Bibliographic criteria: none
(All documents)
Search criteria: quidem
Your search found 6071 occurrences
More search results (batches of 100) First 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61
Retrieve all occurrences (This may take some time to download) Click here for a KWIC Report
Occurrences 5465-5623:
5465. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
sive Regni, sive Regis, quamquam minoribus,
defuncti sunt.
9.
1 Praelati et ecclesiastici, ordines item religiosi, qui bona
legaliter tenent, hoc ipso quidem iure veri sunt Status Regni, sed non nisi in gratiam
venerandae religionis segregatum Statuum Ordinem constituunt. 2 Caeterum,
quamvis ad conciliandum Romano-Catholicae, velut Regni, religioni decus, ornamentum, et
splendorem maximopere intersit, ut huic
5466. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
sapientia, prudentiaque id,
quod verae libertatis felicitatisque studiosissimae nationes aliae nunc demum partim
meditantur, partim exsequuntur, mox iam in primis huius Inclyti Regni incunabulis salubriter
institutum fuit: ut praelati et magnates reliquos Regni nobiles omni quidem honoris, nulla
tamen civilium iurium praerogativa antecellant; ita ad perficiendum hoc felicis reipublicae
institutum etiam civibus, quartum Regni Statuum Ordinem constituentibus, etsi
non eadem honoris, eadem tamen civilium iurium praerogativa, non
5467. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
publicam aliter quam iuxta leges patrias publicaque sancita
moderandam; neque ulla insciis, aut inconsultis Statibus mutatio unquam fieri possit; cum
interim tamen SS. et OO. ita frequenter ac id res publica legesque ipsae exigunt in generales
Regni conventus vix, ac ne vix quidem, nisi cum maxima regnicolarum incommoditate et
dispendio cogi queant: idcirco constituendus est Excelsus Regni Senatus,
comitiorum quasi perennantium locumtenens, et hoc ipso summae potestatis authoritatisque
simul cum Sua Regia Maiestate particeps.
5468. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Senatus Tabula inferiore Senatum
Populi Hungarici repraesentante sub Praesidio tavernici et vicario praesidio
procuratoris nationis, seu tribuni seu oratoris populi consideant ex tertii et quarti Ordinis
Statibus assessores itidem sedecim; ex quolibet octo, et quidem pro repraesentandorum in hoc
Senatu quatuor generalium Regni districtuum quolibet, repraesentantes quatuor.
8 Horum duo sint nobiles ex duobus diversis comitatibus, duo
vero cives, pariter ex diversis duabus civitatibus
5469. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
eoque nomine omnes et exemptione a quibusvis aliis
servitiis et praestationibus, et iure terras suas titulo proprietatis
possidendi, quosvis magistratus gerendi, et suffragium in comitiis nationis edendi ex aequo
gaudebant. 3 Habebant quidem illi maiores et minores militiae praefectos, sed
munera haec non erant hereditaria, et ideo non tribuebant illa
distinctum a reliquis nationis individuis statum, sed
temporaneam solum officii
5470. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
nullam per pactum hoc praerogativam consecuti sunt, adeoque stirpes eorum
in primitiva cum reliquis nationis individuis aequalitate permanserunt.
§ 3 Origo hereditariae nobilitatis et status optimatum.
1 Ac Hungari quidem, dum regnum invaserunt, donec in corpore exercitus
simul consistebant, Slavis Marahensibus, qui illud eotum possidebant, praevaluere.
2 Postquam his devictis, occupato Regno, divisisque inter totam nationem a
proportione gradus, quem quisque in exercitu
5471. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
et nobilis coniungat,
compellatio haec primum sub Ladislao IV civitate donata fuerit, tuto statui
posse videtur.
§ 9 An sub S. Stephano donationes in diploma relatae sint?
1 His dilucidatis tenuis quidem est a nomenclationibus coniectura; si tamen
eam alia adiuncta secundent, non improbabilis evadit. 2 Itaque ego sic
existimo quod usque Colomanni regnum, sub quo adhuc militis compellationem
viguisse ostendimus, ii, qui militiae adlegebantur,
5472. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ipsa rei natura profluit, quia nemo simul
propriis sumptibus militare, simul tributa dependere tenetur. 3
Postremo quod ad hoc, ut commembra nationis ad militandum propriis
sumptibus cogi possint, debuerint ipsis terrae, et quidem ab omni alio onere
exemptae in vicem stipendii conferri; nimirum, ut ex earum fructibus et vitam
tollerare et sumptus belli sustinere possint. 4 Et hinc deinde enatum est
principium illud quod omnis terra Hungarica sit libera, et soli militandi
5473. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
iobagionum castri.
1 Supra castrensium conditionem erant illi qui iobagiones
castri, idest, ut nunc loquimur, praesidiarii milites appellabantur; hos enim a
castrensibus Rit. Expl. Ver. § 4 diserte distinguit; gaudebant quidem hi maiori
prae caeteris conditionibus libertate quia servitium illorum unice in militandi obligatione
consistebat; et ideo, postquam compellatio nobilis usuvenit, in nonnullis
litteris ipsi etiam iobagiones castrorum nobiles compellantur,
5474. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
2 §-o
42o eiusdem Ritus diserte distinguuntur dum dicitur: iobagiones de Bekus,
scilicet Sungud etc, item iobagiones de castrensibus exempti, scilicet Réche etc; ita
et §-o 174 ubi dicitur quod essent quidem iobagiones, sed de castrensibus
exempti; non absimiliter §-o 183 qui ita habet: iobagiones castri de Lotmár
impetierunt Voysloum etc. dicentes quod iobagiones essent
de castrensibus
5475. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
2 Quod hi fuerint descendentes eorum, quos iam S.
Stephanus militiae alicuius castri adscripsit, e diplomate Stephani III de
1169. genuino suo Sensui infra § 23 restituendo apparet. 3 Retinebant quidem
hi quoque iobagiones castri conditionem, in censu tamen militiae aliisque
publicis occasionibus primum semper locum tenuere, et ideo a reliquis honoris tantum
praerogativa discernebantur.
§ 18 Qui compellabantur
5476. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
1 Praeter iobagionis castri et iobagionis S.
Regis Gradum nullam hactenus deprehendimus conditionem, ad quam aliquis ex inferiori
quapiam conditionariorum specie per diploma regis evectus fuisset; udvornicorum
quidem conditionem inter reliquas honoratiorem fuisse et exinde apparet quod post
iobagiones castri et iobagiones S. Regis ex hac plures quam ex
aliis ad statum privilegiatum evecti fuerint, ut proferendis infra diplomatibus apparebit.
2
5477. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
tamen hunc sub Bela IV non viguisse eius diplomata satis remonstrant.
2 Nimirum vidimus iam praecedenti §-o ex eius litteris de 1298. quod
Thurocenses tantum a sex sessionibus unum armatum ad exercitum regium mittere
debuerint. 3 Diploma quidem hoc phrasi populi de Thurucz utitur
adeoque dici posset quod clausula haec de reliquis conditionariis, non vero de
iobagionibus castri intelligi debeat. 4 Verum rem hanc extra
omne dubium collocant iam provocatae §
5478. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
ad heredes transeunt. 5 Natura e contra
proprietatis de lege Hungariae in eo consistit, ut impetrator et sui usque ad
defectum stirpis successores possessa bona vendendi donandi, aut alio quocunque titulo
alienandi habeant potestatem; quo quidem iure in terras suas conditionarii
nunquam gavisi sunt, cum, ut §-o 1 et 11 insinuavimus, in Hungaria soli nobiles terras
iure proprietatis possidere potuerint. 6 Quod eorum tantum
gratia observandum existimavi qui pragmaticae
5479. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
quae hactenus legi, diplomate tribuitur. 5
Observatio haec ad eam nos sponte deducit quaestionem: an nihilominus comites
curiales, et archipraecones perinde ac reliqui iobagiones
castri militare debuerint? 6 Quam quidem quaestionem ego commode
resolvi posse arbitror, si statuamus quod antiquioribus Bela IV temporibus, si omnes castri
iobagiones regium exercitum viritim sequi debuerunt (quod tamen, ut § 27 iam insinuavimus.
necdum est in comperto) tunc hi quoque cum castrensi militia
5480. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
ad defectum suae familiae plenam de re tali disponendi
habeat facultatem, limitationem autem illam quod donatarius de bonis donationalibus in
defectu disponere non possit pro distincto redevolutionis ad S. Coronam iure
consideramus. 9 Itaque in hac quidem verborum controversia nihil momenti
situm est, quando ius hoc redevolutionis nemo Hungarorum unquam
negavit.
10 Verum qui nobiles Hungariae non proprietatem, sed tantum
utile bonorum suorum
5481. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
sed tantum
utile bonorum suorum dominium habere contendunt, aliam realem
sequelam inde deducere conantur, nimirum quod rex collata licet perennaliter
bona, cum libuerit, iure recipere possit. 11 Quae quidem
quaestio non iam ex ambiguis iuris civilis vocabulis, et ex illa multis alioquin
aequivocationibus obnoxia dominii in utile, plenum, et
altum, seu eminens, divisione, sed e legibus et
5482. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
militandi.
8 Patet ultro quod iam cum fine periodi primae personalis insurrectio non
ita rigide exacta fuerit, sed quod alter loco sui miles mitti potuerit. 9 Imo
in duobus a Wagner citato opere prolatis diplomatibus apparet quod ne nobiles quidem omnes
viritim insurgere debuerint; nam in diplomate Belae IV de 1246. tom. 2. fol.
102 nobilibus de Scepus elargito dicitur: In expeditione per nos facta quatuor, qui
habent terram octo
5483. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
enim
id ea perfici solverit ratione ut possessa per conditionarium terra a priori seu servitio,
seu obventione eximatur, si rex privati alicuius conditionarium
nobilitasset, privasset eius dominum emolumento illo quidem quod ex illius seu
servitio, seu obventione percipiebat, id quod citra huius consensum effici non potuit.
4 Dedimus quidem supra § 39 Stephani V diploma quo Clementem et Martinum,
Aegydii dapiferorum regiorum magistri servientes, nobilitat.
5484. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
alicuius conditionarium
nobilitasset, privasset eius dominum emolumento illo quidem quod ex illius seu
servitio, seu obventione percipiebat, id quod citra huius consensum effici non potuit.
4 Dedimus quidem supra § 39 Stephani V diploma quo Clementem et Martinum,
Aegydii dapiferorum regiorum magistri servientes, nobilitat. 5
Verum et hos regios fuisse conditionarios inde apparet quod eos rex
iobagiones
5485. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
detrimentum. 7 Servientium eiusmodi apud privatos plurimi
Ritus. Expl. Verit. §-i meminerunt, quos ego omnes liberos homines
fuisse et apud privatum talem ingenuum aliquod servitium obivisse reor.
