Your search found 9030 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 7276-7532:

addi valeat. 2. 1 In publicis negotiis, ac proinde etiam in dicasteriis quibuslibet, alius quam Hungaricae vel Latinae linguae usus lege constituta prohibeatur; liberum sit tamen illis, qui legalium linguarum idioma non callent, tum, cum pro se ipsos perorant, quocunque idiomate conscriptos libellos exhibere. 3. 1 Quodsi Suam Regiam Maiestatem extra Regni gremium residere oportet: tum

(Camerae Aulicae Praeses), Legati Hungariae Regis, Belliduces, Episcopi, etc. etc. Consiliarii dein Regii Cancellariae, Camerarum, et Tabularum Regiarum, etc. etc. omnes solo nutu et arbitrio Regiae Maiestatis nominentur, eo tamen unice lege cauto, ne exteris ad haec munia et dignitates aditus pateat. 8. 1 Sed vero pro supremorum comitum dignitatibus et officiis tres continuo candidati, quos SS. et OO. respectivorum

Sed vero pro supremorum comitum dignitatibus et officiis tres continuo candidati, quos SS. et OO. respectivorum comitatuum dignos reputaverint, Regiae Maiestati praesentabuntur; ex his deinde unum designandi Regiae sit authoritatis. 2 Cavebit tamen procurator nationis ne in genere ad insigniora sive Regni, sive Regis officia alii admoveantur quam quorum et antenati per tres continuas generationes intemerata in patriam fide officiis quibuscunque sive Regni, sive Regis, quamquam minoribus, defuncti sunt.

non nisi in gratiam venerandae religionis segregatum Statuum Ordinem constituunt. 2 Caeterum, quamvis ad conciliandum Romano-Catholicae, velut Regni, religioni decus, ornamentum, et splendorem maximopere intersit, ut huic Statuum Ordini sua constet authoritas; tamen ex bonis proventibusque ecclesiarum, quibus illae dotatae sunt et quae porro etiam, velut dotes ipsarum, in perpetuum pro illis conservari administrarique debent, saltem tantum pro singillativis beneficiatorum dignitatibus exscindatur, quantum sive pro magnificentia

quod verae libertatis felicitatisque studiosissimae nationes aliae nunc demum partim meditantur, partim exsequuntur, mox iam in primis huius Inclyti Regni incunabulis salubriter institutum fuit: ut praelati et magnates reliquos Regni nobiles omni quidem honoris, nulla tamen civilium iurium praerogativa antecellant; ita ad perficiendum hoc felicis reipublicae institutum etiam civibus, quartum Regni Statuum Ordinem constituentibus, etsi non eadem honoris, eadem tamen civilium iurium praerogativa, non saltem in concreto, sed

et magnates reliquos Regni nobiles omni quidem honoris, nulla tamen civilium iurium praerogativa antecellant; ita ad perficiendum hoc felicis reipublicae institutum etiam civibus, quartum Regni Statuum Ordinem constituentibus, etsi non eadem honoris, eadem tamen civilium iurium praerogativa, non saltem in concreto, sed omnibus in individuo, ex iure civitatis et iustitia concedenda est. 2 Quodsi deinde similia etiam de diversarum in Regnum receptarum Christianarum religionum cultoribus lex

retroacta posteritas clamat et Hungaria actu luget, Sua Regia Maiestas ulla unquam ratione induci valeat ad rem publicam aliter quam iuxta leges patrias publicaque sancita moderandam; neque ulla insciis, aut inconsultis Statibus mutatio unquam fieri possit; cum interim tamen SS. et OO. ita frequenter ac id res publica legesque ipsae exigunt in generales Regni conventus vix, ac ne vix quidem, nisi cum maxima regnicolarum incommoditate et dispendio cogi queant: idcirco constituendus est Excelsus Regni Senatus, comitiorum quasi

discrimine), et vicarium primatis, assessorem unum archi-episcopalem; deinde praeter quatuor protocolarios (omnes hos per respectivos suos principales seu repraesentatos etiam in posterum denominandos) caeteri omnes ad nutum et libitum Suae Regiae Maiestatis, ex omnibus tamen quatuor Regni statuum ordinibus, ac consequenter etiam civibus, nominentur. 5 Ab his foris revisoriis demum causae ultra appellatae (appellata vero saltem iis concedenda quibus in foro primo et altero appellatorio dispar obtigit sententia) ad

idaeam praebuit primitivum illud, quod teste anonymo Belae regis notario septem, qui sub Arpado gentem ex Asia eduxerant, capitanei cum duce hoc iniverunt pactum; licet enim nec capitanei illi id depacti sint ut officia sua ad heredes transmittere possint, cum tamen tertia pacti conditio ita sonet: Ut ipsi et filii eorum nunquam a consilio ducis et honore Regni excludantur, apparet quod hereditarium consilio ducis interveniendi honorem stirpibus suis asseruerint, adeoque eas supra

et filii eorum nunquam a consilio ducis et honore Regni excludantur, apparet quod hereditarium consilio ducis interveniendi honorem stirpibus suis asseruerint, adeoque eas supra reliquam nationem evexerint. 2 Verum cum tamen exiguus fuerit stirpium harum numerus, non potuit id adhuc perfectam hereditariae nobilitatis idaeam excitare; reliqui enim minores militiae praefecti nullam per pactum hoc praerogativam consecuti sunt, adeoque stirpes eorum in primitiva cum reliquis

aut obventionis praestatione excolendas dederunt, alios relictis iisdem sub solo militandi onere, quas iam possidebant, terris in armorum societatem adsciverunt, uti id alibi iam demonstravimus. 4 E primis ignota antea Hungaris hominum, qui nec servi neque tamen perfecte liberi erant conditio enata est, et conditionariorum compellationem accepit. 5 Horum numerum iam sub ducibus vehementer increvisse inde apparet quod in variis, quae prostant, S. Stephani fundationalibus adeo copiosi

militum elevent; cum hac ratione singulares familiae ad privilegiatum militum statum evectae sint, ignoto licet adhuc nobilis vocabulo usus ignobiles ad statum privilegiatum elevandi in substantia iam tum invaluit; in modo tamen illud discrimen intercessisse videtur quod nullo adhuc apud Hungaros litterarum usu omnes hae terrarum seu collationes, seu exemptiones verbo tantum coram testibus fieri consveverint. § 5 An

imo in aliquot Regni locis etiam gymnasia aperta sunt. 2 Itaque sub hoc rege usus litterarum in Hungaria iam ita invaluit ut graviora negotia, veluti leges, fundationes episcopatuum, monasteriorum, et similia, scripto comprehendi coeperint. 3 Cum tamen nulla terrae alicuius seu collatio, seu a prioribus oneribus exemptio, seu denique alicuius e plebe ad statum privilegiatum elevatio usque dimidium saeculi XII producta 5.3 producta: prostracta MS sit, merito

venturus erat si se ad servilem conditionem redigendum esse scivisset. 3 Hi itaque omnes retento suo libero statu recepti, atque ita primum nova iterum et tertia hominum conditio in Hungaria enata est, qui liberi erant ab omni potestate dominica, et tamen iure civitatis non gaudebant. 4 Haec hominum conditio iam hospitum, iam liberorum hominum compellatione, qua antea sola nationis Hungaricae individua gaudebant, designari coepit. 5 Ut se ab his distingvant,

primum sub Ladislao IV civitate donata fuerit, tuto statui posse videtur. § 9 An sub S. Stephano donationes in diploma relatae sint? 1 His dilucidatis tenuis quidem est a nomenclationibus coniectura; si tamen eam alia adiuncta secundent, non improbabilis evadit. 2 Itaque ego sic existimo quod usque Colomanni regnum, sub quo adhuc militis compellationem viguisse ostendimus, ii, qui militiae adlegebantur, non per solenne regis diploma in

me in hanc sententiam ea consideratio, quod nullum hactenus saeculi XI aut ineuntis etiam XII eiusmodi diploma praeduci potuerit, et quod frequens numerosorum hominum in militiam cooptatio natura sua breviorem, quam diplomatica est, formulam exegerit. 4 Nolim tamen inficiari quod donationes amplorum terrae fractuum proceribus praesertim exteris factae, quales iam s. Stephanus Hunthiis, Pazmanis, Ortiis, et aliis largitus est, velut maioris negotii momentum efficientes in scriptum diploma inde iam ab

III de 1165. infra § 23 exhibendae, quo certos suburbanos Posoniensis castri ad gradum iobagionum s. regis elevat. 3 Cum conditio haec fuerit infra statum servientis regii, uti § 16 ostendemus, et tamen translatio ad illam per diploma facta sit, vix dubitari potest quod elevatio etiam ad privilegiatum seu militis, seu servientis regii , iam sub hoc rege et fors aliquot eius praedecessoribus per regium diploma

deinde enatum est principium illud quod omnis terra Hungarica sit libera, et soli militandi oneri obnoxia, ut adeo, etiam si illam possessor non a rege, sed a privato donationis, venditionis, legati, aut alio quocunque titulo obtinuerit, onus tamen militiae a proportione eius debeat sustinere. § 12 De variis, quae olim vigebant, plebis conditionibus. 1 Detecta hac ratione plebeios ad statum privilegiatum provehendi origine, superest

heic 12.3 heic ut videtur requirebat. 4 Erant hi liberiores servis perfectis qui indeterminatis servitiis et gravibus praestationibus tenebantur. 5 Longe tamen aberant a perfecta libertate; poterat enim eos dominus sub eadem, quae ipsis incumbebat, servitii conditione una cum terra, quam colebant, vendere, legare, et donare; et ideo ad servorum imperfectorum categoriam rite referuntur.

combinate alibi pragmatice ostendimus. § 14 De conditione castrensium. 1 Illi qui operas cuiuscunque speciei ad castrum praestare tenebantur, quamquam perinde fuerint conditionarii, speciali tamen nomine castrensium, aut servientium castro compellabantur. 2 Horum conditio prae aliis conditionariis pro tantisper honoratiori reputabatur, quia in casu necessitatis pro defensione castri ipsi quoque arma corripere debebant, aevo

consistebat; et ideo, postquam compellatio nobilis usuvenit, in nonnullis litteris ipsi etiam iobagiones castrorum nobiles compellantur, donec sub Ludovico I, ut infra § 49 ostendemus, ad hunc statum reipsa evecti sunt. 2 An tamen ab omnibus aliis obventionibus, seu censibus simpliciter liberi fuerint, infra §-pho 56 discutiemus. § 17 17 transposui; cf. Skerleczii " Epistulam ad M. G. Kovachich", §

iobagiones tam exempti, quam liberi S. Regis astruxerunt, cum iobagiones castri ab exemptis distinctum non nominentur, videntur hae duae classes eandem effecisse conditionem. 5 Ego utrosque ad eandem conditionem pertinuisse, eos tamen, qui quondam 17.5 quondam: condam MS immediate conditioni iobagionis castri ascripti fuerunt, prae illis, qui antea castrenses fuere, et primum per exemptionem a castrensibus, gradum

Stephanus militiae alicuius castri adscripsit, e diplomate Stephani III de 1169. genuino suo Sensui infra § 23 restituendo apparet. 3 Retinebant quidem hi quoque iobagiones castri conditionem, in censu tamen militiae aliisque publicis occasionibus primum semper locum tenuere, et ideo a reliquis honoris tantum praerogativa discernebantur. § 18 Qui compellabantur liberi homines? 1 Habebat praeterea Hungaria, ut

1 Quod inter conditionarios superius expressa graduatio viguerit, ac in specie quod conditionarii aliarum specierum ad gradum iobagionis castri evecti fuerint docent complures regum litterae. 2 Antequam tamen eas proferamus, observare iuvat primum quod vocula libertas in veteribus litteris, ubi de determinanda alicuius conditione agitur, plane in contrario sensu, idest pro onere servitio aut praestatione summi debeat. 3

dicitur: contulimus eidem terram T. sub libertate filiorum iobagionum castri, intelligi debet sub iisdem servitiis, ad quae reliqui iobagiones castri obligantur. 4 Potest hoc ex ipso diplomatum contextu facile elici, clarissime tamen id indicat recitandum infra § 24 Belae IV diploma, ubi postquam votis hospitum de Bohemia, ut eos ad conditionem udvornicorum suscipiat, annuisset, subiungit: ita ut nullus successorum nostrorum ipsos praeter libertatem ultro susceptam valeat aggravare.

iobagionum duxit aggregandos. 8 Carolus iobagiones castri hic nobiles appellat, verum id infra enucleabimus. 9 Atque ita non piscatores tantum et lapicidas sed et castrenses, quorum tamen conditio tantisper honoratior fuit, ad statum iobagionum castri elevatos fuisse satis apparet. § 23 Exemplum suburbani ad conditionem iobagionis S. Regis elevati?

ea fuerit characteristica nota quod familia talis non ab aliquo posteriore rege, sed ab ipso S. Stephano militiae alicuius castri adscripta fuerit, pronum esset existimare quod ad conditionem hanc nemo per privilegium posterioris alicuius regis evehi potuerit; et tamen protulit Belius diploma Stephani III de 1165. ex authographo a se descriptum, quo ille quosdam suburbanos castri Posoniensis ad gradum iobagionum S. Regis evehit. 2 Verum unicum hoc contra rei naturam editum exemplum pro

innotuerat haec conditionariorum graduatio et genuinum castrensium a iobagionibus castri, et horum a iobagionibus S. Regis discrimen: Istos (sunt verba diplomatis) homines suburbanos... a servitio castrensi subtraxi, eo tamen tenore, ut inter proceres eiusdem castri proceres filii, scilicet Stephani, existant. 3 Ut appareat quod impropria hac phrasi suburbanos illos ad gradum iobagionum S. Regis elevare voluerit,

status. 5 Proinde cum conditionem udvornicorum praeeligerint, id ea de causa fecisse videntur quia conditio haec post iobagiones castri et iobagiones S. Regis maiori prae aliis existimatione gaudebat. 6 Cum tamen nullum alicuius ex alia conditionariorum specie ad udvornicorum conditionem per diploma regis elevati exemplum exstet, ego praeter iobagiones castri et iobagiones S. Regis omnes reliquas conditiones aequales reputatas fuisse tamdiu sustinebo

prouti id ex iam provocato Belae IV de 1245. privilegio apparet; cum enim impetrator 25.5 impetrator: imperator MS eiusdem antea piscator fuerit, debuit iam habere admensam conditioni huic terram, et tamen eidem rex terram Vendeghi per diploma istud de novo contulit. § 26 An pro dotatione iobagionis castri certa terrae quantitas defixa fuerit? 1 An tamen certa terrae quantitas pro

conditioni huic terram, et tamen eidem rex terram Vendeghi per diploma istud de novo contulit. § 26 An pro dotatione iobagionis castri certa terrae quantitas defixa fuerit? 1 An tamen certa terrae quantitas pro singula conditionarionum specie defixa, ac in particulari, quantum terrae pro dotatione iobagionis castri emensum fuerit, non est in conperto. 2 Producit Kollár in Amoen. Iur. Pub. par. 2. pag. 82

Paulo... 26.2 Paulo... in MS-to post Paulo duo puncta sequuntur et Ladislao iam iobagionibus de Thurutz ad praehabitam unius aratri terram aliam itidem unius aratri adiicit, ita tamen, quod sicut populi de Thurutz, sic et ipsi de singulis sex mansionibus unum armatum ad regium exercitum mittere teneantur; atque ita iobagiones castri iam unum, iam duo, iam etiam sex aratrorum terras possedisse apparet. 4 Quare

Rege et Geysa duce ad Belgradum victoriam cum gentibus castrorum suorum plurimum contulisse prodit; ut enim id praestent, debebant esse numerosae hae cohortes; nisi vero viritim comparuissent, vix magnum effecturae fuisse numerum videntur; usum tamen hunc sub Bela IV non viguisse eius diplomata satis remonstrant. 2 Nimirum vidimus iam praecedenti §-o ex eius litteris de 1298. quod Thurocenses tantum a sex sessionibus unum armatum ad exercitum regium mittere debuerint. 3 Diploma

