Bibliographic criteria: none
(All documents)
Search criteria: tantum
Your search found 5963 occurrences
More search results (batches of 100) First 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60
Retrieve all occurrences (This may take some time to download) Click here for a KWIC Report
Occurrences 4929-5183:
4929. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ornamentum, et
splendorem maximopere intersit, ut huic Statuum Ordini sua constet authoritas; tamen ex bonis
proventibusque ecclesiarum, quibus illae dotatae sunt et quae porro etiam, velut dotes
ipsarum, in perpetuum pro illis conservari administrarique debent, saltem tantum pro
singillativis beneficiatorum dignitatibus exscindatur, quantum sive pro magnificentia
praesulum, sive pro presbiterorum honorifica vitam sustentandi ratione suffecturum fore ex
aequo et iusto iudicaverint Patres Patriae in comitiis congregati; alioquin non
4930. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
inquisitiones, oculatas, etc. peragere, lites in foro suo non
contentioso, sed amicabili, sopire, superare etc. etc. deque adhibita sua opera
testimonium partibus exhibere etc; ad congregationes generales tantum ideo comparebunt ut,
cum ibi generalium et particularium congregationum protocolla lecta fuerint, de procurata per
suos processus comissorum exsecutione mox referre respondereque valeant.
4931. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
per ipsos singillativos ordines constituendos; cum vero pro politicorum
negotiorum tractatione conventum fuerit, tum per secretarios ordinum quatuor cancellarios,
similiter nominandos, ad plenum senatum referetur; assessores quippe ipsos in senatibus non
referre, sed tantum arbitros vel iudices propositorum vel allegatorum esse et decet et
expedit rei publicae.
7 Caeterum secretarii Ordinum cancellarii primatis directioni ita ut
syndici Ordinum directioni procuratoris nationis
4932. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
nimirum cum soli milites omnes Regni terras
hereditario et libero iure possederint, conditionarii
vero, quorum, si non maior, suppar certe numerus in Regno fuit, licet a servitutis iugo
exempti, usum fructum tantum alicuius terrae erga certum seu servitium, seu
obventionem proprietario praestandam, habere potuerint; atque ita illi pro
nobilibus, hi pro plebeiis, multiplicati autem interea septem
illorum capitaneorum
4933. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
notabilis gentis alicuius in armorum societatem adoptio a
singularium individuorum ad statum privilegiatum elevatione admodum discrepat.
§ 4 Primitiva nobilitandi forma vel per donationem vel per exemptionem terrae, et haec
verbo tantum, fiebat.
1 Postquam Hungari res suas in Regno confirmassent, ipsa militaris, quam
habebant, constitutio, eos ad continua ferme bella impellebat. 2 Inde tam
frequentes eorum in omnes fere Europaeas provincias sub ducibus procursiones,
4934. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
vocabulo
usus ignobiles ad statum privilegiatum elevandi in substantia iam tum invaluit;
in modo tamen illud discrimen intercessisse videtur quod nullo adhuc apud
Hungaros litterarum usu omnes hae terrarum seu collationes, seu exemptiones verbo tantum
coram testibus fieri consveverint.
§ 5 An sub S. Stephano donationes in diploma redigi consveverint?
1 Post adoptata sub S. Stephano a maiori nationis parte Christiana
4935. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
usque dimidium saeculi XII producta
5.3 producta: prostracta MS
sit, merito dubitari potest an usus aliquem e plebe ad statum privilegiatum per regis
diploma evehendi iam hac epocha viguerit, vel vero id porro etiam verbo tantum coram testibus
perfici consveverint.
§ 6 Quando pro libero homine compellatio militis usurpari coepit?
1 Ad aliquam quaestioni huic lucem affundendam meminisse oportet quod iam
sub Geysa, praesertim vero
4936. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
servientis regii transformata fuisse videtur. 2 Exstat enim
Emerici de 1197. diploma infra § 36 producendum per quod quidam Zerzovoy ad
statum privilegiatum elevatur, quin vocabulum servientis regii adhibeatur, sed
tantum dicitur: ut in aula regia tam ipse, quam sui heredes perpetua gaudeant
libertate. 3 E converso Andreas II
7.3 Andreas: in MS-to legitur sic: Andreas?
4937. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
origine, superest ut ipsam actum hunc perficiendi formam, seu modum, qualis, qua
periodo viguerit, uberius discutiamus; ut id planius intelligatur, iuvat diversas, quas
Hungaria antiquitus habuit, hominum conditiones, de quibus alibi ex instituto egimus, hic
compendio tantum recensere.
2 Praeter servos perfectos
12.2 perfectos correxi: Praefectos MS
et libertos habebant et Hungari et
4938. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
imperfectorum speciem, qui
iam conditionarii, iam conditionales, iam conditionaria
servitute adstricti in veteribus litteris compellantur. 3 Possidebant
hi, ut iam diximus, terras sub obligatione praestandi unius tantum speciei servitii, et ideo
tot erant classes eorum quot servitii species domus heic
12.3 heic ut videtur
requirebat. 4 Erant hi liberiores servis perfectis qui
4939. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
et monasteria fundare coepissent, mancam
credebant futuram donationem, nisi illa omni ferme, qua ipsi utebantur, conditionariorum
specie dotent. 3 Et ideo aliquam iobagionum etiam
castri speciem illis conferebant, nimirum qui armis tantum episcopatui aut
monasterio servire debuerunt, et postea iam praediales ecclesiae talis, iam
banderialistae dicebantur. 4 Exemplum hoc potentiores etiam
optimates subinde secuti sunt. 5 Nam et horum non tantum
4940. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
qui armis tantum episcopatui aut
monasterio servire debuerunt, et postea iam praediales ecclesiae talis, iam
banderialistae dicebantur. 4 Exemplum hoc potentiores etiam
optimates subinde secuti sunt. 5 Nam et horum non tantum
conditionarii, sed et iobagiones bellatores, qui pure armis
servivere, leguntur, quos illi potissimum e servis imperfecta manumissione
donatis conflarunt: prouti haec omnia e Ritu Explorandae Veritatis cum
4941. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
de
1169. genuino suo Sensui infra § 23 restituendo apparet. 3 Retinebant quidem
hi quoque iobagiones castri conditionem, in censu tamen militiae aliisque
publicis occasionibus primum semper locum tenuere, et ideo a reliquis honoris tantum
praerogativa discernebantur.
§ 18 Qui compellabantur liberi homines?
1 Habebat praeterea Hungaria, ut § 6-o iam diximus, conditionem sic
dictorum liberorum hominum, qui nullius potestatem
4942. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
praeter onera udvornicorum, quae ultro susceperunt.
6 Ipsa haec clausula genuinam causam ostendit, quare vocabula
libertas in tam improprio sensu fuerit usurpata. 7
Nimirum singulo conditionariorum statui certa tantum et determinata obligatio,
ut § 12-o iam diximus, incumbebat. 8 Quare dum quispiam ad aliquem
conditionarium statum assumptus fuit, ab omnibus aliis oneribus eximebatur. 9
Et ad hanc exemptionem per voculam libertas
4943. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
dignaremur. 5 Cum rex Uzdam, cui ante decennium
terram Vendeghi contulerat, inter iobagiones castri de Thurucz numeret, satis
apparet quod ille iam per primam collationem ad hanc conditionem evectus fuerit, hic autem
prior illa collatio tantum confirmetur.
6 Idem recitat ibidem pag. 83 rubricam alterius eiusdem regis de 1298.
litterae, qua Benedicto et Petro, filiis Chepani lapicidae, terram Souchauch, ad quatuor
aratra, sub libertate filiorum iobagionum de Thuruch contulit.
4944. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
possessione, seu portione, iuxta iustam
divisionem in coetum nobilium castri iobagionum duxit aggregandos.
8 Carolus iobagiones castri hic nobiles appellat, verum id infra
enucleabimus. 9 Atque ita non piscatores tantum et
lapicidas sed et castrenses, quorum tamen conditio tantisper
honoratior fuit, ad statum iobagionum castri elevatos fuisse satis apparet.
§ 23
4945. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
fuisse tamdiu sustinebo donec elevatio eiusmodi
authentico quopiam documento edoceatur.
§ 25 Forma inferiorem conditionarium ad gradum iobagionis castri elevandi?
1 Ad conditionem iobagionis castri non tantum conditionarii
inferiorum classium recipiebantur, sed et alii seu advenientes primo in Regnum
hospites, seu domestici etiam, quos § 18 explicuimus, liberi
homines. 2 Hi ut servitia castri obire possint, debebat utique aliqua
4946. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
aliqua
terrarum castrensium portio conferri, uti id infra § 28 ostendemus. 3 Quod si
vero conditionarius inferioris classis ad gradum hunc provectus fuerit, cum is
iam antea admensam servitio prioris suae conditionis terram possidere debuerit, haec tantum a
servitio priori eximebatur et oneri militiae castri obnoxia efficiebatur. 4
Exemptio eiusmodi a servitio prioris conditionis quandoque diplomati diserte inserebatur, uti
in allegato § 21 Belae IV de 1245. diplomate vidimus. 5 Alias
4947. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
servitio priori eximebatur et oneri militiae castri obnoxia efficiebatur. 4
Exemptio eiusmodi a servitio prioris conditionis quandoque diplomati diserte inserebatur, uti
in allegato § 21 Belae IV de 1245. diplomate vidimus. 5 Alias generaliter
tantum dicebatur, quod talis conditionarius una cum terra sua ad statum iobagionis castri
evehatur, uti id e recitato ibidem Caroli I de 1311. privilegio apparet; quod si terra, quam
talis conditionarius antea possidebat, pro dotatione iobagionis
4948. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
numerosae hae cohortes; nisi vero viritim comparuissent, vix magnum effecturae fuisse numerum
videntur; usum tamen hunc sub Bela IV non viguisse eius diplomata satis remonstrant.
2 Nimirum vidimus iam praecedenti §-o ex eius litteris de 1298. quod
Thurocenses tantum a sex sessionibus unum armatum ad exercitum regium mittere
debuerint. 3 Diploma quidem hoc phrasi populi de Thurucz utitur
adeoque dici posset quod clausula haec de reliquis conditionariis, non vero de
4949. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
utitur
adeoque dici posset quod clausula haec de reliquis conditionariis, non vero de
iobagionibus castri intelligi debeat. 4 Verum rem hanc extra
omne dubium collocant iam provocatae § 21 eiusdem litterae; in his enim non tantum familiae
Uzda, sed omnium universim iobagionum castri Thurutz servitia Bela regulat et
subiungit: quod singuli sex ex ipsis filiis iobagionum unum panceratum debeant ad
nostrum exercitum destinare. 5 Itaque inde a Belae IV
4950. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
regii, postea
dicti nobiles, exemptionis a quovis alio onere et dependentiae a solo Rege
praerogativa fruebantur, ita vicissim his solis onus illud incubuerit ut signa Regis
viritim sequi teneantur; omnes aliae conditiones hominum tantum a certo
familiarum numero unum militem statuere debeant. 6 Profert hanc in rem
litteras eiusdem Belae IV de 1248. ipse Kollárius ibidem pag. 84m quibus confirmat donationem
Belae III stirpi Namzalo factam, et quae
4951. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
7 Cum litterae hae diserte non dicant quod Namzalo ad statum
servientis regii elevetur, e converso clausulam filii iobagionum
contineant, existimavit Kollár quod per donationem hanc stirps Namzalo tantum ad
iobagionis castri conditionem, non vero id servientis regii statum
elevata fuerit. 8 Verum cum rex non dicat terram
castri, sed de terra Andreae, videtur terra haec
4952. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
conditionariis vero adeoque ipsis etiam iobagionibus
castri non nisi terrae castrorum conferri consveverint; deinde constat
ex
27.8 ex: et MS
compluribus Rit. Expl. Veri. §-phis quod tantum nobiles eiusdem
comitatus comprovinciales, quo termino idem diploma utitur, se compellare
consveverint, videlicet quia comitatus saepe etiam provinciae
appellantur. 9 Quod summum est, non poterat Bela styrpem
4953. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
quo termino idem diploma utitur, se compellare
consveverint, videlicet quia comitatus saepe etiam provinciae
appellantur. 9 Quod summum est, non poterat Bela styrpem Namzalo
ad insurgendum viritim obligare si illam tantum ad iobagionis castri conditionem
evexisset, cum e provocatis supra litteris apparuerit, quod statum iobagionum
castri Thurutz universim ita regulaverit ut sex ex his ad unum militem statuendum
obligentur. 10 Itaque ego styrpem
4954. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
alio quocunque titulo
alienandi habeant potestatem; quo quidem iure in terras suas conditionarii
nunquam gavisi sunt, cum, ut §-o 1 et 11 insinuavimus, in Hungaria soli nobiles terras
iure proprietatis possidere potuerint. 6 Quod eorum tantum
gratia observandum existimavi qui pragmaticae Hungariae historiae operam dant quin in
principiis iuris Hungarici probe versati sint.
§ 29 Nomine iobagionum castri etiam militares eius
4955. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
§ 29 Nomine iobagionum castri etiam militares eius officiales, non tamen civiles
veniebant?
1 Probe observat Kollárius toties citato opere, pag. 26 et 27, quod non
tantum gregarius castri miles, sed ipsi etiam eorum militares
praefecti, utpote varnogio, hadnagyo
29.1 varnogio, hadnagyo: warnargio, hadnargio MS
et centuriones,
4956. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
centuriones, nomine iobagionum castri in Ritu Expl.
Verit. compellentur. 2 Fallitur tamen in eo quasi
civiles etiam castrorum magistratus eadem compellatione designarentur.
3 Civiles enim castri officiales erant tantum comes curialis, qui quandoque
etiam vicarius comitis scribitur, et archipraeco; ipse castri comes et militari
et civili iurisdictione iuxta pollebat. 4 Hi proprio semper officii nomine
exprimuntur, neque illis nomenclatio iobagionis
4957. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
potuerit.
9 Cum donatio haec nec clausulam exemptionis ab oneribus prioris
conditionis, nec aggregationis in coetum servientium regiorum contineat, videri
posset quod Ruthenus iste iam antea nobilis fuerit, et per donationem hanc novam tantum
terram impetraverit. 10 Verum retrahit me ab hac opinione clausula illa
pro suo auro hereditatem de nostra possessione dare dignaremur; aut enim me
omnia fallunt, aut e clausula hac totoque usque adeo diplomatis contextu non obscure dici
4958. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
hoc diploma unde usus bona pro pecunia
conferendi originem acceperit; nimirum credebant regi pecunias nummosi homines, deinde in
huius vicem bona postulabant. 14 Verum arte hac soli quaestores uti potuisse
videntur, cum reliquae hominum conditiones saeculis illis tantum aeris necdum corradere
potuerint. 15 Ipse hic in vicem debiti bona impetrandi modus ab eo, qui
postea invaluit, ut donationes non nisi erga pactandam pro impetrando bono summam
conferantur, in substantia differt. 16 Quare usum bona gratis
4959. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
iam comes, iam
capitaneus speculatorum scribitur, referre, per hunc deinde regi significanda.
3 E conditione hac ad statum nobilium elevationis exemplum continet diploma
Stephani V qua adhuc iunioris regis de 1269. cuius perigraphen tantum mihi amicus
comunicavit, quae sic sonat: Stephanus Rex Nicolaum et Miczeh de numero populorum
speculatorum transfert in coetum nobilium.
4 Verum exstat inter Hevenessiana diplomata Caroli I de 1327. ex autographo
descriptum,
4960. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Regni castra,
et ideo, qui intra illa habitabant, ad conditionem spiculatorum, idest
exploratorum, reducti fuerunt; nam cum supra provocatum Stephani V diploma his terminis
utatur: de numero populorum speculatorum, puto ego quod non singulares tantum
aliquae personae, sed integrae possessiones finitimae conditioni huic obnoxiae fuerint.
6 Caeterum apparet ex hoc Caroli diplomate quod Nicolaus fuerit primum
simplex speculator in Nagy
Ör, quod eum postea rex in coetum
4961. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
habuit. 10 Hic itaque compillator diplomatis sicut in aliis bene multis locis
se improprie expressit. 11 Nec mirum quod ex ipsis his comitibus
aliqui, prouti impetrator praesentis privilegii, ignobilis fuerit; nam hoc aevo
non tantum praefecti castrorum dicebantur comites castri, id est, ut nunc
loquimur, supremi comites, verum affectabant et reipsa obtinuerunt hunc titulum omnes
vilissimae etiam rei regiae praefecti, ita ut plane comes venatorum, bubalinorum in
Rit. Expl.
4962. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
illa eademque per omnia gaudeant libertate, qua
alii veri puri et naturaliter nobiles Regni nostri gratulantur sub vexillo regio
militantes.
