Your search found 1414 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 1-1056:

Benedictus. Ostroylus autem frater eius cum suo exercitu Illyriam provinciam ingressus, crudelia committendo bella, quia non erat, qui ei resistere posset, obtinuit totam Dalmatiam et maritimas regiones, donec advenit et resedit in regione Prevalitana. Tunc retentis secum aliquantis militibus misit filium suum Senulatum nomine, ut regiones transmontanas in Transmontana subiugaret. Inter haec imperator Constantinopolitanae urbis

iuppaniam, Cuprelnyc et Barezi, Radasiavus Lucam iuppam, Podlugie et Cuccevi in Budua una juppa. Post haec regina cum filio suo Goyslavo primogenito regebat regnum et filios. Nulius autem rex ex eis vocitatus est rex, donec vixit regina mater eorum, sed tantummodo knesii vocabantur. Quodam itaque tempore Goyslavus cecidit in lectulo et dum infirmus iaceret in lectulo, quidam de Tribunia, qui Scrobimesi vocabantur

Iste cepit adhortari conciues suos, ut ad patriam redirent. Sed quia non erat tutum inter ruinas urbis antique habitacula ponere, consulebat eis, ut in edificio Dioclitiani se interim reciperent, ubi securius comorantes aliquam saltem particulam sui territorii incolere sine magno timore ualerent, donec rebus prosperius succedentibus Salonam reedificandi possibile foret. Et tandem placuit hoc consilium nobilibus et popularibus uniuersis et tale pactum inter se statuerunt, ut ditiores sibi domos propriis sumptibus edificarent, ceteri uero, quibus res non erat sufficiens pro domibus

inspectantes miserunt ad ducem nuntios uerbis pacificis postulantes, ut a tanta Spalatensium uexatione cessaret, et cum eis amicabiliter de pacis compositione tractaret. Ipse autem, ut erat peruerse mentis homo multoque intumesceret superbie fastu, talia nuntiis uerba respondit: Non cessabo, donec omnia uineta uestra ita prosternam, ut tantum uini non inferatur in ciuitatem, quantum poni possit in calice ad ministerium unius misse . Reuersi autem nuntii retulerunt ciuibus tristia ducis responsa. At illi suspicientes ad celum dixerunt: Deus omnipotens, superbie detestator, contere

libera et intensa satis uoce respondit dicens: Non uestrum est territorium, ut asseritis, sed possessio ecclesie beati Domnii, a uobis hactenus usurpata . Ad hanc uocem omnis multitudo Sclauorum arreptis lapidibus in eum unanimiter proiecerunt tam diu dextris furrentibus debachantes, donec exanime corpus sub magno aceruo lapidum dimitterent et abirent. 11Viri autem illi, qui presulem fuerant comitati, uidentes Sclauorum rabiem in eius fore mortem succensam, cucurrerunt ad ciuitatem tantum malum ciuibus nuntiantes. Ciues autem subitaneo rumore attoniti repente

Henricus insanabile genus languoris incurrit. Cum ergo sciret diem sibi instare extremum, misit cum omni celeritate et fratrem suum fecit educi de custodia et ad se adduci. Qui cum presens adesset, rex coram eo testamentum condidit committens ei tutelam filii sui cum administratione totius regni, donec pupillus ad legitimam peruenisset etatem. Et sic Henricus rex mortis debitum soluit modicoque post hec transcurso dierum spatio etiam ille unicus eius paruulus morte extinctus est. 8Tunc Andreas uidens in se solum totius regni fore iura transducta, fecit se coronari a

quod pulpitum ecclesie dirutum erat et archiepiscopalis sedes euersa iacebat. Dicebat autem Petro: Quid hoc esset? Respondebat ipsi: Hoc nescis modo, scies autem postea . Licet autem hec uisio non boni auspitii portendisset euentum, non minus tamen incepta improbitas insistebat, donec electio qualiscumque solemnizata est et peracta. Tunc miserunt ad eum Vulcasium diaconum nuntiantes ei electionem de ipso unanimiter celebratam et petentes, ut ad ecclesiam Spalatensem accederet incunctanter. 6Suscepta ergo legatione Guncellus ualde letus effectus est et

Sed cum non haberet plenam legationem nimioque succenderetur zelo multas enormitates in clero et populo corrigendi, Spalati positus, misit nuntios suos ad domini pape curiam postulans, ut perfecte sibi legationis auctoritas preberetur. Profectis ergo nuntiis Acontius in Spalatensi urbe permansit, donec redirent expectans. Videns uero archiepiscopi temeritatem et imperitiam, multum compatiebatur ecclesie Spalatine, quod tam insolentem fuerat sortita pastorem. Arguebat autem eum frequenter. Sed ipse, sicut onager, assuetus in heremo et ipsum Acontium et eius monita contempnebat. Interea

auspiciis, quibus uacare solebat. Itaque uocatis duobus filiis suis Batho et Caydano tradidit eis robur exercitus sui precipiens eis, ut ad debellandas totius mundi prouincias exire deberent. Exierunt ergo et triginta fere annis perambulauerunt omnia regna orientalium et aquilonarium regionum, donec uenirent ad terram Rutenorum et demum ad Hungariam descenderunt. 2Hoc autem nomen Tartari non nomen est gentis proprium, sed a quadam aqua, que illorum preterfluit regionem, sic appellati sunt uel secundum quosdam tatar idem sonat quod multitudo. Licet autem maxima esset

fere usque ad muros predaturi cucurrerunt. Spalatenses uero improuisis ac repentinis turbationibus excitati exierunt ad arma congressum cum eis facturi. Stetit autem eminus Hungarorum et Chroatorum acies constipata, ex aduerso autem potestas cum sua cohorte stans et deliberans expectabat, donec ex ciuitate maior accurreret copia armatorum. Sed potestatis miles, qui secundus erat ab ipso, uir plus quam decebat impetuosus et audax, non passus longiores moras certaminis admisso equo ferri cepit in hostes. Sperabat enim prospere sibi succedere, quia de ipsis palam uictorie pluries

Spalatine liburne ita tenaciter hesit tamque fortiter stetit ac si clauis ferreis fuisset afixum. Cumque multo conatu temptaretur auelli, nil profuit, sed sic non homine, sed Deo capta permansit. Hostes uero desuper imminentes non desistebant homines obruere lapidibus, prosternere iaculis, donec insilientes in eam totalem ex ipsa uictoriam optinerent. Interim autem mare ad incrementum suo more surgens fecit enatare trierim et prospero aquarum cursu cum insperate prede tripudio ad propria deuecti sunt. Sed cum Spalatensium classis iterum uellent prelium uictoribus instaurare,

populum ceperunt urgere archidiaconum, ut ipsemet personaliter ad ducendum electum proficisci deberet. Archidiacono ergo, licet displiceret electi persona et maxime false electionis processus, ne quia tamen malitie cauillatio crederetur, condescendere decreuit, sed nullo modo prius ire acquieuit, donec ipsimet temeritatis auctores proprio confiterentur ore, quod in subreptione bulle et in cunctis falsitatis processibus contra Deum et contra animas suas presumpsissent. Sic ergo abiit archidiaconus non tam uoluntarius quam coactus et sociatus Iohanne Vitalis layco in Hungariam est profectus.

impia nece extitit interfectus. De cuius morte Iadertini nimio dolore compuncti ingemiscere ceperunt et quamplures nobiles de Iadra amaritudinis tactu togas hilaritate confectas exuunt lugubriaque vestimenta in multo assumunt męrore et ea veraciter non mutarunt, donec spatium sex mensium circulariter non defluxit, ex eo, quod dicti Iadertini grandem spem et fiduciam in ipso rege retinebant et, nisi talis euentus contigisset, iam Iadertini liberationem sue patrię infalibiliter percepissent.

promittimus. Imperio ipsius regis tres cattos ligneos fortibilis fabricationis prefati Iadertini ab eorum architectoribus laborare fecerunt. A quoque ipsorum quoddam longum lignum in lance, quo menia bastide et propugnacula funditus erant destructura. Nec idem rex vrbem ingredi uoluit, donec ciuitas ex hostibus foret liberata. 9. De bello dato bastidę, in quo Veneti palmam victorie gerunt Kalendis Quintilis mensis, die qui Saturno est dedicatus, dum volucres suarum vocum inchoant suauia modulamina, prefatus

non presummo, verumtamen mittimus vobis fratrem Gregorium, monachum nostrum, qui fuit captiuatus Venetis et, quia data fuit illi licentia a rectoris Iadrę, per menses iam duos egrotauit et nihilominus congrue posset recedere. Sed intelleximus de aduentu vestro, idcirco fecimus eum prestolari, donec venissetis. Quapropter dictum monachum informauimus, qui vobis seriem enarabit per totum. Valeat Magnificencia vestra cum augmento prosperitatis nunc et semper! Data Iadrę, die nono intrante Septembris. Nullusque iurisdictionis temporalis propter

barbari ingressi in oppidum domos spoliaverunt et destruentes moenia, igne etiam omnia consumaverunt. Tunc cives noluerunt amplius habitare ad littus, nec prope mare, sed omnes per montanos et humiles locos se locaverunt, quia Narentani duris conditionibus illos tenebant et frequenter visitabant, donec a Venetiarum duce Narentani fuerunt victi et destructi, ita deo permittente, ut illi, qui multos per multos annos vincebant, ab ipsis quoque victi et destructi essent. Post destructionem Narentanorum Braciani ceperunt

in re ista non modo faciem pudoris, sed et animam mortis contemtricem assumere. Itaque fiducia plenus hortor, advoco, moneo, flagito et humiliter deprecor excelsam sanctitatis vestrae dignitatem, quam divina providentia haud minus usui, quam regimini praetulit populo christiano, quatenus donec pendet spes, donec fiducia geritur et ingeritur, exurgat denuo pater ad persecutionem coepti pro filiis negotii, ferat opem et operam necessitati expugnandae, idem dux, dux salutis et comes, idem suorum rector et ultor; assistat huic lapsui, qui casui proximus est. Hostis ipse multis copiis

non modo faciem pudoris, sed et animam mortis contemtricem assumere. Itaque fiducia plenus hortor, advoco, moneo, flagito et humiliter deprecor excelsam sanctitatis vestrae dignitatem, quam divina providentia haud minus usui, quam regimini praetulit populo christiano, quatenus donec pendet spes, donec fiducia geritur et ingeritur, exurgat denuo pater ad persecutionem coepti pro filiis negotii, ferat opem et operam necessitati expugnandae, idem dux, dux salutis et comes, idem suorum rector et ultor; assistat huic lapsui, qui casui proximus est. Hostis ipse multis copiis plenus exstat,

Imo utinam posse et velle in aequo situm foret, quieto hoc labore assidue recrearer et nusquam viribus alacritatem paterer tardiorem. Nihilominus enitar viribus, quamdiu spiritus hos regit artus, et quotidiano usu adhuc peritiam alere institui, nec cessabo mea sponte, seu gratia superna affuerit, donec et damna patriae detergam et probra. Haec scribere volui, urgente me affectu meo, exorans humiliter, ne temeritatis arguar. Verum, ut prioribus litteris pollicitus sum, misi cum praesentibus honorabilem Blasium, Canonicum Varadiensis Ecclesiae, Capellanum et Notarium meum, qui tam

38  At Glauci magnus de semine Bellerophontes
39  Nascitur, huic laetos Superi virtutis honores
40  Afflarant; sed Proetus ei mala mente movebat; 40
41  Donec longe opibus pollentior ejicit Argis,
42  Ipsius quos tum sceptris subjecerat altus
43  Iupiter; at duri conjux Antia tyranni,
44  Ardebat dulci juvenem cognoscere furto,

Laure, timetur,
1.212.2  Sive Platon verum, sive Epicurus ait. 213. IN ANELLUM
1.213.1  Donec, Anelle, tibi solus portabat asellus
1.213.2  Flava volubilibus farra terenda molis,
1.213.3   Nunquam iusta domum misero mensura redibat,
1.213.4  Aut erat

possum Superos, supplice voce rogo.
3.2.43  Cum nequeam dignas verbis persolvere grates,
3.2.44  Est saltem meritis, mens mea grata, tuis.
3.2.45  Est, et semper erit, donec mea vita sub auras
3.2.46  Evolet, et flamma totus edace cremer.
3.2.47   Plus ego Tithono quamvis et Nestore vivam,
3.2.48  Et mea praetereat saecula terna colus.

3.9.27  Atlantis facunde nepos, sate Pliade pulchra,
3.9.28  Aliger aligero qui pede carpis iter;
3.9.29  Oro tuas nobis pennas concede parumper,
3.9.30  Ipse Scientaeas donec adibo domus.
3.9.31  A te concessis iuvenis Danaëius alis,
3.9.32  Fertur ad horrendas Gorgonis isse domos.
3.9.33  Aureus inde tuas a me statuetur ad aras,

3.14.71  Semper erunt libri; qui scilicet ipsius omnes
3.14.72  Praescriptum summo margine nomen habent.
3.14.73  Per quos aeternum vivet mage splendida fama,
3.14.74  Donec erit Phoebus, sidera donec erunt.
3.14.75  Nec plus a magno scripti Cicerone libelli
3.14.76  Stabunt, aut nomen, Quintiliane, tuum.
3.14.77  Et cum Getulo, saevus Catilina,

erunt libri; qui scilicet ipsius omnes
3.14.72  Praescriptum summo margine nomen habent.
3.14.73  Per quos aeternum vivet mage splendida fama,
3.14.74  Donec erit Phoebus, sidera donec erunt.
3.14.75  Nec plus a magno scripti Cicerone libelli
3.14.76  Stabunt, aut nomen, Quintiliane, tuum.
3.14.77  Et cum Getulo, saevus Catilina, Iugurtha,

4.5.114  Quam prope me modicos incoluisse Lares.
4.5.115  Hic modo delicias nobis studiosa parabas,
4.5.116  Nunc trepida nebas, linea texta, manu.
4.5.117  Donec fila tibi torquere novissima Clotho
4.5.118  Coepit, et extremos annumerare dies.
4.5.119  Convenit audito tristis vicinia casu,
4.5.120  Nec capiunt densas atria lata nurus.

4.7.70  Haud parva excubiis damna dedere meis?
4.7.71  Non illos validi stridens aquilonis hiatus,
4.7.72  Nec domat hiberno sidere triste gelu.
4.7.73   Continuus donec labor et penuria lymphae,
4.7.74  Infregit tandem pectora dura virum.
4.7.75  Venerat alma dies, peperit qua Virgo salutem,
4.7.76  Nuntius optatae deditionis adest.

magis, quam fractos. Vnde illico nobis mandata provisio fuit ad reassumendam fidei, patriaeque defensionem. Itaque consensimus ultro, restituimusque e vestigio navare operam, curamque, ne longa aut diuturna fiat hostibus quies, ex nostra clade quaesita. Revera non quiescemus et nos, comite vita, donec vel vindictam vel mortem ex eo hoste referre datum fuerit. Quamobrem dilectionem tuam attente requirimus, quatenus et Tu in rebus tibi commendatis agas, uti rectius et efficacius potes. Specialiter vide, si sperare solum et non habere illinc subsidia liceat. Jamiam zelus, si quis est, ad

Victoria anceps: et pro se quisque omni impetu urgere contendit: et adversarium loco pellere. Multitudo denique hostium prevalere cepit, vertunt nostri terga: et per montana et saltus difugere conantur. At nihil proficiunt, omnia enim preripuit hostis: et in orbem quaeque effugia interclusa tenet. Ut nostris id exploratum est: neque dari locum evadendi animadversum: conserti ex composito et cuneo facto; in hostem impetum faciunt, fit ingens utrinque clades: cadunt frequentes: donec banno capto, reliqui manus hosti dedere.

Romanorum sexcentis, ut ita dixerim, rerum mutacionibus obnoxia fuerit, quod autem non esse bonum etiam testimonio adversariorum comprobatur. Nec autem [non] tantum aliorum erroribus quantum sua pulcritudine commendatur. Enim vero natura semper in melius tendit donec ad perfectum accedit; que quantum proficere et oriri potuit, profecto in hac pacatissima re publica demonstratur. Et nisi timerem invidiam, dicerem profecto in eius praestantia etiam naturam fuisse superatam! Ni mirum nisi amore decipior: nulla unquam res publica fuit neque praestancior neque

ad superbum regem, seque omnipotenti aequantem, ruit dicens: Tibi dicitur, rex Nabuchodonosor; regnum tuum transiit a te, et ab hominibus eicient te, et cum bestiis atque feris erit habitatio tua. Faenum quasi bos comedes et septem tempora commutabuntur super te, donec scias quod dominetur Excelsus in regno omni et cuicumque uoluerit det illud. Quae singula cum completa essent, quam humilis, quam mansuetus, quam Deo subiectus et in lege ipsius fuerit eruditus audiamus: Ego, inquit, Nabuchodonosor oculos meos ad caelum leuaui et sensus meus redditus est

quam nimiae barbarorum deliciae; quippe quis Macedones, postquam gustauerunt, ueluti canes sagacissimi odorata semita obliti coniugum ac liberorum et tam longae difficilisque militiae immemores eorum inhaerentes uestigiis nusquam absistebant donec optata praeda potirentur. Pulchra uineae possessio Naboth morte condemnauit. Nimiae opes Sodomitas igni sempiterno tradiderunt. Nonne et Gedeon, quem pauperem angelus uisitauerat, legimus successu fortunarum elatum a

quam nimiae barbarorum deliciae; quippe quis Macedones, postquam gustauerunt, ueluti canes sagacissimi odorata semita obliti coniugum ac liberorum et tam longae difficilisque militiae immemores eorum inhaerentes uestigiis nusquam absistebant donec optata praeda potirentur. Pulchra uineae possessio Naboth morte condemnauit. Nimiae opes Sodomitas igni sempiterno tradiderunt. Nonne et Gedeon, quem pauperem angelus uisitauerat, legimus successu fortunarum elatum a

quam nimiae barbarorum deliciae; quippe quis Macedones, postquam gustauerunt, ueluti canes sagacissimi odorata semita obliti coniugum ac liberorum et tam longae difficilisque militiae immemores eorum inhaerentes uestigiis nusquam absistebant donec optata praeda potirentur. Pulchra uineae possessio Naboth morte condemnauit. Nimiae opes Sodomitas igni sempiterno tradiderunt. Nonne et Gedeon, quem pauperem angelus uisitauerat, legimus successu fortunarum elatum a

quam nimiae barbarorum deliciae; quippe quis Macedones, postquam gustauerunt, ueluti canes sagacissimi odorata semita obliti coniugum ac liberorum et tam longae difficilisque militiae immemores eorum inhaerentes uestigiis nusquam absistebant donec optata praeda potirentur. Pulchra uineae possessio Naboth morte condemnauit. Nimiae opes Sodomitas igni sempiterno tradiderunt. Nonne et Gedeon, quem pauperem angelus uisitauerat, legimus successu fortunarum elatum a

uero meum in saeculum saeculi. Illi quoque, qui querebantur ad Dominum quare suum sanguinem non defenderet, acceperunt diuinum responsum: Sustinete adhuc modicum tempus donec impleatur numerus fratrum uestrorum. Haec de temporis breuitate dicta sunt satis.

praelatos et ex aliis ordinibus uiros praestantes a quibus magna cum attestatione audiui singula haec, quae gessit, multis ante annis ab ipso praedicta fuisse. Itaque repugnantem magistrum et se tanto fastigio indignum reclamantem urgere non destitit donec multis et signis et prodigiis euictum propulit Romam proficisci, in qua constitutus minime conquieuit antequam demandatum ab altissimi prouidentia munus uiriliter absolueret et magistrum suum per uaria bonorum incrementa ad summum apostolatus culmen

et aliquid de diuinis mysteriis meam domino animam commendantes recitate. Quibus mox prolatis usque in lucem partim psalmi decantati sunt, partim lecta euangelia, semperque intentus auribus atque oculis in ea quae legebantur, etiam deficiente spiritu, perstitit, donec lector dominicae passionis ad illum locum peruenit ubi scriptura inquit et inclinato capite emisit spiritum. Cf. Io 19, 30: et inclinato capite tradidit spiritum. Ad hanc uocem illa

quia tu nostram tollis super astra Camenam,
Incultis solitam stridere arundinibus,
Sed quia uix puber iam proximus ire uideris
Vatibus antiquis Pierioque choro.
Ergo iter incoeptum, quęso, ne desere, donec
10   Aonii superes culmina summa iugi.
O quam magna tibi succedet gloria cum te
Ętas nostra simul posteriorque leget! Ad Thomam

labore?
Nox data cum tibi sit, cur quoque luce uenis?
Accire ecce paro pangenda ad carmina Musas,
Tu tamen accitas pręuenis ecce deas!
5  Tunc pro litterulis cogor fecisse lituras,
Donec cum calamo concidat ęgra manus.
Si legere incipio uatum dictata priorum,
Torpescit linguę te subeunte sonus.
Pronum pono caput, pluteus languentia membra
10   Excipit et totum iam sopor altus habet.

erat.
Orandi huic usus submisso poplite creber
Callorum adduxit duritiem genibus.
15  Tempore quo calicem diuinaque pocula sumpsit,
Vllos esurum se negat esse cibos
Donec post dura Christum supplicia mortis
Surrexisse suo nouerit a tumulo.
Exurgens igitur Dominus se reddidit illi
Paneque porrecto: »Vescere, frater« ,

terrę Israel 188 . Afflictio Hierusalem fame, bestiis, peste 191 . Flagella pharaonem perdiderunt, Nabuchodonosor regem correxerunt 197 . Vadens reuertar ad locum meum, donec deficiatis et quęratis faciem meam 202 . Lappa et tribulus ascendet super aras eorum, et dicent montibus: Operite nos; et collibus: Cadite super nos 203 . Non casu, sed uoluntate Dei accidere

socii qui erant in alia naui, ut uenirent et adiuuarent eos; uenerunt et impleuerunt ambas nauiculas V.
Adulatio. Ve cum benedixerint uobis omnes homines VI. Dominus Ioannem laudaturus expectauit donec discederent discipuli eius, ne ipsis pręsentibus adulari putaretur VII.
Auaritia. Publicanis pręcipitur, ut nihil amplius, quam quod constitutum est eis, faciant III.

Bruta. Ceruus forma insignis 145 . Sus foecunda 89 . Iterum 152 .
Baptismus. Donec me flumine abluero 81 . PRIMA COMMENTARIORVM HIERONYMI
Beneficium. Vinea dabit fructum suum et terra dabit germen suum

uulpes facibus ad caudas ligatis immittens incendit segetes Philistinorum 38 . Michol uirum suum Dauid demisit per fenestram, et quęrentibus eum satellitibus Saul ostendit statuam in lecto collocatam dicens ipsum iacere egrotum; ita lusit eos, donec ille effugeret 46 . Dauid apud Achim, regem Geth, cognitus, simulata insania uitauit periculum 45 . Dauid percussit Phlistim in ualle Raphaim, non aduersum tendens, sed post tergum girans

Columna in porticu templi dicta Iachin, id est firmitas 57 . Propheta missus a Domino in Bethel ea lege, nequid ibi comederet aut biberet, prandium et munera sibi oblata refutauit 58 . Iob: Donec deficiam, non recedam ab innocentia mea 105 . Per diem sol non uret te neque luna per noctem. Psalmus CXX. 121 . Non confundetur dum loquetur inimicis suis in porta. Psalmus CXXVI

pacificorum, peribit de populis suis 16 . Ne Aaron omni tempore ingrediatur ssnctuarium etc. offerat uitulum pro peccato etc. 17 . Qui fuerit leprosus, non uescetur de sanctificatis, donec sanetur, nec qui tetigerit immundum etc. De manu alienigenę non offeretis panes Deo 18 . Dedit tibi cibum manna, ut ostenderet quod non in solo pane 26 . Panis subcinericius subuertit

bubalę, et frixam oleo similam etc. 72 . Non sanctificati comederunt phase, et iratus Dominus uix precibus Ezechię placatus est 81 . Dixit Neemias ne manducarent de sanctis sanctorum, donec staret sacerdos doctus et eruditus 86 . A fructu frumenti, uini et olei multiplicati sunt. Psalmus IIII 109 . De mysterio eucharistię. Psalmus XXI. Item psalmus XXII

Consortium uel communicatio. Nolite sanctum dare canibus, neque mittatis margaritas uestras ante porcos VII. In uia gentium ne abieritis, et in ciuitatem Samaritanorum ne intraueritis. Interrogate quis in ciuitate dignus sit, et ibi manete donec exeatis X. Cauete a fermento phariseorum et saduceorum XVI. Incorigibilis sit tibi sicut ethnicue et publicanus. Vbi sunt in nomine meo congregati, in medio sum eorum XVIII. Separantur iusti ab iniustis.

et coram te; iam non sum dignus uocari filius tuus. Post hanc confessionem benigne suscipi meruit a patre XV. Decem leprosis iussit Iesus, ut ostenderent se sacerdotibus, et dum irent, mundati sunt XVII. Circumcisio in signum distinctionis, donec promissum Abrahę fuit impletum; tollitur signum et succedit baptismus I. Die octauo Dominus circumcisus. Circumcisio fuit signum futuri per Christum baptismi II.
Contemplatio.

decet, sicut oculos sine capite aut caput sine reliquo corpore 98 . In eos qui corpus exercent animo neglecto 106 . Corpus carcer animę atque sepulcrum 108 . Donec corpus habemus animusque noster tanto malo erit admixtus, nunquam nos id quod desideramus uerum ad uotum consecuturos. Philosomatus, id est corporis amator 177 . Bene affectum corpus uirtute sua bonum animum non facit, sed

348 . Pompedii fraus pro filiis seruos deponentis et massas auri plumbo plenas 350 . Sylla cessit hosti ex pacto, donec flumen transcenderet, sed antequam aciem explicaret, aggressus uicit 350 . Sertorii consilium in obsidibus accipiendis 358 . Spartaci facinus uiros sub muliebri ueste celantis

Christi, de mandatis eius. Omes de Saba uenient, aurum et thus deferentes. Venit lumen tuum, ide st Christus. Spiritus Domini super me etc. de missine Christi ad annunciandum, medendum, indulgendum, absoluendum, consolandum, beatificandum. Propter Syon non tacebo, donec egrediatur ut splendor Iustus eius etc. Quis est qui uenit de Edom etc. de Christo ascendente. Tu enim pater noster, et Abraham nesciuit nos, et Israel ignorauit nos; tu, Domine, pater noster, redemptor noster, a sęculo nomen tuum. Vtinam

Dolor. Azima cum lactucis agrestibus comeditur, quando lętis miscentur tristia XIIII.
Diabolus. Demones non posse nocere nisi ex permissione diuina; sic nec in porcos intrare non poterant, donec non concessit Dominus V. LVCAS
Docilis. Maria, autem conseruabat omnia uerba hęc conferens in corde suo II. Qui audit et facit pręcepta Dei, edificat domum

genuit VI . Ditis siue Pluton, Iouis frater, Proserpinam, Cereris filiam rapuit. Cyanen nympham in fontem sui nominis uertit V . Orpheo Euridicen coniugem ad superos reducendam concessit, si modo, donec euaderent, sequentem illam non respexerit. Cum Mente nympha concubuit, quam Proserpina propter adulterium in herbam sui nomnis mutauit X . [Anii sacerdotis filiabus...uirginibus donauit, ut earum] Bacchus, Iouis et

Ęgrotos exponunt in paleis Lusitani, remedia sciscitantes 65 . Caunus urbs, in qua hominum color qualis foliorum, in qua mortui ambulant 250 . In morbum incidentes conscendunt pyram et permanent immoti, donec comburantur 274 . Ęgrotos in uiis exponunt, ut supra 284 . PLINIVS DE VIRIS ILLVSTRIBVS
Ęger. Appius Claudius

fleuit, et propagatum est ei uitę spacium annorum XV 68 . Dauid equos curruum subneruauit, ut supra 72 . Ioram, filius Iosaphat, pessimus regum Iuda, pręter cętera aduersa, langore premitur, donec egrediantur uitalia 79 . Ezechias egrotauit usque ad mortem, ut supra 81 . Tobias factus cęcus gratias agit Deo 90 . Tobias filius piscis felle liniuit oculos eius,

Pinguescent speciosa deserti 367 . Ecclesia una 369 . In ecclesiis benedicite Dominum 370 . Hierusalem cęlestis 371 . Donec auferatur luna 374 . Desertum. Mons sanctificationis suę 378 . Vineam de Ęgypto transtulisti, quam plantauit dextera tua 379 . Fundamentum Sanctę Trinitatis.

EMILIVS PROBVS
Foelix eo fuit, quod LX natus annos nullius suorum mortem uidit, cum multos habuerit 46 . Fides non adhibita delatoribus, donec ipse qui accusabatur, in crimine manifesto deprehensus 10 . Fidem frangenti hosti frangere noluit 36 . Fidei quam salutis cupidior fuit 39 . Forma corporis

Eodem Psalmo: In libro tuo omnes scribentur 124 . Iusti confitebuntur nomini tuo, et habitabunt recti cum uultu tuo. Psalmus CXXXIX. Educ de custodia animam meam ad confitendum nomini tuo. Me expectant iusti, donec retribuas mihi. Psalmus [141] CXLI. Beatus populus cuius Dominus Deus eius. Psalmus CXLIII. In terram rectam se deduci orat. Psalmus CXLII 124 . Exultabunt sancti in gloria etc. Psalmus

fides tua; et tu aliquando conuersus confirma fratres tuos XXII. Fides latronis pendentis in cruce XXIII. Fides dubia ędificat domum super terram, et subuertitur VI. Auris dextera Petri gladio amputata, id est Petri fidem non suscipiens, donec manu Domini restituatur, ut sanata credat XXII. Ipse Iesus appropinquans ibat cum illis; oculi autem eorum tenebantur, ne eum agnoscerent. Nos autem sperabamus, quia ipse esset redempturus Israel. O stulti, et tardi corde ad credendum etc. XXIIII.

spiritu III. Quę uidentur temporalia sunt, quę non uidentur ęterna sunt IIII. Paulus raptus usque ad tertium cęlum XII. AD EPHESIOS: Euangelizare inuestigabiles diuitias Christi etc. III. Donec occurramus omnes in unitatem fidei et agnitionis Filii Dei, in uirum perfectum, in mensuram ętatis plenitudinis Christi etc. IIII. AD PHILIPPENSES: Nostra conuersatio in cęlis est, unde et saluatorem expectamus Dominum nostrum Iesum Christum, qui reformabit

primus instituit Marcus Lelius Strabo. Clodii Ęsopi, tragici histrionis, patina sexcentis sestertiis taxata, cuius filius ędit margaritas. Cleopatra de coena certans cum Antonio 102. Quidam Siracusis tam diu potare solitus, donec ab eo cooperta in terra foetum ederent oua 113. Orygem perpetuo sitientem Africa generat, et in cibis remedio est sitientibus 115. Magis auidi ciborum, quibus ab aluo longius spacium. Idem minus solertes, quibus obesissimus uenter 125. Insatiabilia

est hominis uia eius, nec uiri est, ut ambulet et dirigat gressus suos 170. Conuerte nos, Domine, ad te et conuertemur 183. In portis templi uestibulum est gratia pręueniens. Porticus gratia subsequens, uel illic uoluntas, hic operatio 195. Vadens reuertar in locum meum, donec deficiatis et quęratis faciem meam 202. [Ressiduum] 1 Gentiles. Calamum quassatum non conteret. Educam cęcos in uiam quam nesciunt etc. 160. Ponam in deserto uiam. De uocatione gentium 161. Dedi te in lucem gentium

gentes multę ad Dominum in die illa 155. Ociosi in uineam conducti 160. Gentium conuersio 165. Pullus: super ipsum gentes sperabunt 166. Facti filii Abraham 169. Inserti in radicem bonę oliuę. Cęcitas ex parte facta est domui Israel, donec intraret plenitudo gentium 171. Desertum 177. Magnum nomen Domini in gentibus 181,182. Secundi accipiunt hęreditatem, non primogeniti 189. Iudeis succedunt gentiles. Plenitudo gentium 201. Leuabit signum in nationibus 202. Iudeis non

HIGINVS
Gula. Ebriositas. Erigones . Boetes . Canicula. Orpheus interemptus, id est coruus expectans, donec in ficu fructus maturescant 6 . Orion 5 . Coruus pertusum habens guttur, dum ficus decoquantur 6 .
Gratus.

posse seiungi 51. Quę propria iustitię 80. Interpres sępe idem pluribus uerbis exponit 40. POMPONIVS MELLA IN GEOGRAPHIA Imprudens. Quibus ignis ignotus fuit, amplectebantur, donec noceret 57. BEATVS HIERONYMUS IN PARTE PRIMA Iudex. Iudicium Christi futurum, et qui sunt uiui et mortui qui iudicabuntur 7. Quare de die et hora illa nemo

meam etc. 216. Ingratus. Agar ancilla opera Sarę, dominę suę, iuncta Abram, cum grauida facta esset, exprobrauit ei sterilitatem, calumniam reddens pro beneficio 3. Pincerna liberatus de carcere oblitus est interpretis somnii sui Ioseph 7. Donec pręfuit Gedeon, in pace erant filii Israel. Mortuo auersi sunt post Baalim, et erga domum eius ingrati impiique extitere 36. Samuel recolit ingratitudinem populi erga Deum 43. Dauid benemeritus de Nabal tutando pastores gręgemque eius, cum parum quidem ab eo poposcisset,

in manu Saul. Psalmus CXXXVIII 124. Reddens mala pro bonis 125. Liberator ab ingratis contemnitur 134. Nesciui beneficia Dei; ideo abductus fui in Babylonem 136. Ingrati spes peribit 140. Fili, in bonis non des querelam etc. 144. Multi, donec accipiant, osculantur manus et in tempore redditionis loquuntur uerba tedii 147. Erubescite de offuscatione dati et accepti 149. Filios enutriui et exaltaui, ipsi uero spreuerunt me 151. Cur ergo patres uestri abierunt post uanitatemobliti beneficiorum Dei? Et inducti

in terra sedebit. Expectaui, ut faceret uuas etc. Ideo auferam sepem eius, et erit in dirreptionem. Arguit eos auaritię, ebrietatis, luxurię etc. ob quę abducti sunt in Babylonem 152. Audite audientes, et nolite intelligere etc. Cęci erunt, donec desolentur ciuitates. Dominus exercituum erit uobis in sanctificationem, in lapidem autem offensionis et petram scandali duabus domibus Israel, et in laqueum et in ruinam habitantibus in Hierusalem 153. Ve filii desertores etc. 157. Non uocabitur ultra is qui

mundatis unus tantum et hic Samaritanus magnificans Deum cecidit in faciem ante pedes eius gratias agens XVII. Hierusalem. Dominus flens super Hierusalem euersionem eius futuram enunciat, eo quod non cognouerit tempus uisitationis suę XIX. Hierusalem calcabitur a gentibus, donec impleantur tempora nationum XXI. Filię Hierusalem, nolite flere super me, sed super uos ipsas XXIII. Iuramentum. Insiurandum quod iurauit ad Abraam. Furor de Deo dictus non signat passionem, sed punitionem. Sic neque Deus iurat ut homo, sed uerbum eius loco iuramenti ad

Iudei. AD ROMANOS: Non omnes qui ex Israel hi sunt Israelitę, neque qui semen sunt Abrahę omnes filii etc. Israel reliquię saluę fient IX. Iudei offenderunt in lapidem offensionis IX. Iudeorum delicto salus est gentibus. Cęcitas in parte contigit in Israel, donec plenitudo gentium intraret, et sic omnis saluus fieret XI. AD THESSALONICENSES I: Peruenit ira Dei super illos usque in finem II. / METHAMORPHOSES

in qua singuli singulorum iniuria ita mouerentur ac sua atque eam inferentes ulciscerentur 22. Canem, qui morsu aliquem affecisset, capistro quattuor pedum / alligatum dedere iussit offenso 23. Alcibiades Agatharcum pictorem ui detinuit, donec suas ędes perpingeret, mox cum donis dimisit. Taureę in choro superato pugnum incussit uictoria elatus 31. Athenienses Samiis captiuis sameram in frontibus inserunt ignominię causa, illi captiuis Atheniensibus noctuam 53. Diogenes quodam ad eum

notatur 293. Athenienses in Philippi statuas et in ipsum uerbis pugnant 306. Rex Olor Dacos coegit uxoribus ministrare, cum aduersus Basternas male dimicassent 322. Persei regis capti ignauia. Sergius Galba 324. Qui uitę cupidus interfectorem tantum morę rogauit, donec aluum exoneraret 355. Domitius mortis pauidus 381. Stulta Caii expeditio 414. Inualidus. Adrianus Commodum sibi successorem adoptans, cum ualitudinarium esse cognouisset: In caducum, inquit, parietem inclinauimus 429. Iuramentum. Lysander

de medio armenti, canentes ad uocem psalterii etc. 206. Libido. Sodomitę uolentes uiolare hospites Loth percussi sunt cęcitate. Sodoma et Gomorra subuersę. Filię Loth concubuerunt cum patre 3. Vxor et ancillę Abimelech fìunt steriles, donec ille Sarram, quam tulerat, restituit Abrahę 3. Dina, filia Iacob, uiolatur a Sichem, filio Emor, principe terrę Salem. Ob hoc urbs deprędata, mares cęsi, reliqui ducti captiui, Dina erepta 6, 95. Ruben dormiuit cum Bala, patris concubina 6. Thamar sub

10. Moyses, cum solus non sufficeret ad ferendum onus populi, a Domino monitus LXX seniores delegit, cum quibus partiret laborem 21. Pertesi laborem itineris murmurauerunt et a serpentibus perierunt 23. Non ligabis os bouis triturantis 29. Ruth tam diu messuit, donec ordea et triticum in horreis conderentur 40. Operarii Salomonis in opus templi 56. Anna, uxor Thobię, ibat ad opus textrinum quotidie 90. Homo nascitur ad laborem et auis ad uolatum 101. Labor 127. Operatio. Labor ter 128. Labor pro uictu 130.

Surgite, nolite timere XVII. Abiit Iesus per sata sabbato. Rabula: Ambulant per sata eum Domino qui in Scripturarum meditatione delectantur. Esuriendum panem uitę, id est Dei amorem in se euenire desiderant. Vellunt spicas et terunt, dum testimonia discutiunt, donec inueniant quod latebat in littera, et hoc sabbato, dum a turbidis cogitationibus uacant XII. Fermentum quod mulier abscondit in farinę satis tribus, donec fermentatum est totum. Thesaurus absconditus in agro XIII. Panis filiorum et micę de mensa dominorum. Prius curat debilitantes, deinde

Esuriendum panem uitę, id est Dei amorem in se euenire desiderant. Vellunt spicas et terunt, dum testimonia discutiunt, donec inueniant quod latebat in littera, et hoc sabbato, dum a turbidis cogitationibus uacant XII. Fermentum quod mulier abscondit in farinę satis tribus, donec fermentatum est totum. Thesaurus absconditus in agro XIII. Panis filiorum et micę de mensa dominorum. Prius curat debilitantes, deinde pascit. Dimittere eos ieiunos nolo, ne deficiant in uia XV. Cedunt ramos de arboribus et sternunt in uia Domini XXI. Prandium est eloquium

considerando reconde et cooperi et misce myrrham et aloen amaricantia considerando uocem illam: Ite, maledicti in ignem ęternum, qua nihil amarius XVIII. Labor. Operamini non cibum qui perit, sed qui permanet etc. VI. Me oportet operari opera eius qui misit me, donec dies est. Venit nox, quando nemo potest operari IX. Quod secundum pręsens seculum laboramus, uix usque ad mortem sufficit. Quod uero pro ęterna uita agitur, etiam post mortem seruatur etc. XV. Lex per Moysen data est, gratia et ueritas per Iesum

Vetera transierunt, ecce facta sunt omnia noua V. AD GALATAS: Ex operibus Legis non iustificabitur omnis caro II. Quicunque enim ex operibus Legis sunt, sub meledicto sunt. Post factam Abrahę promissionem CCCC et XXX anno facta est Lex. Lex propter transgressionem posita est, donec ueniret semen, cui promiserat etc. Conclusit Scriptura omnia sub peccato etc. Lex pędagogus noster fuit in Christo, ut ex fide iustificemur. At ubi uenit fides, iam non sumus sub pędagogo III. Abraham duos filios habuit. Hęc sunt duo

nolite spernere V. AD THIMOTEVM II: Omnis scriptura diuinitus inspirata utilis est ad docendum, arguendum, corripiendum et erudiendum in iustitia III. PETRI II: Et habemus firmiorem propheticum sermonem, cui benefacitis attendentes quasi lucernę lucenti in caliginoso loco, donec dies elucescat et lucifer oriatur in cordibus uestris I. APOCALYPSIS: Arcus sedentis super equum album, id est scriptura Christi, quę suos illuminat et occidit inimicos VI. Et habebat in manu sua libellum apertum, quia Christus ueniens aperuit sensum Scripturarum X.

sit ille dux populi Galaad. Et inuentus est Iepte 37. Saul cum DC uel X milibus uirorum confudit Philistinos triginta milia curruum, sex milia equitum, reliquum uulgus sicut harena. Idem persequens Philisteos maledixit, qui comederit usque ad uesperam, donec se ulciscatur de inimicis suis. Hinc Ionatham filium, quia parum quid mellis obiter gustauerat, morte puniturus fuit, nisi multorum precibus exoratus pepercisset 44. Dauid cum baculo et funda superauit Goliath armatum 45. Robustissimi Israel XXXVII 54. Fortissimi in

uobis et aduenis qui accesserint ad uos, et erunt sicut indigenę inter filios Israel 195. Obstinatio. Ego indurabo cor pharaonis, et ipse non audiet uos. Pharao patitur ranas, cyniphes, muscas, ulcera, grandinem, locustas, tenebras, mortes primogenitorum, nec tamen mollitur, donec submersus simul cum suis periit 10. Dominus ad Moysen: Ascende ad terram quam promisi patribus. Ego non ascendam tecum, quia populus durę ceruicis est etc. 14. Si me non audieritis, uisitabo uos in egestate etc. Si nec sic audieritis, septuplum addam

fecerit uoluntatem Dei, hic frater meus et soror mea et mater mea est III. Sed non quod ego uolo, sed quod tu. Docuit nos patribus obedire et uoluntatem eorum uoluntati nostrę pręponere XIIII. Hospitalitas. Quocunque introieritis in domum, illic manete, donec exeatis VI. Obstinatus. Pullus ligatus ante ianuam foris XI. Ve pręgnantibus et nutrientibus illis diebus XIII. Ocium. Paraliticus iacens in lecto II. Manum habens aridam III. Ficus habens folia et non fructum maledicitur XI. Orate, ne

reuersa uescetur 18 . Moyses Madianitas uictos iussit occidi pręter puellas et feminas uirgines 24 . Booz, cum iuxta se Ruth cubantem comperisset, non tetigit eam, et quod secum accubuisset, cęlauit, donec sibi ius coniugii a proximiore concessum est 40 . Dauid poscens panes sacerdotum interogatus, si mundi sunt pueri a mulieribus, annuit et panem sanctificatum accepit 46 . Thamar uim passa ab Ammon aspersit

templi duę columnę: constantia in aduersis, modestia in prosperis 195 . Ruent in gladio, ut conflentur et eligantur et dealbentur usque ad tempus pręfinitum 200 . Iram Domini portabo, quoniam peccaui ei, donec causam meam iudicet etc. 209 . In quadriga prima equi ruffi, id est martyres 213 . Et ducam tertiam partem per ignem, et uram eos sicut uritur argentum, et probabo eos sicut probatur aurum.

