LIBER DECIMUS SEPTIMUS
Magnanimum haud latuit Menelaum stratus acerba
Morte Menetiades; claro qui horrendus in aere
Provolat ante aciem primam, gelidumque jacentis
Corpus obit. Qualis partu modo functa recente
Mater obit vitulum, primos tum passa labores
Lucinae, duri nixus ante inscia, proli
Permetuens, querulis implens mugitibus auras;
Talis Patroclum circa bonus it Menelaus.
Proque viro clypeumque ingentem opponit, et hastam
Quassat, morte parans dejectum sternere, quisquis 10
Obvius arma ferat; Panthi sed filius audax,
Patroclum ut vidit stratum celer advolat; ipsum
Et prope stans corpus, Menelaum his increpat ultro.
Atride Menelae, genus Jovis, atque virūm rex,
Istinc cede procul; gelidum ne attinge cadaver.
Exuvias mihi linque cruentas. me prior inter
Praelia Patroclum nemo nam vulnere laesit
Vel Tros, vel socius. victorem praemia pugnae
Ferre sine, in Teucris multa et clarescere laude.
Cede, iterum hinc, moneo, stulta ne mente furenti 20
Eripiam dulcem, transfosso pectore, vitam.
Infremuit, gemituque Atrides talia reddit:
Jupiter ut foeda est ventosae gloria linguae!
Non pantera, leo non efferus, aut aper audax
Dira fremens, tantum spirant; nec pectore tantos
Versant forti animos confisi robore, quanta
-- v-23 --
Brutum Panthoidis inflat fiducia pectus.
Sed neque belligerum vires Hyperenora, nec flos
Aetatis, magnique animi juvere, feroci
Marte mihi est ausus cum se conferre, pudendis 30
Nec timuit probris venientem incessere, inertem
Ille vocans, mollemque animi, Grajisque fugacem
Prae cunctis. nec enim, rediens pedes in sua tecta,
Uxorem, et caros juvit, reor, ille parentes.
Te quoque fors eadem manet, improbe, si mihi stabis
Adversus. procul hinc, moneo, secede tuorum
In turbam vitaque malum, re doctus ab ipsa
Stultus enim discit sero, cum discere frustra est.
Talibus Atrides instantem ac torva tuentem
Increpuit: nec dicta virum flexere. vicissim 40
Magnanimo tales reddit qui pectore voces:
Poenam ergo, Menelae, meo dabis, inclyte, fratri,
Quem strasti juvenem leto, jactasque peremptum.
Cui sponsam in thalamo viduasti, saeve, recenti,
Mersisti et luctu infando ac moerore parentes,
Queis ego jam miseris longi solatia fletus
Magna feram, abscissumque caput, tuaque arma revertens
Si tulero, inque manus Pantoque, et Phrontidi ponam.
Verum age, jam durum ferro tentare laborem
Tempus adest, dubiumque alacres invadere Martem. 50
Haec fatus, clypeum adducta ferit incitus hasta;
Nec tamen aes rupit; cuspisque umbone reflexa est
In solido. Atrides Menelaus, mente precatus
Ille Jovem, saevo contra irruit aere secundus;
Cedentem et retro collum percussit in imum,
Atque manu impellens, transfixo gutture, ferrum
Parte alia exegit molli e cervice cruentum.
Concidit; arma super magno insonuere fragore.
-- v-50 --
Caesariem, Charitas quae posset pulchra decere,
Purpureus largo perfudit flumine sanguis, 60
Cirrorum et plexus argento auroque revinctos.
Agricola ut prolem late frondentis olivae
In solo educit septo, qua purus aquae fons
Arva rigat, pulchram, fundentem germina; vertex
Cui nutat placidis perflatus leniter auris,
Et multo candent flore omnes undique rami;
At subitus veniens immani flamine turbo
Stravit humi ex imis radicibus exturbatam:
Sic hasta insignem tunc Panthoiden Euphorbum
Atrides Menelaus, acuta cuspide leto 70
Dejectum, victor spoliabat fortibus armis.
Ac velut in celsis nutritus montibus audax
Cum leo vi fretus pascentem in valle juvencam,
Armenti decus, arripuit; fregitque tremendo
Dente ferox primum cervicem, hinc viscera saevus
Dilaniat superaccumbens, hauritque cruorem;
Multa canes latrant longe, longeque magistri
Clamores tollunt vastos; verum obvia ferre
Arma timent; gelidus cepit praecordia terror:
Sic nulli est animus, virtusque in pectore praesens, 80
Cominus adversis Menelaum invadere telis.
Jamque adeo facile exuvias, spolia ampla, tulisset,
Euphorbi detracta humeris: at magnus Apollo
Eximiam invidit laudem, saevoque repente
Mavorti similem contra impulit Hectora, vocem
Ille, ducis Ciconum, simulans et corpora Mentae.
Nec mora stans propior volucri sic voce profatur:
Hector tu frustra cursus heic curris inanes,
Belligeri et sectaris equos per plana volucres
Aeacidae, tractare feros et flectere habenis 90
-- v-77 --
Quos homini durum est mortali, praeter Achillem
Eximium, Peleo mater quem diva creavit.
Interea Atrides Patrocli ad corpus acuto
Aere tibi socium stravit Menelaus, ad arma
Trojugenum fuerat nemo quo fortior uno,
Panthoiden Euphorbum. Haec postquam est fatus Apollo;
Digreditur, mediisque virūm se immiscuit armis:
Hector at indoluit casu turbatus acerbo;
Perque acies ac tela acri circum omnia visu
Observans, videt hunc humeris rapere inclyta ovantem 100
Arma, hunc exanimem nigra in tellure jacere;
Ibat cui roseus lato de vulnere sanguis.
Nec mora, procurrit fulgentibus acer in armis,
Horrendum clamans, furiisque incensus, et igni
Aetnaeo similis, nudus quem Mulciber usque
Versat inexstinctum. venientem, et voce minantem
Horrisona, sensit longe Menelaus, et altum
Ingemuit; dubiusque animi, trepidusque pericli,
Talia magnanimo secum sub corde volutat:
Hei mihi! pulchra hosti si nunc spolianda relinquam 110
Arma et Patroclum, me propter caede cruenta
Qui domitus jacet heic, Danaum pudet, atque fugacem
Est metus excipiant ne probris: Hectora solus
At si consistam contra Teucrosque pudore
Victus, permetuo a multis ne jam opprimar unus.