13 Peculiare est in hoc diplomate quod eius impetrator nullam
terram, sed tantum vineam in promontorio Barach possedisse adeoque
ab hac tantum servitia udvornici obivisse videatur, cum tantum
haec ab omnibus prioris conditionis in diplomate eximatur.
§
4963. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
sub vexillo regio
militantes.
13 Peculiare est in hoc diplomate quod eius impetrator nullam
terram, sed tantum vineam in promontorio Barach possedisse adeoque
ab hac tantum servitia udvornici obivisse videatur, cum tantum
haec ab omnibus prioris conditionis in diplomate eximatur.
§ 35 Exemplum nobilitati castrensis.
1 Elevati ad statum nobilium castrensis
4964. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
13 Peculiare est in hoc diplomate quod eius impetrator nullam
terram, sed tantum vineam in promontorio Barach possedisse adeoque
ab hac tantum servitia udvornici obivisse videatur, cum tantum
haec ab omnibus prioris conditionis in diplomate eximatur.
§ 35 Exemplum nobilitati castrensis.
1 Elevati ad statum nobilium castrensis unicum hactenus
exemplum deprehendi in diplomate
4965. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
veri et puri Regni nostri nobiles
gratulantur... nulla prorsus de caetera pristinae conditionis macula in eis
remanente.
2 Et ingressus diplomatis huius et complures Rit. Expl. Verit.
§§ docent quod castra regia non tantum eos, qui se circa illa illocaverant,
castrenses, sed remotiores etiam villas pro servitio suo sub nomine
castrensium destinatas habuerint.
3 Clausula ut numerus bellatorum augeatur confirmat depromptam
4966. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
et agregationis in coetum nobilium careat. 3 Nunc
constat quod nemo unquam in aulicum, seu familiarem aulae, hereditarie receptus
, et quod favor hic semper ad personam restrictus fuerit. 4
Defectus clausularum illarum id tantum denotare videtur quod cum duae fuerint praecipuae
nobilium praerogativae, nimirum immunitas ab omnibus praeter officium militandi oneribus et
exemptio a iurisdictione omnium aliorum praeter regem, quod, inquam, aevo Emerici posterior
praerogativa pro principali haberi
4967. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
a iobagionatu castri
praedicti... eximentes in numerum servientium nostrorum nobilium transtulimus cum omnibus
eorum possessionibus hereditariis emptitiiis, ac quodcunque iusto titulo acquisitis.
2 Hactenus hereditariae tantum conditionarii, qui ad statum
nobilium sublimabatur, terrae, id est, quae ipsis titulo prioris suae conditionis collatae
fuerant,
39.2 collatae fuerant postea additum in MS-to
eximebantur. 3
4968. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
conditionem iobagionis castri huius collocata
fuerit.
4 Caeterum diploma hoc vetustissimo, quod § 36 produximus, Emerici
diplomate non nisi 20 annis posterius est, et tamen clausulas servientis regii
et eliberationem non tantum impetratoris, sed et eius praediorum exprimit, quae in Emerici
diplomate desiderantur; ita nempe stylus cancellariae regiae sensim perficiebatur.
5 Protulit etiam Kerchelich in Notit. Prael. pag. 190 Belae IV
de 1224. diploma quod iterum
4969. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Romanis partem aulae Caesareae effecisse constat. 14 Itaque hoc esse videtur
quod ignari proprietatis linguae Latinae veterum diplomatum compillatores per clausulas illas
exprimere voluerint.
§ 40 Nobiles non tantum utile dominium, sed etiam proprietatem collatarum sibi terrarum
habuerunt.
1 Producit Kollár iam citato opere pag. 91 diploma Andreae III de 1293.
quod sequentes clausulas continet: dictam terram castri nostri de
4970. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nobilium ius in
nullo alio consistere poterat, quam in proprietate. 5 Et tamen
non potuit se Kollárius continere quin citato opusculo par. 2. pag. 92 praeiudicatam suam
opinionem ad hoc quoque diploma obtrudat, quasi nobiles utile tantum
dominium in bonis suis habuissent. 6 Verum paradoxam hanc
sententiam author libelli de nobilium in bona sua iure iam nuper confutavit.
7 Mihi tota lis de nomine versari videtur, scilicet quomodo intelligi debeat
4971. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
consideramus. 9 Itaque in hac quidem verborum controversia nihil momenti
situm est, quando ius hoc redevolutionis nemo Hungarorum unquam
negavit.
10 Verum qui nobiles Hungariae non proprietatem, sed tantum
utile bonorum suorum dominium habere contendunt, aliam realem
sequelam inde deducere conantur, nimirum quod rex collata licet perennaliter
bona, cum libuerit, iure recipere possit. 11 Quae quidem
4972. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
turbari possint, turbarentur autem si rex collata licet
perennaliter bona pro lubitu recipere posset.
13 Adversantur etiam diplomata, nam et praesens et complura, quae author
libelli de nobilium in bona sua iure protulit, non tantum clausula iure
perpetuo et aliis huic aequipollentibus terminis, sed etiam vocabulo
irrevocabiliter utuntur; quod autem irrevocabiliter donatum est,
id certe, nisi omnem verborum significationem perturbare velimus pro lubitu
4973. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Utcunque sit, prostant plures successorum suorum litterae e quibus patet
eos terras castrorum porro etiam aut nobilibus, aut certe iure nobilitari contulisse, prouti
id ultimus primae periodi regum per praesens diploma fecit. 33 Cum hac
ratione paucae tantum iobagionum castri, quae usque Ludovicum I non defecerunt,
familiae superfuerint, forte id ipsum regi huic ansam dedit ut has in praerogativis cum
reliquis nobilibus, ut infra dicemus, exaequaret. 34 Caeterum scriptores in
principiis iuris
4974. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
onere
exemptionis mentionem non faciat.
7 Patet etiam e diplomate hoc iam diserte quod summa, ut toties diximus,
praerogativae nobilitaris capita fuerint, exemptio ab omni tributo et iurisdictione comitis,
proprium forum regium, et honor sub huius tantum vexillo militandi.
8 Patet ultro quod iam cum fine periodi primae personalis insurrectio non
ita rigide exacta fuerit, sed quod alter loco sui miles mitti potuerit. 9 Imo
in duobus a Wagner citato opere prolatis diplomatibus apparet quod ne
4975. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Andreae II diplomatis stylo apparet quod
Andreas, dum de aliis nobilium praerogativis loquitur, easdem tanquam statui huic inhaerentes
exprimat, dum vero ad operarum ad castrum Zepes praestationem descendit, iam innuit quod
exemptionem ab his e speciali tantum gratia concedat.
12 E quo conficit reliquos nobiles Scepusienses oneri huic reipsa
subiacuisse. 13 Denique hoc quoque diploma ostendit quod
Michael, iam antea comes, nobilitatem tum primum adeptus sit.
4976. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
per donationem
formam.
1 Si omnia haec exempla rite expendantur, apparebit: 1-o, quod nullum
servi ad statum servientis regii provecti exemplum prostet; omnia
enim, quae de hoc argumento protulimus, diplomata tantum de conditionariis, id est
servis imperfectis aut sic dictis liberis hominibus emanarunt.
2 Itaque illi antequam nobilitate donentur, ad statum seu
conditionarii seu liberi hominis eluctari debuere,
4977. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
donentur, ad statum seu
conditionarii seu liberi hominis eluctari debuere, praesertim cum
supra attulerimus exempla e quibus patet quod ipsi inferiorum classium
conditionarii non ad statum servientium regis evecti, sed tantum ad aliam
eminentiorem conditionem, utpote iobagionis castri, vel liberi S.
Regis relati fuerint.
3 Apparet 2-o: Quod in prima regum periodo non alii
conditionarii quam regii nobilitatem
4978. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
regiorum magistri servientes, nobilitat. 5
Verum et hos regios fuisse conditionarios inde apparet quod eos rex
iobagiones castri Bachiensis appellat. 6 Quare hi apud
Aegydium ingenuum tantum aliquod servitium obiverint, neque ullam huius terram
sub conditionaria aliqua servitute possederint atque adeo nobilitatio eorum nullum illi
attulit detrimentum. 7 Servientium eiusmodi apud privatos plurimi
Ritus. Expl. Verit. §-i
4979. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
subinde
comparavit pecunias, eadem arte, qua Ruthenum illum usum fuisse vidimus, terram etiam iure
nobilitari impetrare potuerit.
15 Atque ita apparet 4-o: Quod nunc inter veterem et modernam
per donationem nobilitandi formam discrimen tantum in eo versetur quod olim in ipsa terrae
alicuius ignobili per regem facta donatione, eius ad statum nobilium elevationis et collatae
terrae a prioribus oneribus exemptionis diserta mentio inici consveverit.
16 Nunc vero
4980. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
ubi dicitur: Idem piae memoriae pater noster... ipsi
comiti Stephano arma, seu insignia sua regalia... dari et conferri facere pollicitus
fuisset. 4 Verum insignia haec non in tesseram neo-collatae
nobilitatis, sed pro majori tantum stirpis ornamento collata fuisse exinde
conficitur quod e contextu diplomatis appareat impetratorem ejus comitem Stephanum jam antea
inter optimates locum tenuisse; adeoque instrumento hoc id necdum conficitur quod usus per
armales nobilitandi jam in prima periodo
4981. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
scribat blancas alas.
5 Caeterum cum ne in hoc quidem diplomate diserta de collata impetratori
per concessionem scuti hujus nobilitate clausula contineatur, dubitare licet an non hic
quoque jam antea nobilis fuerit et insignia haec tantum pro ornamento stirpis
suae impetravit, praesertim cum magister compellitur; verum quidem est quod, ut
supra ostendimus, complures, qui comites compellantur, postea primum nobilitatem adepti sunt,
adeoque sicut comitis, ita etiam
4982. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
possessionem Zaverzje ad nostra noque
tempora possederit, probabile admodum est quod illa relicto nomine Közel a
possessione, quam jam ante impetraverat, cognomen Zaverszky assumpserit, adeoque
insignia illa sibi pro majori tantum stirpis ornamento procurarit.
8 Praeter duorum horum ego nullius e secunda periodo regis diploma legi quo
scutum gentilitium alicui confertur. 9 Quare mihi rem in medio relinquere
tutissimum videtur donec plura secundae periodi diplomata,
4983. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
et armalistis nobilium ita dicta
diplomaticorum classis viguerit quae deinde invehendis armalistis primam
forsitan ansam praebuerit. 4 Verum cum e sedecim, quae hanc in rem supra
protulimus, diplomatibus, clausula de exemptione terrae tantum in quatuor desideretur,
impetrator primi e provocatis diplomatibus fuerit suburbanus, id est castrensis,
reliqui vero iobagiones castri, malim ego existimare quod clausula haec, vel qua
suapte subintelligi credita ultro exmissa sit, vel vero
4984. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nobiles exaequarit, satis
constat quod antea iisdem praerogativis non omnes gavisi fuerint. 2 Verum
quot
49.2 quot: quod MS
universim nobilium classes fuerint, quae inter se honoris tantum praerogativa, quae
vero libertatis diversitate discretae fuerint, denique quibus oneribus fuerint obnoxii illi,
qui plenam nobilitatem non sunt consecuti, non ita pronum est expedire. 3
Liber tamen vadum hoc quoad diplomatum, quae hactenus nancisci potui,
4985. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
haec aliquem effectum
producere, hunc autem vix alium statuere licet quam quod aliqui ita nobilitati fuerint ut una
in aulam regiam cooptentur, alii non idem; atque ita apparet jam secundum, inter nobiles
in aulam regiam cooptatos et simpliciter tantum nobilitatos
discrimen.
§ 51 Nobiles primitivi et adscititii.
1 Exstat inter Hevenessiana diploma Ladislai IV de 1279. quod sequentem
clausulam habet: eosdem nobiles nostros praediales et
4986. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
ex ipsis liberis seu iobbagyionibus regis, qui tamen
inter reliquos iobbagyiones castri eminebant, duas stirpes ad statum nobilium evectas fuisse.
2 Et tamen adeo honorifica fuit iobbagyionum castri conditio ut
hi non tantum passim pro nobilibus reputati, sed ab ipsis etiam regibus hoc axiomate
insigniti fuerint. 3 Bela IV in diplomate 1269, quod inter Hevenessiana
prostat, ipsos iobaggyiones, id est milites, ecclesiae Albensis pro
nobilibus habuisse
4987. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
7 Et hae sunt quatuor illae caracteristicae notae per quas variae nobilium
classes ante Ludovicum I differebant; nullam enim aliam e prolatis hactenus diplomatibus
eruere potui. 8 Proinde dispiciendum restat an omnes hae nobilium classes
honoris tantum gradu, vel vero realium praerogativarum beneficio inter se
discrepaverint.
§ 53 Distinctio nobilium majoris et minoris officii non subsistit.
1 Phrasis illa minoris officii de honesta societate
4988. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
relictos fuisse satis constat, praesertim cum illos
plenam nobilitatem nonnisi subsequo anno 1273. a Ladislao IV per provocatum
priori §-ho diploma obtinuisse mox simus ostensuri.
§ 54 Nobiles in aulam regiam cooptati tantum honoris gradu ab aliis differebant.
1 Inter nobiles in aulam r. cooptatos et alios, quorum
privilegia sine hac clausula emanarunt, quod discrimen omne in honoris gradu
tantum constiterit vel inde apparet quod reliquae
4989. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
§ 54 Nobiles in aulam regiam cooptati tantum honoris gradu ab aliis differebant.
1 Inter nobiles in aulam r. cooptatos et alios, quorum
privilegia sine hac clausula emanarunt, quod discrimen omne in honoris gradu
tantum constiterit vel inde apparet quod reliquae reales nobilium praerogativae, veluti
exemptio ab omni alio praeter militiam servitio et praestatione, forum regium, et sub
regiis tantum signis militandi honor in horum quoque diplomatibus, ut vidimus, aut
4990. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
sine hac clausula emanarunt, quod discrimen omne in honoris gradu
tantum constiterit vel inde apparet quod reliquae reales nobilium praerogativae, veluti
exemptio ab omni alio praeter militiam servitio et praestatione, forum regium, et sub
regiis tantum signis militandi honor in horum quoque diplomatibus, ut vidimus, aut
diserte exprimantur, aut per generalem illam clausulam indicentur ut omnibus illis
libertatibus gaudeant, quibus reliqui
4991. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
regis versari potuerint, per id vero occasionem nacti sint tam provinciales quam
aulicos magistratus et honores facilius consequendi.
§ 55 Uti et primitivi ab adscititiis.
1 Cum in tribus tantum e hactenus prolatis privilegiis impetratores
eorumdem cum veris puris et naturaliter nobilibus
exaequentur, in aliis diplomatibus clausula haec desideratur, minori atque
illi libertate gavisi sint? 2 Ut id debite
4992. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
intelligant quos idem rex in numerum militum immediate regiorum, id est, ut nunc loquimur, in album nobilium retulit.
7 Si proinde demonstrari potest quod naturales iobbagyiones seu
castri, seu ecclesiae honoris tantum gradu a reliquis discreti
fuerint, prona inde evadet conjectura quod naturaliter nobiles etiam a reliquis
perfecte nobilibus solo existimationis gradu discrepaverint. 8 Iam vero de
naturalibus iobbagyionibus castri id vel inde
4993. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
nuncupari solent; tunc accesserunt quidam de iobbagyionibus S. Regis
et rejecerunt illum de ordine suo dicentes quod ipse non esset de ordine et gradu
iobbagyionum S. Regis. 9 E quo satis apparet iobbagyiones S.
Regis a reliquis ordine tantum et gradu discrepasse, quod inde etiam confirmatur quod
hi perinde ac alii castrorum iobbagyiones nobilitatem, ut jam ostendimus, per distinctum
regis privilegium debuerint impetrare.
10 De naturalibus iobbagyionibus ecclesiae Albensis id
4994. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ejus subjacuerint, id autem verae
nobilitati ex ipsa liberi hujus status idaea repugnaverit, adeoque quod nobiles
iobagyiones seu castri seu ecclesiae (horum enim semper eadem cum illis sors fuit) a
genuinis regni nobilibus non tantum honoris gradu, sed praerogativarum
etiam numero discrepaverint. 36 Haec itaque fuit illa
imperfectorum, ut ita dicam, nobilium classis, quam Verboczius
part. 2. tit. 14. § 11 et 12 conditionaria
4995. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
signanter de campo Zagrabiensi ad
servitia facienda et taxas persolvendas compellant; subjicit deinde: et nobiles
castrenses, quos antea semper banis
audientiam fecisse (id est horum tantum iudicium agnovisse) intelleximus,
ab obedientia castris facienda extrahimus; Medved in Zagrabiensi,
Rakonok (nunc Rakovecz), Kemlek et Kaproncza in Crisiensi comitatu
situantur, adeoque per diploma hoc omnes Zagrabiensis et
4996. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
verorum nobilium numerum absumpsit, etiam in
Hungaria adoptatus
57.20 adoptatus: adoptatos MS
fuisse.
