Your search found 1347 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 1-1347:

Sacellum S. Domnii, quod cap. X. §. XIII. descripsimus ab urbe Spalatensi passuum millia ferme tria aut quatuor disjunctum, situmque inter Salonae rudera, ubi subterranea crypta, sepulchrum olim S. Domnii, adhuc extat, hac die a Spalatensibus juxta, finitimisque populis eximia veneratione ac frequentia colitur. Frequens hominum concursus ad aediculam, et cryptam subterraneam, unde corpus S. Domnii translatum est Spalat. Huc quippe maximi ex urbibus Spalati, Tragurii, Clissae, et circumjectis agris oppidisque

filio iupani Pribinne, et presbitero Prodano, et presbitero Dragsano, atque Girgi de Tugari. 3. +. Ibidem iuxta eandem terram emimus terras a Zulo pro IIII. modiis frumenti et I. argenteum pro fine; coram Johanne Mesagalina et Stephano Curano, Boledrugo de Tugari.

I. solido et II. stara de sale pro fine; presbiter Madius Barbazani testis. 13. +. Emimus terra de Iuanizo iuxta terra supranominati Zuli pro IIII. modia de grano et medio pro fine. Ante presentiam horum testimoniorum, Paulo Acina, Fusco Peceas filio Minga

IIII. panibus pro fine; filio Calendulo Zanni testes 16. +. Emimus terram, quę pertinet ad Cozzinzani iuxta territorium nostrum de Bozza et de fratre eius, et de totis parentibus eius per I. pinguissimam porcam et CCC. cepas pro fine. Ante hos testes: Boledrug, Pradano filio Semidrago, Boiano fili setnico, Beza et frater eius Uilcanus.

pro I. solido et I. ouis pro fine; coram Semiano et Girgi 27. +. Comparaui terra a Mucla Longa 111 iuxta meas terras de Iuanizo pro medio solido et I. capra pro fine; coram filio Dragisani, et Draganego, et filio Calendulo. 28.

III. capras et I. modio frumenti pro fine. 29. +. Et emi terra de consobrino suo Zurra aurifico ibidem iuxta eum pro I. modio ordei et I. caseum pro fine; coram Draganego et Zuli. 30. +. Et emi

pro I. modio ordei et I. caseum pro fine; coram Draganego et Zuli. 30. +. Et emi uinea de Dabressa sursum iuxta Boledrugo pro IIII. solidis et I. modio salis pro fine; coram Girgi. 31.

Pucipani. 42. In eadem Ęcclesia dedimus seruum nomine Nycolaum cum uxore sua Dabrina, cum filiis et filiabus ac uineis suis quę iuxta uineas Cipriani quia comparauimus illum a fratre suo Girgi Nam prenominatus Nycola sit in ipsa ęcclesia; coram Lucaro et aliis multis, dedimus illum per manum suo fratri Girgi prenominato; coram Stefano cupano, Formino Platmissa

ut congregaret exercitum, quatenus insimul exirent eis obviam, et defenderent se. Igitur ambo congregantes exercitum gentis suae exierunt obviam Gothis, venientes itaque castrametati sunt iuxta eos; tunc per spatium octo dierum quia prope erant castra ad castra, hinc inde armati procedentes per partes graviter se vulnerabant, ac trucidabant. Octavo vero die omnes hinc inde christiani, et

Regnante ergo Ciaslavo rege, Kys princeps Ungarinorum cum suo exercitu venit Bosnam et devastabat, atque depredabatur eandem provinciam. Tunc rex, congregans populum, exiit ei obviam in Drina iupania iuxta fluvium, ubi commisso bello Tycomil supradictus adolescens, hinc inde hostes vulnerans cucurrit, et interfecit Ungarinorum principem, et amputato illius capite regi praesentavit. Ceciderunt die illa innumerabiles ex gente

qui de Thycomil progenie erat cum sua provincia noluerunt venire ad regem. Tunc rex Bellus iratus congregavit exercitum et venit Rassam; Luthomirus autem iuppanus Rassae congregans similiter populum paravit ei bellum. Bello itaque inito iuxta flumen Limo, cecidit populus iuppani Rassae et in fugam conversi sunt. Tunc rex cum suo exercitu insecutus est eos usque ad aliud flumen, qui dicitur Ybibro, ubi dum iupanus per pontem transiret fugiens, quidam qui cum eo erant,

gentem illam, licet esset efferum genus hominum, coegit ab armis discedere et terram fodere aurumque de uenis terre purgare. 4Secundum poetarum fabulas Cadmus dicitur in eandem deuenisse prouintiam, quando in serpentem mutatus est. Fuit autem ciuitas eius Epitaurus, que est iuxta Ragusium, in qua est magnum antrum et usque hodie opinio est, ibi habitare draconem, unde poeta: Cur in amicorum uitiis tam cernis acutum, ut serpens Epitaurius. Ob hanc causam populi illi dicebantur anguigene. Et etiam de beato Ylarione legitur, quod magnum ibi draconem peremit. Secundum

Iste Martinus ex apostolica iussione multorum sanctorum reliquias accepit in partibus Dalmatie et Ystrie et detulit eas Romam ad predictum papam Iohannem. Qui uenerabilis pontifex eas reuerenter suscipiens recondidit apud ecclesiam beati Iohannis Lateranensis, ubi est fons baptisterii et ibidem iuxta fecit depingi ymaginem beati Domnii cum pallio et ceteris pontificalibus indumentis totum ex musio aureo. Similiter fecit ymaginem beati Anastasii inter alios sanctos. 4Per idem fere tempus quidam aduene, ut ferunt, Romana urbe depulsi, non longe ab Epitauro ratibus

Yadria uel, ut quibusdam placet, ab Yadrio conditore Yadria nomen accepit. X. Qualiter de insulis redeuntes Spalatum intrauerunt 1Erat autem inter Salonitanos, qui ad proximas insulas seccesserant, uir quidam, Seuerus nomine, cuius domus fuerat iuxta colunas palatii supra mare. Hic quia pre ceteris maiori auctoritate pollebat, magnus Seuerus appellabatur. Iste cepit adhortari conciues suos, ut ad patriam redirent. Sed quia non erat tutum inter ruinas urbis antique habitacula ponere, consulebat eis, ut in edificio Dioclitiani se interim

Stagno nichilominus fuit episcopatus suaque parochia erat in comitatu Chilmie. Voluerunt etiam Chroatorum reges quasi specialem habere pontificem petieruntque ab archiepiscopo Spalatensi et fecerunt episcopum, qui Chrouatensis appellabatur posueruntque sedem eius in campo in ecclesia sancte Marie iuxta castrum Tiniense. Hic multas optinuit parochias habuitque predia et possessiones per totum pene regnum Chroatie, quia regalis erat episcopus et regis curiam sequebatur eratque unus ex principibus aule et sua iurisditio usque ad Drauum fluuium extendebatur. Ecclesia nempe metropolis has sibi

cum pacis gaudio ad propria sunt reuersi. 11Fuit autem Bernardus uir scolasticus, triginta annis et eo amplius Bononie in scientiarum studiis fuerat comoratus habuitque libros plurimos bonos et pretiosos, quos suis nepotibus largitus est emitque eis magnum domicilium et turrim iuxta portam orientalem Perusine ciuitatis satisque ditauit eos in uita sua. Fecit autem quandam compilationem contra hereticos, composuit etiam librum sermonum. Iste extraxit corpus beati Anastasii ab altari ueteri et collocauit in eodem loco in altari nouo anno Domini millesimo CCIX-o.

Hungarie, comisit ad manus eius custodiam et tutelam ipsius castri, precipiens ut uicissim fratres sue religionis ibidem faceret insidere. 3Cum autem Andreas rex aliquantam moram faceret preparando nauigium, Bernardus archiepiscopus mortis debitum soluit. Sepultus uero est iuxta ecclesiam sancti Domnii. Protinus autem rex misit ad canonicos Spalatenses rogans et consulens, ut eligerent de clericis, qui circa ipsum erant, maxime quidem instabat pro quodam Alexandro fisico, qui erat uir litteratus et honestus, per quem ecclesie poterant multa commoda prouenire. Sed non

idem tempus, anno domini millesimo CCXXXVIIII die tertio intrante mense Iunio, facta est eclipsis solis mirabilis et terribilis. Totus enim sol obscuratus est et tota serenitas aeris obtenebrata est. Et quasi noctis tempore stelle apparuerunt in celo et quedam maior stella micabat iuxta solem ex occidentali parte. Tantusque pauor in omnes incubuerat, ut uelud amentes huc illucque clamando discurrerent mundi finem adesse putantes. Erat autem dies Veneris luna tricesima. Et quamuis solis iste defectus per totam aparuisset Europam, in Asia tamen et Africa non dicebatur fuisse.

ut cum eis pacis federa roboremus . Crediderunt ciues uerbis pacificis et dolosis nullas insidias suspicantes pro eo, quod regina uultu sereno uerba suasoria nuntiis protulisset. Exierunt nichil metuentes, uidelicet iudices et consiliarii et alii non pauci ueneruntque per orientalem portam iuxta locum fratrum predicatorum. Sedentes autem cum eis et uerbis pacificis de concordia contractantes Hungari mox dato signo insiluerunt et extractis gladiis arripuerunt quinque de ciuibus, uidelicet Desam Michaelis, iudicem, uirum senem et grandeuum, cum suo filio Nicolao ac nepote Michaele,

peccare mali formidine pęnę. Cum igitur quod quisque populus sibi legem constituit, sapienter hoc pro lege debeat obseruare, ac nobilis ciuitas Spalatina, quę a famosa ciuitate Salona traxit originem, cupiens feliciter uiuere ordinate, quantum ad Deum, quantum ad se et quantum ad proximos iuxta sanctissimam euangelicam ueritatem: infrascriptas leges municipales edere procurauit, secundum formam inferius declaratam, et ipsas leges municipales, statuta et ordinamenta sub congruis titulis collocare, nec non in sex libros ea uniuersaliter et singulariter collocando.

ducem Nicolaum, totius Slauonię banum, quem ad partes Croatię direxit, ut imperio regio subiugaret omnia castella ipsiusque regionis ciuitates cum eorum cunctis pertinentiis, secundum quod hactenus dignitati predecessorum illius extiterunt subiecta. Quo in Croatia existente cum exercitu iuxta sui domini edictum, cepit per ipsam percurere ac discurere regionem. Tandem cum incolumitate in fines Tnini peruenit ibidemque conatus est ipsum Tnini castrum, quod tunc possidebat Vladislaua, relicta Neliptii generationis Suadcich, cum Iohanne, eius filio,

“Serenissime domine princeps! Vladislaua et genitus eius Iohannes, pro quibus ad uos sum legatus, plicatis manibus ac ambobus genibus flexis totos se offerunt eorumque bona, ita oppida quam etiam arua et quasque fortilicias et que et quas regalis Benignitas duxerit acceptandas iuxta mayestatis regię uoluntatem atque mandatum.” Cum rex patefecit sui uoluntatem ac illa habere uelle, quę idem nuntius spoponderat se exhibiturum, nam prefatus rex, ut diximus, intendebat omnia castra ipsorum suo imperio uelle supponere, tamen in aliis

Dalmatię contra Iadram arma sumpserunt et in tutelam Venetorum, nec non Ragusienses, Spalatenses et Arbenses atque Tragurienses, quilibet eorum unam classem seu galeolam in obsidium et iacturam Iadrę in fauoremque Venetorum armauerunt. Alieque ciuitates parauerunt lebulos armatos iuxta eorum dignam possibilitatem. [7.] Qualiter Veneti obsederunt Iadram per mare Mane quidem facto duodecimi diei ipsius mensis Augusti dictus Petrus, Capitaneus generalis decem

nominatum, quod ita extitit completum, quorum nomina sunt: Petrus de Matafarro et Martinussius de Butouano. Et ad ipsius Capitanei conspectum presentati causam rumoris per ipsum illatam diligenter inquisierunt ac ut si aliquis ciuium uel commune aliquo errore est mandatus, correctio cedat iuxta uoluntatem communitatis Venetiarum, sed mirum, quare tam aspera contra Iadram perpetrantur. Dicito: Quid cupit Ducalis sublimitas a fidelibus Iadertinis, forssan uoluntati Venetiarum se adherebunt. Capitaneus, his auditis, tale responsum suorum uerborum cepit "

quam extra ciuitatem Iadrę, tradere ac designare sine alicuius ambiguitatis obstaculo velint in potentiam Ducis et totius comunis Venetiarum – hoc addito, quod tribuant comiti electo per ipsum "# nostrum comune liberum et expressum dominium in omnibus iustitiam meditando iuxta ipsius nutum et voluntatem, nihilominus rura possessionesque eorum omnes in vsum et vtilitatem iuxta ipsorum beneplacitum et libitum conuertant- aut ipsi contra Venetorum potentiam viriliter procurent resistere, cum multo plus puto fore sanctius eis velle ad primum applicare partitum.”

potentiam Ducis et totius comunis Venetiarum – hoc addito, quod tribuant comiti electo per ipsum "# nostrum comune liberum et expressum dominium in omnibus iustitiam meditando iuxta ipsius nutum et voluntatem, nihilominus rura possessionesque eorum omnes in vsum et vtilitatem iuxta ipsorum beneplacitum et libitum conuertant- aut ipsi contra Venetorum potentiam viriliter procurent resistere, cum multo plus puto fore sanctius eis velle ad primum applicare partitum.” Percipiensque tales rumores nuntius cum comitatu ciuitatem rediit relationemque ipsis ciuibus indicauit.

Tragurini quamplures Iadertinos in eorum ciuitate repertos absque causa rationabili in captiuitatem deduxerunt. Tu quoque fac simile, sic ars deluditur arte. Non cessant certe ipsi Iadertini multorum sublimiorum ędificiorum decorare eorum ciuitatem atque fodere iubent iuxta ripam portus et ianuas magnas profundissimas fasceninas ac valationes decoras per girum vrbis conficiunt et in deffensionem ipsorum et tutellam nauigiorum et galearum iuxta portum quandam cathenam mire grossitiei ex tredecim tignis adinuicem ferro

sublimiorum ędificiorum decorare eorum ciuitatem atque fodere iubent iuxta ripam portus et ianuas magnas profundissimas fasceninas ac valationes decoras per girum vrbis conficiunt et in deffensionem ipsorum et tutellam nauigiorum et galearum iuxta portum quandam cathenam mire grossitiei ex tredecim tignis adinuicem ferro connexis ac confibulatis, que pęnultimo prefati mensis Augusti in dicto maritimo portu extitit firmata et protensa. Nam a puncta S. Ioannis Euangeliste, constructa vltra portum, erat extensa vsque ad aliam partem,

applicante illius illustrę solemnitatis, qua mater Ecclesia laudes debitas horis canonicis mirificę exaltationi Sanctę crucis deuotissime decantat, obsidium equoris et cuneus ille in Nonę ciuitate collocatus, qui erat equitum trecentorum et peditum octingentorum ex tota Italia congregatorum, iuxta ecclesiam S. Chrysogoni de fonte fixum construere ceperunt habitaculum versus vrbem et ibi confecerunt contra ciuitatem eorum quam Italici et Longobardi bastidam, Dalmatici et Croati sticatum appellare consueuerunt. Longitudo vero ipsius bastide erat quantum ianua magistra Iadrę ab

et vos rudes bellicosis magisteriis ad salubre intentum imputo vos fęliciter peruenire. Quare hortor vniuersos et meis consiliis et petitionibus dignis asuescere intendatis, ut benedictionis laudem ab omnibus aquiratis. Cuius sermonis seriem prefati Iadertinorum nuntii consulte iuxta eorum commissionem plenarie intellexerunt. Tale responsum eidem dederunt: Strenue Princeps et inclyte domine, dum erat Iadertinis facultas cum Venetorum collectione fędera firmare, illi recusando spernebant. Sed cum vrbs hęc Iadre extitit tradita in

quam tyrones et ille athleta iniquitatis, Bosnensis banus, potius optasse quam tam grande obsequium suo naturali impendere domino, plurimas laudandas prouisiones pro re publica sustentanda perquam scilicet fore comendata proponunt, quas nemo executioni studuit demandare iuxta illud Magistri veritatis: Dicunt et non faciunt. Statuunt quemque imbecillem, qui nullius commoditatis presidium prestare valeret, in exilium deponi ibidem moraturum vsque ad operis consumationem, sed moti intuitu pietatis et misericordia ab eorum proposito sunt pęnitus reuocati.

appellata est Teronia, de die in diem acriores cumulant contra hostes suos vires ad inferendam aduersariis grandiorem iacturam et molestiam. Monos ex illis nauigiis, de quibus supra recolimus tetigisse, quod Italici maranum nominant, super quo erant laborati trabuchi, in valle S. Iacobi iuxta portum locauerunt, cum quo continue hostium ciuitatem machinabant, sic quod a ventis quatuor ex machinarum tactu Iadertini lapides trabuchorum suscipiebant, nam secus bos et secus arator intelligere dicitur. Et cum dicta machina hostibus non tam grandem iacturam inferre extimabatur,

non possent commode. Saltem eo die, quo pugna foret mota ad cathenam infringendam per Venetos, studuissent ac procurassent vnam vel plures turres Iadrę prodere ac designare in eorum manibus. Quę si ipsi malefici compleuissent, ut memoratur iuxta eorum spontaneam loquellam, munus dignum ab eis erant percepturi. Multifarie multisque argumentis Veneti ipsam vrbem conati sunt sub eorum suppetere dominio. Quam si quauis via cępissent, iuxta ipsorum firmatam rationem, ordinationem et statutum omnis ciuis,

ac designare in eorum manibus. Quę si ipsi malefici compleuissent, ut memoratur iuxta eorum spontaneam loquellam, munus dignum ab eis erant percepturi. Multifarie multisque argumentis Veneti ipsam vrbem conati sunt sub eorum suppetere dominio. Quam si quauis via cępissent, iuxta ipsorum firmatam rationem, ordinationem et statutum omnis ciuis, immo quilibet repertus in ipsa, sub crudeli succumberet gladio. Sed Iadertini, in quantum diuina permittebat gratia, potenter contrastabant ipsosque maleficos sub duro detruserunt carcere. Deficiente quidem

pręstare. Secundusque carabus seu cymba erat ille Mantuanus plathus, in quo constructa erat turris, que a portu Iadre dirimerat cathenam, que adhuc non cessabat inimicis angustiam prębere. Tandem hic carabus ad quirinalem vrbis partem se traxit iuxta, immo preteriens Sagulas accedensque penes quasdam comunes laternas causa eas comburendi. Sed cum iste plathus vellet in pelagum se dirigere nec ualuit satis, remigabant in abiendo, sed sagulare, in quo erat congradatus et confixus, recedere non sinebat. Et quanto plus putabant in

altercabatur, nullus angromagus Venetorum, forsan pauore perterriti, presidium aliquod prębere curabatur, sic quod omnes reliqui in dicto carabo existentes mari sunt conglutinati, qui erant numero vltra duouiceni, viri omnes natione Venetiarum. Ipsumque carabum cum dicta turri ipsi ciuitatem et iuxta męnia vrbis deduxerunt, vociferantibus quibusdam super męniis ciuitatis aliquibus de inimicis ad Meltam causa offensionis aduenientibus ignorantibus ipsorum conflictionem ac dicentibus, quod festinarent ad defensandam eorum turrim,

Aliud erat hoc ingenium: vnus cattus ligneus satis flebilis erat confectionis, quem machinę Iadre sepius iactando penetrabant; in quo erat constructa quedam eminens turris duorum propugnaculorum, ipsam due maxime carruce supportabant. In infimitate eius erat quoddam longissimum tignum, quo menia iuxta aduersariorum assertionem erant funditus precipitatura. Et vltimo erant due ingentes rote sustentantes quendam prolixissimum pontem, quem hostes ad menia ciuitatis dicebant appodiare, ut possent per murum discurrere et ibidem cum ipsis pugnare. Plurima quidem alia tegimenta timore

misericordie infundit vberiorem gratiam. Sed, ut breuiter expediamus id quod cępimus, memoratus Petrus Capithaneus acies maris ordinauit, scilicet monos ex prefatis quattuor maioribus classibus cum pontibus a parte magni castri imperauit statuere, aliam ex boreali plaga ianuę S. Demetrii iuxta portum, tertiam penes ianuam portus S. Marię et vltimam in arsanam. Cęterum vnum ex prenominatis plathis cum ponte ad portunculam ex parte boreali vrbis sitam iussit pugnare, alium versus ianuam Campi vocatam et medium ipsum iuxta angulum boreale ciuitatis prope monasterium dominarum

statuere, aliam ex boreali plaga ianuę S. Demetrii iuxta portum, tertiam penes ianuam portus S. Marię et vltimam in arsanam. Cęterum vnum ex prenominatis plathis cum ponte ad portunculam ex parte boreali vrbis sitam iussit pugnare, alium versus ianuam Campi vocatam et medium ipsum iuxta angulum boreale ciuitatis prope monasterium dominarum S. Nicolai mandauit altercari. Reliqui vero plathi cum pontibus siqui aptius potuerunt, commodiorem sibi eligerent locum ad inferendam inimicis asperiorem pugnam et molestiam, et cum omnibus galeis, que erant numero triginta sex vel paulo

hos, qui intro se clauserant, mortaliter occiderunt. Ibique Veneti innumerabilem sui populi delinquerunt partem. Sed ipsa excelsa turris Venetorum in ipsis binis fabricata plathis cupiens et putans excedere cacumen turris Iadre hedificate in angulo ad Babbas, que Saulare transiens formidans iuxta eam accedere inde recessit. Ex eo, quod ipsa turris Iadre circa cubitos sex altitudine illam inimicorum excedebat, cepit per equor huc et illuc discurrere inimicos molestando nec ubi sibi aptum locum reperiebat. Pugnabatur eadem vrbs et ex australi plaga ipsius solum cum balistis,

non foret ad exprimendum. Quis benignitatem regis, quam tunc fidelissimis Iadertinis aperiebat? Qui non semel, immo sępe et crebrius cum iuramento affirmasse visus est, potius suum velle corpus Iadre condere sacrofago quam constantissimos Iadertinos velle desolatos relinquere. De duobus erit vnum iuxta ipsius pronuntiationis sermonem: Aut epithaphium ossa eius Iadrae concludet aut ipsi Iadertini a manibus eruantur Uenetorum. Hęc idem rex suo proprio ore multoties coram multis suis baronibus et nobilibus Iadrę ibidem astantibus attestatus est. Nunc Iadertini decorant

furore contra illos accenditur, ipsi obtemperare non student. Decuplat audatiam, feruet indignatione et nec saturari ualent, tanta siquidem ipsius dementis gregis geminata erat iniquitas et elatio ac in tanta seditione uniuersa ciuitas est corrupta, quod secundum libitum populi hostes remigantes iuxta littus vrbis condescendere de nauibus in terram sępius faciebat nec erat aliquis tanto uigore suffultus, qui eius poterat resistere uoluntati ac oppositum eorum nutui aliquid retractare. Sed hi, qui hos ictus supportabant, nullum indignationis inditium propalare publice

plebeiatos propter iustitiam contra ipsos exactam Dominica quadam, tertio viceno die Quintilis mensis, quam Iadertini benedictam dominicam dicunt, contigit quod quidam rebeliones, qui ad hostes saltum fecerant, in quadam cymba iuxta littus ex quirinali plaga vrbis remigantes, aliqui fideles patrię ex infimatum ordine sub specie fiducie illos ad terram conuocant. Quibus fide adhibita iuxta littus applicarunt. Insurgunt quidam, qui in latibulis erant latitati, illos conspiratores, qui erant numero quinque,

quam Iadertini benedictam dominicam dicunt, contigit quod quidam rebeliones, qui ad hostes saltum fecerant, in quadam cymba iuxta littus ex quirinali plaga vrbis remigantes, aliqui fideles patrię ex infimatum ordine sub specie fiducie illos ad terram conuocant. Quibus fide adhibita iuxta littus applicarunt. Insurgunt quidam, qui in latibulis erant latitati, illos conspiratores, qui erant numero quinque, potenter ceperunt ac in ipsis manus iniecerant, quos ad rectores ciuitatis captiuatos conduxerunt. Post quos totum vulgus est deualatus, nullus tanta

plus cupiebant pretores, consules ac generosi conciues duram pati necem quam sancta iustitia in hoc casu per eos desistat. Undecim potentiores et elegantiores ex conditione vulgi consentanei facinoris sub grauibus affixere compedibus ac ingenuum monos Biualdum Gregorii de Botono, quem iuxta principium nostri sarcasmos capitulo septimo recolimus nominasse, pariter cum seniori nato nomine Gregorium disiunctim tenebroso clauserunt ergastulo. Illi viri vires amittunt, disperguntur comitiue, cessat in populo murmur, quilibet pauore

Quintilis procurant obsessum statuere contra castrum S. Michaelis de monte ex tribus uentis, sed ex quarto occidentali, scilicet occidentali gallearum cunneo obsessum firmant plusquam sexcenti pugilles et, dum ipsi pugillatores festinabantur transfretare ad locum, iuxta cantum vesperorum eiusdem diei tubicen latenter submisso sono per vicos urbis titubat, ne strepitum sentiant inimici, imperatoque fidelibus ciuibus, ut arma amiciant, versus valuas migrantes properent, et ibidem confestim plusquam quadringenti uiri bellicosi cumulantur

eligentium, non siniuit illos Iadernos quamuis dignos vsque in finem sic crudeliter, vt putabant, deficere. Quidni obcecati spernibili ignorantia non eligunt nec preficiunt regnatores patrię, qui sapientia cęteris prepollent, sed potius illos, qui amentia quam uirtutis dignitate vigerent iuxta illud Dalmatię prouerbium: Scannum cecidit, scannullum resurexit. Non paruum anathema supernę predestinationis in ipsos irruit eorum exigente scelere. Illi, quanta splendide conuiuabantur, qui alebantur vsque ad saturitatem arietum intesticulatorum pro numis

11. dicti mensis), fuit facta magna festivitas in Iadra. Ea die de nocte, videlicet circa primum somnum, combusta fuit domus magistri Tomani pilliparii cum certis aliis domibus, et cras hora tertiarum fuit ignis in quadam domo seu solario, quae est prope portam bechariae, iuxta palatium domini Pauli de Georgiis, ubi habitat Rigascolus vicarius. Die 15. mensis septembris recessit dominus Isnardus de Guarco, capitaneus armatae ianuensis, cum sua armata a portu Iadrae, intentione repatriandi.

qui caute venerant in quattuor barchis piscaritiis et tunc per eos interfectus extitit Lompre Micatii in platea. Die 21. mensis iulii circa mediam noctem, combustae fuerunt plures domus in confinio Sancti Petri Veteris, iuxta domum Victurini Caldarutii. Die primo mensis augusti creatus fui rector Iadrae una cum domino Tibaldo de Nassis et ser Thomasio de Petrizo. Die 8. mensis

ego locutus fui in ecclesia Sancti Iacobi ultra portum. 1393 Die primo mensis ianuarii, nocte, circa primum somnum, combustae fuerunt quattuor stationes iuxta bechariam in opposito domus eorum de Georgiis, cum certis domunculis. Die 7. mensis februarii banus Vulch cum exercitu suo applicuit personaliter in Carinum. Die mercurii 12. predicti mensis

et Clissienses, constituti super hoc una cum dominis Paulo vicebano et episcopo traguriensi et Thomasio Thomasii et Saraceno Radovani de Sibenico, die lunae proxime venimus in Spaletum et cras die martis primo augusti pervenimus iuxta fluvium Salonae pro ipso negotio explendo. Die mercurii 9. augusti reversi fuimus Spaletum et die dominico proxime inde recessimus et die martis 15. augusti pervenimus Iadram.

Die 27. mensis novembris, exeuntibus praedictis dominis rectoribus, reposita fuerunt privilegia nostra et certa alia iura, in capsa trium clavium quae erant in volta sub campanilo monasterii Sanctae Mariae monialium de Iadra, quarum trium clavium iuxta partem captam in secreto consilio Iadrae unam servare debet domina abbatissa dicti monasterii, aliam unus dominorum rectorum et tertiam unus procurator communis Iadrae, ne unus sine altero et sine ipsa domina abbatissa ipsam capsam aperire valeat. Ego igitur Paulus de Paulo tunc senior rector

Guidonis (de Matafaris), domini Jacobi de Raduchis et ser Lodovici de Matafaris pro parte regia, existentibus rectoribus iadrensibus dominis Andrea de Grisogonis, Mazolo de Gallo et Georgio de Zadulinis, qui cum eorum secreto consilio dederunt eis facultatem eadem die intromittendi ea iuxta regium mandatum. Die martis 27. mensis februarii de mane reversa est eadem galea nostra111) Die primo mensis madii factus fui rector una cum ser

a festo Sanctae Luciae de mense decembris quasi per dies centum cum asperrimis frigoribus et insuetis continuo viguerunt profundissimae nives, glacies grossissimae et latae in montibus et apud maritima, ita ut multi portus et littora satis large congelata fuerunt per insulas nostras et iuxta civitatem, propter quod multi parvulorum piscium in mari natantes mortui inveniebantur a piscatoribus, aucupes etiam capiebant ranunculas paucas cum digitis sive pedibus desiccatis frigore et gelu maximo, et inde circa finem mensis martii proxime sequentis, cecidit quaedam caligo in partibus

intravit Veronam per partem. Die 7. mensis iulii vidi quoddam animal parvulum, non bene poterat discerni an gatta fuisset, quod habebat pedes octo caput unum et caudas duas et quasi videbantur duo corpora coniuncta iuxta pectus; caput magnum ostendebat aurem, sed et cetera membrorum gatta; quod animal mortuum, proiectum erat prope ecclesiam Sancti Platonis de Iadrai. Die martis 20. mensis octobris, adhuc unus Pagensis ad furcas

bello mihi opus esse, et quidem iudicia Dei iustissima ferre, quis nesciat? eaque rebellibus lachrimis exprobrare iniuria sit. Dum tamen naturam bellorum, in quibus a prima ferme aetate versatus sum, mecum ipse agens reputo, facile invenio fateor communem hanc fuisse semper bellantium rotam, ut iuxta superni Spectatoris nutum, modo prosperis interdum contrariis revolvatur eventibus; indicet autem, oro, Deus ipse eorum partem, e quibus tanta christianum populum circumvenit illusio. Multi etenim circumvicini Principes, puta, utriusque Valachiae, item de Bulgaria nonnuli,

4.7.8  Nec quicquam vani finxerat illa ioci.
4.7.9  Hoc siquidem toto, castris indulsimus, anno,
4.7.10  Gessimus et Musis non reticenda tuis.
4.7.11  Nam patrium iuxta vires dum cogimus Histrum,
4.7.12  Venturum Martis dum meditamur opus;
4.7.13  Ecce protervus Halis, fiducia summa suorum,
4.7.14  Sirmia traiecto, pervolat arva Savo.

nunquam amicos. Placeat modo provisionem non postponere, et eum finem, ut liberata Europa et fidei consors et sedis illius gloria fiat, atque decus. Haec dicens, simulque hinc proficiscens recommitto me pedibus Sanctitatis vestrae, quam Altissimus conservet, iuxta vota regimini Ecclesiae suae sanctae. Datum in terra Rasciae alias Serviae, in ipso progressu exercituali prope vadum Danubii, quod vulgo lapideum dicitur, die XVII. Sept. Anno Domini MCDXLVIII.

promiserunt libere et expedite absque aliqua conditione; ideo detur juramentum illis nobilibus qui fecerunt dictas promissiones, et illi qui jurabunt se promisisse sub conditione quod presbiteri deberent dare subventionem, sint absoluti ab eorum promissionibus; illi autem qui jurabunt se promisisse libere absque aliqua conditione, remaneant obligati iuxta suos promissiones, et hoc quia illud quod semel oblatum est Deo libere, merito non debet rectratari aut revocari.

intentione: qui suorum predecessorum imitantes vestigia, dicte Cathedralis ecclesie profectum et augumentum, solerti ac vigili cura semper studiosissime procurare et fovere curarunt. Nihilominus, quod iuxta Sapientis dictum, modus est adiacens rei determinatio, sine quo etiam bona intentio suo frustratur merito, nec sine debito claudi potest, adeo ut apud plerosque sapientes, modus omnium divinarum humanarumque actionum regula et mensura esse

animarum nostrarum adversario additum patefecisse videamur, nescit enim, ut inquit beatissimus Augustinus, justitia Dei patrocinium dare criminibus, de unanimi nostri Capituli matura deliberatione modum prefate provisionis nullatenus duximus acceptandum, scilicet ut, iuxta beati Petri apostoli dictum, obmutescere faciamus imprudentum dectractorum ignorantiam et presumptionem, et ne quisquam cum veritate suspicare valeat nos prefatam negativam dedisse pretextu cupiditatis vel avaritie, aut velle subtrahere manus adiutrices pro dicta

vel avaritie, aut velle subtrahere manus adiutrices pro dicta fabrica sublevanda modis debitis et honestis, in presentiarum tres modos honestissimos predicte fabrice sublevatione dicto generoso Consilio anteponere curavimus. Primus videlicet est inquisitio voluntaria ut, iuxta Apostoli dictum, quilibet conferat ad hoc pium opus prout ex divina inspiratione destinavit in corde suo. Secundus modus est quem Illustrissimum Dominium in suis iustissimi exactionibus observat, videlicet, adhibere tantum pro centenario

quantum Vobis videbitur, sub quo modo in presentiarum nos offerimus tansare nos et clerum nostrum in nostris substantiis et introitibus pro centenario in duplo illius in quo vos tansabitis vos ipsos. Tertius modus est ut relevetur dos seu fabrica prefate Ecclesie iuxta tenorem privilegii super inde confecti sub M.CC.XCVIII. indictione undecima, die XXIIII mensis Junij ex tunc quando primo dicta Ecclesia Sancti Jacobi insignita fuit titulo Ecclesie Cathedralis, et hec civitas sublimata extitit dignitate pastorali, q. f dicta

celeberrimam ubique terrarum diffundendam, ut prefata laudabilis fabrica continuum recipiat incrementum, ne vicinorum nostrorum mordeamur invidia, quia merito nobis illudere poterunt illud evangelicum dicentes: isti homines inceperunt hedificare et non potuerunt consummare. Nam iuxta egregii doctoris Cassiodori dictum in suis epistolis, ad finem debitum perducere que prudentium intentio visa est suscepisse nam sicut imperfecta laude , sic vituperationem generant que mediis conatibus deseruntur. Memores enim esse debetis, Cives

abs te in vulgus magnopere cupio; quoniam ex ea re laudem nolo consequi, quam laudis gratia non sum ingressus; vituperationem certe non debeo, cum nec doctrina mea, nec aetas ea sit, ut citra veniae meritum quicquam potuerit a nobis delinqui. Quicquid erit, equidem prober ab aliis an reprehendar, juxta aestimo; si tu tantum obsequio meo contentus es, effugi poenitentiam. Vale. Kal. Decemb. M.CCCC.LVI. Montanianae. II.

bona venia docti hujus et diserti auctoris, eo vitio praeditos, partim negotiosos, partim curiosos, vitium ipsum tum negotiositatem tum curiositatem appello. Cum praesertim Nigidius, homo ipsius judicio juxta Varronem doctissimus, affirmaverit, inclinamentum semper hujuscemodi verborum, ut, vinosus, religiosus, signare copiam quandam immodicam rei, super qua diceretur. Cicero etiam potissimum in libro, De Officiis primo, cum admonet peregrinum minime

declarans apertius ait: Stetit Iesus oboediens usque ad mortem; mortem autem crucis, propter quod et Deus exaltauit illum et dedit illi nomen, quod est super omne nomen, ut in nomine eius omne genu flectatur caelestium, terrestrium et infernorum. Oportet ergo sufferre, qui desiderat regnare. Nam iuxta apostoli sententiam, si contollerabimus, et corregnabimus. Π si contollerabimus et corregnabimus not. lector A2 in marg. – Verum nos, ut recte ait Augustinus, uolumus gaudere cum sanctis et tribulationes mundi nolumus sustinere cum illis. Sed recusat esse

et nolite abicere eam, nequando irascatur Dominus et pereatis de uia iusta. Iratum siquidem Deum procul dubio illi cogita, cui cui] add. lector A1 inter lineas cuncta ex uoto fluxerint. fluxerint] corr. lector A1 ex fluerint Nam iuxta praeclaram illam Demetrii sententiam: Nihil uidetur infelicius eo, cui nihil umquam euenit aduersi. nota not. lector A1 in marg. – Male enim, ut inquit Seneca, de illo Deus iudicauit, qui indignus uisus est a quo aliquando

Nabuchodonosor oculos meos ad caelum leuaui et sensus meus redditus est mihi; et Altissimum benedixi et uiuentem in sempiternum laudaui ac glorificaui, quia potestas eius potestas sempiterna et regnum eius in omnem generationem; et cuncti habitatores terrae apud eum in nihilum reputati sunt; iuxta enim uoluntatem suam facit tam in uirtutibus caeli, quam in habitatoribus terrae et non est qui resistat manui eius et dicat ei: Quare fecisti? Et concludit dicens: Igitur ego Nabuchodonosor laudo magnifico et glorifico Regem caeli, quia omnia opera eius uera et uiae eius iudicia, et

praestant superbos, superbia autem facit iniustos; sane ubi iniustitia, ibi nullum deest scelus. Quod si horum nihil efficere queunt, certe reddunt hominem magis sollicitum, iuxta illud eiusdem poetae: Pauca licet portes argenti uascula puri nocte iter ingressus contum gladiumque timebis et motae ad lunam trepidabis arundinis umbram; cantabit uacuus coram latrone uiator.

2 De tempore consolandi Haec uero cuncta quo pacto sigillatim fieri queant, dicere incipiemus, si prius hoc unum consolatorem praemonebimus: in consolando curet more optimorum medicorum temporis habere rationem ac primum iuxta illius poetae sapientissimum consilium, si dabitur facultas, uenienti occurrat morbo: Sero nam medicina paratur Cum mala per longas inualuere moras.

