( 2 sata sedmično - 70 godišnje)

1. HIstorija - Historija kao nauka i Historijska svijest

• predmet izučavanja historije

• svrha i značaj historijske nauke; čemu nas uči historija

• razlika u terminima historija - povijest;

• historijska svijest - šta je to (svijest o prošlosti, sadašnjosti, budućnosti; odakle smo došli i kuda idemo); kolektivno pamćenje; lično sjećanje; pokušaj racionalnog sagledavanja suštine i pojave

• funkcija historijske svijesti; emancipatorska uloga historijske svijesti

• svijest o svjetskoj historiji, historiji Evrope, historiji Bosne i Hercegovine - međusobne relacije i uvjetovanosti

• rječnik novih pojmova

2. Pojam vremena

• mjerenje vremena tokom historije (od klepsidre do sata)

• vremenski periodi (uključiti eru, različito njeno tretiranje)

• kalendari kroz historiju (različite civilizacije i različito računanje vremena - grčki, rimski, hrišćanski, hidžretski, jevrejski; gregorijanski)

• pojam vremenske distance; njen značaj za historijsku nauku

• rječnik novih pojmova

 3. Periodizacija Historije

• relativnost svake periodizacije

• glavne karakteristike perioda koji su trenutno prihvaćeni

• pojam napretka u historiji - da li je historija napredak ili ne;

• različite teorije napretka (ponavljanje historije, cikličnost historije, spiralno viđenje napretka u historiji)

• rječnik novih pojmova

 4. Kako do Historiografije

• narativna i pragmatična historija; erudicijska, genetička, pozitivistička strukturalna historiografija.

• pojam mita. Funkcija mita.

• varljivost pojma istine; historijska istina - približavanje istini

• historijska činjenica.

• pojam kritike u historiografiji. Funkcija historiografije.

• “nedovršenost” historiografije - “otvorenost” historijske nauke.

• rječnik novih riječi

5. Uloga Historičara

• društvena funkcija historije - društvena angažiranost historijske nauke

• problem objektivnosti (biti objektivan, saznati objektivno i saopćiti objektivno

• uticaj na historičara - mjesto, vrijeme, društvene okolnosti - sistem, porijeklo historičara

• utjecaj politike na historičara. Zloupotreba historijske nauke.

• moralni stav historičara - nužnost

• rječnik novih pojmova

6. Grčko-rimska Historiografija i njene karakteristike.

• logografi

• Homer i njegovo mjesto u “historiografiji”

• Herodot, “otac historije”; Tukidid

• Polibije, Livije, Tacit - pomaci od grčke historiografije

• rječnik novih pojmova

7. Karakteristike srednjovjekovne Historiografije

• kršćanska historiografija i nove forme zapisa (anali, vite, hronike,memoari, monografije, biografija)

• Euzebije iz Cezareje; Augustin

• značaj djela Ibn Halduna

• karakteristike humanističke historiografije (Machiavelli)

• rječnik novih pojmova

8. Prosvetiteljstvo; karakteristike prosvetiteljstva u Historiografiji

• Descartes (Dekart)

• Voltair (Volter)

• Rausseau (Ruso) - na granici ka romantizmu

• rječnik novih pojmova

9. HIstoriografija 19. stoljeća

• utjecaj njemačke idealističke filozofije na historiografiju

• od Herdera do Kanta

• društvena klima Evrope u 19. stoljeću; Darwin (Darvin), Marx (Marks) .

• pozitivizam i počeci naučne historiografije (Ranke)

• Auguste Comte (Ogist Kont) i izdvajanje sociologije

• rječnik novih pojmova

10. Putevi Historiografije u 20. stoljeću

• Benedetto Croce (Kroče), Max Webwr (Maks Veber), Fernand Braudel

• šarenilo tokova - “nova historija”;

• francuski strukturalisti; serijalna historija;

• socijalna historija u SAD; historija mentaliteta, historijska antropologija,

• “usmena” historija;

• rječnik novih pojmova

11. HIstorija i njene pomoćne nauke

• pojmovna određenja i funkcije arheologije, paleografije, etnografije, etnologije, heraldike, fragistike, numizmatike

• arhivistika i muzeologija - funkcija i organizacija rada.

• najznačajnije institucije u Bosni i Hercegovini, susjednim zemljama i Evropi

• rječnik novih pojmova

 12. HIstorijski izvori

• funkcija i podjela historijskih izvora

• spomenici materijalne kulture

• pisani spomenici.