§ 58 Donatarii, qui onerosas impetrarunt donationes, etiam imperfecta tantum nobilitate
gaudebant.
1 Praeter iobbagyiones castri et ecclesiae erant
ex ipsis etiam donatariis aliqui, qui nonnisi imperfecta nobilitate fruebantur, nimirum illi,
quos reges evexere quidem ad statum nobilium,
4997. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
§ 1 Generalia temperatae gubernii formae principia.
1 Summum imperium, quod vulgo souverainité appellamus, tres
habet substantiales partes, nimirum legislativam, executivam et iudicialem potestatem; et
haec tantum iura majestatica, reliqua, quae per abusum ita compellare consvevimus, tantum
iura regia proprie dici possunt.
Ut potestas legislativa, executiva et iudicialis rite separentur.
2 Si omnes hae tres summi imperii
4998. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
1 Summum imperium, quod vulgo souverainité appellamus, tres
habet substantiales partes, nimirum legislativam, executivam et iudicialem potestatem; et
haec tantum iura majestatica, reliqua, quae per abusum ita compellare consvevimus, tantum
iura regia proprie dici possunt.
Ut potestas legislativa, executiva et iudicialis rite separentur.
2 Si omnes hae tres summi imperii partes seu in unam personam, seu in
certum civium, v.g. patriciorum
4999. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
si quis legislativa etiam careat, executivam tamen et iudicialem simul
teneat potestatem, potest omnes sibi adversantes sub pallio iudicis perdere, in legislationem
sensim serpere sicque absolutam et arbitrariam arripere potestatem.
5 Patet ex his quod non tantum monarchica, sed aristocratica etiam et
democratica gubernii forma perinde arbitraria et despotica esse posset. 6
Patet etiam quod civilis et politica libertas civium non secus consistere queat, quam si tres
illae summi imperii partes inter plures ita
5000. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
formam referuntur.
§ 2 Exemplum temperatae monarchiae in Anglica constitutione.
1 Cum Gallia monstruosam monarchiae democraticae formam procuderit, neque
ad extremam adhuc lineam sit perducta; cum in Svecia unus tantum adhuc gradus, ut in
arbitrarium desinat imperium, supersit; cum Polonia emendata licet tantisper constitutione
sua, adhuc in oppressiva aristocratia, et respective anarchia versetur; cum denique
Americanae coloniae mixtum quidem ex omnibus tribus, sed democraticum
5001. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Omnes promiscue incolas jure civitatis donare.
7 Tum omnes indiscriminatim civium classes jure civitatis, quod in
capacitate possessorii, magistratuum, et suffragii in comitiis consistat, donarunt, quo sic
non uni tantum parti, sed toti nationi studium conservandae constitutionis inculcarent.
Nobilitatem in realibus cum populo exaequare.
8 Deinde haereditariam, quae jam antea invaluerat, nobilitatem ultro etiam,
sed ita
5002. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
porro gaudere possit, in
realibus tamen reliquae civium classi ex integro exaequetur, id est iisdem legibus, iisdem
poenis, iisdem subsidiis subjaceat, nullos sibi haereditarios efficere possit magistratus,
imo in conferendis quibusvis muneribus nullae conditionis, sed tantum habilitatis ratio
habeatur.
Haereditariam juxta primogeniturae ordinem successionem stabilire.
9 Denique exemplo reipublicae Romanae docti, cum perviderent stabilita
semel haereditaria nobilitate non
5003. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Ut legislatio per repraesentantes nationis exerceatur.
cum tamen populi pars longe maxima necessariis ad exercendam potestatem legislativam
notitiis destituatur, eam iniverunt rationem, ut divisa in certos districtus natio suos
tantum ad comitia legatos mittere sicque, etsi mediate tantum, in potestatem legislativam
influere possit. 3 Quod in emetiendis his districtibus non eam geometricam
iniverint proportionem ut aequalis populi numerus aequalem habeat in comitiis numerum
legatorum,
5004. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
repraesentantes nationis exerceatur.
cum tamen populi pars longe maxima necessariis ad exercendam potestatem legislativam
notitiis destituatur, eam iniverunt rationem, ut divisa in certos districtus natio suos
tantum ad comitia legatos mittere sicque, etsi mediate tantum, in potestatem legislativam
influere possit. 3 Quod in emetiendis his districtibus non eam geometricam
iniverint proportionem ut aequalis populi numerus aequalem habeat in comitiis numerum
legatorum, constat; neque ipsi Angli id abnuunt hac in re non
5005. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
eo longius aberit ab intento
asserendae nationi verae libertatis scopo.
§ 5 Limites potestatis executivae.
1 Caeterum cum potestas legislativa in ferendis legibus non ad unius tantum
alteriusve civium classis commoda, sed ad generale totius nationis corporis bonum respicere
debeat, naturale est ut et singuli cives, et integri eorum ordines leges illas, quae suis
adversantur commodis, saepe non secus observare velint quam si majori vi ad id
5006. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
commodis, saepe non secus observare velint quam si majori vi ad id adigantur.
2 Itaque sicut legislativa, ita etiam executiva potestate omnis respublica
opus habet. 3 Ut autem haec officio suo rite defungi possit, major ipsi, quam
qua non ditissimus tantum quisque, sed ne plures quidem in unum consentientes et legibus
refractarii cives pollere possunt, potentia attribui debet. 4 Si haec
conflato e pluribus corpori deferatur, actio ejus utique lentior plerumque esse solet ac
reipublicae felicitas exposcit.
5007. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ministros exempla
edantur, sicque ministri quidem directe, reges ipsi indirecte ab eo in posterum attentando
deterreantur.
Pars quae regi delata est in legislatione.
15 b) Ne tamen tota regis dignitas in externo tantum splendore consistat,
Angli aliquam praeterea de singulo summi imperii ramo partem eidem attribuerunt.
16 Potestatis quippe legislativae communionem per liberum, quod jam
explicuimus, veto habet; in iudiciali linea pulcherrima illa gaudet praerogativa ut ad
5008. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
legislativa ita divulserunt:
2 a) Ut nulla harum seu ordinarium iuris cursum impedire, seu latam a
quocunque demum iudice sententiam (dempto casu impertiendae per regem condemnatis vitae
gratiae) aut sistere aut immutare possit. 3 In solo tantum casu illo, quo
minister regis vel praefectus alicujus provinciae gravis alicujus criminis postulatur,
inferiori senatui accusatoris, superiori judicis partes detulerunt. 4
Noluerunt nempe illi ut viri tam conspicui privati cujuscunque arbitrio vexari
5009. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
per illimitatum illud cum
senatus superioris, tum regis ipsius interdicendi ius in parte praecautum est.
4 Cum enim nihil sanctionem legis possit obtinere nisi quod conformi horum
etiam sensu roboretur, si quid ejusmodi inferior senatus constituat, utique non tantum rex
ipse, sed superior etiam senatus, cujus praerogativae cum regis juribus intime nexae sunt,
intercedet. 5 Ne vero inferior senatus vi et potentia aliquid ejusmodi moliri
possit, per ius comitia instantanee dimittendi, quod regi constitutio defert, satis
5010. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
legislativae potestatis se possit collocare.
12 c) Non exiguum etiam usurpationibus potestatis executivae impedimentum
ponit publicitas, id est tutelare illud libertatis numen, loquendi scribendique libertas; cum
enim contra ea solum scripta, quae ipsam tantum rempublicam perturbare, aut secus eidem
officere possent, leges poenam decreverint, de aliis omnibus suas pandere cogitationes, imo
publicis etiam typis illas vulgare cuique liberum est. 13 Ita fit ut
sollicita de conservatione constitutionis suae natio
5011. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
si quid sub
toto ejus regimine eidem derogatum fuisse comperiatur, novis legibus emendetur, quae
successori adhuc ante inaugurationem suam, pro earum confirmatione exhibentur, et ne suum
ille consensum negare possit, cum reditus singulo regi ad ejus tantum vitae dies assignentur,
hos eidem tamdiu non decernunt donec leges has non confirmaverit.
18 f) Ne vero rex conflato per parsimoniam suam et assignatis sibi
reditibus aere militiaeque ope, cujus directio et praefectorum ejus nominatio tota ab illo
5012. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
adeoque
privilegio distincti fori non gaudeat. 21 Denique quod subsidia nonnisi de
anno in annum offerantur, adeo quo utprimum rex ejusmodi aliquid moliri vellet, subsidiis
nationis ad prosequendum bellum continuo privaretur, natio vero ipsis his subsidiis tantum
continuo militem facile conducere posset quem regis copiis opponat.
Praesidia quoad judicialem potestatem.
22 Denique cum iudicis officium haud ultra procedat, quam legem ad factum,
de quo quaestio
5013. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
hos tantis tamque idoneis praesidiis communiverunt, apud eas persaepe violari
consvevit.
§ 8 Modi conservandae temperatae gubernii formae si minor populus se uniat cum majore.
1 Habet itaque jam omnis, quae proprium tantum sibi regem habet, quae
separatum ab aliis regnum efficit, natio luculentum in constitutione Anglicana exemplum, e
quo quid sibi conveniat, quid repugnet, si non liberum tantum, sed et stabilem reddere velit
suam constitutionem, tuto petere possit.
5014. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
si minor populus se uniat cum majore.
1 Habet itaque jam omnis, quae proprium tantum sibi regem habet, quae
separatum ab aliis regnum efficit, natio luculentum in constitutione Anglicana exemplum, e
quo quid sibi conveniat, quid repugnet, si non liberum tantum, sed et stabilem reddere velit
suam constitutionem, tuto petere possit.
8.1 petere possit: ab hoc loco incipit in MS-to A enarratio longe
alia, quam in additamento invenies.
5015. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
variae
etiam mixtae constitutionis species existunt.
19 Si mixta sit constitutio, haec plerumque tardius constitui, et per illam
primitivum pactum explanari solet. 20 Ut tamen variae sunt rerum humanarum
vicissitudines, quandoque non tantum constitutionem, sed ipsum etiam primitivum pactum Tonans
eventuum evertit.
21 Gubernii forma modum illum, qua singula summi imperii pars per eos,
quibus concredita est, exercetur, significat. 22 Ita in Hungaria regius ille
senatus,
5016. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
miles defensando regno
cogebatur, percipiendorumque publicorum proventuum ratio, ad formam gubernii referuntur.
23 Itaque hanc a constitutione tamquam modum a re ipsa discerni, Hungariam
et primitivum et quidem explicitum pactum, et propriam, sub Andrea II tantum renovatam
constitutionem, et distinctam gubernii formam habuisse, satis apparet.
24 Nos iis, quae ad gubernii formam pertinent, in aliud tempus reservatis,
ea tantum, quae ad constitutionem ipsam referuntur, discutiemus.
5017. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Hungariam
et primitivum et quidem explicitum pactum, et propriam, sub Andrea II tantum renovatam
constitutionem, et distinctam gubernii formam habuisse, satis apparet.
24 Nos iis, quae ad gubernii formam pertinent, in aliud tempus reservatis,
ea tantum, quae ad constitutionem ipsam referuntur, discutiemus.
§ 9 Vicissitudines constitutionis Hungaricae, et quod principio fuerit
monarchico-aristocratico-democratica.
1 Hungari, sicut aliae, quae reliqua Europae
5018. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
superiores militiae praefecti optimates, reliquum nationis corpus quosque
subinde Hungari in armorum societatem adsciverant Rutheni, Cumani, et Sclavi populum
efficiebant, caetera turba servitutis Jugo premebatur. 3 Ducali domui
haereditariam, sed in abstracto tantum, successionem, bonorumque et officiorum largitionem,
seu potestatem executivam Hungari continuo detulerunt (b). 4 Legislativam
tamen ad comitia totius nationis revocarunt. 5 Ut capitaneis tribuum eorumque
posteris majores terrarum plagae
5019. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
9.7 quoad: quod B
ius bona possidendi, magistratus capessendi, et suffragia in comitiis edendi nullum
inter optimates, et reliquos nobiles discrimen esse constituerunt.
8 Itaque primis occupati regni temporibus duae tantum hominum classes
vigebant: liberi seu nobiles (sub quibus etiam optimates comprehendebantur) et servi.
9 Servis natura sua omnis possessorii incapacibus, totius regni terrae inter
nobiles per duces distributae fuerunt. 10 Atque ita cum
5020. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
11 (a) Vide introductionem Hume, Histoire d’Angleterre, et
Robertson, Histoire d’Ecosse.
12 (b) In primitivi pacti ab Anonymo ad nos transmissi cap. 1. tantum vaga
haec verba continentur: "de progenie almi ducis". 13 Caeterum jam Arpadum
jure bonorum officiorumque largitionis usum fuisse, innumera Anonymi loca demonstrant.
14 (c) "Quod" (verba sunt pacti) "septem principales personae (...) et
5021. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
rusticorum statum liberorum variae speciei
hominum numerus adeo auctus est ut is nobilium censum longe anteiret. 11 Cum
Hungari hanc populi longe maximam partem iure civitatis frui non permiserint, nullam eidem
proprietatem fundi immobilis, sed temporaneum tantum aut certe precarium usum fructum
concesserint, eandem et a capessendis magistratibus, et a jure suffragii in comitiis
arcuerint, quo magis nobilitatis decrevit, horum autem auctus est numerus, eo magis etiam
prior democratia in aristocratiam inclinavit.
5022. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
numerus, eo magis etiam
prior democratia in aristocratiam inclinavit.
12 (a) S. Steph. libr. 2. cap. 20.
§ 11 Subinde in olygarchiam coepit propendere.
1 E converso cum duces non tantum septem illorum capitaneorum posteros, sed
promiscue alios etiam supremis regni muneribus admoverent, hi facultates suas extendendi eo
faciliorem habuerunt occasionem quo major minoris nobilitatis pars seu in exteris bellis aut
occidit, aut ad paupertatem redacta fuit,
5023. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
penes hos solos fuit,
praecipuae etiam in administratione reipublicae partes concredi debuerint. 2
Atque ita e communi antea nobilium statu, licet mos haereditarios nominandi magnates eotum
necdum invaluerit, enatus est intermedius ille optimatum ordo, qui non tantum constitutos in
supremis regni muneribus proceres, sed eorum etiam, qui haec antea gesserunt, vastaque sibi
hoc occassione bona procuraverant, posteros, nec non praelatos complectebatur.
3 Per hanc status praelatorum accessionem mitigata tantisper fuerit sub
5024. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
nec non praelatos complectebatur.
3 Per hanc status praelatorum accessionem mitigata tantisper fuerit sub S.
Stephano illa optimatum oligarchia. 4 Imo cum nobiles concessas sub S.
Stephano libertates continuo postea reclamaverint, videntur hi non tantum ab oppressionibus
optimatum vindicati, sed et ad primitivum suum in comitiis influxum repositi fuisse, sicque
illa, ad quam seu assequendam, seu conservandam Hungari tantis continuo studiis nitebantur,
monarchico-aristocratica constitutionis forma jam sub S. Stephano
5025. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
habuerit (b). 4 Si quae tamen proximioribus aetati illi scriptoribus
fides est, gravissima negotia, veluti consensus in propositum a rege successorem (c),
exauctoratio prioris et alterius electio (d), tum quoque penes episcopos et optimatos fuit.
5 Tantum, an occasione coronationis inaugurale nuncupaverit sacramentum, non
constat.
6 Id constat quod primus statim S. Stephani successor Petrus, homo exter
peregrinisque imbutus principiis, pleraque ejus instituta everterit, praecipuis muneribus
5026. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
§ 14 Ab hoc usque Andream II inter arbitrarium imperium et oligarchiam fluctuavit.
1 Sub Colomanno suisque usque Andream II successoribus, quod minori
nobilitati non jam optimates tantum, sed ipsi etiam reges graves fuerint, docet informis
licet, quae anno 1222-o stabilita est constitutio, quam Decretum fundamentale
appellamus. 2 Patet enim e hujus articulo 13-o quod optimates, dum ad aulam
proficiscebantur, minoribus nobilibus
5027. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sylvas
nobilium per porcos, prata per equos depasci, segetes vero per canes venaticos conculcari
permiserint. 8 Patet ex articulo 4-o quod nobiles stabilita sub S. Stephano
libr. 2. cap. 5. et 36. disponendi de rebus suis facultate exuerint, bona non tantum capitali
sententia affectorum (horum enim bona e lege consvetudinaria in potestatem judicis
concedebant) sed etiam naturaliter decedentium occupaverint; imo ne viduis quidem dotem ex
iis exolverint articulo 12-o; patet etiam ex articulo 17-o quod bona per
5028. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
nobiles absque ullo juris ordine ad civiles et criminales poenas condemnaverint.