Ecce quo modo aegritudinem paenitus tollere uoluit docendo cum Flacco nihil mali actum nec ei quicquam accidisse, propter quod ingemiscendum sit, sed discessum eius, qui ad meliora transiuit, plus gaudii quam molestiae habere. Iuxta hanc eandem rationem, si quis diligentius intuebitur, et Boethii processit consolatio et aliorum complurium doctissimorum uirorum. Ipsa eos natura et usu

excolit prius corpora ac praeparat quam ea formam induat uel superuestiat. Nos tamen postquam, quae de tempore et modo aggrediendae curationis admonenda erant, praemisimus, iuxta institutum ordinem a radicali aegritudinis medicina dicere incipiemus. II 4 Aegritudo quibus medicaminibus funditus tollitur Primum igitur consolatori, postquam

loci hanc alteram partem omnibus omnino calamitatibus et anxietatibus humanis accommodare poteris quandoquidem nullum est infortunii genus quod non plerosque clarissimos sanctissimosque uiros perstrinxerit. Quorum habita ratione iuxta modum, quem ostendimus, dabitur commoditas persuadendi tales aduersitates malas non debere appellari. II 7 Tertius locus a damno Sane tertius locus quemadmodum ad

confisus periit admirandisque lacertis,
sed plures nimia congesta pecunia cura
strangulat Quae singula postea iuxta ueram philosophiae rationem latius prosequitur. Hinc et ille satyrorum egregius ad doctrinam Cornuti philosophi magistri sui inuitans alios inquit: Petite hinc puerique senesque finem animo certum miserisque

loci hanc alteram partem omnibus omnino calamitatibus et anxietatibus humanis accommodare poteris quandoquidem nullum est infortunii genus quod non plerosque clarissimos sanctissimosque uiros perstrinxerit. Quorum habita ratione iuxta modum, quem ostendimus, dabitur commoditas persuadendi tales aduersitates malas non debere appellari. Secundo uero loco diximus illud posse

loci hanc alteram partem omnibus omnino calamitatibus et anxietatibus humanis accommodare poteris quandoquidem nullum est infortunii genus quod non plerosque clarissimos sanctissimosque uiros perstrinxerit. Quorum habita ratione iuxta modum, quem ostendimus, dabitur commoditas persuadendi tales aduersitates malas non debere appellari. II 7 Tertius locus a damno Sane tertius locus quemadmodum ad

uiribus ille confisus periit admirandisque lacertis, sed plures nimia congesta pecunia cura strangulat Quae singula postea iuxta ueram philosophiae rationem latius prosequitur. Hinc et ille satyrorum egregius ad doctrinam Cornuti philosophi magistri sui inuitans alios inquit: Petite hinc puerique senesque finem animo certum miserisque

uiribus ille confisus periit admirandisque lacertis, sed plures nimia congesta pecunia cura strangulat Quae singula postea iuxta ueram philosophiae rationem latius prosequitur. Hinc et ille satyrorum egregius ad doctrinam Cornuti philosophi magistri sui inuitans alios inquit: Petite hinc puerique senesque finem animo certum miserisque

III 2 Primus locus a iusto Atque id fieri poterit, ut Chrysippo placet, si malum, quod quis patitur, iustum esse exponemus dignumque declarabimus aequo potius quam iniquo animo tolerari, iuxta illud poetae Leuius ex merito, quicquid patiare, ferendum est, quae uenit indigne poena, dolenda uenit. Nihil autem adeo graue homini accidere

tempore ipsam a uita destitutam. Hic locus optime senibus congruit qui iam et aetate et honoribus perfuncti sunt; poterit tamen prudens orator hanc consolandi rationem et florentibus aetatibus adaptare iuxta illam Philippi praeclaram sententiam: tunc homini mortem esse pulcherrimam cum omnium bonorum est in culmine, cum omnibus est carus atque acceptus, cum nondum et sibi ipsi et aliis est odiosus, ut solet accidere omnibus fere senibus et

II.14.4 Cleobolo sic; recte Cleobi | ante et Bitone delevit uidelicet II.14.4 perduxere ] perduxerunt V1 | dicentibus iuxta V1 ] om. V2 | felicem matrem ] matri felicem eam appellando V1 II.14.4 Cleoboles sic; recte Cleobis

II.14.4 Cleobolo sic; recte Cleobi | ante et Bitone delevit uidelicet II.14.4 perduxere ] perduxerunt V1 | dicentibus iuxta V1 ] om. V2 | felicem matrem ] matri felicem eam appellando V1 II.14.4 Cleoboles sic; recte Cleobis

II.14.4 Cleobolo sic; recte Cleobi | ante et Bitone delevit uidelicet II.14.4 perduxere ] perduxerunt V1 | dicentibus iuxta V1 ] om. V2 | felicem matrem ] matri felicem eam appellando V1 II.14.4 Cleoboles sic; recte Cleobis

II.14.4 Cleobolo sic; recte Cleobi | ante et Bitone delevit uidelicet II.14.4 perduxere ] perduxerunt V1 | dicentibus iuxta V1 ] om. V2 | felicem matrem ] matri felicem eam appellando V1 II.14.4 Cleoboles sic; recte Cleobis

Ibi omnem praedam exposuit, elegitque tres quaestores ex praefectis nauium, duos Venetos, tertium Dalmatam, quem morem etiam creandorum quaestorum semper tenuit. Quaestores uero primum decimam totius praedae, iuxta antiquissimum morem Venetorum imperatori dant; equites ex praeda per eos capta, factis partibus, duas pro se retinent, tertiam quaestoribus assignant; ita enim cum imperatore conuenerant. Captiui autem omnes, quos naualis turba ceperat, quaestoribus traduntur, quos omnes posita

memorabile facinus ad eum uenit. Narrat se Chalcide a Turcis captum, exinde multo tempore Calipoli seruum fuisse, dumque ibi degeret perspexisse naualia Othomani Calipoli absque excubiis incustodita manere. Praeterea domum iuxta naualia esse magnam, ac omni instrumento nautico refertam: uelis, funibus et caeteris ad instruendam classem necessariis, et quae possent supra centum triremes optime instruere. Paratum se esse imperatori

aedificata, quinque milia passuum a mari recedens. Fuit autem ciuitas ampla, egregiis uicis ac aliis multis monumentis olim clara, quam praeterfluebat Calicadnus amnis, subiectos campos, qui lati sunt, irrigans. Extant adhuc multa uestigia aedificiorum, praecipue iuxta ripam fluminis. Hic uidimus, praeter ruinas templorum et amphitheatri, porticum quadratam, cuius maxima pars praeter tectum integra erat: columnis ac signis et omni statuario opere ornatissima, quam intuens ingemui,

oratione a se ad deditionem adduci non potuisse: tum si oppido potiri uult, opus uiribus, non uerbis esse. Imperator, cognita Hesibegi sententia, magistro mandat ut oppugnationi se praeparet. Magister accepto mandato toto pectore ad exequenda imperatoris iussa incumbit. Locum castris iuxta oppidum expedire, uiamque adtrahendas machinas praeparare iubet. Hesibegus, cum ex oppido haec fieri uidisset, ueritus, opinor, si imperator ad ulteriora processisset, postea locum ueniae sibi non futurum, ad imperatorem unum ex suis mittit cum his uerbis: Inuicte imperator,

Se autem et situ et muris et defensoribus inexpugnabilem fore, oppidumque suae fidei creditum nulli quam principi suo, a quo illud acceperat, tradere uelle affirmat. Imperator, accepto praefecti responso, oppugnationi se praeparat, et, quoniam unicus aditus equiti, et hic quoque perangustus, iuxta litus maris ad conuallem erat, (nam caetera omnia perpetuus mons in theatri formam claudebat) uallo locum ac fossa munire iubet, praesidium ad obseruandum aditum imponit, ne, si potens hostis aduenisset, nostros ab oppugnatione

ex quo fluuius exit, qui, praeterfluens, radices montis in quo oppidum situm est alluit. Hunc fluuium incolae Bolianam uocant. Scodram priscis temporibus, Plinio teste, Drino quoque amnis a parte orientis praeterfluebat, qui, mutato alueo, nunc iuxta Lissum decurrit; ab ostio Bolianae decem milia passuum orientem uersus bino ostio mare intrat. Cuius fluuii ad Scodram et alueus siccus et pontis uestigia extant. Miror cur nec Plinius nec Strabo, diligentissimus geographus, de

prius Colchinium dictum est, a Colchis conditum, cuius ciues etiam nunc, nescio quid feritatis conditorum suorum retinentes, hospitibus duri atque infesti sunt. Imperatores cum reliqua classe iuxta templum Sergii martyris in conspectu oppidanorum manent. Templum a mari quattuordecim milia passuum distat; a templo ad Scodram quinque milia passuum sunt. Ultra aedem fluuius, pluribus in locis uadosus, triremes aliasque grandiores naues transire non patitur. Ex hoc

Sistet in hoc illos quo moror ipse loco.
15  Excipiam lętus uenientes; brachia collo
Aduoluam, labris labra genisque genas.
Inde recumbentes oleę uiridantis in umbra,
Placati iuxta murmura blanda freti,
Alterno dulces miscebimus ore profatus
Dum pueri mensas prandiolumque parant. 20
Mox inuitati pergemus sumere non quas
Dicitur Antoni mensa uorasse dapes,
Nec

cum Deo comparandum dicit 147 . TULLIVS DE FINIBVS
Agricola. De his quę terra gignit 74 . Amicicię laus iuxta Epicurum 12 . Item 13 . Amicos non minus quam te ipsum diligas 13 . Homo appetit hominem motu naturali 22 . Quod non solum sibi

Psalmus CXXIII 121 . Petit se protegi a periculo inimicorum. Psalmus CXLIII 124 . Frater adiuuans fratrem 130 . Melior est uicinus iuxta quam frater procul 131 . Muniemus te principibus et doctoribus 137 . Osee rex Israel fretus auxilio regis Ęgypti negauit tributum regi Assyriorum, et periit 158 .

etc.; de discipulorum prędicatione 163 . Qui sunt qui ut nubes uolant, et quasi columbę ad fenestras suas 165 . De apostolis mittendis ad prędictandum gentibus: Et dabo uobis pastores iuxta cor meum, et pascent uos scientia et doctrina 167 . Ecce ego mittam piscatores multos, dicit Dominus, et piscabuntur eos; et post hęc mittam eis multos uenatores, et uenabuntur eos etc. 171 .

Accusator. Pharisei arguunt discipulos, quod non lotis manibus manducant VII.
Auxilium. Videns eos laborantes in remigando etc. uenit ad eos VI. Animę locus principalis iuxta Platonem in cerebro, sed iuxta Christum in corde est VII. Anima preciosior uniuerso mundo VIII. Angelus apparuit mulieribus ad monumentum, iuuenis sedens in dextris coopertus stola candida, et obstupuerunt. Qui dicit illis: Nolite

Pharisei arguunt discipulos, quod non lotis manibus manducant VII.
Auxilium. Videns eos laborantes in remigando etc. uenit ad eos VI. Animę locus principalis iuxta Platonem in cerebro, sed iuxta Christum in corde est VII. Anima preciosior uniuerso mundo VIII. Angelus apparuit mulieribus ad monumentum, iuuenis sedens in dextris coopertus stola candida, et obstupuerunt. Qui dicit illis: Nolite expauescere XVI.

Angeli non ut sunt hominibus patefiunt. Non potest homo quamuis iustus absque timore cernere angelum. In uisione boni spiritus post timorem succedit gaudium; in uisione uero mali timor permanet. Ego sum Gabriel, qui asto ante Deum I. Angelus Domini stetit iuxta pastores, et claritas Dei cirumfulsit illos. Olim angeli ad puniendum missi, nunc econtra canunt pacem in terra II. Inter natos mulierum non surrexit maior Ioanne Baptista; qui autem minor est ex angelis, maior est illo VII. Apparuit autem

Minutii temeritas Fabio detrectantis 56 . Megarensi cuidam confidenter in se loquenti Lysander: Tua, inquit, ciuitatis indiget oratio 120 . Quidam ex his qui a Cęsare uenerant, stans iuxta senatum, cum audisset, quod Cęsari prorogatio non daretur, manu ensis capulo percusso inquit: At hic dabit gladius 38. 54 .
Accusator. Accusatus Scipio Africanus

Ars. Quisque suę artis loquitur exemplis 48 . Beselehel architectus. vallis artificum 196 . Aquę congregatio mare nuncupatur, iuxta idioma linguę Hebreę 1 . Mare in Scripturis ponitur pro parte occidentali 4 . Mare primum et ultimum 43 . Flumina bona et mala. Mare pessimum et optimum

Nobiles eius. Cerui. Apostolis, ut gentes doceant, pręcipitur 266 . Ad apostolos exhortatio 270 . Oues foetę 273 . Reliquię dicti iuxta electionem gratię 275 . Ecce adsunt filii tui 276 . Apostolorum prędicatio 277 . Apostolorum chorus 280 . Sagittę

et agnus pascebuntur simul. Paulus et Ananias 327 . Filii Zebedei. Banerehem, id est filii tonitrui 317 . Ioannes Baptista in uentre sanctifitatus 333 . Dabo uobis pastores iuxta cor meum 337 . Et constitui super uos speculatores 342 . Nebulę apostoli 347 . Primo missi apostoli, postea uenatores 355 .

propter amicum, iustus est 268 . Omni tempore diligit qui amicus est 272 . Amici diuitem sequuntur, a paupere separantur 273 . Amicum ne dimiseris. Melior est uicinus iuxta quam... 281 . Melius est duo simul esse quam unum 295 . Quis est proximus 328 . Reconciliatio 438 .

humiliasti me 416 . Bonum mihi, Domine, quia humiliasti me 416 . Iustus es, Domine, et rectum iudicium tuum. Tribulatio et angustia inuenerunt me 418 . Aquarum congregatio iuxta idioma Scripturarum appellatur mare 120 . Tharsis mare 136 . Torrentes 290 . Torrens dicitur, qui de pluuiis uel de montibus in ualles descendit

145 . Epicurus aliquid benedixit, inconstanter tamen: nam et tenuem uictum laudauit, et nisi honeste quis uixerit, non posse iocunde uiuere 146 . Omnes bonos semper beatos esse. Boni beati, improbi miseri iuxta Socratem 147 . Vna honestate uitam contineri beatam 148 . Critolaus in lance ponderans bona animi et corporis et externa 149 . Quę pars optima in homine, in ea

non potest introire in regnum Dei. Quod baptisma non potest repeti. Augustinus. Quomodo natiuitas spiritalis carnali comparetur. Figurę: Heliseus eduxit de aqua, ferrum. Iudei mare Rubrum transierunt. Naaman Syrus in Iordane purgatus est. Erat Ioannes baptizans in Ennon iuxta Salim, qui aquę multę erant illic III. Piscina probatica. typus baptismi: illic sanabantur corpora, hic animę; illic operatio angeli, hic Spiritus Sancti V. Natatoria Syloe in qua cęcus uisum recepit signat baptisma

Humanitas triplex: salutatio, auxilium, conuiuium 37 . Sapientem omnibus benefacere 74 .
Bellum. Diogenes sagitarium intuitus ignauum iuxta scopon consedit dicens: "Ne forte me feriat" 59 .
Bonitas. Quomodo optime ac iustissime uiuemus? Si, quę in aliis reprehendimus, ipsi non faciamus. Pitacus: "Perdifficile

Hannibal ab eo se proditum ratus 40 . BEATVS HIERONYMVS IN PARTE PRIMA
Consortium. Quę abigenda et a nobis abscidenda iuxta Pythagoram 151 .
Caritas in Deum. Qui diligit patrem plusquam me 187 . Qui diligit, obedit nec poenę nec pręmii habens rationem

Athalia, interficitur opera Ioiadę sacerdotis, et regnat Ioas 65 . Manahem, rex Israel, percussit Thersa et terminos eius, quoniam noluerunt aperire ei; interfecit pręgnantes scindens eas. Achaz, rex Iuda, consecrauit filium iuxta ritum gentium 66 . Samarię coloni de Sepharuaim comburebant filios igni sacrificantes diis Sepharuaim Adramelech et Anamelech 67 . Nabuchodonosor occidit filios Sedechię in conepectu eius,

XVI. Cęcus secus uiam clamans ad Iesum XVIIII. Zacheus pusillus sicomorum ascendens ut uideat Iesum. Pullus ab apostolis solutus et adductus ad Iesum XIX. Symon Cyreneus ferens crucem post Iesum. Latro in cruce. Centurio iuxta crucem: conuersi ac confitentes XXIII.
Communio. Christus tactu sanauit leprosum; ipsius enim sacra caro est purgatiua et uitam tribuens V. Puellę a morte suscitatę iubet Dominus dari

Nequaquam, sed similis est eius etc. IX. Et alias oues habeo, quę non sunt de hoc ouili; et illas oportet me adducere, et uocem meam audient, et fiet unum ouile et unus pastor X. Ieeus declinans Iudeos abiit iuxta desertum, quia uerbum illis relictis uenit ad gentes XI. Quidem gentiles rogauerunt Philippum dicentes: Volumus Iesum uidere. Philippus, dicit Andreę, rursum uterque Iesu. Et ego, si exaltatus fuero a terra, omnia traham ad me ipsum. Seruo

Quamuis leui iniectu operto capite leonis feritas ita torpescit, ut deuinciatur non repugnans 88 . Impetus canum et sęuitia mitigatur ab homine considente humi 93 . Arietis ferocia cohibetur cornu iuxta aurem terebrato 95 . Asparago trito cum oleo perunctum pungi ab apibus negant 205 . Caprificus tauros feroces collo circumdata sic compescit, ut pręstet immobiles 236 .

Diuitię. Ad uirtutes pecunia dux esse potest, continere uero eas non potest. Diogenes 47 . Diuitias Zeno in prępositis, Aristoteles in bonis ponit 66 . Dolor iuxta Epicurum, si longus, leuis, si grauis, breuis 8 . Tullius contra quod et summus possit esse diuturnus 31 . Saxum Lemnium flebiles uoces refert 32 . Quod dolor non sit

Iniquitas Sodomę abundantia et ocium 187 . Olla plena bonis carnibus efferbuit, et discocta sunt ossa illius in medio eius 189 . Desiderabile argentum eorum urtica hęreditabit, lappa in tabernaculis eorum. Iuxta pascua sua adimpleti sunt et saturati sunt, et eleuarunt cor suum, et obliti sunt mei etc. 203 . Domos quadro lapide ędificabitis, et non habitabitis in eis; uineas plantabitis amantissimas, et non bibetis uinum earum

Cogitationes cordis uestri ego noui 186 . Species glorię Domini ingressa est templum, et repleta est domus gloria Domini 194 . Hymnus trium puerorum 197 . Iuxta uoluntatem suam facit etc. et non est qui resistat manui eius et dicat ei: Quare fecisti? 197 . A facie eius contremuit terra, moti sunt cęli etc. 204 . Leo rugiet, quis non

sanctum suum etc. Ecce intelliget seruus meus, id est Christus, et exaltabitur 163 . Ascendet sicut uirgultum, sicut radix. Erit Dominus nominatus in signum ęternum quod non auferetur 163 . Iuxta est salus mea ut ueniat, et iustitia mea ut reueletur. Expectauimus lucem, et ecce tenebrę, quia propter peccata dilatus est aduentus Saluatoris 164 . De aduentu Domini. Surge, illuminare Hierusalem, quia uenit lumen tuum etc. De

Naiades fratrem Narcisum flentes III . Comites Inoos casum moerentes in saxa mutatę IIII . Ciane Proserpinam raptam lugens in fontem sui nominis cessit, qui est iuxta lacum Arethusę V . Amphion amissis filiis se ipsum interemit. Niobe uxor in saxum diriguit. Nymphę satyrique Marsiam flentes ex lachrimis flumen Marsyam fecerunt. Pandion casu natarum afflictus corruit VI .

canem est uersa. Aurorę lachrimę Memnonem filium ab Achille interemptum flentis uersę sunt in rorem matutinum. Memnonides aues ad eius tumulum quotannis dimicantes ei sanguine suo parentant XIII . Cannens uirum suum Picum lugens, iuxta Tyberim tabuit. Locus dictus Cannens. Hersilia flens Romulum maritum a Iunone mutatur in deam Horam XIIII . Ęgeria Numę mortem lugens in ualle Aricina uersa est in fontem sui nominis XV .

liberauit. Equos pro mercede pollicitos cum dare Laomedon diferret, Ilium expugnauit et Hesionen abreptam Thelamoni, militię socio, tradidit XI . Citillum, Alcmonis filium, Argis procreatum in somnis monuit, ut patriam relinqueret et iuxta Hesereum, Italię amnem, sedem poneret. Quod cum lege uetitum esset, senatu deliberante nigri calculi in candidos uersi fauori fuere. Ille ergo profectus oppidum condidit uocauitque Taliareum XV . Eolus, uentorum deus, dies septem uentos

fletus sub persona risus est 104 . Disertatio Herodis Attici super ui et natura doloris 116 .
Deffensor. De ordine officiorum: primus locus iuxta parentes pupillorum est, qui fidei tutelęque nostrę crediti sunt; secundus clientium; tertius hospitum; quartus cognatorum; quintus affinium 36 .
Deus. Iis demum deos

unde 65 . Deus Adranus in Sicilia maxime cultus 97 . Apud Lacedemonios templa affectibus dicata: timori, morti, risui 108 . Duo rerum principia: Deus atque hyle iuxta Platonem 136 .
Debitum. Solon, cum debita ciuium decreto rescidisset, id constitutum sisathiam appellauit, id est oneris leuationem, quo ęsalienum remittebatur

Cęcus ne doleat, simodo mentis oculos habet 290 .
Ętas. LXX anni uita hominis. Decipimur semper longiorem uitam sibi promittentes 3 . Pueri, patres, iuuenes iuxta interiorem hominem 16 . Decrepiti etiam annum adhuc uiuere sperant 198 . Iuuenis cito potest mori, senex diu uiuere non potest. Nihil est pręterita longitudo quę esse desiit 259 .

De congregatione Ecclesię per Christum 173 . Et habitabunt in terra sua, id est in Ecclesia in fide uniti 173 . Quia eiectam uocauerunt te, Syon, et ędificabitur in excelso suo, et templum iuxta ordinem suum fundabitur, et princeps de medio eius producetur, id est Christus etc. Ecclesia deplorans martyres consolatur a Domino 175 . Benedicat tibi Dominus pulchritudo iustitię, mons sanctus, id est Ecclesia.

et in malam partem ut filii irę uel gehennę uel perditionis uel iniquitatis uel fornicationis uel diaboli 180 . Filius cadauer patris unco traxit 219 . Honora patrem, ut sis longeuus etc. Iuxta litteram stare non potest 310 . Filii et filię 313 . Patris meritum suffragatur filio 334 . Festiuitates tuas celebra non in uino et epulis, ut carnei Iudei

151 . Tabernaculorttm 178 . Pasca non passionem signat, sed transitum 281 . Sabbatum custodiendum 302 . Sabbati obseruatio iuxta litteram impossibilis 310 . Sabbatum secundum tropologiam 357 . EX SECVNDA COMMENTARIORVM
Fortuna.

Fatum 39 . Felix. Aristippus uoluptatem bonorum, dolorem malorum finem constituit 4 . Felicitas nulla in bonis externis 54 . Terra cęlestis iuxta Platonem. Paradisus 78 . Beati, beati 79 . Beatorum insulę 80 . Beati 89 . Finis. Causę quattuor omnium quę sunt

LVCAS Gloria. Statuit eum supra pinnaculum templi et ait: Mitte te hinc deorsum. Vox hęc diaboli est. Tentat hominem, ut alta ambiat, ut, cum elatus fuerit, in ima corruat per lapsum iactantię IIII. Leproso mundato Dominus pręcepit, necui diceret V. Gloria inanis iuxta Chrysostomum VI. Suscitat Dominus puellam et miraculum taceri iubet, ostendens quod largitor bonorum est, non autem cupidus glorię VIII. Gula. Dic lapidi huic, ut panis fiat. Vt aspexit Deus ex saturitate non modicum generari obprobrium, per famem illis

ictus. Morsus hominis inter asperrimos numeratur; medentur sordes ex auribus 271. Mulas non calcitrare, cum uinum biberint 295. Imprudens. Ceruus animal simplex omnium rerum miraculo stupens in tantum , ut equo aut bucula propius accedente hominem iuxta uenantem non cernat, aut, si cernat, arcum ipsum sagittasque miretur 91. Quam stultissima animalium lanata 95. Mugilum natura ridetur, in metu capite abscondito, totos se occultari credentium 99. Animalia, quibus nullus sanguis, hebetia 126. Vappę nomen

66. Verebar omnia opera mea, sciens, quod non parceres delinquenti 102. Tu quidem gressus meos dinumerasti, sed parce peccatis meis 103. Semper enim quasi tumentes super me fluctus timui Deum, et pondus eius ferre non potui 106. Deus enim opus hominis reddet ei, et iuxta uias singulorum restituet eis. Iustus est: non accipitpersonas principum nec cognouit tyrannum, cum disceptaret contra pauperem 107. Dominus ad Iob: Nunquid irritum facies iudicium meum et condemnabis me, ut iustificeris? 108. Iustitia Dei aduersum peccatores. Psalmus X 109.

terram 137. Cum ergo, Domine, sis iustus, iuste omnia disponis etc. 139. Vsque ad mortem defende iustitiam. Iustifica pusillum et magnum similiter 142. Tria iniusta 147. Ponam in pondere iudicium et iustitiam in mensura 156. Do unicuique iuxta uiam suam et iuxta fructum adinuentionum suarum 171. Aduenam et pupillum et uiduam nolite contristare nec opprimatis inique et sanguinem innocentem ne effundatis. Si feceritis istud, salui eritis 173. Filius non portabit iniquitatem patris, nec e contra 176. Iudicabo

Cum ergo, Domine, sis iustus, iuste omnia disponis etc. 139. Vsque ad mortem defende iustitiam. Iustifica pusillum et magnum similiter 142. Tria iniusta 147. Ponam in pondere iudicium et iustitiam in mensura 156. Do unicuique iuxta uiam suam et iuxta fructum adinuentionum suarum 171. Aduenam et pupillum et uiduam nolite contristare nec opprimatis inique et sanguinem innocentem ne effundatis. Si feceritis istud, salui eritis 173. Filius non portabit iniquitatem patris, nec e contra 176. Iudicabo te iuxta uias tuas

uiam suam et iuxta fructum adinuentionum suarum 171. Aduenam et pupillum et uiduam nolite contristare nec opprimatis inique et sanguinem innocentem ne effundatis. Si feceritis istud, salui eritis 173. Filius non portabit iniquitatem patris, nec e contra 176. Iudicabo te iuxta uias tuas 185. Mensurantur omnia in templo 193. Principes Israel, iniquitatem et rapinas intermittite et iudicium et iustitiam facite. Statera iusta reliquaque pondera et mensurę erunt uobis 194. Diuisio terrę signat iustitiam suam unicuique tribuentem 196.

etc. Antichristi deiectio. Ecce turbo Domini etc. 175. Faciet iudicium et iustitiam in terra. In diebus illis saluabitur Iuda etc. 176. Dies autem illa Domini Dei exercituum, dies ultionis 179. Finis uenit, uenit finis, et iudicabo te iuxta uias tuas etc. 185. Vnumquenque iuxta uias suas iudicabo ait Dominus Deus 188. Item 191. Item: Ecce ego iudicabo inter pecus et pecus arietum et hyrcorum 191. De Antichristo et sequacibus eius 192. In die illa erit commotio magna super

etc. 175. Faciet iudicium et iustitiam in terra. In diebus illis saluabitur Iuda etc. 176. Dies autem illa Domini Dei exercituum, dies ultionis 179. Finis uenit, uenit finis, et iudicabo te iuxta uias tuas etc. 185. Vnumquenque iuxta uias suas iudicabo ait Dominus Deus 188. Item 191. Item: Ecce ego iudicabo inter pecus et pecus arietum et hyrcorum 191. De Antichristo et sequacibus eius 192. In die illa erit commotio magna super terram Israel. Et commouebuntur a facie mea pisces maris et

et disceptabo cum eis etc. 204. Dies Domini ista, tenebrę, et non lux. Quomodo si fugiat uir a facie leonis etc. Reuelabitur quasi aqua iudicium, et iustitia quasi torrens fortis 205. Vidi uocantem iudicium ad ignem etc. 206. Iuxta est dies Domini super omnes gentes. Sicut fecisti, fiet tibi. Retributionem tuam conuertam in caput tuum. Ecce Dominus egredietur de loco suo. Et descendet et calcabit super excelsa terrę, et consummentur montes subtus eum, et ualles scindentur sicut cera etc. 207.

secundum ordinem Melchisedech XIIII. LVCAS Iudicium Dei. Et uidebit omnis caro salutare Dei III. / Sicut Ioannes baptizat alios, alios repellit, sic stabit in igneo flumine Dominus Iesus iuxta flammeam rumpheam etc, ut qui purgatione indiget, eum igne baptizet et ad paradisum transmittat III. Cuius uentilabrum in manu eius, et purgabit aream suam, et congregabit triticum in horreum suum, paleas autem comburet igni inextinguibili

et eorum causa 88, 91. Quomodo apud nos fieri soleat ignis, eadem ratione et supra. Ignis de mari erumpens 94. Ęthna 95. Conflagratio futura 100. Ęthna. Ephestion 31. Incendium 41. Infernus. Inferi nulli 67. Inferi nulli iuxta Epicurum 10. Carcer infernus et perpetua nocte oppressa regio. In qua ingens ianitor Orci ossa super recubans antro semesa cruento, ęternum latrans exangues territat umbras 33. Ingratus. Quid faciat ingratos. Lentuli auguris ingratitudo erga diuum Augustum. Ingrati

plagas retulit. Postea nomina eorum qui se ceciderant inscribens circuibat ea prę se ferens. Ita illis uicem contumelię reddidit, dum reprehendendos et obiurgandos omnibus exposuit 56. Inter coenandum ossa illi quidam ut cani iactabant. At ille propius accedens iuxta illos mingebat ut canis 57. Crates, cum Nicodromum cytharedum iritasset, cęsus in faciem est. Cartulam itaque imponens fronti inscripsit: Nicodromus fecit 61. Cleantes conuitiorum patiens a condiscipulis et a Sositheo poeta 78. Ollę uestigium in cinere confundendum,

Veni, inquit, Athenas, et nemo me cognouit 92. Ignauus. Diogenes reuertebatur ex Lacedemone Athenas. Interrogatus, quo et unde: A uiris, inquit, ad mulieres 59. Incertum. Aristo Achademico cuidam quicquam se comprehendere neganti: Ergo ne, inquit, hunc iuxta te sedentem non uides? Negante illo: Quis ergo te, inquit, excęcauit? Quis ipsa lumina abstulit? 77. Xenophanes ait: Quid nam manifestum sit, nullus uirorum nouit neque erit quispiam qui sciat. Idem multi alii quos Scepticos appellant 95,97, 98. Iuramentum. Thales:

plena sentibus pungens simul et urens 134. Defìcere quattuor modis intelligere 135. Iona columba uel Gręcia, unde Iones 141. Aurum, sensus 157. Obscuritas 160. In pręceptis quę ad uitam pertinent et sunt perspicua non debemus quęrere alegoriam, ne iuxta comicum nodum / quęramus in scirpo 164. Explanatio laci uisa, tricę inextricabiles 171. Regula Scripturarum est: ubi manifestissima prophetia de futuris texitur, per incerta alegorię non extenuare quę scripta sunt 181.

signat uel insidias uel diem Iudicii uel eloquia sacra 14. Dentes aliquando prędicatores, aliquando sensus interiores signant 14. Aqua quid signat in Scripturis 17. Quid a LXX translatum 30. Aurum, argentum 47. Triplex intelligentia: iuxta litteram primum, secundum medie per tropologiam, tertio sublimius, ut mystica quęque noscamus 49. Argentum et aurum 63. Quadrigę, currus, Equi in malam partem accipiuntur, si terreni sunt, si cęlestes in bonam 73. Inter historiam et tropologiam 100. Triplex

Victorinus, Origenes, Dydimus, Porphyrius 191. Tertullianus, uir doctissimus 192. Littera caro, mysterium spiritus 199. LXX fiat, Aquila uere, Symachus et Theodotion amen 200. Alegoria quid sit 207. Officium commentatoris 209. Scripturas non iuxta historiam accipiendas 211. Caro et spiritus Scripturę 211. Caro concupiscit aduersus spiritum, id est historia contra alegoriam 212. Non iisdem uerbis, sed eodem sensu prolata exempla de Testamento Veteri 237. Apertio oris 241. Aufer rubiginem de

Romanorum subiecit Pompeius 120. Hierusalem euersa 170. Et peccatum matris eorum non deleatur 405. Hierusalem cęlestis 421,424. Templum 426. Iuramentum. Decipere aduersarium licet, si fidem iuraueris, non licet 52. Iuxta phariseorum auaritiam, qui iurat per templum nihil est, qui in auro templi debet 172. Iuramentum Dei 300. Qui iurat et non decipit 329. Infamia, detractio 147,277. Remoue a te os prauum, et detrahentia labia sint procul a te 261. Stultus labiis

MARCVS Lectio. Ramos cedit de arboribus et sternit in uia Domini qui doctorum pręcepta colligens discit placere Domino et alios instruere XI. Liberalitas. Lepra mundatus munus iubetur offerre, iuxta illud: Date elemosinam, et omnia munda sunt uobis I. Honor pro elemosyna. Apostolus: Honora uiduas quę uere uiduę sunt VII. Quisquis enim potum dederit uobis calicem aquę frigidę etc. IX. Vidua quę misit duo minuta in gazophilacium XII. Mulier effudit unguentum super caput

in homines uersi operas locauerunt in Ilio construendo XI . /
Lex Argis uetabat patriam mutare. Mitillus in somnis monetur ab Hercule iuxta Hesereum , Italię amnem, oppidum constituere. Re per suffragia diuisa lapilli nigri in albos mutati sunt. Oppidum positum uocatum Thaliareum a Thara, Neptunni filio. Itaque legibus derogatum somni auctoritate

portat imaginem terreni 242. Qui in carne sunt placere Deo non possunt. Descendentes in Ęgyptum 294. Ecce tenebrę opperient terram 313. Horti Adonidis mundana uoluptas 323. In angustiis constituti nequaquam uoluptatibus pristinis iuxta errorem Epicuri, animo perfruimur 325. Habitatores terrę 341. Ambulant in plateis 341. Terra 347. Scriptus in terra 356. Libido. Mulier quę a marito accusatur adulterio 17. Libido ex homine bestiam faciens 18. Galli

obliuio 50. Voluptas non est perpetua 64. Idumea terrena et carnea 69. Veh qui descendunt in Egyptum 80. Via lata 148. Paralisis 184. Seminans in carne 216. In luxuriam 230. Desideria sęcularia 248. Qui transit per plateas iuxta angulos 264. Quasi sopitus gubernator amisso clauo 278. Luxuria sanguisuga 283. Qui diuitias dat ad delendos reges 284. Delicię, diuitię, gaudium omnia uanitas. Voluptas 291, 302. Princeps luxuriosus. Luxuria 305. In risu faciunt panem 305.

uanitatem superuacue 342. In uita benedicetur 358. Sepultus in diuitiis sęculi 387. Aperta est terra et deglutiuit Datan 401. Libido. Equi insanientes in foeminas 35. Virorum seminarium significatur in lumbis. Genitalia foeminarum honesto sermone iuxta consuetudinem Scripturarum umbilicus uocantur 45. Antiochus luxuriosissimus 139. Presbiteri in Susanam 141. Qui uiderit mulierem, habet passionem, qui concupierit propassionem 146. Socrus Petri febricitans 184. In uitium fornicationis 213.

Dei sermo 9. Loth figura Legis 11. Lex spiritalis est. Lex mulier 12. Ismahel et Isaac. Lex et Euangelium 13. Lex et Euangelium 20, 22. Decem pręcepta 26. Obstetrices duo Testamenta 29. Moyses Lex 29,30, 31. Aqua Marath. Lex iuxta litteram 38. Lex infirmatur in errore 48. Nemo iustificatur ex operibus Legis 48. Iusto non est Lex posita, sed iniustis 58. Lex diuiditur in litteram et spiritum 60. Lex non semper omnibus datur 61. Duo Testamenta 64. Lex declarat. Lex

accipienda 71. Lex umbra futurorum bonorum 73. Lex redimendę domus 88. Lex spiritalis Euangelium 91. Lex Dei 92. Euangelium Lex spiritalis est 99. Neminem ad perfectionem adduxit Lex 100. Moyses 102. Lex senuit 103. Lex amara iuxta litteram 104. Lex umbra futuri. Quędam secundum litteram seruanda, quędam secundum alegoriam 106. Christus redemit de maledicto Legis. Lex dupliciter dicitur 107. Lex et prophetę / in parabolis... 1 lex, tabernacula, /

XXX 155. Nuptię in Channa 1 Galileę 156. Inter uxorem et scortum 161. Quod uxor relicto uiro, quamuis adultero et Sodomita, non possit alteri nubere 216. Mendacium. Omnis homo mendax 89. Mendacium Deo indecens; hominibus interdum utile iuxta Platonem 133. Augustinus arguit Hieronymum, quod dixerit Paulum simulate locutum in reprehensione Petri, quia nullum mendacium in Scripturis admittendum 223. Respondet non mendacium id, sed honestam dispensationem dici debere 228. Rursum respondet Augustinus 233.

sine misericordia ira sup=$erueniet l 40. Datan, Abiron et Chore 150. Assur uirga furoris mei et baculus ipse est 153. Percussio Assyriorum 154,155. Terra interfecta propter transgressiones 156. Supplicium denunciatur perfidis 157. Penę inferorum iuxta meritum culpę. Angelus Domini percussit Assyrios CLXXXV milia 159. Vltionem capiam et non resistet mihi homo. Ecce facti sunt quasi stipula, ignis combussit eos 161. Ecce omnes quasi uestimentum conterentur etc. 162. Propter quę dispersi Iudei 164.

facit eam mechari; et qui dimissam duxerit, adulterat V. Fructus tricesimus sancto matrimonio deputatur XIII. Quod Deus coniunxit, homo non separet XIX. Moyses ad duritiam cordis eorum permisit dimittere uxores. Ab initio autem non fuit sic XIX. Fratris defuncti uxor fratri eius superstiti nubit, iuxta legem Moysi. Quando neque nubent neque nubentur XXII. / Mors. Dominus coepit contristari et moestus esse, quia hominis proprium est dolere in se unita diuidi per mortem, nisi alterius rei affectus

et latitudines uocis emetitur. Longior mensura uocis ptnífyioa sic!, id est modulus, altior |Li£Aoa, id est modulatio cantus 99. Historia super fidicine Arione 99. Mors nihil ad nos iuxta Epicurum 13. Quęstio quando moriens moreretur: cum iam in morte esset an tum etiam cum in uita foret 41. Euripides poeta a canibus laceratus 92. Liticines, siticines, sicinistę 118. Mendacium. Aliud est mendacium dicere, aliud mentiri 66.