Troas enim huc secum rapit omnes efferus Hector,
Sed quid ego haec autem? laevo qui numine cunque
Congreditur, pugnatque viro, largitur honorem
Cui Deus, huic misero supra caput ocyus ingens
Volvitur exitii moles, reprehenderit ergo 120
Haud quisquam Danaūm, qui me cessisse videbit
Priamidae, quem saeva cient in praelia divi.
-- v-101 --
Ajacem quod si nancisci Marte ferocem
Contingat, reduces ambo pugnabimus ipsos
Vel contra divos, gelidum si forte cadaver
Extractum e turba dio servemus Achilli,
Exiguum ingentis curae luctusque levamen.
Talia dum secum versat sub corde, cohortes
Iliacae adventant, praeit Hector: tuta capessit
Ille pedem referens, gelidoque a corpore cedit, 130
Respectans. Qualis torvus leo crassa comanti
Horrens colla juba, longe a praesepibus altis
Atque viri atque canes quem vasta voce frequentes,
Ac densis urgent telis; huic fortia corda
Anguntur, stabulisque excedit moestus, opimis:
Talis Patroclum flavus liquit Menelaus.
Inde ubi jam socium cedens pervenit ad agmen,
Conversus rursum stetit, ac circumtulit acres,
Densam aciem lustrans, oculos, cupidoque requirens
Lumine magnanimum Ajacem Telamone creatum. 140
Nec longum in medio tempus, videt ecce sinistro
Bellantum in cornu firmantem ad fortia turmas,
Hortantemque viros dura in certamina; magnum
Terrorem intulerat cunctis nam Phoebus Apollo.
Ergo illuc celeri cursu impiger advolat, ac stans
Ad latus, has trepido fudit de pectore voces:
Ajax, dulce caput, celera, si forte perempti
Ambo Patrocli pariter servamus Achilli
Exanimum saltem corpus: Mavortius arma
Nanque viro detracta sibi jam vindicat Hector. 150
Sic fatus, regi penitus praecordia movit
Magnanimo. per prima Ajax ruit agmina; flavus
It comes, ac durum repetit certamen Atrides.
Hector Patroclum pulchris spoliaverat armis,
-- v-125 --
Et nudata manu saevus jam membra trahebat,
Aere caput properans humeris abscindere acuto,
Raptatumque feris canibus donare cadaver:
Ingens cum subito sese Ajax obtulit, amplam
Ceu turrim, clypeum praeportans. territus Hector
Continuo retulitque pedem, sociūmque recessit 160
In cuneos trepidus; saltu et pernice paratum
Insilit in currum, fulgentiaque arma, perempti.
Exuvias, Teucris dat muros ferre sub altos,
Victori decus eximium, monumentaque laudis.
Patroclum ingenti scuto ingens contegit Ajax,
Statque truci horrendus vultu. ceu cum leo parvam
It circa prolem; silvae cui lustra per altae
Dum teneros ducit catulos manus obvia sese
Venantum ostendit: visu trux flammea torquet
Lumina; demittitque supercilium, ac tegit atra 170
Nube oculos, pugnaeque parat se turbidus: Ajax
Haud aliter circa Patroclum interritus ibat.
Quem prope magnanimus stabat Menelaus, et ora
Suspirans lacrimis madefacta rigabat obortis.
Interea Lyciae dux gentis, Martia proles
Hippolochi, Glaucus, torvo dium Hectora vultu
Aspiciens dedit has irato e pectore voces:
Hector forma alios praestas, non Marte, nec armis;
Atque fugax, fortis falso audis. nunc age tecum
Versa, urbem civesque tuos qua denique serves 180
Solus cum Teucris. Lycia de gente virorum
Nemo ire in Danaos posthac, vestrasque tueri
Quippe volet sedes. nobis nam nulla relata est
Gratia, et incassum longi periere labores
Pugnantum assidue, duro et sub Marte gementum.
Tune alium eripiasque hosti servesque minorem,
-- Homer-v-149 --
Improbe, qui, junctum sociali foedere, junctum
Dulcis amicitiae vinclo, Sarpedona praedam
Liquisti Argivis? magnum Sarpedona, qui te
Auxilio toties ipsumque urbemque levavit.
Huic avidos tu arcere canes a corpore saltem
Exanimi haud ausus? Lycia de gente jubenti
Nunc igitur mihi si quis pareat, ocyus omnes
Ire domum jubeo. vestram defendite soli
Vos urbem, cui fata parant extrema ruinam.
Quod si vera animo virtus, si pulcher inesset
Ille ardor Teucris, mentes qui corripit olim
Impavidas et corda virūm, durum urbe laborem
Pro patria, saevaeque ineunt qui praelia pugnae;
Patrocli posset, raptum facto agmine, corpus 200
Iliacam intra urbem condi. pertractus in urbem
Si modo Patroclus fuerit, Sarpedonis arma,
Atque ipsum reddent Graji, praedamque rependent
Confestim praeda. nam stratus morte minister
Illius est, Grajos qui pollet fortior unus
Ante omnes, ductatque invictae robora pubis.
At tu magnanimum Ajacem consistere contra,
Aspicere aut recto venientem lumine non es,
Nec pugnare ausus: multo est nam fortior ille.
Haec Glaucus: torvo cui vultu Martius Hector: 210
Cur talis tu vir tanto isthaec verba locutus
Fastu es? Glauce, viris prudenti corde putabam
Te praestare equidem longe omnibus, arva feracis
Qui Lyciae foecunda colunt: nunc mentis, amice,
Esse inopem duco, stulte qui talia jactas;
Meque ais Ajaci vasta se mole ferenti
Haud obstare ausum. sed me nec tela virorum
Terrent, nec strepitus pulsa tellure volantum
-- v-175 --
Cornipedum: at magni nutus Jovis omnia vincens.
Ille virum, cum vult, fortem fugat, ac decus aufert 220
Victori; atque idem, cum vult, ciet aequus in arma.
Verum age, sta propior pugnanti, atque adspice durum
Martis opus. nosces an tota luce futurus
Sim, qualem dicis, timidusque, fugaxque: superbum
Viribus anne aliquem Danaūm, belloque furentem,
Patrocli ne jam pugnet pro corpore, sistam.
Sic ait, atque suas magno clamore phalanges
Hortatur, dictisque omnes instigat in hostem:
o Troës, Lyciique, et pubes Dardana, nunc nunc
Este viri; subeat nunc pugnae corda cupido, 230
O socii, validas cuncti nunc promite vires,
Pulchra ego Pelidae fortis dum scilicet arma
Induar, exuvias, Patrocli a corpore victor,
Quas rapui, spolians, leto mea quem dedit hasta.
