HOMERI ILIADOS LIBER SEXTUSDECIMUS.
Sic hi pro celsa miscebant praelia puppe.
Magnanimo coram stabat Patroclus Achille,
Fletu moesta pio perfundens ora; tepentes
Ibant ex oculis lacrimae, ceu jugis aquae fons
Aëria lymphas volvit de rupe liquentes.
Hunc simul ac vidit, dulcem est miseratus amicum,
Talibus et mirans dictis affatur Achilles:
Nam cur sic ploras, Patrocle? ut parva puella,
Pone sequens trepido matris vestigia gressu,
Quae cupit in gremium tolli, vestemque retentat 10
Apprensam manibus, festinam et detinet udis
Suspiciens oculis, gestari et poscit in ulnis.
Huic tu nunc similis lacrimis rorantibus ora
Moesta rigas, Patrocle. Aliquid num triste, quod omni
Myrmidonum genti, mihi vel quod contigit ipsi,
Apportas? Phthia num quis tibi missus ab urbe
Nuncius huc venit soli? certe Actoris ajunt
Vivere adhuc natum; sceptroque insignis avito
Vivit adhuc Peleus; quorum nos fata deceret
Lugere, atque pios utrivis reddere fletus. 20
Anne vicem ploras Danaūm, quod clade carinas
Ingenti ad curvas pereunt, ultoribus et dīs,
Quas meriti, expendunt scelerato sanguine poenas?
Dic age: nil cela, tecum ut simul omnia norim.
Haec ille: at gemitu Patroclus talia reddit:
O Pelida ingens, Grajūm fortissime, Achille,
-- v-21 --
Parce irae, atque audi; tantus dolor urget Achivos.
Quotquot enim, eximia clari virtute, juvabant
Rem Danaūm, longave hasta volucrive sagitta
Vulnus habent, aegrique jacent in puppibus altis. 30
Eminus est ferro laesus fortis Diomedes;
Cominus at Laërtiades, et major Atrides;
Et femur Eurypylo subiit letalis arundo.
Paeonios docti succos artesque, laborant
Hos circum. precibus tu nondum flecteris ullis.
Dī faciant, talis nunquam praecordia tangat
Ira mihi, qualem indomito furiatus, Achille,
Corde foves. cui nam posthac eris utilis ulla
In re usquam, indignam Grajis qui avertere cladem,
Dure, negas? non te Peleus pater, optima non te, 40
Saeve, Thetis genuit: glauco sed caerula fluctu
Aequora, sed durae montano in vertice cautes,
Immitis cui sic animus mansuescere nescit.
Quod si forte aliquod vitas, animoque verere
Augurium; si quid retulit tibi diva creatrix,
Ab Jove; me saltem ne sit grave mittere, mecum
Myrmidonum et pubem; tam nigro in turbine Grajis
Siquam forte queam veniens affundere lucem.
Hoc etiam da, rex; humeris tua fortibus arma
Induere; armorum perculsos fallere Troas 50
Si possim facie, si forte ad bella reversum
Te credant, saeva et, tremefacto pectore, pugna
Absistant, Grajum pubes at Martia paullum
Respiret, jam fracta malis. vel parva laboris
Prodest saepe quies duro in certamine belli.
Pronum erit integris jam fessos puppibus altis
Arcere, ac patriam pulsos compellere in urbem.
Talibus orabat demens, sua fata, suamque
-- v-46 --
Nescius interea precibus se poscere caedem.
Ingemuit graviter, sociumque affatur Achilles: 60
Nam quid ais, Patrocle, deūm genus? haud ego vito
Augurium nunc triste ullum, nec diva creatrix
Ab Jove mi retulit quidquam; sed corda subivit
Ima gravis mentemque dolor, par me orbat iniquus
Aequalem quod forte pari, largitus et ipse
Quod fuerat, fretus non jure, at viribus, aufert.
Hic me angit miserum misere dolor; hic mihi pectus
Moeror habet noctesque diesque. olim mihi Graji
Quam dederant munus famulam, mihi Marte pararam
Urbe olim eversa quam victor, rursus eandem 70
Abstulit Atrides late regnans Agamemnon
Extorri veluti patriaque domoque carenti.
Haec sed missa decet fieri, quae facta, nec usque
Irasci. certe dixi, fixumque sedebat
Hoc animo; tristi non ullum imponere finem
Ante irae, mea quam bellum ad tentoria et altas
Venisset puppes: humeris tamen indue (quando
Sic placet) arma; acres et bello ducito in hostem
Myrmidonas, nigra qua Troës nube carinis
Incubuere graves; conclusi et litore in arcto 80
Angustos intra fines miscentur Achivi,
Ac pavidos magis atque magis Trojana juventus
Tota premit, fidens animi, tumefacta secundo
Marte. meae nec enim galeae videt aera corusco
Clara igni. caesis amplas fortasse replessent
Corporibus dudum sed fossas, aequior in me,
Ut decuit, leni si mente fuisset Atrides.
Nunc Danaos laeti conclusos milite denso
Obsedere: arcens nec caedem et funera Grajis
Tydidae in manibus validis furit hasta, nec ullam 90
-- v-75 --
Audivi Atridae vocem clamantis ab ore
Inviso. diri vox Hectoris una, cientis
Iliacam assidue pubem, circumsonat: illi
Clamore ingenti castris funduntur, et instant
Ferro victores turbam concidere inertem.
Haud minus interea tamen i, Patrocle, carinis
Exitium defende, hostemque invade feroci
Marte, rates igni ne saevo exurat, Achivis
Et reditum patriae dulces praecidat in oras.
Haec mea sed defige animo, penitusque reconde 100
Dicta memor; decus ut magnum mihi victor ab omni
Gente pares Danaūm; forma praestante puellam
Actutum ut reddant, addantque ingentia dona.
Hostem ubi pulsum abiges, gressum huc refer: altus Olympi
Si tibi rex laudem annuerit, ne dira cupido
Caecum animi abripiat, pugnae indulgere cruentae
Me sine belligeros in Troas; ne mihi laudem
Praeripias, rerum laetis neu spernar Achivis.
Ne bello exsultans nimium, tumidusque secundo
Marte, Phrygas caedens, duc laeva mente sub urbem 110
Myrmidonas; divūm ne quis descendat Olympo
Adjutor genti; miro complexus amore
Quam fovet, ac praesens tutatur Phoebus Apollo.
Navibus ut primum abstiterint, Patrocle, referto
Huc gressum: miscere alios certamina campis
Saeva sine, ac longum pugnae durare laborem.
Atque utinam, o divūm rex, ac Tritonia Pallas,
Et Phoebe, haud quisquam Troum de gente, quot usquam
Sunt, Grajūmque necem effugiat: superesse duobus
Et nobis tantum contingat; vertere sacra 120
Ut liceat solis perjurae moenia Trojae.
Illi alternantes vario haec sermone ferebant.
-- v-101 --
Interea haud quibat subsistere maximus Ajax
Amplius, et servare locum: sic grandine crebra
Telorum obruitur; laevo quem numine magnus
Jupiter, adversisque premunt solum undique Troës
Densi armis: strepitu horrendo cava tempora circum,
Assiduo pulsata ictu, sonat aerea cassis.
