per exemptionem iam possessae terrae ad
statum nobilium elevari, verum, donec armalistarum systema invectum est, debuit
ipsis rex ad hoc, ut eos nobilitet, terram de possessione sua, ut in provocato § 90 Belae IV
diplomate dicitur, conferre, adeoque clausula etiam de exemptione terrae e stylo
donationum emanere,
2416. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
tom. ** pag. **, ex Schönlebenii Rosa Ursina, Emerici
ejus Filii de 1200. diploma, ubi dicitur: Idem piae memoriae pater noster... ipsi
comiti Stephano arma, seu insignia sua regalia... dari et conferri facere pollicitus
fuisset. 4 Verum insignia haec non in tesseram neo-collatae
nobilitatis, sed pro majori tantum stirpis ornamento collata fuisse exinde
conficitur quod e contextu diplomatis appareat impetratorem ejus comitem Stephanum jam antea
inter optimates locum tenuisse; adeoque
2417. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
de collata impetratori
per concessionem scuti hujus nobilitate clausula contineatur, dubitare licet an non hic
quoque jam antea nobilis fuerit et insignia haec tantum pro ornamento stirpis
suae impetravit, praesertim cum magister compellitur; verum quidem est quod, ut
supra ostendimus, complures, qui comites compellantur, postea primum nobilitatem adepti sunt,
adeoque sicut comitis, ita etiam magistri compellatio potuerit cum statu
ignobili componi. 6 Illa etiam diplomatis clausula
2418. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nec insignium concessionem continebant, creati fuerint, adeoque quod
aevo illo distincta a donatariis et armalistis nobilium ita dicta
diplomaticorum classis viguerit quae deinde invehendis armalistis primam
forsitan ansam praebuerit. 4 Verum cum e sedecim, quae hanc in rem supra
protulimus, diplomatibus, clausula de exemptione terrae tantum in quatuor desideretur,
impetrator primi e provocatis diplomatibus fuerit suburbanus, id est castrensis,
reliqui vero iobagiones castri, malim
2419. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
dimmittat. 6 Quod primum attinet, equidem non me
latet quod usque Ludovici I art. 11 inter ipsos nobiles quoad praerogativas discrimen
viguerit, id est quod fuerint nobilium classes quae non omnibus perfectae nobilitatis
praerogativis fruebantur. 7 Verum discrimen hoc, ut mox
ostendemus, in ipsis collatae nobilitatis litteris exprimi solebat; quod enim in quatuor
illis, de quibus agitur, diplomatibus convincatur impetratores illorum plene nobilitatos et
omnium praerogativarum
2420. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
argumentum, nempe de variis nobilium speciebus, expediamus.
§ 49
1 Cum Ludovicus primum per articulum 11 omnes nobiles exaequarit, satis
constat quod antea iisdem praerogativis non omnes gavisi fuerint. 2 Verum
quot
49.2 quot: quod MS
universim nobilium classes fuerint, quae inter se honoris tantum praerogativa, quae
vero libertatis diversitate discretae fuerint, denique quibus oneribus fuerint
2421. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
compellatio eandem cum
nomenclatione naturalis iobbagyionis castri vel ecclesiae originem habet, ita
naturaliter nobiles perinde ac naturales iobbagyiones a reliquis solo
existimationis gradu discrepasse tuto statuere licet. 12 Verum ex iis, qui
nobilitatem impetrabant, urgebat quosdam illa ambitio ut primitivis nobilibus in ipsa hominum
existimatione exaequntur, id autem ea ratione a effecturos arbitrabantur si clausulam
ejusmodi donationi iniseri procuraverint. 13 Quod tamen eos minime
2422. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
exstinctis nulla amplius nova creatorum nobilium epocha defixa fuit, quia nullus successorum
ejus tot fundandae novae periodi titulos conjunxit, videlicet fundatoris regiae dignitatis,
instauratoris Christianae religionis, in ipsum denique sanctorum cathalogum relati, verum
prout quae stirps nobilitatem suam a vetustiori quodam rege repetebat ita in majori pretio
habebatur. 17 Quae quidem opinio non modo apud nos, sed apud omnes usque
adeo, qui haereditariam nobilitatem agnoscunt, gentes hodiedum perdurat,
2423. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
descensum comitis, nec liberos denarios, nec
bovem, nec fekespénz, nec debitum centurionis solvant, nec centurionem habeant, sicut
caeteri castrenses habere consveverunt. 8 Locus sicut caeteri
castrenses appellat quidem ad centurionem, verum aut me omnia fallunt, aut e contextu
totius hujus orationis secundum regulas hermeneuticae tuto statuere licet quod
castrenses omnibus et hic expressis, a quibus rex vinitores suos eximit, et in
provocato Andreae II articulo designatis oneribus obnoxii
2424. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
etiam castri idem obnoxii fuerant, non ita expeditum est. 33
Habebant quidem isti praeter comitem castri praefectos sibi, qui varnagio et
hadnagio seu, ut nunc loquimur, varnagy et hadnagy compellabantur.
34 Verum praeter hos etiam centuriones iobbagyionum castri in
pluribus Rit. Expl. Verit. locis memorantur, atque adeo hi perinde ac castrenses
per centurionatus distributi fuerunt; an tamen ab horum exemplo centurionibus etiam suis
aliquid dependere
2425. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
non
effecerint. 11 Quodsi enim castra distinctam a iobbagyionibus
castri praedialium conditionem habuissent, hujus certe inter 380 causas, quas
Rit. Expl. Verit. describit, mentio alicui injecta fuisset. 12
Verum coeperunt praelati iobbagyiones ecclesiarum etiam
praediales compellare et sic vocabulum hoc etiam iobbagyionibus
castri tamquam synonimum successive adhaesit.
13 Omnibus his combinatis ego
2426. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
quam
occasionem armalistae onus hoc primum subiverint, et an principio eidem soli
stricte dicti armalistae impossessionati, vel vero nobiles etiam unius
sessionis, quorum plures donatarios esse satis constat, subjacuerint? 13
Verum cum ne de origine quidem armalistarum, ut § 46 ostendimus, res confecta sit,
praeposterum videtur quaestiones has vel agitare. 14 Id unum advertere operae
pretium videtur quod primum subjectorum lucro camerae nobilium unius sessionis vestigium
exstet in
2427. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
debeat, ne
concreditam sibi potestatem arbitrarie et cum detrimento civilis libertatis exercere valeat.
Separatio haec continuam quidem inter potestates has luctam producit.
7 Verum justum hac in ipsa re statuere temperamentum ardui certe negotii
momentum habet. 8 Cum enim insitum sit humano animo illud ut suam quisque
extendere gestiat potestatem, divisis hac ratione summi imperii partibus debet in temperatis
ejusmodi imperii formis
2428. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
possit, necessario concredi debet, potentia
legislativam uno ictu usurpare solet potestatem. 11 Ipsa iudicialis potestas
arbitrarias quandoque usurpare sententias sicque in legislativam potestatem serpere
consvevit.
Verum huic per statuendos singulae potestati disertos limites; per statuenda, ne quae
eos transgredi possit, impedimenta; denique per justum inter eas aequilibrium prospici debet.
12 Nisi proinde justi singulae potestati limites diserte praescribantur;
2429. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
magna, quae in ulteriori conclavi
assidet, legatorum multitudo per aliquot artificiosos oratores in transversum agi possit,
ipsos etiam optimatos in consortium potestatis legislativae non modo admiserunt, non modo
distinctum iis et honorificentius conclave assignarint, verum etiam illimitatum ius
interdicendi in legibus, quae in inferiori conclavi jam probatae sunt, iis attribuerunt.
6 Ne hac quidem cautela contenti, ut tanto majorem legibus suis firmitatem
procurent, constituerunt ut etiamsi unanimi utriusque senatus
2430. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
11 Tale et quidem explicitum est pactum illud quod
septem Hungarorum tribus, antea, ut Porphirogenitus docet, ad invicem independentes, cum
Arpado, dum eidem principatum super omnes tribus detulerunt, inivisse, Anonymus Belae
notarius tradit. 12 Verum conditiones pacti hujus rudi adhuc populo tunc non
poterant non esse paucae et admodum simplices.
13 Post longiorem in occupato regno moram, post auctum populi numerum, post
multos etiam exteros nativo populo permixtos, debuerunt se cum defectus pacti,
2431. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
totius nationis revocarunt. 5 Ut capitaneis tribuum eorumque
posteris majores terrarum plagae conferantur, ut hi maxime conspicuis officiis admoveantur,
denique ut praesentaneis in rebus dux eorum potissimum consilio uti possit, passi sunt (c).
6 Verum in omnibus aliis eodem secum jure eos vivere voluerunt.
7 Cum enim omnis Hungarus aut receptus in armorum societatem Ruthenus,
Cumanus et Slavus miles, omnis miles nobilis, omnis nobilis a quovis servitio aut tributo
duci praestando (militare enim pro patria
2432. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Anonymi loca demonstrant.
14 (c) "Quod" (verba sunt pacti) "septem principales personae (...) et
eorum filii nunquam a honore regni (id est a consilio ducis, et eminentioribus magistratibus)
excludentur".
§ 10 Verum mox in monarchico-aristocraticam inclinavit.
1 Verum parte ex una Hungarorum seu nobilium numerus per frequentes, quas
non multo post occupatum regnum tempore, in Germaniae, Galliae, et Italiae provincias
susceperant, procursiones, praesertim vero
2433. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
pacti) "septem principales personae (...) et
eorum filii nunquam a honore regni (id est a consilio ducis, et eminentioribus magistratibus)
excludentur".
§ 10 Verum mox in monarchico-aristocraticam inclinavit.
1 Verum parte ex una Hungarorum seu nobilium numerus per frequentes, quas
non multo post occupatum regnum tempore, in Germaniae, Galliae, et Italiae provincias
susceperant, procursiones, praesertim vero per internecinam Augustanam cladem admodum accisus
fuit. 2
2434. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
statim S. Stephani successor Petrus, homo exter
peregrinisque imbutus principiis, pleraque ejus instituta everterit, praecipuis muneribus
exteros praefecerit, quin plerasque etiam terras his potissimum contulerit, Hungaros vero
gravibus tributis oneraverit. 7 Verum constat una quod successor hujus Samuel
cuncta Petri acta resciderit, patriaque adeoque S-ti Stephani instituta revocaverit (e).
