papa 2 vel alius pro bina vel trina expeditione propter aliquam causam minus accepit, id annatae priori duorum milium non debere praeiudicare. Ab hac sententia, credo, deduci vix poterunt. Feci ego de hoc et privatim et publice et apud pontificem et apud cardinales omnem diligentiam, haec tamen magis tangunt collegium quam pontificem. Non defuit et dominus Stanislaus, 3 diligentissimus certe servitor Vestrae Maiestatis. Neque tamen adhuc desistemus, sed parum, ut dixi, spero. Ecclesia Cracoviensis pro reverendissimo domino meo, domino Posnaniensi 4 in

1    Photocopy in the MOL DF 276058. Christianorum regnis non amplius hoc tempore cogitare, quam ut relictis praesidiis necessariis ea tantum, quae ab illo sunt parta, in reditum suum defendi ac retineri possent, et haec tanto ingenio et artificio fingebantur, ut eos quoque fallerent, qui secretorum tyranni se non esse ignaros arbitrarentur, qua fraude et simulatione nihil aliud agebatur, quam ut nos securos et imparatos possunt opprimere. Habemus 2 enim recens ex waywodis Moldavo 3

it, because the rescue army of Constable of Zengg Péter Krusics defeated them in April. Venetum oratorem Sanctitati eius narras praedixisse, propediem subsequantur. Id tamen nulla profecto nostra vel incuria vel negligentia accedere poterit, sed quoniam haec exigua unius Hungariae vectigalia tuendis amplissimis finibus sufficere nullatenus poterunt. Non parvi reditus ex Bosnia proveniebant, magnum ex Croatia et Dalmatia tributum quotannis in fiscum regium paulo ante hanc aetatem vel ipsius Matthiae regis temporibus deferebatur. Integrae erant, et

suppressed and Ahmed was beheaded. Compare: Káldy-Nagy Gyula, Szulejmán, Budapest, 1974, 58–59., and Matuz József, Az Oszmán Birodalom története, Budapest, 1990, 95.   no Nostro, qui nova haec pro certissimis affirmat et veretur, ne totas suas vires contra Hungariam Turca convertat. Adhibet Sua Sanctitas cum sua sponte, tum meo etiam hortatu ea remedia, quae potest: sollicitat pacem inter principes. Misit super his novis recentibus litteras ad omnes principes exhortans eos, ut

several letters but we cannot be sure that he refers to these two. 1  An [1.] Intelleximus fratres Sancti Francisci de observantia id agere, ut loca conventualium in regno nostro et Bohemiae sibi a Sanctissimo Domino Nostro impetrarent, quasi haec sit voluntas nostra, ut ea illi potius haberent. [2.] Postulamus a te, obstes, quominus id perficere valeant. Tantum enim abest, ut haec voluntas nostra sit, ut etiam nobis non posset esse non molestum quidquam prae ter veterem eorum ordinem in regno nostro constitutionem renovari, et

fratres Sancti Francisci de observantia id agere, ut loca conventualium in regno nostro et Bohemiae sibi a Sanctissimo Domino Nostro impetrarent, quasi haec sit voluntas nostra, ut ea illi potius haberent. [2.] Postulamus a te, obstes, quominus id perficere valeant. Tantum enim abest, ut haec voluntas nostra sit, ut etiam nobis non posset esse non molestum quidquam prae ter veterem eorum ordinem in regno nostro constitutionem renovari, et praesertim nunc invalescente in dies magis circumquaque perniciosissima haeresi, ad quam retundendam magno nobis ex usu sunt ipsi fratres

a Turri 2 commissarius et provincialis regni nostri, qui et monasteria hic sua in debitum redegit ordinem et religioni sua doctrina suaque sanctimonia plurimum conducit. Proindeque nobis et regnicolis nostris est multo gratissimus, qui si amoveri hinc deberet, magno omnino praesidio res haec ecclesiastica privaretur. Quare illum ac eius ordinem tam in regno nostro, quam etiam Bohemia consistentem patrocinio tuo etiam atque etiam commendamus. 43 István Brodarics to Sigismund I 1 Rome, 17 May 1525

a statu praesentium rerum atque ab illorum principum nunc inter se tractatibus alienam. Non enim dubito Vestrarum Maiestatum auctoritatem, qui soli cum vestris subditis sustinetis pondus diei et aestus, multum potuisse illos monere, et plus quam omnium reliquorum principum auctoritatem. Sed ego haec me prudentioribus relinquo iudicanda. Ego is sum, cui quicquid per Vestras Maiestates oneris, quod humeri mei ferre possint, iniungetur, libens feram etiam si longe ultra Hispanias mihi esset in servitiis Vestrarum Maiestatum eundum. Et quidem de his ac de negotio Barensi hactenus. Venio ad

plures domos et inter ceteras Imbraym bassae et nonnullorum aliorum diripuisse atque in praedam vertisse, adortos deinde locum, in quo thesaurus imperatoris servatur, eum locum expugnare non potuisse, imperatorem aegre tandem seditione oppressa coactum id facere, quod milites postulaverant. Haec pro re vera et certa huc scripta fuerunt. 10 50 Reverendissimus dominus Premisliensis habet has notas in marg. eadam manu add. 17  multa tamen... gravissime deliquisse – this is written in cipher in the original. (I am

Atque omnis pulcro est inhonestus corpore naeuus.
7.3.135  Quod si praeterita est magni scriptoribus orbis
7.3.136  Vna tot et tantis ex urbibus, haud mihi multum
7.3.137  Culpanda est parua haec incuria: nanque uidetur
7.3.138  Dote sui merito reliqui redimenda laboris.
7.3.139  Verum illis quantum uel non poscentibus ultro
7.3.140  Praebendum uenię, quos gloria magna tuetur,
7.3.141  Tam uerae

