Bibliographic criteria: none
(All documents)
Search criteria: regni
Your search found 2519 occurrences
More search results (batches of 100) First 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26
Retrieve all occurrences (This may take some time to download) Click here for a KWIC Report
Occurrences 1920-2279:
1920. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
viamque affectat Olympo.
Virg. in fine Georg.
1.
1 Ius publicum, particulare et proprium Regni Hungariae, in
codice legum et historia patria ita valde dispersum, per viros et eruditione celebres et fide
in regem ac patriam integros colligi, in systema redigi, ac deinde in comitiis exhiberi
iubeatur; ut opus hoc tantae necessitatis tamque eximiae utilitatis,
1921. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
prohibeatur; liberum sit tamen illis, qui legalium linguarum idioma non callent, tum, cum pro
se ipsos perorant, quocunque idiomate conscriptos libellos exhibere.
3.
1 Quodsi Suam Regiam Maiestatem extra Regni gremium residere oportet: tum
regius princeps, successor regis, qua dux Hungariae, in locum Suae Maiestatis,
lege id alioquin exigente, Budae resideat: ibidemque fungatur plenipotentiati
regis ministri et velut principalis commissarii munere.
1922. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ministri et velut principalis commissarii munere.
4.
1 Morte Serenissimi Regis eveniente, per D. palatinum, vel iudicem curiae,
vel tavernicum, vel et per summum et secretarium regni cancellarium (primatem), velut Regni
ministros*, SS. et Ordines Regni in generalia Regni comitia intra spatium 40
dierum per vicariales evocentur regales. 2 Evocatione vero tali
quacunque de causa intra terminum trium mensium non
1923. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
munere.
4.
1 Morte Serenissimi Regis eveniente, per D. palatinum, vel iudicem curiae,
vel tavernicum, vel et per summum et secretarium regni cancellarium (primatem), velut Regni
ministros*, SS. et Ordines Regni in generalia Regni comitia intra spatium 40
dierum per vicariales evocentur regales. 2 Evocatione vero tali
quacunque de causa intra terminum trium mensium non consequente, SS et OO. Regni Budam in
1924. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
4.
1 Morte Serenissimi Regis eveniente, per D. palatinum, vel iudicem curiae,
vel tavernicum, vel et per summum et secretarium regni cancellarium (primatem), velut Regni
ministros*, SS. et Ordines Regni in generalia Regni comitia intra spatium 40
dierum per vicariales evocentur regales. 2 Evocatione vero tali
quacunque de causa intra terminum trium mensium non consequente, SS et OO. Regni Budam in
comitia pro prima quarti mensis
1925. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
4.
1 Morte Serenissimi Regis eveniente, per D. palatinum, vel iudicem curiae,
vel tavernicum, vel et per summum et secretarium regni cancellarium (primatem), velut Regni
ministros*, SS. et Ordines Regni in generalia Regni comitia intra spatium 40
dierum per vicariales evocentur regales. 2 Evocatione vero tali
quacunque de causa intra terminum trium mensium non consequente, SS et OO. Regni Budam in
comitia pro prima quarti mensis die sua sponte, facto
1926. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
velut Regni
ministros*, SS. et Ordines Regni in generalia Regni comitia intra spatium 40
dierum per vicariales evocentur regales. 2 Evocatione vero tali
quacunque de causa intra terminum trium mensium non consequente, SS et OO. Regni Budam in
comitia pro prima quarti mensis die sua sponte, facto legali, concedant.
* 3 Similes Regis ministri sunt: dux Hungariae, curiae regiae magister,
thesaurarius, et aulae regiae cancellarius.
5.
1927. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ducis in regem Hungariae omnes
naevi, qui inde ab ultimis comitiis irrepsere, praevie corrigendi et ad leges ac municipales
consuetudines reducendi sunt. 2 Post solemnia coronationis vero,
inaugurata Sua Regia Maiestas cum Statibus et Ordinibus Regni in prorogatis comitiis de
immutandis in bonum reipublicae veteribus sancitis; de confirmandis et legalisandis Senatus
Regni Excelsi modo provisorio factis constitutionibus; deque constituendis, si opus
videretur, novellis legibus ultro deliberatura est.
1928. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
consuetudines reducendi sunt. 2 Post solemnia coronationis vero,
inaugurata Sua Regia Maiestas cum Statibus et Ordinibus Regni in prorogatis comitiis de
immutandis in bonum reipublicae veteribus sancitis; de confirmandis et legalisandis Senatus
Regni Excelsi modo provisorio factis constitutionibus; deque constituendis, si opus
videretur, novellis legibus ultro deliberatura est.
6.
1 Barones Regni, qui una ministros et magistratus REGNI constituunt – D.
1929. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
veteribus sancitis; de confirmandis et legalisandis Senatus
Regni Excelsi modo provisorio factis constitutionibus; deque constituendis, si opus
videretur, novellis legibus ultro deliberatura est.
6.
1 Barones Regni, qui una ministros et magistratus REGNI constituunt – D.
palatinus, judex curiae, tavernicus, et cancellarius (primas) Regni; sacrae item coronae
conservatores, et procurator nationis – cum has dignitates vacare contigerit, e propositis
per Regiam Maiestatem
1930. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
legalisandis Senatus
Regni Excelsi modo provisorio factis constitutionibus; deque constituendis, si opus
videretur, novellis legibus ultro deliberatura est.
6.
1 Barones Regni, qui una ministros et magistratus REGNI constituunt – D.
palatinus, judex curiae, tavernicus, et cancellarius (primas) Regni; sacrae item coronae
conservatores, et procurator nationis – cum has dignitates vacare contigerit, e propositis
per Regiam Maiestatem candidatis per SS. et OO. eligantur.
1931. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
si opus
videretur, novellis legibus ultro deliberatura est.
6.
1 Barones Regni, qui una ministros et magistratus REGNI constituunt – D.
palatinus, judex curiae, tavernicus, et cancellarius (primas) Regni; sacrae item coronae
conservatores, et procurator nationis – cum has dignitates vacare contigerit, e propositis
per Regiam Maiestatem candidatis per SS. et OO. eligantur.
2 Ne vero ideo quod ob solam harum dignitatum constitutionem SS. et OO.
1932. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
sacrae item coronae
conservatores, et procurator nationis – cum has dignitates vacare contigerit, e propositis
per Regiam Maiestatem candidatis per SS. et OO. eligantur.
2 Ne vero ideo quod ob solam harum dignitatum constitutionem SS. et OO.
Regni in comitia cogere difficile videatur, (casus autem hic etiam frequentior esse potest)
electio memoratorum Regni ministrorum unquam suspensa maneat taliterque modo dictas
dignitates et officialatus diutius vacare contingat: illico, cum aliqua
1933. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
per Regiam Maiestatem candidatis per SS. et OO. eligantur.
2 Ne vero ideo quod ob solam harum dignitatum constitutionem SS. et OO.
Regni in comitia cogere difficile videatur, (casus autem hic etiam frequentior esse potest)
electio memoratorum Regni ministrorum unquam suspensa maneat taliterque modo dictas
dignitates et officialatus diutius vacare contingat: illico, cum aliqua earum
dignitatum vacantia enata fuerit, Excelsus Regni Senatus a Sua Regia Maiestate nominandos pro
1934. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
hic etiam frequentior esse potest)
electio memoratorum Regni ministrorum unquam suspensa maneat taliterque modo dictas
dignitates et officialatus diutius vacare contingat: illico, cum aliqua earum
dignitatum vacantia enata fuerit, Excelsus Regni Senatus a Sua Regia Maiestate nominandos pro
vacantibus dignitatibus candidatos enixe flagitare, et nominatos intra spatium 40 dierum
Statibus et Ordinibus Regni in generales comitatuum congregationes confluxuris notificare
teneatur. 3 Ex comitatibus deinde
1935. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
vacare contingat: illico, cum aliqua earum
dignitatum vacantia enata fuerit, Excelsus Regni Senatus a Sua Regia Maiestate nominandos pro
vacantibus dignitatibus candidatos enixe flagitare, et nominatos intra spatium 40 dierum
Statibus et Ordinibus Regni in generales comitatuum congregationes confluxuris notificare
teneatur. 3 Ex comitatibus deinde nomen illius individui, in quod plurima
Statuum vota conspiraverint, intra spatium aliarum 40 dierum ad Excelsum Regni Senatum
repraesentetur, ut sic dein ille,
1936. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
intra spatium 40 dierum
Statibus et Ordinibus Regni in generales comitatuum congregationes confluxuris notificare
teneatur. 3 Ex comitatibus deinde nomen illius individui, in quod plurima
Statuum vota conspiraverint, intra spatium aliarum 40 dierum ad Excelsum Regni Senatum
repraesentetur, ut sic dein ille, cui plurimi comitatus suffragantur, in Senatu Regni Excelso
solemniter proclamari, invitari, atque installari valeat.
4 Votorum vero, quisquis ille fuit, eventus, et suffragiorum provincialium
specifica
1937. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
confluxuris notificare
teneatur. 3 Ex comitatibus deinde nomen illius individui, in quod plurima
Statuum vota conspiraverint, intra spatium aliarum 40 dierum ad Excelsum Regni Senatum
repraesentetur, ut sic dein ille, cui plurimi comitatus suffragantur, in Senatu Regni Excelso
solemniter proclamari, invitari, atque installari valeat.
4 Votorum vero, quisquis ille fuit, eventus, et suffragiorum provincialium
specifica qualitas occasione promulgandi per provincias novi dignitatarii in tesseram fidelis
computus
1938. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
solemniter proclamari, invitari, atque installari valeat.
4 Votorum vero, quisquis ille fuit, eventus, et suffragiorum provincialium
specifica qualitas occasione promulgandi per provincias novi dignitatarii in tesseram fidelis
computus Statibus et Ordinibus Regni ab Excelso Regni Senatu officiose intimetur.
7.
1 Barones Regni reliqui, ut et caeteri REGIS Ministri et
Officiales – Dapiferorum, Pincernarum, Agazonum etc. Regalium Magistri, Aulae
1939. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
invitari, atque installari valeat.
4 Votorum vero, quisquis ille fuit, eventus, et suffragiorum provincialium
specifica qualitas occasione promulgandi per provincias novi dignitatarii in tesseram fidelis
computus Statibus et Ordinibus Regni ab Excelso Regni Senatu officiose intimetur.
7.
1 Barones Regni reliqui, ut et caeteri REGIS Ministri et
Officiales – Dapiferorum, Pincernarum, Agazonum etc. Regalium Magistri, Aulae Cancellarius,
1940. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
provincialium
specifica qualitas occasione promulgandi per provincias novi dignitatarii in tesseram fidelis
computus Statibus et Ordinibus Regni ab Excelso Regni Senatu officiose intimetur.
7.
1 Barones Regni reliqui, ut et caeteri REGIS Ministri et
Officiales – Dapiferorum, Pincernarum, Agazonum etc. Regalium Magistri, Aulae Cancellarius,
Thesaurarius (Camerae Aulicae Praeses), Legati Hungariae Regis, Belliduces, Episcopi, etc.
1941. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
et officiis
tres continuo candidati, quos SS. et OO. respectivorum comitatuum dignos reputaverint, Regiae
Maiestati praesentabuntur; ex his deinde unum designandi Regiae sit authoritatis.
2 Cavebit tamen procurator nationis ne in genere ad insigniora sive Regni,
sive Regis officia alii admoveantur quam quorum et antenati per tres continuas generationes
intemerata in patriam fide officiis quibuscunque sive Regni, sive Regis, quamquam minoribus,
defuncti sunt.
1942. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
unum designandi Regiae sit authoritatis.
2 Cavebit tamen procurator nationis ne in genere ad insigniora sive Regni,
sive Regis officia alii admoveantur quam quorum et antenati per tres continuas generationes
intemerata in patriam fide officiis quibuscunque sive Regni, sive Regis, quamquam minoribus,
defuncti sunt.
9.
1 Praelati et ecclesiastici, ordines item religiosi, qui bona
legaliter tenent, hoc ipso quidem iure
1943. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
quamquam minoribus,
defuncti sunt.
9.
1 Praelati et ecclesiastici, ordines item religiosi, qui bona
legaliter tenent, hoc ipso quidem iure veri sunt Status Regni, sed non nisi in gratiam
venerandae religionis segregatum Statuum Ordinem constituunt. 2 Caeterum,
quamvis ad conciliandum Romano-Catholicae, velut Regni, religioni decus, ornamentum, et
splendorem maximopere intersit, ut huic Statuum Ordini sua constet
1944. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ecclesiastici, ordines item religiosi, qui bona
legaliter tenent, hoc ipso quidem iure veri sunt Status Regni, sed non nisi in gratiam
venerandae religionis segregatum Statuum Ordinem constituunt. 2 Caeterum,
quamvis ad conciliandum Romano-Catholicae, velut Regni, religioni decus, ornamentum, et
splendorem maximopere intersit, ut huic Statuum Ordini sua constet authoritas; tamen ex bonis
proventibusque ecclesiarum, quibus illae dotatae sunt et quae porro etiam, velut dotes
ipsarum, in perpetuum pro illis conservari
1945. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
iure bona ecclesiarum metropolitanarum, cathedralium, conventualium,
collegiatarum, abbatialium, praeposituralium, monasterialium, altarialium etc. per
beneficiatos possidentur. 3 Reliqui superflui bonorum rescindendorum fructus
in Regium Regni Thesaurum influant, inde in religionarios nationis usus secundum compertas
necessitates rursus dimanaturi.
4 Prout vero huic Statuum Ordini per primatum inter reliquos Ordines de
insigni praerogativa sufficienter prospectum habetur, ita vel ad
1946. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
iusta
animisque Hungarorum peculiariter ingenita humanitate in levamen miserorum, communis
securitatis onera unice portantium, colonorum et civium iustum subsidium belli pacisque parem
securitatem exigentis tempore, quot annis libere tum applacidaturi sunt cum per Senatum Regni
Excelsum Statibus et Ordinibus Regni in provinciis generaliter congregatis praevie et
rationes Camerae Regiae de proventibus et erogationibus Thesauri Regni Regii, et praesentes
Regni necessitates clare ob oculos positae fuerint.
1947. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ingenita humanitate in levamen miserorum, communis
securitatis onera unice portantium, colonorum et civium iustum subsidium belli pacisque parem
securitatem exigentis tempore, quot annis libere tum applacidaturi sunt cum per Senatum Regni
Excelsum Statibus et Ordinibus Regni in provinciis generaliter congregatis praevie et
rationes Camerae Regiae de proventibus et erogationibus Thesauri Regni Regii, et praesentes
Regni necessitates clare ob oculos positae fuerint.
11.
1 Prout
1948. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
belli pacisque parem
securitatem exigentis tempore, quot annis libere tum applacidaturi sunt cum per Senatum Regni
Excelsum Statibus et Ordinibus Regni in provinciis generaliter congregatis praevie et
rationes Camerae Regiae de proventibus et erogationibus Thesauri Regni Regii, et praesentes
Regni necessitates clare ob oculos positae fuerint.
11.
1 Prout vero admiranda plane maiorum nostrorum sapientia, prudentiaque id,
quod verae libertatis felicitatisque studiosissimae
1949. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
securitatem exigentis tempore, quot annis libere tum applacidaturi sunt cum per Senatum Regni
Excelsum Statibus et Ordinibus Regni in provinciis generaliter congregatis praevie et
rationes Camerae Regiae de proventibus et erogationibus Thesauri Regni Regii, et praesentes
Regni necessitates clare ob oculos positae fuerint.
11.
1 Prout vero admiranda plane maiorum nostrorum sapientia, prudentiaque id,
quod verae libertatis felicitatisque studiosissimae nationes aliae nunc demum partim
1950. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
11.
1 Prout vero admiranda plane maiorum nostrorum sapientia, prudentiaque id,
quod verae libertatis felicitatisque studiosissimae nationes aliae nunc demum partim
meditantur, partim exsequuntur, mox iam in primis huius Inclyti Regni incunabulis salubriter
institutum fuit: ut praelati et magnates reliquos Regni nobiles omni quidem honoris, nulla
tamen civilium iurium praerogativa antecellant; ita ad perficiendum hoc felicis reipublicae
institutum etiam civibus, quartum Regni Statuum
1951. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
maiorum nostrorum sapientia, prudentiaque id,
quod verae libertatis felicitatisque studiosissimae nationes aliae nunc demum partim
meditantur, partim exsequuntur, mox iam in primis huius Inclyti Regni incunabulis salubriter
institutum fuit: ut praelati et magnates reliquos Regni nobiles omni quidem honoris, nulla
tamen civilium iurium praerogativa antecellant; ita ad perficiendum hoc felicis reipublicae
institutum etiam civibus, quartum Regni Statuum Ordinem constituentibus, etsi
non eadem honoris, eadem tamen civilium iurium
1952. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
huius Inclyti Regni incunabulis salubriter
institutum fuit: ut praelati et magnates reliquos Regni nobiles omni quidem honoris, nulla
tamen civilium iurium praerogativa antecellant; ita ad perficiendum hoc felicis reipublicae
institutum etiam civibus, quartum Regni Statuum Ordinem constituentibus, etsi
non eadem honoris, eadem tamen civilium iurium praerogativa, non saltem in concreto, sed
omnibus in individuo, ex iure civitatis et iustitia concedenda est. 2 Quodsi
deinde similia etiam de diversarum in Regnum
1953. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ratione induci valeat ad rem publicam aliter quam iuxta leges patrias publicaque sancita
moderandam; neque ulla insciis, aut inconsultis Statibus mutatio unquam fieri possit; cum
interim tamen SS. et OO. ita frequenter ac id res publica legesque ipsae exigunt in generales
Regni conventus vix, ac ne vix quidem, nisi cum maxima regnicolarum incommoditate et
dispendio cogi queant: idcirco constituendus est Excelsus Regni Senatus,
comitiorum quasi perennantium locumtenens, et hoc ipso summae potestatis authoritatisque
simul cum Sua
1954. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
unquam fieri possit; cum
interim tamen SS. et OO. ita frequenter ac id res publica legesque ipsae exigunt in generales
Regni conventus vix, ac ne vix quidem, nisi cum maxima regnicolarum incommoditate et
dispendio cogi queant: idcirco constituendus est Excelsus Regni Senatus,
comitiorum quasi perennantium locumtenens, et hoc ipso summae potestatis authoritatisque
simul cum Sua Regia Maiestate particeps.
2 Excelsus hic Regni Senatus, cuius corpus constituant repraesentantes
Statuum omnis Ordinis, pro
1955. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
incommoditate et
dispendio cogi queant: idcirco constituendus est Excelsus Regni Senatus,
comitiorum quasi perennantium locumtenens, et hoc ipso summae potestatis authoritatisque
simul cum Sua Regia Maiestate particeps.
2 Excelsus hic Regni Senatus, cuius corpus constituant repraesentantes
Statuum omnis Ordinis, pro more comitiorum in duas tabulas, senatum populumque Regni
Hungariae repraesentantes dividatur. 3 Tabulae Superioris, seu
Senatus Procerum, praesidium D.
1956. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
locumtenens, et hoc ipso summae potestatis authoritatisque
simul cum Sua Regia Maiestate particeps.
2 Excelsus hic Regni Senatus, cuius corpus constituant repraesentantes
Statuum omnis Ordinis, pro more comitiorum in duas tabulas, senatum populumque Regni
Hungariae repraesentantes dividatur. 3 Tabulae Superioris, seu
Senatus Procerum, praesidium D. palatinus; vices praesidis iudex curiae, summi vero
et secretarii cancellarii Regni munus primas teneat; ipsum huius tabulae senatum
1957. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
pro more comitiorum in duas tabulas, senatum populumque Regni
Hungariae repraesentantes dividatur. 3 Tabulae Superioris, seu
Senatus Procerum, praesidium D. palatinus; vices praesidis iudex curiae, summi vero
et secretarii cancellarii Regni munus primas teneat; ipsum huius tabulae senatum constituant
proceres ex duobus primis Statuum Ordinibus in universum sedecim; ex singulo Ordine octo.
4 Status primi Ordinis repraesententur per duos episcopos, duos abbates sua
simul monasteria, duos
1958. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
per duos episcopos, duos abbates sua
simul monasteria, duos praepositos maiores sua simul capitula, et duos minores suos simul
conventus repraesentantes, omnes vero proprie ad suum titulum possessionatos.
5 Status secundi Ordinis repraesententur per duos Regni barones, duos comites
supremos, duos comites liberos, duos item barones liberos. 6 His asiideat
procurator regis, seu fiscus coronae, seu causarum regalium director.
7 In altera Excelsi huius Regni Senatus Tabula inferiore Senatum
1959. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Status secundi Ordinis repraesententur per duos Regni barones, duos comites
supremos, duos comites liberos, duos item barones liberos. 6 His asiideat
procurator regis, seu fiscus coronae, seu causarum regalium director.
7 In altera Excelsi huius Regni Senatus Tabula inferiore Senatum
Populi Hungarici repraesentante sub Praesidio tavernici et vicario praesidio
procuratoris nationis, seu tribuni seu oratoris populi consideant ex tertii et quarti Ordinis
Statibus assessores itidem sedecim; ex quolibet
1960. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
repraesentante sub Praesidio tavernici et vicario praesidio
procuratoris nationis, seu tribuni seu oratoris populi consideant ex tertii et quarti Ordinis
Statibus assessores itidem sedecim; ex quolibet octo, et quidem pro repraesentandorum in hoc
Senatu quatuor generalium Regni districtuum quolibet, repraesentantes quatuor.
8 Horum duo sint nobiles ex duobus diversis comitatibus, duo
vero cives, pariter ex diversis duabus civitatibus repraesentandarum Regni partium
ablegandi.
1961. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
in hoc
Senatu quatuor generalium Regni districtuum quolibet, repraesentantes quatuor.
8 Horum duo sint nobiles ex duobus diversis comitatibus, duo
vero cives, pariter ex diversis duabus civitatibus repraesentandarum Regni partium
ablegandi.
13.
1 Sed interest reipublicae vehementer ne ablegatorum in Tabula
Excelsi Senatus inferiore considentium magistratus ultra unum mensem duret.
2 Quapropter
1962. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Sed interest reipublicae vehementer ne ablegatorum in Tabula
Excelsi Senatus inferiore considentium magistratus ultra unum mensem duret.
2 Quapropter semper s uccedant prioribus exacto mense novi alii
ex repraesentandis quatuor Regni partibus ablegati per procuratorem nationis evocandi ex
illis in specie comitatibus et civitatibus, qui vel quae in serie pro quolibet generali Regni
districtu ob id peculiariter in comitiis elaboranda ordine invicem consequentur.
3
1963. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
duret.
2 Quapropter semper s uccedant prioribus exacto mense novi alii
ex repraesentandis quatuor Regni partibus ablegati per procuratorem nationis evocandi ex
illis in specie comitatibus et civitatibus, qui vel quae in serie pro quolibet generali Regni
districtu ob id peculiariter in comitiis elaboranda ordine invicem consequentur.
3 Tabulae autem superioris decedentibus
assessoribus in Senatu Procerum succedant semper repraesentandarum vacantium
1964. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
anteactorum memores optime certe iis consulent quos
necessitas sustentandae reipublicae libertatis in Excelsi Senatus Tabula inferiore frequenter
permutari exigit.
14.