Haec ubi dicta, gradum celerans Mavortius heros
Digreditur tristi a pugna, cursuque citato
Haud longe assequitur socios, qui pulchra ferebant
Arma procul fortis Pelidae, ac tuta petebant
Moenia. tum, pugnae longe a certamine, mutat
Arma armis. sua dat Teucris nam ferre sub arces 240
Iliacas, humeris sibi fortibus induit ipse
Arma citus magni Aeacidae caelestia, Peleo
Quae patri munus quondam tribuere beati
Caelicolae; gnato senior dedit ille; senectae
At finem in patriis gnatus non attigit armis.
Hunc magnus, caelo nubes qui congregat alto,
Jupiter ut vidit divinis fulgere in armis
Pelidae, quassans caput infit talia secum:
Infelix! nequaquam animo tibi nigra subit mors,
Illa tuo impendens capitis verum induis arma 250
-- v-202 --
Dia viri, tremefacto alii quem bella gerentem
Corde horrent. olli victor fortemque bonumque,
Nil tibi tu metuens, stravisti morte sodalem;
Armaque, dedecorans caesum, capitique humerisque
Detraxti. magnum sedenim tibi largiar ultro
Nunc decus, et fatum pensabo triste: reverso
Nec tibi enim Andromache post praelia dura paternam
In sedem, occurret, magnique arma inclyta Achillei
Excipiet gaudens. Haec secum Jupiter aequus;
Atque, supercilium demittens, dicta potenti 260
Firmavit nutu. Hectoreis arma omnia membris
Congruerunt, apte corpus complexa; cruentus
Mars animum subiit penitus, roburque vigoremque
Artubus infudit mirum. tum sustulit altum
Clamorem exsultans, sociumque reversus in agmen,
Pelidae similis, caelestibus acer in armis
Horrendum late fulgebat. nec mora, laetus
Cuncta obit; atque viros animis audacibus implet,
Mesthlenque, Glaucumque, Medontaque, Thersilochumque,
Asteropaeumque, Disenoraque, Hippothoumque, 270
Phorcynque, Chromiumque, et suetum fata deorum
Ennomon augurio, casusque aperire futuros.
Hos ita vociferans in praelia concitat Hector.
Audite, o socii, quos huc, tot milia, gentes
Finitimae auxilio miserunt; non ego turbam,
Et numerum quaerens vestris vos urbibus orans
Excivi: at pueros matresque ut corde volenti
Iliacas Marte a Grajo servetis. opimis
Idcirco haud parco donis, epulisque, meorum
Atque meam absumens rem largus, vestraque curans 280
Commoda, vosque bonis magis et magis omnibus auctans.
Ergo aliquis mihi nunc, conversa fronte, phalanges
-- v-227 --
Irruat in Danaūm, certus vel perdere, dulcem
Vel servare animam: nanque haec commercia belli.
Patroclum, si quis rapiens at pertrahat agmen
In Troum, magnusque viro si cesserit Ajax,
Olli dimidias tribuam, mihi victor habebo
Dimidias ipse exuvias; aequetur honore
Ut mihi, parque ferat decus, et praeconia laudis.
Sic ait: hi magna se densi mole ferebant 290
In Danaos recta, infestis manus horrida telis;
Fidentesque animi sperabant posse cadaver
Ajaci Telamoniadae vi demere, raptum
Ad sese: amentes; multos nanque ille virorum
Morte super stravit, confossos cuspide ahena.
Qui, simul ac magno venientes agmine Teucros
Prospexit, fortem prior his compellat Atriden:
Dulce caput Menelae, Jovis genus, instat utrique
Grande malum, ac metuo ne pugna evadere salvis
Ipsis haud liceat nobis: de corpore nec tam 300
Patrocli timeo, Troum fortasse vorabunt
Cui discerpta canes, et saevae membra volucres,
Quam capiti ne triste meo fatum ingruat, angor,
Atque tuo; densa belli sic undique nube
Involvit campos Hector, dirumque propinquat
Exitium ambobus. primos citus ergo vocato
Grajugenum auxilio, si quis forte audiat usquam.
Haec Ajax; dicto paret Menelaus, et alta
Voce vocans Danaos inclamat, prima virorum:
O socii, o quotquot Danaūm regesque ducesque; 310
Atridae quicunque Agamemnonis, et Menelai
Solemnes celebrant epulas et vina vocati,
Ac praesunt populis, ductantque in praelia turmas,
Eximio insignit quos Jupiter altus honore.
-- v-251 --
Non ego dispicere in medio certamine possum
Quenque ducum; tantae Mavors incendia pugnae
Suscitat: ast aliquis veniat vel sponte, nec esse
Ludibrium canibus Patroclum in litore lentus
Iliaco sinat. Haec magno clamore profatum
Fortis Oilides bello celer audiit Ajax, 320
Primus et ad vocem sese tulit impiger, inter
Densa virūm currens citus agmina. deinde secuti
Una ambo, rex Idomeneus regisque minister
Meriones, torvo Marti par. cetera nam quis
Nomina tot dicat, post hos in saeva ruentum
Praelia certatim rursus, Martemque cientum?
Incurrunt primi Troës, praeit inclytus Hector.
Ut quondam ingentis circum ostia magna fluenti,
Jupiter effuso quem concitat horridus imbri,
Unda maris fluvium contra fremit, atque repulsum 330
Rejicit eructans: ripaeque et litora vasto
Curva boant sonitu: sic Troum clamor ad auras
It late gliscens. Argivi exsangue cadaver
Circumstant, septi clypeis, atque aere corusco,
Unanimes. quorum galeis fulgentibus atram
Offudit nubem Saturnius. ille nec ante
Patroclo infensus, dulcis dum vita manebat,
Aeacidae famulo fuerat; nec membra perempti
Tunc Phrygiis praedam canibus tulit esse; sed acres
Ferre viro auxilium bonus impulit ipse sodales; 340
Incurrunt primi Troes, subitoque tumultu:
Argivos pepulere loco: cessere cadaver
Linquentes trepida capti formidine. quenquam
Nec stravere tamen Teucri; clamore trahebant
Tantum ad se magno Patroclum. absterrita pubes
At mansura diu longe haud erat: ocyus omnes
-- v-278 --
Nanque loco statuit, vertitque acerrimus Ajax,
Corporis et specie, factis et fortibus omnes,
Pelida excepto, qui longe anteibat Achivos.