• tradicija

• mediji - štampani, audiovizuelni

• rječnik novih pojmova

13. Jezici i njihove karakteristike

• pisma (hijeroglifsko, klinasto...)

• starogrčki, latinski, staroslavenski, glagoljica; bosančica, ćirilica

• rječnik novih pojmova

14. Saradnja Historije i drugih nauka - novi putevi Historijske NAUKE

• sociologija, antropologija, etnologija, demografija, statistika (definirati ove nauke i navesti predmet i metode izučavanja)

• rječnik novih pojmova

15. Civilizacija

• pojam civilizacije, terminološka šarolikost smisla

• historije civilizacija (usponi, “cvjetanje”, pad)

• vremensko, prostorno fiksiranje velikih civilizacija

• pozicija prostora Bosne i Hercegovine u civilizacijskom smislu

• rječnik novih pojmova

16. Kultura - pojam

• odnos sa civilizacijom

• prožimanje kultura; nasljeđivanje kultura

• univerzalnost kultura

• rječnik novih pojmova

17. Religija

• pojava religija i njen smisao - od kulta do religije;

• politeističke i monoteističke religije

• rasprostranjenost religija; svjetske religije

• religije u Bosni i Hercegovini

• rječnik novih pojmova

18. Društvena funkcija religije

• odnos vjerskih i državnih vlasti (institucija) tokom historije (evropske, kršćanske)

• odnos islama prema državi

• rječnik novih pojmova

19. Ideologija

• ideološki oblici,

• funkcija ideologije

• ideologije kroz historiju

• rječnik novih pojmova

20. Društvene formacije

• društvene grupe (rod, pleme, klase…) i njihov nastanak kroz historiju

• rječnik novih pojmova

21. PraHistorija

• njena periodizacija;

• razvoj čovjeka (pitekantrop, sinantrop, neandertalac, kromanjonac - homo sapiens)

• prvobitna ljudska zajednica

• rječnik novih pojmova

22. Paleolit i njegove karakteristike

• oruđa za rad, način života - ishrana, odjevanje, stanovanje

• pojava rasa

• likovna umjetnost (keramika)

• vjerske predstave; kultovi

• rječnik novih pojmova

23. Neolit i njegove karakteristike

• prijelaz ka zemljoradnji, stočarstvu

• oruđe za rad

• ljudske nastambe

• rječnik novih pojmova

24. Metalno doba i eneolit

• podjela rada

• obrazovanje jezičkih grupa (naglasak na indoevropskoj)

• raspad prvobitne ljudske zajednice; pojava svojine - stvaranje užih zajednica

• rječnik novih pojmova

25. Paleolit na prostoru današnje Bosne i Hercegovine

• arheološka nalazišta na prostoru Bosne i Hercegovine (pećina Badanj kod Stoca)

• karakteristike života; naselja, umjetnost, nošnja, kultovi, vjerovanja

• rječnik novih pojmova

26. NEOLIT NA PROSTORU DANAŠNJE BOSNE I HERCEGOVINE

• arheološka nalazišta na prostoru Bosne i Hercegvine (Butmir)

• karakteristike života; naselja, umjetnost, nošnja, kultovi, vjerovanja

• rječnik novih pojmova

27. Željezno doba na prostoru današnje Bosne i Hercegovine

• arheološka nalazišta

• nosioci kulture željeznog doba.

• naselja, privređivanje - društveno-organizacijske promjene

• umjetnost

• naučnici koji su se bavili istraživanjem prahistorijske kulture na prostoru BiH

• rječnik novih pojmova

28. Stare civilizacije - opĆe karakteristike

• područja stvaranja

• irigacioni sistemi

• ropstvo, despotija,

• seoske općine
• postojbine prvih pisama;
• religije
• rječnik novih pojmova

29. MeZopotamija

• stanovnici: Sumerani i Babilonci

• gradovi - države: Ur, Uruk;

• poljoprivreda, zanatstvo

• “viseći vrtovi”

• pismo, književnost - Ep o Gilgamešu

• likovna umjetnost - reljefi i skulpture

• Hamurabijev zakonik

• nauka, (kalendar…)

• rječnik novih pojmova

30. Egipat - “DAR NILA”

• osnovne odlike društva, teokratija

• privreda (trgovina, zanati)