1 Consultandi ratio in Excelso Regni Senatu eadem per omnia
observetur, quae alias in comitiis obtinet; quare etiam cuncta Senatus decreta in absentia
Regiae Maiestatis Budae residenti duci Hungariae, velut plenipotentiato regis ministro,
eiusque principali comissario pro sanctione exhibenda erunt; quo
1965. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Regiae Maiestatis tutari, reos criminis laesae Dignitatis Regiae iuri sistere etc: ita ad
officium procuratoris nationis, seu tribuni, seu oratoris populi
Hungarici principaliter pertinebit, pro iuribus Statuum et Ordinum, constitutionibusque Regni
fundamentalibus illibate servandis omnem adhibere vigilantiam, reos criminis laesae legis vel
constitutionum iuris publici aut et aliter quocunque demum modo infideles in patriam etiam
ministros et legatos etc. coram Senatum Regni Excelsum aut comitia in
1966. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Ordinum, constitutionibusque Regni
fundamentalibus illibate servandis omnem adhibere vigilantiam, reos criminis laesae legis vel
constitutionum iuris publici aut et aliter quocunque demum modo infideles in patriam etiam
ministros et legatos etc. coram Senatum Regni Excelsum aut comitia in ius vocare, actionem
contra eos erigere, evincere etc. etc.
16.
1 Cum generales Statuum in comitatibus congregationes non nisi quolibet
trimestri semel
1967. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
pertinentium indiscriminatim de substrato quo- et
quantocunque. 2 Ab his foris appellatae causae pro revisione
transmittentur ad Tabulas Regias, necessario multiplicandas, tum ideo, quod
causas facile omnes totius late protensi Regni ibi velut in foro appellatorio
revideri contingat; tum vero ideo quod causae multae natura sua tales sint quas in Tabulis
Regiis, tanquam in foro primae instantiae, suscitari oportet.
3 In singulo igitur generalium Regni districtorum una
1968. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
totius late protensi Regni ibi velut in foro appellatorio
revideri contingat; tum vero ideo quod causae multae natura sua tales sint quas in Tabulis
Regiis, tanquam in foro primae instantiae, suscitari oportet.
3 In singulo igitur generalium Regni districtorum una Tabula Regia forma
veteri retenta in locum deinceps superfluarum districtualium tabularum erigatur.
4 Consiliarii harum tabularum, quod Aulae Regiae nomine hic feratur
sententia, praeter Vice-palatinum, Vice-iudicem curiae, vice-tavernicum
1969. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
et vicarium primatis, assessorem
unum archi-episcopalem; deinde praeter quatuor protocolarios (omnes hos per respectivos suos
principales seu repraesentatos etiam in posterum denominandos) caeteri omnes ad nutum et
libitum Suae Regiae Maiestatis, ex omnibus tamen quatuor Regni statuum ordinibus, ac
consequenter etiam civibus, nominentur.
5 Ab his foris revisoriis demum causae ultra appellatae (appellata vero
saltem iis concedenda quibus in foro primo et altero appellatorio dispar obtigit sententia)
ad Senatum
1970. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Regni statuum ordinibus, ac
consequenter etiam civibus, nominentur.
5 Ab his foris revisoriis demum causae ultra appellatae (appellata vero
saltem iis concedenda quibus in foro primo et altero appellatorio dispar obtigit sententia)
ad Senatum Regni Excelsum, comitiorum vicarium, velut sup remum
iustitiarium forum pro superrevisione deferantur. 6 Et
cum in Senatu Regni Excelso pro iure dicendo consessum fuerit, tum per quatuor Statuum
Ordinumque syndicos per ipsos
1971. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
iis concedenda quibus in foro primo et altero appellatorio dispar obtigit sententia)
ad Senatum Regni Excelsum, comitiorum vicarium, velut sup remum
iustitiarium forum pro superrevisione deferantur. 6 Et
cum in Senatu Regni Excelso pro iure dicendo consessum fuerit, tum per quatuor Statuum
Ordinumque syndicos per ipsos singillativos ordines constituendos; cum vero pro politicorum
negotiorum tractatione conventum fuerit, tum per secretarios ordinum quatuor cancellarios,
similiter
1972. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
publicae.
7 Caeterum secretarii Ordinum cancellarii primatis directioni ita ut
syndici Ordinum directioni procuratoris nationis suberunt.
18.
1 Thesaurum Regni Regium Camerae Regiae administrent,
camerarum itaque Aulicae Budae considentis, et caeterarum in districtibus et
montanis existentium praesides, consiliarios, caeterosque officiales omnes Sua Regia
Maiestas, ea plane, qua in Tabulis Regiis
1973. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Maiestas, ea plane, qua in Tabulis Regiis ratione ex Statibus omnium Ordinum constituat.
2 Camerae Regiae omnes, ac per consequens etiam
montanisticae, Camerae Regiae Aulicae Budensi subordinabuntur; haec vero
protocolla sua Excelso Regni Senatui exhibere teneatur.
3 In Thesaurum Regni Regium influent:
1) reditus ex bonis Coronae et Fisci;
2) reditus ex regalibus, peculiis, fodinis, tricesimis, sale, posta, etc. etc;
1974. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
2 Camerae Regiae omnes, ac per consequens etiam
montanisticae, Camerae Regiae Aulicae Budensi subordinabuntur; haec vero
protocolla sua Excelso Regni Senatui exhibere teneatur.
3 In Thesaurum Regni Regium influent:
1) reditus ex bonis Coronae et Fisci;
2) reditus ex regalibus, peculiis, fodinis, tricesimis, sale, posta, etc. etc;
3) reditus ex fundo religionario, et rescissis ecclesiasticorum ordinumque
1975. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ecclesiasticorum ordinumque religiosorum
bonis et capitalibus;
4) reditus ex contributione colonorum et civium, subsidiis item annuis reluitionalibus
nobilium etc. etc.
4 Procurabitur vero ex reditibus Thesauri Regni Regii:
1) Aulae Regiae intertentio conformis plurium simul per Coronam Hungariae Regnorum Regis
Maiestati;
2) stipendium, annona, arma militum, pro securitate patriae iugiter iusto numero
intertenendorum; res item tormentaria, praesidiaria
1976. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
Hungariae Regnorum Regis
Maiestati;
2) stipendium, annona, arma militum, pro securitate patriae iugiter iusto numero
intertenendorum; res item tormentaria, praesidiaria etc. bellica;
3) necessitates religionis Romano-Catholicae, velut Regni religionis, cuius fundus eo ipso
per Cameras Regias administrari debet;
4) salaria officialium in regnicolaribus vel aulicis dicasteriis constitutorum;
5) extraordinariae erogationes in rem commercii, viarum,
1977. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
rem
item sanitatis publicae tempore epidemiarum etc.
19.
1 Milites legionum Hungaricarum et Regiae Maiestati et Statuum Ordinibus
iure iurando devinciantur; nunquam citra annutum Senatus Regni Excelsi e limitibus
provinciarum Hungaricarum educantur. 2 Supremus armorum per Regnum Hungariae
praefectus Budae cum suo dicasterio bellico considens patriae sit filius, ipsa vero
armorum praefectura protocolla sua Excelso Regni Senatui de
1978. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
annutum Senatus Regni Excelsi e limitibus
provinciarum Hungaricarum educantur. 2 Supremus armorum per Regnum Hungariae
praefectus Budae cum suo dicasterio bellico considens patriae sit filius, ipsa vero
armorum praefectura protocolla sua Excelso Regni Senatui de tempore in tempus
exhibere teneatur.
20.
1 Ordo S. Stephani, velut Hungaricus equestris, pro meritis
constitutus, aliquibus maioribus Regni dignitatibus iustis de causis suapte
1979. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
praefectura protocolla sua Excelso Regni Senatui de tempore in tempus
exhibere teneatur.
20.
1 Ordo S. Stephani, velut Hungaricus equestris, pro meritis
constitutus, aliquibus maioribus Regni dignitatibus iustis de causis suapte necessario
copuletur; alioquin ad insignes dignitates non nisi quibus et merita in patriam sunt,
promoventur.
21.
1 Transylvania, Gallicia, Lodomeria
1980. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
promoventur.
21.
1 Transylvania, Gallicia, Lodomeria etc. ea qua Croatiae,
Sclavoniae etc. Regna ratione Hungariae Matri incorporentur, interesse horum Regnorum illi
Regni Hungariae commune efficiatur, eorumque Regnorum voyvodae et bani per respectiva Regna
ita, ut apud Hungaros palatinus, constituantur.
2 Denique –
22.
1981. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
et ideo non tribuebant illa
distinctum a reliquis nationis individuis statum, sed
temporaneam solum officii potestatem. 4 Unicam
illi praeter hereditarium ducem, id est imperantem, hominum conditionem, unicum regni statum
agnoverunt, nempe liberos homines, ad quem statum omnia nationis individua
referebantur; servos enim non ut partem nationis aut reipublicae, sed tanquam
rem domino suo propriam considerabant. 5 Carebant ipso vocabulo
1982. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
ex Asia
eduxerant, capitanei cum duce hoc iniverunt pactum; licet enim nec capitanei illi id depacti
sint ut officia sua ad heredes transmittere possint, cum tamen tertia pacti
conditio ita sonet: Ut ipsi et filii eorum nunquam a consilio ducis et honore Regni
excludantur, apparet quod hereditarium consilio ducis interveniendi honorem
stirpibus suis asseruerint, adeoque eas supra reliquam nationem evexerint.
2 Verum cum tamen exiguus fuerit stirpium harum numerus, non
1983. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
prostant, S. Stephani fundationalibus adeo copiosi
nominentur ut eos omnes ab ipso S. Stephano creatos fuisse vix credi possit.
6 Atque ita primum hereditariae nobilitatis systema Hungariae
invectum est; nimirum cum soli milites omnes Regni terras
hereditario et libero iure possederint, conditionarii
vero, quorum, si non maior, suppar certe numerus in Regno fuit, licet a servitutis iugo
exempti, usum fructum tantum alicuius terrae erga certum seu
1984. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
§ 5 An sub S. Stephano donationes in diploma redigi consveverint?
1 Post adoptata sub S. Stephano a maiori nationis parte Christiana sacra,
complures episcopatus fundati, monasteria excitata, imo in aliquot Regni locis etiam gymnasia
aperta sunt. 2 Itaque sub hoc rege usus litterarum in Hungaria iam ita
invaluit ut graviora negotia, veluti leges, fundationes episcopatuum, monasteriorum, et
similia, scripto comprehendi coeperint. 3 Cum tamen nulla terrae
1985. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
dein sub servientis regii, denique sub
nobilis nomenclatione in Hungaria gavisus est in substantia nil aliud
importaverint, quam ius civitatis, idest capacitatem terras
proprietatis titulo possidendi, ad quosvis Regni magistratus eluctandi, et
edendi in comitiis suffragii; iure enim hoc nec servi nec
conditionarii nec sic dicti hospites et liberi homines
fruebantur, cum pro commembris nationis, adeoque reipublicae, considerati non
1986. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
legare, et donare; et ideo ad servorum imperfectorum categoriam rite
referuntur.
§ 13 Conditionarios primum reges invexerunt?
1 Cum reges Hungariae, praeter vastam, quae ducali domui ipso occupati
Regni tempore titulo patrimonii excisa fuit, terrarum plagam, in singulo
praeterea comitatu castrum cum admensa notabili agri quantitate possederint, ad hunc illi
omnis, cuius usum habere poterant, speciei conditionarios illocarunt. 2 Horum
aliquibus
1987. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
viritim militare debuerint?
1 Caeterum communis hactenus fuit sententia, quod rege exercitum in hostem
ducente, omnes castrorum iobagiones sub signis comitis castri ad exercitum
regium comparere debuerint; neque ego abnuerim id primis forte Regni temporibus in more
positum fuisse, cum e Thuroczii part. 2 cap. 90 id quodammodo elici videatur,
ubi Vid Bachiensem et Ian Soproniensem comitem ad reportatam sub
Salamone Rege et
1988. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
pag. 293 diploma Ladislai IV de 1283. quod ita habet:
considerantes servitiorum merita dictorum, Sepes et Simonis... eosdem simul cum
dimidietate terrae Nyas vocatae, a iugo servitutis custodiae sylvarum suarum de Nyas
excipiendo, in numerum et coetum nobilium Regni nostri duximus aggregandos ita, ut de
caetero iidem Sepes, et Simon, et eorum heredes, heredumque successores ista gauderent, et
fruerentur libertate qua caeteri Regni nostri nobiles gauderent sub vexillo nostro regio
militantes.
1989. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
vocatae, a iugo servitutis custodiae sylvarum suarum de Nyas
excipiendo, in numerum et coetum nobilium Regni nostri duximus aggregandos ita, ut de
caetero iidem Sepes, et Simon, et eorum heredes, heredumque successores ista gauderent, et
fruerentur libertate qua caeteri Regni nostri nobiles gauderent sub vexillo nostro regio
militantes.
2 In vocula suarum error cubat, et scribi debebat:
nostrarum; nemo enim se per privilegium eximi curat a
1990. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
ostendimus, qui vernacule őr, in legibus S. Ladislai eőrii, in
posterioribus vero chartis spiculatores, vel etiam speculatores
appellantur. 2 Conditionem hanc efficiebant incolae limitanearum
Regni possessionum, eorumque officii nil aliud fuit quam ea, quae in adiacentibus exteris
provinciis agebantur, explorare et haec praefecto suo, qui iam comes, iam
capitaneus speculatorum scribitur, referre, per hunc deinde regi significanda.
1991. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
eosdem spiculatores nostros, quocunque sunt
dispersi, requirat, et ad eorum loca propria... servetque nobis in debitis eorum
libertatibus et servitiis nobis impendendis.
5 Ujvár et Borostyán erant finitima Regni castra,
et ideo, qui intra illa habitabant, ad conditionem spiculatorum, idest
exploratorum, reducti fuerunt; nam cum supra provocatum Stephani V diploma his terminis
utatur: de numero populorum speculatorum, puto ego quod non singulares
1992. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
diploma tenore sequenti:
quod cum Sau, et Paulus tavernici nostri, qui filii Bissenorum dicuntur, nobis
fideliter serviverint, talem eis gratiam duximus faciendam ut, quandocunque nos habere
exercitum contingat, iidem, nec non eorum heredes ac posteritates inter regni nobiles
computentur, et nobiscum, et non cum aliquo exercituare teneantur.
3 Diploma hoc nullam facit exemptionis terrae ab oneribus conditionis
tavernici mentionem, et tamen debebat impetrator hanc possidere, quia secus
1993. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
scilicet Bogdani, ex
statu udvornicorum excipiendo libertati donaremus, bona voluntate nostra, et consensu
fidelium baronum nostrorum Bogdán, Kissid, et per eos filios filiorum suorum, cum terris
eorum hereditariis, et constituimus inter nobiles et fideles servientes Regni nostri...
nullus deinceps eosdem et filios filiorum suorum praesumat udvornici nomine nominare,
quatenus ea libertate gaudeant, qua fideles milites et nobiles Regni nostri in nullo alio
servitio servire tenentur, nisi in nostro exercitu generali sub vexillo regio
1994. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
filios filiorum suorum, cum terris
eorum hereditariis, et constituimus inter nobiles et fideles servientes Regni nostri...
nullus deinceps eosdem et filios filiorum suorum praesumat udvornici nomine nominare,
quatenus ea libertate gaudeant, qua fideles milites et nobiles Regni nostri in nullo alio
servitio servire tenentur, nisi in nostro exercitu generali sub vexillo regio
militantes.
3 Complura sunt quae in hoc diplomate observari merentur; primum quod iam
Bela IV vocabulo nobilis
1995. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Complura sunt quae in hoc diplomate observari merentur; primum quod iam
Bela IV vocabulo nobilis utatur, quod in posterioribus diplomatibus, usque
Stephanum V, ut §-o 8. iam observavimus, non usurpatur. 4 Deinde quod
servientes Regni nostri, et non servientes regios, uti omnia
posteriora diplomata, exprimat. 5 Porro quod intermissa dudum
militis compellatione pro synonimo nobilis utatur. 6 Item quod
in unico hoc diplomate mentio fiat
1996. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
de 1275. quod Katona, Hist. Crit. tom. 7. pag. 678, produxit, et
quod sequentem clausulam habet: ipsum nempe Petrum filium Beten una cum terris eorum
universis ex coetu et conditionatu filiorum comitum udvornicorum eximentes, et in coetum ac
consortium Regni nostri nobilium nobiscum cum vexillo nostro more exercituantis famulantium
duximus adscribendo coniungendos.
9 Si clausula ex coetu et conditionatu filiorum comitum udvornicorum
eximentes ad litteram sumatur, videretur
1997. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
copiam collectio Hevenessiana asservat,
quod ita habet: quod quia Iacobus de Baracz de conditione udvornicorum nostrorum
oriundus suis fidelibus obsequiis... meruit multipliciter commendari... eundem Iacobum de
pristina conditione sua eximendo in numerum... nobilium Regni nostri, simul cum vineis suis,
quas habet in promontorio Barach, duximus aggregandum, volentes ut tam idem Iacobus, quam
ipsius heredes heredumque suorum successores illa eademque per omnia gaudeant libertate, qua
alii veri puri et naturaliter nobiles Regni nostri
1998. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
nobilium Regni nostri, simul cum vineis suis,
quas habet in promontorio Barach, duximus aggregandum, volentes ut tam idem Iacobus, quam
ipsius heredes heredumque suorum successores illa eademque per omnia gaudeant libertate, qua
alii veri puri et naturaliter nobiles Regni nostri gratulantur sub vexillo regio
militantes.
13 Peculiare est in hoc diplomate quod eius impetrator nullam
terram, sed tantum vineam in promontorio Barach possedisse adeoque
ab
1999. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
terra eorum hereditaria, Ful
35.1 Ful sic
Abany vocata, a pristina eorum conditione eximentes, ut numerus bellatorum augeatur,
in coetum et consortium nobilium Regni nostri duximus aggregandos, volentes... ut illa
gaudeant libertate eoque potiantur honore, quo veri et puri Regni nostri nobiles
gratulantur... nulla prorsus de caetera pristinae conditionis macula in eis
remanente.
2 Et
2000. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
Abany vocata, a pristina eorum conditione eximentes, ut numerus bellatorum augeatur,
in coetum et consortium nobilium Regni nostri duximus aggregandos, volentes... ut illa
gaudeant libertate eoque potiantur honore, quo veri et puri Regni nostri nobiles
gratulantur... nulla prorsus de caetera pristinae conditionis macula in eis
remanente.
2 Et ingressus diplomatis huius et complures Rit. Expl. Verit.
§§ docent quod castra regia non tantum eos, qui
2001. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
imperantis diploma de 1271. sequenti tenore: Quod cum Simon, et Amanus, filii
comitis Dominici de Bilye, qui de iobagionibus castri Zaladiensis originem duxerunt...
eosdem de eodem iobagionatu castri eximentes in numerum servientium regalium et coetum
nobilium Regni ex munificentia regia duximus transferendos, volentes ut tam ipsi quam eorum
heredes perpetua libertate gratulentur.
5 Hic quoque comes Dominicus debuit minutiori alicui rei
regiae secundum ea, quae § 35 observavimus,
2002. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
de 1293.
quod sequentes clausulas continet: dictam terram castri nostri de Sepes... ab eodem
castro penitus exemptam, non in libertate filiorum iobagionum de
Scepus, sed eo iure, seu libertate, quibus nobiles Regni nostri terras suas...
dignoscuntur, possedisse dedimus, donavimus, et contulimus eidem magistro Pyrm, et per eum
suis heredibus, heredumque suorum successoribus iure perpetuo, et irrevocabiliter
possidendam.
2 Exhinc iam
2003. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
terras Georgii, filii Nata, infra castrum Tubul existentes... recepissemus et
ad utilitatem castri perpetualiter dedissemus, in concambium earundem terrarum dicto
Gregorio terras quasdam Lezna... contulimus perpetuo possidendas; adeoque ex uno
aliove fundamentali Regni legi contrario facto usum epochae illius metiri non licet.
18 Deinde quod impegerint in aliquot
40.18 aliquot: aliquod MS
diplomata, quibus reges, dum terram aliquam
2004. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
e quibus iam Andream II, praesertim vero Belam IV id factitasse
apparet.
24 Cum isthoc iuris publici Hungariae obiectum nec per Kollárium nec per
alium quempiam satis dilucidatum sit, libet illud paucis enodare.
25 E primitivo Regni instituto terrae castro alicui adscriptae non ad
privatum regum usum, ut iam diximus, sed ad dotandos, quibus castrum egebat,
conditionarios, ac praesertim iobagiones, id est milites
castri, destinebantur, et ideo pro axiomate
2005. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
cum nullum hactenus collatae alicui
nobili terrae castri exemplum productum sit. 28 Andreas II
terras castrorum nobilibus primum conferre coepisse videtur. 29
Verum reflexus indubie a ministris suis quod hoc primitivo Regni instituto repugnet et quod
hac ratione sensim tota illa castrorum militia extingui sicque vires Regni sensibiliter
accidi possint, ad collatarum iam eiusmodi terrarum revindicationem subinde
processit, uti id e Ritus Expl.
2006. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
28 Andreas II
terras castrorum nobilibus primum conferre coepisse videtur. 29
Verum reflexus indubie a ministris suis quod hoc primitivo Regni instituto repugnet et quod
hac ratione sensim tota illa castrorum militia extingui sicque vires Regni sensibiliter
accidi possint, ad collatarum iam eiusmodi terrarum revindicationem subinde
processit, uti id e Ritus Expl. Ver. §-phis 361 et 368 luculenter apparet.
30 An Andreas II negotium hoc reipsa
2007. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
et naturaliter Nobiles gratulantur. 3 Vidimus denique § 35 quod
Andreas III in recitato illic de 1299. diplomate eandem ferme clausulam adhibeat, dum dicit
volentes ut illa gaudeant libertate eoque potiantur honore, quo veri et puri Regni
nostri nobiles gratulantur. 4 Quod per veros,
puros, et naturaliter nobiles primitivi Regni nobiles
intelligantur, ipsa verborum horum significatio satis indicare videtur. 5 Qui
autem sub
2008. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
ferme clausulam adhibeat, dum dicit
volentes ut illa gaudeant libertate eoque potiantur honore, quo veri et puri Regni
nostri nobiles gratulantur. 4 Quod per veros,
puros, et naturaliter nobiles primitivi Regni nobiles
intelligantur, ipsa verborum horum significatio satis indicare videtur. 5 Qui
autem sub nomenclationem primitivorum nobilium venerint, de eo infra disseremus.
6 Caeterum cum clausula haec in aliis eorumdem regum diplomatibus,
2009. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
creatos, seu ut ita dicam adsciticios nobiles discrimen aliquod intercesserit.
§ 52 Nobiles iobbagyiones castri et ecclesiarum.
1 Iobbagyiones castri de primitivo Regni instituto non fuisse
nobiles vel inde apparet, quod elevatorum e conditione hac ad statum
nobilium quinque exempla §-his 36, 37, 38 et 59 produxerimus, §-ho vero 42
ostendimus ex ipsis liberis seu iobbagyionibus
2010. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
et iobbagyiones castri. 5 Denique vidimus §-ho 22 quod Carolus I in
provocato illic de 1311. diplomate iobbagyiones castri nobiles appellet.
6 Itaque novam iterum inter nobiles iobbagyiones castrorum, et
veros Regni nobiles differentiam tenemus.
7 Et hae sunt quatuor illae caracteristicae notae per quas variae nobilium
classes ante Ludovicum I differebant; nullam enim aliam e prolatis hactenus diplomatibus
eruere potui. 8 Proinde dispiciendum
2011. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
honor in horum quoque diplomatibus, ut vidimus, aut
diserte exprimantur, aut per generalem illam clausulam indicentur ut omnibus illis
libertatibus gaudeant, quibus reliqui
servientes regii aut nobiles regni perfruuntur; tota itaque cooptatorum in aulam
regiam nobilium honoris praerogativa in eo substitisse videtur, quod illi frequentius in aula
regis versari potuerint, per id vero occasionem nacti sint tam provinciales quam
aulicos
2012. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
§ 56 Contra perfecti nobiles a nobilibus iobbagyionibus castri aut ecclesiae in ipsis
jam praerogativis differebant.