8 3-o. Prostant quidem complura regum primae periodi diplomata quibus certa
castri terra ab huius servitio eximitur et iure nobilitari confertur.
9 In nullo tamen eorum id exprimi recordor quod impetrator antea
ignobilis fuerit. 10 Quare
5486. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
fundum nobilis
possidebat, haec non obstante sua nobilitari conditione supportare debet. 20
Quod si tamen nobilis colonicalem alterius domini terrestris fundum excolendum assumat, tunc
partim vetus, partim modernum principium observatur, illud quidem respectu
domini terrestris, quia huic omnes fundo tali inhaerentes obventiones non obstante
nobili sua conditione praestare debet, istud vero respectu onerum
publicorum; ab his enim propter nobilem suam conditionem
5487. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
1 Clausulam tamen de aggregatione in coetum nobilium in
donationibus tamdiu adhibitam fuisse reor donec discrimen illud inter terras
liberas et publicis oneribus obnoxias, de quo § 43 sermo fuit,
invaluit, quod quidem, nisi me omnia fallunt, in tertia primum periodo evenit; cum enim in
hoc systemate nonnisi terrae liberae collatae sint, debuit inde principium illud
enasci quod omnis terrae per principem ignobili facta collatio nobilitet; hoc
autem
5488. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
vernaculo vocabulo luhere – nunc
loher dicimus – expressit. 4 Et tamen videtur homo Italus
diploma hoc compilasse, cum pro alas albas scribat blancas alas.
5 Caeterum cum ne in hoc quidem diplomate diserta de collata impetratori
per concessionem scuti hujus nobilitate clausula contineatur, dubitare licet an non hic
quoque jam antea nobilis fuerit et insignia haec tantum pro ornamento stirpis
suae impetravit, praesertim cum
5489. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
de collata impetratori
per concessionem scuti hujus nobilitate clausula contineatur, dubitare licet an non hic
quoque jam antea nobilis fuerit et insignia haec tantum pro ornamento stirpis
suae impetravit, praesertim cum magister compellitur; verum quidem est quod, ut
supra ostendimus, complures, qui comites compellantur, postea primum nobilitatem adepti sunt,
adeoque sicut comitis, ita etiam magistri compellatio potuerit cum statu
ignobili componi. 6 Illa etiam diplomatis clausula tamquam
5490. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
confertur. 9 Quare mihi rem in medio relinquere
tutissimum videtur donec plura secundae periodi diplomata, quibus insignia concedetur,
prolata fuerint. 10 Si nullum horum clausulam de
nobilitato impetratore contineat, tum quidem tuto affirmari
posse puto quod usus hic sub Ferdinando I invaluerit.
§ 48 An in prima periodo viguerit usus nobilium pure diplomaticorum.
1 Inter recitata superius diplomata
5491. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
militiae adscripsit vel inde apparet quod hi alias etiam liberi S. Regis vel
iobbagyiones S. Regis, ut eodem §-ho ostendimus, compellentur.
5 De naturalibus iobbagyionibus ecclesiae Albensis Bela in laudato Diplomate
id diserte quidem non profitetur; cum tamen dubitari non possit quod iobbagyiones ecclesiarum
compellationem et distinctionem naturalium iobbagyionum ab exemplo
iobbagyionum castri invexerint, vix etiam dubitare licet quod eandem etiam
characteristicam notam
5492. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
titulos conjunxit, videlicet fundatoris regiae dignitatis,
instauratoris Christianae religionis, in ipsum denique sanctorum cathalogum relati, verum
prout quae stirps nobilitatem suam a vetustiori quodam rege repetebat ita in majori pretio
habebatur. 17 Quae quidem opinio non modo apud nos, sed apud omnes usque
adeo, qui haereditariam nobilitatem agnoscunt, gentes hodiedum perdurat,
perennabitque donec systema hoc viguerit.
§ 56 Contra perfecti nobiles a nobilibus iobbagyionibus
5493. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
hi vero sui praelati in
iudicialibus, sub horum signis contra hostem proficisci debebant, quorum
utrumque praecipue verorum Regni nobilium praerogativae adversabatur.
2 A servilibus seu castro, seu ecclesiae praestandis operis immunes quidem
erant, quia armis ex instituto serviverunt. 3 An non tamen aliis
oneribus et pecuniariis solutionibus obnoxii fuerint, non ita expeditum est.
4 Ad aliquam quaestioni huic lucem affundendam juvat onera, quibus
5494. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
eidem populi nec descensum comitis, nec liberos denarios, nec
bovem, nec fekespénz, nec debitum centurionis solvant, nec centurionem habeant, sicut
caeteri castrenses habere consveverunt. 8 Locus sicut caeteri
castrenses appellat quidem ad centurionem, verum aut me omnia fallunt, aut e contextu
totius hujus orationis secundum regulas hermeneuticae tuto statuere licet quod
castrenses omnibus et hic expressis, a quibus rex vinitores suos eximit, et in
provocato Andreae II articulo
5495. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
descensum comitis certa
aeris quantitate redemerint, alii proinde eundem in natura sustinebant; iobbagyiones enim
castri non in castro ipso, sed in viciniis, quas hoc titulo possidebant, terris residebant.
23 Liberis denariis ne castrenses quidem obnoxios fuisse e
Rit. Expl. Verit. § 206 elucescit, ubi dicitur: Telku et Bora...
impetiere quosdam de villa Echek quod essent similiter centurionatui subjecti, illi autem
dixerunt non esse subjectos centurionatui, sed debitores liberorum
5496. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
27 Iam vero si castrenses tributo liberorum
denariorum non subjacebant, minus certe onus hoc manere poterat iobbagyiones castrorum.
28 De fekepénz quis exactionis hujus titulus, quae quantitas,
cui dependi debuerit, ni ariolando quidem assequi licet. 29 Castrenses huic
quoque obnoxios fuisse inde conjici potest, quod vinitores in provocato Belae privilegio ab
hoc quoque titulo eximantur.
30 Per debitum centurionis nil aliud intelligi potest quam certa aeris
5497. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
castrenses obnoxios fuisse, ex ipsa, quam commentamur, diplomatis clausula cum
Ritus Expl. Verit. § 360 combinata satis apparet. 32 An
iobbagyiones etiam castri idem obnoxii fuerant, non ita expeditum est. 33
Habebant quidem isti praeter comitem castri praefectos sibi, qui varnagio et
hadnagio seu, ut nunc loquimur, varnagy et hadnagy compellabantur.
34 Verum praeter hos etiam centuriones iobbagyionum castri in
pluribus
5498. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
donationes, etiam imperfecta tantum nobilitate
gaudebant.
1 Praeter iobbagyiones castri et ecclesiae erant
ex ipsis etiam donatariis aliqui, qui nonnisi imperfecta nobilitate fruebantur, nimirum illi,
quos reges evexere quidem ad statum nobilium, certum tamen servitium aut
censum in donatione ipsa iisdem imposuere.
2 De servitio praebet argumentum recitata jam §-ho 41-o Andreae III de
1299. donatio; cum enim ibi dicatur:
5499. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
armalistae onus hoc primum subiverint, et an principio eidem soli
stricte dicti armalistae impossessionati, vel vero nobiles etiam unius
sessionis, quorum plures donatarios esse satis constat, subjacuerint? 13
Verum cum ne de origine quidem armalistarum, ut § 46 ostendimus, res confecta sit,
praeposterum videtur quaestiones has vel agitare. 14 Id unum advertere operae
pretium videtur quod primum subjectorum lucro camerae nobilium unius sessionis vestigium
exstet in ipso statum decreto de
5500. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
illae summi imperii partes inter plures ita dividantur ut una aliam impedire debeat, ne
concreditam sibi potestatem arbitrarie et cum detrimento civilis libertatis exercere valeat.
Separatio haec continuam quidem inter potestates has luctam producit.
7 Verum justum hac in ipsa re statuere temperamentum ardui certe negotii
momentum habet. 8 Cum enim insitum sit humano animo illud ut suam quisque
extendere gestiat potestatem, divisis hac ratione
5501. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ad se adtrahere sicque arbitrarium efficere imperium, aut
legislativa potestas executivam nimium constringere sicque rem ad anarchiam deducere, aut
denique iudicialis legislativam etiam arripere debet potestatem.
13 Omnia haec diserte definire ad primitivum quidem, quo natio imperantem
sibi constituit, pactum pertinuisset; sed cum in illa saeculorum, quo Europea regna condita
sunt, barbarie necdum sufficiens ad id praestandum lumen affulserit, debuere
haec per elaboratas tardius constitutiones
5502. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
adhuc lineam sit perducta; cum in Svecia unus tantum adhuc gradus, ut in
arbitrarium desinat imperium, supersit; cum Polonia emendata licet tantisper constitutione
sua, adhuc in oppressiva aristocratia, et respective anarchia versetur; cum denique
Americanae coloniae mixtum quidem ex omnibus tribus, sed democraticum constituerint Imperium,
una superest Anglia quae exemplum praebere possit quomodo tres summi imperii partes dividi,
qui singulae limites statui, qui obices, ne una in alterius exercitium irrepere possit,
constitui debeant, ut
5503. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
legitimo legislativae potestatis actu haberi
debeat qui liberis potioris nationis repraesentantum suffragiis decernitur, eum in
hypocaustro, ubi legati populi conveniunt, ordinem stabiliverunt ut singulus singulum
loquentem non modo audire, sed et videre possit, ut singulus quidem plena gaudeat differendi
libertate, non ut eum, dum perorat, quisque interturbare ausit; ubi tamen praeses quaestionem
jam satis exhaustam videt, ut imperato silentio ille ad connumeranda suffragia procedere
possit; cum apud liberum populum publicas etiam esse
5504. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
in consortium potestatis legislativae non modo admiserunt, non modo
distinctum iis et honorificentius conclave assignarint, verum etiam illimitatum ius
interdicendi in legibus, quae in inferiori conclavi jam probatae sunt, iis attribuerunt.
6 Ne hac quidem cautela contenti, ut tanto majorem legibus suis firmitatem
procurent, constituerunt ut etiamsi unanimi utriusque senatus assensu aliquid constituatur,
in legem tamen transire non possit nisi ipsius etiam regis sanctione firmetur, sicque
illimitatum iterum jus
5505. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
illimitatum iterum jus interdicendi ipsi etiam regi concesserunt; ne tamen iure hoc seu
superior senatus, seu rex ipse abuti possit, dupplicem ei rei obicem posuerunt; primum quod
et superiori senatui et regi ius proponendae alicujus legis ademerint, dein quod singulo
quidem horum propositam legem per inferiorem senatum, seu probandi seu rejiciendi arbitrium
detulerint, ius tamen eidem aliquid addendi, minuendi, aut modificandi denegarint.
7 Ita Angli stabilitatem constitutionis suae potissimum a justo potestatis
regiae,
5506. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
legislativae
potestatis partitione id sunt assecuti ne unum corpus legislativum alterius iura infringere
sicque aequilibrium hoc possit perturbare.