Laevum heros humerum torpet defessus, in omnem
Scutum ingens partem dum versans objicit hosti. 130
Nec tamen urgentum telis duraque repelli
Vi potis est; stat mole sua defixus, anhelam
Aegre animam ducens: proruptus corpore toto
It sudor rivis, nec respirare potestas
Ulla, malumque malo gravius super ingruit usque.
Dicite siderei, Musae, quae in vertice Olympi
Incolitis divum sedes, tecta aurea: quanam
Argivas primum puppes super incidit ignis.
Hector fraxineam Telamoniadae citus hastam
Cominus ingenti gladio percussit, acuta 140
Cuspis ubi, ligno tereti praefixa, micabat;
Ac summam ferro partem demessuit: Ajax
Trunca manu magna quatiebat robora frustra;
Terrae allisa gravem sonitum dedit aerea cuspis.
Sensitque, exhorruitque Ajax, miranda deorum
Facta videns. belli altitonans cui Jupiter orsa
Abrupit penitus; praesenti et numine Teucris
Annuit ipse decus victoribus. ergo recessit
Extra tela pedem referens: at Troia pubes
Ignem densa citae magno clamore carinae 150
Intulit. indomitis gliscunt incendia flammis,
Ac totam involvunt puppim: furit aestus ad auras.
Tum vero manibusque femur percussit utrunque,
Et trepido has fudit Pelides pectore voces:
-- v-125 --
En agedum, Patrocle, deūm genus, arma capesse
Ocyus; ad naves video nam gliscere flammam.
I citus, ante, rates capiant quam prorsus, et omnem
Eripiant Grajis reditum. celer ocyus arma
Indue tu: pubem ipse vocans in praelia cogam.
Sic ait: ille autem dictis parere sodalis, 160
Atque armis cingi totus festinat ahenis.
Principio suris ocreas ingentibus aptat,
Aurea multiplici nectit quas fibula morsu;
Pectora dehinc circum varium thoraca, micantem
Sideris in morem, magni gestamen Achillei;
Dehinc humeris ensem aeratum suspendit, habebat
Quem vagina ardens claris argentea bullis;
Sustulit hinc laeva scutum impenetrabile, magno
Amplum orbe; atque caput galea contexit equinis
Ornata in speciem setis, motisque superne 170
Horrendum cristis nutanti; corripit inde
Apta suis manibus bellator tela: reliquit
Aeacidae magni ex armis unam omnibus hastam,
Fraxineam, ingentem, nodoso robore et amplo
Aere gravem, nemo ex omni quam pube valebat
Grajugenum vibrare, unus vibrabat Achilles.
Peliaco senior quondam hanc de vertice Chiron
Attulerat Peleo, munus fatale, futuram
Heroum genti saeva inter praelia caedem.
Tum jubet Automedonta citos subjungere curru 180
Alipedes, sociūm e coetu quem scilicet omni,
Magnanimum post Aeaciden miratus, amabat,
Ante alios fidum certamina Martis obire,
Hostiles et ferre minas, bellique tumultum.
Jungit equos curru Automedon, mora nulla, frementes,
Xanthumque et Balium, quos, miro aequare volucres
-- v-150 --
Cursu aptos ventorum animas, Harpyia Podarge
Aërio genuit Zephyro, dum pinguia prata
Oceani magnum pascens percursat ad amnem.
Pedason his addit, quem captum duxit Achilles 190
Eetioneae vertit cum moenia Thebes,
Mortalem, aetherio cretos at semine cursu
Aequantem, currusque simul per bella trahentem.
Myrmidonum interea pubem, tentoria celsa
Ipse obiens, instansque viris, armabat Achilles.
Ac veluti praedae adsuetum genus acre luporum
Nacti cornigerum procero corpore cervum
Montibus in celsis laniant (immania lavit
Omnibus ora cruor) purum dehinc saeva gregatim
Turba ruit simul ad fontem, levibusque liquentem 200
Libat aquam linguis, caedemque eructat; at imus
Lympharum dulci venter distenditur haustu:
Sic magni Aeacidae ad famulum se, robora gentis
Myrmidonum, densi agglomerant proceresque ducesque.
Milibus in mediis hortator stabat Achilles,
Ipse urgens turmasque equitum, peditumque cohortes.
Quinquaginta citis ad Trojam puppibus olim
Venerat Aeacides: in puppi quaque sedebant
Quinquaginta viri; ductores quinque regendae
Praepositi pubi, clari virtute fideque, 210
Ante alios: magno cunctos fraenabat Achilles
Imperio, sceptrique potens, et maximus armis.
Primum agmen vario insignis thorace coërcet
Sperchii proles generosa, Menesthius, amnis;
Filia quem Pelei peperit Polydora perenni
Sperchio, mulier divo conjuncta cubili;
Dictus at est soboles Bori Periereos, olli
Nupta palam fuerat quod magnis non sine donis
-- v-178 --
Regia divinos virgo clam passa hymenaeos.
Agmen deinde aliud ducit Mavortius heros 220
Audax Eudorus. Phylantias hunc Polymela,
Pulchros docta choros pulchre ductare, creavit
Mista deo mulier. magnae, Cyllenius illam,
Solemnem formosa chorum dum forte Dianae
Concelebrat cantu indulgens, conspexit, et arsit
Conspectam; celsumque adiens penetrale, puellae
Congreditur furtim: proles hinc obtigit olli
Eudorus, cursu pernix, et viribus audax;
Quem postquam lucis vitalem eduxit in auram
Mitis, adest duris quae partubus, Ilithyia? 230
Matrem, dona ferens ingentia, fortis Echecleus
Actorides nuptam ad sedes abduxit avitas;
Eudorum at senior Phylas nutrivit, et omni
Educens fovit studio, carique parentis
Egregie partes implevit sedulus omnes.
Tertius agmen agit Pisander maximus armis
Maemalides, hasta ante alios praestantior omnes
Myrmidonas, socio excepto pernicis Achillei.
Agminis at senior Phoenix agitator equorum
Ductor erat quarti. quintum dux agmen agebat 240
Alcimedon, clari Laërceos inclyta proles.
Hos rite ordinibus certis discrevit, et omnes
Instruxit bello Aeacides, vulgusque ducesque:
Tum gravibus mandata dedit non mollia verbis:
Myrmidones, meminisse decet nunc plena minarum
Dicta, diu quae, me irato, jactastis ad altas
Dardaniam in gentem puppes; me quisque morantem
Talibus assidue culpantes plurima verbis.
Dure animi Pelida, parens te felle, meraque
Bile aluit, saevum, immitem, qui multa rogatus 250
-- Homer-v-204 --
Nil audis, sociosque tenes in puppibus usque
Invitos. patriae saltem, quod restat, eamus
Indecores ad tecta domus, demusque vocatis
Retro vela notis; animo quando incidit istaec,
Atque tibi atque tuis male noxia civibus, ira.
Haec saepe in coetu jactastis. nunc opus ingens
Martis adest cupidis. nunc vestrum promite robur
In Teucros, placitamque alacres invadite pugnam.
Sic ait; atque virūm succendit corda furore.
Arctius hi densant, audito rege, catervas. 260
Ac veluti celsas cum vir sibi construit aedes,
Aptans saxa manu, jungensque in pariete, flanti
Usquam per rimas pateat ne semita vento:
Sic densi galeas junxere, atque aerea scuta.
Fulcibant clypei clypeos, galeaeque micantes
Confertim haerebant galeis, densusque viro vir;
In conis et pulchra comantes mutua sese
Tangebant, moto nutantes vertice, cristae.
