4918. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
utique laesivas etiam securitatis personae
rerumque leges perferre, easque vi potestatis suae executivae in effectum perducere potest.
4 Imo, si quis legislativa etiam careat, executivam tamen et iudicialem simul
teneat potestatem, potest omnes sibi adversantes sub pallio iudicis perdere, in legislationem
sensim serpere sicque absolutam et arbitrariam arripere potestatem.
5 Patet ex his quod non tantum monarchica, sed aristocratica etiam et
democratica gubernii forma perinde arbitraria et despotica esse posset.
4919. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
liberum populum publicas etiam esse oporteat de legibus ipsis
consultationes, hypocaustum illud ita appararunt ut locatis in superiore
hypocausti parte ordinibus consultationes has plura quidvis millia audire, nullus tamen horum
vel vocem sub poena capitis proloqui possit.
Ut ius intercedendi et Superior Tabula et rex habeat.
5 Videbantur Angli organisationem exercitii potestatis legislativae
providentia hac jam absolvisse; cum tamen reputassent quam
4920. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
habituros
arbitrati sunt, quod decreverint gravissimam eum ministrum nationi rationem redditurum esse,
qui nationem bello minus necessario involverit; quo tamen consilio eos propositum sibi finem
non esse assecutos eventus ipse ostendit; cum enim tricis, quae reliquas sub praetextu
aequilibrii Europae unice augendis suis limitibus intentas aulas agitant, adeo non
renunciarint ut ipsa potius natio ambitiosum occupandi maris imperii spiritum adoptarit,
tantis tamque sumptuosis involuti fuerunt bellis ut debitorum, quae eo nomine
4921. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
uni tradiderunt.
Extrinsecus apparatus quo regia dignitas exornata est.
6 a) Hunc, ut major sit ejus in exequendis legibus authoritas, pro comite
seu principe totius nationis renunciarunt. 7 Hunc sive sub ducis, sive regis,
seu imperatoris nomenclatione pro imperanti declararunt, omnes festivos, quos caeremoniales
appellamus, quive nomine totius nationis peragi debent, actus, veluti honorarios legatos
mittere et audire, sancitas per potestatem legislativam leges, latas
4922. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
omnes etiam extrinseci honoris titulos concedendi, utpote ex inferiori ad
superiorem civium classem provehendi et stabilitorum equestrium ordinum insigniis exornandi
facultatem regibus concesserunt. 21 Porro ipsius etiam publici aerarii
administrationem, qua sub paucorum inspectione utique melius proficit quam si a numeroso
corpore exerceatur, principi sub conditione, uti jam diximus, exigendae ab administris,
quoties nationi visum fuerit, rationis crediderunt.
22 Et hae sunt illae potestatis executivae, id est
4923. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
classem provehendi et stabilitorum equestrium ordinum insigniis exornandi
facultatem regibus concesserunt. 21 Porro ipsius etiam publici aerarii
administrationem, qua sub paucorum inspectione utique melius proficit quam si a numeroso
corpore exerceatur, principi sub conditione, uti jam diximus, exigendae ab administris,
quoties nationi visum fuerit, rationis crediderunt.
22 Et hae sunt illae potestatis executivae, id est regis, in Anglia
praerogativae, quae proverbio illi quod rex Angliae tantam habeat authoritatem
4924. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Per revocandum post mortem singuli regis in examen constitutionis statum.
17 e) Nec his adhuc praesidiis contenti Angli constituerunt ut post singuli
regis mortem omnes constitutionis partes in examen revocentur, si quid sub
toto ejus regimine eidem derogatum fuisse comperiatur, novis legibus emendetur, quae
successori adhuc ante inaugurationem suam, pro earum confirmatione exhibentur, et ne suum
ille consensum negare possit, cum reditus singulo regi ad ejus tantum vitae dies assignentur,
4925. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
militem facile conducere posset quem regis copiis opponat.
Praesidia quoad judicialem potestatem.
22 Denique cum iudicis officium haud ultra procedat, quam legem ad factum,
de quo quaestio vertitur, applicare, id est, sub cujus legis dispositionem controversum
factum cadat, enunciare; si iudex seu ad interpraetationem legis se immittat
6.22 immittat: immitere A
, seu de facto, de quo adhuc nulla lex decreverit, arbitrarie
4926. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
permixtos, debuerunt se cum defectus pacti, tum vitia
administrationis publicae sensim evolvere; debuit populum cupiditas incessere ut partim jura
principis in populum, partim praerogativae singulae civium classis enucleatius definiantur.
14 Et hoc apud Hungaros sub S. Stephano peractum esse mox videbimus.
15 Si ordinatio ejusmodi ipsam trium summi imperii partium, legislativae
videlicet, executivae et iudicialis potestatis partitionem in re ipsa contineat, etsi ignota
adhuc ea aetate vocabula haec diserte non
4927. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
illa, qua miles defensando regno
cogebatur, percipiendorumque publicorum proventuum ratio, ad formam gubernii referuntur.
23 Itaque hanc a constitutione tamquam modum a re ipsa discerni, Hungariam
et primitivum et quidem explicitum pactum, et propriam, sub Andrea II tantum renovatam
constitutionem, et distinctam gubernii formam habuisse, satis apparet.
24 Nos iis, quae ad gubernii formam pertinent, in aliud tempus reservatis,
ea tantum, quae ad constitutionem ipsam referuntur, discutiemus.
4928. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ius bona possidendi, magistratus capessendi, et suffragia in comitiis edendi nullum
inter optimates, et reliquos nobiles discrimen esse constituerunt.
8 Itaque primis occupati regni temporibus duae tantum hominum classes
vigebant: liberi seu nobiles (sub quibus etiam optimates comprehendebantur) et servi.
9 Servis natura sua omnis possessorii incapacibus, totius regni terrae inter
nobiles per duces distributae fuerunt. 10 Atque ita cum characteristica
democratiae nota sit ut omnis, qui aliquam
4929. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
procursiones, praesertim vero per internecinam Augustanam cladem admodum accisus
fuit. 2 Frequentibus etiam tota prima regum periodo civilibus bellis magna
utique semper pars nobilitatis, praesertim minoris, atterebatur. 3 Successit
demum tristis sub Bela IV Tartarica clades, quae nobilitatem ad exiguum plane numerum
redegit.
4 Parte ex alia jam prima Hungarorum eruptio magnam indigenae Populi, qui
tum regnum habitabat, partem absumsit. 5 Parte denique ex tertia, cum nobiles
tam in
4930. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
Parte enim ex una, cum deleto magno servorum
numero nobiles omnes suas terras per hos excolere jam non potuerint, liberum vero hominem
post adoptata Christiana sacra extra proelium in servitutem redigere non licuerit (a), res
ipsa eos coegit ut magnam terrarum suarum partem sub certis conditionibus colendam liberis
hominibus concredere debuerint. 8 Atque hinc illae conditionariorum,
hospitum, villanorum, castrensium, praedialium et iobbagionum castri conditiones enatae sunt.
9 Ita variae inter servos et nobiles mediae
4931. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
decreto de
1459. articulo 32. in Vestigiis Diaetarum pag. 344, ubi dicitur: "sunt plures
nobiles qui quodammodo statum baroniae.... ultra caeteros nobiles habent".
Epocha prima. § 12 Sub S. Stephano ad monarchico-aristocraticum systema reducta est.
1 Post suscepta Christiana sacra accesserunt episcopi et abbates, quibus
praeter ius spiritualia curandi, partim de recepto eotum religionis hujus systemate, partim
quia necessarius pro
4932. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tantum constitutos in
supremis regni muneribus proceres, sed eorum etiam, qui haec antea gesserunt, vastaque sibi
hoc occassione bona procuraverant, posteros, nec non praelatos complectebatur.
3 Per hanc status praelatorum accessionem mitigata tantisper fuerit sub S.
Stephano illa optimatum oligarchia. 4 Imo cum nobiles concessas sub S.
Stephano libertates continuo postea reclamaverint, videntur hi non tantum ab oppressionibus
optimatum vindicati, sed et ad primitivum suum in comitiis influxum repositi fuisse, sicque
4933. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
antea gesserunt, vastaque sibi
hoc occassione bona procuraverant, posteros, nec non praelatos complectebatur.
3 Per hanc status praelatorum accessionem mitigata tantisper fuerit sub S.
Stephano illa optimatum oligarchia. 4 Imo cum nobiles concessas sub S.
Stephano libertates continuo postea reclamaverint, videntur hi non tantum ab oppressionibus
optimatum vindicati, sed et ad primitivum suum in comitiis influxum repositi fuisse, sicque
illa, ad quam seu assequendam, seu conservandam Hungari tantis continuo studiis
4934. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
videntur hi non tantum ab oppressionibus
optimatum vindicati, sed et ad primitivum suum in comitiis influxum repositi fuisse, sicque
illa, ad quam seu assequendam, seu conservandam Hungari tantis continuo studiis nitebantur,
monarchico-aristocratica constitutionis forma jam sub S. Stephano stabilita fuit (a).
5 (a) Vide hanc in rem dissertationem in Vestigiis Diaetarum a
pag. 17 usque 20.
§ 13 Forma haec usque Colomannum perduravit.
1 De posterioribus
4935. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
regibus pauca ad nos usque
pertigerunt monumenta. 2 Reducta tamen per S. Stephanum ad priorem
monarchico-aristocraticum statum gubernii forma usque Colomannum perstitisse videtur.
3 Nam et coronationis omnium regum praeter Petrum, et celebratorum sub iis
comitiorum luculenta jam vestigia tenemus (a), et libri S. Ladislai, et Colomanni testantur
quod in comitiis populus, id est minor nobilitas, aequam cum optimatibus
partem habuerit (b). 4 Si quae tamen proximioribus aetati
4936. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
omnibus, quae regi scrupulum
movere, vel regni statum labefactare poterant... remeavit."
§ 14 Ab hoc usque Andream II inter arbitrarium imperium et oligarchiam fluctuavit.
1 Sub Colomanno suisque usque Andream II successoribus, quod minori
nobilitati non jam optimates tantum, sed ipsi etiam reges graves fuerint, docet informis
licet, quae anno 1222-o stabilita est constitutio, quam Decretum fundamentale
appellamus. 2
4937. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
reges etiam ipsi nobiles
gravaverint. 7 Patet ex articulo 15-o et 22-o quod homines regii sylvas
nobilium per porcos, prata per equos depasci, segetes vero per canes venaticos conculcari
permiserint. 8 Patet ex articulo 4-o quod nobiles stabilita sub S. Stephano
libr. 2. cap. 5. et 36. disponendi de rebus suis facultate exuerint, bona non tantum capitali
sententia affectorum (horum enim bona e lege consvetudinaria in potestatem judicis
concedebant) sed etiam naturaliter decedentium occupaverint; imo ne
4938. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tantum seu nobilium mentio fiat, pronum est existimare quod regum necdum tanta
potentia fuerit, ut eadem potentioribus optimatibus damna inferre sustinuerint.
§ 15 Quam primam in scriptum redactam tenemus sub Andrea II constitutionis formam, hac
monarchico-aristocratica gubernii forma restauratur.
1 Quid itaque mirum si nobiles constituendae alicujus firmae constitutionis
desiderium incessit? 2 Et vero praeter inhibita omnia recensita
4939. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
depositoria, a quibus salem venderet, tantum in
confiniis erigere, in ipso vero regno nonnisi in Regécz et Szaboch tenere possit articulo 25,
quod utique liberam in ipso regno salis distractionem eotum fuisse ostendit.
7 Porro ne rex monetam alterius, quam, quae sub Bela III viguit, ligae cudere
possit, articulo 23-o. 8 Denique in militaribus quod, cum nobiles propriis
sumptibus militare teneantur, id rex ab ipsis nonnisi intra limites regni exigere possit,
articulo 7-o. 9 Iudicialis etiam
4940. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
potestate.
14 (a) Andream II occasione inaugurationis sacramentum nuncupasse patet ex
ipso alterius ejusdem, quippe de 1231, decreti articulo 5-o, uti id uberius explicatur in
Vestigiis Diaetarum sub nota (a) pag. 104. 15 Ne quis tamen
dubio locus supersit, eruitur id diserte ex epistola Pontificis de 1235, ubi de Andrea
loquens ait: "Cum (...) in coronatione sua juraverit etiam jura regni sui et honorem coronae
illibata servare." 16 Et hinc
4941. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
sed tantum renovata fuit.
1 Ac haec quidem prima est, quam in scriptum redactam tenemus, regni
constitutio. 2 Cum tamen Andreas II se libertates a S. Stephano concessas
tantum renovare in praefatione profiteatur, constitutio haec jam sub S. Stephano stabilita,
nunc vero tantum renovata fuerit (a); constat enim quod tributorum objectum jam sub Colomanno
in comitiis pertractatum fuerit. (lib. III, cap. 45. 78. 79. 80. et 81). 3
Constat quod plurimae leges, quae
4942. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
tenemus, regni
constitutio. 2 Cum tamen Andreas II se libertates a S. Stephano concessas
tantum renovare in praefatione profiteatur, constitutio haec jam sub S. Stephano stabilita,
nunc vero tantum renovata fuerit (a); constat enim quod tributorum objectum jam sub Colomanno
in comitiis pertractatum fuerit. (lib. III, cap. 45. 78. 79. 80. et 81). 3
Constat quod plurimae leges, quae ad securitatem proprietatis referuntur, velut circa liberam
de bonis suis disponendi facultatem, circa
4943. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
cap. 45. 78. 79. 80. et 81). 3
Constat quod plurimae leges, quae ad securitatem proprietatis referuntur, velut circa liberam
de bonis suis disponendi facultatem, circa regulas successionis, circa dotes viduarum, et
quartam puellarum jam sub S. Stephano, S. Ladislao, et Colomanno in diaetis perlatae fuerint.
4 Constat quod jam sub iisdem regibus numerosae circa judiciorum formam in
comitiis editae sint constitutiones; constat denique quod longe ante Emericum, qui ante
Andream II regnavit, reges
4944. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ad securitatem proprietatis referuntur, velut circa liberam
de bonis suis disponendi facultatem, circa regulas successionis, circa dotes viduarum, et
quartam puellarum jam sub S. Stephano, S. Ladislao, et Colomanno in diaetis perlatae fuerint.
4 Constat quod jam sub iisdem regibus numerosae circa judiciorum formam in
comitiis editae sint constitutiones; constat denique quod longe ante Emericum, qui ante
Andream II regnavit, reges inaugurale deposuerint iuramentum (b).
5 (a) Vide in Vestigiis Diaetarum
4945. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
depensio quod idem jus subiverit, docet ipse, de quo sermo est, articulus 33-us; verum debuit
Andreas partitionem hanc excedere. 7 Vide in Vestigiis Diaetarum
ad hunc articulum notam (c) pag. 120.
§ 19 Sub Bela IV eadem conservatur.
1 Quod Bela IV decretum Andreae de 1222. adhuc qua junior rex
confirmaverit, constat. 2 Quod inaugurale insuper occasione coronationis
sacramentum dixerit, admodum probabile est. 3 Attamen quod eadem
4946. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
5 Cum Bela decreto hoc non omnia, quae in decreto Andreae II continentur,
constitutionis capita recenseat, probabili indicio est quod ille iis tantum contravenerit,
quae hic renovantur. 6 In particulari, praeter sublata per Andreanum decretum
aggravia, sub Bela IV haec de novo emersisse apparet quod regii homines multas nobilium, et
hi vicissim populorum regiorum terras occupaverint, quae reciproce restituendae ordinantur
articulo 2-o et 5-o. 7 Quod rex seu domi, seu in exercitu deficientium bona
via facti
4947. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
decretum nullo iterum alio quam regis filiorumque suorum juramenti, tum intentatae
anathematis poenae praesidio fulcitum fuit. 9 Vel ex ipso tamen decreti hujus
tenore, tum quod Belam comitia saepius celebrasse in Vestigiis Diaetarum evictum
sit, sub hoc eandem, quam sub Andreae II explicuimus, constitutionem viguisse satis apparet.
