Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: contEmpla[tc]Io.* Your search found 154 occurrences
1 2
Occurrences 1-154:1. Jan Panonije. Epistulae, versio electronica [page 80 | Paragraph | Section] semel R. P. V. mei et Ecclesiae meae patrocinium suscepit, supplico humiliter, quatenus et nunc in certis causis meis, quas istic R. in Christo P. D. Marcus Episcopus Tinniniensis, moturus est, velit esse promotrix; suae magis benignitate naturae, quam meritorum meorum contemplatione.
2. Nikola Modruški. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] perscripsit: doleo te sapientia prope singulari non tuis bonis delectari potius quam alienis malis laborare. Inuitat eum ad bene actorum contemplationem, et merito quidem, quia, ut sapientissime idem alio in loco ait, acta aetas honeste ac splendide tantam affert consolationem ut eos, qui ita uixerunt, aut non attingat aegritudo aut perleuiter pungat.
3. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_6 | Paragraph | SubSect | Section] crudelis Clementia, clemens Cibus Celeritas, celer Consilium Credulus, credulitas Curiosus, curiositas Concordia Communio Contemplatio Contrarium Custos Confugium Consolatio Cor Circumcisio Confessio Conuersus, conuersio Corpus
4. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_128 | Paragraph | SubSect | Section] Quid est in uirtute pręcipuum 42 . Sicui uirtus animusque in corpore pręsens, hic deos ęquat 43 . In duas partes uirtus diuiditur: in contemplationem ueri et actionem 44 . Summi boni finis proponendus 46 . Vtrum uirtutes animalia sint 55 . Sępe iustus esse debebit cum infamia
5. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_162 | Paragraph | SubSect | Section] Ieiunia moderata in Nepotiano 258 .
Vnde habet ieiunorum auctoritatem quadragesima 291 .
A uino abstinendum seruantibus castitatem 306 .
6. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_162 | Paragraph | SubSect | Section] 291 .
A uino abstinendum seruantibus castitatem 306 .
7. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_180 | Paragraph | SubSect | Section] quis cognoscet illud? Ego Dominus scrutans cor,
et probans renes 171 .
Dabo uobis cor nouum; auferam cor lapideum de carne uestra, et dabo uobis cor carneum
192 .
et dabo uobis cor carneum
192 .
et ueniam usque ad solium eius 105 .
Petit ab impedimentis contemplationis liberari. Psalmus XXIIII 110 .
Cogitatio.
ab impedimentis contemplationis liberari. Psalmus XXIIII 110 .
Cogitatio.
126 .
Cogitatio [bis] quinquies 128 .
Cogitans praua. Homo cogitat, Dei uoluntas permanet 130 .
Cogitatio mali 131 .
Ascendam ad contemplationem Dei, ut apprehendam dulcedinem etc. 136 .
Cogitationes peruersę. Cogitatio uana 137 .
Cogitationes enim mortalium timidę et incerte prouidentię nostrę etc.
168 .
Prauum est cor hominis et inscrutabile etc. 171 .
Sedebit solitarius et tacebit, quia leuauit se supra se 182 .
Cochleę per quas ascenditur, est contemplatio creaturarum per quam ascendimus ad
cognitionem creatoris 196 .
Ve qui cogitatis inutile, et operamini mala in cubilibus uestris 208 .
Verum tamen diluculo surgentes corruperunt cogitationes
capax es, eo
contentus altiora relinque doctioribus VIII.
mundato iussum, ut ostendat se sacerdoti et offerat
munus I.
Non in solo pane uiuit homo. Cum fames esset in terra, corui facti sunt iusto cibi ministri,
qui consueuerunt aliorum pabula usurpare IIII.
Quare discipuli Domini non ieiunant. Ieiunium duplex: tribulationis, ad propiciandum
Deum; gaudii, cum spiritalium contemplatione fastidimus carnalia V.
Discipuli confricantes manibus spicas manducant. Beati qui nunc esuritis, quoniam
saturabimini. Basilius de abstinentia VI.
Panem nostrum quotidianum da nobis hodie XI.
Accepto calice
Circumcisio in signum distinctionis, donec promissum Abrahę fuit impletum; tollitur
signum et succedit baptismus I.
Die octauo Dominus circumcisus. Circumcisio fuit signum futuri per Christum baptismi
II.
Ioannes pręcurrit ad monumentum, sed Petrus prior introiuit XX.
Petrus tanquam feruentior cęteris interrogatur a Domino: Simon Ioannis, diligis me plus
his? Iterum et tertio interrogato ac confitenti cura pascendarum ouium demandatur XXI.
Contemplatio significata per Ioannem, actio per Petrum XXI.
PAVLVS AD CORINTHIOS I
in Domino
etc.
52 .
Concordia paruę res crescunt etc. Marcus Agrippa dicere solebat multum se debere huic
sententię. Hac se aiebat et fratrem et amicum optimum factum 44 .
etc. Marcus Agrippa dicere solebat multum se debere huic
sententię. Hac se aiebat et fratrem et amicum optimum factum 44 .
huic
sententię. Hac se aiebat et fratrem et amicum optimum factum 44 .
Mentis excessus 75 .
Ad illa mittamus animum, quę ęterna sunt etc. 20 .
Animus in rerum naturę contemplatione conquiescit 23 .
Queritur, quod a cęlestium contemplatione auersum animum in terram defodimus ad aurum
scrutandum 55 .
illa mittamus animum, quę ęterna sunt etc. 20 .
Animus in rerum naturę contemplatione conquiescit 23 .
Queritur, quod a cęlestium contemplatione auersum animum in terram defodimus ad aurum
scrutandum 55 .
euentus futurum esset 5 .
Duo consiliarii contrarii atque amentes, uoluptas et dolor 270 .
Confidendum illi qui obtemperaturus est. Nolentem obtemperare relinque 333 .
Contemplationi deditum nihil ulla ex parte uel gaudere uel angi 32 .
Alienatio mentis a Deo proueniens dicitur diuinus furor, cuius
species IIII 59 .
deditum nihil ulla ex parte uel gaudere uel angi 32 .
Alienatio mentis a Deo proueniens dicitur diuinus furor, cuius
species IIII 59 .
Actio contemplationis tanquam diuinioris gratia est instituta 70 .
Socrates perstitit cogitans eodem uestigio a mane usque ad alterum mane 157 .
Ante moralem purgationem aggredi speculationis officium non est tutum
Contemplatiua uita quanto pręstat actiuę 189 .
Quando sola ueritatis speculatione contenti sumus, nihil prorsus communicantes cum
corpore neque agere aliquid extra nos affectantes 378 .
Contemplatio operationum omnium felicissima 380 .
Anaxagoras ait hominem natum ad contemplandum 383 .
Contemplatio 396 .
In animo contemplante Deus et primus motor est et
cum
corpore neque agere aliquid extra nos affectantes 378 .
Contemplatio operationum omnium felicissima 380 .
Anaxagoras ait hominem natum ad contemplandum 383 .
Contemplatio 396 .
In animo contemplante Deus et primus motor est et formator ultimus 397 .
Philosophorum nomina, qui contemplatione a sensibus abstracti permanebant 401 .
Anaxagoras ait hominem natum ad contemplandum 383 .
Contemplatio 396 .
In animo contemplante Deus et primus motor est et formator ultimus 397 .
Philosophorum nomina, qui contemplatione a sensibus abstracti permanebant 401 .
Sincopa, solitudo, admiratio, mens munda 404 .
Zoroaster grammaticus: Anima hominum Deum quodammodo contrahit in se ipsam quando
nihil retinens mortale
asscripserunt, ne malorum consiliis uti uiderentur 108 .
Curiositas quęrentium ea quę nihil prosunt 87 .
Contrarium nullum sine contrario 38 .
neutra malis 38 .
Naturę contrarię in animalibus: Demophon, pręfectus mensis Alexandri, ad umbram
calefiebat, sole rigebat. Andron per loca Lybię absque potu iter agebat 98 .
Hammonis fons mane tepidus, meridie frigidissimus 215 .
qui missus fuerat "conflixit", inquit, "et
superatus est", liber VII, caput
Cum panibus occurrite fugienti 242 .
Vinum et lac 300 .
Ecce serui mei comedent, et uos esurietis 324 .
panibus occurrite fugienti 242 .
Vinum et lac 300 .
Ecce serui mei comedent, et uos esurietis 324 .
201 .
Filios, id est cogitationes et opera 233 .
Inter Dei hominumque cogitationes 302 .
Prauum cor hominis et inscrutabile 356 .
Contemplatio Dei 363 .
408 .
Qui dat escam omni carni 425 .