1 Quod iobbagyiones seu castri seu ecclesiarum de
primitivo Regni instituto non fuerint nobiles, supra §-ho 52o ostendimus,
agnoscebant illi iurisdictionem sui comitis, hi vero sui praelati in
iudicialibus, sub horum signis contra hostem proficisci debebant, quorum
utrumque praecipue verorum Regni
2013. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Regni instituto non fuerint nobiles, supra §-ho 52o ostendimus,
agnoscebant illi iurisdictionem sui comitis, hi vero sui praelati in
iudicialibus, sub horum signis contra hostem proficisci debebant, quorum
utrumque praecipue verorum Regni nobilium praerogativae adversabatur.
2 A servilibus seu castro, seu ecclesiae praestandis operis immunes quidem
erant, quia armis ex instituto serviverunt. 3 An non tamen aliis
oneribus et pecuniariis solutionibus obnoxii
2014. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
agnoverint descensibusque ejus subjacuerint, id autem verae
nobilitati ex ipsa liberi hujus status idaea repugnaverit, adeoque quod nobiles
iobagyiones seu castri seu ecclesiae (horum enim semper eadem cum illis sors fuit) a
genuinis regni nobilibus non tantum honoris gradu, sed praerogativarum
etiam numero discrepaverint. 36 Haec itaque fuit illa
imperfectorum, ut ita dicam, nobilium classis, quam Verboczius
part. 2. tit. 14.
2015. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
omnium, quibus veri nobiles fruebantur,
praerogativarum adscivit.
§ 57 Quando iobbagyiones castri et ecclesiae ad imperfectam licet nobilitatem eluctati
sunt?
1 Cum iobbagyiones castri de primaevo regni instituto stricte
conditionarii fuerint et tribus praecipuis nobilium praerogativis, nempe foro regio,
honore sub ejus vexillo militandi, et exemptione a descensibus caruerint, operae
pretium videtur disquirere quando nihilomius et quomodo ad
2016. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
nobilitatem sint assecuti. 14 Vadem sententiae hujus habeo praeter jam
recitata diplomata pretiosum illud iudicialis antiquitatis monumentum, diploma Mathaei, bani
totius Sclavoniae, de 1270, ex authographo descriptum, quo usum et consvetudines, quibus
nobiles Regni Sclavoniae ab immemoriali, ut illic dicitur, tempore
in iudiciis utebantur, articulatim confirmat, et cujus § 40, uti id, dum illud commentarer,
dispescui, dicitur: Et quod omnia praemissa debito ordine observentur, cum comite
2017. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
castrorum a iurisdictione castri in corpore exemit, et
tamen hi toto hoc diplomate ita aequaliter tractantur cum nobilibus ut inter
utrosque solum nominis discrimen intercessisse putes. 16 Peculiare tamen est
illud quod status Regni ad ipsum illud tribunal, cui effectuationem redactarum jam in legem
scriptam consvetudinum concrediderant, e iobbagyionibus castri tot, quot e
statu nobilium individua delegarint. 17 Debebant certe illi in
usum complurium
2018. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
deferri non expediat, Angli totum hoc ius in principem
transtulerunt. 32 Quod si tamen hac etiam in re quidpiam, quod in populi
detrimentum cederet, princeps ageret, velut si monetam adeo vilem procudat, ut ea commercio
officiat, vel si illam aliis quam regni insigniis signet, vel vero monetarias officinas in
locis minus aptis disponat, malis his remedium ponere ipsi etiam ad legislativam revocarunt
potestatem.
Quoad provisionales ordinationes.
33 h) Caeterum cum
2019. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
peractum esse mox videbimus.
15 Si ordinatio ejusmodi ipsam trium summi imperii partium, legislativae
videlicet, executivae et iudicialis potestatis partitionem in re ipsa contineat, etsi ignota
adhuc ea aetate vocabula haec diserte non adhibeantur, constitutio regni appellatur.
16 Itaque constitutio nil aliud est quam trium summi imperii partium
partitio; quae cum admodum variare possit, ut multiplices etiam sint regnorum
constitutiones, est necesse. 17 Si totum summum
2020. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
primitivum pactum Tonans
eventuum evertit.
21 Gubernii forma modum illum, qua singula summi imperii pars per eos,
quibus concredita est, exercetur, significat. 22 Ita in Hungaria regius ille
senatus, qui lateri regis adhaerebat, illa regni in comitatus divisio, illi parochiani, seu
comitatenses magistratus, per quos rex executivam suam exercebat potestatem; forma
comitiorum, qua leges perferebantur, instituta iudicum megalium, bilochorum, palatini et
iudicis curiae, quorum ope iudicia peragebantur; norma
2021. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
9.7 quoad: quod B
ius bona possidendi, magistratus capessendi, et suffragia in comitiis edendi nullum
inter optimates, et reliquos nobiles discrimen esse constituerunt.
8 Itaque primis occupati regni temporibus duae tantum hominum classes
vigebant: liberi seu nobiles (sub quibus etiam optimates comprehendebantur) et servi.
9 Servis natura sua omnis possessorii incapacibus, totius regni terrae inter
nobiles per duces distributae fuerunt. 10
2022. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
discrimen esse constituerunt.
8 Itaque primis occupati regni temporibus duae tantum hominum classes
vigebant: liberi seu nobiles (sub quibus etiam optimates comprehendebantur) et servi.
9 Servis natura sua omnis possessorii incapacibus, totius regni terrae inter
nobiles per duces distributae fuerunt. 10 Atque ita cum characteristica
democratiae nota sit ut omnis, qui aliquam terrae proprietatem habet, iure civitatis, quod in
possessorii, officiorum et suffragii capacitate consistit, gaudeat; cum omnis
2023. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
"de progenie almi ducis". 13 Caeterum jam Arpadum
jure bonorum officiorumque largitionis usum fuisse, innumera Anonymi loca demonstrant.
14 (c) "Quod" (verba sunt pacti) "septem principales personae (...) et
eorum filii nunquam a honore regni (id est a consilio ducis, et eminentioribus magistratibus)
excludentur".
§ 10 Verum mox in monarchico-aristocraticam inclinavit.
1 Verum parte ex una Hungarorum seu nobilium numerus per frequentes, quas
non
2024. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
12 (a) S. Steph. libr. 2. cap. 20.
§ 11 Subinde in olygarchiam coepit propendere.
1 E converso cum duces non tantum septem illorum capitaneorum posteros, sed
promiscue alios etiam supremis regni muneribus admoverent, hi facultates suas extendendi eo
faciliorem habuerunt occasionem quo major minoris nobilitatis pars seu in exteris bellis aut
occidit, aut ad paupertatem redacta fuit, seu in civilibus motibus infidelitatis nomine bonis
suis mulctabatur.
2025. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
etiam in administratione reipublicae partes concredi debuerint. 2
Atque ita e communi antea nobilium statu, licet mos haereditarios nominandi magnates eotum
necdum invaluerit, enatus est intermedius ille optimatum ordo, qui non tantum constitutos in
supremis regni muneribus proceres, sed eorum etiam, qui haec antea gesserunt, vastaque sibi
hoc occassione bona procuraverant, posteros, nec non praelatos complectebatur.
3 Per hanc status praelatorum accessionem mitigata tantisper fuerit sub S.
Stephano illa optimatum
2026. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
hunc ad observanda imposterum Hungarorum instituta
obstrinxerit (f). 9 Constat denique quod idem Henricus, dum postea Salomonem
in solium Hungaricum restituit, totum iterum Hungariae statum ad morem patrium revocarit (g).
10 Geyzam I in constitutionem regni quidpiam immutasse hactenus non comperi.
11 Sanctum vero Ladislaum eadem rite observasse testes sunt tres decretorum
ejus, qui adhuc prostant, libri.
12 (a) Vestigia Diaetarum a pag. 40. usque 58.
13
2027. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
11 Sanctum vero Ladislaum eadem rite observasse testes sunt tres decretorum
ejus, qui adhuc prostant, libri.
12 (a) Vestigia Diaetarum a pag. 40. usque 58.
13 (b) S. Ladislai lib. I ingressus: "cum universis regni sui pontificibus,
et abbatibus, nec non cunctis optimatibus, cum testimonio totius cleri et populi."
14 (c) Chartuitius: "accersitis episcopis et primis palatii, primum cum eis
tractavit (nempe S. Stephanus) de substituendo pro se rege."
2028. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
suorum
populum peregrinam legem uno ictu inducendam ultro orasse.
20 (g) Id enim significare videntur illa Lamb. Schafnaburgensis verba:
"Henricus Salomonem in solium patris restituit, oblatisque omnibus, quae regi scrupulum
movere, vel regni statum labefactare poterant... remeavit."
§ 14 Ab hoc usque Andream II inter arbitrarium imperium et oligarchiam fluctuavit.
1 Sub Colomanno suisque usque Andream II successoribus,
2029. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ostendit.
7 Porro ne rex monetam alterius, quam, quae sub Bela III viguit, ligae cudere
possit, articulo 23-o. 8 Denique in militaribus quod, cum nobiles propriis
sumptibus militare teneantur, id rex ab ipsis nonnisi intra limites regni exigere possit,
articulo 7-o. 9 Iudicialis etiam regis potestas eo limitata fuit ut is motas
tantum ad amissionem capitis aut bonorum causas judicare possit, articulo 8. § 1-o; reliqua
vero iudiciorum forma articulis 5. 6. § et 9-o adumbratur.
2030. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
5-o, uti id uberius explicatur in
Vestigiis Diaetarum sub nota (a) pag. 104. 15 Ne quis tamen
dubio locus supersit, eruitur id diserte ex epistola Pontificis de 1235, ubi de Andrea
loquens ait: "Cum (...) in coronatione sua juraverit etiam jura regni sui et honorem coronae
illibata servare." 16 Et hinc tuto existimare licet quod antecessores etiam
Andreae II, quos pariter jurasse mox ostendemus, ad consimilem ferme formam sacramentum
nuncupaverint.
§ 16 Et
2031. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
clausulam illam: "ipsi nobiles Nostri
(id est universi) Serenitatem Nostram instantiis multis pulsaverunt," in praefatione Belae IV
illam: "Quod nobiles Hungariae universi ad nos accedentes," in praef. Ludovici illam:
"praelatorum, baronum, nec non procerum, ac nobilium regni Nostri coetus et universitatis
idemptitas Nostrum regium conspectum adeundo," denique in praef. Mariae illam: "praelatorum,
baronum, nec non procerum ac nobilium regni Nostri coetus et universitatis idemptitas, missis
ad Nos nuntiis exhibuerunt Nobis". 3
2032. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ad nos accedentes," in praef. Ludovici illam:
"praelatorum, baronum, nec non procerum, ac nobilium regni Nostri coetus et universitatis
idemptitas Nostrum regium conspectum adeundo," denique in praef. Mariae illam: "praelatorum,
baronum, nec non procerum ac nobilium regni Nostri coetus et universitatis idemptitas, missis
ad Nos nuntiis exhibuerunt Nobis". 3 Expendant, inquam, omnes has clausulas,
et videbunt nec universos tam vasti regni nobiles regias aures pulsare, nec reges accedere,
nec nuncios mittere potuisse, nisi
2033. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
adeundo," denique in praef. Mariae illam: "praelatorum,
baronum, nec non procerum ac nobilium regni Nostri coetus et universitatis idemptitas, missis
ad Nos nuntiis exhibuerunt Nobis". 3 Expendant, inquam, omnes has clausulas,
et videbunt nec universos tam vasti regni nobiles regias aures pulsare, nec reges accedere,
nec nuncios mittere potuisse, nisi praevie in comitiis congregatos.
4 Ne vero seu forma diplomatis, seu id eos offendat quod in decretis istis
nulla factae per
2034. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
prout sibi oblatae fuerunt,
eadem felicitate ediderint, qua eas postea infringere solebant.
§ 17 Et haec non tum primum stabilita, sed tantum renovata fuit.
1 Ac haec quidem prima est, quam in scriptum redactam tenemus, regni
constitutio. 2 Cum tamen Andreas II se libertates a S. Stephano concessas
tantum renovare in praefatione profiteatur, constitutio haec jam sub S. Stephano stabilita,
nunc vero tantum renovata fuerit (a); constat enim quod tributorum objectum jam sub
2035. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Strigoniensis archiepiscopi
Pontifex numerat: "praestatio quoque sacramentorum a regibus et reginis
Hungariae eorumque haeredibus." 7 Quod autem sacramentum hoc non ad
ecclesiasticas tantum immunitates, sed etiam ad jura regni directum fuerit, docuimus in nota
(a) ad §-um 15.
§ 18
1 Andreas II vix solutis anni 1222. comitiis debuit contraria eorum omnia,
quae in decreto hoc constituta sunt, egisse, cum in subsequo 1231. ejus
2036. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
(c) Lege illa in Prayo, Palma et aliis.
54 (d) Chronicon Thuroczii parte 2, cap. 56-o: "convenit
universa multitudo nobilium Hungariae ad (...) Ladislaum, et eum communi sensu parili voto,
consona voluntate ad suscipienda regni gubernacula concorditer elegerunt.”
§ 22 Alter constitutionis defectus: usus partiendi cum fratribus et primogenitis regum
regni.
1 Maximam tamen internae regni perturbationi ansam dedit infelix Andreae I
2037. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
nobilium Hungariae ad (...) Ladislaum, et eum communi sensu parili voto,
consona voluntate ad suscipienda regni gubernacula concorditer elegerunt.”
§ 22 Alter constitutionis defectus: usus partiendi cum fratribus et primogenitis regum
regni.
1 Maximam tamen internae regni perturbationi ansam dedit infelix Andreae I
partiendi cum fratre suo regni exemplum. 2 Id enim ipsum statim Andream
civili cum fratre suo bello involvit.
3 Hoc exemplo permotus
2038. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
parili voto,
consona voluntate ad suscipienda regni gubernacula concorditer elegerunt.”
§ 22 Alter constitutionis defectus: usus partiendi cum fratribus et primogenitis regum
regni.
1 Maximam tamen internae regni perturbationi ansam dedit infelix Andreae I
partiendi cum fratre suo regni exemplum. 2 Id enim ipsum statim Andream
civili cum fratre suo bello involvit.
3 Hoc exemplo permotus Geyza I a fratruele suo Salomone rege tertiam regni
2039. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
elegerunt.”
§ 22 Alter constitutionis defectus: usus partiendi cum fratribus et primogenitis regum
regni.
1 Maximam tamen internae regni perturbationi ansam dedit infelix Andreae I
partiendi cum fratre suo regni exemplum. 2 Id enim ipsum statim Andream
civili cum fratre suo bello involvit.
3 Hoc exemplo permotus Geyza I a fratruele suo Salomone rege tertiam regni
partem perinde extorsit, perindeque in civile cum eodem bellum prolapsus est.
2040. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tamen internae regni perturbationi ansam dedit infelix Andreae I
partiendi cum fratre suo regni exemplum. 2 Id enim ipsum statim Andream
civili cum fratre suo bello involvit.
3 Hoc exemplo permotus Geyza I a fratruele suo Salomone rege tertiam regni
partem perinde extorsit, perindeque in civile cum eodem bellum prolapsus est.
4 Unicus cum S. Ladislao regnum hactenus divisit frater ejus Lampertus quin
civile exinde bellum consecutus sit.
5 S. Ladislaus Almo, e fratre suo
2041. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
perindeque in civile cum eodem bellum prolapsus est.
4 Unicus cum S. Ladislao regnum hactenus divisit frater ejus Lampertus quin
civile exinde bellum consecutus sit.
5 S. Ladislaus Almo, e fratre suo Lamperto nepoti, non jam tertiam regni
partem sed Sclavoniae, quam recens conquisiverat, ducatum cessit. 6 Verum
Colomannus postea hunc recipere tertiamque regni partem eidem concedere maluit, nec multo
post in civile cum eodem bellum incidit.
2042. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
quin
civile exinde bellum consecutus sit.
5 S. Ladislaus Almo, e fratre suo Lamperto nepoti, non jam tertiam regni
partem sed Sclavoniae, quam recens conquisiverat, ducatum cessit. 6 Verum
Colomannus postea hunc recipere tertiamque regni partem eidem concedere maluit, nec multo
post in civile cum eodem bellum incidit.
7 Ut id Geyza II antevertat, fratri suo Ladislao Bosniae, Stephano Syrmii
ducatum concessit. 8 Sed et hic Geyzam
2043. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
14 Bela IV Stephano primogenito Styriae recens occupatae ducatum cesserat.
15 Verum cum hunc subinde per pacis tabulas Friderico restituere debuerit,
nullum autem filio aequivalens praestare voluerit, hic patrem non jam ad tertiam, sed ad
dimidiam regni partem sibi cedendam coegit. 16 Ita editum semel inter fratres
partiendi regni exemplum effecit ut idem postea non tantum fratrueles, sed et primogeniti
regum assectarentur, id quod Hungariam decem funestis civilibus bellis involvit.
2044. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
15 Verum cum hunc subinde per pacis tabulas Friderico restituere debuerit,
nullum autem filio aequivalens praestare voluerit, hic patrem non jam ad tertiam, sed ad
dimidiam regni partem sibi cedendam coegit. 16 Ita editum semel inter fratres
partiendi regni exemplum effecit ut idem postea non tantum fratrueles, sed et primogeniti
regum assectarentur, id quod Hungariam decem funestis civilibus bellis involvit.
§ 23 Solemnia coronationis omnes epochae hujus reges subiverunt.
2045. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
regum assectarentur, id quod Hungariam decem funestis civilibus bellis involvit.
§ 23 Solemnia coronationis omnes epochae hujus reges subiverunt.
1 Singulum epochae hujus regem coronationis solemnia mox cum aditu regni
subivisse extra dubium versatur (a). 2 Tantum Geyzae I coronatio uno, S.
Ladislai triennio integro dilata fuit (b). 3 Neque tamen circumscriptam
interea fuisse horum regum authoritatem uspiam comperimus, ut adeo institutum illud, quod rex
2046. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
patribus coronati fuere.
5 Ex his Salomon, Colomannus, et Bela IV, dum regnum adirent, coronationem
repetierunt. 6 Stephanus e contra II, Bela II, Emericus et Stephanus V non
repetierunt. 7 Ut adeo nihil fixi hoc in genere per constitutionem regni
stabilitum fuisse appareat.
De inaugurali iuramento non ita est expeditum.
8 Inaugurale iuramentum jam Salomonem regem nuncupasse probabile admodum
videtur (c). 9 Adminus ante Emericum id in usu
2047. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
V consorte
(e).
13 Totidem adscitarum in consortium imperii reginarum exempla hac epocha
tenemus, nempe Saroltae a Geyza duce (f) et Giselae a S-to Stephano (g).
Fratres et primogeniti regum, quibus pars aliqua regni obvenit, in consortium imperii
non adsciscebantur.
14 Fratres regum, quibus tertia pars regni obtigit, non assumebantur in
societatem regni, verum ducatum suum aut provinciam proprio jure gubernabant.
15 Ita etiam primogeniti
2048. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tenemus, nempe Saroltae a Geyza duce (f) et Giselae a S-to Stephano (g).
Fratres et primogeniti regum, quibus pars aliqua regni obvenit, in consortium imperii
non adsciscebantur.
14 Fratres regum, quibus tertia pars regni obtigit, non assumebantur in
societatem regni, verum ducatum suum aut provinciam proprio jure gubernabant.
15 Ita etiam primogeniti regum, qui vivo patre coronati fuere, etsi jam
adolevissent junioresque reges compellarentur, communionem imperii eo ipso
2049. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
a S-to Stephano (g).
Fratres et primogeniti regum, quibus pars aliqua regni obvenit, in consortium imperii
non adsciscebantur.
14 Fratres regum, quibus tertia pars regni obtigit, non assumebantur in
societatem regni, verum ducatum suum aut provinciam proprio jure gubernabant.
15 Ita etiam primogeniti regum, qui vivo patre coronati fuere, etsi jam
adolevissent junioresque reges compellarentur, communionem imperii eo ipso non
consequebantur. 16 De solo
2050. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
proprio jure gubernabant.
15 Ita etiam primogeniti regum, qui vivo patre coronati fuere, etsi jam
adolevissent junioresque reges compellarentur, communionem imperii eo ipso non
consequebantur. 16 De solo Colomanno per S. Ladislaum in consortium regni
adscito hactenus vestigium prostat. 17 Reliqui, uti Bela IV, Stephanus V,
tertiam regni partem aut provinciam propriis auspiciis administrabant, propriam tenebant aulam, regiosque ejus proventus ipsi percipiebant, prouti et omnia fere jura
2051. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
etsi jam
adolevissent junioresque reges compellarentur, communionem imperii eo ipso non
consequebantur. 16 De solo Colomanno per S. Ladislaum in consortium regni
adscito hactenus vestigium prostat. 17 Reliqui, uti Bela IV, Stephanus V,
tertiam regni partem aut provinciam propriis auspiciis administrabant, propriam tenebant aulam, regiosque ejus proventus ipsi percipiebant, prouti et omnia fere jura
regalia, veluti donationes, privilegia aliaque grationalia in iis exercebant (h).
2052. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
nullae adhuc fuerunt partes tempore interregni.
18 Quae fuerit tempore interregni provisio, hactenus non potuimus eruere.
19 Palatini certe nullae adhuc eo tempore hac in re partes fuere.
Minorenni haeredi regni reges ipsi tutores dabant.
20 Minorennis regis casus primis epochae hujus temporibus, dum Hungari
puero regi parere adhuc recusarent, non potuit evenire. 21 Sub finem tamen
bis se evolvit, nimirum sub Emerico, qui Ladislao
2053. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
inter eos (Salomonem et
Geyzam) reformatam jurisjurandi religione confirmavit". 27 Videtur Salomon
non tantum Geyzae, sed et regno jurare debuisse.
28 (d) Chartuitius: "Giselam... quam unctione chrysmali perunctam,
gestantem coronam, regni sociam esse constituit."
29 (e) Vide ejus litteras in Vestigiis Diaetarum pag. 146, ubi
dicit: "Unde cum die appositionis coronae capiti nostro promisimus juramento, quod jura
nobilium reddi faciamus".
2054. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
forma
non erant aetate illa tanta tamque intricata legum discussionumque objecta. 6
Natio consvetudinibus potissimum regebatur. 7 Convenere status ad regem seu
coronandum, seu eligendum, seu etiam exauctorandum, ad decernendum bellum cogendamque regni
militiam, aut ad pacem cum hoste conficiendam. 8 Acta ejusmodi conventuum
quandoque nequidem in scriptum redigebantur. 9 Ad ejusmodi comitia
potentiores dynastae magna militum manu stipati conveniebant, sed cum
2055. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
10 Si tamen minor nobilitas in diversas sententias
distracta fuit, aliquot vero dynastae minori licet hujus parti accesserunt, facile evenit ut
non id, quod potior, sed quod fortior pars nationis tuebatur, decretum fuerit.
11 De aliis, quae ad internum regni statum regulandum pertinent, parum adhuc
solliciti status fuere. 12 In id unice intendebant ne rex suam cum detrimenta
statuum potestatem extendat, neve proceres nobilitatem opprimant. 13 Id si
evenit, convenere status, etiam a rege non rogati,
2056. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
evenit, convenere status, etiam a rege non rogati, concepere brevia aliquot legum capita
quibus abusus illi sufferebantur. 14 Leges has libertates suas appellavere,
licet reipsa partitionem legislativae, executivae, et judicialis potestatis, id est
constitutionem regni, in se complectant. 15 Has regi pro confirmatione
praesentarunt; qui unanimi nationis consensui refragari cautum esse ratus, easdem totidem
verbis in forma diplomatis expedire solebat.
16 Ita Andreae II bis, Belae IV semel oblatos
2057. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
rerum momenta attentius tantisper expenderit; nimirum dispersa per sedes suas minor nobilitas
infirma utique et cum optimatum potentiae, tum arbitrario regum imperio obnoxia fuit.