10> (a) Ex articulo 5-o decreti de 1231. <11 Vide in
Vestigiis Diaetarum notam (a) ad hunc articulum pag. 104.
4948. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
alio quam regis filiorumque suorum juramenti, tum intentatae
anathematis poenae praesidio fulcitum fuit. 9 Vel ex ipso tamen decreti hujus
tenore, tum quod Belam comitia saepius celebrasse in Vestigiis Diaetarum evictum
sit, sub hoc eandem, quam sub Andreae II explicuimus, constitutionem viguisse satis apparet.
10> (a) Ex articulo 5-o decreti de 1231. <11 Vide in
Vestigiis Diaetarum notam (a) ad hunc articulum pag. 104.
4949. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
viguisse satis apparet.
10> (a) Ex articulo 5-o decreti de 1231. <11 Vide in
Vestigiis Diaetarum notam (a) ad hunc articulum pag. 104.
§ 20 Uti et sub Stephano V, Ladislao Chuno, et Andrea III.
1 Stephanum V, Ladislaum Chunum, et Andream III inaugurale dixisse
sacramentum nullum quidem hactenus diplomaticum vestigium eruimus; quod tamen Andreas
4950. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
constitutionem haud mutasse, jam in Vestigiis Diaetarum ostensum est.
§ 21 Primus constitutionis naevus: ordo regiae successionis nuspiam pragmatice
stabilitus.
1 Iuvat jam totam hanc periodum sub unum obtutum collocare.
2 Delata in abstracto per primitivum pactum domui Arpadianae successio tota
haec epocha nuspiam determinata fuit; cum plerique scriptores nostri lectores in contrariam
sententiam obtorto, ut ajunt, collo pertrahere conentur, libet
4951. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
I succedere debuisset. 9 Regnavit vero Petrus, qui ex Arpadiana
styrpe per masculum ne descendebat quidem. 10 Ut vim exempli hujus elevent,
alii id matris suae Giselae artibus perfectum fuisse, alii id inde evenisse dicunt, quod
metuerunt proceres ne sub Andrea in Christianis sacris necdum satis firmato, religio pessum
eat. 11 Verum si primogeniturae ordo pragmatice stabilitus fuisset, apud
armatam, ut tunc erant Hungari, gentem potentia matris regis nunquam eo assurgere potuisset
ut eam in primo statim
4952. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
regis nunquam eo assurgere potuisset
ut eam in primo statim successionis casu evertat. 12 Metus perdendae
religionis ad solos episcopos et aliquot fortasse optimates poterat pertinere.
13 Ipsum nationis corpus aliter sensisse ex iis, quae post ea sub Andreae I
in excidium religionis acta sunt, satis apparet.
14 Andreas I ne exauctorato quidem Petro ad avitum solium pertingere
potuit, verum admotus ei fuit Aba, qui Arpadianam domum tantum per uxorem contingebat.
15 Ut hujus exempli
4953. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ducem
contra Petrum creatum, regiam potestatem inique arripuisse contendunt. 16 Sed
frustra, quando vetustissimi et temporibus illis proximi scriptores eum regem dictum fuisse
agnoscunt (a).
17 Secundus casus, minorennis nempe filii, jam sub Andrea I se evolvit.
18 Huic enim, si primogeniturae ordo stabilitus fuisset, filius Salomon
continuo succedere debuisset, sed cum minorennis adeoque regnando adhuc incapax fuerit, rerum
potitus est Bela I, Andreae I frater. 19 Hic iterum id
4954. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
ordo, hic, uti complures e natione
contendebant, regno admoveri debebat. 29 Visum est potius Belae II, etsi
caeco, Lamperti, S. Ladislai fratris, ex filio Almo nepoti regnum deferre.
30> Huic iterum filius Geyza II immediate successit. <31 Sub
hoc tertius, nempe dum rex plures jam adultos filios reliquit, casus se evolvit.
32 De principio quidem primogenito Geyzae Stephano III fasces delatae
fuerunt. 33 Verum dum postea imperator Emanuel pro ejus tertiogenito
4955. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
hac in re partes fuere.
Minorenni haeredi regni reges ipsi tutores dabant.
20 Minorennis regis casus primis epochae hujus temporibus, dum Hungari
puero regi parere adhuc recusarent, non potuit evenire. 21 Sub finem tamen
bis se evolvit, nimirum sub Emerico, qui Ladislao III in infantia, et sub Stephano V, qui
Ladislao IV in pueritia relicto decesserunt. 22 In utroque casu de tutore et
vicaria minorennis regis administratione non status, sed
4956. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
Minorenni haeredi regni reges ipsi tutores dabant.
20 Minorennis regis casus primis epochae hujus temporibus, dum Hungari
puero regi parere adhuc recusarent, non potuit evenire. 21 Sub finem tamen
bis se evolvit, nimirum sub Emerico, qui Ladislao III in infantia, et sub Stephano V, qui
Ladislao IV in pueritia relicto decesserunt. 22 In utroque casu de tutore et
vicaria minorennis regis administratione non status, sed patres ipsi providerunt.
23 Nam
4957. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
20 Minorennis regis casus primis epochae hujus temporibus, dum Hungari
puero regi parere adhuc recusarent, non potuit evenire. 21 Sub finem tamen
bis se evolvit, nimirum sub Emerico, qui Ladislao III in infantia, et sub Stephano V, qui
Ladislao IV in pueritia relicto decesserunt. 22 In utroque casu de tutore et
vicaria minorennis regis administratione non status, sed patres ipsi providerunt.
23 Nam et Emericus filio suo tutorem Andream II, fratrem suum, ultimis
4958. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
juramento, quod jura
nobilium reddi faciamus".
30 (f) Biographus S. Adalberti: "Sarolta totum regnum viri in manu tenuit,
et quae erant viri, ipsa regebat."
31 (g) Patet id e provocato sub (d) textu.
32 (h) Patet e copiosis, quae hanc in rem jam producta sunt, diplomatibus.
33 (i) Hujus rei testis est omni exceptione major Thomas archid.
Spalatensis.
§ 24 Usus comitiorum tota
4959. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
vidimus. 17 Ita pluribus etiam regibus oblatae ab iisdem confirmatae fuerint
ejusmodi leges, quae tamen ad nos usque non pervenerunt. 18 Si quae seu
decernendorum contra vigentia crimina poenarum, seu aliarum civilium legum perferendarum
causa, veluti sub S. Stephano, S. Ladislao et Colomanno, comitia acta sunt, in his aliquas
rex ipse, alias quidam e statibus leges proponebant, mutuo tamen semper assensu
perferebantur. 19 Testantur id laudatorum jam regum libri luculenter,
quamquam nolim inficiari multas ex
4960. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
pars sententia hujus judicis se gravatam existimabat, ipsum judicem coram rege convenire
debuerit (a).
3 Comites castrorum eadem ferme potestate adscriptis castro populis
imperabant (b).
4 Nobiles usque Andream II sicut sub nullius alterius, quam regis vexillo
militare, ita nullius praeter regem judicium agnoscere inter praecipuas status sui
praerogativas reputabant (c). 5 Voluit quidem mederi defectui huic Colomannus
per institutum in singula dioecesi judicium primae instantiae
4961. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
adjectam gravem 10 auri pensarum poenam raro locum habuerit.
12 (c) E S. Ladislai l. 3, cap. 3-o apparet palatinum non proprio officii
jure, sed regis nomine nobilium causas cognovisse, id quod postea judex curiae praestabat.
13 Sub Andrea II jam ipsi comites nobilium causas decimales discutiabant,
articulo 5-o. 14 Reliquas omnes, praeter sententias
25.12 sententias: sententiae B
capitales et ad amissionem bonorum palatinus
4962. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
proventuum forma.
1 Proventus regis hac epocha in amplo illo terrarum tractu, qui ducali
condam domui obvenerat et a copiosis regum fundationibus adhuc reliquus fuit, consistebat.
2 Census 5 denariorum a singulo libero, non tamen nobili, jam sub S. Stephano
exigebatur. 3 Colomannus ultra hos mardurinarum tributum induxit.
4 Ejus successores jam a privatorum etiam colonis collectarum nomine denarios
hos colligere, novumque lucri camerae censum exigere coeperunt. 5 Et hoc
4963. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
Stephano
exigebatur. 3 Colomannus ultra hos mardurinarum tributum induxit.
4 Ejus successores jam a privatorum etiam colonis collectarum nomine denarios
hos colligere, novumque lucri camerae censum exigere coeperunt. 5 Et hoc
quidem sub Andrea II et Bela IV antiquatum unicaque mardurinarum a liberis, non tamen
nobilibus, hominibus exactio stabilita fuit. 6 Verum non
cessarunt reges subsequi etiam a nobilium colonis haec praeter omne fas exigere, donec tandem
4964. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
sub Andrea II et Bela IV antiquatum unicaque mardurinarum a liberis, non tamen
nobilibus, hominibus exactio stabilita fuit. 6 Verum non
cessarunt reges subsequi etiam a nobilium colonis haec praeter omne fas exigere, donec tandem
sub Carolo I institutum hoc nomine lucri camerae lege publica receptum fuit.
7 Caeterum inalienabilitas bonorum coronalium, ac praesertim terrarum,
populorumque castris adscriptorum jam quidem sub S. Stephano lib. 2. cap. 6-o tamquam lex
4965. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
a nobilium colonis haec praeter omne fas exigere, donec tandem
sub Carolo I institutum hoc nomine lucri camerae lege publica receptum fuit.
7 Caeterum inalienabilitas bonorum coronalium, ac praesertim terrarum,
populorumque castris adscriptorum jam quidem sub S. Stephano lib. 2. cap. 6-o tamquam lex
fundamentalis stabilita fuit. 8 Inde enim regia domus suos proventus, inde
copiosum et proprio tantum arbitrio obnoxium militem habebant.
9 Haec erat illa militia, cui S. Stephanus sororium
4966. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
ipsam copiosam minorem nobilitatem, in officio continebant. 11
His copiis minora, quin nobilitatem armare continuo debebant, bella saepe confecerunt.
12 Verum successores S. Stephani in terris populisque castrorum donandis
adeo nimii fuere ut jam sub Andrea II parum de iis superesset. 13 Processerat
quidem jam Andreas ipse ad castrensium populorum revindicationem (b). 14 Ast
perturbato toto regiminis sui cursu vix aliquid hac in re praestitisse videtur, cum
irruentibus postea sub filio ejus Bela
4967. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
nimii fuere ut jam sub Andrea II parum de iis superesset. 13 Processerat
quidem jam Andreas ipse ad castrensium populorum revindicationem (b). 14 Ast
perturbato toto regiminis sui cursu vix aliquid hac in re praestitisse videtur, cum
irruentibus postea sub filio ejus Bela IV Tartaris hic vix exiguum proprii militis numerum
cogere potuerit. 15 Et haec causa fuerit, quod deinde, in comitiis nempe
1262. (c), jam status ipsi, ut occupato per privatos castrorum terrae restituantur,
decreverint. 16 Et
4968. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
138. decreti hujus
articulum 5-um et notam (d).
§ 27 Id tamen de iure tantum intelligi debet, de facto saepe inter arbitrarium imperium,
oligarchiam et democratiam militarem fluctuavit.
1 Caeterum eandem, quae sub S. Stephano invecta est, constitutionis formam
tota prima regum periodo de iure perdurasse satis apparet; nimirum quod potestas legislativa
et iudicialis principi cum natione communis, executiva propria fuerit. 2
Verum usu ipso rem aliter se habuisse is facile
4969. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Institutum necessitatis coronationis genuine explicatur.
3 Ita primum, quod de peracta alicujus regis coronatione tenemus, publicum
instrumentum de illegitima hac Caroli coronatione confectum est; ita etiam primum sub hoc
rege diplomaticum habemus argumentum instituti illius (in publicas enim leges ne tota quidem
adhuc secunda periodo relatum est) quod coronatio nulla alia quam specifica illa S. Stephani
corona peragi, nullus nisi eadem redimitus aliquem regiae potestatis actum
4970. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Regni
Hungariae, quos hactenus indigna servitute oppressisse dignoscuntur, juxta naturalem ipsorum
libertatem, cuique et ubicunque voluerint, servire, seu propriis rebus curam impendere, sine
omni contradictione permittantur," e duobus, inquam, his textibus, quanta sub finem primae
periodi viguerit oligarchia quamve depressus fuerit nobilium status, satis apparet.
Et ideo sub Carolo I constitutio in puram monarchiam inclinavit.
4> Et vero exsolvit datam fidem Carolus. <5
4971. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
servire, seu propriis rebus curam impendere, sine
omni contradictione permittantur," e duobus, inquam, his textibus, quanta sub finem primae
periodi viguerit oligarchia quamve depressus fuerit nobilium status, satis apparet.
Et ideo sub Carolo I constitutio in puram monarchiam inclinavit.
4> Et vero exsolvit datam fidem Carolus. <5 Redactis enim in
ordinem Mathaeo Trenchiniensi, Ladislao vajvoda aliisque olygarchis justum inter optimates
et nobiles aequilibrium
4972. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
comitiis celebrandis alienus fuit.
6 An tamen utrosque in constitutionali legislativae potestatis exercitio
conservaverit, non ita est expeditum. 7 Iam primum 1318, id est octavo post
legitimam suam coronationem anno, per praelatos regni sub poena excommunicationis ad
indicenda comitia cogi debuit. 8 An tamen eadem reipsa celebraverit, non
constat. 9 Post 20 enim annos, id est 1338, praelati apud Pontificem denuo
conqueruntur: "Regem, a quo rerum potiretur, generales ordinum
4973. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in iisdem
ferendi jus in ea diserte expressum non fuerit, sed ejus intuitu ad tantum ad consvetudinem
debuerit provocari.
Subditos nobilium primus tributo subjici procuravit.
11 Egit tandem Carolus jam sub finem vitae suae comitia 1342, sed et in
his pervicit novam illam contra omnia vetera instituta legem ut a subditis privatorum
tributum lucri camerae legitime exigi possit (e).
Insurrectiones extra comitia decrevisse
4974. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12 Cum regem hunc ante annum 1342, quo haec comitia egit, diversa bella gessisse, nobiles vero iis omnibus intervenire debuisse constat, videtur
rex hic ipsum insurrectionis objectum extra comitia definivisse.
13 Atque ita sub Carolo I constitutionem regni nec explanatam, nec novis
fulcitam fuisse praesidiis, imo illam ad arbitrarium imperium admodum inclinasse apparet.
14 (a) Vide in Vestigiis Diaetarum diploma et clausulam hanc
p. 174.
4975. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
communitatis nobilium regni Hungariae voluntate unanimi et
favore (...) coronatus exstitisset."
§ 35 Monarchico- tamen aristocraticam constitutionis formam pro omnibus aliis regibus
observavit.
1 Caeterum sub nullo hactenus rege genuina monarchico-aristocraticae
constitutionis forma magis rite atque sub magno hoc Ludovico observata fuit.
2 Nihil ille sibi de executiva detrahi passus est potestate sicque omnem
anarchiae
4976. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 35 Monarchico- tamen aristocraticam constitutionis formam pro omnibus aliis regibus
observavit.
1 Caeterum sub nullo hactenus rege genuina monarchico-aristocraticae
constitutionis forma magis rite atque sub magno hoc Ludovico observata fuit.
2 Nihil ille sibi de executiva detrahi passus est potestate sicque omnem
anarchiae occasionem antevertit. 3 Magnitudine consilii sui comparatoque per
tot felicia bella
4977. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
potestate sicque omnem
anarchiae occasionem antevertit. 3 Magnitudine consilii sui comparatoque per
tot felicia bella prolatumque Hungaricum imperium nationis affectu, proceres ita in officio
continuit, ut nullae prorsus de horum praepotentia nobilium querelae sub illo legantur
sicque omnem olygarchiae viam praescidit; nobilitatem, quam continuis ferme bellis
exercebat, ita sibi addictam habuit (a), ut eam inducendae militaris democratiae ne
cogitatio quidem subiverit.