Dat escam esurientibus 431 .
Et adipe frumenti saciat te 433 .
mente habui. Meditatus sum in nocte cum
corde meo 375 .
Meditabor in omnibus operibus tuis 376 .
Ad te, Domine, animam meam leuaui 385 .
Psalmus actio, canticum contemplatio 385 .
Consideratio cęlestium 391 .
Cogitationes uanę 392 .
Felix qui opera Christi portat in pectore 394 .
Ciuitas ne proxima mari sit 84 .
competit Christianis 110 .
Sanguis misericordię 111 .
Pasca nostrum 134 .
alligatas qui habet uiator, negatur lassitudinem sentire 261.
Proserpinaca recreat defessos, si subiiciatur linguę 268.
Non lassescere qui neruos ex alis et cruribus gruis habeant 295.
Apelles nunquam tam occupatus, ut non lineam duceret 330.
Negociorum acerui a contemplatione operum et pictarum imaginum abducunt 337.
Gens Caucorum in septentrione uastis locis degit, pisces uenatur, aquas bibit, in tumulis habitat propter maris accessus 154.
Pyramides factitarunt reges Ęgypti, ne plebs esset ociosa 340.
Matrimonium. Vxorem adiungere uelle et ex ea liberos procreare naturę obedientis est 51.
Miser. Caius Marius expulsus egens in palude demersus post trophea 34.
/
Mores . Vitę degendę ratio maxima in contemplatione rerum placuit Peripatheticis 68.
Magnanimus semper inuictus 22.
Mollis. Epicuri argumenta de uoluptate 6.
Qualis uoluptas Epicuri 7.
Idem 15.
Idem 20.
An sit unum uoluptas et indolentia 15.
curanda 51.
Miseria hominis. Homo uas quassum, animal imbecillum 65.
Quanta in uita sustinenda 53.
Optima quęque dies miseris mortalibus ęui prima fugit. Quare optima 59.
Mores. Tria genera uitę: unum uoluptati uacatur, alterum contemplationi, tertium actioni 64.
Mediocritate in uita utendum inter
mundiciam et squalorem 2.
Aliquis uir bonus eligendus / ac semper ante oculos habendus, ut sic tanquam illo spectante uiuamus et omnia tanquam illo uidente faciamus
fortuna uel arte fieri 311.
De motibus. De primo motu 312.
Apud antiquos metaphorice ignem dici quod efficax est ad formandum, quod formabile aerem, quod purgatorium aquam, quod solidum et stabile terram 318.
Omnium principia diuinum bonum, mens, anima 319.
Cęli contemplatio 325.
Elementa quinque. Ratio omnium diuinissima uisibilem statuit mundum 326.
Ordines tres in uniuerso: formarum, rationum, idearum 328. DIONYSIVS HALICARNASSEVS
Matrimonium. Mulier per sacras leges uiro coniuncta pecuniarum
IDEM IN PARTE SECVNDA
290 .
Aurea filię carminum 307 .
Quinque sensus 427 .
Sepultura. Poliandrium id est tumulus mortuorum 152 .
Solitudo locus aptus contemplationi 27 .
Eruntque in montibus quas i columbę conuallium 33 .
Non est solus, cum quo est Christu s 295 .
Montes excelsi ceruis 399 .
preceptorem suum in medio mari conspexisset, non periculi, non suiipsius memor
statim sese in undas proiecit quo celerius ad illum, cuius incredibili amore tenebatur,
perueniret.
Reputans igitur ipse mecum penas Redemptoris nostri et
crucem illam sanctissimam tota mentis contemplatione percurrens temperare mihi
quidem non potui. Videbam enim Saluatorem nostrum per mare illud rubrum inter
mortiferas tempestates trophea salutifere passionis sue gestantem eiusque fretus
bonitate his fluctibus et huic pelago committere me non dubitaui. Neque enim diffido,
que
uel maxime comprobatur: qui cum eiusdem uirtutis et auctor esset et uerissimus
antistes repudiatis opibus: reiecta quiete: propulsatis uoluptatibus inopiam,
laborem, sitim, esuriem penas mortem est amplexus. Preterea consentaneum profecto
est et plurimum conuenit ut homines in sui finis contemplatione qui deus est sint
semper occupati: eaque summa ope euitent que huic instituto possunt quoquo modo esse
contraria. Sed lusus, commessationes, libidines et omnes id genus uoluptates quas ab
ocio et diuitiis prouenire certissimum est illos uel maxime ab ea cogitatione
corde: qui totus pro uobis fixus est in
cruce.
Sed uideo patres optimi: uideo uos iampridem zelo Christi commotos: et quoquo
me uerto ubique pietas se mihi uestra ostentat. Dicam igitur fauentibus uobis pro
communi omnium salute illam ipsam crucem: illa ipsa uulnera corde: et pia animi
contemplatione percurrens.
Oro atque obsecro te generis humani redemptor: dei atque
hominum mediator: gloria: lumen: spes et salus nostra: per quem facta sunt omnia: et
sine quo factum est nihil: qui nos captiuitate tua liberasti: uinculis absoluisti:
liuore curasti:
fecistis. Nec quenquam moueat, quod Maria sedens secus pedes
Iesu et uerbum illius audiens optimam partem dicitur elegisse. Non enim
propterea hospitalitatem Marthę improbatam credimus, sed bono melius
pręlatum, actioni contemplationem. Ad quam tamen non potest peruenire qui
non prius iustitię exercitationibus labem expiauerit delictorum, ut tunc
demum ad consyderanda Dei inuisibilia animus attollatur, cum liberum se esse
persenserit onere
Extant hoc in genere etiam et minorum pontificum fortasse non minus
imitatione digna exempla. Qui postquam aliquando recte ac diligenter
rexissent populum,
aliis gubernaculo substitutis tranquillę contemplationis quieti sese dedere.
Maglorius * corr. ex Maiorus
Britannus, Dolensis archiepiscopus, cum Budocum in sua collocasset
sede, ipse se ad eremum contulit et solitariam deinceps
die furoris Domini, dicit Dominus.
Caput IX / DE VITA SOLITARIA
Diximus de obseruatione paupertatis. Nunc de his dicemus, qui, ut liberius
cęlestium contemplationi uacarent innocentiusque se haberent, delinquendi
occasione sublata, relictis urbibus in solitudine uictitarunt, habentes iam
olim propositi huius duces: Heliam in torrente Charith prope Iordanem a
coruis
se ab ullo hominum adiri ęgre pateretur, breui
responso declarauit. Id enim a Marco abbate interrogatus, cum Deo et
hominibus simul se omnino esse non posse dixit. Vsque adeo uel modica
alicuius interpellatione a diuinę contemplationis dulcedine se auocari
indigne ferebat. Quanuis enim adhuc in terris esset, iure suo tamen cum
Apostolo dicere poterat: Conuersatio nostra in cęlis est.
Hinc illud est, quod sanctus
LIBER II
Caput I / DE CVRA ET MODO ORANDI
Age igitur, hinc iam sanctarum precum exempla perscrutemur, deinceps etiam
contemplationis altitudinem ostensuri, qua diuini homines in terra degentes
mente cęlos permeabant. Hi uero, quantum orandi studio dediti fuerint uel
quam efficaciter orarint uel quantas inter orandum diaboli molestias
deprecantium mentes atque conturbet, haud
ignarus, quanti apud Deum momenti sit constans, continua, perseuerans
humiliter orantis intentio.
Caput IV / DE CONTEMPLATIONE
Satis hęc de oratione. Nunc res ipsa poscere uidetur, ut gradum faciamus ad
contemplationem. Prius enim orandum, deinde contemplandum, ut, cum gratiam
impetrauerimus, tunc demum in cubiculum introducamur
humiliter orantis intentio.
Caput IV / DE CONTEMPLATIONE
Satis hęc de oratione. Nunc res ipsa poscere uidetur, ut gradum faciamus ad
contemplationem. Prius enim orandum, deinde contemplandum, ut, cum gratiam
impetrauerimus, tunc demum in cubiculum introducamur regis, iam tacito
mentis obtutu consyderaturi maiestatem glorię illius, cuius potentia nihil
quondam ad populum nunc prospera, nunc aduersa uaticinantes effuderunt.
Semper enim de Deo cogitantes digni habiti sunt, qui cum Deo etiam sermones
miscerent et (ut ait Scriptura) facie ad faciem loquerentur. Latius
contemplationis eorum typicę uisiones reuelationesque modo a nobis enarrari
possent, nisi omnibus satis notę forent et ab iis, qui sub Lege erant, ad
eos, qui sub Euangelio fuerunt, nostra festinaret oratio.