Turbidus ille aciem primam secat, ac ruit hosti 350
Obvius. Agrestis magno ceu robore quondam
Fertur aper; torvusque canes in montibus altis,
Florentumque agmen juvenum fugat, horridus ut se
Convertit per densa ruens virgulta; cohortes
Sic Telamoniades Ajax, quaecumque corona
Patrocli densa medium cinxere cadaver
Dissipat incursans, Teucros nec laude potiri,
Abreptamque finit praedam inde ad moenia ferre.
Hippothous Lethi proles praeclara Pelasgi,
Lora pedem ad summum nectens, exsangue trahebat 360
Per mediam corpus turbam, magno ille probari
Priamidae cupiens Teucrisque. ast ingruit ipsi
Triste malum subito, nec mortem arcere cruentam
Optanti quisquam potuit. Telamonius heros,
Per turbam per tela ruens, nam cominus hastam
Fulgentis fixit galeae per ahenea septa.
Scissa viro est penitus ferrata cuspide cassis,
Et telo ingenti, valido et percussa lacerto.
Purpureus lato confestim e vulnere sanguis
Emicuit, misso diffusus in arma cerebro; 370
Collapsique artus, amisso robore; pesque
Excidit e manibus; tum supra cernuus ipse
Concidit exanimum corpus, vitamque reliquit
Larissa longe a pingui; carosque parentes
Haud potuit juvisse, vicem nec reddere, vitam
Lege brevem dura Parcarum nactus, et aevo
Florente Ajacis magni confossus ab hasta.
Tum petit Ajacem stridenti cuspide saevus
-- v-304 --
Priamides: vidit veniens telum ille per auras,
Et flexo paullum declinans corpore cessit 380
Iphiti prolem Schedium (fortissimus inter
Phocaeos fuit hic proceres, claro in Panopeo
Tecta colens dives regalia, multaque fraenans
Imperio invictae bellator milia pubis)
Huic hastam ad jugulum defixit, ahenea summo
Evasit tergo cuspis trajecta: fragorem
Ille dedit, super arma virum insonuere cadentem.
Phaenopis egregiam prolem Phorcyna, cadaver
Dum tegit Hippothoi, ventrem Telamonius Ajax
Per medium incurrens ingenti perculit hasta, 390
Atque cavum rupit penitus thoraca. sub altum
Cuspis abit corpus crudeli vulnere, et haurit.
Ilia: tellurem palmis et pectore planxit
Ille cadens. primi Troum, et Mavortius Hector
Intremuere artus, retro et cessere: dederunt
Clamorem Argivi horrisonum, Phorcynque peremptum,
Hippothoumque citi traxere, atque aerea texta
Armorum solvere humeris, laetique tulere.
Jamque adeo Teucri Grajo sub Marte subirent
Iliacos trepidi muros, ac tuta domorum, 400
Ignava mentem capti formidine, ferrent
Eximiam et Danai virtute ac robore laudem
Praeter fata Jovis: sed fortem in praelia Phoebus
Ipse ciet subito Aeneam, faciem Periphanti
Epytidae similis; praeco illi fidus in aede
Qui patria, prudens rerum doctusque parente
Cum sene consenuit. simulans hunc Phoebus Apollo
Adstitit Aeneae; dictisque ita fatur amicis:
Aenea, nam quī fato altum vel sine divis
Ilion eriperes tuque et Trojana juventus? 410
-- v-328 --
Quod facere ipse alios vidi olim, robore fretos,
Et virtute sua, et numero, nactosque timoris
Expertem populum; si nunc, victoria nobis
Cum datur, haud aequo Danais Jove, corda pavore
Perculsi fugitis, torpentque ad praelia vires?
Sic ait: ille deum cernens agnovit, et altum,
Ad socios, dium et conversus ad Hectora, clamat:
o Hector, primi o Troës sociique, fugatos
Turpe fuat, Grajo domitos et Marte subire
Moenia, et Iliacas intra nos condere turres. 420
En mihi delapsus caelo deus adstat ab alto,
Atque docet, nutu qui temperat omnia, nobis
Auxilio esse Jovem. fortes invadite pugnam
Ergo, viri, recta in Danaos et densa feramus
Arma iterum, saltem, vacui cura atque labore,
Patrocli condant raptum ne in castra cadaver.
Haec fatus, primam ante aciem prorupit, et acer
Constitit. at Troës magno clamore secuti
Convertere fugam, Grajisque infesta tulere
Arma omnes. longa primus transverberat hasta 430
Magnanimum Aeneas Leocriton, armipotentis
Germen Arisbantis, clari socium Lycomedis.
Martius hunc miserans Lycomedes morte peremptum
Continuo propiusque virum stetit, et jacit hastam,
Ac ferit Hippasiden Apisaona per jecur alto
Vulnere, pastorem populorum; genuaque solvit.
Venerat hic Trojae sacras bellator ad arces
Paeonia e pingui magni comes Asteropaei,
Deterior paullo virtute ac fortibus armis.
Exstinctum hunc miserans Mavortius Asteropaeus 440
Provolat, ipse etiam cupiens invadere pugnam
Et conferre manum: frustra; Graji undique densis
-- Homer-v-354 --
Jam septi stabant clypeis, praeque aere micantes
Tendebant hastas Patrocli ad corpus. obibat
Omnes nanque Ajax, instans hortatibus, usquam
Cedere nec retro quenquam, procurrere in hostem
Nec quenquam, et solum ante alios pugnare sinebat:
Uno omnes at stare loco, mediumque cadaver
Protegere infestis orabat cominus hastis.
Haec praecepta ingens dabat Ajax. terra cruore 450
Purpureo perfusa madebat, densa cadebant
Corpora Trojugenum sociūmque, et pubis Achaeae.
Haud etenim Argivis ibat sine sanguine pugna;
Argivūm at numerus longe minor aere peribat
Vulnifico, memorum semper sibi ferre vicissim
Auxilium, et pugnae junctis tolerare laborem
Viribus, ac durae casus avertere mortis.
Sic, flammae similes ardenti, praelia saevae
Miscebant pugnae. caelo Solemque putares
Auricomum, Lunamque una periisse: premebat 460
Sic pugnam nubes condenso pulvere, primos
Et Danaūm, circumstabant quicunque cadaver
Triste Menetiadae. nulla caligine septi
Parte alia Grajorum alii Troumque sereno
Martem exercebant caelo: fulgebat acutis
Late Sol fusus radiis, non montibus ulla
Usquam, non campis nubes. nec pugna vigebat
Usque, sed abstantes longe volitantia tela
Luctificosque arcus vitabant. gentis Achivae
Flos tristem in medio aerumnam longumque laborem 470
Durabant bello, densa caligine pressi,
Et circum aeratis pulsati cominus hastis.
