Your search found 3265 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 1001-1100:

aut aream Dei, Psalmus in media regione aeris collocat, ubi ista tria reperiuntur. IIII. Quia Moses tantum duplices aquas novit, videlicet quae sunt supra caelum, et infra. Essent autem triplices, si aliae essent supra omnes caelos, aliae in terra, aliae denique in media aeris regione. V. Quia tempore diluvii dicuntur esse ruptae cataractae caeli, nempe quae et nunc dicuntur rupturae nubium: quae sane ex media regione aeris, non ex summo aut crystallino caelo venerunt. Fatentur etiam ii qui tuentur illas crystallinas aquas, eas ad diluvium non esse idoneas: quia sint longe purissime,

hominis, cui id Sathan persuaserat. Verisimilior est tamen sententia eorum, qui putant ita dici ideo quod ibi debuerint convenire homines ad celebrationem nominis divini, vereque eius noticiae ac vitae aeternae. ARCA duplex in Sacris literis memoratur, primum arca Noe, in qua tempore diluvii divina providentia ac bonitate servatus est Noe, una cum uxore, filiis et nuribus, ut esset generis humani seminarium: de qua agitur Genes. 6. 7. 8. Eam dicunt significasse ipsam Ecclesiam Dei, in qua qui vere sunt, soli salvantur, pereunte reliqua impiorum turba in fluctibus et

ut 1. Sam. 20, Tradidit Ionathas puero arma sua: id est, arcum et pharetram. Dies armorum, pro pugna ac praelio. Psalm. 140. Qui operis caput meum in die armorum: id est, me protegis in summis periculis. Armabitur populus meus ad sermonem tuum: pro, constituo te summum gubernatorem post me, tempore belli ac pacis. Arare bove et asino est, non adhibere modum ac rationem in agendo, non servare aequabilitatem et iustitiam. Deuteron. 22. Nisi arassetis vitula mea, etc. Iudic. 14. id est, nisi sponsae meae opera abusi fuissetis. Supra dorsum meum arantes

hoc loco tantum attingetur. Vertunt autem eum alii aliter: mihi maxime arridet Lutheri versio, Populus tuus voluntaria (scilicet offeret) in die victoriae tuae, in ornatu sancto. Ex utero aurorae, sicut ros iuventus tua: subintellige, tibi nascetur. Agitur omnino hic de subditis Meschiae, quo tempore et quomodo sint nascituri, et quam prompte et ornare ei servituri: non de eius divinitate, de qua supra mox initio dixerat. Sensus ergo est, quod post victoriam Meschiae nascetur ipsi nova iuventus aut populus, sicut ipse dicit: Cum exaltatus fuero, omnia traham ad me Docet quoque, quomodo

renunciasse priori vitae ac veteri Adamo: et novo. i. Christo addixisse: tum et Spiritu Domini ex veteri homine in novum esse transformatos. SEPTIMO, Hebr. 6. vox Baptismi de illis veteris legis purificationibus ac lotionibus accipitur quae initio in primitiva Ecclesia, praesertim Apostolorum tempore non dum erant prorsus abolitae. Discrimen porro aut convenientia baptismi Christi, et Baptistae, tractatur in Theologia: nunc tantum breviter de ea re moneo, ipsum Baptistam Matt. 3. ac Luc. 3, et Iesum Act 1, sic distinguere, tanquam baptismum ministri et domini ipsius, quod minister

θέλημα vertit. Proverb. 8, Et hauriet bonam voluntatem a Iehova. Isaiae 61, Ad praedicandum annum acceptationis: id est, acceptabilem, seu bonae voluntatis. pro quo Lucas vertit δεκτὸν. Item cap. 49, In tempore acceptationis exaudivite. Paulus 2. Corin. 6, citans hunc Isaiae locum, vertit Graece χάριν. Aliâs in novo Testamento communiter nomive εὐδοκία versum est: ut Luc. 2, Gloria in excelsis Deo, pax in

brachium confringendum praedicitur Iob 31, et 38. Psalm. 10 et 37. Brachia peccatorum conterentur, confirma autem iustos Domine. Sic accipitur Ierem. 48, Ezech 30, Zach 11, ubi brachium arescere dicitur. Isaiae porro 33, orat Propheta inquiens: Brachium nostrum esto mane, et salus nostra in tempore tribulationis. id est, adiutor et corroborator. SECUNDO eodem modo etiam de Dei potentia voce Brachii Scriptura utitur: ut Iob 40, Si habes brachium sicut Deus. Et Psalm. 89, Deo est brachium cum fortitudine, robusta erit manus sua, exultabit

esse. Sic et Iosuae 5. denique Matth. 10, et Luc. 10, prohibentur Apostoli, ituri ad praedicationem, habere calceamenta, peram aut vestimenta: id est, esse solliciti de necessariis, aut semet nimium onerare commeatu et impedimentis. In calceis et cingulo posuit Ioab sanguinem belli tempore pacis, 1 Reg. 2: id est, confossis duobus ducibus, qui publica fide venerant, totus est aspersus eorum sanguine, ita ut tum cingulum, tum calcei eius contaminarentur, seu in eos sanguis illorum influeret. CALCITRARE CONTRA STIMULUM, Act. 9, est frustra suoque magno malo

aut mundo a peccatis, ponitur: ut Psal. 51, Supra nivem dealbabor. Sed de hac voce dictum est supra in ALBEDINE, et forte postea dicetur in vocabulo LOTIONIS. Candida alioqui vestimenta laeticiam et victum lautiorem significant: ut Eccles. 9. Sint tua vestimenta candida omni tempore, et oleum super caput tuum ne deficiat: id est, sis laetus, et laute vivas. Candida dies alioqui et Romanis pro laeta ponitur. CANIS, figurate saepe acerbos hostes significat. ut Psal. 22, Circundederunt me canes: id est, atroces hostes ac plane impii ac

Israel in corde suo, quod separaverunt se a me per idola sua, Ezech. 14: id est, deprehendam, redarguam, et patefaciam eorum pravas et idololatricas cogitationes. Capi etiam simpliciter in genere significat, alicui magnum malum accidere. ut Ecclesiast. 9. Sicut ista capientur filii hominum in tempore malo: id est, sic eis accidet, aut sic male habebunt. Captivitas porro alias significat ipsum damnum aut malum captivitatis, seu illam servitutem. ut Deut. 30. Reducet te Dominus de captivitate tua. Apoc. 13, In captivitatem vadet, qui in captivitatem duxerit. Alias homines et res in

perpetuo Dei auxilio in praestanda pia vita, et pugna contra peccata? Vide quantam lernam malorum unicae vocis Scripturae pravus intellectus secum attulerit. Sed de hoc fonte Papisticorum errorum plures hoc tempore luculenter disserverunt, praesertim autem Lutherus super Galatas, et alias saepius. Ex hac vero significatione venit phrasis, Vivere et ambulare secundum carnem aut spiritum. Rom. 8. Si secundum spiritum, non secundum carnem vixeritis. item, Opera carnis. item, Caro concupiscit

Ier. 48, Et deficiet laeticia et exultatio de agris cultis. Etstatim addit, Non calcabit calcator cum celeusmate celeusma non erit celeusma. In istis et similib. locis significat tum sterilitatem, tum et solitudinem. At Esa. 16, Super messem tuam celeusma cecidit: significat vocem hostium, eo tempore sese invicem ad pugnam, rapinam et expugnationem civitatum adhortantium. 1. Thess. 4, Ipsemet Dominus inceleusmate et voce archangeli ac tuba Dei descendet de caelo: ubi celeusma est illa vox angeli, nomine Dei nos ad resurrectionem excitantis, et ad iudicium vocantis. CELARI

mei sibi invicem imprecantur in obtestationibus: Ita hostem fugiendo effugias, et persequendo consequaris. Cerva ad torrentes, Psal. 42. Sicut cervus ad torrentes aquarum glocitat, ita anima mea ad te Deus: quia cervi cursu fatigati vehementer sitiunt. Solent etiam certo anni tempore valde sitire. Cervus pro superbo et iniusto poni videtur Psal. 29, Vox Domini perturbans cervos. Psal. 22, de Christo et eius passione agitur. titulus habet, Super cerva aurorae: quod plerique exponunt de cerva mane a venatoribus invasa, agitata et capta.