De Simone
aperte nobis indicat, in quantis uersemur uitę periculis, qui quotidie
inter mortiferarum cupiditatum tam multiplices pedicas uestigia figimus?
Quod si iis nolumus implicari, meditanda sunt cęlestia, relinquenda terrena,
contemplationis alis ad superna euolandum, inferiora dimittenda atque
contemnenda. Qui sic agunt, securi sunt. Et de illis in Prouerbiis dicitur:
Frustra iacitur rete ante oculos pennatorum.
consyderat, sanctorum
uerborum percipere meruit anagogen latentemque sub littera sensum.
Plurimorum annorum studium ad tantum diuinę eruditionis profectum nunquam
illum extulisset, ad quantum die una Christi perduxit contemplatio.
Augustinus, Hipponensis episcopus, philosophię Christianę assertor egregius,
dum Sanctę Trinitatis mysterium solus in cubiculo sedens contemplatur, ita a
seipso abscesserat, ut a muliere, quę illum quadam
mente sic abstracta
Trinitatis sacramentum fuerat contemplatus? Sed ne contemplando tantum
apprehendisset, nisi, ut apprehenderet, pie prius ac iuste uiuendo dignus
euasisset. Vitę sanctitate meritum sibi comparet, qui uult contemplatione
proficere. Scriptum est enim: Homini bono in conspectu suo dedit Deus
sapientiam, et scientiam, et lętitiam.
Qua quidem bonitate pręditus diuus Hieronymus meruit etiam ipse
proficere. Scriptum est enim: Homini bono in conspectu suo dedit Deus
sapientiam, et scientiam, et lętitiam.
Qua quidem bonitate pręditus diuus Hieronymus meruit etiam ipse spiritalis
contemplationis ingentem et ineffabilem haurire dulcedinem. Post multas,
inquit, lachrymas, post cęlo inherentes oculos nonnunquam uidebar mihi
interesse agminibus angelorum et lętus gaudensque cantabam: Post te in
intuitu. Testes sunt et ipsi beati
spiritus, qui aderant, testis est etiam conscientia mea, quia tantis bonis
ipse fruebar, quot et qualia nescit proferre mollities corporis mei. Denique
subiungit dicens: Non potest ad tantę contemplationis dulcedinem cor
secularibus plenum negociis aspirare, sed oportet, ut seculo moriatur, ut
soli Deo per tantas meditationes et desyderia supernis inhereat. Vnde granum
frumenti cadens in terram, nisi mortuum
fructum plurimum affert.
Thomam Aquinatem, catholicę ueritatis locupletissimum dissertorem, dum de Deo
diu multumque cogitat, a solo attolli et altitudine fere cubitali in aere
pendere uisum ferunt neque deinde tantę contemplationis fructum dissimulare
potuisse, uultu prodente iocunditatem, quam intima conceperant pręcordia.
Extasi autem tam profunda rapi solitum, ut interdum candelam accensam
tenens, ea demum ad manum usque absumpta,
audiuit, miratus est seque eum penitus non uidisse asseruit. Nec
tamen mirum uideri debet, si rem oculi cernere non potuerint, cui animus non
attenderit, qui sępius quidem cum Deo quam cum hominibus erat.
Aeque altę contemplationis indicium in Benedicto abbate mirabilis uisus
prębuit. Nocte intempesta cęlum per fenestram intuens Deum adorabat, quando
lumen uidit, quo nox ipsa ita resplenduit, ut cum die posset contendere. Mox
totum
est ante Deum orbis terrarum, et tanquam gutta
roris antelucani, qui descendit in terram.
Sed quid nunc de te, pater Francisce, dicam? Quantum tibi quoque adhuc in
terra degenti tua contulit contemplatio! Vidisti fulgentem Saluatoris nostri
crucem, uidisti sanctum Seraph, a quo Seraphicus dici meruisti. Inde tibi
singulari quodam priuilegio Dominicę
mollitiem eremi asperitate
fregit, Zosimas abbas orantem corpore supra terram suspenso altitudine ferme
cubitali uidit. Itaque quantum olim per corporis turpitudinem in profundum
perditionis corruerat, tantum postea per mentis contemplationem necdum
sarcina carnis deposita extolli meruit, dum oraret. Quam male cum illa actum
erat cum deliciis difflueret, tam deinde bene, cum
resipiscere coepit et in sensu cogitare circumspectionem
Apostolo: Qui adheret Domino, unus spiritus est.
Hinc etiam Elizabeth uirgo, egregium Sconaugiensis * corr. ex
Comagiensis
monasterii decus, cum sese cęlestium contemplationi penitus
dedisset, obstupefactis interdum corporis membris ac sensibus diu ueluti
exanimis iacebat. Inde illi non pauca, quę futura erant, diuinitus reuelata
fuisse perhibent solitamque Beatę Virginis frui
alienorum, ad cordis tepiditatem redigi et circa spiritalia exercenda effici
tardiorem.
Hinc sane est, quod plerique cum feris bestiis in solitudine uiuere sibi
satius duxerunt, ne in coetu hominum mentem, quam in sola Dei contemplatione
fixam et locatam habere uellent, diuersis cogitationibus diffundere atque
distrahere cogerentur. Ob hoc sane Arsenius, cur tantopere accessum hominum
deuitaret, cum interrogaretur, non posse se cum Deo simul et
necessaria in solitudine compararet.
Eos autem, qui nihil agendo nihil sibi defuturum sperant, pręsumptione falli
Ioannis abbatis monstrabimus exemplo. Huic in Scythiotica eremo ętatem
agenti incidit in animo, ut diuinę contemplationi absque aliqua corporis
operatione cibiue cura iam quasi angelus Dei uacaret. Itaque cęllam deserens
per uastam solitudinem euagari coepit, sed die tandem septimo fame urgente,
cum iam uesper esset, rediit. Et
cum demoniis colluctari quam iuuenculę
mulieris latere adherere, et ab igne offendi quam ab ea tangi.
Arsenius abbas, uirorum quoque, nedum foeminarum declinare solitus consortia
confabulationesque, ut expeditius diuinę contemplationi uacaret, cum quędam
non obscuri generis matrona illum uidere cupiens, de improuiso ante
hospitiolum suum ipsi occurrisset, repente auertit sese et muliebrem
audaciam gestu pariter ac uerbis incusauit. Rogo —
ille, Prędicatorum pater, dum inter sacrificandum
tanti sacramenti maiestatem secum cogitaret, nimio interdum stupore
attonitus, exterius obrigescebat, interius ineffabiliter consolabatur.
Quantus hic ergo et qualis est, qui contemplatione sui totum occupat hominem
et manentem in corpore a corpore facit alienum! Et nec sic profecto gloriam
suam totam pandit, quam ne angeli quidem comprehendere possunt, cum
incircumscripta atque infinita sit.
et ante se legendos parieti affigi iussit. Eos dum
legeret, lachrymas hubertim fudisse dicitur. Neminem ad se accedere passus
est pręter medicum et Discophorum puerum, ne uariis multorum
interpellationibus ab earum rerum contemplatione auocaretur, ad quas
perpetuo fruendas iam se profecturum sperabat. Tandem
communione uenerabiliter percepta spiritum reddidit. Sed prius et hoc
memoratur dixisse: neminem, quanuis sanctum et
terram. Vnde et per
Ezechielem dictum est: Descenderunt incircumcisi ad terram ultimam,
hoc est, in uiscera terrę, ne scilicet cęlum, solem lunamque et reliqua
sydera uidere possint, qui, dum uiuerent, cęlestium contemplationi nunquam
uacauerunt. Ideo et in tenebras mitti dicuntur, quoniam illic nulla dies
est, nulla omnino lux, nisi quam fecerint flammę illę inextinguibiles, quę
sic fulgent, ut etiam fulgore ipso torqueant et
quidam
presbyter ab angelis in cęlum tolli et iterum loco suo restitui uidit. Ab
ipsa deinde, quid hoc esset, curiose sciscitatus didicit triginta iam annos
eam non alio cibo sustentatam pręterquam cęlestium gaudiorum contemplatione
— beatis, quemadmodum ipse conspexerat, spiritibus eo se perducentibus ac
reducentibus — et iam finem uitę huius facturam, ut uitam illam inchoet, quę
nullo concluditur fine, nulla carpitur molestia, nullo
beniuolentia atque humanitas?
Diligant alii opes, honores, uoluptates, mihi nihil charius esse potest amicorum possessione,
et eorum pręsertim amicorum, quos communis uerę sinceręque in Deum pietatis cultus conciliat.