4> Nec tamen ipse etiam arbitrarium
4978. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
dum de renunciando per Carolum parvum omni in Hungariam jure, deque
deferenda filiae suae Mariae cum sponso Sigismundo post fata sua successione ageretur, id
ipsum in comitiis pertractatum voluit (c). 8 Status certe in reali
potestatis legislativae exercitio sub rege hoc perstitisse docent etiam complures, quae in
comitiis 1351. perlatae sunt leges, utpote politicae: de sufferendis
ecclesiasticorum abusibus art. 1. 2. et 20; de teloniis et naulis regulandis art. 8. 15. et
17; de manutenenda dominica in colonos
4979. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
viatoribus, ne evitandi tributi causa per collaterales vias commeare praesumant, quin illic vel civium, minus nobilium faciat mentionem. 7 Quid multa?
art. 85:1492 iisdem ferme verbis quibus hi duo Ludovicaei articuli conceptus est, et tamen
sub Vladislao nobiles aliquo tributi generi subjectos fuisse nemo affirmabit qui vel levem
statisticae Hungariae tincturam habet. 8 Ut adeo sensum provocatarum legum
non nisi imperitia compilatoris, prout id saepius usuvenit, adeo ambiguum evasisse et
Ludovicum
4980. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fontis appellata FF. Sepulchri Hyerosolimitani
elargitam, ubi dicit: "Et a iobbagionibus eorum nullum tributum aliquis tributariorum in
foris et pontibus deposcat."
§ 38 Corregentia primum inducta.
1 Sub Ludovico novum constitutionis objectum, corregentia, primum
invaluit. 2 Ornata fuit hac dignitate Elisabetha Ludovici mater; an tamen
illi corregentia testamento mariti sui Caroli, an mero Ludovici arbitrio, an
statuum
4981. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
substiterit, aut certe cum assensu statuum delata, verum id ipsum aut
in publicas tabulas, sicut multa ejusmodi alia, referre intermissum, aut illis, quae
intercidisse vidimus, Ludovici decretis insertum fuerit.
§ 39 Constitutio sub Ludovico nullo praesidio fulcita.
1 Caeterum constitutio ne sub Ludovico quidem explanata, aut novis munita
praesidiis fuit. 2 Imo illi unico, quod adhuc habemus, decreto, nullam aliam
addidit firmitatem quam quod se illud numquam
4982. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tabulas, sicut multa ejusmodi alia, referre intermissum, aut illis, quae
intercidisse vidimus, Ludovici decretis insertum fuerit.
§ 39 Constitutio sub Ludovico nullo praesidio fulcita.
1 Caeterum constitutio ne sub Ludovico quidem explanata, aut novis munita
praesidiis fuit. 2 Imo illi unico, quod adhuc habemus, decreto, nullam aliam
addidit firmitatem quam quod se illud numquam mutaturum spoponderit successoresque etiam
suos ad ejus observationem obstrinxerit (a).
4983. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
addidit firmitatem quam quod se illud numquam mutaturum spoponderit successoresque etiam
suos ad ejus observationem obstrinxerit (a). 3 Cum tamen parte ex una
genuinam Hungaricae constitutionis formam, quae in monarchia aristocratia temperata
consistit, sub hoc rege maxime fuisse observatam appareat, parte ex alia Hungariam nunquam
magis floruisse constet, tuto pronunciare licet salutem Hungaricae potissimum ab exacta
constitutionis suae observatione pependisse, quoties vero se in democratiam militarem, seu
in
4984. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
corregentiae honor deferri. 2 Verum Elisabetha
junior, Mariae mater, exemplo Elisabethae senioris, Ludovici matris, quae perinde
corregentiae honore functa est, animata, hunc etiam prensatis indubie statuum suffragiis ad
se pertraxit, indeque evenit (a) ut sub imbecilli hoc foemineo gubernio Garay aliique
potentiores optimates veterem olygarchiam continuo reduxerint, quae deinde
ferali illi, quam misera haec regina 1387. subivit, catastrophae ansam dedit.
3 (a) Vide apud
4985. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
effectum producat, debuit 1403. (c) diaetaliter iterari; atque hic
ipse arbitrarius agendi modus in illas, quas postea perpessus est, calamitates eum conjecit,
et cum partim ejus captivitas, partim frequens et diuturna e regno absentia frenum
optimatibus laxasset, coepta sub Maria olygarchia adeo caput etulit ut ipse jam agnoverit
malo huic non alia quam comitiorum via posse obviari. 4 Itaque ab anno 1403.
frequentiores jam diaetas celebrare statumque regni jam cum ipsa natione ordinare coepit.
5 (a) Thurocz.
4986. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
7 (c) Hanc jam reipsa e comitiis emanasse clausula illa ostendit, "ad
instantiam... baronum, procerum, et nobilium hic nobiscum personaliter existentium."
§ 46 Admisso sub Sigismundo civitatibus jure suffragii, constitutio tantisper in
democratiam inclinat.
1 Per horum comitiorum occasionem notabilis iterum in constitutione
Hungariae facta est commutatio, ideo quod non tantum civitatibus liberis (a), sed regalibus
4987. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1492. dixitur: "quatenus ad hanc diaetam aliquot
potiores de vestri medio transmittere debeatis."
§ 47 Ne hac quidem occasione aequilibrium inter corpora legislativa inducitur.
1 Ipsos etiam comitatus non tantum sub Sigismundo, sed sub reliquis etiam
regibus plerumque tantum medio nunciorum ad comitia evocatos fuisse, testantur praefationes
decretis eorum praemissae (a). 2 Numerum autem legatorum quod adtinet, hunc
aut penes quatuor perstitisse, aut certe comitatuum
4988. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ad hanc diaetam aliquot
potiores de vestri medio transmittere debeatis."
§ 47 Ne hac quidem occasione aequilibrium inter corpora legislativa inducitur.
1 Ipsos etiam comitatus non tantum sub Sigismundo, sed sub reliquis etiam
regibus plerumque tantum medio nunciorum ad comitia evocatos fuisse, testantur praefationes
decretis eorum praemissae (a). 2 Numerum autem legatorum quod adtinet, hunc
aut penes quatuor perstitisse, aut certe comitatuum arbitrio delatum
4989. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
praefationes decretorum post Sigismundum usque Uladislaum, quae
non tantum in Corpore Juris, sed etiam in Vestigiis Diaetarum
continentur.
§ 48 Internus regni status sub hoc primum rege tantisper regulatus.
1 Vel ipsum tamen id, quod per institutum repraesentantum legislatio per
pauciora individua exerceri coeperit, jam eum produxit effectum, ut plures atque unquam
alias sub Sigismundo saluberrimae leges perlatae,
4990. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 48 Internus regni status sub hoc primum rege tantisper regulatus.
1 Vel ipsum tamen id, quod per institutum repraesentantum legislatio per
pauciora individua exerceri coeperit, jam eum produxit effectum, ut plures atque unquam
alias sub Sigismundo saluberrimae leges perlatae, tumque primum de interno etiam regni statu
regulando consilia suscepta sint. 2 Ita aucto praevie civitatum, quae prima
sunt commercii incunabula, numero multisque ex illis ad internam externamve securitatem iis
4991. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
art. 8-o apparet.
13 Denique decreto 6-o complures etiam leges civiles, veluti de dotibus
viduarum, art. 18, de quarta puellari, art. 19, uti et ad judiciarium ordinem pertinentes
perlatae sunt.
§ 49 Status sub Sigismundo in pleno potestatis legislativae exercitio perstiterunt.
1 Legislativa statuum potestas primum sub Sigismundo in publicas tabulas
diserte relata fuit (a). 2 Et vero sub hoc pleraque omnia politica,
commercialia, cameralia,
4992. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
18, de quarta puellari, art. 19, uti et ad judiciarium ordinem pertinentes
perlatae sunt.
§ 49 Status sub Sigismundo in pleno potestatis legislativae exercitio perstiterunt.
1 Legislativa statuum potestas primum sub Sigismundo in publicas tabulas
diserte relata fuit (a). 2 Et vero sub hoc pleraque omnia politica,
commercialia, cameralia, militaria, civilia et judicialia objecta in diaetis pertractata
sunt, adeoque status in reali potestatis legislativae exercitio
4993. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sunt.
§ 49 Status sub Sigismundo in pleno potestatis legislativae exercitio perstiterunt.
1 Legislativa statuum potestas primum sub Sigismundo in publicas tabulas
diserte relata fuit (a). 2 Et vero sub hoc pleraque omnia politica,
commercialia, cameralia, militaria, civilia et judicialia objecta in diaetis pertractata
sunt, adeoque status in reali potestatis legislativae exercitio constitutos fuisse liquide
apparet. 3 Hanc legislativae potestatis
4994. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Praeter objectum externae securitatis
4 Unicum est objectum securitatis externae seu jus belli et pacis, foedera
aliique cum vicinis principibus tractatus, de quibus sub nullo hactenus rege in comitiis
actum fuisse seu e legibus, seu e diplomatibus erui potuit; indicio manifesto quod haec regi
privative concredita fuerint.
5 (a) In praefatione decreti 3-ii §-o 3-o, ubi dicitur: "celebrato
praelatorum,
4995. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 50
50. tit. delevi Primus statuum passus ad stabiliendam haereditariam
successionem; cf. infra 52. tit.
1 Gubernii formam etiam sub Sigismundo ad oligarchiam inclinasse decreti
ejus 3-ii articulus 4-us satis remonstrat. 2 Sub nullo enim rege exercitae a
potentioribus oppressiones ita graphice
50.2 graphice: geographice B
4996. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
passus ad stabiliendam haereditariam
successionem; cf. infra 52. tit.
1 Gubernii formam etiam sub Sigismundo ad oligarchiam inclinasse decreti
ejus 3-ii articulus 4-us satis remonstrat. 2 Sub nullo enim rege exercitae a
potentioribus oppressiones ita graphice
50.2 graphice: geographice B
describuntur. 3 "Decrevimus," dicitur illic, "ut palatinus, judex
curiae, magister
4997. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Elisabetham conjugem Sigismundi filiam habuit.
corregentiam tamen Elisabetham gessisse docet confirmatio decreti hujus Corpori
Juris inserta, quae clausulam: "de consensu et beneplacito D. Elisabethae reginae"
complectitur (a). 2 Ita sub Ludovico et Maria matres, sub Sigismundo et
Alberto conjuges regum corregentiam gessisse apparet. 3 An tamen dignitas
haec tam etiam per Albertum, vel status collata fuerit, nondum satis exploratum est.
4 (a) Pray et Palma Elisabetham
4998. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
filiam habuit.
corregentiam tamen Elisabetham gessisse docet confirmatio decreti hujus Corpori
Juris inserta, quae clausulam: "de consensu et beneplacito D. Elisabethae reginae"
complectitur (a). 2 Ita sub Ludovico et Maria matres, sub Sigismundo et
Alberto conjuges regum corregentiam gessisse apparet. 3 An tamen dignitas
haec tam etiam per Albertum, vel status collata fuerit, nondum satis exploratum est.
4 (a) Pray et Palma Elisabetham exaequato cum Alberto jure
4999. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
5 Verum hic illa sibi ipsi testimonium praebet,
publicae litterae aliud perhibent. 6 In toto anni 1439. decreto solus
Albertus qua rex loquitur, Elisabethae tantum per clausulam: "de consensu et voluntate"
meminit, donationes ejus 1453. articulo 5-o sub proprio filii sui regno revocantur, quod
status de nullo legitimo rege unquam constituerunt, nec salva constitutione sancire
poterant; quod summum est, eidem et haeredibus ejus successionem tantum post mortem Alberti
delatam fuisse mox ostendemus.
5000. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
als
rechte erbliche Herrschaft zu Herrn und Erben des Königreichs Hungarn aufnemen und halten
solten", cet.
§ 53 Status in pleno potestatis legislativae exercitio persisteant.
1 Caeterum status sub Alberto in communione legislativae potestatis
perstitisse e 1-o statim decreti hujus articulo apparet, dum rex se obstringit quod leges,
consvetudines et libertates regnicolarum, id est constitutionem, "ad priorem... statum...
praelatorum ac baronum regni consilio
5001. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
pari voluntate eligat" quod eum sensum facere videtur ut
status individua proponant, rex eligat. 4 Dicitur quidem eodem articulo:
"antiqua consvetudine regni id ipsum requirente". 5 Verum consvetudo haec
minime potuit esse diuturna quando adhuc sub Sigismundo 1392. palatinos a regibus
renunciatos fuisse subnexa nota exhibet. 6 Dignitas haec ne tum quidem adhuc
ad eum, quem postea obtinuit, authoritatis gradum provecta fuit. 7 Nam et e
causa, ob quam jus palatinum proponendi statibus
5002. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
productae sunt adjudicatoriae Stephani palatini de
1388, ubi dicitur 1382. "honore palatinatus ab eodem domino Emerico palatino per dominum
Ludovicum regem ablato, et domino Nicolao Gara dato," continuatur deinde narratio status
causae et ad annum 1385. adeoque sub Maria dicitur: "Nicolao Gara palatino ab honore
palatinatus per regiam Majestatem deposito, et honore palatinatus domino Nicolao de Széch
collato." 12 Post ulteriorem cursus causae narrationem iterum ad annum 1388.
adeoque sub Sigismundo subjungitur: "Hoc
5003. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
causae et ad annum 1385. adeoque sub Maria dicitur: "Nicolao Gara palatino ab honore
palatinatus per regiam Majestatem deposito, et honore palatinatus domino Nicolao de Széch
collato." 12 Post ulteriorem cursus causae narrationem iterum ad annum 1388.
adeoque sub Sigismundo subjungitur: "Hoc etiam palatino ab eodem honore remoto, et Stephano
palatino per regiam Majestatem creato." 13 Quod idem etiam Stephanus
palatinatu motus fuerit, docent adjudicatoriae Leustachii palatini in processu archi-abbatis
contra
5004. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ab octavis S. Georgii 1492. ad octavas S. Jacobi
prorogaverit, subjungitur deinde: "eodem honore palatinatus ab ipso domino Stephano palatino
per regiam Majestatem ablato, ex ipso nobis dato." 14 Ita adhuc ante 41 a
condito sub Alberto articulo 2 annos palatinos a rege creatos et loco motos fuisse
apparet.
§ 55 Memorabilis forma qua decretum Alberti manipulatum est.
1 Maxima vero attentione digna est forma ipsa qua decretum hoc
5005. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Ibidem pag. 245-a.
§ 58
1 Caeso ad Varnam anno 1449. Uladislao Polono, Ladislao vero Alberti regis
posthumo, cujus haereditarium jus status jam anno 1439. agnovisse §-o 55-o docuimus, adhuc
minorenni et sub potestate Friderici imperatoris una cum corona extra regnum constituto
regnum primum defectus potestatis executivae casum hac epocha subivit.
Primum exemplum quo status tempore interregni vicariam regis potestatem in generalem
regni
5006. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
evenire.
3 Nunc de plurium annorum spatio agebatur; itaque operae pretium est
reputare quomodo status in primo hoc casu necessitati regni prospexerint.
4 Iam primum convenisse eos mox post obitum Uladislai vicariamque
potestatem regis sub titulo capitanei regni Nicolao de Ujlak, Transylvaniae vojvodae,
detulisse e Verböczii parte 2-a tit. 14. et 38. constat. 5 Quo tamen tempore
comitia haec acta fuit, quos authoritati capitanei, qui se vicarium etiam regni inscribebat,
limites posuerint,
5007. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Forma administrationis quam tunc stabiliverunt.
