De salutari et celeri consuetudine armandarum galearum contra piratas cum tribus exemplis. Cap. VI.

Prior fidelitatis perseverantia, et commendata consuetudo digne postulat, ut eam sequatur armandarum galearum velox et memoranda immo admiranda provisio, quae consuetudine quadam observatur maxime ad capiendos vel fugandos aut etiam perterrendos piratas, qui ardenti cupiditate navigia Ragusinorum expoliare nituntur, cum aliis sulcantibus Culphum Venetorum ditiora sciantur. Nam cum alia legna maritima communiter vehant triticum et alia blada, et parvi valoris mercaturas; haec Ragusina transferunt aurum, argentum, ducatos aureos et caeteras res maximi praetii, et parvi oneris indigentes minimo loco conservativo. Necessitate 118 ergo imminente ea provisione celeri utuntur, quae vix credi a non videntibus potest. Armant enim uno die triremem in duobus duas, in tribus tres, et eas expediunt; qua in re digna ratione obstupebit omnis lector, qui non viderit. Quoniam ego, qui id oculis meis vidi, in eam considerationem veniens mirum in modum obstupesco, et tamen verum est. Cuius rei plura exempla audita, et actu a me visa possem adducere, sed asserente domino nostro Jesu: in ore duorum vel trium consistere omne verbum, duo audita et unum visum apponam, quae meo iudicio plenissimam fidem omnibus legentibus facient, et generabunt decorum. Narrant siquidem antiqui patres Ragusini, et in scriptis veraciter reperitur, quod cum illustrissimus Andagaviae dux regnum Siciliae occupaturus annis Domini MCCCLXXXIII de mense Decembris mitteret aliquos suos barones armorum capitaneos, et militantium imperatorem, quo conducerent saltem armatorum in equis decem millia, datis sibi multis denariis, et iocalibus pene infinitis vendendis, inter quos fuit una pars videlicet duodecima coronae regalis olim regis Ludovici, cuius partis extimatis fiebat tunc viginti una millia ducatorum, illi existentes numero LXXX navigantes cum una trireme, et una fusta seu 119 bireme per Iliricum mare ligna Ragusinorum capere et depredari inceperunt, arbitrant et Ragusinos vel non audere aut etiam non posse ipsos se tueri et iniurias ac damna vindicare, et inter caeteras barchas unam Venetiis venientem multis bonis onustam ceperunt in Zuliana et expoliaverunt, ac captivum fecerunt quendam nobilem Ragusinum cui nomen erat Aloisius de Gozis. Hęc igitur scientes Ragusini nobiles spreto cuiusvis potentiae timore in triduo tres triremes armarunt, et expedieverunt munitas gentibus, armis, biscotto illis tribus diebus velociter facto et aliis rebus classi oportunis. Fuit autem eius classis capitaneus dux, et imperator quidam nobilis animosus vocatus Mattheus de Georgiis pater eorum, qui de Tamarra dicuntur. Et quanquam eo die tempestas vigeret maritima, foretque solemnis dies festus Nativitatis Domini, tamen Senatus decreto eo die ex portu vi remigantium extinctae fuerunt, illos per omnem Culphum usque Venetias die noctuque insecuturae donec eosdem invenissent. Sicque, favente Deo, qui superbis semper resistit, galeam et fustam illorum et illos magnates viriliter in festo Epiphaniae rapuerunt 120 et Ragusium reduxerunt liberantes civem suum et caeteros suos subditos ab illis prius captos, et reficientes damna spoliatis. Caetera vero bona in illis et fusta reperta proportionabili conditione divisa fuerunt illis, qui in triremibus militarant. Captivi remanserunt numero octoginta computatis magnatibus ipsis et eorum nobilibus scutiferis et servitoribus. Principalium nomina hic infra scribam. Primus vocabatur dominus Petrus de Craon, cuius sanguis erat ex regibus Franciae, secundus dominus Tristanus de Roia, tertius dominus Johannes de Buel, quartus dominus Ludovicus de Montegaudii, quintus dominus Petrus de Corona, sextus dominus Cholardus de Chaleville, septimus dominus Arnoldus de Crichilimbergh, octavus dominus Robertus de Nelle, nonus dominus Philippinus de Linier, decimus dominus Johannes de Ver, undecimus dominus Gattifer, duodecimus dominus Pauper miles. Hii duodecim milites et magni principes erant famosi 121 gentis armorum ductores, cum quibus erant alii nobilissimi viri, et inter alios duo prestantissimi scutiferi, quorum unus dicebatur Johannes de Steteville, scutifer regis Franciae, secundus vero Chons de Riciath natione Alemanus. Quomodo autem hii liberati fuerint dicam, tam et si proposito meo non sit necesse rem hanc ulterius prosequi. Hec illorum captivitas audita a principibus mundi, primum induxit sanctissimum Romanum pontificem Urbanum Sextum, ut procuraret eos habere, sperans illis mediantibus plurima commoda consequi, et tamen eos habere non potuit. Scripsit, et misit legatos serenissimus rex Franciae pro ipsorum liberatione, voluitque Ragusinis centum ac etiam ducenta millia ducatorum elargiri. Procuravit ipse illustrissimus dux Andagavia, qui post illorum captionem pauco tempore vixit. Intercessit serenissimus rex Carolus tunc rex Hungariae dissidens a reginis, ut relaxarentur. Legationem 122 