Cum omnes §-o hoc provocatae litterae de castro Thurutz loquantur et a Bela IV emanaverint, satis constat quod sub hoc rege iobagiones dicti castri non nisi a sex domibus unum militem ad exercitum regium mittere debuerint. 12 An tamen hic rex eandem militandi mensuram pro omnibus etiam aliis regiis castris defixerit, necdum constat; minus autem adhuc constat an norma haec ab aliis etiam praedecessoribus et successoribus Belae Regis in prima periodo observata fuerit; constat enim quod

casu, exceptionem fecerit, quandoque vero novam induxerit consvetudinem; itaque haec e producendis primo diplomatibus definiri debent. § 28 Conditionarii admensas sibi terras hereditarie, non tamen iure proprietatis possidebant? 1 Quod conditionariis terrae in hereditatem collatae fuerint, docet iam provocatum § 22 Belae IV de 1236. diploma, quod sequentem clausulam habet: nos ipsos heredumque succesores in terra

gratia observandum existimavi qui pragmaticae Hungariae historiae operam dant quin in principiis iuris Hungarici probe versati sint. § 29 Nomine iobagionum castri etiam militares eius officiales, non tamen civiles veniebant? 1 Probe observat Kollárius toties citato opere, pag. 26 et 27, quod non tantum gregarius castri miles, sed ipsi etiam eorum militares praefecti, utpote varnogio,

hadnagyo 29.1 varnogio, hadnagyo: warnargio, hadnargio MS et centuriones, nomine iobagionum castri in Ritu Expl. Verit. compellentur. 2 Fallitur tamen in eo quasi civiles etiam castrorum magistratus eadem compellatione designarentur. 3 Civiles enim castri officiales erant tantum comes curialis, qui quandoque etiam vicarius comitis scribitur, et archipraeco; ipse castri comes et

perinde ac reliqui iobagiones castri militare debuerint? 6 Quam quidem quaestionem ego commode resolvi posse arbitror, si statuamus quod antiquioribus Bela IV temporibus, si omnes castri iobagiones regium exercitum viritim sequi debuerunt (quod tamen, ut § 27 iam insinuavimus. necdum est in comperto) tunc hi quoque cum castrensi militia proficisci, in ipsis tamen castris non nisi civile suum officium exercere debuerint; 7 postquam vero a iobagionibus castri non nisi a certo stirpium numero milites ad

commode resolvi posse arbitror, si statuamus quod antiquioribus Bela IV temporibus, si omnes castri iobagiones regium exercitum viritim sequi debuerunt (quod tamen, ut § 27 iam insinuavimus. necdum est in comperto) tunc hi quoque cum castrensi militia proficisci, in ipsis tamen castris non nisi civile suum officium exercere debuerint; 7 postquam vero a iobagionibus castri non nisi a certo stirpium numero milites ad exercitum regium mitti coeperunt, quod tunc et comes curialis, et archipraeco domi remanserint. 8

donavimus iure perpetuo hereditario possidendam. 4 Ad quam cathegoriam donatio haec referenda sit, anceps videtur; Kollár eam pro collatione conditionis iobagionis castri considerat. 5 Ego tamen huic sententiae non possum adstipulari, propter clausulam: de nostra possessione; licet enim ipsae etiam castri terrae ad regem pertinuerint, hae tamen non considerabantur tanquam pro privato regum usu destinatae, sed tanquam dos castri,

videtur; Kollár eam pro collatione conditionis iobagionis castri considerat. 5 Ego tamen huic sententiae non possum adstipulari, propter clausulam: de nostra possessione; licet enim ipsae etiam castri terrae ad regem pertinuerint, hae tamen non considerabantur tanquam pro privato regum usu destinatae, sed tanquam dos castri, idest pro talibus, quae ad hoc ut castrum necessario servitio provideatur, debebant iobagionibus castri, aliisque necessariis conditionariis

haec de nostra possessione nuspiam occurrit ubi terra castri alicui sub conditione iobagionis castri confertur. 7 Deinde, licet terras etiam iobagionibus castri hereditarie collatas fuisse ostensum sit, in his tamen conferendis non utebantur reges clausula iure perpetuo, quae proprietatem donare videtur, sed clausula heredibus eorumque successoribus. 8 Denique non puto ego quod Ruthenus ille conditionem iobagionis castri

privilegium eximi curat a custodia propriarum sylvarum; debebant impetratores possidere dimidium terrae Nyas, quae eiusdem nominis regiis sylvis adiacebat, et quarum custodia illis antea incumbebat. 3 Custodiam hanc rex iugum servitutis appellat, et tamen si exstarent litterae quibus illis hoc titulo terra Nyas primitus collata fuit, videremus indubie in illis clausulam: conferimus illam sub libertate filiorum custodum sylvarum; adeo verum est et quod conditionarii imperfectam servierint

iidem, nec non eorum heredes ac posteritates inter regni nobiles computentur, et nobiscum, et non cum aliquo exercituare teneantur. 3 Diploma hoc nullam facit exemptionis terrae ab oneribus conditionis tavernici mentionem, et tamen debebat impetrator hanc possidere, quia secus non fuisset obligatus ad militandum. 4 Itaque sub Ladislao IV exemptio haec nobilitationi suapte iam inesse conseri debuit. § 34 Item udvornicorum?

coniungendos. 9 Si clausula ex coetu et conditionatu filiorum comitum udvornicorum eximentes ad litteram sumatur, videretur peculiaris et ab udvornicis distincta comitum udvornicorum conditio exstitisse, quod tamen ipsi rei naturae repugnat, quia praefectura udvornicorum officium et non conditio fuit; villae enim udvornicorum regiorum erant per totum Regnum dispersae quae sua servitia in aula regia per vices obibant, et harum singula suum praefectum, qui Latine

iam a S. Stephano militiae castri Zaladiensis adscripta, id est ad conditionem iobagionis castri huius collocata fuerit. 4 Caeterum diploma hoc vetustissimo, quod § 36 produximus, Emerici diplomate non nisi 20 annis posterius est, et tamen clausulas servientis regii et eliberationem non tantum impetratoris, sed et eius praediorum exprimit, quae in Emerici diplomate desiderantur; ita nempe stylus cancellariae regiae sensim perficiebatur. 5 Protulit etiam Kerchelich in

clausula: tam ipsi, quam eorum heredes... inter aulicos nostros computabiles habeantur, et provocatum §-o 39 Stephani V de 1265. diploma, quo dicitur quod de domo regia in numero servientium regalium computabiles habeantur. 12 Nolim tamen ut e clausulis his id deducas quasi eotum nobiles mero aulici seu familiaris aulae honore gavisi fuissent. 13 Si genuinus veterum diplomatum spiritus expendatur, facile apparebit quod nobiles pro

3 Iam vero e compluribus, quae recitavimus, diplomatibus, apparet quod hi quoque terras suas ad heredes transmiserint. 4 Proinde eminentius nobilium ius in nullo alio consistere poterat, quam in proprietate. 5 Et tamen non potuit se Kollárius continere quin citato opusculo par. 2. pag. 92 praeiudicatam suam opinionem ad hoc quoque diploma obtrudat, quasi nobiles utile tantum dominium in bonis suis habuissent. 6 Verum paradoxam hanc

concessa in iisdem disponendi facultas ad casum defectus referatur. 21 Ratio ipsa sententiam adversariorum convellit; nam aliquid iure perpetuo irevocabiliter (quibus verbis donationes regum plerumque utuntur) conferre et tamen illud pro lubitu recipere posse sibi repugnant; proinde aut verbis his aliud a lingua Latina alienum sensum tribuere, aut sustinere debent quod reges nulla, quaecunque verborum formula edita, assecuratione adstringi potuerint. 22 Atque ita intricata per

iure revocare potuerint. § 41 Praerogativae nobilium in prima periodo. 1 Postremum primae periodi nobilitationis exemplum continet asservatum inter Hevenessiana Andreae III de 1299, in quo tamen prior nobilitati conditio non exprimitur. 2 Cum in diplomate hoc libertates nobilium primum specifice designentur, libet illud per extensum proferre: Andreas... quod per spectis meritoriis servitiis discreti viri Mark... et comitis Michaelis

Nostra propria persona, vel vice, videtur vocula nostra deesse, secus enim illa completum sensum non habet. 6 Patet e hoc diplomate quod Rex impetratoribus sylvam indubie sub conditionaria aliqua servitute iam praevie concesserit, et tamen collationem hanc rex privilegium appellat; quod deinde exstyrpatam iam et Korotnok dictam hanc terram iure nobilitari iisdem contulerit, licet disertam eius a priori onere exemptionis mentionem non faciat. 7 Patet

fuisse et apud privatum talem ingenuum aliquod servitium obivisse reor. 8 3-o. Prostant quidem complura regum primae periodi diplomata quibus certa castri terra ab huius servitio eximitur et iure nobilitari confertur. 9 In nullo tamen eorum id exprimi recordor quod impetrator antea ignobilis fuerit. 10 Quare omnes illae donationes iam nobilibus factae fuisse videntur, domestici vero plebeii debuerint sibi statum conditionarii antea

conditionarii impetrataeque hoc titulo terrae exemptionem nobilitatem assequi potuisse videntur, sicut e converso ex exteris, qui immigrarunt, optimatibus complures amplis terris adeoque Hungarica etiam nobilitate donatos fuisse constat. 14 Nolim tamen infitiare quod exter etiam plebeius, si copiosas aut attulit, aut sibi subinde comparavit pecunias, eadem arte, qua Ruthenum illum usum fuisse vidimus, terram etiam iure nobilitari impetrare potuerit. 15 Atque ita apparet 4-o: Quod nunc inter

nunc e contra natura terrae determinat modum possessorii et ideo, si obnoxium natura sua publicis oneribus civilem fundum nobilis possidebat, haec non obstante sua nobilitari conditione supportare debet. 20 Quod si tamen nobilis colonicalem alterius domini terrestris fundum excolendum assumat, tunc partim vetus, partim modernum principium observatur, illud quidem respectu domini terrestris, quia huic omnes fundo tali inhaerentes obventiones non obstante

proprias terras conferre debuerint, utpote cum casus defectus rarius enascatur. § 45 Forma nobilitandi per donationem in tertia periodo. 1 Clausulam tamen de aggregatione in coetum nobilium in donationibus tamdiu adhibitam fuisse reor donec discrimen illud inter terras liberas et publicis oneribus obnoxias, de quo § 43 sermo fuit, invaluit, quod quidem, nisi me omnia fallunt, in

Iam de armalibus. § 46 Scuta gentilitia jam in prima periodo conferebantur. 1 Usus per collationem insignium, seu, ut loqui amamus, per armales nobiles creandi tardius invaluit. 2 Quando tamen primam ille originem acceperit, necdum plene exploratum est; Bajtay in sua Arcana historia morem hanc Ferdinando I adscribit traditque tantam in hoc genere sub rege isto viguisse facilitatem ut nobilitas per armales pro 25 florenis pensione impetrari

ut nobilitas per armales pro 25 florenis pensione impetrari potuerit. 3 Alii hunc ignobilem absque omni terrae collatione nobilitandi usum a Sigismundo, rege una et imperatore e Germanico, ubi ille antea viguit, Imperio, Hungariae illatum arbitrantur, nullum tamen hactenus, quod sciam, pragmaticum pro alterutra e his sententiis argumentum prolatum viguerit, docet prolatum a Katona Hist. crit. tom. ** pag. **, ex Schönlebenii Rosa Ursina, Emerici

cristam vocat; adeo ignara fuit proprietatis Latini sermonis hujus adhuc regis cancellaria, trifolii vocabulum prorsus ignorabat, sed illud vernaculo vocabulo luhere – nunc loher dicimus – expressit. 4 Et tamen videtur homo Italus diploma hoc compilasse, cum pro alas albas scribat blancas alas. 5 Caeterum cum ne in hoc quidem diplomate diserta de collata impetratori per concessionem scuti hujus nobilitate clausula

comitis, ita etiam magistri compellatio potuerit cum statu ignobili componi. 6 Illa etiam diplomatis clausula tamquam sub regio nostro vexillo militare debentibus, quod impetrator nunc primum nobilitatus fuerit indicare videatur; omnia tamen haec incertum satis evincunt Carolum I usus nobilitandi per armales authorem fuisse. 7 Legi etiam Sigismundi diploma quo stirpi Közel de Zaversje scutum gentilitium confert; nulla tamen in illo nobilitati per id impetratoris mentio

nobilitatus fuerit indicare videatur; omnia tamen haec incertum satis evincunt Carolum I usus nobilitandi per armales authorem fuisse. 7 Legi etiam Sigismundi diploma quo stirpi Közel de Zaversje scutum gentilitium confert; nulla tamen in illo nobilitati per id impetratoris mentio continetur; imo cum possessor diplomatis hujus familia nunc Zaverszky scribatur et stirps haec sitam in comitatu Varasdinensi possessionem Zaverzje ad nostra noque tempora possederit, probabile admodum est quod

universim nobilium classes fuerint, quae inter se honoris tantum praerogativa, quae vero libertatis diversitate discretae fuerint, denique quibus oneribus fuerint obnoxii illi, qui plenam nobilitatem non sunt consecuti, non ita pronum est expedire. 3 Liber tamen vadum hoc quoad diplomatum, quae hactenus nancisci potui, fide licet pertentare. 4 Provocat Kerchelich in Hist. Eccl. Zag. pag. 326 privilegium Belae IV de 1225, cujus copiam possideo et qua omnes, qui eotum in campo Turopolya degebant,

fuisse nobiles vel inde apparet, quod elevatorum e conditione hac ad statum nobilium quinque exempla §-his 36, 37, 38 et 59 produxerimus, §-ho vero 42 ostendimus ex ipsis liberis seu iobbagyionibus regis, qui tamen inter reliquos iobbagyiones castri eminebant, duas stirpes ad statum nobilium evectas fuisse. 2 Et tamen adeo honorifica fuit iobbagyionum castri conditio ut hi non tantum passim pro nobilibus reputati, sed ab ipsis etiam regibus hoc axiomate

quinque exempla §-his 36, 37, 38 et 59 produxerimus, §-ho vero 42 ostendimus ex ipsis liberis seu iobbagyionibus regis, qui tamen inter reliquos iobbagyiones castri eminebant, duas stirpes ad statum nobilium evectas fuisse. 2 Et tamen adeo honorifica fuit iobbagyionum castri conditio ut hi non tantum passim pro nobilibus reputati, sed ab ipsis etiam regibus hoc axiomate insigniti fuerint. 3 Bela IV in diplomate 1269, quod inter Hevenessiana prostat, ipsos

dicto commorantes. 3 Nisi totus diplomatis illius spiritus id denotare videtur, quod incolae campi illius, qui uti nunc, ita indubie tunc etiam plures hospitum centurias efferebant, omnes ad semel nobilitari voluerint, id Belae regi non arriserit; ut tamen aliquid eorum precibus detulisse videatur, provocatum diploma cum aequivoca illa clausula iisdem elargitus sit. 4 Adduxit me in opinionem hanc aliud Ioachimi totius Sclavoniae bani de 1271. diploma, quod Stephanus IV subsequo statim anno 1272.

vel inde apparet quod hi alias etiam liberi S. Regis vel iobbagyiones S. Regis, ut eodem §-ho ostendimus, compellentur. 5 De naturalibus iobbagyionibus ecclesiae Albensis Bela in laudato Diplomate id diserte quidem non profitetur; cum tamen dubitari non possit quod iobbagyiones ecclesiarum compellationem et distinctionem naturalium iobbagyionum ab exemplo iobbagyionum castri invexerint, vix etiam dubitare licet quod eandem etiam characteristicam notam nomenclationi huic