ac promptissimus, ut qui factus sit obediens usque ad mortem crucis, de qua in Psal agitur. Sed adscribam etiam alterius accuratam huius tituli expositionem. Christus, quantum attinet ad passionem eius, comparatur cervae matutinae: hoc est, ei quam venatores matutino potissimum tempore, dum e cubili suo ad pastum egreditur, studiose insectantur, capiunt et mactant. Non vespertinae, hoc est, ei quae a pastu sese ad cubilia vel latebras suas recipiat: sed matutinae, ei videlicet quae matutino tempore in pascuis circumquaque pascendo oberret, comparatur, in ea dispensatione,

eius, comparatur cervae matutinae: hoc est, ei quam venatores matutino potissimum tempore, dum e cubili suo ad pastum egreditur, studiose insectantur, capiunt et mactant. Non vespertinae, hoc est, ei quae a pastu sese ad cubilia vel latebras suas recipiat: sed matutinae, ei videlicet quae matutino tempore in pascuis circumquaque pascendo oberret, comparatur, in ea dispensatione, qua dum circumquaque cum discipulis suis veluti hinnulis in Iudaea, matutino tempore, i. ipsis regni sui, orituraeque iam diurnae lucis primordiis, pabula vitae administrando circuit, a venatoribus Iudaeis, Apostolis

mactant. Non vespertinae, hoc est, ei quae a pastu sese ad cubilia vel latebras suas recipiat: sed matutinae, ei videlicet quae matutino tempore in pascuis circumquaque pascendo oberret, comparatur, in ea dispensatione, qua dum circumquaque cum discipulis suis veluti hinnulis in Iudaea, matutino tempore, i. ipsis regni sui, orituraeque iam diurnae lucis primordiis, pabula vitae administrando circuit, a venatoribus Iudaeis, Apostolis velut hinnulis dispersis, capitur et occiditur, ut esset hostia et sacrificium pro peccatis totius mundi. Unde et Chaldaeus legit in titulo huius Psalmi, Pro

CHARACTER DEI, in Ezechiele cap. 9, vocatur Thau, et est signum salvandorum. At in Apocal. 15, Character Bestiae. est indicium comprobatae idololatriae: quem illi omnes gestant qui quoquo modo sese participes faciunt impietatis Antichristi vel in minimis caeremoniis. Quale fuit tempore Interim, vel minima Adiaphora accipere. Nam ad illas corruptelas et abominationes desolationis, omnino Apocalyptica prophetia respicit. CHARITAS exponetur in voce DILECTIONIS, quoniam saepe idem plane sunt. CHIROGRAPHUM, Coloss. 2, Paulus ponit pro obligatione,

contriturum, cunctisque gentibus exoptatam benedictionem allaturum esset. Confirmatur haec sententia Pauli declaratione, qui 1. Cor. 10. affirmat, Christum esse eum Deum, qui populum Israeliticum ex Aegypto fortissima manu eduxerit. Is igitur etiam cum Mose locutus est. Ac recepta est opinio, eo tempore primum hoc divinum nomen innotuisse: licet Moses qui post illam revelationem Dei, narrationem ab exordio mundi contexuit, etiam prioribus historiis hoc nomen Dei immiscuerit. Dominus autem non idem quod Iehova significat: attamen per excellentiam hunc Deum, Dominum vocare voluerunt, quasi

mulieres apprehendent virum unum: id est, ob caedem et paucitatem virorum, et multitudinem viduarum. Aliquando ponitur pro repentino exitio: quod sic impii miserabiliter peribunt sicut ligna undique igne vehementi correpta mox in clibano absumuntur. ut Psalm. 21, Pones eos ut clibanum ignis in tempore irae tuae: id est, ut ligna in clibano. Synecdoche est, continens pro contento: Clibanus, pro lignis in clibano accensis. Malac. 4. clarius dicitur: Ecce dies illa venit ardens ut clibanus, et erunt omnes superbi ut stipula. Nec raro pro ardentissimis aestibus cupiditatum vox haec

ab illis tribus ad haec tria percommode et molliter transferuntur. Conceptus perpetuus Ierem. 20 dicitur, cum foetus in utero remanet, ut semel est conceptus: nec unquam nascitur, sed in utero matris sepelitur. Genes. 3, Multiplicabo conceptus tuos: id est, dolores conceptionis toto tempore gestati foetus. CONCLUDERE, habet etiam quasdam notabiles significationes ut, Concludere mulierem, aut vulvam, ne pariat, Genes. 16. 20. 1. Sam. 11 pro, reddere sterilem: de qua phrasi etiam supra in verbo Claudo dixi. Concludere in manus inimici,

Hic tantum de uno aut altero loco dicam. Congregare exules. Psal. 147. Exules Israelis congregabit: id est, colliget pios, primum in Ecclesiam vocando eos, ad veram doctrinam: deinde etiam in vitam aeternam. Allusio autem est in ista loquutione ad dispersionem Israelitarum, tempore captivitatis Babylonicae, et postea factam qualemcunque recollectionem tempore instauratae Hierosolymae. Sic Iohan. 11. Christus dicitur esse passus, ut filios Dei dispersos congreget in unum: id est, omnes electos ex omnibus partibus mundi, primum ad cognitionem Dei, seu in veram

147. Exules Israelis congregabit: id est, colliget pios, primum in Ecclesiam vocando eos, ad veram doctrinam: deinde etiam in vitam aeternam. Allusio autem est in ista loquutione ad dispersionem Israelitarum, tempore captivitatis Babylonicae, et postea factam qualemcunque recollectionem tempore instauratae Hierosolymae. Sic Iohan. 11. Christus dicitur esse passus, ut filios Dei dispersos congreget in unum: id est, omnes electos ex omnibus partibus mundi, primum ad cognitionem Dei, seu in veram Ecclesiam congreget, postea etiam in vitam aeternam. Sic Christus dicit se habere

ut non possint recte verbo Dei institui aut sanari: sed imbibitam spiritualem malitiam, hypocrisin ac superstitionem in rebus religionis, neglecta doctrina caelesti, ut nunc fanatici sua somnia, visiones et spirituales revelationes, sequantur: aut sicut senes monachi suis superstitionibus longo tempore innutriti, ita dementantur, ut careant omni sano iudicio in religione Significat ergo conscientia hîc ipsum iudicium, aut vim iudicandi, non ingenuam, sed malitiosam, perversam, stigmatizatam vertiginosorum hominum: quos Apostolus alibi vocat mente corruptos et absurdos homines: qui non

perinde ac cito. ut Esa. 22. et 1. Cor. 15. Edamus et bibamus, cras enim moriemur: id est, citissime, ut quidem nos prophetae stulte territant. Iosuae 22. Cras dicent filii vestri filiis nostris: pro, paulo post. Sic, Nolite esse soliciti de crastino: id est, de mox sequente ac imminente tempore, Matthaei 6. Dicetur de hac vocula etiam in Hodie. CREO, verbum plerumque ac maxime proprie significat aliquid divina potentia ex nihilo fieri: sicut caelum ac terra, aliaeque creaturae a Deo immensa potentia ac sapientia ( Gen. 1. ) creatae esse dicuntur. Aliquando vicina

2. Sam. 10. Occidit David septingentos currus: id est, milites qui illis vehebantur, et inde pugnabant. CUSTODIRE, plures habet significationes, et phrases Scripturae proprias. Alias enim dicitur de illa Levitica observatione rituum, qua ordinati coetus Levitarum summa diligentia suo tempore ac loco sibi demandatas templi functiones, sive in sacrificando, sive in psallendo, sive denique in docendo observare tenebantur. ut 2. Paralip. 7. Sacerdotes in custodiis suis stabant: id est, in deputatis locis ac functionibus. Levitic. 22. Custodiant custodiam meam. Et Numer. 9.