11 . Moyses aquas amaras Marath misso ligno conuertit in dulces. Man comederunt in deserto 12 . Moyses serpentem ęneum suspendit in ligno 23 . Profugi in urbe maneant, donec pontifex magnus moriatur 25, 33 . Dauid in baculo et funda superauit Goliath, quinque lapidibus electis de torrente primo frontem eius percussit, mox arrepto iacentis gladio abscidit caput 45 . Gezi

credentes, accipietis XXI. Veh uobis qui comeditis domos uiduarum orationes longas orantes XXIII. Orate, ut non fiat fuga uestra hyeme uel sabbato XXIIII. Orati o ad laudem Dei unguentum effusum super caput Domini. Solitudo requiritur orationi, unde dicitur: Sedete hic, donec uadam illuc et orem. In monte orauit, ut oremus pro cęlestibus. In uilla orauit, ut orando humilitatem seruemus. Procidit in faciem suam orans. Non sicut ego uolo, sed sicut tu. Vigilate et orate, ut non intretis in tentationem XXVI. Orauit tertio eundem sermonem. Vigilate et

XXI. Neglexerunt uenire ad nuptias abeuntes alius in uillam suam, alius ad negociacionem suam, reliqui seruos contumeliis affectos occiderunt XXII. Qui nolunt congregari sub alis suis, comminatus eis dicens: Ecce relinquetur uobis domus uestra deserta, id est anima et corpus, donec dicatis: Benedictus qui uenit; donec penitentiam egeritis, non me uidebitis XXIII Egresso Iesu de templo non relinquitur lapis super lapidem qui non destruitur XXIIII. Veh homini per quem Filius hominis tradetur XXVI. Christu m crucifigi optant et dimitti Barabam

alius in uillam suam, alius ad negociacionem suam, reliqui seruos contumeliis affectos occiderunt XXII. Qui nolunt congregari sub alis suis, comminatus eis dicens: Ecce relinquetur uobis domus uestra deserta, id est anima et corpus, donec dicatis: Benedictus qui uenit; donec penitentiam egeritis, non me uidebitis XXIII Egresso Iesu de templo non relinquitur lapis super lapidem qui non destruitur XXIIII. Veh homini per quem Filius hominis tradetur XXVI. Christu m crucifigi optant et dimitti Barabam XXVII.

longinquam et dissipauit substantiam suam etc. XV.
Perseuerantia. Seruiamus illi in sanctitate et iustitia coram ipso omnibus diebus nostris I. Cęcus etiam increpatus clamare non destitit post Iesum, donec uisum recuperauit, et secutus est eum XVIII. Vos estis qui permansistis mecum in tentationibus meis. Et ego dispono uobis regnum etc. XXII. Et erant semper in templo laudantes et benedicentes Deum. Amen expectantes, donec induantur uirtute ex alto

increpatus clamare non destitit post Iesum, donec uisum recuperauit, et secutus est eum XVIII. Vos estis qui permansistis mecum in tentationibus meis. Et ego dispono uobis regnum etc. XXII. Et erant semper in templo laudantes et benedicentes Deum. Amen expectantes, donec induantur uirtute ex alto XXIIII.
Prouidentia. Nonne quinque passeres ueneunt dipondio, et unus ex illis non est in obliuione coram Deo.

mitior efficiebatur. Signa uerecundię 4 .
Perseuerantia. Plus operis est in eo ut proposita custodias quam ut honesta proponas. Perseuerandum est et assiduo studio robur addendum, donec bona mens sit, quod bona uoluntas est 6 .
Prouidentia. Quare indigni regnent 35 . Liber de prouidentia 59 . Quis

post bella 102 . Pax quę superat omnem sensum 148 . Iudicium pacis 164 . Pax quando Christus natus 193 . Et multitudo pacis, donec auferatur luna 211 . Seruabis pacem, quia in te sparauimus 248 . Pax

adolescentia sua 182 . Nam si in uia Dei ambulasses, habitasses utique in pace super terram. Disce, ubi sit prudentia, ubi sit uirtus, ubi sit intellectus etc. 183 . Ecce circumdedi te uinculis, donec compleas 184 . Perfode parietem, et egredieris per eum; in humeris portaberis, in caligine effereris, faciem uelabis et non uidebis terram, quia portentum dedi te domui Israel 186 . Ingredientur portas

Tenis apud Tenedum tibicini intrare non licet, nec ulli ibi Achillem nominare 84 .
Rex. Magistratus apud Cumeos pylactus reges manu apprehensos e curia aducebat ac tam diu detinebat, donec de eorum imperio senatus occulte sententiam tulisset suffragiis, an iuste facerent 83 . AVLVS GELIVS
Religio.

semper, et est ante ęuum. Sapientiam Dei quis inuestigauit. Initium sapientię timor Domini. Fili, concupiscens sapientiam conserua iustitiam, et Deus prębebit illam tibi. Sapientia suscipit inquirentes se etc. Cruciabit illum in tribulatione doctrinę suę, donec tentet eum in cogitationibus suis etc. Si aberrauerit, derelinquet eum et tradet eum in manu inimici sui 141 . Sapiens doceat alios. Si est tibi intellectus, responde, sin autem, tace. Disce a inuentute tua, ut senex

Subuertentur montes et cadent sepes. Et omnis murus corruet in terram 193 . Gradientes in superbia potens humiliare etc. 197 . Nabuchodonosor depositus ob superbiam cum onagris habitat, donec cognouit quod potestatem haberet Altissimus in regno hominum. Balthasar non humiliauit cor suum bibens in uasis sanctis. Idola laudans, Deum non glorificans eadem nocte interficitur 198 . Eleuauerunt cor suum et obliti sunt mei. Et ego

Dauid gloriatur de diuinis consolationibus in deserto habitis. Psalmus LXII 114 . Necessitates deserti. Psalmus CVI 118 . Singulariter sum ego, donec transeam. Psalmus CXL 124 . Ve soli: quia cum ceciderit, non habet subleuantem 133 . Vadam ad montem etc. 136 . Rechabitę sine tecto

deinde hyrcum, deinde super expiato vitulum et arietem in holocaustum Domino 194 . Offertis super altare meum panem pollutum etc. reprobat sacrificia Veteris Legis 216 . Spiritus Sanctus. Donec effundatur super uos Spiritus de excelso 158 . Spiritus meus qui est in ore tuo etc. Pater loquitur ad Filium: Et uerba mea quę posui in ore tuo 165 . Spiritus Domini super me

nomen nouum scriptum, quod nemo scit nisi qui accipit II. Vidi librum scriptum intus et foris, signatum sigillis septem, quem nemo poterat aperire etc. V. Vidi, et ecce apertum est templum tabernaculi testimonii in cęlo. Nemo poterat introire in templum, donec consummarentur etc. XV. Silentium. AD CORINTHIOS I: Mulieres in ecclesiis taceant; domi uiros suos interrogent XIIII. Senex. AD THIMOTEVM I: Seniorem ne increpaueris, sed obsecra ut patrem etc.

aspexerat 41 . Philippides a Lisimaco rogatus, num aliquid suarum rerum expeteret, respondisse fertur: Solum, o rex, ne archanorum tuorum quicquam mihi credas 95 . Silentium. Cato se tenere tam diu dixit, donec disceret non silenda. Et cum taciturnitatem suam improbari audisset, parum id se pensi habere dixit, dummodo uitam non improbarent 65 . Somnus. Lacones pueri cubantes in thoris arundineis 13 .

Eruntque in montibus quas i columbę conuallium 33 . Non est solus, cum quo est Christu s 295 . Montes excelsi ceruis 399 . Singulariter sum ego, donec transeam 427 . Similitudo non ueritas 106 . Spes. Nemo sibi ipsi confidat 48 . Spes Enos 199 . Longanimitatis patienti a

A diluuio usque ad Abraham anni 1072 121 . Ęternum pro tempore finito 125 . Temporum supputatio, quando natus Abraham. Assyrii. Ninus. Isaac. Iacob. Esau 139 . Donec 165 . Numerus ętatum 199 . ORIGENES
Temperantia. Circumcisio sensuum

et spiritum immundum 215 . Victoria. Iosue circuiuit ciuitatem, et muri Hierico corruerunt 31 . Iosue persequente inimicos plures lapidibus de cęlo pluentibus per ierunt quam gladio. Sol et luna stetit, donec ipse se ulciscatur de inimicis. Magnam multitudinem parua manu uicit, et terra quieuit a pręliis 32 . Gedeon cum CCC uiris uicit Madianitas astu pugnę cum tubis et lampadibus

277 . Vrbes conditę ad uitandam uim ferarum 82 . Libri decem de republica 189 . Ciues oportet erga suos mansuetos esse, erga hostes immites. Alioquin haud expectabunt, donec ipsos alii perdant, sed ipsi se ipsos perdent 197 . Tunc rempublicam perituram, cum ipsam uel ęneus custos uel ferreus gubernabit 203 . Ciuitatis interitus uidetur superbia, quando infimi homines summa sibi

3.3.11  Sic damnis recidiua suis crudescere gaudet
3.3.12   Dum superest tanti fons et origo mali;
3.3.13  Ergo renascenti parcas confidere donec
3.3.14   Herculea fiet tota cremata manu.
3.3.15  I tamen, Ausoniae gentis decus, obuia quamuis
3.3.16   Mitescet uultu saeuior hydra

est senio: labore nullo
4.23.60  Vtque incendia prima conquiescunt,
4.23.61  Mox gliscunt spatio, superstes ulla est
4.23.62  Donec materies, furit, nec ignis
4.23.63  Extingui patitur – pari podagra
4.23.64  Desaeuit face. Dum noua est, pusillo
4.23.65  Rore

4.23.69  Vt mites catulos rudesque foetus
4.23.70   Interludere cernimus ferarum,
4.23.71  Morsusque innocuos habere donec
4.23.72  Moles corporis inualescit 23,72 inualescit in margine: ingrauescit ingens
4.23.73  (Tunc immane fremunt hyante rictu,

Sic tamen est generi species obnoxia, sub se
5.6.5  Vt positis genus esse queat: sic forma animalis
5.6.6  Est hominis genus. Hinc donec descendis ad unum
5.6.7  Et certum, genus esse potest. Hinc barbarus, hinc est
5.6.8   Romanus, genus hoc poteris dixisse uel illud;

5.6.8   Romanus, genus hoc poteris dixisse uel illud;
5.6.9  Inde genus faciunt mores, persona, uel aetas,
5.6.10  Totque alia, in certo donec genus omne quiescat
5.6.11  Atque indiuiduo desistat corpore passim.
5.6.12  Mox discerniculum discriminat omnia certum:

tenet thura opulentus Arabs,
6.2.37  Et uer Indorum et Cyneraei floris odores?
6.2.38   Inde nec integrum carpserat ulla dies,
6.2.39  Donec posteritas spoliauit auara sepultum,
6.2.40   Quod facinus nulla est hactenus ausa dies.
6.2.41  Vidimus indicium digiti duo signa minoris,

6.30.13  Aula cruore natat; tamen hic siccarius amens
6.30.14   Audet adhuc caedes continuare nouas,
6.30.15   Armatur donec custodia peruigil et uix
6.30.16   Bacchantem exarmat tota caterua uirum;
6.30.17  Insanum simulans sed adhuc immane minatur

plebe reputandus duabus pariter singulis mille quingenti largiantur. Tibicinibus uero: ac triremium gubernatori: ioannique rato sericei pani textori: et Damiano cathapultario: Antonioque sutori donatis prius menstrua stipendia decernantur donec ianuae Dux iterum restitutus munera eis magistratusque et pro urbis dignitate et pro eorum uirtutibus impartiatur. Hos enim et quorum familiaritate uteretur praeter caeteros et quos expilare posset inuenerat. siue ab ipsis pecuniam

itaque litteris imperatoris ueluti re ingenti cum quid eis contineretur inuestigare nunquam potuisset permoti fouere spem pecuniae quamuis allatae non esset haud desiere: irasci quoque amicis qui iam eos palam deceptos esse contenderent.donec nauis cum nostris ac florentinis mercatoribus nonnullis ex piceno rediit: qui aperte dicerent eum (ut in ethruria audierant) antonium esse quendam monegliam nuncupatum: nebulonem dolosissimum effectum: cum Baptistini illius fregosi

prędam ut moris habet, sequi voluerit, rectum prosequetur iter, inter utrumque volabit, quia in dextris, qua lucet polus articus, rex Ungarorum tutatur provincias. Ad quem, ut me ipsum transferrem, hi domini rogaverunt, subsidium pro reliquiis petiturus, quod iter consulto recusavi, donec Sanctitas Vestra secus disposuerit. Que quocumque iusserit, ibo iussaque sedulus exequar, quia eius mandato fulcitus et auctoritate tutus irem tutusque redirem composque petiti fierem. Cum Sanctitate Vestra labor iste manebit disponendi. A dextris vero, qua flat Auster, fortis armatus

Romę unum, paternas auitasque ędes in illud commutans, in quod se quoque ipsum conferens uiritimque indigentibus dispertito, quicquid bonorum reliqui fuerat, ex nobili humilis, ex diuite pauper factus monachi uitam duxit, donec communi patrum populique consensu ad pontificale culmen uel inuitus meruit promoueri, multo gloriosius a Domino promouendus in cęlum, pro cuius amore dilargitus fuerat terrena. Eadem cupiditate in distribuendis opibus

dicitur. Et dum in panario die quodam, uix qui domesticis sufficeret, panis extaret ac materfamilias mendicanti defectum, qui tunc casu affuit, excusaret, eam Bernardinus tam diu orare non destitit, donec exorauit id saltem petenti concedi, quod sibi reseruabatur, affirmans semet esurire malle quam esurientem non pauisse. Dominicus Hispanus, dum Valentię bonis artibus perdiscendis operam daret, ciuitas annonę caritate

coepit atque eum ipsum, quem, ut solus uidere potuit, ita solus residuum esse adnotarat, subinde mutari deprehendit et modo iuuenis, modo senis speciem uultu pręferre. Tali ostento attonitus silentium tantisper tenuit, donec peracto conuiuio seorsum euocatum, quisnam esset, interrogauit. Ille se non hominem, sed angelum esse respondit, cui aliquando sumpta naufragi forma mendicanti ipse et pecuniam et argenteam lagunculam largitus esset.

ignorauit. Cuius quidem glorię cupiditate quondam flagrans abbas Soranus, Longobardis Italiam uastantibus, redimere captiuos et eos, qui amissis rebus predę superfuerant, iuuare non destitit, donec latronum gladiis ecclesię thesauros ab eo frustra quęrentium (quoniam iam nulli erant) confossus occubuit. Eo corruente terni tremuit, testata, credo, tam pium hominem tam impie cęsum non opportuisse, nisi ad pietatis

inquit. Iterum alios mendicantes conspicatus, etiam codicem uendidit et uenditi precium illis distribuit, dicens a Domino pręceptum esse: Vende omnia, quę habes, et da pauperibus! Necdum se istud implesse putauit, donec semetipsum quibusdam gentilibus uendidit, ita tamen, ut ipsos Domino lucraretur. Cumque eos ad Christum conuertisset, pecunia, quam acceperat, se redemit. Rursum idem Lacedemonię fecisse dicitur, eodem successu, conuerso

aliud erat pręter pugillum farinę in hydria et paululum olei in lecytho, totum id, quod habuit, petenti Helię prophetę concedere non dubitauit. Et ex illa die hydria ei farinę non defecit nec lecythus olei fuit imminutus, donec pluuiam dedit Dominus super terram. Denique paruulum filium, quem mors abstulerat, pietas uiuum in sinu matris restituit annuente Domino precibus prophetę, quem illa et cibo pauerat et fouerat hospitio.

misericordię in egenos comminiscebatur, misericordię semper remunerator Deus effecit, ut, cum ad lupanar traheretur, loco moueri non posset, cum ureretur, illęsa inter flammas maneret, cum iugularetur, morti non cederet, donec ad cęlos itura, uitale uiaticum de manu sacerdotis accepit, corpus uidelicet et sanguinem Agni, pro cuius amore sua omnia in elemosinam, seipsam in sacrificium tam confidenter quam libenter obtulerat.

sanctorum, quos aut apostolicus sermo celebrat aut celebrandos postea censuit Ecclesia. Abraham in ualle Mambre ante ostium tabernaculi sedet, nequis pertranseat, quem ad se diuertere non roget. Tres uenire uidet neque, donec adueniant, expectat, sed currit obuiam atque adorat, ut hospites non fouendos solum, sed etiam honorandos scias. Orat, ne se prętereant, quasi accepturus, non daturus beneficium. Et primum aquam pedibus parat, ut doceat

hominem dimitti iussit. Ad Marinum monachum paruulo sub tugurio in solitudine habitantem, aprum aliquando a uenatoriis canibus actum confugisse legimus. Quem ille apud se tam diu latere permisit, donec ei sine periculo ad sua lustra redeundi facultas affuit. Cui tantę curę fuit tutum bęstię pręstare hospitium, quo eum studio uel suscepisse homines uel suscepturum fuisse putabimus? Certe etiam rationis expers ac

Dei inuisibilia animus attollatur, cum liberum se esse persenserit onere peccatorum. Denique duo illi ex Discipulis in castellum Amaus tendentes, cum Iesu simul eunt, simul fabulantur, et externum ac peregrinum esse putant, donec compulsum secum manere et secum recumbere in fractione pani agnouerunt eum. Sic igitur hospitalitatis officium ad agnitionem Dei nos adducit, ut, quem nunc in ęnigmate et per speculum uidemus, post hęc facie ad faciem,

essent, occultabant. Paulus apostolus, cum raptus in paradisum, siue in corpore siue extra corpus, audisset arcana uerba, quę non licet homini loqui, annos quatuordecim rem tantam silentio texit, conscientia sua contentus, donec Corinthiis (ueritus, ne pseudoapostolos sibi uel sui similibus pręferrent, alienati a ueritate, quam ab ipso didicerant) eam aperuit palamque fecit. Sed et hanc gloriandi necessitatem insipientiam uocat. Factus sum

ad cum undique confluebant, flebat quotidie et ad seculum redisse se atque in uita mercedem recepisse aiebat. Abire cupientem inhibebant. Denique biennio in tali animi solicitudine peracto, cum postremo comedere nollet, donec discessum impetraret, et iam dies septem nihil gustasset, ne inedia conficeretur, dimissus reliquit Palestinam. Pręterea gloriam semper fugiendo, dum crebro sedem mutat, Bethilium, Pelusium, Theubaton Babylonemque

abbas (ut liberius humilitatis incumbere operibus posset) diuersa perquisiuit loca, in quibus minus notus maneret. Ab Aegypto transmigrauit in Thebaidem et inde ad Palestinam, semper inter alienos serui fungens officio, donec agnitus cogebatur simul relinquere et locum. Postquam nullibi se diu ignotum futurum uidit, ad suos tandem monachos reuersus aliam conseruandę humiliationis rationem iniit, ut, quo plus honorabatur, eo magis corpus suum

fecerat. Ipse intus solus (si tamen solus dici potest, cum quo Deus est) morabatur, finem expectans uitę, ut uitam, quę finem non habet, inchoaret. Ea spe lętus forsan etiam decantabat: Singulariter sum ego, donec transeam; transiturus utique ad consortium angelorum, qui se a consortio secluserat hominum. Theonam etiam intra suam cęllulam clausum habitasse apud Thebaidem * corr. ex Thebaidam

pro amore illius omnia contempserat. Denique apud Massiliam, Gallię urbem, inanium deorum simulachra Christi prędicatione iam prostrauerat salutiferęque crucis uexillum errexerat, necdum tamen se fecisse satis putauit, donec solitudinis angustiis carnem suam aliquando delicti ream macerasset afflixissetque. Annos itaque triginta nulli hominum uisa, nulli cognita uixit in deserto, non humano cibo, sed angelicis fomentis assidue sustentata, ut

finem imponere, ubi Dei erga se indignationem coeperat experiri. Rursumque tentato ingressu libere absque impedimento introiuit. Mox ante crucem Domini suppliciter prostrata tandiu flere non destitit, donec audiuit, si saluti suę consultum uellet, Iordanem transiret. Transmisso ergo Iordane desertum penetrauit, iam aliam uitam, alios mores sequens quam quos ad eam usque diem non deseruerat. Iam primum caput illud, quod

orate, illi etiam, qui simpliciter dictum intelligant, a se plane seruatum non negent. Idem sanctus diem obiturus extremum frigescentibus membris iam immotus iacebat, labia tamen mouebantur. Denique orare non destitit, donec subito lumine circumfusus reddidit spiritum. Dum ergo moriendo ora et orando moritur, mortis tenebras non sensit. Seruatio autem, Traiectensi episcopo, oranti igneus supra uerticem radius

humanum genus antiqui serpentis mortifera seductione, sed Deo miserante Christum in ligno pendentem uidit et remedium accepit salutis. Ad orationem Helię prophetę annos tres et menses sex non pluerat super terram, donec rursum orauit, et cęlum dedit pluuiam et terra fructum suum. Sareptanę uiduę, quę illum famis tempore hospitio susceperat, hydria farinę non defecit nec lecythus olei fuit imminutus, et quę fame moritura erat,

Quid mirum autem, quod sanctorum quandoque uel meritis cedant uel inuocationibus pareant terrena corpora, cum iisdem ad obsequendum inclinentur etiam cęlestia? Iosue orante sol et luna immoti steterunt, donec ipse ulcisceretur de inimicis suis. Non fuit, inquit Scriptura, ante et postea tam longa dies, obediente Domino uoci hominis, et pugnante pro Israhel. Porro, de inimicorum

maximus, postquam uita defunctus est, apparuit Ioanni, Portuensi episcopo, seque, ne ęternis poenis addiceretur, Odilonis, Cluniacensis abbatis, intercessionibus consecutum dixit et tantummodo temporarię afflictioni, donec uitę maculas diluat, deputatum. Id ubi resciuit abbas, pro illo solicitus orauit simulque monachis, ut pariter orarent, iniunxit. Et ecce non multo post idem Benedictus ingenti fulgore renitens uisus est primum Eldeberto

amorem in amorem conuertit Christi religionisque suscepto uoto ordinem Fratrum Minorum subiit. Et ingenue confessus est se illa orante ita intimis flagrasse pręcordiis, ut ardori remedium nullum inuenerit, donec uitam mutare decreuit. Ad eius ergo orationem Dominus ignem misit in terram, et quid uoluit, nisi ut accendatur? Theodora Romana, Sisinii coniux, a Clemente pontifice conuersa et ob hoc a uiro

habere possimus. Sulpitius, Bituricensis episcopus, dum nocturnis precibus incumberet, horrendos circa se strepitus uocesque terribiles audiuit. Neque tamen aut loco cessit aut orare desiit, donec sedatus est tumultus. Qui enim confidit in Domino, sicut mons Syon: non commouebitur in ęternum. Par terrori erit atque dicet: Si consistant aduersum me castra, non timebit cor meum. Si exurgat aduersum me

et in Deo meo transgrediar murum. Leonardo, Corbiacensi monacho, oranti serpens a pedibus in sinum usque sursum uersus reptauit. Quem quidem ille usque adeo nihil expauit, ut immobilis permaneret, donec precum finem fecit. Quin etiam peractis precibus ultro sese pestiferę bestię ingerebat dicens, ne facere differret, quicquid faciendi facultatis aduersus ipsum a Domino accepisset. Sed illa, sicuti orantem non terruit,

Beatam Virginem Mariam uirgineis choris comitatam ad se uenire uidet, iussus missam celebrat, indumentum miri candoris ab ipsa Dei Genitrice sibi oblatum accipit. Visio abiit. Ille ad se reuersus, insomnium fuisse putabat, donec idipsum indumentum iuxta se iacere conspexit. Quod adhuc extare dicitur et cernentibus rei fidem facere, nemine deprehendente neque lini neque texturę genus. Magnum fuit tale munus accepisse, sed maius tali spectaculo

philosophię studiis plurimum delectaretur, ubi deinde scientię spiritalis dulcedinem gustare coepit, illa contempsit et huic soli totum se dedit. Sunt, qui eum dicant panis ac uini usum sibi interdixisse, donec mysteriorum intelligentiam plenius perciperet. Parum erat secularem sapientiam diuinę postposuisse: duo pręcipua uitę humanę sustentamenta, panem et uinum, a se abdicauit, dum cibos colligit uitę ęternę. Quorum

ergo Baal et prophetis nomen dei sui a mane usque ad meridiem frustra inuocantibus, ubi ad Heliam sors inuocandi peruenit, struxit altare de lapidibus, fossa circumdedit, ligna cum carnibus superposuit, omnia aquis perfundi, donec fossa impleretur, iussit. Et cum Deum Abraham et Isaac et Israhel inuocasset, illico ignis e cęlo delapsus carnes, ligna, lapides aquamque et omnem fossę limum hausit atque absumpsit. Quo miraculo commotus populus, et

facti, Hermogenem ipsum uinculis complicatum in medium adducunt, nihil pręterea ei mali inferre iussi. Qui deinde libertati redditus, ab apostoli latere discedere non audebat, nequid grauius a demonibus pateretur, donec baculo eius accepto abiit securus, plus iam confidens apostoli ligno quam ueneficiis suis. Conuersus igitur maleficę artis libros flammis tradidit, et se fidei Christi, satis expertus nihil ea neque uerius neque fortius

qui in Domino moriuntur. Basilius ille Magnus, cum esset gentilis et bonarum artium apprime eruditus, inter conflictantes philosophorum sententias nihil certi asserentium nutabat, donec ab Athenis transiens in Aegyptum, explorato philosophię nostrę sensu, Christo credere coepit. Inde reuersus Eubulum * corr. ex Eubolum pręceptorem suum de ratione uerę sapientię disputando

Malignis autem in illam frementibus iniecit ruborem, propria eis exprobrans delicta, qui accusatum uenerant aliena. Et hi sane unus post alium abierunt, sicut aduenerant, nequitia et impietate pleni. Illa uero perstitit, donec condonato reatu dimissa est. Perseuerare enim sperando debemus nec ullo expectationis tedio affecti deficere, dicente Apostolo: Christi domus sumus, si fiduciam et gloriam spei usque ad finem firmam retineamus.

non erubuit, dum arca a Leuitis portatur, omni regię dignitatis ornata deposito et ephod lineo sumpto pedester incedere, saltare, ludere et quasi unus e plebe iocunditatis gesticulationibus uti, donec illa in urbem inuecta sub tabernaculo, quod ipse tetenderat, uenerabiliter collocaretur. Ex quanta autem in Deum pietate quantoque amore ea regis exultatio proueniret, Michol, uxoris suę, poena testatur, quę, quoniam

dedit. Quid ageret amissa oue, pastor iam senex nesciebat et tamen quiescere prę dolore non poterat. Denique eremum relinquere, tegumentum, ne agnosceretur, mutare, urbes, quas fugerat, intrare, nihil intentatum relinquere, donec illam inuenisset, decreuit. Hoc igitur consilio usus quęsitam inuenit, inuentam conuertit, conuersam secum reduxit et tanto labore recuperatam diligentius custodiuit, ita ut illa salutem, de cuius spe deciderat,

charitatis opera extitere. Prostibula adibat foeminarum et cum ea, quę impudentiore lasciuia diffluere uidebatur, noctem pactus precium offerebat. Admissus autem in aliquo fornicis angulo procumbens deprecando peruigilabat, donec illucesceret dies. Factum admirans mulier, cogebatur interim tacita intra se cogitare, non iam quantum lucri fecisset sed quantum turpiter uiuendo Deum offendisset. Itaque multę ab eo hoc modo conuersę uitam correxere.

prępositus esset et fames septennis premere coepisset terram, uenientes in Aegyptum conuiuio excepit, frumento et pecunia iuuit, singulos exosculatus est, iniuriam omnem remisit. Ac ne sequentibus annis, qui quinque, donec septennium perageretur, restabat, fame confecti perirent, ut ad se in Aegyptum cum patre totaque familia transmigrarent, curauit permissuque regis terram, in qua commode habitarent, dedit. Quid multa? Qui sibi innocenti

lęderet. Proh nefas! Serpentes famulos Christi reuerentur, homines infestant. Fur adueniens in primo statim ingressu uiso serpente pauidus retulit pedem. Quo uepribus alte implicato, ipse in caput corruens, pronus pependit, donec superuenit Felix. Qui pendentem miseratus confestim deposuit et holeribus abunde collatis amice hortatus est, ne per scelus quęreret, quod innocenter se largiente habere posset, quoties petitum uenisset. Magis forsan

Christianę mysteria prodi iam uulgarique oportebat et diu errantibus uiam aperiri salutis. Hinc tu quoque, si unam alteramue ciuitatem ad Deum sanctius atque syncerius colendum conuerteris, nondum te existimes fecisse satis, donec datur facultas etiam ad reliquos instruendos proficisci. Pii sane ac boni medici est plurimis curatis alios insuper, qui curatione indigent, perquirere et opportuna omnibus remedia conferre. Legimus Petro Hierosolymis

uir nominatissimus Vincentius tantum prędicatione ualiut, ut in Hispania quinque milia Iudeorum ad Christum dicatur conuertisse, in Mauritania octo milia Saracenorum. In urbe quoque Granata docuit infideles, donec a rege eiectus ad suos rediit inuitus. Italiam etiam Galliamque prędicando peragrauit, nec labore uictus nec periculo deterritus, dum ad ęternę salutis beatitudinem adipiscendam omnes inuitat, illud in Psalmo Prophetę

thesauro suo noua et uetera. Quamborem ad apostolos quoque dicitur: Sedete in ciuitate, quoad usque induamini uirtute ex alto; nequis diuinę ac cęlestis prędicationis onus assumere sibi ausit, donec uires roburque conceperit ad sustinendum illud, Spiritus Sancti ope atque dono et sacrarum cognitione Scripturarum. Tum demum pręparato domi conuiuio in publicum prodeat et ad exitum uiarum confidenter procedat, multos

Dauid uicta est Saulis inuidia, pacem inter se iniere. Dauid tamen Saulis inconstantię non ignarus, ne pręsentia sua illum turbaret, in Palestinam ad Achim Getheorum regem se transtulit habitauitque in Sicelech urbe, donec Saule hostium armis cęso rediens illi successit in regno, cuius odium placare quam ulcisci maluerat. Sic ergo Dei benignitas ac fauor pacis patientięque exaltauit cultorem. Verum quoniam ipse Dauid in negociis

Eugubinę urbis episcopus, cum ciues suos in seditionem uersos uerbis placare non potuit et iam ad arma esset concursum, inermis inter tela strictosque mucrones irrumpens humi prono corpore sese prostrauit nec exurrexit, donec illi saucium iacere rati mutua odia in unius miserationem conuertissent. Iacens diremit pugnam, quam stans nequiuerat inhibere. Audacem autem et periculi impauidum fecerat ipse pacis amor. Idem Fredericum imperatorem

adiens placauit, ita ut ille et pecuniam remitteret et obsides restitueret et ipsum, ubi multo honore affecisset, discedentem deduci iuberet. Sicque pastor bonus in tanta ouium suarum trepidatione nunquam conquieuit, donec securas redderet, factus eis uix speratę pacis impetrator simul et nuncius. Iuo quoque presbyter, cum multis miraculis tum imprimis pietatis operibus clarus, dolens quendam cum matre non leui odio dissidere, postquam

uicinos reges sibi deuinxerat, piratas mari, prędones terra submouerat. In feras etiam predę auidas seuerus, a Guidualdo, Gualdensium rege, tributum exegit, annis singulis lupos triginta uenatione captos. Id seruatum, donec illud bestiarum genus assiduis cędibus defecit. Nihil esse in regni finibus passus est, quod a pacis quiete foret alienum. Tantus ergo pacifici status amor ipsum usque ad quietem euexit sempiternam et ad cęlestis regni

incessisse. Et cum ad montium asperiora itinera peruenissent, equum conscendisse, sed tamen calciamenta minime induisse, ita ut sęuiente hyeme et niue, quę pedibus inciderat, gelascente plantas de stapede amouere nequiuerit, donec aqua feruente superinfusa glacies solueretur. Hanc in illo algoris patientiam imitentur, qui bullientem in medullis libidinis, ęstum cupiunt extinguere. Frigescente enim corpore facile et ipsa frigebit Venus. Iccirco

Radegundis, Clotharii, Gallorum regis, uxor, sub preciosis et delicatis uestibus uile et asperum cilicium tulit. Sicque omnem penitus Venereę uoluptatis motum de suo excussit corpore, ut tandiu a uiro precibus contenderit, donec impetrarit uinculi coniugalis dissolutionem castitatis obligatione. Quod fortasse non petisset, nisi prius carnem cilicio domuisset. Carne igitur spiritui subiecta pręponere coepit Christum marito, monasterium

passionis ac resurrectionis tempos aduenit, et sublatus est ab iis Sponsus. Exinde illius desyderio uehementer solicitati ieiunare et esuritione se afficere coepere. Nec unquam ab his abstinentię angustiis recesserunt, donec in cęlesti thalamo rursum eidem, quem tam ardenter desyderauerant, feliciter iuncti sunt, ubi nunc ieiuniorum famem, quam hic haud multum sustinuerunt, ęterni perpetuique conuiuii refectione compensant.

et tunc oleum pro remedio in cibatu addidisse. Denique a sexagesimo tertio usque ad octogesimum ętatis suę annum, cum pane quoque abstineret, sorbitiunculis ex farina et holere comminuto sustentatum fuisse, donec reddito spiritu conuiuii cęlestis perpetua et ineffabili dulcedine, quam semper appetierat, satiari coepit. De se quoque ipse Hieronymus ad Eustochium uirginem scribens loquitur ac dicit:

sapientiorem se fore putauit, si abstemius uiueret. Cogitaui — inquit — in corde meo abstrahere a uino carnem meam, ut animum meum transferrem ad sapientiam deuitaremque stulticiam, donec uiderem, quid esset utile filiis hominum. Impedit ergo sapientiam et nutrit stulticiam nec, quid in uita utile sit, satis peruidere sinit quantuluscunque fortasse uini haustus. Nam si etiam modicus non noceret,

corpori sufficere posset. Antehac uero, dum solitarius uiueret, crudę herbę illi cibum, fontes potum suppeditabant. Hor etiam abbas, quandiu solitudinem incoluit, herbis, radicibus, aqua sustentatus est. Pane abstinuit, donec monasterio prępositus communi cum aliis cibo uti coepit, ut ipsos lucrificaret et quadam uitę ęqualitate contineret. Apollonius abbas panem, holus, herbas edere solebat, sed ita sane, ut ea uel

Apostolo ac dicente: Noli esca illum perdere, pro quo Christus mortuus est! Blasium, Sebastę episcopum, cum Diocletiano Ecclesiam uastante ad deserta sine uiatico declinasset, aues aluerunt, donec inuentus in Christi confessione uitam finiuit. Non solum igitur in necessitate seruum suum Deus non deseruit, sed etiam pręrogativa passionis honestavit: esurienti misit cibos, latenti martyrii coronam.

sit difficiliusque seruetur? Martha virgo, Christi hospita et Christi sponsa, post eius ad cęlos ascensum carnem nullam comedit, a lacticiniis quoque et uino abhorruit, quotidianum seruans ieiunium, donec rursum suauissima hospitis et domini sui pręsentia satiari sibi liceret, iam nunquam ab ipso recessurę. Magdalenam uero, sororem eius, in deserto diuinis magis quam humanis alimentis fuisse sustentatam accepimus, dum

quantum potest, imitetur continentiam. Multa sunt huiuscemodi exempla, quę longum esset enarrare. Te tamen, Othilia uirgo, tacere omnino non possum, quę leguminibus et ordeaceo pane lassum ieiuniis corpus sustentasti, donec in cęlestibus regnis grano illo frumenti satiari meruisti, quod cadens in terram multum fructum attulit. O quam breuem esuritionem ęternę immensęque dulcedinis subsecuta est saturitas! Dum te sibi uilitate mortificas,

ducens, quod iubebatur, perfecit. Alias quoque saxum ingens, et quod multi simul mouere non ualerent, soli, ut aduolueret, abbas pręcepit. Tunc ille quidem toto conatu frustra nitens, uires experiri non cessauit, donec multo sudore madentem iam quiescere idem abbas iussit. Hac obsequiorum simplicitate Ioannes prophetandi donum consecutus, in magnis bellorum difficultatibus Theodosium principem, ne cum hoste congredi timeret, suis

suę commendationem miraculo auxit. Dum uinum de cado in urnam traheret, ab abbate uocatus relicta urna festinus cucurrit. Vinum uero, sicuti fluebat, repleta urna non est effusum, sed sic stetit, ac si gelu concretum esset, donec ille reuersus cadi foramen tereti in mucronem ligneolo obturauit. Tunc, qui aderant, haud dubitarunt, quin hoc illi alacris admodum atque impigrę obedientię merito contigisset, ut, qui se totum abbatis uoluntati

obsequium pręstitisse dicitur. Asellum monasterii ad pascua educere pascentemque comitari suetus, agasonis fungebatur officio. Sed asello amisso iussus ipse ligna dorso deferre, onerari se multa cum mansuetudine patiebatur, donec postea iumentum ante se ad monasterium agens reduxit. Ecce bruta animalia seniorum iussis obsequuntur, et homo rations capax audet refragari. Certe, quisquis eorum restiterit imperio iis iam dictis

Non accepit excusationem Conradus et, ut inobedientię culpam flagellis dilueret, mandauit. Continuo illa positis uestibus, linea tantum tunica, quę nuditatem tegeret, derelicta, ipso spectante tandiu se loris diuerberauit, donec idem, ut cessaret, pręcepit. Minus obsequiosi animi argumentum edidisset, si tunc ad ecclesiam, cum iussum fuerat, accessisset. Leui in re non obediuit, ut in multo difficiliore se obedientem probaret.

et seniorum consilio atque persuasu, ne uideretur discessionem docere a Lege Iudeisque fidelibus prohibere circumcisionem, quibusdam nazareis secum assumptis una purificatus templumque ingressus sit ac tandiu cum illis fuerit, donec tonsis de more crinibus uota perficerent sacrificiumque offerrent. Hoc quidem multi pię simulationi adscribunt, sed ego magis Augustino assentior, qui ait: Diebus illis intermediis, qui inter Christi

quęrendęue supellectilis difficultate uictus abiret. Ac ne forte illum, quod offerebatur, accipere pudor impedisset, certum sibi ac deliberatum esse ad alia transmigrare loca mentiebatur. Et tantisper inde secedens, donec impensas compararet, reuersus alteram sibi cęllam non paruo cum labore ponebat. Hac ille simulatione usus officio fungebatur uerę charitatis, eos in Dei seruitio pia circumuentione retinens, quos forte necessitas

positum erat, Amon abbas mille quingentis monachis pręfuisse dicitur. Et cum tot essent, horis, quibus silentium indictum erat, sępenumero aduenę locum adeuntes, neminem ibi adesse putauerunt, donec interius ingressi, illos unumquenque, seorsum in suis cęllis orantes aut aliquid aliud facientes conspicerent. Adeo non strepitus aliquis, non susurrus, non saltem screatus audiebatur, denique multitudo solitudinem

uidendi cupiditate, sed magis propositi eius turbandi causa, illi captata occasione repente astitisset, pronus humi corruit uultuque inter palmas collecto tandiu Deum, uti se in tali pudicicię discrimine tueretur, orauit, donec illa longioris morę uicta tedio inde discessit. Ac nequis Christi seruis negocium facere leue crimen putet, fama est mulierem hanc, simul atque de monte descendisset, uita decessisse, Deo temeritatem eius