§ 4 Limites potestatis legislativae.
1 Caeterum ad legislativam quidem potestatem universim omnia, quae
reipublicae administrationem quoquo modo respiciunt, objecta referuntur; ne
tamen populus attributa sibi per constitutionem legislativae potestatis parte sensim exuatur,
de certis objectis peculiariter
5507. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
velint quam si majori vi ad id adigantur.
2 Itaque sicut legislativa, ita etiam executiva potestate omnis respublica
opus habet. 3 Ut autem haec officio suo rite defungi possit, major ipsi, quam
qua non ditissimus tantum quisque, sed ne plures quidem in unum consentientes et legibus
refractarii cives pollere possunt, potentia attribui debet. 4 Si haec
conflato e pluribus corpori deferatur, actio ejus utique lentior plerumque esse solet ac
reipublicae felicitas exposcit. 5 Et ideo omnes, quae
5508. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
aliquid, quod
reipublicae rationibus officiat, regi suggerere ausit, quodsi vero rex ipse
quid ejusmodi meditaretur, metu poenae nullus ministrorum suam ad id operam ei locare velit.
14 Quodsi tamen aliquis minister ne metu quidem poenae deterritus regi
adversus nationis libertatem aliquid molienti operam navasset, volebant Angli ut salva, quam
manuteneri reipublicae interest, erga regem veneratione severa in ejusmodi ministros exempla
edantur, sicque ministri quidem directe, reges ipsi
5509. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tamen aliquis minister ne metu quidem poenae deterritus regi
adversus nationis libertatem aliquid molienti operam navasset, volebant Angli ut salva, quam
manuteneri reipublicae interest, erga regem veneratione severa in ejusmodi ministros exempla
edantur, sicque ministri quidem directe, reges ipsi indirecte ab eo in posterum attentando
deterreantur.
Pars quae regi delata est in legislatione.
15 b) Ne tamen tota regis dignitas in externo tantum splendore consistat,
Angli aliquam
5510. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
6.11 Cum B: Dein A
omnes illae provisionales ordinationes, quas rex instantaneam sibi necessitatem
expressisse affirmare solet, discussioni comitiorum obnoxiae redditae sint, fit ut rex ne hac
quidem via in usum legislativae potestatis se possit collocare.
12 c) Non exiguum etiam usurpationibus potestatis executivae impedimentum
ponit publicitas, id est tutelare illud libertatis numen, loquendi scribendique libertas; cum
enim contra ea solum
5511. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
saepe usu venire solet), actor comitia interpellare debet ut novam facto
ejusmodi actionis formulam praescribant. 24 Deinde cum in factis etiam per
legem jam decisis ejusmodi circumstantiae se evolvere soleant quae expressis in lege
circumstantiis diserte quidem non conveniunt, aliquam tamen cum iis seu similitudinem, seu
affinitatem habere videntur, pro his dirimendis aliud, quod aequitatis tribunal appellant,
erexerunt.
25 b) Constitutis hac ratione singulae potestati claris limitibus
positisque, ne
5512. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Nemo enim in hunc (nisi forte eum armis
subjugavit) imperium exercere potest, nisi cui ille id sponte detulerit. 10
Itaque de eo quis imperet, quave ratione imperium exerceat, cum primae statim populi unione
pactum perfici debebat. 11 Tale et quidem explicitum est pactum illud quod
septem Hungarorum tribus, antea, ut Porphirogenitus docet, ad invicem independentes, cum
Arpado, dum eidem principatum super omnes tribus detulerunt, inivisse, Anonymus Belae
notarius tradit. 12 Verum conditiones pacti hujus
5513. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
quorum ope iudicia peragebantur; norma illa, qua miles defensando regno
cogebatur, percipiendorumque publicorum proventuum ratio, ad formam gubernii referuntur.
23 Itaque hanc a constitutione tamquam modum a re ipsa discerni, Hungariam
et primitivum et quidem explicitum pactum, et propriam, sub Andrea II tantum renovatam
constitutionem, et distinctam gubernii formam habuisse, satis apparet.
24 Nos iis, quae ad gubernii formam pertinent, in aliud tempus reservatis,
ea tantum, quae ad constitutionem ipsam
5514. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Stephano
libr. 2. cap. 5. et 36. disponendi de rebus suis facultate exuerint, bona non tantum capitali
sententia affectorum (horum enim bona e lege consvetudinaria in potestatem judicis
concedebant) sed etiam naturaliter decedentium occupaverint; imo ne viduis quidem dotem ex
iis exolverint articulo 12-o; patet etiam ex articulo 17-o quod bona per praedecessores reges
collata nobilibus via facti ademerint. 9 Patet denique ex articulo 2-o quod
nobiles absque ullo juris ordine ad civiles et criminales poenas
5515. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
hi vero illas in formam diplomatis redactas, prout sibi oblatae fuerunt,
eadem felicitate ediderint, qua eas postea infringere solebant.
§ 17 Et haec non tum primum stabilita, sed tantum renovata fuit.
1 Ac haec quidem prima est, quam in scriptum redactam tenemus, regni
constitutio. 2 Cum tamen Andreas II se libertates a S. Stephano concessas
tantum renovare in praefatione profiteatur, constitutio haec jam sub S. Stephano stabilita,
nunc vero tantum renovata fuerit (a);
5516. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
probabile est. 3 Attamen quod eadem occasione
inaugurale etiam ediderit diploma, non constat. 4 Decretum certe Andreae II
eum occasione coronationis iuramento non firmasse inde apparet, quod primo post 31 annum
consimile illi ediderit, et ne huic quidem ullam Andreani decreti vel mentionem injecerit.
5 Cum Bela decreto hoc non omnia, quae in decreto Andreae II continentur,
constitutionis capita recenseat, probabili indicio est quod ille iis tantum contravenerit,
quae hic renovantur. 6 In
5517. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
§ 20 Uti et sub Stephano V, Ladislao Chuno, et Andrea III.
1 Stephanum V, Ladislaum Chunum, et Andream III inaugurale dixisse
sacramentum nullum quidem hactenus diplomaticum vestigium eruimus; quod tamen Andreas III
inaugurale diploma ediderit, e recens protracto Vladislai I diplomate satis apparet, quo
hujus de 1298. decretum per extensum transumit et confirmat. 2 Cum Hungari
5518. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
casus, dum nempe rex nullum reliquit filium, statim post funus S.
Stephani se evolvit. 8 Si primogeniturae ordo jam stabilitus fuisset, huic
Andreas I succedere debuisset. 9 Regnavit vero Petrus, qui ex Arpadiana
styrpe per masculum ne descendebat quidem. 10 Ut vim exempli hujus elevent,
alii id matris suae Giselae artibus perfectum fuisse, alii id inde evenisse dicunt, quod
metuerunt proceres ne sub Andrea in Christianis sacris necdum satis firmato, religio pessum
eat. 11 Verum si primogeniturae
5519. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
religionis ad solos episcopos et aliquot fortasse optimates poterat pertinere.
13 Ipsum nationis corpus aliter sensisse ex iis, quae post ea sub Andreae I
in excidium religionis acta sunt, satis apparet.
14 Andreas I ne exauctorato quidem Petro ad avitum solium pertingere
potuit, verum admotus ei fuit Aba, qui Arpadianam domum tantum per uxorem contingebat.
15 Ut hujus exempli vim effugiant, adversarii Abam tantum exercitus ducem
contra Petrum creatum, regiam potestatem inique arripuisse
5520. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
jam anno 1075. superstites fuisse filios, anno vero 1077. eum
fatis cessisse constat. 25 Nisi hi intra hoc biennium obiverunt, ad horum
natu maximum juxta primogeniturae ordinem regnum devolvi debuisset. 26
Regnavit tamen frater Geyzae S. Ladislaus, et quidem, ut patriae chronica diserte habent, a
statibus electus; quod utique stabilito semel successionis ordine locum habere non potest
(d).
27 Tandem post 100 a suscepto per S. Stephanum regimine annos primus patri
suo immediate successit
5521. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
caeco, Lamperti, S. Ladislai fratris, ex filio Almo nepoti regnum deferre.
30> Huic iterum filius Geyza II immediate successit. <31 Sub
hoc tertius, nempe dum rex plures jam adultos filios reliquit, casus se evolvit.
32 De principio quidem primogenito Geyzae Stephano III fasces delatae
fuerunt. 33 Verum dum postea imperator Emanuel pro ejus tertiogenito Stephano
urgeret, status et primogenitum exauctorarunt, et neglecto secundogenito Ladislao,
tertiogenitum, Stephanum
5522. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
fasces delatae
fuerunt. 33 Verum dum postea imperator Emanuel pro ejus tertiogenito Stephano
urgeret, status et primogenitum exauctorarunt, et neglecto secundogenito Ladislao,
tertiogenitum, Stephanum nempe IV, regem proclamarunt. 34 Verum quidem est id
status terrore exercitus, quem imperator Emanuel adduxerat, permotos fecisse.
35 Verum si pragmatice defixus fuisset succesionis ordo, non potuisset
Emanuel ambitiosis suis consiliis illud obtinere quasi receptum esset apud Hungaros illud
5523. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
apparet quod decedente, relicto minorenni adeoque gubernii adhuc
incapace filio, rege Hungari maturum jam regis fratrem plus vice semplici in regem
adoptaverint.
37 Omnibus tribus his fratribus sine sobole emortuis, redivit quidem regnum
juxta primogeniturae ordinem ad Belam III, Geyzae II quartogenitum, verum inter hunc etiam,
et juniorem ejus fratrem Guitardum, seu Arpadum studia nationis adeo distracta fuere, ut
civili bello, quod Belae III feliciter
5524. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
et juniorem ejus fratrem Guitardum, seu Arpadum studia nationis adeo distracta fuere, ut
civili bello, quod Belae III feliciter cessit, decerni debuerit uter imperaret.
38 Belae III primogenitus Emericus pacate quidem successit, sed hic, ut
securum se efficiat de primogeniti sui Ladislai successione, veterem se adhuc vivo filium
coronandi artem resumpsit.
39 Ladislao in infantia sublato successit quidem ex ordine primogeniturae
Andreas II, Emerici frater.
5525. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Belae III primogenitus Emericus pacate quidem successit, sed hic, ut
securum se efficiat de primogeniti sui Ladislai successione, veterem se adhuc vivo filium
coronandi artem resumpsit.
39 Ladislao in infantia sublato successit quidem ex ordine primogeniturae
Andreas II, Emerici frater. 40 Verum et hic ad firmandam primogeniti sui
Belae IV successionem eum se vivo fecit coronari. 41 Et tamen ne hoc quidem
obstante cum subinde alienum erga hunc animum contraxisset, de nascituro
5526. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
artem resumpsit.