Facile ex litteris Tuis, quantum diuinarum Te rerum delectet contemplatio, depręhendo. Quandiu
noster ex ea pependerit amor, erit perpetuus. Etenim semper amant, qui sempiterna iugiter
meditantur. Hoc est pręceptum meum, inquit Dominus, ut diligatis inuicem. Et ne uulgarem
dilectionem, qua inter se sęculi homines amant, sufficere putaremus,
possit
desyderari. Hinc etiam discimus quantopere illum solitudo delectarit,
cum tam ardenter alios ad ipsam post se incolendam hortatus sit.
Cęterum quanuis in eremo manens de cęlestis beatitudinis contemplatione
ingentem caperet animi uoluptatem, ne tamen magnitudo reuelationum ipsum
extolleret, extremi iudicij recordatione, quasi qui se peccatorem
agnosceret, non parum terrebatur. Vnde homeliam quandam
et possum nec ab re est animi bona corporis et externa
commoda recensere: neque quicquam quod domi aut foris
militiaeve privatus aut in potestate gesserit conticescere. Ut
tamen ordine quo quaeque pars exposita est transigatur,
a virtute primum: quae sola est animi laus, incipiendum,
cujus contemplatio laudem procreat, admirationem parit et
immensum illius comparandae studium accendit: sed ab
illa primum quae semideos facit cujus meritis non unus
Hercules in coelum relatus est: hoc est fortitudine sumemus initium cujus heroicae virtutis undeviginti natus
resipiscentes erroris conscientia dolent, quod de tutissimo
salutis portu iterum mortiferis mundanae uanitatis fluctibus se commiserunt. At tu, qui tam
perniciosum periculi genus cupis euitare, quoties ueteris uitae cogitationibus solicitaris,
toties confige illas diuinae contemplationis telo, armis orationis perime et ieiuniorum
frigore concupiscientiae ignem extingue nec in te uiuere sinas, quod te per blandimenta in
mortem impellit. Noli ad seculum respicere, qui in monasterio Deo seruis, noli Aegyptias ollas
concupiscere, qui manna caelesti et
non modo hominibus uerum etiam angelis manifestum fieri et, quod
incomparabiliter peius est, aeternis mancipari suppliciis .
DE FVTVRORVM BONORVM MALORVMQVE CONTEMPLATIONE Parabola XXIII
Rex quidam in omni laudis genere praestantissimus omniumque, quae desyderari queunt,
locuples lege decreuit ita unumquenque ciuium suorum bonis honoreque afficere, si illis dignum
inuenisset, sin contra, in exilium perenne relegare. Itaque
relegat. Sin uirtutibus uitia superata cognouerit,
laetam ac gestientem bonorum concilio adsciscit et bonis felicitat sempiternis. Quibus certe
si digni effici uolumus, magnitudinem eorum atque gloriam iugiter meditemur. Non potest
terrenis uoluptatibus mens illici caelestium contemplatione occupata.
DE LIBRORVM SECVLARIVM LECTIONE Parabola XXIV
Bonus agricola maturis messibus cum aream
repleuerat, totum simul aceruum uerberat atque contundit. Post haec
paleas a frumento
De bono sacerdote c. 22
De malo sacerdote c. 23
De studio lectionis c. 24
De auditionis cura c. 25
De contemplatione c. 26
De loco et tempore contemplationis c. 27
De prauis cogitationibus cauendis c. 28
malo sacerdote c. 23
De studio lectionis c. 24
De auditionis cura c. 25
De contemplatione c. 26
De loco et tempore contemplationis c. 27
De prauis cogitationibus cauendis c. 28
redundantem.
ędificauit turrim,
id est templum.
Turris quippe arx est urbis,
ita oratoria nobis munimenta sunt,
ad quę confugientes | carnis demonum-que impugnationes minus timemus,
orationis armis accincti et cęlestis contemplationis fide protecti.
Sequitur:
Et peregre profectus est.
non discedendo sed permittendo,
ut in utranque partem libera sit operandi facultas.
Misit deinde seruos ad fructus uineę colligendos ;
misit enim prophetas, qui mandatorum Dei obedientiam exigerent.
uenire noluerunt,
insinuet.
hoc exemplo monstrauit,
in ipso orationis tempore secedendum esse a turba |
et in loco secretiore orandum.
Vnde iterum Lucas:
ipse Dominus Petro Iacobo Ioanni diuinitatis suę claritatem
ostensurus,
non solum in montem,
sed in montem excelsum duxisse eos dicitur.
Tanta uisione non poterant esse digni,
nisi a turba secederent |
et humana transgressi sublimitate contemplationis cęlestibus
insererentur.
Ex his quę dicta sunt, discere possumus,
ut ille perquam raro conuersetur cum hominibus,
qui sępe cum Deo esse desyderat.
Nunc his qui sacerdotalibus initiari sacramentis uolunt ostendemus,
conspicies,
sed Iesum solum.
Cessant enim et figurarum umbrę |
et futura prędicentium uox,
cum ueritatis lux oritur |
et quę uentura erant eueniunt.
Non est ergo nostrarum uirium,
sed opis diuinę,
ut quis legendo mysteria intelligat,
quanto minus ut etiam supercęlestis contemplationis dulcedine mens in Deum eleuata perfundatur.
Hoc tamen illis frequentius conceditur,
qui libros diuinos ita legunt,
ut a sanctorum interpretatione non discedant,
a peruersis sensibus, qui cum Ecclesia non concordant, penitus abhorrentes.
Quęre igitur in sancta
tanta-que perfusam sermonis eius dulcedine,
ut nulla sororis Marthę interpellatione inde mota sit.
et quoniam toto corde cęlestis magistri amplectebatur disciplinam,
optimam partem dicitur elegisse, quę non auferetur ab ea.
Christum enim elegerat,
in cuius unius contemplatione tam suauiter requiescebat.
Quotus autem quisque est,
qui sic in ecclesia sacris prędicationibus interesse nititur,
ut pręcepta uitę absque operatione non elabi sinat?
alius nullo amoris affectu illa suscipit,
alius
ex Deo sumus,
uitio autem nostro fit,
ut ex Deo non sumus .
Porro dici non potest,
quam pessime cum homine illo agitur,
cum Dei creatura sit,
iam non Dei sed aliorum esse conuincitur.
De contemplatione.
Caput XXVI
Quoniam autem in Scripturis alia ad actionem pertinent,
alia ad contemplationem,
tempestiuum uidetur,
ut ista quę sub fidei titulo explicauimus, contemplandi ratione
claudamus.
agitur,
cum Dei creatura sit,
iam non Dei sed aliorum esse conuincitur.
De contemplatione.
Caput XXVI
Quoniam autem in Scripturis alia ad actionem pertinent,
alia ad contemplationem,
tempestiuum uidetur,
ut ista quę sub fidei titulo explicauimus, contemplandi ratione
claudamus.
Igitur ad consyderanda Dei opera puritate mentis opus est,
ut autoris dulcedinem fidelis consyderator ualeat degustare.
Iccirco Saluator noster illum, quem a demonio liberauerat, continuo
uolentem sibi adhęrere non permisit,
sed prius ut se exerceret jussit,
aliis prędicando Dei beneficium quod acceperat.
Necesse est autem ut sanctis actionibus quam sępissime copuletur |
et pene assidua comes sit pia contemplatio,
si in his ut debemus, perseuerare atque proficere cupimus.
Sicut enim bene operando acquiritur ut recte contemplemur,
ita contemplando, ut sanctius officiosius-que operemur.
Nihil quippe ita mouet atque allicit animum ad
temperari calamitatum
suarum moerorem humilis Iob optabat,
cum diceret:
mella delibanda porrigere.
quę tunc plenis poculis propinaturus est,
cum illos omni prorsus terrenę labis fece detersa ad se sursum iusserit uenire |
et sanctorum ciues ac suos domesticos fieri beatos in ęternum futuros.
De loco et tempore contemplationis.
Caput XXVII
Cęterum et locum aptum |
et tempus huic rei congruum obseruare debemus.
Tunc enim mens liberius intentius-que contemplationi suę inhęret,
cum a turba
De loco et tempore contemplationis.
Caput XXVII
Cęterum et locum aptum |
et tempus huic rei congruum obseruare debemus.
Tunc enim mens liberius intentius-que contemplationi suę inhęret,
cum a turba secedimus |
et nemine interpellante soli in solo loco
sedemus,
nihil aliud agentes,
nihil curantes.
eis tantum rebus intenti,
quas animo uoluimus mente-que uersamus.
Ob hoc plerique relictis
agentes,
nihil curantes.
eis tantum rebus intenti,
quas animo uoluimus mente-que uersamus.