3 Ast ubi seu in comitiis seu in exercitu tota coivit, cum illa ipsum
militiae regni corpus effecerit, poterat, si unita fuisset, summam rerum semper ad se
pertrahere. 4 Naturale itaque fuit ut ad id impediendum et procerum et regis
summum semper studium fuerit minorem in diversa studia distrahere nobilitatem.
5 Ut id
2058. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
Superest ut genuinas eventuum horum causas eruamus.
§ 28 Causae per quas id effectum fuit: 1-o non definitus regiae successionis ordo.
1 Iam primum non definitus regiae successionis ordo, tum institutum
partiendi regni (a) frequentissima civilia bella excitavit, quae utique omnem internum
ordinem debent perturbare. 2 Dum itaque haec perduraverit soluta omni
constitutionis vi anarchia sponte enasci debuit.
2059. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
per inaugurale diploma consitutionis usus.
9 Caeterum usum quidem inauguralis juramenti mature, quippe jam saeculo
XII, invaluisse constat. 10 Verum usus inauguralis diplomatis, quo
constitutio aut renovata, aut ab experientia praeteriti regni magis explanata, quo omnia ea,
quae decessor suus in ejus obversum egerat, antiquata, novus vero rex ad ea vitanda per
expressum obstrictus fuisset, tota prima periodo necdum viguit.
Infirma constitutionis praesidia.
2060. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
ante coronationem regiae potestatis exercitium.
19 Unicum illud Hungaricae constitutionis palladium ut rex, antequam
coronatur, nullum regiae potestatis actum legitimo possit exercere, nulla vero pro legitima
coronatione habeatur, nisi quae specifica S. Regni corona peracta sit, jam quidem hac etiam
periodo viguit (a). 20 Id ipsum tamen usu tantum et consvetudine conservatum
neque uspiam in publicas tabulas relatum fuit. 21 In possessorio S. hujus
coronae tota legislativae, qua status gaudebant,
2061. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
conservatum
neque uspiam in publicas tabulas relatum fuit. 21 In possessorio S. hujus
coronae tota legislativae, qua status gaudebant, potestatis securitas consistebat; poterant
enim, donec eam in potestate habebant, occasione singulae coronationis constitutionem regni
sui seu renovare, seu explanare magis, seu novis fulcire praesidiis, et si rex haec acceptare
noluisset, poterant illi coronationem, id est, legale regiae potestatis exercitium negare; et
tamen nulla de reservata statibus coronae conservatione alia provisio tota hac
2062. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sexus rationem habuisse
et tamen iure suo electionis usi fuisse videantur. 9 Litem vero cum
Pontifice ita composuerunt ut ille ius electionis statuum, hi ius confirmationis Pontificum
agnoverint.
§ 31 Legitimae S. regni coronae alia in coronatione Caroli per nuncium Pontificium
substituitur.
1 Carolus, quod Ladislaus Vajvoda sublatam restituere nollet coronam, ut
se quoquomodo firmet, eam cum statibus et nuncio Pontificio inivit rationem ut hic legalem
2063. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regni coronae alia in coronatione Caroli per nuncium Pontificium
substituitur.
1 Carolus, quod Ladislaus Vajvoda sublatam restituere nollet coronam, ut
se quoquomodo firmet, eam cum statibus et nuncio Pontificio inivit rationem ut hic legalem
regni coronam eousque, dum ad legitimam redeat potestatem, exsecretur, coronatio vero cum
alia a Pontifice dono missa et per legatum benedicta corona peragatur valitura eousque, dum
recepta regni corona legalis coronatio repeti possit (a). 2 Et vero vix eam
2064. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
firmet, eam cum statibus et nuncio Pontificio inivit rationem ut hic legalem
regni coronam eousque, dum ad legitimam redeat potestatem, exsecretur, coronatio vero cum
alia a Pontifice dono missa et per legatum benedicta corona peragatur valitura eousque, dum
recepta regni corona legalis coronatio repeti possit (a). 2 Et vero vix eam
Carolus receperat cum coronationem mox 1310. iteravit (b).
Institutum necessitatis coronationis genuine explicatur.
3 Ita primum, quod de
2065. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vim et causam fuissent assecuti. 6 Licet enim hac adhuc
aetate usus inauguralis diplomatis, ut vidimus, necdum invaluerit, eam tamen Hungari
constitutioni suae jam dudum statuerunt securitatem ut singulus rex statim
cum aditu regni de conservandis regni juribus, id est de manutenenda regni constitutione,
jurate caveat.
7 Ut juratam hanc tanto certius obtineant securitatem, nihil oportunius
constituere potuerunt, quam ut rex statim cum regni aditu et coronari et jurare
2066. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
assecuti. 6 Licet enim hac adhuc
aetate usus inauguralis diplomatis, ut vidimus, necdum invaluerit, eam tamen Hungari
constitutioni suae jam dudum statuerunt securitatem ut singulus rex statim
cum aditu regni de conservandis regni juribus, id est de manutenenda regni constitutione,
jurate caveat.
7 Ut juratam hanc tanto certius obtineant securitatem, nihil oportunius
constituere potuerunt, quam ut rex statim cum regni aditu et coronari et jurare debeat.
8
2067. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
adhuc
aetate usus inauguralis diplomatis, ut vidimus, necdum invaluerit, eam tamen Hungari
constitutioni suae jam dudum statuerunt securitatem ut singulus rex statim
cum aditu regni de conservandis regni juribus, id est de manutenenda regni constitutione,
jurate caveat.
7 Ut juratam hanc tanto certius obtineant securitatem, nihil oportunius
constituere potuerunt, quam ut rex statim cum regni aditu et coronari et jurare debeat.
8 Ut autem coronationis tanto certior
2068. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
singulus rex statim
cum aditu regni de conservandis regni juribus, id est de manutenenda regni constitutione,
jurate caveat.
7 Ut juratam hanc tanto certius obtineant securitatem, nihil oportunius
constituere potuerunt, quam ut rex statim cum regni aditu et coronari et jurare debeat.
8 Ut autem coronationis tanto certior effectus subsequatur, nullam
efficiaciorem sancire potuerunt legem quam illam ut rex ante coronationem nullum regiae
potestatis actum legitime exercere possit. 9 Verum ne
2069. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11 Et haec est vis instituti hujus, non populare (ut ignari rerum
nostrarum exteri improperare solent) praejudicium, non vanum spectandorum inauguralium
solennium desiderium. 12 Hoc est palladium illud quod nutantem jam saepius
constitutionem regni sustinuit, quandoque jam prostratam erexit. 13 Duo
tantum sunt quae hac adhuc aetate in instituto hoc desiderabantur: primum quod de eo, ne
corona potestati statuum aut subducatur aut eripiatur, non satis prospectum fuerit;
asservabatur enim in sacristia
2070. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
liberatio."
16 (b) Docetur id proprie Caroli I instrumento in Vestigiis
Diaetarum pag. 176-a.
17 (c) In eodem instrumento ibidem episcopi dicunt: "cui (coronae) multum
reverentiae atque authoritatis ex dicti regni incolarum opinione defertur, quasi in ea sit
jus regium constitutum."
18 (d) Carolus in jam provocato instrumento ibidem ita loquitur: "Ut
opinioni tamen gentis Hungaricae satisfieret... recuperata eadem sacra corona de novo
exstitimus
2071. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
non constat.
1 Carolus dum illegitima adhuc corona 1309. incingeretur, inaugurale
quidem dixit sacramentum, verum occasione hac nec constitutionem Andreanam confirmavit, nec
aliud inaugurale diploma edidit. 2 Per verba tamen illa: "Nobiles regni sui
Hungariae in approbato et antiquo jure servare atque a tyrannorum oppressione eripere," jam
propius
32.2 propius: proprius B
regni constitutionem respexit (a). 3 Et e
2072. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
edidit. 2 Per verba tamen illa: "Nobiles regni sui
Hungariae in approbato et antiquo jure servare atque a tyrannorum oppressione eripere," jam
propius
32.2 propius: proprius B
regni constitutionem respexit (a). 3 Et e posterioribus clausulae
hujus verbis, et ex illo instrumenti de 1307. textu: "Nobiles quoque Regni
Hungariae, quos hactenus indigna servitute oppressisse dignoscuntur, juxta naturalem ipsorum
2073. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
32.2 propius: proprius B
regni constitutionem respexit (a). 3 Et e posterioribus clausulae
hujus verbis, et ex illo instrumenti de 1307. textu: "Nobiles quoque Regni
Hungariae, quos hactenus indigna servitute oppressisse dignoscuntur, juxta naturalem ipsorum
libertatem, cuique et ubicunque voluerint, servire, seu propriis rebus curam impendere, sine
omni contradictione permittantur," e duobus, inquam, his textibus, quanta sub
2074. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
A comitiis celebrandis alienus fuit.
6 An tamen utrosque in constitutionali legislativae potestatis exercitio
conservaverit, non ita est expeditum. 7 Iam primum 1318, id est octavo post
legitimam suam coronationem anno, per praelatos regni sub poena excommunicationis ad
indicenda comitia cogi debuit. 8 An tamen eadem reipsa celebraverit, non
constat. 9 Post 20 enim annos, id est 1338, praelati apud Pontificem denuo
conqueruntur: "Regem, a quo rerum potiretur, generales ordinum
2075. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
indicenda comitia cogi debuit. 8 An tamen eadem reipsa celebraverit, non
constat. 9 Post 20 enim annos, id est 1338, praelati apud Pontificem denuo
conqueruntur: "Regem, a quo rerum potiretur, generales ordinum conventus vetare, in quibus
regni status ex consvetudine hactenus temperari consveverit" (d). 10 Adeo
nempe mance concepta fuit constitutio regni ut praecipuum comitia agendi legesque in iisdem
ferendi jus in ea diserte expressum non fuerit, sed ejus intuitu ad tantum ad consvetudinem
2076. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
enim annos, id est 1338, praelati apud Pontificem denuo
conqueruntur: "Regem, a quo rerum potiretur, generales ordinum conventus vetare, in quibus
regni status ex consvetudine hactenus temperari consveverit" (d). 10 Adeo
nempe mance concepta fuit constitutio regni ut praecipuum comitia agendi legesque in iisdem
ferendi jus in ea diserte expressum non fuerit, sed ejus intuitu ad tantum ad consvetudinem
debuerit provocari.
Subditos nobilium primus tributo subjici procuravit.
2077. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hunc ante annum 1342, quo haec comitia egit, diversa bella gessisse, nobiles vero iis omnibus intervenire debuisse constat, videtur
rex hic ipsum insurrectionis objectum extra comitia definivisse.
13 Atque ita sub Carolo I constitutionem regni nec explanatam, nec novis
fulcitam fuisse praesidiis, imo illam ad arbitrarium imperium admodum inclinasse apparet.
14 (a) Vide in Vestigiis Diaetarum diploma et clausulam hanc
p. 174.
15 (b) Vide ibidem
2078. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
constet, vix dubitare licet quod hic quoque vigentis jam a
tanto, ut ostendimus, tempore consvetudinis hujus officium praestiterit.
3 Diploma inaugurale ne hunc quidem edidisse admodum probabile est,
siquidem ipsam constitutionem Andreanam octavo primum regni sui anno, id est 1351, et quidem
primus e successoribus Andreae confirmavit; observatio certe illa quod prima, quae ad nos
pertigit, regni constitutio 17-o vel 18-o regni Andreae II anno edita sit; quod renovatio
constitutionis hujus 30-o vel 31-o regni Belae IV
2079. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Diploma inaugurale ne hunc quidem edidisse admodum probabile est,
siquidem ipsam constitutionem Andreanam octavo primum regni sui anno, id est 1351, et quidem
primus e successoribus Andreae confirmavit; observatio certe illa quod prima, quae ad nos
pertigit, regni constitutio 17-o vel 18-o regni Andreae II anno edita sit; quod renovatio
constitutionis hujus 30-o vel 31-o regni Belae IV anno emanaverit; quod denique confirmatio
Andreanae constitutionis undecimo regni Ludovici II anno intercesserit, extra dubium omne
collocare
2080. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ne hunc quidem edidisse admodum probabile est,
siquidem ipsam constitutionem Andreanam octavo primum regni sui anno, id est 1351, et quidem
primus e successoribus Andreae confirmavit; observatio certe illa quod prima, quae ad nos
pertigit, regni constitutio 17-o vel 18-o regni Andreae II anno edita sit; quod renovatio
constitutionis hujus 30-o vel 31-o regni Belae IV anno emanaverit; quod denique confirmatio
Andreanae constitutionis undecimo regni Ludovici II anno intercesserit, extra dubium omne
collocare videtur illud quod his
2081. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
octavo primum regni sui anno, id est 1351, et quidem
primus e successoribus Andreae confirmavit; observatio certe illa quod prima, quae ad nos
pertigit, regni constitutio 17-o vel 18-o regni Andreae II anno edita sit; quod renovatio
constitutionis hujus 30-o vel 31-o regni Belae IV anno emanaverit; quod denique confirmatio
Andreanae constitutionis undecimo regni Ludovici II anno intercesserit, extra dubium omne
collocare videtur illud quod his temporibus nullus adhuc inauguralium diplomatum usus
viguerit. 4 Et cum a nullo
2082. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
observatio certe illa quod prima, quae ad nos
pertigit, regni constitutio 17-o vel 18-o regni Andreae II anno edita sit; quod renovatio
constitutionis hujus 30-o vel 31-o regni Belae IV anno emanaverit; quod denique confirmatio
Andreanae constitutionis undecimo regni Ludovici II anno intercesserit, extra dubium omne
collocare videtur illud quod his temporibus nullus adhuc inauguralium diplomatum usus
viguerit. 4 Et cum a nullo ante Ludovicum I regem Andreanam constitutionem
confirmatam fuisse hactenus compertum sit,
2083. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tit. 14-o § 12-o dubium surgit quod omnes Andreae II successores decretum hoc in ipsa
inauguratione debuerint confirmare.
5 (a) Testatur id etiam synchronum Chronicon Budense dum ait:
"Magnatum, procerum, militum, ac communitatis nobilium regni Hungariae voluntate unanimi et
favore (...) coronatus exstitisset."
§ 35 Monarchico- tamen aristocraticam constitutionis formam pro omnibus aliis regibus
observavit.
1 Caeterum sub nullo hactenus
2084. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
studuerunt complacere."
12 (b) De prima expeditione testimonium praebet synchronus author, dum
ait: "communicato consilio suorum principum, militum et baronum". 13 De
altera instrumentum a Pray prolatum: "matre nostra, ac aliis praelatis, ac regni nostri
baronibus, diu super hoc, et mature deliberantes," vide Vestigia Diaetarum pag.
185 et 186.
14 (c) Omnia haec in diaeta fuisse pertractata synchronum Chronicon
Budense testatur, cujus authoritati hac in re tuto deferre
2085. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nobiles aliquo tributi generi subjectos fuisse nemo affirmabit qui vel levem
statisticae Hungariae tincturam habet. 8 Ut adeo sensum provocatarum legum
non nisi imperitia compilatoris, prout id saepius usuvenit, adeo ambiguum evasisse et
Ludovicum status regni sicut in aliis praerogativis, ita in hac etiam non dependendi nauli
et telonii census immunitate conservasse appareat.
9 (a) In antiquissimo, quod adhuc eruere potui, civitatis Varasdinensis
privilegio de 1209. dicitur: "Nullum autem burghenses
2086. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quod adhuc eruere potui, civitatis Varasdinensis
privilegio de 1209. dicitur: "Nullum autem burghenses tributum et tricesimam solvere
tenentur, nisi qui vadit in Theutoniam."
10 In privilegio civitatis Pestiensis de 1224: "Item infra limites regni
nostri ab omni tributo, salva tricesima, sint exempti."
11 In privilegio civitatis Zagrabiensis dicitur: "Eosdem quoque nullius
exactionis talliae, seu collectae, vel cujuslibet publicae functionis subire volumus."
12 In
2087. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vel cujuslibet publicae functionis subire volumus."
12 In privilegio civitatis Szakolczensis de 1382. ipse Ludovicus ita
loquitur: "quod ipsi de rebus, ac bonis, ac mercibus ipsorum propriis ad solutionem
tricesimae et tributi per totum ambitum regni nostri ubique non teneantur".
13 Quid? quod Vagner in Anal. Saaros. produxerit pag. 511-a
donationem Andreae II super terra Frigidi fontis appellata FF. Sepulchri Hyerosolimitani
elargitam, ubi dicit: "Et a iobbagionibus eorum nullum
2088. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
etiam nutu detulit.
4 Verum si dignitas haec id etiam juris involvebat ut corregens absente aut
mortuo rege regnum moderari possit, id certe de systemate constitutionis absque statuum nutu
decerni non poterat. 5 Itaque cum Ludovicus constitutionem regni in reliquis
adeo religiose observaverit, probabilius videtur quod corregentia haec aut in honorifica
tantum nomenclatione substiterit, aut certe cum assensu statuum delata, verum id ipsum aut
in publicas tabulas, sicut multa ejusmodi alia, referre intermissum, aut
2089. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et Andreae II decretorum, sed omnium a quibusvis regibus Hungariae concessarum libertatum
confirmationem peterent, hanc generalibus terminis 15-a Novembris elargita est.
5 (a) "Praelatorum (sunt verba Diplomatis) baronum, nec non procerum, et
nobilium regni nostri coetus et universitatis identitas... missis ad nos eorum nunciis."
6 E quo patet diploma quidem in diaeta non emanasse, nuncios tamen e
comitiis missos fuisse.
7 (b) Vide diploma hoc in praefatione, Vestigia Diaetarum
2090. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
enim Ludovicus I §-o 4-o, adhuc Maria ipsa
in edita superiore anno decreti Andreae II confirmatione §-o 3-o "praelatorum, baronum,
nobilium coetum et universitatis identitatem" nominat. 3 In diplomate 1385.
jam de "quatuor potioribus nobilibus de singulis regni comitatibus ad comitia revocatis"
loquitur (a).
Quomodo id perfici potuerit?
4 Verum congregationes comitatuum in prima epocha celebratas fuisse nemo
hactenus edocuit. 5 In secunda periodo
2091. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
celebratas fuisse nemo
hactenus edocuit. 5 In secunda periodo plura quidem exstant generalium in
comitatibus celebratarum congregationum monumenta, verum hae nihil nisi sedriae civiles aut
criminales, non a comitibus parochianis, sed a palatinis per omnes regni comitatus quandoque
pro duobus etiam tribusve simul comitatibus celebratae fuerunt (b). 6 Ubi
ergo nuncii comitatuum eligi, quomodo ad comitia deputari potuerunt?
7 Nodum difficultatis hujus ea
2092. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Mariae nutu suscepta fuerit. 15 Debuit tamen
illud per subsequum statim statuum assensum comprobari, cum illi usum hunc longo postea
tempore, ut mox videbimus, retinuerint.
16 (a) "Sic videlicet (verba sunt diplomatis) ut de singulis ipsius regni
nostri comitatibus quatuor potiores nobiles ad diem et locum praedictos convenire
debuissent."
17 (b) Dum pro cognoscendis actibus potentiariis palatini ejusmodi
congregationem praefixerunt,
2093. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pro Gömöriensi et Tolnensi, pro
Neogradensi et Honthensi simul celebrasse. 23 Imo legi adjudicatorias e
quibus patet pro tribus comitatibus simul congregationem celebratam fuisse.
24 Caeterum constat quod Hungari inde ab exordio regni usque finem
secundae epochae politica et judicialia simultanee in comitatibus pertractaverint,
ipsarumque politicarum ordinationem effectum potissime via juris procuraverint.
25 Patet id e vetustis palatinorum adjudicatoriis qui se eas e generali
2094. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praecipuum juris majestatici exercitium, et a Sigismundo et Maria emanabant, in plerisque
autem earum singulus conjugum alterius per clausulam de voluntate et consensu
meminit.
§ 44 Primus de successione regni cum exteris principibus pacisci Sigismundus coepit.
1 Sigismundus primus de successione regni Hungariae, tamquam de re, quam
in proprietate haberet, pacisci coepit. 2 Ut contra Vladislaum Polonum, qui
Hungariam nomine uxoris suae
2095. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
singulus conjugum alterius per clausulam de voluntate et consensu
meminit.
§ 44 Primus de successione regni cum exteris principibus pacisci Sigismundus coepit.
1 Sigismundus primus de successione regni Hungariae, tamquam de re, quam
in proprietate haberet, pacisci coepit. 2 Ut contra Vladislaum Polonum, qui
Hungariam nomine uxoris suae Hedvigis, Ludovici I secundogenitae filiae, repetebat, copias
auxiliares possit obtinere, fratri suo Venceslao Bohemiae
2096. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
crisi
obnoxia, regnum ipsum vacillans fuit, de successionis ordine inconsultis statibus nil
constituere potuisse, status autem neutrum pactorum horum ratum habuisse satis constat.
§ 45 Sigismundi calamitates ab intermisso principio regni sui comitiorum usu ortum
habuerant.
1 Sigismundus aetatis indubie fervore abreptus primis 15 annis imperiosius
egit ac regni constitutio admittebat. 2 Nam praeter habitum 1395. regni
Sclavoniae conventum (a) nulla in Hungaria
2097. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
habuisse satis constat.
§ 45 Sigismundi calamitates ab intermisso principio regni sui comitiorum usu ortum
habuerant.
1 Sigismundus aetatis indubie fervore abreptus primis 15 annis imperiosius
egit ac regni constitutio admittebat. 2 Nam praeter habitum 1395. regni
Sclavoniae conventum (a) nulla in Hungaria comitia usque 1403. egisse memoratur.
3 Prima enim, quam 1401. dedit amnistiam (b) in forma tantum diplomatis
emanavit, et ideo, ut effectum
2098. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
45 Sigismundi calamitates ab intermisso principio regni sui comitiorum usu ortum
habuerant.
1 Sigismundus aetatis indubie fervore abreptus primis 15 annis imperiosius
egit ac regni constitutio admittebat. 2 Nam praeter habitum 1395. regni
Sclavoniae conventum (a) nulla in Hungaria comitia usque 1403. egisse memoratur.
3 Prima enim, quam 1401. dedit amnistiam (b) in forma tantum diplomatis
emanavit, et ideo, ut effectum producat, debuit 1403. (c) diaetaliter iterari; atque hic
ipse
2099. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
frequens et diuturna e regno absentia frenum
optimatibus laxasset, coepta sub Maria olygarchia adeo caput etulit ut ipse jam agnoverit
malo huic non alia quam comitiorum via posse obviari. 4 Itaque ab anno 1403.
frequentiores jam diaetas celebrare statumque regni jam cum ipsa natione ordinare coepit.
5 (a) Thurocz. part. 4. cap. 12.
6 (b) Nec obstat quod se cum praelatis, baronibus, proceribus, nobilibus
reconciliatum dicat et quod tacto vivificae crucis signo jure jurandi
2100. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
per civitates ad diaetam nunciorum adtinet,
videtur reges id proprio civitatum arbitrio reliquissse, aut adminus infra tres quatuorve
nunquam restrixisse (g).
5 (a) In ingressu decreti de 1405. §-o 3-o dicitur: "convocatis ex omnibus
regni nostri comitatibus ac districtibus civitatum, oppidorum et liberarum villarum regiae
jurisdictioni pertinentium nunciis."
6 (b) Aliae erant civitates liberae, quae postea regiae compellatae sunt,
et in decreti hujus articulo 4-o principaliores
2101. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
17 In aliis ejusdem anni regalibus dicitur:
"quatenus tot et tantos ex vobis, ad quos scilicet sigillum vestrae civitatis honeste credi
potest, mittere et destinare debeatis." 18 In regalibus 1490. dicitur: "cum
itaque vos pars et membra ejusdem regni sitis... tres aut quatuor de medio vestri cum plena
vestra facultate mittatis." 19 In aliis ejusdem anni regalibus dicitur:
"Quatenus aliquot notabiles de vestri medio eligere et transmittere velitis."