7.3.140  Praebendum uenię, quos gloria magna tuetur,
7.3.141  Tam uerae dabimus laudis scriptoribus illis,
7.3.142   Defecisse sui quos nulla parte laboris
7.3.143  Cernimus: esse hominis non haec operosa uidetur
7.3.144  Sedulitas, uerum diuina industria, si qua est.
7.3.145  Ast aliquis culpam hanc, auctoribus utpote magnis,
7.3.146  Vt falsam impatiens impingi, crimen in urbem
7.3.147  Indictam

si qua est.
7.3.145  Ast aliquis culpam hanc, auctoribus utpote magnis,
7.3.146  Vt falsam impatiens impingi, crimen in urbem
7.3.147  Indictam regerat, dicturus forsitan: »Esto:
7.3.148  Iam fuerit; tamen haec obscura, ingloria, uilis,
7.3.149  Neglecta 3,149 Neglecta suprascriptum: Indicta est!« Quod si detur, uestigia quamuis
7.3.150  Multa negant, tamen hoc dicendum:

perisset
7.3.161  Cognitio rerum et cunctae sine nomine gentes,
7.3.162  Ignotae, uiles, orbisque obscurior esset.
7.3.163  Ergo adeo notus celebris scriptoribus illi
7.3.164  Debeat; hinc quicquid nostra haec incognita tellus,
7.3.165  Illorum nobis penuria praestitit. Ergo,
7.3.166   Incumbit maior mihi sarcina, meque fatigat
7.3.167  Hoc grauior moles, quod nunc sub pondere tanto

iubes Epidaurum a culmine summo
7.3.232  Immeritamque dari flammis? Mea cuncta cremare
7.3.233  Moenia Romanisque paras uiduare colonis
7.3.234  Illyricum littus? Meque et mea nomina deles?
7.3.235  Quid tamen haec sceleris clades ulciscitur? Ausus
7.3.236  Si praeclusa suis maria infestare rapinis
7.3.237  Barculus, insignis latro; si foedere rupto
7.3.238  Perfida Teuca fuit Romano infecta cruore,

hosti,
7.3.258  Barbaricis uoueo flammis clademque pauesco,
7.3.259  Supremumque diem mihi fila nouissima Parcae
7.3.260  Iamque senescenti tetricae neuere? Rependis
7.3.261  Has magnas, Rex magne, uices, haec praemia nobis?
7.3.262  Nec satis est quod me lapidosis montibus et quae
7.3.263   Horrida crediderim uisa riguisse Medusa
7.3.264  Saxa relegatam cernis, quod littore paruo

est delapsa e montibus altis:
7.3.283  ‛Infeelix Epidaure, rues radicitus, omnes
7.3.284  Dii tutelares templis fugere relictis,
7.3.285  Tu modo uenturo mactanda relinqueris hosti!’
7.3.286  Quorsum haec permittis, nostra nec clade moueris,
7.3.287  O Genitor? Nec Tu lacrimas miseratus aniles
7.3.288  Supplicibus dignare Tuis succurrere Tecum
7.3.289  Qui pariter Christum, uenerabile numen,

uerum fęlicia fata ruinis
7.3.332  Constatura tuis. Quod si sors utraque iuxta
7.3.333  Constiterit, multo est pluris quaecunque sequetur
7.3.334  Alterius tristes compensatura ruinas.
7.3.335  Haec igitur, quo tu melius praenoscere possis
7.3.336  Pręstatura malis solatia digna futuris,
7.3.337  Ante oculos species fortunae utriusque locetur.
7.3.338  Hinc delendae urbis cladem rursusque

adoriri classibus urbem
7.3.351  Improuisa parant. Hostes sua tempora nacti
7.3.352  Intempesti aderunt inopinaque moenia uertent;
7.3.353  Tu male defendes uacuos improuida muros.
7.3.354  Quo tamen haec, quaeris, permittam? Cuique facultas
7.3.355  Libera patrandi sceleris, sua copia nulli
7.3.356  Interdicta fuit faciundi quodlibet: hoc nos
7.3.357  Arbitrium cunctis indulsimus, improba poenam

tuis uectanda carinis.
7.3.439  Hinc facili uictu pasces, claementia caeli
7.3.440  Quam tibi nunc sobolem numerosam indulserit; at si
7.3.441  Pauperies quandoque grauis uexauerit illam,
7.3.442  Muneris haec instar censenda est. Nanque creabit
7.3.443  Solertes animos, mores, artesque magistras,
7.3.444  Fingendis foecunda uiris, industria diues
7.3.445  Cuius ab ingenio fluxit turpisque ueterni

ferro pereundum est, siue uoraces
7.3.492  Opperior flammas, seu diri praestolor hostis
7.3.493  Tormenti omne genus, mortis quaecunque sequetur
7.3.494  Sors mihi munus erit uitam paritura perennem.«
7.3.495  Haec praesul. Procerum princeps tum subdidit: »Ergo,
7.3.496  Indefensa ruunt et inulta a culmine summo
7.3.497  Moenia, nos ferrum dextra torpente tenemus
7.3.498  Et pecorum ritu turpi formidine capti?

de faucibus hostis
7.3.503  Nostraque tot furiis respirant tecta fugatis?
7.3.504  Qui scit an hostiles hostili sanguine flammas
7.3.505  Tendimus extinctum? Dextras animemus in hostem,
7.3.506  Experiamur an haec depellere monstra ualemus,
7.3.507  Quantulacunque urbis seruandae copia nobis,
7.3.508  Quae nunc ante oculos uastatur. Saepe fugata est
7.3.509  A paucis numerosa cohors totiesque salutem

nobis,
7.3.508  Quae nunc ante oculos uastatur. Saepe fugata est
7.3.509  A paucis numerosa cohors totiesque salutem
7.3.510  Insperata salus peperit. Nec damna sequentur
7.3.511  Vlla repugnantes uictos: haec unica uitae
7.3.512  Nox breuis omnino morituris ultima restat.
7.3.513  Ergo propulsandus nobis securius hostis:
7.3.514  Siue occumbemus, per mutua uulnera dignas
7.3.515  Summemus poenas, stragem