At duo magnanimi juvenes, clarissima Grajūm
Lumina, Nestoridae, Thrasymedes Antilochusque,
-- v-377 --
Nondum etiam audierant Patroclum extrema tulisse
Fata, sed in primo vivum pugnare tumultu,
Trojugenum et caedi victorem instare putabant.
Nam, conversa fuga postquam videre suorum
Agmina, pugnabant seorsus: mandarat utrique
Hoc etenim Nestor, gnatos hortatus amice 480
Navibus a curvis genitor cum misit in arma.
Hi procul ergo aberant; aliis certamen at ortum
Grajorum primis fuerat grave, luce dabatur
Nec tota requies fessis; sudore madebant
Crura, genuque, pedesque, manusque, oculique, cadaver
Confertim ad famuli pugnantum bellipotentis
Aeacidae, Troasque arcentum atque Hectora dium.
Ac velut, ingenti cum vir derepta juvenco
Terga dedit turbae juvenum, et manantia multo
Pingui certatim manibus distendere jussit; 490
Illa operi sese accingit; diversaque in orbem
Vi trahit: extra humor citus effluit, imaque fusum
Pingue subit tractu valido; terga undique sese
Extendere: trahunt gelidum certamine magno
Sic Danai corpus Teucrique, arctata pusillo
Turba ingens spatio; spesque his ad moenia raptum
Pertrahere, his curvas ad naves. durus utrinque
Exoritur, fervetque labor sine fine: cruentus
Nec qui bella ciet Mavors, Tritonia Pallas
Nec vires, magnosque virūm reprehenderit ausus 500
Contemplans, ira quamvis commota furenti.
Durum luce illa pugnae sic ipse laborem
Jupiter intendit Patrocli ad triste cadaver.
Necdum etiam forti Pelidae fama sodalis
Venerat exstincti: nam longe a puppibus altos
Trojae pugnabant ad muros. ergo, peremptum
-- v-404 --
Ignorans, retro sperabat, limine tacto
Portarum, incolumem venturum in castra. sciebat
Nanque viro non posse capi, nec se sine, Trojae
Moenia, nec secum; mater quod caerula soli 510
Dixerat, illa Jovis referens arcana supremi
Consilia: ast miserum genitrix celaverat alma
Dilecti ante alios omnes de morte sodalis.
Illi hastas circa exanimum saevo aere micantes
Protendunt, contraque obnixi mutua sese
Hinc atque hinc urgent, nec cessant sternere leto.
Atque aliquis Grajūm furiato haec pectore fatur:
O socii, nobis hinc turpe in castra reverti;
Nigra sinu vasto nobis heic terra dehiscat
Omnibus. id satius multo est, quam ferre superbis 520
Hunc tolli a Teucris ingenti non sine laude.
Contra aliquis Troum bellator talia clamat:
o socii, hunc juxta, vel si fatale domari
Omnibus est leto, pariter pugnemus, et hosti
Nemo loco pulsus cedat, Martemve remittat.
Sic aliquis socios clamans incendit in arma.
Gliscit pugna atrox, ferri sonor aerea pulsat
Caelorum convexa altas sublatus in auras.
Aeacidae interea diversa in parte jugales,
Egressi turba e media, bellique tumultu, 530
Flebant, aurigam ut primum sensere cruenta
Priamidae foedo prostratum in pulvere dextra.
Illos Automedon, Dioreos inclyta proles,
Urgebat, celerique attingens terga flagello,
Et blandis hortans verbis, terrensque minaci
Voce iterum atque iterum increpitos: nec castra reverti
In Danaūm, latus qua tenditur Hellespontus,
Illi, nec tristi se bello inferre volebant;
-- v-433 --
Sed, velut immotae stant vasta mole columnae
Busta viri supra vel supra busta puellae; 540
Sic stabant curru juncti, dejectaque terrae
Admorant capita; ex oculis per moesta tepentes
Ora ibant grandes lacrimae flentum sibi rapti
Aurigae desiderio; juba densa comanti
Crine jugum propter circlis elapsa fluebat
Horrens, fusa jacens immundo in pulvere. divūm
Hos coelo rex conspectos miseratus ab alto est;
Et quassans caput, haec tacito sub pectore secum:
Heu miseri, indignique ambo ferre ista! senectae,
Mortis et expertes cur nam vos numina quondam 550
Mortali dedimus Peleo? luctusque laboresque
Anne hominum ut misera duros cum gente feratis;
Qua nulla est curae subjectior, atque dolori
Aerumnaeque, omni e numero, quaecunque liquenti
Vescunturque aura, terrestri et corpore serpunt.
Attamen haud patiar vobis, pulchroque potitum
Hectora Priamiden curru vectarier. arma
Non satis est indutus habet quod rapta? superbis
Quod tumet exuviis, fama et se jactat inani?
Quin ego nunc vobis, artusque animosque vigore 560
Complebo indomito, raptum ut servare volucri
Automedonta fuga liceat, curvasque referre
Incolumem ad puppes. Teucris decus addere nam stat
Majus adhuc, Danaos ut sternant caede, carinas
Dum tandem veniant ad celsas, Solque revisat
Oceanum, et sacra terram nox contegat umbra.
Sic ait; invictumque pater per membra vigorem
Afflat equis: alacres, excusso pulvere, densas
Arrexere jubas, Troumque per agmina, perque
Agmina Grajugenum currum rapuere sonantem. 570
-- v-458 --
His, quamvis cari turbatus morte sodalis,
Automedon vectus ruit inter praelia; qualis
Anseribus vultur mixtus; cursuque volucri
Nunc turba e Teucrūm refugit, nunc rursus eodem
Involat, ac trepidum turbat, verso agmine, vulgus:
At non caede viros sternit, dum terga ruentum
Turbidus insequitur. nec enim sacro licet uni
In curru vibrare hastas, et ducere fraena.
Hunc, luctu attonitus cursu dum fertur inani,
Alcimedon tandem, Laërcei clara propago 580
Aemonidae, vidit; stans et post terga, calentem
Et currum, dictis affatur talibus ultro:
Automedon, istud quisnam tibi futile divūm
Consilium injecit, mentemque exemit? in hostem
Incursas medium solus; cui morte sodalis
Stratus: at Aeacidae gerit Hector clara superbus
Arma humeris, partoque tumens exsultat honore.
