South-East Europe Textbook Network

States and Regions

Transregional Projects



(return to home page)

 Serbia

PREDLOG NOVIH PLANOVA I PROGRAMA NASTAVE ISTORIJE U SRBIJI

Pripremio Marko Šuica

 

PETI RAZRED OSNOVNE ŠKOLE
(1 čas nedeljno, 36 časova godišnje)

Prva tema: Uvod u istoriju

  1. Prošlost (Razgovarati sa učenicima o pojmu prošlosti, o njihovoj ličnoj i porodičnoj prošlosti i na osnovu čega je saznaju. Istorijski izvori)

  2. Vreme (Uloga vremena; datum, decenija, vek, milenijum, era, drugi načini računanja vremena)

  3. Istorija, nauka o ljudima u prošlosti (Korist od proučavanja i predavanja prošlosti, periodizacija)

 

Druga tema: Praistorija

  1. Osnovne odlike praistorije (Život i zanimanja ljudi u praistoriji. Pronalasci. Epohe praistorije,  verovanja i umetnosti).

  2. Centralni Balkan u praistoriji (Praistorijska nalazišta na Centralnom Balkanu). Od praistorijskog ka istorijskom dobu.

 

Treća tema: Stari vek

  1. Stari Istok, Grčka, Rim: hronološki etnički i geografski okviri istorije Starog veka. Nastanak država. Društvo, verovanja i kultura - opšte karakteristike

  2. Osnovna obeležja Starog Istoka - definicija pojma. Najpoznatije države, život ljudi. Verovanja i kultura (prema najpoznatijim pričama i umetničkim delima).

  3. Najstariji period grčke istorije, XVI - VI vek (obraditi pomoću mitova o Minotauru i Tezeju (Kritsko-mikensko doba), o Ahilu (Trojanski rat), o Argonautima i Odiseju (Kolonizacija)).

  4. Grčki polisi, Sparta i Atina. Opis polisa, Atinska demokratija i vojnički život Spartanacaa.

  5. Grčko - persijski ratovi i Peloponeski rat (Bitke na Maratonu i kod Salamine (uz Herodotove priče); Atina kao pomorska sila i Perikle; Peloponeski rat i poraz Atine (kuga, pohod na Siciliju)).

  6. Grčka kultura. Mikensko i alfabetsko pismo. Rana umetnička dela. Verovanja i Mitovi. Epika. Drama. Religiozna arhitektura i skulptura. Slikarstvo s mitografskim motivima

  7. Grčka kultura (nastavak). Filozofija, nauke, političko besedništvo, likovne umetnosti novog vremena (Aleksandrovi portreti, portreti helenističkih dinasta u kamenu, na novcu; Mauzolej).

  8. Helenističko doba i kultura. Pojam helenizma, osvajanja Aleksandra Velikog (karakteristične epizode: bitka kod Granika, Aleksandar prema Darijevoj porodici, Aleksandar i Klit, Por), kultura u doba Aleksandrovih naslednika.

  9. Postanak Rima, legende o Eneji, Romulu i Remu, Kraljevstvo i Republika. Društvo, Senat i Skupština: rodoljubive priče iz rane rimske istorije.

  10. Rim, svetska sila Starog veka (vojska, vojskovođe, osvajanja, trijumfi, provincije; Julije Cezar).

  11. Rim u doba Carstva (Oktavijan Avgust, Dioklecijan, Konstantin, Justinijan).

  12. Rimska kultura. Verovanja, nauke, arhitektura, svakodnevni život, slavni pesnici.

  13. Hrišćanstvo. Počeci, organizacija, književnost i likovne umetnosti, graditeljstvo.

  14. Kraj antičkog sveta (Podela Carstva, naseljavanje varvarta, pad Zapadnog i kriza Istočnog Carstva).

  15. Centralni Balkan u Starom veku: antičko doba na prostoru Centralnog Balkana (s naglaskom na rimskoj civilizaciji). Trajanovi ratovi protiv Dačana i rimski spomenici na našem Dunavu.

 

 

 

Šesti razred osnovne škole

(2 časa nedeljno,70 časova godišnje)

 

SADRŽAJ PROGRAMA

 

 

I ОSNOVNE ODLIKE SREDNJEG VEKA

 

 

II RANI SREDNJI VEK

 

  1. теmа: Vizantija do 12. veka

  2. теmа: Јužni Sloveni i njihovi susedi u ranom srednjem veku

  3. теmа: Hrišćanske i muslimanske zemlje u ranom srednjem veku

 

 

III POZNI SREDNJI VEK

 

  1. теmа: Еvropa u poznom srednjem veku

  2. теmа: Јužni Sloveni i njihovi susedi u poznom srednjem veku

  3. теmа: Оsmanlijska osvajanja Balkanskog poluostrva

 

 

 

I ОSNOVNE ODLIKE SREDNJEG VEKA

(hronološki i teritorijalni okviri, društvene i kulturne strukture)

 

 

 

II RANI SREDNJI VEK

 

1.теma: Vizantija do 12. veka

  • (osnovna obeležja Vizantije, stanovništvo, carska vlast, zemljoposednici, slobodni seljaci, parici, pronija, uspon i kriza Carstva, privreda, verski i kulturni uticaj Vizantije na susedne zemlje, istaknute ličnosti).

2.tema: Јužni Sloveni i njihovi susedi u ranom srednjem veku

  • nаsеljavanje Slovena na Balkansko poluostrvo

  • (prapostojbina Slovena, uzroci seobe, život, običaji i verovanja Slovena, naseljavanje na Balkansko poluostrvo, naseljavanje Istočnih Alpi, privreda i društvo)

  • Balkanski svet u ranom srednjem veku

  • (Sloveni i starosedeoci, Јužni Sloveni u ranom srednjem veku, Srbi do 12. veka)

  • Pokrštavanje Južnih Slovena i njihova rana kultura

  • (počeci pokrštavanja, misija Ćirila i Metodija, rad učenika Ćirila i Metodija, glagoljaši, pismo i književnost, umetnost)

3. теmа: Hrišćanske i islamske zemlje u ranom srednjem veku

  • Hrišćanska crkva

  • (pokrštavanje varvarskih naroda, crkvena organizacija, manastiri, papska država, raskol crkava 1054. godine i njegove posledicе)

  • Franačka država

  • (velika seoba naroda i stvaranje germanskih kraljevstava, osvajači i starosedeoci, vlastela i kmetovi, raspad Karlovog carstva i nastanak vazalnih odnosa, privreda, istaknute ličnosti)

  • Arabljani

  • (Arabljani, islam, osvajanja, privredni i kulturni razvitak, istaknute ličnosti)

 

III POZNI SREDNJI VEK

 

1.теmа: Evropa u poznom srednjem veku

  • Uspon srednjovekovnih monarhija

  • (odnos države i crkve u srednjem veku, uspon srednjovekovnih monarhija, istaknute ličnosti)

  • Život u feudalnom društvu

  • (vladar i dvor, dvorski život, viteški ideali, način ratovanja, privatni život, načini stanovanja, život rabotnika, bolesti, glad, strahovi, uloga crkve, odnos države i crkve, uspon srednjovekovnih monarhija, istaknute ličnosti)

  • Srednjovekovni gradovi (nastanak srednjovekovnih gradova, rađanje univerziteta, borba za gradsku samoupravu, izgled grada, esnafi, cehovi, trgovina, život u srednjovekovnom gradu, značaj gradova)

  • Оpšte odlike srednjovekovne kulture u Evropi (kultura zaatvorenih privrednih celina, škola i crkva, univerziteti, pronalasci, kulturne oblasti, građevinarstvo, književnost, versko obeležje kulture)

2.теmа: Srpski narod i njegovi susedi u poznom srednjem veku

  • Srbija u 12. i početkom 13. veka

  • (Srpska država između Vizantije i Ugarske, borba za samostalnost, prvi pad Vizantijskog carstva, proglašenje kraljevstva, crkvena samostalnost, Sveta Gora i Hilandar, istaknute ličnosti)

  • Uspon srpske države

  • (vladarski rod Nemanjića, privredni uspon, jačanje položaja vladara, osvajanja, unutrašnje razmirice, bitka kod Velbužda)

  • Srpsko carstvo

  • (Stefan Dušan, osvajačka politika, proglas carstva, uređenje nove države, podela društva, istaknute ličnosti)

  • Kraj srpskog carstva

  • (slabljenje carstva, dva cara, car Uroš i kralj Vukašin, oblasni gospodari u Raškoj)