8 Constat quod ipse Henricus imperator postquam Hungaros ad recipiendum,
ejecto Samuele, regem Petrum persvasisset, hunc ad
2435. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ita et confirmationem Ludovici et Mariae e comitiis emanasse negant ideo, quod in
praefationibus ipsorum nec comitiorum nec regiae convocationis diserta mentio occurat, quodve
instrumenta haec formam potius diplomatis et privilegii praeseferre videantur.
2 Verum reputent illi improprium, qui in instrumentis aevi hujus viguit,
scribendi modum, expendant in praefationibus Andreae clausulam illam: "ipsi nobiles Nostri
(id est universi) Serenitatem Nostram instantiis multis pulsaverunt," in praefatione Belae IV
illam: "Quod
2436. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
contulerit, reliquas duas tertias ad jus regium spectantes sibi reservaverit.
6 Cum Colomannus liberis denariis marturinarum tributum substituerit, harum
depensio quod idem jus subiverit, docet ipse, de quo sermo est, articulus 33-us; verum debuit
Andreas partitionem hanc excedere. 7 Vide in Vestigiis Diaetarum
ad hunc articulum notam (c) pag. 120.
§ 19 Sub Bela IV eadem conservatur.
1 Quod Bela IV decretum Andreae de
2437. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
facta
illustrare.
4 Bona primorum ducum sorte evenit quod singulus eorum tamdiu vixerit donec
primogenitus ejus adolevit. 5 Pronum itaque iis fuit nationem eo pertrahere
ut primogenitum se adhuc vivis pro successore agnoscat. 6 Verum non est haec
characteristica stabilitae primogeniturae nota; hac enim arte parentes etiam in regnis, ubi
libertas electionis maxime vigebat, usos fuisse constat; res haec ab iis casibus metienda
venit quando rex, aut nullam, aut
2438. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ne descendebat quidem. 10 Ut vim exempli hujus elevent,
alii id matris suae Giselae artibus perfectum fuisse, alii id inde evenisse dicunt, quod
metuerunt proceres ne sub Andrea in Christianis sacris necdum satis firmato, religio pessum
eat. 11 Verum si primogeniturae ordo pragmatice stabilitus fuisset, apud
armatam, ut tunc erant Hungari, gentem potentia matris regis nunquam eo assurgere potuisset
ut eam in primo statim successionis casu evertat. 12 Metus perdendae
religionis ad solos episcopos et
2439. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
optimates poterat pertinere.
13 Ipsum nationis corpus aliter sensisse ex iis, quae post ea sub Andreae I
in excidium religionis acta sunt, satis apparet.
14 Andreas I ne exauctorato quidem Petro ad avitum solium pertingere
potuit, verum admotus ei fuit Aba, qui Arpadianam domum tantum per uxorem contingebat.
15 Ut hujus exempli vim effugiant, adversarii Abam tantum exercitus ducem
contra Petrum creatum, regiam potestatem inique arripuisse contendunt. 16 Sed
frustra, quando
2440. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
continuo succedere debuisset, sed cum minorennis adeoque regnando adhuc incapax fuerit, rerum
potitus est Bela I, Andreae I frater. 19 Hic iterum id peculiari per Andream,
antequam adhuc filium sustulisset, cum Bela inito pacto evenisse dicunt. 20
Verum stabilito semel successionis ordine, non est amplius in regis potestate eum per privata
pacta cum fraude tertii immutare, et Andream ipsum pactum hoc postea armis, sed necquidquam
rescindere voluisse constat, nulla certe alia de causa quam quod Hungari maluerint a rege jam
2441. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Delato semel Belae I regno, juxta primogeniturae ordinem eidem filius
Geyza I succedere debuisset, sed quis interea Salomon adoleverat, placuit ad hunc, adeoque
Andreae lineam redire. 22 Dicunt hic iterum Geyzam Salomoni regnum sponte
cessisse. 23 Verum quod cessionem hanc praesens cum valido exercitu, qui a
partibus Salomonis stabat, Henricus IV imperator expresserit, et aevi ejus monumenta et, quae
postea inter fratres hos subsecuta sunt, civilia bella satis remonstrant, quae non secus quam
deturbato e solis
2442. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Huic iterum filius Geyza II immediate successit. <31 Sub
hoc tertius, nempe dum rex plures jam adultos filios reliquit, casus se evolvit.
32 De principio quidem primogenito Geyzae Stephano III fasces delatae
fuerunt. 33 Verum dum postea imperator Emanuel pro ejus tertiogenito Stephano
urgeret, status et primogenitum exauctorarunt, et neglecto secundogenito Ladislao,
tertiogenitum, Stephanum nempe IV, regem proclamarunt. 34 Verum quidem est id
status terrore exercitus, quem
2443. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
fasces delatae
fuerunt. 33 Verum dum postea imperator Emanuel pro ejus tertiogenito Stephano
urgeret, status et primogenitum exauctorarunt, et neglecto secundogenito Ladislao,
tertiogenitum, Stephanum nempe IV, regem proclamarunt. 34 Verum quidem est id
status terrore exercitus, quem imperator Emanuel adduxerat, permotos fecisse.
35 Verum si pragmatice defixus fuisset succesionis ordo, non potuisset
Emanuel ambitiosis suis consiliis illud obtinere quasi receptum esset apud Hungaros illud
2444. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
urgeret, status et primogenitum exauctorarunt, et neglecto secundogenito Ladislao,
tertiogenitum, Stephanum nempe IV, regem proclamarunt. 34 Verum quidem est id
status terrore exercitus, quem imperator Emanuel adduxerat, permotos fecisse.
35 Verum si pragmatice defixus fuisset succesionis ordo, non potuisset
Emanuel ambitiosis suis consiliis illud obtinere quasi receptum esset apud Hungaros illud
institutum, ut non filiis, sed fratribus regis successio deferatur. 36
Quamvis enim axioma hoc per
2445. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
filio, rege Hungari maturum jam regis fratrem plus vice semplici in regem
adoptaverint.
37 Omnibus tribus his fratribus sine sobole emortuis, redivit quidem regnum
juxta primogeniturae ordinem ad Belam III, Geyzae II quartogenitum, verum inter hunc etiam,
et juniorem ejus fratrem Guitardum, seu Arpadum studia nationis adeo distracta fuere, ut
civili bello, quod Belae III feliciter cessit, decerni debuerit uter imperaret.
38 Belae III
2446. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sed hic, ut
securum se efficiat de primogeniti sui Ladislai successione, veterem se adhuc vivo filium
coronandi artem resumpsit.
39 Ladislao in infantia sublato successit quidem ex ordine primogeniturae
Andreas II, Emerici frater. 40 Verum et hic ad firmandam primogeniti sui
Belae IV successionem eum se vivo fecit coronari. 41 Et tamen ne hoc quidem
obstante cum subinde alienum erga hunc animum contraxisset, de nascituro e posteriori sua
conjuge filio cum Belae IV fraude solio admovendo
2447. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
consilia agitabat, cum eum mors oppressit,
adeo principia successionis regiae fluctuabant.
42 Bela IV primogenitum Stephanum V perinde se vivo corona redimiri
procuravit, huic vero primogenitus Ladislaus IV ex ordine successit.
43 Verum hoc improli decedente Andreae III, Andreae II e posthumo suo filio
Stephano nepoti, quem ex geniturae ordine successio reipsa respiciebat, eam contravertit
Carolus Martellus eo unice nomine, quod is propiore gradu, licet per foemineum tantum sexum,
2448. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
cum S. Ladislao regnum hactenus divisit frater ejus Lampertus quin
civile exinde bellum consecutus sit.
5 S. Ladislaus Almo, e fratre suo Lamperto nepoti, non jam tertiam regni
partem sed Sclavoniae, quam recens conquisiverat, ducatum cessit. 6 Verum
Colomannus postea hunc recipere tertiamque regni partem eidem concedere maluit, nec multo
post in civile cum eodem bellum incidit.
7 Ut id Geyza II antevertat, fratri suo Ladislao Bosniae, Stephano Syrmii
2449. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
enim tamdiu fratrem
armis impetiit, dum demum provincias Illyrici ab eo extorqueret.
12 Andreas II secundogenito Colomanno primum Galliciae, tum Illyricarum
provinciarum ducatum tribuit, et ab hoc quidem nullas perpessus est molestias.
13 Verum cum primogenito Bela IV, quem se vivo coronari fecerat quive hoc
nomine junior rex appellari coeperat, continuas, quamvis ad apertum bellum non perductas,
discordias habuit.
14 Bela IV Stephano primogenito Styriae recens occupatae ducatum cesserat.
2450. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Bela IV, quem se vivo coronari fecerat quive hoc
nomine junior rex appellari coeperat, continuas, quamvis ad apertum bellum non perductas,
discordias habuit.
14 Bela IV Stephano primogenito Styriae recens occupatae ducatum cesserat.
15 Verum cum hunc subinde per pacis tabulas Friderico restituere debuerit,
nullum autem filio aequivalens praestare voluerit, hic patrem non jam ad tertiam, sed ad
dimidiam regni partem sibi cedendam coegit. 16 Ita editum semel inter fratres
partiendi regni exemplum
2451. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Stephano (g).
Fratres et primogeniti regum, quibus pars aliqua regni obvenit, in consortium imperii
non adsciscebantur.
14 Fratres regum, quibus tertia pars regni obtigit, non assumebantur in
societatem regni, verum ducatum suum aut provinciam proprio jure gubernabant.