12 Verum ex iis, qui nobilitatem impetrabant, urgebat quosdam illa ambitio ut primitivis nobilibus in ipsa hominum existimatione exaequntur, id autem ea ratione a effecturos arbitrabantur si clausulam ejusmodi donationi iniseri procuraverint. 13 Quod tamen eos minime assecutos fuisse puto; invecto enim haereditariae nobilitatis systemate ea ex ipsa rei natura publica opinio suapte invalescit quod vetus nobilitas prae nova majorem adferat existimationem, publica autem opinio nullis, praesertim naturae rei

proficisci debebant, quorum utrumque praecipue verorum Regni nobilium praerogativae adversabatur. 2 A servilibus seu castro, seu ecclesiae praestandis operis immunes quidem erant, quia armis ex instituto serviverunt. 3 An non tamen aliis oneribus et pecuniariis solutionibus obnoxii fuerint, non ita expeditum est. 4 Ad aliquam quaestioni huic lucem affundendam juvat onera, quibus castrenses suberant, enucleare. 5 Proventus castrorum regi et

castrorum regi et comiti potissimum a castrensibus obvenisse e Rit. Exp. Verit. §-his 44, 194, et 360 non obscure elicitur. 6 Inter hos Andreas II in decreto de 1222. art. 29 memorat boves, tributa, et cibriones, postea tamen universim adjicit: et duas partes castrorum, id est proventuum castrorum, rex obtineat, e quo conficitur alios etiam praeterea proventus e castris regi et comiti obvenisse. 7

conditionariorum classes adeoque ipsos etiam castrenses subjacuisse satis constat. 16 An iobaggyiones etiam castri iisdem obnoxii fuerint, e nullo, quorum copiam hactenus nactus sum, veteri instrumento confici potest. 17 Cum tamen ante exaequatas per Ludovicum I omnes nobilium classes iobbagyiones castri praeter militare castri servitium certis praestationibus obnoxios fuisse constet, mihi probabilius videtur eos tributis his omnino subjacuisse. 18

cibriones nil aliud quam certam vini quantitatem, quae proprietario promontorii obveniebat et quod nos ius montanum appellamus, intelligi praestationique huic nonnisi illos, qui vineas in alieno territorio tenebant, principio subjectos fuisse; postquam tamen mulsum et caerevisia coqui coepit, e his quoque a coctoribus plebejis certam quantitatem desumptam fuisse alibi docuimus. 19 Censui huic an non ipsi quoque iobbagyiones castri , qui aut vineas possidebant, aut mulsum,

varnagy et hadnagy compellabantur. 34 Verum praeter hos etiam centuriones iobbagyionum castri in pluribus Rit. Expl. Verit. locis memorantur, atque adeo hi perinde ac castrenses per centurionatus distributi fuerunt; an tamen ab horum exemplo centurionibus etiam suis aliquid dependere debuerint, nec affirmare nec inficiari ausim, cum neutrius sententiae vadem statuere possim. 35 Utcunque tamen sit seu de bobus seu de tributis seu de cibrionibus seu de

memorantur, atque adeo hi perinde ac castrenses per centurionatus distributi fuerunt; an tamen ab horum exemplo centurionibus etiam suis aliquid dependere debuerint, nec affirmare nec inficiari ausim, cum neutrius sententiae vadem statuere possim. 35 Utcunque tamen sit seu de bobus seu de tributis seu de cibrionibus seu de fekespénz seu de debito centurionis, id satis constat quod iobbagyiones castri et iurisdictionem et signa comitis ex ipso conditionis suae instituto agnoverint

veros et naturales servientes nostros ultra Dravum constitutos juxta libertatem eorumdem nobilium duximus eximendos. 10 Iuvat hic obiter advertere quod licet utroque hoc diplomate praeter iobbagyiones etiam praediales castri nominentur, hi tamen distinctam ab illis conditionem non effecerint. 11 Quodsi enim castra distinctam a iobbagyionibus castri praedialium conditionem habuissent, hujus certe inter 380 causas, quas Rit. Expl. Verit. describit, mentio alicui injecta

totidem cum comite Crisiensi, quos Regnum eligendos duxerit, judicabunt. 15 Diploma hoc triennio praecessit illud quo, ut vidimus, Ladislaus IV in Sclavonia iobbagyiones castrorum a iurisdictione castri in corpore exemit, et tamen hi toto hoc diplomate ita aequaliter tractantur cum nobilibus ut inter utrosque solum nominis discrimen intercessisse putes. 16 Peculiare tamen est illud quod status Regni ad ipsum illud tribunal, cui effectuationem redactarum jam in legem

Ladislaus IV in Sclavonia iobbagyiones castrorum a iurisdictione castri in corpore exemit, et tamen hi toto hoc diplomate ita aequaliter tractantur cum nobilibus ut inter utrosque solum nominis discrimen intercessisse putes. 16 Peculiare tamen est illud quod status Regni ad ipsum illud tribunal, cui effectuationem redactarum jam in legem scriptam consvetudinum concrediderant, e iobbagyionibus castri tot, quot e statu nobilium individua delegarint. 17 Debebant certe illi

In Hungaria singulares castri iobbagyiones ad perfectam statim nobilitatem evehi consvevisse supra ostendimus, evecti autem ad imperfectam illam libertatem integri castri alicujus iobbagyionum corporis nullum hactenus exemplum prolatum est. 19 Cum tamen Bela IV in provocato §-ho 52 de 1269. diplomate jam in ipsis ecclesiae Albensis iobbagyionibus aliquem nobilitatis statum agnoscat, debuerunt certe etiam iobbagyiones castri eadem

nobilitate gaudebant. 1 Praeter iobbagyiones castri et ecclesiae erant ex ipsis etiam donatariis aliqui, qui nonnisi imperfecta nobilitate fruebantur, nimirum illi, quos reges evexere quidem ad statum nobilium, certum tamen servitium aut censum in donatione ipsa iisdem imposuere. 2 De servitio praebet argumentum recitata jam §-ho 41-o Andreae III de 1299. donatio; cum enim ibi dicatur: Exponentes nihilominus ex

haereditarium praedicto Detrico et haeredibus suis, haeredumque successoribus contulimus, jure haereditario et irrevocabiliter possidendas. 5 Cum rex has terras perennaliter contulerit, Detricus hic certe donatarius effectus est; cum tamen diserte declaret quod collationem hanc nolit pro donatione regia considerari, innuere videtur quod non omnia perfecta nobilitatis iura impetratori conferre voluerit. 6 Indubie reservaverit sibi rex porro etiam venationem et forte pro tempore

et Dalmatiae notabiles fecerit mutationes, e prolatis a Lucio scripturis apparet, ut adeo non improbabiliter confici possit novitates has primam secutis non multo post ejus mortem tumultibus ansam praebuisse. 11 Utcumque tamen sit, de eo constat quod exaequatio nobilium porro quoque perduraverit, Transylvania vero et Slavonia ad veterem tributorum formam mox redierint. 12 Cum nihilominus jam post laudatum Ludovici I art. 11 novum iterum inter

condat, interpretetur, modificet et abroget, idem eas etiam exsequatur, utique laesivas etiam securitatis personae rerumque leges perferre, easque vi potestatis suae executivae in effectum perducere potest. 4 Imo, si quis legislativa etiam careat, executivam tamen et iudicialem simul teneat potestatem, potest omnes sibi adversantes sub pallio iudicis perdere, in legislationem sensim serpere sicque absolutam et arbitrariam arripere potestatem. 5 Patet ex his quod non tantum monarchica, sed aristocratica etiam

ne una in alterius exercitium irrepere possit, constitui debeant, ut civilis et politica nationis libertas sarta tectaque possit permanere. 2 Constitutio haec tanto majori digna est attentione quod licet non paucos in illa naevos usus ipse detexerit, in sua tamen integritate jam ultra saeculum feliciter subsistat. Generalia constitutionis Anglicae principia. 3 Iam vero Angli, dum suam conderent constitutionem, homines non quales esse deberent, sed quales sunt

Nobilitatem in realibus cum populo exaequare. 8 Deinde haereditariam, quae jam antea invaluerat, nobilitatem ultro etiam, sed ita stabiliverunt ut eadem omnibus externis honoris signis porro gaudere possit, in realibus tamen reliquae civium classi ex integro exaequetur, id est iisdem legibus, iisdem poenis, iisdem subsidiis subjaceat, nullos sibi haereditarios efficere possit magistratus, imo in conferendis quibusvis muneribus nullae conditionis, sed tantum habilitatis ratio

principi concredatur, ministerium ejus, si non noxias, certe inutiles, et jam hoc nomine libertati contrarias leges, vel exercendae potestatis suae causa perferet; Ut legislatio per repraesentantes nationis exerceatur. cum tamen populi pars longe maxima necessariis ad exercendam potestatem legislativam notitiis destituatur, eam iniverunt rationem, ut divisa in certos districtus natio suos tantum ad comitia legatos mittere sicque, etsi mediate tantum, in potestatem legislativam influere possit.

aequalem habeat in comitiis numerum legatorum, constat; neque ipsi Angli id abnuunt hac in re non usquequaque regulariter actum fuisse; alibi proportionem hanc subsequa tempora, quibus unus locus effloruit, alter ad minorem redactus est populationem, commutasse; malunt tamen receptum usum retinere quam tot gravissimis quaestionibus implicitam rem in examen vocare. Ut ordinata votisationis norma vigeat. 4 Caeterum cum ille solum pro legitimo legislativae potestatis actu haberi

decernitur, eum in hypocaustro, ubi legati populi conveniunt, ordinem stabiliverunt ut singulus singulum loquentem non modo audire, sed et videre possit, ut singulus quidem plena gaudeat differendi libertate, non ut eum, dum perorat, quisque interturbare ausit; ubi tamen praeses quaestionem jam satis exhaustam videt, ut imperato silentio ille ad connumeranda suffragia procedere possit; cum apud liberum populum publicas etiam esse oporteat de legibus ipsis consultationes, hypocaustum illud ita appararunt ut locatis

possit; cum apud liberum populum publicas etiam esse oporteat de legibus ipsis consultationes, hypocaustum illud ita appararunt ut locatis in superiore hypocausti parte ordinibus consultationes has plura quidvis millia audire, nullus tamen horum vel vocem sub poena capitis proloqui possit. Ut ius intercedendi et Superior Tabula et rex habeat. 5 Videbantur Angli organisationem exercitii potestatis legislativae providentia hac jam absolvisse;

horum vel vocem sub poena capitis proloqui possit. Ut ius intercedendi et Superior Tabula et rex habeat. 5 Videbantur Angli organisationem exercitii potestatis legislativae providentia hac jam absolvisse; cum tamen reputassent quam immenso ferme vel ad unam bonam legem perferendam perspicacitate opus sit, quam facile magna, quae in ulteriori conclavi assidet, legatorum multitudo per aliquot artificiosos oratores in transversum agi possit, ipsos etiam optimatos in consortium

in legibus, quae in inferiori conclavi jam probatae sunt, iis attribuerunt. 6 Ne hac quidem cautela contenti, ut tanto majorem legibus suis firmitatem procurent, constituerunt ut etiamsi unanimi utriusque senatus assensu aliquid constituatur, in legem tamen transire non possit nisi ipsius etiam regis sanctione firmetur, sicque illimitatum iterum jus interdicendi ipsi etiam regi concesserunt; ne tamen iure hoc seu superior senatus, seu rex ipse abuti possit, dupplicem ei rei obicem posuerunt; primum quod et superiori

legibus suis firmitatem procurent, constituerunt ut etiamsi unanimi utriusque senatus assensu aliquid constituatur, in legem tamen transire non possit nisi ipsius etiam regis sanctione firmetur, sicque illimitatum iterum jus interdicendi ipsi etiam regi concesserunt; ne tamen iure hoc seu superior senatus, seu rex ipse abuti possit, dupplicem ei rei obicem posuerunt; primum quod et superiori senatui et regi ius proponendae alicujus legis ademerint, dein quod singulo quidem horum propositam legem per inferiorem senatum, seu probandi seu

seu rex ipse abuti possit, dupplicem ei rei obicem posuerunt; primum quod et superiori senatui et regi ius proponendae alicujus legis ademerint, dein quod singulo quidem horum propositam legem per inferiorem senatum, seu probandi seu rejiciendi arbitrium detulerint, ius tamen eidem aliquid addendi, minuendi, aut modificandi denegarint. 7 Ita Angli stabilitatem constitutionis suae potissimum a justo potestatis regiae, optimatum et populi aequilibrio pendere existimarunt proindeque hac legislativae potestatis partitione id

§ 4 Limites potestatis legislativae. 1 Caeterum ad legislativam quidem potestatem universim omnia, quae reipublicae administrationem quoquo modo respiciunt, objecta referuntur; ne tamen populus attributa sibi per constitutionem legislativae potestatis parte sensim exuatur, de certis objectis peculiariter provideri debet. 2 Tale est primum: Quoad ius tributa imperandi. 3 a) Ius necessaria

ad eum, quem necessitati reipublicae necessarium existimaverit, numerum provehendi plenum arbitrium regi detulerunt; terrestris e contra exercitus, qui in civium libertatem magis agere potest, numerum pacis tempore quotannis determinandi fas sibi retinuerunt; erumpente tamen bello hunc etiam pro ratione necessitatis augendi facultatem eidem concesserunt; et cum amictus, habitationis, armorum, totiusque usque adeo bellici apparatus procuratio scribendo militi intime nexa sit, hujus etiam curam in principem derivarunt.

Cum enim principes ac eorum ministri variis saepe animi affectibus soleant agitari, possent illi facile seu e privata vindicta seu assequendae laudis bellicae ambitione bella ex bellis serere sicque et personarum et rerum securitatem continuo perturbare. 11 Cum tamen aequilibrium Europae tam complicatas inter aulas produxerit negociationes ut saepe bellum quam secretissime decerni salus reipublicae exposcere videatur, ipsae illae, quae legislativam potestatem sibi retinuerunt, gentes varia hac in re decreverunt. 12

16 Caeterum Angli, ut illa, quae superius memoravimus, pericula evadant, sufficiens se in eo praesidium habituros arbitrati sunt, quod decreverint gravissimam eum ministrum nationi rationem redditurum esse, qui nationem bello minus necessario involverit; quo tamen consilio eos propositum sibi finem non esse assecutos eventus ipse ostendit; cum enim tricis, quae reliquas sub praetextu aequilibrii Europae unice augendis suis limitibus intentas aulas agitant, adeo non renunciarint ut ipsa potius natio ambitiosum occupandi maris

20 e) Eadem prorsus est ratio iuris foedera, quae alianzas vocamus, cum aliis aulis ineundi. 21 Nam et haec cum in securitatem rerum personarumque civium agere queant, natura sua ad legislativam pertinent potestatem. 22 Cum tamen foedera haec plurimam offensivis bellis materiam praebere possint, eidem, cui ius belli et pacis, credi debent potestati. 23 Recte proinde Galli providerunt se nec offensiva bella, nec foederum, quae horum seminaria sunt, necessitatem secus posse evitari,

a congregata in comitiis multitudine spectari non potest) debeat pertractari. 26 Iam vero tractatus commerciales, nisi et hi insidiose suscipi velint, illo mysterii velo haud egere adeoque ad legislativam tute revocari posse potestatem videntur. 27> Angli tamen et hoc jus principi detulerunt. <28 Ne tamen ejusmodi tractatus aliquis nationi fraudi esse possit, ius illos ratificandi sibi reservarunt et ministros, qui suam in illos operam collocarunt, reddendae rationis onere obstrinxerunt. 29 Quo fit ut

debeat pertractari. 26 Iam vero tractatus commerciales, nisi et hi insidiose suscipi velint, illo mysterii velo haud egere adeoque ad legislativam tute revocari posse potestatem videntur. 27> Angli tamen et hoc jus principi detulerunt. <28 Ne tamen ejusmodi tractatus aliquis nationi fraudi esse possit, ius illos ratificandi sibi reservarunt et ministros, qui suam in illos operam collocarunt, reddendae rationis onere obstrinxerunt. 29 Quo fit ut ministerium Anglicum nullos

praevie mercatoribus aliisque instituti hujus hominibus tractatus inire consveverint. Quoad ius monetae cudendae. 30 g) Ius monetae cudendae utique ad legislativam perinde refertur potestatem. 31 Cum tamen objectum hoc tantis nodis sit implicitum ut distinctam eamque difficilem scientiam efficiat; cum commercii, quo omnes jam Europae gentes jungantur, ratio deposcat ut aliqua in moneta omnium cultorum populorum proportio vigeat; cum multiplices supersint modi, quo per

populus aliquis grave vicinis suis adferre possit detrimentum, nisi hi tempestivum pro ratione temporis remedium adferent, adeoque id tardiori plerumque comitiorum determinationi deferri non expediat, Angli totum hoc ius in principem transtulerunt. 32 Quod si tamen hac etiam in re quidpiam, quod in populi detrimentum cederet, princeps ageret, velut si monetam adeo vilem procudat, ut ea commercio officiat, vel si illam aliis quam regni insigniis signet, vel vero monetarias officinas in locis minus aptis disponat, malis his

ipsi etiam ad legislativam revocarunt potestatem. Quoad provisionales ordinationes. 33 h) Caeterum cum conflatum e repraesentantibus totius nationis legislativum corpus non possit continuo considere, in illo tamen, etiamsi quam maxime exiguum relinquatur, intervallo casus emergere possit, cui instantanee prospici bonum civitatis exigat, Angli provisionales ejusmodi ordinationes (proclamationes vocant) edendi ius regi ita admiserunt ut eadem nihilominus in proximis statim