Sic illi denso stabant pone agmine; raptim
Ante viri duo se cingebant fortibus armis, 270
Patroclusque ac Automedon, saevo aere parati
Unanimes prae Myrmidonum pugnare phalange.
Ad sus festino tum se tentoria gressu
Magnanimus tulit Aeacides, arcamque reclusit,
Pulchram, daedaleam, gnato quam ferre carina
In celeri dederat quondam Thetis, ac dea totam
Complerat tunicis, laenisque arcentibus aurae
Frigora, villosisque tapetibus. heic patera olli,
Artis opus mirae, penitus conclusa jacebat;
Nemo virūm admorat cui labrum fervida potans 280
Vina, deo nulli qua rex libare solebat
Lenaeum laticem, dempto Jove. prompsit ab alta
-- v-228 --
Hanc latebra educens, ac primum sulfure puro,
Post liquida purgavit aqua; dehinc abluit ambas
Rite manus, vinumque hausit, septoque decenter
Constitit in medio, tum vina liquentia supplex
Fudit suspiciens caelum; superumque parentem
Haud latuit, tales dum promit pectore voces:
o rex, Dodonee, Pelasgice, Jupiter, altas
Dodonae procul hinc silvas ac frigida servans 290
Duro saxa gelu; Selli, gens horrida cultu,
Quem circa vates habitant, pedibusque feruntur
Illotis, nudaque cubant tellure; precantem
Siquando audisti me, Jupiter, et mihi laudem
Atque decus, damnum at Grajis clademque tulisti;
Huic etiam facilis, genitor, nunc annue voto.
Ipse quidem ad naves maneo, sed caeca sodalem
Ecce meum belli mitto in discrimina, turmas
Myrmidonum et pariter. decus illi, Jupiter, oro,
Annue victori, altitonans. tu pectore in alto 300
Corda viro inflamma praesens, afflaque vigorem
Indomitum; noscatque Hector pugnare minister
An meus et solus sciat audax; an manus olli
Ardeat ad caedes modo tunc furiata, laborem
Ipse quoque ac duri subeo cum praelia Martis.
Verum idem, Argiva cum belli a classe tumultum
Depulerit victor, violatus vulnere nullo
Fac redeat, queis nunc fulget, conspectus in armis,
Belligeram et secum pubem haec in castra reducat.
Talibus orantem divum pater atque hominum rex 310
Audiit, ac magni partem succedere voti
Annuit, ast aliam voti partem abnuit idem.
Ut belli a socia prohiberet classe tumultum,
Annuit: ad naves ut sospes deinde rediret,
-- v-252 --
Abnuit, inque auras vocem dispersit inanes.
Pelides, postquam fuditque liquentia vina,
Oravitque Jovem, ingressus tentoria, sacram
Arca iterum inclusit pateram, progressus et extra,
Constitit ante fores, cupidus certamine Martis
Implicitos duro Troas Danaosque tueri. 320
Interea socii cum magnanimo Patroclo
Ibant, ardentes animis invadere pugnam;
Crabronum et ritu se protinus effundebant.
Crabronum, insipiens puerorum turba lacessit
Quos subter tellure, foditque cubilia ad ipsam
Caeca viam; multisque malum commune procaci
Stulta parat ludo: propter nam forte viator
Dum meat, ignarus trepidos commovit, at illi
Erumpunt animis ingentibus, ac lare pugnant
Pro patrio, sedesque suas, gnatosque tuentur. 330
Myrmidones bello instructi, non segnius, altis
Navibus effusi, certatim in bella ruebant.
Clamor inextinctus ferit aurea sidera. magna
Voce Menetiades socios hortatur, et urget:
Myrmidones, socii Pelidae fortis Achillei,
Esse viri, atque animos validasque expromite vires.
Nunc decus eximium regi laudemque paremus,
Qui Danaos virtute omnes et viribus anteit,
Atque habet egregios Martem conferre ministros.
Ipse suam agnoscat noxam nunc major Atrides, 340
Primum Grajugenum quod nullo affecit honore.
Sic ait; ac verbis incendit corda virorum.
Ergo ruunt densi, in Teucros: circum undique puppes
Horrendum sonuere: alte sublatus ad astra
It clamor Danaūm, vasto fremit aura tumultu.
At Troum, postquam prolem videre Meneti
-- v-278 --
Belligeram, famulumque una, fulvo aere coruscos,
Turbatique animi subito, motaeque phalanges.
Quippe iras posuisse truces, et rursus amico
Sese animo dium sociis junxisse putabant 350
Peliden; trepidoque obiens circum omnia visu,
Quisque fuga optabat supremam evadere cladem.
Primus ibi ante omnes hastam Patroclus ahenam
Torsit in adversos, ingens ubi turba fremebat
Protesilaëam circum condensa carinam.
Certa volat, dextrumque humerum transverberat hasta
Pyraechmae, fortes qui Paeonas ex Amydone
Duxerat et pulchris, quos irrigat Axius, arvis.
Concidit, ac terram resupino corpore pressit
Ille gemens: socii circum fugere; perempto 360
Nam duce, praestabat cunctos qui Marte feroci
Paeonas, eximius late conterruit omnes
Patroclus, repulitque altis a puppibus; ignem
Et dirum exstinxit: navis semusta relicta est
Illic: turba Phrygum trepidabat versa tumultu
Ingenti: Danai instabant formidine captis,
Per curvas vasto effusi clamore carinas.
Ac veluti montis cum celso a vertice, lucem
Ille ciens subitam, nubes, nimbosque deūm rex
Dimovit; saltus apparent, ac juga late, 370
Diffusoque aperit caelo se fulgidus aether:
Sic, Danai curvis a puppibus igne repulso,
Exiguam nacti requiem curae atque laborum,
Nondum etiam pugna, sedato Marte, soluti.
Troës enim nondum pulsi omnes agmine verso
Terga fugae dederant, sed, Grajum urgente caterva,
Adversa obstantes cedebant fronte retrorsum.
Heic, acies ut se laxavit fusa, peremit
-- v-306 --
Quisque virum dux excipiens. femur hausit acuto
Aere Menetiades, hastamque per ossa trementem 380
Egit Areïlyco: moriens petit ille cruentam
Pronus humum. pectus, nudata in parte, Thoanti
Trajicit ad clypeum bello fortis Menelaus.
Concidit, ac membris jacuit tellure solutis.
Phylides contra venientem ac dira frementem
Amphiclum observans prior occupat, inque supremum
Crus, ubi sura viro tendit se crassior, hastam
Impulit, ac ferro nervos discidit acuto:
Olli nigra oculos tenebris nox pressit obortis.
Nestoridum, valida percussit Atymnion hasta 390
Antilochus, telumque per ilia propulit: ille
Concidit ante pedes: immani concitus ira
Tunc Maris Antilochum contra ruit, atque cadaver
Fraternum stetit ante minax: dius Thrasimedes
At prior incautum excepit, fatale parantem
Figere in Antilochum telum, fixitque trabalem
Hastam humero: summum cuspis demersa lacertum
Diffidit, ac ruptis tepefacta sub ossibus haesit.
Stratus humi insonuit; nox obruit atra jacentem.