39 Ladislao in infantia sublato successit quidem ex ordine primogeniturae
Andreas II, Emerici frater. 40 Verum et hic ad firmandam primogeniti sui
Belae IV successionem eum se vivo fecit coronari. 41 Et tamen ne hoc quidem
obstante cum subinde alienum erga hunc animum contraxisset, de nascituro e posteriori sua
conjuge filio cum Belae IV fraude solio admovendo consilia agitabat, cum eum mors oppressit,
adeo principia successionis regiae fluctuabant.
42 Bela IV
5527. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
successio reipsa respiciebat, eam contravertit
Carolus Martellus eo unice nomine, quod is propiore gradu, licet per foemineum tantum sexum,
Arpadianam domum contingat; erat enim Mariae, Stephani V filiae, ex Carolo Siciliae rege
filius. 44 E quo apparet ne id quidem satis exploratum fuisse an remotior
masculus proximiorem sexum foemineum excludat.
45 Frustra itaque sunt omnes illae, quas patroni contrariae sententiae e
diversis diplomatibus sollicite conquisiverunt, primogeniturae ordinem praedicantes
5528. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
reliquit. 10> Ast incassum. <11 Andreas enim tamdiu fratrem
armis impetiit, dum demum provincias Illyrici ab eo extorqueret.
12 Andreas II secundogenito Colomanno primum Galliciae, tum Illyricarum
provinciarum ducatum tribuit, et ab hoc quidem nullas perpessus est molestias.
13 Verum cum primogenito Bela IV, quem se vivo coronari fecerat quive hoc
nomine junior rex appellari coeperat, continuas, quamvis ad apertum bellum non perductas,
discordias habuit.
14 Bela IV
5529. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
adscriptis castro populis
imperabant (b).
4 Nobiles usque Andream II sicut sub nullius alterius, quam regis vexillo
militare, ita nullius praeter regem judicium agnoscere inter praecipuas status sui
praerogativas reputabant (c). 5 Voluit quidem mederi defectui huic Colomannus
per institutum in singula dioecesi judicium primae instantiae quod universas cujuscunque
status nobilium causas cognoscat (d). 6 Verum judicium hoc vel jam antea, vel
certe per primum Andreae II decretum debuit aboleri, cum
5530. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
sub S. Stephano
exigebatur. 3 Colomannus ultra hos mardurinarum tributum induxit.
4 Ejus successores jam a privatorum etiam colonis collectarum nomine denarios
hos colligere, novumque lucri camerae censum exigere coeperunt. 5 Et hoc
quidem sub Andrea II et Bela IV antiquatum unicaque mardurinarum a liberis, non tamen
nobilibus, hominibus exactio stabilita fuit. 6 Verum non
cessarunt reges subsequi etiam a nobilium colonis haec praeter omne fas exigere, donec tandem
5531. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
etiam a nobilium colonis haec praeter omne fas exigere, donec tandem
sub Carolo I institutum hoc nomine lucri camerae lege publica receptum fuit.
7 Caeterum inalienabilitas bonorum coronalium, ac praesertim terrarum,
populorumque castris adscriptorum jam quidem sub S. Stephano lib. 2. cap. 6-o tamquam lex
fundamentalis stabilita fuit. 8 Inde enim regia domus suos proventus, inde
copiosum et proprio tantum arbitrio obnoxium militem habebant.
9 Haec erat illa militia, cui S. Stephanus
5532. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
His copiis minora, quin nobilitatem armare continuo debebant, bella saepe confecerunt.
12 Verum successores S. Stephani in terris populisque castrorum donandis
adeo nimii fuere ut jam sub Andrea II parum de iis superesset. 13 Processerat
quidem jam Andreas ipse ad castrensium populorum revindicationem (b). 14 Ast
perturbato toto regiminis sui cursu vix aliquid hac in re praestitisse videtur, cum
irruentibus postea sub filio ejus Bela IV Tartaris hic vix exiguum proprii militis numerum
cogere
5533. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
aequilibrium.
4 Dein nec id uspiam adhuc definitum fuit, quam rex, quam optimates, quam
denique nobiles in legislationis exercitio partem habere debeant, id est, nullum inter ipsa
legislativa corpora aequilibrium exstitit. 5 Immo ne id ipsum quidem, quod
natio communem cum principe habent legislativam potestatem, ullibi hactenus in publicas
tabulas relatum fuit.
4-o Nulla edendorum suffragiorum norma.
6 Nulla etiam certa edendorum suffragiorum norma
5534. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
et optimates infirmam, dum per sedes suas dispersa fuit, minorem
nobilitatem facile opprimerent.
6-o Nullus renovandae per inaugurale diploma consitutionis usus.
9 Caeterum usum quidem inauguralis juramenti mature, quippe jam saeculo
XII, invaluisse constat. 10 Verum usus inauguralis diplomatis, quo
constitutio aut renovata, aut ab experientia praeteriti regni magis explanata, quo omnia ea,
quae decessor suus in ejus obversum egerat,
5535. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
in eo qui
suum regi munus debebat, cujus exauctoratio ab hujus nutu pendebat?
d) Libera resistendi facultas.
17 Ut regi constitutionem violanti absque infidelitatis nota resistere
liceat, cautela haec poterat quidem constitutionem efficaciter sustinere, si
inter Hungaros unio et concordia viguisset. 18 Nunc divisis continuo partim
inter optimates et nobilitatem, partim in singulo hoc corpore inter se ipsos studiis,
clausula haec non
5536. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
exercitium.
19 Unicum illud Hungaricae constitutionis palladium ut rex, antequam
coronatur, nullum regiae potestatis actum legitimo possit exercere, nulla vero pro legitima
coronatione habeatur, nisi quae specifica S. Regni corona peracta sit, jam quidem hac etiam
periodo viguit (a). 20 Id ipsum tamen usu tantum et consvetudine conservatum
neque uspiam in publicas tabulas relatum fuit. 21 In possessorio S. hujus
coronae tota legislativae, qua status gaudebant, potestatis securitas consistebat;
5537. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
id est, legale regiae potestatis exercitium negare; et
tamen nulla de reservata statibus coronae conservatione alia provisio tota hac epocha
reperitur, ita ut jam Emerici regis vidua eam una cum reliquis clenodiis in Austriam
transferre potuerit. 22 Immo ne usus quidem inaugurale aliquod diploma edendi
aut Andreanam adminus constitutionem iuramento firmandi, hac adhuc epocha, ut jam ostendimus,
obtinuit.
23 Quid itaque mirum si reclamata licet semper, quae sola S. Stephano
stabilita fuit quaeve in ordinata
5538. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
privilegiorum vero, qua parte exemptionem a lege communi
significant, elargitionem, adeoque a communibus etiam oneribus immunitationem, simpliciter
interdixisset.
Secunda epocha
§ 30 Defectus hi ipso quidem redeunte ad status reges eligendi iure cum principio
secundae periodi emendati fuerunt.
1 Verum tenebrosis illis et pure militaribus temporibus necdum tanta per
Europam lux diffusa fuit ut ordinata aliqua et stabilis imperii forma constitui
5539. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
3 Ita primum, quod de peracta alicujus regis coronatione tenemus, publicum
instrumentum de illegitima hac Caroli coronatione confectum est; ita etiam primum sub hoc
rege diplomaticum habemus argumentum instituti illius (in publicas enim leges ne tota quidem
adhuc secunda periodo relatum est) quod coronatio nulla alia quam specifica illa S. Stephani
corona peragi, nullus nisi eadem redimitus aliquem regiae potestatis actum legitime possit
exercere. 4 Episcopi tamen (c), imo ipse Carolus (d), id pro vulgari
5540. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
aditu et coronari et jurare debeat.
8 Ut autem coronationis tanto certior effectus subsequatur, nullam
efficiaciorem sancire potuerunt legem quam illam ut rex ante coronationem nullum regiae
potestatis actum legitime exercere possit. 9 Verum ne haec quidem plenam
adhuc statibus securitatem praestare poterant nisi vim coronationis ad specificam aliquam,
quam in potestate sua habeant, coronam reservavissent; secus enim candidatus ille, qui eum,
penes quem jus coronandi fuit, et aliquam popularium partem in suam
5541. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Uladislai Poloni coronationis instrumento,
in Vestigiis Diaetarum pag. 238-a dicatur: "Sublata (per Elisabetham) de castro
Vissegradi corona illa qua hactenus reges Hungariae coronari soliti fuere."
21 Apparet itaque aetate hac ne conservatorum quidem coronae institutum
viguisse.
§ 32 Carolus inaugurale sacramentum nuncupavit quidem; an tamen capitulationem aliquam
ediderit vel Andreanam adminus constitutionem confirmaverit, hactenus non constat.
5542. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
castro
Vissegradi corona illa qua hactenus reges Hungariae coronari soliti fuere."
21 Apparet itaque aetate hac ne conservatorum quidem coronae institutum
viguisse.
§ 32 Carolus inaugurale sacramentum nuncupavit quidem; an tamen capitulationem aliquam
ediderit vel Andreanam adminus constitutionem confirmaverit, hactenus non constat.
1 Carolus dum illegitima adhuc corona 1309. incingeretur, inaugurale
quidem dixit sacramentum, verum occasione hac nec
5543. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 32 Carolus inaugurale sacramentum nuncupavit quidem; an tamen capitulationem aliquam
ediderit vel Andreanam adminus constitutionem confirmaverit, hactenus non constat.
1 Carolus dum illegitima adhuc corona 1309. incingeretur, inaugurale
quidem dixit sacramentum, verum occasione hac nec constitutionem Andreanam confirmavit, nec
aliud inaugurale diploma edidit. 2 Per verba tamen illa: "Nobiles regni sui
Hungariae in approbato et antiquo jure servare atque a tyrannorum oppressione eripere," jam
5544. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
instrumentum pag. 181.
17 (d) Vide ibidem instrumentum pag. 182.
18 (e) Vide ibidem decreti hujus §-um 19.
§ 33 Ludovicus I etiam via electionis regnum adivit.
1 Exstat quidem electionis Caroli I de 1307. instrumentum quo eidem ac
posteritati ejus, prout regalis successionis ordo exigit, regnum defertur (a).
2 Verum ipsa etiam haec clausula perinde ac illa primitivi pacti "de
progenie almi ducis" est indeterminata.
5545. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 34 In coronatione sacramentum nuncupavit, diploma tamen inaugurale non edidit.
1 Apparet itaque ipsum etiam Ludovicum non successionis, sed electionis
via regnum adivisse (a); quod occassione inaugurationis suae sacramentum dixerit, nullum
quidem diplomaticum exstat argumentum. 2 Cum tamen electionis via regnum
adiverit, cum patrem ejus jurasse constet, vix dubitare licet quod hic quoque vigentis jam a
tanto, ut ostendimus, tempore consvetudinis hujus officium praestiterit.