manipuli aut cohortes excubarent, ne una tota nocte vigilando vel enecaretur insomnia ac frigore, vel dormitando male custodiret. Ex re militari porro et a consuetudine castrensi, erant vocabula translata in communem consuetudinem ac vitam, et etiam sermonem. Ponitur quoque Custodia pro brevissimo tempore: quia illae tres horae mox praeterfluebant. Unde Psalm. 90 habet, Mille autem anni ante oculos tuos tanquam dies hesterna quae praeteriit. Et, Custodia in nocte, quae pro nihilo habetur, eorum anni erunt.

nova vox est, sed significatio valde prioribus vicina. Planta delectationum, Isaiae 5. Et puer delectationum, Ieremiae 31: pro planta aut puero delectabili, seu quo quis delectatur. Sic, Pellitis uxores populi mei ex domibus delectationum suarum: pro, quibus delectantur, et in quibus longo tempore cum summa voluptate vixerunt, ex propriis et dilectissimis penatibus. Proverb. 3, Viae eius viae delectationum sunt: pro, efficientes aut praestantes singularia oblectamenta: tametsi hic iterum diversa a prioribus vox sit in Hebraeo. Deus non delectatur fortitudine equi, nec in tibiis

DEPRAEDARI, perspicuam et usitatam habet significationem, de hostili violentia, spoliante miseros ac victos. Sed utitur hoc verbo Paulus Colos. 2. per quandam metaphoram de spirituali depraedatione, quae fiat per philosophiam Praecipit enim, ut caveamus ne quis nos depraedetur: ut plerique hoc tempore verterunt. Tametsi participium συλαγωγὼν, significat magis captivum abduco, ut hostes praedam rerum ac hominum abducere solent. sic enim et seductores philosophicis ratiunculis inficiunt sinceram doctrina, et homines suis illis sophismatib.

quae prius desolatae et vastatae fuerant, nunc autem a vobis cultae et reaedificatae. Abominatio desolationis praedicitur statura in loco sancto, Dan. 9. 11. 12. quam Machab. lib 1. cap. 2. intelligunt de illa prophanatione templi, et religionis contaminatione, quae ipsorum tempore accidit Christus de alia quadam post se ventura interpretatur, Mat. 24. Aliqui igitur intellexerunt de statua Caligulae in templo collocata, quae extrema vastationem Hierosolymae praecessit. Rectius autem proculdubio accipietur de Antichristi horrendis abominationibus quae postea secutae

extrema vastationem Hierosolymae praecessit. Rectius autem proculdubio accipietur de Antichristi horrendis abominationibus quae postea secutae sunt, quaeque Ecclesia ac religionem Christi pene funditus vastarunt et everterunt: ac denique de Interim, et adiunctis conatib. quibus Ecclesiae nostro tempore sunt vastatae. Forte autem maxima pars eius Prophetiae restat adhuc ante extremam diem implenda per novos aliquos errores, et adiunctas persecutiones. Memorabile autem est, quod propheta coniungit cessationem iugis sacrificii, cum illa abominatione desolationis: quia tum vera doctrina seu

naturalem diem appellant. Sic numerantur dies Genesis 1, Et factum est vespere et mane: ubi Vespere complectitur sequentem noctem, et Mane sequentem artificialem diem. Exempla postea recensebimus. Nunc id modo observemus ex praedicto loco Genesis, quod illi incipiant computare diem a vespertino tempore, aut ab occasu usque in sequentem occasum. Quod observandum est propter festa Veteris testamenti: quam consuetudinem etiam postea Ecclesia secuta est. Romani contra, diem suam a mane usque adsequens mane metiti sunt. Quam consuetudinem Iudaeis contrariam, putant aliqui Matthaeum sequi

dies et menses quatuor: id est, integro anno et mensibus quatuor. Aliquando contra prorsus breve tempus indicat. ut cum Deus dicit: Quacunque die comederis, morte morieris. pro, quacunque hora, aut momento. Aliquando Dies in singulari, ac etiam plurali numero, synecdochicos simpliciter pro tempore ponitur. Sic crebro repetitur, In die illa, aut In diebus alicuius regis: In diebus illis, aut, post dies illos. Sic Paralipomena vocantur Verba dierum: id est, res gestae, aut quae alioqui acciderunt illis temporibus. Deuteronom. quarto inquit Moyses, Interroga de diebus: pro, de

explicat Dominus Iohannis 11. Si quis ambulat in die, non offendit, quia lucem huius mundi videt: Si quis autem ambulaverit nocte, offendit, quia lux non est in eo. Roman. 13. Sicut in die honeste ambulemus, abiicientes opera tenebrarum. Porro per metaphoram saepe dies pro cognitione Dei ac tempore gratiae ponitur: sicut et contra nox ac tenebrae pro ignorantia Dei, et ira eius. 1. Thessal. 5. Omnes vos filii lucis et diei estis. Sic credo et illud Roman. 13 accipiendum esse: Nox progressa est, dies autem appropinquat. pro, tempus legis ac umbrarum apud Iudaeos, et porro extremae

vestris. pro, donec post hanc vitam perfectam renovati, illuminati ac instaurati, et coram Deum cernentes, omnia sine externa doctrina scietis. ¶ Hactenus de voce Diei, quatenus sola consideratur. Nunc, quatenus coniungitur cum aliis phrases eius exponemus. Dies numeri, pro paucis, et brevi tempore ponitur, quasi qui facile numerari queant. Numer. 9, Accidebat interdum ut nubes essent super tabernaculum diebus numeri. pro, paucis: sicut contra Latini Innumera, pro multis ponunt. Dies antiqui. pro priscis seculis, Deuteron. 4, Recordare dierum antiquorum. Isaiae 51. Consurge

caeli. Deuteron. 11. Vicinum huic est, Dies arboris, Dies terrae. Genesis 8. Adhuc omnibus diebus terrae erit sementis, etc, pro, quandiu terra stabit, aut durabit. Dierum antiquus; Danielis septimo, pro annoso: id est, pro Deo aeterno accipitur. Dies trae: pro, poenae tempore. Roman. 2. Coacervant sibi iram in die irae. id est, in illud momentum quo eos Deus horribiliter puniet. Dies Madian, Isaiae nono, significat diem caedis Madianitarum. Dies Domini, aut Dei, plerunque diem divini iudicii et gravissimarum poenarum significat: alias quidem illam

poenarum. Longitudo dierum: pro, vitae longitudine. Psalmo vigesimoprimo: Dedisti ei longitudinem dierum, usque in seculum et seculum. Sic et Iob duodecimo dicitur, in longitudine dierum esse intelligentiam aut peritiam. Psalmo 91. Longitudine dierum saturabo eum. In die qua: pro, eo tempore, aut ex quo. Numer. tertio: Hae sunt generationes Moysis et Aaron, in die qua locutus est eis Dominus. pro, cum, aut ex quo. A diebus in dies: pro, de anno in annum, annuatim, aut singulis statisque diebus recurrentibus. Exodi decimotertio: Et custodietis statutum hoc suo tempore a

pro, eo tempore, aut ex quo. Numer. tertio: Hae sunt generationes Moysis et Aaron, in die qua locutus est eis Dominus. pro, cum, aut ex quo. A diebus in dies: pro, de anno in annum, annuatim, aut singulis statisque diebus recurrentibus. Exodi decimotertio: Et custodietis statutum hoc suo tempore a die in diem. Sic et Iudicum undecimo, dicuntur filiae Israelitarum a die in diem venisse deploratum filiam Iephtae. id est, singulis annis. Sic ibidem: Solennitas Domini erat in Silo de die in diem. Sic Amos quarto, Afferte post tres dies decimas vestras: intelligunt aliqui, post tres

a redemptione Christi, usque in finem. Sic etiam Christus dicit, Abrahamum cupivisse videre diem suum: id est, tempus adventus Christi, et redemptionis generis humani. Sic etiam dicitur: Haec est dies quam fecit Dominus, laetemur et exultemus in ea. Dies carnis Christi, Hebraeorum quinto, pro tempore eius carnalis aut temporariae vitae. Dies pro iudicio non raro ponitur, praesertim a Paulo: quam etiam Humanam diem vocat, 1. Cor. 4: quod in iudiciis agendis certa dies utrique parti constituitur. sicut et Latini dicunt, Diem dicere alicui: pro, in ius vocare. Aliqui sic etiam

primo Samuelis, capite vigesimosexto: Aut dies eius veniat, et moriatur. Sic Iob decimo octavo inquit, Super diem illius obstupescent: pro, super mirabilem exitum. In Novo testamento saepe iteratur simili phrasi, Nondum venerat hora eius. Dierum postremitas, id est, postremi dies: alias de tempore primi adventus Christi intelligitur, quia ibi finiebantur tempora Veteris testamenti: alias de tempore ultimi adventus. Prioris exemplum Isa. 2 est, et Micheae 4. Erit in postremitate dierum mons praeparatus, etc. Sic Hieremiae 30. In novissimo dierum intelligetis illud,