20 Denique in regalibus 1492. dixitur:
2102. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(a) Vide praefationes decretorum post Sigismundum usque Uladislaum, quae
non tantum in Corpore Juris, sed etiam in Vestigiis Diaetarum
continentur.
§ 48 Internus regni status sub hoc primum rege tantisper regulatus.
1 Vel ipsum tamen id, quod per institutum repraesentantum legislatio per
pauciora individua exerceri coeperit, jam eum produxit effectum, ut plures atque unquam
alias sub Sigismundo saluberrimae
2103. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1 Vel ipsum tamen id, quod per institutum repraesentantum legislatio per
pauciora individua exerceri coeperit, jam eum produxit effectum, ut plures atque unquam
alias sub Sigismundo saluberrimae leges perlatae, tumque primum de interno etiam regni statu
regulando consilia suscepta sint. 2 Ita aucto praevie civitatum, quae prima
sunt commercii incunabula, numero multisque ex illis ad internam externamve securitatem iis
procurandam muro cinctis, status illarum decreto 2-o regulatur,
2104. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regulatur. <9 E cujus
art. 1-o aliisque posterioribus legibus apparet negotium etiam banderiorum in alio
anteriori, quod tamen sinistra sorte ad nos usque non pertigit, decreto ordinatum fuisse.
10 Hoc primum decreto rex assummit onus confinia regni propriis militibus et
pecuniis defendendi (in praefatione) et cum hos sine stipendiario milite nec concipi quidem
possit, hac est prima in legibus Hungariae ejus mentio. 11 Ejusdem decreti
articulo 1-o insurrectionis obligatio primum ita modificatur ut
2105. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hac est prima in legibus Hungariae ejus mentio. 11 Ejusdem decreti
articulo 1-o insurrectionis obligatio primum ita modificatur ut status ad eam nonnisi tunc,
dum regiae gentes ad propulsandum hostem non sufficiant, obstringantur. 12
Totam vero regni militiam ejus, qui eam statuerat, sumptibus intertentam fuisse ex decreti
5. art. 8-o apparet.
13 Denique decreto 6-o complures etiam leges civiles, veluti de dotibus
viduarum, art. 18, de quarta puellari, art. 19, uti et ad judiciarium ordinem
2106. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et judicialia objecta in diaetis pertractata
sunt, adeoque status in reali potestatis legislativae exercitio constitutos fuisse liquide
apparet. 3 Hanc legislativae potestatis communionem etiam conclusio decreti
3-ii manifeste indigitat, qua rex magistratus regni obstringit ut leges in illis comitiis
latas etiam per officiales regios curent observari, adeoque sicut Ludovicus I, ita etiam
Sigismundus ad observationem latarum mutuo cum statibus consensu legum se etiam obstringi
agnovit; jam vero qui solus leges condit
2107. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
4 (a) Pray et Palma Elisabetham exaequato cum Alberto jure imperasse
credunt, inducti prolato per Prayum in Annalibus Hungariae ad annum 1440.
diplomate ubi dicitur: "Ad regiae paternae sublimitatis solium tamquam vera et legitima
regni haeres evocata." 5 Verum hic illa sibi ipsi testimonium praebet,
publicae litterae aliud perhibent. 6 In toto anni 1439. decreto solus
Albertus qua rex loquitur, Elisabethae tantum per clausulam: "de consensu et voluntate"
meminit, donationes
2108. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 52 Primus statuum passus ad stabiliendam haereditariam successionem.
1 Videntur status ad stabiliendum primogeniturae ordinem jam tum
inclinasse, cum Elisabetham, Sigismundi filiam, Alberti conjugem, articulo 12-o decreti
Albertini haeredem regni nominent; cum in apographo decreti hujus, quod
Alberto extradederunt (a), et quidem in conclusione ejus Elisabetham regnum jure geniturae
concernere agnoscant; cum denique Eusebius Verinus protulerit litteras e Goldasto quibus
2109. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Caeterum status sub Alberto in communione legislativae potestatis
perstitisse e 1-o statim decreti hujus articulo apparet, dum rex se obstringit quod leges,
consvetudines et libertates regnicolarum, id est constitutionem, "ad priorem... statum...
praelatorum ac baronum regni consilio reducere, et manutenere" velit. 2
Patet etiam inde quod in politicis art. 8. 21. et 28, in cameralibus 6. 7. et
18, in commercialibus 9, in monetariis 10. et 11; in militaribus 3. 13. et 19, in
judicialibus 23.
2110. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Objectum externae securitatis, utpote jus belli et pacis, tum foedera et
tractatus ineundi potestas, hoc etiam adhuc tempore regi reservatum fuisse videtur.
8 Cum enim articulo 14-o dicatur: "in defensionibus et conservationibus
metarum confiniorum regni hujus consiliis regnicolarum utemur," videntur status id tantum
perferri voluisse quod rex in negociis pacis et belli Hungaros consiliarios debeat
adhibere.
§ 54 Potestas regis executiva diserte explanatur.
2111. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 54 Potestas regis executiva diserte explanatur.
1 Potestas executiva principis quoad collationem bonorum et officiorum
articulis 15. 16 et 26. jam diserte stabilitur, et cum articulo 20-o dicatur: "More ab
antiquo consveto, juxta hujus regni nostri consvetudinem," confirmatur una id quod principio
constituimus, potestatem hanc regibus ex ipsa primitiva regni constitutione competiise.
Quoad collationem tamen palatinalis dignitatis nunc primum restringitur.
2112. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
collationem bonorum et officiorum
articulis 15. 16 et 26. jam diserte stabilitur, et cum articulo 20-o dicatur: "More ab
antiquo consveto, juxta hujus regni nostri consvetudinem," confirmatur una id quod principio
constituimus, potestatem hanc regibus ex ipsa primitiva regni constitutione competiise.
Quoad collationem tamen palatinalis dignitatis nunc primum restringitur.
2 Ipsa tamen haec potestas decreti hujus articulo 2-o novam et inusitatam
hactenus quoad primum regni
2113. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ipsa primitiva regni constitutione competiise.
Quoad collationem tamen palatinalis dignitatis nunc primum restringitur.
2 Ipsa tamen haec potestas decreti hujus articulo 2-o novam et inusitatam
hactenus quoad primum regni magistratum, nempe palatinum, accepit
restrictionem. 3> Palatinos <enim antea
54.3 enim antea conieci; in B lectu difficillime.
per reges nominatos, et pro
2114. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
5-um copiosissimis asseri potest instrumentis (a); nunc vero constituitur
ut hunc rex "ex consilio statuum pari voluntate eligat" quod eum sensum facere videtur ut
status individua proponant, rex eligat. 4 Dicitur quidem eodem articulo:
"antiqua consvetudine regni id ipsum requirente". 5 Verum consvetudo haec
minime potuit esse diuturna quando adhuc sub Sigismundo 1392. palatinos a regibus
renunciatos fuisse subnexa nota exhibet. 6 Dignitas haec ne tum quidem adhuc
ad eum, quem postea obtinuit,
2115. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
electione legis evenit.
9 (a) Vide Vestigia Diaetarum pag. 227. et 228.
10 (b) Ibidem: "Tandem nobis velut suae Serenitatis adventum magno cum
desiderio praestolantibus ad Suam Majestatem undique et ex omnibus ejusdem regni sui
partibus isthuc confluentibus et convenientibus."
11 (c) "Considerata temporis nunc currentis qualitate decreta et
constitutiones priorum regum Hungariae ac hujus regni consvetudines in certis punctis modo
infra scripto moderari
2116. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
desiderio praestolantibus ad Suam Majestatem undique et ex omnibus ejusdem regni sui
partibus isthuc confluentibus et convenientibus."
11 (c) "Considerata temporis nunc currentis qualitate decreta et
constitutiones priorum regum Hungariae ac hujus regni consvetudines in certis punctis modo
infra scripto moderari postularemus."
12 (d) Ibidem pag. 229.: "Tam nostro, quam etiam aliorum... absentium
plenam de eorundem personis in hac parte respondendi
2117. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
alii Ladislaum licet infantem eodem anno in festo Pentecostes coronari
procuraverint, nuncupante pro illo inaugurale juramentum avunculo suo comite Cileae, alii
partibus Uladislai constanter adhaeserint.
Elisabetha cum filio et corona regni ad imperatorem Fridericum evadit.
4 Elisabetha, cum Uladislai partes praevalere susceptosque tractatus in
irritum cecidisse videret, una cum filio et corona ad Fridericum imperatorem evasit sicque
primam Fridericianae Austriacae lineae, quae
2118. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
captandi occasionem praebuit.
Uladislaus illegitima Corona coronatur.
5 Aucto ea ipsa de causa partium Uladislai numero, hi ejus coronationem
decreverunt, et cum legitima regni corona abesset, non ut Verböczius parte 2-a tit. 12. §
34. ait: "Reliquiis ornamentorum capitis S. Stephani" sed illa, quae cranium S. Stephani in
theca religiose asservatum ornabat, aurei operis vetusta corona (a) eundem Albae Regali
mense Augusto magna
2119. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
voluntate tribuentes praefato Domino Nostro nunc
coronato regi plenissimam illam facultatem in faciendis gratiis et donationibus et
confirmationibus perpetuis, et ad tempus collationibus et locationibus bonorum et
officiolatuum atque immunitatum officialibus et baronibus regni. 11 Item in
disponendis praelaturis ac beneficiis ecclesiasticis tam majoribus, quam minoribus, ac
recompensandis maritis fidelium. 12 Quibuslibet quoque infidelibus et
delinquentibus, secundum unius cujuscunque demerita puniendis, nec non in
2120. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et sub potestate Friderici imperatoris una cum corona extra regnum constituto
regnum primum defectus potestatis executivae casum hac epocha subivit.
Primum exemplum quo status tempore interregni vicariam regis potestatem in generalem
regni capitanum Nicolaum Ujlak transtulerunt.
2 Inter captivitatem enim Mariae et reditum Sigismundi e Bohemia pauci
tantum menses effluxerunt, per quos procuratis ab ordinariis magistratibus currentibus (ut
nunc loquimur) negotiis carentia potestatis
2121. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ab ordinariis magistratibus currentibus (ut
nunc loquimur) negotiis carentia potestatis executivae haud ita sensibilis potuit evenire.
3 Nunc de plurium annorum spatio agebatur; itaque operae pretium est
reputare quomodo status in primo hoc casu necessitati regni prospexerint.
4 Iam primum convenisse eos mox post obitum Uladislai vicariamque
potestatem regis sub titulo capitanei regni Nicolao de Ujlak, Transylvaniae vojvodae,
detulisse e Verböczii parte 2-a tit. 14. et 38. constat. 5 Quo tamen
2122. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Nunc de plurium annorum spatio agebatur; itaque operae pretium est
reputare quomodo status in primo hoc casu necessitati regni prospexerint.
4 Iam primum convenisse eos mox post obitum Uladislai vicariamque
potestatem regis sub titulo capitanei regni Nicolao de Ujlak, Transylvaniae vojvodae,
detulisse e Verböczii parte 2-a tit. 14. et 38. constat. 5 Quo tamen tempore
comitia haec acta fuit, quos authoritati capitanei, qui se vicarium etiam regni inscribebat,
limites posuerint, hactenus non constat.
2123. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Uladislai vicariamque
potestatem regis sub titulo capitanei regni Nicolao de Ujlak, Transylvaniae vojvodae,
detulisse e Verböczii parte 2-a tit. 14. et 38. constat. 5 Quo tamen tempore
comitia haec acta fuit, quos authoritati capitanei, qui se vicarium etiam regni inscribebat,
limites posuerint, hactenus non constat. 6 Laxiores certe, quam quos subinde
Hunyadio gubernatori praescripserunt, eos non fuisse tuto licet existimare.
Forma administrationis quam tunc
2124. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eos non fuisse tuto licet existimare.
Forma administrationis quam tunc stabiliverunt.
7 Egere deinde comitia subsequo anno 1445. (a) quibus et successionem
Ladislai Posthumi stabiliverunt, et peculiare regni sigillum, sub quo
necessariae et commemoriales litterae (b) expediantur, effingi procurarunt; ac sigillum
quidem regni jam antea exstabat fuitque ejus usus, praesertim illo intervallo, quod inter
Mariae captivitatem et Sigismundi
2125. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Egere deinde comitia subsequo anno 1445. (a) quibus et successionem
Ladislai Posthumi stabiliverunt, et peculiare regni sigillum, sub quo
necessariae et commemoriales litterae (b) expediantur, effingi procurarunt; ac sigillum
quidem regni jam antea exstabat fuitque ejus usus, praesertim illo intervallo, quod inter
Mariae captivitatem et Sigismundi coronationem intercessit, in judicialibus instrumentis
(c), verum utrumque hoc et forma et inscriptione differebat (d); cumque exstante jam uno
superfluum
2126. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
4 Quod utique veram indicat
anarchiam.
5 (b) Albensium ingressus laudati decreti, Pestiensium articulus ejusdem
2-us memoriam continet; ita tria eodem anno celebrata fuisse comitia apparet.
6 Certum perturbati interim regni status indicium.
7 (c) Id enim vero coaevi scriptores prodiderunt.
8 (d) Ingressus laudati decreti ita habet: "cum universitate praelatorum,
baronum et nobilium, ac aliorum singulorum possessionatorum hominum hujus regni."
2127. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
interim regni status indicium.
7 (c) Id enim vero coaevi scriptores prodiderunt.
8 (d) Ingressus laudati decreti ita habet: "cum universitate praelatorum,
baronum et nobilium, ac aliorum singulorum possessionatorum hominum hujus regni."
9 (e) Cum Verböczius P. 2. T. 14. § 38. Ujlakium inde ab obitu Uladislai
usque electionem Hunyadis vicariam regni potestatem gessisse tradat, debuit ille utique his
comitiis exauctorari.
2128. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praelatorum,
baronum et nobilium, ac aliorum singulorum possessionatorum hominum hujus regni."
9 (e) Cum Verböczius P. 2. T. 14. § 38. Ujlakium inde ab obitu Uladislai
usque electionem Hunyadis vicariam regni potestatem gessisse tradat, debuit ille utique his
comitiis exauctorari.
§ 60 Authoritas quam muneri huic adhibuerunt.
1 Articulo quidem 6-o in abstracto decernunt "ut gubernator tantam habeat
2129. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
In absentia consiliariorum dederunt illi quidem potestatem currentia
negotia et
60.4 et addidi
minores causas expediendi, ea tamen cum restrictione ut, si quid contra
consvetudinem regni decerneret, id per judices ordinarios regni valeat emendari sicque ipsas
gubernatoris sententias revisioni judicum regni ordinariorum subjecerunt (articulo 13).
Latum a rege judicium non fuit inappellabile, sed potuit a judicibus regni
2130. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
illi quidem potestatem currentia
negotia et
60.4 et addidi
minores causas expediendi, ea tamen cum restrictione ut, si quid contra
consvetudinem regni decerneret, id per judices ordinarios regni valeat emendari sicque ipsas
gubernatoris sententias revisioni judicum regni ordinariorum subjecerunt (articulo 13).
Latum a rege judicium non fuit inappellabile, sed potuit a judicibus regni ordinariis
reformari.
2131. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
60.4 et addidi
minores causas expediendi, ea tamen cum restrictione ut, si quid contra
consvetudinem regni decerneret, id per judices ordinarios regni valeat emendari sicque ipsas
gubernatoris sententias revisioni judicum regni ordinariorum subjecerunt (articulo 13).
Latum a rege judicium non fuit inappellabile, sed potuit a judicibus regni ordinariis
reformari.
5 Memorabilis est finalis articuli hujus clausula: "prout temporibus
2132. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regni decerneret, id per judices ordinarios regni valeat emendari sicque ipsas
gubernatoris sententias revisioni judicum regni ordinariorum subjecerunt (articulo 13).
Latum a rege judicium non fuit inappellabile, sed potuit a judicibus regni ordinariis
reformari.
5 Memorabilis est finalis articuli hujus clausula: "prout temporibus regum
fieri consveverunt." 6 Primum enim hoc est diplomaticum argumentum e quo
patet judicium a rege latum non fuisse supremam illam
2133. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regum
fieri consveverunt." 6 Primum enim hoc est diplomaticum argumentum e quo
patet judicium a rege latum non fuisse supremam illam decisionem, a qua nullus jam licuerat
appellare, sed hujus quoque sententiam, si solus pronunciavit, potuisse a judicibus regni
ordinariis reformari.
7 Caeterum potestatem legislativam status sub gubernatore hoc adeo naviter
exercuerunt ut inde a 1446. usque 1450. inclusive celebratorum singulis annis
comitiorum vestigia jam detecta
2134. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quod sibi successionem in adtinentes ad jus ejus
provincias et regna, tamquam praematurum ejus obitum jam tum praesagiret,
praecoci spe jam tum destinaverit. 2 Maluit itaque bellum cum Hungaris
experiri quam hunc et coronam regni iis reddere; fractus tamen virtute Hunyadis, regem ipsis
demum restituit, coronam autem non dimisit. 3 Quare Hungari coronationi
illi, quam Ladislaus adhuc in cunis subiverat, acquiescentes eum Posonium deductum 1453.
regem salutarunt. 4
2135. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quod in Corpore Juris
sub nomine decreti insertum est inaugurali diplomate, seu capitulatione, quod enim id pro
tali habendum sit, apparet ex articulis 1-o et 2-o cum finali ejus clausula combinatis e
quibus patet quod et rex statibus de observanda regni constitutione, et status regi de
praestanda eidem fide et obedientia juratam dederint cautionem.
Status regi juramentum fidelitatis nuncupant.
5 Qua in re dignum est attentione quod rex non ad omnium
2136. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
census
dependi potuerit, ut adeo oportuerit status redigendo in ordinem aerario regio aliquot e
singulo statu viros deligere. 3 Et hoc est primum statuum in aerarium regium
influxus vestigium, una evidens ejus rei argumentum quod, quae aliqui barones regni servare
cogebantur banderia, ea non propriis impendiis, sed depensa e regis aerario certa pecuniae
summa alere debuerint.
4> Verum vigentem <hac
63.4 hac conieci
2137. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ut novos potius aemulis ejus stimulos addiderint ad eum summo in
exercitum imperio perturbandum.
Tentamen introducendi in absentia regis supremi senatus.
2 Itaque cum collata Hunyadio in comitiis 1454. generalis regni capitanei
dignitas per articulum 1-um limitibus unius anni circumscripta fuerit, Ladislaus Gara
palatinus, praecipuus Hunyadii aemulus, absente in aliis provinciis rege, necdum elapso anno
in particulari aliquo conventu (alia enim praeter ea, quorum decretum in
2138. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
unius anni circumscripta fuerit, Ladislaus Gara
palatinus, praecipuus Hunyadii aemulus, absente in aliis provinciis rege, necdum elapso anno
in particulari aliquo conventu (alia enim praeter ea, quorum decretum in Corpore
Juris exstat, nulla publica regni comitia ad annum 1454. memorantur) pervicit ut
novum e sex de singulo statu deligendis viris consilium constituatur quod publica
oeconomica, et militaria summa cum potestate administret. 3 Verum rex
saniora edoctus id ipsum Hunyadio relinquit arbitrio an
2139. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Consilii tamen
illius nulla uspiam adhuc memoria prolata est, ut adeo illius erectionem Hunyadii
interccessione abrogatum fuisse tuto liceat existimare.
7 (a) Vide litteram regis ad Hunyadium in Annalibus Regni
Hungariae ad annum 1454.
8 (b) Vide in Vestigiis Diaetarum litteram S. Capistrani pag.
283, litteras vero praelatorum ad Pontificem datas pag. 286; ex utraque apparet non fuisse
haec generalia regni comitia, forte quod
2140. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in Annalibus Regni
Hungariae ad annum 1454.
8 (b) Vide in Vestigiis Diaetarum litteram S. Capistrani pag.
283, litteras vero praelatorum ad Pontificem datas pag. 286; ex utraque apparet non fuisse
haec generalia regni comitia, forte quod rex peregre aberat, sed particularem praelatorum et
baronum conventum.
§ 65 Mahomete Hungariae jam imminente regnicolae decretam ante biennium insurrectionem
praestare recusant.
1
2141. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
numerum 100,000 longe superare debuisset, vix 5000 potuit extorquere, ita ut sola haec
praeter propriam 10,000 cohortam inconditamque, quam Joannes Capistranus adduxerat,
cruciatorum turbam tam copioso hosti, tamque bellicoso, ut Mahometes fuit, dux objicere
salutemque regni tanto discrimini exponere debuerit. 6 Sane nisi propitia
Hungariae fata tantum, ut Hunyadius fuit, imperatorem in haec tempora
reservassent, exitium, quod sub Ludovico II a Solimanno regnum passum est, jam tum a
Mahomete
2142. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
inaugurale deponit, fidelitatis vero juramentum a potioribus praelatis et
baronibus recipit.
1 Mathias jam 16-a Februarii Budam pervenit et, cum detenta adhuc per
Fridericum imperatorem corona coronatio suscipi non posset, inaugurale de observanda regni
constitutione praestitit sacramentum vicissimque a praesentibus eotum copiosis praelatis,
baronibus et nobilibus juramentum fidelitatis recepit (a).
Circa convocandam ad diaetam nobilitatem variat.
2
2143. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Dicitur enim in eorum praefationibus: "praelati, barones, nobiles
universi."
14 (d) Sunt verba praefationis.
15 (e) Dicitur enim in praefatione: "in praesenti generali congregatione
universorum praelatorum, baronum, nobiliumque regni."
16 (f) Dicitur enim: "Cum nos (...) hanc conventionem generalem omnibus
praelatis, baronibus, ac nobilibus de regno nostro indiceremus."
17 (g) Exstant in Vestigiis Diaetarum pag. 362, ubi dicitur:
"De
2144. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pluribus post coronationem annis id praestiterunt. 3 Nimirum noluerunt
Hungari fundamentalia jura sua nisi a legitime coronato rege confirmari, et vero
constitutionale illud axioma "quod nullus pro legitimo rege haberi possit, nisi qui propria
S. Regni corona redimitur" in Mathiae exemplo plurimum enituit. 4 Quod ut
clarius appareat, rei hujus series altius tantisper repetenda videtur.
Quid Hungari in S. Regni corona coronationisque necessitate reponerent, diserte
2145. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nullus pro legitimo rege haberi possit, nisi qui propria
S. Regni corona redimitur" in Mathiae exemplo plurimum enituit. 4 Quod ut
clarius appareat, rei hujus series altius tantisper repetenda videtur.
Quid Hungari in S. Regni corona coronationisque necessitate reponerent, diserte
explicatur.
5 Domus Austriaca jam post Alberti I obitum 1308. in duas distinctas
lineas abivit, nempe Friderici I et Alberti II (a); Alberti linea in Ladislao Posthumo,
Alberti
2146. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Alberti III, cui status haereditarium obtulisse regnum supra §-o 51 vidimus, filio defecit.
6 Fridericus II, qui Mathiae tantum negotia facessivit, e linea Friderici I
descendit; Fridericus hic, ut primum Ladislaum Posthumum cum S. Regni corona in suam accepit
potestatem, de asserenda suae quoque lineae in regnum Hungariae haereditate consilium
suscepit. 7 Hoc fine repetitum toties ab Hungaris Ladislaum Posthumum tamdiu
restituere detrectavit donec eum Hunyadi armis et nomine lacessivit.
2147. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
donec eum Hunyadi armis et nomine lacessivit. 8 Cum
Turcas eodem tempore Hungariae imminere intelligeret Fridericus, Ladislaum restituit quidem,
coronam tamen ne tum quidem dimisit. 9 Scivit nempe ille Hungaros nullum
alium, nisi qui ipsa hac regni corona insignitur, pro legitimo rege reputare sperabatque, si
(ut postea evenit) Ladislaus deficiat, se detentione sancti hujus pignoris necessitatem
Hungaris impositurum ut se regem renunciare cogantur. 10 Et vero parum
abfuit quin voti damnetur.