267. Qui seminat iniquitatem, metet mala 276. Malus stultus est 278. Malus futura non considerat 281. Malicia mundi 290. Ante tempus iudicati 299. Ammoue maliciam 306. Neque habitabit iuxta te malignus 322. Malos male perdet. Conuertantur in infernum 325. In circuitu impii ambulant; contra Deum ignorantes 327. Quoniam qui malignantur, exterminabuntur. Peccatores peribunt 349. Et qui quęrebant mala, mihi locuti sunt uanitates 350.

Satum genus mensurę 157. Stater habet duo didracma 164. Memoria. Nihil enim prodest uidisse et audisse, nisi ea quę uideris et audieris, in memorię reposueris thesauro 97. Maria Virgo porta clausa 109. Ecce mater eius et fratres. Non iuxta Martyonem et Manicheum matrem negauit, ut natus de phantasmate putaretur 156. Maria, Mater Domini 333. Sanctum est templum tuum 367. Terra dedit fructum suum 368. Venit Dominus in Ęgyptum super nubem leuem- Virginem 377, 394. Elegit

digito qui est minimo proximus 57. Elegans homo dicebatur non cum laude, sed ętate; Marci Catonis uitii, non laudis fuit. Tullius: Crassus, inquit, erat prcissimus elegantium, Sceuola parcorum elegantissimus 64. Obedientia. Quęstio: Vtrum semper iuxta mandatum faciendum an aliquando contra, si utilius speras mandanti et gratius. Crassi exemplo ostenditur mandatum semper esse obseruandum 6. Vtrum semper obediendum patri 12. Homo. Multi mortales, plus comprehendit quam si dicas: multi homines 82. Hospitalitas. Hic est

67 . Hominem non posse esse sine peccato 68 et. Peccamus etiam errore et ignorantia, non tantum cogitatione 76, 77, 78 . Peccatum ignorantię iuxta Euangelium 79 . Nemo sine peccato 80 . Peccatum Dauid 83 . Peccatum Moysi 84 . Astra etiam non esse munda in conspectu Dei

Filia sacerdotis nupta non comedet de sanctificatis, uidua autem in domum patris reuersa uescetur 18 . Moyses Madianitas uictos iussit occidi pręter puellas et feminas uirgines 24 . Booz, cum iuxta se Ruth cubantem comperisset, non tetigit eam, et quod secum accubuisset, cęlauit, donec sibi ius coniugii a proximiore concessum est 40 . Dauid poscens panes sacerdotum interogatus, si mundi sunt pueri a mulieribus, annuit et panem

pro peccato populi, qui cum gentibus nuptias comunicauerant 85, 90 . Thobias concaptiuis quotidie quod poterat impartiebat: consolabatur eos, admonebat, necessariis iuuabat, mortuos sepeliebat. Surgens de conuiuio abiit, attulit cadauer et iuxta deposito eo lugens manducauit, uesperi sepeliuit 90 . Patris et matris sollicitudo de Thobia absente. Opera pietatis Thobię oblata coram Deo per angelum 92 . Hester cum periculo capitis sui regem

Confregerunt iugum, ruperunt uincula. Iccirco percussit eos leo etc. Saturaui eos, et mechati sunt 168 . Periit fides et ablata est de ore eorum. Edificauerunt excelsa Tophet etc. Iuxta uias gentium nolite discedere 169 . A signis cęli nolite metuere, quę timent gentes etc. 170 . Tu reliquisti me, dicit Dominus. Retrorsum abisti, et extendam manum meam super te et

confitere 133 . Diligis omnia quę fecisti, in uoluntate tua permanent, in uocatione tua conseuantur 139 . Dixerunt: Dereliqiuit Dominus terram, et: Dominus non uidet 186 . Iuxta uoluntatem suam facit tam in uirtutibus cęli quam in habitatoribus terrę 197 . Contra eos qui dicunt: Non faciet bene Dominus, et non faciet male 211 . Negantes in Deo iustitiam uel

ad paradisum natauit; Ionas de ligno sortito in mare uentremque ceti triduo missus; inuentum est mel in ore leonis mortui, id est in morte Christi nostra resurrectio et salus nostra XV.
Penitentia. Cęcus sedens iuxta uiam mendicans misericordiam Dei implorat; uocatus proiecto uestimento uenit ad Iesum, credidit et uidit X. Qui agit penitentiam uendentes et ementes eiicit de templo Domini, quod est ipse. Fitque domus orationis qui fuerat spelunca latronum XI. Gallus, lucis nuncius, quis

homo est factus et in septima sequiescit Deus. Ideo sexta die pro homine patitur, sabbato quiescit in sepulchro. Baiulans sibi crucem exiuit in eum qui dicitur Caluarię locum, Hebraice autem Golgotha, ubi crucifixerunt eum. Titulus I. N. R. I. Diuidunt uestimenta. Mulieres stant iuxta crucem. Matrem Ioanni commendauit, et accepit eam discipulus in suam. Crux quid significet. De latere Domini fluxit sanguis et aqua. Latronum fregerunt crura. Figura: Iesus in latere transfixus ostium in latere archę Noe, mulier de costa Adam dormientis. Sepeliunt Iesum

post obitum suum surrecturos XX. PETRI I: Qui non credunt his, lapis offensionis et petra scandali II. II: Et in uobis erunt magistri mendaces qui introducent sectas perditionis etc. contra hereticos II. Venient in neuissimis diebus in deceptione illusores iuxta proprias conscientias ambulantes dicentes: Vbi est promissio aut aduentus eius etc. III. IOANNIS I: Quis est mendax, nisi is qui negat, quoniam Iesus non est Christus? Hic est Antichristus qui negat Patrem et Filium

Qualiter semen in utero ad hominem formandum coalescit 24 . Temporis uarietas in puerperiis mulierum, id est mense VIII, IX, X, XI 26 . Mater Affricani diu sterilis; cum ingentem anguem iuxta se cubantem uidisset, non multo post concepisse dicitur et peperisse Publium Scipionem Affricanum 43 . Vno partu quinque pueros enixa 56 . Suadetur matri, ut suo non nutricum lacte natum alat.

Lauabo inter innocentes manus meas 338 . Vox Domini concutientis desertum 340 . Conscidisti saccum meum. Cilicium 341 . Diuerte a malo et fac bonum. Iuxta est Dominus his qui tribulato sunt corde 345 . Ego autem, cum mihi molesti essent, induebar cilicio 346 . Cum ceciderit iustus, non collidetur 349 . Domine, ne in

Oratio ad Patrem. A Iudeis passus persecutiones. Prędicat, orat, patitur. Apostoli expectant Domini resurrectionem 428 . Perseuerantia.Adolescens iuxta uiam suam 276 . Perseuerantia boni. Non extinguetur in nocte lucerna eius 285 . Custodi innocentiam, et uidebis ęquitatem 349 . Exiuit homo ad opus suum et ad

Persę 152 . Equi ruffi, nigri, albi, uarii--- quattuor regna 159 . Angulus 168 . Princeps puer 196 . Cornu 199, Angulus pro regno iuxta idioma Scripturarum 224 . Persę ante Cyrum ignobiles. Medi semper potentissimi 225 . Reges Assyriorum 267 . Merodach 271 .

Rex habet uirgam 103 . Virga nucea 104 . Principes pro peccatis populi arguuntur 130 . Propter peccata populi moritur bonus rex. Dantur principes iuxta cor populi 177 . Rex est, in quo regnat Christus 179 . Ratio et sensus 10, 11 . Duo populi intra nos: malum et bonum 20 .

intellectus. Vide ergo, ne lumen, quod in te est, tenebrę sint etc. XI. Et uos estote parati XII. Ędificaturus turrim sumptus computat, bellum commissurus uires considerat. Bonum est sal etc. si euanuerit, foras mittetur XIIII. Quid sit prudentia iuxta Origenem. Filii huius sęculi prudentiores filiis lucis in generatione sua sunt XVI. Superbus. Dispersit superbos mente cordis sui I. Omnis mons et collis humiliabitur III. Symon phariseus imputat Domino, quod tangi se patitur a

liber VII, caput IIII. Silentium. Xenocrates, cur taceret interrogatus: Quia dixisse me, inquit, aliquando penituit, tacuisse nunquam, liber VII, caput II. Somnus. De somniis, liber I, caput V. Fratres Celii parricidii rei acti. Tito Celio iuxta illos in cubiculo mortuo reperto, quia dormientes tunc inuenti sunt, absoluuntur, liber VIII, caput I. Pindarus super gremium pueri capite posito sic obdormiuit, ut nunquam postea excitatus sit, liber IX, caput XII. Senex. De senectute, liber VIII, caput XIII.

155 . Primus mensis anni celebrationi attributus 288 . Tria tempora: ante Legem, sub Lege, sub Gratia. Obseruationes temporum contra mathematicos 289 . Sabbatum non iuxta litte ram obseruandum 290 . Dies Dominicus resurrectione Domini sanctificatus. Quadragesima. Pentecostes 291 . BIBLIA

211 . Conuertam manum meam ad paruulos 215 . Vsus. Assyrii, Samarię coloni, colebant quidem Dominum, sed idola, quibus assueti erant, non relinquebant 67 . Adolescens iuxta uiam suam, et cum senuerit, non recedet ab ea 131 . Vitium usitatum cum labore emendatur 134 . Vindicta. Iudei uindicauerunt contra inimicos suos habita licentia a rege Assuero: et occiderunt eos

ministraretur ei, sed ut ministraret et daret animam suam redemptionem pro multis X. LVCAS
Vigilia. Pastores uigilias noctis custodiebant, quando angelus Domini stetit iuxta illos et Saluatoris natiuitatem nunciauit II. Dominus noctes transigebat in monte [Libani] Oliueti XXI. Quid dormitis? Surgite et orate, ne intretis in tentationem XXII. Venia. Dimittite et dimittemini VI. Et dimitte nobis debita nostra, siquidem et nos

fatalis felicitatem portendens iis a quibus seruaretur 26 . Lituus 48 . Oraculum anceps de morte Hannibalis 85 . Tyberii necem corui inter se pugnantes et de tecto lapidem iuxta illum deiicientes portenderunt 114 . Oraculum de morte Lysandri ad flumen armatum 121 . Augur Scylle uictoriam promittit

In prohetis non semper sermo Dei 89 . Et calamus mensurę in manu eius, id est gratia prophetalis 97 . Quod prophetę Dei spiritu locuti sunt 124 . Iuxta fluuium reuelatio Ezechielis, Danielis, Ioannis 135 . Prophetę usque ad Ioannem 153 . Cui reuelatur. In quo reuelatur 194 . Prophetę Noui Testamenti

prope Scamandrum, nexis placitura corollis,
1.4.42   Prospicit ambrosiis myrthea serta comis.
1.4.43  Haec caesto, haec armis pollentior, utraque iuxta
1.4.44   Regnat in aequoreos imperiosa deos;
1.4.45  Haec dea iucundum ridet quacunque serenat
1.4.46   Aera, floriferam uere

restat,
2.2.231  Vulnere nulla uacat. Cedone, mortalia tanti
2.2.232  Flagitia, ut tali moribundus corpore Christus
2.2.233  Pendeat, hos iuxta fures interque profanos
2.2.234  Carnifices? Quod si Christum saeuissime punis,
2.2.235  Sacrilegos absolue reos, absolue nocentes,

5.2.115  Munit ouans Italisque auertit ab arcibus hostem.
5.2.116  Nec contentus eo est: Thracas miseratus Eoas
5.2.117  It tersum maculas. Fęlix uictoria iuxta
5.2.118  Victori et uictis: totus sacrabitur orbis,
5.2.119  Ortus et occasus coalescet corpus in unum
5.2.120  Principe sub Christo,

7.8.19  Acer et belli furialis ultor,
7.8.20   Qui prope fulget
7.8.21  Ordinem primum, Michaelis arma
7.8.22  Principis iuxta, uiget et Tuorum
7.8.23  Militum non ultimus et decorus
7.8.24   Laude secunda.
7.8.25   Pro Tua

fuerit reparetur, et fideles ipsam libenter devotionis causa confluant ad eandem, quo ibidem dono caelestis gratiae uberius se conspexerint esse refectos; Et dilectus nobis in Christo Michael quondam Nicolai Charmetich civis Sibenici in dicto Burgo habitator, juxta ipsius devotionem exoptans debitum honorem in ecclesia praefati crucifixi augere, et ipsam dotare in vita, et facere cantare primos Vesperos et Missam die 27. Martii in honorem Crucis Domini, et in ultima voluntate, praedicta devotione de propriis bonis relinquere; supplicavit,

auditorum admiratione. Huic accedit Sapho Poetissa, quae carmine suo omnibus seculis futuris se celebranda dicit. nec tacetur Aspasia, Socratis tempore doctissima foemina. Puto, non te futura secula silebunt; intendisti animum tuum bonis artibus, et non lanificio muliebri, aut operi mechanico. Nam iuxta Lactantium Firmianum in tenebris et morte uersabuntur qui animi bona negligunt et corporis amplectuntur. Fuerunt Amazones bellatrices et Camilla Virgo bellatrix, eae ausae in certamine bellorum cum uiris concurrere; tamen maiorem laudem esse duco cum uiris non corpore aut manu, uerum etiam

Sibenicum habet ab ortu agrum Traguritarum, ab occasu Lopsicam insulam adiacentem Hyaderae, quae oculus dicitur Liburniae, a septentrione Tyrum fluvium, Tyrus fluvius quem vulgus Chercham appellat. Is disterminat Liburniam a Dalmatia, iuxta quem civitas Scardona Scardona ad littus, colonia antiquae Scardonae et portus. Multi putaverunt eum fluvium dici Scardonam, ut poeta meus Zovenzonius Zovenzonius ad me scribens:
Scardonam mea Musa

auro,
1.51  Et miseranda Fames humilique infirma grabato
1.52  Pauperies recubat foedo turpissima uisu.
1.53  Postibus aduersis stimulo Bellona cruento
1.54  Eumenides in bella ciet fremituque lacessit
1.55  Horrisono, furibunda ruit Discordia iuxta,
1.56  Demissos lacerata sinus uittisque cruentis
1.57  Anguiferas depressa comas, et proelia poscit.
1.58  Hic subito Alcides nodoso robore circum
1.59  Fulmineos acer rotat imperterritus ictus
1.60  Praecipitesque fuga tenues diuerberat

Christus, leprosos mundat, cęcos illuminat, infirmos curat, surdo et muto aurium linguęque officium instaurat, et tamen singulis, ne nemini quicquam dicant, iniungit. Archisynagogi quoque filiam mortuam suscitaturus, turbam iuxta cadauer tumultuantem abscedere pręcepit nec in publico, sed domi uitale operatus est remedium, ne popularem gloriam expetere uideretur. Quod autem multa id genus non ita secreto, sed in conspectu peregerit plurimorum

quoque abbatem tradunt Martiniano, militum pręfecto, pro filia, quam nequitię spiritus possederat, supplicanti respondisse: ne se opem posceret, cum et ipse peccator esset, sed, si in Christo confideret, eidem supplicaret, iuxta fidei meritum gratiam ab ipso impetraturus. Credidit Martinianus, et domum rediens Deum precatus incunctanter, filiam a demonio liberauit, ut predictum ab Antonio fuerat. Pulchre igitur unico responso Antonius tria

impetrauit. Mox inde decedens uastioris solitudinis latebras petiit, ibi quęrens domicilio locum, ubi non facile mortalium de se rumores audire posset. Iudocus item fama sanctitatis regumque Britannię stirpe iuxta clarus, dum solitarius habitaret et signorum, quę fecerat, rumor multos ad uisendum eum a diuersis partibus exciuisset, uidens in tanta se adeuntium frequentia periclitari humilitatem in ulteriorem deserti angulum sedem

euectus fuerit, tanto propius periculo esse, ne cadat, et si ceciderit, grauiorem ruinam fore. Honoris gradum superbię irritamentum et inanis glorię materiam esse, nisi ita caute adeatur, ut is, qui episcopatum desyderat (iuxta Apostolum) opus bonum desyderet, non honorem, sed labores, non delicias, neque pręesse, sed prodesse cupiens, seruum se et ministrum hominum constituat propter Christum. Diuus Marcus

Heliam in torrente Charith prope Iordanem a coruis nutritum, Heliseum in monte Carmeli cum prophetarum choro habitantem, filios Rechab sub tentoriis demorantes et incertis sedibus uagos, Ioannem denique Baptistam in Ennon iuxta Salim iam baptismi mysteria auspicantem et eos, qui ad se confluerent, nunc arguentem, nunc docentem. Erat enim uox clamantis in deserto: Dirigite uiam Domini, rectas facite semitas eius! Et quoniam hos omnes, quo

corr. ex Thebaidam cum Decii et Valeriani persecutionem fugeret, sedecim annorum adolescens solus deserta petiit. Et inuenta in montis radicibus saxea spelunca, quam iuxta molliter fluens riuulus terram irrigabat et effusis desuper ramorum umbraculis palma solis defendebat ardores, captus amoenitate loci, ubi latere concupierat, habitare coepit; intantum, ut, cum centum et tredecim uixisset

bestię ingerebat dicens, ne facere differret, quicquid faciendi facultatis aduersus ipsum a Domino accepisset. Sed illa, sicuti orantem non terruit, sic etiam omnia pati paratum minime lęsit. Quotus quisque uel uiso tantum iuxta se serpente non continuo trepidus exiluisset? At Leonardus etiam intra gremium illabentem contempsit. Cur ita, nisi quia uerum est, quod in Prouerbiis Salomon ait: Fugit impius nemine persequente,

uirgineis choris comitatam ad se uenire uidet, iussus missam celebrat, indumentum miri candoris ab ipsa Dei Genitrice sibi oblatum accipit. Visio abiit. Ille ad se reuersus, insomnium fuisse putabat, donec idipsum indumentum iuxta se iacere conspexit. Quod adhuc extare dicitur et cernentibus rei fidem facere, nemine deprehendente neque lini neque texturę genus. Magnum fuit tale munus accepisse, sed maius tali spectaculo interfuisse et eius

Et illud de beato uiro: In lege Domini uoluntas eius, et in lege eius meditabitur die ac nocte. Meditationem legis non in replicando, quę scripta sunt (ut Iudeorum existimant pharisei) sed in opere intelligens, iuxta illud Apostolicum: Siue comeditis siue bibitis siue aliud * add. quid agitis, omnia in gloriam Domini facite. ** corr. ex facientes

recidisset, Augustinus Christum suum deprecatus, sine cunctatione hominem sanum reddidit et reliquam plebem eo signo conuertit, Britanniam totam erripiens diabolo et subiiciens Christo. Tunc terra illa inculta (iuxta Ezechielem) facta est ut hortus uoluptatis, iam exhuberans fructibus salutis. Quid de Mutio abbate dicemus? Qui dum esset gentilis, natura ferox et latrociniis deditus, ita ut etiam sanctorum delubra expoliando

ore lacessisset, tribus igneis iaculis ab angelo uisibiliter percussum conflagrasse. Recte quidem tot ictibus scelestus ille interiit, quot in Deo personas offenderat, quarum Trinitatem unius esse substantię unus percussor iuxta fidei nostrę confessionem declarauit. Verum Dominus noster, ut fidei ueritatem ostenderet, sicuti sępe ab impiis hereticis prauitatis poenas exegit, ita ab eorundem insidiis tutatus est seruos suos.

ita Ecclesię sanctę illustrator Augustinus. Qui in initio eadem heresi pollutus, cum Ambrosium prędicantem audisset, perspexit errorem, in quo erat, atque abiecit. Et tandem omnis expers ambiguitatis Christi suscepit fidem iuxta traditionem catholicę religiositatis. Non signa requisiuit, non experimenta tentauit; audiendo tantum agnouit ueritatem et de tenebris uenit ad lucem. Denique eandem sectam illam, quam reliquit, nemo postea fortius

debuit, ut a Domino audiret uocem illam, qua nihil iocundius: Hodie mecum eris in paradiso! Ob latrocinia noxę deditus mortique addictus, dum moriens dignum se supplicio confitetur, dum in Christum credit, dum iuxta se pendentem deprecatur, transiuit de morte ad uitam, de cruce ad paradisum. O diuinę clementię immensitas, quam serę conuersioni quam grandem tribuisti mercedem! Sed neque de illis quidem desperandum est, quos in

flagitiique commisisset, et animo conflictatus lachrymas fudit et ueniam orauit. Die quadragesimo dormienti Virgo, Dei Mater, cuius opem inuocauerat, apparens dimissum ei peccatum nunciauit. Somno excitatus chyrographum suum iuxta iacentem reperit. Ea re lętus, et peccatum suum et Dei erga se misericordiam cunctis audientibus publice enarrauit. Die tertio uita defunctus etiam miraculis claruit. Quod si tanti criminis reus ad tantam beatitudinem

persequebatur. Ac ille persecutorem suum bis absque sui periculo interimere potuit, si uoluisset; semel in spelunca, ubi ipse latebat, diuertentem, cum clamidis laciniam non sentienti abscidit, iterum in tentorio, cum noctu iuxta caput dormientis cyphum hastamque sustulit et nulli custodum uisus ad suos rediit. His quidem argumentis ostendere uolens, quantum deferret regi etiam iniquo, cum ab illo declinare mallet quam hostliter persequentem

Vt ergo uera synceraque pace uti fruique possimus, magno atque constanti animo contemnamus insolentium hominum contumelias, probra, maledicta memores a Salomone sapientissimo pręceptum esse: Ne respondeas stulto iuxta stulticiam suam, ne efficiaris ei similis. Rixas et odiosas uerborum concertationes abiiciamus, quia alius quoque sapiens ait: Abstine te a lite, et minues peccata. Vbi autem zelus et contentio, ut

concupiscentię igne succendat. Hic est enim faber sufflans in igne prunas et proferens uas in opus suum. Atque idem Dominus noster, cum in monte transformatus totus Diuinitatis suę luce resplenduisset, Moysen et Heliam iuxta se apparere fecit, quia et ipsi aliquando quandragenarii ieiunii obseruatores extiterant, ut ex hoc nobis insinuaret eos, qui libenter ieiunauerint, suo glorioso consortio esse dignos.

Illos quatuor, quos Pafnutius abbas in remotissima Aegypti eremo commorantes reperit: Ioannem, Andream, Thaddeum et Philippum, hebdomadarum continuata ieiunia Dominicis diebus soluere solitos ferunt, angelo tunc iuxta eorum numerum panes deferente. Et in aduentu Pafnutii quintum panem additum fuisse dicunt. Nec sane mirum uideri debet, quod quidam sanctissimi homines in solitudine de cęlo receperint alimenta, cum etiam pręuaricator

— inquit — et potu taceo, cum etiam languentes monachi aqua frigida utantur et coctum aliquid accepasse luxuria sit. Idem Pauli, priori eremitę, uitam describens Iesum et angelos eius testatur in eremi parte, quę iuxta Syriam Saracenis iungitur, uidisse se monachos, quorum unus per annos triginta clausus ordeaceo pane et lutulenta aqua uixit, alter in cisterna ueteri, quam gentili sermone Syri cubam uocant, quinque

abstinentia. Usque ad id tempus, si necessitas postulauerit, et balneas adeat et uino utatur modico propter stomachum et carnium edulio sustentetur, ne prius deficiant pedes quam currere incipiant. Et hoc dico iuxta indulgentiam, non iuxta imperium, timens debilitatem, non docens luxuriam. Deinde, cum iam adulta et firmior fuerit, ait: Cibus eius holusculum sit et simila raroque *corr. ex similia caroque

id tempus, si necessitas postulauerit, et balneas adeat et uino utatur modico propter stomachum et carnium edulio sustentetur, ne prius deficiant pedes quam currere incipiant. Et hoc dico iuxta indulgentiam, non iuxta imperium, timens debilitatem, non docens luxuriam. Deinde, cum iam adulta et firmior fuerit, ait: Cibus eius holusculum sit et simila raroque *corr. ex similia caroque pisciculi. Sic

inter Aegyptios anachoretas uiri, simulatio, quantę erga proximum charitatis, quantę miserationis fuit? Posito quippe monachali habitu secularia sumpsit indumenta, ne posset agnosci. Et peregre profectus, neptim, quam iuxta se nutriens diu sanctorum operum sociam habuit, diaboli tandem latrocinio sublatam anxie perquisiuit. Illa enim iuuenis cuiusdam libidini semel consentiens criminisque conscia patrui conspectum ferre non ualens, clam ad

fuerat tutatus, nec in hominis uiolentiam irasci potuit: ab immundo spiritu oppressum miseratus incunctanter pristinę restituit sanitati. Idem igitur et tutelę fidem et patientię benignitatem seruauit, amicis inimicisque iuxta fauens. Egidius quoque abbas, ad ostia Rhodani solitarius manens et hominibus incognitus, cerua lac prębente (ut alibi diximus) uixit. Sed dum illa a uenaticis canibus agitaretur, prępeti fuga

Igitur illo orante canes propius accedere nequiuere. Vnus autem de uenatoribus (quia locus uepribus obductus erat) incerto sagittam dirigens, abbati uulnus inflixit. Post hoc penetrantes latebram reperiunt senem ceruamque iuxta accubantem. Et religione quadam concussis animis procidentes ueniam ab eo, quem imprudenter lęserant, suppliciter petunt atque impetrant, et ceruam dimittunt intactam. Tam enim ille libenter iis, a quibus uulnus

tacere operęprecium sibi existimet, Esaiam lamentantem audiat: Vę mihi —inquit — quia tacui. Reprehensibilem se agnoscit propheta, quod Oziam regem populumque in uitia pręcipitem uerbis non corripuerit, iuxta illud: Ne reuerearis proximum tuum in casu suo nec retineas uerbum in tempore salutis! Sed propositum nostrum consequentes, ueteribus exemplis noua subnectamus. Agathonem abbatem

persecutionibus apud Aegyptum passi iuuenis. Sed illum, postquam omnia tormentorum genera superasset, in amoenissimos hortulos adductum, inter lilia candentia et rubentes rosas lectuloque compositum, leni aquarum murmure iuxta labente riuulo mollisque sibili uento arborum stringente folia, ita ut locus ipse turpem uoluptatem mouere posset, nisi dissectę dentibus linguę dolor etiam thori mollitiem et meretriculę procacitatem blandimentaque

ultro exponens se suppliciis, quę modo expauerat. Decollati cadauer, insepultum iacuit timentibus Christianis uiolare pontificis interdictum. Sed Petrus apostolus noctu apparens Marcello presbytero, illud iuxta corpus suum sepeliri iussit, dignum esse asserens, ut, qui secum peccauerat, secum fleuerat, secum recumbens honoraretur. Iacobus quoque, natione Persa, sed professione Christianus, dum inter regis

Quoniam (ut in Euangelio legimus) mari et uentis imperat, et obediunt ei. Idem aduersus improbissimi hostis assiduas pugnas uincendi spem uiresque nobis confert et suggerit, iuxta illud Prophetę: Parasti in conspectu meo mensam aduersus eos, qui tribulant me. Nihil quippe magis terrori diabolo esse potest quam sacramentum istud. Et, si Dauid parui lapidis ictu prosternere potuit Goliam

miratus audiuit eum, dum scapham regendo partim labore, partim inedia iam deficeret, obdormisse et dormienti sibi uisum a quodam panem accepisse atque eo gustato se refocillatum sensisse; deinde expergefactum nauigio iuxta prętereunte susceptum Romamque delatum. Rem ergo curiosius exquirens comperit ea ipsa die illum pane eo refectum fuisse, qua sacrificium fuerat oblatum. Et Deo gratias egit, quia hic ille panis esset, de quo per

reum putant, quia in miseriis uident, digni illi talia ob culpam perpeti, qui talia passum uanissimo argumento delictis obnoxium censuerunt. Ex uitę moribus, non ex casuum angustiis, qualis quisque sit, iudicari debet, iuxta Euangelicum illud: Ex fructibus eorum cognoscetis eos. Sed etiam illud inter temerarias iudicationes ponendum, quod Annam, Helcanę coniugem, Domino in Sylo ardentius deuotiusque

dissentire animaduertunt, eorum iudices facti, quorum iudiciis usuri uidebantur. Horum peruersitatem secuti Iohanan, Careę filius, et qui cum illo erant, cum post Babylonicam captiuitatem in terra Chanaan iuxta Bethlehem resedissent et Caldeos timentes, quo fugam uertere sibi expedisset, Hieremiam prophetam consuluissent illeque Deo reuelante ibi tuto mansuros dixisset et, si ad Aegyptum, ut parabant, transfugerent, perituros,

sumus, ibi saltem commoriantur, ubi ortę fuerint. Linguam contineamus, si cogitationes non possumus. Quis enim de Lupo, Senonum episcopo, non male opinaretur, si eum pręcessoris sui filiam, uirginem iam adultam, quam iuxta se educabat, tenerrime diligere conspexisset et, quanta ille sanctitate polleret, ignoraret? Sed profecto neque nota sanctitas obstitit, quin aliquando domestici eius ipsum nimii in puellam amoris inter se taxarent. Quod

eo simul confluxissent, apparuit Hieronymus et demoni, ut ab ea exiens, quibus pręstigiis Nazarethanos aduersus Syluanum ludificasset, palam faceret, imperauit. Illico mulier sanatur et pręsente Syluano Syluanus alter iuxta illam cernitur, qui rem ordine confessus disparuit. Et uulgato miraculo cessauit innocentis infamia uersipellisque impostoris offucię magno omnibus tunc stupori fuere. Quam igitur circunspectos, quam uigilantes nos esse

malediceret Dauid. Et quis est, qui audeat dicere, quare sic fecit. Ecce filius meus, qui egressus est de utero meo, quęrit animam meam; quanto magis hic filius Gemini maledicet mihi? Dimittite eum, ut maledicat iuxta pręceptum Domini, si forte aspiciat Deus afflictionem meam et reddat mihi Dominus bonum pro maledictione hac hodierna. Quid hac patientia humilius, quid humilitate patientius? Rex erat, et quidem

Et in Ecclesiastico: Humilia ualde spiritum tuum, quoniam uindicta carnis impii ignis et uermis. Qui uindicari uult, a Domino inueniet uindictam, et peccata illius seruans seruabit. Ne respondeas stulto iuxta stultitiam suam, ne efficiaris ei similis. Tale est et illud Prophetę in Psalmis: Dixi: Custodiam uias meas, ut non delinquam in lingua mea. Posui ori meo custodiam, cum consisteret peccator aduersum me.

Caput IV / DE PATIENTIA AEGROTATIONIS Aduersas etiam ualitudines, quoties in has inciderimus, ęquo animo ferre uirtutis lucrum erit. Languente enim corpore animi uigor in contemnendis uoluptatibus roboratur, iuxta illud Apostoli dictum: Cum infirmor, tunc fortior sum. Quod si corporeę infirmitati quicquam inesset mali, hanc sanctis suis Deus contingere non permitteret. Permittit autem, ut efficiat sanctiores.

fieret. Percusserat eum Dominus, ut sanaret. Et ille sanatus tantum profecit uirtute, ut omnia ardua, dura, acerba, contumelię, uerberationis uitęque periculi plena non inuitus subiret pro Christo, frigus, famem, gladium iuxta contemnens. Et: Libenter - inquit- gloria bor in infirmitatibus meis, ut inhabitet in me uirtus Christi. Et: Cum infirmor, tunc potens sum. Et: Licet is, qui foris est, noster homo

quid iam agere deberet, dubius, ad Deum exclamaret dicens: En ego, Domine Iesu, cupio his in locis tibi famulari, et nescio quo me inuitum subinde rapit uiolenta mentis meę euagatio. Hęc dicenti angelus monachali habitu iuxta apparuisse dicitur. Et cum aliquandiu nunc genibus prouolutus orasset nunc surgens manibus fiscellas texuisset, ad Antonium conuersus dixisse: Ita et tu, Antoni. Et hoc dicto ex oculis eius euanuisse. Tali ergo precum

puellam admisit et, cum attentius eam spectasset, formam admiratus concupiscere coepit. Veruntamen ad se reuersus illicitum in pręcordiis sensum non sine inimici opera prouenire intellexit ac protinus e foculo, qui iuxta erat, arrepto torre faciem puellę percussit. Et omnis mala tentatio cum tentatore simul dissipata effugit. Incipiente igitur peccati morbo medicorum imitanda prudentia est, statim ad remedium recurrendo nec patiendo, ut

contenta loco cedit neque flere desistit. Solius ergo Domini desyderio tota ardens, prima mortis uictorem uidere meruit, quem prę cęteris perseuerantius quęsiuit. Sarra, in Scythiotico uirginum monasterio abbatissa, iuxta quod fluuius molliter labens perspicuisque limpidus aquis intuentium oculos mira amoenitate detinere solebat, cum tantam in eo cernendo iocunditatem esse audisset, sibiipsi imperauit, nequando illum aspiceret, ne quam ex

Caput IX / DE MORTIS MEDITATIONE Perseuerantiam autem boni honestique commodissime in nobis conseruabit mortis meditatio, iuxta illud: In omnibus operibus tuis memorare nouissima tua, et in ęternum non peccabis. Haud igitur incongruum erit, si nunc exponere aggrediemur, quemadmodum hi quoque, quos imitari cupimus, ultimum uitę diem

ecce accurrunt duo leones telluremque unguibus scalpentes, fossam hominis capacem fecere. Sicque ipse palio suo inuolutum atque ibi depositum humo, quam bestię egesserant, operuit. Eo uix sepulto cęlla corruit et palma, quę iuxta illam stabat, radicitus euulsa procubuit, quasi dedignantes aliorum usui seruire, quę tam exactę sanctitatis uiro seruissent. Cuius ergo tam magnifica in terris mors fuit, quam gloriosa uita est in cęlo?

uertit, ipsam consolata est, lucernas accendit. Tunc et Christus ei pręsto fuit et, ut secum ueniret, hortatus est. Ipsa igitur tam optato itineri se accingens, efferri se sub dio fecit cinereque conspergi et crucem sanctam iuxta apponi atque Euangelium Dominicę passionis a Luca descriptum legi. Postremo in manus Domini spiritum suum commendans obiit. Itaque non minus, cum ad Christum proficisceretur, solicita erat quam olim, cum ei ministraret,

dicendum. Caput II / DE ANTICHRISTI PERSECVTIONE Teterrimam bestiam omni immanitate atrociorem, Antichristum, ab aquilonis finibus uenturum autumant, iuxta illud Hieremię: Ab aquilone pandetur omne malum super omnes habitatores terrę. A tribu uero Dan oriturum ex eo, quod Iacob ad filios prophetante dicitur: Fiat Dan coluber in uia, cerastes in semita,

consurget et Ecclesiam uastabit. Et superbię spiritu inflatus diuina omnia prophanabit, polluet, contemnet ac tantum Sathanam illum, cuius consiliis opeque nitetur, colet. Nam alibi etiam in Daniele scriptum est: Et faciet iuxta uoluntatem suam rex. Et eleuabitur et magnificabitur aduersus omnem deum, et aduersus Deum deorum loquetur magnifica. Et dirigetur, donec compleatur iracundia. Tum, nequid impuritati spurcicięque eius desit:

ante Apocalypsim Esaias: Vlulate — inquit — quia prope est dies Domini, quia uastitas a Domino ueniet. Et iterum: Hęc dicit Dominus: Custodite iudicium et facite iustitiam, quia iuxta est salus mea, ut ueniat, et iustitia mea, ut reueletur. Iohel quoque prophea ait: Conturbentur omnes habitatores terrę, quia ueniet dies Domini, quia prope est dies tenebrarum et caliginis. Idem

et iustitia mea, ut reueletur. Iohel quoque prophea ait: Conturbentur omnes habitatores terrę, quia ueniet dies Domini, quia prope est dies tenebrarum et caliginis. Idem et Sophonias affirmat dicens: Iuxta est dies Domini magnus, iuxta est uelox nimis. Ante hos etiam Abdias propheta dixit: Iuxta est dies Domini super omnes gentes. Et hunc quidem constat prophetare coepisse anno quinto Iosaphat, regis Iuda, et

Iohel quoque prophea ait: Conturbentur omnes habitatores terrę, quia ueniet dies Domini, quia prope est dies tenebrarum et caliginis. Idem et Sophonias affirmat dicens: Iuxta est dies Domini magnus, iuxta est uelox nimis. Ante hos etiam Abdias propheta dixit: Iuxta est dies Domini super omnes gentes. Et hunc quidem constat prophetare coepisse anno quinto Iosaphat, regis Iuda, et quarto Achab, regis Israhel. Ex

terrę, quia ueniet dies Domini, quia prope est dies tenebrarum et caliginis. Idem et Sophonias affirmat dicens: Iuxta est dies Domini magnus, iuxta est uelox nimis. Ante hos etiam Abdias propheta dixit: Iuxta est dies Domini super omnes gentes. Et hunc quidem constat prophetare coepisse anno quinto Iosaphat, regis Iuda, et quarto Achab, regis Israhel. Ex quo ad hanc usque diem, qua ista scribimus, computantur duo milia

Vnde in Hieremia scriptum est: Terror undique, ait Dominus. Non fugiat* uelox nec saluari se putet fortis. Denique temporis huius calamitatem designans Sophonias propheta: Iuxta est — inquit — dies Domini magnus, iuxta est et uelox nimis. Vox diei Domini amara, tribulabitur ibi fortis. Dies irę dies illa, dies tribulationis et angustię, dies calamitatis et miserię, dies

Terror undique, ait Dominus. Non fugiat* uelox nec saluari se putet fortis. Denique temporis huius calamitatem designans Sophonias propheta: Iuxta est — inquit — dies Domini magnus, iuxta est et uelox nimis. Vox diei Domini amara, tribulabitur ibi fortis. Dies irę dies illa, dies tribulationis et angustię, dies calamitatis et miserię, dies tenebrarum et caliginis, dies nebulę et turbinis,

apparuisse, alter e celo corpus attulisse dixistis. Nunc eandem ipsam Virginem supra omnes lutidam ac sublimem iuxta se ostentat et ueram matrem prę cęteris honorando confitetur, ut uos tantę prauitatis arguat et in tenebras exteriores mittat. Vos quoque, Manichee, Martion, Basilides, qui prophetas et Legem non accepistis, ecce

Post heç sol et luna, quia amisso fulgore lugere damnatorum calamitatem uidebantur, rursum ob lętitiam gaudiumque beatorum reparato lumine multo clariores, quam unquam antea uisi sunt, apparebunt. Ac iuxta illud Esaię uaticinium erit lux lunę sicut lux solis, et lux solis erit septempliciter, sicut lux septem dierum. Eruntque noui cęli et noua terra dicente apostolo: Cęli ardentes soluentur, et elementa

morte dolorem sentiant et mori non possint. In quo picis et sulphuris assidue bullientis intolerabilis foetor fumique omni nausea grauius olentis nunquam desinens exalatio. In quo etiam omnia perturbans procellarum spiritus, iuxta illud: Ignis, sulphur et spiritus procellarum pars calicis eorum. Spiritus tamen, non qui ardores ignis refrigeret, sed magis flammarum impulsu sęuire cogat; ueluti siquis in nemoroso monte unam tantum arbusculam

sunt. Est gehenna et caminus ignis inextinguibilis, est uermis et tinea immortalis, sunt tenebrę alię exteriores, alię interiores, est profundum et puteus abyssi, sunt glareę Cocyti, est sicut calor, ita et frigus, iuxta illud: Ad nimium calorem transiet ab aquis niuium. Sunt spiritus creati ad uindictam, sunt pix, sulphur, grando, sitis, fames, mors, scorpii, serpentes, est romphea uindicans in exterminium impios, est

ipsa correptionem non cauerit ultionis diuinę. Maledicet, inquam, alius alium, dum suam quisque consyderat erumnam suęque poenę stimulatur aculeis. Attamen etiam quisque, ut diximus, propinquorum amicorumque tormentis, quos iuxta se cernet, torquebitur mutuaque inter illos commiseratio communis afflictionis erit incrementum. Vellent poenas eorum non uidere, quibus coguntur maledicta ingerere. Sua singulis cruciatio excitabit iram, aliena

Nec mirum, si feruens oleum membris illis nocere non potuit, quę tanto priuilegio mox donanda erant. In Petri apostoli martyrio a multis angelos uisos tradunt coronas illi rosarum liliorumque porrigentes atque etiam iuxta stantem Christum apertumque librum manu tenentem, in quo ea scripta conspiciebantur, quę Petrus ad populum fando expromebat. Et dum plebs eum subtrahere neci uellet, ne oblatam sibi gloriam impedirent, petiit. Sed quota

fidemque fecit haud uana fuisse de illo uisa hominis rediuiui, quę apostolis annumerandum significarant. Gregorio, pontifici maximo (qui unus ex columnis est Ecclesię Christi) dum missale sacrificium offerret et iuxta ritum ad plebem conuersus »Pax Domini sit semper uobiscum« diceret, angelica uox cunctis audientibus respondit: »Et cum spiritu tuo!« Exinde mos inoleuit, ut pontifici ea uerba repetenti nihil a clero respondeatur, ut

Cf. SHA, M. Ant. 19,1-4; 24,5; 29,1 13. A 76v/6; cf. CIL VI 931 Iuxta Capitolium
IMP. CAESARI VESPASIANO. AVG.
PONT. MAX. TR. POT. III. Correxi ex III IMP. II

Correxi ex suo tempore ab Eusebio, Nicomediensi episcopo, baptizatus in Arrianum dogma declinauit. Cf. Hier. Chron. A. D. 340 Quum bellum pararet in Persas, iuxta Nicomediam in Acirone, uilla publica, moritur anno ętatis suę LXVI et anno salutis CCCXL. Cf. Hier. Chron. ibid. Regnauit annos XXXI.

appellata, quia ea gens sacrificiis dedita erat, uel quia Gręci θ υειν sacrificare dicunt. Cf. Per. 6,181,4-7; 6,182,1-3 (Vmbria) Thuscię Vmbria iungitur, loca iuxta Spoletum iugo Apenino exposita. Vmbria quod imbribus superfuerit dicta quando alia loca ei uicina imbrium inundatione cladem passa fuere. ομβροσι Pro ὄμβρος autem imber dicitur.

extitit, melius cum illo est actum quod cęlum petierit quam quod nomen eius saxo incisum legatur adhuc. 22. Cf. CIL X 6271 Iuxta uiam silicum OVIDIANVS POETA HIC QVIESCIT. 22.1. Non puto hunc esse Ouidium Nasonem. Ille enim in exilio diem obiit et iuxta oppidum Thomos fuit sepultus.