Super diem illius obstupescent: pro, super mirabilem exitum. In Novo testamento saepe iteratur simili phrasi, Nondum venerat hora eius. Dierum postremitas, id est, postremi dies: alias de tempore primi adventus Christi intelligitur, quia ibi finiebantur tempora Veteris testamenti: alias de tempore ultimi adventus. Prioris exemplum Isa. 2 est, et Micheae 4. Erit in postremitate dierum mons praeparatus, etc. Sic Hieremiae 30. In novissimo dierum intelligetis illud, id est, cum tempus erit elapsum, et hoc acciderit. Danielis 10. Ostendam tibi quid sit eventurum

iugiter. Psalmo primo: Qui meditatur in lege Domini die ac nocte. Sic et Latini dicunt, Dies noctesque, versare libros diurna et nocturna manu. Sic 2. Petri 3, De die in diem cruciabant iustam eius animam iniustis operibus. Dies tres cum dimidio, Apocalyp. 11, aliqui exponunt de brevi tempore: sed videtur, omnino significatos esse sesquiquatuor annos, quib. grassatum est Interim: sicut mox 13, idem tempus nominatur. dicit enim: Et datum est ei os loquens magna, et blasphemias, et data est ei potestas faciendi menses quadraginta duos. Idem tempus eodem undecimo capite

promissiones ac minas, si non mox quae praedicit aut minatur, eveniunt. Sicut Iudaei dicebant apud Ezechielem duodecimo: minas ac poenas Dei in longum proferri, et plane in fumum evanuisse. Regis dies, Hoseae 7, pro natali, aut certe inaugurationis die. Annorum dies, Genesis 41 et 47, pro tempore credo accipi: quasi dicat, tempus annorum. Malitia diei, Matth. 5. Sufficit sua diei malitia, seu afflictio: pro, patienter feramus praesentis temporis molestias, nec eas nobis metu aut cura futurorum nimium augeamus. Post duos dies vivificabit nos: id est, in die tertia, Hoseae 6,

significat singulis diebus, alias quasi distribuit aliquas res in suos dies aut tempora. Psalm. 61. Reddam vota mea die die. pro, quotidie. Sic et Esther 2. 2. Paralip. 24 et 30. Dabis mercedem in die suo pauperi, Deuteron. 24. pro, eodem die operis aut laboris. Per dies, pro aliquanto tempore, non nimis brevi. 1. Reg. 17. Et comedit ipsa et ipse, et familia eius per dies. Diebus post dies, pro quotidie. 2. Paral. 21. Donec egrediantur intestina tua prae infirmitate diebus post dies. pro, quotidie, perpetuo, paulatim. Secundum diem in die. 1. Samuelis 18. David autem

et calamitates hominibus accidunt. Psalm. 44. Ut quietem ei praestes a diebus malis. Ecclesiast. septimo, Genesis 47. Increpationis dies, et blasphemiae, est dies haec: 2. Regum 19. pro, nunc premimur, et maledictis obruimur. Alicuius dies, in plurali, aut Dies vitae alicuius, pro tempore eius. Psalm. 102. Dies mei sicut umbra inclinati sunt. Psalmo 116. In diebus meis invocabo. pro, quamdiu vixero. Sic libro primo Samuelis capite 25. 1. Reg. 1. Iuxta dies arboris. Esaiae 65. Iuxta dies arboris erunt dies populi mei. pro, tam diu vivent, quamdiu vivaces arbores.

mei. pro, tam diu vivent, quamdiu vivaces arbores. Iuxta aut secundum diem hanc, significat hodie, vel circa hoc tempus. Genesis vigesimoquinto: Vende iuxta diem hunc primogenituram tum mihi, et iura mihi iuxta diem hunc. pro, hodie, vel potius iamiam, statim. Aliquando ipsarum rerum in eo tempore existentiam denotat. Micheae septimo: Iuxta dies, id est, qualia eo tempore feci. Sic saepe ponitur iuxta aut secundum diem hanc: pro, ut praesens experientia rerum ostendit, De quo in IUXTA et SECUNDUM. Dictum etiam est modo de istis loquutionibus. Aliquando significat, simili die qualis

hanc, significat hodie, vel circa hoc tempus. Genesis vigesimoquinto: Vende iuxta diem hunc primogenituram tum mihi, et iura mihi iuxta diem hunc. pro, hodie, vel potius iamiam, statim. Aliquando ipsarum rerum in eo tempore existentiam denotat. Micheae septimo: Iuxta dies, id est, qualia eo tempore feci. Sic saepe ponitur iuxta aut secundum diem hanc: pro, ut praesens experientia rerum ostendit, De quo in IUXTA et SECUNDUM. Dictum etiam est modo de istis loquutionibus. Aliquando significat, simili die qualis est hodie: Deut. 11. Post finem dierum: pro, aliquo mediocri tempore,

qualia eo tempore feci. Sic saepe ponitur iuxta aut secundum diem hanc: pro, ut praesens experientia rerum ostendit, De quo in IUXTA et SECUNDUM. Dictum etiam est modo de istis loquutionibus. Aliquando significat, simili die qualis est hodie: Deut. 11. Post finem dierum: pro, aliquo mediocri tempore, Genesis quarto. Post dies, Iud. quarto: pro, elapso aliquo tempore. Virtutis dies, aut fortitudinis alicuius. Psalm. 110. Populus tuus spontaneus in die virtutis, fortitudinis, aut victoriae: id est, cum fortiter vinces, aut etiam exercitum educes. Vindictae dies, id est, tempus

pro, ut praesens experientia rerum ostendit, De quo in IUXTA et SECUNDUM. Dictum etiam est modo de istis loquutionibus. Aliquando significat, simili die qualis est hodie: Deut. 11. Post finem dierum: pro, aliquo mediocri tempore, Genesis quarto. Post dies, Iud. quarto: pro, elapso aliquo tempore. Virtutis dies, aut fortitudinis alicuius. Psalm. 110. Populus tuus spontaneus in die virtutis, fortitudinis, aut victoriae: id est, cum fortiter vinces, aut etiam exercitum educes. Vindictae dies, id est, tempus aut occasio vindictae. Proverbiorum sexto: Non parcet zelotypus in

colluctator. Magnus dies. Gen. 29. Adhuc est dies magnus: pro, multum diei superest. Alias dies magna significat tempus, quo aliquid ingens agitur. Sic Zophonias capite primo, poenas Dei vocat magnam diem, ipsumve instans poenarum tempus: Prope est dies Domini magnus. Omnis dies, pro omni tempore. Gen. 8. Adhuc omnes dies terrae sementis et messis, frigus et aestus, aestas et hyems, dies et nox non cessabunt. ubi vertes commodius: Omnibus annis quibus terra stabit, fiet sementis et messis, etc. Et fuit manus Domini contra Philistim omnibus diebus Samuelis. pro,