7 Egere deinde comitia subsequo anno 1445. (a) quibus et successionem
Ladislai Posthumi stabiliverunt, et peculiare regni sigillum, sub quo
necessariae et commemoriales litterae (b) expediantur, effingi procurarunt; ac sigillum
quidem regni jam antea exstabat fuitque ejus usus, praesertim illo intervallo, quod inter
Mariae captivitatem et Sigismundi coronationem intercessit, in judicialibus
5008. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
castro Budensi 1447. extradatae. 15 Vide earum conclusionem in
Vestigiis Diaetarum pag. 270.
§ 59 Verum hac paulo post ab Ujlakio ablata eandem conferunt Joanni Hunyady sub titulo
gubernatoris.
1 Nutante sub administratione Ujlakii reipublicae statu regnicolae varios
revehendae internae pacis modos cum in Albensibus, tum in Pestanis comitiis agitarunt (a);
quid tamen in iis sancitum fuerit, non constat, cum
5009. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in
Vestigiis Diaetarum pag. 270.
§ 59 Verum hac paulo post ab Ujlakio ablata eandem conferunt Joanni Hunyady sub titulo
gubernatoris.
1 Nutante sub administratione Ujlakii reipublicae statu regnicolae varios
revehendae internae pacis modos cum in Albensibus, tum in Pestanis comitiis agitarunt (a);
quid tamen in iis sancitum fuerit, non constat, cum memoria tantum comitiorum horum in
posterioribus litteris
5010. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
patet judicium a rege latum non fuisse supremam illam decisionem, a qua nullus jam licuerat
appellare, sed hujus quoque sententiam, si solus pronunciavit, potuisse a judicibus regni
ordinariis reformari.
7 Caeterum potestatem legislativam status sub gubernatore hoc adeo naviter
exercuerunt ut inde a 1446. usque 1450. inclusive celebratorum singulis annis
comitiorum vestigia jam detecta sint (a), detegenda indubie reliquorum etiam duorum, usque
dum Ladislaus Posthumus ipse regimen
5011. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
occasione comitiorum 1450. ad Pontificem litteris quod objectum juris patronatus in
ecclesias aeque status tractarint (d).
Nobiles impossessionatos lucro camerae subjiciunt.
15 Memorabile est quod in ipsis his sub auspiciis statuum celebratis
comitiis nobiles impossessionati pendendo lucri camerae subsidio non amplius [subjecti]
fuerint exempti
60.15 exempti: exemplo B
(e).
5012. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vulgatum in Vestigiis
Diaetarum pag. 261, ubi dicitur: "Item super singulos quatuor nobiles iobagionem non
habentes unus florenus dicetur."
§ 61 Ladislaus Posthumus regno admovetur; ejus capitulatio, quae corpori juris sub
nomine decreti inserta est.
1 Fridericus mortua interea Ladislai Posthumi matre Elisabetha cognati sui
tutelam eo pertinacius retinebat, quod sibi successionem in adtinentes ad jus ejus
provincias et regna, tamquam praematurum ejus obitum
5013. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
demum restituit, coronam autem non dimisit. 3 Quare Hungari coronationi
illi, quam Ladislaus adhuc in cunis subiverat, acquiescentes eum Posonium deductum 1453.
regem salutarunt. 4 Obtento nihilominus quod in Corpore Juris
sub nomine decreti insertum est inaugurali diplomate, seu capitulatione, quod enim id pro
tali habendum sit, apparet ex articulis 1-o et 2-o cum finali ejus clausula combinatis e
quibus patet quod et rex statibus de observanda regni constitutione, et status regi de
5014. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Excussa legum observantia anarchia viget.
5 Nimirum decreverunt status, fama apparatus, quem Mahometes post captam
Constantinopolim contra Hungariam suscipere ferebatur, perculsi, graviorem tantisper, quam
quae jam sub Sigismundo pro norma defixa fuerat, portalem insurrectionem. 6
E Sigismundeae enim normae praescripto a 99 tantum tres bene armati, e
constitutione vero hac a 100 portis 6 equites, et 3 praeterea clipeati et pharetrati
5015. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tamque bellicoso, ut Mahometes fuit, dux objicere
salutemque regni tanto discrimini exponere debuerit. 6 Sane nisi propitia
Hungariae fata tantum, ut Hunyadius fuit, imperatorem in haec tempora
reservassent, exitium, quod sub Ludovico II a Solimanno regnum passum est, jam tum a
Mahomete indubie subire debuisset.
7 Mortuo non multo post gloriosam hanc expeditionem Hunyadio, postquam rex
Ladislaus natu majorem ejus filium Ladislaum propter necatum Belgradi Cileae comitem,
5016. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
factum est, limitibus circumscripta, immo ipsa electio
ne in decretum quidem comitiorum horum relata fuerit, sed accessorie tantum in articulo 14
gubernatoris mentio injecta sit; eo nempe jam tum oligarchia processit, eo statuum animi
deflexerant ut antiquata, quae sub principium epochae hujus vigebat, reginarum corregentia
hunc jam tertium ex ordine gubernatorem tempore interregni agnoverint.
3 (a) Vide horum publicatorias in Vestigiis Diaetarum pag.
290; patet
5017. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
7. et 8.), normam cudendae monetae status eidem praescribunt (articulo 12).
4 Ut securam sibi efficiant potestatis legislativae communionem, novo
hactenus exemplo comitia quotannis celebranda defigunt (articulo 13). 5
Receptum inde a Carolo I, et sub Ludovico I et Alberto jam in legem publicam relatum usum ut
rex tributum etiam a nobilium colonis nomine lucri camerae exigere possit, abolent (articulo
5-o); nobiles, sacerdotes et studiosos a depensione telonii eximunt (articulo 10).
6 Et tamen renovant
5018. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
legem publicam relatum usum ut
rex tributum etiam a nobilium colonis nomine lucri camerae exigere possit, abolent (articulo
5-o); nobiles, sacerdotes et studiosos a depensione telonii eximunt (articulo 10).
6 Et tamen renovant perlatam, ut jam vidimus, primum sub Sigismundo legem ut
rex regnum propriis proventibus defendere debeat. 7 Insurrectionem vero tunc
primum, dum regius miles non suffecerit, locum habere declarant (articulo
2-o). 8 Cum primus
5019. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
constitutione praestitit sacramentum vicissimque a praesentibus eotum copiosis praelatis,
baronibus et nobilibus juramentum fidelitatis recepit (a).
Circa convocandam ad diaetam nobilitatem variat.
2 Prima is sub auspiciis suis comitia eodem statim 1458. anno octava post
Pentecosten die Pestini celebravi (b); comitiis his, uti et prioribus sub Szilághio
celebratis, omnes denuo nobiles convenerunt. 3 E contra comitiis eodem 1458.
Szegedinum pro festo Nicolai
5020. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
recepit (a).
Circa convocandam ad diaetam nobilitatem variat.
2 Prima is sub auspiciis suis comitia eodem statim 1458. anno octava post
Pentecosten die Pestini celebravi (b); comitiis his, uti et prioribus sub Szilághio
celebratis, omnes denuo nobiles convenerunt. 3 E contra comitiis eodem 1458.
Szegedinum pro festo Nicolai indictis et sequenti anno in Pervigilio Epiphaniae Domini
terminatis tantum "quatuor de unoquoque comitatu electi, cum plana facultate
5021. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(f). 6 Ex omnium reliquorum Mathiae decretorum praefationibus
apparet nuncios tantum comitatuum ad illa vocatos fuisse, solae praefationis
decreti 1471. clausula adeo ambigua est ut neutrum ex illa elicere possit; adeo varius sub
solo Mathia in substantiali hac legislationis forma usus vigebat.
7 Iam ante Mathiae tempora in eos, qui vocati ad comitia non venerunt,
poenam fuisse constitutam a regalibus ejus pro diaeta 1462. editis constat.
8 Quae tamen illa
5022. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
comitiis perlati sunt 60 articuli
expendantur, una et id reputatur quod diaeta illa nonnisi 12 diebus duraverit (a); si
praeterea stylus, quo decretum 1478. conceptum est, in considerationem sumatur, videtur usus
ille, quem in decreto Alberti jam animadvertimus, adhuc sub Mathia perdurasse, nimirum quod
rex propositos per status articulos, quin iis aliquid seu addat, seu demat, prouti sibi
praesentati fuerant, confirmare consveverit; quomodo enim tam numerosi et prolixi articuli
in comitiis Pestiensibus, quae 12 tantum diebus durarunt,
5023. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Vestrae," articulo 2-o "Ut Majestas Vestra eo magis
necessitati suae intendere possit," et sic passim.
2 Ac una id etiam e tenore praefationum et conclusionum Mathiae apparet
quod jam rex tantum statibus unum decreti exemplar, non vero vicissim (ut sub Alberto),
extradederit.
Usus decreta ad singulos comitatus submittendi renovatur.
3 In decreto 1471. articulo 1. statuitur quidem ut praeterea singulum
singulo comitatui exemplar decreti submittatur.
5024. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
decreta ad singulos comitatus submittendi renovatur.
3 In decreto 1471. articulo 1. statuitur quidem ut praeterea singulum
singulo comitatui exemplar decreti submittatur. 4 Nolim tamen propterea
existimes quasi institutum hoc primam sub his comitiis originem accepisset.
5 Coepit illud jam sub Ludovico, qui primus decretum Andreae II additis 31
novarum legum capitibus confirmavit. 6 Decretum enim hoc hodiedum exstat in
aliquot comitatuum, uti et Regni Croatiae archivo, nec non
5025. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
In decreto 1471. articulo 1. statuitur quidem ut praeterea singulum
singulo comitatui exemplar decreti submittatur. 4 Nolim tamen propterea
existimes quasi institutum hoc primam sub his comitiis originem accepisset.
5 Coepit illud jam sub Ludovico, qui primus decretum Andreae II additis 31
novarum legum capitibus confirmavit. 6 Decretum enim hoc hodiedum exstat in
aliquot comitatuum, uti et Regni Croatiae archivo, nec non apud familiam Görgeianam (b) ad
quam indubie ex archivo comitatus
5026. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
usque tempus coronationis (...) concluserint (...) quod regni
decretum appellatur," patet evidenter id, quod posterior aetas capitulationis aut
inauguralis diplomatis nomine expressit, temporibus his nomine decreti regni compellatum
fuisse, reliqua decreta regis illius sub quo condita sunt dicebantur. 7
Itaque articulo 31:1471
71.7 1471: 1741 B
et in conclusione ejus decreti id perferebatur ut articuli horum comitiorum tantam
vim habeant ac si per status
5027. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
circa B
iuris viam seu rex, seu potentiores optimates occuparunt, ut statim restituantur,
constituitur articulo 23. et 27-o. 14 Regulantur loca depositoriorum salis
articulo 4-o; insurrectionis modus restituitur ad normam sub Sigismundo stabilitam articulo
7-o, nempe ut a 32 sessionibus unus portalis miles praestetur. 15 Mathias
enim in Szegediensibus 1458. comitiis unum a 20 sessionibus militem extorserit (b).
16 Rex prohibetur ne ullum praeter lucri camerae tributum
5028. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
nobilium intercessit.
23 (b) Vide ejus articulum 5 in Vestigiis Diaetarum pag. 337.
§ 72 Absente rege an palatinus regnum hucusque moderatus sit, non constat.
1 Quae fuerit sub Mathia provisio negotia regni absente rege moderandi,
necdum satis licuit comperire. 2 Palatini authoritatem primo 1485.
adeoque sub finem vitae Mathiae eo provectam fuisse mox demonstrabimus, ut absente rege
5029. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regnum hucusque moderatus sit, non constat.
1 Quae fuerit sub Mathia provisio negotia regni absente rege moderandi,
necdum satis licuit comperire. 2 Palatini authoritatem primo 1485.
adeoque sub finem vitae Mathiae eo provectam fuisse mox demonstrabimus, ut absente rege
vicaria regis potestate praeesset. 3 Senatus alicujus, cui authoritas haec
delata fuerit, nulla adhuc sub hoc rege memoria occurrit (a). 4 Et tamen bis
absente rege
5030. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
primo 1485.
adeoque sub finem vitae Mathiae eo provectam fuisse mox demonstrabimus, ut absente rege
vicaria regis potestate praeesset. 3 Senatus alicujus, cui authoritas haec
delata fuerit, nulla adhuc sub hoc rege memoria occurrit (a). 4 Et tamen bis
absente rege comitia celebrata fuisse constat utraque Mathias ipse indixit.
Mathias absens ad comitia oratores mittit.
5 Sed ad illa, quae 1485. Vacii acta
5031. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
exemplum contra continuum neque postea etiam interruptum contrarium usum, contra positivas,
quas jam memoravimus, constitutionales sanctiones nihil probare potest. 7 Si
status his comitiis institutum hoc reipsa stabilivissent, continuassent certe hunc usum sub
debilioribus Mathiae successoribus Uladislao et Ludovico II, quos etiam e regno quandoque
abfuisse constat, hujus tamen nullum hactenus vestigium prolatum est. 8
Debuit itaque peculiaris quaedam nobis hactenus ignota circumstantia intervenire, ob quam
5032. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
observabimus, et, quantum
in nobis est, per omnes incolas regni observari faciemus."
§ 73
1 Stabilis senatus, cujus consilio rex tam politica negotia quam causarum
definitionem moderari debeat, primum sub Hunyadio gubernatore, Mathiae patre factum fuisse
periculum jam supra vidimus; resumpserunt status hoc objectum primis statim, quae sub hoc
1458. egerunt, comitiis statueruntque articulo 29-o ut sex praecipui hunc in finem viri
nominentur (a). 2 Articulo
5033. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
73
1 Stabilis senatus, cujus consilio rex tam politica negotia quam causarum
definitionem moderari debeat, primum sub Hunyadio gubernatore, Mathiae patre factum fuisse
periculum jam supra vidimus; resumpserunt status hoc objectum primis statim, quae sub hoc
1458. egerunt, comitiis statueruntque articulo 29-o ut sex praecipui hunc in finem viri
nominentur (a). 2 Articulo vero 32 constituerunt ut iisdem rex de stipendio
provideat (b). 3 Senatus tamen hic ad consistentiam minime perductus fuisse
5034. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Et eorum authoritate et in praesentia quaelibet causa saltem gravis definiatur."
§ 74 Palatinum reges nominabant non obstante Alberti articulo 2.
1 Ut palatinum rex pari statuum voluntate eligat, jam quidem sub Alberto
perlatum vidimus. 2 Verum mollius adhuc per status dicti palatini indicium
nullum vicariae regis potestatis muneri huic affixum vestigium seu legibus, seu in
diplomatibus deprehendimus. 3 Imo vidimus quod Ladislao Posthumo adhuc
5035. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
9 Si rex cum injuria tertii bonum aliquod contulerit,
regnicolae ad querelam non regi, sed palatino deponendam adstringuntur articulo 8-o; rege
absente jus comitia indicendi, totaque usque adeo vicaria regis potestas (demtis solis
grationalibus) in palatinum sub nomine locumtenentis regis transfertur articulo 4. et 10-o.
10 Ille mediator non solum in mutuis regnicolarum discordiis, sed inter
regem ipsum et regnum declaratur articulo 5-o et 6-o. 11 Ille denique
minorenni regi tutor constituitur, in illum
5036. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
articulo 5-o et 6-o. 11 Ille denique
minorenni regi tutor constituitur, in illum tota, dum rex adolescat, pars legislativae,
executivae, et judicialis potestatis, quae regem respicit, transfertur articulo 2-o (d).
12 Defertur etiam eidem suprema sub nomine generalis regni capitanei
militaris potestas articulo 4-o; 13 defertur denique suprema iudicialis
potestas articulo 9-o. 14 Atque ita impositus fuit finis usitato sub duobus
antea regibus gubernatores officio. 15 Ita palatinale
5037. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
transfertur articulo 2-o (d).