  • Postanak i razvoj bosanske države

  • (Bosna kao geografski pojam, borba sa Ugarskom, ban Kulin, crkva bosanska, privredni uspon, širenje Bosne, proglašenje kraljevstva, istaknute ličnosti)

  • Dubrovnik u srednjem veku

  • (osnivanje grada, grad-država, privredni život, uređenje, značaj Dubrovnika u privrednom i kulturnom životu Južnih Slovena)

  • Srednjovekovna kultura Srba

  • (kulturna područja, jezik i pismo, književnost, pravni spomenici, Dušanov Zakonik, umetnost)

  • Ugarska država i Južni Sloveni

  • (naseljavanje Mađara u Panoniju, osnivanje države, osobenost državnog uređenja Ugarske, širenje Ugarske, odnos prema susedima - Hrvatska, Bosna, Srbija, položaj Rusina i Slovaka)

  • Bugari u srednjem veku

  • (naseljavanje na Balkansko poluostrvo, stvaranje države, pokrštavanje, prvo i drugo bugarsko carstvo, odlike društva, kultura Bugara u srednjem veku)

  • Аlbanci u srednjem veku

  • (Аlbanci prema vizantijskoj, anžujskoj i srpskoj vlasteli, razvitak feudalnih odnosa, gradovi, kultura)

  • Vlaška i Moldavija u srednjem veku

  • (nastanak rumunskog naroda, rumunske kneževine, Transilvanija, Vlaška, Moldavija, odnosi sa Južnim Slovenima, položaj Rumuna u Transilvaniji)

3.теmа: Оsmanlijska osvajanja Balkanskog poluostrva

  • Prodor Turaka na Balkansko poluostrvo

  • (Тurci Osmanlije, osobenosti turskog feudalizma, uređenje osmanskog carstva, razjedinjene hrišćanske države, rasulo srpske države, bitka na Marici)

  • Мoravska Srbija u borbi protiv Turaka

  • (knez Lazar, Moravska Srbija, bitka na Kosovu, kosovska legenda)

  • Srpska despotovina

  • (turski vazali, način turskih osvajanja, srpska despotovina i Bosna između Turaka i Mađara, pad Srbije)

  • Slabljenje i pad Bosne

  • (prevlast oblasnih gospodara, Bosna između Ugarske i Turske, pad Bosne, pad Hercegovine)

  • Zeta za vreme Balšića i Crnojevića

  • (oblast Balšića, Zeta u despotovini, uzdizanje Crnojevića, pad oblasti Crnojevića)

  • Prodori Turaka u Hrvatsku i Ugarsku i seobe Srba

  • (nesložne hrišćanske snage, opšte posledice turskih osvajanja, seobe Srba, živi bedem, srpski despoti, Ugarska država u borbi protiv Turaka, poraz hrišćanskih snaga na Mohaču)

Obavezna literatura za nastavnike

 

Opšta istorija:

  • - S.Peinter, Istorija srednjeg veka, Beograd 1997.

  • - Dž.Holms, Oksfordska istorija srednjeg veka, Beograd 1998.

  • - Dž. Linč, Istorija srednjovekovne crkve, Beograd 1999.

  • - Ž. Dibi, Istorija privatnog života 2, Beograd 2001.

  • - Ž. Dibi, Umetnost i društvo u srednjem veku, Beograd 2001.

  • - Ž. Le Gof, Srednjovekovna civilizacija Zapadne Evrope, Beograd 1974.

Istorija Vizantije:

 

  • - G.Ostrogorski, Istorija Vizantije, Beograd 1996. (treće izdanje)

  • - L. Breje, Vizantijska civilizacija, Beograd 1976.

  • - D. Obolenski, Vizantijski komonvelt, Beograd 1991.

  • - H.G.Bek, Vizantijski milenijum, Beograde 1999. 

Nacionalna istorija:

  • - K.Jireček, Istorija Srba 1-2, Beograd 1978.

  • - Istorija srpskog naroda (knjige 1 i 2), Beograd 1982.

  • - S.Ćirković, Srbi u srednjem veku, Beograd 1995.

  • - M.Blagojević, Srbija u doba Nemanjića, Beograd 1989.

  • - R.Mihaljčić, Kraj srpskog carstva, Beograd 1976.

  • - R.Mihaljčić, Lazar Hrebeljanović, istorija, kult, predanje, Beograd 1984.

  • - M.Blagojević, Državna uprava u srpskim srednjovekovnim zemljama, Beograd 1997.

  • - M.Živojinović, Istorija Hilandara, Beograd 1999.

 

 

PREDLOG PROGRAMA NASTAVE ISTORIJE ZA VII RAZRED OSNOVNE ŠKOLE

 

1. tema: Uspon Evrope (15.-18. vek)

 

  • - Novi vek i pozni feudalizam

  • - Velika geografska otkrića

  • - Manufaktura

  • - Humanizam i renesansa

2. tema: Srpski narod pod stranom vlašću (16.-18. vek)

  • - Tursko društvo i država

  • - Srbi u Turskom carstvu

  • - Pećka patrijaršija

  • - Hajduci i uskoci

  • - Ratovi Austrije i Mletačke republike protiv Turske

  • - Velika seoba Srba

  • - Habsburška monarhija - Austrija

  • - Srbi u Vojnoj krajini, Hrvatskoj i Slavoniji

  • - Srbi u Južnoj Ugarskoj

  • - Mletačka republika i Dubrovnik (Srbi u mletačkoj Dalmaciji i Boki Kotorskoj)

3. tema: Revolucionarna - građanska Evropa (18. vek - 1878. g.)

 

  • - Privredne i društvene promene u Evropi

  • - Građanske revolucije

  • - Francuska građanska revolucija

  • - Napoleonovi ratovi i Bečki kongres

  • - Revolucija 1848-49. godine

  • - Nacionalne države - Italija, Nemačka 

4. tema, Nacionalni pokreti na Balkanu (kraj 18. veka - 1878. godina)

 

  • - Beogradski pašaluk i buna na dahije

  • - Prvi srpski ustanak (1804-1813g. - Oslobođenje Beogradskog pašaluka do 1807. godine

  • - Ratovanje do 1813. godine i kraj Prvog srpskog ustanka

  • - Uređenje ustaničke države

  • - Drugi srpski ustanak 1815. godine

  • - Autonomija Srbije

  • - Apsolutizam kneza Miloša Obrenovića

  • - Ustavobranitelji i knez Aleksandar Karađorđević

  • - Druga vladavina kneza Mihaila Obrenovića

  • - Nezavisnost Srbije

  • - Cetinjska mitropolija

  • - Stvaranje crnogorske države

  • - Nezavisnost Crne Gore

  • - Bosna i Hercegovina do 1878. godine

  • - Habsburška monarhija

  • - Srbi u Južnoj Ugarskoj i revolucija 1848-1849. godine

  • - Pokret Svetozara Miletića

  • - Grci, Bugari, Rumuni i Albanci

 

 

PREDLOG PROGRAMA ZA VIII RAZRED OSNOVNE ŠKOLE

 

 

1. Evropa (Svet) i Srbija u drugoj polovini 19. i početkom 20. veka

 

I Evropa i Svet u drugoj polovini 19. i početkom 20. veka

  • Nova slika Evrope posle ujedinjenja Italije i Nemačke: Nove i stare sile i njihova borba za politički i diplomatski prestiž

  • Berlinski kongres i preoblikovanje jugoistočne Evrope (Istočno pitanje)

  • Vreme napetosti (politika, borba za kolonije, privredna i vojna konkurencija, političke ideje - liberalizam, nacionalizam, socijaldemokratija, komunizam...)

  • «Lepa epoha»: kultura, nauka, tehnološki napredak, prosveta....