Ob hoc plerique relictis urbibus deserta et solitudines incolunt
.
existimantes non posse se commode cum Deo simul et hominibus esse.
colloquiis enim eorum cęlestis contemplationis ardorem interceptum
frigescere,
in secessu uero in dies magis accendi solere.
Tempus pręterea nocturnum maxime accomodum uidetur.
Tunc siquidem omnia animantia quiescunt.
oportet dum
contemplamur.
Loquentis enim meditatio oratio nuncupatur,
sicut et legentis lectio |
et audientis auditio.
Nam licet etiam orando,
legendo,
audiendo
pensemus ęstimemus-que ea quę dicuntur,
proprie tamen contemplatio ipsa est
quę cum silentio et neque sensuum neque corporis,
sed sola mentis agitatione perficitur.
De huiusmodi contemplatione in Hieremia scriptum est:
Nam licet etiam orando,
legendo,
audiendo
pensemus ęstimemus-que ea quę dicuntur,
proprie tamen contemplatio ipsa est
quę cum silentio et neque sensuum neque corporis,
sed sola mentis agitatione perficitur.
De huiusmodi contemplatione in Hieremia scriptum est:
aditus ad supernam beatitudinem uerissime comparatur sine
fine fruendam.
De pravis cogitationibus cavendis.
Caput XXVIII
Quantum autem ad bene beate-que uiuendum conferre solet diuinarum
rerum contemplatio,
tantum ad male agendum alliciunt cogitationes prauę.
Quę cum etiam inuitis nobis et nolentibus frequenter obrepant,
quanto uiolentiores putas fore,
siquando uictus manum dederis,
qui nunc repugnas?
quę incautos in barathrum pręcipitat inferni.
Maneat autem diuinorum operum diuinarum-que legum meditatio salubris,
quę nos ad cęleste regnum transmittat et sanctorum angelorum faciat esse consortes.
Veruntamen si ad purę contemplationis donum cupimus peruenire,
non solum scelestę cogitationes uitandę erunt,
sed etiam futiles ac uanę.
Vana cogitatio est circa ea quę fluxa atque fragilia sunt |
nec quicquam in se solidę utilitatis habent.
idem lumen apparens illos usque ad Dominum, quem quęrebant, perduxit.
Ergo diuinę gratię mentem nostram irradians lux latet et obscuratur,
si ad uitia diuertimus.
Cum autem ab his per poenitentiam recedimus,
quamprimum exoritur
et intelligentiam mundati cordis illustrat,
ut ad contemplationem cęlestium errigatur,
cui prius terrena tantum curę erant.
Sic et cęcis uisus
et surdis auditus
et uox mutis tribuitur in Euangelio,
ut, qui in tenebris peccati fuerunt, per poenitentiam illuminentur,
et qui Dei pręcepta
quidem quinque tantum panes habuerunt,
quod nec ipsis qui duodecim erant, sufficere potuisset.
vt-que apertius quanta illis cura sibi esset intelligas,
cum conscensa naui trans fretum irent,
obliti sunt (ut in Mattheo legitur) secum panes
deferre.
Qui enim diuinę contemplationis dulcedine quotidie satiantur,
uix uentri suo tunc prouident,
cum esurire coguntur.
Parandi autem uictus nimiam solicitudinem Dominus quoque extenuat cum
ait:
Nolite soliciti esse dicentes:
Quid manducabimus, aut, quid
se aliena iudicat,
ab iis abstinet.
naturam hominis finem-que considerat |
se-que ad immortalitatem natum intelligit |
et caduca bona contemnit dum ęterna obtinere festinat.
Itaque cęlo ęquatur et terra superior est animus sapientis,
in contemplatione diuinorum assiduus |
humana-que transcendens.
Nihil aliud illi curę est,
nisi ut Deo placeat:
quicquid agit,
ad hunc unum finem dirigit,
ut Deo frui possit.
Qvod sapientia donvm dei sit, et vera sapientia
eorum industriam,
qui paralyticum gerebant,
imitari oportet.
Illi tecto domus in qua Christus erat,
patefacto |
ęgrotum coram Iesu submiserunt |
et morbo receperunt liberatum.
Nos quoque abiecta terrenarum rerum cura culmen cęlestis contemplationis inscendamus |
et per ea quę creata sunt,
mente ingressi
inueniemus Creatorem.
et cum inuenerimus,
ei nos reuerenter submittamus,
ut quod altitudo meditandi contulerit,
Si oculus dexter scandalizat te,
errue eum.
si manus dextera ,
abscinde illam.
Membra ista carnales affectiones sunt.
quibus quidem si dextrę fuerint,
non illicite utimur.
veruntamen si a spiritali contemplatione uel actione auocent atque interpellent,
repelli debent.
Quę enim propter se licita sunt,
si una cum illis meliora periclitantur,
illicita erunt.
Quod si ea etiam quę dextra sunt,
quoties impediunt,
abscindi iubeantur,
quam uerbis monstrauit,
opere perfecit.
notandum
Porro per ea quę superius dicta sunt,
rerum quęrendarum solicitudo tollitur,
non ocium imperatur.
Quęrite, inquit, primum regnum Dei!
Sed qui regnum Dei quęrit,
non solum cęlestium contemplationi |
aut impartiendę aliis doctrinę uacat,
sed etiam manibus operatur,
partim ut alimenta sibi paret,
partim ne desidię se dedat,
et quiescente corpore |
feruor quoque animi erga diuina succensi tepescat.
operemur bonum ad omnes,
maxime autem ad domesticos fidei.
Non ergo qui scit sed qui facit bonum,
beatus est.
Porro cum benefeceris,
Deo gratias age.
Ipsius donum est quicquid boni agimus.
Bonam uero actionem |
bonorum contemplatio parere solet.
Maximi ad uirtutem stimuli sunt,
quanti ea facienda sint cogitare,
per quę ad summum bonorum peruenitur.
Quod nec oculus uidit |
nec auris audiuit |
nec in
Virginali munditię proxime accedit castitas uiduitatis |
continentia-que eorum,
qui quanuis uirgines non sint,
finem tamen carnali copulę statuerunt
suscepto religionis uoto.
ut expeditius Deo seruire |
cęlestium-que contemplationi uacare queant.
Horum propositum longe melius esse quam coniugatorum utriusque Scripturę testimoniis probatur.
illas rerum temporalium uanitates,
quę uel inuitis nobis obrepere interdum et obuersari animo solent.
Honestus quique labor monacho conuenit:
aut legere |
aut scribere quę sancta sunt.
pingere etiam uel fingere sanctorum imagines,
quarum contemplatione accendatur ad uirtutem.
Item in horto plantas ponere,
sarculo inutiles herbas excerpere,
humum ligone uersare,
riuulis irrigare |
et siquid aliud res exegerit,
holitoris opera perficere.
Pręceptum est enim:
omnia in nomine Domini nostri Iesu Christi facite,
gratias agentes Deo Patri per ipsum.
Facere opus et gratias agere simul iuberis,
ut et manum cum Martha ministerio occupatam habeas |
et mentem cum Maria diuinę contemplationi intentam.
Operari pręterea manibus debes,
non modo ut necessaria compares |
uel mali tentamenta uincas,
uerum etiam ut habere possis quod aliis impartias.
dicente Apostolo:
carnis.
Quamobrem in psalmo dicitur:
Quid autem infelicius quam carere misericordia et dilectione,
sine qua beatitudinem consequi nequimus?
Iccirco impatientia ipsa,
quia charitati contraria est,
Deo etiam qui charitas est aduersatur et repugnat,
animum a cęlestium contemplatione auertit |
et ęterni boni reddit negligentem.
Impatientia enim tota de rebus terrenis est.
a quibus certe quanto secedimus longius,
tanto proximiores Deo efficimur.