3
5546. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
argumentum. 2 Cum tamen electionis via regnum
adiverit, cum patrem ejus jurasse constet, vix dubitare licet quod hic quoque vigentis jam a
tanto, ut ostendimus, tempore consvetudinis hujus officium praestiterit.
3 Diploma inaugurale ne hunc quidem edidisse admodum probabile est,
siquidem ipsam constitutionem Andreanam octavo primum regni sui anno, id est 1351, et quidem
primus e successoribus Andreae confirmavit; observatio certe illa quod prima, quae ad nos
pertigit, regni constitutio 17-o vel 18-o regni
5547. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hic quoque vigentis jam a
tanto, ut ostendimus, tempore consvetudinis hujus officium praestiterit.
3 Diploma inaugurale ne hunc quidem edidisse admodum probabile est,
siquidem ipsam constitutionem Andreanam octavo primum regni sui anno, id est 1351, et quidem
primus e successoribus Andreae confirmavit; observatio certe illa quod prima, quae ad nos
pertigit, regni constitutio 17-o vel 18-o regni Andreae II anno edita sit; quod renovatio
constitutionis hujus 30-o vel 31-o regni Belae IV anno emanaverit; quod denique
5548. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
continuit, ut nullae prorsus de horum praepotentia nobilium querelae sub illo legantur
sicque omnem olygarchiae viam praescidit; nobilitatem, quam continuis ferme bellis
exercebat, ita sibi addictam habuit (a), ut eam inducendae militaris democratiae ne
cogitatio quidem subiverit.
4> Nec tamen ipse etiam arbitrarium imperium affectabat. <5
Cum enim 1345. contra refractarios Neliptios Croatiae comites, anno vero 1347. Neapolim ad
vindicandam fratris sui necem exercitum ducere vellet, de re hac semper in
5549. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sicut multa ejusmodi alia, referre intermissum, aut illis, quae
intercidisse vidimus, Ludovici decretis insertum fuerit.
§ 39 Constitutio sub Ludovico nullo praesidio fulcita.
1 Caeterum constitutio ne sub Ludovico quidem explanata, aut novis munita
praesidiis fuit. 2 Imo illi unico, quod adhuc habemus, decreto, nullam aliam
addidit firmitatem quam quod se illud numquam mutaturum spoponderit successoresque etiam
suos ad ejus observationem obstrinxerit (a). 3
5550. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hanc generalibus terminis 15-a Novembris elargita est.
5 (a) "Praelatorum (sunt verba Diplomatis) baronum, nec non procerum, et
nobilium regni nostri coetus et universitatis identitas... missis ad nos eorum nunciis."
6 E quo patet diploma quidem in diaeta non emanasse, nuncios tamen e
comitiis missos fuisse.
7 (b) Vide diploma hoc in praefatione, Vestigia Diaetarum p.
59.
§ 41 Corregentem habuit non Sigismundum, sed matrem
5551. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
comitatibus ad comitia revocatis"
loquitur (a).
Quomodo id perfici potuerit?
4 Verum congregationes comitatuum in prima epocha celebratas fuisse nemo
hactenus edocuit. 5 In secunda periodo plura quidem exstant generalium in
comitatibus celebratarum congregationum monumenta, verum hae nihil nisi sedriae civiles aut
criminales, non a comitibus parochianis, sed a palatinis per omnes regni comitatus quandoque
pro duobus etiam tribusve simul comitatibus celebratae
5552. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regni comitatus quandoque
pro duobus etiam tribusve simul comitatibus celebratae fuerunt (b). 6 Ubi
ergo nuncii comitatuum eligi, quomodo ad comitia deputari potuerunt?
7 Nodum difficultatis hujus ea quidem ratione facillime dissolveris si
ipsos, qui ad comitia comparare debebant, nuncios initio instituti hujus per reges nominatos
fuisse affirmas. 8 Verum obstat sententiae huic res ipsa; nemo enim alium
repraesentare potest nisi per illum, quem
5553. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
civitatum, oppidorum et liberarum villarum regiae
jurisdictioni pertinentium nunciis."
6 (b) Aliae erant civitates liberae, quae postea regiae compellatae sunt,
et in decreti hujus articulo 4-o principaliores vocantur. 7 Hae ne regis
quidem dominicam potestatem agnoscebant, ut adeo perperam invaluerit ille modus modernus
loquendi quod rex sit civitatum regiarum dominus terrestris, aliae villae liberae, seu
oppida, quae dominicam quidem agnoscebant potestatem, quorum tamen incolae propriorum
fundorum
5554. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hujus articulo 4-o principaliores vocantur. 7 Hae ne regis
quidem dominicam potestatem agnoscebant, ut adeo perperam invaluerit ille modus modernus
loquendi quod rex sit civitatum regiarum dominus terrestris, aliae villae liberae, seu
oppida, quae dominicam quidem agnoscebant potestatem, quorum tamen incolae propriorum
fundorum proprietate in tantum gaudebant, quod eos libere vendere et emere potuerint.
8 Quae ex his ad regem aut reginam spectabant, regales vel reginales
vocabantur. 9 De primis
5555. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
"Quatenus aliquot notabiles de vestri medio eligere et transmittere velitis."
20 Denique in regalibus 1492. dixitur: "quatenus ad hanc diaetam aliquot
potiores de vestri medio transmittere debeatis."
§ 47 Ne hac quidem occasione aequilibrium inter corpora legislativa inducitur.
1 Ipsos etiam comitatus non tantum sub Sigismundo, sed sub reliquis etiam
regibus plerumque tantum medio nunciorum ad comitia evocatos fuisse, testantur praefationes
decretis eorum
5556. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in alio
anteriori, quod tamen sinistra sorte ad nos usque non pertigit, decreto ordinatum fuisse.
10 Hoc primum decreto rex assummit onus confinia regni propriis militibus et
pecuniis defendendi (in praefatione) et cum hos sine stipendiario milite nec concipi quidem
possit, hac est prima in legibus Hungariae ejus mentio. 11 Ejusdem decreti
articulo 1-o insurrectionis obligatio primum ita modificatur ut status ad eam nonnisi tunc,
dum regiae gentes ad propulsandum hostem non sufficiant, obstringantur. 12
5557. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ad stabiliendum primogeniturae ordinem jam tum
inclinasse, cum Elisabetham, Sigismundi filiam, Alberti conjugem, articulo 12-o decreti
Albertini haeredem regni nominent; cum in apographo decreti hujus, quod
Alberto extradederunt (a), et quidem in conclusione ejus Elisabetham regnum jure geniturae
concernere agnoscant; cum denique Eusebius Verinus protulerit litteras e Goldasto quibus
status in casum mortis Alberti sibi haeredibusque suis successionem detulisse Elisabetha
affirmat (b). 2 Huic
5558. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
23. 29. 30. et 31. his comitiis perlati sint.
Primus ad residentiam in Hungaria figendam Albertus obligatur.
3 Primus etiam Albertus ad figendam in Hungaria residentiam obstrictus
fuit. 4 Nimirum jam quidem Ludovicus praeter Hungariam etiam Poloniam
possidebat, verum cum Hungaria principalius regnum fuerit, non venit illi in mentem ut
habitationem suam in Poloniam transferat. 5 Ast Sigismundus, cum non
Bohemiam tantum possideret, sed insuper Romanorum esset
5559. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuisse, praeter Andreae II
decreti 1231. art. 5-um copiosissimis asseri potest instrumentis (a); nunc vero constituitur
ut hunc rex "ex consilio statuum pari voluntate eligat" quod eum sensum facere videtur ut
status individua proponant, rex eligat. 4 Dicitur quidem eodem articulo:
"antiqua consvetudine regni id ipsum requirente". 5 Verum consvetudo haec
minime potuit esse diuturna quando adhuc sub Sigismundo 1392. palatinos a regibus
renunciatos fuisse subnexa nota exhibet. 6 Dignitas haec ne tum quidem
5560. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quidem eodem articulo:
"antiqua consvetudine regni id ipsum requirente". 5 Verum consvetudo haec
minime potuit esse diuturna quando adhuc sub Sigismundo 1392. palatinos a regibus
renunciatos fuisse subnexa nota exhibet. 6 Dignitas haec ne tum quidem adhuc
ad eum, quem postea obtinuit, authoritatis gradum provecta fuit. 7 Nam et e
causa, ob quam jus palatinum proponendi statibus reservari lex haec allegat, et e pluribus
ejus temporis litteris constat munus hoc pene tantum judiciarium fuisse.
5561. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Vide Vestigia Diaetarum pag. 239.
§ 57 Uladislaus inaugurale sacramentum nuncupavit.
1 In edito per status de coronatione regis hujus instrumento de nuncupato
per eundem inaugurali instrumento diserta quidem mentio non occurrit, e clausula tamen illa:
"cum peractione publica et manifesta omnium illarum caeremoniarum, quae ad eandem
(coronationem) et ejus efficacium concurrere debuerunt" Uladislaum illud, velut jam vidimus,
usu receptum nuncupasse non obscure
5562. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Egere deinde comitia subsequo anno 1445. (a) quibus et successionem
Ladislai Posthumi stabiliverunt, et peculiare regni sigillum, sub quo
necessariae et commemoriales litterae (b) expediantur, effingi procurarunt; ac sigillum
quidem regni jam antea exstabat fuitque ejus usus, praesertim illo intervallo, quod inter
Mariae captivitatem et Sigismundi coronationem intercessit, in judicialibus instrumentis
(c), verum utrumque hoc et forma et inscriptione differebat (d); cumque exstante jam uno
5563. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Ujlakium inde ab obitu Uladislai
usque electionem Hunyadis vicariam regni potestatem gessisse tradat, debuit ille utique his
comitiis exauctorari.
§ 60 Authoritas quam muneri huic adhibuerunt.
1 Articulo quidem 6-o in abstracto decernunt "ut gubernator tantam habeat
authoritatem quantam haberet regia Majestas." 2 Verum id postea adeo
restringunt ut praeter competentem regibus judicialis potestatis partem, authoritatem
militarem, et proventuum regiorum
5564. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
consilium, ad quos omnia referre debebat, tempore vero octavarum insuper palatinus, judex
curiae, duo praelati, duo barones, et sex nobiles eidem adscripti fuerunt, cum quibus
judicia exerceat (articulus 7-us).
4 In absentia consiliariorum dederunt illi quidem potestatem currentia
negotia et
60.4 et addidi
minores causas expediendi, ea tamen cum restrictione ut, si quid contra
consvetudinem regni decerneret, id per judices ordinarios regni
5565. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 63 Mala aerarii administratio.