II Nezavisne države: Srbija i Crna Gora

  • Srbija između Austrougarske i Rusije (1878-1912)

  • Građanska demokratija - Srbija (1903-1912)

  • Izgrađivanje države: Crna Gora (1878-1912)

  • Evropski i balkanski okviri srpske istorije: Srbi u Austrougarskoj, južna Ugarska, Bosna i Hercegovina, stara Srbija i Makedonija

  • Balkanski ratovi

 

2. Prvi svetski rat

 

I «Veliki rat»

 

  • Velike kolonijalne sile i njihovi sukobljeni interesi: opšti kontekst (prostor, društvo, privreda)

  • Evropa na putu ka ratu (politika, nauka, kultura i obrazovanje)

  • Ratna hronika:

  • Ratne prelomnice:

  • - Savezništva i frontovi

    - Aspekti rata (života u pozadini i život na frontu)

    - Kultura i rat / Ratna kultura / Kultura u ratu

  • - Hronologija ratnih dejstava

    - Revolucije u Rusiji

    - Ratno angažovanje SAD

 

II Srbija u ratu

 

  • Srbija i «privremena slika (karta)» Balkana (Prostor, društvo, politika, nacionalna svest, nauka, kultura i obrazovanje)

  • Ratni dnevnik I:

    - Hronologija ratnih dejstava

    - Savezništva i frontovi

    - Aspekti rata: vojska i njena sudbina, život u pozadini, srpska dijaspora, epidemije (1914-1915)

  • Ratni dnevnik II:

    - Povlačenje preko Albanije, okupacija i teror, Solunski front, politički obračuni,ustaničke borbe, dobrovoljačko pitanje, oslobođenje (1915-1918)

    - Kulruta i rat / Ratna kultura / Kultura u ratu (obrazovanje u zemlji i inostranstvu)

  • Iskorak ka Jugoslaviji:

    - Državni koncepti i programi (Od Niške do Ženevske deklaracije)

    - Ratna stvarnost

    - Žrtve i doktrina koja ih opravdava (objašnjava)

 

3. Svet između svetskih ratova

 

I Svet i Evropa - traganje za novim rešenjima

  • a) Nove države - nove granice: Mirovna konferencija u Parizu, Liga naroda

    - Nove orijentacije: Kriza demokratije i totalitarne ideje

  • b) Kultura, nauka i prosveta: promišljanje ratnog nasleđa i vidjenja budućnosti (ideje i pokreti); «Evropa u pokretu» - Migracije: fenomen koji traje

  • c) Prelom - Velika ekonomska kriza i odgovori na nju:

    - Liberalne demokratije (SAD, Velika Britanija, Francuska...)

    - Boljševički projekat

    - «Treći put» - fašizam i nacionalsocijalizam

  • d) Svet na putu ka novom ratu:

    - Japan (1931)

    - Kina (Građannski rat)

    - Španija (1936)

    - «Rušenje poretka» (Anšlus, Minhenska kriza, Pakt Molotov-Ribentrop)

II Jugoslovenska Kraljevina

 

  • a) Nova država (Ujedinjenje, prostor, granice, okruženje, savezništva, društvo) - U potrazi za državnim i nacionalnim kompromisom (državno, političko, ekonomsko, versko, nacionalno, manjinsko, socijalno pitanje...)

  • b) Kriza parlamentarizma i Vreme diktature - zakoni i ideologija

  • c) Dvadesete i tridesete godine u kulturi, nauci, prosveti

  • d) Potraga za novim modelom i preuređenje države (1935-1939)

  • e) Jugoslavija i izazovi novog rata (1939-1941)

 

4. Drugi svetski rat

 

I Svet u Drugom svetskom ratu

  • a) Od evropskog ka svetskom ratu (1939-1941)

    - Ratna dejstva

    - Promena granica

    - Okupacioni sistemi

    - Rat na jugoistoku Evrope...

  • b) Ratna hronika (1941-1943):

    - Hronologija ratnih dejstava

    - Savezništva i frontovi

    - Društvo i čovek u ratu (privreda, svakodnevni život, kultura i razaranje kulture)

    - Genocid kao fenomen totalnog rata

  • c) Ratna hronika II (1943-1945)

    - Ratne prelomnice (Rat u Africi i iskrcavanje na Siciliju, slom Italije, Istočni front, Rat na Dalekom istoku)

    - Oružje i politika (savezničke konferencije)

  • d) Kraj rata (1944-1945) i njegov bilans (demografija, privreda, granice, razaranja, kultura...)

 

II Jugoslavija u Drugom svetskom ratu

  • a) Od diplomatskog pritiska do rata (Međunarodna diplomatska kriza, borba za jugoslovenski prostor i vrhunac krie 25. i 27. mart 1941.)

  • b) Ratni dnevnik I (1941-1942)

    - Vojni porah (Aprilski rat, kapitulacija i rasparčavanje, NDH)

    - Okupacija (Okupacioni sistemi i represivna politika, antiokupacione snage srpskog građanstva i emigracija, nagoveštaj revolucionarne perspektive)

    - Ustanak (ideološki, nacionalnooslobodilački i egzistencijalni momenat, strategije i nacionalne koncepcije suprotstavljenih vojnih i političkih pokreta i organizacija i višestrani karakter ustanka)

    - Građanski rat i/ili oslobodilačka borba (partizanski pokret, politička organizacija četničkog pokreta, kolaboracija)

    - Podeljeno društvo u ratu (privreda, kultura, svakodnevni život, prosveta)

  • c) Ratni dnevnik II (1943-1945)

    - Hronologija ratnih dejstava (jugoslovensko ratište u kontekstu svetskog rata)

    - Ideološki koncpti i preuređenje buduć države (srpsko-hrvatski spor u emigraciji, AVNOJ, naconalna politika Ravnogorskog pokreta, Druga prizrenska liga)

    - Politika privremenog kompromisa: Jugoslavija i Balkan u planovima Velikih sila za preuređenje Evrope

    - Genocid i teror

  • d) Kraj rata (završne operacije i oslobođenje) i Bilans rata na jugoslovenskom prostoru

 

5. Svet posle Drugog svetskog rata

 

I Posleratni svet i njegove suprotnosti

  • a) Od ratnog savezništva do Hladnog rata

  • b) Dva sveta (blokovska podela, ekonomske i političke integracije, ka Evropskoj uniji)

  • c) Treći svet u potrazi za identitetom (Kina, dekolonizacija u Aziji i Africi, Latinska Amerika)

  • d) Društveni izazovi,društvena modernizacija i kulturni preobražaj i izazovi kraja veka (Kultura, umetnost, društvene promene i pobune, 1968. godina, rok kultura mladih, otpor diktaturi, regionalni ratovi, raspad istočnog bloka, globalizacija, izazovi novih tehnologija, problemi ekologije...)

 

II Jugoslavija posle Drugog svetskog rata

  • a) Jugoslavija: Na tragu sovjetskog modela (1945-1948) (Spoljnopolitički položaj i unutrašnjepolitički odnosi)

  • b) Jugoslavija između Istoka i Zapada: U potrazi za novom spoljnopolitičkom i unutrašnjepolitičkom orijentacijom

  • c) Godine protivrečnog društvenog, političkog i kulturnog razvoja (1960-e - 1970-e i sočavanje sa krizom 1980-e)

  • d) Raspad/razbijanje države i ratovi za «jugoslovensko nasleđe» - nova slika jugoslovenskog prostora

 

PREDLOG PROGRAMA NASTAVE ISTORIJE ZA PRVI RAZRED GIMNAZIJA DRUŠTVENO-JEZIČKOG I OPŠTEG SMERA

 

Prva tema: Uvod u istoriju

  • 1. Istorija kao nauka i nastavni predmet; odnos istorije prema drugim naukama

  • 2. Istorijski izvor, računanje vremena, istorijska razdoblja (periodizacija)

  •  

Druga tema: Praistorijska zajednica

  • 1. Život ljudi u starijem i mlađem kamenom i metalnom dobu

  • 2. Verske predstave i počeci likovnih umetnosti u praistorijskim zajednicama

  • 3. Praistorijska nalazišta i narodi na centralnom Balkanu

 

Treća tema: Stari vek

  • 1. Uvodni čas: Opšte odlike Starog veka (vreme, prostor i narodi; struktura društva, verovanja, kulture)

 

Stari Istok

  • 1. Opšte osobine istorije Starog Istoka (hronološki, geografski i etnički okviri, društveno ustrojstvo)

  • 2. Egipat, Staro, Srednje i Novo Carstvo

  • 3. Države Mesopotamije, Male Azije i Bliskog Istoka (Levanta)

  • 4. Pismenost, kultura i pravo naroda Starog Istoka

  • 5. Religije naroda Starog Istoka

 

Grčka

  • 1. Najstarija istorija Grčke (doseljavanje Grka na Balkan, Minojski Krit, Mikenska Grčka, Trojanski rat)

  • 2. Od Mikenskog ka homerskom dobu. Dorska i Jonska seoba, društva IX i VIII vek

  • 3. Nastanak polisa i grčka kolonizacija Sredozemlja, društvene i državne promene od VIII do VI veka

  • 4. Sparta: osobenosti uređenja i života (Likurg, Peloponeski savez...)