Omnia contempsit, ut uirginitatem illibatam Deo offerret. Cum apparuisset illi in carcere apostolus Petrus, mamillam, quę Quintiani iussu auulsa erat, curaturus, exhorruit uirilem attactum et chyrurgicam refugiebat manum, donec, quis esset, agnouit. Et statim ipso abeunte se sanatam sensit. Cum super acutas testas ardentesque prunas nuda uolutaretur, minus poenam doluit quam nuditatis ignominiam. Quod scelus nec terra ferens intremuit, urbs

crepido, ad quam fugiens constiterat, inclinata trans uallem in aduersa rupe deposuit et rursum se errigens persecutorem impediuit. At neque miraculo mollitus, omni silice durior pater tandiu per deserta latitantem quęsiuit, donec inuenit. Tunc per capillos tractam Martiano pręsidi torquendam tradidit. Quam Martianus post multos cruciatus et utranque auulsam papillam ignominię causa nudam per urbis fora duci iussit. Exhorruit nuditatem uirgo,

derit, non collidetur, quia Dominus supponit manum suam, ut scilicet poenitendo resurgat et resurgendo, iusti nomen non amittat. Maurilius, Andegauensis* episcopus, dum expectaret, donec missale sacrificium peragat, interim puerum, quem baptizaturus erat, uita defunctum comperit suęque id negligentię imputans usque adeo doluit, ut relicta ecclesia nauim conscendens clam effugeret. Forte sanctuarii

feliciter cessit. Pacomius quoque abbas, cum aliquem ex fratribus inimici supplantatione in nequitiam deiectum accepisset, conquiescere omnino non poterat, tandiu pro illo preces offerens Deo, donec ad poenitentiam conuersum esse certior fieret. Piamon, in Scythiotico monasterio spectatę sanctitatis presbyter, dum missę sacra conficeret, angelum Domini uidit, qui monachorum nomina in codice partim

Domini uidit, qui monachorum nomina in codice partim scriberet, partim scripta deleret. Visa ergo monachis explicans, eos peccato obnoxios comperit, quorum nomina subduci uidit. Ac tandiu cum illis lugens ueniam orauit, donec iterum apparens angelus etiam illorum nomina conscriberet, quorum ante deleuerat. Illi itaque, quantum moeroris prius conceperant, tantum deinde lętati sunt, cum post poenitentiam se quoque conscriptos in cęlis ac in

fidei manu Domini fimbriam, et remedii uirtutem sentiemus. Quod si uel undecima hora patrifamilias operam locabimus, forsan ab eo non minus lucri, quam qui primo mane laborare coeperunt, referemus. Nunquam sera poenitudo est, donec poenitendi tempus superest. Sed quia, donec superfuturum sit, nescimus, cur illam hodie agere cunctamur cras forsitan iudicandi? Nulla profecto res est, quę maiore cum periculo differtur, quoniam nullam aut gnauiter

sentiemus. Quod si uel undecima hora patrifamilias operam locabimus, forsan ab eo non minus lucri, quam qui primo mane laborare coeperunt, referemus. Nunquam sera poenitudo est, donec poenitendi tempus superest. Sed quia, donec superfuturum sit, nescimus, cur illam hodie agere cunctamur cras forsitan iudicandi? Nulla profecto res est, quę maiore cum periculo differtur, quoniam nullam aut gnauiter actam huberior sequitur fructus aut negligenter

facti. Tunc ergo gratiam recipit confessio, cum satisfactum est pro delicto. Hoc sacramentum in Leuitico figuratum est, ubi lepra perfusi arbitrio sacerdotis diiudicantur. Qui immundi fuerint, extra castra eiiciuntur, donec mundentur. Quia peccator, nisi per poenitentiam et confessionem fuerit expiates, non admittitur in consortium sanctorum. Itaque illi, qui ob lepram separatus est, lex datur, ut habeat uestimenta dissuta, caput opertum,

in gemitu meo, lauabo per singulas noctes lectum meum, lachrymis meis stratum meum rigabo. Certe, si iugiter consyderauerimus, quanto et quali Domino peccauimus, etiam post ueniam nunquam deerit nobis flendi materia, donec ille tandem benignitate lachrymas nostras penitus absterget, qua et peccatum remisit. Ezechias quoque (cuius poenitudo et innumeram hostium multitudinem strauit et longiora uitę spacia illi meruit impetrare) docet,

pręposuisse uideretur, si eidem et in terris posita communicare neglexisset. Luciam uirginem nec inter flammam constrictam nec perfosso a sacrilegis iugulo lęthaliter uulneratam mori potuisse accepimus, donec sacram sibi communionem a sacerdote oblatam sumpsisset. Tunc cum martyrii corona cęlum lęta petiit, cum eum, pro cuius amore supplicia contempserat, sibi iunxit itineris ducem. Si ergo sanctis hominibus tantę curę

suis ipse manibus ministrabat, contumeliis assidue affectus iam, quid ageret, nesciebat. Antonium ergo abbatem consuluit, utrum illum dimittere deberet, a quo talia patiebatur. Vtrique consultum est, modicum adhuc sustinerent, donec alter sicut pietatis ita et patientię meritum impleret, alter ingratitudinis uitium emendaret, ne grauiorem animi quam corporis lepram incurreret. Itaque, cum admoniti tranquillius manere simul coepissent, Eulogius dies

decederet. Proh pudor! Irrationale animal seruo Dei obediuit, homo damnum irrogari non dubitauit. Fur ergo reuersus, cum serpentem conspexisset, prę timore se retro ferre uoluit, et pede uepribus implicate pronus pependit, donec ab ipso holitore superueniente expeditus fuit. Tum ab eodem amice admonitus est, ne ultra furto tolleret, quod ipse petenti gratuito concessurus esset. Itaque non holerum damno monachus angebatur, sed furantis peccato,

sarcula et rastros ibi apposuit. Atque illi, cum noctu hortum ingressi fuissent, instrumentis protinus arreptis usque mane nihil aliud agere potuerunt quam terram uertere et herbas infructuosas conuellere, donec Isaac adueniens eis prandium attulit pro opera, insuper exhortans, ut a furto abstinerent; semper enim, quicquid eis opus esset, se libenter indulturum. Et tunc primum omnis generis holeribus oneratos amice dimisit.

sublato, cum rediret, quia per coemiterium transitus erat, super sepulchrum, ubi illis diebus sanctus quidam conditus fuerat, fixis uestigiis hesit et neque progredi neque regredi potuit nec predam, quam tenebat, dimittere, donec facto iam die a monachis deprehensus, peccatum confitens, ueniam poposcit. Illisque orantibus, dimisso ueruece, abeundi facultatem impetrauit. Sacerdos ergo ostendit grauem culpam esse furtum, reum uium ipse mortuus

Patras a pernicie erroris uindicare conantem Egeas, Achaię proconsul, comprehendi iussit et in facie cędi et in cruce suspendi. At ille ne sic quidem inhiberi potuit, quin pendens quoque Christum plebi astanti prędicaret, donec ingenti luce circumfusus emisit spiritum illos in tenebris relinquens, qui increduli in ipsum sęuierunt. Philippum apostolum Hieropoli, Phrygię urbe, crucifixum ac lapidibus interemptum constat, Bartholomeum apud

ac lapidibus interemptum constat, Bartholomeum apud Armeniam in oppido Albano uiuum excoriatum decollatumque; Ioannem apostolum Romę in feruenti oleo decoctum nec tamen lęsum Christo protegente, qui sic eum uoluit manere, donec ipse ueniret; Thomam Didymum apud Indos carceri traditum, nudis uestigiis per candentes laminas ductum et in ardentem fornacem trusum, postremo lanceis perfossum; Mattheum apostolum in Perside, dum missale sacrificium

sicut alia, ita et hoc poenę genus uiui non euaserint, ostendit uox de cęlo lapsa, quę illos, quoniam strenue contra dolorem decertassent, ad percipiendas iam martyrii coronas euocauit. Mori non poterant, donec multiplici cruciatu probaretur tolerationis uirtus; probatam autem remunerari restabat. O sapientem pariter ac pium patrem, qui ipsum, quem genuerat, secum pro Christo cruciari sustinuit, ut secum cęlo inferret.

se Christianum esse asseueraret. »Et si millies — inquit — occidi possem, Dominum meum Iesum confiteri non cessarem.« Itaque imperator non modo, ut idola adoraret, efficere nequiuit, sed etiam, ut ne Christum taceret, donec caput id iam optanti amputari iussit. Sic ille ipso Domino, quem tam audacter tamque perseueranter in terra positus inuocauerat, feliciter iungi meruit in cęlo. Eadem Diocletiana persecutione

multis Christianorum Sebasten missus, ab Agricolao pręfecto igne consumptus martyrii palmam recepit. Cęteri obtruncati pręter unum Oresten nomine, qui super lectum ferreum distentus substratis prunis tandiu excruciatus est, donec animam exhalaret. Magna quidem hęc poenarum acerbitas, sed maius patientię pręmium. Sub Diocletiano et Gregorius martyr Spoleti passus, dum Flacci et Tircani pręsidum minas rideret, colaphis

principum in Christianos immanitatem arguere coepit. Ipsi mirabantur, quomodo uiuere potuisset, et cum eo miraculo ad credulitatem moueri debuissent, ad indignationem moti sunt atque eundem tandiu fustibus cędi iusserunt, donec exanimaretur. Tanto igitur martyrii amore flagrauit Sebastianus, ut nec sagittas passus conquiescere potuerit, quousque ad optatum uitę finem peruenit. Vincentius martyr in Hispania Cęsareę passus est; uere

Christianum profitenti manuum pedumque digiti nodatim pręciduntur, tum palmę, tum brachia, tum lacerti ad humeros usque; sic et pedes et tibię et crura. Ita tamen ille trunco corpore Deo laudes gratesque agere non cessauit, donec regis iussu dissecta ceruice consummauit martyrium, tam fide integer quam membris lacer. Sic statur pro religione, sic dimicatur pro Christo. Hoc militię genere ad cęlestem gloriam angelorumque triumphum

nescit, dum ipsum a foemina uinci pudet. Cumque animo conflictaretur, quidam ex lictoribus destricto *corr. ex districto ense Lucię iugulum transfodit. Nec tamen illa mori potuit, donec eucharistię sacramentum de manu sacerdotis accepit illoque comitata ad cęlum abiit, cuius fide in terra, cum torqueretur, non deseruit. Tecla uirgo, Pauli apostoli prędicatione instructa, Christo se dedicat et

studuerunt. Iacobus, qui primus inter apostolos lauream meruit martyrii: Patientes — inquit — estote fratres usque ad aduentum Domini. Ecce agricola expectat preciosum fructum terrę, patienter ferens, donec accipiat temporaneum et serotinum. Ipse etiam princeps apostolorum Petrus: Communicantes — inquit — Christi passionibus gaudete, ut et in reuelatione glorię eius gaudeatis exultantes. Si

Post Dominum sancti apostoli discipulique eius perseuerarunt illum sequendo, illi obediendo, Spiritum Sanctum per illum a Patre mittendum expectando, per orbem ubique baptismi gratiam nunciando nec unquam deficiendo, donec, quod annunciauerant, martyrio confirmarunt, morientes prius quam tacentes religionis ueritatem. Et hi quidem tam fortes tamque magno animo uiri tanto primitus pauore perculsi fuerant, ut Domino relicto fugerent, Petrus

quintum, quo in Domino quieuit, cui seruierat, angelorum sortitus gloriam, quia in perseuerando demonum contempserat iniurias. Eius discipulus Paulus Simplex, cum se recipi postulasset et Antonius ab eo discedens, donec rediret, expectari responsum iussisset, toto triduo ante ianuam perstitit, plus morę ibidem tracturus, nisi Antonius iam satis eius constantiam se expertum arbitratus illum intro admisisset. Hoc exemplo eorum sane

se indignos ostendunt. At uero post hęc idem Paulus multo etiam constantioris perseuerantię specimen dedit. Nam lingua quandoque lapsus, cum se errasse animaduertisset, trienne silentium seruauit, donec scilicet se iam didicisse credidit, quid loquendum, quid tacendum esset. Si cui difficile factu uidetur parte aliqua diei ex monastico instituto silentium custodire, consyderet, quanto difficilius sit annos tres nihil

aduersitate, ut qui non ignoraret breui iis se expeditum iri, eo quod diu hic uiuere non posset et deinceps multo beatius perenniusque uiuere speraret. Breues — inquit — dies hominis sunt. Et: Expecto, donec ueniat immutatio mea. Domine, uocabis me, et ego respondebo tibi; operi manuum tuarum porriges dexteram. Et iterum: Spiritus meus attenuabitur, dies mei breuiabuntur, et solum mihi superest sepulchrum.

faciet exclamare: Cupio dissolui et esse cum Christo. Paulum, primum eremitam, Antonius abbas orantis gestu expirasse offendit. Necdum exanimem putabat, donec nullos, ut solebat, gemitus, nulla suspiria ipsum emittere deprehendit. Indoluitque uehementer, quod se relicto mortem obiisset. Nec immerito cum illo decedere concupiuit, cuius etiam defuncti corpus Deum adorare

Ad Probum, Reatinę urbis episcopum, puer, qui ęgrotanti assidebat, uidit duos uiros ingredi candidis uestibus indutos radiantique facie lucentes. Et mente consternatus, qui essent, clamare magis quam interrogare coepit, donec ab episcopo Probo sedatus audiuit illos Iuuenalem et Eleutherium esse, pro Christi nomine olim supplicia necemque passos. At neque hoc ferre ualens, e cęlla prosiliit et rem aliis detulit. Qui mox una cum ipso ad

se conuocauerat, psalmos concineret, mox: Tacete, tacete — inquit — nunquid non auditis, quanti et quam dulces cantus resonant in cęlo. Et dum intentos in cęlum oculos tacitus teneret, uita elapsus est. Corpus uero, donec sepulturę mandatum est, miro odore fragrauit. O felicem optandumque exitum, quem speratę beatitudinis duo certissima signa commendarunt: in cęlo angelorum melos, in terra suauitas odoris.

seruitute redimens uiduę filium. Merito nunc cum angelis gaudet, qui sic homines dilexit. Germanus, Parisiensis episcopus, supra lectulum suum inscripserat: Quinto Kal. Iunias. Nemo inscriptionis causam nosse potuit, donec eodem, qui notatus fuerat, die ipsum uita defungi contigit. Quid hoc est, nisi quia digni sunt diem transitus sui non ignorare, qui semper parati sunt transire? Nam et Amator, Antisiodorensis episcopus, qui etiam in

conspexere, ut eo uisu et puritas uirginitatis et meritum patesceret sanctitatis. Donatum, presbyterum apud Aureliam, Galliarum urbem, ferunt, cum dies dormitionis eius instaret, nunquam preces intermisisse, donec animam exhalaret. Deprecatio enim misericordiam impetrat gratiamque conciliat, ut uitę huius finis uitę initium sit, quę fine caret. Iuonem quoque presbyterum tradunt diem, qua mortem obiturus erat, predixisse

dicitur, uidit et a dextra Patris sedentem iam sine fine beatus conspexit. Homobonus Cremonensis, multa sanctitate clarus, dum missales cerimonias genibus prouolutus audiret, expirauit. Nemo eum non uiuere putabat, donec, dum Euangelium legeretur, eodem gestu perseuerantem neque se, ut solebat, in pedes errigentem uiderunt. O felicem uiri exitum, cuis beatitudinem locus, tempus, gestus testati sunt. Adde etiam defuncti

Distinxit autem, quia sciebat esse quasdam in homine maculas peccatorum, quę, si in pręsenti seculo conuenienti castigatione penitus dilutę non fuerint, dilui debeant in futuro; utique in carcere illo, de quo non exitur, donec redditus fuerit nouissimus quadrans, qui debetur, non in illo, in quo neque soluendi debiti facultas ulla est neque exeundi potestas. Huic quidem sententię etiam Apostolus astipulatur dicens: Vniuscuiusque opus quale

Cyrillus, Hierosolymitanus episcopus, de signis diui Hieronymi post obitum factis ad Augustinum scribit, legimus per id tempus heresim quandam insurrexisse, quę diceret defunctorum animas nec beatitudinem nec poenam sentire, donec communis resurrectionis die suis iungantur corporibus, hoc cum ipsis una messurę, quod simul seminarunt; purgatorium quoque post mortem nullum esse. Cumque falsitatis huius pestifera malignitas inualescere coepisset

quare conturbas me? Spera in Deo, quoniam adhuc confitebor illi, salutare uultus mei, et Deus meus. Et ad Dominum conuersus deprecatur: Educ de custodia animam meam ad confitendum nomini tuo. Me expectant iusti, donec retribuas mihi. Nobis ergo imprimis enitendum erit, ut hic potius quęque etiam minima expurgemus pietatis officiis corporisque labore, ne uel biduum illud, quod sanctissimus pontifex tantopere exhorruisse dicitur, in

opeque nitetur, colet. Nam alibi etiam in Daniele scriptum est: Et faciet iuxta uoluntatem suam rex. Et eleuabitur et magnificabitur aduersus omnem deum, et aduersus Deum deorum loquetur magnifica. Et dirigetur, donec compleatur iracundia. Tum, nequid impuritati spurcicięque eius desit: Et erit — inquit — in concupiscentiis foeminarum; pręterea: nec quenquam deorum curabit, quia aduersum uniuersa

terram in solitudine, et peccatores eius conterendos de ea. Et Hieremias ait: Ecce turbo Domini, furor egrediens et procella ruens in capite impiorum conquiscet. Non auertet iram indignationis Dominus, donec faciat et compleat cogitationem cordis sui. In nouissimo dierum intelligetis ea. Eadem illis obnuncians Iohel propheta ait: A, a, a, diei! Quia prope est dies Domini, et quasi uastitas a potente

Filii hominis. Sicut eium (erant *add. ) in diebus ante diluuium comedentes et bibentes, nubentes et nuptui tradentes usque ad eum diem, quo intrauit Noe in arcam, et non cognouerunt, donec uenit diluuium et tulit omnes, ita erit et aduentus Filii hominis. O, miseri et sibimet infensi, qui tanto periculo se expositos agnoscunt et tamen, tanquam nullum sit, negligunt! Comedant, bibant, quantum

potestas et tempora uitę constituta essent eis usque ad tempus et tempus. Sicque Ecclesia sublatis persecutoribus conquiescet iam secura, nisi forte tam gloriosum Sponsi sui aduentum et ipsa stupens timebit, donec ab illo euocata introducatur in cęllaria sua et gaudens dicat: Sub umbra illius, quem desyderaueram, sedi, et fructus eius dulcis gutturi meo.

erimus. Mali ergo in terra, quam dilexerunt, relinquentur, boni autem cęlum uersus in sublime tollentur, eo quod illorum conuersatio semper fuerit in cęlis. Qua autem ętate resurrecturi simus, idem declaret dicens: Donec occurramus omnes in unitatem fidei et agnitionis Filii Dei, in uirum perfectum, in mensuram ętatis plenitudinis Christi. Cęterum eorum quoque, qui saluandi erunt, corporibus diuersa inerit claritas. Quanuis enim

nullo unquam die inde egressuros. Cęterum, antequam eo compellantur, tremebundi et eiulantes et plangentes consistent coram illo tanti horroris tantęque maiestatis tribunali. Quod olim admirans Daniel ait: Aspiciebam, donec throni positi sunt, et Antiquus dierum sedit, id est, Christus Deo Patri coęternus. Vestimentum eius candidum quasi nix, et capilli capitis eius quasi lana munda; thronus eius flammę ignis, rotę eius

est, timor ac moeror exagitabit. Sed et eos, qui ad dexteram deducentur, spes metusque inuicem solicitabunt, non tam poenam timentes quam, ne tanta gloria, quam in Christo uident, indigni sint. Itaque et ipsi de se dubitabunt, donec illam optatissimam pii erga se Iudicis uocem audient, quę continuo illis et metum omnem abiget et perficiet spem. Audient enim: Venite, benedicti Patris mei, possidete paratum uobis regnum a constitutione mundi!

infernalium poenarum recordatione a lachrymis se temperare nullo modo poterant, quod dicerent tales ac tantas esse poenas illas, ut nullę penitus excogitari possent cum ipsis comparandę. Itaque sine intermissione flebant, donec peracta uiginti dierum poenitentia rursum, ut prędixerant, suis exuti corporibus decessere, non, ut prius, ad mortem, sed ad uitam. Perpendamus horum testimonio horumque luctu, quam immensum malum sit illud, quod cum

cum animam ageret, clamare coepit dicens: »Pergite cito accersitum mihi Stephanum Optionem. Ecce enim nauis ambos nunc ad Siciliam uectura in portu nos pręstolatur. Iam ora soluit, iam uela suspendit.« Insanire putabatur, donec rursus morantes famulos increpans: »Non insanio — inquit — agite, iam ite, si libet, et quod uos uolo, perficere ne cunctamini!« Dum eunt, audiunt Stephanum illum decessisse. Dum redeunt, Eumorphum extinctum

Quasi uero malorum obliuiscatur Deus, si non ita cito castiget! Die igitur septimo post commissum flagitium, cum sanus ambularet, repente concidit mortuus. Cumque sepelissent eum, flamma de tumulo erumpens ardere non desiit, donec cadauer simul cum conditorio consumpsit. Hinc coniectare libet, quanto uehementius anima eius uiuens ac sentiens torqueatur in inferno, cuius exanime et insensibile corpus comburi dignum fuit in sepulchro.

gloriosiora sunt, quę uidere non potuit. Apud Alexandriam Paulus, Antonii abbatis discipulus, in spiritu cęlum usque pertractus uidit thalamum quendam miro ornatu excultum lateque fulgentem et Antonio paratum putabat, donec audiuit Thaidi meretrici illum seruari. Ex quo cognitum est ei mulieri peccata per poenitentiam dimissa esse et cęlestem beatitudinem condonatam, dicente Domino: Poenitentiam agite, et appropinquabit regnum

ei assidebant, et expauefacti magis etiam timuerunt, cum mox conuenientis illuc turbę strepitum persensissent, et neminem uiderent. Represso deinde ambulantium fragore successit suauitas odoris, qui ibidem tandiu permansit, donec Romula spiritum tradidit. Tunc etiam ante ostium cęllulę eius psallentium cantus auditus. Haud dubium, quin ideo, ut palam fieret, dignam fuisse animam illam, quam hinc abeuntem angeli exultantes comitarentur et cum

ante diximus, edocemur, quanta sit illa inuisibilis et incomprehensibilis nobis sanctorum felicitas, cum tam mira sunt, quę de ipsis mortales oculi uidere potuerunt. Gaudeamus igitur, quia maius est bonum illud quam ut quis, donec carnis huius pondere premitur, aut cernere possit aut dicere aut etiam cogitare. Gaudeamus, inquam, quia tam ingens immensumque bonum promissum est nobis ab ipso, qui Veritas est, ab ipso, qui neminem fallit et in cuius

30.34  Et graue sacratum corpus haberet onus:
30.35  Fama tamen uolitat, felicia Caesaris acta
30.36  Dicentur donec maximus orbis erit.
30.37  Domnice, pennigeri felix tutela leonis,
30.38  Nil uereare mori: quid tibi febris aget?

31.163  Felix, o nimium felix, cui sorte sub umbra
31.164  Contigerit tanti uiuere posse uiri!
31.165  Quem Spalatum, donec stabunt monumenta Salonae
31.166  Clara Dioclitiae, tollet ad astra uetus.
31.167  Donec honorati stabunt uestigia muri,

31.165  Quem Spalatum, donec stabunt monumenta Salonae
31.166  Clara Dioclitiae, tollet ad astra uetus.
31.167  Donec honorati stabunt uestigia muri,
31.168  Nulla dies, nullus quem reticescet honos.

46.19  Illyricis populis amplissima frena gubernans
46.20  Iustitia, meruit qua super astra locum.
46.21  Cuius erunt donec uiuet praeconia mundus,
46.22  Imperium Venetae dum dicionis erit.
46.23  Tertia messis adest forsan uel quarta quod ad te

47.32  Corneliosque.
47.33  Semper extento catus orbe uiuet;
47.34  Donec aeterni rutilent Olympi
47.35  Sidera et fiet mare procellosum,
47.36  Mulla uigebit.

50.54  Perpetuas si non praeposuisset opes.
50.55  Felix, o nimium felix Modoneia pubes,
50.56  Vela feret donec Graecia, semper eris.
50.57  Dicet, ad Aegaeas si quis rate tenderit undas:
50.58  Haec nimium Venetis terra fidelis erat."

77.11  Munus ob acceptum Natalis deditus ille,
77.12  Ille tibi grates milia mille refert.
77.13  Et referet donec procellosis fluctibus aequor
77.14  Saeuiet, astrigeri stabit imago poli.
77.15  Dum uolucres liquidum tentabunt aethera

79.209  Clauiger o caeli, clauem defendito terrae,
79.210  Quae uarios populos et tua regna serat.
79.211  Donec erit castrum Chlissae sub nomine Pauli,
79.212  IIlyris, Ausoniae nec ruet imperium. (Finis laus Deo)

delegauit. Viro plane tum doctrina singulari, et auctoritate magna, tum gratia et uitae probitate praecipua, pontificios inter senatores primario, qui laudat illud enixe, magnopere admiratur. Nos autem hic in urbe moram trahemus, donec ab impressoribus dies noster elucescat omnibusque sui uolentibus copiam faciat, quod ut breui fiat operam nauamus. Bene uale. Romae

218  Sed deus et genitus ingenitusque simul.
219  Ille pater rerum, totum qui condidit orbem,
220  Veridicum sine quo credimus esse nihil.
221  Plura quidem dixit, sed non licet omnia fari
222  Donec erit Venetus victor in orbe leo. ILLUSTRISSIMO PRINCIPI AC EXCELLENTISSIMO DOMINO DOMINO LEONARDO LAURETANO P. THOMAS NIGER ARCHIPRESBYTER ET VICARIUS SPALATENSIS.

uesperum uacasse orationi usque ad horam noctis secundam, et cum inde ad mediam noctem quieti indulsisset, reliquum tempus aut legendo, aut scribendo consumpsisse, tantisperque negotium istud ab ipso interpollatum, donec cibum sumeret. Siquid se aliquando deliquisse meminisset, leuem etiam culpam ueluti graue crimen lugere solitum et ad castigandum corpus flagello usum maximeque cauisse nequod uerbum superuacaneum, inutile,

Mox carnis et sanguinis Domini sacramento (sicuti iusserat) sibi allato pronus in terram prosternitur, et indignum se confitens multa cum humilitate ueniam precatur nec a pectoris cessat uerberibus, donec ipsum Dominum suum et Deum suum confitens ore sumeret, et iam ei se in terra coniungeret, quo cum regnaturus erat in cęlo. Sumpto sacramento humi unde surrexerat, se reclinat et quasi iam efferendus

Ea ego in summam redacta breuiorem hoc loco subiungam. Heresim quandam inquit iam inualescentem, quod nec sanctorum animę beatitudine fruerentur nec damnatorum poenas sentirent, donec in die iudicij suis iterum corporibus iungi illas contigisset, beatus Hieronymus Eusebio discipulo apparens repressit. Trium hominum cadauera die uno ad ecclesiam delata et sacco eius contacta (sicuti ipse

expirauit. Alius eiusdem insanię hereticus imaginem Sancti in tabella depictam conspicatus, gutturi illius gladium furibundus infixit. Sed neque manum inde neque gladium auellere potuit, donec iudicis iussu, cui per quietem Hieronymus cum uulnere illo apparuerat, compręhensus poenas daret. Cum autem ad supplicium duceretur (ea perfidi hominis ferocia erat): Penitet me , inquit, quod

illo marmoreo monumento condidere; sed mane rursum in sua pristina fouea iacere inuentum. Nocte sequenti ipsi Cyrillo in quiete Hieronymus apparens dixit, corpus suum humi, ubi primum sepultum fuerat, recubiturum, donec ab infidelibus Hierosolyma capta seruire coeperit; inde ad Italiam translatum Romę diu permansurum. Et hęc quidem Cyrillus partim uidisse se, partim audisse ad Augustinum scribens testatus est.

Paruit aspernans. Puerum concede parenti
Nosque loco illius teneas. Hoc poscimus omnes.
Hoc genitor Iesseus uotis petit omnibus unum.
1.285   Permitte, ut gregibus pręsit, robustior ętas
Illum bello habilem donec tibi reddat et armis.
Suspensa rex mente stetit, dimitteret unum
Incertus puerum, tribus his ad bella receptis
(Bella autem magno feruebant horrida motu),
1.290   Anne recusatis solum retineret apud se

Moliri et magnum uultu pręferre uigorem
Spemque simul uincendi animoso prodere gestu
1.430   Dicereque, in siluis sęuo quum occurrerit urso,
Ausum se pręsenti animo consistere contra
Atque pedem firmare loco, donec venienti
Attulit exitium discussis fuste cerebris.
Inde quod in fuluum gradiens quandoque leonem
1.435   Inciderit, rictus qui contra ferret hiantes
Infrendens rapidoque ruens per deuia cursu,

acri
Infixisse gulę per aperta foramina saxum.
Hinc illum gemuisse diu, dum spiritus ęger
1.440   Non potis obstruso est halitus agitare meatu,
Fessa sed inclusa cruciantur uiscera uita,
Donec humi exanimes fugiens dimitteret artus.
Sic pręstante deo magni se cęde Golię
Iam fore pręsenti notum sęcloque futuro.
1.445   "Atque istud tam turpis" ait "foedique timoris
Dedecus effugiet, quod uobis

Regis et hanc prolem. Cupidis modo nutibus illi,
Et modo blandiri uerbis, pręsente iocari,
Absentem per crebra quidem suspiria cordis
2.135   Quęrere soliciti, nullam sentire quietem,
Donec ad aspectum sese transferret amatę. Saul
Hoc ubi Cisides persensit, gaudet adeptum
Implendi se uota modos, quo protinus ipsum
Coniuge promissa grauiora pericula Martis

Voce sonos, agili pulchre quos gutture uibrat
Concordans cytharę linguę prolata canori.
2.260   Arrectę cunctorum aures dulcedine tanta
Et capti stabant animi. Nil murmuris usquam,
Nil strepitus, donec finitis cantibus uni,
Vni omnes toto pariter plausere theatro.
Et si sic animos demulcet musica cantus
2.265   Terreni nostręque iuuant sic carmina fecis. Angelorum cantus

coniunxit in unum,
2.285   Arceret rixas, suspectum tolleret omnem,
Ambobus uitam uacuam rumore sinistro
Cęderet et uerę uirtutis luce nitentem,
Scilicet ut possint dominoque deoque placere,
Donec uterque sui cursum perfecerit ęui. Saul
2.290   At contra Saulem sęua torquere simultas
Coepit et exurens penitus pręcordia liuor.
Nocte iacens uigilat, negat improba cura

Quo te cunque loco poterunt reperire, necandi.
2.350   Quare efferre pedem caueas de limine portę
Ipse tuę totumque diem sub tecta sedeto
Illa parte domus, tutę quę uisa latebrę
Esse magis fuerit, donec modo pectora regis
Aspera per blandos tentem mollire precatus
2.355   Illiusque tibi mentem mox ordine pandam.
Interea lateas oro incolumemque memento
Conseruare tuo nostram sub pectore uitam.

Ingenti multaque fide et, si fata reseruant
3.140   Vlla sibi post hęc melioris tempora sortis,
Digna relaturum se dixit pręmia tali
Illius officio. Renouarunt foedus amoris
Inter se nullo soluendum tempore, donec
Carpere uitales ipsis conceditur auras. Rupes Ezel
3.145   Nubibus ęriis et cęlo proxima rupes,
Aspera muricibus, multa rimosa cauerna,
Stabat, ab Hebreis

mulio regis,
Ęditus in campis idola colentis Idumes,
Ore ferus prauusque animo, uersutus et astu.
Cuncta notat tacitus, memori quę mente reponens
Ad regem deferre suum maturat in urbem.
3.300   Donec agit uirga mularum armenta uirenti
Et clamore tonat terrens et sibilat ore, Dauidis fugam
Ipse fugam Dauid meditatus currit ad Achim
Publica Getheę regionis sceptra

Comparatio
Extitit. Vt canibus subito fera cincta Lacenis,
Quę, quo se referat, non inuenit inde cauernam
Conspicata cauum festinans irruit antrum
Atque illęsa manet, donec frustrata canum uis
3.315   Compressis abeat latratibus, illa timore
Prodeat abiecto et saltus iam tuta pererret.
Haud aliter Dauid, populo deprensus ab illo
Dum timet, ad cautas trepidus prolabitur artes.

Nos quoque de patriis insontes sedibus egit,
3.375   Actos insequitur bello mortemque minatur.
Nunc fidei committo tuę commendoque nostros
Confectos lachrymis et longa ętate parentes.
Hic maneant oro, donec, quę fata sequantur,
Experiar, uel quo claudentur fine labores."
3.380   Hinc exorato per talia uerba tyranno
Ambos hic pariter, matremque patremque, reliquit.
Ipse in pręsidio stetit antri rupis Odolę.

Ac ueluti, quem multa fames stimulauit, hiantes
Extendit rictus lupus et nemus omne pererrat
Pascentesque uidens pecudes furit, irruit, urget
Ballantumque gregem mactat manditque cruentus.
3.495   Donec ieiunam laceratis carnibus aluum
Compleat, hinc saturo montana cubilia uentre
Iam lassus repetit, sic dirus alumnus Idumes
In iugulos sęuire sacros non destitit, usque
Dum pia crudeli prostrasset

sacro
Ausus erit uiolare uirum seu lędere ferro.
Absit ut hanc unquam Cisidę sanguine dextram
5.145   Foedarim! Licet ille meę dispendia uitę
Dira mente paret, semper tolerabimus illum,
Donec diuino mulctatus uerbere finem
Imponat furiis odiumque relinquat iniquum.
Nunc hastile illud, quod fixum stare uidemus
5.150   Ad caput ecce suum, taciturnus tolle cyphumque
Hastili hęrentem. Cumque hac

receptas,
Tu fere adhuc nobis meritis nihil oppida donas
Militięque tuę tu me dignaris honore.
Talibus obstrictum non me uis ulla pericli,
Non arcere labor poterit tua castra tuentem,
5.325   Donec uulneribus confosso corpore uires
Destituent lapsosque solum susceperit artus."
Forti digna uiro Dauidem uerba loquentem Rursum Achis
Achis utraque manu constrinxit ad oscula

6.465   Tale dari poterit iam carne carentibus umbris.
Illi me comitem, quoquo se uerterit idem,
Pręstabo laterique latus sociabitur omni
Tempore, collatis ultro citroque fruemur
Dulcibus alloquiis, donec felicius ęuum
6.470   Ętherii pietate patris traducere nobis
Translatis supera cęli continget in aula,
Angelicis ubi iuncta choris humana propago
Diuino felix uisu semperque beata
Fiet

Saulis, odorifico perfusus unguine regnat,
Sic Iuda curante tribu fatoque fauente
7.50   Responsisque dei. Qui Iudę nominis estis,
Vos gaudere decet. Regnandi facta potestas
Perpetua est uobis, donec de sanguine uestro
Saluator ueniens prisci maledicta reatus
Tollat et ęternę condat noua sęcla salutis."
7.55   Talibus auditis Iabitę gaudia plausu Dauid laudatur

suum diffundere nomen. Comparatio
Ac ueluti Megaris in campis promere fructus
Vere nouo foecunda suos cum cernitur arbor,
Paulatim fluido descendunt corpore flores,
7.195   Donec humi cuncti labendo linquere culmen
Cogantur canoque tegant uelamine terram,
Gaudet at illa suos pomorum crescere foetus,
Sic Saulis labente domo Dauidica uirtus
Altius exurgens se supra sydera tollit.

Corporis atque animi, cui cęlum sydere dextro
7.295   Aspirat pręsensque deus quem numine complet."
His dictis regi dat dextram et foedera sancit
Teste deo iuratque fidem sine fraude perennem,
Donec uitales uiuendo carperet auras.
Iam discedentem Dauid deducit amici
7.300   Officio fungens, pariter gradiuntur ad usque
Valuarum spacium et extremę limina portę.
Ille "Vale" dicto, turba comitante, recessit.

agmina pugna, Comparatio
Dispergi spumosa solent ut terga liquentis
Ęquoris, acta suo quum pinus nautica uento
Sulcat iter scissique simul dant murmura fluctus,
Donec eam curuus permenso gurgite portus
8.110   Excipiat tutaque locet statione receptam."
Hęc ille. Inde loco posuit uictoria nomen Baalpharasim
Parta Baalpharasim: diuisos sonat hostes

tentare parabant
Fortunam belli. Reparatis uiribus ergo
Implerunt iterum Raphaimos milite campos.
At uero Dauid, dum nil decernit agendum, Responsum a deo accipit
Donec certa dei discat pręcepta, monentem
8.125   Audit, si uicto tandem cupit hoste potiri,
Non eat aduersus contra, sed lęta pirorum
Ingressus nemora, a tergis inuadere pergat,
Nec tamen ante suos pugnę committat,

Offensum numen. Quibus est compulsa fidelem
Perfida gens arcam plaustris efferre per urbes,
Nunc has, nunc illas. Sed enim quicunque receptam
Admisere domi, hęc ipsos eademque malorum
8.180   Oppressit moles, donec data sacra fuere
Bethsamę primum, Gabaonis ciuibus inde,
Aminadabus ubi sua iam sub tecta sacerdos
Intulit illa, pio semper ueneratus honore.
Huc igitur ueniens multa comitante caterua

super omnia regi.
Ille domi acceptam diuini foederis arcam
Religione colens multa sentire fauorem
Numinis incoepit, uitę gaudere quiete
Et magis atque magis rebus florere secundis,
8.220   Donec peruolitans tantorum fama bonorum
Iudeę regionis humum conscendit in ędes
Iesseidę regis mentemque illius amore
Illexit sacri iam intra sua septa locandi.
Ergo transacto rex temporis orbe trimestri

Seminis ipse tui, regnum firmabitur illi
Perpetuum regnoque simul sublimius omni.
Hic de te genitus templum mihi condet et aras,
Semper pace fruens. Erga hunc ego munere fungar
Officioque patris, donec seruabit amorem
8.335   Ipse mihi fidisque colet mea numina sacris.
Quin etiam si quid facti patrarit iniqui,
Poenas ipse feret, domui rata pacta manebunt
Nec, uelut ablata est regnandi a Saule potestas,

animumque simul capiant uictique repugnent. Euphrates fluuius
8.400   Inde mouens acies Euphratis flumina uersus,
Qui cursu stridente celer ruit Armeniosque
Capadocasque secat, donec se fundat ad oras
Occiduas, tandem, pręclusus rupibus altis
Tauri, flectit aquas, tepidum conuersus ad Austrum,
8.405   Ingrediturque Syrum siluas Arabumque paludes.
Illo igitur Dauid collecto milite tendens

cessit,
Quam meruit magnas indigna iniuria poenas
Vlciscente Deo! Facinus peruenit ad aures
Iesseidę regis. Tunc rex redeuntibus ipsis
Mandat legatis, maneant Hiericuntis in urbe,
9.90   Donec barba genas excrescens uestiat ambas,
Ne deformato notis occurrere uultu
Plus pudeat uisisque magis tristentur amicis.
Denique uilloso Solymarum moenia mento
Vt liquere prius, demum sic illa reuisent.

Vastat rura, casas igni succendit et urbem
Obsedit Rabbam, regni caput. Omnis in illa
Vis fuerat congesta simul rerumque uirumque,
9.175   Quod cuiuis urbi quauis ab gente tuendę
Esse satis poterat. Sed donec bella Ioabus
Dura gerit, Solymis agit ocia mollia Dauid,
Ocia uirtutis gnauę frangentia uires, Ocii malum
In uitium propensa nimis. Si uictus in illis
9.180   Inuictus

uultus Comparatio
Signa benigna dabat. Veluti quum pruna caminis
In mediis obducta latet, restincta putatur
10.120   Ignea uis omnis penitus solique iacere
Creduntur cineres, donec superaddita ligna
Concepto incipiant alte fumare calore
Et cęlata diu mittant incendia flammas.
Sic indignati fratris grauis ira latebat,
10.125   Donec seruato se promere tempore coepit.

solique iacere
Creduntur cineres, donec superaddita ligna
Concepto incipiant alte fumare calore
Et cęlata diu mittant incendia flammas.
Sic indignati fratris grauis ira latebat,
10.125   Donec seruato se promere tempore coepit.
Venit et ad regem uulgato crimine rumor
Atque illum multo tristem moerore repleuit.
Rex tamen Ammonem nec uerbis carpsit amaris,
Nedum supplicio post tanta piacula

10.500   Antiqui patriique soli. Sin mulcta paratur
Vlla mihi, patiar domino quodcunque libebit.
Quicquid erit, curate mihi responsa referri.
Interea latebras desertę quęrere terrę
Est animus, donec noscam, quid numina summi
10.505   Me iubeant regis." Tunc demum rettulit arcam Dauidis dolor
Sacra tribus. Porro turba comitatus ab omni,
Montis oliueti cliuum quum scandere Dauid

numinis iram
Et deus hęc fatis mutabit fata secundis."
11.75  Ergo ibant taciti, Semeo de rupe tonante
Vocibus indignis et scrupos puluere mixtos
Spargente in regem, probri simul omnia causa,
Donec eo post terga procul longeque relicto
Desertos adiere locos siluamque uirentem:
11.80  Illic compositis curarunt corpora castris.
Absalon interea media stetit urbe superbus. Chusus ad

Obiectare graui. Tunc omnes "Nolumus" aiunt
11.245  "Ad bellum uenias. Nos hęc in pręlia mitte.
Tu uero maneas Castrorum tutus in urbe,
Confugium uictis ut sis, uictoribus ampla
Virtutis merces. Donec tua uita manebit,
Stabunt incolumes spes omni tempore nostrę,
11.250  Nunquam lapsa cadet populi fiducia, Dauid,
Te saluo. Quanuis modo nos superauerit hostis,
Rursum collecta pugnabimus undique

in illum,
Perforat et trina pendentis cuspide pectus.
11.310  Atque ubi iam moriens agitaret in ęre crura
Motibus alternis, eductis ensibus illum
Armigeri pariter feriunt cęduntque Ioabi,
Donec distento dilapsa est corpore uita.
Hanc illata patri passa est iniuria poenam!
11.315  Denique sublato tunc Absalone Ioabus,
Nolens reliquias fugientis perdere turbę,
Insonuit cornu raucoque

12.85   Victu regalis luxus et frugis opimę.
His meritis fateor dignas persoluere grates
Non opis esse meę. Fidei sanctissima iura
Inuiolata tamen seruabit Miphibosetus,
Rex uenerande, tuus, donec uitalibus auris
12.90   Vsus erit pedibusque solum calcauerit istud." Dauid respondit
Respondit Dauid: "Deceptum me quoque uerbis
Confiteor Sibę. Nimium quod credulus illis

Carceris in morem. Nulli inde exire dabatur,
Nulli aditus patuit. Ferro clatrata fenestra
Prospectum tribuit uitęque alimenta recępit.
Hic intus mansere diu sine coniugis usu
12.180  Blanditiisque thori, donec sua tempora Dauid
Viuendo impleret gelidosque relinqueret artus.
Post hęc solicitus, Sebę discordia regni
Ne turbet fines, Amasam uocat et simul illum Rex Amasam iubet cum Ioabo

12.220  Ferre magisterii, miserum nil tale timentem
Innocuumque Amasam ficto decępit amore
Et nimis indigna properauit perdere morte.
Non alia Abnerum donauerat ante salute,
Blanditiis fallens, donec transuerberet ipsum nota
12.225   Incautum ferro. Semper metuenda dolosi
Ergo hominis fraus est, fuerit mens perfida cuius
Nota semel: laqueos palpando callidus aptat,

Pendentes spectans natos spectansque nepotes.
12.380  Ancillis comitata suis noctesque diesque
Perstitit infelix pendentum sub cruce custos,
Ne forte exanimes rostris mordacibus artus
Dilanient corui. Donec deposta referri
Corpora uidisset, nunquam discessit ab illo
12.385  Moesta loco potuitue suos finire dolores.
Substrato recubans de uili stamine panno
Aspera saxa super, uentos tolerabat et imbres,

13.90   Hunc Eleazarus sequitur, qui sanguine iunctus
Illi et laude fuit. Nam magno natus Ahabo,
Iesbani patruo, confertos irruit hostes
Hos illos feriens, sternebat corpora ferro
Obuia quęque uirum, donec tot cędibus actis
13.95   Lassatus rediit uictor peperitque salutem
Iam uictę plebi, quosque ante coegerat horror
Vertere terga fuga, redierunt atque peremptę
Exuuias turmę tuti lętique tulere.