1 Convulsum publicae administrationis statum decreti hujus articulus 2-us
luculenter ostendit. 2 Apparet nempe inde proventus regios ita dissipatos
fuisse ut ne ille quidem militum numerus, qui banderium regium efficiebat, inde ali, minus
emensus baronibus illis, qui vi muneris sui designata sibi banderia alere cogebantur, census
dependi potuerit, ut adeo oportuerit status redigendo in ordinem aerario regio aliquot e
singulo statu
5566. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
3 Verum rex
saniora edoctus id ipsum Hunyadio relinquit arbitrio an consilium hoc abrogare, vel vero ita
confirmare velit, ipse illi ut eidem praesit (a). 4 E quo diserte patet
palatinum executivam ipsius principis potestatem restringere quidem voluisse, regem tamen id
passum non fuisse. 5 Constat enim Hunyadium particulares praelatorum et
baronum conventus subsequo anno 1455. celebrasse (b). 6 Consilii tamen
illius nulla uspiam adhuc memoria prolata est, ut adeo illius erectionem
5567. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
celebrata sint, necdum compertum est.
3 Id constat Mahometem hoc anno ad Belgradum expugnandum invadendamque
Hungariam cum ducentis armatorum millibus reipsa movisse. 4 Quod cum
Szilágii, Belgradi praefecti, litteris annunciatum fuisset, nihil quidem Hunyadius intentati
reliquit quo regnicolas ad praestandum, qui ante biennium in comitiis 1454. imperatus fuit,
militis numerum permoverat.
Solus tamen cum exigua manu Hunyadius vires ejus retundit.
5568. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
admoveretur, se in quinquennium, dum nempe Mathias adolescat, gubernatorem eligi
procuraverit. 2 Electionem hanc extortam fuisse vel inde apparet quod
dignitas haec nullis, ut in Hunyadio factum est, limitibus circumscripta, immo ipsa electio
ne in decretum quidem comitiorum horum relata fuerit, sed accessorie tantum in articulo 14
gubernatoris mentio injecta sit; eo nempe jam tum oligarchia processit, eo statuum animi
deflexerant ut antiquata, quae sub principium epochae hujus vigebat, reginarum corregentia
hunc jam tertium
5569. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
66.8 Cum primus: cumprimis B
hic post exstinctam in masculo Arpadianam domum e nativis Hungaris rex creatus sit,
ne cognati ejus hoc titulo praepotentiam exercere possint, diserte praecaverunt articulo
11-o. 9 Sunt quidem praeter constitutionalia haec particulares etiam aliquot
leges decreto huic insertae, verum morem hunc in posterioribus etiam capitulationibus
viguisse infra videbimus.
10 (a) Vide ejus argumentum pag. 291.
5570. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
consilium
suscepit. 7 Hoc fine repetitum toties ab Hungaris Ladislaum Posthumum tamdiu
restituere detrectavit donec eum Hunyadi armis et nomine lacessivit. 8 Cum
Turcas eodem tempore Hungariae imminere intelligeret Fridericus, Ladislaum restituit quidem,
coronam tamen ne tum quidem dimisit. 9 Scivit nempe ille Hungaros nullum
alium, nisi qui ipsa hac regni corona insignitur, pro legitimo rege reputare sperabatque, si
(ut postea evenit) Ladislaus deficiat, se detentione sancti hujus pignoris
5571. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Hoc fine repetitum toties ab Hungaris Ladislaum Posthumum tamdiu
restituere detrectavit donec eum Hunyadi armis et nomine lacessivit. 8 Cum
Turcas eodem tempore Hungariae imminere intelligeret Fridericus, Ladislaum restituit quidem,
coronam tamen ne tum quidem dimisit. 9 Scivit nempe ille Hungaros nullum
alium, nisi qui ipsa hac regni corona insignitur, pro legitimo rege reputare sperabatque, si
(ut postea evenit) Ladislaus deficiat, se detentione sancti hujus pignoris necessitatem
Hungaris impositurum ut se
5572. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quod jam rex tantum statibus unum decreti exemplar, non vero vicissim (ut sub Alberto),
extradederit.
Usus decreta ad singulos comitatus submittendi renovatur.
3 In decreto 1471. articulo 1. statuitur quidem ut praeterea singulum
singulo comitatui exemplar decreti submittatur. 4 Nolim tamen propterea
existimes quasi institutum hoc primam sub his comitiis originem accepisset.
5 Coepit illud jam sub Ludovico, qui primus decretum Andreae II additis
5573. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11
Et eorum authoritate et in praesentia quaelibet causa saltem gravis definiatur."
§ 74 Palatinum reges nominabant non obstante Alberti articulo 2.
1 Ut palatinum rex pari statuum voluntate eligat, jam quidem sub Alberto
perlatum vidimus. 2 Verum mollius adhuc per status dicti palatini indicium
nullum vicariae regis potestatis muneri huic affixum vestigium seu legibus, seu in
diplomatibus deprehendimus. 3 Imo vidimus quod Ladislao Posthumo adhuc
5574. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ac vero domino et regi semper obedire
et in omnibus rebus obtemperare teneantur."
30 (e) Patet id e collatione praesentium et eorum, qui tunc editi sunt,
articulorum, dum Hunyadius gubernator enunciatus esset.
31 (f) Haec quidem totidem verbis nullus scriptorum tradit, ipsa tamen
rerum gestarum combinatio facit manifestum. 32 Nam quod Mathias Joannis
Corvini post fata sua electionem procurare summo studio adlaboraverit, quodve et in hoc et
in aliis praecipuis rebus opera Emerici
5575. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sua abuti potestate. 4 Mathias status e
legislationis communione adeo non exclusit ut potius hanc in litteris suis identidem
agnoverit (a) et id ipsum opere etiam contestatus sit. 5 Ac in Corpore
Juris nonnisi sex regis hujus decreta quidem exstant; verum tria praeterea jam
hactenus per extensum prolata sunt, duo nempe 1458, et 1470. unum. 6 Decreta
annorum 1472. et 1475. aeque per extensum exstare Kovachich in Vestigiis
Diaetarum indicavit, ac praeter haec omnia aliarum
5576. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
indicavit, ac praeter haec omnia aliarum insuper octo vestigia detexit,
quorum nonulla fortasse adhuc e latebris, in quibus recondita sunt, subinde protrahentur.
7 Itaque sub Mathia 32, quibus regnavit, annorum curriculo novemdecim
consilia, et quidem ab anno 1470. usque 1479. annua celebrata fuisse ex iis tantum, quae
hactenus productae sunt, litteris apparet. 8 Quid si avara scrinia magis
adhuc referentur? 9 Ego certe nullus dubius plura adhuc detegenda fore.
10 Quid? quod anno
5577. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
primum arbitrium indicandae insurrectionis
status primo statim regni anno Mathiae sponte detulerunt (a) neque legem hanc postea
revocatam fuisse uspiam deprehendimus; normam insurrectionis quod adtinet, de haec Mathias
semper in comitiis egit. 3 Impetraverat quidem primo regni sui anno
onerosiorem, quam quae sub Sigismundo praescripta fuit, insurrectionem, verum multo adhuc
onerosior fuit illa, quae jam antea sub Ladislao Posthumo imperabatur (b). 4
Deinde ipse hic modus insurgendi statim triennio post ad normam
5578. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuit 1471. articulo 2-o; anno vero 1474. se ab onere insurgendi status ad unum annum,
anno vero 1478. articulo 3-o ad quinquennium eximi procurarunt. 5 Statarium
militem et copiosiorem et magis disciplinatum quam ullus antea regum alebat quidem (c), sed
et huic et baronibus, qui stataria vi muneris, quod gerebant, banderia intertenere debebant,
stipendia exacte dependebat (d). 6 Prima, quae contra excessus militiae
hujus occurrit, provisio 1471. adeoque 13-o regni Mathiae anno articulo 21-o
5579. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
qui stataria vi muneris, quod gerebant, banderia intertenere debebant,
stipendia exacte dependebat (d). 6 Prima, quae contra excessus militiae
hujus occurrit, provisio 1471. adeoque 13-o regni Mathiae anno articulo 21-o occurrit.
7 Reperitur quidem eadem in 1474. articulo 15 et 1486. articulo 31-o; verum
necdum invecto aetate illa disciplinae militaris rigore, quis regum antiquiorum fuit sub quo
statarius miles complures excessus non commiserit?
8 (a) Diaetae Szegediensis 1485. celebratae
5580. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Kollár in Auctuario
Diplomatico ipso ratificationis instrumento.
6 (b) Patet id e littera Mathiae ad Albertum arhiducem Austriae scripta,
ubi ait: "D. Joannes episcopus in Sclavoniam per nos pro certis negotiis missus inde non
quidem ex Nostro mandato, ut ipse dixit, sed ex nonnullorum praelatorum et baronum regni
consilio ad imperatorem divertens, non Nostro nomine, sed eorum ex parte ibi multa egit.
7 Illinc reversus certos articulos adtulit, quibus respondere et eos firmare
vel
5581. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
concernant."
§ 81 Leges judiciales privatim nullas tulit.
1 Iudiciales etiam leges omnes in comitiis perlatas fuisse copiosi, qui
hanc in rem in ejus decretis exstant, articuli evincunt. 2 Anno quidem 1474.
art. 12-o prohibetur rex ne processum juris mandatis suis impediat.
3 Verum sub quot aliis, quibus arbitrarius agendi modus non imputetur,
regibus ejusmodi leges statui debuerunt; quam facile unum
5582. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
potuit non displicere. 9 Horum itaque
clamoribus effectum fuisse puto ut severiori Mathiae in executivae potestatis exercitio modo
arbitrarii imperii nota et aetate sua adhaeserit et ad nos usque sit propagata.
10 Quamquam fateri oporteat ne ipsum quidem, licet et copioso et victorioso plerumque stipendiario milite stipatum, praepotentiam dynastarum et
internas depraedationes penitus sufferri potuisse. 11 E plurimis enim
decretorum ejus articulis apparet violentas bonorum occupationes per
5583. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et 7-o ad
consensum statuum restringatur, legislativa statuum potestas utique stabilitur.
7 Objectum externae securitatis, jus nempe belli, pacis, ineundorumque cum
exteris principibus tractatuum, status ne hac quidem capitulatione diserte ad comitia
revocarunt. 8 Cum tamen §-o 6-o Austriam et aliquas Styriae et Carinthiae
civitates imperatori absque statuum consensu reddi vetuerint, videntur eo respexisse.
9 De jure tributa imponendi e finali §-i
5584. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Ut vel rebus
Hungaricis nonnisi Hungaros in consilium adhibeat §-o 10. 13 Denique ut, dum
in Hungaria aget, palatina officia per solos regni Hungariae barones peragi procuret § 9.
14 Cum autem Uladislaus una Bohemiae imperaret, obligarunt quidem hunc
etiam prouti jam antea Albertum ad exigendam in Hungaria majorem anni partem § 8.