  • 5. Atina: počeci, društvene borbe, reforme i demokratski razvoj

  • 6. Grčko-persijski ratovi. Početak i tok ratova, uticaj ratova na društvene i privredne odnose u polisu. Atinski pomorski savez

  • 7. Perikle i atinsko-spartanski sukobi

  • 8. Religija i mitovi kod Grka

  • 9. Kriza polisa i uspon Makedonije

  • 10. Filozofija, nauka, kultura, istoriografija, medicina

  • 11. Umetnosti (likovne, pozorište, lepa književnost)

  • 12. Aleksandrova osvajanja

  • 13. Nastanakk i opadanje helenističkih monarhija

  • 14. Helenistička kultura

 

Rim

  • 1. Najstarija istorija Rima

  • 2. Rano zakonodavstvo, državno uređenje, patriciji i plebejci

  • 3. Rimska osvajanja u Italiji

  • 4. Rimska osvajanja u Sredozemlju

  • 5. Društvene borbe i kriza Republike (reforme braže Grah, Marije i Sula, Spartak)

  • 6. Rimska kultura u doba Republike

  • 7. Prvi i Drugi trijumvirat

  • 8. Avgustov Principat, kultura Avgustovog doba

  • 9. Avgustovi naslednici od I do III veka; Trajanova osvajanja

  • 10. Reforme Dioklecijana i Konstantina; Dominat

  • 11. Rimska religija i kultura u razdoblju od I do IV veka

  • 12. Rano Hrišćanstvo

  • 13. Balkanske provincije

 

Četvrta tema: Kasna Antika i rani srednji vek

 

  • 1. Podela Carstva. Opadanje i propas Zapadnog Carstva. Od Konstantinovih naslednika do Romula Avgustula

  • 2. Seoba naroda i stvaranje «varvarskih» država na Zapadu

  • 3. Kultura ranog srednjeg veka u Zapadnoj Evropi

  • 4. Istočno Carstvo, IV-VI vek. Justinijanska obnova

  • 5. Avarska osvajanja i slovenska kolonizacija Balkana. Kraj antičkog sveta

  • 6. Kultura ranovizantijskog doba

 

 

DRUGI RAZRED GIMNAZIJE DRUŠTVENO-JEZIČKOG I OPŠTEG SMERA

(2 časa nedeljno, 70 časova godišnje)

 

SADRŽAJI PROGRAMA

- SREDNJOVEKOVNI SVET DO XI VEKA

 

1. tema: Evropa u ranom srednjem veku

2. tema: Naseljavanje Slovena na Balkan i stvaranje prvih srpskih država

 

- SREDNJOVEKOVNI SVET OD XII DO XV VEKA

3. tema: Evropa u poznom srednjem veku

4. tema: Srpski narod i njegovi susedi od XII do XV veka

1. tema: Evropa u ranom srednjem veku

Obrada novog gradiva

- Kraj antičkog sveta: seoba naroda i stvaranje varvarskih kraljevina u Evropi (germanske seobe, prodori Huna i Avara u Evropu, strukture ranih kraljevina, hristijanizacija varvara i počeci srednjovekovne Evrope)

- Hrišćanska crkva do raskola 1054. godine (rano monaštvo - sv. Benedikt, koncept Evrope Grigorija Velikog, misionari, uloga crkve tokom 9. i 10. veka - Klinijevski pokret, monaški redovi cezaropapizam i razlika u odnosu na odnos države i crkve u Vizantiji, veliki raskol 1054. godine i njegove posledice)

- Franačka država. Ujedinjenje Evrope pod Karlom Velikim (Merovinzi i Karolinzi, arabljanska opasnost - širenje Arabljana i njihov doprinos evropskoj civilizaciji, krunisanje Pipina Malog, uspon Karla Velikog na carstvo 800. godine i stvaranje papske države)

- Nastanak feudalnog društva (rađanje feudalnih društvenih odnosa u 9. veku - vitezovi i seljaci, piramidalna hijerarhija vlasti, vernost i vera, ruralno društvo)

- Život u ranom srednjem veku (dvor - izgled, način života na dvoru, običaji; rat - načini ratovanja, nastanak i simbolika kule; uloga religije u svakodnevnom životu; načini stanovanja; bolesti, glad, strahovi, seobe; manastiri - benediktinsko pravilo, skriptoriji)

- Vizantija do 12. veka (reforma cara Iraklija, borbe protiv Arabljana, uspon Vizantije u vreme dinastije Makedonaca)

- Vikinške i Mađarske invazije i rađanje Svetog rimskog carstva nemačkog naroda (nadiranje Normana u Evropu, njihova uloga na istoku i na zapadu, stvaranje države u Sredozemlju; poreklo Mađara i dolazak u Evropu do zaustavljanja na Lehu, Oton I)

- Kultura ranog srednjeg veka (razlike između kulture u Vizantiji i na zapadu Evrope, preživljavanje rimske pismenosti na Zapadu - uloga irskog monaštva; kulturna obnova u vreme Karla Velikog; manastirska kultura, romanička umetnost, odnos prema Bogu u ranom srednjem veku)

 

 

2. tema: Naseljavanje Slovena na Balkan i stvaranje prvih srpskih država

Obrada novog gradiva

- Doseljavanje Slovena na Balkansko poluostrvo (prapostojbina Slovena, uzroci seoba, običaji i verovanja Slovena, naseljavanje na Balkansko poluostrvo i u oblastima Istočnih Alpa, Sloveni i starosedeoci)

- Pokrštavanje Južnih Slovena i njihova rana pismenost (počeci pokrštavanja, Ćirilo i Metodije, učenici Ćirila i Metodija, glagoljaši, pismo i književnost, umetnost)

- Srbi do 12. veka (teritorijalni okviri srpskih zemalja, Srbi između Vizantije i Bugarske, knez Časlav, uspon Dukljanske države, osamostaljivanje Raške i Bosne)

 

3. tema: Evropa od 12. do 15. veka

 

Obrada novog gradiva

 

- Nastanak gradova i univerziteta (oživljavanje gradova, položaj i uređenje, razvoj gradske privrede, trgovci i sajmovi, društveni odnosi u gradovima, izmenjeno društvo)

- Krstaški ratovi (papska monarhija, pohod na istok kao verski i kolonizacioni pokret, prvi i četvrti krstaški rat, posledice krstaških ratova, rađanje viteškog morala, izmenjena pobožnost zapadnog sveta)

- Uspon zapadnoevropskih monarhija: Francuska, Engleska, Nemačka (razvoj feudalne monarhije, sveti Luj kao idealni vladar, «velika povelja sloboda» i nastanak parlamenta, Sveto rimsko carstvo, od feudalne do nacionalne monarhije)

- Feudalno društvo: ratnici, rabotnici, duhovnici (struktura društva; društveni pokreti, jeresi, inkvizicija, prosjački redovi)

- Život u poznom srednjem veku (obrazovanje; promene u veštini ratovanja; privatna pobožnost; porodična zajednica; prostor i imaginacija; izmenjena osećajnost; rađanje individue)

- Odnos države i crkve u poznom srednjem veku (sukob carskog i papskog koncepta, opadanje moći papa, crkveni sabori)

- Kultura zapadnoevropskog sveta u razvijenom srednjem veku (gotičko doba, riterska i gradska kultura, umetnost katedrala, rađanje književnosti na narodnom jeziku)

- Slovenski svet u razvijenom srednjem veku (zapadni i istočni Sloveni, Karlo IV; Kijevska i Moskovska Rusija)

- Kultura pozne Vizantije (procvat umetnosti u doba Komnina, Vizantija posle četvrtog krstaškog rata; renesansa Paleologa)

 

4. tema Srpski narod i njegovi susedi od 12. do 15. veka

 

Obrada novog gradiva

 

- Država Nemanjića (srpska država između Vizantije i Ugarske, veliki župan Stefan Nemanja, prvi pad Vizantijskog carstva, država Nemanjića kao kraljevina, autokefalna crkva)

- Uspon države Nemanjića (vladarski rod Nemanjića, jačanje položaja vladara, osvajanja, sukob između kraljeva Dragutina i Milutina, bitka kod Velbužda, Stefan Dušan, proglašenje Carstva)

- Privreda i društvo u nemanjićkoj Srbiji (zemljoradnja, stočarstvo, rudarstvo, gradovi kao privredna središta, trgovina, vlastela, zavisno seljaštvo, gradsko stanovništvo)