2148. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
hujus pignoris necessitatem
Hungaris impositurum ut se regem renunciare cogantur. 10 Et vero parum
abfuit quin voti damnetur. 11 Garaiana enim factio procuratae praepotentia
Szilághii Mathiae electioni acquiescere nolens non multo post, atque hic regni gubernacula
adierat, tempore, secessit nixaque fundamentali constitutionis Hungaricae principio quod
nullus nisi ipsa illa, quam Fridericus in potestate habebat, S. Regni corona adimitus pro
rege Hungariae haberi possit, eidem regnum detulit, id potissimum obtendens
2149. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
procuratae praepotentia
Szilághii Mathiae electioni acquiescere nolens non multo post, atque hic regni gubernacula
adierat, tempore, secessit nixaque fundamentali constitutionis Hungaricae principio quod
nullus nisi ipsa illa, quam Fridericus in potestate habebat, S. Regni corona adimitus pro
rege Hungariae haberi possit, eidem regnum detulit, id potissimum obtendens quod Ladislaum
sanguinis nexu contingat, et S. Regni coronam in potestate habeat (b).
12 Si Fridericus
2150. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fundamentali constitutionis Hungaricae principio quod
nullus nisi ipsa illa, quam Fridericus in potestate habebat, S. Regni corona adimitus pro
rege Hungariae haberi possit, eidem regnum detulit, id potissimum obtendens quod Ladislaum
sanguinis nexu contingat, et S. Regni coronam in potestate habeat (b).
12 Si Fridericus suppeditatis prompte factiosis his necessariis belli
subsidiis coronationem sui peragi curasset, actum erat de adolescente neque satis adhuc
firmato rege
2151. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(b).
12 Si Fridericus suppeditatis prompte factiosis his necessariis belli
subsidiis coronationem sui peragi curasset, actum erat de adolescente neque satis adhuc
firmato rege Mathia. 13 Potior enim regni pars Fridericum qua legitime
coronatum agnovisset. 14 Nunc cunctabundo semper, ubi de sumtibus agebatur,
Friderico Mathias errore hoc in rem suam naviter usus insurrectionem graviorem, quam quae
unquam hactenus decreta fuit, in comitiis ipso primo aditi
2152. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pars Fridericum qua legitime
coronatum agnovisset. 14 Nunc cunctabundo semper, ubi de sumtibus agebatur,
Friderico Mathias errore hoc in rem suam naviter usus insurrectionem graviorem, quam quae
unquam hactenus decreta fuit, in comitiis ipso primo aditi per se regni anno pro festo S.
Nicolai Szegedini celebratis a statibus impetravit. 15 Copiis his subsequo
statim vere factiosos ad Körmöndinum invadit acceptaque primum, tum reddita iis clade
traductisque in partem suam bonorum officiorumque pollicitatione factionis
2153. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ad Körmöndinum invadit acceptaque primum, tum reddita iis clade
traductisque in partem suam bonorum officiorumque pollicitatione factionis capitibus Garaio
palatino et Ujlakio Transylvaniae vojvoda totam hanc dissuit tempestatem.
16 Verum coronam regni non eadem impetrare potuit facilitate.
17 Debuit antea cum Alberto Austriae duce, cujus cum Friderico controversiae
jam ad apertum bellum spectabant, offensivum foedus percutere. 18 Debuit
Ioannem Griskra famigeratum illum in superioribus regni
2154. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regni non eadem impetrare potuit facilitate.
17 Debuit antea cum Alberto Austriae duce, cujus cum Friderico controversiae
jam ad apertum bellum spectabant, offensivum foedus percutere. 18 Debuit
Ioannem Griskra famigeratum illum in superioribus regni partibus dynastam et belli ducem a
Friderici partibus abstrahere et in suam pertrahere societatem sicque Fridericum triplicis
hujus foederis metu percellere donec is ad suscipiendum de restituenda regni corona
tractatum animum serio applicuisset. 19
2155. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Debuit
Ioannem Griskra famigeratum illum in superioribus regni partibus dynastam et belli ducem a
Friderici partibus abstrahere et in suam pertrahere societatem sicque Fridericum triplicis
hujus foederis metu percellere donec is ad suscipiendum de restituenda regni corona
tractatum animum serio applicuisset. 19 Tantum tamen et Mathias et status
regni in coronae recuperatione momentum posuerunt ut tam duras, quas vix victus hostis
suscepturus erat, conditiones in tractatu hoc subiverint (c). 20 Nimirum
2156. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
a
Friderici partibus abstrahere et in suam pertrahere societatem sicque Fridericum triplicis
hujus foederis metu percellere donec is ad suscipiendum de restituenda regni corona
tractatum animum serio applicuisset. 19 Tantum tamen et Mathias et status
regni in coronae recuperatione momentum posuerunt ut tam duras, quas vix victus hostis
suscepturus erat, conditiones in tractatu hoc subiverint (c). 20 Nimirum ut
Fridericus, dum vixerit, titulum regis Hungariae retinere possit; si Mathiam deficere
contingat,
2157. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
domus Austriacae.
24 (b) Vide confectum super ea re instrumentum in Vestigiis
Diaetarum pag. 348, ubi dicitur: "quod (regnum) absque coronato rege tamquam
acephalum fuit." 25 Inter motiva autem delati eidem regni dicitur: "quod
domino nostro Ladislao regi sanguine juncta fuit (...) et S. Regni coronam hucusque in suis
manibus fideliter custoditam tenuerit ac hodie teneat."
26 (c) Reliquas conditiones exhibet tractatus ipse in Auctuario
2158. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ea re instrumentum in Vestigiis
Diaetarum pag. 348, ubi dicitur: "quod (regnum) absque coronato rege tamquam
acephalum fuit." 25 Inter motiva autem delati eidem regni dicitur: "quod
domino nostro Ladislao regi sanguine juncta fuit (...) et S. Regni coronam hucusque in suis
manibus fideliter custoditam tenuerit ac hodie teneat."
26 (c) Reliquas conditiones exhibet tractatus ipse in Auctuario
diplomatico Adami Kollár: prohibiti autem secundi matrimonii testes sunt Cuteus in
2159. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quasi institutum hoc primam sub his comitiis originem accepisset.
5 Coepit illud jam sub Ludovico, qui primus decretum Andreae II additis 31
novarum legum capitibus confirmavit. 6 Decretum enim hoc hodiedum exstat in
aliquot comitatuum, uti et Regni Croatiae archivo, nec non apud familiam Görgeianam (b) ad
quam indubie ex archivo comitatus Scepusiensis devenerit. 7 Ita etiam exstat
pluribus in locis Mariae reginae confirmatorium aeque constitutionis Andreanae decretum.
8 Sigismundi
2160. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pluribus in locis Mariae reginae confirmatorium aeque constitutionis Andreanae decretum.
8 Sigismundi decretum minus civitati Bartphensi missum se suis tractasse
manibus Prayus testatur. 9 Ejusdem vero majus, uti et Alberti decretum
statibus Regni Sclavoniae missum, in ejusdem archivo prostat. 10 Si decreta
haec Regno Sclavoniae, si civitatibus missa fuere, quis dubitabit eadem comitatibus etiam
transmissa fuisse? 11 Verum intercideret fortasse tantisper hic usus eoque
nomine per
2161. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
inculcatur ita ut occasione
singuli conventus nobilium in comitatibus in mensa jaceat (a). 4 In
conclusione vero dicitur: "praemissos
71.4 praemissos: praemissa B
articulos pro vero regni decreto haberi volumus," quasi reliquorum regni comitiorum
articuli pro decretis regni non reputarentur. 5 Ut rei hujus ratio constet,
successoris Mathiae, nempe Uladislai, capitulationis §-um 18-um in memoriam revocare
oportet. 6 Cum enim ibi
2162. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
conventus nobilium in comitatibus in mensa jaceat (a). 4 In
conclusione vero dicitur: "praemissos
71.4 praemissos: praemissa B
articulos pro vero regni decreto haberi volumus," quasi reliquorum regni comitiorum
articuli pro decretis regni non reputarentur. 5 Ut rei hujus ratio constet,
successoris Mathiae, nempe Uladislai, capitulationis §-um 18-um in memoriam revocare
oportet. 6 Cum enim ibi dicatur: "quidquid domini status pro libertate
2163. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
jaceat (a). 4 In
conclusione vero dicitur: "praemissos
71.4 praemissos: praemissa B
articulos pro vero regni decreto haberi volumus," quasi reliquorum regni comitiorum
articuli pro decretis regni non reputarentur. 5 Ut rei hujus ratio constet,
successoris Mathiae, nempe Uladislai, capitulationis §-um 18-um in memoriam revocare
oportet. 6 Cum enim ibi dicatur: "quidquid domini status pro libertate (...)
atque conservatione regni usque
2164. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pro decretis regni non reputarentur. 5 Ut rei hujus ratio constet,
successoris Mathiae, nempe Uladislai, capitulationis §-um 18-um in memoriam revocare
oportet. 6 Cum enim ibi dicatur: "quidquid domini status pro libertate (...)
atque conservatione regni usque tempus coronationis (...) concluserint (...) quod regni
decretum appellatur," patet evidenter id, quod posterior aetas capitulationis aut
inauguralis diplomatis nomine expressit, temporibus his nomine decreti regni compellatum
fuisse, reliqua decreta regis
2165. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ratio constet,
successoris Mathiae, nempe Uladislai, capitulationis §-um 18-um in memoriam revocare
oportet. 6 Cum enim ibi dicatur: "quidquid domini status pro libertate (...)
atque conservatione regni usque tempus coronationis (...) concluserint (...) quod regni
decretum appellatur," patet evidenter id, quod posterior aetas capitulationis aut
inauguralis diplomatis nomine expressit, temporibus his nomine decreti regni compellatum
fuisse, reliqua decreta regis illius sub quo condita sunt dicebantur. 7
2166. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
status pro libertate (...)
atque conservatione regni usque tempus coronationis (...) concluserint (...) quod regni
decretum appellatur," patet evidenter id, quod posterior aetas capitulationis aut
inauguralis diplomatis nomine expressit, temporibus his nomine decreti regni compellatum
fuisse, reliqua decreta regis illius sub quo condita sunt dicebantur. 7
Itaque articulo 31:1471
71.7 1471: 1741 B
et in conclusione ejus decreti id perferebatur ut articuli
2167. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
23 (b) Vide ejus articulum 5 in Vestigiis Diaetarum pag. 337.
§ 72 Absente rege an palatinus regnum hucusque moderatus sit, non constat.
1 Quae fuerit sub Mathia provisio negotia regni absente rege moderandi,
necdum satis licuit comperire. 2 Palatini authoritatem primo 1485.
adeoque sub finem vitae Mathiae eo provectam fuisse mox demonstrabimus, ut absente rege
vicaria regis potestate
2168. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quod utique ad executivam pertinet potestatem (c).
9 (a) Vide litteras regis ad comitatum de Kraszna Viennae 1485. Sabbatho
Corporis Christi datas, in Vestigiis Diaetarum pag. 401, ubi dicitur: "cum his
diebus praelati ac barones caeterique regni Nostri primores nobiles totum regnum nostrum
repraesentantes in civitatem Vaciensem pro tenenda certa diaeta convenissent, miseramus in
eorundem medium certos ac nobiles oratores Nostros."
10 (b) Quod ipsa
2169. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Nostros."
10 (b) Quod ipsa haec comitia rex indixerit, patet e praefatione §-i 1:
"Quod cum nos his diebus in voluntate et mandato Serenissimi Principis... in hanc civitatem
Budensem ad tractandum diversas regni res... convenissemus."
11 (c) Ita enim in conclusione leguntur: "Quos articulos (...)
acceptavimus et approbavimus. 12 Imo acceptabimus, observabimus, et, quantum
in nobis est, per omnes incolas regni observari faciemus."
2170. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Budensem ad tractandum diversas regni res... convenissemus."
11 (c) Ita enim in conclusione leguntur: "Quos articulos (...)
acceptavimus et approbavimus. 12 Imo acceptabimus, observabimus, et, quantum
in nobis est, per omnes incolas regni observari faciemus."
§ 73
1 Stabilis senatus, cujus consilio rex tam politica negotia quam causarum
definitionem moderari debeat, primum sub Hunyadio gubernatore, Mathiae patre factum fuisse
periculum
2171. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Et cum nulla ipsis defixa fuisse stipendia appareat, videntur hi quoque
stabiles judices non multo post evanuisse.
7 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 314 dicitur hoc articulo:
"Et insuper sex prudentes et nobiles viri ex proceribus regni deputentur qui et rebus regiis
agendis consilio pro arbitrio regni adhaereant, quorum etiam opera et ingenio dicta judicia
praetextu brevium evocationum fienda continuo exequantur."
8 (b) Ibidem pag. 318: "Dominus rex teneatur dictis sex nobilibus
2172. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quoque
stabiles judices non multo post evanuisse.
7 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 314 dicitur hoc articulo:
"Et insuper sex prudentes et nobiles viri ex proceribus regni deputentur qui et rebus regiis
agendis consilio pro arbitrio regni adhaereant, quorum etiam opera et ingenio dicta judicia
praetextu brevium evocationum fienda continuo exequantur."
8 (b) Ibidem pag. 318: "Dominus rex teneatur dictis sex nobilibus viris
oportunum salarium disponere, ut ratione praemissorum
2173. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
comes, Mathia vero adhuc adolescente Szilághius non palatini, sed gubernatoris nomine
vicariam regis gesserint potestatem; palatini vero gubernatoris imperio obnoxii fuerint.
4 Sane, cum e coaevis scriptoribus constet (a) quod Mathias primo statim
aditi regni tempore Ladislaum Gara exauctoraverit eidemque Michaelem Guth de Országh
suffecerit, non multo autem post hoc iterum magistratu moto palatinatum Garaio restituerint,
pronum est existimare decessores etiam suos Ladislaum Posthumum et Albertum eodem jure usos
fuisse
2174. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11 Ille denique
minorenni regi tutor constituitur, in illum tota, dum rex adolescat, pars legislativae,
executivae, et judicialis potestatis, quae regem respicit, transfertur articulo 2-o (d).
12 Defertur etiam eidem suprema sub nomine generalis regni capitanei
militaris potestas articulo 4-o; 13 defertur denique suprema iudicialis
potestas articulo 9-o. 14 Atque ita impositus fuit finis usitato sub duobus
antea regibus gubernatores officio. 15 Ita palatinale munus longe supra
2175. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(a) Narrant id coaevi scriptores, sed et prolatae in Vestigiis
Diaetarum pag. 348 et 352 ab utrinque factae considerationes testantur.
26 (b) Quod si enim Mathias electionem palatini jam in usu deprehendisset,
certe initio vacillantis regni sui status in tam delicati puncto non offendisset, sed
Garaium in una aliave, quam primo regni sui anno celebravit, diaeta deponi et Országhium
eligi procurasset. 27 Jam vero vero tenemus decretum utriusque hujus diaetae
in quo nulla fit mentio
2176. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
348 et 352 ab utrinque factae considerationes testantur.
26 (b) Quod si enim Mathias electionem palatini jam in usu deprehendisset,
certe initio vacillantis regni sui status in tam delicati puncto non offendisset, sed
Garaium in una aliave, quam primo regni sui anno celebravit, diaeta deponi et Országhium
eligi procurasset. 27 Jam vero vero tenemus decretum utriusque hujus diaetae
in quo nulla fit mentio electionis palatini.
28 (c) Regem enim absentem fuisse constat; quod autem cancellarii
2177. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
videlicet ut fere
consimiliter ut prius super singulis quinque portis non plus nisi unus florenus tantum semel
in anno ubique exigatur... 13 Nec aliquis superinde ullo unquam tempore
exemptionis privilegio frui possit." 14 Cum mos iste jam principio regni
Mathiae viguerit, certe non sub hoc, qui jura fisci acerrime tuebatur, sed sub aliquo a
decessoribus suis enasci debuit.
15 (c) Quod portae nomine non fumus, id est domus, sed sessio populosa
intellecta fuerit, docet 1474. art. 4, ubi
2178. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quod nullo tempore super regnicolas et
jobbaggiones regnicolarum taxa unius vel medii floreni ex quacunque ardua ratione per
dominum regem aut ad eum pertinentem petantur vel imponantur praeter lucrum camerae."
17 Cum decretum hoc quarto aditi a Mathia regni mense editum sit, debuit
itaque exactio haec sub decessoribus Mathiae viguisse.
§ 76
1 Operae pretium videtur singulare, quo Mathias in augendo aerario usus
est, artificium hic loci commemorare.
2179. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Aliae ejusdem ad
comitatum de Sáros de eodem 1467. datae litterae, quae in Vestigiis Diaetarum
pag. 373 prostant, id ipsum quoad tricesimam remonstrant; dicitur enim: "Cum nuper,
videlicet in praesenti quadragesima, praelatos, barones et nobiles regni Nostri undique ad
Nos in hanc civitatem Nostram Budensem convocassemus, inter caetera vero id erat dispositum
ut ea, quae hactenus tricesima vocabatur... penitus in posterum aboleretur... sed loco ejus
alia quaedam exactio institueretur, vectigali coronae
2180. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
status certe in primo Uladislai decreto, quo novitates ejus abolentur, id
diserte indicare non intermississent; si faciliores atque debiles aliquot sui pradecessores
in sententiam suam habuit status, id proprio eorum facto evenit; erat enim eotum adhuc
armata tota regni nobilitas. 13 E novem certe, quae jam
prostant, ejus decretis nulla ejusmodi lex apparet, quae extorqueri debuisset.
14 Privatam etiam aliquam, quae alias ad objectum legislationis
pertinuisset, ejus
2181. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ad vivum
77.16 vivum: visum B
resecare.
17 (a) In regalibus pro diaeta 1462. apud Pray ad hunc annum ita loquitur:
"Cum S. coronae negotium et tantarum turbarum compositio... totius regni statum concernat...
nec satis esse putavimus cum his duntaxat praelatis, baronibus, et nobilibus, qui pro nunc
apud maiestatem Nostram sunt... definire; quin ea, quae ad publicam pertinent utilitatem,
merito communi omnium consilio discutienda sunt". 18
2182. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
imperii
insimulavit, id intra brevius tempus longe frequentius exegisse mox videbimus; ut adeo, dum
Bonfinius eum per annuam unius auri floreni exactionem plurimam apud Hungaros invidiam
contraxisse narrat, id de accurata lucri camerae collectione, quam de systemate regni annue
exigendi jus habuit (m), intelligi debeat. 19 Itaque ego facilitatem potius
illam, qua status datis insuper vadibus de non exigendo amplius subsidio securos reddere
solebat, in Mathia reprehendandam puto quam quod necessitatibus reipublicae legali
2183. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et jobbagiones regnicolarum taxae unius vel
medii floreni... petantur, vel imponantur, praeter lucrum camerae."
23 (d) Assecuratio regis prolata est in Vestigiis Diaetarum
pag. 365; fidejussionales 16 optimatorum pro rege exstant in archivo Regni Croatiae.
24 (e) In Vestigiis Diaetarum pag. 375-a profertur mandatum
Mathiae de 1467, ubi dicitur: "Convocatis nuper in hanc civitatem Budensem praelatis,
baronibus, et nobilibus Nostris... necessariis de causis statuerunt ut loco
2184. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 79 Nec insurrectione status gravabat.
1 In cogenda etiam insurrectione Mathiam arbitrarie et contra leges egisse
nemo hactenus edocuit. 2 Iam primum arbitrium indicandae insurrectionis
status primo statim regni anno Mathiae sponte detulerunt (a) neque legem hanc postea
revocatam fuisse uspiam deprehendimus; normam insurrectionis quod adtinet, de haec Mathias
semper in comitiis egit. 3 Impetraverat quidem primo regni sui anno
onerosiorem, quam quae sub Sigismundo
2185. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
indicandae insurrectionis
status primo statim regni anno Mathiae sponte detulerunt (a) neque legem hanc postea
revocatam fuisse uspiam deprehendimus; normam insurrectionis quod adtinet, de haec Mathias
semper in comitiis egit. 3 Impetraverat quidem primo regni sui anno
onerosiorem, quam quae sub Sigismundo praescripta fuit, insurrectionem, verum multo adhuc
onerosior fuit illa, quae jam antea sub Ladislao Posthumo imperabatur (b). 4
Deinde ipse hic modus insurgendi statim triennio post ad normam Sigismundi
2186. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quam ullus antea regum alebat quidem (c), sed
et huic et baronibus, qui stataria vi muneris, quod gerebant, banderia intertenere debebant,
stipendia exacte dependebat (d). 6 Prima, quae contra excessus militiae
hujus occurrit, provisio 1471. adeoque 13-o regni Mathiae anno articulo 21-o occurrit.
7 Reperitur quidem eadem in 1474. articulo 15 et 1486. articulo 31-o; verum
necdum invecto aetate illa disciplinae militaris rigore, quis regum antiquiorum fuit sub quo
statarius miles complures excessus non
2187. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
constat. 2 Objectum enim concludendi cum Friderico imperatore tractatus in
continuo 1462. et 1463. comitiis pertractatum, ac ipsae demum pacis tabulae in diaeta 1464.
ratificatae fuere (a). 3 Imo id etiam passus est ut status privative nomine
regni oratorem ad imperatorem miserint (b). 4 Ut adeo Mathiam adversus
competentem statibus regni legislativae potestatis communionem nihil prorsus egisse
luculenter appareat.
5 (a) In Comitiis 1462. de pace cum imperatore conficienda actum
2188. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et 1463. comitiis pertractatum, ac ipsae demum pacis tabulae in diaeta 1464.
ratificatae fuere (a). 3 Imo id etiam passus est ut status privative nomine
regni oratorem ad imperatorem miserint (b). 4 Ut adeo Mathiam adversus
competentem statibus regni legislativae potestatis communionem nihil prorsus egisse
luculenter appareat.
5 (a) In Comitiis 1462. de pace cum imperatore conficienda actum fuisse
docent litterae Mathiae a Prayo ad hunc annum prolatae; cum id tunc perfici non potuerit,
2189. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
6 (b) Patet id e littera Mathiae ad Albertum arhiducem Austriae scripta,
ubi ait: "D. Joannes episcopus in Sclavoniam per nos pro certis negotiis missus inde non
quidem ex Nostro mandato, ut ipse dixit, sed ex nonnullorum praelatorum et baronum regni
consilio ad imperatorem divertens, non Nostro nomine, sed eorum ex parte ibi multa egit.
7 Illinc reversus certos articulos adtulit, quibus respondere et eos firmare
vel infirmare non est Nostrum, cum non personam Nostram, ut dicunt, sed totius regni
2190. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
baronum regni
consilio ad imperatorem divertens, non Nostro nomine, sed eorum ex parte ibi multa egit.
7 Illinc reversus certos articulos adtulit, quibus respondere et eos firmare
vel infirmare non est Nostrum, cum non personam Nostram, ut dicunt, sed totius regni
universitatem concernant."
§ 81 Leges judiciales privatim nullas tulit.
1 Iudiciales etiam leges omnes in comitiis perlatas fuisse copiosi, qui
hanc in rem in ejus decretis exstant, articuli evincunt.
2191. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
illegale illam
legis provisionem producere potuit; sufficit quod in ipsa re judiciaria nihil novi extra
comitia constituerit quodve in cognitionem causarum aliis tribunalibus delatarum se non
intruserit; jam executivam judicialis potestatis partem, quae de constitutione regni
stabilita in comitiis tribunalia concernebat, non invasit.
§ 82 Nec executiva sua potestate abusus est.