Quadripartitum et Almagestum Ptolemaei clare significant. Quare non hoc acumini tui intellectus, sed cuidam divinitati potius ascribendum esse puto: tot scilicet magna, imo omnia praeclara, in te uno individuo esse clausa et contenta. Quae quidem non humanitus, sed certe divinitus adeptus es. Haec enim sunt, quae te gratum omnibus reddunt. Haec sunt causa, quare te turba sophorum Patavina (utilitati propriae consulendo) in lectorem elegerit, ut tuarum speculationum eam participem facias et ad felicitatem speculativam dirigas. Tibi certe sunt omnes virtutes morales; tibi habitus

Quare non hoc acumini tui intellectus, sed cuidam divinitati potius ascribendum esse puto: tot scilicet magna, imo omnia praeclara, in te uno individuo esse clausa et contenta. Quae quidem non humanitus, sed certe divinitus adeptus es. Haec enim sunt, quae te gratum omnibus reddunt. Haec sunt causa, quare te turba sophorum Patavina (utilitati propriae consulendo) in lectorem elegerit, ut tuarum speculationum eam participem facias et ad felicitatem speculativam dirigas. Tibi certe sunt omnes virtutes morales; tibi habitus practici et speculativi; tibi mens sana in corpore

amoenus et iocundus. Tu vel paucis omnes ad te allicis. Tu quidem unicus in omni genere laudum materiam praebes te extollendi et tamen numquam es satis laudatus. Tu denique Chrisogonus es, quod Latine sonat aureum genus, quia vere aureus es intus et extra. O nos felices, quibus contigit in haec tempora incidisse, talemque ducem in doctrinis enucleandis modo habere, sub vexillo cuius continget nos tramite recto et non obliquo ad terminum felicitatis properare! Ex quo mi Federice: quamvis te inter sidera post sera

Patavino hincinde collecta; orationem etiam cum tractatu universali in divinas mathematicas (qui speculum astronomicum iure dici debet, terminans totam potentiam intellectus humani in omni scientia, quia compraehendit omnia humana atque divina) impressioni per me mandata (ut posteris etiam haec innotescant) ad te mitto. Reliquas vero tuas lectiones doctissimas lectas et legendas (bono communi consulendo) tibi imprimendas relinquo. Vale. ORATIO clarissimi artium et medicinae doctoris Federici Chrysogoni

acquisitas excedere, quia per eas solas Deo optimo maximo similes esse posumus, cum ipsi (Deo benedicto) et praeterita et futura sint praesentia. At sola mathematica inter omnes alias scientias humanitus acquisitas praeterita et futura praesentia facit (quamvis imperfectiori modo). Etsi haec magis exacte et dearticulate inquiramus et ad singulas partes huius scientiae inspiciamus, certe inveniemus, quod ignorata mathematica et qualibet parte eius, ignorabitur quidem tota latitudo entis et eius perfectio tota discurrentibus nobis ab arithmetica

corporis, sed sola vi animae uti oportet, magis sibi praeponens modum cognoscendi ex sensatis et non ex potentia numeri, quae a materia abstracta est, cum omnis nostra cognitio ortum habeat a sensu, negaret etiam mathematicalia ad scientiam facere. Certe, haec bene dispositus quis dicere non potest. Quia quaecumque a concavo orbis lunae continentur, omnia sunt propter hominem secundo Physicorum: faciunt enim ad facultatem, ad sanitatem et ad animam. Quae omnia sola mathematica sibi vendicavit. Ad facultatem enim quia omnes artes mechanicas

civitates leges Maurorum, Chaldaeorum solum a stellis accipiunt; nativitates, periodos et statuta tempora durationis ab eisdem habent. Quibus quidem ignoratis cuncta convenit ignorare, quibus etiam cognitis anima suam perfectionem habebit. Haec etiam Philosophus confirmat dicens, quod virtus solis et stellarum diffusa in aëre facit omnes istas alterationes in sphaera activorum et passivorum. Quis etiam velocitatem firmamenti compraehendere potest, quod in minuto horae sua velocitate terram universam circuiret; 11411, si eadem

stellas, quarum quaelibet visu notabilis, maioris est virtutis quatuor elementis? Quae se habent in pura potentia activa et elementa in potentia passiva. Ergo astrologiam quis sanae mentis negare potest? Sicut ille qui affirmat stellas non agere in haec inferiora neque gubernare universum, negat etiam ex consequenti dictum Philosophi primo Metheorum , quod necesse est hunc mundum inferiorem superioribus lationibus contiguum esse, ut inde omnis virtus gubernetur, sed dicit stellas esse

subiectae arti non datur in tota mathematica, ex quo neque datur demonstratio in genere causae efficientis, sicut neque in genere causae materialis. Quia cum in eis non sit aliquod agens universale neque particulare, neque materia ex qua, sicut datur in naturalibus, puta corpora caelestia et haec individua materia prima et materia proxima, sequitur etiam necessario, quod non sit demonstratio in genere causae finalis; cum omne agens agat propter finem secundo Physicorum. Sed ubi non est materia ex qua, non est efficiens, quo circumscripto tollitur certe omnis finis. Restat

ipse situs vel coniunctio planetarum adinvicem. Per figuras etiam, quae sunt ipsi aspectus stellarum inter se, puta sextilis, quadratus, trinus et huiusmodi, quae est ipsa geometria. Si vero fiunt observationes temporum annuaeque conversiones, solis etiam atque lunae diversi labores, certe haec omnia solo numero mensurabuntur. Cum autem ipse numerus in quantitate continetur, astrologia etiam in eadem continebitur. Sed cum istae partes mathematicae contineant omnes alias scientias, certe multo magis haec continebit illas, quam et suas partes. Via doctrinae est, quod semper in ea

temporum annuaeque conversiones, solis etiam atque lunae diversi labores, certe haec omnia solo numero mensurabuntur. Cum autem ipse numerus in quantitate continetur, astrologia etiam in eadem continebitur. Sed cum istae partes mathematicae contineant omnes alias scientias, certe multo magis haec continebit illas, quam et suas partes. Via doctrinae est, quod semper in ea procedimus a causis magis notis nobis et naturae, opposito modo, quam fit in naturalibus, in quibus innata est via nobis, ut ex notioribus nobis, incertioribus vero naturae, procedimus ad ea, quae sunt magis nota