Magnanimus contra Automedon huic talibus infit:
Alcimedon, quisnam bellaces inter Achivos
Par tibi nosse animos et mores morte carentum 590
Cornipedum, praeter Patroclum, vivus agebat
Qui prius indomitos par divis: nunc mala Parca
Oppressit miserum, viridique exstinxit in aevo.
Ergo age, lora manu cape tu, longumque flagellum:
Ast ego desiliam curru, pugnamque capessam.
Haec ubi dicta, citum Alcimedon celer insilit axem,
Docta lora manu capiens, longumque flagellum:
Desilit Automedon. quos longe prospicit Hector,
Et lateri adstantem laetus compellat amicis
Extemplo Aenean dictis, ac talia fatur: 600
Belligerae Troum gentis bone ductor, et auctor
Consilii sapiens, Aenea, fortis Achillei.
-- v-485 --
Conspicor en bijugos prodire in praelia, inertes
Et simul aurigas: hoc spes est posse potiri,
Si modo vis forti socium te adjungere coepto.
Audebunt nec enim contra nos obvia ferre
Arma, loco nec stare, acri et contendere Marte.
Talia Priamides, Anchisae at Martia proles
Obsequitur dictis. humeros protectus uterque
Taurino graditur tergo solidoque, levique, 610
Multiplici super inducto constraverat aere
Quod faber, omnigenos bello munimen ad ictus.
Una ibant Chromiusque ingens, similisque deorum
Aretus; certaeque viros demittere morti
Sperabant, bijugosque alta cervice superbos
Excipere, ac secum patrias abducere ad arces.
Dementes! nec enim sine caede ac sanguine multo
Ferre gradum retro a magno Automedonte licebit.
Ille Jovem supplex non cassa in vota vocavit,
Complevitque altum vi, firmo et robore pectus; 620
Tum celer hac fidum compellat voce sodalem:
Alcimedon, ne longe absta, sed terga propinqui
Fac mihi cornipedes afflent. non ante furoris
Hector nanque modum statuet, pugnaeque, superbus
Aeacidae quam scandat equos, me teque perempto,
Argivamque aciem turbet; vel, quod reor, ipse
Confossus primos inter det sanguine poenas.
Haec ait, atque ambo Ajaces vocat, ac Menelaum:
Ajaces Danaūm ductores, et Menelae,
Patrocli exanimum corpus servare jubete, 630
Proque viro pugnare, hostique obsistere Grajos
Praestantes virtute alios: vos tristia vivis
Ocyus at nobis fata o depellite. nanque
Huc rapido adventant cursu per tela virosque
-- v-512 --
Hector et Aeneas, nemo quos viribus aequat
Aut animis tota Troum de gente. deorum
Sed posita in genibus sunt haec. jaculabor et ipse
Vi tamen interea. curabit cetera magnus
Jupiter, invicto qui temperat omnia nutu.
Sic ait, ac librans longam vi conjicit hastam, 640
Et clypeum Areti medium ferit; aereus umbo
Nec tenuit venientem; alte trans aurea balthei
Texta subit, penitusque infixa est inguine cuspis.
Ac veluti validam ferro fulgente bipennim
Cum manibus juvenis tollens, certo ferit ictu
Cervicem agrestis tauri post cornua, totum
Et penitus nervum praecidit; corruit ingens
Stratus humi, quassatque artus: sic ille supinus
Membra solo quassans cecidit, vibrataque in imis
Visceribus cuspis vitae saepta intima solvit.
Hector dehinc telo petit Automedonta corusco.
Ille hastam adversus viditque, et corpore flexo
Exiit, acclinis telluri: transvolat hasta
Atque viri post terga solo est infixa, caputque
Pars postrema super, dum vis consumpta, tremebat
Jamque adeo stricto congressi cominus ense
Pugnarent; pugnae cupidos at solvit uterque
Ajax adveniens audita voce sodalis.
Hos veriti cessere micanti corde retrorsum
Hector et Aeneas, forma et praestante deorum 660
Assimilis Chromius, perfossumque ilia ferro
Aretum foedo liquere in pulvere. Marti
Tum rapido par Automedon, mora nulla, coruscis
Exanimem nudatque armis, ac talia fatur:
Aegra Menetiadae ob letum moerore levavi
Corda tamen paullum nunc vel pejore perempto.
-- v-539 --
Haec ait; exuviasque viri, multo arma cruore
Foeda, cito imposuit curru; scandebat et ipse
Sanguine conspersus; magni ceu membra juvenci
Depastus leo, digrediens rubet ore cruento. 670
Rursus Patroclo super ingens pugna coorta est,
Luctifica, immanis; caelo quam lapsa ciebat
Bellipotens Pallas praesenti numine. gnatam
Miserat hortari Danaos nam Jupiter ipse,
Jam melior, Grajūm fortem et miseratus acerbam.
Purpuream veluti nigra sub nube deūm rex
Irin ut extendit, miseris mortalibus omen
Aut belli, aut hiemis gelidae, quae dira virorum
Omne opus abrumpit late, pecorique molesta
Lanigero, pavidas angit formidine mentes: 680
Purpureo sic illa humeros circumdata nimbo,
Adveniens Grajūm turbae sese intulit, acri
Corda virum incendens hortatu ad praelia; et omnes
Ante alios dictis, propior cui stabat, Atriden
Magnanimum exacuens Menelaum, corpore diva
Longaevo similis Phoenici, et voce sonora:
Atride Menelaë, ingens te nempe sequetur
Dedecus ante omnes, fidum si forte sodalem
Aeacidae magni Trojae sub moenibus altis
Ore canes avido raptabunt. strenuus ergo 690
Pugna ipse, atque alios hortare in praelia Grajos.
Martius huic retulit Menelaus talia contra:
O Phoenix pater, o longaeva jure verende
Canitie, mihi si Pallas Tritonia robur
Praebeat, avertatque procul stridentia tela,
Stare loco haud equidem dubitem, pugnaque tueri
Patroclum; exstinctus qui cor mihi fixit acerbo
Luctu imum. at flammae similis furit Hector, et atrox
-- Homer-v-565 --
Usque viros caedit; laudem quando annuit olli
Jupiter, et multo victorem insignit honore. 700
Haec ille: ast animo gavisa est caesia Pallas,
Omnia quod divūm primam inter numina sese
Praesentem auxilio vellet, supplexque vocaret.
Ergo humeris validum robur genibusque secunda
Afflavit, pectusque animis audacibus altum
Implevit: qualis parvae est audacia muscae,
Acta viri toties quae longe a corpore, mordax
Involat, humanum cupiens haurire cruorem.