Cui quidem si
et tamen eum, in quem creditis, offendere non timetis. Ecce uelum
templi Christo patiente scissum est, et uos eodem iam regnante non scinditis ad poenitentiam
corda uestra. Terra mota est, et nostri non mouentur affectus de uitio ad uirtutem, de
terrenorum cura ad cęlestium contemplationem. Petrę scissę sunt, et uos obstinati animi nondum
frangitis duritiam, ut ad se conuersus mollescat, qui prauitatibus occalluit. Monumenta aperta
sunt, et uos clausis oculis ueluti cęci, quę mox futura sunt, pertransitis, pręsentia tantum
curantes. Corpora
spolia corporis uidisse ibi relicta. Si enim corpus
ipsum alio translatum fuisset, simul cum linteaminibus translatum esset. Quare altius quidem
ista uidentur repetenda, ut uidelicet dicamus nos quoque istorum, de quibus loquimur, exemplo
inclinari debere in monumentum Domini et contemplatione mentis in abdita eius intrare et
linteamina, quę nobis reliquit Dominus, fide complecti. Quod est Scripturarum credere
testimoniis et ea cuncta de Deo, de Dei Filio, de Spiritu Sancto sentire, quę ab Ecclesia
recepta esse nouerimus, nihilque omnino de his
uitę mortalis necessitate. Tunc autem nec cibo nec potu
nec indumento opus erit, cum mortale hoc induet inmortalitatem et
corruptile hoc incorruptionem. Vnum ergo omnium studium erit,
Deum laudibus efferre et in eius contemplatione perpetuo uersari, in quo uno
sunt omnia et sine quo omnia nihil. Ipse unus tam magnus est, tam sublimis, ut
uisum nostrum effugiat, auditum superet, cogitatum transcendat. Solus seipsum
comprehendit, solus, quoniam infinitus
habeat. Quippe
Machomethes, terrena tantum ac corporea sapiens, nec uiuis uerum iter ad felicitatem
ostendit, et uita functis communem cum bestiis beatitudinem pollicetur, atque quum
uideret uir callidus Christi religionem ad animi puritatem ueritatisque contemplationem
omni ex parte institutam esse, tantisque miraculis fulciri, ui et uoluptate proposita,
duobus sane efficacissimis humanis affectibus, sectam suam munire ac tueri praecepit.
Quare scito solam Christianam religionem ueram censendam, et Christum, ut ipse recte
se correxerint.
Sepelitur in Bethlem, id est in ecclesia tanquam fidelis. Quia de occultis
ecclesia non iudicat,27 licet ille Dei iudicio damnetur.
Ioab reuertitur in Hebron, id est fidelis post carnis uel diaboli pugnam uictor
ad cęlestium contemplationem redit.
In Hebron Dauidi nascuntur filii. Qui enim Christi diuinitatem humanitatemque
recipiunt, filii Dei uocabuntur, non ex sanguinibus, sed ex Deo nati.
Isboseth cum Abnero rixatus restituit Dauidi Micholam
ex thesauro. Non magis enimuero turbat animum corrupta sedes memorie, quam Economum, si quis deleat eius Ephemeridas. Sed quamdiu adest intellectus, caetera omnia corrigi atque instaurari possunt, eo quidem abeunte, subleuandis imaginariis memoriaeque partibus incassum conabere. Iste locus de contemplatione naturae amplissimam praebet materiam ad disputandum, Caeterum et nox appetens, et sermo prolixior, vrget vt festinem ad calcem, neque licet vno die omnes Phisicorum et Medicorum scholas excutere. Nunc ad postremam venio coniecturam. Si diligenter reputabimus immensam dei
Quidnam inquit appetimus cum ratione?
Nempe summum bonum, non autem putes illud bonum, quod quidam circumscribunt magna ex parte fortuitis rebus aggregatum, dubium, varium, mutabile: quo tamen nullus mortalium adhuc potitus fuit: Sed certum, stabile, sempiternum in sola contemplatione atque adeo aspectu diuinae mentis consistens, ex qua ceu perenni fonte voluptates cumulatae omni suauitate fluunt, diisque pariter
et hominibus (ut Plato inquit) omnia bona proficiscuntur , quae nullius mortalis aut oratione exprimi, aut cogitatione
natura seruos affectus subiecit, in eiusque posuit potestate? Quae vt Dei quasi simulachrum est, ita nos ab inquinatione sordium rerumque terrenarum concupiscentia dehortando iubet, contemptis fluxis et caducis, quae pertrahunt in interitum, defigere animum in virtute, atque in diuinarum rerum contemplatione totos occupari. Vnde vita per innocentiam et virtutem acta, a corruptione transibimus in inocorruptionem, ac ex mortalibus in Deos mutabimur. Has nobis mutationes afferet diuina philosophia: Quam si sequemur ducem, ipsa nos (aspirante Deo) recta ad beatam vitam
tum Historici omnes abstinuerunt a mentione et librorum
istorum, et virorum illorum qui secundum leges has administrantur et administrant
Rempublicam: quia, ut Hecataeus Abderites asserit, plane sanctam quandam et venerandam
contineant in se sententiam et contemplationem. Si ergo visum fuerit tibi Rex,
scribetur ad principem sacerdotum Hierosolymis, ut mittat ad te ex quaque tribu sex
viros maxime honestate vitae, senio et prudentia legum suarum praestantes: ut ita ex
pluribus per diligentem examinationem
dispositionis suae, ut in quamcunque partem verterentur, eandem aspicienti faciem
praeberent: a parte quidem iuxta coronam, tractus ille qui in mensam tendebat, formam
decentem habebat: sed ille qui foras spectabat, decentiorem, ut qui accommodatus esset
ad contemplationem ac cedentium. Quia autem, ut diximus, forma triangularis erat operis
in quamcunque partem versi, hinc utriusque huius tractus pars in summo acuta et elevata
erat. In hoc etiam altero tractu erant preciosi et varii lapides, in medio plegmatum
argenteus, secundum aureus, deinde rursus argenteus, postea aureus
positus esset, plane inenarrabilis spectaculi facies reddebatur: ut accedentes ad
contemplandum, non possent discedere, eo quod omnia splendore eorum illustrarentur,
et quod in contemplatione magna inesset iucunditas, et ea condita varia quadam vi
apparitionis et speciei ipsorum, dum contemplantes quidem decus aureorum craterarum
sentirent perpetuam quandam voluptatem, cum admiratione animi assidue se ab una ad aliam
artificii solertiam
tractatione sacrorum videbatur his omnibus dignus esse. Qui autem splendor inde
existebat, ille metu et turbatione quadam afficiebat spectantes, cum videretur ipsis
quasi extra ornatum in alium egressus esse Eleazarus: affirmoque omnem qui accessisset,
ex illa contemplatione transformatum animo, deventurum fuisse in stuporem et
admirationem ineffabilem, propter illum sanctum habitum, qui in singulis videbatur
inesse.
Hinc, ut omnia cognosceremus, in Sionis arcis descriptio
et inde assumpserant, nos Dei homines appellant: quod ex aliis nemini contingere potest,
nisi verum Deum colat. Sed fere alii homines sunt cibi et potus et vestitus, in quo toto
animo incumbunt. Nostri vero his pro nihilo habitis, per totam vitam versantur in
contemplatione maiestatis et omnipotentiae Dei. Hinc ergo ne per ullius impietatis
communicationem inficeremur, neve conversatione improborum depravaremur, circumsepsit
nos legitima sanctitate et puritate cibi, potus, tactus, auditus, et visus. nam in
universum
cum timore Dei, qui semper et in omnibus negociis adesse debeat. Iubet praeterea et
cubitum euntes, et de lecto surgentes, ex ista menti humanae incomprehensibili
vicissitudine, et alteratione somni et quietis, considerare, et quidem diligenti animi
contemplatione, motiones et vices ac successiones in operibus Dei.
Ostendi ita tibi in expositione ungularum fissarum et ruminationis, praestantiam
oraculi legitimi, de distinctione, delectu et memoria, ut videres non temere ista, prout
in animum inciderint,
et adversariis veritatis repugnasse. Verum, ut paulo ante indicavi, de hoc et similibus verbis supra quoque prolixius actum et dictum est, quae cum hisce coniunge.