12 Defertur etiam eidem suprema sub nomine generalis regni capitanei
militaris potestas articulo 4-o; 13 defertur denique suprema iudicialis
potestas articulo 9-o. 14 Atque ita impositus fuit finis usitato sub duobus
antea regibus gubernatores officio. 15 Ita palatinale munus longe supra
illam, quam gubernatores habuere, potestatem evectum fuit (e). 16 Sola
tantum donationes ad vires 32 sessionum conferendi facultas, qua Hunyadium praeditum fuisse
5038. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Sola
tantum donationes ad vires 32 sessionum conferendi facultas, qua Hunyadium praeditum fuisse
vidimus, hac vice eidem non conferebatur. 17 Sed et haec praerogativa
tardius, ut postea videbimus, eidem accessit.
18 Cum institutum hoc sub tenaci adeo authoritatis suae rege invectum sit,
juvat genuinam ejus rei causam in medium proferre. 19 Nimirum cum nullus
praeter Ioannem
74.18 Ioannem Mathiam B
5039. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
authoritatem illam unice ex secundo procurandae notho suo successionis fine non
tam officio palatinatus quam Zapolio attributam haberi voluerit.
§ 75
1 Tributorum forma sub Mathia eadem, quae Ludovici I temporibus viguerat,
primis statim, quae ille a suscepto regimine 1488. Pestini egit, comitiis articulo 7-o
defixa fuit, nimirum ut lucrum camerae in Hungaria, mardurinae in Sclavonia, quinquagesimae
in Transylvania persolvantur (a).
5040. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Ludovici I temporibus viguerat,
primis statim, quae ille a suscepto regimine 1488. Pestini egit, comitiis articulo 7-o
defixa fuit, nimirum ut lucrum camerae in Hungaria, mardurinae in Sclavonia, quinquagesimae
in Transylvania persolvantur (a). 2 Verum an jam sub Ludovico ab illo Caroli
instituto ut a singula domo tres grossi, quorum singulum quinque modernos etulisse probabile
est, exigantur, recessum fuerit, non constat. 3 Id constat quod jam ante
Mathiam non a singula, sed a quinque portis non 3 grossi, seu 75
5041. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sed a quinque portis non 3 grossi, seu 75 denarii, sed 1 florenus
auri a 100 denariis computatus nomine lucri camerae depensus fuerit (b) et quod portae
nomine non fumus, seu domus populosa, sed sessio fuerit intellecta (c). 4
Minus itaque jam tum regi quam sub Carolo I nomine lucri camerae obveniebat.
5 Et hoc fuerit causa quod aliqui decessorum Mathiae, ut ad defixam sub
Carolo I tributi quantitatem aut propius accedere, aut prorsus redire possint, novum taxae
nomen invexerint hocque titulo in gravioribus
5042. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
fuerit (b) et quod portae
nomine non fumus, seu domus populosa, sed sessio fuerit intellecta (c). 4
Minus itaque jam tum regi quam sub Carolo I nomine lucri camerae obveniebat.
5 Et hoc fuerit causa quod aliqui decessorum Mathiae, ut ad defixam sub
Carolo I tributi quantitatem aut propius accedere, aut prorsus redire possint, novum taxae
nomen invexerint hocque titulo in gravioribus reipublicae necessitatibus in vicem lucri
camerae jam medium, jam integrum florenum ostiatim seu ipsi imponere, seu in comitiis
5043. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
obtinere, verum status iisdem
adhuc comitiis, ne haec tributi species in posterum decernatur, articulo 13-o vetuerunt.
10 (a) In Vestigiis Diaetarum pag. 302.
11 (b) Quod jam sub initium regiminis Mathiae lucri camerae nomine non a
singula, sed a quinque portis unus florenus exactus fuerit, plures ejus litterae testantur,
libet unicas de 1467, quae in Vestigiis Diaetarum pag. 376 prostant, excitare.
12 Dicitur in illis:
5044. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
prius super singulis quinque portis non plus nisi unus florenus tantum semel
in anno ubique exigatur... 13 Nec aliquis superinde ullo unquam tempore
exemptionis privilegio frui possit." 14 Cum mos iste jam principio regni
Mathiae viguerit, certe non sub hoc, qui jura fisci acerrime tuebatur, sed sub aliquo a
decessoribus suis enasci debuit.
15 (c) Quod portae nomine non fumus, id est domus, sed sessio populosa
intellecta fuerit, docet 1474. art. 4, ubi dicitur: "Ita ut portae connumerentur, et non
5045. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
unus florenus tantum semel
in anno ubique exigatur... 13 Nec aliquis superinde ullo unquam tempore
exemptionis privilegio frui possit." 14 Cum mos iste jam principio regni
Mathiae viguerit, certe non sub hoc, qui jura fisci acerrime tuebatur, sed sub aliquo a
decessoribus suis enasci debuit.
15 (c) Quod portae nomine non fumus, id est domus, sed sessio populosa
intellecta fuerit, docet 1474. art. 4, ubi dicitur: "Ita ut portae connumerentur, et non
fumus neque sessiones desertae."
5046. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regnicolarum taxa unius vel medii floreni ex quacunque ardua ratione per
dominum regem aut ad eum pertinentem petantur vel imponantur praeter lucrum camerae."
17 Cum decretum hoc quarto aditi a Mathia regni mense editum sit, debuit
itaque exactio haec sub decessoribus Mathiae viguisse.
§ 76
1 Operae pretium videtur singulare, quo Mathias in augendo aerario usus
est, artificium hic loci commemorare. 2 Vidimus jam ardens potentiorum
populos
5047. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1472. et 1475. aeque per extensum exstare Kovachich in Vestigiis
Diaetarum indicavit, ac praeter haec omnia aliarum insuper octo vestigia detexit,
quorum nonulla fortasse adhuc e latebris, in quibus recondita sunt, subinde protrahentur.
7 Itaque sub Mathia 32, quibus regnavit, annorum curriculo novemdecim
consilia, et quidem ab anno 1470. usque 1479. annua celebrata fuisse ex iis tantum, quae
hactenus productae sunt, litteris apparet. 8 Quid si avara scrinia magis
adhuc referentur? 9 Ego
5048. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
per articulum 5-um
capitulationis, cui Szilághius nomine Mathiae subscripsit, antiquare voluerint (a); constat
e 7-o 1-ae, quam Mathias ab adito regno 1458. circa festum Pentecostes Pestini celebravit,
diaetae articulo legem hanc revocatam utve lucrum camerae ea, quae sub Ludovico I
consveverat, ratione exigatur, decretum fuisse (b). 2 Ex ejusdem diaetae
articulo 55-o constat etiam jurasse Mathiam quod praeter lucrum camerae unius, vel medii
floreni tributum nec a statibus petere nec propria authoritate imponere velit (c).
5049. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
primo statim regni anno Mathiae sponte detulerunt (a) neque legem hanc postea
revocatam fuisse uspiam deprehendimus; normam insurrectionis quod adtinet, de haec Mathias
semper in comitiis egit. 3 Impetraverat quidem primo regni sui anno
onerosiorem, quam quae sub Sigismundo praescripta fuit, insurrectionem, verum multo adhuc
onerosior fuit illa, quae jam antea sub Ladislao Posthumo imperabatur (b). 4
Deinde ipse hic modus insurgendi statim triennio post ad normam Sigismundi reductus fuit 1471.
5050. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
deprehendimus; normam insurrectionis quod adtinet, de haec Mathias
semper in comitiis egit. 3 Impetraverat quidem primo regni sui anno
onerosiorem, quam quae sub Sigismundo praescripta fuit, insurrectionem, verum multo adhuc
onerosior fuit illa, quae jam antea sub Ladislao Posthumo imperabatur (b). 4
Deinde ipse hic modus insurgendi statim triennio post ad normam Sigismundi reductus fuit 1471. articulo 2-o; anno vero 1474. se ab onere insurgendi status ad unum annum,
anno vero 1478. articulo 3-o ad
5051. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
militiae
hujus occurrit, provisio 1471. adeoque 13-o regni Mathiae anno articulo 21-o occurrit.
7 Reperitur quidem eadem in 1474. articulo 15 et 1486. articulo 31-o; verum
necdum invecto aetate illa disciplinae militaris rigore, quis regum antiquiorum fuit sub quo
statarius miles complures excessus non commiserit?
8 (a) Diaetae Szegediensis 1485. celebratae articulus 10-us ita habet:
"Dum D. rex contra potentiam inimicorum banderium suum levare voluerit... tunc universi
regnicolae exercituare
5052. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
"Dum D. rex contra potentiam inimicorum banderium suum levare voluerit... tunc universi
regnicolae exercituare teneantur et arbitrio regis subjiciantur quando erit necessarium".
9 Vestigia Diaetarum, pag. 338.
10 (b) Sub Sigismundo a 33, sub Mathia 1458. a 20 portis unus, sub
Ladislao Posthumo 1454. a 100 portis 4 pedites et 2 equites exigebantur. 11
Vide articulum 4 ejusdem anni.
12 (c) E littera Mathiae ad cardinalem Rangonium 1481. exarata apparet eum
5053. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
rex contra potentiam inimicorum banderium suum levare voluerit... tunc universi
regnicolae exercituare teneantur et arbitrio regis subjiciantur quando erit necessarium".
9 Vestigia Diaetarum, pag. 338.
10 (b) Sub Sigismundo a 33, sub Mathia 1458. a 20 portis unus, sub
Ladislao Posthumo 1454. a 100 portis 4 pedites et 2 equites exigebantur. 11
Vide articulum 4 ejusdem anni.
12 (c) E littera Mathiae ad cardinalem Rangonium 1481. exarata apparet eum
et equites, et
5054. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
suum levare voluerit... tunc universi
regnicolae exercituare teneantur et arbitrio regis subjiciantur quando erit necessarium".
9 Vestigia Diaetarum, pag. 338.
10 (b) Sub Sigismundo a 33, sub Mathia 1458. a 20 portis unus, sub
Ladislao Posthumo 1454. a 100 portis 4 pedites et 2 equites exigebantur. 11
Vide articulum 4 ejusdem anni.
12 (c) E littera Mathiae ad cardinalem Rangonium 1481. exarata apparet eum
et equites, et pedites partim gravioris, partim
5055. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Posthumo 1454. a 100 portis 4 pedites et 2 equites exigebantur. 11
Vide articulum 4 ejusdem anni.
12 (c) E littera Mathiae ad cardinalem Rangonium 1481. exarata apparet eum
et equites, et pedites partim gravioris, partim levioris armaturae sub signis suis habuisse;
equitum gravis armaturae, dum eos Neapolim socero in subsidium misit, annuum stipendium fuit
aurei 60, levis armaturae, qui jam tum huszarones appellabantur, aurei 40, peditum graviorum
64, leviorum 32.
13 (d) In
5056. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
omnes in comitiis perlatas fuisse copiosi, qui
hanc in rem in ejus decretis exstant, articuli evincunt. 2 Anno quidem 1474.
art. 12-o prohibetur rex ne processum juris mandatis suis impediat.
3 Verum sub quot aliis, quibus arbitrarius agendi modus non imputetur,
regibus ejusmodi leges statui debuerunt; quam facile unum aliudve mandatum illegale illam
legis provisionem producere potuit; sufficit quod in ipsa re judiciaria nihil novi extra
comitia constituerit quodve in
5057. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
restat potestas executiva in politicis. <2
In hac rex peccare potest si eadem aut abutatur, aut vero eandem remissius exerceat.
3 Mathias potestate executiva in officiis extraneis conferendis non est
abusus. 4 Nulla enim hac de re lex sub eo perlata est, cum sub omnibus ejus
decessoribus id frequentissime prohibitum fuerit. 5 Debuit tamen ille
ignobiles muneri supremorum comitum admovere, cum id art. 15:1471. prohibentur (a).
Itaque arbitrarii imperii
5058. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3578 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in politicis. <2
In hac rex peccare potest si eadem aut abutatur, aut vero eandem remissius exerceat.
3 Mathias potestate executiva in officiis extraneis conferendis non est
abusus. 4 Nulla enim hac de re lex sub eo perlata est, cum sub omnibus ejus
decessoribus id frequentissime prohibitum fuerit. 5 Debuit tamen ille
ignobiles muneri supremorum comitum admovere, cum id art. 15:1471. prohibentur (a).
Itaque arbitrarii imperii nomine unice ideo notabatur
5059. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
victorioso plerumque stipendiario milite stipatum, praepotentiam dynastarum et
internas depraedationes penitus sufferri potuisse. 11 E plurimis enim
decretorum ejus articulis apparet violentas bonorum occupationes per regnicolas ad invicem
factas sub hoc etiam rege viguisse (b); apparet etiam banos et comites in ipsum jus
patronatus regis in ecclesias ita involasse ut id publica lege prohiberi debuerit (c).
12 Quod si adhuc post inveterata adeo sub prioribus regibus mala illa loco
Mathiae languidus
5060. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
bonorum occupationes per regnicolas ad invicem
factas sub hoc etiam rege viguisse (b); apparet etiam banos et comites in ipsum jus
patronatus regis in ecclesias ita involasse ut id publica lege prohiberi debuerit (c).
12 Quod si adhuc post inveterata adeo sub prioribus regibus mala illa loco
Mathiae languidus aliquis et remissus rex 32 annis imperasset, sane cladem Mohácsianam, quam
post 36 ab obitu Mathiae annos Hungaria experta est, jam sub hoc rege sustinuisset.
13 (a) Item dicitur illic quod honorem
5061. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
lege prohiberi debuerit (c).
12 Quod si adhuc post inveterata adeo sub prioribus regibus mala illa loco
Mathiae languidus aliquis et remissus rex 32 annis imperasset, sane cladem Mohácsianam, quam
post 36 ab obitu Mathiae annos Hungaria experta est, jam sub hoc rege sustinuisset.
13 (a) Item dicitur illic quod honorem comitatus nullus nisi nobilis
tenere possit.
14 (b) Vide articulos 27:1471. et 11:1474.
15> (c) Vide artiiculum 37:1486. <16 Tanta fuit
5062. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
(a) Item dicitur illic quod honorem comitatus nullus nisi nobilis
tenere possit.
14 (b) Vide articulos 27:1471. et 11:1474.
15> (c) Vide artiiculum 37:1486. <16 Tanta fuit baronum et
comitum oligarchia adhuc sub finem regni Mathiae.
§ 83
1> Sunt tamen quae in eodem merito reprehendas. <2 Primum
quod fabrum fortunae suae et avunculum Szilághium nec non primatem Vitézium non indicta
causa carceri
5063. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 83
1> Sunt tamen quae in eodem merito reprehendas. <2 Primum
quod fabrum fortunae suae et avunculum Szilághium nec non primatem Vitézium non indicta
causa carceri mancipaverit. 3 Dein quod sub praetextu gravis et enormis
querelae (sunt verba articuli 46:1486.) complures citra viam juris bonis exuerit, eademque
partim pro se, partim pro regina (ut art. 28:1492. testatur) occupavit. 4
Porro quod violentis descensibus, procurationibus victualium, et
5064. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
non accusantur. 7 Prima duo vitia impotenti potius ejus
animo quam labefactandae constitutionis studio adscribi debent.
8 (a) Descensus, procurationes, vecturarum extorsiones jam ante Andream
II, sub illo, et sub Bela IV viguisse supra ostendimus. 9 In capitulatione
Alberti articulo 18 eaedem denuo prohibentur. 10 Debuerunt itaque etiam sub
Sigismundo in usu fuisse. 11 In prima sub Mathia 1458. Pestini celebrata
diaeta art. 18-o
5065. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
7 Prima duo vitia impotenti potius ejus
animo quam labefactandae constitutionis studio adscribi debent.