Sic, gemini geminis domiti sub fratribus, una 400
Sedem Erebi petiere, ambo Sarpedonis alti
Egregii comites, Amisodare, natus uterque
Te patre, qui populis monstro cladique futuram,
Nutristi indomitam, vetus est ut fama, Chimaeram.
Ast Ajax Cleobulon Oiliades capit, arcta
Implicitum in turba, capto dehinc victor ademit
Dulcem animam, gladium flexa in cervice recondens
Fulgentem penitus capulo tenus: omne cruore
Intepuit calido ferrum; nigra obruit olli
Mors oculos, urgensque immani pondere fatum. 410
-- v-334 --
Peneleus rapido atque Lycon sibi mutua gressu
Incurrunt. hastam nam frustra misit uterque.
Abludens dextra erranti. mora nulla coruscum
Ergo ensem strinxere ambo, pugnamque furentes
Cominus invasere. Lycon prius acer equina
Horrentem crista conum percussit: at ensis
Absiluit longe, capulum diffractus ad ipsum.
Cervicem ast ima ferro fulgente sub aure
Peneleus ferit. intro alte subit aereus ensis,
Atque cute a summa pendet caput; ille, solutis 420
Artubus, ingenti consternit corpore terram,
Meriones Acamanta cito pede flammeus altos
Scandentem assequitur currus, figitque corusco,
Aere humerum juxta: curru cadit ille volutus:
Nigra oculis nubes confestim offusa jacenti est.
Idomeneus Erymanta premit, rigidamque per ipsum
Impulit os hastam; penitus quae fixa cerebrum
Ossaque pervasit crudeli vulnere, dentes
Excussi, largusque oculos complevit, et ora,
Naribus ac totis prorupit sanguis hianti. 430
Sic tum quisque virum dux Grajus compulit Orco.
Ast alii; ceu dira agnosve haedosve luporum
Turba rapit grege de medio, quem pastor in altis
Montibus incautus spargi sinit: ocyus illi
Adsiliunt, raptantque pecus molle ore cruento.
Sic alii Troas Danai super insiluere,
Atque premunt pugnae oblitos, versosque fragore
In terga horrisono. fulvo Ajax aere coruscum
Hectora contorto cupiebat figere telo
Usque sequens: varii Martis non inscius Hector 440
Taurino ingentes humeros clypeo usque tegebat,
Posset ne laedi jaculis, volucrive sagitta.
-- v-361 --
Ille quidem Teucrum versam rem sentit, Achivis
Et pugnae cessisse decus; tamen atque resistit
Interdum, atque suis hostem imperterritus arcet.
Ac veluti aërii nubes de vertice Olympi
It caelo raptim ventis illata sereno,
Cum nimbos ciet altitonans atramque procellam
Jupiter; a Grajis Troum sic turba carinis
Ingenti clamore, metuque repulsa, profundam 450
Transgrediens fossam haud foeda sine clade, ruebat.
Hectora Dardanii cursu pernice jugales
Extulerunt magno armorum sub pondere: pubem
Fossa ingens aliam tenuit, multique trahebant
Qui celeres currus bijugi, temone, relictos
Fugerunt, fracto, reges. Patroclus at acer
Instabat, Danaos hortans, Teucrisque supremum
Omnibus exitium meditans. clamore fugaque
Illi, acie late sese ut fudere soluta,
Implevere vias passim; tum pulveris atra 460
Sub nubes ibat caeli ad convexa procella:
Cornipedes at equi rapido sub moenia cursu
Tendebant, Grajūm a septis et classe fugati.
Patroclus quo turba virūm se plurima campis
Miscetque impellitque, illuc clamore minisque;
Urget equos; et multa virūm protrita sub axe
Corpora, et eversi currus volvuntur: at altam
Transiliunt recta fossam de semine creti
Aetherio alipedes, in magno munere Peleo
Quos dederant divi validosque et morte carentes. 470
Hi rapido tendunt cursu: Patroclus avebat
Hectora nancisci, ferroque invadere; longe
Praecipitem at rapiens volucrum fuga vexit equorum.
Ut nigra quondam tellus pulsata procella
-- v-384 --
Obruitur, late autumno cum Jupiter imbrem
Immensum effudit, magna et pater incitus ira
Intonuit, terretque viros, qui prava frequenti.
Dicunt jura foro, vique urbe expellere certant
Justitiam, metuunt nec dīs expendere poenas:
Exundant ripis amnes, rapidoque feruntur 480
Cursu torrentes montano a vertice rivi,
Abrumpuntque cavas rupes, per prona voluti
In mare purpureum: vastum gemit unda: boumque
Atque hominum foeda sternuntur clade labores:
Dardanii rapido sic nota ad moenia cursu
Cornipedes turba ingenti fugiuntque, gemuntque.
Patroclus primas magno ut terrore phalanges
Attonuit, socioque abjunxit ab agmine, rursus
Inde agit ad naves, tuta nec condere sese
Urbe sinit pavidos, inter sed moenia, ripas 490
Et fluvii, curvasque rates, caedebat acuto
Aere, instans tergo assidue; Phrygioque peremptis
Ferro tot Danais cogebat pendere poenas.
Ac primum telo Pronoum ferit ille corusco,
Pectus ut ad clypeum nudarat: corruit ingens,
In dura et nervis jacuit tellure solutis.
Enopis hinc leto dat prolem, Thestora. curru
In pulchro hic curvus, turbata mente, sedebat
Attonito similis, trepidisque undantia lora
Exciderant manibus. quem dextram perculit adstans 500
Cominus in malam, telumque exegit acutum
Per dentes, curruque virum detraxit ahena
Fixum hasta. scopulo qualis piscator, in aequor
Saxa ubi procurrunt, residens, linoque, recurvoque
Aere trahit sacrum suspenso corpore piscem:
Sic illum curruque acer Patroclus hiantem
-- Homer-v-409 --
Extraxit, telum et quassans intra ora trabale,
Dejecit terrae vitali lumine cassum.
Hinc ferit ingentem saxo stridente Eryalum,
Dum ruit adversus, medium in caput: omne quod intus 510
Diffissum est penitus praedura in casside; at ille
Planxit pronus humum; mors circumfusa jacenti
Dulcem animam exsolvit, vacuasque emisit in auras.
Dehinc Erymanta, instans caedi, Amphoterumque, et Epalten,
Tlepolemumque Damastoriden, Echiumque, Pyrenque,
Ipheaque, Evippumque, ac Argeaden Polymelum
Stravit humi, cunctosque una demisit ad umbras.
Sarpedon Lycios Patrocli Marte domari
Ut vidit, pavidos hortatur et increpat audax:
Proh pudor! o Lycii, fugitis quo denique? nunc nunc 520
State, alacres pugnate. virum contra obvius ipse
En feror, ut norim tandem quisnam iste secundo
Marte ferox, Troas foeda qui sternere clade
Haud cessat, primosque virūm tot mersit acerbo
Funere. Sic fatus curru ingens desilit alto.
Desiluit pariter curru Patroclus, et infert
Ultro magnanimo sese imperterritus hosti.
Unguibus ut gemini curvis rostroque timendi
Magno alta pugnam clangore in rupe lacessunt
Vulturii: sic acti animis audacibus illi 530
Ad pugnam vasto adversi clamore ruebant.