18. 105. Eloqui peritus, Isa. 3. pro eloquente. ENCAENIA, quasi renovationes dicas, aut instaurationes. Fuit solennis quaedam festivitas, quam Iudaei die 25 Novembris observarunt. Significat autem vocabulum renovationem, seu dedicationem. Alii putant hoc Festum initium sumpsisse a tempore Iudae Machabaei, qui templo insigni virtute recuperato, dedicationem eo die maxima laeticia fecit: ac deinceps communibus suffragiis statuit, ut eo die quotannis ἐγκαινία seu recordatio istius dedicationis ac mirandae recuperationis templi

hic egisti, ut rem ac factum tantum audire nesciveris? 1. Sam. 20. Non faciet pater meus poni rem parvam aut magnam, et non indicabit mihi: pro, quam non indicet mihi. Sic Isa. 39. Ecce dies veniunt, et auferetur. pro, in quibus auferetur. Iohan. 16. Modicum, et non videbitis me. pro, quo tempore me non videbitis. Mar. 1. Et erat in Synagoga ipsorum homo in spiritu immundo, et exclam avit. pro, qui exclamavit. Mar. 8. Et respiciens dicebat. pro, qui cum respexisset, dicebat. Id est, Gen. 1. Benedixit Deus diei septimo, et sanctificavit eum. id est, sanctificavit eum, et

pro, in summam gloriam elatus. Excelsa alioqui fuerunt delubra aut sacella, in editis montibus aut collibus extructa, ubi aut non verus Deus, aut non vera ratione, idque sine mandato Dei, ab idololatricis Israelitis cultus est. Ea mox post mortem Salomonis coeperunt extrui, et longissimo tempore etiam sub bonis regibus perdurarunt, de quibus toties legitur in libris Regum, quod pii quidem fuerint, et quae recta sunt egerint, idololatriasque passim aboleverint, et verum cultum instauraverint, veruntamen excelsa non aboleverint. Fuerunt nihilominus quaedam excelsa etiam ante

Ioel 1 pro, deficere, male provenire. Lapides excisionis, 1. Reg. 7, secti lapides vocantur. Vendi ad excisionem, aut exterminationem: pro, prorsus ac in perpetuam possessionem vendl. Levit. 25. Terra non vendetur ad excisionem. id est, sine ulla spe reditus ad priorem dominum, etiam tempore Iubilaei. Allusio est ad arborem excisam radicitus, quae non repullulat. Excisio, pro ferocia aut crudelitate ab aliquibus Isaiae 25 accipitur: Sicut aestus in umbra nubis, ita excisio fortes humiliabit. Ego contra dici puto de poenis impiorum, quod sicut nubes reprimunt aestum solis,

iustorum laeticia, et spes impiorum peribit. pro expectatio iustorum tandem optatum exitum consequitur. Expectatio etiam pro ipso expectato Deo ponitur. Ierem. 14. Expectatio Israelis, servator eius in tempore afflictionis. Sic Ier. 50. Peccaverunt Domino, habitaculo iustitiae et expectationis patrum eorum Domino. Expectatio et finis, pro expectato et exoptato fine. Ieremiae vigesimoquarto, Ut dem vobis expectationem et finem. id est, finem aut exitum expectatum aut exoptatum.

anguli: Hieremiae 8, Visitabo extremificatos anguli: id est, qui in finibus orbis terrarum habitant, et veluti in extremos fines a me remoti sunt. Et Hiere 49, Dispergam eos in omnem terram extremificatos orbis. id est, usque in extremos fines orbis terrarum. EXTUNC, vel a certo tempore ibi indicato significat, vel ab antiquo. [1] Samu. 25. Fui servus patris tui extunc. id est, iam longo tempore, ab olim. Isaiae 45. Quis extunc annunciavit illud. id est, ab antiquo tempore. Aliquando simpliciter pro Ex quo ponitur. Gen. 49. Et fuit, extunc praefecit eum Dominus

in extremos fines a me remoti sunt. Et Hiere 49, Dispergam eos in omnem terram extremificatos orbis. id est, usque in extremos fines orbis terrarum. EXTUNC, vel a certo tempore ibi indicato significat, vel ab antiquo. [1] Samu. 25. Fui servus patris tui extunc. id est, iam longo tempore, ab olim. Isaiae 45. Quis extunc annunciavit illud. id est, ab antiquo tempore. Aliquando simpliciter pro Ex quo ponitur. Gen. 49. Et fuit, extunc praefecit eum Dominus omnibus quae eius erant. pro, mox ut ille est praepositus rebus omnibus coeperunt omnia melius succedere, Deo omnia

extremificatos orbis. id est, usque in extremos fines orbis terrarum. EXTUNC, vel a certo tempore ibi indicato significat, vel ab antiquo. [1] Samu. 25. Fui servus patris tui extunc. id est, iam longo tempore, ab olim. Isaiae 45. Quis extunc annunciavit illud. id est, ab antiquo tempore. Aliquando simpliciter pro Ex quo ponitur. Gen. 49. Et fuit, extunc praefecit eum Dominus omnibus quae eius erant. pro, mox ut ille est praepositus rebus omnibus coeperunt omnia melius succedere, Deo omnia mirabiliter fortunante ac provehente. EXUERE veterem hominem,

quaedam solennitates et sacrificia habebantur. FEX, longe aliam metaphoricam significationem habet in Sacris literis, quam in Latino sermone, ubi infimae sortis homines significat. Nam in Sacris, sicut poculum significat suam partem crucis aut castigationis, quam Deus singulis suo tempore partitur aut propinat: ita feces eius haustus significant longe acerbissimam partem cladis vel poenae. Psalmo septuagesimoquinto: Utique feces eius sugent et bibent omnes impii terrae. Isaiae 50. Ezechiel. 23. Stare in fecibus, est tranquillitate sua, et aliis commodis ac bonis suis

sumpta, nos consolatur, ac fidentes facit. sic enim clamat in pecctore nostro Spiritus sanctus, ac testimonium praebet spiritui nostro, quod filii Dei simus: sic et cor renovatum nobis certo promittit, quod Deus nobis sit propitius pater, quodque speranda illa bona sit certo matreque ac plane suo tempore daturus. Sic igitur fides posset dici veluti quaedam fiducia ac promissio cordis, nobis ex verbo Dei certo favorem ac omnem liberationem promittentis, nos consolantis, et ab omni diffidentia liberantis. Cum hoc pulchre conveniret, quod supra dixi, fidem nihil aliud esse quam illam ipsam

numerosae. Fortis rebellio, Hieremiae 8. pro pertinaci, obstinata. DEUS saepe dicitur alicuius fortitudo: pro, fore adiutor ac liberator. Psal. 37. Fortitudo iustorum Dominus in tempore angustiae. Sic, Fortitudo Israelis non mentietur: item, Deus fortitudinis meae, Psalmo quadragesimo tertio. pro, autor, dator. Ponere Deum fortitudinem suam, Psalmo 52. Fuisti fortitudo pauperi, fortitudo egeno in tribulatione, Isaiae 25. In vel cum fortitudine aliquod facere,

successiones hominum, sese invicem gignentium aut propagantium. Sic ab Abrahamo usque ad nativitatem Christi, Matthaeus dicit fuisse generationes 42. id est, tot commutationes hominum in una linea seu successiones liberorum parentibus succedentium. Secundo, significat omnes homines simul aliquo tempore viventes. ut Noachus dicitur iustus fuisse in sua generatione: id est inter suae aetatis homines solus repertus est pius, instante iam diluvio. Hinc fit, ut quoniam mores hominum fiunt subinde deteriores, aliqua hominum aetas dicatur prava et perversa, et prioribus deterior: sicut Poetae

argenteas fingunt. Sic Exod. 1, dicitur mortuus Ioseph, et universa illa generatio, Ezech. 1. Generatio labitur, generatio advenit Sic Homerus: Qualis generatio foliorum talis et hominum. ubi proprie ipsam procreationem ac interitum hominum denotat. Tertio, significat homines non quidem eodem tempore viventes, sed tamen simili ingenio praeditos. Sic dicitur Generatio iustorum, Psalm. 14. Item, Generatio quaerentium Deum, Psal. 24. et contra Generatio iniustorum. Ubi homines, ob morum et naturae similitudinem habentur pro una generatione, etiamsi diversissimis locis