- Uloga srpske crkve od 12. do 15. veka (ohridska arhiepiskopija, Sveta Gora i Hilandar, crkvena samostalnost, srpska patirjaršija, odnos između srpske crkve i države, ktitori i zadužbine)

- Kultura srpske srednjovekovne države (kulturna područja, jezik i pismo, stara srpska biblioteka, književnost, pravni spomeici, umetnost)

- Postanak i razvoj bosanske države (Bosna kao geografski pojam, Bosna između Ugarske i Vizantije, crkva bosanska, širenje Bosne, proglašenje kraljevstva)

- Dubrovnik u srednjem veku (osnivanje grada, vizantijski Ragusion, meletačka vlast, odnosi sa Ugarskom, širenje gradske teritorije, uređenje grada, republika, odnosi sa Srbijom i Bosnom, privreda, trgovina, kulturni uspon)

- Prodor Turaka na Balkansko poluostrvo (Turci Osmanlije, uređenje Osmanskog carstva, turski način osvajanja, razjedinjene hrišćanske države, rasulo srpske države, bitka na Marici, bitka na Kosovu)

- Država Lazarevića i Brankovića (turski vazali, bitka kod Angore, titula despota, privredni uspon, uređenje Despotovine, kultura moravskog doba)

- Kraj državne samostalnosti Srbije i Bosne (pad Carigrada, osvajanje Srbije, prevlast oblasnih gospodara u državi Kotromanića, postanak Hercegovine, pad Bosne, kraj hercegove zemlje)

- Zeta za vreme Balšića i Crnojevića (uspon Balšića, komune i oblsni gospodari, između Turaka i Venecije, Zeta u Despotovini, uzidzanje Crnojevića, pad oblasti Crnojevića)

- Seobe Srba; Kraj srednjovekovnog sveta (nemirna granica u Podunavlju, seobe Srba, odbrambeni sistem povremeni upadi hrišćanskih snaga na tursku teritoriju, opšte odlike kraja srednjovekovnog sveta)

 

 

PROGRAM ZA III RAZRED GIMNAZIJE DRUŠTVENO-JEZIČKOG I OPŠTEG SMERA

 

 

a) tema: Uspon Evrope (15.-18.vek)

 

- Velika geografska otkrića i počeci evropskog kolonijalizma

- Začeci kapitalizma

- Humanizam i renesansa; širenje humanizma i renesanse

- Reformacija i katolička reakcija; širenje reformacije

 

b) tema: Apsolutne feudalne monarhije (16-18. vek)

 

- Revolucija u Nizozemskoj

- Apsolutizam Tjudora u Engleskoj, republika i protektorat

- Restauracija i «Slavna revolucija»

- Apsolutističke monarhije u Evropi

- Francuska; Rišelje; Luj XIV

- Samodržavlje u Rusiji

- Prosvećeni apsolutizam

- Osnovne odlike

- Prosvećeni apsolutizam Petra I, Katarine II, Pruska Fridriha II

 

c) tema; Srpski narod pod turskom vlašću (16. - 18. vek)

 

- Društveno i državno uređenje Osmanskog carstva

- Položaj Srba u Turskoj

- Opadanje Turske i otpor hrišćanske raje

- Srpski narod u ratovima Austrije i Mletačke republike protiv Turske

- Pećka patrijaršija do velike seobe Srba

- Pećka patrijaršija posle Bečkog rata (1683-1699), Cetinjska mitropolija

- Život srpskog naroda u Turskoj

 

d) tema: Srbi pod habzburškom i mletačkom vlašću (16.-18. vek)

 

- Državno i društveno uređenje Austrije

- Srpski narod u Vojnoj krajini, civilnoj Hrvatskoj i Slavoniji, seobe u Rusiji

- Položaj Srba u Ugarskoj

- Karlovačka mitropolija

- Srbi pod režimom prosvećenog apsolutizma Marije Terezije i Josifa II

- Dubrovnik i Srbi u Mletačkoj Dalmaciji i Boki (16.-18. vek)

- Bosanski pašaluk (16.-18.vek)

 

e) tema: Revolucionarna i građanska Evropa (18. vek - 1878)

 

- Industrijska revolucija

- Privredne i društvene promene

- Radnički i socijalistički pokret u Evropi

- Epoha građanskih revolucija

- Rat za nezavisnost SAD

- Francuska građanska revolucija

- Jakobinska diktatura

- Francuska u vreme direktorijuma, konzulstva i carstva

- Napoleonova osvajanja i slom

- Bečki kongres i Sveta alijansa

- Revolucionarni pokreti i Evropa početkom 19. veka, revolucija 1848-1849.

- Evropa i SAD do 1878.

- Ujedinjenje Italije; Ujedinjenje Nemačke

 

f) tema: Nacionalni pokreti na Balkanu (kraj 18. veka do 1878)

 

- Turska krajem 18. veka i početkom 19. veka

- Srpska revolucija

- Oslobođenje Beogradskog pašaluka (1804-1807)

- Uređenje ustaničke države

- Spoljna i unutrašnja politika ustaničke države, Rusko-srpska saradnja

- Slom ustanka

- II srpski ustanak - nastavak srpske revolucije, borba za autonomiju, jačanje državnosti, Hatišerif 1830, 1833.

- Vladavina Miloša Obrenovića, privredni i društveni razvoj

- Ukidanje feudalizma, ustavno uređenje - Sretenjski ustav i Turski ustav

- Apsolutizam kneza Miloša Obrenovića i njegov pad

- Prva vlada kneza Mihajla (1839-1842), ustavobranitelji - borba saveta i kneza

- Druga vlada kneza Miloša Obrenovića (1858-1860), druga vlada kneza Mihajla (1860-1868) - Balkanski savez

- Drugo namesništvo i ustav 1869.

- Ratovi Srbije 1876-1878 i Berlinski kongres

- Srpsko-turski ratovi 1876-1878. i sticanje nezavisnosti

- Kulturni preporod kneževine Srbije

- Stvaranje Crnogorske države

- Mitropoliti Petar I i Petar II

- Kneževina Crna Gora - knez Danilo Petrović (1852-1860)

- Sticanje nezavisnosti Crne Gore - knjaz Nikola Petrović

- Nacionalni pokret u 19. veku

- Bosanski begovat u prvoj polovini 19. veka

- Ustanak u Bosni i Hercegovini (1875-1878)

- Nacionalni preporod Grka, Bugara, Mađara i Rumuna

- Habsburška monarhija od 1848-1849. do 1878.

- Borba Srba za autonomiju; Temišvarski sabor; Mitropolit Stevan Stratimirović

- Vojvodstvo Srbija i tamiški Banat (1848/1849-1860)

- Svetozar Miletić

- Institucije Srba u Južnoj Ugarskoj

 

 

PREDLOG PROGRAMA ZA ČETVRTI RAZRED GIMNAZIJE DRUŠTVENO-JEZIČKOG SMERA

 

 

 

 

1.Evropa (Svet) i Srbija u drugoj polovini 19. i početkom 20. veka

 

I Evropa i Svet u drugoj polovini 19. i početkom 20. veka

a) Nova slika Evrope posle ujedinjenja Italije i Nemačke: Nove i stare sile i njihova borba za politički i diplomatski prestiž

b) Berlinski kongres i preoblikovanje jugoistočne Evrope (Istočno pitanje)

c) Vreme napetosti (politika, borba za kolonije, privredna i vojna konkurencija, političke ideje - liberalizam, nacionalizam, socijaldemokratija, komunizam...)

- Velike kolonijalne sile i njihovi sukobljeni interesi: opšti kontekst (prostor, društvo, privreda)

 

d) «Lepa epoha»: kultura, nauka, tehnološki napredak, prosveta....