id efficere ut nullus ministrorum aliquid, quod reipublicae rationibus officiat, regi suggerere ausit, quodsi vero rex ipse quid ejusmodi meditaretur, metu poenae nullus ministrorum suam ad id operam ei locare velit. 14 Quodsi tamen aliquis minister ne metu quidem poenae deterritus regi adversus nationis libertatem aliquid molienti operam navasset, volebant Angli ut salva, quam manuteneri reipublicae interest, erga regem veneratione severa in ejusmodi ministros exempla edantur, sicque ministri

regem veneratione severa in ejusmodi ministros exempla edantur, sicque ministri quidem directe, reges ipsi indirecte ab eo in posterum attentando deterreantur. Pars quae regi delata est in legislatione. 15 b) Ne tamen tota regis dignitas in externo tantum splendore consistat, Angli aliquam praeterea de singulo summi imperii ramo partem eidem attribuerunt. 16 Potestatis quippe legislativae communionem per liberum, quod jam explicuimus, veto habet; in iudiciali linea

crediderunt, deferatur, res proxime ad anarchiam sit delapsura. 19 Et ideo cum magistratus tam civiles, quam iudiciales, uti et praefectos classis, et exercitus nominare natura sua ad potestatem executivam referatur, ius hoc regi plane detulerunt; municipales tamen et in urbibus et oppidis magistratus legendi facultatem civibus ipsis reservarunt. 20 Et cum haereditariam retinuerint nobilitatem, omnes etiam extrinseci honoris titulos concedendi, utpote ex inferiori ad superiorem civium classem provehendi et stabilitorum

aliunde periculum imminere putet, de eo totam statim de conservatione constitutionis suae alioquin anxiam nationem publicis scriptis nulla sui fraude possit commovere. Per continuum parlamentum. 14 d) Maximum tamen ne potestas executiva in legislativam serpere possit obstaculum in eo consistit quod natio continua, si exiguas, quas lex constituit, ferias excipias, comitia agat. 15 Haec enim praesentaneum semper adversus quaspiam noxias innovationes remedium adhibere

actor comitia interpellare debet ut novam facto ejusmodi actionis formulam praescribant. 24 Deinde cum in factis etiam per legem jam decisis ejusmodi circumstantiae se evolvere soleant quae expressis in lege circumstantiis diserte quidem non conveniunt, aliquam tamen cum iis seu similitudinem, seu affinitatem habere videntur, pro his dirimendis aliud, quod aequitatis tribunal appellant, erexerunt. 25 b) Constitutis hac ratione singulae potestati claris limitibus positisque, ne una in alterius exercitium

sententiam aliquod seu in persona, seu in rebus suis capere possit detrimentum. 26 Quod axioma velut in ipsa civilis societatis natura fundatur, etsi omnes etiam illae, quae vel aliquod in gubernii sui forma temperamentum constituerunt, gentes adoptaverint, quia tamen neque adeo claros singulae potestati limites defixerunt, neque hos tantis tamque idoneis praesidiis communiverunt, apud eas persaepe violari consvevit. § 8 Modi conservandae temperatae gubernii formae si minor populus se uniat cum

18 Et cum variae hoc in genere modificationes esse possint, variae etiam mixtae constitutionis species existunt. 19 Si mixta sit constitutio, haec plerumque tardius constitui, et per illam primitivum pactum explanari solet. 20 Ut tamen variae sunt rerum humanarum vicissitudines, quandoque non tantum constitutionem, sed ipsum etiam primitivum pactum Tonans eventuum evertit. 21 Gubernii forma modum illum, qua singula summi imperii pars per eos, quibus concredita est, exercetur,

populum efficiebant, caetera turba servitutis Jugo premebatur. 3 Ducali domui haereditariam, sed in abstracto tantum, successionem, bonorumque et officiorum largitionem, seu potestatem executivam Hungari continuo detulerunt (b). 4 Legislativam tamen ad comitia totius nationis revocarunt. 5 Ut capitaneis tribuum eorumque posteris majores terrarum plagae conferantur, ut hi maxime conspicuis officiis admoveantur, denique ut praesentaneis in rebus dux eorum potissimum consilio uti possit, passi sunt (c).

bellis aut occidit, aut ad paupertatem redacta fuit, seu in civilibus motibus infidelitatis nomine bonis suis mulctabatur. 2 Horum posteri, etsi ad ea, quae parentes eorum gessere, eminentia officia eluctari non potuerint, cum tamen amplitudine bonorum, quae possidebant, alios longe anteirent, ad immitationem posteritatis septem illorum capitaneorum, jam pro optimatibus haberi (a) ducisque et horum arbitrio pleraque agi, sicque aristocratia in oligarchiam inclinare cepit.

in Vestigiis Diaetarum a pag. 17 usque 20. § 13 Forma haec usque Colomannum perduravit. 1 De posterioribus usque S. Ladislaum regibus pauca ad nos usque pertigerunt monumenta. 2 Reducta tamen per S. Stephanum ad priorem monarchico-aristocraticum statum gubernii forma usque Colomannum perstitisse videtur. 3 Nam et coronationis omnium regum praeter Petrum, et celebratorum sub iis comitiorum luculenta jam vestigia tenemus (a), et libri S. Ladislai,

Petrum, et celebratorum sub iis comitiorum luculenta jam vestigia tenemus (a), et libri S. Ladislai, et Colomanni testantur quod in comitiis populus, id est minor nobilitas, aequam cum optimatibus partem habuerit (b). 4 Si quae tamen proximioribus aetati illi scriptoribus fides est, gravissima negotia, veluti consensus in propositum a rege successorem (c), exauctoratio prioris et alterius electio (d), tum quoque penes episcopos et optimatos fuit. 5 Tantum, an occasione coronationis

14 (a) Andream II occasione inaugurationis sacramentum nuncupasse patet ex ipso alterius ejusdem, quippe de 1231, decreti articulo 5-o, uti id uberius explicatur in Vestigiis Diaetarum sub nota (a) pag. 104. 15 Ne quis tamen dubio locus supersit, eruitur id diserte ex epistola Pontificis de 1235, ubi de Andrea loquens ait: "Cum (...) in coronatione sua juraverit etiam jura regni sui et honorem coronae illibata servare." 16 Et hinc tuto existimare licet quod antecessores etiam

ediderint, qua eas postea infringere solebant. § 17 Et haec non tum primum stabilita, sed tantum renovata fuit. 1 Ac haec quidem prima est, quam in scriptum redactam tenemus, regni constitutio. 2 Cum tamen Andreas II se libertates a S. Stephano concessas tantum renovare in praefatione profiteatur, constitutio haec jam sub S. Stephano stabilita, nunc vero tantum renovata fuerit (a); constat enim quod tributorum objectum jam sub Colomanno in comitiis pertractatum fuerit.

deficientium bona via facti occupaverit; id enim articulis 6-o et 9-o prohibetur. 8 Caeterum hoc quoque decretum nullo iterum alio quam regis filiorumque suorum juramenti, tum intentatae anathematis poenae praesidio fulcitum fuit. 9 Vel ex ipso tamen decreti hujus tenore, tum quod Belam comitia saepius celebrasse in Vestigiis Diaetarum evictum sit, sub hoc eandem, quam sub Andreae II explicuimus, constitutionem viguisse satis apparet. 10> (a) Ex articulo 5-o decreti de 1231. <11

§ 20 Uti et sub Stephano V, Ladislao Chuno, et Andrea III. 1 Stephanum V, Ladislaum Chunum, et Andream III inaugurale dixisse sacramentum nullum quidem hactenus diplomaticum vestigium eruimus; quod tamen Andreas III inaugurale diploma ediderit, e recens protracto Vladislai I diplomate satis apparet, quo hujus de 1298. decretum per extensum transumit et confirmat. 2 Cum Hungari retinendi prisci moris 20.2

24 Geyzae I jam anno 1075. superstites fuisse filios, anno vero 1077. eum fatis cessisse constat. 25 Nisi hi intra hoc biennium obiverunt, ad horum natu maximum juxta primogeniturae ordinem regnum devolvi debuisset. 26 Regnavit tamen frater Geyzae S. Ladislaus, et quidem, ut patriae chronica diserte habent, a statibus electus; quod utique stabilito semel successionis ordine locum habere non potest (d). 27 Tandem post 100 a suscepto per S. Stephanum regimine annos primus patri

succesionis ordo, non potuisset Emanuel ambitiosis suis consiliis illud obtinere quasi receptum esset apud Hungaros illud institutum, ut non filiis, sed fratribus regis successio deferatur. 36 Quamvis enim axioma hoc per Hungaros nunquam adoptatum fuerit, ex iis tamen, quae jam dicta sunt, satis apparet quod decedente, relicto minorenni adeoque gubernii adhuc incapace filio, rege Hungari maturum jam regis fratrem plus vice semplici in regem adoptaverint. 37 Omnibus tribus

coronandi artem resumpsit. 39 Ladislao in infantia sublato successit quidem ex ordine primogeniturae Andreas II, Emerici frater. 40 Verum et hic ad firmandam primogeniti sui Belae IV successionem eum se vivo fecit coronari. 41 Et tamen ne hoc quidem obstante cum subinde alienum erga hunc animum contraxisset, de nascituro e posteriori sua conjuge filio cum Belae IV fraude solio admovendo consilia agitabat, cum eum mors oppressit, adeo principia successionis regiae fluctuabant.

communi sensu parili voto, consona voluntate ad suscipienda regni gubernacula concorditer elegerunt.” § 22 Alter constitutionis defectus: usus partiendi cum fratribus et primogenitis regum regni. 1 Maximam tamen internae regni perturbationi ansam dedit infelix Andreae I partiendi cum fratre suo regni exemplum. 2 Id enim ipsum statim Andream civili cum fratre suo bello involvit. 3 Hoc exemplo permotus Geyza I a fratruele suo Salomone rege tertiam

epochae hujus reges subiverunt. 1 Singulum epochae hujus regem coronationis solemnia mox cum aditu regni subivisse extra dubium versatur (a). 2 Tantum Geyzae I coronatio uno, S. Ladislai triennio integro dilata fuit (b). 3 Neque tamen circumscriptam interea fuisse horum regum authoritatem uspiam comperimus, ut adeo institutum illud, quod rex ante coronationem iura majestatica exercere non possit, hac adhuc aetate necdum viguisse appareat.

re partes fuere. Minorenni haeredi regni reges ipsi tutores dabant. 20 Minorennis regis casus primis epochae hujus temporibus, dum Hungari puero regi parere adhuc recusarent, non potuit evenire. 21 Sub finem tamen bis se evolvit, nimirum sub Emerico, qui Ladislao III in infantia, et sub Stephano V, qui Ladislao IV in pueritia relicto decesserunt. 22 In utroque casu de tutore et vicaria minorennis regis administratione non status, sed patres ipsi

conveniebant, sed cum minor nobilitas perinde armata adfuerit, cum hujus numerus plurium etiam dynastarum comitatum superaverit, debuit id semper decerni, quorsum major nobilium pars, id est major militiae numerus inclinabat. 10 Si tamen minor nobilitas in diversas sententias distracta fuit, aliquot vero dynastae minori licet hujus parti accesserunt, facile evenit ut non id, quod potior, sed quod fortior pars nationis tuebatur, decretum fuerit. 11 De aliis, quae ad internum regni statum

ratus, easdem totidem verbis in forma diplomatis expedire solebat. 16 Ita Andreae II bis, Belae IV semel oblatos confirmatosque articulos vidimus. 17 Ita pluribus etiam regibus oblatae ab iisdem confirmatae fuerint ejusmodi leges, quae tamen ad nos usque non pervenerunt. 18 Si quae seu decernendorum contra vigentia crimina poenarum, seu aliarum civilium legum perferendarum causa, veluti sub S. Stephano, S. Ladislao et Colomanno, comitia acta sunt, in his aliquas rex ipse, alias quidam e statibus

18 Si quae seu decernendorum contra vigentia crimina poenarum, seu aliarum civilium legum perferendarum causa, veluti sub S. Stephano, S. Ladislao et Colomanno, comitia acta sunt, in his aliquas rex ipse, alias quidam e statibus leges proponebant, mutuo tamen semper assensu perferebantur. 19 Testantur id laudatorum jam regum libri luculenter, quamquam nolim inficiari multas ex iis, quae libris his continentur, leges non in plenis comitiis, sed in regali senatu sancitas fuisse, id quod subactus usu rerum oculus

26 Aerarii et proventuum forma. 1 Proventus regis hac epocha in amplo illo terrarum tractu, qui ducali condam domui obvenerat et a copiosis regum fundationibus adhuc reliquus fuit, consistebat. 2 Census 5 denariorum a singulo libero, non tamen nobili, jam sub S. Stephano exigebatur. 3 Colomannus ultra hos mardurinarum tributum induxit. 4 Ejus successores jam a privatorum etiam colonis collectarum nomine denarios hos colligere, novumque lucri camerae censum exigere coeperunt.

tributum induxit. 4 Ejus successores jam a privatorum etiam colonis collectarum nomine denarios hos colligere, novumque lucri camerae censum exigere coeperunt. 5 Et hoc quidem sub Andrea II et Bela IV antiquatum unicaque mardurinarum a liberis, non tamen nobilibus, hominibus exactio stabilita fuit. 6 Verum non cessarunt reges subsequi etiam a nobilium colonis haec praeter omne fas exigere, donec tandem sub Carolo I institutum hoc nomine lucri camerae lege publica receptum

"Cum esset edictum a rege Andrea quod terrae castrorum a quocunque violenter occupatae, restituentur." 22 (c) Vide in Vestigiis Diaetarum pag. 138. decreti hujus articulum 5-um et notam (d). § 27 Id tamen de iure tantum intelligi debet, de facto saepe inter arbitrarium imperium, oligarchiam et democratiam militarem fluctuavit. 1 Caeterum eandem, quae sub S. Stephano invecta est, constitutionis formam tota prima regum periodo de iure perdurasse satis

constitutionis palladium ut rex, antequam coronatur, nullum regiae potestatis actum legitimo possit exercere, nulla vero pro legitima coronatione habeatur, nisi quae specifica S. Regni corona peracta sit, jam quidem hac etiam periodo viguit (a). 20 Id ipsum tamen usu tantum et consvetudine conservatum neque uspiam in publicas tabulas relatum fuit. 21 In possessorio S. hujus coronae tota legislativae, qua status gaudebant, potestatis securitas consistebat; poterant enim, donec eam in potestate habebant, occasione

donec eam in potestate habebant, occasione singulae coronationis constitutionem regni sui seu renovare, seu explanare magis, seu novis fulcire praesidiis, et si rex haec acceptare noluisset, poterant illi coronationem, id est, legale regiae potestatis exercitium negare; et tamen nulla de reservata statibus coronae conservatione alia provisio tota hac epocha reperitur, ita ut jam Emerici regis vidua eam una cum reliquis clenodiis in Austriam transferre potuerit. 22 Immo ne usus quidem inaugurale aliquod diploma edendi aut Andreanam

facile acceptabant, ita metu post dilapsa comitia soluti eas continuo infringendi nil pensi duxerunt. 5 Atque inde orta fuit perpetua illa inter status et reges diffidentia quae subsistente in parte causa ne nostra quidam adhuc aetate plene evelli potuit, cui tamen facile obveniri potuisset si natio propriam utilitatem causae publicae sacrificere edocta prodigalitatem regum in collationibus bonorum et officiorum ipsa non provocasset, privilegiorum vero, qua parte exemptionem a lege communi

contulerunt. 7 E controversia hac civile, quod toto decennio Hungariam misere afflixit, bellum enatum fuit. 8 Lassi tandem tot calamitatibus status in partes Caroli concesserunt, ut hac ratione et foeminei Arpadiam sexus rationem habuisse et tamen iure suo electionis usi fuisse videantur. 9 Litem vero cum Pontifice ita composuerunt ut ille ius electionis statuum, hi ius confirmationis Pontificum agnoverint. § 31 Legitimae S. regni coronae alia in coronatione

instituti illius (in publicas enim leges ne tota quidem adhuc secunda periodo relatum est) quod coronatio nulla alia quam specifica illa S. Stephani corona peragi, nullus nisi eadem redimitus aliquem regiae potestatis actum legitime possit exercere. 4 Episcopi tamen (c), imo ipse Carolus (d), id pro vulgari tantum opinione reputabant. 5 Verum alium certe illi fovissent sensum si genuinam instituti hujus vim et causam fuissent assecuti. 6 Licet enim hac adhuc aetate usus inauguralis diplomatis, ut vidimus,

(d), id pro vulgari tantum opinione reputabant. 5 Verum alium certe illi fovissent sensum si genuinam instituti hujus vim et causam fuissent assecuti. 6 Licet enim hac adhuc aetate usus inauguralis diplomatis, ut vidimus, necdum invaluerit, eam tamen Hungari constitutioni suae jam dudum statuerunt securitatem ut singulus rex statim cum aditu regni de conservandis regni juribus, id est de manutenenda regni constitutione, jurate caveat. 7 Ut juratam hanc

ibidem episcopi dicunt: "cui (coronae) multum reverentiae atque authoritatis ex dicti regni incolarum opinione defertur, quasi in ea sit jus regium constitutum." 18 (d) Carolus in jam provocato instrumento ibidem ita loquitur: "Ut opinioni tamen gentis Hungaricae satisfieret... recuperata eadem sacra corona de novo exstitimus coronati." 19 (e) In laudato coronationis instrumento ibidem pag. 177-a dicitur: "regale diadema (...) quod in Albensi ecclesia summa cum diligentia asservabatur."