CIL X 6271 Iuxta uiam silicum OVIDIANVS POETA HIC QVIESCIT. 22.1. Non puto hunc esse Ouidium Nasonem. Ille enim in exilio diem obiit et iuxta oppidum Thomos fuit sepultus. 23. A 82v/5; cf. CIL VI 418 Trans Tyberim ad S. Benedictum

auo in Argiuorum regno successisset et regnum Aegilao fratri reliquisset Ęgyptiosque subiugasset, sibi copulauit. Illa Ęgyptios litteras docuit, ipse agriculturam. Deinde Osirim a Tiphone fratre clam laniatum Isis perquisiuit flens ac moerens et tandem iuxta Syenem in loco Philas inuentum fleuit acerbe. Eum in insula Abaton sepeliuit iuxta Memphim et paludem Stygem. Apparuit Ęgyptiis de improuiso bos. (Apis) Illum Osirim esse putauerunt adorabantque ut deum, Apin uocantes, alii Serapin dixerunt. Apis enim

subiugasset, sibi copulauit. Illa Ęgyptios litteras docuit, ipse agriculturam. Deinde Osirim a Tiphone fratre clam laniatum Isis perquisiuit flens ac moerens et tandem iuxta Syenem in loco Philas inuentum fleuit acerbe. Eum in insula Abaton sepeliuit iuxta Memphim et paludem Stygem. Apparuit Ęgyptiis de improuiso bos. (Apis) Illum Osirim esse putauerunt adorabantque ut deum, Apin uocantes, alii Serapin dixerunt. Apis enim eorum lingua bos dicitur. Hunc bouem annuis temporibus (ut aiunt) cum luctu quęsitum

ISIS autem fuit eqs.: cf. Tort. 'Io'; 'Isis'; 'Osiris'; cf. Per. 2,21-24 87.3. (Templum Isidis) Erat Romę templum Isidis iuxta campum Martium, cui sacra faciunt sacerdotes. Cf. Tort. 'Osiris'; cf. Per. 2,24,6-7 In ueste linea uagantur et lugent, deinde gaudio exultant et Salomonis illud

is in a large part in Sigismund’s hands. Serenissime Princeps et Domine, Domine Clementissime. Post servitutis meae in gratiam Vestrae Serenissimae Maiestatis humillimam commendationem. Rursus non destiti urgere et sollicitare Sanctissimum Dominum Nostrum iuxta commissionem Vestrae Maiestatis in negotio ecclesiae Plocensis. Cuius animi sit Sua Sanctitas Vestra Maiestas intelliget ex litteris sive brevi Suae Sanctitatis. Scripsi alias de affectione Suae Sanctitatis erga Vestram Maiestatem et scripsi meram veritatem, et scio, quod non solum in

Princeps et Domine, Domine mihi Gratiosissime. Post servitutis meae perpetuae in gratiam Maiestatis Vestrae humillimam commendationem. [1.] Iam tandem tot difficultatibus superatis in proximo consistorio expedita est libere ecclesia Plocensis et simul etiam Premisliensis. Qua in re iuxta desiderium Vestrae Maiestatis conficienda enituit profecto illa diligens et accurata opera reverendissimi domini cardinalis protectoris, 1 ut addi nihil potuerit. Ego etiam pro virili mea non defui, idem in posterum quoque facturus in omnibus rebus, in quibus Vestrae Maiestati

quam nos cum serenissimo domino nepote nostro soli assidue sustinemus. Et proinde magis congrueret illas nobis contribui, quam eiusmodi auctionibus nos et regna nostra expilari. [3.] Postulamus a te, operam facere velis, quo litterae ipsius episcopatus Plocensis expedire permittatur iuxta praedecessorum ipsius solutionem, nam nullo modo id ferre possumus, ut maioribus oneribus graventur ecclesiae nostrae satis alioquin superque gravatae. Faciet nobis rem gratissimam, quam tibi favore nostro regio curabimus referre. Datum.

bank according to the wishes of Philippus de Senis and Vincenzo Baldi. Domine Theoderice. Ego sum contentus, quod illa pecunia domini Ioannis penitenciarii 2 Hungari, ducati videlicet centum quadraginta septem deponantur in Banco Altoviti 3 iuxta voluntatem Identification is not so simple because Lénárt Barlabási filled the position of Vice-Voivod in Transylvania from as early as 1501 until his death in 1525. However, Szapolyai had two Vice-Voivods after his appointment in 1510. In 1524, the other Vice-Voivod was

a Maiestate Vestra et ab Serenissima et Gratiosissima Domina Mea, Sacratissima Reginali Maiestate fuerunt commissa, et quoniam ipse non sum ad caesarem iturus, egi apud Sanctissimum Dominum Nostrum, ut causam hanc reverendissimo domino, cardinali Salviato legato, diligentissime committeret, qui iuxta instructionem oratoris Vestrae Maiestatis apud caesarem exsistentis 4 agere deberet. [2.] Consilium enim meae ad caesarem profectionis fuit mutatum, cuius mutationis vix scirem ego ipse dicere certam causam. Hoc scio, pontificem, ut ad Vestram Maie statem scripseram, fuisse

7.3.190   Artibus insudant operandis, uomere terram
7.3.191  Praeualido, magnis proscindunt classibus aequor;
7.3.192  Tum tyrocinium belli studiumque uigescit
7.3.193  Militiae et uentos iuxta tolerare niuales
7.3.194  Et calidos discunt aestiuo in puluere soles,
7.3.195  Cumque siti perferre famem atque adsuescere paruo, 195
7.3.196  Erumnasque graues mortesque et uulnera sola
7.3.197  Laude

7.3.329  Illyriae quid enim facinus Thracisue Scythaeue
7.3.330  Est tibi praestandum? Nec te tua crimina damnant
7.3.331  Insontem, uerum fęlicia fata ruinis
7.3.332  Constatura tuis. Quod si sors utraque iuxta
7.3.333  Constiterit, multo est pluris quaecunque sequetur
7.3.334  Alterius tristes compensatura ruinas.
7.3.335  Haec igitur, quo tu melius praenoscere possis

omnibus aliis, anima scilicet, quae est mensura omnium intelligibilium tam naturalium, quam divinorum, quam mathematicalium. Ex quo patet, quod cum anima sit mensura, anima non intelligit, sed aggregatum ex anima et materia, puta Socrates, quia anima est id, qua fit intellectio, iuxta illud Philosophi primo De anima textu commento lxv. Si quis dixerit animam intelligere est ac si diceret animam texere vel filare. Quare mensura, puta ulna, visio vel anima, non cognoscunt, sed sunt mensurae, quibus fit cognitio. Quod autem dictum est de anima, sane

patet, quia frustra essent tot libri ab eis de electionibus editi, si eligere nobis esset negatum, sed essent omnia sub necessitate. Frustra etiam imagines summa arte fabricandae ad sapientiam, ad bonam et malam fortunam, ad amorem et odium, ad nocendum inimicis et iuvandum sibi et amicis, iuxta illud Ptolemaei in Centiloquio verbo ix, quod vultus omnes, id est formae vel species huius saeculi subiectae sunt vultibus caelestibus; et ideo sapientes, qui imagines faciebant stellarum introitum, in caelestes vultus inspiciebant et tunc operabantur, quod volebant. Quae omnia

sicut lumen solis ad visum vespertilionis, quia eminenter transcendit latitudinem nostri intellectus, etiam si vellemus eniti supra vires nostras. Verum etiam est tantae utilitatis, conducens non solum ad esse nostrum, sed etiam ad utile et bonum esse, iuxta illud Ptolemaei in Centiloquio verbo 5., quod scilicet sapiens dominabitur astris. Multa etiam mala avertere potest praecognoscendo futura accidentia in corporibus nostris; quibus bene praeparatis, puta evacuando frigidis etiam et humidis corpus alterando, quando praecognoscet per

episcopum sacrarum scripturarum habuit pręceptorem. Quibus deinde alijs in discendo magistris usus fuerit, quadam ad Pamachium epistola declarat dicens: Dum essem iuuenis, miro discendi feruebam amore, nec iuxta quorundam pręsumptionem ipse me docui. Apollinarem Laodicenum audiui Antiochię frequenter et colui. Iam canis spargebatur caput, et magistrum potius quam discipulum decebat, perrexi tamen

satis intelligens magis me loquendi impetu quam iudicio scribentis fluere et more torrentis turbidum proferre sermonem. Idem ad Dardanum exponens terram promissionis iuxta anagogen, sic in calce epistolę ait: Hęc tibi, uir eloquentissime, iam duplicis pręfecturę honore transacto, nunc in Christo honoratior tumultuaria et breui lucubratione dictaui, ne uiderer

uel quod sibi ita uisum, ut alij quoque suo exemplo suaque doctrina instructi salutem consequerentur, Hierosolymam reuersus a Cyrillo episcopo impetrauit ut ad Bethleem oppidum, quod sexto ab ea urbe distat lapide, iuxta pręsepe Domini posito monasterio habitaret. Ibi primum ab eo institutum matutinale officium ecclesia retinuit, et psalmos per ferias et horas diuisos die noctuque decantare coepit. In fine cuiusque

efficaciter curat. Fera iam mitis nusquam discedit. Fratres confidentius accedere, seruitio eius uti. Cumque monasterij asellum ad pascua missum custodiret, somno corripitur. Illo dormiente quidam negociatores iuxta iter agentes uisum asellum secum abduxere. Reuersus leo aselli amissi partes cogitur subire, onera ferre coepit. Post dies aliquot ad pascua profectus forte conspexit eum ipsum asellum cum camellis pondere

datoque singulis pacis osculo, totus ad Iesum conuertitur. Peccata confitetur, misericordiam implorat, pręces cum lachrymis offert iniungitque discipulis, ut repente cum spiritum reddiderit, corpus exanime humi iuxta pręsepe Domini sepeliant et terram reddant terrę. O admirandam hominis humilitatem: cum tantus esset, ut omni honore dignus haberetur, in puluere iacere uoluit, non in lapideo sepulchro quod parauerat!

in lecto depręhendens ambos interimit. Inde fugiens latrocinia per annos decem exercuit. Cum tamen beato Hieronymo orationem facere, sicuti solitus erat, non omitteret, Hieronymus tandem sub mercatoris habitu iuxta iter agens apparuit. At eum ille cum socijs inuadens, ut perimat et spoliet, ubi audiuit non esse mercatorem sed Hieronymum doctorem, cui ipse quotidie preces offerret, simul cum socijs repenti stupore

Sancti igitur auxilio ad tempus destitutus claues reperit, reseratis claustris exit, paternas ędis noctu clam ingreditur, seque in lectulo sororis dormientis tacitus collocat. Illa expergefacta et hominem iuxta se sentiens pauida exclamat. Concurrit ad clamorem familia, et priusquam concupitum nefas perpetraret, frater depręhenditur. Quid autem facturus uenerat non confitendo prodit. Abijt animi confusus, et

Sancto Dydimi in Latinum transtuli lib. I. In Lucam homilias XXXIX. In psalmos usque ad sexdecim, tractatus VI. Captiui monachi uitam et beati Hilarionis. Nouum testamentum Gręcę fidei reddidi. Vetus iuxta Hebraicam transtuli. Epistolarum autem ad Paulam et Eustochium, quia quotidie scribuntur, incertus est numerus. Scripsi pręterea in Micheam explanationum lib II. In Sophoniam lib. I. In Naum lib.

Ad Apronium una. Ad Paulam et Eustochium de assumptione Marię matris Domini. Ad Eustochium de uinculis Petri apostoli. Ad ambas de psalterio quod correxerat iuxta LXX ęditionem. Ad easdem de psalmis ad festa Saluatoris pertinentibus. Ad Eustochium de uirginitate seruanda. Ad Eustochium consolatoria de obitu Paulę matris.

lib. I. In parabolas Salomonis lib. III. In Ecclesiasten lib. I. In omnes psalmos lib. I Translatio psalterij iuxta Hebraicam ueritatem. In Mattheum lib. IIII. In Marcum lib. I. In epistolam Pauli ad Romanos ad Heraclium fratrem secundum Origenem lib.

Ptolomei tempore, qui multo ante Hieronymum fuit, in Liburnię finibus erat, postea tamen longius productis finibus, quibus Iaderam, Enonam Arbamque Liburnię quondam oppida compręhendimus, Delmatię dictum fuit: iccirco in eo deffiniendo Hieronymus Delmatię non Liburnię fecit mentionem; iuxta quod oppidum Pannoniam incipere, et ad septentrionem Danubio finiri scriptores testantur. Huc accedit quod ab illis quoque, qui nunc de locis ei oppido proximis ad nos commeant, sępe audimus, in medijs Strigoi ruinis adhuc sacellum stare Hieronymo dedicatum, ab accolis quidem conditum, ut

per ilia ferro.
Infelix iuuenis moriens Dauida uocabat,
6.90   Absentem Dauida suum. De morte doloris
Nil habiturus erat, saluum si posset amicum
Ante uidere oculis quam tristi cędere fato.
Iuxta illum fratres, genitus prius Aminadabus.
Posterius Melchis cęsi fugere sub umbras. Saul
6.95   Et Saul ipse pater, lethali saucius ictu,
Dum fugit, armigerum rogat ipsum,

Dauid uictor
6.270   Improuisa phalanx medios irrumpit in illos.
Strictis res geritur mucronibus. Ampla repenti
Cęde repletur humus mensęque thorique cruore
Sparguntur passim. Sessorum corpora iuxta
Cęsa cadunt, clamorque uirum strepitusque uolantum
6.275   Vndique telorum, inflicti quoque comminus ictus
Crebrescunt magis atque magis, superintonat ęther
Et reboant ualles et mons collesque resultant.

dedere.
9.155   Tunc Syrię reges, Dauidis uiribus omnes
Expauidi, auxilio legiones Adadeseri
Sustentare suo cessarunt, foedera pacis
Ab Dauide rogant, concessa pace tributum
Pendere coeperunt iuxta noua pacta quotannis
9.160   Consilio prudente satis, quia nempe putamus
Seruire esse magis saluis optabile rebus
Quam bello amissis inopem traducere uitam.
Iamque Cleonei sudabant ora leonis,

omnibus omnes
Solicitare modis et nil dimittere prorsus,
Quo cunctis charum fieri se posse putaret.
10.405   Iam tandem parto populi uulgique fauore,
Votum pro reditu Gessura fingit ab urbe
Iuxta primorum soluendum marmora patrum,
Hebronę tumulata iacent ubi corpora sancta
Adę atque Abrahę simul Isachique Iacobique
10.410   Vxorumque una. Rex illi cęssit, ut iret
Offerretque deo promissa et debita

10.485   Ibant demisso non lentis passibus ore,
Profusis moesti lachrymis et lumina retro
Flectentes, natale solum dum linquere lugent
Et dulces pariter chara cum coniuge natos.
His iter ingressis iuxta iuga consita oliuis Sadoch Abiathar
10.490   Desertum uersus, Sadochus et Abiatharus
Ecce sacerdotes ueniunt reliquique Leuitę,
Portantes humeris diuini foederis arcam.

rosas diligere, quae te tam foede laeserunt. Ad quem ille: Si ob hoc ipsas relecissem, respondit, nunquid ista suaueolentiae iocunditate perfrui possem? Has itaque aequo animo feram, a quibus plus uoluptatis quam iniuriae capio. Haec parabola docet juxta Euangelium et inimicos diligere. Diligite, inquit Dominus, inimicos uestros, benefacite his qui oderunt uos, et orate pro persequentibus et calumniantibus uos, ut sitis filii Patris uestri, qui in caelis est. Cum ergo incomparabiliter plus boni in hoc

Cunque omnia didicisset--- uide hominis insaniam!--- nihil horum egit, quae proposuerat. Atque eodem ocio, quo talia tractabat, inutiliter consenuit. Neque peculium suum, ut promittere solebat, auxit, sed imminuit. Tales profecto et illi sunt, qui iuxta Euangelium relinquere omnia et Christo seruire saepe decernunt, nunquam incipiunt. Quicquid sibi in religione seruandum sit, ante ediscunt, et cum se ad eam rem satis expedierint, semper restat aliquid, quod excusent, quo se impediri dicant. Hoc autem fit, quia

est diues, et sepultus est in inferno. DE MALORVM CONSORTIO FVGIENDO Parabola XXVIII Fullo et carbonarius conducta domo una habitabant. Sed quicquid fullonis cura candificasset expollissetque, hoc totum carbonum iuxta iacentium contrectatio nigram diffundens puluisculi fuliginem deturpabat. Iam nemo fulloni pannos credere, nemo inertiam eius non culpare. Cunque nullum artis suae quaestum facere coepisset, contubernalis exercitio prouocatus ad carbonariam animum conuertit.

omnium insulsissimus asellum cum oue in pascuis relictum cum non inuenisset, ab ouicula putauit deglutitum et in furorem uersus fuste protinus arrepto male acceptam delumbauit atque abiit. Postea, ne saltem pellem humano usui aptam perderet, eodem loci rediens asellum, qui dudum aberrauerat, iuxta pascentem reperit et mirabundus ac stupens: Ecce mihi, inquit, castigata ouis asellum, quem comederat, uiuum euomuit. O ridiculum et plus quam rusticanae fatuitatis hominem! Quis unquam audiuit iumentum aliquod ouino ore uel uoratum uel editum? Caeterum hec parabola eo spectat, ut

in qua erat, opportunis benedictionibus confirmarunt, imponentes reliquis omnibus ut semper dicto eius audientes essent iussaque perficerent et suis post illum hęredibus pari studio obsequerentur. Deinde archiepiscopos episcoposque crearunt per loca dioeceses eis assignando iuxta quod in litteris uetustę obseruationis inuenerant. Vnum ex archiepiscopis miserunt Salonas, cuius quidem urbis tunc maxima pars dirruta erat et quęque egregia uastationibus deformata Gothorum immanitate atque sęuitia. Alterum uero archiepiscopum Ducliam destinarunt.

quid ulterius scribere. Cardinales Sancti Crucis et de Sancto Severino qui alias per faelicis recordationis Julium fuerant privati omni dignitate et Beneficiis scripserunt et Pilis ad Caesarem quod, audito obitu Julii, navigaverunt ex Francia in Italiam, ut juxta statuta Concilii Constansiensis et Basiliensis uniretur Electio * *Les Cardinaux qui adheroient au Concile de Pise avoient dessein de faire un Pape de leur parti, mais ils furent prevenus par ceux qui estoient a Rome. et Duplex Concilium

Tibi aliud opus, quod nuper composui, similis quidem cum illo materię, sed tamen multa, quę ante non attigeram in se habens et licet nonnullis in locis eadem quę in illo tractari contingat, non tamen iisdem uerbis expressa habentur, necui stomachum moueat | iuxta Gręcum prouerbium | repetita crambe. Eo quoque magis a me Tibi satisfactum iri confido, quod illud etiam quo Te fraudatum quereris, tandem aliquando sis habiturus, nisi aliquid

Vt quid enim Euangelio credimus, si secundum Euangelium non uiuimus? quid Christum confitemur, si pręceptis eius non obedimus? Talis fides | iuxta Iacobi apostoli sententiam mortua est. Mortui sunt ergo illi, qui quod uerbis credere se aiunt, factis non probant. de quibus Dominus ait:

ex iis quę possidet. Superata autem auaritia ad munificentiam liberalitatem-que se confert | et ea quę habet indigentibus dilargitur, dum ad perfectioris uitę sublimitatem ascendere festinat. iuxta illud Saluatoris dictum: Matth19 Si uis perfectus esse, uade et uende omnia quę habes, et da pauperibus, et habebis thesaurum in cęlo, et ueni sequere me! Non erat perfectio contemnere diuitias, nisi addidisset Dominus:

Tu es sacerdos in ęternum secundum ordinem Melchisedech. Nihil isto sacerdote maius, nihil mirabilius excogitari potest, ita nec sacerdotii honore quicquam pręstantius haberi. Cęterum iuxta Domini sententiam: Luc12 Cui multum datum est, multum petent ab eo. Omnibus ergo uirtutibus excultum atque exornatum oportet esse sacerdotem. Vt igitur uere sacerdos sit, necessaria

dicere: Quis nostrum ualet in cęlum ascendere, ut deferat illud ad nos, ut audiamus atque opere compleamus? Neque trans mare positum, ut causeris et dicas: Quis e nobis poterit mare transfretare et illud ad nos usque deferre, ut possimus audire et facere quod pręceptum est? Sed iuxta te est sermo ualde, in ore tuo et corde tuo, ut facias illum. Quid ergo, quod supra nos non est, amplecti recusamus? Et quare, quod cordi insitum est, id euellere ac proiicere conamur? Nonne, cum hoc agimus, intus quibusdam

paulatim te submoue | et iam honestiorum Deum-que timentium hominum lateri adhęrere stude. consortio consiliis-que eorum utere, quibus persuasus | is qui nunc es, esse desines. Nam si iuxta Apostoli sententiam | Mala colloquia corrumpunt mores bonos, consequens est, ut bona colloquia malis moribus remedio sint. Verissimum est enim quod in psalmo dicitur: Ps. 12

| et contra carnis certamina efficimur fortiores, dicente Propheta: Parasti in conspectu meo mensam aduersus eos qui tribulant me. Demum uicto diabolo et spiritu carni dominante | multa animi pace, multa quiete fruimur, iuxta illud: Qui ponit fines tuos pacem | et adipe frumenti satiat te. Et, quid est usquam uirtutis, quid gratię, quid felicitatis Domine Iesu Christe, quod tibi digne communicantes non adipiscimur? Tu in nobis es | et nos in te, quoties tuo cibo et tuo potu anima nostra

pii affectus fidelis-que considerationis, tanto magis ipso intelligentię lumine illustraberis. ita ut alios quoque docere ualeas | et errantes ad recti uiam reuocare | et contradicentes refellere | et Ecclesiam Dei ędificare. ex quo grande tibi meritum gloriam-que comparabis. iuxta illud: Dan. XII Qui docti fuerint, fulgebunt quasi splendor firmamenti: et qui ad iustitiam erudiunt multos, quasi stellę in perpetuas ęternitates. . Quid est autem scientia |

didiceris obmutescere. Prouer. 8 Nunquid non sapientia clamitat, inquit Salomon, et prudentia dat uocem suam in summis excelsis-que uerticibus super uiam in mediis semitis | stans iuxta portas ciuitatis, in ipsis foribus loquitur dicens: Viri ad uos clamito, et uox mea ad filios hominum. Cum ergo docendi officio fungi debeat uir diuina sapientia eruditus, nonne sal fatuum erit, si tacuerit?

aduersus Rectores tenebrarum harum, aduersus spiritalia nequitię in cęlestibus; non quod in cęlo sint demones sed in aere | qui quidem his plenius esse creditur. In cęlestibus autem dixit | iuxta consuetudinem diuinę Scripturę, quę uolucres quoque cęli appellat, quas per aera uolitantes cernimus. Magnarum autem uirium esse illos ostendit | principatum et potestatem et regimen eis attribuens. non hoc tamen in omnes homines, sed in illos

inter uos, est fornicator | aut auarus | aut idolis seruiens | aut maledicus | aut ebriosus | aut rapax, cum huiusmodi nec cibum quidem sumite. Sciebat enim quia iuxta fornicatorem periclitetur castitas, iuxta auarum liberalitas, iuxta idolatram religio, iuxta maledicum patientia, iuxta ebriosum temperantia, iuxta rapacem alieni abstinentia | et non esse tutum probo uiro cum iniquis commorari.

maledicus | aut ebriosus | aut rapax, cum huiusmodi nec cibum quidem sumite. Sciebat enim quia iuxta fornicatorem periclitetur castitas, iuxta auarum liberalitas, iuxta idolatram religio, iuxta maledicum patientia, iuxta ebriosum temperantia, iuxta rapacem alieni abstinentia | et non esse tutum probo uiro cum iniquis commorari. Esa. VI

| aut rapax, cum huiusmodi nec cibum quidem sumite. Sciebat enim quia iuxta fornicatorem periclitetur castitas, iuxta auarum liberalitas, iuxta idolatram religio, iuxta maledicum patientia, iuxta ebriosum temperantia, iuxta rapacem alieni abstinentia | et non esse tutum probo uiro cum iniquis commorari. Esa. VI Ingemiscit Esaias et

nec cibum quidem sumite. Sciebat enim quia iuxta fornicatorem periclitetur castitas, iuxta auarum liberalitas, iuxta idolatram religio, iuxta maledicum patientia, iuxta ebriosum temperantia, iuxta rapacem alieni abstinentia | et non esse tutum probo uiro cum iniquis commorari. Esa. VI Ingemiscit Esaias et angitur animo uehementer,

nec cibum quidem sumite. Sciebat enim quia iuxta fornicatorem periclitetur castitas, iuxta auarum liberalitas, iuxta idolatram religio, iuxta maledicum patientia, iuxta ebriosum temperantia, iuxta rapacem alieni abstinentia | et non esse tutum probo uiro cum iniquis commorari. Esa. VI Ingemiscit Esaias et angitur animo uehementer, quod habitaret in medio

sumite. Sciebat enim quia iuxta fornicatorem periclitetur castitas, iuxta auarum liberalitas, iuxta idolatram religio, iuxta maledicum patientia, iuxta ebriosum temperantia, iuxta rapacem alieni abstinentia | et non esse tutum probo uiro cum iniquis commorari. Esa. VI Ingemiscit Esaias et angitur animo uehementer, quod habitaret in medio populi labia polluta habentis |

Nabuchodonosor Caldeorum rex omnia transtulisse Babylonem dicitur, solos pauperes reliquisse. ne ignores paupertatem etiam inter hostes quandoque manere illęsam | nec frustra esse dictum: Pauperes fiducialiter requiescent. Idem submissius supplicant et efficacius exaudiuntur. iuxta illud: Deprecatio pauperis usque ad aures perueniet. et illud in psalmo: Exaudiuit pauperes Dominus, et uinctos suos non despexit . Quorum autem exauditur oratio, iis pro breui inopia ęterna tribuitur beatitudo, dicente Domino: Beati pauperes spiritu,

Quamobrem concludens ait: Estote ergo uos perfecti, sicut et Pater uester cęlestis perfectus est. Sicut ille perfectus est secundum immensitatem diuinę naturę, ita et uos estote perfecti iuxta mensuram atque paruitatem naturę uestrę humanę. Sed nemo in se confidat, unusquisque imbecillitatis suę memor ad illum qui solus potest omnia confugiat. et ab ipso gratiam postulet, sine qua perfecti esse non

is qui homini male optat, conditori eius aduersetur et diabolum sequatur, restat ut cuius mores sequitur, cum eodem supplicia in inferno patiatur. Falluntur illi qui odium suum excusant dicentes | malos homines Deo quoque inuisos esse, iuxta illud: ps. XXV Odiui ecclesiam malignantium, et cum impiis non sedebo, et illud: Ite, maledicti, in ignem ęternum. Et quos Deus odit, inquiunt, cur eosdem et nobis odisse non licet?

illa Dei est, quę bonorum animos mutuo amore deuincit, quę Christo seruientes unum corpus efficit. Et hi quidem idem uolunt, idem nolunt. quia omnes pariter ad unum finem Deo placendi tendunt. Non est inter illos "est" et "non", sed iuxta Domini pręceptum | "est, est-- non, non". Concordi mente et corpore Deo seruiunt | et ad omne opus bonum unanimes concurrunt. Quid hac pace dulcius? quid utilius? quid laudabilius dici queat?

Io. 14 Pacem relinquo uobis, pacem meam do uobis. Esa. II Quin etiam tunc in carne nasci uoluit, cum terrarum orbis cessantibus bellis pacem agitaret, quando gladii iuxta Esaię uaticinium | mutati sunt in uomeres | et lanceę in falces, quando angelorum uox audita est | de cęlo canentium: Luc. II Gloria in altissimis Deo, et in terra pax hominibus bonę uoluntatis.

ps. 36 Salus iustorum a Domino. Nemo igitur suis meritis arroget, quod diuinę est liberalitatis, ne elatione amittat, quod in humilitate sperauit. Iustus quia in omnibus se submittit, a Domino sublimatur, iuxta illud Ecclesiastici: Eccl. 20 Qui operatur iustitiam, ipse exaltabitur. Non solum autem se submittit qui iustus est, sed etiam omni proficit probitate uitia-que

quod societatem habemus cum eo, et in tenebris ambulamus, mentimur et ueritatem non facimus. Idem innuunt Prophetę uerba in psalmo ad Deum dicentis: ps. V Tu es Deus non uolens iniquitatem | neque habitabit iuxta te malignus | neque permanebunt iniusti ante oculos tuos | odisti omnes qui operantur iniquitatem. Esa. 59 Esaias etiam exprobrat his et ait: Iniquitates uestre diuiserunt inter uos et Deum nostrum; et peccata uestra absconderunt

tormenta nullo unquam fine concludentur. Nam sicut in cęlesti regno beatorum glorię finis aliquando futurus non timetur, ita in inferno poenarum terminus nullus unquam sperabitur. Cum ergo iuxta ea quę modo dicta sunt, peccati tanta malignitas existat, ut hominem inutilem, instabilem, intellectu hebetem , conditione uilem et abiectum reddat, uitam minuat, regna auferat, diuitias faciat miseras , aduersitatibus

non ad corporis humani uoluptatem. Odoribus tamen morbos quosdam curari, quosdam ne ueniant prohiberi constat | et cytharę sono Saulem regem conualuisse legimus. Rosis itaque et croco et floribus et nardo et balsamo et omnibus aromatum generibus iuxta medicorum placita uti licet curationis gratia non uoluptatis. Eum uero qui sanus est | et in quo non est ęgrotationis ulla suspicio, unguentis deliniri, flosculos naribus admouere, in cubiculo ex aromaticis

duę molentes | nec tamen ideo coniugatis inferiores, quanuis non duo sed duę de illis dictum sit. Quia uirginum quidem et continentium inter se habilis congrua-que comparatio est. Coniugati autem non his conferuntur, sed incontinentibus potius, iuxta apostolicum illud: Melius est nubere quam uri. Nubere itaque bonum est, quia uri et ad illicitos ardere amplexus malum est. Duo igitur in lecto uno sunt qui matrimonio copulantur, ut sint duo in carne una

Mat. 5 Qui petit a te, da ei, et uolenti mutuari abs te ne auertaris . Aliorum inopię tua succurrat opulentia, ut obedias Deo. Et licet iuxta alium euangelistam dictum sit: Luc. 6 Omni petenti te tribue , non iuberis tribuere omnia sed omnibus. Rem male petenti, da consilium ne petat. iuste petenti pauperi | da quod petit si

sententiam: Eccl. 3 Ignem ardentem extinguit aqua et elemosina resistit peccatis. et in Euangelio: Date elemosinam, et ecce omnia munda sunt uobis. Iuxta superiorem sententiam elemosina resistit peccatis ne illa committamus. iuxta sequentem, ab iis quę iam commisimus, facit ut emundemur. Reliquum est ut a pręteritis expiatos | et a secuturis

ardentem extinguit aqua et elemosina resistit peccatis. et in Euangelio: Date elemosinam, et ecce omnia munda sunt uobis. Iuxta superiorem sententiam elemosina resistit peccatis ne illa committamus. iuxta sequentem, ab iis quę iam commisimus, facit ut emundemur. Reliquum est ut a pręteritis expiatos | et a secuturis custoditos Deo nos offerat pro innocentia suscipiendos, pro iustitia

Leui. 19 Non consyderes personam pauperis, nec honores uultum potentis | iuste iudica proximo tuo. 2 Iniustus iudex est iuxta Iacobi apostoli sententiam, Qui plus honoris defert diuiti superbo | quam pio pauperi et humili. Captator est profecto non amicus, qui tantum diuitibus blanditur, laudat ut stipem elliciat, honorat ut lucretur.

dum tributa exigit, lapidibus obruitur. Reg. tert. 22 Achabi regis, qui uineam Naboth ipso interfecto possederat, sagitta interempti sanguinem, iuxta Helię uaticinium, linxerunt canes. Mach. secundo 3 Heliodorum qui a Seleuco missus templi thesaurum auferre moliebatur, equites diuinitus apparentes flagellis ceciderunt. Seleucus Ipse Seleucus dum

agros eorum hęredibus. Atque unde impietas contemptus-que eorum oriatur ostendens adiecit: Quia a minimo usque ad maximum omnes auaritiam sequuntur. Per Osee quoque prophetam talibus minatur dicens: 13 Iuxta pascua sua adimpleti sunt | et saturati sunt; et eleuauerunt cor suum, et obliti sunt mei. et ego ero eis quasi leęna. Semen quippe uerbi Dei in spinis cadit et suffocatur, cum diuitum auribus exceptum curis huius seculi mentem

Aurum suum et argentum suum fecerunt sibi idola ut interirent. Ad coloss. 3. Vnde etiam Paulus auaritiam simulachrorum seruitutem appellat. Si enim illorum qui gulę indulgent (iuxta eundem apostolum) Deus uenter est, cur non pecuniam eorum deum esse dixerimus, quibus nihil charius est pecunia? Nam siquando aliquis fidelis disciplinę pręceptor in illicitos contractus, in usuras, in immodicam lucrandi cupiditatem inuectus

gratia est, totum donum Dei est. Mat. 10 Non uos estis inquit qui loquimini, sed Spiritus Patris uestri qui loquitur in uobis. Hoc si habes, iam certissima futurę beatitudinis spe oppignoratus es, iam beatus dici meruisti. iuxta illud psalmistę: Ps. XCLII Beatus homo quem tu erudieris Domine, et de lege tua docueris eum. Sic se eruditum confitebatur Paulus, licet multa a Gamaliele didicisset, cum diceret:

alta autem a longe cognoscit. Longe est enim ab eo qui inflatur, qui fastum fouet | se-que super alios errigit | et quanto magis insolescit, tanto longius a Deo recedit, ad quem non est nobis accessus nisi per humilitatem. iuxta illud: ps. 46 Suscipiens mansuetos Dominus, humilians autem peccatores usque ad terram. Quod et Salomon in Prouerbiis confirmat dicens: Prouerb. 3

atque demissior, et humilem arborem, quę non multum ab humo errecta sit. Sunt et alia duo humilitatis genera in Scripturis obseruata: alterum cum quis aliorum iniquitate opprimitur affligitur-que, iuxta illud: ps. CXIII Populum tuum Domine humiliauerunt, et hęreditatem tuam uexauerunt; alterum cum quis ob suam culpam poenis aut calamitate aliqua grauatur, secundum illud: ps. 106

quod non debes. Nam licet callida simulatione falli possint homines, Deus tamen nunquam fallitur: omnia nuda et aperta sunt oculis eius | ipse cordis et renum scrutator unicuique reddet iuxta opera eius | quę tunc quidem iudicanda exponentur, cum nihil erit occultum quod non sciatur, neque absconditum quod non reueletur. qui tribulato sunt corde, et humiles spiritu saluabit. Et in Euangelio: Mat. 5 Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum cęlorum. beati mites, quoniam ipsi

pacis. Possidebunt ergo humiles terram, non hanc erumnarum et inquietudinis plenam, sed illam in qua iugis tranquillitas et pax est perennis | quę etiam terra uiuentium dicitur, iuxta illud: ps. 26 Credo uidere bona Domini in terra uiuentium. epistola prima 5 Humiliemur igitur (ut Petrus apostolus pręcipit) sub potenti manu Dei, ut nos exaltet in

uos coram hominibus | Deus autem nouit corda uestra, quia quod hominibus altum est, abominatio est apud Deum. Luc. 18 Huiusce rei nobis pharisei quoque proponitur exemplum, qui templum ingressus dum se iustificat | et publicanum iuxta orantem accusat, publicano ipso nequior de templo exiit. Modicum itaque arrogantię fermentum totam corrumpit massam uirtutum | et siquid boni superędificatur corruit. Quid est enim quod

dicitur: Cęlum cęli Domino, terram autem dedit filiis hominum | supra sydera dei | supra altitudinem nubium. hoc est supra omnes angelicas uirtutes et potestates. In monte testamenti, in lateribus aquilonis. iuxta illud quod in psalmo legimus: ps. 47. Mons Syon latera aquilonis, ciuitas regis magni. Mons Syon et mons testamenti sancta Ecclesia est; latera aquilonis in cęlo puriora nobis apparent. ideo sub hac metaphora signatur locus in

Vę qui contradicit factori suo! Et in Euangelio ipse Factor noster ac Dominus: Io. 12 Qui spernit me inquit | et non recipit uerba mea, habet qui iudicet eum, hoc est condemnet. iuxta illud : Linguis suis dolose agebant, iudica illos Deus! Et in multis aliis Scripturę locis iudicare positum est pro damnare. Hiere. 37 Sedechias etiam quem

nobis non iure ac merito accidere. Nam licet illum a quo accepimus iniuriam nunquam offenderimus, offendimus tamen Deum in multis | Ideo quicquid etiam ab illis quos non lęsimus patimur, ex iusto Dei iudicio prouenire sciamus | feramus-que molliter ac modeste. iuxta illud Micheę prophetę: vii. Iram Domini portabo, quoniam peccaui ei, donec causam meam iudicet | et faciat iudicium meum | et educet me in lucem, et uidebo iustitiam eius. Iram ergo Domini perquam humiliter

Deo laudes decantant. Et ipse Dominus noster accepto calice gratias egit, ut nobis documento esset | ad persoluendas gratias Deo, quoties aduersitate aliqua grauati fuerimus atque afflicti. per calicem enim tribulationes mundi huius intelligimus. iuxta illud: Transeat a me calix iste. Cuius igitur prouidentia cuncta contingunt, illi de cunctis gratię agantur, ut per hoc probetur | nos et patientes esse in aduersis | et in prosperis non ingratos.