15 Ita etiam primogeniti regum, qui vivo patre coronati fuere, etsi jam
adolevissent junioresque reges compellarentur, communionem imperii eo ipso non
consequebantur. 16 De solo Colomanno per
2452. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
quamvis pauca eorum decreta ad nos
sint transmissa. 2 Id dum dico, status jura suffragii in iis gavisos fuisse
utique una adfirmo. 3 Armatae enim, ut tunc erant Hungari, gentis comitia
unice ad audienda principis jussa cogi non solent. 4 Verum longe alia atque
nunc eo aevo agendorum negotiorum ratio fuit. 5 Simplici adhuc gubernii forma
non erant aetate illa tanta tamque intricata legum discussionumque objecta. 6
Natio consvetudinibus potissimum regebatur. 7 Convenere status
2453. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
agnoscere inter praecipuas status sui
praerogativas reputabant (c). 5 Voluit quidem mederi defectui huic Colomannus
per institutum in singula dioecesi judicium primae instantiae quod universas cujuscunque
status nobilium causas cognoscat (d). 6 Verum judicium hoc vel jam antea, vel
certe per primum Andreae II decretum debuit aboleri, cum nulla amplius ejus sive in hoc, sive
in posterioribus decretis memoria occurrat majoresque nobilium causae iterum ad tribunal
regium revocentur, sola minorum causarum cognitione
2454. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
iustitia alicui non fuerit exacta, ipse villicus, et non villa debeat conveniri coram nobis."
10 (b) S. Steph. lib. 2, cap. 43, dicitur: "Si quis militum judicium a
comite suo recte judicatum spernens ad regem appellaverit". 11 Verum
appellata haec propter adjectam gravem 10 auri pensarum poenam raro locum habuerit.
12 (c) E S. Ladislai l. 3, cap. 3-o apparet palatinum non proprio officii
jure, sed regis nomine nobilium causas cognovisse, id quod postea judex curiae
2455. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
denarios
hos colligere, novumque lucri camerae censum exigere coeperunt. 5 Et hoc
quidem sub Andrea II et Bela IV antiquatum unicaque mardurinarum a liberis, non tamen
nobilibus, hominibus exactio stabilita fuit. 6 Verum non
cessarunt reges subsequi etiam a nobilium colonis haec praeter omne fas exigere, donec tandem
sub Carolo I institutum hoc nomine lucri camerae lege publica receptum fuit.
7 Caeterum inalienabilitas bonorum coronalium, ac praesertim terrarum,
2456. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
(a). 10 Hujus potissimum militis ope reges cum potentiores
dynastas, tum ipsam copiosam minorem nobilitatem, in officio continebant. 11
His copiis minora, quin nobilitatem armare continuo debebant, bella saepe confecerunt.
12 Verum successores S. Stephani in terris populisque castrorum donandis
adeo nimii fuere ut jam sub Andrea II parum de iis superesset. 13 Processerat
quidem jam Andreas ipse ad castrensium populorum revindicationem (b). 14 Ast
perturbato toto regiminis
2457. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
ipsi, ut occupato per privatos castrorum terrae restituantur,
decreverint. 16 Et poterat certe Bela post grave illud nobilitatis excidium,
vetus terrarum populorumque castrensium institutum redintegrare, sicque regiam demum
restaurare authoritatem. 17 Verum aut ille officio hoc non satis strenue
destinatus est, aut successores sui revindicata per hunc iura denuo pessumdare debuerunt.
18 Potestatem enim regum usque exitum primae periodi languidam semper fuisse
omnia monumenta testantur.
2458. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
1 Caeterum eandem, quae sub S. Stephano invecta est, constitutionis formam
tota prima regum periodo de iure perdurasse satis apparet; nimirum quod potestas legislativa
et iudicialis principi cum natione communis, executiva propria fuerit. 2
Verum usu ipso rem aliter se habuisse is facile deprehendet qui sincera gestarum hac aetate
rerum momenta attentius tantisper expenderit; nimirum dispersa per sedes suas minor nobilitas
infirma utique et cum optimatum potentiae, tum arbitrario regum imperio obnoxia fuit.
2459. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
6-o Nullus renovandae per inaugurale diploma consitutionis usus.
9 Caeterum usum quidem inauguralis juramenti mature, quippe jam saeculo
XII, invaluisse constat. 10 Verum usus inauguralis diplomatis, quo
constitutio aut renovata, aut ab experientia praeteriti regni magis explanata, quo omnia ea,
quae decessor suus in ejus obversum egerat, antiquata, novus vero rex ad ea vitanda per
expressum obstrictus fuisset, tota prima periodo necdum
2460. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
ob violatas potissimum ecclesiasticas immunitates,
interdicti ecclesiastici telo 1233. reipsa percussit, cujus veniam cum medio Jacobi
Praenestini legati Pontifici obtinuisset, reliquo, quo vixit, triennio nihil in civilibus
etiam rebus innovasse comperitur. 15 Verum remedium hoc, quod nonnisi in
extremis casibus adversus reges adhiberi poterat, nuspiam postea usitatum fuisse legimus
adeoque nec hoc stabilem constitutioni procurare potuit securitatem.
c) Authoritas palatini.
2461. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
simpliciter
interdixisset.
Secunda epocha
§ 30 Defectus hi ipso quidem redeunte ad status reges eligendi iure cum principio
secundae periodi emendati fuerunt.
1 Verum tenebrosis illis et pure militaribus temporibus necdum tanta per
Europam lux diffusa fuit ut ordinata aliqua et stabilis imperii forma constitui potuerit.
2 Altera epocha, qua exstincta in masculo Arpadiana stirpe ius electionis ad
status recidit,
2462. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quod coronatio nulla alia quam specifica illa S. Stephani
corona peragi, nullus nisi eadem redimitus aliquem regiae potestatis actum legitime possit
exercere. 4 Episcopi tamen (c), imo ipse Carolus (d), id pro vulgari tantum
opinione reputabant. 5 Verum alium certe illi fovissent sensum si genuinam
instituti hujus vim et causam fuissent assecuti. 6 Licet enim hac adhuc
aetate usus inauguralis diplomatis, ut vidimus, necdum invaluerit, eam tamen Hungari
constitutioni suae jam dudum statuerunt securitatem
2463. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
cum regni aditu et coronari et jurare debeat.
8 Ut autem coronationis tanto certior effectus subsequatur, nullam
efficiaciorem sancire potuerunt legem quam illam ut rex ante coronationem nullum regiae
potestatis actum legitime exercere possit. 9 Verum ne haec quidem plenam
adhuc statibus securitatem praestare poterant nisi vim coronationis ad specificam aliquam,
quam in potestate sua habeant, coronam reservavissent; secus enim candidatus ille, qui eum,
penes quem jus coronandi fuit, et aliquam popularium partem
2464. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
inaugurale sacramentum nuncupavit quidem; an tamen capitulationem aliquam
ediderit vel Andreanam adminus constitutionem confirmaverit, hactenus non constat.
1 Carolus dum illegitima adhuc corona 1309. incingeretur, inaugurale
quidem dixit sacramentum, verum occasione hac nec constitutionem Andreanam confirmavit, nec
aliud inaugurale diploma edidit. 2 Per verba tamen illa: "Nobiles regni sui
Hungariae in approbato et antiquo jure servare atque a tyrannorum oppressione eripere," jam
propius
2465. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 33 Ludovicus I etiam via electionis regnum adivit.
1 Exstat quidem electionis Caroli I de 1307. instrumentum quo eidem ac
posteritati ejus, prout regalis successionis ordo exigit, regnum defertur (a).
2 Verum ipsa etiam haec clausula perinde ac illa primitivi pacti "de
progenie almi ducis" est indeterminata. 3 Comitia etiam haec factiosa tantum
fuisse et id ostendit quod nullus episcoporum, nullus baronum, nullus comitum in instrumento
hoc cum dignitate
2466. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 36 Nobiles lucro camerae non subjecit.
1 Non desunt nihilominus qui eum arbitrarii imperii ex articulo 11.
decreti sui accusent, quasi lege illa nobiles tributo lucri camerae subjecisset.
2 Verum cum iidem homines Carolum I ejusdem rei non incusent, videntur
propriam articuli Ludovicaei verborum significationem non esse assecuti. 3 E
§-o enim 33-o decreti Carolini: "Quod quilibet nobilis super solutione lucri camerae
litteras expeditorias a
2467. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praesertim
cum subsequo articulo 17-o id tantum prohibeatur ne, si nuptiarum causa telonium transeunt,
una argenti marca, prout abusive invaluerat, ab iisdem exigatur, adeoque ordinaria tributi
depensio a contrario hic quoque supponi videatur.
2 Verum inter plurima, quae hactenus coram judiciis producta sunt, et
hujus et anteriorum aetatum instrumentis, nullum adhuc ejusmodi in medium prolatum est e quo
usus persolvendi a nobilibus seu telonii seu nauli census elici potuisset. 3
Imo prostant elargita
2468. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nulla alia quam honoris consilii formalitatisque illius praerogativa adhaesit ut in
privilegiis clausula: "de voluntate etiam et consensu" adhibeatur, non excessit limites
potestatis suae Ludovicus si honorem hunc matri proprio etiam nutu detulit.
4 Verum si dignitas haec id etiam juris involvebat ut corregens absente aut
mortuo rege regnum moderari possit, id certe de systemate constitutionis absque statuum nutu
decerni non poterat. 5 Itaque cum Ludovicus constitutionem regni in reliquis
adeo religiose
2469. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
absque statuum nutu
decerni non poterat. 5 Itaque cum Ludovicus constitutionem regni in reliquis
adeo religiose observaverit, probabilius videtur quod corregentia haec aut in honorifica
tantum nomenclatione substiterit, aut certe cum assensu statuum delata, verum id ipsum aut
in publicas tabulas, sicut multa ejusmodi alia, referre intermissum, aut illis, quae
intercidisse vidimus, Ludovici decretis insertum fuerit.
§ 39 Constitutio sub Ludovico nullo praesidio fulcita.
2470. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sed matrem Elisabetham.