Galadi
Oppida lustrauit. Protentis passibus ultra
Per loca Sydoniis Tyriisque propinqua uagatus,
Venit ad Ętheos campos Chananeaque regna
13.260   Australemque plagam et Bersabę circuit oras.
Donec cunctarum tribuum loca singula lustrat
Enumeratque uiros, nouies repleuerat orbem
Luna suum, nouies argentea lampade terras
Lustrarat, bis dena dies processerat ultra.
13.265   Tum demum Solymas rebus rediere

Reddere quę possent scrobibusque inferre cauatis.
13.335   Hoc tanto exitio longe lateque uagato
Per regni fines, per gentis tecta superbę,
Millia dena hominum septem consumpta feruntur
A Sole exorto, donec sua conderet ora
Deuexo fugiens supter maris ęquora curru.
13.340   Atque hęc tanta fuit tam paruo tempore clades
Facta uirum casu morbi et numinis ira.
Rexque patresque simul cilicino tegmine operti

tremiscit, Comparatio
Non secus ac ualidis qui tempestatibus actus
13.360   Dimittit regimen puppis tacitusque moratur
Horrisonos inter fremitus extrema minantes,
Expectans, donec tumido ratis obruta fluctu
Subsidat penitus, pereat simul ipse sub undis.
Iam desperabat tantos finire labores
13.365   Ante diem Dauid precibusque instare pigebat,
Propositi nisi quum uenisset temporis hora.

pigebat,
Propositi nisi quum uenisset temporis hora.
Sed deus omnipotens miseratus funera plebis
Israhelitanę, Solymas ne cęderet ultra,
Ensifero iubet ipse suo, sęuire parato,
13.370   Donec terna dies transiret. Nanque statutum
Vindictę sic tempus erat, nisi mulcta dolore
Compensanda foret sub lucis tempore primę
Delictum lugente reo. Peccata merebant nota

Iurgia quam facilis dimittere tota roganti
Sępe fuit quantaque deum pietate colebat.
Talia facta uiri nullus decerpere liuor
14.410  Nullaque sęclorum poterit delere uetustas.
Stabunt, Sole dies donec ueniente nitebit,
Donec terra parens cum frugibus efferet herbas,
Ęra dum uolucres percurrent, ęquora pisces.
Virtutum meritis nunc felix ille suarum,
14.415  Pro fragili regno stabili dominatur

tota roganti
Sępe fuit quantaque deum pietate colebat.
Talia facta uiri nullus decerpere liuor
14.410  Nullaque sęclorum poterit delere uetustas.
Stabunt, Sole dies donec ueniente nitebit,
Donec terra parens cum frugibus efferet herbas,
Ęra dum uolucres percurrent, ęquora pisces.
Virtutum meritis nunc felix ille suarum,
14.415  Pro fragili regno stabili dominatur in aula
Conspicuus consorsque sui

DE IVDEORVM PERFIDIA Parabola III Rege absente regnum occupauerat tyrannus. Rex plebi seruitute oppressae nuncios misit significans propediem uenturum se eosque liberaturum. Velle tamen hoc ab eis, donec ueniat, seruari: ut singulis diebus clamarent: Veni, ueni, qui uenturus es! Id quidem accurate diligenterque obseruarunt aduentum expectantes liberatoris. Caeterum cum tandem rex uenisset eosque fugato tyranno in libertatem uindicasset, noluerunt credere ipsum esse regem

suae annum peregisset, cuncta eius acta rite diligenterque examinarentur, et ille, in quo plus uitii quam uirtutis extitisse apparuisset, capite mulctaretur, cuius autem uitia uirtutibus uicta fuissent, coronam honoris pro merito referret. Cum ergo duo id aetatis homines in custodia publica, donec iudicis in se sententiam acciperent, seruarentur non ignari multa se commisisse, ob quae partim poenam, partim laudem mereri potuissent, suspensis inter spem metumque animis uehementer afflictabantur. Timebant enim, ne forte damnati amisso honore supplicium subire cogantur. Adueniente igitur

afflictabantur. Timebant enim, ne forte damnati amisso honore supplicium subire cogantur. Adueniente igitur iudicii die trepidi exanimatique coram sistuntur. Iudici uisum est alterum poena, alterum honore afficiendum esse. Itaque hic consolatus gaudere, ille flere et miserabiliter uociferari, donec caesus uitam cum lachrymis finiuit. Si parabola ista tantum trepidationis habet ob uitae fragilis et caducae periculum, quid nos, quaeso, facere oporteat in periculo uitae aeternae? Si capitis iudicium subiturus reus, dum in dubio est, soluaturne an damnetur, non potest non

conuersa nauigatione transuexit in Apuliam, ubi illi expositi terrestri itinere Romam contenderunt. Scopulus uero ille, qui fugientes exceperat, regis nomen sortitus est, quem usque nunc Petram Radoslaui appellant. Interim impius Seislauus fugato patre regnum possedit donec Deo ulciscente hostili manu (ut monstrabimus) interemptus poenas daret. Per idem enim tempus erat in Pannonię partibus uir quidam nomine Tecomilus, presbyteri filius, magister custosque armentorum principis Vdislaui inter Pannones nobilissimi, cui inprimis charus fuit. Nam

sedes detrudere ad imas.
D95  Hęc nullo saturata malo ieiunia sentit
Acrius exhausit quo plura nec ullus edendi
Est modus. Huius item cubitus animalia diros
Multa petunt et multa petent, tam cęca libido est,
Donec in hanc celerem soluet grauis ira Molossum,
D100  Quo mordente cadet. Non illum iugera campi,
Erruta non illum pascent tellure metalla,
Sed uirtus, sed amor, sed non sapientia fallax.
Aerias linquet nubes humilemque

D105  Bellando oppetiit, quam propter fortis in armis
Turnus et ipsa pii notissima nomina amoris,
Nysus et Eurialus. Primi hinc exordia cursus
Sumet et hoc monstrum campos atque oppida circum
Indefessus aget donec depellat ad antri
D110  Tartarei latebras, unde hęc emissa superne
Bellua ab Inuidia terras atque ęquora late
Infecit tabo sparsitque uenena per orbem.
Interea tu parce metu, compesce querelas
Et me pone

pacem quam Veneti proposuerunt et pecierunt, et quam ter mutarunt, sicuti faciunt fraudulenti contrahentes qui nolunt concludere, et credat Serenitas Vestra quod Veneti nunquam acceptabunt aliquam, quamvis optimam pacem pro eis, neque umquam conquiescent commiscere Orbem Christianum, donec expellant ex tota Italia, Gallos, Hispanos, et Germanos, quos ipsi Barbaros appellant, et ipsi rerum potiantur et si eo tunc quando nuper repudiarunt pacem Rome, prius per eos petitam, fuisset acriter progressum contra eos, quod bene poterat fieri, ad hanc diem res fuisset perfecta, et

per eos petitam, fuisset acriter progressum contra eos, quod bene poterat fieri, ad hanc diem res fuisset perfecta, et conjunctis manibus Veneti accepissent illam pacem quam placuisset Caesari et Regi Catholico eis dare, et non in hiis laboraremus, sed Veneti tamdiu fascinabunt oculos Principum donec fraudibus et immortalitate eorum * *Les Res publiques ne meurent point. opprimant omnes, si modo Principes non provideant rebus eorum. Cardinales Sancti Crucis et Sancti Severini, qui Pisis honeste detinebantur

potui obtinere a Caesarea Majestate, videlicet quod mandat locum tenenti mutine, * [*Il se nommoit Vire de Fuerst.] ut ponat dictum Domini de Gavarra in possessionem illarum rerum si non est in prejuditium alicujus personae privatae et in illa eum manu teneat donec Caesar melius fuerit informatus: postea melius disponet, et litteras hujusmodi misi ad Dominum de Rogendorf, et quicquid ulterius in ea re facere potero, faciam libentissime pro satisfactione Serenitatis Vestrae. Illustrissimus Dominus Dux Mediolani die xxviiij. *

Apparet tamen in poeta syllabarum quaedam ueluti negligentia, ut in omisso notauimus primae syllabae breuem usum libro XIIII: Credant esse metum; laxis seruatur omissa / obsidio. Eodem alibi: Atque implet dispersa foros: trepidatur omisso ; item libro XV: Donec nunc pelago nunc lerra exulus omisit , ut par sit credere codices non esse corruptos, sed ultimam operi manum impositam non fuisse. Nam eo loco creticum apud latinos poetas reperiri non memini. Sed de huiusmodi plura uiderint doctiores.

est perniciosa hereticorum doctrina, et ei fermento penitus inhęrent, quod acceptum mulier abscondit in farinę satis tribus. hoc est, ad illam intelligentiam dictorum tota credulitate accedunt, quam approbauit Ecclesia | triplici-que sensu distinxit: historico, morali, spiritali. donec fermentetur totum, donec totum sane recte-que intelligatur, ita ut nullus errori supersit locus. Cęterum licet pręferamus Euangelium Legi, utriusque tamen unum autorem Deum confitemur, utranque approbamus. Nec solui Legem per Euangelium dicimus sed adimpleri. in

doctrina, et ei fermento penitus inhęrent, quod acceptum mulier abscondit in farinę satis tribus. hoc est, ad illam intelligentiam dictorum tota credulitate accedunt, quam approbauit Ecclesia | triplici-que sensu distinxit: historico, morali, spiritali. donec fermentetur totum, donec totum sane recte-que intelligatur, ita ut nullus errori supersit locus. Cęterum licet pręferamus Euangelium Legi, utriusque tamen unum autorem Deum confitemur, utranque approbamus. Nec solui Legem per Euangelium dicimus sed adimpleri. in illa figuras esse, in

cum sanctius uiuendi domum ędificare cęperimus , fundamentum eius supra petram stabiliamus. et ipsam uirtutum structuram nec malignorum spirituum uenti concutere poterunt nec pręsentium aduersitatum flumina obruere. immobilis inuicta-que perstabit, donec ad culmen usque perducatur summę perpetuę-que integritatis. Frustra autem Christum in cordis nostri monumento condimus, si constantię lapidem ad ostium monumenti non admouemus, ut eo aditum inimicis Christi, quantum in nobis est, prohibeamus.

ut is qui Christum confitetur | et ad celsiorem beatitatis gloriam aspirat, frequentiam fugiat solitudine-que delectetur. Quod si docendi officio fungitur | et uicos urbes-que peragrare necesse est, tantisper in publicum prodeat, donec populo saluti congrua per sermonem insinuet. Luc21 Erat enim Jesus (ut Lucas ait) diebus docens in templo, noctibus uero exiens morabatur in monte, qui uocatur Oliueti. ut nobis

tam suauiter requiescebat. Quotus autem quisque est, qui sic in ecclesia sacris prędicationibus interesse nititur, ut pręcepta uitę absque operatione non elabi sinat? alius nullo amoris affectu illa suscipit, alius tametsi donec audit aliquantulum compungitur, mox tamen inde discedens ad consuetas nequitię sordes reuertitur, tanto nequitior factus, quanto inexcusabilior. Talibus dicit Dominus: Io8 Qui ex Deo

uiueret, quia ignoratione magis quam malicia peccauerat, datus est poenitentię locus, ut quod seductus male appetendo commisit, dolendo emendaret. Sed tamen pristinę gratię statum recuperare de radice corrupta geniti nequiuimus, donec ille qui non per copulam carnis, sed de Virgine intacta per Spiritum Sanctum est natus, in mundum ueniret | et nos corporis sui sacrificio expiatos Deo Patri reconciliaret. Exinde credentibus atque poenitentibus cęlum patere coepit. Quod siquis a malo,

cum perpetratum fuerit, generat mortem. Igitur tametsi aduersarius hic noster id est perniciosus cogitatus non potest sic penitus repelli et in fugam conuerti, quin rursum aliquando collectis uiribus in pręlium redeat | mentis-que nostrę arcem oppugnet, portis instet. donec tamen intus non irruerit | ac dominari coeperit, tuti sumus. nec uerendum est ne forte per uim irrumpat. neminem uincit nisi uolentem. De illis duntaxat, qui se in potestatem eius non inuite dedunt, triumphare consueuit | et

Matth. 14 dimissa turba (sicut euangelista ait) ascendit in montem solus orare. Hac profecto de causa a suis etiam discipulis quandoque se submouit. ut cum diceret: Matth. 26 Sedete hic donec uadam illuc et orem. Luc. 22 Et sicut Lucas ait, auulsus est ab eis quantum iactus est lapidis. Locus igitur ab omni strepitu uacuus,

fecit. Postremo Naman Syrum leprę morbo laborantem sanitati restituit. Nec terrenis corporibus modo, uerum etiam cęlestibus iusti atque fidelis hominis pręualet oratio. Iosue, Israhelitici exercitus dux, oblatis Deo precibus solem et lunam stare compulit, donec inimicos ad fugam conuersos persecutus internicione delerat. Pro Ezechia rege supplicante angelus e cęlo delapsus pugnauit et Assyrios, qui ipsum obsederant, concidit: centum octoginta quinque milia uirorum una nocte fuere desyderata. Nullus unquam exercitus tam feliciter armis

Cęterum nisi prorsus omnium, quę turpiter et inique perpetrauimus, nos poenituerit, lux ista in nobis locum non habebit. Non potest fulgere dies quamdiu pars aliqua noctis remanet neque syncerum esse triticum, donec a minutissimis etiam paleolis et cunctis pulueris micis euentilatum non fuerit. Mar. 8 Denique, ueluti cęcus ille, qui nondum satis credulus uisu recepto quasi per caliginem cernebat uidebantur-que ei homines (ut Marcus ait)

dorso errigitur. quoniam eum qui mortuos ad uitam excitat, suam etiam infirmitatem quanuis chronicam diutinam-que curare et posse credidit | et uelle sperauit. Nunquam serum est salutem quęrere, cum semper spes impetrandi suppetat, donec in corpore datur spirandi copia. Sed quia dierum nostrorum exitum nescimus, periculosissimum est postremum expectare, ne forte is hodiernus uel crastinus sit | et tunc mori cogamur, cum nos multum adhuc uicturos credimus.

oppressi essent, Dei opem implorare, cilicio contegi, cinere conspergi, ieiunio corpus affligere | et pręter hęc peccata confiteri. sic humiliati Deo miserante angustiis liberabantur | et a peccatis quidem absoluti abibant, pręter originis culpam, qua absolui non poterant, donec Redemptor in Lege promissus non uenisset. Quare nec illorum confessio in Lege potuit esse ita plena (nihil enim ad perfectum adduxit Lex) ut est nostra in Euangelio. cum illa in

Proditum est in annalibus regum Iuda, quod Palestini arcam Testamenti captam Azothum detulerint | et in templo idoli Dagon collocarint. protinus corruisse simulacrum dicitur | et capite ac manibus fuisse truncatum. Azothios quoque graui admodum ualetudine laborasse, donec Israhelitis arca fuit reddita. Arca ista typus Christi erat | cuius corpus qui indigne contrectat, Palestinus est; qui in gulam male affectam mittere non metuit, in templo Dagon illud collocat.

fiet inutile capite ac manibus carens, quoniam neque cogitare neque facere poterit quod ei prodesse queat ad salutem. Et cum ad bene agendum nihil sibi supererit uirium, cum Azothiis ęgrotabit, donec agat poenitentiam | se-que restituat sibi | et pro crimine satisfacere incipiat, quoniam neque tam nequiter delinquenti denegatur locus poenitentię. Habetur enim in Paralipomenon libro, quod magna populi pars non sanctificata comedere

Tam Lege igitur quam Euangelio, ut Christo communices compelleris. id ipsum insuper Ecclesię sancte edictum tibi confirmat: Qui pro sceleribus suis inquit, duobus uel tribus annis non communicant , excommunicandi sunt, donec poenitentiam agant . Valde etiam expauescenda est illa Domini sententia in illos qui ad coenam uocati uenire recusarunt promulgata. Nemo inquit uirorum illorum qui uocati sunt, gustabunt coenam meam. Quod ergo nunc inuitatus

enim ministros maxime sobrios esse conuenit. numeri 6; Ezechi. 44 Illis etiam qui ex uoto Domino consecrabantur, quos nazareos uocabant , pręceptum erat ne uinum gustarent | neque quicquid ab uua fuisset expressum, donec uotum perficerent. Daniel 1 Daniel, Anania, Azaria et Misahel, cum Babylonię captiui essent , leguminibus aliti et aqua potati habitiores apparuerunt cęteris, qui uino regis-que epulis nutriti erant.

Quid tandem, impune-ne id sibi futurum sperant, quod nulla re impediti nisi gulę uitio, ieiunare ne iussi quidem uolunt? Sed si uiro Dei misso in Bethel, cui mandatum fuerat, nequid ibi gustaret, donec redisset, semel pręterisse mandatum non fuit impune | quomodo hi non punientur, qui nunquam parent? Ille sedens adhuc ad mensam a Domino sibi dictum audiuit: Quoniam non obedisti sermoni meo, non infereris in sepulchro patrum tuorum | cum-que rediret, a leone in uia

Cum autem omnis capessendarum uirtutum labor in cassum cederet, nisi ei pręsidio perseuerantia foret, hoc ueluti opportuno dictarum dicendarum-que rerum loco eam inserere operęprecium erit. ut qui hactenus digne laudabiliter-que uersati sunt, intelligant neque deinceps sibi cessandum, donec ad finem usque peruentum fuerit. Qui enim perseueruerit usque in finem, hic saluus erit. Ad perseuerantiam nos hortatur Apostolus cum ait: ad Cor. prima 9

est uoti sui compos, dicente Domino: Fiat tibi sicut uis! Testis est Barthimeus cęcus, cuius perseuerans clamor oculos ei quos non habebat impetrauit. Increpabatur ut taceret | tanto ille magis clamabat: Fili Dauid miserere mei. ab hac precatione non cessauit, donec uisum recepit. Testes sunt et apostoli, de quibus est scriptum: Omnes erant perseuerantes unanimiter in oratione cum mulieribus et Maria matre Iesu et fratribus eius. Denique, testis est ipse Saluator noster et Dominus, qui ut precibus instare suo nos doceret exemplo,

Sauli regi fauit Deus, quamdiu ille legi eius obediendo uixit. Post biennium regni sui innocenter exactum a mandatis diuinis desciuit, et Deo ulciscente translatum est de domo familia-que eius regnum, ipse hostium ui oppressus periit. Ioam et ipsum Hierosolymę regem, donec Ioiada sacerdos uixit, pie sancte-que regnasse constat, postea uero insolenter elatus adorari se iussit, Deum reliquit, idola simul cum suis coluit. quamobrem illi ab inimicis uicti poenas dedere, ipsum uero dum in lecto distentus recumberet, serui inuadentes trucidarunt.

peccatorum est. Non simus igitur sicut lunaticus ille de Euangelio, nunc cadens in ignem, nunc in aquam, sed simus templi sancti columna Iachin, quę interpretatur firmitas . Qui enim sic stabilitus fuerit, poterit dicere cum constantissimo uiro Iob: Donec deficiam non recedam ab innocentia mea. Pręterea meminerimus pręceptum esse: Si spiritus potestatem habentis ascenderit super te, locum tuum ne dimiseris! Infestet licet antiquus hostis, insidietur, tendat

machinamenta deuitemus, operęprecium erit | prius naturam eius mores-que cognoscere. Demones igitur spiritus sunt | nocendi cupidi, iusti expertes, fastu elati, astu callidi, inter cęlum terram-que habitantes, donec postremo ad inferna detrudantur. ut tanto eant inferius, quanto altius efferre sese conati sunt. Qui ut ei cuius iudicio ad hęc ima deiecti sunt aduersentur, homini inuident | atque illos maxime infestant, quibus beatitudinem, quam ipsi amiserunt,

ut ipsum peccati poeniteat. Rex autem est Babylonis, in illos exercens imperium, qui errore aliquo confusi sunt. nam Babylon confusio dicitur. Hic obsedisse Hierusalem describitur, hoc est homini fideli tetendisse insidias | propriis tamen uiribus ciuitatem capere nequiuit, donec rex Ioachin, id est, rationalis animę pars ultro se illi tradidit. Captus igitur Ioachin iste, quia capi uoluit, de Hierusalem transfertur in Babylonem, de uirtutibus ad uitia. Itaque nisi nostra sponte manum dederimus diabolo | et

angelum uidit | loquentem-que audiuit, et tamen: Da mihi signum inquit, quod tu sis qui loqueris ad me. accepto autem signo credidit. Vterque tibi exemplo sit, ne uisis eiusmodi nimis cito fidem adhibeas, donec argumento aliquo tibi ueritas constet. Tum siqua adhuc residua erit suspicio, illi qui ętate et sapientia pręstant erunt consulendi, ex eorum sententia | iudicium faciendum. Arrogantis est dubiis in

sit, et audito tantum Christi nomine contremiscit. Postremo ita ille diuinę erga nos miserationis constringitur freno, ut nocere nisi permissus nequeat. Matth. VIII Nam si expulsus ab homine intrandi in porcos non habuit potestatem, donec concessit ipse cuius iussu pellebatur, quanto minus offendere poterit hominem nisi Deus uoluerit. Bono igitur animo simus | et certissima uincendi spe ad pugnam accingamur.

Matth. VIII Vulpes foueas habent | et uolucres cęli nidos, Filius autem hominis non habet ubi caput reclinet . Matth. XVII Et cum portorium exigeretur, non fuit soluendo, donec piscis captus in ore didrachmam attulit, qua ipse satisfecit. Bestiis imperabat | et inter pauperes censeri uolebat. Per domos alienas discurrens hospitabatur, quia suam non habuit. mulierum comitantium elemosinis alebatur. in cruce nudus pependit. mortuus etiam aliena

ipsum cęli terrę-que regem lingua serui alloqueretur. Matth. 14 Ideo Saluator quoque noster dimissa turba montem ascendens solus orauit. et iterum: XXVI Sedete hic inquit, donec uadam illuc et orem. In monte autem orauit, ut orando postulemus non terrena quę in imo sunt, sed quę in alto cęlestia. Quod uero etiam in uilla Gethsemani orasse dicitur, docemur inter orandum seruandam esse humilitatem. atque

cum ait: Ps. 118 Non sedi cum concilio uanitatis et cum iniqua gerentibus non introibo. odiui ecclesiam malignantium, et cum impiis non sedebo. Ita ergo hominibus utendum est | ut pomis. donec recentia et integra permanent, grata sunt | et gustui seruantur; cum autem corrupta et marcida fuerint, proiiciuntur, quia neque gustum delectare queunt | neque odoratum. Propheta igitur malorum consortio refutato, quos aditurus, cum quibus consessurus sit, continuo

neque altare Domini commode poteris amplecti. Audi ipsum ad discipulos dicentem: Matth. X In quamcunque ciuitatem | aut castellum intraueritis, interrogate quis in ea dignus sit, et ibi manete donec exeatis. Denigratur enim boni uiri fama hospitio infami. honesto autem ac pudico commendabilis redditur. et quali quisque consortio gaudet, talis esse et ipse iudicatur. Optimorum

Luc. 13 Super hoc triplici proposito fundata charitas non inepte fortasse sub illo contineri uidetur fermento, quod acceptum mulier, id est anima Deo dedita abscondit in farinę satis tribus. hoc est, in corde, in anima, in mente. donec fermentetur totum. donec ipsa tota in charitatem conuersa, et quod fide tenebat | et quod spe pręstolabatur, hoc in Deo, quem super omnia dilexit atque coluit, iam possideat | et bono incommutabili quod possederit, feliciter perfruatur.

Luc. 13 Super hoc triplici proposito fundata charitas non inepte fortasse sub illo contineri uidetur fermento, quod acceptum mulier, id est anima Deo dedita abscondit in farinę satis tribus. hoc est, in corde, in anima, in mente. donec fermentetur totum. donec ipsa tota in charitatem conuersa, et quod fide tenebat | et quod spe pręstolabatur, hoc in Deo, quem super omnia dilexit atque coluit, iam possideat | et bono incommutabili quod possederit, feliciter perfruatur.

inquit, non tantum pedes, sed et manus et caput. usque adeo expauit, ne ab eo separaretur, quem totis animi affectibus diligebat. Quando etiam stans pro Domino solus aduersus armatam cohortem strinxit gladium | percussit-que principis seruum, plures forsitan percussurus donec inter multorum arma et ipse concideret, nisi furentis animum eiusdem Domini iussa repressissent. Post resurrectionem quoque eius gloriosam, cum de naui illum in littore stantem agnouisset, non expectauit donec remigando ad terram perueniret, sed omnis morę impatiens misit se in

gladium | percussit-que principis seruum, plures forsitan percussurus donec inter multorum arma et ipse concideret, nisi furentis animum eiusdem Domini iussa repressissent. Post resurrectionem quoque eius gloriosam, cum de naui illum in littore stantem agnouisset, non expectauit donec remigando ad terram perueniret, sed omnis morę impatiens misit se in mare uado-que pręcurrens primus omnium illi se coniunxit. Cęteri enim post eum nauigio applicuisse dicuntur. Et quoniam semper pręcipui

Nam in carnis certamine cum sępe superior euaseris, nisi quotidie uictam uinculis constringas, rumpet pacem, non stabit conuentis, et cum frenum momorderit, trahet te quo uolet, ueluti sessorem effrenis et indomitus equus. Tandiu igitur pacem cum illa habere poteris, donec uinctam compeditam-que tenebis | ac tanquam fugitiuum seruum, nunc uerberibus, nunc laboribus premes, nunc tenuabis inedia atque uigiliis. Desinit calcitrare iumentum pabulo subducto, in saturitate lasciuit. Ex his quę diximus

quod omnem superat taxationem, ab ipso recipimus. Quanto igitur benignior atque indulgentior Dominus, tanto nos ei promptius perfectius-que seruiamus. Quanquam penitus perfecti esse non possumus, donec corporis huius onere premimur. Vnde dictum est: Sap. IX Corpus quod corrumpitur, aggrauat animam, et terrena inhabitatio deprimit sensum multa cogitantem. Et caro pugnat aduersus

ut plueret orante | cęlum dedit pluuiam et terra fructum. Idem in Sarepta uiduę pauperculę nihil habenti, farinę olei-que copiam non largitione sed oratione contulit | filium-que eius mortuum ad uitam reuocauit. quid adhuc? fluminis cursum stare fecit, donec diuisis aquis ad ulteriorem ripam per siccum transiret. Reg. q. IIII. ibidem. ibidem. ibidem. Helisei oratione aqua potu noxia salubritatem recepit,

alterum uiuificare meruit. Quid multa? Diuini homines adhuc in terra degentes cęlo imperant. Iosue X Sol et luna ad orationem Iosue ducis cursum suum frenare coacti sunt, donec ille hostem persecutus ulcisceretur. Et si celestia sanctis tuis, Domine, seruiunt, quanto magis terrena? Non immerito igitur tibi seruiendo regnant, tibi famulando dominantur. Apostoli Apostoli tui,

Quędam peccata ita leuia sunt ac minuta, ut his carere omnino non possimus. et quia ueniam facile impetrent, a nonnulis uenialia nuncupantur. Hęc quidem a regno Dei non excludunt, aditum tamen ad illud tandiu impediunt, donec expientur. Nihil enim inquinatum illuc intrabit. Sed nunc de illis duntaxat nobis erit sermo, quę mortifera sunt | quę-que uitari et debent quidem et possunt. aut si commissa fuerint, poenitentię doloribus extenuari purgari-que. alioquin ad ęternum interitum compellent

et iniurias et contumelias et diuersos dolos. Dan. IIII Ipse quoque Nabuchodonosor rex cum esset omnium potentissmus | Deo-que se ęquaret, regno exturbatus uixit cum bestiis. donec ad mentem rediens efferre sese desiit | se-que hominem agnouit | et confiteri coepit, quod solus Deus mundi sit dominus, ius habens in regna hominum | et cuicunque uoluerit illa distribuens. Quin etiam imperio pręstare, diuitiis

excedunt | et sola atque hominum cultu deserta loca penetrant. ibi Domino seruientes, quo ne nomen quidem foeminę possit accedere. Siqua eos aliquando uisę mulieris cogitatio molestat, noctes uigiles ducunt, orationibus instant, ieiunia frequentant, pectus pugno uerberant, donec Domino miserante pristina menti reddatur quies | et aduersario in fugam conuerso uictorię succedat solatium. Nihil isti circa se conspiciunt nisi rupes et siluas, nihil audiunt nisi rugitum ferarum et auium cantum et sibila serpentum. tu te autem periculo liberum fore arbitraris

non partem sed totum quod habuit olei atque farinę protulit in medium, ut prophetam pasceret, ipsa cum unico filio fame peritura, si elemosina non plus meteret quam seminaret. Porro tantum hac liberalitate profecit, ut non deficeret ei oleum in lecytho nec in hydria farina, donec pluuiam Dominus daret super terram. Fiduciam habuit in Domino, et spe non est frustrata. Parum dedit et recepit multum | et cum etiam diuites penuriam paterentur, torrentibus ipsis ob pluuię defectum siccatis, illa pauper Dei beneficio

interdum affliguntur auari, et tamen mala quę sustinent, non solo uitio imputant sed fortunę. Itaque rerum amissione non emendantur, sed magis ad prędandum rapiendum-que accensi reparare amissa festinant, donec ipsi uitam amittant | et ad inferos detrusi crimen suum tandem agnoscant. Siquis tamen aures audiendi habet audiat | et timere discat cum audierit | illud quod in Malachia est scriptum:

Ac fere tales diuites sunt: siquid offers, libenter accipiunt, siquid repetis indignantur. De his in Ecclesiastico dicitur: 29 Donec accipiant, osculantur manus dantis, et in promissionibus humiliant uocem suam, sed in tempore redditionis loquentur uerba tedii et murmurationum. Fallaces. Ad hęc nihil illis fallacius est. qui enim

erit nolle dare, quod nociturum esse noueris. licet roget ille, licet instet, licet indignetur, tu pernega. Illud autem da, quod non solum accipere eum delectet , sed etiam accepisse. Si enim quod male cessurum est dederis, gratias tibi aget donec iudicio officit affectus | cum autem damnum sentire coeperit, execrabitur | et amici gladio se perire clamitabit. Sin uero non dederis, quamprimum durum te et inexorabilem amicis conqueretur, deinde cum ad se rediens causam negationis iustam fuisse

ut quos pręmia ad uirtutem parum excitant, saltem poena a uitiis auocet. De ingratis ante dilvvivm. Caput IV Adam et Eua Primi parentes nostri donec beneficiorum memores iussioni diuinę obtemperarunt, paradisi in quo positi erant, bonis fruebantur. Postquam uero per ingratitudinem a mandato recessere ligni uetiti fructum gustando, eiecti de paradiso,

compenset. Merito etiam Adę est dictum: Maledicta terra in opere tuo. In laboribus comedes ex ea cunctis diebus uitę tuę. spinas et tribulos germinabit tibi, et comedes herbas terrę. in sudore uultus tui uesceris pane tuo, donec reuertaris in terram de qua sumptus es. quia puluis es, et in puluerem reuerteris. Tot igitur mala passi sunt post reatum, quot antequam peccassent, bonis fruebantur. Non esset magnum eorum crimen, nisi et magna essent

cum armis hostiliter insequentes operuere. In solitudine manna cęlestis cibus pabulum illis prębuit | et de saxo uirga percusso scaturiens amnis potum. Iordanis ad fontem suum reuersus perstitit donec transirent. terram denique promissionis lacte et melle manantem, perdomitis eius incolis possederunt. Quis denique explicet tot de hoste uictorias? tot a seruitute liberationes? uel quoties a

simul constet et ingratitudinis magnitudo | et iusti Domini in ingratos pręsens uindicta. quam siquis euitauerit, nec futurę quidem, quę omnium acerbissima est, obnoxius erit. Dum Moyses in monte immoratur, donec tabulas digito Dei conscriptas acciperet, illi ad idolatriam conuersi uitulum ęneum adorauerunt. et: Exodi 32 Hi sunt inquiunt dii tui Israhel, qui te eduxerunt de terra Aegypti. Ob hoc iratus Dominus delere

quia tamen ab impietate non recedebant, Idumei illorum fines depopulati sunt, urbes aliquot expugnarunt Palestini, agrum uastauerunt Assyrii. 2 neque tamen tot cladibus affecti ad Dominum redire uoluerunt, donec in regno successit Ezechias Ahazi filius per omnia patri dissimilis. (!) Pie enim ac sancte uixit. et ut intelligas principum mores ciuibus documento esse solere | semper quidem

uelle? Machumetus. (!) Sola quidem adhuc Machumetana heresis extat, et uiribus aucta | sęuit in Christianos, ut qui Christi sunt, calamitatum patientia probentur, donec et illa sua corruat impietate ac dissoluatur. Quemadmodum autem Iudeorum olim fuit in Deum ingratitudo ad idola conuerti, ita nunc nostrorum par flagitium erit | de Christo parum pie sentire. Iudas.

diligentius instandum est doctrinę salutari, in quanto peccantibus maius imminet periculum salutis. Nec semel aut iterum admonendi tibi erunt, sed toties, donec cum psalmista dicere possis: ps. 58 Laboraui clamans, raucę factę sunt fauces meę. Magno autem animo uerbum Domini prędicandum est | neque ob pręsentiam potentiorum

Act. 18 Noli timere, sed loquere, et ne taceas. propter quod ego sum tecum, et nemo apponetur tibi, ut noceat te. Protegit igitur uerbi sui prędicatores Deus, donec docendi munus impleant, et cum impleuerint, occidi permittit, ut coronet. Qvid potissime praedicandvm sit. Caput XII

quantum noceat si defuerit. Pręsente illo errigimur, stamus, proficimus. absente illo labi atque cadere solemus. Reg. quinto 12 Ioas Ioas rex Iuda donec Ioiadę sacerdotis consuetudine consiliis-que usus est, pie probe-que uixit; illo morte sublato ad uitia declinauit. Cęteros reges omnes, qui fidei morum-que sanctitate probantur, educatos institutos-que uel a sacerdotibus uel a prophetis fuisse constat.

eam hostes (ut in Hieremia est scriptum) et deriserunt sabbata eius , hoc est infructuosam quietem eius demones intuentes lętati sunt. eo quod illam ignauiter torpescentem ad quęque turpia facile se pertracturos, quasi piscem hamo sperarent, donec ad interitum usque deducerent. In hunc enim interitum corruit et Sodoma, de qua dicitur: Ezechielis 16 Hęc fuit iniquitas Sodomaę sororis tuę: superbia, saturitas panis | et

ut leniat iratum. et post hęc gloriatur dicens: Vidi Dominum facie ad faciem, et salua facta est anima mea. et tamen adhuc submissius agit. Gen. 33 Obuiam enim factus fratri | septies pronus in terram adorat, donec proxime accederet. Atque hac tanta subiectione ab indignato fratre extorsit pietatem. ita ut ille quem perdere decreuerat, in eius collum ruens amplexaretur oscularetur-que dulcius quam dici queat | et fraterna teneritudine superatus

quicquid etiam ab illis quos non lęsimus patimur, ex iusto Dei iudicio prouenire sciamus | feramus-que molliter ac modeste. iuxta illud Micheę prophetę: vii. Iram Domini portabo, quoniam peccaui ei, donec causam meam iudicet | et faciat iudicium meum | et educet me in lucem, et uidebo iustitiam eius. Iram ergo Domini perquam humiliter toleremus, quia peccauimus. tunc autem ab eo speremus lucem, cum per peccatorum poenitentiam iratum placauerimus.