15 Verum in casum absentiae non transtulerunt ab eo potestatem seu in
locumtenentem, seu in palatinum, seu in senatum aliquam, sed tantum, ut regnum in bono
5585. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
successionem detulit (a) et eodem anno, postquam 8-a Novembris cum Maximiliano imperatore
pacem pepigisset, eandem huic etiam addixit successionem (b). 3 Verum non
fidebat Maximilianus liberalibus adeo oblatis volebatque tabulas has per ipsos status regni,
et quidem jure jurando confirmari. 4 Quod tamen a statibus non potuit
impetrari. 5 Erant enim tunc in Hungaria praepotentes duo dynastae qui, cum
Uladislaus celebs adhuc ageret, exemplo Mathiae Corvini incitati suas jam tunc ad thronum
spes extenderunt,
5586. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
per Uladislaum indictis (e) avulsam Silesiam, Lusatiam et Moraviam, deficientem ad Poloniam
Moldaviam labescentesque universim res Hungariae querulati, ut omnibus his malis medelam
continuo adferat, a rege per oratores postularunt. 9 Cum hanc ne addicere
quidem ipsis Uladislaus sustinuisset, elevarunt calamitates Hungariae, eas eo solo ex fonte
proficisci declararunt quod rex peregrinus imperaret; regimen Mathiae, gentilitii videlicet
regis, in coelum sustulerunt; proposuerunt denique confoederationem, qua se natio omnis
5587. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
confecerunt. 13 Et haec
deinde vera causa fuit scissi post defectum Ludovici II inter Ferdinandum et Zápolium regni,
cum hic confoederationi, quam pragmaticam regni sanctionem appellabat, ille inito 1506.
tractatui inhaereret. 14 Verum licet ne hic quidem tractatus in subsequis
regni comitiis uspiam ratificatus fuerit, cum tamen status generalem, quidquid e republica
visum fuerit, concludendi potestatem legatis suis dederint neque sibi jus ratificationis per
expressum reservarint, tractatus ille utique status debuit
5588. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ad gubernandum."
§ 88
1 Videamus jam qualiter legislatio sub Uladislao processerit.
2 Ut S. regni corona in potestate statuum permaneat et per eligenda ab iis
individua custodiatur, identidem quidem decretum fuit; videntur tamen status a cautela illa
recessisse, quam sibi 4-o capitulationis §-o pepigerant, nimirum ut ipsa arx Visegrad, in
qua corona asservabatur, potestati coronae custodum consignetur; nulla enim amplius ea de re
seu in 1492. 3-o seu in 1498.
5589. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in florenis 400, nobiles in 200-is convincantur § 3-o; ut e nobilibus
unius sessionis a 10 sessionibus nonnisi unus comparere teneatur.
Duae tabulae necdum existebant.
17 Proceres attamen a nobilibus ne tum quidem per diversa conclavia
segregatos fuisse satis apparet. 18 Cum enim §-o 5-o dicatur: "ut, si
sententiae discrepent, magister janitorum regalium vota viritim colligat", debuerunt utique
omnes status in eodem loco considere, secus provincia vota colligendi
5590. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1514. decretum aeque prostat. 25 Pertaesum jam fuisse tam frequentium
comitiorum Uladislaum docet §-us regalium pro diaeta 1505. in Vestigiis
Diaetarum pag. 448, ubi dicit Uladislaus: "Quo jam tandem tot et tam frequentibus
congregationibus et quidem adeo gravibus et sumptuosis finis, aut saltem aliqua suspensio,
et vacantia dari possit."
26 (b) Ut enim viritim iterum convocatur, his primum comitiis per
articulum 26 constitutum fuisse jam supra observavimus.
5591. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Hungariae sub certa summa oppignoratas agnoscunt, litteras vero has rex
ad domum tavernicalem, ubi archivum regni asservabatur, pro securitate regni deponat.
8 Cum Uladislaus id neglexisset, 1498. articulo 23. eundem denuo ejus
commonefecerunt, et quia ne tum quidem id praestitit, anno 1504. articulo 20. relationem de
effecta ejus iterum urgebant. 9 Postea nulla amplius ejus rei
memoria occurrit, seu quia Uladislaus commissum sibi hoc negotium forte perfecerit, publicis
tamen
5592. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
4 Ab anno 1487,
quo electus eotum Emericus Zapolyius obit, usque 1492. nullum Hungaria habuit palatinum.
5 Hoc anno lex Albertina per articulum 33. iisdem plane verbis renovatur et
in ejus effectum Stephanus Zapolyius electus fuit, quamvis ne hujus quidem electio in
publicas tabulas relata sit; ab eo inde tempore palatinos a statibus constanter electos
fuisse, tamdiu existimari debet donec quis contrarium ejus sufficienti testimonio
docuerit.
De iuristitio sub diaeta et
5593. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
videtur
postulandi subsidii nullam vel causam habuisse. 3 Bis tamen intra 24, quibus
regnavit, annos subsidium hoc eidem decretum fuisse fide diplomatum tenemus, nempe 1500, quo
inducias cum Turca rumpendas bellumque eidem inferendum in comitiis decretum quidem, sed in
effectum perductum non fuit (a), deinde 1508. quo eidem subsidium unius floreni pro
necessitatibus confiniorum oblatum est (b).
4 Subsidii, quod regi in Hungaria offerebatur, dimidium tantum in
5594. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
floreni pro
necessitatibus confiniorum oblatum est (b).
4 Subsidii, quod regi in Hungaria offerebatur, dimidium tantum in
Sclavonia depensum fuisse et ex articulis Regni Sclavoniae decreto 1492. subnexis, et quidem
2-o, et e pluribus diplomatibus constat (c); nec mirum, quando jam sub Mathia 1465. incolas
regni hujus ipsarum judicialium taxarum medietatem tantum persolvisse e hujus diplomate,
quod in archivo Regni asservatur, apparet (d). 5 Qua occasione
5595. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hujusmodi potissimum Bakacs episcopus et cancellarius, tum Zápolyius palatinus tenerent,
obstante horum potentia id in praesens evinci non potuit. 13 Ita
proventibus, qui jam usque 1497. impignorati fuerunt, non revindicatis, cum quaestores regii
ne poena quidem Hamponis et Dombaii deterriti Peculatum ultro pergerent exercere, neque
Uladislaus continendis intra justos limites domus regiae sumptibus par esset, is cum
angustiis aerarii continuo conflictabatur. 14 Quo autem rex magis egebat, eo
plures proventus
5596. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
debent.
Ordinationes commerciales.
5 Supremus temporum illorum in re commerciali ille defectus fuit quod, ut
paucis limitaneis civitatibus faveant, exteros mercatores ad interiora regni ne admiserint
quidem, sed eos ad distrahendas in limitaneis illis civitatibus (quae regia sibi superinde
privilegia procurandi sagacitatem habuerunt) merces suas coegerint, tantum ut hae deinde
easdem merces in interioribus regni partibus cariori vendere possint pretio.
6
5597. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
7 Verum Sigismundus rem commercialem in exteris
provinciis tantisper edoctus privilegium hoc in comitiis 1405. per articulum 11-um cassari
plenamque domesticis mercatoribus libertatem admitti, ut jam vidimus, procuravit.
8 De extraneis ne ille quidem defectum hunc potuit emendare, qui sub
Uladislao plane publica lege confirmatur (c).
9 Melior tantisper, sed tamen gravis fuit etiam ille error, quod
antiquiores reges aliquibus civitatibus ius praeemtionis concesserint.
5598. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
suorum fontes diminuere debuerit, tum enimvero eum omnem,
quae ultra legalem banderii regalis numerum fuit, stipendiariam militiam dimisisse extra
dubium est.
6> Quo tamen anno id evenerit, non ita expeditum est. <7
Stipendiatorum quidem regalium adhuc 1492. in articulis 17. et 18. mentio occurrit.
8 Verum quod per id nil nisi conflatum e mille capitibus banderium regis,
tum gentes illas, quas aliqui barones regni intertenere, rex autem stipendia illis dependere
debebat, intelligatur, e
5599. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Siculorum, bani Croatiae, et comitis
Temessiensis officio affixum fuit (e), sed horum etiam stipendia rex et aerario dependere
debebat (f); soli praelati ejusmodi banderia propriis impensis alere (g) et, dum opus fuit,
in campum educere tenebantur. 15 Et quidem archiepiscopus Strigoniensis et
antistes Agriensis singulus duo, seu 800 homines, Coloczensis archiepiscopus,
Magno-Varadiensis, Quinqueecclesiensis, Transylvaniensis, Zagrabiensis episcopi et prior
Auranae singulus unum, Iaurinensis, Vaciensis, et Veszprimiensis
5600. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16 Ita equitatum, quibus rex stipendia dare debebat, 2600, quos vero
clerus aluit, 4450, universim 7050 equites effecisse apparet.
17 Reliquis potentioribus dynastis, quorum 44 in articulo 22:1492.
recensentur, nullus quidem certus equitum numerus admensus, indultum tamen fuit ut eum, qui
a proportione portarum, quas bona eorum efficiebant, obvenerit numerus instar proprii
banderii intertenere educereque possint. 18 Solius despotae Rasciae
banderium in mille equitibus
5601. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ordinatam militiam ad coronationem hanc confluxisse, ut
debellando et Alberto et Maximiliano par fuisse visa sit. 39 Comitia vero,
quae Uladislaus prima egit, 1492. pro festo Purificationis confecto jam utroque hoc bello
celebrata sunt. 40 Exstant quidem in Vestigiis Diaetarum pag.
411-a litterae statuum de 10-a Aug. 1490. ad civitatem Bartphensem datae, ubi dicunt:
"Majestas Domini Nostri regis eundem D. Ioannem Albertum (qui superiorem Hungariam jam
invaserat) cum satis numeroso exercitu et cum
5602. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
obvenientem a numero colonorum suorum
numerum, certum insuper a proportione decimalium proventuum militem praestare debebant,
proportio autem haec aequanimi comitatuum determinationi defertur 1495. art. 15. § 2. 3. 5.
et 6.
54 Caeterum dicitur quidem ejusdem 1498. articulo 17. §-o 1. "DD.
regnicolae pro defensione regni stipendiarios de eorum iobbagionibus necessario tenendos
habebunt." 55 Et paulo infra "officiales nec non stipendiarii tam regales,
quam DD. praelatorum nec non caeterum
5603. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praelatorum, ita portalis miles
sumptibus reliquorum regnicolarum interteneri debeat. 58 Secus enim evidens
esset inter hanc et reliquas leges contradictio, quibus stipendiarius regis et baronatuum
miles a banderiali et portali diserte distinguitur et illum quidem etiam extra limites regni
educendi facultas regi conceditur, quoad banderialem autem et portalem negatur.
59 Certe ipsa rei natura sententiam hanc excludit; ut enim quis continuum
militem alat, jam fixus debet esse
5604. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ultra
limites regni exercituare non teneantur." 65 Et hoc sensu intelligendus est
etiam articulus 18:1492. aliaeque hanc in rem sonantes leges.