Impatiens autem prius ipse suę inquietudinis causa est, deinde etiam aliorum: hos odit, illis irascitur, alios contumeliis, alios afficit uerberibus. ipse uero intra se iracundia ęstuat, bile tumet, liuore consumitur. iuxta illud: Ecclesiastici 30 Zelus et iracundia minuent dies. dum ergo alteri nocere affectat, seipsum perdit. Immo quod deterius est, seipsum ęterna poena dignum efficit, dum alterum

Salomon.reg. 3. 8 Salomon cui cęlitus infusa sapientia erat, arca in templo collocata uictimis-que immolatis benedixisse dicitur ecclesię Israhel templum-que dedicasse. Sed quoniam iuxta Apostoli sententiam Templum Dei est quod estis uos , templo Dei benedicit, quisquis fideli populo benedicta impendit. (!) Discant nostri

sed illis ingentibus et ęternis fruituri. quę pressius euidentius-que in Euangelio quam in Lege promissa sunt. Quanquam Lex quoque spiritalis est, si tollatur uelamen | et ea quę scripta sunt, non omnia iuxta litteram intelligantur. Spiritalis benedictionis meminit Apostolus, ubi ad Ephesios scribens ait: Ad Ephes. 1. Benedictus Deus et Pater Domini nostri Iesu Christi, qui benedixit nos in

nequitię, iracundia exardescit, concipitur odium, ex quo mala ingentia oriri solent, si lingua a uelitatione non cohibeatur. Reliquum est, ut qui ita obduratus fuerit, diabolo flagellandus tradatur, et hoc iuxta Salomonis sententiam dicentis: pue. 17 Semper iurgia quęrit malus, angelus autem crudelis mittetur contra eum. Neque enim potest particeps esse ęterni boni quod mitibus datur, neque expers esse

expleuit. A quo diuersis eum gratiarum et munerum praerogatiuis honestatum esse constat.

7. Sed ad nostros iam redeo, qui eam Illyrici partem excolunt quae Coruatia nunc appellatur habetque ab occidente et meridie Dalmatiam, a septentrione uero Colapi alluitur et iuxta Sauum fluuium in orientem protensa Macedonia terminatur. Eorum maiores etsi ditissimi fuerunt, ut diximus, ipsi tamen (prout inconstans et uaria esse solet fortuna) non modo mutuatam pecuniam non recuperauerunt, sed multis eos etiam ciuitatibus, oppidis et castellis, quae reges illi

rubro uenerunt in desertum Sur. Ibi defectu aquę laboratum est. Venerunt in Marath. Hic erat quidem aqua, sed amara. Sitientes murmurauerunt. Moyses misso ligno amaritudinem aquę uertit in dulcorem. Profecti in Helim consedere iuxta aquas. Venerunt in desertum Syn inter Helim et Synai. Illic esurientes musitarunt. Vesperi coturnix castra operuit. Mane collegerunt manna per circuitum castrorum ad mensuram gonor. Reseruatum usque mane, quod Moyses, ne

Hieroboami filius, regnauit annis duobus super Israhel. Fecit malum in conspectu Domini, et Baasa, Ahię filius, de tribu Isachar, interfecit eum in Gebethon et in loco eius coepit regnare deleuitque domum Hieroboam iuxta uaticinium Ahię Sylonitis. BAASA BAASA, Ahię filius, de tribu Isachar, ascendens in Iudam ędificauit Rama. Occidit Nadab regem, ut modo dictum est, et regnum

illi consurgentes oppręsserunt eos. Oppida demoliti sunt, agrum optimum lapidibus oppleuerunt, fontes aquarum obturauerunt, omnia ligna fructifera succiderunt iuxta Helisei uaticinium. Rex ipse Moabitarum obsessus in tanta rerum angustia filium suum primogenitum obtulit diis holocaustum super muro. Videntes Israheiitę facinus tam crudele soluta obsidione abierunt. Rex Syrię bellum

uxorem, de fenestra pręcipitari iussit. In uia iacentem equi ungulis conculcauerunt. Mandauit, ut mortuam sepelirent, sed non inuenerunt nisi eius caluariam pedesque et palmas. Reliquum corpus canes lacerando consumpserant iuxta uerbum Domini per os serui eius Helię. Erant Achabo LXX filii in Samaria. Scripsit Iehu ad optimates, et iussu ipsius occiderunt illos. Capita occisorum in cophanis reposita miserunt ad Iehum in

regem salutauit. Omes, qui aderant, manibus plaudentes dixerunt: Viuat rex! Hoc clamore consternata Athalia uenit in templum. Tunc Ioadę pontificis iussu centuriones iniecerunt ei manus et extra templum tractam iuxta pallatium occiderunt. Ioada autem inter Deum et regem et populum pepigit, quod ab eius cultura non recederent. Itaque aras Baal destruxerunt, simulachra contriuerunt, sacerdotem Baal Mathan interfecerunt. Posuit Ioiada

et totidem hordei. Huic uita defuncto successit filius Achaz. Ipse regnauit annis XVI. ACHAZ ACHAZ, Ioathani filius, rex Iuda, impie in Deum se gessit. Filium suum iuxta ritum gentium consecrauit. In lucis et excelsis uictimas immolauit incensumque adoleuit. Deo scelus hoc ulciscente Razin, Syrię rex, et Phacee, rex Israhel, obsederunt eum in urbe Hierosolyma,

dedit ei diploma, in quo scriptum erat: Cuicunque libuerit in regno meo de populo Israhel et sacerdotibus et Leuitis ire Hierosolymam, uadat tecum. Aurum et argentum Deo Israhel oblatum tale et fac de illo iuxta uoluntatem Dei tui. Vasa quoque, quę dicata sunt ei, trade in conspectu eius. Quicquid insuper opus fuerit ut impendas, dabis de thesauro et fisco regum et a me usque argenti talenta C,

onerosi estis. Denique: Hęc passus sum, inquit, absque iniquitate manus meę, cum haberem mundas ad Deum pręces. Non peccaui et in amaritudinibus moratur oculus meus. Libera me, Domine, et pane me iuxta te et cuiusuis manus pugnet contra me! Iterum ab amicis increpitus: Vsque quo, ait, affligitis animam meam? Miseremini mei, miseremini mei saltem uos, amici mei. Scio enim, quod redemptor meus

habitator Galaad, prophetię et miraculorum uirtute nobilis, Achab, regi Israhel, famem propter scelera eius futuram ausus est prędicare. Hęc dicit Dominus, inquit, si erit annis his ros et pluuia, nisi iuxta oris mei uerba. Vt autem euitaret iniquissimi regis persecutionem, a Domino monitus recessit et abscondit se in torrente Charith. Ibi a coruis pascitur. Abiit in Sareptam. A muliere uidua

autem dicenda summatim perstringendo erimus breuiores. De uitę eius exitu aiunt: sub Manasse rege sectum fuisse in duas partes, cum ei ob scelera diuinam denunciasset uindictam. Sepultus fuit sub quercu Rogel iuxta torrentem aquarum, quem olim Ezechias rex terra iniecta obstruxerat. Nunc reliqua, sicut proposuimus, prosequamur. HIEREMIAS HIEREMIAS,

qui persecutus est fratrem Iacob. Mystice uero aduersum illos est sermo, qui heretica subuersi prauitate catholicam Christi perturbant Ecclesiam. In Sebaste sepultum ferunt, quę tunc Samaria nuncupata est, et nunc quidem iuxta sepulturas Helię et Ioannis Baptistę monumentum eius cerni uenerationique haberi. IONAS IONAS, Amathi filius et (ut Hebrei aiunt) uiduę Sareptanę, quem puerum

n. caedibus inter Gallos / Galli. Britannos / Britanni. Scotos: Scoti. praetermissis principum Germaniae dissensionibus: in Italia Strage Christianorum in Italia. profecto iuxta Varum / Mincium / Benacum / Athesim / Lirim / et nuper in agro Rauennate ac Mediolanensi supra trecenta millia hominum ceciderunt / quibus copiis vsque ad Indos peruenire potuissemus. Ne autem parum inter Ducces proeliatum esse videatur / saepius ad priuata arma concursum

de ipso prędictum erat, in Christo crucifixo fuisse impletum. Postremo loco de eius resurrectione et ascensione tractabimus, ut tanto promptius labores tolleremus, quanto maius pręmium in Christo nobis promitti intellexerimus. Totum igitur opus in libros tris erit diuisum et iuxta materiam singulorum primus dicetur euangelicus, secundus propheticus, tertius gloriosus. LIBER PRIMVS EVANGELICVS Et quoniam, ut diximus, nihil tantum commodis uitę nostrę confert, quantum horum

inuidia est, ut nec Deum timeat nec hominum bene facta penset. Odit amandos, odiendos amat. Peruerso ducitur iudicio, dum neminem sibi pręferri patitur. Iesus ergo iam non in* palam ambulabat apud Iudeos, sed abiit — inquit — in regionem iuxta desertum, in ciuitatem, quę dicitur Effren, et ibi morabatur cum discipulis suis. Et hoc quidem non timore insidiantium sibi Iudeorum. Poterat enim et inter illos uersari illęsus, si uellet, sed ut suo exemplo nos doceret fas esse nobis fugere persecutores,

Quas ob res non parua inter Euangeliorum interpretes dissensio est. Origenes sensit operis huius tres mulieres fuisse autrices: unam, de qua scripserunt Mattheus et Marcus, alteram, de qua Lucas, aliam, de qua Ioannes. Hieronymus quoque aliam fuisse censet, quę iuxta Mattheum et Marcum unguento perfudit Domini caput, aliam, quę iuxta Ioannem unxit pedes et capillis extersit. Ambrosius posse *add. fieri asserit, ut eadem sit, quę et ante dies sex Paschę in domo Marię et Marthę pedes unxerit et postea

dissensio est. Origenes sensit operis huius tres mulieres fuisse autrices: unam, de qua scripserunt Mattheus et Marcus, alteram, de qua Lucas, aliam, de qua Ioannes. Hieronymus quoque aliam fuisse censet, quę iuxta Mattheum et Marcum unguento perfudit Domini caput, aliam, quę iuxta Ioannem unxit pedes et capillis extersit. Ambrosius posse *add. fieri asserit, ut eadem sit, quę et ante dies sex Paschę in domo Marię et Marthę pedes unxerit et postea in domo Symonis leprosi ante biduum Paschę perfuderit caput.

Nulla quidem alia re commoti, nisi quia honorabilior ipsis gloriosiorque apparebat, plurimis eum *corr. ex quadam sequentibus, quos pertimuisse feruntur neque tunc aliquid in illum moliri ausi. Cęterum, si ista, quę dicta sunt, iuxta tropologiam consyderabimus, inueniemus nostris quoque temporibus non paucos esse, qui de Dei templo speluncam faciant latronum. Templum Dei est — Apostolus inquit — quod estis uos. Nos ergo templum Dei sumus. Tunc autem de templo hoc speluncam

et Lucas: Venit autem dies azimorum, in qua necesse erat occidi Pascha. Prima autem dies azimorum quartadecima dies mensis primi est (ut Hieronymus ait), quando agnus immolatur et luna plenissima est et fermentum abiicitur. Intelligendum ergo, quod Ioannes iuxta uulgarem locutionem diem uocauit solis ortum. Alii uero Euangelistę secundum Iudeorum ritum a uespera ad uesperam diem dixerunt. Licet igitur diuersum aliquid sonent uerba, idem tamen tempus designant. In uespera itaque quintę ferię coena hęc facta est, et in eadem hora

facta est, et in eadem hora Christus captus. In uespera uero sextę ferię crucifixus, ut et typicum et uerum agnum uno die immolatum fuisse sciamus, alterum in initio, alterum in fine. Vel fortasse uerior est Burgensis sententia, qui huius quęstionis nodum ita soluit, ut dicat iuxta antiquam Hebreorum consuetudinem duplicem tunc decimam quartam lunę occurrisse, et in prima quidem Christum perfecisse uetus sacrificium nouumque instituisse; in secunda semet in sacrificium Deo Patri obtulisse. Quam computationem idem autor late explicat in

et dedit illis dicens: Bibite ex hoc omnes! Hic est enim sanguis meus Noui Testamenti, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum. Ita in Mattheo scriptum. Sacerdotale igitur hoc munus est. Apostolis primum dictum est, ut accipiant et comedant et bibant. Illis iuxta Paulum a Domino dicitur: Hoc facite in meam commemorationem! Ad illos denique pertinet confectio mysterii huius atque ministratio, ad quos pertinet peccata dimittere et retinere. Hi sunt mediatores inter Deum et hominem, per quos hęredes Dei efficimur,

lucem et in tenebris uigilat. Ad sanctos autem pertinet uigilare simul et orare, non ideo, ne tententur — necesse est enim tentari et pugnas sentire mortalem — sed ne intrent in tentationem, hoc est, ne ab ea superentur. Nulla quippe securitas est iuxta serpentem dormire. Dormiunt autem, qui infirmitatis suę obliti et in semet confidentes orare et a Domino auxilium poscere contemnunt. Iccirco sequitur: Spiritus quidem promptus est, caro autem infirma. Omnium sane mortalium caro infirma est, non omnium spiritus

firma. Quando quidem tam carne quam spiritu mortiferę uoluptatis laqueis sese uolentes inuoluunt neque se inde expedire curant. Agnoscamus igitur carnis nostrę imbecillitatem et enitamur, ut saltem uoluntas ad bene agendum prompta sit. Vt autem prompta sit, precatione opus est, iuxta illud: Petite, et dabitur uobis. Hoc quoque Dominus noster suo nos uolens instruere exemplo (ut Euangelista ait) iterum secundo abiit et orauit: Pater mi, si non potest hic calix transire, nisi bibam illum, fiat uoluntas tua! Et nos orando

afficiunt Iesum, uestra est u oluntas, uestra mens, uester animus. Nequaquam illi interficerent, nisi uos, ut interficiant, instaretis. Facitis itaque, quod uobis non licere facere confessi estis. Quin etiam, quo facilius id factum impetretis, quędam crimina, iuxta alios Euangelistas, obiicere conati estis, nequid intentatum relinqueretis ad rem celerius perficiendam, quam inique decreuistis. Ita enim in Luca scriptum legimus: Coeperunt* autem illum accusare dicentes: Hunc inuenimus subuertentem gentem nostram et

ne Christus rex eorum nuncuparetur. Et certe in eo, quod inuidię uitio seruiebant, non erat eis rex Christus, in eo autem, quod Creator et Sustentator erat, ubique dominabatur. Propterea titulus non est mutatus dicente Pilato: Quod scripsi, scripsi. Tunc iuxta Ioannis narrationem milites acceperunt uestimenta eius et fecerunt quatuor partes, unicuique militi partem, et tunicam. Erat autem tunica inconsutilis, desuper contexta per totum. Dixerunt ergo ad inuicem: Non scindamus eam, sed sortiamur de illa, cuius sit.

saluatus, qui ad dexteram erat, damnatus, qui ad sinistram. Dextri igitur latronis fidem poenitentiamque sequamur, si cum illo paradisum adipisci cupimus. Leui autem obstinationem deuitemus, ne cum eo damnemur. Prosequamur reliqua! In Ioanne legimus: Stabant autem iuxta crucem Iesu mater eius et soror matris eius Maria Cleophę et Maria Magdalene. ****corr. ex Magdalenę Quę hic dicitur Maria Cleophę, alibi dicta est Iacobi. Fuit enim filia Cleophę et Iacobi Minoris mater et Ioseph Iusti. Additur a

Zebedei, quę a Marco Salome *****corr. ex Salomę nominatur. Fuit et hęc nomine Maria, Salomę quidem filia, sed Iacobi Maioris et Ioannis parens. Hoc ideo exposuimus, ne cuiquam Euangelistę diuersa uideantur locuti. Stabant ergo iuxta crucem de nece Domini Marię matris dolor sui acerrimo affectę dolore. Et ipsum toto corpore crudeliter contusum atque confossum lamentis prosequebantur. Pręcipue uero mater ipsa in passione dulcissimi filii moerore

d amnati morte mulctari solebant, sanguinolento foetore, gustus felis acetique potatione, tactus, qui totius corporis est, flagellorum uerbere, spinarum punctione, colaphorum percussu, sputorum foeditate, clauorum confixione. Cum igitur iam in mortem anhellaret, iuxta Lucę Euangelium clamans uoce magna ait: Pater, in manus tuas commendo spiritum meum. Et hęc dicens expirauit. Ideo uoce magna clamat, ut, sicut uerbis prędixerat, se potestatem habere ponendi animam suam et iterum sumendi eam, re atque opere ostendat. Qui

longe *corr. ex longę , quę secutę erant Iesum a Galilea, ministrantes ei. Inter quas erat Maria Magdalene **corr. ex Magdalenę et Maria Iacobi et Ioseph mater et mater filiorum Zebedei. De his supra fecimus mentionem iuxta Ioannis Euangelium, qui illas una cum Maria, matre Domini, iuxta crucem stetisse dixit. Quomodo Quęstio ergo Mattheus ait, quod erant ibi non iuxta, sed a longe? Vel quia prius iuxta constiterant, deinde, cum eum iam

a Galilea, ministrantes ei. Inter quas erat Maria Magdalene **corr. ex Magdalenę et Maria Iacobi et Ioseph mater et mater filiorum Zebedei. De his supra fecimus mentionem iuxta Ioannis Euangelium, qui illas una cum Maria, matre Domini, iuxta crucem stetisse dixit. Quomodo Quęstio ergo Mattheus ait, quod erant ibi non iuxta, sed a longe? Vel quia prius iuxta constiterant, deinde, cum eum iam expirasse uidissent, paulo longius sese submouere; uel quia eodem loci

et Ioseph mater et mater filiorum Zebedei. De his supra fecimus mentionem iuxta Ioannis Euangelium, qui illas una cum Maria, matre Domini, iuxta crucem stetisse dixit. Quomodo Quęstio ergo Mattheus ait, quod erant ibi non iuxta, sed a longe? Vel quia prius iuxta constiterant, deinde, cum eum iam expirasse uidissent, paulo longius sese submouere; uel quia eodem loci et longe erant et prope: longe respectu militum, qui circa crucem stabant, prope respectu crucis non multo interuallo ab eis distantis.

Zebedei. De his supra fecimus mentionem iuxta Ioannis Euangelium, qui illas una cum Maria, matre Domini, iuxta crucem stetisse dixit. Quomodo Quęstio ergo Mattheus ait, quod erant ibi non iuxta, sed a longe? Vel quia prius iuxta constiterant, deinde, cum eum iam expirasse uidissent, paulo longius sese submouere; uel quia eodem loci et longe erant et prope: longe respectu militum, qui circa crucem stabant, prope respectu crucis non multo interuallo ab eis distantis. Consyderandum tamen, quanto erga

Iesu et ligauerunt linteis cum aromatibus, sicut mos est Iudeis sepelire. Et prosequitur Ioannes dicens: Erat autem in loco, ubi crucifixus est, hortus et in horto monumentum nouum, in quo nondum quisquam positus erat. Ibi ergo propter Parasceuen Iudeorum, quia iuxta erat monumentum, posuerunt Iesum. His insuper additum est in Mattheo: Altera autem die, quę est post Parasceuen, conuenerunt principes sacerdotum et pharisei ad Pilatum dicentes: Domine, recordati sumus, quia seductor ille dixit adhuc uiuens: Post tres dies

ducent uxores de tribu et cognatione sua, et cunctę foeminę de eadem tribu maritos accipient, ut hereditas permaneat in familiis nec sibi misceantur tribus, sed ita maneant, ut a Domino separatę sunt. Iesus ergo, Marię filius, de tribu et stirpe Dauid fuit. Proinde iuxta Iudeorum consuetudinem a plurimis filius Dauid uocitatus est in Euangelio, cum tamen ante tempora esset ex Deo Patre et in tempore ex Maria matre generatus, Deus ex Deo, ex homine homo, unus tamen atque idem Iesus, omnium in se credentium redemptor omniumque saluator.

Baptistam, ante faciem suam, id est ante Filium. Sicut enim Filius imago est Patris, ita et facies. Et statim ueniet — inquit — ad templum suum Dominator, quem uos quęritis. Hoc Christo puero in templum pręsentato est impletum. Porro iuxta tropologiam templum Christi corda fidelium sunt. Templum Dei est — Apostolus ait — quod estis uos. Angelus autem Testamenti Christus est, euangelicę disciplinę autor, qui in Esaia quoque iuxta septuaginta interpretum translationem magni

puero in templum pręsentato est impletum. Porro iuxta tropologiam templum Christi corda fidelium sunt. Templum Dei est — Apostolus ait — quod estis uos. Angelus autem Testamenti Christus est, euangelicę disciplinę autor, qui in Esaia quoque iuxta septuaginta interpretum translationem magni consilii angelus est dictus. Pręcessit ergo Ioannes, et secutus est Saluator, ne prophetas cum Euangelistis dissidere quis dicat. Electus est autem, ut pręcederet, quando quidem omni sanctitate eum pręstare

est — inquiunt — qui natus est, rex Iudeorum? Vidimus enim stellam (eius)* in oriente, et uenimus adorare eum. Adoratus est autem posthęc et Hierosolymis ab iis, qui crediderunt in eum. Percurramus reliqua! Pręsentatur in templo iuxta Legem primogenitorum, a Symeone sacerdote suscipitur, circumcisionem accipit. Non enim uenit soluere Legem, sed adimplere. Hoc prędixisse Malachiam prophetam constat. Veniet — inquit — ad templum suum Dominator, quem uos quęritis, et angelus

regnum reliquisset. Et hęc quidem in Christo euentura Spiritu Sancto afflati prędixerant prophetę, nequis Iesum, Dominum nostrum, uerum Messiam fuisse dubitet, uidens cuncta in eo impleri, quę tanto ante tempore implenda prędicabantur. Indignatio ista Herodis iuxta quorundam expositorum sententiam in quadragesimo septimo psalmo habetur, ubi scriptum est: Ecce reges terrę congregati sunt, conuenerunt in unum. Ipsi uidentes, sic admirati sunt, conturbati sunt. Tremor apprehendit eos. Vnum quippe reprehendere uolens

est diuersum. Rama enim excelsum significat. Rachel autem mater fuit Beniamin. Bethlem Quęstio uero erat in tribu Iuda. Quomodo ergo Rachel alienę tribus plorat filios? Respondet Hieronymus noster: quia sepulta est iuxta Bethlem in Effrata et ex corpusculi hospitio matris nomen accepit. Siue — inquit — quod Iuda et Beniamin duę tribus iunctę erant et quia Herodes mandauerat non solum in Bethlem interfici pueros, sed et in mnibus finibus eius; per occisionem Bethlem

qui uenturus erat, respondit dicens: Euntes renunciate Ioanni, quę audistis et uidistis: cęci uident, claudi ambulant, leprosi mundantur, surdi audiunt, mortui resurgunt, pauperes euangelizantur. Et beatus est, qui non fuerit scandalizatus in me! Et hęc quidem iuxta historiam. Moralem uero sensum utrobique de conuersione eorum, qui talibus animi morbis laborabant, esse ostenderemus, si mihi non foret propositum nihil aliud hoc uolumine demonstrare, nisi quęcunque ueterum Scripturę de Messia uenturo prędixerant, in Christo, quem

quibus instaurata est gratia generi humano. De qua Apostolus: Ecce nunc — inquit — tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis! Prędicauit diem retributionis, cum in fine seculi se iudicem fore asseruit uiuorum ac mortuorum, ut retribuat singulis iuxta opera, quę fecissent, iustis pręmium, peccatoribus poenam. Et quoniam talia per illum adhuc fienda erant, non dixit simpliciter: Hodie impleta est hęc scriptura, sed adiunxit: in auribus uestris. Quasi dicat: Ego ipse, quem loquentem auditis,

repletos Euangelium suum per omnes orbis partes disseminauit, omnibus uiam pandens, per quam ingressi ad ęternam perueniant salutem et ineffabili illa cęlestis regni beatitudine perfruantur. Duodecim igitur apostoli sunt duodecim filii Iacob, duodecim fontes in Helim, iuxta quos castrametati sunt filii Israhel, duodecim tituli a Moyse positi, duodecim uituli in holocaustum oblati, duodecim panes similę super mensam a sacerdote Aaron ponendi, duodecim exploratores ad terram Chanaan* a Moyse missi, duodecim uirgę singularum tribuum nominibus

horas apostolos, se diem esse designabat. Post hęc autem, ut Lucas ait, designauit Dominus et alios septuaginta duos... ante faciem suam in omnem ciuitatem et locum, quo erat ipse uenturus. Horum figurę fuere septuaginta palmę in Helim iuxta duodecim *corr. ex. Chanaam fontes aquarum, quos duodecim apostolis Discipuli annumerauimus. Septuaginta etiam discipulorum typus erant septuaginta seniores iussu Domini a Moyse electi,

cum ad Deum uerba conuertens diceret: In luce iacula tua ibunt, in splendore coruscationis* armorum tuorum. Et sanctus psalmista Dauid: Sagittę tuę acutę — inquit — populi sub te cadent. Hi fuerunt fontes et torrentes et flumina iuxta illud: Tu dirupisti fontes et torrentes. Et illud: Flumina plaudent manu, simul montes exultabunt. Hi fuerunt pastores illi, de quibus in Hieremia locutus est Dominus: Dabo uobis pastores iuxta cor meum, et pascent uos scientia et

Hi fuerunt fontes et torrentes et flumina iuxta illud: Tu dirupisti fontes et torrentes. Et illud: Flumina plaudent manu, simul montes exultabunt. Hi fuerunt pastores illi, de quibus in Hieremia locutus est Dominus: Dabo uobis pastores iuxta cor meum, et pascent uos scientia et doctrina. Hi fuerunt custodes illi et speculatores, quos Ecclesię suę apposuit Dominus ad eam in Esaia dicens: Super muros tuos constitui custodes. Et per eundem prophetam: Regnabit — inquit

dilectionis, et timoris, et agnitionis, et sanctę spei. Hoc idem sanctus Dauid in psalmis testatur et ait: Elegit Dominus Syon, elegit eam in habitationem sibi. Hęc requies mea in seculum seculi; hic habitabo, quoniam elegi eam. Hic habitabo, inquit, iuxta illud Domini in Euangelio dictum: Et ego uobiscum usque ad consummationem* seculi. Hanc ob rem ad gratiarum actionem exhortatur eam Propheta dicens: Lauda, Hierusalem, Dominum; lauda Deum tuum, Syon, quoniam confortauit seras portarum tuarum, benedixit

est per prophetam dicentem: Aperiam in parabolis os meum, eructabo abscondita a constitutione mundi. Hieronymi interpretatio habet: Loquar propositiones ab initio. Dictorum tamen eadem est sententia. Illud autem quęstionem** facit, pręsertim si iuxta Hebreos Esaię*** dictum attendimus. Ait enim ad Esaiam Deus: Vade, et dices populo huic: Audite audientes, et nolite intelligere; et uidete uisionem, et nolite cognoscere. Ipse etiam propheta Deum orare uidetur dicens: Excęca**** cor populi huius, et

passus est Dominus. Deinde de Iudę proditione prędicit, ut nihil sibi occultum, nihil ignotum ostendat. Amen dico uobis — inquit — unus uestrum me traditurus est. Et: Qui intingit mecum manum in paropside, hic me tradet. Pręterea iuxta Ioannis Euangelium propter Iudam dixit, quia mundi erant, sed non omnes. Item: Ego scio, quos elegerim, hoc est, non illum, qui non mea pręscientia, sed sua culpa periturus est. Et ut ante de illo prophetatum doceret, subiunxit: ut adimpleatur

quos elegerim, hoc est, non illum, qui non mea pręscientia, sed sua culpa periturus est. Et ut ante de illo prophetatum doceret, subiunxit: ut adimpleatur Scriptura: qui manducat mecum panem, leuabit contra me calcaneum suum. Hoc psalmi quadragesimi est, sed iuxta Septuaginta *corr. ex suscipit i nterpretum ęditionem. Aliter enim in Hieronymi interpretatione legitur, et tamen sub uerbis dissonis eadem continetur sententia. Non* aliud intelligitur, siue isto, siue illo, quo superius diximus,

conquestus est: Gladium — inquit — euaginauerunt peccatores, intenderunt arcum suum, ut decipiant pauperem et inopem. Ipsum quoque Dominum in psalmis lamentantem audimus: Amici mei et proximi aduersum me appropinquauerunt et steterunt, et qui iuxta me erant, de longe steterunt. Et uim faciebant, qui quęrebant animam meam. Quęstio Sed si amici et proximi erant, quomodo in alio psalmo ait: Alieni insurrexerunt* aduersum me et fortes quęsierunt

nudus. Videtur hunc indicare nobis Amos propheta dicens: Et robustus corde inter fortes nudus fugiet in die illa, dicit Dominus. Typum huius expresserat Ioseph, qui relicto in manibus foeminę impudicę palio effugit, ne adulterium exigenti consentiret. Adulterium iuxta mysticum sensum fugere est hereticorum cauere prauitatem nec sinere eorum capi argutiis. Palium uero relinquere terrenarum rerum curę renunciare est et his expeditum Christo seruire. Tunc igitur Christus innocens uinculis constrictus, ueluti maximi criminis reus,

frugem mendacii. Et iterum *corr. ex lachrymam tuam Dominus in psalmis: Insurrexerunt — inquit — in me testes iniqui, et mentita est iniquitas sibi. Sibi enim, non aliis nocet, qui falsa loquitur, iuxta illud: Os, quod mentitur, occidit animam. Rursum ait: Exurgentes testes iniqui, quę ignorabam*, interrogabant me, et retribuebant mihi mala pro bonis; hoc est pro redemptionis beneficio odii iniuriam. Ad hęc sputa, colaphi, probra atque conuitia,

baiulans sibi crucem. Sic Isaac quoque immolari iussus portauit holocausti ligna. Hoc autem futurum innuebat Esaias dicens: Filius datus est nobis, cuius principatus factus est super humerum eius. Crux itaque, per quam glorificatus est, principatus eius fuit, iuxta illud Apostoli: Christus factus est obediens usque ad mortem, mortem autem crucis. Propter quod et Deus exaltauit illum, et donauit illi nomen, quod est super omne nomen, ui in nomine Iesu omne genu flectatur cęlestium, terrestrium et infernorum, et omnis lingua

de Christo ante fuit prędictum. Iccirco autem plurima de illo prędicta sunt, ut per ea, cum euenerint, Messiam agnoscamus. Quęnam igitur stulticia est alium uenturum expectare, in quo nihil aliud cernere possis, quam quod in isto uides? Stabant iuxta crucem - ut Ioannes tradit — Iesu mater eius, et Maria Cleophę, et Maria Magdalene.** Videns — inquit — Iesus matrem et discipulum stantem, quem diligebat, dicit matri suę: Mulier, ecce filius tuus. Deinde dicit discipulo: Ecce mater

habebant, sed prius ad Christum ingressi sunt, in ipsum credentes, ipsum confitentes, pro ipsius nomine nec supplicia nec mortem pati recusantes. Quod autem post Petrum etiam Ioannes introisse dicatur, hoc innuit, quod Iudei quoque in fine seculi ad Christum conuertentur, iuxta illud Micheę prophetę: In die illa, dicit Dominus, congregabo claudicantem, hoc est gentiles, qui in idolorum errore claudicabant, congregabo in Ecclesia fidelis rectęque culturę: et eam, quam eieceram, colligam, hoc est synagogam, *corr.