destinarunt Veneti, et illustris princeps dominus Bernabas de Vicecomitibus dominus Mediolani. Multique alii orbis principes et domini, quorum omnium persuasionibus, precibus, ac voluntatibus Ragusini volentes morem gerere matura et laudabili deliberatione statuerunt, ut illi libere absolverentur, dumtaxat serenissimus Francorum rex ad sacra Dei Evangelia iuraret, nullis temporibus se aut suos Ragusino principatui vel cuiquam Raguseo nocituros, ob eam illorum captivationem. At cum moris eius sacrae regalis maiestatis non existat iusiurandum tactis scripturis in aliquo eventu prestare, liberatio eorum per annum fuit producta. Demum iuravit tamen, ne tot viri prestantes amplius paterentur propriarum domorum exilium, quod cum prestitisset iusiurandum, quod caeteri omnes intercessores prestiterant, liberi ad propria remearunt secum ferentes perones crudos dictos sclave opanchi, quibus loco sotularium utuntur rustici Ragusini 123 cum aureis tamen ligaminibus, quae quidem calciamenta ut res novas ad partes Franciae detulerunt. Hac in re tria laudabilia Ragusinorum gesta considero. Primo eorum animositatem, qua multorum potentiam magnam spreverunt. Secundo ipsorum liberalitatem fere incredibilem, qua summum precium pecuniarum prudentissime neglexerunt. Tertio fortissimam constantiam, qua iurare coactus est illustrissimus rex Franciae preter morem eius sacrae regalis maiestatis. Satis et prolixe digressus sum, sed iam ad institutum revertor. Alterum exemplum armandarum galearum exemplo huic additur auditum quidem a me. Audivi namque, quod in MCCCCVIII. cum sacra maiestas regalis regi Ladislavi seu Vinceslavi dominatoris regni Apuleae caeteras Dalmatiae fere omnes occupasset urbes desiderio regni Hungariae, ad quod plurimum aspirabat, sperans serenissimum regem et demum Romanorum semper augustum Sigismundum ex ipso regno evellere posse, ipseque rex 124 Ladislavus nullo ingenio posset fidelitatem Ragusinorum corrumpere, credens vi et molestiis eos supponere, quinque triremes completas nocitum et predatum insulas et loca Ragusinis subiecta ardenti corde transmisit. Tuncque Ragusienses in proponito fidei servandae Sigismundo quamprimum quatuor triremes et duas biremes armarunt potentissime, quarum capitaneus fuit Andreas Martoli de Volzio nobilis quidem, ut intellexi, magnanimus verus christicola et devotus elemosinarius multum, qui cum bis visitasset sanctum sepulcrum domini Jhesu, illius similitudinem Ragusii in domo propria studuit hedificare, et extra urbis moenia apud quoddam eius tunc pulcrum viridarium, ubi saepius sacerdotes congregans eos honore Salvatoris nostri pascebat. Haec ipsa classis animos militantium in galeis regis Apuleas perterrefecit, et ita perterrefecit, ut terga dare Ragusinis sibi saluberrimum putarint. Fugientibus et fugatis eis, qui 125 deinceps reverti non presumpserunt, salvata est Reipublicae Ragusinae libertas et fidei constantia. Tertium exemplum, quod meis oculis vidi, et ultimum sit hoc. Nempe currentibus annis Domini MCCCCXXXVI. de mense Novembris quidam Siculi piratae cum duabus fustis seu biremibus apud portum Tortulae pauca via distantem a Lesna plures barchas Raguseas, et presertim duas Venetiis venientes predati sunt, in quibus invenerunt ducatorum auri quattuordecim millia et quingentos aureos et plures, quos omnes sibi appropriaverunt cum multis aliis iocalibus pannis magni precii usque ad summam ducatorum viginti millia quibus acceptis versus Siciliam navigarunt. Tunc res haec Ragusinis anxia die Dominico circa horam missarum aperte fuit patefacta, unde immediate congregato consilio legem armandi duas galeas decreverunt. Sicque eo die electus est classis capitaneus quidam Nicolaus de Georgiis, filius olim Matthei, qui Francigenas caepit. Supracomitus autem Benedictus de Gondola, 126 ambo quidem cauti, prudentes et animosi. Armarunt autem eas in duobis diebus, et ad illos insequendum emiserunt, tam et si fuerit necesse illas calcare, et sepo palmare, ac biscottum fieri facere, et homines in insulis et ruribus vocare, quę omnia simul biduo perfecta vidi atque cognovi. Erat tunc Ragusii vento resistente videlicet Austro classis chomertii Alexandriae seu Baruti Venetorum, cuius capitaneatu potiebatur quidam Venetus nobilis, cui nomen Leonardus Contareno vir gravis et dives valde. Erat autem cum eis reverendissimus dominus cardinalis Cipri patruus siquidem regis. Hii et alii omnes in illis galeis navigantes in incredibilem admirationem hac armandi celeritate impulsi sunt. Quis profecto non miraretur, et stupefieret? Ivit classis, sed piratas illos non invenit, tamen unam biremem aliorum piratarum, qui dimissa ea per terram fugerunt, captam Ragusium conduxit. Erat autem nova magna armis et remigio bene munita, et XII Ragusini nautae in illa vi remigantes in compedibus 127 videlicet libertatem consecuti sunt. Plura possent alia exempla adduci, sed haec satis meum propositum confirmant, quare de hiis ampliorem processum minime fieri oportet.