Reg. 3. 21 Achab etiam rex Israhel, quod Naboth Iezrahelita uineam suam ipsi petenti neque uendere neque commutare uoluit, tantum furoris concepit, ut domum reuersus lectulo se iniecerit | panem-que non comederit | inedia se conficiens, donec uxoris tandem usus consilio, Naboth per dolum sublato agellum eius ui possedit. Reg. 2. 117 Achitophel Iudaicę militię princeps Absalonis partes secutus, indigne ferens quod ille aduersus Dauidem patrem uti

in uerba opprobrii prorumpis | tanto-que magis, quanto furiosius id egeris. Racha Hebreum est | et uanum designat. fatue autem turpius dictum est. Illa ergo impatientię indignatio rea est concilio, ubi adhuc pendet sententia, donec uel progrediaris irascendo ut damneris | uel regrediaris poenitendo ut uenia dignus habearis. Porro si ulterius progressus fueris | et furoris impetu in aduersum ferri non destiteris | et fratrem tuum quasi fatuum ex animi maleuolentia

suis prophetauit: Ruben, ait, non crescas, quia ascendisti cubile patris tui. Symeon et Leui, uasa iniquitatis. Juda, adorabunt te filii patris tui. Non auferetur sceptrum de Juda nec dux de femore eius, donec ueniat qui mittendus est, et reliqua de Christo tunc futuro. Zabulon, inquit, habitabit in littore maris. Isachar, asinus fortis. Dan iudicabit populum suum. Fiat Dan coluber in uia. Gad

Aegyptum. Beniamin apud se manere iussit. Cum uenissent, cognouit eos Ioseph ipse ab illis incognitus. Dissimulans, qui esset, objicit eis, quod loca exploratum aduenerint et captos mittit in carcerem non inde exituros, donec fratrem, quem reliquum esse dixerant, uenire facerent. Deinde, ut hoc pręstarent, abire dimissi Symeone obside relicto. Oneratis ergo iumentis frumento recessere. Pecuniam, quam pro eo soluerant, in saccis comperiunt.

uobis erunt. Et quicquid illis cogitaueram facere, aduersum uos conuertam. Diuiditur per tribus terra Chanaan. Leuitis dantur ad habitandum XLVIII oppida. Lex de homicidis lata. Profugi, inquit, in urbe maneant, donec pontifex maximus moriatur. Lex, ne qua mulier extra suam tribum nubat. DEVTERONOMIVM Moyses ad populum uerba faciens dicta factaque eis a Domino recenset, a monte

sunt in Galgalis. Ibi posuerunt lapides, quos de Iordane tulerant. Gentes miraculo audito timuerunt. Iosue iussu Domini circumcidit secundo filios Israhel, quia, qui supererant, non erant circumcisi. Manserunt eodem in loco, donec sanarentur. Loco inditum nomen Galgala. Ibidem fecerunt Phase, in campestribus Hierico. Comederunt de frugibus terre, et manna defecit. Apparuit angelus cum gladio euaginato adorantique Iosue dixit: Solue calciamenta de

operuit, quasi apericulo latebram indulgens, sic autem opertum adacto tempori clauo interfecit. Superuenienti Barach ostendit mortuum. Ex illo filii Israhel, cum illos delicti poenituisset, opprimere coepere regem Iabin, donec eum delerent. Delbora et Barach canticum Domino pro uictoria cecinerunt de omnibus laudem Deo tribuentes. Quieuit terra per annos XL. GEDEONI

Baal illis prospera concinebant, quando Iosaphat suadente uocatus est propheta Domini Micheas, filius Iemla. Tunc Sedechias, filius Chanaan, cornua sibi fecit ferrea et ad Achab conuersus ait: His uentilabis Syriam, donec deleas eam. Micheas econtra fugam prędixit Israhel et mortem Achab. Ob hoc commotus Sedechias percussit Micheam in maxiliam dicens: Mene ergo dimisit spiritus Domini et locutus est tibi? Achab

prędixit Israhel et mortem Achab. Ob hoc commotus Sedechias percussit Micheam in maxiliam dicens: Mene ergo dimisit spiritus Domini et locutus est tibi? Achab etiam iussit Micheam trudi in carcerem, donec ipse reuertetur. Inito certamine Achab sagittę ictu interficitur. Cadauer relatum Samarię sepelitur et, sicut prędictum fuerat, canes sanguinem eius linxerunt. Regnauit annis XXIII suscepitque regnum filius eius

mulctam imposuit centum talentorum argenti, unius auri. Loco illius regem creauit Heliachin, fratrem eius, quem mutato nomine appellauit Ioakim. Ioachaz autem regnauit mensibus III, donec fuit translatus. IOAKIM IOAKIM, Iosię filius, rex Iuda, ipse quoque fratris Ioachaz impietatem secutus Deum offenderat. Vriam prophetam

ergo in diem perditionis et post mortem puniuntur. Rursum illi exprobrant, quod nonnisi ob peccatum tanta mala uenerint super eum. Respondit ipse: Probabit me Deus quasi aurum, quod per ignem transit. Donec deficiam, non recedam ab innocentia mea. Deinde enumerat opera pietatis, in quibus, cum sanus esset, exercebatur. Proinde conqueritur, quod iniuste de ipso iudicant amici. Deus

uidua paupercula suscipitur, et quę in necessitate Elemosina prophetam pauit, pro pugillo farinulę et modico oleo non defuit illi farina in hydria nec oleum in lecyto, donec pluuiam daret Dominus super terram. Eiusdem mulieris filius paruulus cum fuisset mortuus, ad orationem Helię reuixit. Erat fames in Samaria. Rex Achab in pascuis occurens Helię: Tune es Helias, inquit, qui

Taceo de Iaxamatis / Iaxamatae aliisque intra suos fines pari viris animo proeliantibus: Amazones patrios limites egressae armis non modo sedes acquisiuere / sed bellicosissimas gentes sibi tamdiu parere coegerunt / Amazonum virtus. donec Hercules Iouis filius Euristei iussu profligatis amazonibus Amazones ab hercule profligatae. Hyppolitem reginam non abduxerit / atque Panthesilea demum bello troiano ab Achille non sit interfecta: Panthesilea ab Achille interfecta.

et quorum Barbari sunt auidissimi / quum neque vllos deos / neque animorum immortalitatem credant / Thurcae nullos deos credunt. decreuerunt obsecundantem fortunam sequi / Thurcae secunda experiunt fortunam. ac se omnibus periculis opponere / donec aut omnes fortiter pugnando gloriose interirent / aut insigni victoria potirentur. Primum igitur atque alterum experti secundum proelium in eam spem elati sunt / vt dicerent / neminem sibi obsistere posse / quominus totam Asiam subiugarent. Nec sua decepti opinione / breui spacio temporis

hostes inter duo flumina / tanta repente imbrium niuisque copia cecidit / tanta vis frigoris superuenit / vt ille formidatus exercitus partim fame / partim frigore / non virtute nostra / poene totus consumptus sit. Thurcarum interitus in Polonia. Expectabitis igitur donec tantus hostis domi vos opprimat? donec machinis quatiat muros vestris agris exercitum eius alentibus? Nunquam Roma natauerat maiori discrimine ante gallicam obsidionem / Roma a Gallis obsessa. Hanibalemque ad tertium ab vrbe lapidem progressum.

imbrium niuisque copia cecidit / tanta vis frigoris superuenit / vt ille formidatus exercitus partim fame / partim frigore / non virtute nostra / poene totus consumptus sit. Thurcarum interitus in Polonia. Expectabitis igitur donec tantus hostis domi vos opprimat? donec machinis quatiat muros vestris agris exercitum eius alentibus? Nunquam Roma natauerat maiori discrimine ante gallicam obsidionem / Roma a Gallis obsessa. Hanibalemque ad tertium ab vrbe lapidem progressum. Hanibal progressus ad vrbem.

Boreae sibilosis flatibus auctus:
119  Quam fera progenies vastos bacchatur in agros:
120  Continuis nostras vires quoque conterit horis.
121  Accumulantur opes: gladiosque in cote cruentos
122  Exacuit / cunctas donec ferus occupet oras
123  Littus ad Hesperium: quo velox semper Iberus
124  In mare spummosis tumidum deuoluitur vndis.
125  Qua uel oliuifero redimitus vellere Bethis
126  Iungitur Occeano: proprio dum Marte Britannos

audisset, charitatis eius ardore accensus plus pręsumere coepit, quam per se poterat pręstare. Domine — inquit — tecum paratus sum et in carcerem et in mortem ire. At ille (ut Lucas ait) dixit: Dico tibi, Petre, non cantabit hodie gallus, donec ter abneges nosse me. Et in Mattheo similiter dicitur: In hac nocte, antequam gallus cantet, ter me negabis. Itidem in Ioanne: Non cantabit gallus, donec ter me neges. In Marco autem aliter habetur: In nocte hac, priusquam gallus uocem

mortem ire. At ille (ut Lucas ait) dixit: Dico tibi, Petre, non cantabit hodie gallus, donec ter abneges nosse me. Et in Mattheo similiter dicitur: In hac nocte, antequam gallus cantet, ter me negabis. Itidem in Ioanne: Non cantabit gallus, donec ter me neges. In Marco autem aliter habetur: In nocte hac, priusquam gallus uocem bis dederit, ter me es negaturus. Quęstionem ita equidem soluendam reor, quod alii Quęstio tres Euangelistę attenderunt

eodem nos innuat reducendos. Qui enim longo admodum tempore exules fuimus, iam tandem Christo duce postliminio reuertimur in patriam, non terrenam, sed cęlestem, non temporalem, sed ęternam. Illic autem ubi conuenerat Iesus cum discipulis, iussit eos residere, donec ipse paulo longius digressus preces offeret Deo Patri. Et assumpto Petro filiisque Zebedei Ioanne et Iacobo abiit. Coram his coepit contristari et moestus esse dicens: Tristis est anima mea usque ad mortem. Sustinete hic et uigilate mecum. Et progressus pusillum,

ubique bonus est et malum uelle omnino non potest. Et uenit iterum — inquit — et inuenit eos dormientes. Erant enim eorum oculi grauati. Et relictis illis iterum abiit, et orauit tertio eundem sermonem. Tertio orando docet instandum esse precibus, donec, quod petimus, impetremus, si tamen, quod animę saluti conferat, petimus. Non ergo orat, ne transeat ab eo calix, quem iam assensit, ut bibat, sed ut nos erudiat tunc pręcipue *corr. ex precipue orandum esse, cum patiendi periculum imminet, ut in

fugerant, secuti sunt Simon Petrus et alius discipulus, pontifici notus. Sequebatur Petrus Dominum pietate erga ipsum commotus, a longe tamen timore prępeditus.* Vrgebat amor, obstabat timor; quid ageret, nesciebat. Nihilominus sequebatur, et quiescere non poterat, donec rei finem uideret. Et quidem, quia timebat, negauit, sed quia sequebatur, poenitentiam egit ac ueniam meruit. Foris substitit, illo alio discipulo atrium ingresso, quo iubente et ipse introductus atque ab ancilla hostiaria rogatus, an et ipse esset discipulus hominis illius,

in templo recessit. Et abiens laqueo se suspendit. Quęstio Antequam de Iuda, uideamus de principum exitiali odio in Iesum. Cum tota nocte non quieuissent illum affligendo, neque die iam oriente quiescere poterant, donec, quomodo ipsum perderent, *corr. ex prestare **corr. ex predicentis ***corr. ex sic deliberassent. Sed cum in eum tam *corr. ex tan infensi essent,

uinctum uideat Iesum coram se atque a principibus sacerdotum et senioribus populi adductum, causas tamen inquirit, ob quas damnari debeat. Nouerat enim talium delatorum superbiam alieno inuidentium honori et de Iesu iam fortasse mira quędam audierat. Ideo sententiam suspendebat, donec de crimine certior fieret. Responderunt illi et dixerunt: Si non esset hic malefactor, non tibi tradidissemus eum. Arrogans responsum istud primum falsę delationis fuit inidicium . Ob hoc enim solum, quia ab ipsis traditus est iudici, malefactorem

coram Caipha, coram *corr. ex cęssit **corr. ex instantiam ***corr. ex audiret Pilato, coram Herode, quocunque Christus ducitur, impiissimi homines eum sequuntur et accusant, donec reum peragant. Accusari autem se patitur innocens Dominus, ut nostram, qui peccauimus, fragilitatem excuset et excusatos Deo Patri reconciliet ad gratiam, quam amisimus, recuperandam. Herodes autem incredulus eorum, quę de Iesu audierat, et simul accusantium stimulis

cruentatum, reliquum corpus flagellis discissum, cernit probris contumeliisque oneratum, necdum satiatur. Cum uidissent (eum) ***add. — inquit — pontifices et ministri, clamabant: Crucifige, crucifige eum! Sanguinem sitiunt innocentis et, donec totum hauriant, quiescere nequeunt. Dicit eis Pilatus: Accipite eum uos et crucifigite eum! Ego non inuenio in eo causam. Tedio an timore uinceris, Pilate, ut hominem omni culpa uacuum dimittas arbitrio inique accusantium?

importabile, solicitudinis angorisque plenum. Grata est quidem futura hominum salus, nec ignoro, quia abs te audiui, te propediem cum immortalitatis gloria surrecturum. Nihilominus hic pręsens cruciatus tuus et mors tua super omnia mihi tristis est et acerba et tandiu dolenda, donec exoptatus resurrectionis tuę me consoletur dies. Interim doloris impatiens quęrere compellor: Quare diuinitas tua non aliam inuenit uiam, quę hominum saluti consuleret, qua captiuos de seruitute liberaret? Quid necesse fuit, ut te tot laboribus, tanto ludibrio, tam graui

die te surrecturum discipulis etiam tuis non semel dixisti, sed mora omnis mihi nimio plus est molesta. Citius ergo exurge, amor meus, citius ad nos redi, dulcedo mea, ut tuos omnes tua morte moestos tua consoletur suscitatio et tuam miseram matrem tantis liberet animi angustiis. Donec saltem, sicut prędixisti*, eueniat, interim inquietum erit cor meum, pectus ęstuabit desyderio, oculi lachrymas effundere non cessabunt, somnum non capient, nihil, quod sibi uisu lętum sit, spectare poterunt. Solus tuus iterum uiuentis exhilarare poterit conspectus, sola

discipulum et discipulo matrem. Nam manus ambę clauis ligno confixę tenebantur. Nec multis uerbis opus erat morte imminente, paucissimis plenam expediuit consolationem. Non dixit: Mater, ne materno nomine audito illa plus doloris conciperet. Ac ne filio se penitus carere, donec ipse a mortuis resurgat, putaret, loco sui discipulum reliquit. Vtque etiam ipsum discipulum cęteris fuga dilapsis permanentem remuneraret, eam, quę Dei et hominis mater erat, illi in matrem reliquit. Ex illa — inquit — hora accepit eam discipulus in suam; ei se utique

Pręterea, si Moyse manum suam in cęlum extendente tenebrę *corr. ex preceptum horribiles operuerunt terram Aegypti, ita ut per triduum nemo alterum uidere aut se mouere de loco, in quo erat, potuerit; si Iosue iubente sol et luna refrenato cursu, donec ille fugientem prosterneret hostem, perstiterunt ipsum tunc diem multo longius, quam alias solent, protrahentes; si reuersus est sol decem lineis per gradus, per quos descenderat, in signum protelatę uitę regis Ezechię, cum orasset, — quid mirum, quod idem sol Creatoris

Non est autem derelictus, dum nunquam separatur a Patris unione. Patitur et conqueritur, ut se hominem probet. Paradisum latroni pollicetur, ut se Deum ostendat. Ideo quoque se derelictum clamat, ut consyderemus, quanto nos deuinxerit beneficio, diuinitatem suam sibi subtrahendo, donec suę humanitatis passione pro nobis faciat satis. Vel se derelictum clamat a Deo, dum Iudeorum deflet perfidiam, quia, pro quibus mori uoluit, eos Dei prohibente iustitia saluare nequit. Illis etiam omnibus, qui Christi diuinitatem negant et purum hominem fuisse asserunt,

Vnde Iacob patriarcha Spiritu Sancto afflatus, cum migraturus e uita filiis benediceret, Iuda — inquit — te laudabunt fratres tui, adorabunt te filii patris tui. Et post pauca ait: Non auferetur sceptrum de Iuda nec dux de femore eius, donec ueniat, qui mittendus est, et ipse erit expectatio gentium. Tunc enim, cum sceptrum Iuda fuit *corr. ex eum a blatum, occupante regnum Herode Idumeo, natus est Christus in Bethlem, terra Iuda. Ideo sane de ipsa Bethlem a

Et mulieri: Quid parturis? Illis utique uę istud futurum denunciatur, qui Christum denegant uel de Patre genitum ante omnia tempora uel de matre in tempore. Iterum alibi: Propter Syon — inquit — non tacebo, et propter Hierusalem non quiescam, donec egrediatur ut splendor uirtus eius, et saluator eius ut lampas accendatur. Et uidebunt gentes iustum tuum, et cuncti reges inclytum tuum. Ad Ecclesiam prophetans hoc ait. Virtus Ecclesię et Saluator Christus est, qui apostolis in monte resplenduit suę luce

in alio psalmo ipsum Dominum alloquitur Propheta et ait: Filii seruorum tuorum habitabunt, et semen eorum in seculum dirigetur. Quos dixit patres, eos nunc appellat seruos. Filii autem et semen sunt illi, ad quos etiam Apostolus dicebat: Filioli mei, quos iterum parturio, donec formetur in uobis Christus. Post multa, quę in Ioannis Euangelio habentur, de persecutione Iudeorum et impietate conqueritur dicens: Qui me odit, et Patrem meum odit. Inseparabilis enim substantia Pater et Filius est. Quicquid igitur Filio fit,

resurrectionem enim Dominus noster misit operarios suos in messem suam, et triticum quidem collegit in horrea, zizania autem in fasciculos colligata igni comburenda dimisit. Idem in psalmis ad Patrem loquens expectantium fidem manifestat, cum ait: Me expectant iusti, donec retribuas mihi, id est, donec claritati illi me suscitando restituas, quam habui apud te, priusquam mundus fieret. Interim uero, antequam resurrexisset, ad inferos descendentem uidit Esaias et in spiritu gaudens hortatur et ait: Velociter spolia detrahe, cito

misit operarios suos in messem suam, et triticum quidem collegit in horrea, zizania autem in fasciculos colligata igni comburenda dimisit. Idem in psalmis ad Patrem loquens expectantium fidem manifestat, cum ait: Me expectant iusti, donec retribuas mihi, id est, donec claritati illi me suscitando restituas, quam habui apud te, priusquam mundus fieret. Interim uero, antequam resurrexisset, ad inferos descendentem uidit Esaias et in spiritu gaudens hortatur et ait: Velociter spolia detrahe, cito predare. Celeritate opus fore

propheta missus in mare, ut alii, qui in mari erant, saluarentur et in uentrem descendens cethi nihilque passus nocumenti. Saluator *corr. ex quidam igitur in baratrum Tartari delapsus ignis compescuit, leonum infernalium furorem frenauit, donec de tenebrosa abyssi aluo sanctos suos educeret ad lucem, reserans omnibus in se credentibus ianuam regni cęlestis, quam nemo alius claudere, nemo potuit aperire, pręter ipsum, cui data est omnis potestas in cęlo et in terra et in omnibus abyssis, qui uiuos simul

pulpita conscendunt, uerbum Dei populo prędicant, in altare sacrificia offerunt, ecclesiasticas appetunt dignitates, quibus adeptis, quorsum tendebant, eorum studia, facile apparet. Quandoque e tiam in dignitate positi sub sanctitatis habitus mores suos cęlant, donec ad eam dignitatem, quę summa in terris habetur, peruenerint. Ridiculam quidem sane huiusce negocii narrabo historiam, quam olim fama referente didici. Fuisse Romę cardinalem quendam aiunt, quo nemo melior, nemo sanctior diuulgabatur. Nulli enim magis curę erat

solum illi, qui ex Iudeis in secundo Christi aduentu reliqui erunt, sed, etiam apostoli ipsi et quicunque ex Iudeis crediderunt. Hoc et Paulus ad Romanos scribens testatur et ait: Cęcitas ex parte contigit in Israhel, ex parte, dicit, non ex toto; donec plenitudo gentium intraret, et sic omnis Israhel saluus fieret, sicut scriptum est: Veniet ex Syon, qui erripiat et auertat impietatem a Iacob. Hoc legitur in Esaia iuxta sensum, alio tamen textu uerborum secundum Hieronymi translationem. Apostolus autem usus est

uidisset, inter multos tamen non dubitasset eum unum quęrere, cuius amore tota flagrabat. Non ex linteis cum sudario iacentibus, non ex angelorum lęto habitu percipiebat Domini resurrectionem. Doloris enim passio mentis rationem oppresserat. Sine intermisione ergo flebat, donec uoti, quo ueluti furore agitabatur, compos fieret. Quęrimus, cur primo unus angelus apparuerit, postea duo. Quęstio Et uidetur illos in ea significatione apparuisse, ut ipsum, qui ibi positus fuerat, in se

Dei Filius erat, unus angelus primo uisus est, deinde duo, quia idem Deus et homo. Deum esse monstrabat, qui ad caput consederat, hominem, qui ad pedes. Dicunt ei: Mulier, quid ploras? Consolari illam cupiunt angeli, sed ipsa non admittit consolationem, donec *corr. ex Magdalena suum non uiderit Saluatorem. Quid ploras, aiunt. Respondit illa: Quia tulerunt Dominum meum, et nescio, ubi posuerunt eum. Hęc cum dixisset, conuersa est retrorsum. Non enim uehementem

affligebatur, in repentinum gaudium effusa contrariaque passione illico oppressa extingueretur, *corr. ex iudicasse sicut quibusdam contigisse ex ingenti animi lętitia in historiis legimus. Iesus ergo se cęlat et cum ea loquitur, donec ex uerbis ultro citroque habitis paulatim residat ęstus doloris. Quid ploras? Quem quęris? Iam mente parumper a moerore semota, quem quęris, responde. Illa existimans, quia hortulanus esset, dicit ei: Domine, si tu sustulisti eum,

ad Abraham, tertia ab eo usque ad David, quarta usque ad transmigrationem Babylonicam, quinta usque ad Christum. Sexta nunc agitur, et in die Iudicii finietur. Septima erit sabbatismus, id est, nostra in Deo requies sempiterna. Sexaginta igitur stadia sex curricula temporum sunt, donec ad castellum perueniatur quietis atque beatitudinis, quando corpus corruptibile nostrum induet incorruptionem, et quod in nobis mortale est, mutabitur in immortalitatem. Et factum est — inquit — dum fabularentur et secum quęrerent, ipse

redeuntibus, deinde duobus in Amaus pergentibus. Et hęc quidem primę diei manifestatio. Iterum post dies octo, quando ianuis clausis bis ad discipulos memoratur ingressus. Tertio die ista ad mare Tyberiadis, dum ibi piscarentur. Postea, quoties uoluit, per dies quadraginta, donec in cęlum gloriose triumphans ascendit. Cum ergo prandissent — inquit — dixit Symoni Petro Iesus: Symon Ioannis, dilligis me plus his? Dicit ei: Etiam, Domine, tu scis, quia amo te. Dicit ei: Pasce agnos meos. Hoc exemplo

ut mihi uidetur — nosse expetiit, ut ipsum a tam nefando proposito aliqua ratione amoueret. Ioannem ergo cum uidisset Petrus, dicit Iesu: Hic autem quid? Estne morte sua secuturus te sicut ego an aliter de illo decreueris? Dicit ei Iesus: Sic eum uolo manere, donec ueniam. Quid ad te? Tu me sequere. Quidam hoc modo accipiunt dictum, quasi diceret Dominus: Nolo illum quemadmodum te consumi* per martyrii poenam, sed sine illa manere, donec ueniam, eum morte communi extinctum ad me recepturus. Constat enim Ioannem apostolum

secuturus te sicut ego an aliter de illo decreueris? Dicit ei Iesus: Sic eum uolo manere, donec ueniam. Quid ad te? Tu me sequere. Quidam hoc modo accipiunt dictum, quasi diceret Dominus: Nolo illum quemadmodum te consumi* per martyrii poenam, sed sine illa manere, donec ueniam, eum morte communi extinctum ad me recepturus. Constat enim Ioannem apostolum *corr. ex consummi n on martyrio, sed ętate confectum decedisse. Conuenientius autem mihi uidetur, quod Chrysostomus ait in Euangelio Graeco

extinctum ad me recepturus. Constat enim Ioannem apostolum *corr. ex consummi n on martyrio, sed ętate confectum decedisse. Conuenientius autem mihi uidetur, quod Chrysostomus ait in Euangelio Graeco scriptum: Si eum uolo manere, donec ueniam, quid ad te, ut sit sensus: Si eum uolo uiuere, donec ueniam in fine seculi uiuos et mortuos iudicaturus, quid ad te? Non, quod tam diu illum uiuere uellet, sed ut superfluam interrogantis solicitudinem reprimeret. Quid — inquit — ad te quęrere pertinet,

consummi n on martyrio, sed ętate confectum decedisse. Conuenientius autem mihi uidetur, quod Chrysostomus ait in Euangelio Graeco scriptum: Si eum uolo manere, donec ueniam, quid ad te, ut sit sensus: Si eum uolo uiuere, donec ueniam in fine seculi uiuos et mortuos iudicaturus, quid ad te? Non, quod tam diu illum uiuere uellet, sed ut superfluam interrogantis solicitudinem reprimeret. Quid — inquit — ad te quęrere pertinet, quisnam aliorum uitę futurus sit exitus? Tu me sequere! Quare ergo

fuerat, se crucifixi Domini uicarium in terra constitutum cognosceret et non solum gregem sibi commissum pasceret, sed etiam pro illo, pro quo Christus mortuus est, ipse, cum oportuerit, necem subire non recusaret. Cęterum, quia dixerat Iesus: Si eum uolo manere, donec ueniam, quid ad te, cucurrit opinio Ioannem usque in aduentum Domini uicturum. Vnde dicitur: Exiit ergo sermo inter fratres, quod discipulus ille non moritur. Eos tamen non recte opinatos Euangelista docet, dum ait: Et non dixit Iesus: Non moritur,

cucurrit opinio Ioannem usque in aduentum Domini uicturum. Vnde dicitur: Exiit ergo sermo inter fratres, quod discipulus ille non moritur. Eos tamen non recte opinatos Euangelista docet, dum ait: Et non dixit Iesus: Non moritur, sed: Si eum uolo manere, donec ueniam, quid ad te? Concludens autem Euangelium suum Ioannes de se ipso ait: Hic est discipulus ille, qui testimonium perhibet de his et scripsit hęc. Deinde, quoniam omnibus, quę descripta sunt, interfuit, audacter loquitur: Et

ostensum credimus Paulo, et eidem ipsi post omnes. Iacobo uero, qui frater Domini appellatus est, apparuisse diuus quoque Hieronymus testatur in eo libello, quem de uiris illustribus inscripsit. Cum enim hic apostolus deliberatum haberet se nihil gustaturum, donec uideat Dominum a morte ad uitam suscitatum, ipsum ei apparuisse atque, ut panem iam comederet, imperasse, quando quidem uoti sui compos sit factus. Cum igitur tot sanctorum testimonia de resurrectione Christi existant, quis adeo duri est cordis, ut de re tam certa

uidistis eum euntem in cęlum. Assumptus est in cęlum, non sicut Helias curru translatus auxilio indigens alieno, sed per se assumptus, sua uirtute sublatus. Et Helias quidem translatus est in quandam terrę regionem beatę satis atque tranquillę habitationis, donec in fine seculi rediens et ipse per mortem transmigret ad uitam. Christus uero non ad aliquam terrę partem, sed ad cęleste regnum nunquam posthac moriturus ascendit triumphans lętantibus angelis, plaudentibus, qui post eum ituri erant, sanctis.

sunt, adipiscendis die noctuque cogitarent. Tu tamen, qui maiestatis diuinę magnitudinem contemplaris, caue, ne ultra progredi contendas, quam mentis humanę imbecillitas possit ascendere. Etenim apostoli ipsi ascendentem Dominum eleuatis oculis tantisper spectarunt, donec ille cerni potuit, id est, donec nubes arcani sublimioris ab oculis mentis eorum ipsum obumbraret et ab humano obtutu* procul auferret. Altiora ergo te ne quęsieris, tuis finibus contentus esto, quantum potes capere, capias, ne id etiam, quod ceperis**, effundere cogaris.

noctuque cogitarent. Tu tamen, qui maiestatis diuinę magnitudinem contemplaris, caue, ne ultra progredi contendas, quam mentis humanę imbecillitas possit ascendere. Etenim apostoli ipsi ascendentem Dominum eleuatis oculis tantisper spectarunt, donec ille cerni potuit, id est, donec nubes arcani sublimioris ab oculis mentis eorum ipsum obumbraret et ab humano obtutu* procul auferret. Altiora ergo te ne quęsieris, tuis finibus contentus esto, quantum potes capere, capias, ne id etiam, quod ceperis**, effundere cogaris. Hic Iesus

omnia in omnibus adimpletur. Hoc quidem, ut sedeat ad dexteram Patris, tunc factum fuisse credimus, cum in cęlum ascendit. Quod autem omnia ei subiecta sint, hoc in fine seculi futurum est, iuxta illud: Dixit Dominus Domino meo: Sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum. Apostolus autem pręteriti temporis uerbo usus est secundum prędestinationem, non secundum prędestinationis adimpletionem. Quęris, quomodo ei, qui regnat in cęlo, nondum sint subiecta omnia. Alii per fidem

rursum quęramus, quid sit illud in Quęstio Euangelio scriptum: Spiritus, ubi uult, spirat, et uocem eius audis, sed nescis, unde ueniat aut quo uadat. Quod si de cęlo mitti dicitur, si Esaias quoque ait: Donec effundatur super nos Spiritus de excelso, quomodo nescimus, unde ueniat? Hoc ita soluendum reor: De baptismi sacramento interrogatus Dominus ista respondit. Nam idem subiunxit: Sic est omnis, qui natus est ex Spiritu. Cum enim baptizamur et sacerdos uerba

credimus. Qua de re quidem propheta Dauid gloriatur dicens: Incerta et occulta sapientię tuę manifestasti mihi. Quam certe sapientiam neque illi, qui dicti sunt sapientes atque philosophi, adepti sunt neque ad eius altitudinem humani uis ingenii peruenire poterat, donec Spiritu Sancto inspirati prophetę et apostoli apostolicique uiri eam mundo tradere coeperunt. Suum bonum uoluit esse Deus, non humanum inuentum, perfectam summi boni cognitionem. Hanc autem Christi fideles assecuti cęlum ipsum mente penetrarunt et, quę per se nosse non

THEOLOGVS: Quid tu hic solus? POETA: Solos esse oportet, qui egregium aliquid altumque meditantur. Nam in secessu cogitata purius exeunt. Sed te oro, tu quoque huc concędas, ut simul sub umbra platani huius considentes ratiocinemur, donec ęstiuus hic calor mediusque deferuescat dies. THEOLOGVS: Morem tibi geram, non tam uitandi caloris gratia, quam ut de tua te aliquid interrogem poesi. Quando igitur sub arbore hac consederimus, quęro abs te, quos ex mortalibus prisci poetę tui

ullo alio ex iis, quorum tibi retuli nomina. THEOLOGVS: Vellem certe abs te audire, quid ille in uita egerit quibusue rebus gestis prę omnibus apparuit commendabilis, ut tantum uirum et ipse admirari discam. Quare rogo, ne sit tibi molestum eas recensere, donec hora magis opportuna aderit hinc abeundi, ut sicut corpus quiete ita et animum relaxemus aliqua non inutili confabulatione neque iniocunda. POETA: Longa est historia, longę ambages, sed summa sequar fastigia rerum, et quę plenius explicare angustia

profectus, (Antheus) Antheum Gygantem ad palestrę certamen prouocatus cum deiectum humi afflixisset et ex eo fortiorem fuisset expertus, terra matre uires ei suppeditante, medium arripuit et neruosis fortibusque ulnis in sublime elatum non permisit solum contingere, donec inter brachia ui multa compressum languescente paulatim anhelitu deficere compulit. (Busyris) In Aegypto atrocissimum Busyridem tyrannum, hospites interficere solitum, cęde mulctauit, ut alios a periculo liberos redderet. (Columnę)

uitam desperasset, quanuis mox moriturum se certe sciret, pręoccupare tamen fati sui diem non debuit. Nemini licet se ipsum interficere. Anima in corpore depositum Dei est. Quisquis depositum istud, priusquam postulatus fuerit, reddit, Domino iniuriam facit, qui tam diu seruandum dedit, donec reposceret. Ideo etiam lex diuina iubet: Ne occidas! Hercules autem iste non modo se, antequam periturus esset, perididit, sed Lycam quoque puerum, ueneni, quod attulerat, ignarum, iratus interfecit. Cum ergo tam se ipsum quam alium a culpa alienum occidere peculiare sit, cui

meus, Wladislaus rex regiis diplomatibus mecum de stipendio, quale palatino datum est, concordaverit? Quid falsius, quam regem meum e manibus meis Banatum extricare non posse, cum idem dominus meus litteris suis promiserit se non accepturum de manibus meis Banatum, donec non fuerit persolutum? Quid minus vero me ad concordiam non venire, cum anno elapso – medio palatini demortui 4 Emericus de Peren. et domini episcopi Quinqueeclesiensis 5 Georgius de Satmar (Zathmar, Zathmari).

magnam in manu sua, et apprehendit draconem, serpentem antiquum, qui est diabolus et Sathanas, et ligauit eum per annos mille, et misit eum in abyssum, et clausit et signauit super illum, ut non seducat amplius gentes, donec consummentur mille anni. Isti mille anni totum tempus significant, ab incarnatione Christi usque in finem sęculi. Angelus autem descendes de cęlo et clauem habens abyssi, Christus est, cui data est omnis

sanctum . Et quoniam uerę religioni in omnibus aduersabitur, faciet , inquit, iuxta uoluntatem suam rex, et eleuabitur, et magnificabitur aduersus omnem Deum, et aduersus Deum Deorum loquetur magnifica, et dirigetur, donec compleatur ira . Dominabitur enim, donec in illum ira Dei uindictam perficiet, qua oppressus peribit. Scelera quoque eius describuntur, cum dicitur: et Deum patrum suorum non reputabit, et erit in concupiscentiis

omnibus aduersabitur, faciet , inquit, iuxta uoluntatem suam rex, et eleuabitur, et magnificabitur aduersus omnem Deum, et aduersus Deum Deorum loquetur magnifica, et dirigetur, donec compleatur ira . Dominabitur enim, donec in illum ira Dei uindictam perficiet, qua oppressus peribit. Scelera quoque eius describuntur, cum dicitur: et Deum patrum suorum non reputabit, et erit in concupiscentiis foeminarum . Erit enim de Iudęorum progenie. Deum

poterit colligere particulas corporis humani, siue in puluerem siue in carnem brutorum conuersę fuerint, et easdem in corpus pristinum conglutinare? Quis unquam crederet per mare medium sicco itinere homines transituros, fluminis cursum, donec homines per siccum alueum se transferant, staturum? Hoc tamen diuinitus contigisse populo Israhelitico credimus. Quis crederet ad tubę sonitum muros ciuitatis casuros, ad preces hominis in cęlo solem cursum suum, quo irrequietus

Quanto enim humilius se gesserunt propter Deum, tanto altius honorabuntur. Rapientur quippe in aera obuiam Domino (ut Apostolus sit) et cum eo erunt semper. Alii uero peccatorum pondere grauati in terra remanebunt, donec pro meritis inferius deprimantur. Iudicium erit super uiuos et mortuos, super mediocriter bonos et mediocriter malos. Electi enim non ueniunt in iudicium, et impii iam iudicati sunt. Omnes

a sinistris . Qui formam serui accepit, domini pręseferet dignitatem; prius humilis, postea gloriosus, qualem in uisione prospexit Daniel propheta dicens: Aspiciebam, donec throni positi sunt; et antiquus dierum sedit, uestimentum eius candidum quasi nix, et capilli capitis eius quasi lana munda, thronus eius flammę ignis, rotę eius ignis accensus, fluuius igneus rapidusque egrediebatur a

Compertum nobis est illam suis delinimentis te ad coniugium pellicere. Magno enim pręcio Hungarorum quoque principum fauorem mercari conatur, quo suis nuptiis adiutores apud te paret. Sed noueris eam Italicis artibus ab Hungaris peti frustraque haberi, nec finem dolis ullum futurum, donec omnis illius pecunia, cuius sane uim maximam esse ferunt, absumatur. Caue igitur ne pollicitationibus eius illectus aut sterile subeas matrimonium - et cuius Matthiam quoque, plane feliciorem regem quam maritum, ut fama est, poenituit ― aut fidem tuam, qua quidem gens

ab ore totius senatus Hungarici emissam, iureiurando affirmauit se nunquam Beatricis nuptias optasse, nec eam ullius spe dotis in uxorem ducturum. Quare quoquo modo uobis, Hungari, inquit, uidetur, ludificamini uerbis Beatricem, atque falso ducite gaudio, donec conditum aurum ab ea, modo id publicae utilitati cedat, extorqueatur. Iure enim publici boni causa pecuniae ab ea repeti possunt, quas illa a colonis per speciem publici boni exegisse fertur. Qua plane oratione rex natura

Nec quidem insuper religione sacri, ex his maxime, qui opulento praeerant sacerdotio, illaesi dimissi, auri cupiditate pietatem uincente. Qui quidem capti, ac omnibus etiam bonis, quae apud se inuenta sunt, spoliati, tamdiu in custodia habiti sunt, donec ingenti pecunia sese redemerunt. Maximilianus Albam triumphans ingreditur; Budam quoque sibi tradi postulat, sed Hungari renuunt. Maximilianus, castris extra oppidum positis, fossaque ac uallo firmoque praesidio

uero primam tunc fere iuuentam attingens, dum obtruncat quendam, qui se ei in agmen hostium iuuenili ardore inuecto obiecerat, tria uulnera letalia a circumfusis undique hostibus in dextrum accepit latus. Nec tamen animum deiecit, uerum adhortatus est suos iam fugam spectantes, ne terga uerterent, donec deficiente sanguine concideret hostium telis obrutus. At praefectus, dolore amissi filii, qui adolescentia atque animi magnitudine inconsultius pugnans ceciderat, haud satis compos mentis, dum hortatur pugnantes

et equorum curatis corporibus tenuique cibo more Turcaico confirmatis, sexta diei fere hora, ratus, ut euenit, eo tempore Moesos uino graues futuros, quadraginta tantum equites progredi et Milonem leui certamine lacessere imperat, atque si hostis in se irrueret, sensim cedere, donec eum ad uallem pertraheret, ubi ipse expeditus cum reliquis equitibus rei gerendae expectabat opportunitatem. Milon, ut ei nuntiatum est Turcas adesse, equum, praesto enim erat, confestim ascendit, idem caeteros suorum facere iubet. Coactis itaque in unum suis, paululum deliberabundus

malit aurum quam gloriam, nihil non illum spe pecuniae, cuius esset auidissimus, facturum. Itaque Venetus promissis (sic enim domi mandatum erat) in singulos annos centum millibus nummum aureorum Hungaris pendendis, donec bellum esset Venetis cum Turca, ubi autem debellatum esset, paxue cum hoste aequis conditionibus composita, triginta solum millia nummum Veneti perpenderent, cum Vuladislauo foedus icit, non quidem ut

fore arbitrantur. Atque talia quidem et quondam passi sumus et nunc patimur. Post haec commune periculum exponam etiam illis qui nihil horum experti sunt imminens atque timendum. Periculum Unum quippe insatiabilis lupi huius propositum est nunquam conquiescere donec quicquid adhuc reliquum Christianae ditionis esse nouit suo subdat imperio cogatque omnes suae obedire legi, Christum negare, Maumethum adorare, nolentes neci tradere si praeualuerit. Pannoniae regnum Cumque uires suas tantae exequendae rei satis iam sufficere putet, unum

Hic octoginta (ut Plutarcus refert) filiorum erat pater. Quibus conuocatis hastilium fascem colligatum ut singuli confringerent iubebat. Non ualentibus ipse soluto fasce unumquodque hastile separatim assumens facile cuncta perfregit et ad illos conuersus: Videte , inquit, quod donec simul uniti eritis, inuicti permanebitis; sin uero diuisi, omnium offensis uos ipsos exponetis. Ne igitur singula Christianorum regna, dum inter se pertinaciter dimicant, ab infideli tyranno oppressa pereant, tuae sapientiae est, Pater sacrosancte, tuaeque dignitatis prospicere ut,

baptizante eos Ioanne et postea discipulis Christi, qui et ipsi Iudei erant.

Dauid pro sponsa Michol numerat Palestinorum prępucia; quia Christus incircumcisos conuersos baptismo purificat.

Saulem fugit; fugit Christus Iudeorum persecutionem, donec ueniat hora eius regnandi in cruce.

Qui quęrebant Dauidem a Michola delusi re infecta reuertuntur ad Saulem. In discipulos Christi baptismi gratiam prędicantes Iudeorum furit dementia, sed qui in flagellis pro Christo susceptis gaudebant, cogi nequeunt, ut

et hastam, ipsum uero interimi prohibuit; ob hoc Saul placatus abiit. Ingreditur Iesus Saulis tentorium, dum aperit Iudeis abdita Scripturarum, et sensuum noctem sua expositione facit lucescere. Saulem dormientem non permittit interimi, Iudeos incredulos non statim punit, sed interim donec conuertantur, aufert ab eis cyphum et hastam; quia nec calicem sanguinis Domini bibere nec hasta defensionis ueritatem tueri possunt qui adhuc non credunt. Saul hoc uidens placatus abiit. Iudei quippe, qui dormiunt, placari nequeunt: qui uident, illi placantur. Non

regnat. Benedicit Euangelii doctoribus, qui finem statuerunt Legi, quę ipsum uenturum significabat quęque finiri debuit, quum ipse uenisset.

Filius interim Saulis Isboseth biennium regnat in Ierusalem Abnero autore. Quia Iudei post Christi passionem regnarunt, donec a Romanis deleti sunt. Et hoc Abnero autore, id est diabolo, qui regnantes obcęcabat, ne Christo crederent. Abner enim interpretatur lapis lucidus. Lucidus quippe erat ante peccatum, postea obstinatione induruit ut lapis. Iesboseth autem interpretatur coęquatus mihi. Quia Iudei

pro Saulis crimine, qui contra Iosuę iusiurandum occidit Gabaonitas. Dauidis iussu satisfactum est Gabaonitis, septem hominibus traditis de genere Saulis, in quibus duo filii erant Saulis ex Respha coniuge. Hos illi suspendio necauerunt. Respha ab eis non recessit, donec sepelirentur. Gabaon interpretatur uallis moestitię, Saul abutens, Respha currens uelox. Saul abutens foenerator est. Domestici Saulis foeneratoris hęredes sunt, qui et Resphę filii sunt, id est auaritię. Quę ideo uelociter currens dicitur, quia cito eos ditat, qui foenore

Pro quibus ingentes ago gratias: relaturus quaqunque potero via, precipueque quemadmodum et parentes mei et ego ab ineunte aetate ad hanc usque diem feci, non modo fortunas facultatesque sed etiam sanguinem contra atroces orthodoxe fidei hostes effundendo, donec omnipotens Deus me ex hac avocaverit vita, polliceorque me cum impiis Turcis nullum initurum foedus. Ibo tamen et ad sanctissimum Adrianum Pontificem Maximum et ad alios christianos reges, principes ac dominia pro comitatus mei tutela ac custodia

plerunque per anfractus, tramitesque notos, siluas egrediebatur, multosque Turcarum, aut pabulantes, aut longius ab agmine recedentes intercipiebat, aliquando nihil minus opinantes uniuersos adgrediebant, iterfectisque ultis donec se colligerent, in siluas iterum refugiebat, neque hostem aequis coditionibus inire praelium permittebat. Quapropter Mahumetes, cum neque comeatum exercitus haberet, neque Dragulum syluis inclusum cum maximo suorum

4.116  Qua rigat Aegyptum, foecundat et ubere pingui.
4.117  Haec loca fida satis, statio tutissima uobis,
4.118  Hospitium populosa suo dabit aggere Memphis.
4.119  His aliquot dant fata dies agere otia terris,
4.120  Donec ego ueniam, superoque reuertar Olympo
4.121  Os uerbi, natique Dei praenuntius author.
4.122  Nam ferus Herodes furiis agitandus iniquis,
4.123  Exitium dirum crudeli indagine cinget.
4.124  Ploratus, lamenta, et foemineos ululatus,

uobis florenti cassida crista,
6.146  Hac armatura fulti contra omnia tela
6.147  Ibitis inuicti, fractosque fugabitis hostes.
6.148  Si maxilla tibi percussa est dextera, uictrix
6.149  Altera succedat, pugnae et subsistat iniquae,
6.150  Donec deficiant hostes te bella gerente.
6.151  Si quis et in campo tecum contendat aperto
6.152  Iudicii, spoliis litemque affectet habendis,
6.153  Huic quoque da uestem, tunicam qui poscit inermem,
6.154  Si quis te inuitum ducis

urbs illa tumultu
8.128  Iusta im perfectos fuga ducat ad altera longe
8.129  Moenia, ut Aegypto quondam mihi nacta latebra est.
8.130  Oppida Iudaeae nimirum haud omnia passim
8.131  Vestrorum calcanda pedum uestigia sument,
8.132  Donec ego ueniam, uos et mea regna nouabo.
8.133  Haereat hoc animis exemplar pro duce miles
8.134  Fortis init, fortique cliens pro principe bellum,
8.135  Sub sapiente grauis discit doctore Theocles,
8.136  Contenditque suis maiorum aequare labores.