Cęcitas ex parte contigit in Israhel, ex parte, dicit, non ex toto; donec plenitudo gentium intraret, et sic omnis Israhel saluus fieret, sicut scriptum est: Veniet ex Syon, qui erripiat et auertat impietatem a Iacob. Hoc legitur in Esaia iuxta sensum, alio tamen textu uerborum secundum Hieronymi translationem. Apostolus autem usus est Septuaginta interpretum translatione de Hebreo idiomate in Gręcum. Quę quidem interpretatio in nonnullis dissona, sed in plurimis uel uerba eadem sunt uel sub aliis eadem

Lucas igitur: Ecce — inquit — duo ex illis ibant ipsa die in castellum, *add. quod erat in spacio stadiorum sexaginta ab Hierusalem, nomine Amaus. Et ipsi loquebantur ad inuicem de his omnibus, quę acciderant. Duo isti iuxta anagogen duo Testamenta sunt, quę de Iesu loquuntur, et quęcunque Vetus de illo euentura prędicat, ea Nouum euenisse testatur. Et quoniam Vetus in mysterio ualde obscure loquitur, isti primum mente inter spem metumque uacillante secum fabulantur. Nouum autem certissimo

tondente se obmutescet. Iterumque ait: Et erit sepulchrum eius gloriosum. Passus est igitur Dominus noster in humilitate, surrexit in gloria. Vos illum expectatis; qui si in mille et quigentorum annorum spacio non uenit, quando ueniet? Veniet autem iste, qui iuxta prophetarum oracula et passus est, et sepultus est, et resurrexit, et in cęlum ascendit, et iterum uenturus est, non ut iudicetur, sed ut iudicet. Quo certe iudicio, sicut iusti et fideles in ęternum saluabuntur, ita scelesti et increduli in fornacem ignis inextinguibilis

et nunc contigit: primus Ionnes agnouit Iesum, sed primus Petrus ad eum uenit. Significare mihi uidentur — ut ante diximus — duos populos, prępucii uidelicet et circumcisionis. Lex enim et prophetę monstrabant futurum Christi aduentum; nos ab illis suscepimus monstratum. Iuxta tropologiam autem in Ioanne figuratur fides, in Petro charitas. Credendo enim cognoscimus Dominum, cognitum amando quęrimus. Pręcedit ergo fides cognitione, charitas operatione. Fidei indicio charitas, charitatis actione indiget fides. Feruentior ergo cęteris Petrus

in cęlum. In Actibus autem hoc modo: Et cum hęc dixisset — dixerat enim Spiritum Sanctum eis se missuram — uidentibus illis, eleuatus est, et nubes suscepit eum ab oculis eorum. Cumque intuerentur in cęlum euntem illum, ecce duo uiri astiterunt iuxta illos et dixerunt: Viri Galilei, quid statis aspicientes in cęlum? Hic Iesus, qui assumptus est a uobis in cęlum, sic ueniet, quemadmodum uidistis eum euntem in cęlum. Assumptus est in cęlum, non sicut Helias curru translatus auxilio indigens alieno, sed per se

omnem Ecclesiam, quę est corpus ipsius, et plenitudo eius, qui omnia in omnibus adimpletur. Hoc quidem, ut sedeat ad dexteram Patris, tunc factum fuisse credimus, cum in cęlum ascendit. Quod autem omnia ei subiecta sint, hoc in fine seculi futurum est, iuxta illud: Dixit Dominus Domino meo: Sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum. Apostolus autem pręteriti temporis uerbo usus est secundum prędestinationem, non secundum prędestinationis adimpletionem. Quęris, quomodo

Post terrę reges cum creuerint iniquitates, consurget rex impudens contra Principem Principum , id est Christum, et sine manu, inquit conteretur : solo enim Christi nutu peribit. Quidam de tribu Dan oriturum autumant, iuxta Jacob patriarchę prophetiam in Genesi dicentis: Fiat Dan coluber in uia, cerastes in semita, mordens ungulas equi, ut cadat ascensor eius retro. Coluber

uiribus in Ecclesiam Dei. Vnde in Daniele dicitur: Cor eius aduersus testamentum sanctum . Et quoniam uerę religioni in omnibus aduersabitur, faciet , inquit, iuxta uoluntatem suam rex, et eleuabitur, et magnificabitur aduersus omnem Deum, et aduersus Deum Deorum loquetur magnifica, et dirigetur, donec compleatur ira . Dominabitur enim, donec in illum ira Dei uindictam perficiet, qua

Et Paulus ad Timotheum : Testificor coram Deo et Iesu Christo, qui judicaturus est uiuos et mortuos . Viuos et mortuos quidam interpretantur corpus et animam, iuxta illud: Qui potest corpus et animam mittere in gehennam, hunc timete . Mihi uero conuenientius aptiusque uidetur, ut intelligamus uluos iustos — justus enim ex fide uiuit — et mortuos illos, quorum opera mortua sunt,

sit, iudicium tamen erit, quo discernantur boni a malis, credentes ab incredulis. Ecce , inquit , ego iudico inter pecus et pecus, arietum et hircorum . Vel iuxta Euangelium: inter agnos, et hędos . Nam in Mattheo legimus: Cum autem uenerit Filius hominis in maiestate sua, et omnes angeli eius cum eo, tunc

misericors est et iustus, capilli eius lana munda sunt. De igne autem, quo elementa excoquenda sunt, superius disputatum est. De illo uero, qui iniquis atque impiis paratus est, mox dicemus. Hoc tamen loco ter ignem nominari audio, et iuxta mysticum sensum (ut mihi quidem uidetur) thronus flammeus angelici spiritus sunt: Cherubin et Seraphin, throni et dominationes, in quibus sedeat Dominus. De his enim dicitur: Qui facis angelos tuas ignem urentem . Rotę uero

igne ardentes discipuli eius sunt, super quos igneę linguę in aduentu Sancti Spiritus apparuerunt. Ob hoc autem rotę nominantur, quia per orbem huc atque illuc uoluti Christum euangelizabant. Hi sunt ergo rotę illę, in quibus iuxta Ezechielem erat spiritus uitę, de quibus psalmista quoque ad Deum conuersus, uox tua , inquit, in rotis . Fluuius autem igneus siue ille est, quo cuncta consumenda sunt, siue in quo praui in ęternum torrendi sunt;

Quod autem ascendit, quid est, nisi quia [et] descendit in inferiora terrę ? Per hęc dicta liquido patet ideo etiam infernum dici, quia omnium mundi locorum maxime infimus sit, ita ut aliquando appelletur abyssus, iuxta illud psalmi: Turbatę sunt abyssi . Et demones in Euangelio ab homine exituri, ne in abyssum mitterentur, petiere. Atque ut nomina eius prosequamur, appellatur etiam

: Mittent eos in caminum ignis . Idem nominatur tenebrę exteriores, in quas mitti iubetur seruus in conseruum suum inexorabilis et immisericors. Nuncupatur et puteus interitus, iuxta psalmistam dicentem : Tu uero, Deus, deduces illos in puteum interitus . Et, ut alia omittam, gehennam in Euangelio legimus: Hunc , inquit, timete, qui potest corpus et

reor, quod in Euangelio dicitur: Ibi erit fletus et stridor dentium . Fletum fumus ignis excitabit, frigoris autem uis dentium stridorem incutiet. Non negamus tamen diuersas esse poenas in inferno nec omnes ęque torquendos, sed iuxta criminum mensuram alios grauius, alios leuius puniri. Hoc in Euangelio discimus, ubi dicitur: Tolerabilius erit terrę Sodomorum et Gomorreorum in die Iudicii quam

se consecuturum sperans ait: Mirabilia opera tua, Domine, anima mea cognoscet nimis. Cognoscet nimis , dixit, quia etiam ea, quę abscondita nunc sunt nobis, tunc aperta erunt, iuxta promissum illud Domini in Esaia dicentis: Dabo tibi thesauros absconditos et arcana secretorum, ut scias, quia ego Dominus . Plena ergo erit beatitudo nosse ineffabilem, uidere

Nitriensis, quamquam Syrmiensis ac Diaconensis praesulatus magnis olim regionibus praefuerunt. Nam antequam Turcae Superiorem Dalmatiam occupassent, ultra flumen Sauum iurisdictionem suam late exercebant, fructuumque decimas a colonis, quibus nunc Turca imperat, percipiebant, atque iuxta maximos Hungariae praesules regno auxilia subministrabant. Reliqua Hungarici regni sacerdotia, et numero et commodis haud contemnenda, quae uulgo abbatias et praeposituras nuncupant, paucos admodum equites, quum non paruam militum copiam possent

mentibus sit quaesita, propterea quod, quum esset rex eo tempore inops stipendii, nec caeteris etiam rebus ad bellum satis instructus, nihil non in opulentissimum hostem frustra conatus esset. Quod cum Hungari ita rem se habere non ignorarent, neque enim latebant eos suae Turcarumque iuxta uires, prius quam de bello cum Turcis ineundo ad concilium referretur, magna contentione egerunt, ut ante omnia status reipublicae ex sententia principum, quos seculares uocant, componeretur. Sed quoniam Stephanus Bother, nouorum author consiliorum, huic conuentui

Dalmatiam, quam nunc Choruatiam dicunt, ingressum gloriaque incitatum non tam ad praedam, quam ad praelium faciundum uenisse, et ipse licet strenuus miles, dux tamen nouus, occasionem gloriae sibi quoque oblatam ratus statuit, haud satis exploratis suis aduersaeque partis iuxta uiribus, confestim ad hostem pergere. Peruenerant iam Turcae ad montem inter Illyricas Alpeis, asperitate ac sylua ex proceris arboribus insignem, Gosdenum incolae uocant. Eo loci triduum se continent incerti, utrum in patentem

imperata se facturos per dolum promittunt. Itaque ludificantes hostem locumque insidiis quaerentes, denunciant nolle se nisi ab ipso eorum duce fidem accipere, eiusque praesentis dexteram contingere. Interim (utpote salutem fidei Turcarum comissam, mortemque iuxta rati, nec eam alibi quam in hostium ducis nece consistere) parant in muro, qua duci erat accedendum, tormentum, quod bombardam uulgo appellari supra dictum est. Dux igitur Turcarum hostilis fraudis prorsus securus, spe dedendi

cum exercitu Iconium proficiscitur, manumque cum Thataro infelici euentu conseruit. Nam captus in eo praelio turpissime uitam in seruitute finiuit. Praeter caetera dedecora, quibus a uictore insolenter afficiebatur, quotiescunque Thatarus, ut cibum caperet, accumbebat, Turcam cathenatum iuxta lectum alligari iubebat, et ossa e mensa proiecta rodere ueluti canem cogebat. Non ita multo post Thatarus seditione domestica in patriam reuocatus Minorem Asiam reliquit, Turcisque huius discessu libertas restituta est. Qui principibus suis Prusam conuocatis,

Abisach interpretatur patris mei incensum uel patris mei holocaustum. Abisacham hanc Mariam uirginem matrem esse existimo, cuius precibus Christus Dominus, nobis iratus, placatur et amore erga genus humanum magis incalescit. Ipsa patris incensum est, dum orat, iuxta illud: Oratio mea sicut incensum in conspectu tuo. Ipsa patris est holocaustum, dum sua erga peccatores pietate accensa, Deum etiam patrem illis placat, ut uindictam differat et penitentiam expectet peccatorum. Dauid non cognouisse eam dicitur, quia uirgo peperit

uocauerunt, Amazones. sub quibus innumerabiles populos contineri manifestum est. Et quamquam Cornelius Tacitus Corn. Tacitus de moribus Germanorum. (63) Vandalos Germanos esse dicat, Germani tamen non tantum uiros iuxta fluenta Vandali alias Visle seu Vistulae mediam perlabentis Cracouiam, in qua solent Polonorum reges statiua peragere, Cracouia sedes regum Polonie per late patentia Sarmatiae Europitanae arua usque ad Boristenem et mare Balteum, quod Visla influit,

in loco, ubi submersis sunt, longo tempore triginta duo luminaria in die occisionis eorum apparuerunt. Ex his horumque similibus luce clarius manifestum esse existimo optimas Dalmatarum corporis et animi naturales dotes caelestis gratiae donis abunde perfici et augeri, quando quidem iuxta incarnati uerbi dei sententiam maiorem hac dilectionem nemo habet, nisi ut animam suam ponat quis pro amicis suis. Ioannes. XV. (179) Studia autem consuetudinesque ac leges Dalmatarum summa quadam sunt urbanitate praedite, ut pote

Petri Martyris Monasterium sancti Petri Martyris ordinis pradicatorium. breui tempore excellenter ab eis exstructum necnon et frequentes in singulis quoque uicis ualde pulchre nostris diebus erecte ecclesie fidele praebent testimonium, praecipue hoc in tempore, in quo iuxta certissime ueritatis uaticinium refriguit charitas multorum. Math. XXIIII. (239) Quid, si omnes huius agri fructus eorum essent? Potior enim fructuum ibidem collectorum ad hanc, in qua sumus, urbem (nam uester iste fere totus ager est,

magnum et nobile oppidum olim ibi fuisse indicantia. Oppidum in medio agri. Est et unum adhuc fere integrum inter montes oppidum Oppidum inter montes adhuc fere integrum. urbi, quae orientalem agri huius regionem obtinebat, supereminens, iuxta quod ad iactum sagittae ex quadratis mirae magnitudinis lapidibus turris est unicum habens angustum hostiolum, in qua ob antiquitatem nullum cementi uestigium apparet. Sunt et in plerisque aliis huius insulae locis humanae habitationis uestigia, in quibus

ualde magnum est ipsum uenustantia, exstat prae foribus episcopii cisterna mirae magnitudinis, cui aequalem me nunquam uidisse reminiscor. Quid dicam de pulcherrima praetoria aula Praetoria aula. magnificis quatuor turribus ab occidentali ciuitatis parte iuxta aedem diui Marci euangelistae uallata, portui ac foro excellenter imminente, in qua late patens est curia, duae cysterne, ampla caenacula, iocunda deambulatoria, uaria aestiua ac hyemalia iudiciorum loca, et (ut breui seimone multa complectar) magnis sumptibus regio (ut dici solet)

Maiestatis nuntiis a latronibus direptę fuerunt et ab eo tempore citra nullum subsidium a Regia Maiestate usque in hodiernum aut militibus aut populo exhibitum fuit. Et dum ego Segnię aliquod praesidium regium aut Sanctitatis Tuę iuxta eiusdem promissa perdiu expectassem, nec eo ab ulla partium veniente minime audebam Clissium me conferre, ne et milites nequientes sine stipendiis ibi degere, neque populus absque aliquo subsidio inde auffugerent et castrum vacuum

et nedum Aristeam, Socratemue agas, sed Mosen atque in sinu olim dormientem Ioannem referas, dum angelica ministeria Heroico politissimo carmine concinis, dum septem Spiritus sancti dona quasi eructando depromis, utpote qui uir bonus iuxta Christi saluatoris dogma de bono corde noua et uetera redolentem thesaurum proferre consueuisti. Ex quo fit ut non parum integritati tuaeque solicitudini uniuersalis ecclesia debeat, praecipue uero uerbi Dei

patenti,
2.403  Lumine ducta Dei superis cernebat in oris,
2.404  Signaque inexpressi sensus, uenturaque mundo,
2.405  Quaeque Dei prolem terra, Coeloque manerent.
2.406  Circuit interea solem Thaumantidos arcus
2.407  Multicolor, solem stetit et iuxta aurea Virgo,
2.408  Visa fouere sinu puerum, tunc aethere ab alto
2.409  Haec est ara Poli, uox est audita repente.
2.410  Illa tempestate Deum cum uate Sybilla
2.411  Augustus uidit Capitoli a uertice Caesar.
2.412  Sacraque Romuleo non

2.438  Inclyta fatidici natalis regia Dauid.
2.439  Hic parui praecincta uetus spelunca sacelli
2.440  Culmine, tunc horrens campo incumbebat aperto.
2.441  Non hospes quisquam, uacuo nisi solus in antro
2.442  Bos procumbit humi faenum et praesepia iuxta,
2.443  Hanc illis Spelunca domum, durumque cubile
2.444  Nocte sub hyberna, rigidae sub frigora brumae
2.445  Praebuit, atque antro fessos excepit opaco.
2.446  Iam medios cursus nox intempesta tenebat,
2.447  Quum terris sopor altus habet

clarior aethra.
3.399  Ipsi iter incoeptum peragunt, urbemque subibant
3.400  Conspicui cultu regali uestis et auri.
3.401  Dux uero Coelo rutilanti crine Cometes
3.402  Sistit iter, natique Dei cunabula monstrat.
3.403  Haec super Annaeis iuxta praesepe sedebat,
3.404  Laeta coruscanti diuina luce sub antro,
3.405  Mulcebatque manu Puerum, cunisque leuabat.
3.406  Huc densae agglomerant acies frenisque premuntur
3.407  Quadrupedes, tellus pedibus pulsata remugit,
3.408  Et

rex, miseresce mei sate sanguine Dauid,
11.430  Est mihi nata, graui uexat quam turbine Daemon,
11.431  Tum nec uoce pia, misera nec clade mouetur
11.432  Christus, adhuc terricae Chananitidis ora reclamat.
11.433  Ille uiam coepit uitrei phaenicia iuxta
11.434  Moenia Sydonis, tum intecessere precantes
11.435  Discipuli, exorantque pii prece numen Iesu.
11.436  Instat enim mulier, premit et clamore sequaci.
11.437  Dat breue responsum tandem sic fatus, An ista?

quae praemia digna rependes?
12.312  Ille refert, Amen uos me, et mea castra secuti
12.313  Progenie surgente noua, quum uirgine natus
12.314  Maiestate potens in coeli sede sedebit,
12.315  Vestraque subter erunt duodena sedilia iuxta.
12.316  Stabit et Israel uobis censoribus omnis,
12.317  Et duodena tribus duodeno iudice subter.
12.318  Et quicunque lares patrios, agnataque linquent
12.319  Germina utroque procul sexu, et quibus illa per auras
12.320  Luminis, auctores

requirit,
12.817  Atque salutiferum lucet super aequora sydus.
12.818  Postquam digressus roseo Hiericonte refuso
12.819  Agmine, et inde globis populo comitante secutis,
12.820  Voce tonat coelum, pedibus sola pulsa resultant.
12.821  Ecce uitam iuxta capti duo lumine sidunt.
12.822  Ad sonitum, magnique auditum nomen Iesu.
12.823  Quorum Thimeides nomen Barthimeus uni.
12.824  Ambo Dauitidis pia numina poscere Iesu,
12.825  Et magna sic uoce uocare, o, regia proles
12.826  Huc ades, et

manu quae caepit lintea, tunc his
14.205  Cingitur, et tepido latices infundit aheno,
14.206  Poplite nixus humi, tum procidit ante lutosos
14.207  Sorde pedes, caepitque lauare, et tergere linteo,
14.208  Quo praecinctus erat, Mox ut Petreiia iuxta
14.209  Astitit ora deus, sic substitit ille locutus.
14.210  Tu mihi crura leuas o rex hominumque, deumque?
14.211  Id quod ego faxo, modo nescis, scire licebit
14.212  Postea, respondet Iesus, simul ora reclinat
14.213  Cernuus, immundo

regni,
15.652  Haud procul hinc media pendentis in arbore Christi
15.653  Stabat amara parens oculis lachrymantibus. illumque,
15.654  Immolat haud inuita deo, quin se ipsa dicabat
15.655  Pectore prompta suo pro stirpe uiraginis Heuae.
15.656  Et iuxta astabat Christi non ultima cura
15.657  Ioannes, oculis efusum undantibus imbrem.
15.658  Quos ubi prospexit, Matri sic inquit Iesus.
15.659  Filius ecce tuus mulier. Sic deinde Iohanni,
15.660  En tibi Mater adest, en quem

sinuosis Meandris acies instruis et moribus inferorum occuparis, longior quam decebat oratio fluxit: qua re factum est ut animum quoque ab instituta dissertatione diuerteris. Atqui uellem comparationem tyrannicae uoluptatis ac iuxta malorum (ut proposueras) tanquam in aliqua breui tabella depingeres, ac uelut imaginem poneres pręter oculos, ut sub compendio facilius intelligerentur.

Sed ne quisquam arbitretur uaticinium hoc Prophetae iamdudum fuisse impletum in euersione Babylonis et Ierusalem sub uespasiano et Tito Imperatoribus Romanis cum uerba Prophetiae uideantur respicere tempus illud praesens Prophetae, non futurum animaduertendum censeo, iuxta ecclesiasticam ueritatem futura fuisse praesentia Prophetis, quasi iam futura praesentia cernerent oculis mentis ut passim ex sacris paginis facile deprehendimus. Sed ne longe exempla petamus, hoc ipsum in hoc eodem proposito nobis idem Propheta innuit, declarans seipsum uerbis de

faciendo vel aliquo alio modo quamprimum subveniat. Iam scita Lutheri et eorum, qui eum sequuntur, sensim totam fere Hungariam pervadunt, in aliquibus vero locis – maxime serenissimo adhuc Ferdinando regi parentibus – ceperunt omnia iuxta illius dogma fieri et predicari. Sacerdotes palam uxores ducunt, indulgentiae, dispensationes et alia huiusmodi, quae aliquando in precio fuerunt, contemptui habentur. Nec scimus nos, qui Sedis Apostolice sumus observantes, quid ad

consulit artem.
1.534  Repperit infęlix nusquam, qua possit adiri.
1.535  Quin formido feram cohibet consistere iuxta,
1.536  Atque suum nescit, remanet cur debile, robur.
1.537  "Hostis quantus adest, et quam contrarius!" inquit:

2.179  Nulli Nulli. . . 183 auras] Gn 2, 5-6 tunc imbres, sed iuxta flumine terram
2.180  Fons uiuo humectans uenientia gramina sponte
2.181  Potabat, uisus uolui de ualle remota
2.182  Arua tenet late spaciosius,

Huc. . . 226 uitę] Gn 4, 17-24 prope longa quidem series ueniebat auorum:
2.216  Primus Enoch; muri iuxta cernuntur et artes.
2.217  Irad, Mauiael, huic ordine proximus astat
2.218  Matusael, curisque Lamech partitus amorem
2.219  Insequitur, lateri coniunx hęrebat utrique:

pectine chordas.
2.222  Ast alter mediis ponit tentoria campis,
2.223  Et pariter gemino gaudebat pignore Sella.
2.224  His ardens iuxta candebat in incude 1 ferrum:
2.225  Ipse pater

2.230  Hunc Hunc. . . 233 huius] Gn 5, 6-29 iuxta Caynan, natus Malalechel huius.
2.231  Insequitur Iared, post Enoch in aethera raptus,
2.232  Matusalem, gaudensque bona cum prole Lamechus:

Chaldęus erat genitus de stirpe uetusta
2.321  Sem patris quondam, Thares de nomine dictus,
2.322  Inueterata sui damnabat tempora secli:
2.323  Inde solo patris discedit, pignora iuxta
2.324  Incedunt, Abram cara cum coniuge gnatus,
2.325  Lothque nepos, subeunt uenientes oppida. Thares
2.326  Cernitur hic tolli

Atque. . . docetur] Gn 15 suę gentis senior uentura docetur.
2.336  Iuxta Iuxta. . . agros] Gn 16 Agar puerumque sinu gestabat in agros:

uentura docetur.
2.336  Iuxta Iuxta. . . agros] Gn 16 Agar puerumque sinu gestabat in agros:
2.337  Hic

in agro.
2.367  Huc Huc iuxta] e marg. pro et prope sunt iuxta raptus, et sunt certamina fratrum.
2.368  Secessit

Huc iuxta] e marg. pro et prope sunt iuxta raptus, et sunt certamina fratrum.
2.368  Secessit Secessit. . . primum] Gn 35,

bibebant] e marg. pro potabant
2.468  Iuxta Iuxta. . . Horo] Nm 20, 22 obitus picti, natusque Eleazarus

e marg. pro potabant
2.468  Iuxta Iuxta. . . Horo] Nm 20, 22 obitus picti, natusque Eleazarus Horo.
2.469  Vestibus

2.479  Et Et. . . ense] Nm 25, 1-8 iuxta turpis descripta patibula noxę
2.480  Cernuntur: Phinees męchos ulciscitur ense.
2.481  Fit

Concilium. . . una] Ios 24 populi cernunt Sidone coactum:
2.514  Effertur iuxta Iosue atque Eleazarus una.
2.515  Hic Hic. . . 518 omneis]

concidit ingens.
2.550  Ac Ac. . . iuxta] I Sm 19, 8-10 depicta necis spectant discrimina iuxta,
2.551  Et

Ac. . . iuxta] I Sm 19, 8-10 depicta necis spectant discrimina iuxta,
2.551  Et Et. . . uiro] I Sm 20, 18-23

pro ullus
2.569  Pro solio residet, spondaque accumbit eburna,
2.570   Hunc iuxta genitrix, diues pictura superbit.
2.571  Stabant templa Dei, sublimiaque atria regis,
2.572  Intentę

2.650  Aegyptus Aegyptus. . . 652 satelles] II Par 35, 20-24 iuxta pernix in bella ruebat,
2.651  Vrget, regi obstet, Iosias festinus; at illum
2.652  De subita raptum referebat cęde satelles;

738 Mirantur] II Esr 8, 1-3 huc populus tota collectus ab urbe,
2.737  Intentique oculos legis pręcepta docentem
2.738   Mirantur, iuxta iuxta. . . 741 plebes] II Esr 10- 11 iurati in uerba seorsum

oculos legis pręcepta docentem
2.738   Mirantur, iuxta iuxta. . . 741 plebes] II Esr 10- 11 iurati in uerba seorsum
2.739  Quisque suam latę in partem regionis abibat.
2.740  Rhachelides cum fratre sacram pulcherrimus urbem

Inde. . . urbem] I Mcc 1, 29-64 ferox saltus obsedit, sacra prophanat
2.764  Antiochus iuxta, totam uastarat et urbem.
2.765  Iussa Iussa. . . armis]

attingit simplex primum illud et unum.
2.916  Quęque etenim proprio uirtus pensatur ab actu,
2.917  Diuisim tantum quę simplex fertur in unum,
2.918  Iuxta animę nobis dispar notescit origo.
2.919  At Deus omne bonum perfecti quicquid et usquam est,
2.920  Is uero est illud, pariter diciue meretur.
2.921  Cum duo sint uirtus,

item, ueluti depicta per actus
3.83  Historię ueteris series apparuit omnis
3.84  Degendę legem iuxta pręceptaque uitę,
3.85  Dum rerum proprios animis accommodat usus,
3.86  Et sibi iustitię quadrat dum calculus omnis.
3.87  Quin illo penitus describitur ordine

circumdabit hostis
3.294  Nequicquam passim tentatos aggere muros,
3.295  Sed cedet coelo flammis atque igne petitus.
3.296  Tunc sedem iuxta ueluti noua sponsa locabit
3.297  Hierusalem cunctos sanctorum induta decores,
3.298  Sudorumque Deus coelestibus unica merces
3.299  Absterget lachrimas oculis et

Interea. . . 76 esset] Io 13, 22-25 crescit certamen, uersaque rursus
4.71  In se turba uirum facinus quęrebat amarum.
4.72  Accumbens iuxta correptus mente Ioannes
4.73  Tunc uestigabat solus sublimia Christi.
4.74  Cognouit solitos ut raptus Petrus in illo,

sane] suprascr. pro quidem discumbere certum est,
4.153  At iuxta assisto residentibus ipse minister.
4.154  Pectoris hoc casti uobis mentisque piamen
4.155  Ingenio et cura uigili studioque petendum est,

4.249  Protinus amissum quęretis, scilicet olim
4.250  Quod sum testatus Iudęis, iura sequendi
4.251  Haud concessa ducem gressus gradientis et ante,
4.252  Iuxta uos eadem iam nunc repetita monebo.
4.253  Verum

5.17  Subiectique Deo ut potius tamen omnia mallent
5.18  Dura pati, leuiter quam moti retro referri,
5.19  Atque metu turpi cepto desistere lassi.
5.20  Iuxta erat exesę suspenso fornice rupis,
5.21  Quę specus oppositi defenditur obice saxi.
5.22  Huc

5.405  Et ductos circumcingebat porticus arcus,
5.406  Quo suberat semper populi concursus in urbe
5.407  Vendere principibus soliti suffragia paruo
5.408  Et iuxta facere atque pati turpissima lucro.
5.409  Longus honor, nec non congestę tempore multo
5.410  Diuitię in populo doctę seruare timorem,

6.242  Arcus pandebat dictis inscripta uetustis:
6.243  "Legibus aeternis hominum sententia discors
6.244  Attriuit semper misero mortalia casu".
6.245  Curia consiliis iuxta subit apta ferendis.
6.246  Atque erat antiquas species hic cernere uatum,
6.247  Et iuxta prędicta aeuo quam multa futuro:

semper misero mortalia casu".
6.245  Curia consiliis iuxta subit apta ferendis.
6.246  Atque erat antiquas species hic cernere uatum,
6.247  Et iuxta prędicta aeuo quam multa futuro:
6.248  "Iudicio damnata cadet Sapientia sontum".
6.249  Cui respondebat paries contrarius: "Vltrix
6.250  Poena

miro dicentem ardore secutum.
6.364  Vnde penu superat pransis plenique canistri
6.365  Tolluntur, nusquam cum post discedere uellent,
6.366  Quos factis iuxta et docto sermone tenebat.
6.367  Ni furtim fugeret, seseque absconderet illinc,
6.368  Huic regni populus sceptrum et diadema ferebat."
6.369  Pellitur amotus, uisus nihil

6.534  Demissus uoto ut Patri libaret in ara.
6.535  Qui iam diuinę postquam quadrarit amusi,
6.536  Iustitię inde iugum sistens aequabit utrinque."
6.537  Astantem iuxta Vrielem raptabat in altum
6.538  Mens sublimis, adit tacitus penetralia diui
6.539  Arcani, in uoces tandem prorumpit apertas:
6.540  "Mens foecunda Patris profert, quo

8.408  Postridie qui tollit humo iam diruta templa!"
8.409  Altera pars regerit conuitia talia parti,
8.410  Spectabat quę facta tuens et corde tumebat,
8.411  Atque eadem iuxta appensi iactabat in ora:
8.412  "Heus, fecisse fecisse]

8.579  Virginitate pares et uoto pectoris uno,
8.580  Nobilitas generis quibus una et gratia mentis.
8.581  Hi non parta domi condebant paupere cultu
8.582  Contenti, iuxta uictu quoque uiuere parco.
8.583  Illis diuitię, quicquid mens alta recondit,
8.584  Fortunę quas non iniuria commouet unquam.
8.585  Non

8.595  Profudit lachrimas, magnum pressitque dolorem:
8.596  Afflictam uires sensim roburque relinquunt.
8.597  Non animi compos iuxta tristisque Ioannes
8.598  Languentemque sinu excępit tenuitque cadentem.
8.599  Conspectusque dolor pendentem sauciat: utque

Christo secum uersanti, singula quamuis
8.724  Exprimerent lachrimas replentibus ora genasque.
8.725  Hic capite incumbit genibus męstissima mater:
8.726  Stabat pertristis iuxta, lachrimasque ciebat
8.727  Cui misera ah mater nuper fuit addita curę.
8.728  Stant etiam circum Salome materque gemellę
8.729  Prolis, et uberibus lachrimis quę perluit

simul. . . 415 esse] Io 21, 9-12 illati iam littore in ipso
10.404  Comperiunt prunas ac piscem desuper, una
10.405  Et panem iuxta; hinc illos affatur Iesus:
10.406  "Huc agedum nobis capturę afferte recentis",

10.433  Surgentes fidei quo iam clarauerit annos.
10.434  Hic soluens cętum surrexit, pręcipit inde
10.435  Pone sequi Petro, qui mox comitatur euntem.
10.436  Vtque uidet iuxta gradientem passibus aequis,
10.437  "Ast", ait, "hic quidnam?" "Si sic decerno manere,
10.438   Anne

Scopulum in quo aedes B. M. V. et Coenobium olim S. Benedicti, dein Canonicor. Caelest., postea O. M. S. Francisci — recte "Madonna degli Stradioti". longe acceptissima patrum;
Quam iuxta placido diues salit insula ponto 23) Insula S. Gabrielis it. "dell' Arcangelo", "degli Stradioti".
Hic vbi turma equitum vigilat

quod usurpatum ex sapientis dicta circumfertur, Talem penitus domum esse, quale Matris familias ingenium fuerit. Ex quibus facilis conjectura resultat, hanc Vrbem uestram sanctissimis iustissimisque legibus fulciri: ob idque foelicem iuxta illud Biantis esse, qui optimam illam rempublicam asseruit, in qua omnes leges ipsas, ut Tyrannum pertimescunt. Et cum inter alios egregios mores huius Reipublicae uestrae (ut audio) praestantissimi patres peruetus iste atque sanctus sit ut liberi

Postea continuato trium dierum conuiuio, circuncisus ducitur in balneum, cum maxima pompa. Cum redit domum, ducitur per conuiuas, qui parata illi munera offerunt: Alij uestes sericeas, alij ciphos argenteos, alij pecunias, uel etiam equos. Mulieres quoque indusia, sudariola, et alia huiuscemodi. Iuxta uoluntatem et opes unusquisque conuiuarum donat. Foeminae non patiuntur circuncisionem, sed tantummodo (iam dicta uerba) confitentes MVSLVMAN efficiuntur. Si autem ex Christianis quispiam sua sponte confesso Mehemmeto circuncidi se patiatur, quod saepe contingit, propter

per amena vireta volucres
4.2.2.46  Dulcibus aethereas mulcent concentibus auras:
4.2.2.47  Illic ante alias mutilo Philomela palato
4.2.2.48  Deflet Itym; rubro stat iuxta pectore Progne
4.2.2.49  Ipsa sui referens in corpore signa cruoris,
4.2.2.50  Nec desunt nivei fluviali in margine Cigni
4.2.2.51  Deficiente vagas formantes gutture

alia civitas adjacet a jugo ipso ad Danubium usque fusa, sicque inclusa moenibus in rotunditatem aliquot angulorum, prout ripae ejus conditio exposcebat circularis, ab ipsa summa civitate et arce ductis, ut in duobus ejus extremis angulis juxta aquas ripense propugnaculum in arcis modum existat. Et haec in septentrionem Danubio et Savo opposita sita est. Declivia jugi orientalis, ubi sunt portae civitatis superioris, et meridianam continentem, quam ad muros usque planam

planam esse dictum est, occupant latissima et frequentissima suburbia hortis immixta. In occasu, in quo arx est collocata, ingens et amplum penu est annonae bellicae, quod semper refertum tenetur ad usus expeditionis generalis. Nec aliud juxta est suburbium, quam procuratorum et custodum penu, paucae aliquot habitationes et servitiorum tuguria. De Belgradi nominibus dicere non omittam. Albam Graecam appellavere veteres, credo, a Graecis conditoribus, qui ea loca initio

praesidia tenebant militaria contra incursiones Dacorum, ut est videre in Strabone lib. VII. ubi dicit, Danubium quam longe per Dacorum agrum fluat, Danubium vocari, postea Istrum, donec Pontum attigerit per Getas. Dacorum autem tractus juxta veterum limites, ab ostio Tibisci fluminis ad cataractas Danubii erat. Ab his in Pontum Getarum terra censebatur. Nunc ii Valacchi Transalpini et Moldavi sunt. Quod vero et Varadinum Petri et Zmiderovium opportuno loco ad arcendos

ubi prius totius hujus ipsius orae, qua processimus a Belgrado, positionem demonstrabo, consideratis montibus, campis, fluminibus, et aliis, quae huc facere videbuntur, sumeturque considerationis hujus initium a Scardo monte, qui juxta V. tabulam Europeam Scardus mons. Ptolomaei, junctus est ab occidente montibus Bebiis, a meridie vero Orbello, ne ulteriores commemorem ab usque ipsis Pyrenaeis, a quibus omnes sumunt originem, qui catena

promontorii protensus est ex Orbello in ortum, videturque etiam ipse conjunctionem appetisse montium eorum, qui nobis erant sinistrorsum, cupiens latius evagari. Nesso tamen et ipso, ut Morava, Lucaviza, juxta Pyroth oppidum et arcem ejusdem nominis destitutam labente, longius ab itinere nostro a sinistris repressus, hic finem fixit Cunovizza. Nessus vero ulterius lapsus indit nomen oppido, postea, ut jam ante diximus, intrat in

alia illi commoda, quam piscium, idque citra magnam copiam. Post paulo infra Alutae ostium e Transalpina ab Transsylvania venientis Danubium ingreditur. Izcarem autem Ciabrum esse non difficili conjectura assequutus sum. Primum quod juxta positionem in Ptolomaeo hujus fluminis aliud flumen nullum est, deinde quod moderni quoque incolae hunc ipsum amnem et urbem Zophiam terminum ponunt inter Mysiam superiorem et inferiorem cum Thracia,

quidem, quas inhabitant, notitiam habent. Hiis igitur contentus hactenus nominibus, quia mora non dabatur perquirendi verioribus, destiti ab hac molestia et paganos ablegavi. Inde conversus per me ad considerandum montis totius statum, juxta ea quae jam pridem et in tabulis videram Ptolomaei et in aliis legeram geographis, perspexi multa vera esse, quae de illo scripserunt veteres. Non praetermittam tamen, quin et ipse aliquid de eo mittam in litteras, idque non propter

commissa. Numerus librorum bibliothecae Philadelphicae Ad haec Demetrius respondit: Indigent interpretatione leges illae. nam Iudaei in sua regione, perinde ut Aegyptii literarum dispositione, ita illi characteribus propriis utuntur iuxta pronunciationem quam propriam habent. Putatur a nonnullis illa esse Syriaca, quod non ita est: verum est eius alia ratio et forma. Rex his acceptis, dixit se scripturum ad summum Iudaeorum sacerdotem, ut quae exposita essent, perficerentur.

supra modum mirabile artificium torni ex tribus lateribus erat. nam figura triangulari erant, et a quaque parte formata ad eundem effectum dispositionis suae, ut in quamcunque partem verterentur, eandem aspicienti faciem praeberent: a parte quidem iuxta coronam, tractus ille qui in mensam tendebat, formam decentem habebat: sed ille qui foras spectabat, decentiorem, ut qui accommodatus esset ad contemplationem ac cedentium. Quia autem, ut diximus, forma triangularis erat operis in quamcunque partem versi,

ὑπ αὐτῆς/ Supra ipsam autem conspicium meandrum fecerant, qui in medio haberet extantes lapides preciosos, ut pyliades, carbunculos, smaragdos, ad haec onyches, et alios qui speciei fulgore pręstarent. Iuxta meandrum erat patens quędam textura miro artificio confecta, in medio exprimens sublongam et rotundam figuram rhombo similem, quae crystallum, et quod vocant electrum, ita affabre figurata habebat inserta, ut contemplantibus videretur opus inimitabile.