et erunt anni eius ut generatio et generatio: id est, per plures aetates vivet. Sicut Homerus de Nestore scribit, quod superatis iam duabus, cum tertia generatione vixerit. Sic et Psal. 10 longissimum tempus significat, Non movebor a generatione in generationem: id est, longissimo tempore vivam et florebo. Sic et Psal. 8. Extendes iram tuam a generatione in generationem: id est, longissimo tempore. Aeternitatem significat in hisce exemplis. Dan. 4. Cuius dominium est aeternum, et regnum a generatione in generationem. Isa. 51. Salus mea a generatione in

iam duabus, cum tertia generatione vixerit. Sic et Psal. 10 longissimum tempus significat, Non movebor a generatione in generationem: id est, longissimo tempore vivam et florebo. Sic et Psal. 8. Extendes iram tuam a generatione in generationem: id est, longissimo tempore. Aeternitatem significat in hisce exemplis. Dan. 4. Cuius dominium est aeternum, et regnum a generatione in generationem. Isa. 51. Salus mea a generatione in generationem Psal. 32. Timebunt te cum sole, et ante lunam. a generatione in generationem. Sic et

ut id observent per generationes suas. Exod. 12. 29 et 31. id est, apud omnes posteros. Generationem eius quis enarrabit? Esa. 53. de Christo. Caeterum Augustinus, et Lactantius Instit. 4, disserunt tres esse Christi generationes: unam ab aeterno ex patre, secundum divinitatem: secundam in tempore, ex matre, secundum humanitatem: tertiam in membris suis, id est, nativitate piorum ac totius Ecclesiae, ex Deo. Sensus igitur in loco Isaiae videtur esse: filii generationem ex patre esse prorsus ineffabilem, sicut omnes patres testantur: quorum testimonia collegi, contra eos qui ociose

arborum. Iob 20. Germen domus impii migrabit: id est, posteri impiorum vel alio migrabunt, vel etiam interibunt. Isaiae 14. Et perdam Babylonis nomen, et reliquias, et germen, et progeniem. Hinc est quod Melchias vocatur germen Davidis. Isaiae 11, Ieremiae 23: quia erat nasciturus longo tempore post, ex obscurata et pene deficiente stirpe Davidis, sicut nonnunquam nova germina ex semimortua radice veteris trunci oriuntur. Porro quia Prophetae multum inculcant nomen germinis de Meschia: inde factum est, ut Zach. cap. 3, hoc nomen ei quasi proprium attribuerit. inquit

in gratia Dei, Actor. decimotertio. Verum quia controversia haec maximi momenti est, quidnam Gratia in Paulo significet, cum gratia iustificari aut salvari dicimur: ideo nostram sententiam contra Pontificios paulo post pluribus Scripturae locis probabo. Contendunt porro quidam celebres hoc tempore, significare hanc vocem, cum gratia iustificari dicimur, ipsam remissionem peccatorum, praesertim in quibusdam sententiis Roman. 5 et 6. Sic esset propinquior, vel potius formalis causa iustificationis. Mihi tamen diversum videtur. Intelligo nanque, Roman. 5 gratuitum Dei favorem.

de gratuita hominis salute. ut Rom. 3. Iustificantur gratis ipsius gratia. id est, sine omni nostrorum operum compensatione, aut merito. quod alias dicitur, Sine operibus, sine lege, sine nobis, secundum gratiam, aut ex gratia: item, Donum Dei est, etc. Multa de hac voce hoc tempore Theologi disputant, nec immerito, discernit enim promissiones legales, quae sunt conditionales, flagitantes meritum, aut plenam legis obedientiam: ab Evangelicis, quae nobis sunt plane gratuitae, et ex solius Christi merito dependent. Saepe autem etiam aliis phrasibus haec eadem proprietas

omne tempus proxime praeteritum, hodie praesens, cras futurum significat. Heri venire te: 1. Sam. 15 id est, proxime venisti, et nunc mox novas molestias peregrinationis ac fugae me tibi obiicere est iniquum. Iob 8. Ab heri sumus, nec scimus, cum velut umbra sint dies nostri: pro, brevi tempore viximus, nuper sumus nati. Heri et nudiustertius, idem valet ferme, quod proxime elapso tempore. Non erat facies Laban, sicut fieri et nudiustertius: Genes. 31. pro, sicut antea. Si bos fuerit cornupeta ab heri et nudiustertius. 2. Sam. 3. Et tam heri ac nudiustertius quaesivistis

Sam. 15 id est, proxime venisti, et nunc mox novas molestias peregrinationis ac fugae me tibi obiicere est iniquum. Iob 8. Ab heri sumus, nec scimus, cum velut umbra sint dies nostri: pro, brevi tempore viximus, nuper sumus nati. Heri et nudiustertius, idem valet ferme, quod proxime elapso tempore. Non erat facies Laban, sicut fieri et nudiustertius: Genes. 31. pro, sicut antea. Si bos fuerit cornupeta ab heri et nudiustertius. 2. Sam. 3. Et tam heri ac nudiustertius quaesivistis Davidem, ut esset super vos. id est, ut regnaret super vos, semper antea optastis, et id egistis.

etiam Propheta tecum. Heri et hodie est Christus, Hebr. 13. Significat eius aeternitatem, sicut aliquando etiam Hodie et cras, ut paulo ante dixi. Hodie et cras utitur Christus Lucae 13. pro brevi tempore: Hodie et cras sanationes operor, et tertia die consumor. Hodie significat etiam omne praesens tempus. Iosuae 22. Quae est praevaricatio ista, quam praevaricati estis contra Deum Israel, ut recedatis hodie ab eo? Id est, nunc deficiatis, struendo novum altare. Sicut hodie, crebro

in me grassari. Ioh. 2: Nondum venit hora mea: scilicet, faciendi miracula. Sic Rom. 13: Hora est nos iam ex somno surgere. Ioh. 16. Veniet hora, cum omnis qui vos interfecerit, putet se sacrificium offerre Deo. Quarto, significat nonnunque ea quae fiunt, aguntur, aut accidunt in aliquo tempore: ut sunt pericula. Sic orat Christus Ioh. 12. ut servet se ab hora illa: i. illo ingenti periculo ac certamine. Sic et Marc. 14: Ut si possibile est, transeat a me hora haec: i. hoc gravissimum discrimen, quod hoc tempore mihi incumbit. Quinto, hora significat seculum, ut 1. Ioh. 2.

significat nonnunque ea quae fiunt, aguntur, aut accidunt in aliquo tempore: ut sunt pericula. Sic orat Christus Ioh. 12. ut servet se ab hora illa: i. illo ingenti periculo ac certamine. Sic et Marc. 14: Ut si possibile est, transeat a me hora haec: i. hoc gravissimum discrimen, quod hoc tempore mihi incumbit. Quinto, hora significat seculum, ut 1. Ioh. 2. Filioli novissima hora est. i. postrema sunt tempora aut secula. Sexto, Hora saepe ponitur pro fatali momento, cum est moriendum. Ioh. 13. Sciens IESUS quod venerit hora eius. Sic etiam 7 et 8. Septimo, Ad horam,

non fuisse moris illi tam sobriae ac parcae genti, tam mane helluari. Quo et Apostolus respicit dicens: Qui potant noctu potant. Cognita hac horarum distributione, facile est passione Domini, et alia dicta Christi ad tempus nostrarum horarum applicare, et inde etiam consonantiam cum nostro tempore cognoscere. HORTORUM est crebra mentio in Sacris literis. Primum enim ille longe amoenissimus et felicissimus locus aut regio, in qua primi parentes sunt mox post creationem collocati, vocatur Hortus, seu hortus deliciarum, aut in Eden, ut in Hebraeo legitur. Eum hortum

me examinasti. Sic et D. Paulus 1 Corinthiorum tertio dicit, structuram religionis ac doctrinae igne examinari, et stipulas ac ligna male super fundamentum Christi extructa consumi, ipsum autem fundamentum immotum manere: ut semper, cum Deus instaurat religionem experientia docet et docuit, hoc tempore et olim, quibus multae multorum hominum plantationes ac nuga ex Ecclesia expurgatae sunt. Psalmo decimo octavo: Eloquia Domini igne examinata: id est, verissima ac certissima, et innumeris experimentis comprobata: quod vera, certa salutariaque sint. Quarto, ponitur nonnunquam ignis pro