Huic similis gelidum Patrocli ad corpus Atrides
Provolat; aeratamque jacit vi turbidus hastam. 710
Vir fuit in Teucris, clari genus Eetionis,
Forte Podes, belloque acer, praedives avito
Et censu, eximie cunctis in civibus Hector
Quem coluit pugnaque bonum dapibusque sodalem.
Hunc, dum terga fugae dabat, ipsam fixit Atrides
Ad zonam, crudumque egit trans ilia ferrum.
Corruit ingenti sonitu. super advolat heros,
Exanimum et corpus Trojano ex agmine turbam
Grajorum in mediam laetanti corde trahebat.
Hectora tum lateri adsistens hortatur Apollo, 720
Phaenopis Asiadae similis, qui, cultor Abydi,
Saepe illum hospitio venientem excepit amico,
Hospitibus carus prae cunctis. osque habitumque
Huic similis, juvenem sic ultro affatur Apollo:
Hector, quis posthac Grajis ex omnibus alter
Te metuat, quem sic terret Menelaus, inersque
Bellator, mollisque animi qui dicitur esse?
En abit ille trahens Trojano ex agmine victor,
Quem tibi confossum crudeli morte peremit,
Clarum Marte Poden, dium genus Eetionis. 730
-- v-590 --
Sic ait: huic subita mentem et praecordia texit
Nube dolor: fulvo ante aciem volat aere coruscus.
Tum pater auratis Saturnius aegida villis
Sustulit, ac densis late omnem nubibus Idam
Involvit, saevis implens fulgoribus auras;
Horrendumque dedit tonitru, magnaque tremendum
Gestamen dextra concussit, vimque sequendi
Invictam Teucris, trepidamque immisit Achivis
Ipse fugam, et gelidum, perculsa mente, pavorem.
Boeotus fugit ante omnes ac tuta capessit 740
Peneleus, dextrum pugnanti ut strinxit acuto
Polydamas humerum telo; nec vulnus adegit
Altius, ille quidem propior jaculatus. at Hector
Cominus egregium percussit Leïton hasta,
Germen Alectryonis magni, qua jungitur ulnae
Dextra, virum cogens pugna desistere. circum
Lumina qui volvens fugitque exterritus, hastam
Nec jam posse manu tractans confligere Teucris
Sperabat, moerore animum dejectus acerbo.
Hectora, dum sequitur fugientem Leïton, hasta 750
Idomeneus medium ferit in thoraca, papillam
Juxta, sed primo fracta est in robore cuspis
Ima. Phryges, regis perculsi corda periclo,
Exclamant: stantem in curru jaculatus at Hector
Deucaliden, misso regem contingere telo
Haud potuit: magno confossum at vulnere juxta,
Meriona e fidi aurigam armigerumque, peremit
Caeranon; alta, virum comitans, qui moenia Lycti
Liquerat. (hac primum a curvis nam luce carinis
Meriones in bella pedes processerat, ingens 760
Morte sua Teucris decus ille daturus, euntem;
Pone sequens celeres ni Coeranus ante jugales
-- v-614 --
Duxisset, lucemque olli vitamque tulisset,
Ipse sed Hectorea subiisset fata sub hasta.)
Huic subter malamque auremque est fixa, revulsos
Expulit et dentes, ac linguam cuspis ahena
Discidit. curru delapsus corpore vasto
Planxit humum, manibusque effusas liquit habenas;
Meriones flexo ad terram quas corpore pronus
Sustulit; ac regem compellans talia fatur: 770
Pelle cavas citus ad naves, nec parce flagello
Nanque, ut tute vides, Grajūm res versa, decusque.
Sic ait: Idomeneus at flagro pulchra comantes
Admonuit bijugos, moerenti et pectore curvas
Territus ad puppes laxatis fertur habenis.
Nec magnum Ajacem, nec te Menelae voluntas
Versa Jovis latuit, cujus victoria nutu
Alternans fugit Danaos, Troasque revisit.
Nec mora, sic fari est orsus Telamonius Ajax:
Proh superi! et stultus norit jam, numine verso, 780
Trojugenis praebere decus victoribus ipsum
Quippe Jovem; queis nulla usquam tela irrita, dextra
Missa, cadunt nostro sine vulnere, quisquis inersve
Torserit, aut fortis. nullum non ipse per auras
Nanque regit. nobis contra tela omnia frustra
Lapsa solo, terram consternunt cassa sine ictu.
Ergo age, collatisque una quaeramus, amici,
Consiliis, quanam raptumque ex hoste cadaver
Hinc trahere, et reduces caris afferre queamus
Laetitiam sociis; moerenti pectore qui nos 790
Prospectant pavidi, nec jam cohibere cruenti
Hectoris indomitasque manus, dirumque furorem
Posse putant, medias foedet ne caede carinas.
Atque utinam hinc aliquis celeri pede nuncius iret
-- v-640 --
Pelidae; nec enim quidquam, reor, audiit, absens
Et nescit saeva raptum sibi morte sodalem.
Sed, qualem poscit res, nullum conspicor usquam
In Danais: tenebris late sic omnia circum
Caligant, nubesque operit currusque virosque.
At tu, summe deūm rex Jupiter, hanc precor arce 800
Foedam Grajugenis noctem, caelumque serena
Luce aperi, atque oculis rerum da cernere formas.
Dehinc, tibi sic placitum quando est, vel perde videntes
Luce, pater, nos in clara: Telamonius Ajax
Has imo fudit suspirans pectore voces.
At flentem caelo miseratus Jupiter alto est;
Continuo et noctem nigrae caliginis atram
Dispulit: affulsit Sol pura luce; patebat
Cuncta oculis acies late manifesta. propinquum
Ergo his compellat Menelaum vocibus Ajax: 810
Adspice, rex Menelaë, aliqua si forte videre
Vivum in parte queas prognatum Nestore magno
Antilochum; fortique jube, mora nulla, profectus
Nunciet Aeacidae, fidum, quo carior illi
Nemo erat, exstinctum crudeli morte sodalem.
Haec Ajax: dicto paret Menelaus, et illinc
Digreditur moestus. qualis leo plena relinquens
Septa boum; quem turba canum condensa virūmque
Impleri cupidum pingui vetat, usque sub alta
Nocte vigil: diro praedae succensus amore 820
Ille ruit contra, quidquam nec proficit: unde
unde volant validis nam tela intorta lacertis,
Atque faces densae terrent, sistuntque; recedit
Moestus mane, gradu et lento sua lustra revisit:
Talis Patroclum Menelaus mente reliquit.