1 Invecto jam corregentiae usu, cum Ludovicus Sigismundum in filium
adoptaverit et successio Mariae cum sponso suo, ut jam vidimus, per status delata fuerit,
debuisset huic adminus corregentiae honor deferri. 2 Verum Elisabetha
junior, Mariae mater, exemplo Elisabethae senioris, Ludovici matris, quae perinde
corregentiae honore functa est, animata, hunc etiam prensatis indubie statuum suffragiis ad
se pertraxit, indeque evenit (a) ut sub imbecilli hoc foemineo gubernio Garay
2471. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et universitatis identitatem" nominat. 3 In diplomate 1385.
jam de "quatuor potioribus nobilibus de singulis regni comitatibus ad comitia revocatis"
loquitur (a).
Quomodo id perfici potuerit?
4 Verum congregationes comitatuum in prima epocha celebratas fuisse nemo
hactenus edocuit. 5 In secunda periodo plura quidem exstant generalium in
comitatibus celebratarum congregationum monumenta, verum hae nihil nisi sedriae civiles aut
criminales, non a
2472. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Quomodo id perfici potuerit?
4 Verum congregationes comitatuum in prima epocha celebratas fuisse nemo
hactenus edocuit. 5 In secunda periodo plura quidem exstant generalium in
comitatibus celebratarum congregationum monumenta, verum hae nihil nisi sedriae civiles aut
criminales, non a comitibus parochianis, sed a palatinis per omnes regni comitatus quandoque
pro duobus etiam tribusve simul comitatibus celebratae fuerunt (b). 6 Ubi
ergo nuncii comitatuum eligi, quomodo ad comitia
2473. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
potuerunt?
7 Nodum difficultatis hujus ea quidem ratione facillime dissolveris si
ipsos, qui ad comitia comparare debebant, nuncios initio instituti hujus per reges nominatos
fuisse affirmas. 8 Verum obstat sententiae huic res ipsa; nemo enim alium
repraesentare potest nisi per illum, quem repraesentat, exmittatur.
9 Obstant etiam verba diplomatis Mariae (c) quae hanc numerum tantum
mittendorum e singulis comitatibus deputatorum designasse,
2474. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2 Ut contra Vladislaum Polonum, qui
Hungariam nomine uxoris suae Hedvigis, Ludovici I secundogenitae filiae, repetebat, copias
auxiliares possit obtinere, fratri suo Venceslao Bohemiae regi successionem in regno
Hungariae 1393. addixit (a). 3 Verum tractatui huic non multo post ipse
contravenit. 4 Cum enim Ladislai Apuliae ducis, Mariae Stephani V regis
Hungariae ex Carolo parvo, nuper Budae caeso, nepotis, partes invalescerent, ut ab Alberto
IV Austriae duce auxiliares copias obtineat, Venceslao,
2475. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
V regis
Hungariae ex Carolo parvo, nuper Budae caeso, nepotis, partes invalescerent, ut ab Alberto
IV Austriae duce auxiliares copias obtineat, Venceslao, qui infirmitatem prioris sui pacti
non ignorabit, nil obnitente, eandem 1401. detulit successionem. 5 Verum
Sigismundum, cujus electio anceps, coronatio infrequentium comitiorum crisi
obnoxia, regnum ipsum vacillans fuit, de successionis ordine inconsultis statibus nil
constituere potuisse, status autem neutrum pactorum horum ratum
2476. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
qua antea
solus palatinus pollebat, comitibus parochianis potentiarios ejusmodi actus in proclamatis
congregationibus cognoscendi facultatem decr. 6-o art. 4.
7 Decreto 4-o exactio lucri camerae regulabatur, verum in vicem decreti
hujus circulares tantum ad dicatores dimissae Corpori juris insertae sunt.
8> Decreto 5-o negotium insurrectionis regulatur. <9 E cujus
art. 1-o aliisque posterioribus legibus apparet negotium etiam banderiorum
2477. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et Palma Elisabetham exaequato cum Alberto jure imperasse
credunt, inducti prolato per Prayum in Annalibus Hungariae ad annum 1440.
diplomate ubi dicitur: "Ad regiae paternae sublimitatis solium tamquam vera et legitima
regni haeres evocata." 5 Verum hic illa sibi ipsi testimonium praebet,
publicae litterae aliud perhibent. 6 In toto anni 1439. decreto solus
Albertus qua rex loquitur, Elisabethae tantum per clausulam: "de consensu et voluntate"
meminit, donationes ejus 1453. articulo 5-o sub proprio
2478. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Primus ad residentiam in Hungaria figendam Albertus obligatur.
3 Primus etiam Albertus ad figendam in Hungaria residentiam obstrictus
fuit. 4 Nimirum jam quidem Ludovicus praeter Hungariam etiam Poloniam
possidebat, verum cum Hungaria principalius regnum fuerit, non venit illi in mentem ut
habitationem suam in Poloniam transferat. 5 Ast Sigismundus, cum non
Bohemiam tantum possideret, sed insuper Romanorum esset imperator, frequenter longasque
moras in exteris regnis
2479. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(a); nunc vero constituitur
ut hunc rex "ex consilio statuum pari voluntate eligat" quod eum sensum facere videtur ut
status individua proponant, rex eligat. 4 Dicitur quidem eodem articulo:
"antiqua consvetudine regni id ipsum requirente". 5 Verum consvetudo haec
minime potuit esse diuturna quando adhuc sub Sigismundo 1392. palatinos a regibus
renunciatos fuisse subnexa nota exhibet. 6 Dignitas haec ne tum quidem adhuc
ad eum, quem postea obtinuit, authoritatis gradum provecta fuit. 7
2480. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
theca religiose asservatum ornabat, aurei operis vetusta corona (a) eundem Albae Regali
mense Augusto magna frequentia congregati, reipsa etiam coronarunt (b). 6
Secundum jam epocha hac est istud regis illegitima corona redimiti exemplum.
7 Verum Carolus I recepta subinde legali corona hoc se denuo redimiri
procuravit, sicque legitimus rex evasit; Uladislaus Polonus, cum antea, quam legalis Corona
reciperetur, occubuisset, inter interreges collocatur.
8 (a) Sunt verba instrumenti
2481. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
necessariae et commemoriales litterae (b) expediantur, effingi procurarunt; ac sigillum
quidem regni jam antea exstabat fuitque ejus usus, praesertim illo intervallo, quod inter
Mariae captivitatem et Sigismundi coronationem intercessit, in judicialibus instrumentis
(c), verum utrumque hoc et forma et inscriptione differebat (d); cumque exstante jam uno
superfluum fuisset aliud effingere si prioris promiscuus in judicialibus et publicis usus
fuisset, debuit aut prius illud, velut pro specifico tantum illo casu constitutum, subinde
cassum
2482. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
a statibus palatino Laurentio de Hédervára super
resignato castro Budensi 1447. extradatae. 15 Vide earum conclusionem in
Vestigiis Diaetarum pag. 270.
§ 59 Verum hac paulo post ab Ujlakio ablata eandem conferunt Joanni Hunyady sub titulo
gubernatoris.
1 Nutante sub administratione Ujlakii reipublicae statu regnicolae varios
revehendae internae pacis modos cum in Albensibus, tum in Pestanis comitiis
2483. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
his
comitiis exauctorari.
§ 60 Authoritas quam muneri huic adhibuerunt.
1 Articulo quidem 6-o in abstracto decernunt "ut gubernator tantam habeat
authoritatem quantam haberet regia Majestas." 2 Verum id postea adeo
restringunt ut praeter competentem regibus judicialis potestatis partem, authoritatem
militarem, et proventuum regiorum administrationem nihil ferme ei reliquum manserit.
3 Adjunxerunt nempe illi unius praelati, unius baronis et duorum
2484. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
est primum statuum in aerarium regium
influxus vestigium, una evidens ejus rei argumentum quod, quae aliqui barones regni servare
cogebantur banderia, ea non propriis impendiis, sed depensa e regis aerario certa pecuniae
summa alere debuerint.
4> Verum vigentem <hac
63.4 hac conieci
tempestate anarchiam ipse, quem in gravissimo reipublicae periculo decreta adeo
solemniter insurrectio habuit, eventus magis adhuc remonstrat.
2485. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praescripto a 99 tantum tres bene armati, e
constitutione vero hac a 100 portis 6 equites, et 3 praeterea clipeati et pharetrati
63.6 pharetrati: faretratri B
pedites debebantur. 7 Verum cum postea Mahometem non in Hungariam,
sed in Serviam tendere intellexissent, nemo quidquam eorum, quae his comitiis imperata
fuere, praestitit, ita ut Hunyadius vicinum praevertere volens periculum cum solis propriis
et confinariis copiis pugnam ad Semendriam
2486. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
decretum in Corpore
Juris exstat, nulla publica regni comitia ad annum 1454. memorantur) pervicit ut
novum e sex de singulo statu deligendis viris consilium constituatur quod publica
oeconomica, et militaria summa cum potestate administret. 3 Verum rex
saniora edoctus id ipsum Hunyadio relinquit arbitrio an consilium hoc abrogare, vel vero ita
confirmare velit, ipse illi ut eidem praesit (a). 4 E quo diserte patet
palatinum executivam ipsius principis potestatem restringere quidem voluisse, regem
2487. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in masculo Arpadianam domum e nativis Hungaris rex creatus sit,
ne cognati ejus hoc titulo praepotentiam exercere possint, diserte praecaverunt articulo
11-o. 9 Sunt quidem praeter constitutionalia haec particulares etiam aliquot
leges decreto huic insertae, verum morem hunc in posterioribus etiam capitulationibus
viguisse infra videbimus.
10 (a) Vide ejus argumentum pag. 291.
§ 68 Mathias inaugurale deponit, fidelitatis vero juramentum a potioribus praelatis et
2488. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regnum repraesentantes" interfuerunt (d). 4 Ad subsequa 1462. comitia
nobiles viritim iterum convenerunt (e), nimirum agebatur in his de conflanda pro redemtione
coronae 60,000 aureorum summa adeoque, ut singuli adsint, plurimum interfuit.