10.126  Poscit adulter opem populus noua signa uidendi,
10.127  Impia gens noua signa petit, nec signa dabuntur
10.128  Coelica. sed signum pelagi, sub gurgite Ionas
10.129  Delituit uastae spatioso pistricis aluo,
10.130  Nocte dieque fuit, donec lux tettiatertia uatem
10.131  Extulit immanis moribundo corpore Caeti.
10.132  Nam totidem alma suo tellus in corde diebus
10.133  Virgineum germen gremio complexa tenebit.
10.134  Barbarus assyriis surget

primi lumina solis,
11.189  Sed quod opus quod nostra palam lux esset in illo.
11.190  Me decet utilitas, operumque paterna potestas
11.191  Exercenda mihi, dum lux nitet alma diei.
11.192  Nox instat, qua nemo opera ulla capessere possit.
11.193  Donec in hoc uersor su lux ego maxima mundo.
11.194  Hoc dicto in terram roseo spuit ore, lutumque
11.195  Puluere confecit, quo lumina caeca perunxit,
11.196  Tunc ait haec, age, uade, laua sub monte Sionis,
11.197  Fons ubi Siloe,

quilibet audiat unum.
11.686  Hac ubi uoce pater superintonat, haesit Iesus
11.687  Solus ibi, at comitum trepida formidine membra
11.688  Lapsa ruunt, gelidus coit in praecordia sanguis,
11.689  Procubuere solo, facieque haesere iacentes,
11.690  Donec eos tactu cum uoce attollit Iesus,
11.691  Et summo pulsa formidine uertice sistit.
11.692  Apparet solito formae decus ore uerendum,
11.693  Apparet sine nube dies, atque umbra recessit.
11.694  Vnde pedes referunt, et dum se monte reducunt,

uertice sistit.
11.692  Apparet solito formae decus ore uerendum,
11.693  Apparet sine nube dies, atque umbra recessit.
11.694  Vnde pedes referunt, et dum se monte reducunt,
11.695  Imperat his Iesus, ne dicere protinus ulli
11.696  Visa uelint, donec deus in sua membra resurgat.
11.697  Postquam alto de monte pedem deuenit ad imum, ❦
11.698  Grataque discipulis retulit consortia Christus.
11.699  Quos ingens toto cicundabat aequore turba,
11.700  Et falsi indomito

conuersaque numina menti,
12.61  Quotque minus uno iustorum ex agmine centum.
12.62  Nempe et uirgo decem drachmis dominata, uel una
12.63  Amissa accensis euerterit atria lychnis
12.64  Tota, nec ulla datur requies, nec cura remittit,
12.65  Donec ea inuenta, ut uictrix exultet Amazon,
12.66  Quum uidet exuuiis hostilibus agmen onustum,
12.67  Quum uicina cohors et amica caterua frequentes
12.68  Gratatum ueniunt, illa et se tollit ouanti
12.69  Milite, talis erit redeuntis ouatio Christi

iam iam mihi reddita redde.
12.187  Procidit ille genu, miseranda et uoce rogabat
12.188  Inducias, spatium tanto requiemque furori,
12.189  Omnia quae refero tibi mox accoepta rependam.
12.190  Subsilit ille ferox, et durius asper adangit,
12.191  Donec carceribus missum detrusit opacis,
12.192  Debita donec eum ad summam soluisse coegit.
12.193  Regia quo magni commota est principis ingens,
12.194  Omnis enim infremuit facinus super aula nefandum,
12.195  Degenerem, ingratum,

12.188  Inducias, spatium tanto requiemque furori,
12.189  Omnia quae refero tibi mox accoepta rependam.
12.190  Subsilit ille ferox, et durius asper adangit,
12.191  Donec carceribus missum detrusit opacis,
12.192  Debita donec eum ad summam soluisse coegit.
12.193  Regia quo magni commota est principis ingens,
12.194  Omnis enim infremuit facinus super aula nefandum,
12.195  Degenerem, ingratum, et crudelem nomine dicunt.
12.196  Acciri ex templo rex hunc iubet ante

magis effere tygride saeua.
12.200  Siccine te orantem me condonasse decebat
12.201  Aere meo? sic ipse tuo mihi fratre rependis?
12.202  Reddite lictori sceleratum in uincula seruum,
12.203  Sumat ut immani meritas pro crimine poenas,
12.204  Donec ibi omne mei pondus persoluerit aeris.
12.205  Sic meus, ex animo nisi fratribus omnia uestris
12.206  Debita laxetis prompte, pater ille seuerus
12.207  Vos dabit igniuomi tetricis lictoribus orci.
12.208  Hisque peroratis sermonibus exit Iesus,

honesto
12.595  Funerea tenuit moerentem sede sub aula,
12.596  Ne non tota sui per lumina profluat ignis.
12.597  Non secus ac dorso seu uertice montis ab alto
12.598  Praecipitat rapidus per saxea concaua torrens,
12.599  Nec mora, nec requies, donec uada littore, montis
12.600  In pede nactus adit, tranquillaque influit unda.
12.601  Illam tota simul sequitur conuulsa caterua,
12.602  Donec oliuiferae prae moenibus arcis euntes
12.603  Procidit ante pedes Christi sitibunda uirago,

montis ab alto
12.598  Praecipitat rapidus per saxea concaua torrens,
12.599  Nec mora, nec requies, donec uada littore, montis
12.600  In pede nactus adit, tranquillaque influit unda.
12.601  Illam tota simul sequitur conuulsa caterua,
12.602  Donec oliuiferae prae moenibus arcis euntes
12.603  Procidit ante pedes Christi sitibunda uirago,
12.604  Tunc ait o, summo dominator ab aethere Iesu,
12.605  Lazarus esset adhuc, hic si mea uita fuisses,
12.606  Et lachrymis miseranda genas implebat

dignam mortem pro morte rependet,
13.381  Vinea tunc aliis dabitur turrita colonis,
13.382  Qui tempestiuas fruges, atque annua soluant
13.383  Debita, sic illi referunt, affirmat Iesus.
13.384  Haec antes templi latuit sententia summos,
13.385  Donec eam densa Christi lux nube reclusit.
13.386  Non secus ac ductis ubi nubibus humidus Auster
13.387  Eripuit subito coeli conuexa diemque,
13.388  Et summa inuoluit fastigia montibus altis,
13.389  Nec capit aspectus quo fulgeat aethere sydus.

densa Christi lux nube reclusit.
13.386  Non secus ac ductis ubi nubibus humidus Auster
13.387  Eripuit subito coeli conuexa diemque,
13.388  Et summa inuoluit fastigia montibus altis,
13.389  Nec capit aspectus quo fulgeat aethere sydus.
13.390  Donec ab oposito borealis uertice turbo
13.391  Incubuit, toto propellens nubila coelo,
13.392  Clara serenatus quo lumina pandit Olympus.
13.393  Ergo sacerdotum columen, pharisaeaque uiso
13.394  Secta die, quo magna dei sententia fulsit,

instaurat opus thalamis, et lege marita
13.476  Defuncti fratris rediuiua cubilia frater,
13.477  Vt fora reparet genitabile semen ab aluo.
13.478  Huic etiam primo sed fata simillima fratri
13.479  Sors mala, dehinc alio, atqui alio tulit, ultima donec
13.480  Funera postremum primo, parsque exitus aequat.
13.481  Denique post septem mulier defuncta maritos,
13.482  Tum sua quum reduces in corpora surgere sensus
13.483  Incipient, animaeque suos remeare sub artus,
13.484  Cuius erit fratrum?

sententia? cuius
13.511  Filius est? Dauid referunt. cur nominis ergo
13.512  Afflatu dominum uocat hunc hoc carmine Dauid?
13.513  Namque meo domino dominus deus inquit Olympi,
13.514  Sede meae reside super ardua sydera dextrae,
13.515  In tua donec agam crurum scabella tuorum
13.516  Ipse tuos hostes, pedibusque sedilia ponam.
13.517  Et quia Dauiti proles est Christus, at unde
13.518  Est dominus? natum domini quis nomine dicat?
13.519  Talia dum inuicto certamina Marte gerebat

tua germina cogere, pullos
13.631  Instar auis pauidos quae tentis protegit alis.
13.632  Interitus te causa tui nolente sequetur,
13.633  Vestra relinquentur domus haec deserta colonis.
13.634  Vnde nec ora mea post ipsa uidebitis ulli,
13.635  Donec ab aeterno dicatis lumine regi
13.636  Adsit laudis honos, qui uenit nomine sancto.
13.637  Haec ubi, digreditur templo, Christique sequaces ❦
13.638  Accessere Deum, ductumque ad sydera templum,
13.639  Marmoream ostentant

agit gemmas, atque omnis pullulat arbos,
13.744  Vernat et omnis ager, qui lucida frugibus aestas
13.745  Adproperat, tranquilla sinuque arridet onusto.
13.746  Sic ea gesta dei regnum post fata sequetur.
13.747  Nimirum genus hoc non desinet, omnia donec
13.748  Conficiam, coelum et terram transire necesse est,
13.749  Non mea uerba, quibus res omneis stare fatendum.
13.750  Lynceus huc oculus uobis, ageaque circum
13.751  Sollicito inuiglet custodia lumine, ne cui
13.752  Corda grauent

flammae,
14.497  Spiritus ut dulcem nil praeter spiret Iesum.
14.498  Hoc omnis mihi nacta quies, et uita beata est.
14.499  Hic quo prima lues euaserat astitit orto,
14.500  Vt uitam nobis, unde est mors orta pararet.
14.501  Considite hic inquit, donec pro fratribus orem,
14.502  Vosque orate, malae ne per stygis antra labatis.
14.503  Tum procul ad iactum lapidis processit, eumque
14.504  Subsequitur Petrus, gemii zebedaeaque fratres
14.505  Pignora, quos secum comites ductabat Iesus.

stimulis urgent, et tractis colla catenis
15.140  Ire iubent Christum, pronumque e puluere uellunt.
15.141  Nititur ille genu duplici cum pectore tolli,
15.142  Brachia nam manibus uinctis in terga retardant,
15.143  Apparitor eum donec tellure leuauit.
15.144  Hinc matris comites corpus miserabile tollunt,
15.145  Annixosque tenent artus, ea uersa per agmen
15.146  Semianimi uultu rorantia lumina mittit,
15.147  Sicubi conspiciat natum gemebunda uirago.
15.148  Armatos iter

quoque terga sequentem
16.408  Dilectum, qui quum super alma recumberet olim
16.409  Pectora, potauit diuinum numine fontem.
16.410  Hunc ergo aspiciens oracula poscit Iesu,
16.411  Quid uero hic? quid tu? placet hunc sic esse manentem,
16.412  Donec ego ueniam, Petro respondit Iesus,
16.413  Tu sequere, et mea pone Simon uestigia tendas.
16.414  Hinc inter fratres inoleuerat error, ab omni
16.415  Ioannem ueroque interprete morte piarat.
16.416  Hic est ille sui scripsit qui facta Magistri,

lauate, bonum dabit omnibus unda lauamen,
16.429  Nomine quod tribus es, quibus est essentia simplex.
16.430  Omnia seruari mea tunc praecepta docete.
16.431  En ego uos inter nullononnullo non sole manebo,
16.432  Donec erunt amnes, et mundus inarserit igni.
16.433  Hoc dicto ex oculis abit illicet, actus amoeni ❦
16.434  Regna beata situs manantia fonte perenni
16.435  Per nemus, et uirides augusto sydere lucos,
16.436  Foelice animas, et

et uoce loquentur
16.457  Insolita, tolent hydrae et genus omne Draconis,
16.458  Pocula, mortiferumque bibent illesa uenenum,
16.459  Et super ossa manus imponent aegra salubres.
16.460  Vos horum testes, urbe hac modo sistite sedem.
16.461  Donec ab excelso uos imbuat ardor Olympo,
16.462  In uos ut patrio promissum fonte ciebo.
16.463  Nunc exite foras, uiridesque per arcis oliuas
16.464  Bethaniae penetrate, iugumque ascendite cliui,
16.465  Dixit, et aspectu euasit, quem deinde secuta

sunt malorum solatia pręter obliuionem, quae hauritur ex Lętheo flumine: non absunt autem crudelissimi Plutonis ministri qui, ut torqueant, in memoriam peccata subinde reuocent. Itaque, C. Mari, paulum hinc faciem auertas donec Caesaris quaestioni satisfacio, ne meo sermone lęsus quippiam de me grauius existimes, quando magis tuam infoelicitatem solari quam exasperare uelim: nam odia omnia contentionesque, quas tecum pro reipublicae dignitate susceperam,

posset oculis aspicere? quis domum suam non reliquendam arbitraretur in tam funesta et conspurcata republica? Quis Scytharum plaustra, mapalia Numidarum Aethiopumque criptas lari patrio non anteferret? profecto non expectaremur donec sponte profugi solum uerteremus, nec diuersis temporibus eiiceremur singuli, sed eodem momento uniuersi, ut Arpinatibus libera urbs remaneret uel potius in Arpinate municipium Romę nomen migraret. Haec ipse nefaria

uendicare potuissem. Quid credis ciues nostros beneuolentię gratia seu meę uirtutis admiratione iis me uoluisse beneficiis prosequi? certe legionibus tribuerunt, ac tempori obsecuti sunt. Quae res oportuna mihi uisa est, donec reipublicę status ordinaretur: erant enim plus habitura ponderis quae fuissent a uero legitimoque magistratu instituta. Proinde cunctis ex sententia perfectis dictaturam deposui, legiones reipublicę restitui, satellites

ore pallor apparuit quasi futuri mali praescius. Signo belli dato viriliter cum hoste concurrere hii, qui in prima acie erant, bombardae quoque nostrae omnes fuerunt emissae parvo tamen hostium damno. Fit certamen multo acrius quam pro numero nostrorum; plures ex hostibus quam ex nostris cadunt, donec nostris fortissime pugnantibus hostis cedere coepit sive nostrorum impressione coactus, sive ut nos ad tormentorum loca pertraheret. Et repente advolat ad regem Andreas Bathory hostes terga dare, victoriam esse nostram, promovendum esse gradum et nostros hostem fugientem persequentes

fuisse ausum. Sed nos ad institutum redeamus. Regis exercitu per ea, quae diximus, vehementer turbato et ad fugam spectante diu tamen etiam postea est pugnatum iam non in latiore illa planicie sed ante ipsa tormenta, quae nobis adeo erant propinqua ut non fuerint a nobis decem passibus remota, donec non solum terrore sed et fumo tormentorum omnia replente ac visum etiam prohibente coacta fuit magna exercitus pars in vallem, quae aquis illis palustribus iuncta erat, descendere reliquis adhuc ante tormenta viriliter pugnantibus. Ceterum cum hii quoque, qui se in vallem receperant, rursus

Petro Erdeudi, eumque et uxorem tuo nomine salutaui: quę res illi valde grata fuit. Indies expectabat famulum ex Hungaria: nescio an hoc biduo venerit. Ragusini seruitorem Regis Romanorum cum octo brigantinis conduxerunt Tergestum, qui Ragusii tamdiu fuit donec reuerteretur Constantinopoli, quem ipse miserat: quid autem curauerit, nondum intellexi: nam et brigentini detinentur aduersis ventis in Istria. Quidam Coruati subsidium petunt a pontifice, quod aduersus Sanzacum Bosnensem defendere se nequeunt. Meministi,

ad Ferdinandum deficiunt, ea etiam spe, quod ille eis policebatur non solum certissimam recuperationem omnium sub rege Ludovico et Ladislao amissorum, sed etiam longe maiora. Joannes igitur desertus a suis, licet sua regia pulsus tam diu, tamen regnum est retinere conatus, donec habito 48 cum hoste praelio (ibi quoque non tam ab hostibus victus, quia a suis pugnare contra suos nolentibus desertus) in Poloniam profugit detenta tamen in sua dictione libere tota illa Hungariae parte, quae est inter montes Carpatios, qui Poloniam et

fortassis dictum est, obliuisci tantae gratiae ac benignitatis, qua me indignum et immeritum sua est maiestas prosequuta, et supra omnes non solum aequales meos, sed me longo superiores sua authoritate euexerat. Pro quo suae maiestatis in me tanto beneficio volo, donec viuam, suae maiestatis erga me gratiam omnibus, quibus potero modis quaerere. Et utinam tam longo terrarum spatio non defungeremini a nobis, non potuissem profecto huc etiam usque mihi temperare, quin suam maiestatem reuerenter adiissem. Sed si Dominus Deus pacem

imago 2
1.24  Impelli et torto repetitum uerbere, donec
1.25  Mole repercussum prostrauit sarcina labens.
1.26  Heu, pręsens uidit spectacula qualia mater!
1.27  Ingenti oppressum trabe

1.201  Cum lędi indignus, tum lędere nescius heros.
1.202  Collibus his placidus pecudes pascebat in emptis,
1.203  Accendit donec fratres iniuria Dinę.
1.204  Audiit Audiit. . . fallit] Io 4, 39-42

1.474  Dum celeri fratrem cursu pręuertitur usque
1.475  Distinguens abitu reparando lumina menses,
1.476  Donec principio rediens iam clauserit annum.
1.477  Sic gens digestis metitur tempora fastis.
1.478  Sub noctem surgens urbem

1.974  Et pulsus de lacte lupum nemore euocat agnus;
1.975  Vt pręda potiatur, adit, seque ingerit ultro,
1.976  Perque gregem medium, donec hunc tollit, oberrat.
1.977  Doctrinę expulerat sacros de pectore sensus,
1.978  Atque animum quicquid coelesti fingit ab haustu.

Fata. . . 774 sensit] I Mcc 10- 12, 50 ducis luxere diu, molemque subiuit
2.772  Ionatas rerum, quas impiger euehit armis,
2.773  Insidias donec fraudemque expertus iniquam
2.774  Vsque suos cęsos 6

hic ubere pascet
3.152  Coelesti, latoque animę regnabit in agro,
3.153  Multaque gens crescet, crescent et pascua fratrum,
3.154  Magna ducis donec memori benefacta manebunt
3.155  In populo, hospitii durabit gratia plebi.
3.156  Sed uenient oblita Deum fera secula

8
3.275  Purpureaque humeris instantem lampade lucem,
3.276  Donec sol medium superato dissipet axe:
3.277  Sic quę lux animi tenebras inuecta fugabit,
3.278  Horribilem impellet, fuerit cum proxima, noctem,

Percutiet] parturiet A multum quę sera tuebitur aetas.
3.293  Oppugnans iterum donec circumdabit hostis
3.294  Nequicquam passim tentatos aggere muros,
3.295  Sed cedet coelo flammis atque igne petitus.
3.296  Tunc sedem

] Mt 26, 29; Mc 14, 25; Lc 22, 17 mihi, uenturum exemplo quę prouocet aeuum,
3.406  Proposui, nec iam libabo hęc pocula uitis
3.407  Amplius, exhausti donec mihi lęta rependat
3.408  Pręmia confringens obstantia claustra salutis,
3.409  Et me constituat triplex uictoria coelo,
3.410  Humano generi superantem

pastore draco ruit agmina caudę
4.120  Pone trahens, quem longa fames exegerit antris,
4.121  Sibilat horrendum et linguis micat ore trisulcis,
4.122  Nulla mora est rapido donec iam corripit illum:
4.123  Talis erat Iudas, talem se corde ferebat
4.124  Interitum frustra meditans cędemque Magistri.
4.125  Obduxit misero Stygia caligine mentem

Non. . . 685 ipsum] Io 16, 22 secus erumnis pressi uos temporis huius
4.674  Multa diu gemitis tristes, multumque gemetis
4.675  Donec uos iterum posita iam sede reuisam,
4.676  Arbiter humanę cum iustus uenero causę,
4.677  Quo

dudum mortalia regna timore,
7.264  Sęuius et spectare licet non uerbere quicquam."
7.265  Dictis deinde fremit non claro murmure vulgus,
7.266  Donec voce refert ueri simulator aperta
7.267  Posse nihil fieri culpa, nil iudice dignum,
7.268  Prensus si tandem modo lętum euaserit ille,
7.269  Tollit et antiqua Pharisęum ab

nunquam commouet aura,
7.283  Sed quacunque tamen flatus uiolentior alto
7.284  Incubuit, frondes et tota cacumina flectit,
7.285  Impellat donec uertens radicibus imis,
7.286  Pilatus liquit sic se per lubrica pronum,
7.287  Qua tracturus erat miseranda labe ruinam,
7.288  Nec nixu infoelix stabili uestigia firmat:

"Nil nobis hodie metuendum protinus isto
7.523  Sanguine foedari: stet nostro hęc noxa nepoti."
7.524  Nec posthac fremitus cessabat rauca sonantum,
7.525  Euasit Barabas donec de carcere liber
7.526  Et missum arbitrio sibi duxit in atria miles.
7.527  Mox

Abiectis. . . 562 obiuit] Mt 27, 5 medio mox sese proripit inde.
7.553  Infoelix agitur furiata mente per urbem,
7.554  Donec ei tendens tabulata perarida truncus
7.555  Occurrit, uisu percussus restitit atro.
7.556  Hic peragi rem posse putat, quam cogitat olim,
7.557  Heu miseram laqueo meditatus

9.114  Inueterata suis uitiis occalluit aetas.
9.115  Nam mens ut primum propria diuellitur arce,
9.116  Errore admisso sensim labescere cępit,
9.117  Donec lux adeo tenebris extincta subortis
9.118  Amouit medio diuini altaria cultus,
9.119  Atque uoluptati positas libauit ad aras,
9.120  Et quoscunque Deos humanus miscuit

promouet ultra
9.219  Correptumque genus dum sęuius implicat Orcus.
9.220  Sed stabant clauso prętenta repagula coelo,
9.221  Donec promissę iam secla salutis adessent.
9.222  Insons conciderat tandem cruce tentus in alta,
9.223  In se ultro concepta luens fera crimina uitę

1
10.62  Per sudum explorant percussę pectora coelum,
10.63  Donec continuo tremuit iam terra tenore, tenore] tremore A

10.388  Dixit, at ut moniti, parent non segnius olli.
10.389  Illicet actutum commissa prouolat ora,
10.390  Pone sinunt restem, pelago mox retia fundunt,
10.391  Ora rati donec properanti est altera tracta,
10.392  Quę labens ad rete redit, circumque tuentes
10.393  Iactum ne qua, regunt, posthac fors falleret ultro.
10.394  Hic nantum uarium genus

cernunt.
10.395  Nec mora, rite legunt tractos utrinque rudentes,
10.396  Vtque legunt, sistit cursus liberque meatus.
10.397  Emersere simul donec iuga prodita ponto,
10.398  Vtque Vtque. . . 403 aberant] Io 21, 7-8

transcripsit solum hunc posteriorem, quasi ille scriptus in textu esset deletus, nullo tamen signo id faciendum monstrante permissum donecue potirier almo,
10.606  Donec et ipsa dies sublatos hauserit aethra.
10.607  Ecce patet, quęnam morienti gloria Christo,
10.608  Et quęnam demum uictoria debita lęti,

194  Littora, Sicanio compendia nota Peloro
195  Ausa sequi ratis, hinc ventis emersa secundis
196  Iamque arat Adriacum scindens temone profundum,
197  Sub Cromam donec celerem iacta anchora sistit.
198  Cromam, quae Lybicum Ragusae obiecta tuetur.
199  Littoribus patriis hic tandem exponitur ille.
200  Sic amor et studium sibi semper in

tamen ordine opaci
Assurgunt montes, arrident pascua laeta, ad s. Petrum in albis, vulgo la Bianca (sl. Bijela).
35  Pascua turcaici quae vomer scindit aratri,
Teque petunt latis, praepinguis Maesia, campis,
Donec in obliquum mox se, vallemque reducunt.
Qua nimium saevis Boreas circumstrepit armis.
Hic flumen Rizon, fluuii quoque nomine dicta 10) Cfr. Pollyb.
40  Nunc arx, 11) Cfr. Strabo, Ptolom. Plin.

Vulgo Perasto ad radices montis vulgo dicti "Monte Cavallo", et "Monte Cassone". nautica surgit,
Quae sibi radices montis, montanaque saxa
Delegit, posuitque suas in littore saedes.
Huic mox ad Boream Rizon spectatur, ad Eurum
Excelsi montis, donec iugantur amaenis
55  Dulcidiae 16) Nunc Ljuta, recte ad S. Petrum. campis, Bonninaque 17) Bona i. d. Possessiones, sl. Dobrota Catharinorum. iugera tangant.
Hic tractus

si te tam cito aut immemorem mei effectum esse, praesertim recens inter nos revocata memoria, aut ad me scribere, hominem non solum amicum verum et fratrem pene tuum gravari putarem, equidem stentoreo clamore querer et ad Jovem conciliatorem provocarem, teque tam diu fraternis stimulis lacesserem, donec istud ipsum silentium tuum necessitudinis nostrae crassatorem dirimerem, et vocalem redderem. Nam quod ad me attinet, quamquam facilius invitatus respondeo, quam invitem, invito tamen, doque operam, ut te vel ex hoc a me sincere amari intelligas, meque obnixe contendere, ne ipse quoque animo

ex te scire cupio. Ut autem bene et ex sententia perficiatur, conserveturque ab indignatione viri, et a publica infamia Deum etiam ac omnes superos precor et exoro. Donec enim eius rei exitum optatum intelligam, vix crederes, quantum doloris suffero, quantum molestiarum ac moeroris devoro. Neque mireris; quandoquidem, ut ommittam, quam obsequens, quam morigera in omnibus mihi semper extitit;

prudentes cogitant que accidere possunt, mors et vita hominis in manu Dei est. Igitur mortuo regi Ludovico serenissimus rex meus expulit Hungariam Joannem, qui in illud regnum nullo iure irrepserat, tamdiuque tenuit integrum consensu totius gentis de more patrie coronatus, donec vires vestre non prevaluissent. Deinde interrogavit de numero gentium: quis eas mitteret, an venirent cum voluntate V.re M.tis? Ego non potui negare, quin cum voluntate V.re M. venirent. Declaravi etiam numerum militum et unde mitterentur. Que omnia

quin cum voluntate V.re M. venirent. Declaravi etiam numerum militum et unde mitterentur. Que omnia confessus est Jonus Beg, se Venetiis audisse. Addidi preterea, christianos principes et status Imperii constituisse, tandiu bellum alere, etiam si per decennium opus esset, donec Budam recuperent. Quid ita? inquit. Existente, inquam, Buda in manibus Christianorum nemo se commovit. Nunc vos ubi eam preter spem omnium occupastis, muniatisque quotidie mirum in modum, magnaque presidia in ea teneatis, unde Thurci terras serenissimi domini mei crebris

de pace et ipse hostilia cogitabit. Dum res integre sunt, mititte me per postam, alioquin nihil boni sequetur. Ille inquit: Imperator hoc dat responsum: Det dominus tuus illas quatuor predictas civitates et cum reliquis pacem habeat. Sed iussit, ut tu hic maneas, donec te dimittat. Ego inquam: Igitur vestra porta patet intrantibus, clausa est exire volentibus. Summa celeritate me serenissimus dominus meus misit, ut suae Reg. M.ti quamprimum responsum reportem et non hic heream inaniter. Qua fide sum admissus, eadem

non vidi. Quesivit ab interprete, an etiam alie fuissent litere. Negavit interpres. Tandem, quum non esset inventum quicquam, quod iure mihi obesset, nec ipse auderet fidem Imperatoris reprehendere, dixit: Hec est voluntas Imperatoris, ut tantisper hic sedeas, donec te dimittat Jonus Beg mirabatur, in quem eventum tamdiu detinerer. Hinc recta profectus sum ad Rhustam Bassam. Recensui illi verba Solimani Basse de responso Imperatoris. Non est, inquit, hoc responsum, ibis cum alio responso,

exactis duobus mensibus Solimanus Bassa me vocavit ac primo ingressu statim quesivit: Quidnum in causa est, quod Reg. M.tas nihil respondit ad ea que iam ter ei nuntiaverat Imperator de reddendis 4 civitatibus? Dixi, me penitus nescire. Non credebat, donec iureiurando affirmavi, quod nescirem. Dixit: Tamen ea, que contra vos sunt, ais, te ignorare, que autem pro nobis faciunt, scis multis rationibus adornare. Tunc inquit: Imperator hodie te liberavit, sed nihil vult Regi respondere ad hanc legationem ultimam,

proponemus originem sine dubio et pestem malorum privatorum et publicorum, quae vel in sapientum animos incurrit. Ut Phtysis (quemadmodum periti medicinae tradunt) ipsis initiis sanari potest, sic immedicabilis est, quum invaserit in partes corporis intimas: tamdiu medullas et viscera populatur, donec totum corpus conficiat. Itidem morbus iste civilis, de quo sermonem instituimus, postquam inter cives inveteraverit, nullis deinde remediis expugnabitur, nec ante conquiescet, quam omnem Reipublicae flatum evertat: eo quidem nondum invalescente, ac mox de sedibus animorum et conversatione

pensitatis per Physiognomiam liniamentis corporis, pro cuiusque indole, uel ad leges eius gentis discendas, uel ad militiam destinantur, si maior uis corporis quam ingenij appareat: danturque in stipendium quotidianum duo uel tres Ahtse, id ad cibarium et uestiarium sufficere arbitrantur, donec in expeditionem sit abeundum. Rudimentis militiae ita imbuuntur, primum pro teneritudine uirium datur leuior arcus, mox crescente robore, et peritia, grauior ac grauior, donec bello sit idoneus. Adest magister seuerissimus exactor quotidiani

duo uel tres Ahtse, id ad cibarium et uestiarium sufficere arbitrantur, donec in expeditionem sit abeundum. Rudimentis militiae ita imbuuntur, primum pro teneritudine uirium datur leuior arcus, mox crescente robore, et peritia, grauior ac grauior, donec bello sit idoneus. Adest magister seuerissimus exactor quotidiani exercitij, quotiescunque a scopis errant, toties flagris caeduntur, atque isti asscribuntur ordini Solaclar, id est, sagittariorum. Alij in hoc erudiuntur, ut Ienizaris cooptentur: isti quoque suos praeceptores habent, qui

utpote uix uendibiles, nullos sumptus facere sustinet, hij pedibus capitibusque intectis, ac plerunque maiore parte corporis nudi inambulant: nullus enim nouus cultus detritis ueteribus uestimentis succedit, per niues, per saxa, aestates et hyemes detrahuntur, nec finis donec uel moriantur, uel stultum dominum, qui malam mercem emat, inueniant, talis enim illorum est iudicatio. Caeterum nemo omnium tam est foelix, cuiuscunque uel conditionis, uel aetatis, uel artis, uel formae, ut eum in itinere aegrotantem apud hospitem deponant. Primum cogitur flagris ire, id si

petentes, quod significat, propter Deum. Hi deuorata herba MATSLACH uocata, in rabiem aguntur, adeo ut per pectus totum in transuersum uulnus ducant, itidem per brachium uel nullo dolore dissimulato, et fungum arborum incensum capiti, pectori, manui suppositum remouent, donec in cineres resoluatur. Aliud genus uidi, qui incedunt pertusa uerpa, et incluso anulo aereo ponderis trium librarum, a coitu disclusi, ob seruandam castitatem. Tertium genus raro egreditur, sed manent die noctuque in templis, habentes in angulis templorum tuguriola,

Abluunt cadauer, ac nitidissimis lineis induunt, postea efferunt extra urbem in locum aliquem: nephas enim est in templis sepelire. Procedunt caeroforarij cum candelis Monachi illorum, subsequuntur sacerdotes cantillantes interim, donec ad sepulturae locum perueniant. Quod si pauper fuerit ille defunctus, pro laboribus religiosorum plateatim collectae pecuniae solent illis offerri. DE AEDIFICIO SEPVLCRI TVLBE dicto. COnditorio superaedificatur

Hungariam, Aegyptum, Africam esse, et id quod superest in Europa, esse vnicam tribum Iudae, cum reliquijs Beniamin, atque proinde illam aliquandiu in imperio fore, et multis inuicem cladibus inter Turcas nostrosque variatum iri. Alij credunt tenorem victoriarum Turcicarum perpetuum fore, donec omnia regna Christianorum ipsis subijciantur: ac tum demum omnia in diuersum mutatum iri, efflorescentibus denuo Christianorum rebus, et veteres ditiones recuperantibus, dominante et saeuiente Christianorum gladio, quem aut prophetam, aut principem aliquem Chistianorum fortissimum

frustra contendis, maxime Caesar,
Viribus a capite horrendum depellere Turcum,
Quem Deus ob populi scelus immanemque trucemque
Carnificem immisit, semper qui cote cruentos
5  Exacuit gladios nostris ceruicibus instans,
Donec ad interitum redigat uestigia Christi.
Sed tamen euicta diuini numinis ira,
Mutato ingenio populorum lumine uitae,
Omnia prosternes quae nunc horrescimus audax,
10  Barbaricaeque cadent perculsae Herebique phalanges.

edax et tarda senectus
Absumit cum uita hominum mortalia, quare
Rebus in humanis spem ne firmauerit ullus.
15  Accessu exhilarant et opes et regia sceptra,
Sed magis excruciant animos amissa dolore.
At decus ut maneat donec sit uita superstes,
Heu, quales curae subeunt qualesque labores,
Saepe etiam noctes luctu asperguntur amaro.
20  Amissas alius classes, alius tibi perdita castra
Nunciat, aut interceptas in finibus arces,
Proditor

Turcum,
Quem Deus ob populi scelus immanemque trucemque
Carnificem immisit, semper qui cote cruentos
5  Exacuit gladios nostris ceruicibus instans,
Donec ad interitum redigat uestigia Christi.
Sed tamen euicta diuini numinis ira,
Mutato ingenio populorum lumine uitae
Omnia prosternes, quae nunc horrescimus, audax
10  Barbaricaeque

flatibus auctus,
Quam fera progenies uastos bacchatur in agros,
Continuis nostras uires quoque conterit Ex conterrit correctum est horis. 120
Acumulantur opes gladiosque in cote cruentos
Exacuit, cunctas donec ferus occupet oras
Litus ad Hesperium, Correxi ex experium quo uelox semper Iberus
In mare spumosis tumidum deuoluitur undis,
125  Qua uel oliuifero redimitus uellere Bethis
Iungitur Oceano, proprio dum Marte

2.4.129  Ipse videbatur mutato *.....amictu
2.4.130   Turpiter ante alios sollicitare gradum,
2.4.131  Arreptum nec iter noctes ve dies ve remisit,
2.4.132   Donec ad Hellaeae littora venit aquae,
2.4.133  Ad dum perculsos Caesar perquireret Hostes,
2.4.134   Nescius hanc turpem praeripuisse fugam,
2.4.135  Caesaris occiduis properabat

4.3.11  Immanes populi; quotquot rigat Amphitrite,
4.3.12  Syrtibus a geminis, et littoribus Nabatheis
4.3.13  Ad Tanaim; rursusque alio se margine curvans,
4.3.14  Donec in Hadriacas sua brachia porrigat undas,
4.3.15  Convenere omnes: nec cernitur obruta tellus
4.3.16  Sub pedibus, tantas nec quis numerare catervas
4.3.17  Sufficeret, Lybicas

iter placidum, quo numquam pabula, numquam
4.4.88  Deficiant vitrei per prata virentia fontes,
4.4.89  Quo mollis tegat umbra gregem, non frigus adurat,
4.4.90  Non calor infestet, donec pastore sub uno
4.4.91  Unius auspiciis, uno claudatur ovili.
4.4.92  Iam me deficiunt vires, et plurima laudum
4.4.93  Restat adhuc nobis pars indiscussa tuarum:

3.80  Uror: et ipsa atro viscera felle madent.
3.81  Talia commemorans, tantisque doloribus impar,
3.82   Pallenti tristes ore ciet gemitus:
3.83  Consilium donec magno capit Hercule dignum
3.84   Stirpe sato, qua mox se probet, aetherea.
3.85  Ipse Pyram properans Oetei in vertice montis
3.86   Excitat; et maesta fronde coronat humum:

annis in primorum ordine. Tolnae hac exacta nocte, et die VII. 27 supra XX. alto jam sole, inde profecti, noctem quoque insequentem et diem XXVIII. continenter 28 navigavimus, donec luce ad occasum inclinata, ad Erdewd arcem, quae ad Tituliensem praeposituram olim attinebat, appulimus. Nec in hoc tractu quoque, qui terra XX. fere et IIII. milliaria, aquis paulo minus quam duplum facere perhibetur, multa vidimus

olim erat urbibus et castellis per Romanos, in quibus praesidia tenebant militaria contra incursiones Dacorum, ut est videre in Strabone lib. VII. ubi dicit, Danubium quam longe per Dacorum agrum fluat, Danubium vocari, postea Istrum, donec Pontum attigerit per Getas. Dacorum autem tractus juxta veterum limites, ab ostio Tibisci fluminis ad cataractas Danubii erat. Ab his in Pontum Getarum terra censebatur. Nunc ii Valacchi Transalpini et Moldavi sunt. Quod vero et

corripientes etiam vetitos, paciscique pretio avaritiae gracia, eoque extorto, denuo restitui. Quo fit, ut misera plebes, audito hujusmodi exactorum emissione, ubi eosdem adesse senserunt, in sylvis abdunt liberos, vel amandant alio, donec ea lues praeterierit. Qua inclementia non utuntur victoriarum initiis, sed post ubi longius protulerint finium pomeria, et jam adepta bene constituerint. Expendant haec, qui Turcarum sceptra

Ptolomaei, junctus est ab occidente montibus Bebiis, a meridie vero Orbello, ne ulteriores commemorem ab usque ipsis Pyrenaeis, a quibus omnes sumunt originem, qui catena mundi appellantur, uno ordine ab occasu in ortum provecti, donec Scardum attigerint, inde a Scardo ad meridiem ducti, in Pontum supra Mesembriam civitatem desinunt. Caeterum ubi Scardus a Bebiis Albio contiguis recesserit, quicquid est per Dalmatiae regiones, per Boznam, Herzegovinam et demum in

in priorem rediens lineam, paulo infra Zmiderovium Danubio miscetur. Scardus vero hunc in modum cum amne Morava et montibus, qui ultra Moravam sinistrorsum e Kuciaevo exeunt, continuoque tractu cum Orbello quadamtenus etiam cum Haemo, donec in eumdem desinunt, in inferiore Mysia magnis campis et fertilibus interjectis, quos medios Trajana via insidet, hic coactus desinere, nobis et de Orbello et de oppido Nesso dicendi latius causam fecit. Sed et Orbellus non ultra

pagos. Esto quod illic mortales solo pecore et satis vitam traducunt, hi tamen miserrime premuntur et expilantur a viatoribus Turcis. Unde longius etiam a via publica sedes habent. Quo factum est, ut illa die egregie jejunavimus, donec ad pagum Bellizam perducti Belliza. sumus. Hinc vero die XI. Zophiam, ubi nonnisi 11. hunc ipsum diem et insequentem noctem traduximus. Est autem

relatu, quem dixere inibi lacum esse nullum. Ex Tarnaw ad Haemi primos colles accessimus, qui adeo asperi fuere et incommodi, quamquam non ardui et eminentes, ut in superandis non sine periculo rotarum per duo milliaria sudaverimus, donec ad Vaccharel pagum cum occidente sole evasimus, Vaccharel. ubi ampla est planities alpibus interjecta, et pluribus circum per radices earum pagis coronata. Nec aliter eadem planities fusa est, quam area

et Ptolomaeo Tonzos dictum, ab aquilone ex Tonzos. Haemo monte descendente ac secante ima civitatis, qua ad suburbia conjungitur, in meridiem labitur, donec ad Aegaei maris appulsus littora, paulo supra urbem Aretusam mari miscetur. De quo postea. Verum ne quid omittatur, quod ad institutum opus pertineat, pontis memorati descriptionem Mustaphae pons.

scriptas. Quae de molesta solitudine illa scribit, facile credo, nec aliter fieri potest, si ejus naturam quis perpendat; certo ego quamprimum hoc natale solum attingo et conspectu dominationis vestrae reverendissimae carere incipiam quasi orbatus ea, novo desiderio videndi incendor. Quare in hoc donec vixero, et suo et meo desiderio satisfacere decrevi, eo magis quod et res Agrienses, ut scribit, id expetant, nam nemo aliena manu ita cibum ori admovet ut sua. Proinde mox a festo paschatis (cum divino auxilio) me in viam dabo, nam istis meis retinaculis non

civitatibus praestantibus missi essent, illi aegre post triginta dies in aulam admitterentur. Hos autem viros maiori iudicans honore dignos, et respiciens etiam ad excellentiam eius a quo missi essent, remotis qui viderentur debere abesse, deambulans expectabat, donec advenientes salutasset. Quos quidem ingressos cum muneribus missis, et variis pellibus, in quibus lex aureis literis lingua Iudaeorum perscripta erat, quarumque membranae mira arte elaboratae erant, et ita compositae ut oculis discerni non

et referre ad multos homines. Hinc cum institutum intermisisset, dicitur fuisse liberatus a morbo. Accepi etiam de Theodecte tragico poeta, cum voluisset aliquid quod scriptum esset hoc libro, transferre in quandam suam fabulam, fuisse visum ei ablatum, donec perpendisset hoc sibi evenisse propter hoc suum factum, et per multos dies reconciliasset sibi Deum votis suis. His auditis Rex, et (sicut diximus) accepta a Demetrio legis interpretatione, religiosa veneratione est eam prosecutus: et

adhuc parvae, nec satis firmae essent Philippi vires, etsi nos, quae optima essent, et doceremus, et ad ea hortaremur, ipsi tamen, privati ac turpis lucri caussa, singulis decipiendis ac suis civibus corrumpendis, communem utilitatem perdiderunt; donec eos servos effecerunt . Possem equidem sexcenta ex iis Demosthenis orationibus, quae vel in deliberativo, vel in iudiciali genere scriptae sunt, exempla proferre; quae a communi atque usitato dicendi genere abducta, ad Thucydidis imitationem sunt

occasionem diutius cum eo colloquendi nectebat. Caepit Jacobus diversa respondere, et ambages quasdam intereundum intereundum Z: inter eundem D referre. Simulabat ille omnia credere, donec moenia pariter conscendunt et totam urbem per muros circumeuntes perlustrant. Tandem cum descensuri erant erant Z: essent D ad scalas ligneas Xenodochii juxta portam Australem, care frater (dixit

domus nostrae, florenos decem, quibus necessitatibus tuis consules, quum opus habebis. Caeterum dicas fratri tuo, si adhuc est Posonii, ne Raphaelem discedens in societatem suam admittat (et hoc propter bonos respectus), si forte cum illo vellet recedere. Nec ullo pacto teneatur in domo nostra, donec istic erit. Dicasque hoc etiam Vincentio. Vltra enim . Non vageris extra domum, sed attende officio, quod iniunxi tibi. Vale. Galgocii 3. Maii 1573.