 

II Nezavisne države: Srbija i Crna Gora

f) Srbija između Austrougarske i Rusije (1878-1912)

g) Građanska demokratija - Srbija (1903-1912)

h) Izgrađivanje države: Crna Gora (1878-1912)

i) Evropski i balkanski okviri srpske istorije: Srbi u Austrougarskoj, južna Ugarska, Bosna i Hercegovina, stara Srbija i Makedonija

j) Balkanski ratovi

 

 

2. Prvi svetski rat

 

I «Veliki rat»

 

e) Velike kolonijalne sile i njihovi sukobljeni interesi: opšti kontekst (prostor, društvo, privreda)

f) Evropa na putu ka ratu (politika, nauka, kultura i obrazovanje)

g) Ratna hronika:

- Hronologija ratnih dejstava

- Savezništva i frontovi

- Aspekti rata (života u pozadini i život na frontu)

- Kultura i rat / Ratna kultura / Kultura u ratu

 

h) Ratne prelomnice:

- Revolucije u Rusiji

- Ratno angažovanje SAD

 

i) Lična viđenja rata: «izgubljene generacije»

 

II Srbija u ratu

 

e) Srbija i «privremena slika (karta)» Balkana (Prostor, društvo, politika, nacionalna svest, nauka, kultura i obrazovanje)

f) Ratni dnevnik I:

- Hronologija ratnih dejstava

- Savezništva i frontovi

- Aspekti rata: vojska i njena sudbina, život u pozadini, srpska dijaspora, epidemije (1914-1915)

 

g) Ratni dnevnik II:

- Povlačenje preko Albanije, okupacija i teror, Solunski front, politički obračuni,ustaničke borbe, dobrovoljačko pitanje, oslobođenje (1915-1918)

- Kulruta i rat / Ratna kultura / Kultura u ratu (obrazovanje u zemlji i inostranstvu)

 

h) Iskorak ka Jugoslaviji:

- Državni koncepti i programi (Od Niške do Ženevske deklaracije)

- Ratna stvarnost

- Žrtve i doktrina koja ih opravdava (objašnjava)

 

i) Lična viđenja rata: ratna stvarnost, sećanja, naknadne interpretacije

 

 

3. Svet između svetskih ratova

 

I Svet i Evropa - traganje za novim rešenjima

 

a) Nove države - nove granice: Mirovna konferencija u Parizu, Liga naroda

b) Nove orijentacije: Kriza demokratije i totalitarne ideje

c) «Evropa u pokretu», Kultura, nauka i prosveta: promišljanje ratnog nasleđa i vidjenja budućnosti (ideje i pokreti); - Migracije: fenomen koji traje

d) Prelom I - Velika ekonomska kriza i odgovori na nju: Liberalne demokratije (SAD, Velika Britanija, Francuska...)

e) Prelom I - Velika ekonomska kriza i odgovori na nju: Totalitarni izazovi (Boljševički projekat i «Treći put» - fašizam i nacionalsocijalizam)

f) Nespokojno susedstvo: balkanske države između dva svetska rata

g) Svet ka novom ratu:

- Japan (1931)

- Kina (Građannski rat)

- Španija (1936)

- «Rušenje poretka» (Anšlus, Minhenska kriza, Pakt Molotov-Ribentrop)

 

II Jugoslovenska Kraljevina

 

a) Nova država (Ujedinjenje, prostor, granice, okruženje, savezništva, društvo)

b) U potrazi za državnim i nacionalnim kompromisom (državno, političko, ekonomsko, versko, nacionalno, manjinsko, socijalno pitanje...)

c) Kriza parlamentarizma i Vreme diktature - zakoni i ideologija

d) Selo i grad: od agrarnog ka modernom društvu

e) Dvadesete i tridesete godine u kulturi, nauci, prosveti

f) Potraga za novim modelom i preuređenje države (1935-1939)

e) Jugoslavija i izazovi novog rata (1939-1941)

 

 

4. Drugi svetski rat

 

I Svet u Drugom svetskom ratu

 

a) Od evropskog ka svetskom ratu (1939-1941)

- Ratna dejstva

- Promena granica

- Okupacioni sistemi

- Rat na jugoistoku Evrope...

 

b) Ratna hronika I (1941-1943):

- Hronologija ratnih dejstava

- Savezništva i frontovi

- Društvo i čovek u ratu (privreda, svakodnevni život, kultura i razaranje kulture)

c) Od ideje rasne čistote do industrije smrti:Genocid kao fenomen totalnog rata

 

d) Ratna hronika II (1943-1945)

- Ratne prelomnice (Rat u Africi i iskrcavanje na Siciliju, slom Italije, Istočni front, Rat na Dalekom istoku)

- Oružje i politika (savezničke konferencije)

 

e) Kraj rata (1944-1945) Bilans (demografija, privreda, granice, razaranja, kultura...)

 

 

II Jugoslavija u Drugom svetskom ratu

 

a) Od diplomatskog pritiska do rata (Međunarodna diplomatska kriza, borba za jugoslovenski prostor i vrhunac krize 25. i 27. mart 1941.)

b) Ratni dnevnik I (1941-1942)

- Vojni poraz (Aprilski rat, kapitulacija i rasparčavanje, NDH)

- Okupacija (Okupacioni sistemi i represivna politika, antiokupacione snage srpskog građanstva i emigracija, nagoveštaj revolucionarne perspektive)

- Ustanak (ideološki, nacionalnooslobodilački i egzistencijalni momenat, strategije i nacionalne koncepcije suprotstavljenih vojnih i političkih pokreta i organizacija i višestrani karakter ustanka)

- Građanski rat i/ili oslobodilačka borba (partizanski pokret, politička organizacija četničkog pokreta, kolaboracija)

- Podeljeno društvo u ratu (privreda, kultura, svakodnevni život, prosveta)

 

c) Ratni dnevnik II (1943-1945)

- Hronologija ratnih dejstava (jugoslovensko ratište u kontekstu svetskog rata)

- Ideološki koncepti i preuređenje buduće države (srpsko-hrvatski spor u emigraciji, AVNOJ, naconalna politika Ravnogorskog pokreta, Druga prizrenska liga)

- Politika privremenog kompromisa: Jugoslavija i Balkan u planovima Velikih sila za preuređenje Evrope

- Genocid i teror

 

d) Kraj rata (završne operacije i oslobođenje) i Bilans rata na jugoslovenskom prostoru

 

5. Svet posle Drugog svetskog rata

 

I Posleratni svet i njegove suprotnosti

 

a) Od ratnog savezništva do Hladnog rata

b) Dva sveta (blokovska podela, ekonomske i političke integracije, ka Evropskoj uniji)

c) Treći svet u potrazi za identitetom (Kina, dekolonizacija u Aziji i Africi, Latinska Amerika)

d) Društveni izazovi,društvena modernizacija i kulturni preobražaj i izazovi kraja veka (Kultura, umetnost, društvene promene i pobune, 1968. godina, rok kultura mladih, otpor diktaturi, regionalni ratovi, raspad istočnog bloka, globalizacija, izazovi novih tehnologija, problemi ekologije...)

 

II Jugoslavija posle Drugog svetskog rata

 

a) Jugoslavija: Na tragu sovjetskog modela (1945-1948) (Spoljnopolitički položaj i unutrašnjepolitički odnosi)

b) Jugoslavija između Istoka i Zapada: U potrazi za novom spoljnopolitičkom i unutrašnjepolitičkom orijentacijom

c) Godine protivrečnog društvenog, političkog i kulturnog razvoja (1960-e - 1970-e)

d) Suočavanje sa krizom (1980-e)

e) Raspad/razbijanje države i ratovi za «jugoslovensko nasleđe»

 

6. Iskustvo 20. veka: promišljanje opšteg i nacionalnog

7. Seminarski rad

 

 

 

 

PREDLOG PROGRAMA NASTAVE ISTORIJE ZA PRVI RAZRED GIMNAZIJA PRIRODNO-MATEMATIČKOG SMERA

 

 

Prva tema: Uvod u istoriju

 

1. Istorija kao nauka i nastavni predmet; odnos istorije prema drugim naukama

2. Istorijski izvor, računanje vremena, istorijska razdoblja (periodizacija)

 

Druga tema: Praistorijska zajednica

 

1. Život ljudi u starijem i mlađem kamenom i u metalnom dobu. Praistorijska nalazišta i narodi na centralnom Balkanu

2. Verske predstave i počeci likovnih umetnosti u praistorijskim zajednicama

 

Treća tema: Stari vek

 

1. Uvodi čas: Opšte odlike Starog veka (vreme, prostor i narodi; struktura društva, verovanja, kulture)

 

 

Stari Istok

 

1. Opšte osobine istorije Starog Istoka (hronološki, geografski i etnički okviri, društveno ustrojstvo)

2. Egipat, Staro, Srednje i Novo Carstvo

3. Države Mesopotamije, Male Azije i Bliskog Istoka (Levanta)

4. Umetnost, kultura i pravo naroda Starog Istoka

 

Grčka

 