INTUERI, significat non tantum diligenter contemplari ac considerare aliquid, sed etiam aliquos sequentes accuratam contemplationem animi motus. Psal. 119: Tunc non pudefiam, cum intuitus fuero omnia mandata tua. ubi Intueri, est custodire et observare mandata Dei, quin et sese verbo eius consolari. inde enim et fides, et Dei protectio nobis oritur. Sic Matth. 6: Intuemini aut respicite
rediret ad triumphum. Tuncigitur Christus homo iam integer, id est, cum membris suis omnibus (quae vocat Apostolus, Christi
allegoriam, baptismus: secundum anagogem, angeli. Omnis igitur disciplina nostrae religionis, ab exemplo duplicis scientiae manavit: cuius primam Practicen, secundam Theoricen vocaverunt: id est, actualem et contemplativam. unam, quae actualem vitam, morum emendationem consummet: aliam, quae in contemplatione caelestium et divinarum Scripturarum disputatione versetur. Ergo actualis scientia in diversa studia diffunditur. Contemplativa, in duas derivata partes. id est, in historica disputatione, et spiritalis intelligentiae interpretatione consistit. Sed his nunc remotis, formulas
sunt assecuti, aut feliciter recteque dictis infeliciter sunt abusi. Historiae Ecclesiasticae libro secundo, capite decimoseptimo, ex Philone refert Eusebius, fuisse quosdam appellatos
decet. 2 Taxatur horum quoque segnities, qui non postulantin periculis, maximeque propter Evangelii confessionem ingruentibus, sibi donari insuperabilem fortitudinem, atque ad finem perseverantiam. 3 Verbis autem illis deprovidentia, graviter feriuntur, qui mentem non exercent, confirmantque contemplatione divinae potentiae, iustitiae, bonitatis: quae in conditione, gubernatione, et conservatione universorum rerum ita sunt ubique oculis expositae, nullus ut possit ignorare, nisi qui iusta Dei ira prorsus excaecatus fuerit. 4 Quinetiam arguuntur admonenturque omnes, qui Deo non agunt
est, divinas scrutari Scripturas. Nam quemadmodum arbor plantata secus decursus aquarum, sic anima divina irrigata scriptura impinguatur, et maturum fructum adfert, fidem orthodoxam: et semper virentibus foliis decoratur, id est, Deo placentibus actionibus. Ad actionem enim studiosam et contemplationem sinceram, ex divinis Scripturis apti evadimus. nam virtutis omnis exhortationem, et omnis vitii aversionem in illis comperimus. Si igitur fuerimus discendi cupidi, erimus et multa discentes. Nam diligenta et labore, indultoris Dei gratia, diriguntur omnia. Qui enim petit, accipit:
in amore illius Scripturae sacrae epulis satiari. In cuius nimirum verbis tot delicias invenimus, quot ad profectum nostrum intelligentiae diversitates accipimus, ut modo nuda nos pascat historia, modo sub textu literae velata medullitus nos reficiat moralis allegoria, modo ad altiora suspendat contemplatio, in praesentis vitae tenebris iam de lumine aeternitatis intermicans.
Eiusdem lib. 20, cap. 29. Quamvis omnem scientiam atque doctrinam Scriptura sacra sine aliqua comparatione transcendat, ut taceam quod vera praedicat, quod ad caelestem patriam vocat, quod a
iustorum: ut cum dicitur. Tradent enim vos in conciliis et in synagogis suis flagellabunt vos, et caetera. 10 Aut patientia fidelium inter adversa: ut cum dicitur de Ecclesia, Exportae inferi non praevalebunt adversus eam. et rursus: Regnum caelorum vim patitur, et violenti diripiunt illud. 11 Aut contemplatio regni caelestis et secundi adventus, qua et in hac vita sanctorum animae perfruuntur: ut est, Veniet enim filius hominis in gloria patris sui cum angelis suis, et tunc reddet unicuique secundum opera sua. Dico autem vobis, quia sunt aliqui de his stantibus, qui non gustabunt mortem,
70. ut de statutis perpetuis, de terra perpetuo possidenda, de perpetuo regno Davidis: quae tribuuntur signis, cum sint rerum ipsarum per Metonym. Nam res, quae his significantur, perpetuae et aeternae intelligi debent. Ideo autem sic scriptura loquitur, ut mentes hominum erigantur ad contemplationem caelestium rerum et aeternarum, quae signantur rebus terrenis et caducis.
3 Aenigma, est obscura Allegoria: ut, Ubicunque fuerit cadaver, illic congregabuntur aquilae. Aliquando tamen Scriptura vocat Aenigmata quasvis sententias aut documenta theologica.
4
aut iustitiam quaerentes. Videmus honestiores et sapientissimos quosque homines, etiam ignaros doctrinae caelestis, tamen cum intuentur hanc formosulam iustitiam aut virtutem, vel potius somnium verae virtutis, mirabiles sibi eius amores (ut Cicero dicit) concipere: et eos qui eam habent, eius contemplatione mirifice sibimet, pavonum instar, placere: iactantes, Omnia haec feci, non sum sicut caeteri.
Sermo quoque eius talis est, ut qui videatur proponere legem possibilem, quae et possit ab homine praestari: et praestita, iustitiam ac vitam suis observatoribus communicare.
Inde forte, non immerito Proclus Chaldaicam theologiam, theodolon
omne donum perfectum descendit, ut meis, irritis caeteroqui, sine suo afflatu, et interiori magisterio, futuris, conatibus propitius aspiret: teque adeo, et genus mortale universum quàm certissimo tramite (nec ullus profectò, ut extrema pars operis luculenter demonstrat, ipsius contemplatione, et amore usquam certior occurrit) exoptatam ad itinerum metam, perfectissimaeque Tranquillitatis Complexum deducat. Vale.
sarcinâ nos immunes Sors fecerit; quàm expostulandum, quòd communia omnium onera subire compulerit.
Declaratur vis huiusce consecutionis Leporum Aesopicorum fabellâ.
Quanquam plus etiam leuaminis alienae sortis contemplatio nostris casibus feret, si securitatem insuper animaduerterimus, quam plurimi passim vel vulgares homunculi in assiduis, et grauissimis calamitatibus praeferunt.
Hanc enim spectantes indecorae in leuioribus tolerandis aerumnis mollitiae, eruditos
Idque studium si, pro eo, ac par est, in omnium animis vigeat; auream proculdubio, et beatam homines aetatem acturos.
Duodecimum, vltimumque, et par omnibus caeteris vnum felicis vitae pręceptum, Deo Optimo Maximo per intimam contemplationem, amoremque coniungi. Nusquam enim, praeterquam in ipso, perfectam animi requiem, satietatemque inueniri à Mortalibus posse.
Nam creatarum quidquid est rerum, vt plurimum Boni in sese fruendum obijciat; plus tamen desiderandum relinquit. Ipse verò,
nos esse corruptos corporique nimis addictos deflet, statumque eorum, ante quam a Deo descivissent, describit.
LIBRI SECUNDI ARGUMENTUM
Nihil Homini jucundius esse ait, quam in caelestium rerum contemplatione versari. De Mundi dispositione se acturum pollicitus praemitit explicationem naturae corporis, quae in hoc sita est, ut in longum latum et profundum extendatur; proinde et spatium; cui triplex semper hujusmodi dimensio convenit, a corpore non differre afferit: quamobrem vacuum omne a
nobis distantiam; eaque primae Magnitudinis esse, quae nobis vicinicia sunt; et totidem fere Solis vorticem circumdare, quot aequales globi medium globum circumtangere possunt: his ordinem siderum secundi Honoris superaddi, atque ita deinceps ad vers. 1420. A calestium rerum contemplatione ad Terrae figuram explicandam devenit; illam rotundam esse, et ex ejus umbra in disco Lunae, cum haec deficit, observata, et ex siderum elevatione et depressione pro vario regionum situ, et ex aliis hujusmodi argumentis pronunciat. Non decernit vero, an sphaerica prorsus sit, an ad
tanti operis effectorem, ac moderatorem
Deum. Nam bene, ac sapienter est a Bacone de Verulamio traditum, eum, qui minime
hunc rerum ordinem intelligeret, ignorare fortasse posse Rectorem, ac Mundi
Gubernatorem Deum esse; qui vero in rerum contemplatione omnino esset versatus,
qui hunc ornatum praeclare nosceret, qui tantam in rebus omnibus convenientiam,
speciem, ut commoveri se illius praesenti numine, eumque colere, ac vereri palam
praeseferret: felicior quidem futurus, si, ut vim religionis, ita etiam illius
castitatem intellexisset. Hoc quidem certum exploratumque est naturae
contemplationem religionis, pietatisque magistram, ac ducem semper fuisse
habitam. Qui enim possumus cogitatione complecti praecellentem illam, ac
praestantem naturam, cujus dominatu teneri omnia, ac rebus humanis provideri
videamus, qui
didicisset.
Discipulus:
Musicam unicum vitae animaeque solatium dicis, clarissime magister?
Magister:
Ita est, unicum dico, sed quintuplex intelligo. Musica enim prima
est theorica, seu speculativa, quae in sola contemplatione, et
cognitione regularum versatur, cuius finis est scire, ut si quis sciat
quidem artem, eius tamen specimen non exhibeat. Secunda est
practica, quae in ipsum opus, seu exercitium prodit, cuius finis est
agere, nullo post actum relicto opere, ut si quis solum doceat musicam.
Discipulus:
Postremum est, quod te rogo, dic mihi, magister, quare supra
aliquam syllabam textus plures notae farciuntur?
Magister:
Ratio petenda est ex ipsis verbis textus. Quae enim verba maioris
sunt contemplationis, in iis syllaba aut in longius canitur aut
in altius elevatur: servata nihilominus semper et ubique tam toni
quam harmoniae proportione. Atque haec de amabili arte musices
amantissimo meo discipulo pro modulo dicta sufficiant.