Boethium), quia ea ratione, qua intelligit, eadem etiam et producit xii. Metaphysicae. Sed ratione mathematica intelligit, ergo et producit. Et hoc est quod divus Plato medio mathematico omnia et ipse speculatus est et processit a causis supra effectus, sicut et ipse Deus benedictus. Quod, si haec magis dearticulate vellem explanare, oporteret altius repetere, ubi certe non sensibus corporis, sed sola vi animae opus esset. Divus Plato imitatus et Pythagora, omnis veritatis et subtilitatis acutissimi indagatores, docentes nos res ipsas altius speculari, quam philosophi naturales

feroces. Cui etiam est ignotum illud Pythagorae artificiose factum, cum vidisset iuvenem amore perditum incitatumque, Phrygio modo mitem reddidisse. Unde Sirenae, unde Mercurius atque Apollo sibi nomen vendicarunt, nisi quia dulcibus sonis animas mortalium gratas sibi reddiderunt? Sed si haec in nostra musica reperiantur? Quae ut, quoquomodo sint nobis manifesta natura satis fuit solicita, solum ut animas nostras ad caelestes speculationes revocaret, accommodatam ponendo similitudinem per ea, quae in nostra musica humana reperiuntur. Videmus enim medium

et excellentia astrologiae dicere, quae videtur esse tota perfectio humana, humanitus acquisita, quia tota nostra cognitio sine ista nulla est, quia in istam fit totalis resolutio, ut in causas proprias et primas. Proportio cuius ad alias scientias est velut perfectum ad imperfectum, quia haec cognoscit causas rerum omnium, aliae vero non cognoscunt causas ultimas. Ideo etiam cognitio huius est nobilior, quam tota cognitio naturalis, etiam demonstrative habita, quia haec totam considerationem habet circa divina ministeria, circa organa suae ordinatae

proprias et primas. Proportio cuius ad alias scientias est velut perfectum ad imperfectum, quia haec cognoscit causas rerum omnium, aliae vero non cognoscunt causas ultimas. Ideo etiam cognitio huius est nobilior, quam tota cognitio naturalis, etiam demonstrative habita, quia haec totam considerationem habet circa divina ministeria, circa organa suae ordinatae operationis, circa etiam praecones suae voluntatis ordinatae ab aeterno, quae sunt corpora caelestia; et haec eadem, sola extensione, habet considerare omnes effectus infra concavum orbis lunae, scilicet

cognitio huius est nobilior, quam tota cognitio naturalis, etiam demonstrative habita, quia haec totam considerationem habet circa divina ministeria, circa organa suae ordinatae operationis, circa etiam praecones suae voluntatis ordinatae ab aeterno, quae sunt corpora caelestia; et haec eadem, sola extensione, habet considerare omnes effectus infra concavum orbis lunae, scilicet quaecumque sunt in sphaera activorum et passivorum. Haec enim est illa scientia, qua praeterita et futura praesentia facimus. Qua cognoscimus fatales dispositiones hominum ad mores et ad vitia. Ad

circa organa suae ordinatae operationis, circa etiam praecones suae voluntatis ordinatae ab aeterno, quae sunt corpora caelestia; et haec eadem, sola extensione, habet considerare omnes effectus infra concavum orbis lunae, scilicet quaecumque sunt in sphaera activorum et passivorum. Haec enim est illa scientia, qua praeterita et futura praesentia facimus. Qua cognoscimus fatales dispositiones hominum ad mores et ad vitia. Ad exaltationes et depressiones . Ad divitias et paupertates. Ad religionem et militiam ei oppositam.

enim est illa scientia, qua praeterita et futura praesentia facimus. Qua cognoscimus fatales dispositiones hominum ad mores et ad vitia. Ad exaltationes et depressiones . Ad divitias et paupertates. Ad religionem et militiam ei oppositam. Haec est etiam illa quae de epidemia , annona, mutatione aëris, de electionibus et huiusmodi; denique de toto statu, esse, passione et de tota fragilitate mundana. Ex quo clare liquere potest (secundum

ex civitate extirpandum est. Sed (inquit) quaero, a quo habent illam malitiam? Certum est, quod a stellis. Ita et malus homo malitiam, quam habet, est a stellis, acquisitam hora suae nativitatis. Volunt et secundo vel pro opinione ipsorum posset adduci et haec ratio, quod scilicet futura accidentia sunt necessaria, quamvis respectu nostrae ignorantiae causarum, quae sunt ipsae stellae, effectus dicimus esse fortuitos. Quia (dicunt) si causae essent nobis notae ipsorum particularium, sicut sunt notae ipsorum universalium, utique et effectus

ex civitate extirpandum est. Sed (inquit) quaero, a quo habent illam malitiam? Certum est, quod a stellis. Ita et malus homo malitiam, quam habet, est a stellis, acquisitam hora suae nativitatis. Volunt et secundo vel pro opinione ipsorum posset adduci et haec ratio, quod scilicet futura accidentia sunt necessaria, quamvis respectu nostrae ignorantiae causarum, quae sunt ipsae stellae, effectus dicimus esse fortuitos. Quia (dicunt) si causae essent nobis notae ipsorum particularium, sicut sunt notae ipsorum universalium, utique et effectus

accidentalibus, puta in doctrinis. Quia cum omnis anima sit eiusdem perfectionis et quaerat ipso scire perfici, utique (si non esset a stellis necessitate) quaelibet esset prudens et sapiens, et tamen experientia oppositum attestatur, quia maior est copia stultorum quam sapientum. Haec opinio stoicorum his argumentis vel similibus posset confirmari. Ad quae argumenta (licet nominales in 6. Metaphysicae in simili materia multum laborent et magis tergiversantur, quam solvant positionem, omnia scilicet esse sub necessitate) tamen ego aliter responderem in ista