Supra pectus gestabat quod Rationale vocant: in quo implexi et auro alligati erant duodecim lapides generum diversorum, qui splendentes specie inenarrabili nativi et proprii coloris, inscripta habebant nomina principum cuiusque tribus, iuxta priscam et ab initio institutam ordinationem. Cidaris.Mitra Supra caput habebat tegumentum, quod Cidarim vocant: et supra hanc inimitabilis artificii mitram, ornamentum a regibus consecratum. Hinc supra laminam auream nomen Dei

hoc symbolum eo tendit, ut diligenter, prout decet, discernamus actiones nostras. cum enim conatuum et totius corporis robur fulciatur, et quasi colligatur in humeris et cruribus, hoc signo monere voluit, ut omnia conaremur et perficeremus cum selectione, iuxta normam iusticiae: idque hanc etiam ob causam, quia simus magno discrimine seiuncti ab aliis hominibus, quorum plerique se ipsi mutuo commercio inquinent, cum magna iusticiae violatione. Atque de hoc etiam civitates et regiones integrae

more omnia adornarent sine omni molestia et mora: id quod etiam circa hos hospites est factum. Nam Dorotheus, homo diligentissimus, illis praeerat: qui curavit omnia sibi commissa, et ad huiuscemodi exceptiones destinata, expandi et substerni, et iuxta Regis voluntatem sessionem etiam in duas partes divisit. Nam rex voluit mediam partem illorum virorum ante se discumbere, reliquos post suum solium: nihilque nihilque intermittendum putavit, quod faceret ad honorandos illos viros.

illa quae exposuimus, sunt acta, Demetrius assumpsit ad se illos viros, et in insulam per aggerem maris septem stadiorum est progressus, ac traiecto ponte partes versus septemtrionem occupavit: ibi congregatis illis viris in domo splendide extructa iuxta littus, et ab omni tumultu et strepitu remota, cum ibi etiam adessent omnia quibus opus foret, hortabatur eos ad interpretationem legis perficiendam. Illi autem rem aggressi, singula ex collationibus ad consonantiam elaborabant: et quod ita consonum et

vehementiam – de quo in genitura sua videtur nonnihil copiosus hausisse – seque nostro sedatiori accommodandum curabit, quod et demittere sese et attollere consuevit cursu rerum postulabante. Alioqui nec Romana mansione usurus commode iuxta illud tritum: Quum fueris Romae, Romano vivito more, quum fueris alibi, vivito more loci! Nam et Strigoniensis Valacchus Transalpinus est et ego Dalmata, in Hungaria tamen fortunam et benedictionem Dei assecuti, certe in eo toti

scriba ipse delevit ] etiam opusculi † supplex depono. Caeterum Deus Optimus Maximus felici rerum serie diu te nobis incolumem servet Princeps Christiane, gloriae jubar splendidissimum, Rempublicamque verae pietatis alumnam quoad haec orbis facies juxta verbum Domini perstiterit, perenni flore sospitet, Vos quoque Patres Conscripti Christiana fidei propugnacula singulos reddat votorum suorum compotes. Antonii Rosanei

recepit. Antibarim quoque nullis prorsus vexatam armis simili deditione suscepit, in hoc tantum fide servata, quod Sarram et Praetores Alchiniensem, et Antibarensem cum paucis Ragusii exponi fecit. Caeteros tum milites, tum oppidanos praesertim qui abire juxta condictum volebant captivos remigio addixit. Quin et Alchiniensium plerique eo *** eo *** nequicquam Z: eo quo se nequicquam D nequicquam tuerentur miserime trucidati sunt, aliis vero, qui se

totam classem hosticam, captumque vereri Alchinium. Subsecuti sunt rumores incerti ex Epidauro Illyrica, quae hodie Ragusium dicitur adijcientes deditionem Antibarensium, et Cathari periculum, ac totius Illyrici perniciem. Est ara moenibus innixa juxta portam australem Deiparae Virgini, et Divo Bartholomaeo a majoribus nostris ob rem in festo excoriationis suae bene gestam in Aragoniam classem dedicata sacrificulum tantum cum duobus, vel tribus ministris fornice protegens opere trabali cancellato ab

Simulabat ille omnia credere, donec moenia pariter conscendunt et totam urbem per muros circumeuntes perlustrant. Tandem cum descensuri erant erant Z: essent D ad scalas ligneas Xenodochii juxta portam Australem, care frater (dixit Archidiaconus) num credis me nuntiorum quae allata sunt quicquam latere? Scio 80 vela hostilia expectari, scio te exivisse Praetorio speculandi causa, scio perforatam esse turrim Praetorii. Scio vos primis tenebris

quod Z: quia D octogesimo a Reate stadio euntibus via Salaria via Salaria Z: via Iuria D praeter praeter Z: iuxta D montem Coritum Coritum Z: Coretum D fuit quaedam Civitas diruta Curzula ut scribit Dionisius Alicarnaseus Alicarnaseus Z: Halicarnasseus

ab ejus litore proximos excipiunt fluctus. A septentrione autem esset tractus Narentanus, sed interjacet Promontorium Sabioncelli nomine Oeni Oeni Z: Onaei D apud Ptholomaeum notatum, quod continenti juxta Narentani fluminis hostia junctum, et aliquantum ad Epidaurinas insulas in dexteram porrectum mox in sinistram Pharum versus longe ampliori spatio deflectens efficit Isthmum quatuor stadiorum, in quo est civitas Stagni inter duo maria, quorum

caput amputari D amputari, seque vix praecipiti fuga evasisse semineces semineces D: seminaces Z . Praetor noster audito hoc nuntio gratias egerat Deo, quod quae praeviderat, iuxta eius opinionem evenerant. Nostri vero, qui antea illuc navigarent in luctum resoluti sui immemores nostrum casum deplorabant. deplorabant. At nos Z: deplorabant. Sed paucos post dies, acceptis veris

gratiarum actiones quam maximas potuimus de liberatione imminentium periculorum totis cordium affectibus prae gaudio collacrymantes exolvimus, et collectas aliquot pilas, et jacula in nos ab Uluzalinis adacta in templo cathedrali, tanquam trophaeum iuxta scuta Aragonia cum hujusmodi inscriptione olim a majoribus dedicata.
(Parthenopes Regem, Sociosque hinc classe repulsos
Testantur testantur Z: testentur D natis scuta dicata Tholo.)

isti ex Aristotele norunt, et in Paulo quaerunt tantum eam, quae constet nostris quibusdam benefactis, et qualibuscunque habitibus. Quod vero passio Christi sit iustitia, nobisque ea per imputationem applicetur, id illis plane videtur absurdissimum. Iustificationem intelligunt, iuxta Latini vocabuli compositionem, esse reipsa iustum fieri, nulla prorsus habita ratione phrasis ac proprietatis Sacrarumliterarum, in Hebraeo ac Graeco fonte: sicut non ita dudum quidam seductores conati sunt probare, hanc esse significationem verbi Iustificare: quia etiam Caleidem in

ipsius locutionem mille modis et interpretati unculis vertunt ac pervertunt, ut Paulum vel invitum, vinctumque, ac pessime mulctatum in sua castra pertrahant. Eadem ratione et alias illas primarias voces ac res, dictaque de eis in Sacro volumine, corrumpunt iuxta praeconceptas opiniones, et ineptas pseudophilosophiae descriptiones, quibus penitus praeoccupati, ac veluti ebrii dementatique sunt: eoque etiam furenter in Sacris libris debacchantur. Huic nocentissimae pesti ut nostri praeceptores obviarent, eamque ab Ecclesia Dei amolirentur,

Omnes ergo qui volent vere eruditi esse ad regnum caelorum, dent omni studio operam, ut utrunque Testamentum nocturna diurnaque manu versando, idque diligentissime in omnibus eius arcis ac thesauris scrutando, ita penitus pectoris sui penu caelesti sapientia repleant, ut inde vetera ac nova (iuxta Christi dictum ac mandatum) depromendo, etiam, alios adeo ditare ac beare possint, ut verbum cognitioque Dei in eis abundantissime habitet, utque fiat fons saliens in Dei gloriam, ac vitam aeternam. Porro, quod CLAVIS SCRIPTURAE nomen huic Operi imposui, facile agnosco, hoc tum

a longinquo: id est, in longin quum. Sic in Psalmo, Resonet laus eius a finibus: id est, usque ad fines terrae. Apud denotat Num. 32. Eritis innocentes a Domino, et ab Israel. 1. Sam. 20. Finita est malitia ab eo: id est, apud eum. Exod. 33. Abstulerunt ornamenta sua a monte Oreb: id est, iuxta. Causam efficientem notat, et exprimendum esset per ὑπὸ, et Latine aliquando Propter. Sed in Novo testamento valde crebro ἀπὸ pro ὐπὸ positum legas. Sic Matth. 11.

abominationes, atque contumeliis afficiam te ponamque tanquam inquinamentum. Abominatio pro idolo, crebrum est. Sic abominatio Ammonitarum, 1. Reg. 11. Abominatio Aegyptiorum. In abominationem posuistis terram: Ierem. 2. pro, terram meam fecistis mihi abominabilem vestris idololatriis. Iuxta abominationes gentium, 2. Reg. 21. Fecit malum iuxta abominationes gentium: pro, fecit abominanda in suis idololatriis, et aliis sceleribus. ABSCINDI, est amoveri, tolli e medio. Psal. 75. Non abscindet in fine misericordiam suam: id est, non removebit. Hab. 3.

tanquam inquinamentum. Abominatio pro idolo, crebrum est. Sic abominatio Ammonitarum, 1. Reg. 11. Abominatio Aegyptiorum. In abominationem posuistis terram: Ierem. 2. pro, terram meam fecistis mihi abominabilem vestris idololatriis. Iuxta abominationes gentium, 2. Reg. 21. Fecit malum iuxta abominationes gentium: pro, fecit abominanda in suis idololatriis, et aliis sceleribus. ABSCINDI, est amoveri, tolli e medio. Psal. 75. Non abscindet in fine misericordiam suam: id est, non removebit. Hab. 3. Abscindetur ab ovili pecus. 1. Reg. 9. Non

In Ecclesia autem Christus ministris suis potestatem et mandatum dedit, ut homines sua peccata, veluti tristissima quaedam vincula agnoscentes et liberationem condonationemve eorum a Deo per et propter mediatorem petentes, idque coram eis profitentes, absolvant, iuxta illa sua dicta Matthaei decimosexto et decimooctavo. Et dabo vobis claves caelorum: Amen dico vobis, quaecunque alligaveritis super terram, erunt alligata in caelo: et quaecunque solveritis in terra, erunt soluta in caelo. Et Iohannes vigesimo: Accipite Spiritum sanctum: quorumcunque

El ad pulvillos: id est, missurus sum iram poenasque. Aliquando videtur subiectionem et superioritatem quandam exprimere. Gen. 3, Cupiditas tua sit ad, id est, sub viro tuo, et ipse dominetur tibi. Item Gen. 4. Appetitus aut cupiditas peccati sit ad te, aut sub te, et tu domineris illi. Iuxta dies, Iud. 7, Dabo tibi decem argenteos ad dies: pro לומים. i. statutis terminis aut temporib. Ad lites ieiunare, fructum aut finalem causam indicat: Isaiae 58. Ecce ad lites ieiunatis, ut pugno percutiatis impie: id est, ut ocium habeatis ad

habeatis ad litigandum. Sic et in illo exemplo, Solatur se ad, Gen. 27. Ecce frater tuus solatur se ad te, vel de te, ad occidendum te: pro, eo animo ac spe, quod sit te brevi occisurus. Act quintam, Gen. 47. Et posuit Ioseph in decretum ad quintam:.i. ut quinta pars solveretur Pharaoni. Iuxta aut secundum vocem: Psal. 42, Ad vocem fistularum tuarum. Ad aliquem pracipere: id est, ut ipsi illa praecepta proponantur. Levit. 27, Quae praecepit Dominus Moysi ad filios Israel. Sic

versione, et plerunque in malam partem. In Hebraeo est עללות aliloth, quod rectius vertitur studia aut conatus. Tribuitur aliquando etiam Deo. Psal. 76. Meditabor in operibus tuis, et in adinventionibus tuis exercebor. Ier. 17. Do unicuique iuxta fructum adinventionum suarum. Zoph. 3. In die illa non confunderis in cunctis adinventionibus tuis, quibus praevaricatus es in me. ADOPTIO, vox Latinis notissima, nec aliter quam Latino usu in sacris usurpata. Dicuntur vero pii esse filii et adoptati Dei. Adoptionem filiorum

volantis tota acies haberet. Isaiae octavo: Cum (inquit) extensio alarum eius replebit latitudinem. In sancto sanctorum erant Cherubim, id est, imagines quaedam, habentes alas, quibus arcam, quae erat sedes Dei, contegebant, Ideo Daniel capite nono dicit, Abominationem desolationis futuram iuxta alas: id est, in loco longe sanctissimo, nempe in ipsa arca, aut sede Dei. Per metaphoram significat etiam extremitatem, ut vestis, aut terrae. Isaiae 2. Ab ala terrae cantica audivimus. Item Iob trigesimooctavo. Ezechiel. 7. Vicina significatione Alae solis pro radiis ponuntur,

Primum quia in eo sensu Christus hac vocula utitur, ut supra dixi. Secundo, quia natura fidei ac verae precationis ea est, ut in fine precationis addatur non amplius votum, sed certa cordis asseveratio, aut assensus, quod Deus te exaudiverit, tuaque petitio suum effectum apud Deum sit consecuta, iuxta illud Marci 9. ubi iubemur credere, quod omnia quae petimus, simus certo accepturi: sic demum petitiones fore ratas. Nam omne votum aut desiderium habet aliquo modo admixtam dubitationem: sed in conclusione precum omnino debet abesse omnis dubitatio, et regnare certa fiducia, quod Deus te

quaerent ex ore eius, quoniam Angelus Domini exercituum est. Sic et 3. eiusdem: Ecce ego mitto angelum meum ante te, qui repurgetuiam in conspectu eius. Pro Angelis caelestibus ponitur Gen. 28. Angeli ascendebant et descendebant per scalam Iacob. Gen. 16. Et invenit eam angelus Domini iuxta fontem aquae, Exod. 23. Ecce ego mitto ante te angelum meum, qui custodiet te in via. Gen. 24. Iehova Deus caeli et terrae, mittat angelum suum ante te Psal. 34. Castra metatur angelus Domini circa timentes eum. Psal. 91, Mandabit angelis suis, ut te

Ezech. 1. id est, cupiditatem non explebunt Ieremiae 15. Si starent Moyses et Samuel coram me, non esset anima mea ad populum istum. Sic Iohannis 10. Quousque suspendis animam nostram? id est, vota aut desideria nostra, qui cupimus aliquid certi de te cognoscere. Deuter. 23, Et comedes vuas iuxta animam tuam: id est pro desiderio tuo. Amara anima, et amarus animus, saepe pro acerbo, irato aut tristi animo ponitur. ut Iud. 18. 1. Sam. 1. Numer. 16. ponitur Viri anima amari: id est, concitati. et 1. Sam. 22. pro tristibus ponitur. Sic et 1. Sam. [23.] ac 2. Reg. 4,

arbor Levit. 19, pro frugifera. Ibidem mandatur circumcisio novae frugiferae arboris, quae est, ut triennio primo nulli fructus ex ea ab hominibus accipiantur, postea demum quarto anno eis fruantur. Arboris dies, Isaiae 65, comparatione longaevitatis arboris describitur longaevitas hominis: Iuxta dies arboris erunt dies populi mei. Arbores idololatricae, sub quibus idola celebrantur: Pudore afficiomini propter arbores, quas concupiscitis, Isa. 1. Arbor aut lignum vitae, pro re valde salutari: Proverb. 11, Fructus iusti arbor vitae. Cur porro in Paradiso nominetur arbor

tamen tolerabilem castigationem. At quotus quisque tunc Israelita potuit numerare 1000 coronatos, etiam si omnium rerum suarum auctionem fecisset? Sic 2. Paralip. 1. est, quod usitatus communisve equus sit solitus vendi 150 argenteis. Quod iuxta supradictam supputationem faceret 1500 coronatos. Non est credibile, tanto precio mediocres equos venditos esse. Ioseph venditur a fratribus 30 argenteis. Quis veteris moris gnarus, credat 300 coronatis commune mancipium in agro esse venditum? Terentius formosam illam psaltriam, in pecuniosa

vendit Christum 30 tetradrachmis: hoc est, circiter 120 denariis, quae erat paulo maior summa illa amissa. Sic ille praeclarum lucrum fecit. Argentum et aurum posita synecdochice materiali causa pro opere, saepe significat idola, aut etiam vasa argentea et aurea. ARIDA, pro terra: iuxta Regulam, Quod accidentibus valde propriis res ipsae notentur: de qua infra suo loco. Terram enim dicunt Physici, esse omnium elementorum aridissimum et siccissimum. Arida anima dicitur homo, aut corpus, quod nullo commodo victu rigatur, Numer. 11. Ossa mea sicut cremium aruerunt, Psalm.

auditui nostro? Gal. 3, Hoc scire volo, an ex operibus, aut ex auditu fidei Spiritum acceperitis. Heb. 4, Non profuit eis sermo auditionis: id est, sermo auditus 1. Thess. 2. In Evangelistis, saepe pro fama, doctrina. Matt. 4. 14. 24. Marc. 1. 13. Cum auditus erit Aegyptiis, dolebunt iuxta auditum Sor, pro, cum audierint Aegyptii, timebunt sibi similem Tyriae cladem. Isaiae 23. Laudate eum in cymbalis auditus, aut auditionis. i. sonoris: Psal. 150. Amo auditus eorum: pro, obedient eis. Isa. 2. Auditus super auditum, Ezech. 7. pro, crebri rumores erunt. Et

radiorum solis excursionem, qui momento ab Oriente ad Occidentem perveniunt, perinde ac si aurora celerrimas alas haberet. Non esse aut fore alicui auroram: pro, non perventurum eum esse ad cognitionem veritatis, aut etiam ad liberationem: Isaiae 8. Ad legem et testimonium. Si non dixerint iuxta verbum hoc, non erit eis aurora. In aurora, id est, statim initio: Hoseae 10. In aurora exterminando exterminatus est rex Israel: pro, statim in principio regni Oseae, filii Ela. Palpebrae aurorae: pro igneae, scitillantes. Iob 41, Oculi Beemot sunt ut palpebrae aurorae. Ascensus

depingitur. Nam fides, aut fidens, et agnoscit se ob illud semen benedici: et impetrat sibi applicationem illius benedictionis, ad thronum gratiae cum illo ipso semine accedens, et denique semet consolatur in omnibus difficultatibus ac tentationibus, semet confirmando de illa Dei benedictione, iuxta illud, Spiritus clamat Abba pater, et dat testimonium spiritui nostro, quod filii Dei sumus: postremo etiam confitetur ac gloriatur de illa benedictione. Aptissime igitur per illud reciprocum hithbarech, lucta fidei cum dubitationibus ac tentationibus et peccatis, et illa perpetua aspersio

nec cedet id vobis in gratiam. Proverb. 10. Labia iusti agnoscunt bonam voluntatem, sed os improborum perversa. 2. Para. 15, Et cum omni bona voluntate quaesivit eum. Esdrae 10. Facite confessionem ipsi Iehova, Deo patrum vestrorum, et facite bonam voluntatem eius. Esther 1, Ut facerent iuxta bonam voluntatem viri et viri: id est, uniuscuiusque. Psalm. 5, In modum scuti bona voluntate coronabis cum. Psalm. 40, Facere bonam voluntatem tuam Deus meus cupivi. pro quo autor epistolae ad Hebraeos θέλημα vertit. Proverb. 8, Et hauriet

describitur imbecillitas exercitus Aegyptii. Inquit enim: Equi eorum caro sunt, et non spiritus. Maledictus qui confidit in homine, et ponit carnem brachium suum, Ier. 17. Quarto, Caro etiam ipsas nobilissimas hominis vires, nempe rationalem potentiam, qua in religione utimur, denotare videtur, iuxta Christi definitionem Iohann. 3, Caro est, quicquid ex carne natum est. Gal. 3. Cum spiritu coeperitis, nunc carne consummamini: id est cum antea veram pietatem, vi ac energia Spiritus sancti per Evangelion accepti, inchoaveritis, nuncuultis legis observatione carnalibus viribus ac

vel per similitudinem denotat potentes ac florentes, potissimum impios. ut Psal. 29, Vox Domini confringentis cedros. Ezech. 31, Cui nam similis es in magnitudine tua? Ecce Assur, cedrus in Libano: id est, similis cedro. Aliquando etiam piorum felicitatem depingit. ut, Sicut cedri iuxta aquas, tabernacula Iacobi: Nu. 24. Sicut cedrus in Libano multiplicabitur iustus: Psal. 92. Sic et Eccl. 24 legitur, Sicut cedrus exaltata sum in Libano. Monuimus supra in voce CARDUI, de hac cedri significatione aut proprietate: deque proverbio, Carduus ambivit filiam

vel etiam a contumacibus servis, qui cum aliquo eunt, non volunt inflectere collum ad vocem aut imperium domini revocantis, aut aliud quid iubentis. Sic Salomon Proverb. 29 inquit, Vir increpationum, qui indurat cervicem, repente conteretur. Sic 2. Reg. 17, Induraverunt cervicem suam iuxta cervicem maiorum suorum: id est, sicut maiores eorum cervicem induraverant. Cervicem obvertere, alias idem est quod Latinis similis phrasis sonat, terga vertere, aut fugere ex acie victum, ut Exod. 22, Dabo inimicos tuos tibi cervicem: scilicet vertentes. 2. Sam. 22, Et inimicorum

Consiliarius. Esaiae 9. a doctrina, qua erudit suam ecclesiam, ut recte Deum cognoscant: quod ad essentiam et voluntatem eius attinet. גבוד Fortis. Aliqui construunt cum אל. Esaiae 9. a potentia, qua praeditus est iuxta divinitatem: et a factis, quod potenter diabolum, mortem et infernum esset superaturus, et genus humanum in aeternam libertatem asserturus. Coram mundo apparet Messias imbecillis, quia ad patiendum venit: sed est fortissimus heros, quia vincit diabolum, et potenter liberat et protegit suos.

etiam in sinu patris significat, charissimum Dei filium. Filium hominis ipse Christus se utplurimum vocat, quod iptum quoque substantiam explicat: nempe quod sit verus ac naturalis homo, constans anima et corpore, natus ex Maria. Estque in hoc nomine communicatio idiomatum observanda: non enim iuxta divinam naturam filius hominis est Christus. Iesus communissima appellatio est. Divino enim consilio sic est nominatus, angelo hoc mandatum perferente ad Iosephum, ut infantem, quem Maria esset paritura, vocaret Iesum, addita insuper etymologia ac ratione nominis: Ipse enim, iniquit,

translationem Septuaginta interpretum retinentes, eadem voce usi sunt. Iehova autem ab Haiach, aut Hava, quod esse significat, deducitur. Coniecturae doctorum hominum sunt, Deum se vocare Exod. 3. Ero qui ero. Et Iehova nominare ideo, quod is sit Deus, qui esset aliquando iuxta promissiones factas in paradiso post lapsum, semen illud benedictum futurus, quod serpenti caput contriturum, cunctisque gentibus exoptatam benedictionem allaturum esset. Confirmatur haec sententia Pauli declaratione, qui 1. Cor. 10. affirmat, Christum esse eum Deum, qui populum

videtur ad etymologiam vocabuli τὸν λόγον alludere. Nam de suo ministerio, eloquendi audita a patre, multa in eo loco disserit. Periphrasi Messiae utuntur discipuli Iohannis: Tunc es ille qui venturus est? Matth. 11. Lucae 7. Diu enim erat Messias iuxta promissiones desideratus. Quod autem esset ille ipse, probat factis miraculosis, et doctrinae genere. Et haec de nominibus Christi hoc loco breviter commemorare libuit, eo quod insignes doctrinas lectoribus piis proponant. Apostoli Christum fere iisdem nominibus denotant, quibus in Evangelica

hunc in modum hodie, ut faciatis audiri in excelso vocem vestram. Videntur enim potentiores inter alia etiam gravissimis foenoribus onerasse miseros ac plebeios, passim per Iudaeam habitantes: ac cum ad festum templi, conciones, sacrificia et preces convenerunt, tum occasione illa abutentes, iuxta ipsum templum eos invasisse, primum clamore, postea etiam plagis, ac flagitasse sua illa importabilia onera, quibus illos tenuiores opprimebant. Quare contra Deus hortatur eos ad contrarias talibus clamoribus actiones, in quiens: Dissoluite impias colligationes, soluite fasciculos onerosos,

id est, hospitio exciperet. Matth. 25 Hospes eram, et non collegistis me. Colligi rem diei in die sua, Ex 16 de manna dicitur: id est, singulis diebus suum dimensum. Collecta etiam coetus ac solennitas dicitur, in qua populus colligitur. Nehem. 8, Die autem octava fecerunt collectionem iuxta morem. Unde forte et in Ecclesia Collectae, seu communes preces, a colligenda plebe Domini: tametsi alii a colligenda eleemosyna velint deducere. Collectiones fructuum aut messis pro reliquis decidentibus spicis in messe, aut racemis in vindemia accipitur. Levit. 19. Et collectionem

COMBURI, penitus exuri est. Hinc obscurae quaedam locutiones veniunt, quae breviter explicabuntur. Comburere in combustionem. Gen. 11. Faciamus lateres, et comburamus in combustionem: id est, intensissimo igne excoquamus, et induremus lutum in lapides. Combussit filios suos igne, iuxta abominationem gentium 2. Par. 28. Porro 33 dicit, Transire fecit filios suos per ignem: genus idololatrici cultus describit. Combustio famis. Deut. 32, Combusti erunt fame. Et Thren. 5, Denigrata est cutis nostra propter exustiones famis. Significat illam adustionem, aut potius

vel synagoga Iudaica, sit socia et similis ancillae Agar, perinde carnaliter et tantum ad servitutem ac damnationem gignat ut illa. Si autem coincedere aut simul ambulare significat, videtur primum esse quasi quandam collationem primae originis, quod sicut Agar ancilla ex Aegypto transeundo, iuxta montem Sina venerit, et Abrahamo in terra Canaan liberos genuerit: sic et Hierosolyma aut synagoga populi Israelitici eandem viam ex Aegypto venerit, cum Deo in monte Syna foedus inierit, et tandem in Cananaea carnales filios Deo genuerit, qui tamen non sint genuini ac haeredes. Deinde quod,

Dare, pro convertere. Dabit pluviam terrae tuae pulverem: id est, efficiet ne pluat, aut ne pluvia riget vel foecundet terram. Deuter. 28. Dedit pluvias eorum grandinem, Psalm. 105. pro, convertit imbres eorum in grandinem. Dabo flumina tua in siccitatem, Ezech. 30. Dedi annos iniquitatis iuxta numerum dierum, Ezech. 4 pro, verti annos in dies. Longe aliter Proverb. 5 accipitur: Ne des alienis robur tuum, et annos tuos crudeli. id est, ne fortunas ac vitam tuam in exitium coniicias. Praevaricationem dare in Dominum, Numer. 31. pro, facere praevaricare contra Dominum. Dare

connexio DE et SUPER, rarior est. Dicam ergo de eius obscuriorib. significationibus. Primum idem valet quod a, vel ab, seu de. Gen. 7. Aquae elevaverunt arcam, quae elevata est desuper terram, et siccatae sunt a quae desuper terram, pro, a terra. Gen. 17. Ascendit Deus desuper, aut de iuxta Abraham. pro ab Abrahamo. Isa. 14. Onus ipsius desuper humero eorum. pro de humero. Secundo, significat superne Gene. 27. De rore caeli desuper. pro, superne, aut caelitus. Tertio, ponitur pro adiectivo caelestis, aut supernus. ut Iob 31. Abnegasse Deum desuper. pro, supernum, aut

1. Corinth. 5. Ut spiritus servetur in die Domini. 1. Thess. 5. Dies Domini ut fur noctu veniet. Isa. 13. Quoniam prope est dies Domini. significat aliquam singularem diem, qua Dominus erat castigaturus impios. Dies alicuius hominis, saepe significat aetatem aut tempus vitae. Deuter. 33. Iuxta dies tuos erit fortitudo tua. pro, quandiu vixeris, semper eris fortis, non eris imbecillus et aegrotus. Aliquando contra Dies, aut hora alicuius, est fatalis hora. tempusve mortis. Psalmo trigesimoseptimo: Consilium agitat impius contra iustum, frenditque contra eum dentibus suis:

2. Regum 19. pro, nunc premimur, et maledictis obruimur. Alicuius dies, in plurali, aut Dies vitae alicuius, pro tempore eius. Psalm. 102. Dies mei sicut umbra inclinati sunt. Psalmo 116. In diebus meis invocabo. pro, quamdiu vixero. Sic libro primo Samuelis capite 25. 1. Reg. 1. Iuxta dies arboris. Esaiae 65. Iuxta dies arboris erunt dies populi mei. pro, tam diu vivent, quamdiu vivaces arbores. Iuxta aut secundum diem hanc, significat hodie, vel circa hoc tempus. Genesis vigesimoquinto: Vende iuxta diem hunc primogenituram tum mihi, et iura mihi iuxta diem hunc.

et maledictis obruimur. Alicuius dies, in plurali, aut Dies vitae alicuius, pro tempore eius. Psalm. 102. Dies mei sicut umbra inclinati sunt. Psalmo 116. In diebus meis invocabo. pro, quamdiu vixero. Sic libro primo Samuelis capite 25. 1. Reg. 1. Iuxta dies arboris. Esaiae 65. Iuxta dies arboris erunt dies populi mei. pro, tam diu vivent, quamdiu vivaces arbores. Iuxta aut secundum diem hanc, significat hodie, vel circa hoc tempus. Genesis vigesimoquinto: Vende iuxta diem hunc primogenituram tum mihi, et iura mihi iuxta diem hunc. pro, hodie, vel potius iamiam,

pro tempore eius. Psalm. 102. Dies mei sicut umbra inclinati sunt. Psalmo 116. In diebus meis invocabo. pro, quamdiu vixero. Sic libro primo Samuelis capite 25. 1. Reg. 1. Iuxta dies arboris. Esaiae 65. Iuxta dies arboris erunt dies populi mei. pro, tam diu vivent, quamdiu vivaces arbores. Iuxta aut secundum diem hanc, significat hodie, vel circa hoc tempus. Genesis vigesimoquinto: Vende iuxta diem hunc primogenituram tum mihi, et iura mihi iuxta diem hunc. pro, hodie, vel potius iamiam, statim. Aliquando ipsarum rerum in eo tempore existentiam denotat. Micheae septimo:

pro, quamdiu vixero. Sic libro primo Samuelis capite 25. 1. Reg. 1. Iuxta dies arboris. Esaiae 65. Iuxta dies arboris erunt dies populi mei. pro, tam diu vivent, quamdiu vivaces arbores. Iuxta aut secundum diem hanc, significat hodie, vel circa hoc tempus. Genesis vigesimoquinto: Vende iuxta diem hunc primogenituram tum mihi, et iura mihi iuxta diem hunc. pro, hodie, vel potius iamiam, statim. Aliquando ipsarum rerum in eo tempore existentiam denotat. Micheae septimo: Iuxta dies, id est, qualia eo tempore feci. Sic saepe ponitur iuxta aut secundum diem hanc: pro, ut praesens

25. 1. Reg. 1. Iuxta dies arboris. Esaiae 65. Iuxta dies arboris erunt dies populi mei. pro, tam diu vivent, quamdiu vivaces arbores. Iuxta aut secundum diem hanc, significat hodie, vel circa hoc tempus. Genesis vigesimoquinto: Vende iuxta diem hunc primogenituram tum mihi, et iura mihi iuxta diem hunc. pro, hodie, vel potius iamiam, statim. Aliquando ipsarum rerum in eo tempore existentiam denotat. Micheae septimo: Iuxta dies, id est, qualia eo tempore feci. Sic saepe ponitur iuxta aut secundum diem hanc: pro, ut praesens experientia rerum ostendit, De quo in IUXTA et SECUNDUM.

Iuxta aut secundum diem hanc, significat hodie, vel circa hoc tempus. Genesis vigesimoquinto: Vende iuxta diem hunc primogenituram tum mihi, et iura mihi iuxta diem hunc. pro, hodie, vel potius iamiam, statim. Aliquando ipsarum rerum in eo tempore existentiam denotat. Micheae septimo: Iuxta dies, id est, qualia eo tempore feci. Sic saepe ponitur iuxta aut secundum diem hanc: pro, ut praesens experientia rerum ostendit, De quo in IUXTA et SECUNDUM. Dictum etiam est modo de istis loquutionibus. Aliquando significat, simili die qualis est hodie: Deut. 11. Post finem dierum: pro,

hoc tempus. Genesis vigesimoquinto: Vende iuxta diem hunc primogenituram tum mihi, et iura mihi iuxta diem hunc. pro, hodie, vel potius iamiam, statim. Aliquando ipsarum rerum in eo tempore existentiam denotat. Micheae septimo: Iuxta dies, id est, qualia eo tempore feci. Sic saepe ponitur iuxta aut secundum diem hanc: pro, ut praesens experientia rerum ostendit, De quo in IUXTA et SECUNDUM. Dictum etiam est modo de istis loquutionibus. Aliquando significat, simili die qualis est hodie: Deut. 11. Post finem dierum: pro, aliquo mediocri tempore, Genesis quarto. Post dies, Iud.

et iura mihi iuxta diem hunc. pro, hodie, vel potius iamiam, statim. Aliquando ipsarum rerum in eo tempore existentiam denotat. Micheae septimo: Iuxta dies, id est, qualia eo tempore feci. Sic saepe ponitur iuxta aut secundum diem hanc: pro, ut praesens experientia rerum ostendit, De quo in IUXTA et SECUNDUM. Dictum etiam est modo de istis loquutionibus. Aliquando significat, simili die qualis est hodie: Deut. 11. Post finem dierum: pro, aliquo mediocri tempore, Genesis quarto. Post dies, Iud. quarto: pro, elapso aliquo tempore. Virtutis dies, aut fortitudinis alicuius.

non simplex videre, aut per oculos discere significat: sed in natura ipsa habere implantatam diabolicam malitiam, aut semen, aut imaginem. DISCIPLINA, Latinis plerunque doctrinam aut scientiam aliquam significat: sed apud Hebraeos alias castigatione aut poenam pro malefacto significat, iuxta illud: Quis est filius, cui non det disciplinam pater eius? Item: Omnis disciplina ad tempus non gaudii esse videtur, sed tristiciae, Hebr. 12. Sic et Isaiae 53, Disciplina pacis nostrae super eum. id est, castigatio aut poena pariens nobis pacem. Aliquando vero significat correctionem

Ira Domini divisit eos. id est, disiecit ac dispersit eos in varias gentes. Sic et Nehem. 9. Dedisti eis populos quos divisisti in angulum. pro, dedisti eis regionem ac civitates populorum, quos dissipasti in varios angulos orbis terrarum. Sic celebrat David Deum, quod diviserit suos inimicos iuxta divisionem aquarum. id est, sic dissipavit, sicut aquae effusae solent variis rivulis in diversa loca diffluere: aut etiam sponte flumina in vicinis locis nascentia, in diversissima loca fluere, ut, Rhenus, Danubius, Rhodanus, Athesis, ac Padus, quorum primi fontes non usque adeo a sese

munificus, liberalis. Prov. 19. Omnis amicus est viro doni: pro, omnes amant virum munificum. Num. 18. Tuli fratres vestros vobis donum datum Domino. vobis donum, dicit: pro, a vobis oblatum donum, aut vestrum donum. Donum manus, id est, tuarum virium, aut pro viribus. Deut. 16. Quisque iuxta donum manus suae. pro, iuxta quod conferre poterit. Dona accipere in hominibus, Psal. 68. id est, propter homines, in utilitatem hominum. Negligere donum: 1. Timot. 4, Ne negligas donum, quod in te est. id est, ne patiare ociosum et inutile apud te stertere, et veluti

19. Omnis amicus est viro doni: pro, omnes amant virum munificum. Num. 18. Tuli fratres vestros vobis donum datum Domino. vobis donum, dicit: pro, a vobis oblatum donum, aut vestrum donum. Donum manus, id est, tuarum virium, aut pro viribus. Deut. 16. Quisque iuxta donum manus suae. pro, iuxta quod conferre poterit. Dona accipere in hominibus, Psal. 68. id est, propter homines, in utilitatem hominum. Negligere donum: 1. Timot. 4, Ne negligas donum, quod in te est. id est, ne patiare ociosum et inutile apud te stertere, et veluti rubiginem quandam contrahere, ac

vocationem vocari, non tantum quia Deus eos per se suumque verbum quasi clamore vocat: sed etiam, quia sicut herus ex turba famulorum certos aliquos ad aliqua singularia munia evocat (sicut ille inquit: Sosia adesdum, paucis te volo) sic Deus quoque tum totum populum suum vocat ad cultum suum, iuxta illud, Ex Aegypto vocavi filium meum: tum etiam singulos homines ad certas singularesque functiones. sicut Actorum 13 habetur: Separate mihi Barnabam et Paulum ad opus, ad quod vocavi eos. Quoniam autem non tantum vocatur populus Dei ad cultum Dei, sed etiam vocatur ex reliqua turba, aut

1 Corinth. 7, Sancti de hoc mundo iudicabunt. 2. Corinth. 1, Una cum omnibus sanctis qui sunt in tota Achaia. Ephes. 3, Mihi omnium sanctorum minimo. Ephes. 5, Sicut decet sanctos. 2. Thess. 1. Cum venerit, ut glorificetur in sanctis. Dilecti, vocati et electi: 2. Petr. 1. Dilectis iuxta praefinitionem Dei. Rom. 1: Omnibus qui estis Romae, dilectis Dei, vocatis sanctis. Roman. 8: Quis tentabit crimina adversus electos Dei? Rom. 9: Eam quae dilecta non erat, vocabo dilectam. 1. Corinth. 1. Sanctificatis per Christum IESUM, vocatis sanctis. Hebr. 9. Qui vocati sunt.