Invita lente ingrediens, metuitque cadaver
-- v-666 --
Ne Danai linquant praedam hosti, corda pavore
Perculsi; atque ambos Ajaces, Merionenque
Hortatur, firmans dictis, ac talia mandat:
Ajaces Danaūm ductores, Merioneque, 830
Nunc memor esto aliquis Patrocli; qualis in omnes,
Quam bonus et comis fuerit, dum vita manebat;
Qua miserum laevo spoliarunt numine Parcae.
Haec fatus, procul inde abiit festinus; et omnem
Lumina fert tacitus per turbam, cunctaque visu
Perlustrat cupido: qualis, quam cernere acutum
Ante omnes perhibent aquilam, quaecunque volantes
Aerios tranant campos, sublimis ab alto
Quae leporem caelo exiguum sub fronde virentis
Dumeti videt inspiciens, subitoque cubanti 840
Involat, ac pedibus correptum eviscerat uncis:
Talis tu, Menelaë, tuens huc acer et illuc
Versabas oculos per turbam, sicubi vivum
Cernere Nestoriden densa inter milia posses.
Nec longum in medio tempus, videt ecce sinistra
Antilochum pugnae firmantem in parte sodales,
Hortatuque suas urgentem in praelia turmas.
Hunc adit, ac propior compellans, talia fatur:
Nestoride, regum germen, citus huc ades; audi
Quae porto infelix tibi nuncius, ira deorum 850
Quae miseris utinam nunquam fecisset Achivis.
Quippe vides, reor, ipse, labat quo turbine pulsa
Res Danaūm, quaenam clades foeda ingruit; instant
Ut Grajis Teucri victores. optimus armis
Stratus morte jacet Patroclus, moeror adempto
Quo gravis orbatos luctusque invasit Achivos.
Sed tu, nunc quod opus, puppes non segnis ad altas
Curre; doce ignarum Aeaciden quae facta; cadaver
-- v-692 --
Dic celeret, si forte queat, servare sodalis,
Nudum; nanque armis potitur Mavortius Hector. 860
Sic ait. Antilochus perculso at pectore totus
Horruit: ora diu pressit dolor altus; oborto
Fletu oculi maduere, imis vox faucibus haesit.
Nec tamen Atridae neglexit jussa; capessit
Sed cursum; datque arma celer servanda sodali
Laodoco, bijugos illi qui fidus habenis
Flectebat propior. cursu pedes ipse volucri
Nuncius ad naves it dio tristis Achilli.
Nec tibi tunc, pressosque malo, carique dolentes
Digressu Antilochi, socios, Menelaë, juvare 870
Mens fuit. Egregium bello fortissimus heros
Suscitat auxilio sociis Thrasimedea, cursu
Patrocli ad gelidum rapido redit ipse cadaver:
Adstitit et geminis Ajacibus, atque ita fatur.
Illum equidem misi ad naves, ut nuncius iret
Pelidae magno infelix: quem non tamen esse
Venturum reor huc in praelia, ferveat etsi
In caput Hectoreum luctuque incensus et ira.
Non etenim in Teucros, credo, pugnabit inermis.
Nos igitur moliri aliquid nunc addecet ipsos 880
Exanimum siqua liceat jam tollere corpus,
E tristi et salvis actutum excedere pugna.
Haec ille: haec retulit contra Telamonius Ajax.
Vera istaec dicis, ductor praeclare. cadaver
Ergo subite humeris pariter tu, Merionesque,
Ocyus et medio sublatum efferte tumultu.
Nos animisque pares et nomine, terga ferentum
Ne laedi telis possint, pugnabimus una
Priamiden contra obnixi, Troumque phalangem.
Sic ait: illi ambo complexi exsangue cadaver 890
-- v-722 --
Sustulerunt ulnis alte a tellure, dedere
Clamorem horrisonum Troës, videre cruentum
Ut ferri a Danais corpus; rectaque ruentes
Incurrunt, canibus similes, qui vulnere laesum
Ore suem rabido invadunt, atque ante feruntur
Venantum turbam juvenum, discerpere captum
Dente avidi, ac saevos foedare in sanguine rictus
Ille sed in mediis, confisus robore, frontem
Ut primum adversam convertit, protinus omnes
Absistuntque metu pavidi, celerique capessunt 900
Tuta fuga; trepidus quassat praecordia terror:
Agmine sic denso Troës, post terga sequentes,
Ensibus, atque hastis instabant caedere acutis:
At, quoties gemini, conversa fronte, ruentem
Contra aciem Ajaces steterant; versoque colore
Pallebant, subita trepidi formidine mentem;
Cominus audebat nec sese credere pugnae,
Et rapto certare armis de corpore quisquam.
Sic turba e media, mediaque ex caede cadaver
Illi alacri curvas ad naves mente ferebant. 910
Interea magno gliscebat pugna fragore
Aspera. ceu subito cum flamma illata frequentem
Igni urbem rapido incendit, combustaque passim
Tecta ruunt, volvitque furens incendia ventus:
Sic hos pone virūm sonitus, sonitusque rotarum
Ingens horribili cedentes usque tumultu
Insequitur: pergunt illi. cervice jugales
Ut valida montis raptant per confraga lignum
Vel navale, trabem vel magna mole, labore
Fessi artus duro, largo et sudore madentes: 920
Sic gemini heroës Patrocli exsanguia leto
Membra indefessi portant: post terga ruentem
-- v-746 --
Ajaces turbam cohibent, sistuntque. superbus
Agger silvoso torrentia flumina dorso
Ut cohibet, campisque arcet vim dira frementum
Undarum, cogitque alio deflectere cursum,
Vasta mole obstans, vi nec perruptus ab ulla
Sic ambo Ajaces sociūm post terga, ferentum
Patrocli exanimum corpus, Trojana morantur
Agmina, pellentes retro: magis et magis illi 930
Usque instant; duo praecipue sed fulmina belli,
Aeneas Anchisiades, atque inclytus Hector.
Ac veluti sturni condensa nube feruntur,
Graculus aut magno volat agmine plurimus, altum
Et stridunt; clades parvarum dira volucrum
Visus ubi accipiter trepidos conterruit olim:
Sic magno Aenean clamore atque Hectora visum,
Pugnam oblita phalanx raptim vitabat Achaea,
Tuta petens; fossamque intra circaque corusca
Multa virūm passim ceciderunt arma; dabatur 940
Ulla nec assidui requies vel parva laboris.