5 Verum ipsis inauguralibus 1464. comitiis iterum repraesentantes tantum
interfuerunt (f). 6 Ex omnium reliquorum Mathiae decretorum praefationibus
apparet nuncios tantum comitatuum ad illa vocatos fuisse, solae praefationis
2489. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vere factiosos ad Körmöndinum invadit acceptaque primum, tum reddita iis clade
traductisque in partem suam bonorum officiorumque pollicitatione factionis capitibus Garaio
palatino et Ujlakio Transylvaniae vojvoda totam hanc dissuit tempestatem.
16 Verum coronam regni non eadem impetrare potuit facilitate.
17 Debuit antea cum Alberto Austriae duce, cujus cum Friderico controversiae
jam ad apertum bellum spectabant, offensivum foedus percutere. 18 Debuit
Ioannem Griskra famigeratum illum in
2490. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
9 Ejusdem vero majus, uti et Alberti decretum
statibus Regni Sclavoniae missum, in ejusdem archivo prostat. 10 Si decreta
haec Regno Sclavoniae, si civitatibus missa fuere, quis dubitabit eadem comitatibus etiam
transmissa fuisse? 11 Verum intercideret fortasse tantisper hic usus eoque
nomine per laudatum articulum renovabatur.
12 (a) Patet id ex dato expeditionis decreti hujus in Vestigiis
Diaetarum pag. 330.
13 (b) Vide animadversiones in
2491. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et conclusione statuum muniti decreti reductis legibus regiam suam
sanctionem addidit; inde evenit ut aliqui non modo vacante solio, sed vel rege absente totam
non modo legislativam, sed et ipsam adeo executivam potestatem penes status resedisse
arbitrentur. 6 Verum unicum hoc in tota prima et secunda regum periodo
exemplum contra continuum neque postea etiam interruptum contrarium usum, contra positivas,
quas jam memoravimus, constitutionales sanctiones nihil probare potest. 7 Si
status his comitiis institutum hoc
2492. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pro arbitrio ex iis, qui forte aderant, praelatorum, baronumque
consilio usum fuisse appareat (c). 4 Post 20 annos, nempe 1478, status ipsi
stabiles jam judices ita elegerunt articulo 12-o ut pars eorum media in judiciis continuo
adesse debeat. 5 Verum judices hi jam ad octavas tantum et brevia judicia
restringuntur, neque eorum authoritas etiam ad politica negotia extensa fuit (d).
6 Et cum nulla ipsis defixa fuisse stipendia appareat, videntur hi quoque
stabiles judices non multo post evanuisse.
2493. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quaelibet causa saltem gravis definiatur."
§ 74 Palatinum reges nominabant non obstante Alberti articulo 2.
1 Ut palatinum rex pari statuum voluntate eligat, jam quidem sub Alberto
perlatum vidimus. 2 Verum mollius adhuc per status dicti palatini indicium
nullum vicariae regis potestatis muneri huic affixum vestigium seu legibus, seu in
diplomatibus deprehendimus. 3 Imo vidimus quod Ladislao Posthumo adhuc
minorenni primum Ujlakius, tum Hunyadius, eodem vero
2494. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
suorum
administro utebatur, tantamque de ejus et fide et dexteritate opinionem conceperat ut, si
eum in summo reipublicae magistratu locaret totamque insuper reipublicae potestatem in
magistratum hunc conferret, se voti sui damnatum iri non ambigeret. 21 Verum
consilium hoc praematura Zapolii mors intervertit. 22 Mathias vero jam opere
ipso testatus est se tantam potestatem non officio, sed Zapolii personae conferre voluisse.
23 Cum enim praevideret facilius fuisse exorbitantem illam authoritatem
2495. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eadem, quae Ludovici I temporibus viguerat,
primis statim, quae ille a suscepto regimine 1488. Pestini egit, comitiis articulo 7-o
defixa fuit, nimirum ut lucrum camerae in Hungaria, mardurinae in Sclavonia, quinquagesimae
in Transylvania persolvantur (a). 2 Verum an jam sub Ludovico ab illo Caroli
instituto ut a singula domo tres grossi, quorum singulum quinque modernos etulisse probabile
est, exigantur, recessum fuerit, non constat. 3 Id constat quod jam ante
Mathiam non a singula, sed a quinque portis non 3
2496. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
propius accedere, aut prorsus redire possint, novum taxae
nomen invexerint hocque titulo in gravioribus reipublicae necessitatibus in vicem lucri
camerae jam medium, jam integrum florenum ostiatim seu ipsi imponere, seu in comitiis
impetrare consveverint. 6 Verum status juratam a Mathia in primo statim ejus
Budam ingressu exegerunt sponsionem quod hanc medii aut unius floreni a singula domo
depensionem nec ipse exigere nec in comitiis petere velit (d). 7 Mathias
tamen juratae licet sponsioni huic minime
2497. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eidem subsidium etulerit.
8 Et hoc tributi genus in decreto anni ejusdem subsidium per connumerationem
salium appellatur. 9 Habuerit indubie Mathias majorem atque vendere potuit
salis quantitatem malueritque vel hac via paratam pecuniam obtinere, verum status iisdem
adhuc comitiis, ne haec tributi species in posterum decernatur, articulo 13-o vetuerunt.
10 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 302.
11 (b) Quod jam sub initium
2498. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
simpliciter aboleatur ejusque loco vectigal coronae introducatur; ita etiam, ut abrogato
lucro camerae tributum fisci regalis substituatur; nihilominus, ut nec vectigalis coronae,
nec tributi regii nomine plus quam antea tricesimae et lucri camerae titulo exigatur, verum
impetratae per quemcunque et quandocunque seu a tricesima, seu a lucro camerae exemptiones
ad vectigal coronae, aut tributum fisci regalis nulla ratione extendi possint (a).
6 Ita Mathias sola nominis commutatione perniciosas a tributis publicis
2499. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 77
1 De Mathia quod arbitrarie imperaverit multasque in detrimentum et
oppressionem regnicolarum novitatis inducerit, status ipsi articulo 1-o Uladislaiani decreti
1-i profitentur. 2 Verum cum vulgare ad nos usque transmissum proverbium
"justitiam cum rege Mathia mortuam esse" sententiae illi adversari videatur, operae pretium
puto tantisper enucleare quo sensu gravis illa circa Mathiam querela accipi debeat?
2500. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
4 Mathias status e
legislationis communione adeo non exclusit ut potius hanc in litteris suis identidem
agnoverit (a) et id ipsum opere etiam contestatus sit. 5 Ac in Corpore
Juris nonnisi sex regis hujus decreta quidem exstant; verum tria praeterea jam
hactenus per extensum prolata sunt, duo nempe 1458, et 1470. unum. 6 Decreta
annorum 1472. et 1475. aeque per extensum exstare Kovachich in Vestigiis
Diaetarum indicavit, ac praeter haec omnia aliarum insuper octo vestigia
2501. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
adhuc referentur? 9 Ego certe nullus dubius plura adhuc detegenda fore.
10 Quid? quod anno 1475. insolito ad diem usque illam exemplo status solos
et leges condere et earum effectuationem in se recipere, ut jam vidimus, admiserit.
11 Verum potest rex frequentia agere comitia et tamen partem legislativae
statuum potestatis invadere, si aut in comitiis status in suam cogat sententiam, aut de iis,
quae secus natura sua ad objecta legislationis pertinent, proprie tantum arbitrio disponat.
12 De
2502. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(a) neque legem hanc postea
revocatam fuisse uspiam deprehendimus; normam insurrectionis quod adtinet, de haec Mathias
semper in comitiis egit. 3 Impetraverat quidem primo regni sui anno
onerosiorem, quam quae sub Sigismundo praescripta fuit, insurrectionem, verum multo adhuc
onerosior fuit illa, quae jam antea sub Ladislao Posthumo imperabatur (b). 4
Deinde ipse hic modus insurgendi statim triennio post ad normam Sigismundi reductus fuit 1471. articulo 2-o; anno vero 1474. se ab onere insurgendi
2503. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
debebant,
stipendia exacte dependebat (d). 6 Prima, quae contra excessus militiae
hujus occurrit, provisio 1471. adeoque 13-o regni Mathiae anno articulo 21-o occurrit.
7 Reperitur quidem eadem in 1474. articulo 15 et 1486. articulo 31-o; verum
necdum invecto aetate illa disciplinae militaris rigore, quis regum antiquiorum fuit sub quo
statarius miles complures excessus non commiserit?
8 (a) Diaetae Szegediensis 1485. celebratae articulus 10-us ita habet:
"Dum D. rex contra
2504. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
leges omnes in comitiis perlatas fuisse copiosi, qui
hanc in rem in ejus decretis exstant, articuli evincunt. 2 Anno quidem 1474.
art. 12-o prohibetur rex ne processum juris mandatis suis impediat.
3 Verum sub quot aliis, quibus arbitrarius agendi modus non imputetur,
regibus ejusmodi leges statui debuerunt; quam facile unum aliudve mandatum illegale illam
legis provisionem producere potuit; sufficit quod in ipsa re judiciaria nihil novi extra
comitia constituerit
2505. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
victualium, et gratuitarum vecturarum
exactionibus, ut art. 18 ejusdem anni habet, regnicolas gravarit. 5 Denique
quod regnicolarum colonos ad falcandum componendumque regium foenum violenter, ut articulo
101 ejusdem anni innuitur, compulerit. 6 Verum postremos duos excessus ab
compluribus et primae et secundae periodi regibus frequentes fuisse constat (a), qui tamen
arbitrarii imperii non accusantur. 7 Prima duo vitia impotenti potius ejus
animo quam labefactandae constitutionis studio adscribi
2506. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
authoritatem Mathias inde ab obitu Emerici Zapolii non restauraverat)
Pestinum indixit. 2 Iam tum Fridericus imperator haereditatem regni
Hungariae e pacto, quod eum 1463. cum Mathia inivisse statusque regni ratificasse supra
diximus, repetabat. 3 Verum cum ille posteriori utpote 1477. pacto quaesito
in successionem regni Hungariae juri ultro renunciaverit (a), status libero suo electionis
jure usi Uladislaum 15-a Julii regem proclamarunt. 4 Iisdem comitiis
elaborata fuit prolixior quam ulli antecessorum
2507. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
aget, palatina officia per solos regni Hungariae barones peragi procuret § 9.