Quos longe ut vidit Saturnius, haud mora, moesto
Junonem gemitu compellans, talia fatur:
Heu heu! Patrocli ferro nunc saeva domari
Fata jubent dium Sarpedona, quo mihi nemo
Carior est usquam in cunctis mortalibus. ergo
Mens mihi nunc geminas in partes anxia nutat,
Versanti, an pugna e tristi, medioque tumultu
-- v-436 --
Nube cava ereptum, Lyciae felicibus oris
Restituam, anne sinam Patrocli occumbere dextra. 540
Magnos pulchra oculos cui Juno talia contra
Dicta refert: Nam quae, Saturnie, verba locutus?
Olim qui fato est jam primo addictus in ortu,
Rursus mortalem solvas a morte? voluntas
Quod tua fert, facito; sedenim tua facta probari
Posse aliis speras incassum talia divis.
Quin aliud dicam, memori quod pectore conde.
Gnatum si fato subducas ipse, videto
Prolem etiam servare suam ne forte quis aeque
Divūm alius velit, ac saevis dimittere ab armis. 550
Multi bellantur gnati Priameia circum
Moenia nanque deūm: quos tu nunc scilicet: omnes,
Servato, exacues magnam, Sarpedone, ad iram.
Quin agedum, tibi si carus, miserare caducum
Si juvenem, duri medio in certamine belli
Patrocli sinito dextra teloque domari.
Inde, ubi perdomitum vigor omnis, vitaque linquet,
Tu Letum ac dulcem Somnum illuc mitte, cadaver
Qui gelidum Lyciae portent felicis ad oras.
Heic illi exsequias solvent fratresque, sodales; 560
Et cari, ac tumulum statuent, tumuloque columnam
Adjicient, vita functos quae dona sequuntur.
Haec Juno: paret divum pater atque hominum rex.
Continuo in terram caelo demisit ab alto
Sanguineos late rores, hoc moestus honore
Ille suam decorans prolem; cui triste parabat
Jam letum Troja in pingui Patroclus, ab urbe
Absenti longe patria, adspectuque suorum.
Ut propius venere, adversi tela ferentes,
Patroclus comitem ac famulum Sarpedonis, imo; 570
-- v-463 --
Ferrum adigens ventri, ferit eximium Thrasimedum;
Collapsosque artus, anima fugiente, resolvit.
Sarpedon telum fulgens contorsit: at ipsum
Figere Patroclum haud potuit; sed Pedasus ictum,
Fortis equus, dextro venientem excepit in armo;
Atque ruens altum ingemuit, se pulvere in atro
Et volvens, vacuas vitam dispersit in auras.
Dissultant bijugi, stridunt juga, lora jacentem
Propter equum confusa: malo sed protinus acer
Automedon finem imposuit, non segnis acutum 580
Nam valida femore a magno dextra eripit ensem,
Exanimumque abscidit equum curru ilicet; at se
Composuere alii directas inter habenas.
Tum gemini heroës, voti deceptus uterque,
Invadunt saevae rursus certamina pugnae.
Telum iterum frustra Sarpedon misit inane;
Cuspis enim, Patrocli humerum super acta sinistrum
Stridens, haud tetigit corpus. Patroclus at aere
Posterior volucri petit hostem: vana per auras
Hasta manu e valida nec fugit, venit at, alto
Ima viri et subiens praecordia vulnere fixit.
Concidit: ut quondam procero vertice quercus,
Populus aut ingens, aut pinus concidit alto,
In nemore, agrestum ferro quam turba bipenni
Excidit, validis lignum navale carinis;
Sic heros currum ad fulgentem stratus, et ipsos
Propter equos, magno extendit se corpore, frendens,
Atque solum manibus contingens putre solutis.
Ac velut armentum nactus leo saepe juvencum
Invadit fulvum praestanti corpore, magnis 600
Acrem animis; moriens altis mugitibus implet
Ille nemus rictu subter, malisque leonis:
-- v-490 --
Sic Lycium ductor Sarpedon triste gemebat
Indignans; fidum et compellans nomine Glaucum;
Carum, Glauce, caput, bello bone, nunc opus omnem
Vimque animi, et validas alacrem te promere vires;
Nunc pugnae, si Marte vales, tibi corda cupido
Incendat. primum Lycios hortare, volucri
Cuncta obiens cursu, ductores: densa jacentem
Tela ferant circa Sarpedona; dehinc ades ipse, 610
Meque super pugna fortis bellator. in omnes
Nam tibi, amice, dies fuero moerorque pudorque,
Exstinctum ad naves duro in certamine Achaeas
Exuerint si me Danai fulgentibus armis.
I, Glauce, atque hortare alios, pugnamque capesse.
Sic fanti nigram diffudit pallida nubem
Mors, oculos naresque urgens caligine densa.
Calce Menetiades tum pectus pressit et hastam
Haerentem eduxit: simul et praecordia, et ipsam
Secum animam traxit rediens e vulnere cuspis. 620
Myrmidones regis bijugos tenuere, frementes,
Atque fugam fracto rapidam temone parantes.
At Glauco, audivit cari cum verba sodalis,
Ingens corda dolor fodit; cupidusque juvare,
Haud poterat; vulnusque manu pressabat acerbum,
Quo Teucer, murum conanti scandere in altum,
Fixit nudatum telo stridente lacertum.
Ergo vocans longe mittentem spicula Phoebum,
Ingemit, ac lacrimis fatur sic moestus obortis:
Audi haec, Phoebe pater, Lyciae seu pinguis opimam 630
Nunc sedem, Trojam seu lustras, undique vota
Nanque audire potes, potes et prodesse dolenti,
Ut doleo nunc, rex, vulnus grave passus; acuti
Atque manum stimuli figunt, nec sistitur ater
-- v-518 --
Sanguis adhuc; torpetque humerus; sustollere telum
Nec valeo, aut hostem contra pugnare. peremptus
Interea jacet heu Sarpedon, optimus inter
Ille viros, magni proles Jovis: at pater ullum
Non tulit auxilium, nec fert. sed tu mihi, Phoebe,
Tu saevum hoc sana vulnus, tu deme dolores 640
Indomitos, roburque omnes infunde per artus,
Ad pugnam ut socios horterque, exsangue cadaver
Et cari primus pugnem super ipse sodalis.
Talibus orantem dictis audivit Apollo.
Nec mora, sedatique omnes posuere dolores,
Eque alto manans stetit ater vulnere sanguis,
Atque animo et membris venit vigor aptus. ab alto
Missam sensit opem Glaucus; gaudetque precanti
Magnum confestim quod numen praebuit aurem.
Ergo duces primum Lycios hortatur, et orat 650
Arma omnes circa Sarpedona ferre jacentem.
Inde gradu magno Teucros obit, auxilioque
Polydamanta vocat clamans, et Agenora dium:
Aeneanque Anchisiaden, atque Hectora magnum,
Quem prope stans, trepidus celeri sic ore profatur:
Pro pudor! oblitus socios male negligis, Hector;
Qui, procul a patria, gnatisque, et conjuge, nullam
Non pro te subeunt aerumnam, animamque volentes
Projiciunt; quos tu in mediis nunc deseris armis.
Sarpedon jacet eximius, servabat opimam 660
Qui Lyciam, ante alios omnes et fortis et aequus.
Patrocli domuit miserum Mars nempe sub hasta.