10 Cum enim ad omnia haec imposterum non facienda rex se obstringat, tuto
statuere licet eadem usuvenisse. 11 Et cum in omnibus his oppressivis punctis
servientium tantum seu nobilium mentio fiat, pronum est existimare quod regum necdum tanta
potentia fuerit, ut eadem potentioribus optimatibus damna inferre sustinuerint.
§ 15 Quam primam in scriptum redactam tenemus
5029. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
antiquato liberorum denariorum, cui inde a S. Stephani temporibus subjiciebantur, censu
induxerat, exigere possit, articulo 27-o. 4 Executiva etiam principis
potestas primum quoad collationem bonorum et officiorum ita restricta fuit ne haec exteris,
sed nobilibus tantum Hungaris conferre possit, articulo 11-o et 20-o. 5 Et
quia cameralibus, salinariis, et tricesimalibus officiis Judaei et Ismaelitae licet domestici
admoveri coeperant, ab eo quoque prohibitus fuit articulo 24. 6 Deinde in
cameralibus hic positus
5030. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
5 Et
quia cameralibus, salinariis, et tricesimalibus officiis Judaei et Ismaelitae licet domestici
admoveri coeperant, ab eo quoque prohibitus fuit articulo 24. 6 Deinde in
cameralibus hic positus fuit limes ut rex depositoria, a quibus salem venderet, tantum in
confiniis erigere, in ipso vero regno nonnisi in Regécz et Szaboch tenere possit articulo 25,
quod utique liberam in ipso regno salis distractionem eotum fuisse ostendit.
7 Porro ne rex monetam alterius, quam, quae sub Bela III
5031. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
possit, articulo 23-o. 8 Denique in militaribus quod, cum nobiles propriis
sumptibus militare teneantur, id rex ab ipsis nonnisi intra limites regni exigere possit,
articulo 7-o. 9 Iudicialis etiam regis potestas eo limitata fuit ut is motas
tantum ad amissionem capitis aut bonorum causas judicare possit, articulo 8. § 1-o; reliqua
vero iudiciorum forma articulis 5. 6. § et 9-o adumbratur. 10 Stabilitam hac
ratione constitutionem Hungari triplici praesidio muniverunt. 11 Primum, data
5032. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
congregati leges conceperint et eas regi
praesentaverint, hi vero illas in formam diplomatis redactas, prout sibi oblatae fuerunt,
eadem felicitate ediderint, qua eas postea infringere solebant.
§ 17 Et haec non tum primum stabilita, sed tantum renovata fuit.
1 Ac haec quidem prima est, quam in scriptum redactam tenemus, regni
constitutio. 2 Cum tamen Andreas II se libertates a S. Stephano concessas
tantum renovare in praefatione profiteatur, constitutio haec jam sub S.
5033. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
§ 17 Et haec non tum primum stabilita, sed tantum renovata fuit.
1 Ac haec quidem prima est, quam in scriptum redactam tenemus, regni
constitutio. 2 Cum tamen Andreas II se libertates a S. Stephano concessas
tantum renovare in praefatione profiteatur, constitutio haec jam sub S. Stephano stabilita,
nunc vero tantum renovata fuerit (a); constat enim quod tributorum objectum jam sub Colomanno
in comitiis pertractatum fuerit. (lib. III, cap. 45. 78. 79.
5034. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
1 Ac haec quidem prima est, quam in scriptum redactam tenemus, regni
constitutio. 2 Cum tamen Andreas II se libertates a S. Stephano concessas
tantum renovare in praefatione profiteatur, constitutio haec jam sub S. Stephano stabilita,
nunc vero tantum renovata fuerit (a); constat enim quod tributorum objectum jam sub Colomanno
in comitiis pertractatum fuerit. (lib. III, cap. 45. 78. 79. 80. et 81). 3
Constat quod plurimae leges, quae ad securitatem proprietatis referuntur, velut
5035. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
pag. 78; anno vero 1214. inter privilegia Strigoniensis archiepiscopi
Pontifex numerat: "praestatio quoque sacramentorum a regibus et reginis
Hungariae eorumque haeredibus." 7 Quod autem sacramentum hoc non ad
ecclesiasticas tantum immunitates, sed etiam ad jura regni directum fuerit, docuimus in nota
(a) ad §-um 15.
§ 18
1 Andreas II vix solutis anni 1222. comitiis debuit contraria eorum omnia,
quae in decreto hoc constituta sunt,
5036. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ejus decreto (a) omnia
haec totidem ferme verbis denuo prohibeantur. 2 Immo nova eum insuper
cumulasse aggravia docet articulus 28, e quo patet quod subditos privatorum ad praestandas ad
aedificia, ad hortos regios operas, et ad indagines, quae indubie venationi tantum
deserviebant, secandas coegerit; docet etiam articulus 29-us quod inducta licet contra
primitivum institutum vicesimae e clericali decima partis exactione non contentus, amplius
etiam exigere incoeperit; docet articulus 6-us quod inusitatum antea tributi genus,
5037. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
quod primo post 31 annum
consimile illi ediderit, et ne huic quidem ullam Andreani decreti vel mentionem injecerit.
5 Cum Bela decreto hoc non omnia, quae in decreto Andreae II continentur,
constitutionis capita recenseat, probabili indicio est quod ille iis tantum contravenerit,
quae hic renovantur. 6 In particulari, praeter sublata per Andreanum decretum
aggravia, sub Bela IV haec de novo emersisse apparet quod regii homines multas nobilium, et
hi vicissim populorum regiorum terras occupaverint, quae reciproce
5038. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
edidisse, sicut vicissim, cum aliquot ejus
praedecessores inaugurale nuncupasse sacramentum superius ostensum sit, hos etiam postremos
tres primae periodi reges id praestitisse vix dubio locus videtur. 3 Comitia
certe eos praeter Stephanum V, qui biennio tantum regnavit, identidem celebrasse, adeoque
avitam constitutionem haud mutasse, jam in Vestigiis Diaetarum ostensum est.
§ 21 Primus constitutionis naevus: ordo regiae successionis nuspiam pragmatice
5039. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Ipsum nationis corpus aliter sensisse ex iis, quae post ea sub Andreae I
in excidium religionis acta sunt, satis apparet.
14 Andreas I ne exauctorato quidem Petro ad avitum solium pertingere
potuit, verum admotus ei fuit Aba, qui Arpadianam domum tantum per uxorem contingebat.
15 Ut hujus exempli vim effugiant, adversarii Abam tantum exercitus ducem
contra Petrum creatum, regiam potestatem inique arripuisse contendunt. 16 Sed
frustra, quando vetustissimi et temporibus illis proximi scriptores
5040. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
religionis acta sunt, satis apparet.
14 Andreas I ne exauctorato quidem Petro ad avitum solium pertingere
potuit, verum admotus ei fuit Aba, qui Arpadianam domum tantum per uxorem contingebat.
15 Ut hujus exempli vim effugiant, adversarii Abam tantum exercitus ducem
contra Petrum creatum, regiam potestatem inique arripuisse contendunt. 16 Sed
frustra, quando vetustissimi et temporibus illis proximi scriptores eum regem dictum fuisse
agnoscunt (a).
17 Secundus casus, minorennis
5041. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
43 Verum hoc improli decedente Andreae III, Andreae II e posthumo suo filio
Stephano nepoti, quem ex geniturae ordine successio reipsa respiciebat, eam contravertit
Carolus Martellus eo unice nomine, quod is propiore gradu, licet per foemineum tantum sexum,
Arpadianam domum contingat; erat enim Mariae, Stephani V filiae, ex Carolo Siciliae rege
filius. 44 E quo apparet ne id quidem satis exploratum fuisse an remotior
masculus proximiorem sexum foemineum excludat.
45 Frustra
5042. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
IV aeque minorennem
natu primogenito Stephano III reipsa etiam eripuisse. 48 Ostendunt denique
ipsum Andream II coronato licet jam primogenito Bela IV regnum in nasciturum primo e
posteriori consorte filium transferre voluisse, adeoque delata tantum in abstracto domui
Arpadianae successione circa hujus ordinem nulla fixa principia viguisse satis apparet.
49 Id quod aliorum etiam, qui Europaea regna condidere, barbarorum, Francorum
in Italia, Nordmanorum in Anglia, Visigothorum in Hispania, et
5043. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Stephano Syrmii
ducatum concessit. 8 Sed et hic Geyzam frequenti civili bello impetiit.
9 Bela III, ut paria inter filios suos dissidia antevertat, Emericum filium
ex asse haeredem scripsit, Andreae postea II dynastias tantum aliquot ultimis tabulis
reliquit. 10> Ast incassum. <11 Andreas enim tamdiu fratrem
armis impetiit, dum demum provincias Illyrici ab eo extorqueret.
12 Andreas II secundogenito Colomanno primum Galliciae, tum Illyricarum
5044. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
pacis tabulas Friderico restituere debuerit,
nullum autem filio aequivalens praestare voluerit, hic patrem non jam ad tertiam, sed ad
dimidiam regni partem sibi cedendam coegit. 16 Ita editum semel inter fratres
partiendi regni exemplum effecit ut idem postea non tantum fratrueles, sed et primogeniti
regum assectarentur, id quod Hungariam decem funestis civilibus bellis involvit.
§ 23 Solemnia coronationis omnes epochae hujus reges subiverunt.
1 Singulum epochae hujus regem
5045. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
civilibus bellis involvit.
§ 23 Solemnia coronationis omnes epochae hujus reges subiverunt.
1 Singulum epochae hujus regem coronationis solemnia mox cum aditu regni
subivisse extra dubium versatur (a). 2 Tantum Geyzae I coronatio uno, S.
Ladislai triennio integro dilata fuit (b). 3 Neque tamen circumscriptam
interea fuisse horum regum authoritatem uspiam comperimus, ut adeo institutum illud, quod rex
ante coronationem iura majestatica exercere non possit, hac
5046. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
capitulationem, seu inaugurale diploma, usque Andream III non
viguisse jam e decursu operis apparuit.
Exempla coronatarum et in consortium imperii adscitarum reginarum.
11 Coronatae reginae duo tantum tota hac epocha exempla prostarit.
12 Unum in Gisela, S. Stephani (d), aliud in Elisabetha, Stephani V consorte
(e).
13 Totidem adscitarum in consortium imperii reginarum exempla hac epocha
tenemus, nempe Saroltae a Geyza duce (f)
5047. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
habere noluit;" Salomon autem triennio post electionem S. Ladislai decessit.
26 (c) Chronicon Thuroczii: "Imperator... pacemque inter eos (Salomonem et
Geyzam) reformatam jurisjurandi religione confirmavit". 27 Videtur Salomon
non tantum Geyzae, sed et regno jurare debuisse.
28 (d) Chartuitius: "Giselam... quam unctione chrysmali perunctam,
gestantem coronam, regni sociam esse constituit."
29 (e) Vide ejus litteras in Vestigiis Diaetarum pag. 146, ubi
5048. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
inalienabilitas bonorum coronalium, ac praesertim terrarum,
populorumque castris adscriptorum jam quidem sub S. Stephano lib. 2. cap. 6-o tamquam lex
fundamentalis stabilita fuit. 8 Inde enim regia domus suos proventus, inde
copiosum et proprio tantum arbitrio obnoxium militem habebant.
9 Haec erat illa militia, cui S. Stephanus sororium suum Petrum, postea
regem, praefecerat (a). 10 Hujus potissimum militis ope reges cum potentiores
dynastas, tum ipsam copiosam minorem nobilitatem, in
5049. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
a rege Andrea quod terrae castrorum a quocunque violenter occupatae, restituentur."
22 (c) Vide in Vestigiis Diaetarum pag. 138. decreti hujus
articulum 5-um et notam (d).
§ 27 Id tamen de iure tantum intelligi debet, de facto saepe inter arbitrarium imperium,
oligarchiam et democratiam militarem fluctuavit.
1 Caeterum eandem, quae sub S. Stephano invecta est, constitutionis formam
tota prima regum periodo de iure perdurasse satis apparet;
5050. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
regibus viam effecit eos, qui
suo ad arbitrariam potestatem nisui maxime adversabantur, per judiciarias sententias
opprimendi, praesertim cum vix adhuc aliquae fixae civiles leges exstiterint adeoque
sententiae in casibus, ubi nulla adhuc consvetudo emerserat, arbitrarie tantum pronunciari
solverint.
3-o Nullum inter corpora legislativa aequilibrium.
4 Dein nec id uspiam adhuc definitum fuit, quam rex, quam optimates, quam
denique nobiles in legislationis exercitio partem habere
5051. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
palladium ut rex, antequam
coronatur, nullum regiae potestatis actum legitimo possit exercere, nulla vero pro legitima
coronatione habeatur, nisi quae specifica S. Regni corona peracta sit, jam quidem hac etiam
periodo viguit (a). 20 Id ipsum tamen usu tantum et consvetudine conservatum
neque uspiam in publicas tabulas relatum fuit. 21 In possessorio S. hujus
coronae tota legislativae, qua status gaudebant, potestatis securitas consistebat; poterant
enim, donec eam in potestate habebant, occasione singulae
5052. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quidem
adhuc secunda periodo relatum est) quod coronatio nulla alia quam specifica illa S. Stephani
corona peragi, nullus nisi eadem redimitus aliquem regiae potestatis actum legitime possit
exercere. 4 Episcopi tamen (c), imo ipse Carolus (d), id pro vulgari tantum
opinione reputabant. 5 Verum alium certe illi fovissent sensum si genuinam
instituti hujus vim et causam fuissent assecuti. 6 Licet enim hac adhuc
aetate usus inauguralis diplomatis, ut vidimus, necdum invaluerit, eam tamen Hungari
5053. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
rerum
nostrarum exteri improperare solent) praejudicium, non vanum spectandorum inauguralium
solennium desiderium. 12 Hoc est palladium illud quod nutantem jam saepius
constitutionem regni sustinuit, quandoque jam prostratam erexit. 13 Duo
tantum sunt quae hac adhuc aetate in instituto hoc desiderabantur: primum quod de eo, ne
corona potestati statuum aut subducatur aut eripiatur, non satis prospectum fuerit;
asservabatur enim in sacristia Albensi absque ulla alia securitate (e)
5054. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vetare, in quibus
regni status ex consvetudine hactenus temperari consveverit" (d). 10 Adeo
nempe mance concepta fuit constitutio regni ut praecipuum comitia agendi legesque in iisdem
ferendi jus in ea diserte expressum non fuerit, sed ejus intuitu ad tantum ad consvetudinem
debuerit provocari.
Subditos nobilium primus tributo subjici procuravit.
11 Egit tandem Carolus jam sub finem vitae suae comitia 1342, sed et in
his pervicit novam illam contra omnia
5055. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1307. instrumentum quo eidem ac
posteritati ejus, prout regalis successionis ordo exigit, regnum defertur (a).
2 Verum ipsa etiam haec clausula perinde ac illa primitivi pacti "de
progenie almi ducis" est indeterminata. 3 Comitia etiam haec factiosa tantum
fuisse et id ostendit quod nullus episcoporum, nullus baronum, nullus comitum in instrumento
hoc cum dignitate exprimatur, et quod Carolus ipse id agnoverit qui se postea bis adhuc
coronari, nulli autem posterioris electionis et coronationis instrumento clausulam
5056. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
expeditorias a comite camerae... redimere... teneatur" longe magis arguere
potuissent jam Carolum nobiles dependendo lucro camerae subjecisse, cujus tamen contrarium
ex ejusdem decreti Carolini §-o 19-o constat. 4 Sicut proinde in Carolino
decreto § 33-us id tantum importat quod nobiles de persoluto a subditis suis lucro camerae
quietantias excipere debuerint, ita Ludovicaeus articulus 11-us nihil aliud significare
potest quam quod nobiles lucrum camerae a subditis suis exigere et aerario
5057. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et aerario
regio inferre debuerint. 5 Explicationem hanc confirmat prolatum a Pray
instrumentum (a); si enim Ludovicus unquam pecuniis egebat, tunc certe his opus habuit dum
Neapolitanam susciperet expeditionem; et tamen hac etiam occasione tantum civitatibus
regalibus et reginalibus nec non villis liberis certam pecuniariam summam eum imposuisse ex
eodem instrumento apparet.
6 (a) Vide Vestigia Diaetarum pag. 186.
§ 37 Neque
5058. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eodem instrumento apparet.
6 (a) Vide Vestigia Diaetarum pag. 186.
§ 37 Neque dependendo in naulis et teloniis censui.
1 Major est circa articulum 15-um difficultas; cum enim ibi id tantum
constituatur ut nobiles, si alias quam per locum tributorum transire possunt, per haec
tributorum loca transire non cogantur, videtur innui, quod si a contrario nullas alias quam
per loco tributorum transire potuerunt, tributum ipsi quoque dependere debuerint,
5059. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quam per locum tributorum transire possunt, per haec
tributorum loca transire non cogantur, videtur innui, quod si a contrario nullas alias quam
per loco tributorum transire potuerunt, tributum ipsi quoque dependere debuerint, praesertim
cum subsequo articulo 17-o id tantum prohibeatur ne, si nuptiarum causa telonium transeunt,
una argenti marca, prout abusive invaluerat, ab iisdem exigatur, adeoque ordinaria tributi
depensio a contrario hic quoque supponi videatur.