Vissegradi corona illa qua hactenus reges Hungariae coronari soliti fuere." 21 Apparet itaque aetate hac ne conservatorum quidem coronae institutum viguisse. § 32 Carolus inaugurale sacramentum nuncupavit quidem; an tamen capitulationem aliquam ediderit vel Andreanam adminus constitutionem confirmaverit, hactenus non constat. 1 Carolus dum illegitima adhuc corona 1309. incingeretur, inaugurale quidem dixit sacramentum, verum occasione hac nec constitutionem

hactenus non constat. 1 Carolus dum illegitima adhuc corona 1309. incingeretur, inaugurale quidem dixit sacramentum, verum occasione hac nec constitutionem Andreanam confirmavit, nec aliud inaugurale diploma edidit. 2 Per verba tamen illa: "Nobiles regni sui Hungariae in approbato et antiquo jure servare atque a tyrannorum oppressione eripere," jam propius 32.2 propius: proprius B regni constitutionem respexit (a).

Carolus. <5 Redactis enim in ordinem Mathaeo Trenchiniensi, Ladislao vajvoda aliisque olygarchis justum inter optimates et nobiles aequilibrium reduxit. A comitiis celebrandis alienus fuit. 6 An tamen utrosque in constitutionali legislativae potestatis exercitio conservaverit, non ita est expeditum. 7 Iam primum 1318, id est octavo post legitimam suam coronationem anno, per praelatos regni sub poena excommunicationis ad indicenda comitia cogi debuit.

in constitutionali legislativae potestatis exercitio conservaverit, non ita est expeditum. 7 Iam primum 1318, id est octavo post legitimam suam coronationem anno, per praelatos regni sub poena excommunicationis ad indicenda comitia cogi debuit. 8 An tamen eadem reipsa celebraverit, non constat. 9 Post 20 enim annos, id est 1338, praelati apud Pontificem denuo conqueruntur: "Regem, a quo rerum potiretur, generales ordinum conventus vetare, in quibus regni status ex consvetudine hactenus temperari

se adhuc vivo coronari summis studiis, etsi irrito conatu adlaboraverit. 5 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 157. § 34 In coronatione sacramentum nuncupavit, diploma tamen inaugurale non edidit. 1 Apparet itaque ipsum etiam Ludovicum non successionis, sed electionis via regnum adivisse (a); quod occassione inaugurationis suae sacramentum dixerit, nullum quidem diplomaticum exstat argumentum. 2 Cum tamen

tamen inaugurale non edidit. 1 Apparet itaque ipsum etiam Ludovicum non successionis, sed electionis via regnum adivisse (a); quod occassione inaugurationis suae sacramentum dixerit, nullum quidem diplomaticum exstat argumentum. 2 Cum tamen electionis via regnum adiverit, cum patrem ejus jurasse constet, vix dubitare licet quod hic quoque vigentis jam a tanto, ut ostendimus, tempore consvetudinis hujus officium praestiterit. 3 Diploma inaugurale ne hunc quidem edidisse admodum

(a) Testatur id etiam synchronum Chronicon Budense dum ait: "Magnatum, procerum, militum, ac communitatis nobilium regni Hungariae voluntate unanimi et favore (...) coronatus exstitisset." § 35 Monarchico- tamen aristocraticam constitutionis formam pro omnibus aliis regibus observavit. 1 Caeterum sub nullo hactenus rege genuina monarchico-aristocraticae constitutionis forma magis rite atque sub magno hoc Ludovico observata

nobilium querelae sub illo legantur sicque omnem olygarchiae viam praescidit; nobilitatem, quam continuis ferme bellis exercebat, ita sibi addictam habuit (a), ut eam inducendae militaris democratiae ne cogitatio quidem subiverit. 4> Nec tamen ipse etiam arbitrarium imperium affectabat. <5 Cum enim 1345. contra refractarios Neliptios Croatiae comites, anno vero 1347. Neapolim ad vindicandam fratris sui necem exercitum ducere vellet, de re hac semper in comitiis constitui procuravit (b).

assecuti. 3 E §-o enim 33-o decreti Carolini: "Quod quilibet nobilis super solutione lucri camerae litteras expeditorias a comite camerae... redimere... teneatur" longe magis arguere potuissent jam Carolum nobiles dependendo lucro camerae subjecisse, cujus tamen contrarium ex ejusdem decreti Carolini §-o 19-o constat. 4 Sicut proinde in Carolino decreto § 33-us id tantum importat quod nobiles de persoluto a subditis suis lucro camerae quietantias excipere debuerint, ita Ludovicaeus articulus 11-us nihil aliud

exigere et aerario regio inferre debuerint. 5 Explicationem hanc confirmat prolatum a Pray instrumentum (a); si enim Ludovicus unquam pecuniis egebat, tunc certe his opus habuit dum Neapolitanam susciperet expeditionem; et tamen hac etiam occasione tantum civitatibus regalibus et reginalibus nec non villis liberis certam pecuniariam summam eum imposuisse ex eodem instrumento apparet. 6 (a) Vide Vestigia Diaetarum pag. 186.

et viatoribus, ne evitandi tributi causa per collaterales vias commeare praesumant, quin illic vel civium, minus nobilium faciat mentionem. 7 Quid multa? art. 85:1492 iisdem ferme verbis quibus hi duo Ludovicaei articuli conceptus est, et tamen sub Vladislao nobiles aliquo tributi generi subjectos fuisse nemo affirmabit qui vel levem statisticae Hungariae tincturam habet. 8 Ut adeo sensum provocatarum legum non nisi imperitia compilatoris, prout id saepius usuvenit, adeo ambiguum evasisse et

foris et pontibus deposcat." § 38 Corregentia primum inducta. 1 Sub Ludovico novum constitutionis objectum, corregentia, primum invaluit. 2 Ornata fuit hac dignitate Elisabetha Ludovici mater; an tamen illi corregentia testamento mariti sui Caroli, an mero Ludovici arbitrio, an statuum voluntate delata fuerit, necdum est in comperto. 3 Si dignitati huic nulla alia quam honoris consilii formalitatisque illius

explanata, aut novis munita praesidiis fuit. 2 Imo illi unico, quod adhuc habemus, decreto, nullam aliam addidit firmitatem quam quod se illud numquam mutaturum spoponderit successoresque etiam suos ad ejus observationem obstrinxerit (a). 3 Cum tamen parte ex una genuinam Hungaricae constitutionis formam, quae in monarchia aristocratia temperata consistit, sub hoc rege maxime fuisse observatam appareat, parte ex alia Hungariam nunquam magis floruisse constet, tuto pronunciare licet salutem Hungaricae potissimum

Maria virtute comitialis, quod memoravimus, 1378. decreti post obitum patris absque omni impedimento solium conscendit. 2 Quod inaugurale deposuerit iuramentum vix dubitari potest, quanquam nullum adhuc ejus rei vestigium erutum sit. 3 Capitulationi tamen alicui vix subscripserit cum confirmationem constitutionis Andreanae et Ludovicaei decreti primum 1384. ad preces statuum ediderit (a). 4 Exortis propter Caroli parvi caedem turbis Maria sequenti statim anno 1385. 8-a Novembris comitia Budae celebravit

elargita est. 5 (a) "Praelatorum (sunt verba Diplomatis) baronum, nec non procerum, et nobilium regni nostri coetus et universitatis identitas... missis ad nos eorum nunciis." 6 E quo patet diploma quidem in diaeta non emanasse, nuncios tamen e comitiis missos fuisse. 7 (b) Vide diploma hoc in praefatione, Vestigia Diaetarum p. 59. § 41 Corregentem habuit non Sigismundum, sed matrem Elisabetham. 1

evocandi usus non duo, ut postea, sed quatuor e singulo comitatu potiores nobiles deligi consveverint. 14 Apparet denique, quod mutatio haec non in anterioribus aliquibus comitiis decreta, sed proprio Mariae nutu suscepta fuerit. 15 Debuit tamen illud per subsequum statim statuum assensum comprobari, cum illi usum hunc longo postea tempore, ut mox videbimus, retinuerint. 16 (a) "Sic videlicet (verba sunt diplomatis) ut de singulis ipsius regni nostri comitatibus quatuor potiores

edidisse profiteatur. 26 Nec obstat quod in iisdem adjudicatoriis secum vicecomitibus, judicibus nobilium, et juratis assessoribus processisse exprimant. 27 Hi enim tantum magistratum comitatus reipsa constituebant. 28 E voce tamen generalis congregatio reliquam etiam comitatus nobilitatem congregatam fuisse satis apparet. 29 Apparet etiam e Sigismundi decreti 2 articulo 5-o ubi dicitur "in congregationibus, ac generalibus judiciis", ut adeo voces judicia et

ediderit, vel Andreanam confirmaverit, non constat. 1 Regina in carcere detenta sigismundus infrequentibus licet comitiis Albae coronatus est. 2 An ea occasione sacramentum praestiterit, nullum hactenus vestigium eruimus; quod tamen Sigismundus mori majorum hac in re obsecutus est, pronum est existimare; an ante coronationem capitulationem ediderit, vel andreanam adminus constitutionem seu ante, seu post coronationem confirmaverit, necdum est in comperto. 2 Ita primum via

oppidis privilegiatis jus suffragii in comitiis delatum fuerit, sicque constitutio Hungariae denuo ad democratiam tantisper inclinaverit. 2 Civitatum legatorum nulla amplius in praefationibus subsequorum decretorum fit mentio. 3 Cum tamen civitatis Bartphensis ad anni 1457. (c), 1458. (d), 1490. (e), et 1492. (f) comitia evocatoriae jam prolatae sint, easdem inde a Sigismundi temporibus in usu suffragiorum permansisse dubitari nequit. 4 Quod numerum mittendorum per civitates ad

7 Hae ne regis quidem dominicam potestatem agnoscebant, ut adeo perperam invaluerit ille modus modernus loquendi quod rex sit civitatum regiarum dominus terrestris, aliae villae liberae, seu oppida, quae dominicam quidem agnoscebant potestatem, quorum tamen incolae propriorum fundorum proprietate in tantum gaudebant, quod eos libere vendere et emere potuerint. 8 Quae ex his ad regem aut reginam spectabant, regales vel reginales vocabantur. 9 De primis intelligi debet decreti hujus articulus 10-us,

nobilitatem per repraesentantes tantum ad comitia evocandi usus, tum datum civitatibus jus suffragii opportunissimam praebere poterat occasionem status in duas tabulas partiendi sicque aliquod inter ipsa corpora legislativa aequilibrium inducendi... 4 Id tamen tarde admodum effectui datum fuisse infra docebimus. 5 (a) Vide praefationes decretorum post Sigismundum usque Uladislaum, quae non tantum in Corpore Juris, sed etiam in Vestigiis Diaetarum continentur.

in Corpore Juris, sed etiam in Vestigiis Diaetarum continentur. § 48 Internus regni status sub hoc primum rege tantisper regulatus. 1 Vel ipsum tamen id, quod per institutum repraesentantum legislatio per pauciora individua exerceri coeperit, jam eum produxit effectum, ut plures atque unquam alias sub Sigismundo saluberrimae leges perlatae, tumque primum de interno etiam regni statu regulando consilia suscepta

20. et decreto 3. art. 18; per sublata, quae obreptitie tantum erecta fuerunt, telonia art. 17. et 18; quoad pannum all'ingrosso et alla minuta vendendum articulo 2; denique per sublatum civitatis Budensis monopolium art. 11. 4 Duas tamen commercio summe noxias leges ignorantia saeculi expressit, nimirum de auro et argento non caelato nec evehendo, nec invehendo art. 15. et 21, et de prohibita intraneorum cum exteris quaestoribus societate, articulo 16. 5 Ita etiam status colonorum

hujus circulares tantum ad dicatores dimissae Corpori juris insertae sunt. 8> Decreto 5-o negotium insurrectionis regulatur. <9 E cujus art. 1-o aliisque posterioribus legibus apparet negotium etiam banderiorum in alio anteriori, quod tamen sinistra sorte ad nos usque non pertigit, decreto ordinatum fuisse. 10 Hoc primum decreto rex assummit onus confinia regni propriis militibus et pecuniis defendendi (in praefatione) et cum hos sine stipendiario milite nec concipi quidem possit, hac est

Arpadiana cognationem hac epocha Albertus imperavit. 1 Post fata Sigismundi status Alberto Austriaco, Sigismundi genero, primo, qui Arpadianam stirpem nullo prorsus gradu contingebat, regnum detulerunt; Corregentem tamen Elisabetham conjugem Sigismundi filiam habuit. corregentiam tamen Elisabetham gessisse docet confirmatio decreti hujus Corpori Juris inserta, quae clausulam: "de consensu et beneplacito D. Elisabethae reginae" complectitur (a). 2

Post fata Sigismundi status Alberto Austriaco, Sigismundi genero, primo, qui Arpadianam stirpem nullo prorsus gradu contingebat, regnum detulerunt; Corregentem tamen Elisabetham conjugem Sigismundi filiam habuit. corregentiam tamen Elisabetham gessisse docet confirmatio decreti hujus Corpori Juris inserta, quae clausulam: "de consensu et beneplacito D. Elisabethae reginae" complectitur (a). 2 Ita sub Ludovico et Maria matres, sub Sigismundo et Alberto conjuges regum

decreti hujus Corpori Juris inserta, quae clausulam: "de consensu et beneplacito D. Elisabethae reginae" complectitur (a). 2 Ita sub Ludovico et Maria matres, sub Sigismundo et Alberto conjuges regum corregentiam gessisse apparet. 3 An tamen dignitas haec tam etiam per Albertum, vel status collata fuerit, nondum satis exploratum est. 4 (a) Pray et Palma Elisabetham exaequato cum Alberto jure imperasse credunt, inducti prolato per Prayum in Annalibus Hungariae ad annum

cum articulo 20-o dicatur: "More ab antiquo consveto, juxta hujus regni nostri consvetudinem," confirmatur una id quod principio constituimus, potestatem hanc regibus ex ipsa primitiva regni constitutione competiise. Quoad collationem tamen palatinalis dignitatis nunc primum restringitur. 2 Ipsa tamen haec potestas decreti hujus articulo 2-o novam et inusitatam hactenus quoad primum regni magistratum, nempe palatinum, accepit restrictionem.

confirmatur una id quod principio constituimus, potestatem hanc regibus ex ipsa primitiva regni constitutione competiise. Quoad collationem tamen palatinalis dignitatis nunc primum restringitur. 2 Ipsa tamen haec potestas decreti hujus articulo 2-o novam et inusitatam hactenus quoad primum regni magistratum, nempe palatinum, accepit restrictionem. 3> Palatinos <enim antea 54.3 enim antea

eum, quem postea obtinuit, authoritatis gradum provecta fuit. 7 Nam et e causa, ob quam jus palatinum proponendi statibus reservari lex haec allegat, et e pluribus ejus temporis litteris constat munus hoc pene tantum judiciarium fuisse. 8 Supremum tamen judicem hac etiam adhuc aetate regem egisse ex articulo 31. §-o 7. apparet, ubi suam a palatinali et judicis curiae praesentiam, id est tribunal, diserte distinguit. 9 Memoratui dignum est quod hoc demum decreto articulo 27-o diserte explicata sit illa