scilicet quod Deus, quae facit, necessario facit, et tamen ab ipso omnia facta sunt, non tamen omnia sunt necessaria. Quia dicit: quamvis in causis essentialiter ordinatis, si prima agit cum necessitate, ut de facto est in Deo, et omnes aliae necessario agent. Tamen cum deventum est ad haec materialia, non necessario proveniet omnis effectus, quia a materia male disposita talis actio impediri potest. Quamvis apud Scotum tenet ista consequentia, quae apud Aristotelem non tenet, scilicet si Deus agit cum necessitate, omnia essent cum necessitate, quia Deo (ut est potentiae

quod Deus necessario agit. Ex alia parte videt, quod est nobis fuga et persecutio et multa peccata in natura, puta homo cum duobus capitibus. Et tamen natura universi non intendit illud. Ideo dixit, quod materia est causa contingentiae. Sed quia haec sunt altioris artificis. Quia astrologi, cuius solius est resolvere has causas et effectus omnes (possibiliter per naturam) ad primas causas, scilicet ad corpora caelestia. Aristoteles vero, vel quia noluit habitum sumere astrologicum et in naturalibus veritatem concludere, timens forte,

substantia, in filiis, in uxore, in exaltatione, in amicis et inimicis et caetera, in quibus omnibus contingit unumquemque esse fortunatum vel infortunatum, secundum quod unicuique a radice nativitatis iniunctum est. Quae omnia sunt principalis considerationis ipsius astrologi. Nec tamen per haec volui carpere tantum Philosophum, qui fuit regula in naturalibus. Ad tertium argumentum dico, quod voluntas est libera (secundum Scotum), vel ipse intellectus noster secundum Philosophi solutionem iam supra datam. Ad formam autem argumenti concedo, quod omnis anima intellectiva nostra est

littera sic est intelligenda, quia in mensuris datur quidam ordo prioritatis. Saltem prioritatis naturae, maxime in mensuris mathematicis: quia magnitudo secundum unam dimensionem prior est, quam eadem secundum duas vel tres, et haec erit linea et non superficies neque corpus; quia ad fluxum lineae causatur superficies et ad fluxum superficiei causatur corpus. Quamvis haec fiant tantum per intellectum, id est secundum considerationem mathematicam, ut in commento 60. 3. Physicorum, quae quidem linea (ut est mensura)

prioritatis naturae, maxime in mensuris mathematicis: quia magnitudo secundum unam dimensionem prior est, quam eadem secundum duas vel tres, et haec erit linea et non superficies neque corpus; quia ad fluxum lineae causatur superficies et ad fluxum superficiei causatur corpus. Quamvis haec fiant tantum per intellectum, id est secundum considerationem mathematicam, ut in commento 60. 3. Physicorum, quae quidem linea (ut est mensura) debet esse maxime nota x. Metaphysicae, ergo erit finita. Quia infinita non est nota (quia non cadit sub potentia alicuius intellectus secundo

operationem per se loco formae: qualis est ipsius animae scilicet, quod est actus corporis: secundo De anima. Instantis etiam quod praeteritum futuro copulat. Puncti etiam quod habet terminare vel quod est indivisibile. Quare concedo, quod haec diffinitio privativa est imperfecta. Qualis imperfecta cognitio est in toto, 12. Metaphysicae in quo agitur de Deo et aliis substantiis abstractis: ubi processus Aristotelis semper est per abnegationem: scilicet quod substantia abstracta non est corpus, non

si essent non parallelae et non sufficienter ductae vel etiam si ex ea parte ducerentur, a qua plus distant, utique non concurrerent. Contra tamen istam maximam vel communem animi conceptionem Euclidis memini coram illustrissimo Duce Florentiae disputasse et haec eadem erat una de meis conclusionibus in disputationibus publicis, quas anno praeterito habui in alma Academia Patavina. Nec tamen usque in hodiernum habui solutionem. Imaginatus enim sum unum modum, in quo possum ducere duas lineas rectas super eandem superficiem, non

arte propria. Et etiam de ipso idem dicere possum: cum in libello De bona fortuna, quid nam sit bona fortuna et hominem esse bene et male fortunatum, certe satis diminute imo nihil dixit. Quia si astrologiam calluisset, certe tutius illam materiam determinasset. Cum astrologus haec per se consideret, ut supra demonstravimus, cum de excellentia astrologiae disputaverimus. Primum theorema Euclidis Triangulum aequilaterum super datam lineam rectam collocare. Sensus huius propositionis est, quod collocabilitas trianguli est

notandum est, quod quaedam passiones mathematicae sunt in actu et quaedam in potentia: in actu (ut quod triangulus habet tres aequales duobus rectis) et quaedam in aptitudine (ut divisibilitas lineae in infinitum); quam infinitatem naturalis sponte repudiat. Haec tamen duplex natura dubium et contradictio Philosophi et Porphyrii et Euclidis. Primo notandum est, quod trianguli passio est habere tres angulos aequales duobus rectis, ut in xxxii. propositione primi huius. Quae propria passio est in actu et non in aptitudine, quamvis risibilitas, cum

notandum est, quod quaedam passiones mathematicae sunt in actu et quaedam in potentia: in actu (ut quod triangulus habet tres aequales duobus rectis) et quaedam in aptitudine (ut divisibilitas lineae in infinitum); quam infinitatem naturalis sponte repudiat. Haec tamen duplex natura passionum etiam in naturalibus reperta est, ut risibile in aptitudine, sed albedo cigni et nigredo corvi passiones sunt in actu. Quamvis Philosophus in post praedicamentis tangat hoc exemplificando de caliditate ignis et albedine nivis dicendo, quod quaedam sunt a

si primo litteram ipsius diffinitionis corruptam vitio interpraetum vel impraessorum, bene legamus. Quae sic legi debet: Syllogismus est oratio, in qua positis quibusdam aliud (dicit) quidem appositis – legi debet sic aliud quoddam a iacentibus – ex necessitate contingit, eo quod haec sunt. Quae quidem diffinitio syllogismi est tota in terminis mathematicis: et nihil aliud diffinit, nisi figuram triangularem, quae applicatur ad ipsum syllogismum. Pro cuius evidentia sciendum est, quod apud mathematicos termini ponuntur et magnitudines