1. Najstarija istorija Grčke (doseljavanje Grka na Balkan, Minojski Krit, Mikenska Grčka, Trojanski rat)

2. Od Mikenskog ka homerskom dobu. Dorska i Jonska seoba, društva IX i VIII vek

3. Nastanak polisa i grčka kolonizacija Sredozemlja, društvene i državne promene od VIII do VI veka

4. Sparta: osobenosti uređenja i života (Likurg, Peloponeski savez...)

5. Atina: počeci, društvene borbe, reforme i demokratski razvoj

6. Grčko-persijski ratovi. Početak i tok ratova, uticaj ratova na društvene i privredne odnose u polisu. Atinski pomorski savez

7. Perikle i atinsko-spartanski sukobi

8. Religija i mitovi kod Grka

9. Kriza polisa i uspon Makedonije

10. Filozofija, nauka, kultura, istoriografija, medicina

11. Umetnosti (likovne, pozorište, lepa književnost)

12. Aleksandrova osvajanja

13. Nastanak i opadanje helenističkih monarhija

14. Helenistička kultura

 

Rim

 

1. Najstarija istorija Rima

2. Rano zakonodavstvo, državno uređenje, patriciji i plebejci

3. Rimska osvajanja u Italiji

4. Rimska osvajanja u Sredozemlju

5. Društvene borbe i kriza Republike (reforme braže Grah, Marije i Sula, Spartak)

6. Rimska kultura u doba Republike

7. Prvi i Drugi trijumvirat

8. Avgustov Principat, kultura Avgustovog doba

9. Avgustovi naslednici od I do III veka; Trajanova osvajanja

10. Reforme Dioklecijana i Konstantina; Dominat

11. Rimska religija i kultura u razdoblju od I do IV veka

12. Rano Hrišćanstvo

13. Balkanske provincije

 

Četvrta tema: Kasna Antika i rani srednji vek

 

1. Podela Carstva. Opadanje i propast Zapadnog Carstva, seoba naroda i stvaranje «varvarskih» država na Zapadu

2. Franačka država i ujedinjenje Zapadne Evrope pod Karlom Velikim

3. Život Zapadne Evrope u ranom srednjem veku VI-XII vek

4. Kultura ranog srednjeg veka u Zapadnoj Evropi VI-XII vek

5. Istočno Carstvo, IV-VI vek. Justinijanska obnova

6. Kultura ranovizantijskog doba

7. Avarska osvajanja i slovenska kolonizacija Balkana. Kraj antičkog sveta

8. Pokrštavanje Srba i njihova rana pismenost

9. Srbi i srpske države do kraja XII veka. Odnosi sa Vizantijom, Bugarima i Ugrima

 

 

PREDLOG PROGRAMA NASTAVE ISTORIJE ZA II RAZRED PRIRODNO-MATEMATIČKOG SMERA

 

I deo: POZNI SREDNJI VEK

 

1. tema: Evropa u poznom srednjem veku

2. Srpski narod od XII do XV veka

 

EVROPA U POZNOM SREDNJEM VEKU

 

- Nastanak gradova i univerziteta

- Uspon zapadnoevropskih monarhija

- Feudalno društvo: ratnici, rabotnici, duhovnici

- Slovenski svet u doba razvijenog feudalizma

- Kultura srednjovekovnog sveta u razvijenom srednjem veku

 

SRPSKI NAROD OD XII DO XV VEKA

 

- Država Nemanjića

- Kultura srpske srednjovekovne države

- Srednjevekovna Bosna

- Prodor Turaka na Balkan i njihova prva osvajanja

- Država Lazarevića i Brankovića

- Gubitak državne samostalnosti i seobe

 

USPON EVROPE (15-18. VEK)

 

- Velika geografska otrkića i počeci evropskog kolonijalizma

- Začeci kapitalizma

- Humanizam i renesansa; širenje humanizma i renesanse

- Reformacija i katolička reakcija; širenje reformacije

 

APSOLUTNE FEUDALNE MONARHIJE (16-18. VEK)

 

- Revolucije u Nizozemskoj i Engleskoj

- Francuska: Rišelje i Luj XIV

- Samodržavlje u Rusiji

- Prosvećeni apsolutizam - osnovne odlike

 

SRPSKI NAROD POD TURSKOM VLAŠĆU (16-18. VEK)

 

- Društveno i državno uređenje Osmanskog carstva i položaj Srba u Turskoj

- Opadanje Turske i otpori hrišćanske raje

- Srpski narod u ratovima Austrije i Mletačke Republike protiv Turske

- Pećka patrijaršija i Cetinjska mitropolija

- Svakodnevni život srpskog naroda u Turskoj

 

SRBI POD HABSBURŠKOM I MLETAČKOM VLAŠĆU (16-18. VEK)

 

- Uređenje Austrije, Vojna krajina, seobe Srba u Rusiju

- Položaj Srba u Ugarskoj i Karlovačka mitropolija

- Dubrovnik, Srbi u Mletačkoj Republici, Dalmaciji i Boki

- Bosanski pašaluk

 

REVOLUCIONARNA I GRAĐANSKA EVROPA (18 VEKA - 1878)

 

- Industrijska revolucija - privredne i društvene promene

- Radnički pokret u Evropi

- Epoha građanskih revolucija - rat za nezavisnost SAD

- Francuska građanska revolucija

- Direktorijum, konzulstvo, carstvo i Napoleonova osvajanja

- Bečki kongres i Sveta alijansa

- Revolucija 1848-1849.

- Ujedinjenje Italije i Nemačke, SAD do 1878.

 

NACIONALNI POKRETI NA BALKANU

 

- Srpska revolucija: I srpski ustanak i II srpski ustanak

- Vladavina Miloša Obrenovića

- Privredni i društveni razvoj (ukidanje feudalizma)

- Ustavobranitelji

- Druga vlada kneza Mihajla, Balkanski savez

- Milan Obrenović i njegova vladavina

- Srpsko-turski ratovi i Berlinski kongres

- Kulturni preporod kneževine Srbije

- Stvaranje Crnogorske države, Petar I i Petar II

- Knez Danilo i knez Nikola Petrović Njegoš

- Ustanak u Bosni i Hercegovini 1875-1878

- Nacionalni preporod Grka, Bugara, Mađara i Rumuna

- Habsburška monarhija 1849-1878 (borba Srba za autonomiju)

- Institucije Srba u južnoj Ugarskoj

 

 

PROGRAM RADA ZA II RAZRED ČETVOROGODIŠNJIH SREDNJIH STRUČNIH ŠKOLA

 

 

SREDNJI VEK

 

DRUŠTVO I DRŽAVE U RANOM SREDNJEM VEKU

 

Zapadna Evropa

Franačka država Merovinga; Karolinško carstvo; podela Franačke i kraj Karolinga. Normani. Kultura u ranom srednjem veku; karolinška renesansa. Feudalno društvo

 

Istočna Evropa

Nastanak država Zapadnih i Istočnih Slovena: Samova država; Moravska i Češka; Poljska; Kijevska Rusija.

 

Vizantija

Car Iraklija; kraj slovenskih seoba; gubitak Sirije i Egipta; ikonoborstvo; raskol hrišćanstva; Turci Seldžuci.

 

Arabljani

Muhamedovo učenje i nastanak Arabljanske države; Omar; dinastija Omejada; Abasidi; raspad Arabljanskog carstva. Država i društvo Arabljana; arapska kultura (nauka, književnost, umetnost)

 

Srbi i njihovi susedi od VII do XII veka

Odnosi sa starosedeocima; Srbija (Raška) u IX i X veku; odbrana od Bugara i primanje hrišćanstva; Duklja; Država makedonskih Slovena (Samuilovo carstvo)

 

EVROPA OD XI DO XV VEKA

 

Privreda, društvo i država u zapadnoj Evropi u periodu razvijenog feudalizma. Promene u privredi i društvu; srednjovekovni gradovi i njihova uloga u ekoenomskom, kulturnom i političkom životu; gradska privreda. Krstaški ratovi, Francuska kao vodeća evropska sila; Engleska i Nemačka do XV veka. Uloga crkve i papstva, jeresi (Viklif), inkvizicija, seljački ustanci.

 

Vizantija

Četvrti krstaški rat i raspad Vizantije; obnova Carstva; građanski ratovi. Turci Osmanlije i pad Vizantije

 

Srbi i njihovi susedi u poznom srednjem veku

Srpska država u doba Nemanjića; sticanje nezavisnosti; autokefalna crkva; širenje države, privredni napredak; proglašenje carstva; društvo i državna uprava, Dušanov zakonik; Bosna: uspon i širenje; odnosi sa Ugarskom; uloga crkve bosanske.