239. § 57 Uladislaus inaugurale sacramentum nuncupavit. 1 In edito per status de coronatione regis hujus instrumento de nuncupato per eundem inaugurali instrumento diserta quidem mentio non occurrit, e clausula tamen illa: "cum peractione publica et manifesta omnium illarum caeremoniarum, quae ad eandem (coronationem) et ejus efficacium concurrere debuerunt" Uladislaum illud, velut jam vidimus, usu receptum nuncupasse non obscure apparet.

efficacium concurrere debuerunt" Uladislaum illud, velut jam vidimus, usu receptum nuncupasse non obscure apparet. Primus, quoad hactenus constat, post Andream II formali capitulationi subscripsit. 2 Capitulationem tamen, a quo 57.2 a quo sic subinde diploma inaugurale dici coepit, eum extradedisse constat (a). 3 Clausula illa: "quod semper regum coronatio a regnicolarum voluntate dependet, ac virtus et

Primum vestigium quod objectum etiam externae securitatis in diaeta fuerit pertractatum. 6 Caeterum regem hunc, licet quadriennio tantum imperarit, plura celebrasse comitia in Vestigiis Diaetarum evictum est (c), maxime tamen memorabilia sunt illa, quorum decretum ibidem profertur de anno 1444; in his rupta recens inita cum Turca pace bellum decretum fuit quod fatalem illam ad Varnam cladem, ubi rex occubuit, post se traxit. 7 Et hoc est primum pertractati in comitiis belli

regni prospexerint. 4 Iam primum convenisse eos mox post obitum Uladislai vicariamque potestatem regis sub titulo capitanei regni Nicolao de Ujlak, Transylvaniae vojvodae, detulisse e Verböczii parte 2-a tit. 14. et 38. constat. 5 Quo tamen tempore comitia haec acta fuit, quos authoritati capitanei, qui se vicarium etiam regni inscribebat, limites posuerint, hactenus non constat. 6 Laxiores certe, quam quos subinde Hunyadio gubernatori praescripserunt, eos non fuisse tuto licet

Ujlakio ablata eandem conferunt Joanni Hunyady sub titulo gubernatoris. 1 Nutante sub administratione Ujlakii reipublicae statu regnicolae varios revehendae internae pacis modos cum in Albensibus, tum in Pestanis comitiis agitarunt (a); quid tamen in iis sancitum fuerit, non constat, cum memoria tantum comitiorum horum in posterioribus litteris existat; id unum constat eos decrevisse ut occupata per privatos regia castra, e quibus hi regnicolis multas injurias inferebant, demptis paucis, quorum usus privatis

judicia exerceat (articulus 7-us). 4 In absentia consiliariorum dederunt illi quidem potestatem currentia negotia et 60.4 et addidi minores causas expediendi, ea tamen cum restrictione ut, si quid contra consvetudinem regni decerneret, id per judices ordinarios regni valeat emendari sicque ipsas gubernatoris sententias revisioni judicum regni ordinariorum subjecerunt (articulo 13). Latum a rege

adtinentes ad jus ejus provincias et regna, tamquam praematurum ejus obitum jam tum praesagiret, praecoci spe jam tum destinaverit. 2 Maluit itaque bellum cum Hungaris experiri quam hunc et coronam regni iis reddere; fractus tamen virtute Hunyadis, regem ipsis demum restituit, coronam autem non dimisit. 3 Quare Hungari coronationi illi, quam Ladislaus adhuc in cunis subiverat, acquiescentes eum Posonium deductum 1453. regem salutarunt. 4 Obtento nihilominus quod in

non in Hungariam, sed in Serviam tendere intellexissent, nemo quidquam eorum, quae his comitiis imperata fuere, praestitit, ita ut Hunyadius vicinum praevertere volens periculum cum solis propriis et confinariis copiis pugnam ad Semendriam suscipere coactus fuerit; quam tamen pro eximia sua Artis bellicae peritia et singulari prorsus animi fortitudine illustri victoria coronavit. § 64 Factiones adversus Hunyadium qui solus labescentes jam res Hungariae sustentabat. 1

Verum rex saniora edoctus id ipsum Hunyadio relinquit arbitrio an consilium hoc abrogare, vel vero ita confirmare velit, ipse illi ut eidem praesit (a). 4 E quo diserte patet palatinum executivam ipsius principis potestatem restringere quidem voluisse, regem tamen id passum non fuisse. 5 Constat enim Hunyadium particulares praelatorum et baronum conventus subsequo anno 1455. celebrasse (b). 6 Consilii tamen illius nulla uspiam adhuc memoria prolata est, ut adeo illius erectionem Hunyadii

E quo diserte patet palatinum executivam ipsius principis potestatem restringere quidem voluisse, regem tamen id passum non fuisse. 5 Constat enim Hunyadium particulares praelatorum et baronum conventus subsequo anno 1455. celebrasse (b). 6 Consilii tamen illius nulla uspiam adhuc memoria prolata est, ut adeo illius erectionem Hunyadii interccessione abrogatum fuisse tuto liceat existimare. 7 (a) Vide litteram regis ad Hunyadium in Annalibus Regni

valida manu agitata fuere, sed cum Mahometes eo iterum anno cessaverit, nullum eorum, quae forte ibi decreta fuerant, effectum subsecutum esse comperimus. 2 Anno 1456. Ladislaum comitia Pestinum pro festo Epiphaniae indixisse constat (a); an tamen haec, uti et alia ante festum S. Brictii 65.2 Brictii: Beictii B eodem anno indicta (b) reipsa celebrata sint, necdum compertum est. 3 Id constat Mahometem hoc anno ad Belgradum expugnandum

cum Szilágii, Belgradi praefecti, litteris annunciatum fuisset, nihil quidem Hunyadius intentati reliquit quo regnicolas ad praestandum, qui ante biennium in comitiis 1454. imperatus fuit, militis numerum permoverat. Solus tamen cum exigua manu Hunyadius vires ejus retundit. 5 Ast incassum; obsistente aemula Garaii factione solutaque per vigentem tanto tempore jam anarchiam vi imperii, e banderiali, portali, et insurrectionali militia, quae numerum 100,000 longe superare

Patet quod nomine baronum non tantum ii, qui palatinum aliquod officium reipsa gesserunt, sed alii etiam potentiores optimates, veluti Ioannes Marczal, et Simon Czudar venerint. 5 Patet denique quod ad haec comitia iterum nuncii tantum vocati, horum tamen numerus non fuerit determinatus. § 67 Ut Hunyadii filius, suus vero ex sorore nepos, Mathias rex eligatur, efficit. 1 Hac dignitate suffulto et tanto armatorum numero stipato Szilághio pronum jam fuit suum

a Carolo I, et sub Ludovico I et Alberto jam in legem publicam relatum usum ut rex tributum etiam a nobilium colonis nomine lucri camerae exigere possit, abolent (articulo 5-o); nobiles, sacerdotes et studiosos a depensione telonii eximunt (articulo 10). 6 Et tamen renovant perlatam, ut jam vidimus, primum sub Sigismundo legem ut rex regnum propriis proventibus defendere debeat. 7 Insurrectionem vero tunc primum, dum regius miles non suffecerit, locum habere declarant (articulo

varius sub solo Mathia in substantiali hac legislationis forma usus vigebat. 7 Iam ante Mathiae tempora in eos, qui vocati ad comitia non venerunt, poenam fuisse constitutam a regalibus ejus pro diaeta 1462. editis constat. 8 Quae tamen illa fuerit, hactenus eruere non potuimus (g). 9 (a) Primum patet e decreti Pestiensis 1458. conditi articulo 55-o, alterum e diplomate Mathiae in Vestigiis Diaetarum pag. 352. 10 (b) Constat id e publicatoriis ejus in

7 Hoc fine repetitum toties ab Hungaris Ladislaum Posthumum tamdiu restituere detrectavit donec eum Hunyadi armis et nomine lacessivit. 8 Cum Turcas eodem tempore Hungariae imminere intelligeret Fridericus, Ladislaum restituit quidem, coronam tamen ne tum quidem dimisit. 9 Scivit nempe ille Hungaros nullum alium, nisi qui ipsa hac regni corona insignitur, pro legitimo rege reputare sperabatque, si (ut postea evenit) Ladislaus deficiat, se detentione sancti hujus pignoris necessitatem Hungaris

partibus dynastam et belli ducem a Friderici partibus abstrahere et in suam pertrahere societatem sicque Fridericum triplicis hujus foederis metu percellere donec is ad suscipiendum de restituenda regni corona tractatum animum serio applicuisset. 19 Tantum tamen et Mathias et status regni in coronae recuperatione momentum posuerunt ut tam duras, quas vix victus hostis suscepturus erat, conditiones in tractatu hoc subiverint (c). 20 Nimirum ut Fridericus, dum vixerit, titulum regis Hungariae retinere possit; si

extradederit. Usus decreta ad singulos comitatus submittendi renovatur. 3 In decreto 1471. articulo 1. statuitur quidem ut praeterea singulum singulo comitatui exemplar decreti submittatur. 4 Nolim tamen propterea existimes quasi institutum hoc primam sub his comitiis originem accepisset. 5 Coepit illud jam sub Ludovico, qui primus decretum Andreae II additis 31 novarum legum capitibus confirmavit. 6 Decretum enim hoc hodiedum exstat in

adeoque sub finem vitae Mathiae eo provectam fuisse mox demonstrabimus, ut absente rege vicaria regis potestate praeesset. 3 Senatus alicujus, cui authoritas haec delata fuerit, nulla adhuc sub hoc rege memoria occurrit (a). 4 Et tamen bis absente rege comitia celebrata fuisse constat utraque Mathias ipse indixit. Mathias absens ad comitia oratores mittit. 5 Sed ad illa, quae 1485. Vacii acta sunt, oratores suos, quos nunc

constitutionales sanctiones nihil probare potest. 7 Si status his comitiis institutum hoc reipsa stabilivissent, continuassent certe hunc usum sub debilioribus Mathiae successoribus Uladislao et Ludovico II, quos etiam e regno quandoque abfuisse constat, hujus tamen nullum hactenus vestigium prolatum est. 8 Debuit itaque peculiaris quaedam nobis hactenus ignota circumstantia intervenire, ob quam Mathias ad indicta per se comitia (b) nec oratores misit, nec editum in illis decretum sanctione sua roboravit, passusque

resumpserunt status hoc objectum primis statim, quae sub hoc 1458. egerunt, comitiis statueruntque articulo 29-o ut sex praecipui hunc in finem viri nominentur (a). 2 Articulo vero 32 constituerunt ut iisdem rex de stipendio provideat (b). 3 Senatus tamen hic ad consistentiam minime perductus fuisse videtur, quin nullum imposterum ejus vestigium exstet, et Mathiam ita, ut praedecessores ejus, convocatorum tantum pro arbitrio ex iis, qui forte aderant, praelatorum, baronumque consilio usum fuisse appareat (c).

Zapolii personae conferre voluisse. 23 Cum enim praevideret facilius fuisse exorbitantem illam authoritatem conferre quam jam collatam a successore palatino repetere, maluit nullum Zapolio dare successorem. 24 Ne tamen respublica se absente, Viennae enim potissimum morabatur: detrimentum caperet, invexit novum hactenus locumtenentis regii munus, cujus indefinitam adusque potestatem iis, quibus sibi visum est, limitibus circumscribere potuit (f). 25 (a)

et in omnibus rebus obtemperare teneantur." 30 (e) Patet id e collatione praesentium et eorum, qui tunc editi sunt, articulorum, dum Hunyadius gubernator enunciatus esset. 31 (f) Haec quidem totidem verbis nullus scriptorum tradit, ipsa tamen rerum gestarum combinatio facit manifestum. 32 Nam quod Mathias Joannis Corvini post fata sua electionem procurare summo studio adlaboraverit, quodve et in hoc et in aliis praecipuis rebus opera Emerici Zapolii usus sit, coaevi scriptores tradunt.

impetrare consveverint. 6 Verum status juratam a Mathia in primo statim ejus Budam ingressu exegerunt sponsionem quod hanc medii aut unius floreni a singula domo depensionem nec ipse exigere nec in comitiis petere velit (d). 7 Mathias tamen juratae licet sponsioni huic minime satisfecit; petiit enim obtinuitque frequenter unius a singula domo floreni taxam eidemque novum subinde subsidii nomen dedit, quo factum est ut jam 1471. status tributum hoc non secus decernere voluerint quam ut singula porta

et quandocunque seu a tricesima, seu a lucro camerae exemptiones ad vectigal coronae, aut tributum fisci regalis nulla ratione extendi possint (a). 6 Ita Mathias sola nominis commutatione perniciosas a tributis publicis exemptiones abolevit. 7 Cum tamen vetera nomina magnum apud populum momentum habere soleant, redivit non multo post cum tricesimae, tum lucri camerae compellatio; exemptionum ab iis usum restitutum non fuisse inde conjicere licet quod Mathias latarum in sui favorem legum effectum mascule procurare

nullus dubius plura adhuc detegenda fore. 10 Quid? quod anno 1475. insolito ad diem usque illam exemplo status solos et leges condere et earum effectuationem in se recipere, ut jam vidimus, admiserit. 11 Verum potest rex frequentia agere comitia et tamen partem legislativae statuum potestatis invadere, si aut in comitiis status in suam cogat sententiam, aut de iis, quae secus natura sua ad objecta legislationis pertinent, proprie tantum arbitrio disponat. 12 De Mathia neutrum adhuc horum comprobatum est;

Junio adeoque post tres statim menses eodem anno celebrata sit, cautio haec non ad Mathiam, sed ad aliquem e suis decessoribus referri debet, adeoque Mathiam non fuisse primum exigendae (in vicem lucri camera) unius floreni authorem satis apparet. 4 An tamen Mathias promisso huic usque 1462. steterit, hactenus non constat. 5 Vero tamen similius videtur, quod et factiones Garaianae metu, et quia non recuperata corona necdum firmus in solio stetit, per violationem sponsionis suae

referri debet, adeoque Mathiam non fuisse primum exigendae (in vicem lucri camera) unius floreni authorem satis apparet. 4 An tamen Mathias promisso huic usque 1462. steterit, hactenus non constat. 5 Vero tamen similius videtur, quod et factiones Garaianae metu, et quia non recuperata corona necdum firmus in solio stetit, per violationem sponsionis suae status irritare noluerat. 6 In ejusdem 1462. comitiis status pro redimenda a Friderico corona unum florenum

recuperata corona necdum firmus in solio stetit, per violationem sponsionis suae status irritare noluerat. 6 In ejusdem 1462. comitiis status pro redimenda a Friderico corona unum florenum auri a singula porta sponte contulerunt. 7 Exegere tamen continuo et a rege ipso sponsionem (d) et a sedecim optimatibus fidejussionem pro rege quod similem unius floreni depensionem nunquam porro a statibus aut petere, aut exigere velit (d1 78.7 d1 nota iterum scripta

rursusque et ipse status assecuravit (h) et septemdecim optimates vades statuit quod porro ejusmodi subsidium nolit postulare (i). 14 Subsequo quadriennio eum aliquod praeter lucrum camerae subsidium exegisse nullum vestigium exstat. 15 Anno tamen 1474, 1475, et 1476. pro bello Turcico iterum unius floreni subsidium impetravit (k); constat etiam eum et in comitiis Vacii 1485. et in comitiis Budae 1486. celebratis unius floreni subsidium a statibus denuo obtinuisse (l), quamquam vades de eo amplius non

16 Atque ita Mathiam jus tributa imperandi privative nunquam usurpasse satis apparet. 17 Apparet etiam quod intra 32 annos duodenis tantum, quantum hactenus constat, extraordinarium illud subsidium impetraverit. 18 Ubi tamen posteriores reges, quos nemo hactenus arbitrarii imperii insimulavit, id intra brevius tempus longe frequentius exegisse mox videbimus; ut adeo, dum Bonfinius eum per annuam unius auri floreni exactionem plurimam apud Hungaros invidiam contraxisse narrat, id de

vero eandem remissius exerceat. 3 Mathias potestate executiva in officiis extraneis conferendis non est abusus. 4 Nulla enim hac de re lex sub eo perlata est, cum sub omnibus ejus decessoribus id frequentissime prohibitum fuerit. 5 Debuit tamen ille ignobiles muneri supremorum comitum admovere, cum id art. 15:1471. prohibentur (a). Itaque arbitrarii imperii nomine unice ideo notabatur quia competentem sibi executivam potestatem mascule exercuit.