Avicennam talis est, exempli gratia: Omnis homo est animal. Omne animal est substantia. Ergo aliqua substantia est homo. Modo probatur quod hoc dari non potest: et primo per regulam antepraedicamentalem, scilicet quando alterum de altero praedicatur – ubi enim prima est Barbara. Haec est Barbara, scilicet quicquid praedicatur et caetera. Sed in conclusione homo praedicatur de substantia particulariter. Ergo quicquid praedicatur de homine, praedicatur de substantia. Sed animal praedicatur de homine, in maiori (ut patet), ergo animal praedicatur de substantia per

quia utrumque subiicitur. Hoc Philosophus dedit intelligere per ea, quae dixit in capitulo v. primi Priorum. Quare concludamus, quod prima figura est tantum perfecta et nulla alia ratione praedicta, quae regulatur per dici de omni et dici de nullo. Haec enim declarare volui, quia existimo fore utilia, imo necessaria ad intelligendam intentionem Philosophi in tota logica. Cuius solius est sciendi modum praebere nobis et defendere nos a malis in practicis et a falsis in speculativis. FINIS LAUS DEO

Provocare nimis minante vultu
Mamertinaque Setiaeque vina
Dant palmam tibi dulcibusque succis.
Sed quid? nonne tua illa mire acerbum
35 Audent Sirmica Caecubo duellum
Semper nectareo sapore odora,
Tota quae populi merentur ora.
Laudes Pannoniae haec domant inertes
Curas exhilarantque corda gentis
40 Vere Martigenae chorosque dulces
Suadent ducere cassibus repostis
Et diris clypeis vel ense curvo.
O quae multiplici beatitatis
Fulges munere amica valde tellus,
45 Quis laudes poterit tuas

a me) ut tibi paternas laudes invideam quae mihi tecum communes sunt; sed quia mihi defuit librarius et ego multum diuque occupatus (ut scis) professione mea litterarum et familiari cura et horariis precibus vix inter respirandum haec scripsi et emendavi, non mea igitur sed tot rerum quibus obruor, culpa est, quod tardius hanc orationem quam velles accipis, uberior tamen est, et quasi corpulentior; quae prius pro ratione temporis habita fuit

sors bis commendabimur benedicendi copia et gratia celeritatis, alioqui non fallor minore plausu et delectatione dicentis ornatu nitentia quam contemptu et fastidio quae negligentius obolescunt suscipi solere: magisque subsanari quam laudari digna, utcumque erit juvabit me interim haec Avunculo meo justa persolvisse, deque posteris illius saltem amore atque benivolentia sin minus ingenio bene Hogy mily hibas liasznahita fordul ele az irasjeleknek a Cerui- nus iratait tartalniazo keziratok masolasaban, el lehet kepzelni, midon e szo utan pontosvesszo

inter confertissimos Christiani nominis hostes bis pugnasse bis vicisse dicitur, ductu et auspicio Janci Gubernatoris in cuius castrensi contubernio sumptuose instar principis curribus vectus; ut nemo magis in tot victoriis jure ac merito gloriari possit. Haec foris, domi vero duplicem legationem nec magis Ungaricam quam Turcicham gessit. Priorem aeque splendide magnifice administravit atque constanter. Nam cum Rex Mathias a nostris civibus Ulatci ducis demortui depositum peteret ausus et dicere: quod tu nunquam optime Rex

omne circuit
Propago vera verior Colonia
Bis prolesque Quiritum. Cum vero binominis Ragusae (ut Epidaurum sileam) alterum nomen sit Illyricum: nam et Dubrounicus hoc est silvia sive luceria dicitur nomen ipsum attestatur: haec loca Sclavos tenuisse: qui commerciorum usu et hospitalitatis vinculo: nostris majoribus socii confoederatique fugarunt ab his locis Sarracenos et omnes Adriatici Maris insulas et Garganum montem occuparunt: nostrae vero dicionis nedum omnia salva sed etiam in dies aucta

esse studiosa. Nam et feras gentes tanquam mater officio pietatis amplectitur et in gremio suo salutaribus aquis renascentes coelo donat: quare divinitus protegitur, et avitam libertatem perpetua serie conservat, et cum Athenae Lacedaemon Thebae et reliqua Graecia perierint, haec a tot fluctibus emersit; et quasi redivivus ignis ab extinctis carbonibus reluxit: proinde videre licet urbem Ragusam opulentam, magnificam legibus armatam moribus decoratam, religionis domicilium, pacis nutricem, quietis matrem optimarum artium segetem et seminarium;

saepius captos suspensosque suae temeritatis poenas luere coegit infensa latronibus et pacatissima. Caeterum omissa patria, veniamus ad familiam cuius sucurculus ut major fere pars patritiorum Romano germine sobolescit: hinc illud summi poetarum Genus a quo Sergia nomen haec gens tot insignibus viris in nostra Civitate censetur: sed maxime Ceonico Pasquali nostro Avo et huius defuncti patre: neque enim de suo principe tantum benemeritus est: cujus ob singularem prudentiam a consilio fuit, sed etiam patriae tutela et publicae libertatis praesidium.

praesentia sumus orbati; sin vero qui suum diem tam pie, tam sancte ac devote obiverunt miseros aut nullos putamus, maligni atque ingrati divinae clementiae et illorum foelicitatis interpretes sumus, quare ut recte sentiamus illum nobis coelitus delapsum haec putemus dicere.
Qui modo fretus eram germano corpore, cuius
Hospitium consors pars fuit una meis,
Hei mihi divellor quicum spiravimus una.
Concordes qui cum res simul una fui.
Corporis atque animae nexus solvuntur amici,

Corporis et tanti est flebile dissidium.
Namque ego nunc foelix tenebrarum et carceris expers
Laetor ab humana colluvione procul.
Ut prius includor, nec carcere sive sepulcro
Nec patior tenebras, quae mihi corpus erant,
Lux mihi natalis mors est: haec ultima meta
Mortis et aethereae lucis origo fuit.
Adde quod hic pulvis redivivo corpore surget
Nec cinis est tumulus irrecidiva suis
Namque hominis facies mea sole micantior ipso
Clara renidescet, praepes et ales erit.
Interea sobolis

