AD MARINUM MATTH. F. ZAMAGNAM PATR. RH.
Ecquid ab Euganeis sensisti forte levari
Fontibus? Ecqua tuo medicina inventa dolori
Tristitiam, morbi sociam, de mente fugavit?
Cedet causa mali paullatim, atque arte medentum
Adveniet revocata salus, o cognite et usu
Suavis amicitiae, mihi juncte et sanguine eodem
Marine. Ingenium tibi magnum Parca, deditque
Divite cum vena linguam; quidque utile vitae,
Quid deceat, melius Zenone et Socrate nosti.
Persta igitur fortis: levius patientia reddet,
Quod non corrigere est licitum. Sincera probatur
Rebus in adversis virtus, et ab objice ducit
Pulcrior eveniens vires; ut purius aeris
Lamna micat, domitam flammis atque ictibus instat
Arte faber multa quam Martia vertere in arma,
Aut divum in formam, heroum aut spirantia signa;
Sic eadem quo pressa magis propiorque periclo,
Suscitat ingenitam mage lucem et clarior ardet.
An labor in medio contendere carbasa ponto,
Et cursum properare, ubi ludens aura favoni
Leniter horrificat fluctus, et spumea circum
Unda occursantis lambit rostra ardua prorae?
Tunc non artis opus, tunc vana industria; rector
A vectore parum tum differt gnavus inerti.
At si nigrantes pugnantibus undique ventis
In nubes aer cogatur, et horrida pontum
Excitet iratum tempestas, jamque carina
In scopulos Syrtesque ab iniquo vortice agatur,
Cetera dum trepidat pubes, interritus alta
Stat puppi Palynurus, et omnem providus artem
Advocat auxilio; felix si vincere possit
Ventorum rabiem: sin contra, triste paratus
Exitium spectat, nec dira ab imagine pallet.
Haec virtus, huc usque licet procedere; velle
Ulterius, merus est furor atque inscitia certa.
Quocirca mecum sic collige: munere divum
Non ulli est hominum data vita, ut semper eodem
Flamine decurrat: modo diro fluctuat aestu,
Et modo tranquillo ceu portu ingressa quiescit
Sopitis animi curis, quas nec metus excit,
Gaudiaque, et desiderium, sensusque doloris
Acrior humanum suetus subvertere robur.
Hinc sapiens nec laeta effertur sorte, nec idem
Corruit adversa: ratio moderatur utrinque
Laxans atque premens, ceu poscit tempus habenas.
Haec autem etsi omnes docti indoctique fatemur
Vera; quotus tamen est, isdem qui vel sciat uti,
Vel valeat? Nomen virtutis quisque decusque
Vindicat usque sibi, gravius quum non onus ullum
Vis aliqua imponat; si vero haec urgeat, ultro
Claudicat; indomito defensus ab aggere miles,
Et pugnae ignarus, magno se credit Achilli
Esse parem, dum saevus abest procul hostis, et arma
Haud resonant. Dives positis in foenore nummis,
Largificoque auctus censu patientior ipso,
Conversis rebus, sibi forte videbitur Iro
Nempe futurus: amor nostrum sic decipit unum:
Quemque, et laudis agit specie fallacis amica,
Cum tamen est solidi nil intus. Mors mala ademit
Filiolum: cur fles? An non mortalis in auras
Mortalem extuleras? Praerepto gaudet honore
Aemulus: anne uni proprius debetur? Oborta
Contudit et vites, frumenta et pinguia grando:
Quid? Coelumne etiam incuses, et damna queraris
Impius injustusque? Lybissis navis onusta
Mercibus in tumido periit salis aequore: clamas
Foede vociferans vitam amisisse: quid isthuc?
Nescibas spoliari opibus, qui per freta currunt,
Nunc pelagi a rabie, nunc a praedonibus afris?
Tum decuit metuisse, ratem cum laetus in altum
Solvebas. Nec plura; vides, quo scilicet orso
Contendam sermone loquax, et grandia rides
Doctrinae praecepta severae, Porticus ac si
Instituit tangi naturae haud motibus ullis
Nativae oblitum levitatis. Non ego stipes,
Non tu adeo cupis esse, nec istum humana rigorem
Conditio patitur: ratio verum imperet, et nos
Regnatrix, alta residens velut arce, gubernet,
Dicebam ut paullo ante; huc omnis cura, laborque
Respiciat; primum ne sit male, deinde etiam sit
Ut bene; nec si aliquis gravior fors casus acerbae
Inciderit sortis, desperes posse ruina
Surgere ab instanti, dum vis atque integra spes est.
Quare age cur cessas? Si non Antenoris arces
Sat juvere aegrum, si non procul omnis abactus
Qui malus insedit stomachoque et renibus humor,
Parthenopen, Romamque, aut quae magis altera floret
Urbibus ex Italis Asclepi laude salubri,
I properans. Spero, non frustra ingrata subibis
Taedia, suscepti nec longa incommoda cursus,
Si redeat secura quies, cupidumque revisat
Alma valetudo, qua non praesentius ullum,
Aut melius servant homini pia numina munus.
Incolumem, laetumque diu non te tua tantum
Optat cara domus, dilectaque pectora fratrum;
Sed populus, sed tota petit respublica civem
Egregium, pariterque habilem seu rebus agendis
Consilio seu dando, ubi patrum fluctuat anceps
Curia, et in varias trahitur sententia partes.
Quin et crede, tua est ingens quae gratia, et aura
Aspirans popularis, amicis junctus, et aequi
Ordinis, et sancti juris fautoribus unus
Ante alios prodesse vales praesentis egenti
Auxilii patriae, senio quae fessa labascit
Aegrescensque jacet resolutis languida nervis.
Non miserae quisquam bonus audet tendere dextram,
Tanta obsepta lue est, et partes manat in omnes
Jam vitium; fer opem; nec si nunc tota repente
Sanari renuit, curae sollertis omitte
Incumbens studium. Nunc hanc e corpore spinam
Eximere infirmo, nunc illam perge: minori
Sic numero haerentum paullatim afflicta premetur,
Et sese melius certum post tempus habebit,
Inque dies capiet vires, dum libera demum
Depulso procul hoste vacet. Sertorius acer,
Cum propere vellet numeroque, et Marte timenda
Cantaber impatiens Romana invadere signa,
Respueretque ducem frustra meliora monentem,
In medios produxit equum; tum viribus audax
Qui fuit ante alios, juvenem divellere totam
Caudam jussit equi. Quod toto corpore nixus
Cum facere haud quisset: desistite, dixit, amici,
Nunc furere, integris dum fervent agmina castris;
Sparsum ubi robur erit, dirum superabimus hostem:
Prona pilos nunc hos nunc illos vellere res est,
Haud fas una omnes et eodem excerpere nisu.