Verum agite, o socii, justus nunc fortia cunctis
Corda dolor stimulet, ne jam fulgentibus armis
Nudent, ac stratum nigra tellure, cadaver
Myrmidones foedent, irati ob funera Grajūm,
-- v-546 --
Qui Lycio ad curvas ferro occidere carinas.
Sic ait: at Teucrūm subiit praecordia moeror:
Sarpedon queis egregius, quanquam advena, magnum
Urbis erat columen; multis quod lecta juventus 670
E populis fuerat venientem ad bella secuta,
Ipse quod et primos inter virtute ferebat
Eximiam pugnans laudem. concordibus ergo
Cuncti animis recta in Danaos, iraque feruntur
Incensi; praeit indignans et morte sodalis
Dira furens Hector. venientem ut vidit, Achivos
Patroclus contra prudensque et fortis in arma
Incitat: ac primum Ajaces, Mavortia corda,
Exacuit, verbisque celer compellat amicis:
Ajaces, prohibere hostem sit cura; manete; 680
Este virūm in pugna quales, prius; este vel ambo
Nunc magis atque magis fortes. jacet, acer Achivum
Insiluit princeps murum qui Marte superbus,
Sarpedon. utinam raptum hunc foedare pudendis
Vulneribus liceat, manantiaque arma cruore
Detrahere ex humeris; ferro et mactare, virorum
Quisquis defendet stratum tellure cadaver.
Sic ait: illi hostem congressi pellere et ultro
Ardebant, acres animis, pugnaeque parati
Ergo ubi firmarunt densatas rite phalanges 690
Hinc Troës Lyciique, hinc Myrmidonesque et Achaei;
Adversi exstincto saevam de corpore pugnam
Invadunt altum clamantes. arma virorum
Pulsa tonant, ingens late fragor aethera complet.
Jupiter at nubem densae caliginis atram
Ipse manu super extendit, durum ille cadaver
Exsangue ad gnati praebens certamen utrisque.
Principio movere loco vi Troës Achivos.
-- v-568 --
Ictus enim fuerat vir bello haud futilis inter
Myrmidonas, prognatos Agacleo, dius Epigeus. 700
Budei quondam qui moenia pulchra tenebat
Regnator: profugus forti sed fratre perempto
Thetidis et magni supplex ad limina Pelei
Se tulit; ac tecto exceptus, dehinc missus Achilli est
Magnanimo comes Iliacas bellator ad oras.
Huic, dextram ad corpus dum fert exsangue, molari
Hector percussit saxo caput: omne quod intra
Diffissum est penitus praedura in casside: at ille
Planxit pronus humum. mors circumfusa jacentem
Obruit, atque animum tristes detrusit ad umbras. 710
Indoluit cari Patroclus morte sodalis,
Perque aciem primam ruit efferus. ille cito par
Accipitri, qui cornices, sturnosve frequentes
Involat, ac magno sequitur clangore per auras.
Haud secus acer equis Troas, Patrocle, ruebas
In medios, immane fremens ob funus amici.
Hic subito adveniens fatum Ithaemeneo Sthenelaum
Perculit ingenti saxo, validamque resolvit
Cervicem, et geminos discidit vulnere nervos.
Turbatis fugere animis et Troës et Hector. 720
Magna volat valido quam longe missa lacerto
Hasta viri, ostentat seu cum sua robora ludum
Exercens, bello seu cum petit eminus hostem;
Tam longe Argivos Teucri fugere tumultu
Ingenti: at Glaucus Lyciae dux pubis acuto
Convertit, clamore fugam, fortemque Bathyclea
Chalconis prolem stravit, domus Hellade in alta
Cui fuit, atque opibus, censu et praedivite felix
Inter Myrmidonas florebat. Glaucus ahena
Cui medium pectus ferit hasta, terga prementem 730
-- v-597 --
Aggrediens subito, conversa fronte: fragorem
Ille dedit terrae afflictus. doluere peremptum
Argivi: Troës laetati, morte jacebat
Quod domitus fortis bellator. nec mora, corpus
Circum Dardanidae steterunt denso agmine: Graji
Sed patriae memores virtutis, tela ferebant
Obvia in adversos recta. ferit heic bonus hasta
Meriones, tectum galeae solido caput aere,
Laogonum, praestantem animis quem dius Onetor
Progenuit; Jovis Idaei qui sacra sacerdos 740
Curabat, populo cultus ceu numen ab omni.
Huic aurem subter malamque infixit acutum,
Meriones telum, membris effusa cadenti
Est anima, horrendaeque virum texere tenebrae.
Aere gravem Aeneas intorsit protinus hastam
Merionen contra, sperans contigere ferro
Posse virum, clypeo tectus dum promovet audax
Ulterius gressum. veniens telum citus ille
Providit, flexitque artus, pectusque repente
Pronum acclinavit terrae: post terga virenti 750
Hasta solo defixa, extrema in parte tremebat,
Vis dum exstincta omnis penitus. spe lusus inani
Aeneas doluit, valido vibrata lacerto
Cuspis humum frustra casso quod fixerat ictu;
Atque has irato fudit de pectore voces:
Merione, egregius quanquam scis flectere membra
Saltator, mea si tetigisset te modo paullum
Hasta, leves saltus flexusque oblitus, inerti
Corpore stratus humi jacuisses tempus in omne.
Meriones contra fortis cui talia reddit: 760
Aenea, quanquam praestanti es robore, pronum
Haud tamen est omnes tibi leto sternere, contra
-- Homer-v-621 --
Qui te cunque viri veniunt, nam semine cretus
Mortali es certe mortalis. quem mihi ferro
Contigat medium si quando figere acuto,
Armipotens, fretusque tua vi quamlibet, Orco
Immani moriens animam dabis, at mihi laudem.
Haec fantem increpuit Patroclus: Verba per auras,
Egregius bello, frustra quid inania jactas,
Merione? veriti nec enim mala jurgia Troës 770
Exstinctum linquent, o dulcis amice, cadaver,
Ante, petat moribundo aliquis quam corpore terram
Bella manu peragi par est, consultaque verbis.
Nunc pugnare decet, non dictis addere dicta.
Haec fatus, praeit ipse, subit post Martius heros.
Ac veluti, densi agricolae cum dura bipenni
Robora succidunt certatim in valle reducta;
Auditur longe vastus fragor: haud secus illic
Aeraque, taurorumque obstantia terga sonabant
Ensibus, atque hastis pulsata micantibus. ibat 780
Usque fragor superas longe a tellure sub auras.
Jamque adeo nemo agnosset Sarpedona dium
Mente vir observans solerti: totus ad imos
Nanque pedes heros a summo vertice, nigro
Pulvere tectus erat, telisque, atroque cruore.
Hi sese denso miscebant agmine corpus
Ad gelidum. quales verno se tempore muscae
Arguto in caulis densant miscentque susurro,
Affusae ad mulctram, lactis cum plena liquore
Vasa madent niveo: talis se plurima regis 790
Ad Lycii stratum glomerabat turba cadaver.
Jupiter interea duro a certamine nusquam
Lumina vertebat fulgentia, semper et acrem
Contemplans pugnam, volvens et mente sub alta
-- v-646 --
Plurima Patrocli secum de caede, putansque
Hoc animo: Hectorea num vi domet aequus et ipsum
Protinus heic, dium juxta Sarpedona, et armis
Exuat; incolumen servans an longius, atram
Augeat aerumnam multis, durumque laborem.