1 Par. 17. i. satis vixisse eum. Implere sermon Dei. Col. 1 est plene perfecteque docere, aut propagare caelestem doctrinam Impleri animam, est exaturari pro voto: sic libi Aegyptii pollicebantur de praeda Iudaeorum, Exod. 15. Sic Ier. 31 Deus pollicetur se recreaturum Israelitas tempore Meschiae. inquiens in praeterito tempore: Inebriavi animam exhaustam et omnem animam tristem aut afflictam replevi. Impleri Scriptura dicitur, cum quae praedicta sunt, eventu ac opere ipso comprobantur: quae phrasis saepissime in novo Testamento habetur. Prophetiae. n. minae ac

sermon Dei. Col. 1 est plene perfecteque docere, aut propagare caelestem doctrinam Impleri animam, est exaturari pro voto: sic libi Aegyptii pollicebantur de praeda Iudaeorum, Exod. 15. Sic Ier. 31 Deus pollicetur se recreaturum Israelitas tempore Meschiae. inquiens in praeterito tempore: Inebriavi animam exhaustam et omnem animam tristem aut afflictam replevi. Impleri Scriptura dicitur, cum quae praedicta sunt, eventu ac opere ipso comprobantur: quae phrasis saepissime in novo Testamento habetur. Prophetiae. n. minae ac promissiones rerum futurarum veluti vacuae hiant

ex debito: Rom. 4. Sic imputantur, aut in rationes referuntur a magistratu etiam poenae male agenti debitae, et praemia benemerito de Repub. Quod etiam a patrefamilias aliquo modo fit erga liberos, aut servos. Sic ergo imputantur aut adiudicantur a Deo praemia et poenae bonis aut malis, suo tempore reipsa repraesentandae, ac tribuendae. Tertio, imputantur alicui merces, aut res vel operae, bene item maleque facta, non vere datae, praestitae, aut acceptae, perinde prorsus acsi vere datae acceptaeque essent, ob graves causas, et consentientib. iis qui eius rei plenum ius habent, ubi est

et portare ac expiare et vicissim suam expiatoriam iustitiam populo communicare, aut per imputationem dare possent. Idem furor damnans imputativam Christi iustitiam, et iactans Pharisaeorum iustitiam ac merita populo imputanda, praesertim iis quorum domos totas exedebant ac devorabant, etiam tempore Christi in populo Dei grassatus est. Hunc furorem describit Hieremias, cum dicit, populum deserto fonte vivo fodere sibi puteos, in quibus non est aqua: nempe ibi quaerere iustitiam ac vitam, un de nulla haberi potest: et contra, sponte oblatam, gratuitoque imputandam negligere. Sic et

aeternae gloriae, debitis iustitiae filii suae ornet ac beet. Quod est ingens mysterium omnique humanae sapientiae ac rationi non tantum stulticia, sed et extrema impietas ac iniustitia: qua tum olim semper ethnici, in primis docti et honesti, item Pharisaei, et hoc quoque tempore omnes iustitiarii ac scholastici Papistaeque offenduntur. Si terreni iudices (ut sane non raro fit) probos ac iustos ut infames ac sceleratos damnent ac puniant: vel contra, facinorosos ut iustos absoluant, ac insuper honorent: nemo bonus et intelligens id probat, et vel illos probos pro

quasi causam efficientem rei. ut 1. Samuel. 2. Exaltatum est cornu meum in Domino: id est, propter Domini favorem. Ἐν τούτῳ, In hoc, in Novo testamento non semper significat in aliqua re aliquid existere, situmve esse, ut solent corpora in loco aut tempore esse, aut accidentia in corpore: sed saepe ponitur pro Hinc, per hoc, ex hoc. Ratio huius significationis ea est, quia. ut initio huius praepositionis dixi, ב Beth IN, saepe instrumentalem causam notat, sicut crebro in ista ipsa loquutione In hoc

hic posset pro ipso sepulchro aut morte accipi, quemadmodum et supra dictum est. Sensus enim huius loci est: Hic dolor aut tristis casus amissi filii erit mihi causa mortis, nec me dedet, interficiet me, non autem ut communiter intelligunt, Non desinam flere, dolere ac lugere toto meae vitae tempore. Sic et Isaiae 38 accipitur infernus, de communi loco aut statu morientium, bonorum et malorum tametsi ibi simul et illa figura addatur, quod infernum aut sepulchrum et mors ponatur pro iis qui sunt in inferno aut sepulchro et morte. inquit enim: Quoniam infernus non confitebitur tibi,

Petrus 1 cap. 3 dicit, Christum esse mortificatum carne, et vivificatum spiritu, eodemque profectum praedicasse spiritibus in custodia existentibus, qui olim increduli fuerint, cum Dei patientia expectavit (scilicet expectavit tum poenitentiam malorum, tum et arcae absolutionem) tempore Nohae, cum arca fabricaretur. Carnem igitur Christi intelligo vitam hanc mortalem, qua Dominus privatus fuit in passione: spiritum vero, animam quam patri commendat clamans, In manus tuas commendo spiritum meum, ut ipsamet Evangelistarum verba habent. Ea igitur anima aut spiritus ideo

et reatu et ingenti mole peccatorum, quae longe tristissima et gravissima onera Christus in ipsam validissimam imputationem divinitus translata in hac mortali vita pro genere humano sustinuit. Hac igitur anima sua Christus descendens ad inferos, concionatus est spiritibus: id est, animabus olim tempore diluvii incredulis, aut inobedientibus. Verum hic ingens difficultas quaestionum oboritur, dum lectores cogitant ac quaerunt, Num ergo et in inferno homines convertantur? aut quis tandem usus concionum Christi in inferno esse potuit, ubi nulla redemptio aut conversio amplius superesse

Posses et hunc Hebraismum ad illam generalem regulam referre, quod saepe dictum pro facto aut re, et contra ponatur. Alius quidam vir doctus acute et erudite tractans hunc locum, eo sensum eius trahit, quasi diceret Petrus: Divinitatem Christi olim per Noachum illis incredulis praedicasse, qui suo tempore in carcere aut inferno conclusi tenerentur. Verum omnia ferme verba ei propalam reclamare videntur. Nam spiritus vivificatus mortificatae carni oppositus, omnino ipsam sanctam Christi animam proprie

praedicationem. Sic etiam vocula ποτὲ olim, et tota sequens temporis annotatio determinans et circumscribens vocem ἀπειθήσασι, qui aliquando non crediderant, omnino separat tempus incredulitatis illorum, a tempore huius profectionis et praedicationis. Alioqui si istius hominis sensus esset huic loco proprius, coniunxisset certe Petrus hanc temporis annotationem, cum profectione et praedicatione Christi: dixissetque vivificatus spiritu: in quo ποτὲ olim, cum

sequentis cap. eiusdem Epistolae, ubi inquit Petrus: la hoc quoque mortuis praedicatum est Evangelion, ut iudicentur quidem secundum homines carne, vivant autem iuxta Deum spiritu. Sed sensus est: Praedicatum esse Evangelion hominibus, qui olim quidem ante adventum Christi vixerunt, tempore autem Petri iam mortui erant. Mortui ergo ratione temporis vitae Petri dicuntur, non ratione eius temporis quo praedicatum est illis Evangelion. Sic etiam in extrema die dicuntur iudicandi vivi et mortui, non quod tunc sint ulli futuri mortui, quando quidem ibi omnes resuscitati coram