• rječnik novih pojmova

31. Kultura i umjetnost Starog Egipta

• hijeroglifsko pismo

• arhitektura

• začeci nauke (dekadni sistem, kalendar)

• religija; balzamovanje

• rječnik novih pojmova

32. Jevreji; Feničani

• historijsko područje života Jevreja

• vođe naroda - patrijarsi

• egipatsko ropstvo

• Jerusalem - gradnja hrama

• Feničani - pomorci i trgovci

• utemeljitelji fonetskog pisma

• rječnik novih pojmova

33. Drevna Indija

• stanovništvo

• društveni odnosi: kastinski sistem

• religija, književnost

• rječnik novih pojmova

34. Kina

• privreda i kultura; Kineski zid

• naučna dostignuća; pismo

• umjetnost, religija

• rječnik novih pojmova

35. PREDKOLUMBOVSKE Civilizacije AMERIKE

• civilizacija Inka

• civilizacija Maja

• civilizacija Asteka

• njihova arhitektura, umjetnost, religija, nauka

• dolazak konkvistadora i njihov odnos prema ovim civilizacijama

• rječnik novih pojmova

36. Naselja, njihove vrste

• prirodni uslovi za razvoj naselja

• gradsko naselje; grad kroz historiju;

• Odnos grada i sela - njihova ekonomska, socijalna, kulturna uslovljenost komunikacija - preduvjet obostranog progresa (dati primjere kroz historiju)

• gradska naselja i njihova pojava u Bosni i Hercegovini; različiti tipovi gradova

• rječnik novih pojmova

37. Migracije - pojam

• značaj migracija u historiji (od prahistorije do danas)

• najveće migracije u historiji

• uzroci i posljedice migracija

• promjene demografske slike društava

• rječnik novih pojmova

38. Država - pojam

• država kroz historiju; njene forme - grčki polisi, Rimsko, Bizantijsko carstvo, srednjovjekovne evropske države, Osmansko i Habsburško carstvo; njihovo funkcioniranje

• nacionalne države 19. stoljeća - uzor savremenog poimanja države

• savremene države i njihovo funkcionisanje

• rječnik novih pojmova

39. Nacija i nacionalizam

-društveno-Historijske pojave

• nacionalizam 19. stoljeća; doba nacionalizma i njegove karakteristike, stvaranje evropskih nacionalnih država - modela;

• razlike nacionalizma 19. stoljeća i savremenih nacionalizama (dati primjere)

• nacionalni identitet

• rječnik novih pojmova

40. Pojedinac u Historiji

• - pojedinac kao vladar; vrste vladarske vlasti - od prvobitne zajednice do vlasti u savremenim državama

• uloga vladara u historijskim procesima

• pojedinci van vlasti - filozofi, revolucionari i njihova uloga

• obrada jedne ličnosti 20. stoljeća:

• dati karakteristike ličnosti

• navesti okolnosti koje su je učinile “velikom”

• rječnik novih pojmova

41. Marginalne grupe u Historiji - nekada i sada

• izučavanje i kategorizacja marginalnih grupa (seljaštvo, žene, djeca)

• pitanje manjina

• seljaštvo kroz historiju

• primjer pojave dugog trajanja u historiji

• primjer marginalne grupe u historiji

• funkcija seljaštva u društvu (ekonomska,vojna, demografska)

• rječnik novih pojmova

42. Žena u Historiji - izučavanje pretpostavkI

RAZUMIJEVANJA NEJEDNAKOSTI

• razlozi ptrebe izučavanja problema žene - konstitutivnoga elementa društva; izučavanje odnosa moći

• historija žena, ženska historija, rodna (“gender”) historija - pregled teorija

• dosadašnja historiografija o ulozi žene;budućnost ove historiografije

• rječnik novih pojmova

43. Demokratija kroz Historiju

• pitanje ljudskih prava kroz historiju i njegovo shvatanje

• Grci, Rimljani

• Magna carta libertatum; prosvetiteljstvo - doba razuma, John Locke (Džon Lok), slavna revolucija

• Američka deklaracija nezavisnosti; Voltaire (Volter); Deklaracija o pravima čovjeka i građanina - 1789;

• Zakoni protiv ropstva

• institucije 20. stoljeća - Liga naroda, Atlanska povelja; opća deklaracija o ljudskim pravima; Vijeće Evrope, Evropska konvencija o ljudskim pravima

• veliki ljudi: Lincoln (Linkoln), Mahatma Gandhi (Mahatma Gandi), Martin Luther king (Martin Luter king), Nelson Mendela

• rječnik novih pojmova

“Crne rupe” u Historiografiji i budućnost Historijske nauke

• nedostatak izvora - mogućnost manipuliranja

• kontraverze u historiorafiji - kontraverze u javnosti

• oslonac na historiografiju - nova saznanja, manje kontraverzi

• sadašnje stanje historijske nauke

• stanje historiografije u Bosni i Hercegovini

• rječnik novih pojmova

• Arheološki leksikon Bosne i Hercgovine. Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine. tom. I-VII, Sarajevo. 1988.