Discipulus:
versibus.
12 Notissima est magni Archimedis sors in obsidione Syracusanae urbis. Qua capta,
cum is a milite ipsum non agnoscente confoderetur, dum totus erat in geometrica
quadam contemplatione, de sola schematis confusione dicitur conquestus esse.
Ingentem etiam animi abalienationem quandam a sensibus et geometricam velut
extasim passus erat utique Archimedes ipse, cum nudus e balneo prosiluit inclamans illud suum εὕρηκα inveni. Huc etiam pertinet notissimum illud
esse.
Ingentem etiam animi abalienationem quandam a sensibus et geometricam velut
extasim passus erat utique Archimedes ipse, cum nudus e balneo prosiluit inclamans illud suum εὕρηκα inveni. Huc etiam pertinet notissimum illud Italicum
Come lo Geometra, che s'affige. Quanta sit earum contemplationum voluptas, ii
soli norunt, qui ad profundiora geometriae mysteria penetrarunt.
Superiorem horologii comparationem cum sequentibus versibus composueram in itinere Perusia Nuceriam. In quo a prandio digressus Assisio ingens adii
vitae periculum, quod exposui
amicissimo, ac
in scientia duce atque adjutore diligentissimo, commemorare multo jucundissimum. Quamobrem
adeste jam animis, quotquot huc convenistis: et quum omnia studia conatusque hujus viri eo
contenderent, ut major et Deo haberetur honos, et altius ex naturae contemplatione ipsius
auctoris et potentia et sapientia et magnificentia in animis hominum imprimerentur, hoc
tanto virorum doctissimorum concursu, hoc vestro splendore, hac omnium ordinum humanitate,
patiamini de ingeniorum praestantia ac studiis philosophiae me
mihi primum de ingenii magnitudine dicendum proposui, ea quanta fuerit,
videamus. Haud opinor negabitis, eum ingenio abundantem esse magis habendum, qui
celeriores habeat animi motus, acrioremque mentis aciem ad pervidenda plura, quae in quaque
re ad cogitationem contemplationemque proposita subesse possunt; qui expeditius queat ex
notionibus, quas animo jam percepit, affines alias investigare, easque inter se comparare;
quique tandem et argutius sententiam valeat concludere suam, et alienam refellere. Quae
quum certa sint,
in puero magni quaedam ingenii tantum indicia,
quasi quidam humor in stirpibus arborum adhuc teneris, qui se virore foliorum ac luxuriae
prodit, non trunci robore, ac proceritate ramorum. Ut enim cibo corpora et exercitatione
confirmantur, ita artium cultu et naturae contemplatione animi vis alitur. Quod quum ipse
nosset, sentiretque incredibili se ardore ferri ad rerum cognitionem, ac pariter timeret
paterna in domo quamvis esset sanctissima, primae illius aestuantis adolescentiae illecebras
ad voluptatem, statuit Societati Jesu
desiderabatur. Huius, uti a viris eruditis perspectum fuit, duo genera censentur, alterum sublime,
ac magnificum, quod vocari solet
Nikola Modruški (c. 1427-1480) [1465], De consolatione liber, versio electronica (, Italija), Verborum 79291, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [modrncons].
Marulić, Marko (1450-1524) [1480], Repertorium, versio electronica (), Verborum 315700, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - loci communes] [word count] [marulmarrepert].
Nimira Rabljanin, Martin (floruit 1494) [1494], Sermo de passione Domini, versio electronica (), Verborum 7331, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - sermo] [word count] [nimiramsermo].
Marulić, Marko (1450-1524) [1496], De institutione bene vivendi per exempla sanctorum, versio electronica (, Split), Verborum 186963, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [marulmarinst].
Marulić, Marko (1450-1524) [1502], Reuerendo in Christo pręsbitero Iacobo Grasolario, versio electronica (, Split), Verborum 792, Ed. Branimir Glavičić Bratislav Lučin [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [marulmarepist15020303].
Marulić, Marko (1450-1524) [1507], Vita diui Hieronymi, versio electronica (), Verborum 10681, Ed. Darko Novaković [genre: prosa oratio - vita] [word count] [marulmarvita].
Crijević, Ilija (1463-1520) [1509], In Junium Sorgium avunculum suum funebris oratio, versio electronica (), Verborum 4212, versus 35, Ed. István Hegedüs [genre: prosa - oratio; prosa - oratio funebris] [word count] [crijevisorgo1509].
Marulić, Marko (1450-1524) [1510], Quinquaginta parabolae, versio electronica (), Verborum 13330, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - parabola] [word count] [marulmarquinqu].
Marulić, Marko (1450-1524) [1516], Evangelistarium, versio electronica (), Verborum 155872, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [marulmareuang].
Marulić, Marko (1450-1524) [1519], De humilitate, versio electronica (), Verborum 81625, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [marulmarhumil].
Marulić, Marko (1450-1524) [1520], De ultimo Christi iudicio sermo, versio electronica (), Verborum 16879, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - sermo] [word count] [marulmarultiudic].
Crijević Tuberon, Ludovik (1458-1527) [1522], Commentarii de temporibus suis, versio electronica (), Verborum 118743; librorum 11, capitum 165, Ed. Vladimir Rezar [genre: prosa oratio - historia] [word count] [tuberocomm].
Marulić, Marko (1450-1524) [1522], Tropologica Dauidiadis expositio, versio electronica (), Verborum 5871, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - expositio] [word count] [marulmartrop].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1544], Dialogus philosophandumne sit, versio electronica. (), Verborum 8149, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - dialogus] [word count] [andreisfphilos].
Grbić Ilirik, Matija (1503/1512 - 1559) [1559], Aristeae historia cum conversione Latina, versio electronica (), Verborum 3353, Ed. Nino Zubović [genre: prosa oratio - historia; prosa oratio - versio] [word count] [grbicmaristea].
Vlačić Ilirik, Matija (1520-1575) [1581], Clavis scripturae sacrae, pars prima, versio electronica (), 600000 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [flaciusmclavis1].
Vlačić Ilirik, Matija (1520-1575) [1581], Clavis scripturae sacrae, pars secunda, versio electronica (), 600000 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [flaciusmclavis2].
Petrić, Frane (1529-1597) [1591], Zoroaster et eius CCCXX oracula Chaldaica Latine reddita, versio electronica (, Ferrara), Verborum 7671, Ed. Erna Banić-Pajnić [genre: prosa oratio - tractatus; prosa oratio - versio] [word count] [petricfzoroaster].
Rogačić, Benedikt (1646–1719) [1690], Euthymia sive De tranquilitate animi. Carmen didascalicum, versio electronica (), 8211 versus, verborum 111.074 [genre: poesis - epica; prosa - praefatio; prosa - summa] [word count] [rogacicbeuthym].
Stay, Benedikt (1714-1801) [1747], Philosophiae versibus traditae libri sex, versio electronica (), 11229 versus, verborum 82047, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epica; poesis - didactica] [word count] [staybphilos].
Stay, Benedikt (1714-1801) [1755], Philosophiae recentioris versibus traditae, versio electronica (, Rim), 24209 versus (24170 epici), verborum 184044, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epica; poesis - epigramma; prosa oratio - dialogus] [word count] [staybphilrec].
Šilobod Bolšić, Mihalj (1724 – 1787) [1760], Fundamentum cantus Gregoriani, versio electronica (), 6772, Ed. Jelena Knešaurek Carić [genre: prosa oratio - dialogus scholasticus] [word count] [silobodbolsicmfundamentum].
Bošković, Ruđer (1711-1787) [1761], De solis ac lunae defectibus, versio electronica (), 5828 versus, 91294 verborum, Ed. Branimir Glavičić [genre: poesis - epica; poesis - epistula; paratextus prosaici - commenta] [word count] [boskovicrdsld].
Zamanja, Bernard (1735-1820) [1787], Oratio in funere Rogerii Josephi Boscovichii, versio electronica (), Verborum 4192, Ed. Irena Bratičević [genre: prosa oratio - oratio] [word count] [zamagnabboscovichoratio].
Gundulić, Ivan; Getaldić, Vlaho (1588-1638; 1788 - 1872) [1865], Osmanides, versio electronica (), Verborum 42047, 5086 versus, Ed. Neven Jovanović Juraj Ozmec Željka Salopek Jan Šipoš Anamarija Žugić [genre: poesis epica; poesis versio; paratextus prosaici; carmen heroicum] [word count] [getaldibosmanides].
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.