omnibus naturalibus viribus spoliatum, tanquam scelerati alicuius nebulonis ex patibulo in sepulchrum translatum, a vigilibus custoditum, et denique ad putrefactionem dispositum. Nec obstat, quod Petrus dicit, eum concionatum esse. Potuit enim et simul concionari, et male habere, ut toto vitae tempore et in ipsa cruce, patiendo vicit, et monendo mortem destruxit. Hic idem tristis descensus potest etiam probari eo argumento, quod omnis qui est sub maledicto legis, huius et illius alterius mortis ὠδῖνας aut cruciatus sentit. Item, quod oportuit

soli passioni ipsius. Proinde cum descensus Christi ad inferos sit pars obedientiae, humiliationis, et ignominiae Christi, ut hactenus ostensum est: non video cur ad meritum et satisfactionem eius referendus non sit. Sentiunt alioqui omnes pii doctores hoc tempore, non solam Christi mortem esse satisfactorium sacrificium, sed et totam eius obedientiam, et humiliationem. Obiecta contra hanc explicationem non difficulter dissolui possunt, ut primum cum obiiciunt: Ergo et alii pii descendunt ad inferos, et erit veluti novum purgatorium. Negatur

in paradisum. Potest enim illud Mecum, de divinitate Christi intelligi. nam filium hominis secundum divinitatem semper fuit, est et erit in caelis, Ioan. tertio. Vel, ut aliquanto simplicius dicamus, quanquam Christus semper fuit in caelo, et cum patre operatus est: tamen et toto vitae tempore multum passus est, et saepe dolores inferni sensit. Sic quoque post mortem et in caelo cum latrone fuit: et tamen anima in inferno non gloriosa esse, patique potuit. Vox etiam Hodie, synecdochice omne praesens tempus notat: sicut et Heri praeteritum, et Cras futurum, ut modo dixi. Si

mea gloriabor. secundae Corinthiorum undecimo, etc. Idem in Epist. ad Hebraeos cap. septimo, Homil. decimatertia, Infirmitatem pro peccato et morte intelligit. Infirmus, pro impio et adversario Dei. Roman. 5. Christus, cum adhuc imbecilli aut infirmi essemus, pro tempore, pro impiis mortuus est. Ita addita voce Impii exponit, quid dicat infirmum. Eadem haec vox significat etiam ignobile, aut nulla eximia virtute praeditum. primae Corinthiorum duodecimo: Infirmiora membra magis sunt necessaria. Tribuit Paulus etiam Christo infirmitatem. 2. Corinthiorum

ubi haec locutio summam familiaritatem, ac intimam conversationem significat. Intrare et exire, significare omnes actiones, totamque conversationem, supra indicavi. Sic Act. 1 dicit Petrus, deligendum esse in locum Iudae aliquem discipulum, tanquam testem rerum a Christo gestarum, qui toto eo tempore praedicationis ipsius cum eis vixerit, quo Christus intravit et exivit ad eos: id est, cum eis vixit, et functionem suam in terris administravit: quod et mox faciunt, electo Matthia. Introitus Pauli dicitur non fuisse inanis, 1. ad Thessal. 2: ubi introitus non tantum illum primum

dum ad metaphoram refertur: Et inveniet manus mea veluti nidum substantiam populorum. quo indicatur, esse phrasin per metaphoram huc a venatione ac indagine ferarum translatam. Invenire propitiationem, Iob 33. pro, suscipere, admittere reconciliationem. Psalmo 32, Orabit ad te omnis pius tempore inveniendi. id est, tempore accepto, aut gratiae, quo inveniri potes. Isaiae 55, phrasis haec clarius ponitur ac explicatur. Quaerite Dominum dum inveniri potest, invocate eum dum prope est. Dixi supra, verbum Invenire aliquando significare acquirere. Sic videtur accipi Matthaei 16,

Et inveniet manus mea veluti nidum substantiam populorum. quo indicatur, esse phrasin per metaphoram huc a venatione ac indagine ferarum translatam. Invenire propitiationem, Iob 33. pro, suscipere, admittere reconciliationem. Psalmo 32, Orabit ad te omnis pius tempore inveniendi. id est, tempore accepto, aut gratiae, quo inveniri potes. Isaiae 55, phrasis haec clarius ponitur ac explicatur. Quaerite Dominum dum inveniri potest, invocate eum dum prope est. Dixi supra, verbum Invenire aliquando significare acquirere. Sic videtur accipi Matthaei 16, cum dicit Christus:

id est, sincerum, non corruptum aut prosopolepticum, non etiam sophistica contaminatum, unde novae lites ac dissidia exoriantur: ut in palliativis religionis iudiciis, et aliis transactionib, accidere solet. Ponam iudicium ad lineam, et iustitiam ad trutinam: Isaiae 28. pro, efficiam ut eo tempore vere ac sincere iudicetur. Quaerere iudicium, est diligenter inquirere ius causae, et praesertim in religione, scrutari controversiarum veritatem. Isaiae 1. Sic Mich. 3. Capita Iacob nonne vestrum erat scire iudicium? pro, scire quid in unaquaque causa, praesertim religionis,

[?: i- ] reverti iudicium, Psal. 94 de eo dicitur, cum vel Deus [?: ] detur nolle iudicare iustitiam, seu iustam piorum [?: ] sam: imo cum eam etiam quasi premere videtur, vel [?: ] mines scientes aut inscii inique iudicant: sed tandem in tempore redit iudicium Dei et hominum, ad iustitium seu iustam causam, eamque comprobant et glorificant. Quod rectum iudicium tandem omnes recti [?: ] pe sequuntur. IUGE sacrificium

et Aristoteles de omnibus animalibus pronunciat, dicens: Iuventus non potest quiescere. Caeterum nulli Christiano dubium est, ibi perpetuam ac penitus ex utero matris innatam malitiam describi: sicut prius cap. 6 dixerat simpliciter, Figmentum cogitationum cordis esse malum omni tempore, et Psal. 51 queritur David, se esse natum, et conceptum etiam in peccatis, aut peccatorem. IUVENCULAM volunt significari Iudaei vocem עלמה, Alma, Isaiae 7. cum dicitur: Ecce virgo concipiet, et pariet filium, et vocabitur

etiansi in externis rebus ac eventu nondum verbi ac promissionis veritas et effectus appareat. Satis, et plus satis mihi est, quod sciam, eas esse Dei veracis et omni potentis promissiones. Laudare se in aliquo, pro, gloriari de eo, ponitur. Psal. 34. Benedicam Deo in omni tempore, semper laus eius in ore meo: In Domino laudabit sese anima mea: id est, gloriabitur et [?:-actabit ] . Gloriari in laude alicuius, Psal. 106, Ut gloriemur in laude tua: id est, ut iactemus nos felices, qui talem et tantum, tamque bonum ac laudatum Deum

Satanam, iram Dei. legem ac [?: pe-tum ] non amplius formidante. Sic et Isaiae 35 praedetur abfuturus leo, et omnis saeva bestia, a regno [?: ] schiae: id est, summa pax et Dei protectio [?: promitt- ] Mich. 5 praedicitur, quod reliquiae Iacob erunt ingentes tempore Meschiae, tan quam leones inter alia animalia: id est, praedicatione Evangelii vincent, et expugnabunt gentiles. Leo significat monarchiam Assyriae Dan. 7. et in Ezechiele volunt pingi per quatuor animalia, quatuor evangelistas: inter quae dicunt leonem significare Marcum, propter impetum

et quasi vi coherceantur, pueriliter aut iuveniliter subinde in deterius ruunt. Sic et Paulus inquit 2. Cor. 1. [?: Nu- ] quid usquam levitate usus sum? Alleviari aquas in diluvio, Gen. 8, est diminui eas, et veluti liberari terram tuto pondere. Alleutari terram, Isa. 9. Primo tempore alleviata est terra Zabulon: pro, leviter afflicta, aut aliqua ex parte rebus ac hominibus spoliata et privata, [?: ut-- ] quasi illud pondus hominum ac pecorum sit imminutum. Leve alicui aliquid esse, est, in eo non conquiescere, tanquam quod ei nondum sit satis, sed

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report