• Atlas svjetske povijesti, The Times, Zagreb,1987.

• Enciklopedija Leksikografskog zavoda, tom 1-6, Zagreb,.

• Bertrand Rasel. Istorija zapadne filozofije i njena povezanost sa političkim i društvenim uslovima od najranijeg doba do danas. Beograd. 1998.

• Fiamengo Ante, Osnove opće sociologije, Narodne novine, Zagreb, 1974.

• Funkcija istorijske svijesti, u: Treći program Radio Beograda. Proleće, 1972. str. 190-317.

• Gross Mirjana, Historija i društvene znanosti, u: Časopis za suvremenu povijest. 2., 1975. str. 71-99.

• Gross Mirjana, Historijska znanost, Razvoj, oblik, smjerovi, Zagreb,1976.

• Gross Mirjana, Na putu k budućoj historijskoj znanosti, u: Časopis za suvremenu povijest. 2., 1977. str. 37-65.

• Gross Mirjana, Suvremena historiografija, Korijeni, postignuća, traganja, Novi Liber, Zagreb, 1996.

• Grupa autora, Povijest svijeta. Od početaka do danas, Zagreb, 1977.

• Grupa autora, Praistorija jugoslovenskih zemalja, knj.I-II, Sarajevo.1979-1983.

• Grupa autora, Kulturna istorija Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 1984.

• Hawkes Jacquetta, Prethistorija, u: Kulturni i naučni razvoj, sv.1., knj.I, Zagreb, 1966.

• Heler Agnes, Teorija istorije, Pečat, Beograd,1984.

• Istorija i druge nauke, u: Treći program Radio Beograda, Proleće, 1971. str. 305-501.

• Kale Eduard, Povijest civilizacija, Zabreb, 1991.

• Kolingvud Robin Dž., Ideja istorije, Svjetlost, Sarajevo, Globus, Zagreb,1986.

• Kovačević-Kojić Desanka, Gradska naselja srednjovjekovne bosanske države, IP Veselin Masleša, Sarajevo, 1978.

• Lopez Roberto, Rođenje Evrop, Školska knjiga, Zagreb, 1978.

• Mendras Hari, Seljačka društva, Globus, Zagreb, 1986.

• Migracije i Bosna i Hercegovina, Materijali s naučnog skupa, Migracioni procesi i Bosna i Hercegovina od ranog srednjeg vijeka do najnovijih dana- njihov uticaj i posljedice na demografska kretanja i promjene u našoj zemlji, održanog u Sarajevu 26. i 27 oktobra 1989. godine. Sarajevo, 1990.

• Mitrović Andrej, Istorijska svest i istorijski nacionalni mit, u: Treći program Radio Beograda, Zima, 1973, str. 9-14.

• Mitrović Andrej, Propitivanje Klio, Ogledi o teorijskom u istoriografiji, Beograd, 1996.

• Plehanov Georgij, K pitanju o ulozi ličnosti u istoriji, Beograd, 1959.

• Popović Mihailo, Problemi društvene strukture, Uvod u sociologiju, Bigz, Beograd 1974.

• Savremenost i istorijska svijest, u: Marksistička misao, 2., 1985.

• Stanković Đorđe, Iskušenja jugoslovenske istoriografije, Rad, Beograd, 1988.

• Urbano biće Bosne i Hercegovine, Institut za istoriju, Međunarodni centar za mir, Sarajevo, 1996.

• Velika ilustrirana povijest svijeta, knj. I, II, Otokar Keršovani, Rijeka.

• Vujović Sreten, Sociologija grada, Sociološka hrestomatija, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1988.

• Wolley Sir Leonard. Počeci civilizacije, U: Kulturni i naučni razvoj, sv.1., knj.II, Zagreb. 1966.