14 Cum autem Uladislaus una Bohemiae imperaret, obligarunt quidem hunc
etiam prouti jam antea Albertum ad exigendam in Hungaria majorem anni partem § 8.
15 Verum in casum absentiae non transtulerunt ab eo potestatem seu in
locumtenentem, seu in palatinum, seu in senatum aliquam, sed tantum, ut regnum in bono
ordine atque dispositione relinquat, eidem comiserunt, id est, detulerunt ejus arbitrio
cuinam vicariam suam deferre
2508. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
summis conflari illudque administrationi conservatorum coronae
concredere voluerint, § 5 et 7.
20 Denique quod ultra conditiones capitulationis hujus in articulis, quos
eidem ante coronationem proposituri sunt, assensum ejus non esse necessarium, verum ad
dandam ultro iis regiam suam sanctionem eum obligatum esse §-o 18 declararint.
21 Tardius jam, nempe 1507. status novum idque praecipuum constitutionis
praesidium, nempe ministrorum (ut nunc loquimur) responsabilitatem articulo 7-o
2509. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
primo statim regni sui anno 1491. 20-a Februarii in castris ad Cassoviam pace
successionem detulit (a) et eodem anno, postquam 8-a Novembris cum Maximiliano imperatore
pacem pepigisset, eandem huic etiam addixit successionem (b). 3 Verum non
fidebat Maximilianus liberalibus adeo oblatis volebatque tabulas has per ipsos status regni,
et quidem jure jurando confirmari. 4 Quod tamen a statibus non potuit
impetrari. 5 Erant enim tunc in Hungaria praepotentes duo dynastae qui, cum
2510. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11 Maximilianus Uladislaum primo datae fidei admonuit, et licet hic
confirmationem prioris pacti ultro obtulisset, nihil tamen in sola Uladislai negotiatione
firmitatis reponi posse advertens jura, ut credebat, sua armis vindicare decrevit.
12 Verum vix Posonium usque valido cum exercitu processerat, cum nullo
stipendiario milite, exhausto aerario, trepidi status amplissima provisos
facultate (h) oratores eidem obviam miserunt, qui seclusis ignominiosis 1491. conditionibus,
2511. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
jure pacem confecerunt. 13 Et haec
deinde vera causa fuit scissi post defectum Ludovici II inter Ferdinandum et Zápolium regni,
cum hic confoederationi, quam pragmaticam regni sanctionem appellabat, ille inito 1506.
tractatui inhaereret. 14 Verum licet ne hic quidem tractatus in subsequis
regni comitiis uspiam ratificatus fuerit, cum tamen status generalem, quidquid e republica
visum fuerit, concludendi potestatem legatis suis dederint neque sibi jus ratificationis per
expressum reservarint, tractatus ille
2512. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Hungaros ad amplectendam hanc
conditionem ea potissimum consideratione permotos fuisse quod interea
Uladislao jam natus fuerit filius Ludovicus adeoque successionem hanc sero admodum ad casum
venturam esse existimaverint. 34 Verum eventus opinionem hanc fefellit.
§ 87 Uladislaus curat coronari infantem filium Ludovicum II et pro illo capitulationem
elargitur.
1 Interea Uladislaus Annam Candalensem sibi matrimonio locaverat, quam
2513. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
cynosuram jam sub Mathia vidimus.
8 Sub Uladislao qualiter ad diaetam 1492. nobiles convenerint, non constat.
9 Constat tamen e praefationis decreto 1495. praemissae §-o 2. quod ad haec
comitia tantum per repraesentantes comparuerint. 10 Verum ipsis his comitiis
jam articulo 26-o perlatum fuit ut ad diaetam non comitatus per electos nuncios, sed nobiles
viritim convocantur; an tamen hoc etiam constanter postea observatum fuerit, subsequi statim
1498. decreti praefatio dubium movet. 11 Dicitur
2514. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
salvo conductu.
6 Ut tempore comitiorum fora omnia sileant, sub Uladislao 1507. articulo
12-o primum sancitum fuit; usum salvi conductus jam hoc aevo viguisse e Mathiae decreti 2-i
art. 27-o et Uladislai decreti 1-i articulo 83. apparet. 7 Verum hunc rex
solum elargiri solebat. 8 Ut omnes in diaeta praesentes eo ipso beneficio
salvi conductus gaudeant, tarde admodum nempe 1723. articulo 7-o et 10-o in legem relatum
fuit. 9 Et tunc etiam tantum personae eorum (de bonis enim eorum nulla
2515. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Studium conservandi antiqui usus status sub Uladislao eo plane
extenderunt ut, cum comitatus aliqui consveta judiciariarum sedium suarum loca alio
transtulissent, ipsas has sedes judiciarias ad pristina loca reducendas esse 1499. art. 29-o
constitutum sit. 14 Verum ab inutili hoc rigore posterior aetas recessit.
15 Iam enim comitatibus locum congressuum suorum aut, ubi ipsis maxime
oportunum videtur, defigere, aut pro ratione temporis jam in uno jam in alio loco celebrare
integrum est.
2516. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
jam proventus regios
sub longe minimi, ac fructus eorum efferebant, summa pignori locasset, sustinebat status
nobilium pignoratarios investitam his bonis summam e fructibus eorum sibi jam conpensasse,
utve ea gratuito statim remittantur, contendebant. 12 Verum cum proventus
hujusmodi potissimum Bakacs episcopus et cancellarius, tum Zápolyius palatinus tenerent,
obstante horum potentia id in praesens evinci non potuit. 13 Ita
proventibus, qui jam usque 1497. impignorati fuerunt, non revindicatis, cum quaestores
2517. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
militiae conferri solebat, per biennium assignarint. 20 Determinarunt deinde
articulo 3-o quaenam sint bona coronalia, nimirum ad contradistinctionem allodialium, et
illa in posterum pro inalienabilibus tum primum articulo 2-o declararunt. 21
Verum cum alienatos proventus regios potissimum potentiores praelati et proceres tenerent, forti regem animo esse oportuisset ut ingratas has tot potentibus
civibus leges effectui dare potuisset. 22 Quo robore cum Uladislaus
praeditus non
2518. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
proventus redimere, editum in Hampone et Dombayo
91.23 Dombayo: Dobayo B
exemplum saepius renovare, quaestores vero ad reddendas singulis comitiis rationes
efficaciter adstringere. 24 Verum omnia haec perducta, ut mox videbimus, jam
ad summum morum corruptela impediret, Uladislaum vero suprema necessitas jam eo compulit ut,
cum nulla subsidia in comitiis obtinere posset, oratores per comitatus mittere sicque aliqua
adminus seorsim subsidia postulare
2519. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tricesimales articulo eodem ita defixerunt ut
capitales plerumque in locis limitaneis fuerint constitutae, Budensem tamen, Albensem, et
Pákaiensem licet in meditullio ferme regni sitas, quia a Zapolio palatino in pignore
tenebantur, non sunt ausi continuo abrogare, verum, postquam a rege redemptae fuerint (quod
nunquam eventurum esse pronum erat existimare), ut aboleantur, decrevere 1498. articulo 29.
§ 2-o.
8 Inoleverat etiam inde a Ludovici I temporibus ea consvetudo ne ab
animalibus tricesima exigatur
2520. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
aboleantur, decrevere 1498. articulo 29.
§ 2-o.
8 Inoleverat etiam inde a Ludovici I temporibus ea consvetudo ne ab
animalibus tricesima exigatur (c), quae sub ipso adhuc Uladislao 1492. art. 27. jam in legem
publicam relata fuit. 9 Verum adverterunt demum status 1498. objectum hoc
natura sua tricesimae censui subjacere, et ideo articulo 29. § 5-o animalia etiam e regno
educta tricesimae subjecerunt.
10 Cum tamen sub Ludovico et Sigismundo
2521. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et
argentum in monetam conversum non perinde facile a regno extraheretur, nisi id per alias
commerciales provisiones, quarum tunc
93.3 tunc: nunc B
adhuc nec idea exstabat, impediatur. 4 Verum ignoravit adhuc aetas
illa vel id, quod aurum et argentum non tantum qua materia monetae, sed etiam qua merx, quae
iisdem, quibus reliqua commercii objecta, subjacet legibus, considerari debent.
Ordinationes
2522. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
procurandi sagacitatem habuerunt) merces suas coegerint, tantum ut hae deinde
easdem merces in interioribus regni partibus cariori vendere possint pretio.
6 Budensis civitas ejusmodi quoad ipsos plane domesticos mercatores
privilegium obtinuerat. 7 Verum Sigismundus rem commercialem in exteris
provinciis tantisper edoctus privilegium hoc in comitiis 1405. per articulum 11-um cassari
plenamque domesticis mercatoribus libertatem admitti, ut jam vidimus, procuravit.
8 De extraneis ne ille quidem defectum
2523. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
17 (c) 1492:48; 1498:31. § 1.
18 (d) 1492:103; 1498:31 et 32; 1500:24.
19 (e) 1495:27, 1498:31, 1504:28, tandem 1507:10. ad justos limites
restricta fuit, nempe ne per greges integros e regno educantur. 20 Verum
1514:66. iterum generaliter prohibetur.
§ 94 Regulatio rei bellicae.
1 Restat ut, quomodo legislatio se circa militaria habuerit, videamus.
2 Peracta Uladislai electione cum Legionem
2524. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
banderii regalis numerum fuit, stipendiariam militiam dimisisse extra
dubium est.
6> Quo tamen anno id evenerit, non ita expeditum est. <7
Stipendiatorum quidem regalium adhuc 1492. in articulis 17. et 18. mentio occurrit.
8 Verum quod per id nil nisi conflatum e mille capitibus banderium regis,
tum gentes illas, quas aliqui barones regni intertenere, rex autem stipendia illis dependere
debebat, intelligatur, e combinatione reliquarum sub rege hoc perlatarum legum redditur
manifestum.