2 Verum inter plurima, quae hactenus coram judiciis
5060. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
mortuo rege regnum moderari possit, id certe de systemate constitutionis absque statuum nutu
decerni non poterat. 5 Itaque cum Ludovicus constitutionem regni in reliquis
adeo religiose observaverit, probabilius videtur quod corregentia haec aut in honorifica
tantum nomenclatione substiterit, aut certe cum assensu statuum delata, verum id ipsum aut
in publicas tabulas, sicut multa ejusmodi alia, referre intermissum, aut illis, quae
intercidisse vidimus, Ludovici decretis insertum fuerit.
§
5061. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
constitutionis Andreanae et Ludovicaei decreti primum 1384. ad preces statuum ediderit (a).
4 Exortis propter Caroli parvi caedem turbis Maria sequenti statim anno
1385. 8-a Novembris comitia Budae celebravit (b) quibus, cum status non jam Ludovici tantum
et Andreae II decretorum, sed omnium a quibusvis regibus Hungariae concessarum libertatum
confirmationem peterent, hanc generalibus terminis 15-a Novembris elargita est.
5 (a) "Praelatorum (sunt verba Diplomatis) baronum, nec non procerum, et
5062. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
instituti hujus per reges nominatos
fuisse affirmas. 8 Verum obstat sententiae huic res ipsa; nemo enim alium
repraesentare potest nisi per illum, quem repraesentat, exmittatur.
9 Obstant etiam verba diplomatis Mariae (c) quae hanc numerum tantum
mittendorum e singulis comitatibus deputatorum designasse, individuae vero eligendi
potestatem comitatibus reliquisse indicant. 10 Itaque mihi ea praeplacet
sententia quod usus congregationum in comitatibus aut jam antea viguerit, licet nullum
5063. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
cognoscendi, id est, proclamatas congregationes celebrandi, quae antea solis
palatinis competebat, jam comitibus parochianis deferatur.
13 Caeterum id quoque e toties laudato diplomate apparet quod cum exordio
enati nuncios tantum comitatuum ad diaetas evocandi usus non duo, ut postea, sed quatuor e
singulo comitatu potiores nobiles deligi consveverint.
14 Apparet denique, quod mutatio haec non in anterioribus aliquibus
comitiis decreta, sed proprio Mariae nutu suscepta
5064. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vetustis palatinorum adjudicatoriis qui se eas e generali
comitatus T. congregatione edidisse profiteatur. 26 Nec obstat quod in
iisdem adjudicatoriis secum vicecomitibus, judicibus nobilium, et juratis assessoribus
processisse exprimant. 27 Hi enim tantum magistratum comitatus reipsa
constituebant. 28 E voce tamen generalis congregatio reliquam etiam
comitatus nobilitatem congregatam fuisse satis apparet. 29 Apparet etiam e
Sigismundi decreti 2 articulo 5-o ubi dicitur "in congregationibus, ac
5065. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
feliciter adveniente
ipsisque nobilibus universaliter in locum praedictum juxta Nostrae Celsitudinis decretum
convenientibus. 31 Si hic cum descriptis supra ejusdem diplomatis §-is simul
sumptis expendatur, mihi certe id videtur indicare quod Maria id tantum comitatibus
mandaverit ut quatuor potiores nobiles e singulo compareant, individua vero ipsa quod
comitatus delegerint.
§ 43
43 tit. corr.
5066. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
abreptus primis 15 annis imperiosius
egit ac regni constitutio admittebat. 2 Nam praeter habitum 1395. regni
Sclavoniae conventum (a) nulla in Hungaria comitia usque 1403. egisse memoratur.
3 Prima enim, quam 1401. dedit amnistiam (b) in forma tantum diplomatis
emanavit, et ideo, ut effectum producat, debuit 1403. (c) diaetaliter iterari; atque hic
ipse arbitrarius agendi modus in illas, quas postea perpessus est, calamitates eum conjecit,
et cum partim ejus captivitas, partim frequens et diuturna e regno
5067. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 46 Admisso sub Sigismundo civitatibus jure suffragii, constitutio tantisper in
democratiam inclinat.
1 Per horum comitiorum occasionem notabilis iterum in constitutione
Hungariae facta est commutatio, ideo quod non tantum civitatibus liberis (a), sed regalibus
etiam, et reginalibus (b), imo villis etiam liberis, id est oppidis privilegiatis jus
suffragii in comitiis delatum fuerit, sicque constitutio Hungariae denuo ad democratiam
tantisper inclinaverit.
2
5068. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
potestatem agnoscebant, ut adeo perperam invaluerit ille modus modernus
loquendi quod rex sit civitatum regiarum dominus terrestris, aliae villae liberae, seu
oppida, quae dominicam quidem agnoscebant potestatem, quorum tamen incolae propriorum
fundorum proprietate in tantum gaudebant, quod eos libere vendere et emere potuerint.
8 Quae ex his ad regem aut reginam spectabant, regales vel reginales
vocabantur. 9 De primis intelligi debet decreti hujus articulus 10-us, de
posterioribus articulus 13.
5069. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regalibus 1492. dixitur: "quatenus ad hanc diaetam aliquot
potiores de vestri medio transmittere debeatis."
§ 47 Ne hac quidem occasione aequilibrium inter corpora legislativa inducitur.
1 Ipsos etiam comitatus non tantum sub Sigismundo, sed sub reliquis etiam
regibus plerumque tantum medio nunciorum ad comitia evocatos fuisse, testantur praefationes
decretis eorum praemissae (a). 2 Numerum autem legatorum quod adtinet, hunc
aut penes quatuor perstitisse, aut certe
5070. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
de vestri medio transmittere debeatis."
§ 47 Ne hac quidem occasione aequilibrium inter corpora legislativa inducitur.
1 Ipsos etiam comitatus non tantum sub Sigismundo, sed sub reliquis etiam
regibus plerumque tantum medio nunciorum ad comitia evocatos fuisse, testantur praefationes
decretis eorum praemissae (a). 2 Numerum autem legatorum quod adtinet, hunc
aut penes quatuor perstitisse, aut certe comitatuum arbitrio delatum fuisse, a civitatum
exemplo admodum
5071. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Numerum autem legatorum quod adtinet, hunc
aut penes quatuor perstitisse, aut certe comitatuum arbitrio delatum fuisse, a civitatum
exemplo admodum probabile efficitur. 3 Caeterum inductus hac ratione
copiosam minorem nobilitatem per repraesentantes tantum ad comitia evocandi usus, tum datum
civitatibus jus suffragii opportunissimam praebere poterat occasionem status in duas tabulas
partiendi sicque aliquod inter ipsa corpora legislativa aequilibrium inducendi...
4 Id tamen tarde admodum effectui datum
5072. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tabulas
partiendi sicque aliquod inter ipsa corpora legislativa aequilibrium inducendi...
4 Id tamen tarde admodum effectui datum fuisse infra docebimus.
5 (a) Vide praefationes decretorum post Sigismundum usque Uladislaum, quae
non tantum in Corpore Juris, sed etiam in Vestigiis Diaetarum
continentur.
§ 48 Internus regni status sub hoc primum rege tantisper regulatus.
1 Vel
5073. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
3 Ita commercium regulatur eodem decreto 2-o quoad usum monetae art. 18.
et 19, decreto 3. art. 7-o et decreto 6. art. 12; quoad vectigalia art. 15. et 17; per
prohibitum extraneum salem art. 20. et decreto 3. art. 18; per sublata, quae obreptitie
tantum erecta fuerunt, telonia art. 17. et 18; quoad pannum all'ingrosso et
alla minuta vendendum articulo 2; denique per sublatum civitatis Budensis
monopolium art. 11. 4 Duas tamen commercio summe noxias leges ignorantia
saeculi
5074. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
comitibus parochianis potentiarios ejusmodi actus in proclamatis
congregationibus cognoscendi facultatem decr. 6-o art. 4.
7 Decreto 4-o exactio lucri camerae regulabatur, verum in vicem decreti
hujus circulares tantum ad dicatores dimissae Corpori juris insertae sunt.
8> Decreto 5-o negotium insurrectionis regulatur. <9 E cujus
art. 1-o aliisque posterioribus legibus apparet negotium etiam banderiorum in alio
anteriori, quod tamen sinistra
5075. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
"Ad regiae paternae sublimitatis solium tamquam vera et legitima
regni haeres evocata." 5 Verum hic illa sibi ipsi testimonium praebet,
publicae litterae aliud perhibent. 6 In toto anni 1439. decreto solus
Albertus qua rex loquitur, Elisabethae tantum per clausulam: "de consensu et voluntate"
meminit, donationes ejus 1453. articulo 5-o sub proprio filii sui regno revocantur, quod
status de nullo legitimo rege unquam constituerunt, nec salva constitutione sancire
poterant; quod summum est, eidem et haeredibus
5076. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
"de consensu et voluntate"
meminit, donationes ejus 1453. articulo 5-o sub proprio filii sui regno revocantur, quod
status de nullo legitimo rege unquam constituerunt, nec salva constitutione sancire
poterant; quod summum est, eidem et haeredibus ejus successionem tantum post mortem Alberti
delatam fuisse mox ostendemus.
§ 52 Primus statuum passus ad stabiliendam haereditariam successionem.
1 Videntur status ad stabiliendum primogeniturae ordinem jam tum
inclinasse,
5077. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuit. 4 Nimirum jam quidem Ludovicus praeter Hungariam etiam Poloniam
possidebat, verum cum Hungaria principalius regnum fuerit, non venit illi in mentem ut
habitationem suam in Poloniam transferat. 5 Ast Sigismundus, cum non
Bohemiam tantum possideret, sed insuper Romanorum esset imperator, frequenter longasque
moras in exteris regnis trahebat, quae internae saepe perturbationi ansam dederunt.
6 Ad has proinde praecavendas status respexerunt dum Albertum, qui praeter
Bohemiam Austriacas
5078. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pacis, tum foedera et
tractatus ineundi potestas, hoc etiam adhuc tempore regi reservatum fuisse videtur.
8 Cum enim articulo 14-o dicatur: "in defensionibus et conservationibus
metarum confiniorum regni hujus consiliis regnicolarum utemur," videntur status id tantum
perferri voluisse quod rex in negociis pacis et belli Hungaros consiliarios debeat
adhibere.
§ 54 Potestas regis executiva diserte explanatur.
1 Potestas executiva principis quoad collationem bonorum
5079. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
6 Dignitas haec ne tum quidem adhuc
ad eum, quem postea obtinuit, authoritatis gradum provecta fuit. 7 Nam et e
causa, ob quam jus palatinum proponendi statibus reservari lex haec allegat, et e pluribus
ejus temporis litteris constat munus hoc pene tantum judiciarium fuisse. 8
Supremum tamen judicem hac etiam adhuc aetate regem egisse ex articulo 31. §-o 7. apparet,
ubi suam a palatinali et judicis curiae praesentiam, id est tribunal, diserte distinguit.
9 Memoratui dignum est quod hoc demum
5080. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regis
exercitium consequatur.
4 Apparet etiam ex alia ejusdem instituti clausula (b) quod regi primo per
coronationem reale potestatis regiae exercitium conferatur. 5 Dignum denique
observatione est etiam illud quod de utraque tantum cum illegitima corona peracta
coronatione publica exstent instrumenta eo, ut e toto utriusque instrumento contextu
apparet, consilio edita ut validitas harum coronationum vindicetur, quae causa cum in
peractis legitimo diademate coronationibus non fuerit
5081. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
probabile est de ejusmodi
coronationibus nulla confecta fuisse instrumenta.
Primum vestigium quod objectum etiam externae securitatis in diaeta fuerit
pertractatum.
6 Caeterum regem hunc, licet quadriennio tantum imperarit, plura
celebrasse comitia in Vestigiis Diaetarum evictum est (c), maxime tamen
memorabilia sunt illa, quorum decretum ibidem profertur de anno 1444; in his rupta recens
inita cum Turca pace bellum decretum fuit quod fatalem illam ad Varnam
5082. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Primum exemplum quo status tempore interregni vicariam regis potestatem in generalem
regni capitanum Nicolaum Ujlak transtulerunt.
2 Inter captivitatem enim Mariae et reditum Sigismundi e Bohemia pauci
tantum menses effluxerunt, per quos procuratis ab ordinariis magistratibus currentibus (ut
nunc loquimur) negotiis carentia potestatis executivae haud ita sensibilis potuit evenire.
3 Nunc de plurium annorum spatio agebatur; itaque operae pretium est
reputare
5083. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in judicialibus instrumentis
(c), verum utrumque hoc et forma et inscriptione differebat (d); cumque exstante jam uno
superfluum fuisset aliud effingere si prioris promiscuus in judicialibus et publicis usus
fuisset, debuit aut prius illud, velut pro specifico tantum illo casu constitutum, subinde
cassum reddi, aut illo judiciales, hoc autem publicae expeditiones obsignari, aut denique
cassato priori, posteriori hoc utriusque ordinis litterae confirmari. 8
Plurae etiam publicae litterae prostant quae posteriori hoc
5084. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
gubernatoris.
1 Nutante sub administratione Ujlakii reipublicae statu regnicolae varios
revehendae internae pacis modos cum in Albensibus, tum in Pestanis comitiis agitarunt (a);
quid tamen in iis sancitum fuerit, non constat, cum memoria tantum comitiorum horum in
posterioribus litteris existat; id unum constat eos decrevisse ut occupata per privatos
regia castra, e quibus hi regnicolis multas injurias inferebant, demptis paucis, quorum usus
privatis relictus est, restituantur (b); decreverunt etiam ut
5085. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
id demum consilium statibus expresserunt ut eodem anno 13-a Iulii non jam per
repraesentantes, ut antea, sed iterum viritim (d) convenirent, et examinato Ujlakio (e)
vicariam regis potestatem Ioanni Hunyady gubernatoris nomine detulerint. 2
Itaque videndum tantum restat quibus limitibus auctoritatem ejus circumscripserint.
3 (a) Patet id ex ingressu decreti quo Ioannes Hunyady gubernator
renunciatus est, in Vestigiis Diaetarum pag. 253-a, ubi dicitur: "eas res
modosque quibus... tot diebus,
5086. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
privatarum familiarum confoederationibus quae articulo decreti hujus 5-o abrogantur.
19 Has enim ad propulsandas tam regis, quam aliorum privatorum injurias
initas fuisse ostendunt, quae earum adhuc prostant, exempla; quod autem confoederationum
harum non tantum ad repellendas, sed etiam ad inferendas injurias usus factus sit, docent
coaevi scriptores. 20 Inde tot occupationes castrorum et proventuum
regiorum, tot desolationes privatarum arcium, tot violentiae, ut proprietatem omnem
fluctuasse appareat.
5087. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regi de
praestanda eidem fide et obedientia juratam dederint cautionem.
Status regi juramentum fidelitatis nuncupant.
5 Qua in re dignum est attentione quod rex non ad omnium praedecessorum
suorum, sed tantum ad Sigismundi avi et Alberti patris sui leges sacramentum nuncupaverit.
6 Ut adeo et hinc iterum errasse Verböczium appareat dum omnes Andreae II
successores decreta ejus in aditu regiminis juramento confirmasse affirmat.
5088. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
usum decreta comitiorum ad singulos comitatus transmittendi jam tum
viguisse; ex autographo enim hoc debuit deinde exemplar pro singulo comitatu describi.
5 Ad comitia haec non jam omnes viritim nobiles, sed nuncios tantum
comitatuum convenisse praefatio decreti hujus manifestum facit.
6 (a) Lucrum Camerae fuit consvetum inde a Caroli temporibus subsidium;
dum proinde hoc articulo dicitur: "taxae inconsvetae ulterius non fiant" de nullo alio quam
de subsidio
5089. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
post captam
Constantinopolim contra Hungariam suscipere ferebatur, perculsi, graviorem tantisper, quam
quae jam sub Sigismundo pro norma defixa fuerat, portalem insurrectionem. 6
E Sigismundeae enim normae praescripto a 99 tantum tres bene armati, e
constitutione vero hac a 100 portis 6 equites, et 3 praeterea clipeati et pharetrati
63.6 pharetrati: faretratri B
pedites debebantur. 7 Verum cum postea Mahometem
5090. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sua Artis bellicae peritia et singulari prorsus animi fortitudine illustri victoria
coronavit.
§ 64 Factiones adversus Hunyadium qui solus labescentes jam res Hungariae sustentabat.