8 (a) Descensus, procurationes, vecturarum extorsiones jam ante Andream
II, sub illo, et sub Bela IV viguisse supra ostendimus. 9 In capitulatione
Alberti articulo 18 eaedem denuo prohibentur. 10 Debuerunt itaque etiam sub
Sigismundo in usu fuisse. 11 In prima sub Mathia 1458. Pestini celebrata
diaeta art. 18-o haec denuo
5066. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
8 (a) Descensus, procurationes, vecturarum extorsiones jam ante Andream
II, sub illo, et sub Bela IV viguisse supra ostendimus. 9 In capitulatione
Alberti articulo 18 eaedem denuo prohibentur. 10 Debuerunt itaque etiam sub
Sigismundo in usu fuisse. 11 In prima sub Mathia 1458. Pestini celebrata
diaeta art. 18-o haec denuo prohibentur, adeoque excessus hos etiam sub Ladislao Posthumo
viguisse apparet.
§ 84 Mortuo Mathia Uladislaus
5067. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vecturarum extorsiones jam ante Andream
II, sub illo, et sub Bela IV viguisse supra ostendimus. 9 In capitulatione
Alberti articulo 18 eaedem denuo prohibentur. 10 Debuerunt itaque etiam sub
Sigismundo in usu fuisse. 11 In prima sub Mathia 1458. Pestini celebrata
diaeta art. 18-o haec denuo prohibentur, adeoque excessus hos etiam sub Ladislao Posthumo
viguisse apparet.
§ 84 Mortuo Mathia Uladislaus rex eligitur eidemque prolixior quam ulli praedecessorum
5068. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
9 In capitulatione
Alberti articulo 18 eaedem denuo prohibentur. 10 Debuerunt itaque etiam sub
Sigismundo in usu fuisse. 11 In prima sub Mathia 1458. Pestini celebrata
diaeta art. 18-o haec denuo prohibentur, adeoque excessus hos etiam sub Ladislao Posthumo
viguisse apparet.
§ 84 Mortuo Mathia Uladislaus rex eligitur eidemque prolixior quam ulli praedecessorum
capitulatio proponitur.
1 Mathia 1490. 6-a Aprilis Viennae supremum diem
5069. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quam ea tempestate
decretum regni compellatum fuisse jam supra observavimus. 5 In ejus
praefatione jus electionis statuum diserte agnoscitur (b). 6 Cum omnes
statuum praerogativae universim confirmentur, et gravissima negotia, uti est occupatarum sub
Mathia provinciarum erga pactatam in tractatu Olomuciensi summam cessio § 5, 6, et 7-o ad
consensum statuum restringatur, legislativa statuum potestas utique stabilitur.
7 Objectum externae securitatis, jus
5070. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
suam deferre velit potestatem.
16 In judicialibus etiam potestatem ejus nihilo magis atque Mathiae § 14
constrinxerunt, excessus enim in auferendis citra viam juris bonis et in infligendis poenis,
quem § 15 et 16 praevenire voluerunt, et jam antea sub omnibus retro regibus et sub ipso
Mathia frequentissimis legibus vetiti fuere.
17 Tria tantum nova capitulatione hac constitutionis praesidia status
stabiliverunt. 18 Primum quod observantes tandem totum et electionis regis
et
5071. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
16 In judicialibus etiam potestatem ejus nihilo magis atque Mathiae § 14
constrinxerunt, excessus enim in auferendis citra viam juris bonis et in infligendis poenis,
quem § 15 et 16 praevenire voluerunt, et jam antea sub omnibus retro regibus et sub ipso
Mathia frequentissimis legibus vetiti fuere.
17 Tria tantum nova capitulatione hac constitutionis praesidia status
stabiliverunt. 18 Primum quod observantes tandem totum et electionis regis
et legislativae statuum potestatis
5072. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
donec arx Visegrad, in qua corona conservabatur, in regis potestate permaneret, arcem ipsam
Visegrad conservatoribus coronae resignandam ordinaverint §-o 4-o.
19 Dein quod distinctum aerarium e deponendis pro Austriacis provinciis,
quas sub Mathia occupaverant, summis conflari illudque administrationi conservatorum coronae
concredere voluerint, § 5 et 7.
20 Denique quod ultra conditiones capitulationis hujus in articulis, quos
eidem ante coronationem proposituri sunt, assensum ejus non
5073. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
si minorennis a patre relinquatur, meditari, debuerunt denique status consilia
Maximiliani penetrare, cum Uladislaus capitulatione hac insuper spondere debuerit quod
filium suum nec Maximiliani, nec cujusvis exteri principis tutelae commissurus, sed eundem
in Hungaria sub statuum vigilantia educaturus sit (d).
4 (a) Discimus id cum e rescripto Uladislai ad Ladislaum Gereb de Vingarth
de 1502. emisso, quo eum ad coronationem hanc invitat, tum ex alio ejusdem ad Frangopanum
5074. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regis... aut tutelam... vel cujuscunque forensis principis dabimus vel assignabimus, sed
eundem hic in regno et apud manus eorundem... regnicolarum mittemus ad gubernandum."
§ 88
1 Videamus jam qualiter legislatio sub Uladislao processerit.
2 Ut S. regni corona in potestate statuum permaneat et per eligenda ab iis
individua custodiatur, identidem quidem decretum fuit; videntur tamen status a cautela illa
recessisse, quam sibi 4-o capitulationis §-o pepigerant, nimirum
5075. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
occurrit.
3 Comitiorum celebratio in Szilághiana seu Mathiae I capitulatione
articulo 13-o et 1471. articulo 1-o annua locusque comitiorum Pestinum; terminus vero festum
Pentecostis defixus fuerat. 4 Sub Uladislao 1498. ut quadriennio adhuc annua
sit diaeta et in campo Rákos pro festo S. Georgii semper celebretur, postea vero non nisi
omni triennio celebretur per articulum 1-um constituebatur. 5 Et implevit
hoc statuum votum Uladislaus; licet enim intra
5076. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
vestigium aliquorum comitiorum hactenus prolatum sit, ut adeo nullam in eo fixam
viguisse regulam pronum sit existimare.
7 In eo etiam an nobiles viritim vel vero comitatus per repraesentantes ad
diaetam vocari debeant, nullam certam fuisse cynosuram jam sub Mathia vidimus.
8 Sub Uladislao qualiter ad diaetam 1492. nobiles convenerint, non constat.
9 Constat tamen e praefationis decreto 1495. praemissae §-o 2. quod ad haec
comitia tantum per repraesentantes comparuerint. 10 Verum ipsis
5077. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sit, ut adeo nullam in eo fixam
viguisse regulam pronum sit existimare.
7 In eo etiam an nobiles viritim vel vero comitatus per repraesentantes ad
diaetam vocari debeant, nullam certam fuisse cynosuram jam sub Mathia vidimus.
8 Sub Uladislao qualiter ad diaetam 1492. nobiles convenerint, non constat.
9 Constat tamen e praefationis decreto 1495. praemissae §-o 2. quod ad haec
comitia tantum per repraesentantes comparuerint. 10 Verum ipsis his comitiis
jam articulo 26-o
5078. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regni Nostri in praesente
congregatione generali... constituti." 12 Interea, cum nec in hac, nec in
ullius posterioris diaetae praefatione seu electorum, seu nunciorum mentio occurrat, malim
existimare quod usus nobiles ad diaetam viritim convocandi sub toto Uladislai regno
viguerit.
13 Sub eodem hoc rege jam ad internam etiam diaetae organisationem
regulandam passus factus fuit. 14 Iam enim 1492. articulo 108. statuitur ut
absentes ultra quatuor dies non exspectentur, conditis
5079. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
12 Interea, cum nec in hac, nec in
ullius posterioris diaetae praefatione seu electorum, seu nunciorum mentio occurrat, malim
existimare quod usus nobiles ad diaetam viritim convocandi sub toto Uladislai regno
viguerit.
13 Sub eodem hoc rege jam ad internam etiam diaetae organisationem
regulandam passus factus fuit. 14 Iam enim 1492. articulo 108. statuitur ut
absentes ultra quatuor dies non exspectentur, conditis nihilominus interea legibus perinde,
ac si praesto fuissent,
5080. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
provincia vota colligendi magistro janitorum
regalium tantum relate ad tabulam procerum delata, aut certe id expressum fuisset ut
collectis procerum votis eodem fine ad conclave statuum transeat. 19 Quid?
quod probabile admodum sit comitia in campo Rákos sub tentoriis acta, conventus vero ipsos
in aperto campo celebratos fuisse.
Nobiles per nuncios convocantur.
20 Denique apparet e praefationis, quae huic, nempe 1495, decreto praefixa
est, §-o 2-o quod his
5081. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et sumptuosis finis, aut saltem aliqua suspensio,
et vacantia dari possit."
26 (b) Ut enim viritim iterum convocatur, his primum comitiis per
articulum 26 constitutum fuisse jam supra observavimus.
§ 89 Sub eodem objectum etiam externae securitatis in comitiis pertractatur.
1 Sub Uladislao de ipso externae securitatis objecto in comitiis
constitutum fuisse, adeoque status in communione legislativae potestatis perstitisse facile
apparebit illi qui
5082. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
26 (b) Ut enim viritim iterum convocatur, his primum comitiis per
articulum 26 constitutum fuisse jam supra observavimus.
§ 89 Sub eodem objectum etiam externae securitatis in comitiis pertractatur.
1 Sub Uladislao de ipso externae securitatis objecto in comitiis
constitutum fuisse, adeoque status in communione legislativae potestatis perstitisse facile
apparebit illi qui decreta regis hujus vel obiter pervolverit.
2 Pepigerit Mathias inita cum
5083. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Olomuczensi nominanter expressae non fuerint, incessit status
sollicitudo ne Maximilianus eas absque lytro recipiat. 7 Obligarunt itaque
Uladislaum 1492. articulo 4-o ut ipsas has civitates ad tales de se litteras elargiendas
disponat, quibus se Hungariae sub certa summa oppignoratas agnoscunt, litteras vero has rex
ad domum tavernicalem, ubi archivum regni asservabatur, pro securitate regni deponat.
8 Cum Uladislaus id neglexisset, 1498. articulo 23. eundem denuo ejus
commonefecerunt, et quia ne tum quidem id
5084. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regni Hungariae feudatariis exegerit. 11 Cui ordinationi an rex
satisfecerit, 1504. articulo 21-o relationem ab eo deposcebant. 12 Sed nec
hujus rei ulterius quodpiam vestigium apparet. 13 Et cum Moravia, Silesia et
Lusatia Mathiae tantum sub certa inscriptionali summa per pacem Olomucensem relicta fuerit,
metuebant status ne Uladislaus prouti de Styriae, Carinthiae et Carnioliae locis contra
capitulationis §-um 6. fecit, easdem sine lytro remittat, aut vero dependendam pro iis
summam in usus suos
5085. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regis inferatur.
15 Tractatum pacis et 1491. et 1506. in diaeta fuisse agitatum supra
vidimus. 16 Quod 1500. bellum contra Turcas etsi nullo cum effectu in diaeta
decretum fuerit, mox videbimus. 17 E quibus omnibus satis apparet sub
Uladislao externa etiam negotia in diaetis pertractata fuisse.
18 (a) Patet id ex articulo 4-o 1492.
§ 90 Memorabiliores politicae leges sub illo perlatae.
1 Reliqua politica objecta,
5086. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
decretum fuerit, mox videbimus. 17 E quibus omnibus satis apparet sub
Uladislao externa etiam negotia in diaetis pertractata fuisse.
18 (a) Patet id ex articulo 4-o 1492.
§ 90 Memorabiliores politicae leges sub illo perlatae.
1 Reliqua politica objecta, circa quae legislationem jam sub aliis regibus
versatam fuisse vidimus, e decretis Uladislai repetere supervacaneum videtur.
2 Libet ea tantum, circa quae aut primum sub Uladislao constitutum
5087. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
etiam negotia in diaetis pertractata fuisse.
18 (a) Patet id ex articulo 4-o 1492.
§ 90 Memorabiliores politicae leges sub illo perlatae.
1 Reliqua politica objecta, circa quae legislationem jam sub aliis regibus
versatam fuisse vidimus, e decretis Uladislai repetere supervacaneum videtur.
2 Libet ea tantum, circa quae aut primum sub Uladislao constitutum fuit, aut
quae secus memorabilia sunt, recensere.
5088. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
politicae leges sub illo perlatae.
1 Reliqua politica objecta, circa quae legislationem jam sub aliis regibus
versatam fuisse vidimus, e decretis Uladislai repetere supervacaneum videtur.
2 Libet ea tantum, circa quae aut primum sub Uladislao constitutum fuit, aut
quae secus memorabilia sunt, recensere.
De palatini electione.
3 Stabilitum licet jam sub Alberto statuum palatinum eligendi jus unica
5089. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2 Libet ea tantum, circa quae aut primum sub Uladislao constitutum fuit, aut
quae secus memorabilia sunt, recensere.
De palatini electione.
3 Stabilitum licet jam sub Alberto statuum palatinum eligendi jus unica
tantum vice nempe 1485. in effectum inisse supra vidimus. 4 Ab anno 1487,
quo electus eotum Emericus Zapolyius obit, usque 1492. nullum Hungaria habuit palatinum.
5 Hoc anno lex Albertina per articulum
5090. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ne hujus quidem electio in
publicas tabulas relata sit; ab eo inde tempore palatinos a statibus constanter electos
fuisse, tamdiu existimari debet donec quis contrarium ejus sufficienti testimonio
docuerit.
De iuristitio sub diaeta et salvo conductu.
6 Ut tempore comitiorum fora omnia sileant, sub Uladislao 1507. articulo
12-o primum sancitum fuit; usum salvi conductus jam hoc aevo viguisse e Mathiae decreti 2-i
art. 27-o et Uladislai decreti 1-i articulo 83. apparet.
5091. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
statibus constanter electos
fuisse, tamdiu existimari debet donec quis contrarium ejus sufficienti testimonio
docuerit.
De iuristitio sub diaeta et salvo conductu.
6 Ut tempore comitiorum fora omnia sileant, sub Uladislao 1507. articulo
12-o primum sancitum fuit; usum salvi conductus jam hoc aevo viguisse e Mathiae decreti 2-i
art. 27-o et Uladislai decreti 1-i articulo 83. apparet. 7 Verum hunc rex
solum elargiri solebat. 8 Ut omnes in diaeta praesentes
5092. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
reapplicentur, 1500. articulo 28-o ordinatum, et ne inter emanatas medio earum
avulsionis et antiquiores litteras contrarietas supersit, statutum fuit ut omnes ejusmodi
medio tempore emanatae seu privilegiales seu judiciales litterae in proximis S. Iacobi
octavis sub poena confiscationis eorum exhibeantur, quo mutatio haec dorso
earum inscribi sicque proprietariis earum securitas procurari possit.
Ut sedes judiciariae comitatuum ad pristina loca reducantur.
5093. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
haec dorso
earum inscribi sicque proprietariis earum securitas procurari possit.
Ut sedes judiciariae comitatuum ad pristina loca reducantur.
13 Studium conservandi antiqui usus status sub Uladislao eo plane
extenderunt ut, cum comitatus aliqui consveta judiciariarum sedium suarum loca alio
transtulissent, ipsas has sedes judiciarias ad pristina loca reducendas esse 1499. art. 29-o
constitutum sit. 14 Verum ab inutili hoc rigore posterior
5094. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
aut pro ratione temporis jam in uno jam in alio loco celebrare
integrum est.
Praestationes colonorum definiuntur.
16 Colonorum etiam migratio, qua inde a Sigismundi decreti 2-i articulo
6-o gaudebant, sub Uladislao propter concitum illum rusticanum tumultum 1514. articulo 14-o
et 25-o prohibita eorumque praestationes per articulos 15, 16, 17, 18, 19, et 20. tum primum
regulatae fuerunt. 17 Videntur tamen praestationes hae non tam in poenam
quam ad adimendam
5095. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Beregh ex eo, quod hujus sedi judiciariae magis propinqua foret, inhibendo palatinum,
judicem curiae, et alios regni judices ne eandem possessionem compellant subesse priori
comitatui.