66 (l) In elargito statibus Regni Sclavoniae per Uladislaum 1494.
diplomate dicitur quidem: "Ut nullus belligerantium exercituantiumque hominum, sive equitum,
sive peditum in villis particularibus sive in extraneis nobilium bonis, sed in oppidis
duntaxat et civitatibus ejusdem Regni Nostri Sclavoniae descendat." 67 Verum
inde non id quod rex
5605. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ingressum § 13. 11
Quod si senatorem intra triennium obire contingeret, in ejus locum rex proprio motu alium
sufficere possit § 12. 12 De stipendiis vero eandem, quam superioribus
comitiis, rationem iniverunt § 8. 13 Verum ne hac quidem via senatoribus
stipendia procurari potuerunt. 14 Itaque 1507. art. 3-o magis adhuc efficax
medium arripuerunt. 15 Defixerunt nempe stipendium senatoris, si praelatus
aut baro sit in 700, si nobilis in 300 florenos § 4. 16 Hoc
5606. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
malis his ansam praebuisse arbitrentur. 2
Verum quamquam prolixiorem ille, quam ullus antecessorum suorum ediderit capitulationem,
vidimus tamen quod per illam authoritas ejus nihilo magis quam priorum regum restricta
fuerit. 3 Decreverant quidem status articulo 2-o ut rex proprio arbitrio
nonnisi 100 colonos, si quid ultra sit, nonnisi cum consensu statuum conferre possit,
immemores indubie quod illimitata regis quoad bona nationis conferendi potestas praecipuum
primitivae regni constitutionis cardinem
5607. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eruperunt. 11 Verum cum summa ab utrinque ageretur contentione,
nihil in hac diaeta ea de re potuit determinari. 12 Debuit tamen alia eodem
adhuc anno pro festo S. Michaelis ad definienda haec objecta diaeta praefigi (d).
13 Ac haec quidem diaeta seu clero impediente seu de alia quapiam ignota
causa celebrata non fuit (e). 14 Sequenti tamen anno pro eodem festo S.
Michaelis comitia iterum acta et memorata objecta reipsa in discussionem assumpta fuere.
15 Sed tum tanta inter
5608. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
beneficia ecclesiastica in unam personam congerantur vetitum fuit articulo 56; ab
officio conservatoris coronae clerus excludebatur per articulum 25, a munere vero supremi
comitis articulo 57-o.
23> Caeterum ne hae quidem leges in effectum abiverunt. <24
Patet enim ex articulo 33-o 1500. quod fora spiritualia, cum nobiles jam non possent,
adminus cives jurisdictioni suae in causis prophanis subjicere tentaverint.
25 Patet ex articulo 23:1504. quod adhuc indebitas
5609. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2. et 1464. art.
14-o ipsae causarum species, quas forum spirituale tractare possit, specificari debuerint.
31 Nec huic legi obtemperatum fuisse docet 1471:17. quo fora spiritualia
iterum a causis prophanis judicandis inhibentur. 32 Sed nec hanc quidem
legem in effectum ivisse docet gravis, quae eatenus sub Uladislao inter saeculares et clerum
viguit, controversia.
33 (b) Omnes hi abusus patent et e coaevis scriptoribus et e subjiciendis
mox legibus quibus abrogantur.
5610. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ille alias etiam
turbarum harum causas adferat, dubitari tamen nequit quin iidem abusus, qui comitia 1492.
ita perturbarunt ut de iis nihil decerni potuerit, hac etiam diaeta resumti praecipuam
dissidiis causam praebuerint. 39 Caeterum Istvánfius memorat quidem hac
etiam diaeta leges aliquas perlatas fuisse. 40 Verum in eo illum evidenter
halucinari praefatio decreti 1495. satis ostendit. 41 In hac enim Uladislaus
comitia 1495. cum diaetae 1492. historia nectit, quin ullam diaetae 1493. faciat
5611. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regnicolae Nostri nihil boni una Nobiscum concludentes cum jactura rerum suarum sat grandi
ad propria comeare coacti fuissent."
§ 100 Dissensio inter magnates et statum nobilitarem.
1 Nobiles inter et optimates jam quidem in comitiis 1492. prima
dissensionum semina jacta fuerint; nimirum horum uti et posteriorum pars
aliqua ad ratificandum dedecorosum illum Uladislai cum Maximiliano initum tractatum
inclinabat (a), cum status nobilium eidem acerrime
5612. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tempus terere solebant, tantum ut nobiles, qui cum viritim comparuerint,
proprio aere vivere cogebantur, tolerandis longioris morae sumptibus impares dilabantur; his
vero dilapsis graviora negotia ex optimatum tantum arbitrio decernantur (e).
7 Ac malo quidem huic jam 1492:108. remedium positum fuit perlata lege ne
ullus ultra quatuor a praefixo diaetae termino dies exspectetur, his elapsis statim graviora
negotia assummantur, et quae conclusa fuerint absentes perinde obligent, ac si praesto
fuissent. 8
5613. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
adstringebantur, articulo 3-o supremi comitis officium in haereditatem conferri
vetabatur sicque altera etiam constitutionalis Andreae II lex renovabatur; §-o vero 4-o
adimebatur comitibus potestas vicecomites pro arbitrio nominandi.
16 Verum ne his quidem legibus factis adhuc constrictam fuisse potentiorum
audaciam inde liquet quod subinde eo temeritatis sint prolapsi ut latis adversus se
judiciariis sententiis vi resisterent, ut adeo 1514. articulo 1. ordinari debuerit ut
sententiae judicum contra refractarios vi
5614. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 101 Luxus et exinde orta ministrorum venalitas.
1 Maximam tamen anarchiae huic ansam praebuit invalescens sensim inter
omnes civium classes luxus, quaeque hunc comitari solet, et magistratuum et ministrorum
venalitas. 2 Dudum quidem jam antea inter ditiores Hungaros Asiaticum fastum
viguisse omnia veteris aevi monumenta testantur. 3 Verum necdum invectis
artibus iisque, quae luxui serviunt, opificiis, necdum propagato commercio, omnis ferme
apparatus ille in turba servorum,
5615. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
dimittere. 15 Quid itaque jam tum restabat quam, cum
necessarias ad id pecunias domesticum peculium suppeditare nequeat, eas malis artibus
conquirere? 16 Inde certe manavit sub Uladislao illa morum corruptela ut
justos regis proventus illi quidem, qui eos exigebant, depeculati sint, alii denique, ut eos
cum usura ad se pertrahere possint, suppeditatis ultro regi pecuniis prodigalitatem ejus
irritaverint.
17 Hoc in numero fuisse Bakácsium et Stephanum Zapolyum partim ex iis,
quae
5616. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
vero iste in accessionis
pacto libertatem et temperatam sibi gubernii formam reservaverit – tum vero talem efformare
constitutionem ut minor hic populus obvenientem sibi partem in utilitatem et
dignitatem totius in complexu monarchiae conferat quidem, de pacto tamen sua
libertas et gubernii forma illaesa permaneat, grandis certe negotii momentum habet.
Primus modus.
3> Triplex tantum ratio est quae hac in re iniri potest. <4
Primum ut
5617. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
vel in
unam confluere gentem, vel penitus ab invicem dissolvi debuerint. 8 Ita nempe
antiquioribus temporibus coaluerunt Angli et Scoti, Dani et Sveci, sed inter
utrosque deductae saepe ad apertum bellum dissensiones tamdiu viguerunt donec Sveci quidem a
Danis iterum separati perpetuique ad invicem hostes effecti sint, Scoti vero post continua
ultra saeculum producta dissidia in unam cum Anglis gentem nostra jam aetate confluxerunt.
Alter modus.
9
5618. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Hungariae ad salutem dignitatemque suam uti possit, ut, inquam, municipalis
constitutio tam firmis his adhuc comitiis praesidiis communiatur ut nullis amplius cuniculis
subverti possit; quomodo omnia haec praestari possint, meam paucis sententiam explicabo.
10 Et quidem:
§ 10 Quomodo is applicari possit quoad ea, quae totam in communi monarchiam respiciunt,
in specie quoad residentiam regiam.
1 Relate ad 1-um: a) ut Hungaria communes porro etiam cum reliquis
5619. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
vectigal ultro subsistat. 38 Germaniae provinciae hac in re
rationem monarchiae obtenderunt tantum, reipsa autem privatae suae utilitati incrementum
Hungariae sacrificarunt. 39 Itaque decernendum puto ut novum finita mox
diaeta per commisarios, e parte quidem Germanicarum provinciarum per principem, e parte vero
Hungariae per status denominandos vectigal in forma liberi tractatus ita
elaboretur ut aut nec his, nec illis ullas in favorem alterutrius partis rubricas prohibere,
aut gravare
5620. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
lex vero tertio proposita pro perlata habeatur.
Per stabiliendum inter duas Tabulas coalescendi modum.
31 e) Potest quandoque ipsa Superior Tabula ab Inferiori ita diversum
fovere sensum ut ne missis quidem saepius ultro citroque legationibus in eandem sententiam
concedat. 32 Huic rei, ne controversia in immensum protrahatur, haud aliud
adferri posse remedium videtur quam si post 2-am aut 3-am legationem controversum negotium in
mixta sessione definiatur; sed
5621. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
legitimo iudicio haberi
potest, quod potestas legislativa defixit. 9 Omnia itaque
delegata seu per executivam, seu per ipsam etiam legislativam potestatem iudicia
pro incompetentibus et illegitimis haberi debent. 10 Pertinet quidem ad
potestatem legislativam criminalia iudicia constituere, sed ea, quae defixit, non ad
singulares casus restricta, sed communia esse debent. 11 Posset enim ipsa
quandoque legislativa potestas ita in transversum agi ut oppressivum respectu singularis
5622. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
magis constitutionem
nostram haec adhuc partim perferenda, partim explananda puto. Nempe:
21 l) Necessitas inauguralis diplomatis, iuramenti, et coronationis puncto
5 et Carolini et Theresiani diplomatis non obscure quidem stabilitur, idque non alia profecto
de causa, quam, quod juxta titulum 14, paragraphum 2, rex non coronatus nullum regiae
potestatis actum legitime exercere possit. 22 Cum tamen id variis
cavillationibus ansam dederit, diserte explanandum puto quod regi
5623. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
nullum regiae
potestatis actum legitime exercere possit. 22 Cum tamen id variis
cavillationibus ansam dederit, diserte explanandum puto quod regi ante coronationem regiae
potestatis exercitium non competat.
23 m) Eodem titulo diserte quidem explicatur quod si alia, quam S. Regni
corona rex coronetur, omnes ejus regiae potestatis actus perinde illegitimi sint ac si
nunquam fuisset coronatus. 24 Ut tamen omnis differentiarum fomes etiam
eatenus sopiatur, id quoque diserte renovandum puto.
Bibliographia locorum inventorum
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1790], Operum omnium tomus III, versio electronica (), Verborum 71764, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skrl3].
More search results (batches of 100) First 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61
Retrieve all occurrences (This may take some time to download) Click here for a KWIC Report
|