14 (b) Vide articulos 27:1471. et 11:1474. 15> (c) Vide artiiculum 37:1486. <16 Tanta fuit baronum et comitum oligarchia adhuc sub finem regni Mathiae. § 83 1> Sunt tamen quae in eodem merito reprehendas. <2 Primum quod fabrum fortunae suae et avunculum Szilághium nec non primatem Vitézium non indicta causa carceri mancipaverit. 3 Dein quod sub praetextu gravis et enormis querelae (sunt verba articuli 46:1486.)

Denique quod regnicolarum colonos ad falcandum componendumque regium foenum violenter, ut articulo 101 ejusdem anni innuitur, compulerit. 6 Verum postremos duos excessus ab compluribus et primae et secundae periodi regibus frequentes fuisse constat (a), qui tamen arbitrarii imperii non accusantur. 7 Prima duo vitia impotenti potius ejus animo quam labefactandae constitutionis studio adscribi debent. 8 (a) Descensus, procurationes, vecturarum extorsiones

utique stabilitur. 7 Objectum externae securitatis, jus nempe belli, pacis, ineundorumque cum exteris principibus tractatuum, status ne hac quidem capitulatione diserte ad comitia revocarunt. 8 Cum tamen §-o 6-o Austriam et aliquas Styriae et Carinthiae civitates imperatori absque statuum consensu reddi vetuerint, videntur eo respexisse. 9 De jure tributa imponendi e finali §-i 2-i clausula non satis liquet an jus nova subsidia imponendi comitiis

ultro iis regiam suam sanctionem eum obligatum esse §-o 18 declararint. 21 Tardius jam, nempe 1507. status novum idque praecipuum constitutionis praesidium, nempe ministrorum (ut nunc loquimur) responsabilitatem articulo 7-o stabiliverunt (c); nullum tamen ex his praesidiis in realem perductum fuisse effectum mox videbamus. 22 (a) Tabulas tractatus 1477. in Sanctiori Archivo exstare indiculus, quam Kollár Auctuario 84.22

quem vicum jam tunc limitem regni constituisse apparet, ultima Iulii subscripsit. 2 Praefixit deinde pro coronatione comitia Albam Regalem in 14. Septembris (a), in quibus 21-a ejusdem mensis coronatus consvetum sacramentum nuncupavit. 3 An tamen vicissim status juramentum fidelitatis eidem, prouti tribus suis decessoribus fecerunt, praestiterint, non constat. 4 Constat tamen, quod nullos eidem antecoronationales articulos exhibuerint. 5 E quo patet eos beneficio § 18

Albam Regalem in 14. Septembris (a), in quibus 21-a ejusdem mensis coronatus consvetum sacramentum nuncupavit. 3 An tamen vicissim status juramentum fidelitatis eidem, prouti tribus suis decessoribus fecerunt, praestiterint, non constat. 4 Constat tamen, quod nullos eidem antecoronationales articulos exhibuerint. 5 E quo patet eos beneficio § 18 praefatae capitulationis minime usos fuisse. 6 Agnoverint indubie deinde ipsi illi §-um capitulationis 18 aequitati adversari, nec nisi a tam

8-a Novembris cum Maximiliano imperatore pacem pepigisset, eandem huic etiam addixit successionem (b). 3 Verum non fidebat Maximilianus liberalibus adeo oblatis volebatque tabulas has per ipsos status regni, et quidem jure jurando confirmari. 4 Quod tamen a statibus non potuit impetrari. 5 Erant enim tunc in Hungaria praepotentes duo dynastae qui, cum Uladislaus celebs adhuc ageret, exemplo Mathiae Corvini incitati suas jam tunc ad thronum spes extenderunt, Zápolius nempe et Báthorius, prouti et

quam ipsi Uladislaus per tractatum 1491. addixerat, successionem firmandamque superioris anni confoederationem consilia contulerunt (g). 11 Maximilianus Uladislaum primo datae fidei admonuit, et licet hic confirmationem prioris pacti ultro obtulisset, nihil tamen in sola Uladislai negotiatione firmitatis reponi posse advertens jura, ut credebat, sua armis vindicare decrevit. 12 Verum vix Posonium usque valido cum exercitu processerat, cum nullo stipendiario milite, exhausto aerario, trepidi status

Posonium usque valido cum exercitu processerat, cum nullo stipendiario milite, exhausto aerario, trepidi status amplissima provisos facultate (h) oratores eidem obviam miserunt, qui seclusis ignominiosis 1491. conditionibus, ratificato tamen Maximiliani successionis jure pacem confecerunt. 13 Et haec deinde vera causa fuit scissi post defectum Ludovici II inter Ferdinandum et Zápolium regni, cum hic confoederationi, quam pragmaticam regni sanctionem appellabat, ille inito 1506. tractatui

Ludovici II inter Ferdinandum et Zápolium regni, cum hic confoederationi, quam pragmaticam regni sanctionem appellabat, ille inito 1506. tractatui inhaereret. 14 Verum licet ne hic quidem tractatus in subsequis regni comitiis uspiam ratificatus fuerit, cum tamen status generalem, quidquid e republica visum fuerit, concludendi potestatem legatis suis dederint neque sibi jus ratificationis per expressum reservarint, tractatus ille utique status debuit obligare. 15 (a) Vide illas in Annalibus

per Maximilianum Transdanubiana Hungaria (Uladislaus enim, dum eam revindicavit, in Austriam non penetraverat) centum aureorum millia dependantur. 22 Caeterum fit quidam mentio tractatus hujus in praefatione decreti 1492. §-o 1-o; status tamen eum ratificasse nec ex lege nec ex ullo diplomate apparet. 23 Quas enim Kollár in Auctuario Diplomatico pag. 260-a profert litteras, his septem tantum episcopi, totidem praelati, paucique nobiles et civitates privato tantum suo nomine

litterae, quibus coronationem filii sui a statibus petit, pag. 454; provocantur denique aliae Uladislai ad comitatum Szaladiensem litterae pag. 462, e quibus subsidium unius floreni pro necessitatibus confiniorum his comitiis oblatum fuisse apparet. 6 Editi tamen in iis decreti nullum vestigium prostat. 7 (c) Originale capitulationis hujus exstat in archivo Croatiae; vulgavit illam Kovachich in Vestigiis Diaetarum pag. 455-a; dicitur illic: "ut, dum praefatus illustrisimus dux, filius

§ 88 1 Videamus jam qualiter legislatio sub Uladislao processerit. 2 Ut S. regni corona in potestate statuum permaneat et per eligenda ab iis individua custodiatur, identidem quidem decretum fuit; videntur tamen status a cautela illa recessisse, quam sibi 4-o capitulationis §-o pepigerant, nimirum ut ipsa arx Visegrad, in qua corona asservabatur, potestati coronae custodum consignetur; nulla enim amplius ea de re seu in 1492. 3-o seu in 1498. 23-o articulo memoria

et in campo Rákos pro festo S. Georgii semper celebretur, postea vero non nisi omni triennio celebretur per articulum 1-um constituebatur. 5 Et implevit hoc statuum votum Uladislaus; licet enim intra hoc quadriennium decretum tantum 1500. exstet, vestigia tamen comitiorum 1499, 1501, et 1502. jam tenemus. 6 Cum elapso etiam hoc quadriennio, id est post 1502, (praeter annum 1503.) annuarum diaetarum vestigia usque 1508. prostent (a), crediderim ego ab hoc primum anno triennium fuisse observatum, cum intra hunc et

In eo etiam an nobiles viritim vel vero comitatus per repraesentantes ad diaetam vocari debeant, nullam certam fuisse cynosuram jam sub Mathia vidimus. 8 Sub Uladislao qualiter ad diaetam 1492. nobiles convenerint, non constat. 9 Constat tamen e praefationis decreto 1495. praemissae §-o 2. quod ad haec comitia tantum per repraesentantes comparuerint. 10 Verum ipsis his comitiis jam articulo 26-o perlatum fuit ut ad diaetam non comitatus per electos nuncios, sed nobiles viritim convocantur; an

tamen e praefationis decreto 1495. praemissae §-o 2. quod ad haec comitia tantum per repraesentantes comparuerint. 10 Verum ipsis his comitiis jam articulo 26-o perlatum fuit ut ad diaetam non comitatus per electos nuncios, sed nobiles viritim convocantur; an tamen hoc etiam constanter postea observatum fuerit, subsequi statim 1498. decreti praefatio dubium movet. 11 Dicitur enim §-o 4-o "tandem iidem barones regnique Nostri nobiles universi de singulis comitatibus regni Nostri in praesente congregatione

huic, nempe 1495, decreto praefixa est, §-o 2-o quod his adhuc comitiis (b) non viritim omnes nobiles, sed nuncii tantum comitatuum interfuerint; dicitur enim: "tandem praefati praelati, barones, ac universi nobiles, de singulis comitatibus electi." 21 Et tamen in laudato articulo 25-o vota viritim colligi praecipiuntur. 22 Patet itaque considerationem illam, quae nostra jam aetate saepius obmovebatur, nimirum quod nuncii comitatuum plura nobilium millia repraesentant adeoque eorum vota majoris quam cujuscunque

2 Pepigerit Mathias inita cum Friderico Olomucz pace (a) quod Moraviam, Silesiam, et Lusatiam, juris Austriaci provincias, ubi sibi depacta summa depensa fuerit, eidem restituere velit. 3 Maximilianus Austriam tantum armis recepit, sex tamen Austriacae civitates in dominio Uladislai permanserunt. 4 Styriae, Carinthiae et Carnioliae loca, quae idem Mathias in suam redegerat potestatem, per tractatum 1491. ut jam vidimus, recepit. 5 Pro Moravia, Silesia et Lusatia cum depactam in

quia ne tum quidem id praestitit, anno 1504. articulo 20. relationem de effecta ejus iterum urgebant. 9 Postea nulla amplius ejus rei memoria occurrit, seu quia Uladislaus commissum sibi hoc negotium forte perfecerit, publicis tamen tabulis inseri non procuraverat, seu quod res haec, ut multae aliae, oblivione sepulta fuerit. 10 Ab incolis Moraviae, Silesiae et Lusatiae Uladislaus iuramentum fidelitatis nuper exceperat; cum idem una etiam Bohemiae rex fuerit, status 1498. per

in diaeta praesentes eo ipso beneficio salvi conductus gaudeant, tarde admodum nempe 1723. articulo 7-o et 10-o in legem relatum fuit. 9 Et tunc etiam tantum personae eorum (de bonis enim eorum nulla fit mentio) inviolabiles declarantur. 10 Constat tamen e sententionalibus Uladislai de 1493. in Vestigiis Diaetarum pag. 419. prolatis eam temporibus his consvetudinariam legem viguisse ut beneficium salvi conductus etiam ad bona eorum, qui comitiis intererant, extensum fuerit.

qua inde a Sigismundi decreti 2-i articulo 6-o gaudebant, sub Uladislao propter concitum illum rusticanum tumultum 1514. articulo 14-o et 25-o prohibita eorumque praestationes per articulos 15, 16, 17, 18, 19, et 20. tum primum regulatae fuerunt. 17 Videntur tamen praestationes hae non tam in poenam quam ad adimendam in posterum ejusmodi tumultui ansam defixae certisque constrictae limitibus fuisse; antea enim colonorum praestationes a mero dominorum arbitrio pependisse videntur, quod utique frequentem oppressioni rusticorum

Cumani, Philistaei seu Iazyges, et Szegedienses ita distincto jure gubernati fuerint, prouti nunc confinia reguntur, ut adeo regni ita interfuerit fixas respectu eorum metas habere sicut interfuit respectu Austriae, Styriae, Carnioliae et Carinthiae. 20 Cum tamen nullum hactenus ejus rei vestigium latum sit, ego obscuritatem hanc tamdiu improprio temporis illius scribendi modo adscribam donec probabili aliquo documento de contrario edoctus fuero. 21 (a) Exstant litterae Hunyadii gubernatoris 1449.

tributorum et status aerarii sub Uladislao. 1 Quod oeconomica adtinet, tributa in Hungaria sub lucri camerae, in Croatia sub mardurinarum, in Transylvania sub quinquagesimae nomine etiam sub Uladislao depensa fuisse art. 26:1492. reddit manifestum; an tamen ultra lucrum camerae deductum jam ferme in consvetudinem sub Mathia I unius floreni subsidium Uladislao etiam et quoties oblatum fuerit, non ita est expeditum. 2 In decretis ejus, quae exstant, nulla oblati subsidii mentio occurrit; et cum praeter illud,

ejus, quae exstant, nulla oblati subsidii mentio occurrit; et cum praeter illud, quod cum stipendiario a Mathia sibi relicto milite primo statim regni anno confecit, nullum bellum gessisset, videtur postulandi subsidii nullam vel causam habuisse. 3 Bis tamen intra 24, quibus regnavit, annos subsidium hoc eidem decretum fuisse fide diplomatum tenemus, nempe 1500, quo inducias cum Turca rumpendas bellumque eidem inferendum in comitiis decretum quidem, sed in effectum perductum non fuit (a), deinde 1508. quo eidem

decreti corpore titulum dedisse; ea enim re multos in eam erroneam induxit opinionem, quasi hi non in comitiis anni 1492. perlati, sed in distincto Sclavoniae conventu conditi, et in diaeta 1492. tantum praesentati approbatique, sicque decreto illi subnexi fuissent, ubi tamen articuli illi reipsa in comitiis his conditi, et tantum ad finem (prout et nunc cum Croaticis usu venit) collocati fuerunt; et ideo in codice Radaiano articuli hi Hungaricos absque ulla interruptione, prouti et nunc moris est, sequebantur.

usuram percoeperunt, in computum capitalis imputetur (g), pro residuae nefors summae depuratione medietas impignorati proventus iisdem ita assignetur ut rex interea, dum debitum hoc exstinctum fuerit, dimidium tantum ejusmodi proventus percipiat. 19 Tanta tamen fuit Joannis Zapolya, Transylvaniae vajvodae et Stephani palatini jam fatis functi filii, potentia, ut hunc a justa sane hac lege exemerint et, quo is totam investitam summam recipere possit, 10 denarios a singula porta e tributo illo, quod pro stipendio militiae

mox videbimus, jam ad summum morum corruptela impediret, Uladislaum vero suprema necessitas jam eo compulit ut, cum nulla subsidia in comitiis obtinere posset, oratores per comitatus mittere sicque aliqua adminus seorsim subsidia postulare consveverit. 25 Quae tamen res eidem quandoque adeo male cessit ut vix sumptus, quos in oratorem ejusmodi impenderet, sibi sarcire potuerit (h). 26 Usus hic cum multas inter ipsos comitatus produxerit collisiones, status eundem 1504. articulo 1-o nec immerito vetuerunt.

quandoque adeo male cessit ut vix sumptus, quos in oratorem ejusmodi impenderet, sibi sarcire potuerit (h). 26 Usus hic cum multas inter ipsos comitatus produxerit collisiones, status eundem 1504. articulo 1-o nec immerito vetuerunt. 27 Optandum tamen fuisset ut regi adeo indigo jam tunc aut ea, quam paulo antea diximus, aut alia meliori ratione prospectum fuisset. 28 (a) In litteris Uladislai ad comitatum de Sáros 1500. in festo S. Magdalenae datis, quae in Vestigiis Diaetarum

docet Praefatio, quae 2-o Uladislai decreto praemissa est, §-us 6. 37 Caeterum praepotentiam Stephani Zápolii palatini illud satis remonstrat quod, licet 1492. articulo 27-o res, a quibus tricesima desumi non debeat, diserte determinatae fuerint, Zápolio tamen concessum sit ut in tricesimis, quas a rege in pignore habebat, a quibuscunque ipsi collibuerit rebus, tricesimam exigere possit. 38 (g) Hunc enim sensum facere videtur aenigmaticus 1514. art. 1. § 1. et 2. "ut universi proventus Regiae

agnoverunt etiam status quod tricesimae nonnisi in limitaneis locis defigi valeant, et ideo mediterraneas omnes 1498. articulo 34. abrogarunt, stationesque tricesimales articulo eodem ita defixerunt ut capitales plerumque in locis limitaneis fuerint constitutae, Budensem tamen, Albensem, et Pákaiensem licet in meditullio ferme regni sitas, quia a Zapolio palatino in pignore tenebantur, non sunt ausi continuo abrogare, verum, postquam a rege redemptae fuerint (quod nunquam eventurum esse pronum erat existimare), ut aboleantur, decrevere

relata fuit. 9 Verum adverterunt demum status 1498. objectum hoc natura sua tricesimae censui subjacere, et ideo articulo 29. § 5-o animalia etiam e regno educta tricesimae subjecerunt. 10 Cum tamen sub Ludovico et Sigismundo etiam a victualibus nullam depensam fuisse tricesimam, usus autem in exigendis tricesimis sub Ludovico et Sigismundo observatus per articulum 27-um 1492. confirmatur, immo universim statuatur ut a merce valorem floreni non exaequante nulla