1> Unica itaque restat potestas executiva in politicis. <2
In hac rex peccare potest si
2192. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(a) Item dicitur illic quod honorem comitatus nullus nisi nobilis
tenere possit.
14 (b) Vide articulos 27:1471. et 11:1474.
15> (c) Vide artiiculum 37:1486. <16 Tanta fuit baronum et
comitum oligarchia adhuc sub finem regni Mathiae.
§ 83
1> Sunt tamen quae in eodem merito reprehendas. <2 Primum
quod fabrum fortunae suae et avunculum Szilághium nec non primatem Vitézium non indicta
causa carceri mancipaverit.
2193. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Maji Urbanus Docti,
Agriensis antistes, qua locumtenens regius (munus enim palatini propter exorbitantem 1455.
eidem collatam authoritatem Mathias inde ab obitu Emerici Zapolii non restauraverat)
Pestinum indixit. 2 Iam tum Fridericus imperator haereditatem regni
Hungariae e pacto, quod eum 1463. cum Mathia inivisse statusque regni ratificasse supra
diximus, repetabat. 3 Verum cum ille posteriori utpote 1477. pacto quaesito
in successionem regni Hungariae juri ultro renunciaverit (a), status libero suo
2194. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
enim palatini propter exorbitantem 1455.
eidem collatam authoritatem Mathias inde ab obitu Emerici Zapolii non restauraverat)
Pestinum indixit. 2 Iam tum Fridericus imperator haereditatem regni
Hungariae e pacto, quod eum 1463. cum Mathia inivisse statusque regni ratificasse supra
diximus, repetabat. 3 Verum cum ille posteriori utpote 1477. pacto quaesito
in successionem regni Hungariae juri ultro renunciaverit (a), status libero suo electionis
jure usi Uladislaum 15-a Julii regem proclamarunt. 4 Iisdem
2195. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Pestinum indixit. 2 Iam tum Fridericus imperator haereditatem regni
Hungariae e pacto, quod eum 1463. cum Mathia inivisse statusque regni ratificasse supra
diximus, repetabat. 3 Verum cum ille posteriori utpote 1477. pacto quaesito
in successionem regni Hungariae juri ultro renunciaverit (a), status libero suo electionis
jure usi Uladislaum 15-a Julii regem proclamarunt. 4 Iisdem comitiis
elaborata fuit prolixior quam ulli antecessorum suorum capitulatio, quam ea tempestate
decretum regni compellatum
2196. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in successionem regni Hungariae juri ultro renunciaverit (a), status libero suo electionis
jure usi Uladislaum 15-a Julii regem proclamarunt. 4 Iisdem comitiis
elaborata fuit prolixior quam ulli antecessorum suorum capitulatio, quam ea tempestate
decretum regni compellatum fuisse jam supra observavimus. 5 In ejus
praefatione jus electionis statuum diserte agnoscitur (b). 6 Cum omnes
statuum praerogativae universim confirmentur, et gravissima negotia, uti est occupatarum sub
Mathia provinciarum erga
2197. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuerit; cum jam Mathiam a novis subsidiis in comitiis petendis
inhibitum fuisse viderimus, probabilior est posterior sententia. 10 Et haec
inconstitutionalis lex, e qua Uladislaus se nonnisi tardius emancipavit, non exiguam, ut mox
videbimus, subsecutis regni calamitatibus ansam praebuit.
11 Executiva regis potestas nullis ferme aliis, quam quos omnibus aliis
antecessoribus suis praescriptos fuisse vidimus, limitibus circumscribitur, nempe ne bona et
dignitates exteris conferre possit §-o 11, 12 et 13.
2198. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vidimus, limitibus circumscribitur, nempe ne bona et
dignitates exteris conferre possit §-o 11, 12 et 13. 12 Ut vel rebus
Hungaricis nonnisi Hungaros in consilium adhibeat §-o 10. 13 Denique ut, dum
in Hungaria aget, palatina officia per solos regni Hungariae barones peragi procuret § 9.
14 Cum autem Uladislaus una Bohemiae imperaret, obligarunt quidem hunc
etiam prouti jam antea Albertum ad exigendam in Hungaria majorem anni partem § 8.
15 Verum in casum absentiae non
2199. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
17 Tria tantum nova capitulatione hac constitutionis praesidia status
stabiliverunt. 18 Primum quod observantes tandem totum et electionis regis
et legislativae statuum potestatis jus in possessione Sacrae regni coronae
radicari, huic vero per solum custodes coronae eligendi jus exiguam praestari securitatem,
donec arx Visegrad, in qua corona conservabatur, in regis potestate permaneret, arcem ipsam
Visegrad conservatoribus coronae resignandam ordinaverint §-o 4-o.
2200. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in Hungariam addicitur,
nulla ad anni 1464. provocatio fiat, quod certe vix intermissum fuisset nisi iis per
subsequum 1477. pactum derogatum fuisset.
25 (b) "D. D," dicitur ibi, "praelati, barones, caeterique proceres, et
universi incolae regni, ad quos scilicet jus eligendi novum regem ex vetustissima regni ejus
libertate et consvetudine devolutum exstiterat."
26 (c) "Si quis" (dicitur ibi) "regnicolarum in consilio regiae majestatis
contra libertatem et commune bonum atque statuta hujus
2201. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fiat, quod certe vix intermissum fuisset nisi iis per
subsequum 1477. pactum derogatum fuisset.
25 (b) "D. D," dicitur ibi, "praelati, barones, caeterique proceres, et
universi incolae regni, ad quos scilicet jus eligendi novum regem ex vetustissima regni ejus
libertate et consvetudine devolutum exstiterat."
26 (c) "Si quis" (dicitur ibi) "regnicolarum in consilio regiae majestatis
contra libertatem et commune bonum atque statuta hujus regni palam, publice et manifeste
agere attentaret,
2202. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regni, ad quos scilicet jus eligendi novum regem ex vetustissima regni ejus
libertate et consvetudine devolutum exstiterat."
26 (c) "Si quis" (dicitur ibi) "regnicolarum in consilio regiae majestatis
contra libertatem et commune bonum atque statuta hujus regni palam, publice et manifeste
agere attentaret, talem D. D. assessores teneantur in generali diaeta proxime
ventura ex nomine manifestare. 27 Quem ibidem tamquam reipublicae
libertatisque regni proditorem et turbatorem in
2203. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
commune bonum atque statuta hujus regni palam, publice et manifeste
agere attentaret, talem D. D. assessores teneantur in generali diaeta proxime
ventura ex nomine manifestare. 27 Quem ibidem tamquam reipublicae
libertatisque regni proditorem et turbatorem in rebus et persona juxta sua demerita iidem
puniendi habeant facultatem.
§ 85 Nulli ante-coronationales articuli eidem proponuntur.
1 Uladislaus capitulationi huic in Farkashida seu
2204. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
juxta sua demerita iidem
puniendi habeant facultatem.
§ 85 Nulli ante-coronationales articuli eidem proponuntur.
1 Uladislaus capitulationi huic in Farkashida seu Wolfoserl, quem vicum
jam tunc limitem regni constituisse apparet, ultima Iulii subscripsit. 2
Praefixit deinde pro coronatione comitia Albam Regalem in 14. Septembris (a), in quibus 21-a
ejusdem mensis coronatus consvetum sacramentum nuncupavit. 3 An tamen
vicissim status juramentum
2205. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ejus evocationes ad civitatem Bartphensem datas in
Vestigiis Diaetarum pag. 412.
§ 86 Varii de successionis regiae ordine tractatus.
1 Uladislaus perinde ac Sigismundus in deferendae aemulis suis regni
Hungariae successione admodum facilis fuit. 2 Nam et Alberto inita cum eodem
primo statim regni sui anno 1491. 20-a Februarii in castris ad Cassoviam pace
successionem detulit (a) et eodem anno, postquam 8-a Novembris cum
2206. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 86 Varii de successionis regiae ordine tractatus.
1 Uladislaus perinde ac Sigismundus in deferendae aemulis suis regni
Hungariae successione admodum facilis fuit. 2 Nam et Alberto inita cum eodem
primo statim regni sui anno 1491. 20-a Februarii in castris ad Cassoviam pace
successionem detulit (a) et eodem anno, postquam 8-a Novembris cum Maximiliano imperatore
pacem pepigisset, eandem huic etiam addixit successionem (b). 3 Verum non
2207. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pace
successionem detulit (a) et eodem anno, postquam 8-a Novembris cum Maximiliano imperatore
pacem pepigisset, eandem huic etiam addixit successionem (b). 3 Verum non
fidebat Maximilianus liberalibus adeo oblatis volebatque tabulas has per ipsos status regni,
et quidem jure jurando confirmari. 4 Quod tamen a statibus non potuit
impetrari. 5 Erant enim tunc in Hungaria praepotentes duo dynastae qui, cum
Uladislaus celebs adhuc ageret, exemplo Mathiae Corvini incitati suas jam tunc ad thronum
2208. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
facultate (h) oratores eidem obviam miserunt, qui seclusis ignominiosis 1491. conditionibus,
ratificato tamen Maximiliani successionis jure pacem confecerunt. 13 Et haec
deinde vera causa fuit scissi post defectum Ludovici II inter Ferdinandum et Zápolium regni,
cum hic confoederationi, quam pragmaticam regni sanctionem appellabat, ille inito 1506.
tractatui inhaereret. 14 Verum licet ne hic quidem tractatus in subsequis
regni comitiis uspiam ratificatus fuerit, cum tamen status generalem, quidquid e republica
2209. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
qui seclusis ignominiosis 1491. conditionibus,
ratificato tamen Maximiliani successionis jure pacem confecerunt. 13 Et haec
deinde vera causa fuit scissi post defectum Ludovici II inter Ferdinandum et Zápolium regni,
cum hic confoederationi, quam pragmaticam regni sanctionem appellabat, ille inito 1506.
tractatui inhaereret. 14 Verum licet ne hic quidem tractatus in subsequis
regni comitiis uspiam ratificatus fuerit, cum tamen status generalem, quidquid e republica
visum fuerit, concludendi potestatem legatis suis
2210. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
deinde vera causa fuit scissi post defectum Ludovici II inter Ferdinandum et Zápolium regni,
cum hic confoederationi, quam pragmaticam regni sanctionem appellabat, ille inito 1506.
tractatui inhaereret. 14 Verum licet ne hic quidem tractatus in subsequis
regni comitiis uspiam ratificatus fuerit, cum tamen status generalem, quidquid e republica
visum fuerit, concludendi potestatem legatis suis dederint neque sibi jus ratificationis per
expressum reservarint, tractatus ille utique status debuit obligare.
15
2211. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sed convellunt eorum opinionem regales Uladislai ad civitatem Bartphensem pro his
comitiis datae, quas Kovachich in Vestigiis Diaetarum pag. 447 provocavit.
26 (f) Originale confoederationis hujus in pluribus tabulariis, nominanter
in Regni Croatiae archivo exstat. 27 Edidit illam Pray in Annalibus
Hungariae ad hunc annum.
28 (g) Patet id e litteris Maximiliani ad Uladislaum 24-a Junii 1506.
datis, in Vestigiis Diaetarum pag. 450-a, ubi
2212. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
annum.
28 (g) Patet id e litteris Maximiliani ad Uladislaum 24-a Junii 1506.
datis, in Vestigiis Diaetarum pag. 450-a, ubi Maximilianus dicit: "Serenitatem
Vestram minime latet quam multum conquesti fuimus de his, quae proceres ac status regni
Hungariae in proximo conventu mense Septembri habito (nimirum in quo illa confoederatio
procusa fuit) contra nos et tractatum nostrum mutuum intentarunt et hodierna die in Alba
Regali nituntur.
29 (h) Protulit Kollár in eodem
2213. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Ludovicum sustulisset, metuens ne, si forte illum minorennem relinqueret, status
confoederationis Pestiensis effectum statim post fata sua procurent, ut hic, licet adhuc
infans, coronetur, agere coepit perfecitque ut 1508. in comitiis Budae habitis Ludovicus pro
haerede regni declaretur, Albae vero Regali, licet primo bimulus, coronetur (b).
2 Uladislaus pro infante filio ipse sacramentum dixit, insuper solennem
nomine ejusdem filii extradedit capitulationem, qua in persona ejus promittit quod, ut
primum ad adultem pervenerit
2214. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Uladislaus pro infante filio ipse sacramentum dixit, insuper solennem
nomine ejusdem filii extradedit capitulationem, qua in persona ejus promittit quod, ut
primum ad adultem pervenerit aetatem, novam de observandis legibus, statuum praerogativis,
et constitutione regni elargiturus sit assecurationem consentitque ne eidem exercitium
regiae potestatis tamdiu admittatur donec assecurationem hanc fuerit elargitus (c).
3 Debuit Uladislaus proximiorem mortem suam jam tunc praesagire, debuit
Maximilianus eandem, quam
2215. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
dabimus vel assignabimus, sed
eundem hic in regno et apud manus eorundem... regnicolarum mittemus ad gubernandum."
§ 88
1 Videamus jam qualiter legislatio sub Uladislao processerit.
2 Ut S. regni corona in potestate statuum permaneat et per eligenda ab iis
individua custodiatur, identidem quidem decretum fuit; videntur tamen status a cautela illa
recessisse, quam sibi 4-o capitulationis §-o pepigerant, nimirum ut ipsa arx Visegrad, in
qua corona
2216. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nuncios, sed nobiles
viritim convocantur; an tamen hoc etiam constanter postea observatum fuerit, subsequi statim
1498. decreti praefatio dubium movet. 11 Dicitur enim §-o 4-o "tandem iidem
barones regnique Nostri nobiles universi de singulis comitatibus regni Nostri in praesente
congregatione generali... constituti." 12 Interea, cum nec in hac, nec in
ullius posterioris diaetae praefatione seu electorum, seu nunciorum mentio occurrat, malim
existimare quod usus nobiles ad diaetam viritim convocandi sub toto
2217. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
absque lytro recipiat. 7 Obligarunt itaque
Uladislaum 1492. articulo 4-o ut ipsas has civitates ad tales de se litteras elargiendas
disponat, quibus se Hungariae sub certa summa oppignoratas agnoscunt, litteras vero has rex
ad domum tavernicalem, ubi archivum regni asservabatur, pro securitate regni deponat.
8 Cum Uladislaus id neglexisset, 1498. articulo 23. eundem denuo ejus
commonefecerunt, et quia ne tum quidem id praestitit, anno 1504. articulo 20. relationem de
effecta ejus
2218. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Obligarunt itaque
Uladislaum 1492. articulo 4-o ut ipsas has civitates ad tales de se litteras elargiendas
disponat, quibus se Hungariae sub certa summa oppignoratas agnoscunt, litteras vero has rex
ad domum tavernicalem, ubi archivum regni asservabatur, pro securitate regni deponat.
8 Cum Uladislaus id neglexisset, 1498. articulo 23. eundem denuo ejus
commonefecerunt, et quia ne tum quidem id praestitit, anno 1504. articulo 20. relationem de
effecta ejus iterum urgebant. 9 Postea
2219. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fidelitatis nuper exceperat; cum idem una etiam Bohemiae rex fuerit, status 1498. per
articulum 24. ab eodem exegerunt ut recognitionales de se det litteras, quod juramentum hoc
non qua Bohemiae, sed qua Hungariae rex ab iisdem, non qua regno Bohemiae subjectis, sed qua
regni Hungariae feudatariis exegerit. 11 Cui ordinationi an rex
satisfecerit, 1504. articulo 21-o relationem ab eo deposcebant. 12 Sed nec
hujus rei ulterius quodpiam vestigium apparet. 13 Et cum Moravia, Silesia et
Lusatia Mathiae tantum
2220. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
uti et Moraviam, Austriam,
Styriam et Carinthiam rectificentur; inde enim elicere oporteret quod Cumani,
Philistaei seu Iazyges, et Szegedienses ita distincto jure gubernati fuerint, prouti nunc
confinia reguntur, ut adeo regni ita interfuerit fixas respectu eorum metas habere sicut
interfuit respectu Austriae, Styriae, Carnioliae et Carinthiae. 20 Cum tamen
nullum hactenus ejus rei vestigium latum sit, ego obscuritatem hanc tamdiu improprio
temporis illius scribendi modo
2221. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quibus ad preces Petri de Sima possessionem ejus Cseth eximit a
comitatu Szolnok exteriori, cui hactenus incorporata fuit, et illam incorporat comitatui de
Beregh ex eo, quod hujus sedi judiciariae magis propinqua foret, inhibendo palatinum,
judicem curiae, et alios regni judices ne eandem possessionem compellant subesse priori
comitatui.
§ 91 Forma tributorum et status aerarii sub Uladislao.
1 Quod oeconomica adtinet, tributa in Hungaria sub lucri camerae, in
Croatia
2222. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Mathia I unius floreni subsidium Uladislao etiam et quoties
oblatum fuerit, non ita est expeditum. 2 In decretis ejus, quae exstant,
nulla oblati subsidii mentio occurrit; et cum praeter illud, quod cum stipendiario a Mathia
sibi relicto milite primo statim regni anno confecit, nullum bellum gessisset, videtur
postulandi subsidii nullam vel causam habuisse. 3 Bis tamen intra 24, quibus
regnavit, annos subsidium hoc eidem decretum fuisse fide diplomatum tenemus, nempe 1500, quo
inducias cum Turca rumpendas
2223. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuit (a), deinde 1508. quo eidem subsidium unius floreni pro
necessitatibus confiniorum oblatum est (b).
4 Subsidii, quod regi in Hungaria offerebatur, dimidium tantum in
Sclavonia depensum fuisse et ex articulis Regni Sclavoniae decreto 1492. subnexis, et quidem
2-o, et e pluribus diplomatibus constat (c); nec mirum, quando jam sub Mathia 1465. incolas
regni hujus ipsarum judicialium taxarum medietatem tantum persolvisse e hujus diplomate,
quod in archivo Regni asservatur,
2224. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
4 Subsidii, quod regi in Hungaria offerebatur, dimidium tantum in
Sclavonia depensum fuisse et ex articulis Regni Sclavoniae decreto 1492. subnexis, et quidem
2-o, et e pluribus diplomatibus constat (c); nec mirum, quando jam sub Mathia 1465. incolas
regni hujus ipsarum judicialium taxarum medietatem tantum persolvisse e hujus diplomate,
quod in archivo Regni asservatur, apparet (d). 5 Qua occasione observari
velim Mosoczium his Sclavoniae articulis perperam distinctum a reliquo decreti corpore
titulum
2225. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuisse et ex articulis Regni Sclavoniae decreto 1492. subnexis, et quidem
2-o, et e pluribus diplomatibus constat (c); nec mirum, quando jam sub Mathia 1465. incolas
regni hujus ipsarum judicialium taxarum medietatem tantum persolvisse e hujus diplomate,
quod in archivo Regni asservatur, apparet (d). 5 Qua occasione observari
velim Mosoczium his Sclavoniae articulis perperam distinctum a reliquo decreti corpore
titulum dedisse; ea enim re multos in eam erroneam induxit opinionem, quasi hi non in
comitiis anni 1492. perlati,
2226. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
absque ulla interruptione, prouti et nunc moris est, sequebantur.
A quaestoribus regiis rationes exiguntur.
6 Quaestores regios in administratione aerarii non optima fide versari
status statim principio regni hujus observare debuerunt. 7 Iam enim 1495.
per articulum 34. eum, ut ab officialibus suis rationes quotannis exigat, monuerunt.
8 Neglexit ille utile hoc consilium, et proximis 1497. comitiis subsidium
unius floreni postulavit. 9
2227. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regiae sumptibus par esset, is cum
angustiis aerarii continuo conflictabatur. 14 Quo autem rex magis egebat, eo
plures proventus regios impignorabat, et vicissim quo plures reditus suos impignorabat, eo
magis egebat. 15 Quo factum est ut postremis regni sui annis vix jam aliqui
ei proventus regii superfuerint. 16 Suprema jam hac aerarii regii calamitate
excitati status tandem 1514. efficax malo huic remedium adhibere voluerunt.
17 Itaque articulo 1-o statuerunt ut omnes, quos rex alienavit,
2228. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Et certe subsidium hoc
decernere opere pretium fuit; quam enim in deplorabili statu fortalitia in confiniis jam
1495. fuerunt, articuli diaetae hujus anni 33. et 35. satis testantur.
32 (c) Exstat in archivo Regni diploma Uladislai de dato ***
91.32*** in B vacuum relictum.
quo lex haec solenniter denuo confirmatur. 33 Koller in
Historia episcoporum Quinqueecclesiensium tom. 1. pag.
2229. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 92 Tricesimarum regulatio.
1 Tricesimae primum sub Uladislao in comitiis regulatae fuerunt.
2> Antea cum teloniis saepius confundebantur (a). <3 Iam tum
agnovere status quod de productis regni nonnisi tunc tricesima exigi possit, si e regno
educantur (1498. art. 29. § 3). 4 De inductis nulla fit mentio, forte quod
haec tamquam correlativa alioquin subintelligi existimaverint. 5 Nam quod
exterae merces dudum antea regno inferri
2230. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
locis defigi valeant, et ideo mediterraneas omnes 1498.
articulo 34. abrogarunt, stationesque tricesimales articulo eodem ita defixerunt ut
capitales plerumque in locis limitaneis fuerint constitutae, Budensem tamen, Albensem, et
Pákaiensem licet in meditullio ferme regni sitas, quia a Zapolio palatino in pignore
tenebantur, non sunt ausi continuo abrogare, verum, postquam a rege redemptae fuerint (quod
nunquam eventurum esse pronum erat existimare), ut aboleantur, decrevere 1498. articulo 29.
§ 2-o.
8
2231. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 93 Regulatio monetae et rei montanisticae.
1 De moneta et rebus montanisticis ac commercialibus sub Uladislao in
comitiis multa, sed infeliciter disposita fuerunt. 2 Nimirum prohibebatur
extranea moneta, in limitibus tamen regni admittebatur (a), quasi horum accolae tantum cum
advicinantibus exteris, non vero etiam cum iis, qui ipsos contingebant, regnicolis quaestum
habuissent, et quasi per exterae monetae ad justos limites reductionem commercio melius
prospici non potuisset quam per
2232. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
subjacet legibus, considerari debent.
Ordinationes commerciales.
5 Supremus temporum illorum in re commerciali ille defectus fuit quod, ut
paucis limitaneis civitatibus faveant, exteros mercatores ad interiora regni ne admiserint
quidem, sed eos ad distrahendas in limitaneis illis civitatibus (quae regia sibi superinde
privilegia procurandi sagacitatem habuerunt) merces suas coegerint, tantum ut hae deinde
easdem merces in interioribus regni partibus cariori vendere possint
2233. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
faveant, exteros mercatores ad interiora regni ne admiserint
quidem, sed eos ad distrahendas in limitaneis illis civitatibus (quae regia sibi superinde
privilegia procurandi sagacitatem habuerunt) merces suas coegerint, tantum ut hae deinde
easdem merces in interioribus regni partibus cariori vendere possint pretio.
6 Budensis civitas ejusmodi quoad ipsos plane domesticos mercatores
privilegium obtinuerat. 7 Verum Sigismundus rem commercialem in exteris
provinciis tantisper edoctus privilegium hoc in comitiis 1405.
2234. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
e proprio peculio 40 aureorum millibus
subvenire debuerit (a).