Haec tandem sedit menti sententia, fortis 800
Pelidae ut famulus rursum Troasque fugaret
Hectoraque ad muros, palantiaque agmina caedens
Bellator, multos tristi demitteret Orco.
Ergo Priamidae pectus tremefactaque turbat
Corda, metum inspirans. currum celer insilit Hector,
Et fugit, ac socios hortatur, tuta capessant,
Extremam et vitent cladem. nam senserat alti
Ille Jovis geminas flecti in contraria lances.
Ipsi etiam cessere loco, trepidamque repente
Corripuere fugam Lycii, turbataque mens est 810
Omnibus, immani perfossum pectora telo
Ut regem attoniti viderunt caede jacentem
In media: dejecta super nam multa virorum
Corpora procubuere horrenda strage, deum rex
Ut saevam intendit duro certamine pugnam.
Graji ergo, arrepto Sarpedone, pulchra trahebant
Arma humeris, gravia, aere micantia: quae procul inde
Ferre Menetiades socios ad litora jussit.
Interea his Phoebum compellat Jupiter ultro:
Ocyus i, vacuas delabere, Phoebe, per auras 820
Iliacum ad litus, mediaque e caede, volantum
Telorum et nimbo carum Sarpedona longe
Tolle celer, nigrum concreti rite cruorem
Vulneris abstergens; vivoque in flumine corpus
Ablue, et ambrosia perduc; dehinc indue veste
Augusta, atque citis portandum trade gemellis
-- v-671 --
Somnoque et Leto. sublatum ditibus. illi
Deponent Lyciae in populis; ubi funus amici
Eximio solvent juveni, carique propinqui,
Ac tumulum ingentem statuent, tumuloque columnam 830
Imponent, vita cassos quae dona sequuntur.
Jupiter haec; patri non segnis paret Apollo
Inque gravem Idaeo descendit vertice pugnam.
Continuo e mediis tollit Sarpedona telis,
Ablatum et longe puris in flumine lymphis
Abluit, ambrosiae perductum et rore linquentis
Induit augustae claro velamine vestis;
Fratribus hinc geminis Somno Letoque ferendum
Dat patrias longe ad sedes. hi jussa capessunt,
Et juvenem in Lyciae deponunt pinguibus oris. 840
Interea Patroclus, equos hortatus, et acrem
Automedonta, gravis Troas Lyciosque premebat
Usque sequens; tristemque sibi cladem intulit ipse,
Demens! magnanimi nam si praecepta sodalis
Haud foret oblitus, fatum vitasset acerbum:
Sed magni nutus vincit Jovis orsa virorum
Omnia; qui fortemque fugat, palmaque potitis
Laudem adimit, quamvis in praelia civerit ipse.
Is tum et Patroclo concussit fraena furenti,
Atque animi laxas permisit laevus habenas. 850
Quem primum, quem tu leto, Patrocle, dedisti
Postremum, adversi cum dī te ad fata vocabant?
Adrestum primo incursu, Autonoumque, et Echeclum
Et Perimum Megaden, et Epistora cum Menalippo
Dejicit, inde Elasumque, et Mulion, atque Pylarten.
Hos leto dedit: ast alii passim, agmine verso,
Diffugere, runtque effuso ad moenia cursu.
Tunc adeo Trojam cepissent dira furentis
-- v-699 --
Actoridae manibus Graji: sed Phoebus Apollo
Constiterat celsa in turri, clademque parabat 860
Patroclo, ac Priamum auxilio Troasque levabat.
Ter muri flexum assiluit fortissimus heros,
Ter clypeum ipse manu valida percussit Apollo
Retro pulsum abigens. at quarto evadere nisu
Conantem, contraque ruentem, torvus acerba
Increpuit voce arcitenens; ac talibus infit:
Quo, Patrocle, ruis? nec te, nec Achillea qui te
Fortior est multo, multo et generosior, urbem
Troum belligerae fas est evertere gentis.
Haec Phoebus: muro absiluit conterritus ille, 870
Tela dei metuens longe jaculantis, et iras.
Ast Hector bijuges Scaeae prope limina portae
Sistit equos; anceps et secum versat, an hostem
Irruat in medium sese audax, tuta subire.
Anne suos jubeat murorum septa gregatim.
Haec dubio secum volventi pectore, Phoebus
Adstitit, ille bonum bello, viridemque juventa
Asion assimulans, Hecubae fratrem, atque Dymantis
Prolem, Sangarii ad ripam qui fluminis almos
Incoluit Phrygiae campos et pinguia rura. 880
Huic similis dium alloquitur sic Hectora Phoebus:
Nam quid iners cessas, Hector? certamina pugnae:
Quid refugis? certe non te decet. o utinam te,
Quanto deterior sum, tanto fortior essem!
Non impune foret vitanti praelia et hostem.
Verum age, Patroclo adversos immitte jugales,
Morte virum siqua sternas, laudemque decusque
Det tibi, Trojugenas praesens qui servat, Apollo.
His postquam affatus regem, per tela, laborem
Perque virūm abscessit medium deus. Hector at hostes 800
Cebrionen jubet in medios impellere saevo
Admonitos flagro bijugos. iratus Achaeam
Ingreditur Phoebus turbam, Grajisque tumultum
Ingentem, Teucrisque decus parat ocyus ingens.
Hector praecipiti curru volat arduus, ullum
Nec Danaūm morti dignatur sternere; solum
Axe Menetiaden volucri petit. haud minus ille,
Hunc ubi conspexit venientem, desilit alto
In terram e curru; laeva hastam cuspide acuta
Gestat; saxum albens, solidum, rude, sustulit alte 900
Dextra heros, toto et connixus corpore, misit
Hectoreum in corpus; nec longe ablusit; inanes
Horrendum frustra nec telum fugit in auras.
Hectoris aurigam vasto nam perculit ictu
Cebrionen, Priamo regi quem serva crearat.
Huic, dum lora manu tractat, defixus in ipsa est.
Fronte lapis, fregitque irrumpens subdita utrique
Ossa supercilio dejecti pulvere in atro
Ipsos ante pedes oculi jacuere cruenti.
Ille, velut ponti subeunt qui caerula, pronus 910
In caput e curru terram petit: ossaque et artus
Vita fugit. quem, sic dictis irrisit amaris
Patroclus: Proh quam levis est! quam se jacit apte
In caput? hic certe piscosi per vada ponti
Ostrea vestigans multos satiare queat vir,
Desiliens celsa, vel cum furit unda, carina,
In campum qualis nunc desilit. euge! venuste
Ipsi etiam saliunt inverso corpore Troës.
Haec ubi sic fatus, celeri pede turbidus ibat
Cebrionen supra. qualis leo cui stabula alta 920
Vastanti ferro confixum pectus adacto est,
Attulit exitium cui virtus: talis adibas
-- v-75 --
Cebrionen, Patrocle, audax: nec segnius Hector
Desiluit curru saevis horrendus in armis.
Illi Cebrionae duram de corpore pugnam
Invadunt. gemini quales in monte leones,
Impasti, dirumque frementes, corpore magno
De cervae horrendum rixantur: tristia tales
Patroclusque Menetiades, et Martius Hector
Praelia contulerant de corpore Cebrionai; 930
Alter et alterius vibranti cominus hasta
Bellator medium cupiebat figere pectus.