1 Immortalia viri hujus merita tantum abest ut zelum publicum in animis
civium excitaverint, ut novos potius aemulis ejus stimulos addiderint ad eum summo in
exercitum imperio perturbandum.
Tentamen introducendi in absentia regis supremi senatus.
5091. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quam Joannes Capistranus adduxerat,
cruciatorum turbam tam copioso hosti, tamque bellicoso, ut Mahometes fuit, dux objicere
salutemque regni tanto discrimini exponere debuerit. 6 Sane nisi propitia
Hungariae fata tantum, ut Hunyadius fuit, imperatorem in haec tempora
reservassent, exitium, quod sub Ludovico II a Solimanno regnum passum est, jam tum a
Mahomete indubie subire debuisset.
7 Mortuo non multo post gloriosam hanc expeditionem Hunyadio, postquam rex
5092. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
non multo post gloriosam hanc expeditionem Hunyadio, postquam rex
Ladislaus natu majorem ejus filium Ladislaum propter necatum Belgradi Cileae comitem, ab
aemulis Hunyadianae domus impulsus, Budae extremo affici supplicio curasset, tum demum, quod
hactenus gliscebat tantum, schisma eripit totumque in Hunyadianam et Garaianam factionem
regnum discessit, quod ultimum certe eidem exitium erat adlaturum nisi Turca opportunam hanc
perdendae Hungariae occasionem neglexissent.
8 (a) In Vestigiis Diaetarum pag.
5093. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
adolescat, gubernatorem eligi
procuraverit. 2 Electionem hanc extortam fuisse vel inde apparet quod
dignitas haec nullis, ut in Hunyadio factum est, limitibus circumscripta, immo ipsa electio
ne in decretum quidem comitiorum horum relata fuerit, sed accessorie tantum in articulo 14
gubernatoris mentio injecta sit; eo nempe jam tum oligarchia processit, eo statuum animi
deflexerant ut antiquata, quae sub principium epochae hujus vigebat, reginarum corregentia
hunc jam tertium ex ordine gubernatorem tempore interregni
5094. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hunc jam tertium ex ordine gubernatorem tempore interregni agnoverint.
3 (a) Vide horum publicatorias in Vestigiis Diaetarum pag.
290; patet ex iis quod in interregno non status, non palatinus, sed praelati tantum et
barones comitia indixerint. 4 Patet quod nomine baronum non tantum ii, qui
palatinum aliquod officium reipsa gesserunt, sed alii etiam potentiores optimates, veluti
Ioannes Marczal, et Simon Czudar venerint. 5 Patet denique quod ad haec
5095. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
3 (a) Vide horum publicatorias in Vestigiis Diaetarum pag.
290; patet ex iis quod in interregno non status, non palatinus, sed praelati tantum et
barones comitia indixerint. 4 Patet quod nomine baronum non tantum ii, qui
palatinum aliquod officium reipsa gesserunt, sed alii etiam potentiores optimates, veluti
Ioannes Marczal, et Simon Czudar venerint. 5 Patet denique quod ad haec
comitia iterum nuncii tantum vocati, horum tamen numerus non fuerit determinatus.
5096. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
indixerint. 4 Patet quod nomine baronum non tantum ii, qui
palatinum aliquod officium reipsa gesserunt, sed alii etiam potentiores optimates, veluti
Ioannes Marczal, et Simon Czudar venerint. 5 Patet denique quod ad haec
comitia iterum nuncii tantum vocati, horum tamen numerus non fuerit determinatus.
§ 67 Ut Hunyadii filius, suus vero ex sorore nepos, Mathias rex eligatur, efficit.
1 Hac dignitate suffulto et tanto armatorum numero stipato Szilághio
5097. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Pentecosten die Pestini celebravi (b); comitiis his, uti et prioribus sub Szilághio
celebratis, omnes denuo nobiles convenerunt. 3 E contra comitiis eodem 1458.
Szegedinum pro festo Nicolai indictis et sequenti anno in Pervigilio Epiphaniae Domini
terminatis tantum "quatuor de unoquoque comitatu electi, cum plana facultate missi, totum
regnum repraesentantes" interfuerunt (d). 4 Ad subsequa 1462. comitia
nobiles viritim iterum convenerunt (e), nimirum agebatur in his de conflanda pro redemtione
coronae 60,000
5098. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
subsequa 1462. comitia
nobiles viritim iterum convenerunt (e), nimirum agebatur in his de conflanda pro redemtione
coronae 60,000 aureorum summa adeoque, ut singuli adsint, plurimum interfuit.
5 Verum ipsis inauguralibus 1464. comitiis iterum repraesentantes tantum
interfuerunt (f). 6 Ex omnium reliquorum Mathiae decretorum praefationibus
apparet nuncios tantum comitatuum ad illa vocatos fuisse, solae praefationis
decreti 1471. clausula adeo ambigua est ut neutrum ex illa elicere
5099. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
coronae 60,000 aureorum summa adeoque, ut singuli adsint, plurimum interfuit.
5 Verum ipsis inauguralibus 1464. comitiis iterum repraesentantes tantum
interfuerunt (f). 6 Ex omnium reliquorum Mathiae decretorum praefationibus
apparet nuncios tantum comitatuum ad illa vocatos fuisse, solae praefationis
decreti 1471. clausula adeo ambigua est ut neutrum ex illa elicere possit; adeo varius sub
solo Mathia in substantiali hac legislationis forma usus vigebat.
7
5100. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
imperasset, tandem 1464. Alba Regali coronatus est. 2 Et his primo comitiis,
licet interea quatuor jam diaetas eum celebrasse in Vestigiis Diaetarum
ostentum sit, Hungari confirmationem decretorum non Andreae tantum et
Ludovici, sed et sexti Sigismundi decreti procurarunt; sicque alter hactenus regum ab Andrea
III est Mathias qui decretum Andreae II occasione coronationis confirmavit; alii omnes
pluribus post coronationem annis id praestiterunt.
5101. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1308. in duas distinctas
lineas abivit, nempe Friderici I et Alberti II (a); Alberti linea in Ladislao Posthumo,
Alberti III, cui status haereditarium obtulisse regnum supra §-o 51 vidimus, filio defecit.
6 Fridericus II, qui Mathiae tantum negotia facessivit, e linea Friderici I
descendit; Fridericus hic, ut primum Ladislaum Posthumum cum S. Regni corona in suam accepit
potestatem, de asserenda suae quoque lineae in regnum Hungariae haereditate consilium
suscepit. 7 Hoc fine repetitum
5102. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regni partibus dynastam et belli ducem a
Friderici partibus abstrahere et in suam pertrahere societatem sicque Fridericum triplicis
hujus foederis metu percellere donec is ad suscipiendum de restituenda regni corona
tractatum animum serio applicuisset. 19 Tantum tamen et Mathias et status
regni in coronae recuperatione momentum posuerunt ut tam duras, quas vix victus hostis
suscepturus erat, conditiones in tractatu hoc subiverint (c). 20 Nimirum ut
Fridericus, dum vixerit, titulum regis Hungariae retinere
5103. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
animadvertimus, adhuc sub Mathia perdurasse, nimirum quod
rex propositos per status articulos, quin iis aliquid seu addat, seu demat, prouti sibi
praesentati fuerant, confirmare consveverit; quomodo enim tam numerosi et prolixi articuli
in comitiis Pestiensibus, quae 12 tantum diebus durarunt, concertari, quomodo in decreto
1478. status sermonem ad regem dirigere potuissent, e. g. in articulo 1-o "Contribuimus hoc
anno praesenti Majestati Vestrae," articulo 2-o "Ut Majestas Vestra eo magis
necessitati
5104. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
anno praesenti Majestati Vestrae," articulo 2-o "Ut Majestas Vestra eo magis
necessitati suae intendere possit," et sic passim.
2 Ac una id etiam e tenore praefationum et conclusionum Mathiae apparet
quod jam rex tantum statibus unum decreti exemplar, non vero vicissim (ut sub Alberto),
extradederit.
Usus decreta ad singulos comitatus submittendi renovatur.
3 In decreto 1471. articulo 1. statuitur quidem ut praeterea
5105. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eadem quae capitulationi vis attribuitur.
1 Caeterum memorabilis est, quae hoc articulo et in conclusione decreti
hujus exprimitur, de ejus observatione sollicitudo. 2 In aliis et
praecedentibus et subsequis decretis rex in conclusione tantum generaliter pollicebatur quod
praemissos articulos observare observarique facere velit. 3 Hic distinctus
articulus conditur quo conditarum his comitiis legum observatio inculcatur ita ut occasione
singuli conventus nobilium in comitatibus in mensa jaceat
5106. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et in conclusione ejus decreti id perferebatur ut articuli horum comitiorum tantam
vim habeant ac si per status ipsos ante coronationem conditi fuissent. 8 Et
vero in capitulatione, cui Szilághium nomine Mathiae subscripsisse vidimus, pauca tantum
capita continebantur. 9 Inaugurale 1464. Mathiae decretum circa juridica
potissimum versatur. 10 Praeterquam enim quod cursus monetae reguletur
articulo 22, status nullam aliam securitatem decreto hoc sibi constituerunt.
11
5107. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(a). 2 Articulo vero 32 constituerunt ut iisdem rex de stipendio
provideat (b). 3 Senatus tamen hic ad consistentiam minime perductus fuisse
videtur, quin nullum imposterum ejus vestigium exstet, et Mathiam ita, ut praedecessores
ejus, convocatorum tantum pro arbitrio ex iis, qui forte aderant, praelatorum, baronumque
consilio usum fuisse appareat (c). 4 Post 20 annos, nempe 1478, status ipsi
stabiles jam judices ita elegerunt articulo 12-o ut pars eorum media in judiciis continuo
adesse debeat.
5108. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
aderant, praelatorum, baronumque
consilio usum fuisse appareat (c). 4 Post 20 annos, nempe 1478, status ipsi
stabiles jam judices ita elegerunt articulo 12-o ut pars eorum media in judiciis continuo
adesse debeat. 5 Verum judices hi jam ad octavas tantum et brevia judicia
restringuntur, neque eorum authoritas etiam ad politica negotia extensa fuit (d).
6 Et cum nulla ipsis defixa fuisse stipendia appareat, videntur hi quoque
stabiles judices non multo post evanuisse.
7 (a) In
5109. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
iudicialis
potestas articulo 9-o. 14 Atque ita impositus fuit finis usitato sub duobus
antea regibus gubernatores officio. 15 Ita palatinale munus longe supra
illam, quam gubernatores habuere, potestatem evectum fuit (e). 16 Sola
tantum donationes ad vires 32 sessionum conferendi facultas, qua Hunyadium praeditum fuisse
vidimus, hac vice eidem non conferebatur. 17 Sed et haec praerogativa
tardius, ut postea videbimus, eidem accessit.
18 Cum institutum hoc sub tenaci
5110. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
excitare.
12 Dicitur in illis: "loco ejus" (lucri camerae) "alia quaedam exactio est
unanimiter instituta, tributum fisci regalis in perpetuum appellanda, ita videlicet ut fere
consimiliter ut prius super singulis quinque portis non plus nisi unus florenus tantum semel
in anno ubique exigatur... 13 Nec aliquis superinde ullo unquam tempore
exemptionis privilegio frui possit." 14 Cum mos iste jam principio regni
Mathiae viguerit, certe non sub hoc, qui jura fisci acerrime tuebatur, sed sub aliquo a
5111. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
octo vestigia detexit,
quorum nonulla fortasse adhuc e latebris, in quibus recondita sunt, subinde protrahentur.
7 Itaque sub Mathia 32, quibus regnavit, annorum curriculo novemdecim
consilia, et quidem ab anno 1470. usque 1479. annua celebrata fuisse ex iis tantum, quae
hactenus productae sunt, litteris apparet. 8 Quid si avara scrinia magis
adhuc referentur? 9 Ego certe nullus dubius plura adhuc detegenda fore.
10 Quid? quod anno 1475. insolito ad diem usque illam exemplo status solos
5112. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ut jam vidimus, admiserit.
11 Verum potest rex frequentia agere comitia et tamen partem legislativae
statuum potestatis invadere, si aut in comitiis status in suam cogat sententiam, aut de iis,
quae secus natura sua ad objecta legislationis pertinent, proprie tantum arbitrio disponat.
12 De Mathia neutrum adhuc horum comprobatum est; si quid enim hujusmodi
comisisset, status certe in primo Uladislai decreto, quo novitates ejus abolentur, id
diserte indicare non intermississent; si faciliores atque debiles aliquot
5113. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
unius floreni subsidium a
statibus denuo obtinuisse (l), quamquam vades de eo amplius non exigendo sistere debuerit.
16 Atque ita Mathiam jus tributa imperandi privative nunquam usurpasse satis
apparet. 17 Apparet etiam quod intra 32 annos duodenis tantum, quantum hactenus constat, extraordinarium illud subsidium impetraverit.
18 Ubi tamen posteriores reges, quos nemo hactenus arbitrarii imperii
insimulavit, id intra brevius tempus longe frequentius exegisse mox videbimus; ut adeo, dum
5114. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
una Bohemiae imperaret, obligarunt quidem hunc
etiam prouti jam antea Albertum ad exigendam in Hungaria majorem anni partem § 8.
15 Verum in casum absentiae non transtulerunt ab eo potestatem seu in
locumtenentem, seu in palatinum, seu in senatum aliquam, sed tantum, ut regnum in bono
ordine atque dispositione relinquat, eidem comiserunt, id est, detulerunt ejus arbitrio
cuinam vicariam suam deferre velit potestatem.
16 In judicialibus etiam potestatem ejus nihilo magis atque Mathiae § 14
5115. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 14
constrinxerunt, excessus enim in auferendis citra viam juris bonis et in infligendis poenis,
quem § 15 et 16 praevenire voluerunt, et jam antea sub omnibus retro regibus et sub ipso
Mathia frequentissimis legibus vetiti fuere.
17 Tria tantum nova capitulatione hac constitutionis praesidia status
stabiliverunt. 18 Primum quod observantes tandem totum et electionis regis
et legislativae statuum potestatis jus in possessione Sacrae regni coronae
radicari, huic
5116. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Caeterum fit quidam mentio tractatus hujus in praefatione decreti 1492.
§-o 1-o; status tamen eum ratificasse nec ex lege nec ex ullo diplomate apparet.
23 Quas enim Kollár in Auctuario Diplomatico pag. 260-a profert
litteras, his septem tantum episcopi, totidem praelati, paucique nobiles et civitates
privato tantum suo nomine subscripserunt. 24 Statuum nomen, prouti id in
prolatis per eundem Kollár ibidem anni 1464. tabulis factum fuit, nullibi subscriptum est.
25 (e)
5117. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§-o 1-o; status tamen eum ratificasse nec ex lege nec ex ullo diplomate apparet.
23 Quas enim Kollár in Auctuario Diplomatico pag. 260-a profert
litteras, his septem tantum episcopi, totidem praelati, paucique nobiles et civitates
privato tantum suo nomine subscripserunt. 24 Statuum nomen, prouti id in
prolatis per eundem Kollár ibidem anni 1464. tabulis factum fuit, nullibi subscriptum est.
25 (e) Plerique scriptores comitia haec per palatinum Perény indicta
fuisse
5118. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pag. 268, quibus status legatis suis generalem, quidquid pro bono
publico expedire visum fuerit, potestatem concesserunt.
30 (i) Protulit Kollár ibidem ipsas has pacis 1506. initae tabulas in
quibus omnes illae durae 1491. conditiones exmittuntur et tantum successio Maximiliani in
genere confirmatur. 31 Ferunt oratores Hungaros ad amplectendam hanc
conditionem ea potissimum consideratione permotos fuisse quod interea
Uladislao jam natus fuerit filius Ludovicus adeoque
5119. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
adhuc annua
sit diaeta et in campo Rákos pro festo S. Georgii semper celebretur, postea vero non nisi
omni triennio celebretur per articulum 1-um constituebatur. 5 Et implevit
hoc statuum votum Uladislaus; licet enim intra hoc quadriennium decretum tantum 1500.
exstet, vestigia tamen comitiorum 1499, 1501, et 1502. jam tenemus. 6 Cum
elapso etiam hoc quadriennio, id est post 1502, (praeter annum 1503.) annuarum diaetarum
vestigia usque 1508. prostent (a), crediderim ego ab hoc primum anno triennium
5120. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
diaetam vocari debeant, nullam certam fuisse cynosuram jam sub Mathia vidimus.
8 Sub Uladislao qualiter ad diaetam 1492. nobiles convenerint, non constat.
9 Constat tamen e praefationis decreto 1495. praemissae §-o 2. quod ad haec
comitia tantum per repraesentantes comparuerint. 10 Verum ipsis his comitiis
jam articulo 26-o perlatum fuit ut ad diaetam non comitatus per electos nuncios, sed nobiles
viritim convocantur; an tamen hoc etiam constanter postea observatum fuerit, subsequi statim
1498.