§ 91 Forma tributorum et status aerarii sub Uladislao.
1 Quod oeconomica adtinet, tributa in Hungaria sub lucri camerae, in
Croatia sub mardurinarum, in Transylvania sub quinquagesimae nomine etiam sub Uladislao
depensa fuisse art. 26:1492. reddit manifestum; an tamen ultra lucrum camerae
5096. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
judicem curiae, et alios regni judices ne eandem possessionem compellant subesse priori
comitatui.
§ 91 Forma tributorum et status aerarii sub Uladislao.
1 Quod oeconomica adtinet, tributa in Hungaria sub lucri camerae, in
Croatia sub mardurinarum, in Transylvania sub quinquagesimae nomine etiam sub Uladislao
depensa fuisse art. 26:1492. reddit manifestum; an tamen ultra lucrum camerae deductum jam
ferme in consvetudinem sub Mathia I unius floreni subsidium Uladislao
5097. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regni judices ne eandem possessionem compellant subesse priori
comitatui.
§ 91 Forma tributorum et status aerarii sub Uladislao.
1 Quod oeconomica adtinet, tributa in Hungaria sub lucri camerae, in
Croatia sub mardurinarum, in Transylvania sub quinquagesimae nomine etiam sub Uladislao
depensa fuisse art. 26:1492. reddit manifestum; an tamen ultra lucrum camerae deductum jam
ferme in consvetudinem sub Mathia I unius floreni subsidium Uladislao etiam et quoties
oblatum
5098. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
compellant subesse priori
comitatui.
§ 91 Forma tributorum et status aerarii sub Uladislao.
1 Quod oeconomica adtinet, tributa in Hungaria sub lucri camerae, in
Croatia sub mardurinarum, in Transylvania sub quinquagesimae nomine etiam sub Uladislao
depensa fuisse art. 26:1492. reddit manifestum; an tamen ultra lucrum camerae deductum jam
ferme in consvetudinem sub Mathia I unius floreni subsidium Uladislao etiam et quoties
oblatum fuerit, non ita est expeditum.
5099. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
comitatui.
§ 91 Forma tributorum et status aerarii sub Uladislao.
1 Quod oeconomica adtinet, tributa in Hungaria sub lucri camerae, in
Croatia sub mardurinarum, in Transylvania sub quinquagesimae nomine etiam sub Uladislao
depensa fuisse art. 26:1492. reddit manifestum; an tamen ultra lucrum camerae deductum jam
ferme in consvetudinem sub Mathia I unius floreni subsidium Uladislao etiam et quoties
oblatum fuerit, non ita est expeditum. 2 In decretis ejus, quae
5100. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Quod oeconomica adtinet, tributa in Hungaria sub lucri camerae, in
Croatia sub mardurinarum, in Transylvania sub quinquagesimae nomine etiam sub Uladislao
depensa fuisse art. 26:1492. reddit manifestum; an tamen ultra lucrum camerae deductum jam
ferme in consvetudinem sub Mathia I unius floreni subsidium Uladislao etiam et quoties
oblatum fuerit, non ita est expeditum. 2 In decretis ejus, quae exstant,
nulla oblati subsidii mentio occurrit; et cum praeter illud, quod cum stipendiario a Mathia
sibi relicto milite primo statim
5101. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
4 Subsidii, quod regi in Hungaria offerebatur, dimidium tantum in
Sclavonia depensum fuisse et ex articulis Regni Sclavoniae decreto 1492. subnexis, et quidem
2-o, et e pluribus diplomatibus constat (c); nec mirum, quando jam sub Mathia 1465. incolas
regni hujus ipsarum judicialium taxarum medietatem tantum persolvisse e hujus diplomate,
quod in archivo Regni asservatur, apparet (d). 5 Qua occasione observari
velim Mosoczium his Sclavoniae articulis perperam distinctum a reliquo
5102. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Temesvárini subeundos carceres
condemnarunt (e).
Impignorati proventus regii redimantur.
11 Et cum Uladislaus penuria aeris pressus complures jam proventus regios
sub longe minimi, ac fructus eorum efferebant, summa pignori locasset, sustinebat status
nobilium pignoratarios investitam his bonis summam e fructibus eorum sibi jam conpensasse,
utve ea gratuito statim remittantur, contendebant. 12 Verum cum proventus
5103. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Majestas tam multoties in eorum medium mittere solet ut
saepe lucrum seu fructum, quem exinde speraret, solis in expensis nuncii, vel dicatoris
consumat."
§ 92 Tricesimarum regulatio.
1 Tricesimae primum sub Uladislao in comitiis regulatae fuerunt.
2> Antea cum teloniis saepius confundebantur (a). <3 Iam tum
agnovere status quod de productis regni nonnisi tunc tricesima exigi possit, si e regno
educantur (1498. art. 29. § 3). 4 De inductis
5104. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
a rege redemptae fuerint (quod
nunquam eventurum esse pronum erat existimare), ut aboleantur, decrevere 1498. articulo 29.
§ 2-o.
8 Inoleverat etiam inde a Ludovici I temporibus ea consvetudo ne ab
animalibus tricesima exigatur (c), quae sub ipso adhuc Uladislao 1492. art. 27. jam in legem
publicam relata fuit. 9 Verum adverterunt demum status 1498. objectum hoc
natura sua tricesimae censui subjacere, et ideo articulo 29. § 5-o animalia etiam e regno
educta tricesimae subjecerunt.
5105. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
relata fuit. 9 Verum adverterunt demum status 1498. objectum hoc
natura sua tricesimae censui subjacere, et ideo articulo 29. § 5-o animalia etiam e regno
educta tricesimae subjecerunt.
10 Cum tamen sub Ludovico et Sigismundo etiam a victualibus nullam
depensam fuisse tricesimam, usus autem in exigendis tricesimis sub Ludovico et Sigismundo
observatus per articulum 27-um 1492. confirmatur, immo universim statuatur ut a merce
valorem floreni non exaequante nulla
5106. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
et ideo articulo 29. § 5-o animalia etiam e regno
educta tricesimae subjecerunt.
10 Cum tamen sub Ludovico et Sigismundo etiam a victualibus nullam
depensam fuisse tricesimam, usus autem in exigendis tricesimis sub Ludovico et Sigismundo
observatus per articulum 27-um 1492. confirmatur, immo universim statuatur ut a merce
valorem floreni non exaequante nulla tricesima exigatur, videntur victualia porro etiam a
tricessimi immunia perstitisse.
11 Caeterum
5107. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
regulatione
lex prostet? 15 Ignoravit nempe adhuc aetas illa commerciale illud
principium, quod merces nocivae majori portorio gravari, aliquae simpliciter prohiberi,
utiles e contra ab omni vectigali eximi debeant.
16 (a) Adhuc sub ipso Uladislao debuit tricesima a rebus in nundinis
domesticis venditis desumi, quando anno primum 1495. articulo 28. prohibetur ne ab
animalibus in domesticis nundinis distractis tricesima exigatur.
17 (b) Cum enim plures civitates tale obtinuerint
5108. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
abbatiam M. Pannoniae et Pilisiensem inferendis
tributum aliquod exigant.
§ 93 Regulatio monetae et rei montanisticae.
1 De moneta et rebus montanisticis ac commercialibus sub Uladislao in
comitiis multa, sed infeliciter disposita fuerunt. 2 Nimirum prohibebatur
extranea moneta, in limitibus tamen regni admittebatur (a), quasi horum accolae tantum cum
advicinantibus exteris, non vero etiam cum iis, qui ipsos contingebant,
5109. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in exteris
provinciis tantisper edoctus privilegium hoc in comitiis 1405. per articulum 11-um cassari
plenamque domesticis mercatoribus libertatem admitti, ut jam vidimus, procuravit.
8 De extraneis ne ille quidem defectum hunc potuit emendare, qui sub
Uladislao plane publica lege confirmatur (c).
9 Melior tantisper, sed tamen gravis fuit etiam ille error, quod
antiquiores reges aliquibus civitatibus ius praeemtionis concesserint.
5110. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
donec aliquis civium ex iis aliquid emere volebat.
11 Quod superfuit, id solum ad alia deinde loca poterat deportare.
12 Et tales civitates emptoriales vel loca depositorum vocabantur.
13 Hic quoque publicae administrationis defectus sub Uladislao publicis
legibus confirmabatur (d).
14 Eandem rationem subit vetita equorum e regno eductio tempore illo, quo
regnum nulli implicitum bello his pro copiis suis non egebat (e), uti et renovata, quam jam
sub Sigismundi perlatam fuisse
5111. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
administrationis defectus sub Uladislao publicis
legibus confirmabatur (d).
14 Eandem rationem subit vetita equorum e regno eductio tempore illo, quo
regnum nulli implicitum bello his pro copiis suis non egebat (e), uti et renovata, quam jam
sub Sigismundi perlatam fuisse vidimus, ineundae a domesticis cum exteris quaestoribus
societatis prohibitio 1498. articulo 32; sed enim omnia haec temporum illorum in
commercialibus caligo excusat.
15 (a) 1492. art. 31, 1507:11.
5112. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in articulis 17. et 18. mentio occurrit.
8 Verum quod per id nil nisi conflatum e mille capitibus banderium regis,
tum gentes illas, quas aliqui barones regni intertenere, rex autem stipendia illis dependere
debebat, intelligatur, e combinatione reliquarum sub rege hoc perlatarum legum redditur
manifestum. 9 Itaque mihi probabile admodum videtur quod Uladislaus paulo
post ac bellum cum Maximiliano in autumno confecit, et Legionem Nigram et omnem reliquam,
praeter mille equitum banderium, stipendiatam militiam
5113. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
perduxit consideratio, quod jam in comitiis 1492. alta licet pace
rigidior, quam Sigismundea fuerit, insurrectionis norma, unius nimirum equitis a 20 portis
articulo 20. defixa fuerit, quodve licet post annum 1492. toto reliquo Uladislai regno
nullum bellum gestum sit, sub nullo tamen rege tanta fuerit circa ordinandum insurrectionis
modum sollicitudo. 11 Plurimae enim comitiorum 1492, 1498, 1500, et 1504.
leges circa objectum hoc versantur. 12 Videntur nempe status defectum
stipendiariae per nationalem militiam
5114. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Plurimae enim comitiorum 1492, 1498, 1500, et 1504.
leges circa objectum hoc versantur. 12 Videntur nempe status defectum
stipendiariae per nationalem militiam compensare voluisse.
13 Caeterum cum institutum banderiorum insurrectionis sub Uladislao maxime
in apricum perductum sit, libet illud paucis exponere.
14 Banderium regis a mille, privatorum a 400 equitibus computabatur (d);
singulum tale banderium vaivodae Transylvaniae, comites
5115. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
30 Ex omnibus his apparet totum exercitum e meris equitibus conflatum,
statariam e contra illam Mathiae nigram legionem totumque usque adeo stipendiarium peditem,
cujus ille ope tot victorias reportavit, dimissum fuisse (l).
31 Caeterum sub Uladislao confiniorum etiam securitati in comitiis
providebatur. 32 Hactenus id tantum sancitum fuit ut huic rex e propriis
proventibus procurare teneatur. 33 Articulo 1495:36. jam constituitur ut
singulum fortalitium duos habeat praefectos, quo
5116. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
stipendiarium habuisset peditem, hunc certe non in
Sclavonia, sed in Hungaria dislocasset.
§ 95 De pecuniis exercitualibus.
1 Ante Uladislaum nullum hactenus exercitualium pecuniarum indicium
comperimus, sub hoc 1500. art. 21. § 1. constituitur ut universi DD.
regnicolae, qui in serie praecedentis, quippe 1498. decreti inter caeteros banderiatos ad
exercituandum non fuere computati, universa sua bona in medium nobilium non
5117. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
proxima post festum B. Mathiae dato, apparet Sclavoniam titulo
lucri camerae 20, titulo dimidii subsidii Hungarici denarios 25 persolvisse, adeoque nomine
subsidii Hungariam eo anno denarios 50 dependisse apparet.
9 (d) Constat enim inde ab anno 1492. sub toto Uladislaiano regimine altam
pacem viguisse.
10 (e) "Volumus (dicitur in laudato diplomate) super pecuniis
exercitualibus proximis temporibus in illo regno nostro per vos exactis, de quibus nullas
5118. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quas impignoratas tenebat, tricesimis tantum 10 denarii deponendi disponantur,
videtur amplius aliquid a porta eo nomine fuisse imperatum.
§ 96 Conatus inducendi ad latus regis stabilis consilii.
1 Vidimus jam et sub Hunyadio, et sub Ladislao, et sub Mathia, quod status
stabilem introducere senatum conati sint, cujus consilio rex executivam suam et in politicis
et in judicialibus exerceat potestatem. 2 Verum cum stipendiis commembrorum
ejus prospicere aut neglexerint
5119. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tenebat, tricesimis tantum 10 denarii deponendi disponantur,
videtur amplius aliquid a porta eo nomine fuisse imperatum.
§ 96 Conatus inducendi ad latus regis stabilis consilii.
1 Vidimus jam et sub Hunyadio, et sub Ladislao, et sub Mathia, quod status
stabilem introducere senatum conati sint, cujus consilio rex executivam suam et in politicis
et in judicialibus exerceat potestatem. 2 Verum cum stipendiis commembrorum
ejus prospicere aut neglexerint aut non potuerint,
5120. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
tantum 10 denarii deponendi disponantur,
videtur amplius aliquid a porta eo nomine fuisse imperatum.
§ 96 Conatus inducendi ad latus regis stabilis consilii.
1 Vidimus jam et sub Hunyadio, et sub Ladislao, et sub Mathia, quod status
stabilem introducere senatum conati sint, cujus consilio rex executivam suam et in politicis
et in judicialibus exerceat potestatem. 2 Verum cum stipendiis commembrorum
ejus prospicere aut neglexerint aut non potuerint, senatum hunc
5121. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
in politicis
et in judicialibus exerceat potestatem. 2 Verum cum stipendiis commembrorum
ejus prospicere aut neglexerint aut non potuerint, senatum hunc numquam coaluisse inde
probabile efficitur, quod in nullo aetatis ejus instrumento mentio illius occurrat; sub
Uladislao consilium hoc propius ad effectum accessit.
3 Iam enim 1495. status numerum membrorum senatus hujus in tribus
praelatis, tribus baronibus, et quatuordecim nobilibus defixerunt. 4 Et quia
consilium hoc sub prioribus
5122. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
illius occurrat; sub
Uladislao consilium hoc propius ad effectum accessit.
3 Iam enim 1495. status numerum membrorum senatus hujus in tribus
praelatis, tribus baronibus, et quatuordecim nobilibus defixerunt. 4 Et quia
consilium hoc sub prioribus regibus unice ob non assignata senatoribus stipendia adhaesisse
cognoverunt, ut rex eos et denominet, et stipendiis provideat, decreverunt.
5 Cum rex stipendia haec praestare aut non vellet, aut non posset, anno
1498. art. 2-o rem eo immutarunt ut
5123. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
decreta etiam senatoribus
stipendia totusque usque adeo senatus adhaesisse. 27 Nulla enim amplius
toto, quo Uladislaus adhuc regnavit, novennio seu in legibus, seu in litteris aetatis illius
ejus mentio reperitur. 28 Imo post 11 annos, nempe 1518, sub Ludovico II
art. 39. et 40. exigendi ejusmodi senatus consilium, ut paulo infra videbimus, de novo
resumitur.
29 (a) Unicus sententiae huic obstare videtur articulus 25:1495. in quo
consiliarii suae maiestatis a praelatis, baronibus, et
5124. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
adtulisse puto quod nota jam Ioannes Corvini mascula indole metuerint
olygarchiae et anarchiae studiosi, ne per hunc, perinde atque Mathias, naturalis ejus
parens, fecit, in officio contineantur. 3 Eventus adminus eorum votis certe
respondit. 4 Sub imbecilli enim Uladislao vetus, quae a Mariae temporibus
usque Mathiae regnum viguerat, partim olygarchia, partim anarchia non modo revecta, sed et
adeo aucta fuit ut jam ipsae hae duo pestes in mutuam venerint collisionem.