Dubrovnik i njegova uloga u privrednom i kulturnom životu Južnih Slovena.

Turska osvajanja blakanskih zemalja: uspon i pad Srpske Despotovine; pad Bosne i Hercegovine i Crne Gore

 

 

PREDLOG PROGRAMA ZA ČETVRTI RAZRED GIMNAZIJE OPŠTEG TIPA I III RAZRED GIMNAZIJE PRIRODNO-MATEMATIČKOG TIPA

 

 

1.

1.Evropa (Svet) i Srbija u drugoj polovini 19. i početkom 20. veka

 

I Evropa i Svet u drugoj polovini 19. i početkom 20. veka

a) Nova slika Evrope posle ujedinjenja Italije i Nemačke: Nove i stare sile i njihova borba za politički i diplomatski prestiž

b)Berlinski kongres i preoblikovanje jugoistočne Evrope (Istočno pitanje)

c)Vreme napetosti (politika, borba za kolonije, privredna i vojna konkurencija, političke ideje - liberalizam, nacionalizam, socijaldemokratija, komunizam...)

d) «Lepa epoha»: kultura, nauka, tehnološki napredak, prosveta....

 

II Nezavisne države: Srbija i Crna Gora

a) Srbija između Austrougarske i Rusije (1878-1912)

b) Građanska demokratija - Srbija (1903-1912)

c) Izgrađivanje države: Crna Gora (1878-1912)

d) Evropski i balkanski okviri srpske istorije: Srbi u Austrougarskoj, južna Ugarska, Bosna i Hercegovina, stara Srbija i Makedonija

e) Balkanski ratovi

 

 

2. Prvi svetski rat

 

I «Veliki rat»

 

a) Evropa na putu ka ratu (politika, nauka, kultura i obrazovanje)

b) Ratna hronika:

- Hronologija ratnih dejstava

- Savezništva i frontovi

- Aspekti rata (života u pozadini i život na frontu)

- Kultura i rat / Ratna kultura / Kultura u ratu

 

c) Ratne prelomnice:

- Revolucije u Rusiji

- Ratno angažovanje SAD

 

 

II Srbija u ratu

 

a) Srbija i «privremena slika (karta)» Balkana (Prostor, društvo, politika, nacionalna svest, nauka, kultura i obrazovanje)

b) Ratni dnevnik I:

- Hronologija ratnih dejstava

- Savezništva i frontovi

- Aspekti rata: vojska i njena sudbina, život u pozadini, srpska dijaspora, epidemije (1914-1915)

 

c) Ratni dnevnik II:

- Povlačenje preko Albanije, okupacija i teror, Solunski front, politički obračuni,ustaničke borbe, dobrovoljačko pitanje, oslobođenje (1915-1918)

- Kulruta i rat / Ratna kultura / Kultura u ratu (obrazovanje u zemlji i inostranstvu)

 

d) Iskorak ka Jugoslaviji:

- Državni koncepti i programi (Od Niške do Ženevske deklaracije)

- Ratna stvarnost

- Žrtve i doktrina koja ih opravdava (objašnjava)

 

 

3. Svet između svetskih ratova

 

I Svet i Evropa - traganje za novim rešenjima

 

a) Nove države - nove granice: Mirovna konferencija u Parizu, Liga naroda - nove orijentacije: Kriza demokratije i totalitarne ideje

b) Kultura, nauka i prosveta: promišljanje ratnog nasleđa i vidjenja budućnosti (ideje i pokreti) «Evropa u pokretu»,; - Migracije: fenomen koji traje

c) Prelom I - Velika ekonomska kriza i odgovori na nju:

-Liberalne demokratije (SAD, Velika Britanija, Francuska...)

-Boljševički projekat

- «Treći put» - fašizam i nacionalsocijalizam

d) Svet ka novom ratu:

- Japan (1931)

- Kina (Građannski rat)

- Španija (1936)

- «Rušenje poretka» (Anšlus, Minhenska kriza, Pakt Molotov-Ribentrop)

 

II Jugoslovenska Kraljevina

 

a) Nova država (Ujedinjenje, prostor, granice, okruženje, savezništva, društvo)

-U potrazi za državnim i nacionalnim kompromisom (državno, političko, ekonomsko, versko, nacionalno, manjinsko, socijalno pitanje...)

b) Kriza parlamentarizma i Vreme diktature - zakoni i ideologija

c) Selo i grad: od agrarnog ka modernom društvu

d) Dvadesete i tridesete godine i preuređenje države (1935-1939)

f) Jugoslavija i izazovi novog rata (1939-1941)

 

 

4. Drugi svetski rat

 

I Svet u Drugom svetskom ratu

 

a) Od evropskog ka svetskom ratu (1939-1941)

- Ratna dejstva

- Promena granica

- Okupacioni sistemi

- Rat na jugoistoku Evrope...

 

b) Ratna hronika I (1941-1943):

- Hronologija ratnih dejstava

- Savezništva i frontovi

- Društvo i čovek u ratu (privreda, svakodnevni život, kultura i razaranje kulture)

- Genocid kao fenomen totalnog rata

 

d) Ratna hronika II (1943-1945)

 

- Ratne prelomnice (Rat u Africi i iskrcavanje na Siciliju, slom Italije, Istočni front, Rat na Dalekom istoku)

- Oružje i politika (savezničke konferencije)

 

e) Kraj rata (1944-1945) Bilans (demografija, privreda, granice, razaranja, kultura...)

 

 

II Jugoslavija u Drugom svetskom ratu

 

a) Od diplomatskog pritiska do rata (Međunarodna diplomatska kriza, borba za jugoslovenski prostor i vrhunac krize 25. i 27. mart 1941.)

b) Ratni dnevnik I (1941-1942)

- Vojni poraz (Aprilski rat, kapitulacija i rasparčavanje, NDH)

- Okupacija (Okupacioni sistemi i represivna politika, antiokupacione snage srpskog građanstva i emigracija, nagoveštaj revolucionarne perspektive)

- Ustanak (ideološki, nacionalnooslobodilački i egzistencijalni momenat, strategije i nacionalne koncepcije suprotstavljenih vojnih i političkih pokreta i organizacija i višestrani karakter ustanka)

- Građanski rat i/ili oslobodilačka borba (partizanski pokret, politička organizacija četničkog pokreta, kolaboracija)

- Podeljeno društvo u ratu (privreda, kultura, svakodnevni život, prosveta)

 

c) Ratni dnevnik II (1943-1945)

- Hronologija ratnih dejstava (jugoslovensko ratište u kontekstu svetskog rata)

- Ideološki koncepti i preuređenje buduće države (srpsko-hrvatski spor u emigraciji, AVNOJ, naconalna politika Ravnogorskog pokreta, Druga prizrenska liga)

- Politika privremenog kompromisa: Jugoslavija i Balkan u planovima Velikih sila za preuređenje Evrope

- Genocid i teror

 

d) Kraj rata (završne operacije i oslobođenje) i Bilans rata na jugoslovenskom prostoru

 

5. Svet posle Drugog svetskog rata

 

I Posleratni svet i njegove suprotnosti

 

a) Od ratnog savezništva do Hladnog rata

b) Dva sveta (blokovska podela, ekonomske i političke integracije, ka Evropskoj uniji)

c) Treći svet u potrazi za identitetom (Kina, dekolonizacija u Aziji i Africi, Latinska Amerika)

d) Društveni izazovi,društvena modernizacija i kulturni preobražaj i izazovi kraja veka (Kultura, umetnost, društvene promene i pobune, 1968. godina, rok kultura mladih, otpor diktaturi, regionalni ratovi, raspad istočnog bloka, globalizacija, izazovi novih tehnologija, problemi ekologije...)

 

II Jugoslavija posle Drugog svetskog rata

 

a) Jugoslavija: Na tragu sovjetskog modela (1945-1948) (Spoljnopolitički položaj i unutrašnjepolitički odnosi)

b) Jugoslavija između Istoka i Zapada: U potrazi za novom spoljnopolitičkom i unutrašnjepolitičkom orijentacijom

f) Godine protivrečnog društvenog, političkog i kulturnog razvoja (1960-e - 1970-e) i suočavanje sa krizom (1980-e)

g) Raspad/razbijanje države i ratovi za «jugoslovensko nasleđe» - noava slika jugoslovenskog prostora

 

 

6. Seminarski rad

 

   

contact