et Lutherus ac Ambrosius asserunt) de infima regione aeris. Igitur aquae caelestes, quas ista caelestia claustra a nobis arcent, sunt proxime supra infimam aeris regionem, quae veluti ferreum et clausum obduratumque quoddam fundum aut contignatio, non patitur eas ad nos defluere aut pluere, donec Dominus istam conclusionem clementer aperit. Sic enim ipsemet Spiritus sanctus istas res pingit Deut. 11. 1. Reg. 8, 2. Par. 6. 7, Luc. 4. IX. Quia non sine causa diligenter Moses dicit de separatione, et veluti subiecto fulcro aut firmamento aquarum quae sunt supra nos. Nam experientia

Potestis ne baptizari baptismate quo ego baptizor? i. potestis ne, patienter perferre talem ac tantam crucem propter gloriam Dei, quantam ego perferam, ut vobis veluti praemium petatis, proximum gradum dignitatis a mea? Sic et Luc. 12. inquit Dominus: Baptisma habeo baptizari, et quomodo angor donec finiatur? SEXTO, significat quoque Baptismus et Baptizari mortificationem veteris hominis, et suscitationem novi: quia sicut in immersione est primum veluti submersio immundi hominis, postea extractio aut suscitatio mundi: sic et in baptismate dicit Paulus Rom. 6, nos esse

prius verbum, scilicet Loquere. Iob. 4 Velis furores irae tuae, et vide omnem superbiam, et humilia eam. Oratio est ecliptica, Velis: scilicet accendere. Et mox iterum, Volet caudam suam in modum cedri: id est. Si voluerit, caudam suam in modum cedri extendet. Cantic 2, Ne excitetis adamatam, donec ipsa voluerit. Sed quando cum ablativo construitur mediante praepositione Beth, tum Latina constructio fert, imo etiam exigit, ut exponatur per Beneplacitum habuit, complacuit. Et in hac constructione non multum differt a verbo רצה Raza, cum Beth

voluntate prosequi. Levit. 26, Tunc acceptabit terra sabbata sua: id est, suaviter eis fruetur. Et iterum: Et tunc acceptabunt seu approbabunt iniquitatem suam: id est, poenam pro iniquitate accipient, eaque male fruentur. Et simili phrasi est usus Iesaias Cap. 40. 2. Paralip. 36. Donec acceptaret terra sabbatha tua. Psal. 102, Quoniam acceptaverunt servi lapides eius. Proverb. 3. Et sicut pater filium benevolentia prosequetur. Ecclesiast. 9, Quia antea approbavit Deus facta tua. Ezech. 20. In odore fragrantiae acceptabo vos. Malach. 1, An acceptabo

non in caudam, Deut. 21. pro faciet te principem ut sis semper superior, nunquam inferior. Posuisti me in caput gentium, Psal. 18: id est fecisti me regem gentium. Sic 2. Sam. 22, Custodisti me in caput gentium: pro, conservasti me a tot persequutionibus Saulis et aliorum, donec fierem rex. Idem valet In capite, aut Caput esse, 1. Par. 4. 29. 2. Par. 20. Certe nobiscum est in caput Deus ille, 2. Par. 31. pro, Dux noster est. Imposueras hominem super caput nostrum, Psal. 66. id est constitueras super nos tyrannum. Vicina huic significatio, cum

et conditionem matutini Christi, cum hinnulis suis in Iudaea circumeuntis. Deinde ingenium, furorem et rabiem hostium Christi, qui ipsum essent non aliter insectaturi et infestaturi, quam quomodo venatores solent matutinam cervam, vel canibus, vel cassibus, insidiis, sine fine eo usque insectari, donec illam comprehendant et interficiant. Et vide quam concinne ad mortem Christi competat, quod cervae etiam, cum in plagis est, latus cuspide aperitur: id quod et Christus in cruce pertulit. CERVIX, posterior pars colli, varie in Scriptura, praesertim in phrasibus, aut cum ei aliquae

7. Quasi filius hominis veniebat. Dan. 10. Quasi similitudo filii hominis tetigit labia mea. Item rursum tetigit me quasi visio hominis, et confortavit me. Vir, Zach. 6. Ecce vir oriens nomen eius. שילה Gen. 49: Non auferetur sceptrum de tribu Iuda, donec venerit Siloh. Significat autem Siloh felicitatem, vel authorem felicitatis: inde a quibusdam vertitur heros. Iudaei quidam etiam Messiam interpretantur. Aliqui etiam filium eius, scilicet Iuda. nam Messias debebat ex tribu Iuda nasci. Puer. Esaiae 9. Puer natus est nobis, et parvulus

illam alteram interpretationem, quae nobis consolationem gratissimam suppeditat, retinere, ac suis auditoribus notam esse. Sint igitur ac maneant humanae duntaxat cogitationes de posteriori etymologia: ac valeant tantum, quantum comparationes a rebus humanis ad divinas translatae solent valere, donec in academia caelesti ex ore Christi omnia penitus ac plenius cognoscamus. Porro hoc verbum substantiale distinguendum est a verbo vocali, ut sic vocemus: hoc est, a doctrina proposita a Christo. Nam doctrina eius, quae verbum alias appellatur, nequaquam est substantia Christi. Quae enim

20, Ne glorietur accinctus sicut discinctus: id est, qui primum gladium assumit, vadens ad incertum eventum praelii, sicut is qui iam victor factus discingit gladium: quomodo Livius refert, quendam Gallum in bello contra Romanos accinxisse se gladio, et dixisse, se illum non esse discincturum, donec Capitolium inscenderit, quod etiam factum sit: quia captus, eoque perductus, sit armis exutus. Erat etiam usus balthei, ut dixi, ad confirmandas vires aut robur corporis: qua de causa etiam hodie multae gentes lata et praevalida cingula, vel coriacea, vel etiam instar peplorum facta gestant,

quorum sententia probabilior videtur esse, sentiunt, Iebusaeos adeo naturali munitioni loci fisos, ut vel dixerint, non intraturum eo Davidem, si soli caeci et claudi propugnarent arcem: vel quod adeo pertinaciter velint repugnare, ut non sint cessuri, nisi omnes propugnatores ita mutilaverit, donec claudi ac caeci inde extrudantur: vel non deserturos eos esse propugnationem, donec vel unus fuerit incolumis. Sed milites et viros fortes praemiis et adhortatione Davidis fortiter loco potitos, ac invertisse proverbium, Quod vel nemo ex illis propugnatoribus ac Iebusaeis sit amplius eo

loci fisos, ut vel dixerint, non intraturum eo Davidem, si soli caeci et claudi propugnarent arcem: vel quod adeo pertinaciter velint repugnare, ut non sint cessuri, nisi omnes propugnatores ita mutilaverit, donec claudi ac caeci inde extrudantur: vel non deserturos eos esse propugnationem, donec vel unus fuerit incolumis. Sed milites et viros fortes praemiis et adhortatione Davidis fortiter loco potitos, ac invertisse proverbium, Quod vel nemo ex illis propugnatoribus ac Iebusaeis sit amplius eo intraturus: vel certe (quod rectius dixissent Iebusaei) neminem caecum et claudum, id

eius contra Babel, id est, consilia et conatus ad evertendam eam instituet. Sic contra munitiones cogitare, Daniel. 11. Sic Iob 42. Novi quod omnia potes, nec prohibetur a te cogitatio: id est, non est possibile tua consilia ac conatus impedire. Ierem. 23. Non avertatur furor Domini, donec fecerit, et donec statuerit cogitationes cordis sui: id est sua consilia ac decreta. Matth. 6. Quis vestrûm cogitans potest ad staturam suam addere cubitum unum? id est, omnia tentans et moliens. Cogitare exponit Scriptura interdum pro dicere intra se: ut est in Evangelio, Dixerunt

Babel, id est, consilia et conatus ad evertendam eam instituet. Sic contra munitiones cogitare, Daniel. 11. Sic Iob 42. Novi quod omnia potes, nec prohibetur a te cogitatio: id est, non est possibile tua consilia ac conatus impedire. Ierem. 23. Non avertatur furor Domini, donec fecerit, et donec statuerit cogitationes cordis sui: id est sua consilia ac decreta. Matth. 6. Quis vestrûm cogitans potest ad staturam suam addere cubitum unum? id est, omnia tentans et moliens. Cogitare exponit Scriptura interdum pro dicere intra se: ut est in Evangelio, Dixerunt intra se, Quis potest

3. Semen mulieris conteret caput serpentis: id est, expugnabit satanam et vim eius: hoc est, peccatum et maledictionem abolebit, restituta benedictione et iustitia. Rom. 6. Dominus conterat satanam sub pedibus vestris. Sic Deut. 7 pollicetur Deus Israelitis, quod nemo eis resistere poterit, donec omnes adversarios conterant. Sic Dan. 8 dicit, quod ille gigas Monarchias significans, sine manibus conteritur: id est, divinitus. Conterere brachium peccatoris, Psal. 9: pro, potentia. Sic etiam conterere dentes impiorum, Psal. 58. Sic Esa. 14.

90: id est, in extremas miserias, ac mortem ipsam. In contritione alicuius ridere aut laetari. Iob 31. Prov. 1: est, in aliena calamitate secure gaudere, aut certe ea non affici. Sic, dies contritionis. Transiens contritio, Psal. 57. In umbra alarum tuarum spero, donec transeat contritio. Contritio post contritionem, Iere. 44. Contritio super contritionem, Ezech. 7: pro, crebrae calamitates et clades. Contritiones mortis circumdederunt me, 2 Sam. 22, pro, gravissimae tribulationes. Paulo aliter eadem locutio accipitur 1. Sam. 5. Erat contritio

obscurum Hebraismum efficit: sed coniunctum cum certis vocibus, quas exponam. Deducere igitur canos alicuius cum sanguine ad inferos, significat cruenta morte finire eius vitam, seu interficere eum. Deducere autem in pace, significat pati eum mori morte naturali, aut concedere ei pacem donec moriatur. Utriusque exemplum habetur. 1. Reg 2. Deducere ad inferos, et reducere, 1. Sam. 2, significat Deum tum affligere alique gravissime, tum et liberare, idque potissimum in eodem homine, ut ante exaltationem praecedat gravis afflictio: sicut Christus dicitur a Paulo descendisse ad

exosa, eiusque irae ac poenis obnoxia. Sic Christus dicitur factus peccatum: Roman. 8. 2. Corinth. 5. DELINQUO, pro pecco, praesertim omittendo iniuncta, etiam Latinis usitatum est: sed in Sacris literis habet nonnunquam quosdam idiotismos: ut Oseae 5, Ibo et revertat in locum meum, donec delinquant, et quaerant faciem meam: pro, agnoscant se deliquisse. Sic Levit 5 et 6, Si anima peccaverit et deliquerit, feret iniquitatem suam, et offeret, etc. id est, et agnoverit et fassa fuerit delictum suum. Res aut factum pro eius noticia ponitur, ut supra in verbo

confirmat nostram conscientiam in Deum per Christum. Verum de hoc loco et vocabulo dixi alibi, in voce BAPTISMI, et CONSCIENTIAE. DEPOSITUM, itidem notae significationis vox est. Significat enim rem certam a quopiam apud aliquem ita relictam, ut sit eius fidei custodiaeque concredita, donec verus dominus denuo eam reposcat. Sic et apud Latinos crebro accipitur. Sed Paulus 1. Tim. 6, et 2. Tim. 1, puram doctrinam ac religionem vocavit Depositum, idque bonum aut preciosum. Est igitur diligenter observandum, quod vera doctrina ac religio non tantum nobis tradatur ea ratione, ut

perdens, ac vastans. De quo genere Hebraismi in Regulis universalibus prolixius dictum est. DESPICERE, aliquando in vulgata versione ponitur pro summa cum voluptate aliquid videre. ut Ps. 53. In inimicis meis despexit oculus meus: pro, vidit optatam ultionem. Et Ps. 112. Donec despiciat super inimicos meos. Sed de hac phrasi in verbo VIDERE agetur, quo verbo Hebraea vox melius redditur. DESTRUERE, valde usitata metaphora, significat rem quamcunque vel prorsus evertere, vel certe deteriorem aut infirmiorem facere. Sed dictum est de eius significatione

ad frangendum panem: id est, ad communicandum. Aliquando Dies significat quasi commodum quoddam tempus, aut occasionem: quando quidem dies actionibus destinata est, et nox quieti, omniaque rectius interdiu aguntur. Sic dicit Christus Iohannis 9, Me oportet operari opera eius qui misit me, donec dies est. id est, donec adest tempus et commoditas divinitus ad hoc ordinata, aut donata. Prorsus simili figura dicitur, Ambulate dum lucem habetis: Iohannis 12. Hunc tropum nonnihil explicat Dominus Iohannis 11. Si quis ambulat in die, non offendit, quia lucem huius mundi videt: Si quis

id est, ad communicandum. Aliquando Dies significat quasi commodum quoddam tempus, aut occasionem: quando quidem dies actionibus destinata est, et nox quieti, omniaque rectius interdiu aguntur. Sic dicit Christus Iohannis 9, Me oportet operari opera eius qui misit me, donec dies est. id est, donec adest tempus et commoditas divinitus ad hoc ordinata, aut donata. Prorsus simili figura dicitur, Ambulate dum lucem habetis: Iohannis 12. Hunc tropum nonnihil explicat Dominus Iohannis 11. Si quis ambulat in die, non offendit, quia lucem huius mundi videt: Si quis autem ambulaverit nocte,

gentiles, iam ferme prorsus elapsum est, et lux gratiae divinae omnibus tam Iudaeis quam Ethnicis clare fulgere incipit. In vicina huic significatione accipitur etiam 1. Petri 1. Et habemus firmiorem sermonem propheticum, cui dum attenditis ceu lucernae apparenti in obscuro loco, recte facitis, donec dies illucescat, et Lucifer exoriatur in cordibus vestris. pro, donec post hanc vitam perfectam renovati, illuminati ac instaurati, et coram Deum cernentes, omnia sine externa doctrina scietis. ¶ Hactenus de voce Diei, quatenus sola consideratur. Nunc, quatenus coniungitur cum aliis phrases

tam Iudaeis quam Ethnicis clare fulgere incipit. In vicina huic significatione accipitur etiam 1. Petri 1. Et habemus firmiorem sermonem propheticum, cui dum attenditis ceu lucernae apparenti in obscuro loco, recte facitis, donec dies illucescat, et Lucifer exoriatur in cordibus vestris. pro, donec post hanc vitam perfectam renovati, illuminati ac instaurati, et coram Deum cernentes, omnia sine externa doctrina scietis. ¶ Hactenus de voce Diei, quatenus sola consideratur. Nunc, quatenus coniungitur cum aliis phrases eius exponemus. Dies numeri, pro paucis, et brevi tempore ponitur,

pervenire. Genesis decimo octavo, Abraham et Sara senes venerant in dies. Sic et Capite vigesimoquarto, Abraham venerat in dies. Dies Christi, alias extrema totius mundi, aliorumve singulorum hominum dies est, ut Philippensium primo: Opus bonum perficiet usque ad diem Christi. pro, donec ad Christum migret, eive sistatur. Sic ibidem: Ut sitis sinceri, et sine offendiculo, ad diem Christi. extrema dies intelligitur. Eodem modo et in sequenti Capite. Dies alicuius, non raro de exitu eius accipitur. ut Psalmo trigesimoseptimo: Quoniam prospicit quod veniat dies eius. Et

Sic et Esther 2. 2. Paralip. 24 et 30. Dabis mercedem in die suo pauperi, Deuteron. 24. pro, eodem die operis aut laboris. Per dies, pro aliquanto tempore, non nimis brevi. 1. Reg. 17. Et comedit ipsa et ipse, et familia eius per dies. Diebus post dies, pro quotidie. 2. Paral. 21. Donec egrediantur intestina tua prae infirmitate diebus post dies. pro, quotidie, perpetuo, paulatim. Secundum diem in die. 1. Samuelis 18. David autem psallebat secundum diem in die. pro, sicut quotidie facere consueverat. Angustiae dies, et dies mali: pro, quibus angustiae et

a vere piis inchoat, et progreditur ad impios. Domus patris, Ioh. 14, In domo patris mei multae mansiones sunt: ipsum regnum caeleste et habitatio Dei viventis vocatur. Domicilium nostrum e caelo, 2. Cor. 5 vocat Paulus naturam instauratam, seu hominem prorsus renovatum. DONEC adverbium, non semper solet se extendere ultra aliquam metam, sed saepe tantum usque ad illam, affirmat aut negat aliquid factum esse, existere aut fore, non vero contrarium postea esse subsequuturum denotat. Tale est illud: Non cognovit Ioseph Mariam, donec peperit primogenitum filium. Item:

hominem prorsus renovatum. DONEC adverbium, non semper solet se extendere ultra aliquam metam, sed saepe tantum usque ad illam, affirmat aut negat aliquid factum esse, existere aut fore, non vero contrarium postea esse subsequuturum denotat. Tale est illud: Non cognovit Ioseph Mariam, donec peperit primogenitum filium. Item: Non reversus est coruus, donec exiccatae sunt aquae. Item: Sede a dexteris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum: affirmat Christum tandiu regnaturum, non negat postea. Habet etiam saepe quasi amplificativam quandam vim, ut indicet subinde

solet se extendere ultra aliquam metam, sed saepe tantum usque ad illam, affirmat aut negat aliquid factum esse, existere aut fore, non vero contrarium postea esse subsequuturum denotat. Tale est illud: Non cognovit Ioseph Mariam, donec peperit primogenitum filium. Item: Non reversus est coruus, donec exiccatae sunt aquae. Item: Sede a dexteris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum: affirmat Christum tandiu regnaturum, non negat postea. Habet etiam saepe quasi amplificativam quandam vim, ut indicet subinde crescere ac maius fieri id de quo agitur, donec in summum quendam

usque ad illam, affirmat aut negat aliquid factum esse, existere aut fore, non vero contrarium postea esse subsequuturum denotat. Tale est illud: Non cognovit Ioseph Mariam, donec peperit primogenitum filium. Item: Non reversus est coruus, donec exiccatae sunt aquae. Item: Sede a dexteris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum: affirmat Christum tandiu regnaturum, non negat postea. Habet etiam saepe quasi amplificativam quandam vim, ut indicet subinde crescere ac maius fieri id de quo agitur, donec in summum quendam gradum perveniat: sicut istud ipsum exemplum de Christo

Non reversus est coruus, donec exiccatae sunt aquae. Item: Sede a dexteris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum: affirmat Christum tandiu regnaturum, non negat postea. Habet etiam saepe quasi amplificativam quandam vim, ut indicet subinde crescere ac maius fieri id de quo agitur, donec in summum quendam gradum perveniat: sicut istud ipsum exemplum de Christo regnaturo gloriose, et adeo potentiae gloriosa incrementa suscepturo, ut tandem omnes sit sub pedibus conculcaturus, accipi potest. Sic Isa. 62: propter Syon non tacebo, et propter Hierusalem non conquiescam, donec

agitur, donec in summum quendam gradum perveniat: sicut istud ipsum exemplum de Christo regnaturo gloriose, et adeo potentiae gloriosa incrementa suscepturo, ut tandem omnes sit sub pedibus conculcaturus, accipi potest. Sic Isa. 62: propter Syon non tacebo, et propter Hierusalem non conquiescam, donec egrediatur uti splendor iustitia eius, et salus eius ut splendor ardeat. ubi indicatur, Deum ita promoturum et aucturum res ac gloriam Ecclesiae, donec in summum quendam gradum perducantur. Sic Isaiae 22, Si expiabitur haec iniquitas vobis, donec moriamini, dicit Dominus Deus exercituum.

ut tandem omnes sit sub pedibus conculcaturus, accipi potest. Sic Isa. 62: propter Syon non tacebo, et propter Hierusalem non conquiescam, donec egrediatur uti splendor iustitia eius, et salus eius ut splendor ardeat. ubi indicatur, Deum ita promoturum et aucturum res ac gloriam Ecclesiae, donec in summum quendam gradum perducantur. Sic Isaiae 22, Si expiabitur haec iniquitas vobis, donec moriamini, dicit Dominus Deus exercituum. pro, nunquam expiabitur: sed adeo crescet et fervebit, ut sit vos omnes absumptura. Luc. 13, est obscurus locus: Dico autem vobis, quia non videbitis

tacebo, et propter Hierusalem non conquiescam, donec egrediatur uti splendor iustitia eius, et salus eius ut splendor ardeat. ubi indicatur, Deum ita promoturum et aucturum res ac gloriam Ecclesiae, donec in summum quendam gradum perducantur. Sic Isaiae 22, Si expiabitur haec iniquitas vobis, donec moriamini, dicit Dominus Deus exercituum. pro, nunquam expiabitur: sed adeo crescet et fervebit, ut sit vos omnes absumptura. Luc. 13, est obscurus locus: Dico autem vobis, quia non videbitis me, donec venerit tempus cum dicetis, Benedictus qui venit in nomine Domini. ubi non id dicitur,

in summum quendam gradum perducantur. Sic Isaiae 22, Si expiabitur haec iniquitas vobis, donec moriamini, dicit Dominus Deus exercituum. pro, nunquam expiabitur: sed adeo crescet et fervebit, ut sit vos omnes absumptura. Luc. 13, est obscurus locus: Dico autem vobis, quia non videbitis me, donec venerit tempus cum dicetis, Benedictus qui venit in nomine Domini. ubi non id dicitur, impios Iudaeos aliquando agnituros et accepturos esse Christum: sed id tantum adfirmatur, Christum esse, deposita illa sua humili specie corporalis vitae, in qua eos solicitavit, et blandissime invitavit,

ac dolentes, sint agnituri, eum revera esse illum divinitus missum iudicem, ac Dominum totius mundi. Non ergo praedicitur Iudaeorum conversio, sed Christi ad patrem reditus et glorificatio supra et contra hostes suos. Sic Isa. 42: Non afficietur moerore vel fastidio, nec animo frangetur, donec ponat in terra iudicium, et legem eius insulae expectabunt. Verum de consimili obscuritate Adverbiorum et Praepositionum, reperies aliquid infra in USQUE, POST, et in Regulis Universalibus, de vocibus metas significantibus. Aliquando hoc idem adverbium significat Potius, aut quid simile.

in terra iudicium, et legem eius insulae expectabunt. Verum de consimili obscuritate Adverbiorum et Praepositionum, reperies aliquid infra in USQUE, POST, et in Regulis Universalibus, de vocibus metas significantibus. Aliquando hoc idem adverbium significat Potius, aut quid simile. Matth. 5. Donec praeterierit caelum et terra, iota unum et apex unus non peribit. id est, potius interibit caelum et terra, quam iota unum de Scriptura. DONUM, rem donatam significat, et alias quidem eleemosynam. 2. Cor. 8. Ut in hoc quoque dono abundetis. Alias ipsam iustificationem, Rom. 5,

vita et actionibus meis fui securus, protectus et defensus â Deo. Somnum dare oculis, et palpebris dormitationem: securitatem, quietem ac neglectionem aliquarum rerum agendarum significat. Si dedero somnum oculis meis, et palpebris dormitationem: Psal. 132. pro, non conquiescam donec aedificavero templum. Sic initio Prov. sexti. Dormire in morte, Psal. 13, intelligo de aeterna damnatione. inquit enim: Illumina oculos meos, ne unquam obdormiam in morte. Non cupit nimirum aeternitatem in hac vita, sed tristem illum aeterni exitii somnum deprecatur. Ipsum

pro, terram autem, vel vero. Certe: 1. Reg. 18. Et nunc tu dicis, Vade et dic Domino tuo, En Elias, Et interficiet me. pro, certe interficiet. Ierem. 42. Si posueritis facies vestras, et erit gladius, in quo, etc. pro, Utique gladius, aut bellum, quod fugiunt, perdeteos. Donec: 1. Sam. 14. Maledictus qui comederit panem usque mane, Et ulciscar me de hostibus. pro, ut, vel donec me ulciscar. Gen. 18. Innitimini sub arbore, et capiam. pro, Donec capiam. Etiamsi: Ezech. 7. Quoniam qui vendit, ad venditionem non revertetur, Et adhuc in viventibus eorum. pro,

Et interficiet me. pro, certe interficiet. Ierem. 42. Si posueritis facies vestras, et erit gladius, in quo, etc. pro, Utique gladius, aut bellum, quod fugiunt, perdeteos. Donec: 1. Sam. 14. Maledictus qui comederit panem usque mane, Et ulciscar me de hostibus. pro, ut, vel donec me ulciscar. Gen. 18. Innitimini sub arbore, et capiam. pro, Donec capiam. Etiamsi: Ezech. 7. Quoniam qui vendit, ad venditionem non revertetur, Et adhuc in viventibus eorum. pro, Etiamsi superstites fuerint. Insuper, vel Praeterea: Isaiae 37. Audierat enim quod profectus erat de

facies vestras, et erit gladius, in quo, etc. pro, Utique gladius, aut bellum, quod fugiunt, perdeteos. Donec: 1. Sam. 14. Maledictus qui comederit panem usque mane, Et ulciscar me de hostibus. pro, ut, vel donec me ulciscar. Gen. 18. Innitimini sub arbore, et capiam. pro, Donec capiam. Etiamsi: Ezech. 7. Quoniam qui vendit, ad venditionem non revertetur, Et adhuc in viventibus eorum. pro, Etiamsi superstites fuerint. Insuper, vel Praeterea: Isaiae 37. Audierat enim quod profectus erat de Lachis, et audierat de Taracha rege Aethiopum dicente. pro audierat

esse illius proprium: sed huius salutis participes esse solos fideles, interea incredulis esse damnationis occasionem, quod eorum vitio culpave accidit. Appellatur Evangelium regnum CHRISTI, Actorum vigesimo, idque ideo, quia regnum Dei in hoc mundo inchoat, omnes renovando in imaginem Dei, donec tandem in ultima resurrectione compleatur. Coloss. 4. Hi soli cooperarii in regnum Dei, qui mihi fuerunt solatio, etc. Paulus vocat Evangelium regni Dei. Est enim veluti sceptrum, quo Deus super nos regnat et per illud cooptamur in vitam aeternam. Verba vitae. Act. 5. Ite,

sperare in eum, crebrius et notius est, quam ut necesse sit monere. Causa significationis huius est, quia spes est revera expectatio opis divinae. Praesertim autem talem spem significat, ubi diu differtur auxilium aut consolatio, ut sit necesse magna patientia expectare opem ac praesentiam Domini, donec illucescat, ut Psalm. 27. Expecta Dominum, confortetur et confirmetur cortuum, et expecta Dominum. Ponitur autem in hac phrasi vox generalis pro speciali, quia spes est species quaedam expectationis. Expectans expectavi Dominum, Psalmo 40. pro, sollicite expectavi. Expectare verba: Iob

Psalm. 27. Expecta Dominum, confortetur et confirmetur cortuum, et expecta Dominum. Ponitur autem in hac phrasi vox generalis pro speciali, quia spes est species quaedam expectationis. Expectans expectavi Dominum, Psalmo 40. pro, sollicite expectavi. Expectare verba: Iob 32. pro, expectare donec finiatur sermo, ideo mox ibidem per auscultare exponitur. Expectatio, pro re expectata, aut pro exitu eius. Proverb. 10. Expectatio iustorum laeticia, et spes impiorum peribit. pro expectatio

2. Refugerunt ab inquinamentis mundi per agnitionem Domini et servatoris nostri IESU CHRISTI. 2. Petr. 3. Crescite in gratia et cognitione Domini et servatoris IESU CHRISTI. Eph. 1 Det vobis spiritum sapientiae et revelationis per agnitionem sui, illuminatos oculos mentis vestrae. Eph. 4 Donec perveniamus omnes in unitatem fidei, et agnitionis filii Dei. Col. 1. Ut impleamini agnitione voluntatis eius, in omni sapientia et prudentia spirituali. 1. Tim. 2, Vult omnes ad agnitionem veritatis venire. Sapientia Dei, quae e supernis est: Iacob. 3.

aut firmatum, סמוך Samuch נכון Nachon, נשען Nosean, Isaiae 26. Psal. 112, Paratum est cor eius sperare in Domino, fultum aut firmatum est cor eius, non timebit donec videat in hostibus suis. Item Psal. 27. Expecta Dominum, confortetur et confirmetur cor vestrum, et expecta Dominum. Et Psal. 31. Corroboremini, et comfortetur cor vestrum, omnes qui speratis in Dominum. Psal. 51, vocatur spiritus firmus. Verum

genus humanum. Finis tempus finis ad tempus. finis tempus, 2. Paralipomen. vigesimo primo, Danielis undecimo, Habacuc secundo. pro, cum tempus finitur. Finire angulum agri ad metendum, Levitici decimonono. pro, perfecte metere usque in finem. Finire bibere, Genesis vigesimoquarto, Donec finierunt bibere, id est, omnes biberunt. Finire, pro perdere. Zophoniae primo: Finiendo finiam omnia e superficie terrae. pro, perfecte perdam, nulli parcendo. sicut ipse mox exponit, inquiens: Consumam homines et animalia, consumam aves caeli. Sic et 1 Samuelis 16 reperitur: Sunt ne

a voce formidinis, incidet in foveam: et qui ascenderit de fovea, cadet in laqueum. Fodi foveam impio: Psal. 94 dicit, patienter esse ferendam crucem et persequutiones adversariorum, donec fodiatur fovea impio: id est, donec DEUS ei sepulchrum, aut potius exitium maturet. Poni solet fovea pro omni exitio. Sic dicitur os adulterae profunda fovea esse, quod ea suis blanditiis in extremum exitium suos amasios praecipitet: nempe in gravissima peccata, iram Dei, poenas temporarias

foveam: et qui ascenderit de fovea, cadet in laqueum. Fodi foveam impio: Psal. 94 dicit, patienter esse ferendam crucem et persequutiones adversariorum, donec fodiatur fovea impio: id est, donec DEUS ei sepulchrum, aut potius exitium maturet. Poni solet fovea pro omni exitio. Sic dicitur os adulterae profunda fovea esse, quod ea suis blanditiis in extremum exitium suos amasios praecipitet: nempe in gravissima peccata, iram Dei, poenas temporarias et aeternas. Descendere in foveam,

Terentii: Est genus hominum, qui esse primos se omnium rerum volunt, nec sunt. Prov. 30. Est generatio quae patri suo benedicit. Est generatio quae munda est in oculis suis. Nono, aliquando simpliciter ipsam gentem significat. Sic Christus dicit Matth. 24, eam generationem non transituram, donec omnia fiant: id est, gentem Iudaicam non interituram prorsus. Sic Moses vocat Israelitas Deut. 32, gentem perversam et distortam. Et Christus saepe, generationem pravam et adulteram tametsi in hoc loco ad tertiam significationem de qua supra dictum est, aptius retuleris. Confirmat hanc

promittit se eum facturum patrem multarum gentium, clare indicat vocationem gentium, et quod etsi ex illis credentes fiant promissione ac fide filii et haeredes Abrahae: sicut ipsemet Paulus Rom. 4. eum locum exponit, et postea in Galatis etiam prolixius tractat. Gentium plenitudo. Rom. 11, Donec gentium plenitudo ingrediatur. id est, donec ingens multitudo gentilium, atque adeo totus numerus salvandorum ex ipsis convertatur. Duae istae voces, Gens et Circumcisio, saepe opponuntur quarum haec Iudaeos, illa Ethnicos notat: tametsi saepissime alioqui etiam in novo Testamento

clare indicat vocationem gentium, et quod etsi ex illis credentes fiant promissione ac fide filii et haeredes Abrahae: sicut ipsemet Paulus Rom. 4. eum locum exponit, et postea in Galatis etiam prolixius tractat. Gentium plenitudo. Rom. 11, Donec gentium plenitudo ingrediatur. id est, donec ingens multitudo gentilium, atque adeo totus numerus salvandorum ex ipsis convertatur. Duae istae voces, Gens et Circumcisio, saepe opponuntur quarum haec Iudaeos, illa Ethnicos notat: tametsi saepissime alioqui etiam in novo Testamento ponatur vox Gens pro Iudaeis. Gentiliter vivere,

in Sacris literis non semper significat hanc unicam praesentem diem, sed saepe absolute certum aliquod tempus. Isa. 58. Non ieiunabitis hodie, ut in sublimi audiatur vox vestra. id est, nunquam sic debetis ieiunare. Accipitur igitur hic Hodie, pro quacunque die huius vitae, aut quotidie, donec hodie nominatur. Sicut Paulus Hebr. 3 exponit illud Psal. 95. Hodie si vocem eius audieritis, ne obduretis corda vestra: pro, quacunque die, donec in hac vita vivitis, audieritis, obedite, et non induretis corda vestra, etc. Sic quoque Chrysostomus et Basilius

audiatur vox vestra. id est, nunquam sic debetis ieiunare. Accipitur igitur hic Hodie, pro quacunque die huius vitae, aut quotidie, donec hodie nominatur. Sicut Paulus Hebr. 3 exponit illud Psal. 95. Hodie si vocem eius audieritis, ne obduretis corda vestra: pro, quacunque die, donec in hac vita vivitis, audieritis, obedite, et non induretis corda vestra, etc. Sic quoque Chrysostomus et Basilius istud Hodie exponunt: prior Homilia 6. Hebr. posterior in Epistola ad Chilonem. Illud Psal. 2. Hodie genui te, quidam de aeternitate exponunt: sed

vitae, pro exanimari poni solet. Thren 2 Effusum est in terram iecur meum, propter contritionem filiae populi mei. i. prorsus exanimatus, et quasi mortuus sum Alio qui pro fonte amoris, ac praesertim rei venereae poni solet, eoque nonnunquam concupiscentiam significat. Proverbiorum septimo. Donec transeat sagitta iecur eius. id est, donec incidat in extremum ac praesentaneum exitium. IEHOVA. De hoc nomine olim aliquid in priori editione Hebraismorum dixi: Item aliquanto plenius in fine libri de iustificat. evulgavi, et huic quoque libro adiiciam. Hic igitur tantum quasdam

2 Effusum est in terram iecur meum, propter contritionem filiae populi mei. i. prorsus exanimatus, et quasi mortuus sum Alio qui pro fonte amoris, ac praesertim rei venereae poni solet, eoque nonnunquam concupiscentiam significat. Proverbiorum septimo. Donec transeat sagitta iecur eius. id est, donec incidat in extremum ac praesentaneum exitium. IEHOVA. De hoc nomine olim aliquid in priori editione Hebraismorum dixi: Item aliquanto plenius in fine libri de iustificat. evulgavi, et huic quoque libro adiiciam. Hic igitur tantum quasdam paucas obscuriores locutiones exponam.

in Ierusalem i. completurus, perfecturus. Aliquando etiam plenius haec loquutio in eodem sensu ponitur, addita nempe voce Mensurae. Dicitur enim implere mensuram: pro, plene perficere. ut Matt. 23. Implete mensuram patrum. i. perficite et absolvite impietatem in persequendis veris doctoribus, donec ad eam quantitatem peccatorum perveniatis, ut vos ira Dei diutius tolerare non potens obruat. Implere post aliquem, est eius voluntatem praescriptumque, sequendo aliquid, plene facere, aut illius voluntati satisfacere. Num. 32 et 33, Non impleverunt post me. 1 Reg. 11. Implere post

aliquando etiam de constantia animi in bono proposito. ut Ruth. 1. Videns quod indurata esset ad proficiscendum secum: id est, ad eundum cum socru Noemi in Iudaeam. INDURESCERE, pro, fortiorem aut validiorem fieri. Iudicum 4. Et ivit manus Israel eundo, et indurescendo super Iabin, donec exciderunt eum. INEBRIARE, aut INEBRIARI, primum habet notam significationem: ut Noachus et Lotus inebriati sunt. Secundo, saturationem vel vini, vel cibi indicat. ut Hag. 1. Bibetis, et non inebriabimini. id est, non poteritis restinguere sitim. Psalmo 36. Inebriabuntur

Christi descensus ad inferos, quaeritur. Verum non dubito post mortem sanctum nam Petrus Act. 2 coniungit animae infernum et periculum corporis corruptionis. Corruptionis autem seu putrefactionis periculum ei imminuit, cum esset in sepulchro. Verum Deus eum non tam diu ibi iacere passus est, donec fieret putrefactio. Sic 1. Pet 3 facit Petrus descensum Christi, postquam corpore quidem fuit mortuus, sed Spiritu aut anima vivens seu vivificatus. Ad haec et symbolum Apostolorum, quod ordine doctrinam, et quasi etiam historiam Christi complectitur, ponit descensum ad inferos post mortem.