Exanimum capite arripuit validaque tenebat
Fratrem dextra Hector: contra Patroclus at audax
Arripuitque pedem assiliens, ad seque trahebat.
Interea circum duro certamine Troum
Ac Danaūm pubes omni pugnabat opum vi.
Quales adversi certant in saltubus olim
Montanis Eurusque Notusque evertere silvam
Ingentem; fagusque et duro cortice cornus, 940
Fraxinus et nutans immani turbine, longis
Mutua confligunt ramis, fissoque fragorem
Robore dant late horrendum; nemus omne remugit
Tales hinc Graji, pubes hinc Dardana pugnant
Urgenturque, urgentque: neque his fuga nota, nec illis.
Stabant multa solo defixa hastilia circa
Cebrionen, pulsae nervo et stridente sagittae;
Multa, manu valida contorta, immania saxa
Pugnantum clypeos pulsabant. ille jacebat,
Ingens ingenti spatio porrectus, in atro 950
Turbine pulvereae nubis, currusque volucres
Atque agiles flexus bellantum oblitus equorum,
Ac dum sol medium scandebat celsus Olympum,
Hinc atque hinc denso volitabant aerea nimbo
-- v-778 --
Tela: sed occiduas cursum ut sol flexit ad undas,
Trojanam Graji tandem solvere phalangem;
Cebrionen telis ad se traxere cruentum
E mediis, medioque tumultu, et pulchra tulere,
Certatim detracta humeris ingentibus, arma.
Interea ruit in Teucros Patroclus, et instat 960
Horrendum clamans, Marti par. ter citus agmen
Irruit in medium, ter stravit morte novenos
Ille viros. quarto at cum te, Patrocle, procellae
Assimilem densos misisti fortis in hostes,
Tunc misero niger extremi se terminus aevi
Ostendit. pugna in tristi nam Phoebus Apollo
Occurrit subito, numen grave. Martius heros
Pugnantum in cunctis nequaquam agnovit euntem.
Septus enim densa veniebat nube. propinquus
Hic stetit, aversi et dextra dorsumque humerosque 970
Perculit ingenti. subita vertigine rapti
Circum oculi, summoque excussa est vertice cassis,
Longa, corusca, viro, rapidoque sub ungue frementum
Cornipedum insonuit; foedataque crista cruento est
Pulvere. foedari fulgentem et densa comantem
Ante nefas fuerat praeclaram cassida, suetam
Divinumque caput magni, pulchramque tueri
Pelidae frontem: tunc Jupiter aequus eandem
Priamidae gestare dedit, largitus honorem
Eximium, brevis ad metas quod venerat aevi. 980
Fracta etiam in manibus Patrocli tota minutim est
Hasta gravis, praedura, ingens, praefixa corusco
Aere; solo cecidit clypeus, loroque revinctus
Rite habili, atque viri talos protentus ad imos;
Loricam et solvit magno Jove natus Apollo
Ipse manu: at mentem juveni stupor occupat. artus
-- v-805 --
Contremuere omnes, resolutaque membra. dolore
Amens, attonitusque animi stetit: ocyus ergo
Cunctantis dorso infixit vir Dardanus hastam,
Panthoides Euphorbus; erat qui clarus in omni 990
Aequaevae pubis numero, tractare vel arma,
Vel currus agitare leves per praelia, cursu
Vel pernice pedum volucres praevertere ventos.
Hic bellum petiit qua primum luce, sub armis
Discere militiam exorsus, bisdena virorum
Corpora bellator curru dejecit ab alto.
Qui telum, Patrocle, tibi tunc primus adegit,
Vulnere nec stratum domuit tamen, at celer hastam
Fraxineam ad sese rapuit, fugitque suorum
Territus in turbam, nudum nec cernere contra est, 1000
Atque manere ausus saevae inter praelia pugnae.
Patroclus, plagaque dei confectus, et alto
Vulnere, cedebat retro, sociumque ferebat,
Effugeret siqua mortem, se tardus ad agmen.
Quem simul ac vidit languentem, et cuspide corpus
Perfossum, ad caros vestigia ferre sodales,
Continuo per densa virūm volat igneus Hector
Agmina, et assistens propior, defixit in ile
Cominus aerata praefixum cuspide robur,
Exegitque premens per dorsum: concidit ingens 1010
Ille solo, luctuque omnes turbavit Achivos.
Ut leo cum fulvus praestantem viribus olim
Sternit aprum pugna victum, certamina parvo
Magna ineunt siquando ambo de fonte, frementes
Dirum animis, cupidusque sitim restinguere uterque
Multa Patroclum sic Troum caede superbum
Priamides, hasta confossum cominus, Hector
Fudit humi, vitam eripiens; idemque perempto
-- Homer-v-824 --
Adstitit, ac tales effudit pectore voces:
Patrocle, Iliacam sperasti evertere fundo 1020
Posse urbem, et captas abducere trans vada ponti
Troadas in patriam, demens, quas usque tuentur
Hectorei, cursu in pugnam pernice ruentes,
Alipedes; hastaque haud cesso insignis obire
Praelia, servitium triste arcens, Marte feroces
Inter primus ego Teucros. te dira minatum
At frustra, heic avidi, nullo prohibente, vorabunt
Vulturii. infelix! cui nil bello acer Achilles
Profuit; ad pugnam tibi qui mandavit eunti
Haec, reor: Ante cavas mihi ne, Patrocle, redito 1030
Ad naves, ferro quam scindas victor acuto
Hectoreum thoraca, artusque cruore madentes.
Talia mandavit, credo, cum praelia inibas,
Atque animum vecors vecordi movit inanem.
Ille refert, alto languens a vulnere, et aegram
Ore trahens animam: Gaude, Hector, parce superbus
Nec facinus jactare tuum. tibi nanque supremus
Jupiter, et magnus laudem concessit Apollo;
Qui me ambo divi nullo domuere labore
Mortalem. arma graves illi mihi numine laevo 1040
Detraxere humeris. bisdeni adversa tulissent
In me tela viri nam si tibi scilicet, Hector,
Assimiles, cunctos domuisset nае mea leto
Hasta simul: sed Parca gravis, Latonia sed me
Confecit primo proles, tum deinde virorum
E numero Euphorbus; tu nunc me tertius armis,
Confossum, spolias. aliud tibi nunc ego verax
Dicam: tu memori dictum sub pectore conde.
Nec tibi vita diu procedet. jam tibi triste
Impendet capiti letum, et mala Parca, domando 1050
-- v-853 --
Invictaque manu, fatali et cuspide Achillei.
Haec fantem involvens nigra mors obruit umbra,
At volucri lapsu membris digressa petivit
Orcum anima, aegra suam sortem flens, atque relictae
Lugens purpureumque decus viresque juventae.
Exanimem hunc, tamen affatur sic inclytus Hector:
Tu mihi triste canis letum, Patrocle; sed ante,
Formosae Thetidis dium genus, altus Achilles
Ipse mea quid si vitam efflet fixus ab hasta?
Sic ait; extraxitque alto de vulnere telum, 1060
Stratum calce premens corpus; retroque supinum
Repulit aerata propulsum a cuspide. quassans
Hinc hastam, cursu rapido petit Automedonta,
Magnanimum Aeacidae famulum, demittere et ipsum
Leto avidus: nati divino at semine, Peleo
Caelestes dederant quos magno in munere divi,
Abstulerunt certa servatum a morte jugales.