§ 93 Regulatio monetae et rei montanisticae. 1 De moneta et rebus montanisticis ac commercialibus sub Uladislao in comitiis multa, sed infeliciter disposita fuerunt. 2 Nimirum prohibebatur extranea moneta, in limitibus tamen regni admittebatur (a), quasi horum accolae tantum cum advicinantibus exteris, non vero etiam cum iis, qui ipsos contingebant, regnicolis quaestum habuissent, et quasi per exterae monetae ad justos limites reductionem commercio melius prospici non potuisset quam per

11-um cassari plenamque domesticis mercatoribus libertatem admitti, ut jam vidimus, procuravit. 8 De extraneis ne ille quidem defectum hunc potuit emendare, qui sub Uladislao plane publica lege confirmatur (c). 9 Melior tantisper, sed tamen gravis fuit etiam ille error, quod antiquiores reges aliquibus civitatibus ius praeemtionis concesserint. 10 Nimirum non licebat mercatori talem civitatem praeterire, sed debebat suas illic merces deponere

eum adegit ut complures proventus regios alienare sicque ipsos redituum suorum fontes diminuere debuerit, tum enimvero eum omnem, quae ultra legalem banderii regalis numerum fuit, stipendiariam militiam dimisisse extra dubium est. 6> Quo tamen anno id evenerit, non ita expeditum est. <7 Stipendiatorum quidem regalium adhuc 1492. in articulis 17. et 18. mentio occurrit. 8 Verum quod per id nil nisi conflatum e mille capitibus banderium regis, tum gentes illas, quas aliqui barones regni

consideratio, quod jam in comitiis 1492. alta licet pace rigidior, quam Sigismundea fuerit, insurrectionis norma, unius nimirum equitis a 20 portis articulo 20. defixa fuerit, quodve licet post annum 1492. toto reliquo Uladislai regno nullum bellum gestum sit, sub nullo tamen rege tanta fuerit circa ordinandum insurrectionis modum sollicitudo. 11 Plurimae enim comitiorum 1492, 1498, 1500, et 1504. leges circa objectum hoc versantur. 12 Videntur nempe status defectum stipendiariae per nationalem militiam compensare

quibus rex stipendia dare debebat, 2600, quos vero clerus aluit, 4450, universim 7050 equites effecisse apparet. 17 Reliquis potentioribus dynastis, quorum 44 in articulo 22:1492. recensentur, nullus quidem certus equitum numerus admensus, indultum tamen fuit ut eum, qui a proportione portarum, quas bona eorum efficiebant, obvenerit numerus instar proprii banderii intertenere educereque possint. 18 Solius despotae Rasciae banderium in mille equitibus defixum; Balumsevichio autem, ut cum omnibus suis

a proportione portarum, quas bona eorum efficiebant, obvenerit numerus instar proprii banderii intertenere educereque possint. 18 Solius despotae Rasciae banderium in mille equitibus defixum; Balumsevichio autem, ut cum omnibus suis huszaris, quorum tamen numerus non definitur, exercituare teneatur, impositum fuit. 19 Si praeter despotum reliquos hos 43 dynastas vel per 50 equites supputemus, prodeunt iterum 3150 qui superioribus adjecti efficiunt 10,200 equitatum. 20 Praerogativa haec proprium

per officiolatus vero tenentes, quatuor illi barones, qui in provocato in praecedenti nota articulo recensentur, intelligi possunt. 49 (g) Quod praelati admensa sibi banderia continuo intertenere debuerint, alioquin constat. 50 Neque tamen id ita recipiendum est quasi statarium, qualis nunc in more est, militem adere debuissent. 51 Verum habebant illi suos praediales, qui ea lege sessiones suas possidebant ut tempore pacis aut decimam, aut exiguos quosdam census praestare, tempore belli

qualis nunc in more est, militem adere debuissent. 51 Verum habebant illi suos praediales, qui ea lege sessiones suas possidebant ut tempore pacis aut decimam, aut exiguos quosdam census praestare, tempore belli vero contra hostem propriis armis, sumptibus tamen dominii sui prodire debuerint. 52 Et tales hodiedum habet episcopus Zagrabiensis. 53 Capitula, conventus, praepositi, abbates, piique viri ecclesiastici decimas habentes non tam banderia servare, sed praeter obvenientem a numero colonorum

singulo statu elevarunt § 1-o statueruntque ut medietas hujus senatus alternatim continuo Budae morari debeat § 3. et 5. 9 Ut munus senatoris nonnisi triennio duret, hoc elapso novi senatores in comitiis eligantur, priores tamen perinde reeligi possint § 9. et 10. 10 Imo si quis etiam non reeligatur, dum ipsi libuerit, liberum habeat in senatum ingressum § 13. 11 Quod si senatorem intra triennium obire contingeret, in ejus locum rex proprio motu alium sufficere

1 Sunt qui praeter eas, quas jam insinuavimus, causas restrictam nimium Uladislai potestatem executivam malis his ansam praebuisse arbitrentur. 2 Verum quamquam prolixiorem ille, quam ullus antecessorum suorum ediderit capitulationem, vidimus tamen quod per illam authoritas ejus nihilo magis quam priorum regum restricta fuerit. 3 Decreverant quidem status articulo 2-o ut rex proprio arbitrio nonnisi 100 colonos, si quid ultra sit, nonnisi cum consensu statuum conferre possit, immemores indubie quod

occurrat. 8 Nempe in 1-o statim ejus de 1492. decreto articulo 14. § 2. ad finem regi bona infidelium conferendi nullo colonorum numero circumscripta potestas tribuitur, et licet illa subsequi decreti 1495. articulo 2. ad 100 colonos restringatur, mox tamen ejusdem ipsius decreti articulo 5-o prior 1492. articulus 14, qui irrestrictam regi bona infidelium conferendi potestatem tribuit, confirmatur. 9 Restrinxerunt etiam status 1507:7-o potestatem ejus in officiis conferendis ita ut nullum absque consensu

praesentiae munus, quae jam quasi ex instituto tenebat, alia etiam aliis saecularibus propria veluti thesaurarii, coronae custodis et supremi comitis officia in pluribus jam comitatibus occupaverat (b). 8 Omnia tamen haec, quamquam justa, querimoniarum capita tantam inter status acerbitatem vix produxissent nisi praepotenti illi dynastae Bathorio personales cum potentiori adhuc praelato Thoma Bakácsio inimicitiae intercessissent (c). 9 Illum enim, ut adversario male

Atque haec saecularium cum clero dissidia primis statim, quae sub Uladislao 1492. pro festo Purificationis acta sunt, comitiis eruperunt. 11 Verum cum summa ab utrinque ageretur contentione, nihil in hac diaeta ea de re potuit determinari. 12 Debuit tamen alia eodem adhuc anno pro festo S. Michaelis ad definienda haec objecta diaeta praefigi (d). 13 Ac haec quidem diaeta seu clero impediente seu de alia quapiam ignota causa celebrata non fuit (e). 14 Sequenti tamen anno pro eodem festo

12 Debuit tamen alia eodem adhuc anno pro festo S. Michaelis ad definienda haec objecta diaeta praefigi (d). 13 Ac haec quidem diaeta seu clero impediente seu de alia quapiam ignota causa celebrata non fuit (e). 14 Sequenti tamen anno pro eodem festo S. Michaelis comitia iterum acta et memorata objecta reipsa in discussionem assumpta fuere. 15 Sed tum tanta inter clerum et saeculares contentio exarsit ut comitia nullo edito decreto tumultuose dissoluta sint. 16 Forte

Et vero comitia 1495. longe moderatius agebantur, passique sunt saeculares ut in praesens excessus tantum aliqui in exactione decimarum corrigantur. 18 Cum 1496. nullo iterum comitia celebrata sint (h), exstinctum jam videri poterat hoc incendium; res tamen aliter evenit. 19 Nam in comitiis 1497. non jam saeculares tantum cum clero, sed et nobiles cum magnatibus, immo universi, ut jam vidimus, status cum rege colliserunt. 20 Itaque haec quoque comitia nullo edito decreto infructose dissoluta sunt

in Vestigiis Diaetarum pag. 419. et seq. per quas sententia notae infidelitatis in Ioannem Kis Horváth de Illaposich perfertur. 38 Turbulenta illa fuisse Istvánfius testatur, et licet ille alias etiam turbarum harum causas adferat, dubitari tamen nequit quin iidem abusus, qui comitia 1492. ita perturbarunt ut de iis nihil decerni potuerit, hac etiam diaeta resumti praecipuam dissidiis causam praebuerint. 39 Caeterum Istvánfius memorat quidem hac etiam diaeta leges aliquas perlatas fuisse.

negotia assummantur, et quae conclusa fuerint absentes perinde obligent, ac si praesto fuissent. 8 Reliquae nobilium querelae in turbidis et nullo, ut jam vidimus, edito decreto solutis 1493. comitiis denuo propositae fuerint. 9 In subsequa tamen 1495. diaeta pauci tantum sicut cleri ita etiam optimatum abusus sublati fuerunt. 10 In particulari cassatae fuerunt articulo 15-o illae potentiorum exemtiones quibus se judicatui vicecomitum et judicum nobilium subtrahere solebant. 11 Sancitum

1498. § 5. ubi dicitur: "Quamvis Nos unicuique regnicolarum tam magistratum, quam inferiorum libertates eorum ipsis (...) a serenissimo Andrea II rege confirmatas (...) in compluribus suis articulis diminutas (...) confirmari renovareque (...) promiserimus, forent tamen plerique privatum potius quam commune bonum sectantes, per quorum impedimenta hactenus nunquam assequi potuissent." 20 Cum rex loquatur, per id utique nonnisi potentiores dynastas designare potest qui minores nobiles in suis libertatibus turbabant.

deliberatione ab invicem separantur; quo fit ut nobiles et pauperes (...) expensis admodum exhausti ad propria tandem cum ipsorum damno reverti cogantur." § 101 Luxus et exinde orta ministrorum venalitas. 1 Maximam tamen anarchiae huic ansam praebuit invalescens sensim inter omnes civium classes luxus, quaeque hunc comitari solet, et magistratuum et ministrorum venalitas. 2 Dudum quidem jam antea inter ditiores Hungaros Asiaticum fastum viguisse omnia veteris aevi

ille partim continuis bellis, partim frequentibus exactionibus impedivit. 10 Sub Uladislao alta per 24 annos pace, tributis ad consuetam tantum lucri camerae depensionem redictis, labes haec inferiores etiam conditiones pervasit. 11 Virus tamen suum pestis haec in ipsa metropoli maxime exercuit. 12 In hac enim nil nisi convivia, choreae, ludi, concentus musici adeo continui videbantur audiebanturque ut perpetua illic Bachanalia celebrari existimares.

conditiones subivisse communis sui temporis fama ferebat. 22 Dum Pontifex, Caesar, et rex Galliae Uladislaum ad foedus Cameraticense invitarunt certissimamque illi recuperandae Dalmatiae occasionem praebuerunt, Uladislaum bellum reipsa decrevisse, oratore tamen Veneto consilio Bakácsii 300 millia aureorum offerente regem a Bakácsio persvasum fuisse perhibent coaeva monumenta, ut accepta pecunia bellum dimittat. 23 Quod Bakácsius, dum adhuc esset Zagrabiensis antistes, 30

illi debuit impendere, cujus primi ministri, palatinus et cancellarius, venales adeo tantaque corrodendarum opum siti correpti erant; cujus cancellarius adeo fluxa fide fuit ut eodem anno et Alberto et Maximiliano successionem in regno Hungariae addici procuraret, et tamen confoederationem Rákossiensem de eligendo post defectum Uladislai indigena rege primus subscripserit. 26 (a) Vide hujus fastuosam pompam in Annalibus Regni Hungariae parte 4. pag. 264. §

pacto libertatem et temperatam sibi gubernii formam reservaverit – tum vero talem efformare constitutionem ut minor hic populus obvenientem sibi partem in utilitatem et dignitatem totius in complexu monarchiae conferat quidem, de pacto tamen sua libertas et gubernii forma illaesa permaneat, grandis certe negotii momentum habet. Primus modus. 3> Triplex tantum ratio est quae hac in re iniri potest. <4 Primum ut minor

Tertius modus. 14 In contrariis his et extremis sententiis, quae ergo demum ratio iniri potest ut monarchia, i.e. communis utriusque populi rex et minoris illius populi viribus pro salute dignitateque sua pro modulo uti, et tamen hujus libertas et gubernii forma illaesa possit permanere? 15 Mea certe sententia nulla alia ratio est quam si minor hic populus parte ex una per aerarium et militiam suam in commune conferat, producta sua necessitatibus communibus

admittatur. 33 Et haec ferme sunt quae intimum cum interesse totius in complexu monarchiae nexum habent quaeve ita temperare oportet ut stabilita per sanctionem pragmaticam inter Hungariam et reliquas haereditarias provincias unio illaesa consistat, et tamen rationibus Hungariae, qua parte illae communi totius monarchiae bono non adversantur, consulatur. § 12 Quod municipalis Hungariae constitutio ad totam monarchiam nihil attineat, et

retinendum et, ne hic intermitti porro possit, decernendum existimo ut rex omni triennio pro 1-a Maii Pestinum comitia indicat; si intermiserit, omnes jure suffragii gaudentes sub statuta jam legibus poena pro eodem termino, et loco comparere teneantur. 17 Si tamen praesentanea interea etiam necessitas emergeret, diaetam medio etiam tempore cogere possit. Per ordinatam consultationum normam. 18 b) Ipsa diaetalium consultationum modalitas certe nec dignitati tam

fuerint, abrogentur, si noxiae plane censebuntur, is, qui principi author fuit, ad reddendam in comitiis rationem stringatur. 39 Arbitrium enim provisionalium legum debet principi relinqui, secus regnum utilissimarum saepe rerum jacturam faciet. 40 Ne tamen ipsa haec facultas in detrimentum statuum vergere possit, diserte constituendum puto quod hoc titulo nec officium aut dicasterium aliquod creare, nec lege jam stabilita abolere aut alio transferre, nec salis pretium augere, nec ullam systemalem regulationem in

ut omnes ejusmodi collationes in irritum revocentur. 7 Quae enim in orbe natio est quae patria officia, patrios honores, patriaque bona suis civibus ita non reservarit ut a lege hac nonnisi in paucis extraordinariis casibus recessus fieri possit? 8 Cum tamen circumstantiae aerarii ita constitutae esse queant ut restituendo tanto, quod Iosephus II inde percepit, donatariis aeri pares non sint, sufficit si irritae hae donationes in lege specifice exprimantur, singuloque civi bona haec a donatariis, depositis pecuniis,

iuramenti, et coronationis puncto 5 et Carolini et Theresiani diplomatis non obscure quidem stabilitur, idque non alia profecto de causa, quam, quod juxta titulum 14, paragraphum 2, rex non coronatus nullum regiae potestatis actum legitime exercere possit. 22 Cum tamen id variis cavillationibus ansam dederit, diserte explanandum puto quod regi ante coronationem regiae potestatis exercitium non competat. 23 m) Eodem titulo diserte quidem explicatur quod si alia, quam S. Regni corona rex coronetur, omnes ejus

regiae potestatis exercitium non competat. 23 m) Eodem titulo diserte quidem explicatur quod si alia, quam S. Regni corona rex coronetur, omnes ejus regiae potestatis actus perinde illegitimi sint ac si nunquam fuisset coronatus. 24 Ut tamen omnis differentiarum fomes etiam eatenus sopiatur, id quoque diserte renovandum puto. 25 n) Ex his plane causis quod S. Regni corona non in regis, sed statuum esse debeat potestate, innumerae fere leges innuunt. 26 Ne id etiam alicui

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report