2525. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praestare debebat, portales; ipsum armatae nobilitatis corpus
insurrectionalis militia vocabatur; ubi omnes hae militum classes confluxerant, exercitus
generalis vocabatur. 22 Huic aut ipse rex aut palatinus, aut capitaneus
regni praesse debuit (i), verum non erat in regis potestate generalem hunc, ut dicebatur,
exercitum statui convocare; ante omnia stipendiariam et banderialem militiam hosti objicere
debuit. 23 Si haec resistendo par non fuit, tum primum portalem et
insurrectionalem militem potuit
2526. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
par non fuit, tum primum portalem et
insurrectionalem militem potuit convocare (k).
24 Quantitas portalis militis 1492:20. § 3. in uno equite a 24 colonorum
portis, et a nobilium vero unius sessionis a 10 domibus defixa fuit. 25
Verum mox 1498. ad 36 portas et quoad possessionatos et quoad impossessionatos nobiles
restricta fuit. 26 Solis comitatibus inferioribus, velut hosti magis
vicinis, unus a 24 portis eques imperabatur.
27 Banderium ut in media parte e gravis
2527. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vicinis, unus a 24 portis eques imperabatur.
27 Banderium ut in media parte e gravis armaturae (qui armigeri
vocabantur), media vero parte e levis armaturae equitibus (qui huszari audiebant) consistat,
citato 1492. articulo decernebatur. 28 Verum 1498. articulo 16-o § 1. ut
banderii altera etiam medietas e gravis armaturae equitibus constet, decretum fuit.
29 Qui a portis praestabatur eques, scuto, lancea, arcu, manuali, et, quoad
fieri poterat, lorica armatus esse debuit; e quo confici videtur
2528. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
decrevit." 41 Exstant ibidem pag. 413. aliae ipsius Uladislai de
14-a Septembris ejusdem anni litterae, quibus eidem civitati ita rescribit: "Absoluta
celebratione coronationis nostrae Hungariae, curabimus succurrere necessitatibus vestris".
42> Verum nihil horum in effectum ivit. <43 Peracta
coronatione miles omnis in hyberna dimissus est idque dedit Maximiliano occasionem ut illo
adhuc autumno non tantum Austriam receperit, sed et potiorem Transdanubianae Hungariae
partem occupaverit.
2529. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
intelligi possunt.
49 (g) Quod praelati admensa sibi banderia continuo intertenere debuerint,
alioquin constat. 50 Neque tamen id ita recipiendum est quasi statarium,
qualis nunc in more est, militem adere debuissent. 51 Verum habebant illi
suos praediales, qui ea lege sessiones suas possidebant ut tempore pacis aut decimam, aut
exiguos quosdam census praestare, tempore belli vero contra hostem propriis armis, sumptibus
tamen dominii sui prodire debuerint. 52 Et tales hodiedum
2530. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
necessario tenendos
habebunt." 55 Et paulo infra "officiales nec non stipendiarii tam regales,
quam DD. praelatorum nec non caeterum regnicolarum." 56 Indeque aliqui
arguunt etiam non banderiatos continuum militem alere debuisse. 57 Verum
quis non videt compilatorem articuli hujus termino stipendiarii improprie usum fuisse idque
tantum innuere voluisse quod sicut banderia sumptibus praelatorum, ita portalis miles
sumptibus reliquorum regnicolarum interteneri debeat. 58 Secus enim evidens
2531. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1494.
diplomate dicitur quidem: "Ut nullus belligerantium exercituantiumque hominum, sive equitum,
sive peditum in villis particularibus sive in extraneis nobilium bonis, sed in oppidis
duntaxat et civitatibus ejusdem Regni Nostri Sclavoniae descendat." 67 Verum
inde non id quod rex stipendiarium adhuc intertenuerit peditem, sed quod in Sclavonia
Nobiles non meros equites, sed etiam pedites a portis statuerint inferri posse puto.
68 Nam si aliquem etiam stipendiarium habuisset peditem, hunc certe non in
2532. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
latus regis stabilis consilii.
1 Vidimus jam et sub Hunyadio, et sub Ladislao, et sub Mathia, quod status
stabilem introducere senatum conati sint, cujus consilio rex executivam suam et in politicis
et in judicialibus exerceat potestatem. 2 Verum cum stipendiis commembrorum
ejus prospicere aut neglexerint aut non potuerint, senatum hunc numquam coaluisse inde
probabile efficitur, quod in nullo aetatis ejus instrumento mentio illius occurrat; sub
Uladislao consilium hoc propius ad effectum accessit.
2533. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
habeat in senatum ingressum § 13. 11
Quod si senatorem intra triennium obire contingeret, in ejus locum rex proprio motu alium
sufficere possit § 12. 12 De stipendiis vero eandem, quam superioribus
comitiis, rationem iniverunt § 8. 13 Verum ne hac quidem via senatoribus
stipendia procurari potuerunt. 14 Itaque 1507. art. 3-o magis adhuc efficax
medium arripuerunt. 15 Defixerunt nempe stipendium senatoris, si praelatus
aut baro sit in 700, si nobilis in 300 florenos § 4.
2534. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
articuli 7:1498. eo accipi debet, quasi Uladislaus jam habuisset stabile aliquod politicum
consilium ad quod sedecim illis nobilibus accessus lege illa procuratus fuisset; hujus enim
nulla uspiam seu in legibus, seu in diplomatibus memoria occurrit. 22 Verum
constituebant illud ipsi illi, qui in legibus aevi hujus judices regni ordinarii
appellantur, nempe palatinus, judex curiae, cancellarius et vicecancellarius, quosve
praeterea e forte praesentibus regi convocare collibuit praelatos, barones, et quandoque
2535. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
horum qua commembrorum consilii aliquo stipendio
provisus fuit, nullus ad fixam eo nomine ad aulam residentiam obligabatur.
24 Quaerebant primo status fixum talem senatum stabilire cujus opera rex et
in politicis et in judicialibus uti possit. 25 Verum consilium hoc vidimus
hactenus non successisse (a). 26 Post ipsum certe 1507.
articulum videtur incassatio trium illorum denariorum adeoque decreta etiam senatoribus
stipendia totusque usque adeo senatus adhaesisse.
2536. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 98 Ejus causa non restricta nimium regis potestas, sed regis ignavia fuit.
1 Sunt qui praeter eas, quas jam insinuavimus, causas restrictam nimium
Uladislai potestatem executivam malis his ansam praebuisse arbitrentur. 2
Verum quamquam prolixiorem ille, quam ullus antecessorum suorum ediderit capitulationem,
vidimus tamen quod per illam authoritas ejus nihilo magis quam priorum regum restricta
fuerit. 3 Decreverant quidem status articulo 2-o ut rex proprio arbitrio
nonnisi 100
2537. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2-o ut rex proprio arbitrio
nonnisi 100 colonos, si quid ultra sit, nonnisi cum consensu statuum conferre possit,
immemores indubie quod illimitata regis quoad bona nationis conferendi potestas praecipuum
primitivae regni constitutionis cardinem effecerit. 4 Verum fluxam alioquin
hanc legem 1504:10-o iidem ipsi revocarunt. 5 Revocationis hujus ea articulo
hoc causa redditur quod omnes ferme constitutiones regni hactenus factae inter se
discrepent. 6 Verum nullius vel in decretis alicujus regis, vel in
2538. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regni constitutionis cardinem effecerit. 4 Verum fluxam alioquin
hanc legem 1504:10-o iidem ipsi revocarunt. 5 Revocationis hujus ea articulo
hoc causa redditur quod omnes ferme constitutiones regni hactenus factae inter se
discrepent. 6 Verum nullius vel in decretis alicujus regis, vel in prolatis
hactenus litteris, legis vestigium exstet qua regis in conferendis bonis potestas ad certum
colonorum numerum restricta fuisset. 7 Itaque per clausulam illam compilator
decreti hujus id tantum
2539. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
stabilis illius, quod tum moliebantur, seu
consilii, seu senatus officium sub vinculo invigorositatis largiri valeat, immemores indubie
quod id etiam primitivae in capitulationis Albertinae articulis 15. et 26. diserte renovatae
constitutioni adversetur. 10 Verum stabili illo consilio nunquam, ut
vidimus, in effectum perducto lex etiam haec suapte evanuit. 11 Apparet
itaque non constrictam nimium regis executivam potestatem, sed id regnum sub Uladislao tot
calamitatibus involuisse quod ille animo fuerit tam
2540. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
consilio regis, et a judiciis et comitiis omnique usque adeo rerum
prophanarum pertractatione excludatur. 10 Atque haec saecularium cum clero
dissidia primis statim, quae sub Uladislao 1492. pro festo Purificationis acta sunt,
comitiis eruperunt. 11 Verum cum summa ab utrinque ageretur contentione,
nihil in hac diaeta ea de re potuit determinari. 12 Debuit tamen alia eodem
adhuc anno pro festo S. Michaelis ad definienda haec objecta diaeta praefigi (d).
13 Ac haec quidem diaeta seu clero
2541. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praeficiatur,
huic vero reduci munus hoc continuo restituatur.
29 (a) Et ideo jam sub Sigismundo decreto 2-o art. 14. et decreto 3. art.
12. lege publica prohiberi debuit ne fora spiritualia causas prophanas vel vicissim
tractent. 30 Verum debuerunt fora spiritualia legem hanc transgredi, cum jam
in capitulatione Szilághiana articulo 9, sub Mathia vero 1462. articulo 2. et 1464. art.
14-o ipsae causarum species, quas forum spirituale tractare possit, specificari debuerint.
31 Nec huic legi
2542. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quin iidem abusus, qui comitia 1492.
ita perturbarunt ut de iis nihil decerni potuerit, hac etiam diaeta resumti praecipuam
dissidiis causam praebuerint. 39 Caeterum Istvánfius memorat quidem hac
etiam diaeta leges aliquas perlatas fuisse. 40 Verum in eo illum evidenter
halucinari praefatio decreti 1495. satis ostendit. 41 In hac enim Uladislaus
comitia 1495. cum diaetae 1492. historia nectit, quin ullam diaetae 1493. faciat mentionem,
quod certe facturus non erat si aliquod e comitiis his decretum
2543. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sacramentum adstringebantur, articulo 3-o supremi comitis officium in haereditatem conferri
vetabatur sicque altera etiam constitutionalis Andreae II lex renovabatur; §-o vero 4-o
adimebatur comitibus potestas vicecomites pro arbitrio nominandi.