Neapolitani Senioris Michaelis Parmensis Carmen.
f3.1  Quae Tibi nunc cecinit magno compulsus amore
f3.2  Barbula Pompilius, Ferrariane Decus.
f3.3  Quo Duce Calliope Vatem est sortita disertum,
f3.4  Haec capias animo, Ferrariane, bono.
f3.5  Verus amor, sincera fides succurrit ubique, 5
f3.6  Hac pro re parva magna parare potes.
f3.7  Dant Arabes casiam tibi, clarae Hieronyme stirpis
f3.8  Sacratae decus;

Apollineae clarus in arte Lyrae.
f5.19  Imprimat hoc opus, ecce petit nunc Barbula Vates,
f5.20  Et notet artifici ruga magisterio. 20
f5.21  Villa dedit genitum Nova nobis ecce Joannem,
f5.22  Haec cavo prudens ipse subibit onus.
f5.23  Quasi Tu dederis sibi prospera vota precanti,
f5.24  Perpetuo vives carmine namque suo. Pompilius ad Librum.

eiusdem, non eo more quo olim gentes edocuerint, uerumenimuero quo deus optimus maximus sanctis uatibus enarrasse creditur quibus ab impia secta Maumethana differimus quae risu potius est explodenda quam refellenda rationibus quibus res apretissima non indiget, hortatus est ut honestius haec nostra lucubratiuncula in publicum exeat, et cum nouitatis gratia auctoritatem quoque apud lectorem haberet, qamuis olim in molli incude pressa fuit cuiusdam Barbule agnomine, non Policarpi, nunc grauiori ere emissam tibi mi princeps, quod et ego concupiebam dicari uoluit, nec

tunc esset iuuenis pacatum et quietum reddidit; quid fiet post hac, cui et Hector et Achilles in bello facile cederent, uisis tot et tantis rebus, et curis quibus in afflictatu Italia se ubique strenue gessit ad Picenos, Gallos Transpadanos, Insubres, et Emilios nouit haec omnia Felsina praecipue et Rauena, tota denique Italia tumultuante in eum Leo Pon. Max. cui et maximo animo, et maxima reuerentia ut ingenuum principem decuit resistens apud gentes gratiam, aeternumque nomen sibi comparauit, cuius sublimibus pedibus obsecro me offer pro planta,

Polosque
1.133  Hic metior, Pater, ut radiis latissima regna
1.134   Phebi potestas Orbis temperet hoc propriis mea numine virtus.
1.135  Principe mira Deo magno loquor; haec mihi nunc est 135
1.136  Vis etiam, semper possim defessus ab ullo
1.137  Motu quotidie conduci Phoebus anhelis
1.138  Sollicitatus equis; fuscos visurus Hiberos
1.139  Pallidus Oceani, quo frigida

tenebris
1.145  Inspicies tribui; quare tibi talia dico, 145
1.146  Alme Pater, decus aethereum, stirps certa Tonantis
1.147  Te propter Deus hic statuit Nos; praecipe nostris
1.148  Numinibus: loquor haec nunc fulgidus ore benigno
1.149  Cunctorum ex voto, quae rerum Conditor ingens
1.150  Fecerit ex nihilo, omnia tandem dives habeto. 150
1.151   Oratio Iovis Conticuit

Telluris, et Alti
1.153  Talia dicta movet: Nostrum generosa propago,
1.154  Sit tibi nomen Adam; felicis tempora vitae
1.155  Invenies semper, me dum mea fata volutant, 155
1.156  Si tamen, ut nosces, nostra haec moderabere jussa
1.157  Ecce vides, quod te tam pulchrum nostra reliquit
1.158  Majestas Terris, cui Coelum, et sidera parent,
1.159  Totus et hic Orbis:

cultu
2.37   Cupido mali vetiti Coelicolum, audit prato mox bene olentia mala.
2.38  Cernere decrevit, quis erat locus illa reservans,
2.39  Vel quae protulerat cortex haec. Coeca libido
2.40  Tunc famis horriferae stridentes venit ad aures 40
2.41  Gorgonis obtectu. Longe supereminet arbos
2.42  Pulchra equidem superis: pallam genitricis obumbrat,
2.43  Ut solet aestivo vel

mulier inobediens deo moribus. Miratur tristis, sibi quo fugit illa venustas
2.125  Et decor aspectus nullo violabilis aevo. 125
2.126  Dum fuerat bene grata Deo, spectare serenos
2.127  Haec poterat vultus superum penetralibus altis
2.128  Coelicolum. Juvenis tandem post multa petivit,
2.129  “Quid sibi blanda velit, dicat; ne nubila mentem

et aeterno memorandus carmine vatum,
2.164  Quos sic alloquitur conspectos corpore tecto:
2.165   Oratio dei ad parentes nostros. “Quis furor aut quae mens haec olim candida texit 165
2.166  Corpora vel cur post frondes latitatis amari?
2.167  Scire volo a vobis, miseri, mihi dicite causam”.
2.168  Cui gressu trepidante ferunt: “Nos cura timorque
2.169  

“Nos cura timorque
2.169   Eorum excusatio. Angebant audito Te et quia nuda patebant
2.170  Membra, Deus; viridi latitare sub arbore nobis 170
2.171  Mens fuit”. Haec referens curis jam pressus iniquis
2.172  Torpida convolvens nodoso viscera cornu
2.173  Dejectis oculis lacrymosis plangit uterque.
2.174  Mox ait ipse Deus: “Mea quondam dulcis imago
2.175  Temporibus

2.421  Extiterat, consorte sua reparare relictus
2.422  Saeclum, cuique datur pulchri praenuntia mundi
2.423  In foedus sanctum Iris, non spernenda videndo.
2.424   Decrevit post haec, collapsa gente superba,
2.425  Naufragio tanto fluviis desistere nubes. 425
2.426  Quare cernite, mortales, scelerata virorum
2.427  Pectora, quam dirum scelus est nocuisse deorum
2.428  Spiritibus