5121. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
segregatos fuisse satis apparet. 18 Cum enim §-o 5-o dicatur: "ut, si
sententiae discrepent, magister janitorum regalium vota viritim colligat", debuerunt utique
omnes status in eodem loco considere, secus provincia vota colligendi magistro janitorum
regalium tantum relate ad tabulam procerum delata, aut certe id expressum fuisset ut
collectis procerum votis eodem fine ad conclave statuum transeat. 19 Quid?
quod probabile admodum sit comitia in campo Rákos sub tentoriis acta, conventus vero ipsos
in aperto campo
5122. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
campo celebratos fuisse.
Nobiles per nuncios convocantur.
20 Denique apparet e praefationis, quae huic, nempe 1495, decreto praefixa
est, §-o 2-o quod his adhuc comitiis (b) non viritim omnes nobiles, sed nuncii tantum
comitatuum interfuerint; dicitur enim: "tandem praefati praelati, barones, ac universi
nobiles, de singulis comitatibus electi." 21 Et tamen in laudato articulo
25-o vota viritim colligi praecipiuntur. 22 Patet itaque considerationem
5123. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hujus vel obiter pervolverit.
2 Pepigerit Mathias inita cum Friderico Olomucz pace (a) quod Moraviam,
Silesiam, et Lusatiam, juris Austriaci provincias, ubi sibi depacta summa depensa fuerit,
eidem restituere velit. 3 Maximilianus Austriam tantum armis recepit, sex
tamen Austriacae civitates in dominio Uladislai permanserunt. 4 Styriae,
Carinthiae et Carnioliae loca, quae idem Mathias in suam redegerat potestatem, per tractatum
1491. ut jam vidimus, recepit. 5 Pro Moravia, Silesia et
5124. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regni Hungariae feudatariis exegerit. 11 Cui ordinationi an rex
satisfecerit, 1504. articulo 21-o relationem ab eo deposcebant. 12 Sed nec
hujus rei ulterius quodpiam vestigium apparet. 13 Et cum Moravia, Silesia et
Lusatia Mathiae tantum sub certa inscriptionali summa per pacem Olomucensem relicta fuerit,
metuebant status ne Uladislaus prouti de Styriae, Carinthiae et Carnioliae locis contra
capitulationis §-um 6. fecit, easdem sine lytro remittat, aut vero dependendam pro iis
summam in usus suos
5125. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 90 Memorabiliores politicae leges sub illo perlatae.
1 Reliqua politica objecta, circa quae legislationem jam sub aliis regibus
versatam fuisse vidimus, e decretis Uladislai repetere supervacaneum videtur.
2 Libet ea tantum, circa quae aut primum sub Uladislao constitutum fuit, aut
quae secus memorabilia sunt, recensere.
De palatini electione.
3 Stabilitum licet jam sub Alberto statuum
5126. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
constitutum fuit, aut
quae secus memorabilia sunt, recensere.
De palatini electione.
3 Stabilitum licet jam sub Alberto statuum palatinum eligendi jus unica
tantum vice nempe 1485. in effectum inisse supra vidimus. 4 Ab anno 1487,
quo electus eotum Emericus Zapolyius obit, usque 1492. nullum Hungaria habuit palatinum.
5 Hoc anno lex Albertina per articulum 33. iisdem plane verbis renovatur et
in ejus
5127. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
decreti 1-i articulo 83. apparet. 7 Verum hunc rex
solum elargiri solebat. 8 Ut omnes in diaeta praesentes eo ipso beneficio
salvi conductus gaudeant, tarde admodum nempe 1723. articulo 7-o et 10-o in legem relatum
fuit. 9 Et tunc etiam tantum personae eorum (de bonis enim eorum nulla fit
mentio) inviolabiles declarantur. 10 Constat tamen e sententionalibus
Uladislai de 1493. in Vestigiis Diaetarum pag. 419. prolatis eam temporibus his
consvetudinariam legem viguisse ut beneficium
5128. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
decretum quidem, sed in
effectum perductum non fuit (a), deinde 1508. quo eidem subsidium unius floreni pro
necessitatibus confiniorum oblatum est (b).
4 Subsidii, quod regi in Hungaria offerebatur, dimidium tantum in
Sclavonia depensum fuisse et ex articulis Regni Sclavoniae decreto 1492. subnexis, et quidem
2-o, et e pluribus diplomatibus constat (c); nec mirum, quando jam sub Mathia 1465. incolas
regni hujus ipsarum judicialium taxarum medietatem tantum persolvisse e hujus
5129. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
offerebatur, dimidium tantum in
Sclavonia depensum fuisse et ex articulis Regni Sclavoniae decreto 1492. subnexis, et quidem
2-o, et e pluribus diplomatibus constat (c); nec mirum, quando jam sub Mathia 1465. incolas
regni hujus ipsarum judicialium taxarum medietatem tantum persolvisse e hujus diplomate,
quod in archivo Regni asservatur, apparet (d). 5 Qua occasione observari
velim Mosoczium his Sclavoniae articulis perperam distinctum a reliquo decreti corpore
titulum dedisse; ea enim re multos in eam erroneam induxit
5130. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
velim Mosoczium his Sclavoniae articulis perperam distinctum a reliquo decreti corpore
titulum dedisse; ea enim re multos in eam erroneam induxit opinionem, quasi hi non in
comitiis anni 1492. perlati, sed in distincto Sclavoniae conventu conditi, et in diaeta
1492. tantum praesentati approbatique, sicque decreto illi subnexi fuissent, ubi tamen
articuli illi reipsa in comitiis his conditi, et tantum ad finem (prout et nunc cum
Croaticis usu venit) collocati fuerunt; et ideo in codice Radaiano articuli hi Hungaricos
absque ulla
5131. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eam erroneam induxit opinionem, quasi hi non in
comitiis anni 1492. perlati, sed in distincto Sclavoniae conventu conditi, et in diaeta
1492. tantum praesentati approbatique, sicque decreto illi subnexi fuissent, ubi tamen
articuli illi reipsa in comitiis his conditi, et tantum ad finem (prout et nunc cum
Croaticis usu venit) collocati fuerunt; et ideo in codice Radaiano articuli hi Hungaricos
absque ulla interruptione, prouti et nunc moris est, sequebantur.
A quaestoribus regiis rationes
5132. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Pignoratariis, quidquid ultra justam investitae
summae usuram percoeperunt, in computum capitalis imputetur (g), pro residuae nefors summae
depuratione medietas impignorati proventus iisdem ita assignetur ut rex interea, dum debitum
hoc exstinctum fuerit, dimidium tantum ejusmodi proventus percipiat. 19
Tanta tamen fuit Joannis Zapolya, Transylvaniae vajvodae et Stephani palatini jam fatis
functi filii, potentia, ut hunc a justa sane hac lege exemerint et, quo is totam investitam
summam recipere possit, 10 denarios a
5133. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in nundinis
domesticis venditis desumi, quando anno primum 1495. articulo 28. prohibetur ne ab
animalibus in domesticis nundinis distractis tricesima exigatur.
17 (b) Cum enim plures civitates tale obtinuerint privilegium ut extranei
mercatoris tantum ipsis merces suas vendere debeant, ultro vero in regnum proficisci non
audeant, apparet complures exteras merces jam tum in regnum inductas fuisse.
18 (c) Productae sunt in processu abbatiae de Pilis contra civitatem
Posoniensem litterae Ludovici
5134. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
montanisticae.
1 De moneta et rebus montanisticis ac commercialibus sub Uladislao in
comitiis multa, sed infeliciter disposita fuerunt. 2 Nimirum prohibebatur
extranea moneta, in limitibus tamen regni admittebatur (a), quasi horum accolae tantum cum
advicinantibus exteris, non vero etiam cum iis, qui ipsos contingebant, regnicolis quaestum
habuissent, et quasi per exterae monetae ad justos limites reductionem commercio melius
prospici non potuisset quam per simplicem ejus prohibitionem.
5135. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nisi id per alias
commerciales provisiones, quarum tunc
93.3 tunc: nunc B
adhuc nec idea exstabat, impediatur. 4 Verum ignoravit adhuc aetas
illa vel id, quod aurum et argentum non tantum qua materia monetae, sed etiam qua merx, quae
iisdem, quibus reliqua commercii objecta, subjacet legibus, considerari debent.
Ordinationes commerciales.
5 Supremus temporum illorum in re commerciali ille
5136. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuit quod, ut
paucis limitaneis civitatibus faveant, exteros mercatores ad interiora regni ne admiserint
quidem, sed eos ad distrahendas in limitaneis illis civitatibus (quae regia sibi superinde
privilegia procurandi sagacitatem habuerunt) merces suas coegerint, tantum ut hae deinde
easdem merces in interioribus regni partibus cariori vendere possint pretio.
6 Budensis civitas ejusmodi quoad ipsos plane domesticos mercatores
privilegium obtinuerat. 7 Verum Sigismundus rem commercialem in exteris
5137. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
e contra illam Mathiae nigram legionem totumque usque adeo stipendiarium peditem,
cujus ille ope tot victorias reportavit, dimissum fuisse (l).
31 Caeterum sub Uladislao confiniorum etiam securitati in comitiis
providebatur. 32 Hactenus id tantum sancitum fuit ut huic rex e propriis
proventibus procurare teneatur. 33 Articulo 1495:36. jam constituitur ut
singulum fortalitium duos habeat praefectos, quo uno propriorum negotiorum causa absente,
alter semper praesto esse possit et debeat.
5138. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
celebratione coronationis nostrae Hungariae, curabimus succurrere necessitatibus vestris".
42> Verum nihil horum in effectum ivit. <43 Peracta
coronatione miles omnis in hyberna dimissus est idque dedit Maximiliano occasionem ut illo
adhuc autumno non tantum Austriam receperit, sed et potiorem Transdanubianae Hungariae
partem occupaverit.
44 (c) Nisi enim militia haec jam ante diaetam 1492. dimissa fuisset,
certe aliqua ejus, qua a stipendiato regis et aliquot baronatum banderio distinctae, in
5139. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quam DD. praelatorum nec non caeterum regnicolarum." 56 Indeque aliqui
arguunt etiam non banderiatos continuum militem alere debuisse. 57 Verum
quis non videt compilatorem articuli hujus termino stipendiarii improprie usum fuisse idque
tantum innuere voluisse quod sicut banderia sumptibus praelatorum, ita portalis miles
sumptibus reliquorum regnicolarum interteneri debeat. 58 Secus enim evidens
esset inter hanc et reliquas leges contradictio, quibus stipendiarius regis et baronatuum
miles a
5140. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hae titulo conservationis gentium exigi, cur
banderiati ex identitate rationis perinde atque non banderiati iisdem obnoxii non fuerint,
quantumve hoc nomine a porta desumptum fuerit, defectu monumentorum hactenus eruere non
potui.
4 Constat tantum e laudato diplomate eas et a lucro camerae et a subsidio
distinctas (c); constat eas etiam tempore pacis persolutas (d); constat dicatores exactores
a comitatibus nominatos rationes expensi in comitiis reddere debuisse (e); constat denique
eo nomine ultra 10
5141. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
exercitualium ad diaetam instantem pro festo B.
Georgii nunc venturam huc ad Nos ad dandas superinde rationes mittere debeatis."
12 (f) Cum e provocato in nota (b) art. 1:1514. ad manus vajvodae pro
reluendis, quas impignoratas tenebat, tricesimis tantum 10 denarii deponendi disponantur,
videtur amplius aliquid a porta eo nomine fuisse imperatum.
§ 96 Conatus inducendi ad latus regis stabilis consilii.
1 Vidimus jam et sub Hunyadio, et sub Ladislao, et sub
5142. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
perceptores harum pecuniarum unum e baronibus, alium e
nobilibus constituat § 6, hi vero stipendia assessoribus rite dependant, in subsequis vero
comitiis rationes reddant, decreverunt § 7.
18 Iam vero quod ea mens statuum fuerit ut senatus hic non tantum in
octavis et brevibus judiciis assideat, sed ut rex eorum consilia etiam in politicis utatur,
articulus 1-us 1498. reddit manifestum. 19 Hoc enim statuitur: "Ut rex e
sedecim illis nobilibus (nempe qui praecedenti articulo 3. ad senatum illum
5143. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
generaliter universum regnum concernere videbuntur semper octo in
consilium suum admittat." 20 Et hoc est causa cur nos dicasterium hoc nec
tribunal, nec consilium, sed senatus nomini designemus, nimirum quia illud pro veteri regni
instituto non in supremo tantum regis foro, sed in intimo etiam ejus consilio (quod nunc
status vocamus) eidem assistere debuisset. 21 Neque enim sensus provocati
articuli 7:1498. eo accipi debet, quasi Uladislaus jam habuisset stabile aliquod politicum
consilium ad quod sedecim illis
5144. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
6 Verum nullius vel in decretis alicujus regis, vel in prolatis
hactenus litteris, legis vestigium exstet qua regis in conferendis bonis potestas ad certum
colonorum numerum restricta fuisset. 7 Itaque per clausulam illam compilator
decreti hujus id tantum obvelare voluisse videtur quod inter ipsa anteriora Uladislai
decreta hac in re contradictio occurrat. 8 Nempe in 1-o statim ejus de 1492.
decreto articulo 14. § 2. ad finem regi bona infidelium conferendi nullo colonorum numero
circumscripta potestas
5145. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nullo edito decreto tumultuose dissoluta sint. 16 Forte Uladislaus 1494.
quaesito studio diaetam non celebravit, ut interea animi defervescant (g).
17 Et vero comitia 1495. longe moderatius agebantur, passique sunt
saeculares ut in praesens excessus tantum aliqui in exactione decimarum corrigantur.
18 Cum 1496. nullo iterum comitia celebrata sint (h), exstinctum jam videri
poterat hoc incendium; res tamen aliter evenit. 19 Nam in comitiis 1497. non
jam saeculares tantum cum clero, sed et nobiles
5146. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ut in praesens excessus tantum aliqui in exactione decimarum corrigantur.
18 Cum 1496. nullo iterum comitia celebrata sint (h), exstinctum jam videri
poterat hoc incendium; res tamen aliter evenit. 19 Nam in comitiis 1497. non
jam saeculares tantum cum clero, sed et nobiles cum magnatibus, immo universi, ut jam
vidimus, status cum rege colliserunt. 20 Itaque haec quoque comitia nullo
edito decreto infructose dissoluta sunt (i).
21 Tandem 1498. diuturnae hae saecularium cum clero
5147. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
adminus cives jurisdictioni suae in causis prophanis subjicere tentaverint.
25 Patet ex articulo 23:1504. quod adhuc indebitas decimas clerus per
interdicta exegerit. 26 Ipsa possidendorum plurium beneficiorum
ecclesiasticorum prohibitio eum tantum effectum produxisse videtur quod anno 1500. status
cum Georgio episcopo Veszprimiensi et cancellario per art. 31-um dispensare potuerint ut una
Budensem retineat; iam enim 1507. art. 13. pluralitas beneficiorum ecclesiasticorum denuo
debuit prohiberi. 27
5148. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
13. pluralitas beneficiorum ecclesiasticorum denuo
debuit prohiberi. 27 Eadem sors fuit legis illius qua officia supremorum
comitum ecclesiasticis conferri vetabantur. 28 Iam enim 1514. articulo 56.
sanciebatur ut comitatui Hevessiensi saecularis tantum usque reditum episcopi praeficiatur,
huic vero reduci munus hoc continuo restituatur.
29 (a) Et ideo jam sub Sigismundo decreto 2-o art. 14. et decreto 3. art.
12. lege publica prohiberi debuit ne fora spiritualia causas prophanas vel vicissim
5149. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
affecerunt, et gravibus saepe oneribus oppresserunt.
6 Ut in comitiis nil nisi optimatum arbitrio definiri possit, hi quaesito
studio tardius ad ea comparere (d) et, cum advenissent, privatis negotiis et inutilibus
disceptationibus tempus terere solebant, tantum ut nobiles, qui cum viritim comparuerint,
proprio aere vivere cogebantur, tolerandis longioris morae sumptibus impares dilabantur; his
vero dilapsis graviora negotia ex optimatum tantum arbitrio decernantur (e).
7 Ac malo quidem huic jam 1492:108.
5150. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
advenissent, privatis negotiis et inutilibus
disceptationibus tempus terere solebant, tantum ut nobiles, qui cum viritim comparuerint,
proprio aere vivere cogebantur, tolerandis longioris morae sumptibus impares dilabantur; his
vero dilapsis graviora negotia ex optimatum tantum arbitrio decernantur (e).