16 Verum ne his quidem legibus factis adhuc constrictam fuisse potentiorum
audaciam inde liquet quod subinde eo temeritatis sint prolapsi ut latis adversus se
judiciariis sententiis vi resisterent, ut adeo 1514. articulo 1. ordinari debuerit ut
sententiae judicum contra
2544. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praebuit invalescens sensim inter
omnes civium classes luxus, quaeque hunc comitari solet, et magistratuum et ministrorum
venalitas. 2 Dudum quidem jam antea inter ditiores Hungaros Asiaticum fastum
viguisse omnia veteris aevi monumenta testantur. 3 Verum necdum invectis
artibus iisque, quae luxui serviunt, opificiis, necdum propagato commercio, omnis ferme
apparatus ille in turba servorum, sonipedum numero et praestantia, argenteorum praeterea
armorum, scyphorum, nodorum, unionumque copia consistebat. 4
2545. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
7 Inde aurea ejus illa Budensia et Vissegradiensia palatia; inde horti
pensiles; inde splendida adeo ejus suppellex ut exteros, qui eam conspicati sunt, in
admirationem rapuerit. 8 Hoc regis exemplum jam sub illo proceres corripuit.
9 Verum ne id ad inferiores dimanare possit conditiones, ille partim
continuis bellis, partim frequentibus exactionibus impedivit. 10 Sub
Uladislao alta per 24 annos pace, tributis ad consuetam tantum lucri camerae depensionem
redictis, labes haec inferiores
2546. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
in MS-to
B (Budapest, Egyetemi könyvtar, MS. B. 74) differt. Vide praemissam
Notam de Nicolai Skerlecz de Lomnicza textibus edendis (pag.720) .
(§ 8)
2 Verum si minor aliquis et pauperior populus
alteri numerosiori et ditiori se conjungat; si ille lingua,
moribus, legibus, et institutis ab hoc differat; si rex apud majorem
illum populum jam
2547. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
suorum ministeriorum decernat, sola tantum mutuae defensionis
obligatione reservata. 5 Institutum hoc minores, quae se
potentiori conjunxerant, gentes justo, ne ab hac sensim opprimatur, metu
perculsi continuo anhelabant. 6 Verum res haec non tam unionem
in commune totius in complexu monarchiae bonum, quam
confoederationem duorum populorum sapit, quam potentior populus ea de causa
plerumque aspernabatur quod hac ratione plus illa in defensionem minoris
2548. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
plerumque aspernabatur quod hac ratione plus illa in defensionem minoris populi, quam hic in
suam conferre deberet.
7 Itaque si quae hoc etiam pacto coiverunt gentes, consensio earum minime
fuit diuturna, verum tanta continuo inter utramque lucta viguit ut serius aut citius vel in
unam confluere gentem, vel penitus ab invicem dissolvi debuerint. 8 Ita nempe
antiquioribus temporibus coaluerunt Angli et Scoti, Dani et Sveci, sed inter
utrosque deductae
2549. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
12 c) Ut princeps Hungarica in Germanicarum,
Germanica vero militia in Hungaricarum provinciarum
tutamen uti possit, ad rationes totius in complexu monarchiae refertur.
13 Verum an pacis tempore haec vel illa militia Hungariae illocetur, nihil
attinet ad rationes totius monarchiae. 14 Injuriosus enim, quo olim exterus
miles contra tot leges illocabatur, praetextus jam dudum evanuit. 15 Ut certa
intertenendi illocati
2550. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
etiam milite pro
defensione cujuscunque demum provinciae uti possit, ut relatus in legionis censum
confiniarius sub illa, quae jam pro tota monarchia salubriter certe invecta est, militari
disciplina permaneat, ipsa monarchiae totius ratio exposcit. 20 Verum ut
confiniariis, imo regulatis etiam legionibus meri ferme exteri praeficiantur, ut reliquus ab
iis, qui signis adscripti sunt aut porro adscribentur, confiniarius populus, quasi conflata
alioquin e nobilium bonis, quam confinia occupant, plaga a S. Regni corona avulsa
2551. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
princeps tranquillis
domi rebus confiniario in necessitates cujuscunque monarchiae partis milite uti; si domi
periculum subversatur, eum educere non possit. 22 Maneat confiniarius, si sit
adscriptus miles, sub vigente jam militari praefectorum suorum disciplina, verum
praeficiantur illi, uti et regulari nationali militi, nativi praefecti; reliquus vero populus
confiniarius in iudicialibus, oeconomicis, et politicis leniori, et legali politico gubernio
postliminio restituatur.
Quoad subsidia
2552. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
politico gubernio
postliminio restituatur.
Quoad subsidia belli.
23 e) Ut Hungaria subsidia belli, veluti tirones, annonam, foenum, stramen,
et vecturas, dum necessitas urget, suppeditet, ratio monarchiae exigit; verum, qua ratione id
fiat, nihil ejus interest. 24 Proinde cum instituta regni id secum ferant ut
haec nuspiam, nisi in comitiis decerni possint, legem hanc, quam defunctus imperator adeo
graviter violaverat, nil vetat renovare.
2553. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
graviter violaverat, nil vetat renovare.
Quoad contributionem.
25 f) Ut contributio ab iis, qui eidem de lege obnoxii sunt, regi etiam in
Hungaria dependatur, commune totius monarchiae Bonum deposcit. 26 Verum ut
contributio tantum de una ad aliam diaetam duret, ut in singulis comitiis de ea vel augenda,
vel minuenda determinari debeat; denique ut principe aut latas in diaeta leges non
effectuante, aut plane contra positivas leges aliquid potentiose agente haec per status
2554. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
monarchiae necessitates uti possit, commune certe ejus bonum requirit.
29 At ne administri eorum ad reddendas rationes a comitiis stringi possint,
utilitas ejus non exposcit. 30 Habeat ergo princeps liberum, quo etiam in
Anglia gaudet, proventuum usum, verum administri eorum ad reddendas coram comitiis villicatus
sui rationes compelli possint.
Quoad jus cudendae monetae.
31 h) Valorem monetae subitanee aut deprimi aut elevari saepe monetarium
vicini alicujus
2555. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Quoad jus cudendae monetae.
31 h) Valorem monetae subitanee aut deprimi aut elevari saepe monetarium
vicini alicujus stratagema exposcit. 32 Interest itaque totius monarchiae ut
jus hoc principi integrum relinquatur. 33 Verum ut procusa e metallo
Hungarico moneta insignibus regni signetur, ut officinae monetariae in Hungaria erigantur et
stabiliantur, id commune monarchiae bonum non vetat. 34 Quotus quisque
nostrum est qui de justa inter idealem et intrinsecum unius vigesimarii
2556. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
inutile inter cancellaria et principem dicasterium efficit.
Quoad directionem rei militaris.
9 c) Ut tota rei militaris directio in uno puncto, consilio nempe bellico,
concentretur, interesse totius monarchiae exposcit, verum id non exposcit ne ad illud etiam
Hungari applicentur. 10 Non exposcit id ut ipsa Hungarica armorum praefectura
e meris exteris consistat. 11 Non exposcit denique ut sub praetextu militaris
systematis consilium bellicum in pluribus etiam
2557. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
politicos opifices conficiatur.
Quoad montanistica objecta.
24 d) Ut montanistica etiam objecta communem habeant directionem, perinde
interest totius monarchiae. 25 Verum quo major objecti hujus pars in Hungaria
situatur, eo magis ipsius monarchiae interest ut magnam hujus directionis partem Hungari
obtineant. 26 Quod nunc sufficientia in hoc instituto versata individua
Hungaria non habeat, exterorum totum hoc objectum ad se
2558. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
auxilio, aliqua nondum satis enucleata perferuntur. 22
Defectus hos corrigi ipse certe nationis honor, ipsa communis Europae de nobis exspectatio
exposcit. 23 Equidem non me latent variae, quas defigendae votisationis norma
producet, quaestiones; verum frangendus est serius aut citius hic lapis, aut supportandum
continuo existimationis nostrae, temporis, oneris miserae plebis, latarumque tumultuarie
legum detrimentum. 24 Nulla autem ad conficiendum grande hoc momentum magis
idonea, ac praesentia sunt,
2559. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
aut
certe tot hac in re partium studia, tantae simultates, et tot factiones exardescent ut
internae eapropter nationis scissiones merito praemetui possint.
Quoad collationem bonorum.
6 l) Verum cum defunctus imperator bona et officia exteris conferendo
potestate hac abusus sit, justum est ut omnes ejusmodi collationes in irritum revocentur.
7 Quae enim in orbe natio est quae patria officia, patrios honores, patriaque
bona suis civibus ita non
2560. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
renuntiarunt;
parte vero ex alia haec securitas respectu totius societatis non secus obtineri
potest quam si illi, qui leges infringunt, seu honoris, seu personae, seu rerum suarum
detrimento per disinteressatum et legale iudicium puniantur. 5 Verum nulla
forte lex est quae in ipsa etiam temperata gubernii forma frequentius infringatur.
6 Quare omnia eo studia convertere juvat ut lex haec sacra et illaesa
persistat.
2561. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
homines extendi, quare rusticis ipsis ad
majorem eorum libertatem gradus aliquis sensim parari non posset?
§ 16. Principia per quae contrariantes sententiae conciliari possunt.
1 Verum opponet mihi aliquis illa puncti 5 Carolini et Theresiani
diplomatis verba praemittendam habebunt praesentis diplomatis
acceptationem, indeque arguet reges nullas, quam quae his diplomatibus continentur,
conditiones acceptare teneri.
Bibliographia locorum inventorum
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1790], Operum omnium tomus III, versio electronica (), Verborum 71764, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skrl3].
More search results (batches of 100) First 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Retrieve all occurrences (This may take some time to download) Click here for a KWIC Report
|