5 Antea, si qui potentiores
5125. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ac
praesertim praedives ille et praepotens Thomas Bakacsius; parte vero ex alia praevalidi duos
optimates Bathorius et Zápolyius pro praedominio decertabant, sicque ipsa jam ad invicem in
collisionem venit oligarchia.
Sub Uladislao primum oligarchia, tum anarchia viguit.
8 Status nobilium aristocratiae optimatum inde a primis septem ducibus
insvetus praelatorum potissimum olygarchiae adversabatur. 9 Cum regem
ignavum hanc impedire aut nolle aut non posse
5126. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
principum Europae Cameracensi foedere contra Venetos inita conspiratio
ejus recuperandae praebuit occasionem, hi aere, ut mox dicemus, redimere potuerint.
15 Ita denique tam profundae internarum dissensionum radices jactae sunt ut
hae nonnisi post 220 annos sub Caroli VI regimine plene evelli potuerint. 16
Cum omnium horum calamitatum causa fuerit primum indolentia Uladislai, dein secularium cum
clero, et optimatum cum nobilibus dissidia, tum luxus ministrorumque venalitas, libet
singula haec paucis
5127. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
irrestrictam regi bona infidelium conferendi potestatem tribuit, confirmatur.
9 Restrinxerunt etiam status 1507:7-o potestatem ejus in officiis
conferendis ita ut nullum absque consensu stabilis illius, quod tum moliebantur, seu
consilii, seu senatus officium sub vinculo invigorositatis largiri valeat, immemores indubie
quod id etiam primitivae in capitulationis Albertinae articulis 15. et 26. diserte renovatae
constitutioni adversetur. 10 Verum stabili illo consilio nunquam, ut
vidimus, in effectum perducto lex
5128. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
15. et 26. diserte renovatae
constitutioni adversetur. 10 Verum stabili illo consilio nunquam, ut
vidimus, in effectum perducto lex etiam haec suapte evanuit. 11 Apparet
itaque non constrictam nimium regis executivam potestatem, sed id regnum sub Uladislao tot
calamitatibus involuisse quod ille animo fuerit tam pusillo ut neque ministros suos in
officio continere, neque gliscentes dissensiones authoritate sua in herba statim suffocare,
neque excessuosos cives legalibus poenis
5129. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
quod ille animo fuerit tam pusillo ut neque ministros suos in
officio continere, neque gliscentes dissensiones authoritate sua in herba statim suffocare,
neque excessuosos cives legalibus poenis coercere, neque ullam e tot
saluberrimus sub se latis legibus effectui dare aut sciverit, aut voluerit.
§ 99 Dissensiones inter clerum et statum saecularem.
1 Altera calamitatum regni causa fuit gravis inter status ipsos dissensio.
2 Clerus non
5130. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 99 Dissensiones inter clerum et statum saecularem.
1 Altera calamitatum regni causa fuit gravis inter status ipsos dissensio.
2 Clerus non contentus privilegio fori in personalibus, quod ipsi jam sub
Sancto Stephano concessum fuit, sub prioribus quoque regibus connitebatur ut illud etiam ad
realia extendere possit, ita ut saeculares etiam in realibus causis contra ecclesiasticos
coram foro ecclesiastico procedere debeant; eratque tempus quo id reapse in effectum
5131. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
§ 99 Dissensiones inter clerum et statum saecularem.
1 Altera calamitatum regni causa fuit gravis inter status ipsos dissensio.
2 Clerus non contentus privilegio fori in personalibus, quod ipsi jam sub
Sancto Stephano concessum fuit, sub prioribus quoque regibus connitebatur ut illud etiam ad
realia extendere possit, ita ut saeculares etiam in realibus causis contra ecclesiasticos
coram foro ecclesiastico procedere debeant; eratque tempus quo id reapse in effectum
perduxit (a). 3 Hoc
5132. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
male faciat, saeculares eo impulisse coaevi scriptores tradunt, ut
clerus universim et a consilio regis, et a judiciis et comitiis omnique usque adeo rerum
prophanarum pertractatione excludatur. 10 Atque haec saecularium cum clero
dissidia primis statim, quae sub Uladislao 1492. pro festo Purificationis acta sunt,
comitiis eruperunt. 11 Verum cum summa ab utrinque ageretur contentione,
nihil in hac diaeta ea de re potuit determinari. 12 Debuit tamen alia eodem
adhuc anno pro festo S. Michaelis ad
5133. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
comitum ecclesiasticis conferri vetabantur. 28 Iam enim 1514. articulo 56.
sanciebatur ut comitatui Hevessiensi saecularis tantum usque reditum episcopi praeficiatur,
huic vero reduci munus hoc continuo restituatur.
29 (a) Et ideo jam sub Sigismundo decreto 2-o art. 14. et decreto 3. art.
12. lege publica prohiberi debuit ne fora spiritualia causas prophanas vel vicissim
tractent. 30 Verum debuerunt fora spiritualia legem hanc transgredi, cum jam
in capitulatione Szilághiana articulo 9, sub
5134. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sub Sigismundo decreto 2-o art. 14. et decreto 3. art.
12. lege publica prohiberi debuit ne fora spiritualia causas prophanas vel vicissim
tractent. 30 Verum debuerunt fora spiritualia legem hanc transgredi, cum jam
in capitulatione Szilághiana articulo 9, sub Mathia vero 1462. articulo 2. et 1464. art.
14-o ipsae causarum species, quas forum spirituale tractare possit, specificari debuerint.
31 Nec huic legi obtemperatum fuisse docet 1471:17. quo fora spiritualia
iterum a causis prophanis judicandis inhibentur.
5135. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
spirituale tractare possit, specificari debuerint.
31 Nec huic legi obtemperatum fuisse docet 1471:17. quo fora spiritualia
iterum a causis prophanis judicandis inhibentur. 32 Sed nec hanc quidem
legem in effectum ivisse docet gravis, quae eatenus sub Uladislao inter saeculares et clerum
viguit, controversia.
33 (b) Omnes hi abusus patent et e coaevis scriptoribus et e subjiciendis
mox legibus quibus abrogantur.
34 (c) Causam eorum vide in Bonfinio et Tuberone.
5136. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Uladislai cum Maximiliano initum tractatum
inclinabat (a), cum status nobilium eidem acerrime adversaretur. 2 Subinde
plures his adversus illos querelarum causae enatae sunt. 3 Coeperunt nimirum
potentiores aliqui proceres contra constitutionalem sub Andrea II art. 30. stabilitam, et
capitulationis Albertinae articulo 8. renovatam legem plura simul officia ad se pertrahere;
aliqui supremi comitis officium contra alium iterum constitutionalem Andreae II articulum
16. styrpi suae haereditarium conferri procurarunt.
5137. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sectantes, per quorum impedimenta hactenus nunquam assequi potuissent."
20 Cum rex loquatur, per id utique nonnisi potentiores dynastas designare
potest qui minores nobiles in suis libertatibus turbabant.
21 (c) Habebant jus hoc comites adhuc sub Mathia cujus decreto 6-o
articulo 60-o dicitur: "Et ille (comes) teneatur ex illo comitatu et non aliunde nobilem
virum aliquem pro vice-comite eligere."
22 (d) Testatur id articulus 108:1492. ubi dicitur: "Quia certi domini
praelati et
5138. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
sculptores aliosque luxus ministros induxit.
7 Inde aurea ejus illa Budensia et Vissegradiensia palatia; inde horti
pensiles; inde splendida adeo ejus suppellex ut exteros, qui eam conspicati sunt, in
admirationem rapuerit. 8 Hoc regis exemplum jam sub illo proceres corripuit.
9 Verum ne id ad inferiores dimanare possit conditiones, ille partim
continuis bellis, partim frequentibus exactionibus impedivit. 10 Sub
Uladislao alta per 24 annos pace, tributis ad consuetam tantum lucri camerae
5139. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
qui eam conspicati sunt, in
admirationem rapuerit. 8 Hoc regis exemplum jam sub illo proceres corripuit.
9 Verum ne id ad inferiores dimanare possit conditiones, ille partim
continuis bellis, partim frequentibus exactionibus impedivit. 10 Sub
Uladislao alta per 24 annos pace, tributis ad consuetam tantum lucri camerae depensionem
redictis, labes haec inferiores etiam conditiones pervasit. 11 Virus tamen
suum pestis haec in ipsa metropoli maxime exercuit. 12 In hac enim nil nisi
5140. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
soleat depromtum semel licet facultatibus suis superiorem
vivendi splendorem dimittere. 15 Quid itaque jam tum restabat quam, cum
necessarias ad id pecunias domesticum peculium suppeditare nequeat, eas malis artibus
conquirere? 16 Inde certe manavit sub Uladislao illa morum corruptela ut
justos regis proventus illi quidem, qui eos exigebant, depeculati sint, alii denique, ut eos
cum usura ad se pertrahere possint, suppeditatis ultro regi pecuniis prodigalitatem ejus
irritaverint.
17 Hoc in
5141. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Quoad militem confiniarium.
19 d) Si domi tuta sint omnia, ut rex confiniario etiam milite pro
defensione cujuscunque demum provinciae uti possit, ut relatus in legionis censum
confiniarius sub illa, quae jam pro tota monarchia salubriter certe invecta est, militari
disciplina permaneat, ipsa monarchiae totius ratio exposcit. 20 Verum ut
confiniariis, imo regulatis etiam legionibus meri ferme exteri praeficiantur, ut reliquus ab
iis, qui signis
5142. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
confiniariis, imo regulatis etiam legionibus meri ferme exteri praeficiantur, ut reliquus ab
iis, qui signis adscripti sunt aut porro adscribentur, confiniarius populus, quasi conflata
alioquin e nobilium bonis, quam confinia occupant, plaga a S. Regni corona avulsa esset, sub
oppressivo militari, adeoque peregrino gubernio fatiscere debeat, id enim vero commune
monarchiae bonum certe non exposcit. 21 Possit itaque princeps tranquillis
domi rebus confiniario in necessitates cujuscunque monarchiae partis milite uti; si domi
5143. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
bonum certe non exposcit. 21 Possit itaque princeps tranquillis
domi rebus confiniario in necessitates cujuscunque monarchiae partis milite uti; si domi
periculum subversatur, eum educere non possit. 22 Maneat confiniarius, si sit
adscriptus miles, sub vigente jam militari praefectorum suorum disciplina, verum
praeficiantur illi, uti et regulari nationali militi, nativi praefecti; reliquus vero populus
confiniarius in iudicialibus, oeconomicis, et politicis leniori, et legali politico gubernio
postliminio
5144. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
consilio nempe bellico,
concentretur, interesse totius monarchiae exposcit, verum id non exposcit ne ad illud etiam
Hungari applicentur. 10 Non exposcit id ut ipsa Hungarica armorum praefectura
e meris exteris consistat. 11 Non exposcit denique ut sub praetextu militaris
systematis consilium bellicum in pluribus etiam provincialibus objectis arbitrarie et saepe
contra apertas regni leges agat. 12 Maneat itaque suprema rei
militaris directio penes consilium bellicum. 13 In
5145. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
adeo bellicae
supellectilis confectionem, influxus eidem vetetur. 14 Ad Senatum militarem
tantum quibus rebus, cujus qualitatis, et quando miles egeat, determinare attinet.
15> Res ipsae per politicas confici debent jurisdictiones. <16
Si sub praetextu oeconomiae civilem etiam jurisdictionem usurpare possit, periculosum
statum in statu efficit, politicam jurisdictionem suae subdit potestati,
totumque demum monarchiae gubernium in militare imperium transformat. 17 Quod
certe nec populo
5146. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
ipse iustitiae cursus frequenter nimis
interrumperetur. 16 Itaque ego triennii terminum retinendum et, ne hic
intermitti porro possit, decernendum existimo ut rex omni triennio pro 1-a Maii Pestinum
comitia indicat; si intermiserit, omnes jure suffragii gaudentes sub statuta jam legibus
poena pro eodem termino, et loco comparere teneantur. 17 Si tamen
praesentanea interea etiam necessitas emergeret, diaetam medio etiam tempore cogere
possit.
Per ordinatam consultationum
5147. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
idonea, ac praesentia sunt, comitia futura puto.
Per decorum leges exponendi modum.
25 c) Ab ipsa jam leges cum dignitate perferendi modalitate
descivimus. 26 Adhuc sub Ferdinando I propositiones statuum et
responsa regis leguntur; postea gravaminum et
resolutionum nomenclatio, quae viam instantiae sapit, invaluit.
27 Legislativum corpus legislatorio stilo uti, et formalia
5148. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
spectantia, quibus instantanee provideri salus rei
publicae exposcit. 36 Et hae provisionales ordinationes in
Anglia proclamationes compellantur. 37 Nisi hae pro
ratificatione ad proxima comitia referri debeant, princeps sub praesentaneae necessitatis
praetextu indirecte potiorem legislativae potestatis partem ad se pertrahere
potest. 38 Decernendum itaque puto ut omnes provisionales ordinationes ad
proxima comitia referantur et, si minus utiles compertae
5149. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
executiva in legislativam serpere possit, juvabit fortasse
vigilantem regni senatum ita constituere ut relicta consilio locumtenentiali mandata, quae in
effectum legum emanabunt, exequendi potestate, illud per novam instructionem et formulam
iuramenti ad id obstringere ut sub gravi in proximis comitiis reddendae
rationis onere omne, de cujus legalitate vel dubium habet, mandatum vigilantis illius senatus
examini substernat. 2 Vigilans hic senatus e primate, palatino,
qua consilii,
5150. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
qua tabulae regiae praesidibus, nec non
bano Croatiae, duobusque praeterea e consilio, septemviratu, sede tavernicali,
tabulae regiae individuis per status Hungariae, aliis vero duobus per status Croatiae
nominandis consistat. 3 Hic autem senatus sub gravi perinde responsionis
onere nullum illegale mandatum consilio locumtenentiali exsequendum admittere possit.
Quoad collationem officiorum.
4 k) Executiva praeter municipalium in comitatibus et civitatibus
5151. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
Tabulam Regiam comitiis continuo adesse
jusserunt, quo emergentes nefors inopinos casus continuo diiudicare possit.
14 Nec obstant imaginaria illa, quae in casibus seditionum obtendi solent,
pericula. 15 Tantus enim jam est statarii militis numerus ut sub hoc fatiscat
potius respublica quam ut ullum a quocunque privato periculum subire possit.
16 Misterium et tenebrae semper fuerunt officinae iniquitatis;
publicitas vero et justitiae et libertatis mater est.
5152. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
turbari possint.
17 p) Denique non sufficit habere iudicia ordinata, si eorum usus per
arbitraria mandata civibus impediri, aut supremi fori sententiam potestas executiva
arbitrarie possit commutare. 18 Si civitates violentias commitant, sub velo
illo quod illae sint peculium regium, jam fere usu receptum est ut iudices per
inhibitoria mandata a cognoscenda causa inhibeantur. 19 Quot cassatoriis,
executoriis, legibus contrariis mandatis morem gerere iudices sunt
5153. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
comitiis debeant discuti, veterem constitutionem tantum obfirmat; nimirum ne indirecta hac via status ab exercitio
potestatis legislativae amoveri possint.
8 d) Senatus etiam vigilans id tantum praestabit ne princeps sub specie
executivae legislativam private exercere possit potestatem. 9 Atqui in hoc
substantia avitae constitutionis versatur.
10 e) Ne potestas executiva non effectuando leges communionem, qua status
gaudent, potestatis legislativae
Bibliographia locorum inventorum
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1790], Operum omnium tomus III, versio electronica (), Verborum 71764, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skrl3].
More search results (batches of 100)
First 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Click here for a KWIC Report
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.