7 Ac malo quidem huic jam 1492:108. remedium positum fuit perlata lege ne
ullus ultra quatuor a praefixo diaetae termino dies exspectetur, his elapsis statim graviora
negotia assummantur, et quae conclusa fuerint absentes
5151. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et quae conclusa fuerint absentes perinde obligent, ac si praesto
fuissent. 8 Reliquae nobilium querelae in turbidis et nullo, ut jam vidimus,
edito decreto solutis 1493. comitiis denuo propositae fuerint. 9 In subsequa
tamen 1495. diaeta pauci tantum sicut cleri ita etiam optimatum abusus sublati fuerunt.
10 In particulari cassatae fuerunt articulo 15-o illae potentiorum
exemtiones quibus se judicatui vicecomitum et judicum nobilium subtrahere solebant.
11 Sancitum etiam fuit articulo 25-o
5152. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Hoc regis exemplum jam sub illo proceres corripuit.
9 Verum ne id ad inferiores dimanare possit conditiones, ille partim
continuis bellis, partim frequentibus exactionibus impedivit. 10 Sub
Uladislao alta per 24 annos pace, tributis ad consuetam tantum lucri camerae depensionem
redictis, labes haec inferiores etiam conditiones pervasit. 11 Virus tamen
suum pestis haec in ipsa metropoli maxime exercuit. 12 In hac enim nil nisi
convivia, choreae, ludi,
5153. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
constat. 18 Nec in eo
adhuc cupiditas illorum substitit. 19 Notavit insuper illos aetas sua a
manifesta venalitate. 20 Beatricem reginam totum fere domesticum Mathiae
thesaurum in Stephanum Zápolya profudisse memorant coaeva monumenta, tantum ut illum a
Ioanno Corvino (cujus partes se tuiturum Mathiae jurate promiserat) abstrahet, et ad
Uladislaum, cujus nuptias ambiebat, traducat. 21 Quo factum est ut
repentinas ejus opes mirati, eventus autem ejus ignari regnicolae hunc regiam expilasse
5154. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
utilitatem et
dignitatem totius in complexu monarchiae conferat quidem, de pacto tamen sua
libertas et gubernii forma illaesa permaneat, grandis certe negotii momentum habet.
Primus modus.
3> Triplex tantum ratio est quae hac in re iniri potest. <4
Primum ut minor
8.3 minor conieci; maior MS.
ille populus omnia sibi seorsim habeat, aerarium nempe, militiam,
5155. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
nempe, militiam,
jus pacis et belli, uti et foedera seorsim ineundi potestatem, deque his
omnibus absque ullo ministerii majoris populi influxu cum communi rege partim in comitiis,
partim medio peculiarium suorum ministeriorum decernat, sola tantum mutuae defensionis
obligatione reservata. 5 Institutum hoc minores, quae se
potentiori conjunxerant, gentes justo, ne ab hac sensim opprimatur, metu
perculsi continuo anhelabant. 6 Verum res haec non tam
5156. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
uterque populus temperata jam antea gubernii forma gavisus
fuerit, adeoque dum se hi in unam cum Anglis gentem transformarent, eandem
adminus et civilem et politicam libertatem retinuerunt. 13 Haec
distincta gubernii forma tantum posteriori huic instituto adfert impedimentum ut ipse ille
potentior populus facile pervidere possit minorem populum illum
omnia extrema potius tentaturum quam ut se cum illo confundi sicque avita sua exui libertate
permittat.
5157. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
conferat, producta sua necessitatibus communibus non subtrahat, interesse denique
suum cum populo majori ita conjungat ut illud tanquam
indivisibile et inseparabile consideretur; parte vero ex alia communis utriusque populi rex
tantum ministris minoris etiam populi hujus in omnia ea, quae totam in
complexu monarchiam respiciunt, influxum admittat, quantum portio illa
monarchiae efficit, quam minor hic populus constituit; parte denique ex tertia omnia ea, quae
totam
5158. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
hujus in omnia ea, quae totam in
complexu monarchiam respiciunt, influxum admittat, quantum portio illa
monarchiae efficit, quam minor hic populus constituit; parte denique ex tertia omnia ea, quae
totam monarchiam nullatenus respiciunt, sed ad municipales tantum leges, instituta, et
magistratus referuntur, in comitiis minoris hujus populi ordinari admittat.
§ 9 Primus modus Hungariae non convenit.
1 Atque in hoc, quem explicuimus, casu Hungaria reipsa
5159. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
licet majus monarchiae
corpus laederet ipsum unionis finem, qui in communi totius in complexu
monarchiae utilitate consistit, si commoda Hungariae suis duntaxat commodis vellet
subordinare, ita etiam a scopo unionis aberraret Hungaria si suas sibi tantum res habere,
viresque suas a communi totius monarchiae necessitate vellet separare. 4
Primum itaque, quod explicuimus, institutum, ut suas sibi res seorsim habeat, aerarium suum,
suam militiam, sua metalla, sua producta a communi monarchiae necessitate
5160. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
unitas jam supra duo saecula duas has nationes
imperator Iosephus II tentaverit, eventus ipse ostendit. 6 Et
vero ut natio Hungara suos unquam exuat mores, suam sepeliat linguam, de libera sua gubernii
forma decedat, id ille tantum sperare potest qui aut ingenuam, et generosam nationis indolem
non novit, aut totam perdi mavult nationem quam illam penes gentilia relinquere instituta.
7 Imo cum haec non aperta, ut imperator Iosephus II tentavit, vi, sed sensim
et per cuniculos evertere
5161. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
vetat renovare.
Quoad contributionem.
25 f) Ut contributio ab iis, qui eidem de lege obnoxii sunt, regi etiam in
Hungaria dependatur, commune totius monarchiae Bonum deposcit. 26 Verum ut
contributio tantum de una ad aliam diaetam duret, ut in singulis comitiis de ea vel augenda,
vel minuenda determinari debeat; denique ut principe aut latas in diaeta leges non
effectuante, aut plane contra positivas leges aliquid potentiose agente haec per status eidem
etiam negari
5162. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
i) Totius in complexu monarchiae interest ut singulam sui partem habeat
florentissimam. 37 Commune itaque ejus bonum non admittit ut oppressivum
Hungariae 30-le vectigal ultro subsistat. 38 Germaniae provinciae hac in re
rationem monarchiae obtenderunt tantum, reipsa autem privatae suae utilitati incrementum
Hungariae sacrificarunt. 39 Itaque decernendum puto ut novum finita mox
diaeta per commisarios, e parte quidem Germanicarum provinciarum per principem, e parte vero
Hungariae per status denominandos vectigal
5163. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
jam innexum sit communi totius monarchiae bono,
utique ea parte, qua hoc Hungariam respicit, nemo meliora quam Hungarus consilia depromere
potest. 3 Nisi id fiat, facile reliquarum provinciarum ministri a genuino
totius monarchiae bono aberrabunt, et privata tantum illarum provinciarum commoda pro totius
monarchiae bono constituent, huic omnia Hungariae emolumenta sacrificabunt, sicque et finem
unionis pervertent, et nociva saepe toti in complexu monarchiae consilia
suscipient, uti in vectigalis negotio jam supra
5164. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Quoad negotia soli Regno Hungariae propria.
5 b) E converso ipsa unionis inter tam disparata regna natura
secum fert ut ea, quae nullam ad commune totius monarchiae bonum habent relationem, sed
internam tantum singuli regni administrationem concernunt, per separatum singuli regni
dicasterium seu cancellariam ita pertractentur ut unius regni consiliarii in interna alterius
negotia nullam influxum habeant. 6 Cum enim adversis utrumque regnum legibus
diversa
5165. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
erga factas sibi
eatenus per cancellariam Hungaricam propositiones illa decidat, constituendum puto.
8 Consilium status, ut nomini suo respondeat, nonnisi ea, quae totam in
communi monarchiam respiciunt, pertractare debet; si ad alia se imittat, intermedium tantum
et inutile inter cancellaria et principem dicasterium efficit.
Quoad directionem rei militaris.
9 c) Ut tota rei militaris directio in uno puncto, consilio nempe bellico,
concentretur, interesse totius
5166. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
militaris directio penes consilium bellicum. 13 In provincialibus e
contra, veluti civile confiniorum gubernium, vestium, armorum, totiusque usque adeo bellicae
supellectilis confectionem, influxus eidem vetetur. 14 Ad Senatum militarem
tantum quibus rebus, cujus qualitatis, et quando miles egeat, determinare attinet.
15> Res ipsae per politicas confici debent jurisdictiones. <16
Si sub praetextu oeconomiae civilem etiam jurisdictionem usurpare possit, periculosum
statum in
5167. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
quod cum augusta Domo Austriaca inivit pactum, sibi reservavit.
4 Quidquid itaque ad eam seu explanandam seu firmandam status pertinere
arbitrantur, id velut internum juxta stabilitum superius principium rex cum
Hungaris tantum consiliariis concertare potest.
Relate ad potestatem legislativam.
5 Iam vero basis est Hungaricae constitutionis quod potestas
legislativa sit principi cum statibus communis, executiva
5168. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
sub Ferdinando I propositiones statuum et
responsa regis leguntur; postea gravaminum et
resolutionum nomenclatio, quae viam instantiae sapit, invaluit.
27 Legislativum corpus legislatorio stilo uti, et formalia tantum legis pro
impetranda sanctione exponere decet.
Per regulationem regii veto.
28 d) Si jus regis intercedendi illimitatum foret, saluberrimae quandoque
leges perferri non possent. 29 Status etiam
5169. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
quam si post 2-am aut 3-am legationem controversum negotium in
mixta sessione definiatur; sed hoc ipsum defixam jam votisationis normam requirit.
Per regulandum jus propositionis.
33 f) Ius exponendae legis Inferiori tantum Tabulae, utpote quae totum
populum repraesentat, competere potest. 34 De necesariis tantum subsidiis
propositio regi relinqui debet.
Per examen provisionalium ordinationem.
35 g) Vel triennio
5170. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
ipsum defixam jam votisationis normam requirit.
Per regulandum jus propositionis.
33 f) Ius exponendae legis Inferiori tantum Tabulae, utpote quae totum
populum repraesentat, competere potest. 34 De necesariis tantum subsidiis
propositio regi relinqui debet.
Per examen provisionalium ordinationem.
35 g) Vel triennio illo, quo a comitiis cessabitur, possunt se evolvere
objecta secus ad legislativam potestatem spectantia,
5171. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Quoad obligationem leges effectuandi.
10 m) Caeterum potestas executiva officio suo in eo potissimum deesse solet
quod leges, quae in gratiis ejus perferuntur, in effectum perducere reluctetur.
11 Malo huic illud tantum hactenus remedium positum fuit quod in conclusione
singuli decreti princeps se leges has observaturum, utve per alios observentur, effecturum
spoponderit. 12 Cum id non satis efficax esse usus ipse docuerit, decernendum
puto ut singulis comitiis principio
5172. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Ne rex sententiam supremi fori possit alterare.
25 Interest denique sententias supremi fori alterandi facultatem potestati
executivae diserta lege adimere.
§ 15 Quod omnia haec non mutent, sed tantum explanent et firment veterem constitutionem.
1 Superest ut ostendamus quod omnia, quae hactenus proposuimus, non novam
inducant constitutionem, sed veterem tantum aut explanent, aut obfirment.
2 a) Fixus diaetae terminus non leve
5173. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
lege adimere.
§ 15 Quod omnia haec non mutent, sed tantum explanent et firment veterem constitutionem.
1 Superest ut ostendamus quod omnia, quae hactenus proposuimus, non novam
inducant constitutionem, sed veterem tantum aut explanent, aut obfirment.
2 a) Fixus diaetae terminus non leve est constitutionis munimentum.
3 Antea rege comitia cogere non volente palatino, iudici curiae, et tavernico
eadem convocandi provincia delata fuit. 4 Si nunc
5174. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
saeculi accomodare.
5 b) Ne illimitatum regis jus intercedendi status a communione
legislativae potestatis simpliciter excludat, pertinet etiam ad praesidia constitutionis
eidem certos limites statuere. 6 Sed et hoc non mutat, sed tantum explicat
constitutionem.
7 c) Ita etiam ut omnes, quas intermedio inter diaetam tempore rex edidit,
provisionales constitutiones in proximis comitiis debeant discuti, veterem constitutionem
5175. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
tantum explicat
constitutionem.
7 c) Ita etiam ut omnes, quas intermedio inter diaetam tempore rex edidit,
provisionales constitutiones in proximis comitiis debeant discuti, veterem constitutionem tantum obfirmat; nimirum ne indirecta hac via status ab exercitio
potestatis legislativae amoveri possint.
8 d) Senatus etiam vigilans id tantum praestabit ne princeps sub specie
executivae legislativam private exercere possit potestatem. 9 Atqui
5176. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
constitutiones in proximis comitiis debeant discuti, veterem constitutionem tantum obfirmat; nimirum ne indirecta hac via status ab exercitio
potestatis legislativae amoveri possint.
8 d) Senatus etiam vigilans id tantum praestabit ne princeps sub specie
executivae legislativam private exercere possit potestatem. 9 Atqui in hoc
substantia avitae constitutionis versatur.
10 e) Ne potestas executiva non effectuando leges communionem, qua status
5177. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
infringere possit, id natura subsistentis jam
constitutionis secum ferebat. 11 Itaque ut cum initio omnis diaetae
disquiratur quae leges non sint effectuatae et, si post bina comitia adhuc ineffectuatae
maneant, ut depensio contributionis suspendatur, ad effectum tantum pertinet prioris
constitutionis.
12 f) Ut ab administris proventuum publicae rationes in comitiis exigi
possint, non mutat formam prioris constitutionis, quae principi dispensationem eorum
admittit, administrationi ipsi majorem certe
5178. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
eorum
admittit, administrationi ipsi majorem certe securitatem procurat.
13 g) Ut militia etiam statibus fidem juramento voveat, in ipsa potestatis
legislativae communione radicatur. 14 Cum enim militia praecipuum sit
securitatis non tantum extrinsecae, sed etiam intrinsecae
instrumentum, justum certe est ut hac parte non tantum una, sed et altera legislativi
corporis pars tranquillisetur.
15 h) Ut autem status militaris jurisdictio unice ad militaria
5179. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
etiam statibus fidem juramento voveat, in ipsa potestatis
legislativae communione radicatur. 14 Cum enim militia praecipuum sit
securitatis non tantum extrinsecae, sed etiam intrinsecae
instrumentum, justum certe est ut hac parte non tantum una, sed et altera legislativi
corporis pars tranquillisetur.
15 h) Ut autem status militaris jurisdictio unice ad militaria
restringatur, id enim vero non tantum Hungariae, sed et totius monarchiae salus exposcit.
16 Secus serius
5180. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
sed etiam intrinsecae
instrumentum, justum certe est ut hac parte non tantum una, sed et altera legislativi
corporis pars tranquillisetur.
15 h) Ut autem status militaris jurisdictio unice ad militaria
restringatur, id enim vero non tantum Hungariae, sed et totius monarchiae salus exposcit.
16 Secus serius certe aut citius imperium in militarem degenerabit
democratiam.
17 i) De iis, qui aut castra regni turpiter dediderunt, aut aerarium
depeculati sunt, puniendis in
5181. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
concedendas, et per Nos conservandas (...) observabimus. 3 Opponam
etiam illi verba Carolini diplomatis §1 salvis, quae per ultimam diaetam, et diploma
suum mutata, aut in meliorem formam redacta fuerunt, indeque arguam quod, cum status
non tantum praehabitas, sed et novas cum consensu principis stabilire sibi possint
libertates, quanto magis ergo jam subsistentem constitutionem seu explanare, seu novis
tantum, ut superius ostensum est, praesidiis fulcire possunt?
4 Largiantur mihi tantum
5182. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
suum mutata, aut in meliorem formam redacta fuerunt, indeque arguam quod, cum status
non tantum praehabitas, sed et novas cum consensu principis stabilire sibi possint
libertates, quanto magis ergo jam subsistentem constitutionem seu explanare, seu novis
tantum, ut superius ostensum est, praesidiis fulcire possunt?
4 Largiantur mihi tantum unarum partium homines principium
illud quod in obversum pragmatici articuli 2:1723 § 7. juxta stabilitum in aliis quoque
suis regnis et provinciis
5183. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
non tantum praehabitas, sed et novas cum consensu principis stabilire sibi possint
libertates, quanto magis ergo jam subsistentem constitutionem seu explanare, seu novis
tantum, ut superius ostensum est, praesidiis fulcire possunt?
4 Largiantur mihi tantum unarum partium homines principium
illud quod in obversum pragmatici articuli 2:1723 § 7. juxta stabilitum in aliis quoque
suis regnis et provinciis haereditariis primogeniturae ordinem indivisibiliter, ac
inseparabiliter invicem, ac insimul una
Bibliographia locorum inventorum
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1790], Operum omnium tomus III, versio electronica (), Verborum 71764, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skrl3].
More search results (batches of 100) First 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60
Retrieve all occurrences (This may take some time to download) Click here for a KWIC Report
|