Vale! MARCI MARVLI QVINQVAGINTA PARABOLAE INCIPIVNT De fide Christiana. Parabola I Erant puellae tres, quarum nomina haec: Veritas, Dubietas, Falsitas. His occurrens homo quaesiuit uti sibi iter ostenderent Hierosolymam uersus pergere uolenti, ne ignarus erraret. Veritas uiam, quae rectissima certissimaque erat, monstrauit, monens ut neque ad dexteram neque ad sinistram declinaret si deuiare

aliumque longe diuersum tramitem indicabat. Homo nescius cui de tribus tam uarie sentientibus crederet, postquam rogando singularum nomina didicit, prudenter profecto soli Veritati fidem adhibendam esse iudicauit. Igitur iter ingressus eo, quo uolebat, peruenit. Haec parabola fidei est. Qui Christo credunt, non errant, quia Christus ueritas est. Dubitare autem philosophorum est, qui nihil certi affirmant. Contraria uero sentire gentilium fuit, non unum deum sed plurimos confitentium atque colentium. Solus itaque recti uiam tenet qui

honore excipere, omni officio prosequi debuerant. Rex iratus jussit militibus, ut tantae erga se ingratitudinis scelus ulciscerentur. Homines ergo hii patriis sedibus pulsi meritas poenas dederunt. Nec tamen sic afflicti ab illo expectationis errore resipisci uoluerunt. Haec parabola Iudeorum arguit incredulitatem. Qui cum ob primorum parentum culpam libertate exuti sub maledicto Legis essent, liberatorem Christum expectarunt, quem illis uenturum prophetae praedixerant. Eius itaque futurum aduentum quotidianis sacrificiis

sacrificiis cerimoniisque significabant. Sed postquam uenit et, quaecunque de illo in Scripturis praedicta fuerant, impleuit, ipsum esse negarunt, persecuti sunt, occiderunt. Occisus reuixit et in caelum abiit, solutum mundum ab Adae peccato relinquens. Post haec indignatus ingrati populi regnum euertit et adhuc incredulos perpetua seruitute damnauit. Quorum tamen tanta mentis obduratio perseuerat, ut omnia extrema pati malint quam ipsum confitendo salutem consequi sempiternam. Et quoniam non Christum sed Antichristum

fortissimi tamen anchorarii rudentes eam tenebant, ne scopulis illisa diffinderetur et cum ipsis, quos uehebat, periret. His alligata tantam tempestatis molem fortiter perferendo superauit. Cum enim reliqua pene defecissent, una anchora illi saluti fuit. Haec est spei nostrae anchora. Quam si in Deo fixam et locatam habuerimus, nihil in nobis ipsis confidentes, quia imbecilles et infirmi sumus, ipsius auxilio subleuati, superatis mundi huius turbinibus, portum intrabimus salutis. Si peccauimus, aduocatum habemus (ut Ioannes

alius: Miror te, inquit, rosas diligere, quae te tam foede laeserunt. Ad quem ille: Si ob hoc ipsas relecissem, respondit, nunquid ista suaueolentiae iocunditate perfrui possem? Has itaque aequo animo feram, a quibus plus uoluptatis quam iniuriae capio. Haec parabola docet juxta Euangelium et inimicos diligere. Diligite, inquit Dominus, inimicos uestros, benefacite his qui oderunt uos, et orate pro persequentibus et calumniantibus uos, ut sitis filii Patris uestri, qui in caelis est. Cum ergo incomparabiliter

stultissimi reputabantur, dum inutiliter laborare putarentur. At uero postquam algam illam miscendo euertendoque auri massam inuenissent, apparuit non esse stultos, qui multo plus lucri fecerant in algae collectione quam illi alteri in piscium captura. Haec parabola partim ad amatores seculi, partim ad contemptores pertinet. Seculi amatores in mari fluctuant, quia bona instabilia diligunt. Seculi autem contemptores in littore stant, quia illa duntaxat, quae firma stabiliaque sunt, consequi affectant. Seculi

uereris, si seruieris mundo? Deseri ab illo formidas, qui uolucres quoque pascit et terrae flosculos uariis uestit coloribus, et in mundo, qui, nisi ab eodem sustentaretur, statim rueret, confidis? Quaerite, inquit, primum regnum Dei et iustitiam eius, et haec omnia adiicientur uobis. Et tu tibi aliquid defuturum putas? Idem alibi ait: Tollite iugum meum super uos! Iugum enim meum suaue est, et onus meum leue. Quid ergo illo inuitante, illo hortante, qui solus potest omnia, iugum eius subire cunctaris, quid

Bibliographia locorum inventorum

Crijević, Ilija (1463-1520) [1506], De Epidauro, versio electronica (, Dubrovnik), 573 versus, verborum 3825, Ed. Darko Novaković [genre: poesis - epica] [word count] [crijeviepidauro].

Grisogono, Federik (1472-1538) [1507], Speculum astronomicum, versio electronica (), Versus 100, verborum 18852, Ed. Mihaela Girardi-Karšulin Olga Perić Tomislav Ćepulić [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio; prosa oratio - tractatus; poesis - ode; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [grisogonofspeculum].

Cibel, Valentin (c. 1490 - post 1517) [1509], Ad Pannoniam, versio electronica (), Versus 108, verborum 536, Ed. Maria Révész [genre: poesis - carmen] [word count] [cibelvpannonia].

Crijević, Ilija (1463-1520) [1509], In Junium Sorgium avunculum suum funebris oratio, versio electronica (), Verborum 4212, versus 35, Ed. István Hegedüs [genre: prosa - oratio; prosa - oratio funebris] [word count] [crijevisorgo1509].

Severitan, Ivan Polikarp (1472 - c. 1526) [1509], Solimaidos libri III, versio electronica (), 1154 versus, verborum 9287, Ed. Irena Bratičević [genre: poesis - epica; poesis - epigramma; poesis - carmen; prosa - epistula - praefatio] [word count] [severitanipsolimaidos].

Marulić, Marko (1450-1524) [1510], Quinquaginta parabolae, versio electronica (), Verborum 13330, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - parabola] [word count] [marulmarquinqu].

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report