actionibus, et induite novum, qui renovatur ad agnitionem, secundum agnitionem eius qui condidit ipsum. Novus homo non potest innovari, sicut nec vetus inveterari: sed carnalis homo renovatur, id est homo novum hominem mutatur, Et postea ille novus homo subinde magis ac magis crescit et augetur, donec maturescat in virum perfectum. INORDINATI dicuntur Paulo, 1. Thessal. 5, qui neglecta sua functione ac opere, veluti deserta sua statione ubi sudare debebant, alios, atque adeo totum coetum turbant, vel gratis victum aliunde petenda, aut alioqui non servando leges vel metas sui

per verbum, Et non est amplius inventus. Quare ista duo verba Inveniri et Existere, aliquando aequivalent. Invenire, pro perficere. ut Psal. 36. Quoniam blanditur ei in oculis eius: scilicet peccator, sibimet ad inveniendum iniquitatem suam ad odium. id est, donec patret iniquitatem, qua sibi odium et iram Dei accersat, vel etiam quo laedat alium. Invenire alicuius manum, aliquid significat posse adipisci aut nancisci, tantum habere opum aut virtutum, ut id consequi queas. Numer. 11, Si non invenerit manus Dei quod afferat. 1. Sam. 10, Fac quod

auges. Retinere iram. Micheae 7. et Desinere ab ira, Psal. 37, perspicuae locutiones sunt. sicut et Succendi iram, aut Dei iram esse super aliquem: quod tum de commotione, tum et de poena accipi solet. Iram non reverti, Hierem. 30. Non revertetur ira furoris Domini, donec fecerit. i. non conquiescet aut sedabitur, donec perficiat constitutam poenam. Esse iram in oculis, pro indignari. Genes. 31, Ne sit ira in oculis tuis. Gen 45. Ne sit ira in oculis vestris, quod vendideritis me. pro, ne aegre feratis, ne cruciemini dolore ulterius de hoc vestro tristi

ab ira, Psal. 37, perspicuae locutiones sunt. sicut et Succendi iram, aut Dei iram esse super aliquem: quod tum de commotione, tum et de poena accipi solet. Iram non reverti, Hierem. 30. Non revertetur ira furoris Domini, donec fecerit. i. non conquiescet aut sedabitur, donec perficiat constitutam poenam. Esse iram in oculis, pro indignari. Genes. 31, Ne sit ira in oculis tuis. Gen 45. Ne sit ira in oculis vestris, quod vendideritis me. pro, ne aegre feratis, ne cruciemini dolore ulterius de hoc vestro tristi facinore. Iram alicuius super aliquem

spiritum suum donat, per quem remissionem peccatorum consequimur, per quem ad quoduis bonum faciendum hilares et spontanei efficimur, qui facit ne imputetur peccatum ob meritum Christi. Nam perpetuo luctatur cum carne et sanguine. Hae duae iustitiae ex diametro pugnantes, ad invicem colluctantur donec caro et sanguis manet. nam prudentia carnis iustitiam spiritus non capit, nec suam argui patitur. Contra, prudentia spiritus iustitiam carnis laudari non fert, sed unam fidei et gratiae iustitiam praedicat, sicque fit ut perpetuo bello collidantur hi duo parvuli Iacob et Esau in utero

igitur putabant stulti homines, se vere ac coram Deo a peccatis mundari: quae opinio hodie quoque apud Turcos recepta est, et olim apud Ethnicos receptissima fuit: sicut Aeneas dicit apud Virgilium, nefas esse se attrectare sacra, quandoquidem tunc primum ex bello tanto et caede recenti vene rit, donec se flumine vivo abluerit. Idem testatur veteribus receptum fuisse, etiam Sophoclis interpres super [?:-iacem ] . Verissimile autem est, hanc pravam opinionem unde profectam, quia olim primi parentes ac patriarchae docuerint, oportere nos aqua vivente metaphorica, id est. Christi

et nomen in tota terra pudoris eorum: pro, efficiam ut ubique inter gentiles Iudaei summe laudentur, tanquam unicus vere Deum colens populus, ubi antea captivi ignominiosissime habiti, tractati, aut etiam alioqui vituperati sunt. Sic Isa. 62 dicit, non esse concedendam Deo quietem aut requiem, donec praeparet et ponat Hierusalem laudem in terra: id est, donec ita eam extruat et aedificet, ut omnes eam laudent ac celebrent, tanquam longe pulcherrimam urbem. Et erit fructus sanctitatis laudum Domini: Levit. 19. pro fructus quarti anni erit in laudem Dei consecratus, aut sanctificatus: id

inter gentiles Iudaei summe laudentur, tanquam unicus vere Deum colens populus, ubi antea captivi ignominiosissime habiti, tractati, aut etiam alioqui vituperati sunt. Sic Isa. 62 dicit, non esse concedendam Deo quietem aut requiem, donec praeparet et ponat Hierusalem laudem in terra: id est, donec ita eam extruat et aedificet, ut omnes eam laudent ac celebrent, tanquam longe pulcherrimam urbem. Et erit fructus sanctitatis laudum Domini: Levit. 19. pro fructus quarti anni erit in laudem Dei consecratus, aut sanctificatus: id est, in eum finem Deo consecratus, ut ea occasione Deus

ac picturas prophetaverit, modo dictum est. Secundo, lex est usque ad Iohannem: quia tum caeremoniae, tum moralis lex est paedagogus ad Christum, ad quem cum tunc temporis populum Iudaicum deduxerit, suo officio defuncta est. Sic et nobis quotidie dici potest, Lex usque ad Iohannem durare. i. donec nobis verus Evangelista agnum Dei peccata tollentem coram monstrat, nosque ad eum adducit. Tertio, lex usque ad Iohannem: quia tunc et caeremonialis ac iudicialis lex est penitus abrogata, et moralis per Christum impleta, suoque modo abrogata est, nobisque quotidie (ueniente gratia aut

vox Christi in cruce, Consummatum est: item, quod idem erga Apostolos post resurrectionem testatur, tali sua morte impletam esse Legem, Prophetas et Psalmos. Denique Apostoli Act. decimoquinto proprio decreto hanc abrogationem legis coram tota Ecclesia testati sunt, Mosemque quasi sepeliverunt: donec tandem funditus everso templo, reipsa totus ille cultus Leviticus abolitus, est, manetque abolitus iam 1500 annos Lex et prophetae pendere e Christo dicuntur ex duobus praeceptis charitatis, Dei et proximi: Matthaei vigesimo secundo: et eiusdem septimo, summa legis ac prophetarum dicitur

sponsus cum eis est, sed adempto sponso ieiunaturos esse. Sic et Daniel cap. 10, voce Luctus suum ieiunium notat, inquiens: In diebus illis ego Daniel fui lugens per tres hebdomadas dierum, cibum suavem non comedi, caro et vinum non venit in os meum, nec unguento fui unctus, donec implerentur tres hebdomadae dierum. Hic videmus, illam exter nam speciem ieiunii vocari luctum, quae tamen non fuit sine interno animi dolore de peccatis et tristissimis poe nis gentis Iudaicae, devastatique templi cultus et civitatis. Ab hac tristi specie externi luctus hominum, trans fertur

habet certitudinem sententiae, nec firmitatem propositi: ideo dicit Eccles. cap 27. Stultus ut luna mutatur. Per Lunam [?:-liqui ] volunt Apocal. 6 Ecclesiam notari, quia illa modo splendidior apparet et crescit, modo minuitur ac obscuratur, et tantum non aboletur, donec gloriosior denuo resurgat: et quia perinde a suo sponso illuminatur, sicut luna a sui solis aspectu, quo post tergum eius abeunte tota quasi evanescit. Luna etiam mensem aliquando significat: quod Hebraei Lunares menses habebant, incipientes ab uno novilunio ad aliud: unde etiam a novitate

solent ista luminaria aliquando mutare colorem, sicut Virgilius in Georgicis scribit solem instante caede Iulii, inquiens:
Ille etiam extincto miseratus Caesare Romam,
Cum caput obscura nitidum ferrugine texit,
Impiaque aeternam timuerunt secula noctem. Donec non sit Luna: id est, diutius quam Luna. Psal. 72. Horebit in diebus eius iustus, et pax, donec non sit Luna: id est, pax spiritualis in regno Christi diutius durabit, quam ipsa Luna. Coram Luna: id est. donec Luna mundum respicit Psal. 72, Timebunt cum

Iulii, inquiens:
Ille etiam extincto miseratus Caesare Romam,
Cum caput obscura nitidum ferrugine texit,
Impiaque aeternam timuerunt secula noctem. Donec non sit Luna: id est, diutius quam Luna. Psal. 72. Horebit in diebus eius iustus, et pax, donec non sit Luna: id est, pax spiritualis in regno Christi diutius durabit, quam ipsa Luna. Coram Luna: id est. donec Luna mundum respicit Psal. 72, Timebunt cum sole, et coram Luna in generatione et generationem. Luna percuti. Psal. 121. Per diem non percutiet

texit,
Impiaque aeternam timuerunt secula noctem. Donec non sit Luna: id est, diutius quam Luna. Psal. 72. Horebit in diebus eius iustus, et pax, donec non sit Luna: id est, pax spiritualis in regno Christi diutius durabit, quam ipsa Luna. Coram Luna: id est. donec Luna mundum respicit Psal. 72, Timebunt cum sole, et coram Luna in generatione et generationem. Luna percuti. Psal. 121. Per diem non percutiet te Sol, nec Luna per noctem: id est, nulla adversa te laedent, protegente te Domino. Sicut Luna, stabilietur in

Eadem ferme huius vocis significatio est etiam Psal. 132. Ibi faciam germinare aut florere cornu David, praeparabo lucernam Meschiae meo. Idem utraque metaphora cornu, et etiam lucernae, notat: nempe regnum, potentiam, et gloriam posterorum Davidis esse permansuram aliquatenus, donec veniat Meschias, qui id regnum vere instauret, et reddat gloriosum in sempiternum. Vicina huic significatio est, quod saepe notat simpliciter omnem alicuius facultatem, omne bonum ac commodum. Sic lucerna impiorum extingui dicitur Iob 21, et Prov. 24. i. cito peribunt cum omni sua

iudicium venientem, ac [?: mi- ] dominum in nuptiis existentem aut convivantem [?: ] licite expectant accensis luminibus, ut eum mox [?: ] mensa surrexerit, et abire voluerit, recta domum [?: ] cant, nec sit opus ipsum illos quaerere aut expectare donec accendant lucernas. Alii quidem aliud interpretantur per lucernas ardentes: sed vera ac maxime propria est ista generalis expositio, quod iubeantur [?: e- ] rati: sicut ibi saepius Dominus repetit hanc [?: moni- ] veluti primariam propositionem, Vigilate. Nec enim est

lux Luciferi, scilicet fulget ac lucet. Sic Iob 11, Orietur ut Lucifer. Per metaphoram, [?: ] Pet 1 significat pleniorem Dei noticiam, interna illuminatione in piis excitatam. inquit enim: Recte facitis, quod attendatis prophetico sermoni, veluti lucernae in obscuro loco lucenti, donec dies illucescat, et lucifer exoriatur in cordibus vestris: id est, donec intus plene per Spiritum sanctum illuminemini: quod fiet primum in altera vita, ubi non indigebimus amplius Scriptura Prophetica et Apostolica. Quod enim nunc ex parte (ut inquit Paulus) scimus aut discimus, hoc ibi

Per metaphoram, [?: ] Pet 1 significat pleniorem Dei noticiam, interna illuminatione in piis excitatam. inquit enim: Recte facitis, quod attendatis prophetico sermoni, veluti lucernae in obscuro loco lucenti, donec dies illucescat, et lucifer exoriatur in cordibus vestris: id est, donec intus plene per Spiritum sanctum illuminemini: quod fiet primum in altera vita, ubi non indigebimus amplius Scriptura Prophetica et Apostolica. Quod enim nunc ex parte (ut inquit Paulus) scimus aut discimus, hoc ibi perfecte sciemus, eoque istis lucernulis non amplius indigebimus.

mactabantur. unde dies mactationis Iacobi 5, significat diem sacrificii, aut solennis alicuius convivii, ad quam saginantur et servantur aliqua lautissima animalia. Sic enim indicat ille, etiam divites et potentes huius mundi saginari omni genere deliciarum, felicitatum ac voluptatum, donec veniat tempus poenae ac exitii ipsorum. Porro Isaiae 30, dies mactationis aut interfectionis, significat caedem aliquam bellicam et promiscuam, quae ab hostibus fit. MACERIA, sepes lapidea est. per metaphoram vero saepe in Sacris literis significat defensionem Dei, qua per se et

et functione. Magnus, pro Principe. 2. Samuelis vigesimotertio. Caput magnorum erat: id est, principum nobilium, aut praestantium virorum, seu optimatum. Magnus pro numeroso. Deut. 9 et 20, Gens magna. Magnus, pro divite, Genes. 26, Et factus est Isaac vir magnus, et ivit eundo et crescendo, donec factus est vir magnus valde. Exponit textus ipse mox eam magnitudinem, de opibus. Sic et 2. Sam. 19 accipitur, Erat vir ille magnus valde. Magnus nonnunquam cum singulari quadam emphasi dicitur. ut Hierem. Thren. 3 inquit: Magna est fides tua ô Domine, pro, es veracissimus. Sic et

eius, seu perseverare in eo ut diligatur a Christo. Passive omnino, non active intelligendum est de dilectione, qua a Christo diligimur, non contra. Vivere etiam indicat: ut Ioan. 12, Nos audivimus ex lege, quod Christus maneat in aeternum. id est, non moriatur. Ioan. 21. Si eum volo manere donec veniam, quid ad te? Philipp. 2. Manere in carne: pro, vivere. Per metaphoram significat. vigere atque florere. ut, Peccatum alicui manere tum originale, tum actualium reatum, tum denique et iram ac poenas Dei praepotenter aliquem premere et affligere: Ioan. 9. Verbum Dei dicitur manere in

2, Sustulit chirographum de medio vestrûm. Sic 2. Corinth 6, Exite [?:-medio ] illorum: pro, ex illis. Matth. 13, Separabunt ma [?:-de ] medio iustorum: pro, a iustis. 2. Thessal. 2: Mysterium iniquitatis iam peragitur, tantum (scilicet [?: impe- ] ) donec is qui continet, e medio tollatur. id est, [?: ] Romanum imperium Roma transferatur, aut [?: ] debilitetur, ut Antichristus ibi suum solium eripere possit. Quem locum, de Romano imperio etiam Chrysostomus exponit. Alioqui illo imperio florente, Papa suam

sit. Mediator is dicitur, qui inter duos parum inter se congruentes, aut etiam sibi invicem hostes medius est, et utriusque nomine cum altero agit, promovens aliquam conciliationem, coniunctionem, ac veluti contractum inter eos: quique tam diu apud utranque partem alterius nomine laborat, donec eas in aliquem consensum, transactionem, et denique pactionem deducat. Tales Scriptura duos vocat, Moysen scilicet, et Christum. Moysis mediatio se proprie tantum ad doctrinam et cultum legis extendit, quae Deus per eam in populo Israelitico instauravit. De ea loquitur Paulus Galat. 3, cum

Dei in eo, et finem seu scopum tanti operis: ut Psal. 106, Patres nostri non intellexerunt mirabilia tua in Aegypto. Sic Meditari in mirabilibus Dei, Psal. 119 Ibidem: Revela oculos meos, et considerabo mirabilia de lege tua, Mirabilem se praestitit in adiuvari, donec roboratus est: 2 Paralip. vigesimo sexto. id est, mirabiliter crevit, et mirifice sibi auxilia comparavit. Mirabilior mihi fuit amor tuus super amorem mulierum. secundo Samuelis primo. pro, mirifice te dilexi, atque adeo magis quam dilectam sponsam. Mirabilior est scientia a me,

de phrasibus huius vocis dicamus. Momentum est in furore eius, Psal. 30. pro, brevissima est eius ira erga poenitentes. Sic et Paulus inquit 2. Corinth. 4, Momentanea levitas afflictionis nostrae auget aeternum pondus gloriae. Ad momentum se ab scondere, Isaiae 26, scilicet donec pertranseat afflictio. Sic et Deus dicitur ad momentum abscondere faciem suam, cum ad breve tempus nos affligi, et impios furere patitur: Isaiae 54. Quae locutio convenit cum illa, Modicum me non videbitis. Pavere ad momenta, Ezech. 26. id est, iugiter, assidue. Iuxta parvum momentum,

eius: id est, tollam totam postetitatem eius familiae ex Israel, non aliter ac si quis sordes ex sua domo prorsus et exacte expurgaret. Mundare, sicut et alia verba, alias conatum, alias effectum signant ut Ezech. 24: Mundavi te, et non es mundata ab immundicie tua, nec mundaberis donec posuero furorem meum in te. Tale est et illud Hierem. 51: Curavimus Babylonem, et non est curata prius significat conatum, posterius effectum. Sed de hoc Hebraismo habetur propria Regula in Praeceptionibus universalibus. Mundare quas habeat significationes, cum de spirituali mundatione

vocati: videtur proprie magnates istos indicare, qui ob generis nobilitatem insolescunt, religionem ac pietatem parum curantes. NOBIS sicut et alii Dativi, aut etiam Ablativi (de quibus etiam in Regulis universalibus dictum est) habet idiotismos quosdam. Exod. 24. Manete nobis hic, donec revertamur ad vos: pro, expectate nos hic. Deuter. 29, Pactum cum eo qui est hic hodie, stans nobiscum, et cum eo qui non est nobiscum. i. cum natis et nascituris aut etiam ab exteris populis accessuris. Iob 15. Quid nosti quod nos nesciamus, et quid intelligis quod non est nobiscum? i.

populum tuum in non opibus: i. gratis, sine precio. Levit. 15, In non tempore menstrui sui: id est, extra iam tempus, quo ei solent fluere. Ps. 59. Insidiantur animae meae non scelus meum: id est, sine mea culpa aut scelere. Sic Isa. 44. Operabitur brachio suo, et non vires: id est, donec eum vires destituant. NON'NE, pro certe: quia interrogationes saepe affirmant Iud. 6, Non'ne misi te? pro, utique, certe. Solent omnes linguae nonnunquam interrogare affirmative aut negative, non responsi accipiendi gratia, sed ut contrariam propositionem affirment. 1 Sam. 10

gratiae, aut Evangelii. [?: S- ] Christus hinc parabolam sumit, cum disserit de semine [?: ] bi in varium solum cadente. Utitur hac metaphora [?: ] as cap. 10 inquiens: Novate vobis novalia, tempus. [?: ] ad inquirendum Deum, donec veniat et pluat super. vos iustitiam. Sic etiam Baptista iubet per agnitionem peccatoras praeparari viam Domino: et Apostoli iubente Domino clamit. Paenitentiam agite, Ap pro pinquat. n. regnum caelorum. Eadem metaphora, in eodemque usu, utitur et Ier. cap. 4 inquiens:

i. aliis, aut diversis a sua [?:-terna ] . Neque enim Apostoli et alii pii novas linguas excogitaverunt: sed aliis linguis, praeter eas qoas [?:-tea ] norant, locuti sunt. Sic Christus in ultima cena inquiens, se non amplius bibiturum de genimine [?:-tis ] , donec illud bibat novum in regno patris sui, aut regno caelorum, sicut Matthaeus et Marcus [?: refer- ] non hoc vult dicere, se postea novum vinum aut [?: ] stum bibiturum: sed per vocem Novum significat aliud,, aut diversum, quasi dicat, se non amplius usurum consueto

[?: ] Philipp. 3, Quorum finis est mors et exitium. [?: ] novissimum, est extremum exitium: Proverb. 15. [?: Sc- ] vitae sursum intelligenti, ut declinet ab inferno novissimo. Novissimus quadrans, est ultimus nummus, ad explendam summam debiti requisitus: id est, donec omnia exactissime persolveris. Matthaei quinto. Amen dico tibi, non exibis inde, donec persolveris ultimum quadrantem. NOX, varie in Sacris literis usurpatur. Possunt autem eius significationes colligi ex contrariis vocabant DIEI ac LUCIS. Dicetur etiam aliquid huc pertnens in

est extremum exitium: Proverb. 15. [?: Sc- ] vitae sursum intelligenti, ut declinet ab inferno novissimo. Novissimus quadrans, est ultimus nummus, ad explendam summam debiti requisitus: id est, donec omnia exactissime persolveris. Matthaei quinto. Amen dico tibi, non exibis inde, donec persolveris ultimum quadrantem. NOX, varie in Sacris literis usurpatur. Possunt autem eius significationes colligi ex contrariis vocabant DIEI ac LUCIS. Dicetur etiam aliquid huc pertnens in voce TENEBRARUM ac VESPERI. Triplex autem potissimum eius significatio, ratione metaphorae

per metaphoram ergo Nox regnum impietatis in dicat, ubi nemo timet Deum, aut veretur verbi aliorumve fratrum reprehensionem, ideoque patrant scelera liberrime. Vicinum huic est quod Christus Iohan. 9 inquit: [?: ] oportet operari opera eius qui misit me, donec [?: di- ] est venit nox, cum nemo operari potest. ubi non tam ignorantiam veritatis, quam potestatem tenebrarum indicat: ut ipsemet alibi loquitur. Quare addit: Quandium sum in mundo, lux sum mundi: indicans nimirum, venturum aliquando illud, Modicum non videbitis: cum regnante

numero inferebant vasa, et in numero educebant ea pro, certo numero dabant. Libro secundo Samuelis, capite secundo: Surrexerunt et transierunt in numero: id est, certo numero. Usque non numorum, Psalmo quadragesimo: Circum dederunt me mala usque [?:-n ] numerus: pro, innumera, donec tandem prae multitudine numerari nequiverunt, adeo creverunt. [?: ] numerum rei alicuius: Numeri tertio, Numerati [?:-um ] secundum numerum omnis masculi, a filio mentis. Non nosse numeros alicuius rei: id est, esse innumerabiles. Psalmo

et poenas, et omnino vitae huius conditiones, distribuere. Occursus saepe quemvis casum bonum aut malum significat, plerunque tamen malum. Paulus verbo Occurro, καταντάω, utitur pro pertingere, aut pervenire ad aliquam optatam metam. Ephes. 4, Donec occurramus omnes in unitatem fidei, et cognitionis filii Dei, in virum integrum. Sic et Philippens. 3 inquit, Si quo modo occurram ad resurrectionem mortuorum: id est, ut feliciter Deo benedicente eo perveniam. Forte hoc ideo dicitur, quod ad locum Iudicii ex diversissimis locis homines

illud desideratum auxilium. Psal. 121. Levabo aut levare soleo oculos meos ad montes, unde veniet mihi salus et auxilium. Sic 123 Psal. Ecce sicut oculi servorum sunt ad manus dominorum suorum, sicut oculi ancillae ad manum dominae suae: sic oculi nostri ad Dominum, donec misereatur nostri. Servi enim et servae expectabant a Dominis, non tantum pensum, aut res in quibus laborare debebant: sed etiam victum et amictum, cum alioqui non haberent unde acciperent. Germani prorsus eodem modo dicunt, Einem andern in die hend sehen: pro, aliunde pendere, nihil

ad caedem: id est, hortentur suos ad caedendum hostes. Aperire os: pro, libere loqui. Ezech. 24, In die illa aperietur os tuum cum evasore, et loquêris, nec obmutesces ultra: pro, licebit tibi libere loqui, et gloriari cum tuis a Domino liberatis. Sic eiusdem prophetae 33, Aperuique os meum, donec veniret ad me mane: aperui inquam os, et non silui amplius. Os aperire in parabolis, Psal. 78. Aperiam in parabolis os meum, loquar aenigmata: id est, loquar per parabolas. Os aperire in sapientia: pro, sapienter loqui. Proverb. 31: Os suum aperit in sapientia, et

id est, Deus probe novit et expendit, quam pravi sint filii hominum contra pios. Proverb. 4, Oculi tui ad rectum respiciant et palpebrae tuae dirigant coram te, subintelliges, viam tuam. id est, vide ut summa cura pie vitam tuam insti-tuas. Non dare oculis somnum, et palpebris dormitationem, donec, etc. est, summo studio et attentione aliquid maturare, nec ad verbum plane accipi debet, sed per hoc signum, sedulum ardensque studium [?: intellig- ] Psal. 132. Si dedero somnum oculis meis, et palpebris meis dormitationem, donec invenero locum Domino

et palpebris dormitationem, donec, etc. est, summo studio et attentione aliquid maturare, nec ad verbum plane accipi debet, sed per hoc signum, sedulum ardensque studium [?: intellig- ] Psal. 132. Si dedero somnum oculis meis, et palpebris meis dormitationem, donec invenero locum Domino et tabernacula magnifico Iacob. id est, non conquiescam, donec extruxero templum Domino. Sic Salomon praecipit, ne conquiescamus, donec nos ex [?:-re ] suscepta fideiussione explicemus: iisdem verbis ac locutionibus utens. Palpebrae aurorae, pro radiis

aliquid maturare, nec ad verbum plane accipi debet, sed per hoc signum, sedulum ardensque studium [?: intellig- ] Psal. 132. Si dedero somnum oculis meis, et palpebris meis dormitationem, donec invenero locum Domino et tabernacula magnifico Iacob. id est, non conquiescam, donec extruxero templum Domino. Sic Salomon praecipit, ne conquiescamus, donec nos ex [?:-re ] suscepta fideiussione explicemus: iisdem verbis ac locutionibus utens. Palpebrae aurorae, pro radiis [?:-tinis ] . Iob 41, Oculi eius sunt ut palpebrae aurorae. Depingit

ardensque studium [?: intellig- ] Psal. 132. Si dedero somnum oculis meis, et palpebris meis dormitationem, donec invenero locum Domino et tabernacula magnifico Iacob. id est, non conquiescam, donec extruxero templum Domino. Sic Salomon praecipit, ne conquiescamus, donec nos ex [?:-re ] suscepta fideiussione explicemus: iisdem verbis ac locutionibus utens. Palpebrae aurorae, pro radiis [?:-tinis ] . Iob 41, Oculi eius sunt ut palpebrae aurorae. Depingit oculos Leviathan ignitos et fulgentes. Iob 3 Non videat palpebras aurorae

ac cruciatibus 9 partum: cum laeto animo, hilarique spe, reiecto moerore ac dolore, deberetis a Deo expectare victum, laborantes interea quantum possetis. Panis arctus, pro tenui, aut maligne praebito victu. 1. Reg. 22, pane arcto, et aqua arcta, aut afflictionis, iubet Achab cibari Micham, donec incolumis revertatur. Sic Isaiae 30: Dabit Dominus panem afflictionis, et aquam tribulationis. id est, charitatem corporalis et spiritualis alimenti. Panis Asser de terra pingui, Gen. 49. id est, fruetur fertili solo. Panis aliquando oblationes significat. Numer. 28: Panem in

illas molestias conceptionis, gestationis, lactationis et educationis liberorum. Si hac nocte concepero et peperero filios, Ruth. 1. pro, si nunc statim nasceretur mihi filius, qui vos pro fratre, uti moris legisque est, ducere deberet, tamen nimis longum vobis foret expectare eius maturitatem. Donec sterilis peperit septem, et multos habens filios infirmata est: 1. Sam. 2: id est, donec Deo benedicente [?: ] rilis facta est valde fructifera: et contra, quae abundabat prole orbata est. Cerva in agro peperit et [?: des- ] Ierem. 14. id est, tanta erit siccitas et

concepero et peperero filios, Ruth. 1. pro, si nunc statim nasceretur mihi filius, qui vos pro fratre, uti moris legisque est, ducere deberet, tamen nimis longum vobis foret expectare eius maturitatem. Donec sterilis peperit septem, et multos habens filios infirmata est: 1. Sam. 2: id est, donec Deo benedicente [?: ] rilis facta est valde fructifera: et contra, quae abundabat prole orbata est. Cerva in agro peperit et [?: des- ] Ierem. 14. id est, tanta erit siccitas et terra [?: nasce- ] inopia, ut cerva pariens prae fame neglectura sit

modo ac mensura per crucem Christo capiti corformantur. Hae nondum sunt plane perfectae, sed quotidie earum defectus supplentur ac [?: perf- ] tur, et supplebuntur usque ad extremam diem. Sic Apoc. cap. 6 martyribus pro vindicta clamantib. respondetur, ut expectent, donec eorum conservi per martyrium ad eos veniant. Hasce igitur posteriores [?: ma-c-que ] mystici corporis Christi passiones Paulus dicit, in membris suis supplere. Earundem passionum 1 Petri 4 mentio fit. Tertio, Passiones vocantur omnes calamitates ac cruces piorum, 2 Timoth.

pacem Pharaonis. id est, Deus exposito somnio Pharaonis respondebit salutaria consilia toti huic regno et regi [?: ] verti in pace, est incolumen reverti Genesis 28, Ios. 10, [?: ] 8. 1. Reg. 22, et 2. Par. 19 Praecipit Achab Micham prophetam in carcere detineri, donec redeat in pace. Sed propheta negat eum reversurum in pace: id est, incolumem. Salutare de vel cum pace, aut in pace: 1. Samuel. 17. 1. Paralipom. 18, est pacem precari obvio, et quaerere de bono eius statu. Vide pacem fratrum tuorum, Genes. 37. id est, cognosce quomodo valeant.

quo manipulus primitiarum oblatus erat: id est, septimana septima, ex mandato Dei Levit. 23, Exod. 34. et Deut. 16. Erat autem festum, in quo memoria legis divinae promulgatae in monte Sinai recolebatur, die nimirum quinquagesimo a Pesah festo. Nam totidem ab egressu populi Israelitici, donec ad eum montem venissent, dies intercesserant: unde et nomen accepit. Fiebant in hoc festo sacrificia quaedam, ut est Levit. 23, et Deuter. 16. Observatum autem esse magno studio, apparet ex historia Act. 2. Porro quia Deus pro miserat Ier. 31, se in Novo testamento legem suam non

eos in die perditionis eorum. secundae Petri tertio: Caelum et terra servantur in diem iudicii et perditionis impiorum. id est, ad extremam diem iudicii et poenae, quando omnia igne exurentur. Eadem locutio est et Abdiae secundo. Ignis usque ad perditionem comedet, Iob trigesimoprimo. id est, donec omnia absumat. Perditio aliquando ponitur pro ipsa morte, aut potius pro inferno. Iob vigesimosexto: Nudus est infernus coram eo, et non est tegmen perditioni. Et mox vigesimooctavo: Perditio et mors dixerunt, Auribus nostris audivimus famam sapientiae. Psalmo octuagesimooctavo:

Hierem. 13: et Captivitas perfecta, cum omnes in captivitatem abducuntur, non tantum particula aliqua populi. Vir perfectus: pro, maturae iam aetatis, et iustae staturae, Ephes. 4 ait Paulus, Christum ad hoc dedisse nobis suos ministros ac doctores, ut illorum institutione crescamus, donec perveniamus omnes ad unitatem fidei et agnitionis filii Dei, in virum perfectum, et ad mensuram staturae plenitudinis Christi. Sic igitur passim in Novo testamento piorum perfectio plerunque integritatem, maturitatem, et quasi iustam usitatamque staturam piorum significat. Sic Paulus 1.

Iudicum 3. 1. Sam. 24. Corruere ad pedes alicuius, est ei supplicare, 1. Samuelis 25. Marci 5 et 7. Latini dicunt Procumbere ad genua alicuius. Non deficiet Legislator de Iuda de inter pedibus: Genesis quadragesimonono. id est, semper nascetur Iudae gubernator ex ipsius stirpe, donec veniat Meschias: quia sic matribus nascuntur liberi de medio pedum aut coxarum. Pedes claudo eram, Iob vigesimonono. id est, errantium eram dux, et omnibus modis miseros promovebam ac iuvabam. Sic ait, Oculus eram caeco. Barac missus est in vallem pedibus suis: Iudicum quinto. id est,

in eius potestatem redigere. Psalmo 8, et Hebraeis secundo: Omnia subiecisti sub pedibus eius. Cadent subtus pedes meos, Psalmo decimo octavo. Dominus conteret Satanam sub pedibus vestris: Romanorum decimosexto: Threnorum tertio. Sic ponere aliquos scabellum pedum alicuius: Psalm. 110. Donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum. Quod dictum Lucae vigesimo, et aliquoties in novo Testamento repetitur Eadem vis ast dicti Psalmo 91, Super aspidem et basiliscum ambulabis, et conculcabis leonem et draconem. Item Christi Lucae decimo: Ecce do vobis potestatem calcandi super

ut palae in annulis. Plenitudo gentium. id est, amplissima ac veluti plena gens, integraque natio. Gen. 48. Veruntamen frater eius minor crescet magis quam ipse, et semen eius erit plenitudo gentium. Rom. 11, paulo aliter accipi haec locutio videtur: Induratio ista ex parte accidit Israeli, donec introierit plenitudo gentium. id est, donec omnes ii ex gentibus conversi fuerint, quos Dominus constituit converti. Ibidem est etiam Plenitudo Iudaeorum, pro plurimis Iudaeis conversis. Plenitudo temporis. id est constitutum tempus. Galat 4. At ubi venit plenitudo temporis, emisit

est, amplissima ac veluti plena gens, integraque natio. Gen. 48. Veruntamen frater eius minor crescet magis quam ipse, et semen eius erit plenitudo gentium. Rom. 11, paulo aliter accipi haec locutio videtur: Induratio ista ex parte accidit Israeli, donec introierit plenitudo gentium. id est, donec omnes ii ex gentibus conversi fuerint, quos Dominus constituit converti. Ibidem est etiam Plenitudo Iudaeorum, pro plurimis Iudaeis conversis. Plenitudo temporis. id est constitutum tempus. Galat 4. At ubi venit plenitudo temporis, emisit Deus filium suum, etc. id est,

excellentiae, aut praestantiae, qua ipsemet plenus est, quae ipsius propria est, et nulli creaturae convenit: sed eam quasi mensuram aut plenam staturam seu perfectionem, qua Deus propter Christum pios dignatur in hac vita provehere. Quam mox in sequenti capite clarius exponit, cum ait: Donec evadamus omnes in virum perfectum, in mensuram staturae plenitudinis Christi. id est, sicut perfici et adolescere vult nos Christus in virum plenum in hac vita. Est autem Plenitudo triplex, sicut et supra de perfectione diximus. Prima est Dei, et filii ipsius, cui non ad mensuram dat Spiritum

acerbam, et dentes filiorum obstupuerunt. Levit. 24: Quicunque maledixerit Deo, portabit iniquitatem aut peccatum suum. id est, punietur. sicut mox sequitur, quod lapidari debent Num. 14: Portabitis iniquitates vestras 40 añis. id est, perpetuis mortibus aut funeribus puniemini tanto tempore, donec omnis virilis aetas aboleatur. Aliquando proprie significat aliquem onerari peccatis. Facere peccare aliquem iniquitatem delicti, est onerare aliquem peccatis aut reatu. Levit. 22. Neque facient portare iniquitatem delicti. Non propriissime hic de poenis agitur, licet illae ultro ex

PRAECIPIO verbum, צוה ziffa, est superius a verbo Mando, et Praeceptum in Mandato expositum: ist enim hae duae voces iu Sacris literis valent. PRAEDA suas quasdam phrases habet: de paucis dicam. Num. 23. Non accubabit, donec comederit praedam, et sanguinem occisorum biberit. id est, donec perfecta victoria et praeda plene potiatur. Verum ista locutio, sanguinem bibat, magis respicit ad adiunctis similitudinem leonis, quam ad ipsum Israelem. Ita ennim habet integer locus: Ecce populus quasi leo grandis consurget,

ziffa, est superius a verbo Mando, et Praeceptum in Mandato expositum: ist enim hae duae voces iu Sacris literis valent. PRAEDA suas quasdam phrases habet: de paucis dicam. Num. 23. Non accubabit, donec comederit praedam, et sanguinem occisorum biberit. id est, donec perfecta victoria et praeda plene potiatur. Verum ista locutio, sanguinem bibat, magis respicit ad adiunctis similitudinem leonis, quam ad ipsum Israelem. Ita ennim habet integer locus: Ecce populus quasi leo grandis consurget, et quasi leo elevabitur. Non accubetis, donec comedat praedam, et

biberit. id est, donec perfecta victoria et praeda plene potiatur. Verum ista locutio, sanguinem bibat, magis respicit ad adiunctis similitudinem leonis, quam ad ipsum Israelem. Ita ennim habet integer locus: Ecce populus quasi leo grandis consurget, et quasi leo elevabitur. Non accubetis, donec comedat praedam, et sanguinem occisorum liberit. Exterminabo de terra praedam tuam: Nahum 2 id est Efficiam ut porro non diripias in terra alias gentes. Praeda igitur, pro praedatione accipitur. Esse alicui suam animam in praedam, est incolumem ex bello aut periculo evadere, sine

18. A splendore coram ipso nubes praeterierit. Oseae 13, Sicut ros matutinus praeteriens: pro, evanescens. Psalm. 144, Homo vanitati similis, dies eius sicut umbra praeteriens: pro, evanescens. Sic Christus dicit Matth. 24, et Luc. 21, Generationem illam non praeterituram, donec omnia illa fiant. id est (me iudicio) Iudaicam gentem non abolendam usque ad extremam diem sed experturam ac perpessuram omnia illa tristia mala. Sic ibidem dicit, Caelum et terram praeterituram: id est, interituram. Sic credo pro evanescere aut [?: p- ] accipitur hoc verbum 1

Pro hoc verbo saepe reperitur Transco. Inde vulgo theologis Transitoria vocantur caduca, de quo suo loca Secundo, vicinum huic significationi est, cum praeterire indicat irritum fieri, suo fine carere, aut frustrari ac cum Christus Matth. 5 dicit, unum iota aut apicem non praeteriturum, donec omnia fiant: id est, irritum aut falsum fore. Sic Matth. 24 legitur, potius caelum ac terri praeteriturum, quam verbum ipsius. Tertio, Praeterire aliquando significat negligere. Iob 6, Fratres mei praeterierunt me. id est, neglectim ac non curantes transfierit, Sic Levita et Sacerdos

24. Iud. 2. Ezech. 12, gravissime minatur Deus impiis suae longanimitati insultantibus, quod non mox secundum ipsorum peccati et prophetarum minas eos puniret. Dicebant enim: Prolongantur dies, et peribit omnis visio. Quasi dicerent, tamdiu differuntur istae a Prophetis praedictae calamitates, donec prorsus irritae euanescant. Quod dictum ita crebro iterabant, ut quasi in proverbium abiret. Quare minatur Deus futurum, ut quod porro mali eis praedixerit, id citissime accidat. inquit enim ibidem: Quod loquor verbum fiet, et non protrahetur ultra: sed in diebus vestris loquar. et faciam

qui fluctuemus et circumferamur quovis vento doctrinae, per versutiam et astutiam hominum, qua nos adoriuntur, ut seducant nos. Ibidem etiam virum spiritualiter maturum depingit. Hanc pueritiam obiicit Paulus Corinthiis, Galatis, et Hebraeis, quos rudi doctrina et lacte alere ac formare cogitur, donec formetur in eis Christus. Secundo Paralipomenon tertio: Reboam erat puer, et tener corde: id est, imbellis, imprudens, et mollis, sive imbecillo et effeminato animo. Sic Ierem. cap. 1:

ipsa mundanam quaedam glorificationem somniarit, non spiritualem aut caelestem In eodem sensu videtur Christus usurpare regnum Dei, cum ait Marci 9: Sunt quidam hic astantes, qui non gustabunt mortem, donec viderint regnum Dei venire in potentia: vel, ut Marcus habet, Donec viderint filium hominis venientem in regnum suum. Quod credo accipiendum esse tum de glorificatione filii Dei, quae mox post sex dies in monte Thabor sequuta est: et multo magis de gloria resurrectionis ac ascensionis: tum et

aut caelestem In eodem sensu videtur Christus usurpare regnum Dei, cum ait Marci 9: Sunt quidam hic astantes, qui non gustabunt mortem, donec viderint regnum Dei venire in potentia: vel, ut Marcus habet, Donec viderint filium hominis venientem in regnum suum. Quod credo accipiendum esse tum de glorificatione filii Dei, quae mox post sex dies in monte Thabor sequuta est: et multo magis de gloria resurrectionis ac ascensionis: tum et de propagatione gloriosa regni Christi, dato Spiritu sancto

in temporarium et aeternum exitium praecipitet. de hoc, et etiam de priore peccati regno, dicit Christus: Qui peccat, servus est peccati. Iohan. 8 Simili prorsus locutione dicitur etiam Gratta regnare ibidem, in fine 5. cap. id est, nos potenter regere, et agitare ac servare, donec nos perducat in vitam aeternam. Collatio harum duarum locutionum ac rerum, sensum luculenter illustrat. inquit enim Paulus: Ut quemadmodum regnaverat peccatum in mortem, sic et gratia regnet per

illustrat. inquit enim Paulus: Ut quemadmodum regnaverat peccatum in mortem, sic et gratia regnet per iustitiam, ad vitam aeternam. id est, sicut nos vis ac regnum peccati potenter ductavit et agitavit, donec tandem nos pertraxit in mortem: sic et gratia ac favor Dei reconciliatione per Christum parta, nos potenter reget ac fovebit, donec nos per veram iustitiam deducat in aeternam felicitatem ac vitam. Ibidem est: Nos qui abundantem gratiam et donum iustitiae accepimus, regnabimus in vita per

iustitiam, ad vitam aeternam. id est, sicut nos vis ac regnum peccati potenter ductavit et agitavit, donec tandem nos pertraxit in mortem: sic et gratia ac favor Dei reconciliatione per Christum parta, nos potenter reget ac fovebit, donec nos per veram iustitiam deducat in aeternam felicitatem ac vitam. Ibidem est: Nos qui abundantem gratiam et donum iustitiae accepimus, regnabimus in vita per Christum. id est, florebimus, bene habebimus, et potenter agemus, superantes mortem, diabolum, et peccatum. Domus regni: id est,

inquit, comprimit et humiliat se, ut cadat in robusta eius coetus pauperum. id est, in ungulas eius, in quibus estrobur leonis. quasi dicat: Perinde omni diligentia et astutia insidiatur miseris, ut leo solet se humi prosternere, et caput demittere, ac quiete iacere et latitare in suo latibulo, donec aliquod animal non cernens eum, illuc accedat, quod validis suis ungulis corripiat, et discerpat. Gens robusta facie, pro impudenti fronte ponitur, Deuteronom. 28. Sicut in verbo FORTIFICO diximus, Scripturam dicere, impios et scorta fortificare faciem suam, Proverb. 7 et 21. Sic

aut prohibente. ROTA, aut GLOBUS, sua similitudine declarat impiorum incertissimam ac instabilem sortem, vel potius calamitosam et tristem conditionem. Quia sicut rota ob rotunditatem ac volubilitatem suam nusquam recte ac tranquille consistere potest, verum huc atque illuc voluitur, donec vel confringatur, vel praecipitata subversaque iaceat: sic et impios Deus, cum exardescit, per varias calamitates agitat, voluit et proturbat, donec tandem intereant. De quo genere Hebraismorum, eorumque causa aut fundamento, aliquid forte in verbo STO dicetur. Psalmo octuagesimotertio:

conditionem. Quia sicut rota ob rotunditatem ac volubilitatem suam nusquam recte ac tranquille consistere potest, verum huc atque illuc voluitur, donec vel confringatur, vel praecipitata subversaque iaceat: sic et impios Deus, cum exardescit, per varias calamitates agitat, voluit et proturbat, donec tandem intereant. De quo genere Hebraismorum, eorumque causa aut fundamento, aliquid forte in verbo STO dicetur. Psalmo octuagesimotertio: Deus pone eos sicut rotam, et sicut stipulam coram vento. Et mox: Sic persequêris eos in tempestate tua, et in turbine tuo terrebis eos. Hic textus

sicut rotam, et sicut stipulam coram vento. Et mox: Sic persequêris eos in tempestate tua, et in turbine tuo terrebis eos. Hic textus ipse indicat ac explicat, quomodo impiorum inconstantissima conditio, ira Dei eos persequente, voluatur et proturbetur per varias poenas ac horrendas calamitates, donec tandem praecipitentur in aeternum exitium. Isaiae quinto, describitur terribilis hostium exercitus, a variis accidentibus et circumstantiis. inter alia dicitur de eo, Sagittae illius sunt acutae, arcus intensi, ungulae equorum eius quasi silex reputatae sunt, et rotae eius quasi turbo. id

in Bozra, et mactationem magnam in Edom. Sic Matth. 22, rex ad invitatos suos dicit: Tauri et altilia mea sacrificata sunt, omnia sunt parata, venite, etc. Postremo significat sacrificium etiam convivium, quia crebro sacrificiis convivia addebantur. 1. Sam. 9: Populus non comedit, donec ille veniat. Nam ipse benedicit sacrificio, et postea comedunt invitati. id est, precatione et verbo Dei sanctificat cibos. Sic mox 16. dicitur Samuel invitare Isai cum filiis ad sacrificium. et capite 20, excusatur David, cur non venerit ad convivium regis, quia abierit Bethlehem ad

SANCTUARIUM, significat locum ministerii, prius quidem tabernaculum, postea templum. Per metaphoram videtur significare scholam verae religionis aut etiam ipsas Sacras literas. Inquit enim David Ps. 37, Itaque cogitabam ut scirem hoc, sed labor fuit [?: ] lis meis, donec ingrederer in sanctuaria tua Dei. id est donec scrutarer Sacras literas, quae sunt sanctuarium aut etiam thesaurus rerum sanctarum et mysteriorum Dei. Sanctuarii vocem in ultimo Psalmo, aliqui [?: ] gunt de caelo, eo quod ibi Deus habitet: Laudate Deum in sanctuario suo,