4 Cum tam solers in vindicandis tuendisque juribus suis Mathias Uladislao
integros adhuc proventus regios transmiserit, potuit ille primo adhuc regni sui anno
stipendiariam militiam ex iisdem sustentare, prout et reipsa duplex, cum Alberto nempe et
Maximiliano, bellum cum solo hoc milite (nulla enim insurrectio indicta fuit (b), intra
primos 13 regni sui menses confecit. 5 At postquam Uladislaus
2235. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
adhuc proventus regios transmiserit, potuit ille primo adhuc regni sui anno
stipendiariam militiam ex iisdem sustentare, prout et reipsa duplex, cum Alberto nempe et
Maximiliano, bellum cum solo hoc milite (nulla enim insurrectio indicta fuit (b), intra
primos 13 regni sui menses confecit. 5 At postquam Uladislaus depacta, ut §
***
94.5 *** in B vacuum relictum.
vidimus, Posoniensi pace 100 aureorum millia Maximiliano persolvere debuit, postquam
abusi
2236. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Quo tamen anno id evenerit, non ita expeditum est. <7
Stipendiatorum quidem regalium adhuc 1492. in articulis 17. et 18. mentio occurrit.
8 Verum quod per id nil nisi conflatum e mille capitibus banderium regis,
tum gentes illas, quas aliqui barones regni intertenere, rex autem stipendia illis dependere
debebat, intelligatur, e combinatione reliquarum sub rege hoc perlatarum legum redditur
manifestum. 9 Itaque mihi probabile admodum videtur quod Uladislaus paulo
post ac bellum cum Maximiliano in autumno
2237. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
efferebant, proportione praestare debebat, portales; ipsum armatae nobilitatis corpus
insurrectionalis militia vocabatur; ubi omnes hae militum classes confluxerant, exercitus
generalis vocabatur. 22 Huic aut ipse rex aut palatinus, aut capitaneus
regni praesse debuit (i), verum non erat in regis potestate generalem hunc, ut dicebatur,
exercitum statui convocare; ante omnia stipendiariam et banderialem militiam hosti objicere
debuit. 23 Si haec resistendo par non fuit, tum primum portalem et
2238. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
decimalium proventuum militem praestare debebant,
proportio autem haec aequanimi comitatuum determinationi defertur 1495. art. 15. § 2. 3. 5.
et 6.
54 Caeterum dicitur quidem ejusdem 1498. articulo 17. §-o 1. "DD.
regnicolae pro defensione regni stipendiarios de eorum iobbagionibus necessario tenendos
habebunt." 55 Et paulo infra "officiales nec non stipendiarii tam regales,
quam DD. praelatorum nec non caeterum regnicolarum." 56 Indeque aliqui
arguunt etiam non banderiatos continuum
2239. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
miles
sumptibus reliquorum regnicolarum interteneri debeat. 58 Secus enim evidens
esset inter hanc et reliquas leges contradictio, quibus stipendiarius regis et baronatuum
miles a banderiali et portali diserte distinguitur et illum quidem etiam extra limites regni
educendi facultas regi conceditur, quoad banderialem autem et portalem negatur.
59 Certe ipsa rei natura sententiam hanc excludit; ut enim quis continuum
militem alat, jam fixus debet esse intertenendi militis numerus;
2240. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
63 (i) 1492:9, § 14.
64 (k) Dicitur enim 1498:17, § 9. "Officiales nec non stipendiarii, tam
regales, quam DD. praelatorum et baronum (i.e. banderia) nec non caeterorum regnicolarum (id
est portalis miles) limites et metas regni secundum temporis et rerum necessitatem egredi
exercitualiter debeant, si autem universitatem ipsam insurgere (intellige personaliter)
contigerit, tunc ipsa universitas (id est praelati, barones, et nobiles in persona) ultra
limites regni exercituare non teneantur."
2241. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
portalis miles) limites et metas regni secundum temporis et rerum necessitatem egredi
exercitualiter debeant, si autem universitatem ipsam insurgere (intellige personaliter)
contigerit, tunc ipsa universitas (id est praelati, barones, et nobiles in persona) ultra
limites regni exercituare non teneantur." 65 Et hoc sensu intelligendus est
etiam articulus 18:1492. aliaeque hanc in rem sonantes leges.
66 (l) In elargito statibus Regni Sclavoniae per Uladislaum 1494.
diplomate dicitur quidem: "Ut nullus
2242. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tunc ipsa universitas (id est praelati, barones, et nobiles in persona) ultra
limites regni exercituare non teneantur." 65 Et hoc sensu intelligendus est
etiam articulus 18:1492. aliaeque hanc in rem sonantes leges.
66 (l) In elargito statibus Regni Sclavoniae per Uladislaum 1494.
diplomate dicitur quidem: "Ut nullus belligerantium exercituantiumque hominum, sive equitum,
sive peditum in villis particularibus sive in extraneis nobilium bonis, sed in oppidis
duntaxat et civitatibus ejusdem Regni Nostri
2243. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
In elargito statibus Regni Sclavoniae per Uladislaum 1494.
diplomate dicitur quidem: "Ut nullus belligerantium exercituantiumque hominum, sive equitum,
sive peditum in villis particularibus sive in extraneis nobilium bonis, sed in oppidis
duntaxat et civitatibus ejusdem Regni Nostri Sclavoniae descendat." 67 Verum
inde non id quod rex stipendiarium adhuc intertenuerit peditem, sed quod in Sclavonia
Nobiles non meros equites, sed etiam pedites a portis statuerint inferri posse puto.
68 Nam si aliquem etiam
2244. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et stipendiis provideat, decreverunt.
5 Cum rex stipendia haec praestare aut non vellet, aut non posset, anno
1498. art. 2-o rem eo immutarunt ut praelati nonnisi duo, totidem barones, e nobilibus vero
sedecim sint senatores. 6 Hi ex omnibus quatuor regni partibus (nunc
circulos appellamus) communi regis et statuum consensu eligendi § 5. 7
Singulus autem status de stipendio sui ordinis senatorum provideat § 7. 8
Post biennium quippe 1500. art. 10. retento nobilium numero praelatorum baronumque
2245. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in
negotiis illis, quae generaliter universum regnum concernere videbuntur semper octo in
consilium suum admittat." 20 Et hoc est causa cur nos dicasterium hoc nec
tribunal, nec consilium, sed senatus nomini designemus, nimirum quia illud pro veteri regni
instituto non in supremo tantum regis foro, sed in intimo etiam ejus consilio (quod nunc
status vocamus) eidem assistere debuisset. 21 Neque enim sensus provocati
articuli 7:1498. eo accipi debet, quasi Uladislaus jam habuisset stabile aliquod politicum
2246. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
stabile aliquod politicum
consilium ad quod sedecim illis nobilibus accessus lege illa procuratus fuisset; hujus enim
nulla uspiam seu in legibus, seu in diplomatibus memoria occurrit. 22 Verum
constituebant illud ipsi illi, qui in legibus aevi hujus judices regni ordinarii
appellantur, nempe palatinus, judex curiae, cancellarius et vicecancellarius, quosve
praeterea e forte praesentibus regi convocare collibuit praelatos, barones, et quandoque
nobiles. 23 Caeterum nullus horum qua commembrorum consilii aliquo
2247. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
25:1495. in quo
consiliarii suae maiestatis a praelatis, baronibus, et caeteris regnicolis diserte
contradistinguuntur. 30 Cum enim post hunc adhuc annum de erigendo primum
hoc senatu actum fuisse e superioribus appareat, per consiliarios aut ordinarii regni
judices, quos regem ex officio ad consilium adhibere debuisse constat, aut jam tum aliqui
puro honoris hujus titulo gloriabantur.
§ 97 Cur Uladislaus Ioanni Corvino praelatus fuerit.
1 Caeterum
2248. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
conditiones luxus exemplo, publicos proventus
depeculandi studium, quodve adhuc deterius est, venalitas ministrium invaluit.
13 Ita perturbata publica administratione illae etiam, quae adhuc nationi
supererant vires, nunquam in unum cogi potuerunt quo hostibus regni communibus viribus
resisti potuisset. 14 Inde evenit ut Maximiliano Austriam tam facile
recipere et totam ferme Transdanubianam Hungariam nemine obsistente 1491. occupare pronum
fuerit; ut Moldavia ad Polonos, Dalmatia ad Venetos impune defecerit, imo ut
2249. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuerit. 3 Decreverant quidem status articulo 2-o ut rex proprio arbitrio
nonnisi 100 colonos, si quid ultra sit, nonnisi cum consensu statuum conferre possit,
immemores indubie quod illimitata regis quoad bona nationis conferendi potestas praecipuum
primitivae regni constitutionis cardinem effecerit. 4 Verum fluxam alioquin
hanc legem 1504:10-o iidem ipsi revocarunt. 5 Revocationis hujus ea articulo
hoc causa redditur quod omnes ferme constitutiones regni hactenus factae inter se
discrepent. 6
2250. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
bona nationis conferendi potestas praecipuum
primitivae regni constitutionis cardinem effecerit. 4 Verum fluxam alioquin
hanc legem 1504:10-o iidem ipsi revocarunt. 5 Revocationis hujus ea articulo
hoc causa redditur quod omnes ferme constitutiones regni hactenus factae inter se
discrepent. 6 Verum nullius vel in decretis alicujus regis, vel in prolatis
hactenus litteris, legis vestigium exstet qua regis in conferendis bonis potestas ad certum
colonorum numerum restricta fuisset. 7 Itaque per
2251. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
excessuosos cives legalibus poenis coercere, neque ullam e tot
saluberrimus sub se latis legibus effectui dare aut sciverit, aut voluerit.
§ 99 Dissensiones inter clerum et statum saecularem.
1 Altera calamitatum regni causa fuit gravis inter status ipsos dissensio.
2 Clerus non contentus privilegio fori in personalibus, quod ipsi jam sub
Sancto Stephano concessum fuit, sub prioribus quoque regibus connitebatur ut illud etiam ad
realia extendere possit, ita ut
2252. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
eodem anno et Alberto et
Maximiliano successionem in regno Hungariae addici procuraret, et tamen confoederationem
Rákossiensem de eligendo post defectum Uladislai indigena rege primus subscripserit.
26 (a) Vide hujus fastuosam pompam in Annalibus Regni
Hungariae parte 4. pag. 264.
§ 102
1 Atque in hac communi rerum omnium perturbatione, exhausto aerario,
dimisso statario milite, dissidentibus statibus, laxata vi imperii, regnante avaritia
2253. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
communi rerum omnium perturbatione, exhausto aerario,
dimisso statario milite, dissidentibus statibus, laxata vi imperii, regnante avaritia et
venalitate, enervatis per longam pacem et luxum regnicolarum animis, Ludovicus II pravis
marchionis Brandenburgensis consiliis regni habenas decimo aetatis suae anno capessivit.
Additamentum
Quae sequuntur inventa sunt in MS-to A (Budapest, Országos Széchényi
2254. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
uti et fixum dislocationis systema in comitiis stabiliatur, ipsa conservandae plebis ratio
deposcit. 16 Ut de necessario nationalium legionum numero in comitiis
cognoscatur, haeve nationi etiam Hungariae fidem juramento voveant, id securitas nationis,
quo legalis regni constitutio immota consistat, exigit, rationibus vero monarchiae prorsus
non adversatur. 17> Itaque haec perferenda. <18 Caeterum
liberum regi, ut in Anglia habet, in militem imperium, liberum ejus pro ratione periculi
cujuscunque monarchiae partis
2255. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
20 Verum ut
confiniariis, imo regulatis etiam legionibus meri ferme exteri praeficiantur, ut reliquus ab
iis, qui signis adscripti sunt aut porro adscribentur, confiniarius populus, quasi conflata
alioquin e nobilium bonis, quam confinia occupant, plaga a S. Regni corona avulsa esset, sub
oppressivo militari, adeoque peregrino gubernio fatiscere debeat, id enim vero commune
monarchiae bonum certe non exposcit. 21 Possit itaque princeps tranquillis
domi rebus confiniario in necessitates cujuscunque monarchiae partis
2256. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
subsidia belli.
23 e) Ut Hungaria subsidia belli, veluti tirones, annonam, foenum, stramen,
et vecturas, dum necessitas urget, suppeditet, ratio monarchiae exigit; verum, qua ratione id
fiat, nihil ejus interest. 24 Proinde cum instituta regni id secum ferant ut
haec nuspiam, nisi in comitiis decerni possint, legem hanc, quam defunctus imperator adeo
graviter violaverat, nil vetat renovare.
Quoad contributionem.
25 f) Ut contributio ab iis, qui
2257. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
possit, pertinet ad ipsam constitutionis securitatem.
27 Itaque cum haec sint municipalia, nil obstat quin
salva unionis substantia perferantur.
Quoad reliquos proventus regni.
28 g) Ut princeps cum de contributione, tum de reliquis regni proventibus
in communes monarchiae necessitates uti possit, commune certe ejus bonum requirit.
29 At ne administri eorum ad reddendas rationes a comitiis stringi possint,
2258. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
27 Itaque cum haec sint municipalia, nil obstat quin
salva unionis substantia perferantur.
Quoad reliquos proventus regni.
28 g) Ut princeps cum de contributione, tum de reliquis regni proventibus
in communes monarchiae necessitates uti possit, commune certe ejus bonum requirit.
29 At ne administri eorum ad reddendas rationes a comitiis stringi possint,
utilitas ejus non exposcit. 30 Habeat ergo princeps liberum, quo etiam in
2259. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
h) Valorem monetae subitanee aut deprimi aut elevari saepe monetarium
vicini alicujus stratagema exposcit. 32 Interest itaque totius monarchiae ut
jus hoc principi integrum relinquatur. 33 Verum ut procusa e metallo
Hungarico moneta insignibus regni signetur, ut officinae monetariae in Hungaria erigantur et
stabiliantur, id commune monarchiae bonum non vetat. 34 Quotus quisque
nostrum est qui de justa inter idealem et intrinsecum unius vigesimarii valorem proportione
ausit pronuntiare? 35
2260. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
34 Quotus quisque
nostrum est qui de justa inter idealem et intrinsecum unius vigesimarii valorem proportione
ausit pronuntiare? 35 Maneat ergo jus defigendi monetae valoris apud
principem, sed procusa e metallo Hungarico moneta signetur insignibus regni et in regno
procudatur.
Quoad vectigal 30-le.
36 i) Totius in complexu monarchiae interest ut singulam sui partem habeat
florentissimam. 37 Commune itaque ejus bonum non admittit ut oppressivum
2261. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Quoad negotia soli Regno Hungariae propria.
5 b) E converso ipsa unionis inter tam disparata regna natura
secum fert ut ea, quae nullam ad commune totius monarchiae bonum habent relationem, sed
internam tantum singuli regni administrationem concernunt, per separatum singuli regni
dicasterium seu cancellariam ita pertractentur ut unius regni consiliarii in interna alterius
negotia nullam influxum habeant. 6 Cum enim adversis utrumque regnum legibus
diversa gubernii forma
2262. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
propria.
5 b) E converso ipsa unionis inter tam disparata regna natura
secum fert ut ea, quae nullam ad commune totius monarchiae bonum habent relationem, sed
internam tantum singuli regni administrationem concernunt, per separatum singuli regni
dicasterium seu cancellariam ita pertractentur ut unius regni consiliarii in interna alterius
negotia nullam influxum habeant. 6 Cum enim adversis utrumque regnum legibus
diversa gubernii forma gaudeat, naturale est ut singuli regni consiliarii interna
2263. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
tam disparata regna natura
secum fert ut ea, quae nullam ad commune totius monarchiae bonum habent relationem, sed
internam tantum singuli regni administrationem concernunt, per separatum singuli regni
dicasterium seu cancellariam ita pertractentur ut unius regni consiliarii in interna alterius
negotia nullam influxum habeant. 6 Cum enim adversis utrumque regnum legibus
diversa gubernii forma gaudeat, naturale est ut singuli regni consiliarii interna etiam
alterius regni negotia ad sua principia ament revocare, quod
2264. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
per separatum singuli regni
dicasterium seu cancellariam ita pertractentur ut unius regni consiliarii in interna alterius
negotia nullam influxum habeant. 6 Cum enim adversis utrumque regnum legibus
diversa gubernii forma gaudeat, naturale est ut singuli regni consiliarii interna etiam
alterius regni negotia ad sua principia ament revocare, quod utique in utriusque regni
negotiis perturbationem adferre debet. 7 Quare ne interna Regni Hungariae negotia ad consilium status amplius
2265. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
seu cancellariam ita pertractentur ut unius regni consiliarii in interna alterius
negotia nullam influxum habeant. 6 Cum enim adversis utrumque regnum legibus
diversa gubernii forma gaudeat, naturale est ut singuli regni consiliarii interna etiam
alterius regni negotia ad sua principia ament revocare, quod utique in utriusque regni
negotiis perturbationem adferre debet. 7 Quare ne interna Regni Hungariae negotia ad consilium status amplius deferantur, sed ut princeps erga factas sibi
2266. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
interna alterius
negotia nullam influxum habeant. 6 Cum enim adversis utrumque regnum legibus
diversa gubernii forma gaudeat, naturale est ut singuli regni consiliarii interna etiam
alterius regni negotia ad sua principia ament revocare, quod utique in utriusque regni
negotiis perturbationem adferre debet. 7 Quare ne interna Regni Hungariae negotia ad consilium status amplius deferantur, sed ut princeps erga factas sibi
eatenus per cancellariam Hungaricam propositiones illa decidat,
2267. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
utrumque regnum legibus
diversa gubernii forma gaudeat, naturale est ut singuli regni consiliarii interna etiam
alterius regni negotia ad sua principia ament revocare, quod utique in utriusque regni
negotiis perturbationem adferre debet. 7 Quare ne interna Regni Hungariae negotia ad consilium status amplius deferantur, sed ut princeps erga factas sibi
eatenus per cancellariam Hungaricam propositiones illa decidat, constituendum puto.
8 Consilium status, ut nomini suo respondeat,
2268. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
10 Non exposcit id ut ipsa Hungarica armorum praefectura
e meris exteris consistat. 11 Non exposcit denique ut sub praetextu militaris
systematis consilium bellicum in pluribus etiam provincialibus objectis arbitrarie et saepe
contra apertas regni leges agat. 12 Maneat itaque suprema rei
militaris directio penes consilium bellicum. 13 In provincialibus e
contra, veluti civile confiniorum gubernium, vestium, armorum, totiusque usque adeo bellicae
supellectilis confectionem,
2269. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
experientia satis
demonstrat. 18 Quare decernendum puto ut ad consilium bellicum a proportione
Hungari etiam adhibeantur, Hungarica armorum praefectura e meris nationalibus consistat.
19 Armorum praefectus si quid contra leges, contra constitutionem regni
admiserit, ad reddendam coram comitiis rationem cogi possit. 20 Iurisdictio
militaris ab omni in civilia objecta influxu arceatur. 21 Cessent omnia
praeter in stricte militaribus militaria iudicia. 22 Cesset six
2270. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
non adversantur,
consulatur.
§ 12 Quod municipalis Hungariae constitutio ad totam monarchiam nihil attineat, et
quomodo firmari possit?
1 Quoad 3-tium, seu ipsam regni constitutionem.
2 Haec jam nihil ad reliquas haereditarias provincias attinet.
3 Hungaria enim jam tum, dum cum illis in unum corpus coaluit, distincta
administrationis forma gaudebat, et hujus conservationem jam per
2271. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
explanentur, sicque perpetuus inter regem et populum diffidentiae fomes radicitus
evellatur.
Per fixum diaetae terminum.
10 a) Iam primum desciveramus a fundamentali de celebrandis omni triennio
comitiis regni instituto; compulsivum illud medium, ut rege nolente palatinus aut iudex
curiae illa indicat, moribus saeculi vim suam amiserat. 11 Itaque comitiarum
celebratio adeo differebatur ut moderna post elapsos 25 annos agamus. 12
Tanto igitur tempore
2272. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
iudicialibus, oeconomicis, ecclesiasticis, religionariis, litterariis, aut
commissariaticis facere possit.
41 h) Ne arbitrarium principis imperium vitare volendo nimiam et in
praepotentiam facile desituram potestatem primo regni magistratui largiamur, in eo certe a
veteribus institutis nobis recedendum puto ut palatinus simul politicam, simul militarem,
simul iudicialem habeat jurisdictionem. 42 Perlata est haec sanctio
temporibus illis quibus genuina temperatae gubernii formae
2273. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
temporibus illis quibus genuina temperatae gubernii formae principia ignota fuerunt.
43 Nos in hac saeculi luce in tam luculento Angliae exemplo non, quid olim
sancitum fuerit, sed quid reipublicae expediat, reputare decet. 44 Sit itaque
distinctus regni capitaneus, sed hic senatui illi, cui palatinus praeerit, quoad omnia
provincialia subjiciatur. 45 In iudicialibus vero illi, penes quem summa
rerum civilium est, nullus prorsus influxus admittatur. 46 Iudiciorum
moderatio supremo, cui ex ipsa
2274. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
rerum civilium est, nullus prorsus influxus admittatur. 46 Iudiciorum
moderatio supremo, cui ex ipsa nominis significatione iudex curiae praeesse debet, tribunali
relinquatur. 47 Ita illud etiam assequemur, ne soli semper militares supremum
regni magistratum gerere possint.
§ 13 Quomodo constitutio firmari potest quoad potestatem executivam. Per senatum
vigilantem.
1i) Ne potestas executiva in legislativam serpere possit, juvabit fortasse
vigilantem
2275. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
magistratum gerere possint.
§ 13 Quomodo constitutio firmari potest quoad potestatem executivam. Per senatum
vigilantem.
1i) Ne potestas executiva in legislativam serpere possit, juvabit fortasse
vigilantem regni senatum ita constituere ut relicta consilio locumtenentiali mandata, quae in
effectum legum emanabunt, exequendi potestate, illud per novam instructionem et formulam
iuramenti ad id obstringere ut sub gravi in proximis comitiis reddendae
2276. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
jurisdictio unice ad militaria
restringatur, id enim vero non tantum Hungariae, sed et totius monarchiae salus exposcit.
16 Secus serius certe aut citius imperium in militarem degenerabit
democratiam.
17 i) De iis, qui aut castra regni turpiter dediderunt, aut aerarium
depeculati sunt, puniendis in diaeta saepius actum fuisse et harum acta, et historia
testatur. 18 De iis vero plectendis, qui regem ad infringendas regni
libertates inducunt, positiva lex exstat. 19 Nihil itaque
2277. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
democratiam.
17 i) De iis, qui aut castra regni turpiter dediderunt, aut aerarium
depeculati sunt, puniendis in diaeta saepius actum fuisse et harum acta, et historia
testatur. 18 De iis vero plectendis, qui regem ad infringendas regni
libertates inducunt, positiva lex exstat. 19 Nihil itaque novi est
constitutionem per ministrorum responsabilitatem firmare.
20 k) Reliqua omnia centum jam legibus constituta sunt, adeoque tempus est
ut semel reali
2278. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
legitime exercere possit. 22 Cum tamen id variis
cavillationibus ansam dederit, diserte explanandum puto quod regi ante coronationem regiae
potestatis exercitium non competat.
23 m) Eodem titulo diserte quidem explicatur quod si alia, quam S. Regni
corona rex coronetur, omnes ejus regiae potestatis actus perinde illegitimi sint ac si
nunquam fuisset coronatus. 24 Ut tamen omnis differentiarum fomes etiam
eatenus sopiatur, id quoque diserte renovandum puto.
25 n) Ex his plane
2279. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
corona rex coronetur, omnes ejus regiae potestatis actus perinde illegitimi sint ac si
nunquam fuisset coronatus. 24 Ut tamen omnis differentiarum fomes etiam
eatenus sopiatur, id quoque diserte renovandum puto.
25 n) Ex his plane causis quod S. Regni corona non in regis, sed statuum
esse debeat potestate, innumerae fere leges innuunt. 26 Ne id etiam alicui
imposterum dubio locum relinquere possit, id quoque clare censeo exprimendum.
27 o) Ut in dicasteriis omnia publice agantur, nihil
Bibliographia locorum inventorum
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1790], Operum omnium tomus III, versio electronica (), Verborum 71764, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skrl3].
More search results (batches of 100) First 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26
Retrieve all occurrences (This may take some time to download) Click here for a KWIC Report
|