est quam homines. Sapientia Dei in mysterio, 1. Corinth. 2. Loquimur sapientiam Dei in mysterio quae est recondita, quam praefinierat Deus ante secula in gloriam nostram. Mysterium. Roman. 16. Ei autem qui potens est vos confirmare secundum Evangelium meum, et praeconium IESU CHRISTI, iuxta revelationem mysterii, temporibus aeternis taciti, etc. 1. Corinth 4. Dispensatores mysteriorum Dei. Ephes. 3. Intelligite cognitionem meam in mysterio Christi, quod in aliis aetatibus non innotuit filiis hominum. Coloss. 4. Orantes pro nobis, ut Deus aperiat nobis ostium

nono: et in parabola eorum qui laborarunt in vinea. unicuique enim, praesertim autem Deo, quod suum est, liberum licitumque et, largiri, cui ipsi libet: cum nulli id debeat, sed sua sponte, proque libitu donet. Hinc igitur manifestum est, Synergistas in ipso statim principio aut ostio (iuxta proverbium) a veritate aberrare. Facies pro externa specie, splendore, aut fuco rei, qui opponitur nativa bonitati intus latenti, secundum quam Deus iudicare solet: ut 1. Samuelis decimosexto: Ne respicias vultum aut faciem eius, dicit Deus Samueli, quaerenti inter alios Isai,

habet. Aliquando tantum eos complectitur, qui in una domo sunt: ut Psal. 46. Aliquando eos omnes, qui eiusdem sanguinis aut cognominis sunt: ut, domus aut familia Fabiorum. Aliquando totam unam gentem, aut tribum: ut Iudicum 18, De tota tribu Dan. Denique Genesis octavo dicitur, Iuxta familias egressae sunt animae de arca. id est, iuxta species egressa sunt animalia. Psal. 7. Ponit familias ut oves id est perinde molliter curat, pascit et fovet. FAMES duplex est: corporalis, rerum ad victum necessariarum: et metaphorica, aut spiritualis, audiendi

domo sunt: ut Psal. 46. Aliquando eos omnes, qui eiusdem sanguinis aut cognominis sunt: ut, domus aut familia Fabiorum. Aliquando totam unam gentem, aut tribum: ut Iudicum 18, De tota tribu Dan. Denique Genesis octavo dicitur, Iuxta familias egressae sunt animae de arca. id est, iuxta species egressa sunt animalia. Psal. 7. Ponit familias ut oves id est perinde molliter curat, pascit et fovet. FAMES duplex est: corporalis, rerum ad victum necessariarum: et metaphorica, aut spiritualis, audiendi verbi Dei, aut cognitionis divinae: de quib. ordine

Deus subinde castigabit. Sic Iob quinto, A flagella linguae absconderis: id est, ne tibi delator, aut alioqui mala lingua noceat. Flagello auferri, pro, penitus perdi accipitur Iob 36. Flagellum excitare super aliquem, Isaiae decimo: Excitabit super eum flagellum iuxta plagam Madian. pro, perinde graviter eos affliget, ut Madianios olim. Flagellum inundans: pro, magno impetu veniens aut potius late grassans, sicut in magnis exundationibus aquarum late fit per agros et rura vastatio: ita sunt communes calamitates, cum Deus plurimos homines civitates aut

Significat alioqui, si vocis etymologiam exponas, idem quod vallis Ennon: quod proculdubio olim nomen proprium fuit viri, qui eam antiquitus possedit. Nam Iosuae 18 dicitur vallis filiorum Hinnon. et 2 Paral 28. Ipse adolevit incensum in valle filiorum Hinnon, et lustravit filios suos igne, iuxta ritum gentium quas interfecit Dominus in adventu filiorum Israel. Isaias cap. 30 usus est eiusdem vallis nomine diverso, nempe Tophet, pro inferno: et simul infernum depinxit. inquit enim: Quoniam ordinata est ab heri Tophet, etiam pro rege est praeparata quam Dominus in

Et quidem additur ibi Dives gratia: qualis non nostra renovatio, quae in hac vita tantum tenues primitias spiritus complectitur, sed tantum ingens Dei erga nos favor est. X. Eodem capite ad Ephes. 4 inquit Paulus: Qui praedestinavit nos, ut adoptaret in filios per IESUM CHRISTUM, in sese, iuxta beneplacitum voluntatis suae, ut laudetur gloria gratiae suae, qua (gratiavit) charos habuit nos per dilectum. Vult laudari gratiam, quod renovationi nostrae non convenit: et dicit Dei nos per illam gratiam gratiasse, aut gratis charos habuisse. Ubi diserte audimus quid sit Paulo Gratia:

hoc nomen odiosum, sicut nec secta Latinum. Quinetiam in Sacris literis pro indifferenti accipitur, Actor. 15. Surrexerunt quidam ex haeresi Pharisaeorum. et Actor. 26: Colui Deum secundam exactissimam haeresin aut sectam nostrae religionis. Actor. 24. Confiteor autem hoc tibi, quod iuxta viam qui vocant haeresin, colo patrium Deum. Actor. 28. Isti secta scimus omnes resistere. Reperitur tamen, ubi etiam in pessimam partem accipiatur. Tit. 3. Haereticum hominem post unam et alteram admonitionem devita. 1 Corinth. 11. Oportet etiam haereses inter vos esse. Galat 5 Opera

et prophetae Viventes, 1. Sam. 9. Sic Psal. 48. Mons, pulchrum clima, elegans locus, qui omnem terram exhilarat: propterea quod Deus verbo et Spiritu suo in ea potius quam in toto orbe regnaverit, indeque doctrinam salvificam in omnem terram sparserit, iuxta vaticinium: Ex Syon prodibit lex et oraculum. Isa. 2. Solium gloriae est Hierusalem, et templum, quae dicuntur gloriae solium, latus aquilonis. Psal. 48. In aquilonari enim urbis parte Zion erat veluti et Isaiae 14 notatur: Sedebo in monte testamenti, in lateribus

et renovatus fitque potentior ac valentior: quem Paulus, quatenus est renovatus, mentem vocat. Aliquando tamen internus homo simpliciter ipsum novum ac instauratum hominem significat. ut cum Paulus ait Rom. 7, se condelectari legi Dei secundum internum hominem. et Eph. 3. Deus det vobis iuxta divitias gloriae suae, ut fortitudine corroboremini per Spiritum suum in internum hominem, ut inhabitet Christus in cordibus vestris per fidem. Hanc quidem reperio significationem interni hominis sed ubi externus veterem aut carnalem significet, non reperio. tantum enim (ut supra dixi) brutam

unius hominis, scilicet Mariae filius esset. Masculinus enim articulus ubique praemittitur τοῦ, non τῆς. Adhaec, cum sese filium hominis vel Adam, hoc est, vere hominem et plebeium hominem praedicat, vere suam nobis iuxta et humilitatem et bonitatem commendat, qui nostrae salutis causa eo usque demiserit sese, ut nihil nisi homo haberetur, ac homo infimo quoque inferior esse voluerit: cum praedicari ipsum solius Virginis filium magis gloriosum esset, neque fidem nostram perinde erigeret, Funibus hominum

describitur florens aut tristis status alicuius regionis, aut hominum plurium vel unius, ob benedictionem aut maledictionem Dei. ut Isaiae 1, sumitur similitudo ab horto carente irrigante aqua. Contra Isaiae 58: ab horto irriguo. Sicut et Psal. 1 Num 24 dicit Bileam: Sicut horti iuxta flumen, sicut tabernacula Iacob. ostendens florentissimum tunc fuisse statum Israelitici populi, praesertim quod ad religionem attinet: sicut ipsemet se prolixius exponit. Nihil enim elegantius aut amoenius aspectu hortorum bene cultorum, irriguorum, ac iuxta flumen sitorum.

1 Num 24 dicit Bileam: Sicut horti iuxta flumen, sicut tabernacula Iacob. ostendens florentissimum tunc fuisse statum Israelitici populi, praesertim quod ad religionem attinet: sicut ipsemet se prolixius exponit. Nihil enim elegantius aut amoenius aspectu hortorum bene cultorum, irriguorum, ac iuxta flumen sitorum. HOSANNA, Hebraice Hoschiana, est vox, qua Christo cum sua regali pompa in festo Palmarum Hierosolymam intranti, populus bene precatus est: Matthaei 21, Mar. 11, Ioh. 12. Significat autem idem quod, O Deus serva, fer opem huic nostro novo Regi: sicut olim Romani

inter quos etiam erat ipsemet Dominus, Deut. 19, Tunc stabunt illi duo viri Goram Iehova. id est, coram sacerdotib. ac iudicibus per quos Iehova iudicabat, et inter quos erat tanquam primarius iudex et iuxta illud Christi: Qui vos audit, me audit. Alias coram templo Domini, in quo erat arca. Et omnes filii Iehudae stabant coram Iehova: 1 Regum 9. id est, coram templo aut arca. IEIUNIUM. Vocem hanc exposui proprio scripto (quod et in fine huius Operis adiiciam) unde quid fuerit

substitutam, ut et Paulus 1 Corinth. 15. testatur. Quid vero fuerit illa Dei imago, non est nunc nostri instituti copiosius perscrutari: sed abunde eam Scriptura declarat, cum eius instaurationem explicans, et contrariam imaginem exuere iubens, inquit: Deponite veterem hominem, qui corrumpitur iuxta concupiscentias erroris: renovamini vero spiritu mentis vestrae, et induite novum hominem, qui iuxta Deum conditus est per iustitiam et sanctitatem veram. Ostendit enim ibi Paulus, ipsum spiritum mentis nostrae initio iustum, sanctum et veracem, fuisse imaginem Dei qui cum a Satana prorsus

nostri instituti copiosius perscrutari: sed abunde eam Scriptura declarat, cum eius instaurationem explicans, et contrariam imaginem exuere iubens, inquit: Deponite veterem hominem, qui corrumpitur iuxta concupiscentias erroris: renovamini vero spiritu mentis vestrae, et induite novum hominem, qui iuxta Deum conditus est per iustitiam et sanctitatem veram. Ostendit enim ibi Paulus, ipsum spiritum mentis nostrae initio iustum, sanctum et veracem, fuisse imaginem Dei qui cum a Satana prorsus inversus sit, nunc denuo per spiritum Dei refingi debeat. Sic et Col. 3. inquit: Ne mentiamini alius

illum librum rationum, ubi in una parte omnium mortalium debita inscripta sint, in alia vero amplissimus thesaurus Christi, patri praestitus, exhibitusque: homines vero omnes, uti quosdam subditos, imo et miserrimos debitores ac reos, astare ante illius patris caelestis tribunal. Deinde considera iuxta Christi parabolam, illum summum Dominum, ac totius mundi patrem familiâs, vocare alium hominem post alium, eique per legem suam veluti debitorum librum indicare, quam scilicet infinita millia talentorum iustitiae, obedientiae, ac suppliciorum pro tot peccatis debeat, eamque summam

imputandi aut non imputandi cuiquam crimina aut poenas, vel etiam virtutes, merita aut praemia, ubi revera non sunt ab aliquo praestita, vel reipsa non adsunt: multo minus habent ius, alienum scelus poenamque aut virtutem recteque factum aut praemium ab alio in alium transferendi. ut si censor, iuxta Satyricum, rapacitatem ac poenas corui columbae, aut columbarum simplicitatem innocentiamve coruis imputare vellet. Nullus, quantumnis magnus monarcha habetius imputandi latronis alicuius facinora ac poenas, suo innocentissimo filio: vel contra, innocentiam, obedientiam ac iustitiam

hominibus prisci mundi. Hoc enim ad istius scriptoris sensum exprimendum prorsus suffecisset. Remoratur aliquos etiam locus sequentis cap. eiusdem Epistolae, ubi inquit Petrus: la hoc quoque mortuis praedicatum est Evangelion, ut iudicentur quidem secundum homines carne, vivant autem iuxta Deum spiritu. Sed sensus est: Praedicatum esse Evangelion hominibus, qui olim quidem ante adventum Christi vixerunt, tempore autem Petri iam mortui erant. Mortui ergo ratione temporis vitae Petri dicuntur, non ratione eius temporis quo praedicatum est illis Evangelion. Sic etiam in extrema

non potest carnali intellectu sine divino lumine exponi. Alias, etiam somnia aut visiones exponere. ut Dan. 5: Audio de te, quod possis interpretationes interpretari: pro, obscuras visionum exponere. Genes. 40. Viderunt ambo somnium nocte una, iuxta interpretationem suam. pro, quorum somniorum unum quodque habuit proprium sensum ad interpretationem, seu expositionem. Alias denique alioqui aliquid clare dicere, aut docere. ut Iob 33. 5. fuerit angelus apud eum, interpretans unum ex mille pro, qui exponat illi

(i. ipsum Dominum) saluus erit. Quodiam vero seria invocatio Dei tum primarium quid, et quasi cor totius pietatis est: tum etiam quiddam maxime conspicuum, aut notum: ideo fieri non raro solet, ut pro tota pietate aut cultu Dei ponatur. Et si patrem invocatis, citra personarum respectum iudicantem iuxta cuiusque opus, videte ut in timore conversantes, incolatus vestri tempus transigatis: 1 Petri 1. Sic de instauratione totius veri cultus aut religionis dicitur Genes. 4. quod nato Aenosch sit coeptum invocari in nomine Domini non quod ante nulla vera religio publice floruerit, sed quod

quis illi fuit a consiliis? Idem ergo hic Paulus dicit esse iudicia Dei, quod vias ac consilia. Sic et Hierem. 5, iudicia ac viae ut synonyma connectuntur: Non noverunt viam Domini, iudicia Dei sui. Iudicium pro ritu, caeremonia ac circumstantia. Sic praecipitur Num. 9, Ut faciam Pascha iuxta iudicia sua: pro, observatis omnibus eius ritibus. Iudicia Dei saepissime in Sacris literis, pro ipsa eius lege ac verbo ponuntur, ac admodum crebro cum statutis coniunguntur, praesertim Psal. 119. Dubium autem est, cur sic vocentur: num quia illis Deus indicet, quid iudicet

quae in talibus locis ponitur, et non κρίσις. Iudicia Dei et gentium nonnunquam opponuntur, ubi nimirum significantur contrariae religiones. Ezech. 11. Quoniam in statutis meis non ambulastis, et iudicia mea non fecistis, sed iuxta iudicia gentium fecistis. 2. Reg. 17. Non norunt iudicium Dei terrae: id est, eius ritus ac religionem. Ezech. 20. Iudicia patrum ne custodiatis: id est, corruptam eorum religionem. Iudicia pro promissionibus: Psal. 119 Domine secundum iudicium tuum vivifica me. id est,

iudicium iustum est: id est, poena. Et cap. 13: Qui resistunt, iudicium sibi acquirent: id est, poenam. Decimo, pro exemplari, seu specimine: hocque ideo, quod iura et leges quodammodo sint exemplaria, quae vita nos et factis exprimere oporteat. Exod. 26. Et erigas tabernaculum iuxta iudicium, quod tibi monstratum est in monte: id est, iuxta eam formam, aut ideam. Undecimo, pro mensura, norma, regula, modo, qualitate, statu, conditione. Iudicum 13. Quod erit iudicium pueri, et opus eius? 2. Reg. 1, Quis habitus fuit eius viri? Quaerit rex de statura, aetate et forma,

13: Qui resistunt, iudicium sibi acquirent: id est, poenam. Decimo, pro exemplari, seu specimine: hocque ideo, quod iura et leges quodammodo sint exemplaria, quae vita nos et factis exprimere oporteat. Exod. 26. Et erigas tabernaculum iuxta iudicium, quod tibi monstratum est in monte: id est, iuxta eam formam, aut ideam. Undecimo, pro mensura, norma, regula, modo, qualitate, statu, conditione. Iudicum 13. Quod erit iudicium pueri, et opus eius? 2. Reg. 1, Quis habitus fuit eius viri? Quaerit rex de statura, aetate et forma, seu habitu vestimentorum: quemadmodum ex servorum

quemadmodum ex servorum moxresponsione sumere licet. Isaiae 49, Conditio seu status meus a Iehova, et opus meum a Iehova. Proverb. 29. Rex in iudicio stabiliet terram, sed ius exactionum subuertet eam: id est, cum id solum exigit, quod iure illi debetur. Et pluraliter Iudicia: 2. Reg. 6, Iuxta omnes dispositiones suas. Duo decimo, pro causa, seu casu qui in iudicio incidit, et de qua partes adversae disceptant. Num. 27, Portavit Moyses iudicium illarum ante Iehova. Deuteronom. 19, Et ei non iudicium mortis: id est, causa mortis. Hiere. 26. Iudicium mortis est viro huic. 1.

dicit pincernae: Propinabis regi poculum secundum iudicium prius. Transfertur evam ad ritus divinos, seu potius ad religionem antiquitus a Deo institutam. 2. Reg. 17 Gentes illae quas transtulisti, et collocasti eas in civitates Samariae, non noverunt iudicium Dei terrae illius. Et paulo post, Iuxta iudicium gentium coluerunt Deum. 1. Paral. 15. Non fecit Iehova irruptionem inter nos, eo quod requisierimus eum rite secundum verbum et legem eius. In qua significatione construitur semper cum praepositione Caph, iuxta, secundum. Genes. 34. Et porriges calicem secundum pristinum

Samariae, non noverunt iudicium Dei terrae illius. Et paulo post, Iuxta iudicium gentium coluerunt Deum. 1. Paral. 15. Non fecit Iehova irruptionem inter nos, eo quod requisierimus eum rite secundum verbum et legem eius. In qua significatione construitur semper cum praepositione Caph, iuxta, secundum. Genes. 34. Et porriges calicem secundum pristinum iudicium, cum esses pocillator eius. Exod. 21. Iuxta iudicium filiarum agat cum ea. Iudic. 18. Secundum iudicium Zidoniorum. Psalm. 119. Convertere ad me, et miserere mei, secundum iudicium diligentium te: id est, morem. 2.

Paral. 15. Non fecit Iehova irruptionem inter nos, eo quod requisierimus eum rite secundum verbum et legem eius. In qua significatione construitur semper cum praepositione Caph, iuxta, secundum. Genes. 34. Et porriges calicem secundum pristinum iudicium, cum esses pocillator eius. Exod. 21. Iuxta iudicium filiarum agat cum ea. Iudic. 18. Secundum iudicium Zidoniorum. Psalm. 119. Convertere ad me, et miserere mei, secundum iudicium diligentium te: id est, morem. 2. Reg. 11. Vidit regem stantem ad tribunal, iuxta morem. Sic etiam pluraliter. 2. Reg. 17. Decimoquinto, quandoque

secundum pristinum iudicium, cum esses pocillator eius. Exod. 21. Iuxta iudicium filiarum agat cum ea. Iudic. 18. Secundum iudicium Zidoniorum. Psalm. 119. Convertere ad me, et miserere mei, secundum iudicium diligentium te: id est, morem. 2. Reg. 11. Vidit regem stantem ad tribunal, iuxta morem. Sic etiam pluraliter. 2. Reg. 17. Decimoquinto, quandoque transsumitur pro Evangelio, quod scilicet Evangelium suo quodam modo simpliciter arguat et damnet omnem mundi iustitiam, et solius Christi iustitiam commendet et offerat. ut Isa. 42, Iudicium gentibus offeret. ¶ Hactenus de

ista duo intellexeris, tum Iudicium est legis praedicatio, qua timere Deum, vitare malum, observare man data Dei iubemur, iusta hoc Psal. 31, Declina a malo. Iustitia autem est Evangelium, seu Evangelii praedicatio, quae docet, fidere De misericordiae in Christo promissae, iuxta alterum huius dicti membrum, Et fac bonum: quemadmodum [?: haec- ] Scripturae locis luculenter intelligere poteris, quibus ista duo coniuncta leguntur. ut Isaiae 56. Custodite [?: ] dicium, et facite iustitiam. Psal. 89. Iustitia et [?:

bonum, teste Platone Polit. 5. adeoque perfectam virtutem, ut nec hesperus nec lucifer ita fulgeant, admirabilesque sint, ut praeclare vetus proverbium teste Aristotele Ethicor. 5 asserit. Caeterum vox Iustitia varie accipitur. Nam apud Philosophos alias totum chorum virtutum significat, iuxta versum Εν δὲ δικαιουσύνῃ συλλήβαλην πᾶσ' αῤετ' ἐστί: seu potius, ut Aristoteles dicit, Iustitia est omnium virtutum rectus usus,

tributa, veluti quandam declarationem [?: a- ] testificationem iustitiae significat: quae significationes omnes plenius infra explicabuntur et confirmabuntur. De etymologia huius vocis nihil attinet curiosius scrutari aut dicere, cum sit incerta. Nam alii vocem Latinam iustitiae a IUXTA deducunt, quod [?:-ta ] regulam incedat: cum potius a vocula IUS ( [?: qu- ] porro venit a iubendo) derivari videatur. Quae [?: eni- ] leges et magistratus iubent, ea sunt ius: cui qui pater, iustus est, et iustitiam habere iudicio sui magistratus et

iustificatus est in spiritu: hoc est, iustus declaratus et comprobatus est testimonio Spiritus. Et ille, inquit, testimonium perhibebit de me. Et ad Tit. 3, Secundum suam misericordiam `nos salvos fecit, per IESUM CHRISTUM servatorem nostrum, ut iustificati illius gratia haeredes efficeremur, iuxta spem vitae aeternae. Nec hic aliter iustificatos nos intelligit, quam quo sensu ea de re in Romanis et Galatis disseruit, a peccatis videlicet absolutos, et in gloriam filiorum Dei acceptos. Et Iacob 2. Abraham, inquit, pater noster non` ne ex factis iustificatus est, cum obtulisset filium

τὸ κρῖματοῦ θεοῦ appellat. Eodem modo accipitur Roman. 2, ἐὰν οὖν ἡ ἀκροβυστία τὰ δικαιώματα τοῦ νόμου φυλάσσῃ, Si igitur praeputium servat ea quae in lege iuxta normam iustitiae sunt praescripta et mandata. Secundo, nomen δικάιωσις significat ipsum recte factum, obedientiam aut exemplum: ut ex sequentib. locis patet. Roman. 5, ἄρα ὡς δι'

quia adducam super Moab annum visitationis, dicit Dominus. ubi per pavorem videtur significare hostilem impetum, et inde ortum terrorem: per foveam autem, et laqueum, alias calamitates ac exitia, quae eis Deus una erat immissurus, ita ut evadere non possent, sed ex alio exitio in aliud ruerent, iuxta illud: Incidit in Scyllam, qui vult vitare Carybdim. Metus enim ac trepidatio facit tum inopes consilii, tum etiam ad repugnandum prorsus imbelles. LASCIVIA, forte postea in voce LUXUS nonnihil attingetur, tametsi nihil peculiaris significationis in Sacris literis

4, se ereptum esse ex ore leonis: id est, Neronis. Et Psal. 22. Salva me ex ore leonis. Eccles. 4. Noli esse sicut leo in domo tua: id est, tyrannus. Vicinum huic est, quod et Deus iratus semetipsum per leonem depingit, Oseae 13. Fui itaque eis tan quam Ieo, sicut pardus iuxta viam: id est, perinde terribilis ac noxius. Et vicissim impium populum dicit sibi perinde infestum, exosum ac molestum, ut leonem. inquit enim Hierem. 12: Dereliqui domum meam, deserui haereditatem meam, tradidi dilectionem animae meae in manus hostium eius. Facta est mihi haereditas mea

aut decretum peculiare significat: ut Iohan. 19. Habemus legem, secundum quam eum oportet mori. Legem, inquiunt: hoc est, forensem sententiam a Deo praescriptam, ob quod facinus quis capitali supplicio afficiendus sit. Sic Luc. 2. Secundum legem Moysi portaverunt eum Hierosolymam. hoc est, iuxta decretum illud, seu praeceptum peculiare Dei de primogenitis sistendis Domino. Largissimo sane modo pro toto vetere Testamento seu Scriptura sumitur. Iohan. 10. Non ne scriptum est in lege vestra: Ego dixi, Dii estis? id quod ex Psal. 81 sumptum est. Iohan. 15. ut impleatur

eis interdixerunt, ne docerent in nomine IESU, eosque poenis affecerunt. Usi autem sunt in talibus iudiciis legibus forensibus Mosaicis: sed male accommodarunt eas ad homines innocentes, et recte docentes. Act. 7. Stephanus ut blasphemus in Deum, et destructor legis Mosaicae, lapidibus obruitur iuxta legem Moysi. Act. 21, Iudaei Paulum in templo comprehendunt, et punire cupiunt, ut hominem qui adversus populum, legem et locum ubique homines doceat, et qui Graecos induxerit in templum, et locum sanctum prophanaverit. Act 22. Princeps sacerdotum Ananias praecepit astantibus sibi, ut

Nemo ergo vos iudicet in cibo aut in potu, etc. Heb. 7. Ii quidem qui quod sunt de numero filiorum Levi, sacerdotii functionem sumunt, praeceptum habent ut decimas accipiant a populo iuxta legem. Et ibidem: Lex homines constituit pontifices habentes infirmitatem. Et 8 cap. meminit mandati de extruendo tabernaculo ad exemplar ostensum in monte. Et cap. 9 multa ceremonialia de templo et rebus in eo, de oblationibus, de expiatione et purificationibus,

natura quae legis sunt fecerint: eae legem non habentes sibi ipsis sunt lex, qui ostendunt opus legis scriptum in [?: cor--bus ] suis, simul attestante eorum conscientia, et cogitationibus inter se accusantibus, aut etiam excusantibus in eo die, cum iudicabit Dominus occulta hominum, iuxta Buangelium meum per Iesum Christum. Hinc incipit de posteriore populo agere, nempe [?:-e ] factore, ostendens iustitiam in eo sitam esse, ut aliquis vere, opere ipso, natura, ex animo ac sua sponte legem moralem praestet, etiamsi non habeat scriptam aliquam legem,

legem non habent, natura quae legis sunt fecerint: eae legem non habentes, sibi ipsis sunt lex, qui ostendunt opus legis scriptum in cordibus suis, simul attestante illorum conscientia, et cogitationibus inter se accusantibus aut etiam excusantibus, in ea die cum iudicabit Deus occulta hominum, iuxta Evangelium meum per Iesum Christum. Conclusio: Ergo SI praeputium iustificationes legis servaverit, nonne praeputium illius pro concumcisione imputabitur? et iudicabit quod est ex natura praeputium, SI legem servaverit, te, qui per literam et circumcisionem transgressor es legis? Non enim is

secundum in dulgentiam, non secundum imperium: id est, hoc vobis permittitur per indulgentiam quandam, velut minus malum: sed non iubetur tanquam aliquod necessarium bonum. Quarto quaedam permittuntur a Deo iuxta modum dispensationis, qua fit iuris communis relaxatio quaedam ob causam: quo modo permissa fuit olim sanctis patribus pluralitas uxorum, non utique ad duritiam cordis eorum (nam sancti erant) sed ob magnum bonum populi Dei augendi, ac mysterium quod Deus in eo facto significatum voluit.

Luna esse sanguinea, stellae lucem suam retrahere, terra tremere, mare fremere, et cuncta ruinam minari: non quod ita re ipsa accidat, sed quod adeo homines angustientur, ac si illa acciderent. Contraria porro vis est, ut dixi, amplificationis a luce sumptae. Ratio autem consimilis est, quia iuxta proverbium, Felicibus sol videtur lucidior: et, ut Germani dicunt, felices putant omnia arridere sibi, aut blande se ipsis exhibere. Lumen vultus, ut dixi in LUCE, significat tum laetum, tum et faventem. Psalmo quadragesimo, Leva super nos lumen vultus tui. Vetus versio habet, Signatum

Altitudo oculorum, et latitudo cordis, ac lucerna impiorum peccatum est. Aliqui vertunt, [?: Novale ] impiorum. Sed rectius expones, quod omnia praestantissima impiorum sint peccatum, ut magnanimitas, et ipsa etiam eorum sapientia, ut et optima ac summa eorum bona sint summa mala: iuxta illud, Vae eis qui sapientes sunt in oculis suis. Apoc. 18. 21. 22 dicitur, non opus fore lucerna piis, sed agnum eis fore lucernae loco: sicut Isaiae cap. 60 legitur, quod non lucebit sol piis, sed Deus sit futurus eis solis loco: quae sunt amplificationes quaedam,

aut etiam mittet Sicut et Latinis verbum Mandare, mittere significat. Sensus ergo esse posset, quod Deus benedictione suam eo tanquam famulam quandam ablegabit Psal. 44, Mandans salutes Iacob: pro efficiens, promovens et procurans. Dei enim mandare aut praecipere, est effectum dare. iuxta illud: Dixit, et facta sunt Psal. 47, Interdiu mandabit Dominus beneficentiam suam, et noctu canticum eius mecum, oratio ad Deum vitae meae. id est, cum interdiu mihi benefecerit, mox noctu ei gratias agam. Sic et Psal. 133, fraterna concordia inter alia eo

meorum. id est, non tradidisti. Pro re familiari saepe ponitur: ut cum dicitur Manus alicuius aliquid apprehendere. Similis ferme est Latina metaphora, cum manus eis aliquas militares copias significat. Manus domini: pro, quantum tua res familiaris potest. Deut. 16, Quisque offeret Domino iuxta donum manus suae, iuxta benedictionem Domini, quam dedit tibi. Posterius hemistichion exponit praecedens. Ratio autem huius metaphorae aut significationis Manus est, quod sicut vis hominis, qua aliquid agit exterius, est in manu: ita quoque in re familiari est hominis potentia et veluti

tradidisti. Pro re familiari saepe ponitur: ut cum dicitur Manus alicuius aliquid apprehendere. Similis ferme est Latina metaphora, cum manus eis aliquas militares copias significat. Manus domini: pro, quantum tua res familiaris potest. Deut. 16, Quisque offeret Domino iuxta donum manus suae, iuxta benedictionem Domini, quam dedit tibi. Posterius hemistichion exponit praecedens. Ratio autem huius metaphorae aut significationis Manus est, quod sicut vis hominis, qua aliquid agit exterius, est in manu: ita quoque in re familiari est hominis potentia et veluti organon agendi: sicut vulgo

Pro quavis operatione Dei in homines et per homines. Act. 4. Extende manum tuam ad sanationes et miracula. id est, praesta efficaciam. Sic Aegyptii arioli agnoscunt, et fatentur, illam vim miracula per Mosen efficientem esse digitum Dei. Exod. 8. Item Nehem. 2, et Esdr. 7, Dedit mihi rex iuxta manum Dei bonam super me. id est, pro favore Dei erga me: aut, ut Deus eum movit, ut mihi bene faciat. Sic forte intelligi posset de mirabilib. Dei operibus, quod ante citavi ex Ezek. 39. Videbunt gentes manum meam, quam posui in eis: id est, mea opera magnifica. Sic manus Dei erat eum

Sic Heb. 2, Ut libereris a manu mali. id est, a malo et calamitate. Viri manus Dei, Psal. 17. A` viris manus tua eripe me. Alii quidem intelligunt, A` viris, quibus tanquam manu aut organis ad castigationem aliorum uteris. Alii autem, A' viris quibus imminet tua castigatio. iuxta illud: Durum est incidere in manus Dei viventis. Sunt igitur illi viri manus Dei viventis. Sunt igitur illi viri manus Dei, id est divinae castigationi iraeque mancipati. Manus spontanea. Deuter. 16. Iuxta sufficientiam spontaneae manus tuae erit, quod dabis id est, quantum sponte ac

ad castigationem aliorum uteris. Alii autem, A' viris quibus imminet tua castigatio. iuxta illud: Durum est incidere in manus Dei viventis. Sunt igitur illi viri manus Dei viventis. Sunt igitur illi viri manus Dei, id est divinae castigationi iraeque mancipati. Manus spontanea. Deuter. 16. Iuxta sufficientiam spontaneae manus tuae erit, quod dabis id est, quantum sponte ac libenter voles dare. Manum applicare ad os, pro comedere. 1. Sam. decimoquarto: Venit populus in sylvam, et ecce fluxus mellis, sed nemo applicabat manum ad os, id est, non audebat sibi inde aliquid in cibum

quae deiicit terram in manu. pro, in fortitudine, fortiter. Ad manum alicuius, pro in custodia eius. Sublata est Esther in domum regis, ad manum Hagai custodis mulierum. 2. Par. 26, Cum recensiti fuerunt ad manum Hanoniae de principibus regis. 2. Par. 17. Ad manum eius Iehovam princeps: pro iuxta eum, aut ei proximus. Significat etiam haec locutio idem quod, sub potestate alicuius aliquid esse. 2. Par. 26, Ad manum eorum exercitus militiae trecentorum: pro, sub imperio eorum. In manu, idem quod propter. Isa. 64, Dissoluisti nos in manu iniquitatum nostrarum: id est, propter

exercitus militiae trecentorum: pro, sub imperio eorum. In manu, idem quod propter. Isa. 64, Dissoluisti nos in manu iniquitatum nostrarum: id est, propter iniquitates nostras. Manus nonnunquam pro loco ponitur. Psal. 140, Ad manum tramitis laqueos posuerunt mihi: id est, iuxta tramitem. Prov. 8: Ad manum portarum in ostio civitatis: id est, in platea proxima portae. Isa. 22, In terram latam manibus proiicieris: pro, locis. Seu spaciosam, Isa. 57, Dilexisti manum quam audisti: id est, locum quem tibi ad idololatriam delegisti. Manus gladii: Ier. 18, Et

impuritatem, molliciem, [?:-piditatem ] malam, et avariciam, quae est idololatria, ob quae venit ira Dei in filios contumaciae. MEMINISSE alicuius, crebro metaleptice in Satis significat, alicuius curam habere, opitulari ei, eum [?:-ve ] fovere: iuxta illam generalem Regulam, Quod verba noticiae in Sacris etiam sequentes motus significent. Psal. 25, et 105, Secundum misericordiam tuam memento mei. Et latro in cruce clamat: Domine, cum veneris [?: ] regnum tuum, memento mei. Deus certe omnia novit, et omnium

in 14 mensis: Num. 9 Ezech. 1 et 20 pro in primo mense, in 14 die eius. Sic antecedens ponitur non primo loco, sed ubi eius relativum poni debebat. Holocaustum mensis in mense: i. holocaustum novilunii unoquoque mense totius anni. 111. Mensis simpliciter pro tempore: Iob. 29, Utinam essem iuxta menses priores, iuxta dies quib, servabat me Deus: i. Utinam in eo statu essem, in quo olim, cum me Deus tuebatur, ac fovebat. Sic tum Latini, tum et Hebraei voce diei pro tempore abutuntur: ut
Multa dies, variusque labor mutabilis aevi,
Rettulit in melius.—

9 Ezech. 1 et 20 pro in primo mense, in 14 die eius. Sic antecedens ponitur non primo loco, sed ubi eius relativum poni debebat. Holocaustum mensis in mense: i. holocaustum novilunii unoquoque mense totius anni. 111. Mensis simpliciter pro tempore: Iob. 29, Utinam essem iuxta menses priores, iuxta dies quib, servabat me Deus: i. Utinam in eo statu essem, in quo olim, cum me Deus tuebatur, ac fovebat. Sic tum Latini, tum et Hebraei voce diei pro tempore abutuntur: ut
Multa dies, variusque labor mutabilis aevi,
Rettulit in melius.— Esse alicui menses, aut

aliquid etiam de ipso verbo hoc loco: Lector utramque explicationem, ut et supra monui, legendo coniungat. Mentiri, falsa di cere significat, ut notum est. Sed nonnunquam simpliciter decipere, aut etiam iniuste agere significat: ut Genesis 21. Si mentieris mihi et filio meo, et nepoti mea iuxta misericordiam quam feci tecum, facis mecum dicit Abimelech ad Abrahamum. pro, iura quod [?: ] quicquam fraudulenter aut omnino iniuste [?: ] contra me, meos posteros aut subditos. Isaiae 63 [?: ] populus meus sunt filii qui non mentientur: i. non

Sic et Iob 4 habetur: Arantes iniquitatem, et [?: seminan-- ] perversitatem, metunt illa, et flatu Dei pereunt. Sic Hos. decimo: Seminate vobis secundum iustitiam, et metite aut metetis secundum misericordiam. significat igitur vox Messis per metaphoram, fructum bonum aut malum, iuxta conditionem laboris. Porro itidem per metaphoram hoc vocabulo Psalm. 126, laeti [?: ex- ] tristis crucis significantur: Qui seminaverunt cum lachrimis, metent cum exultatione: eundo ibant et bant, portantes semen suum: et redeuntes redibant ei iubilo, portantes manipulos suos.

Memorabilem historiam ad hanc phrasim pertinentem, narrat Flavius Vopiscus de Aureliano Caesare, qui cum Thyanam pertinaciter resistentem obsedisset, iuravit se canem in eo oppido vivum non relicturum. Verum cum postea civitas spe praedae a militibus expugnata esset, illique cives ad caedem iuxta Caesaris iuramentum exposcerent, et Caesarem tam crudelis sententiae poeniteret, respondit: Nihil se de civium caede, sed tantum de canum dixisse: eos se permittere ut interficiant. Quae clemens duri consilii interpretatio placavit milites, ut postea in ea libenter acquiescerent.

in magnis, neque in mirabilibus supra me: id est, supra vires et sortem, aut conditionem et vocationem meam. Mirabilia Dei, etiam admirandae plagae et miracula interdum dicuntur. Exod. tertio: Percutiam Aegyptum omnibus mirabilib. meis, quae faciam in medio eius. Sic et Mich. septimo, Iuxta dies egressionis tuae ex Aegypto ostendam eis mirabilia: pro, talia mirabilia opera edam, sicut tunc, etc. In mirabilibus descendere, Thren. primo: Descendit Hierusalem in mirabilibus, non est qui consoletur eam. id est, mirabili modo afflicta est. MIRIFICO, pro admirabile

Isaiae 26, scilicet donec pertranseat afflictio. Sic et Deus dicitur ad momentum abscondere faciem suam, cum ad breve tempus nos affligi, et impios furere patitur: Isaiae 54. Quae locutio convenit cum illa, Modicum me non videbitis. Pavere ad momenta, Ezech. 26. id est, iugiter, assidue. Iuxta parvum momentum, Esdrae 9, Et nunc iuxta parvum momentum fuit misericordia a Domino: pro, subito ac repente misertus est nostri Dominus. Numer. 16. Et consumam eos quasi momento. Exod. 33. Momento uno ascendam in medio tui, et consumam te, id est, subito, repente. MONS, per

Sic et Deus dicitur ad momentum abscondere faciem suam, cum ad breve tempus nos affligi, et impios furere patitur: Isaiae 54. Quae locutio convenit cum illa, Modicum me non videbitis. Pavere ad momenta, Ezech. 26. id est, iugiter, assidue. Iuxta parvum momentum, Esdrae 9, Et nunc iuxta parvum momentum fuit misericordia a Domino: pro, subito ac repente misertus est nostri Dominus. Numer. 16. Et consumam eos quasi momento. Exod. 33. Momento uno ascendam in medio tui, et consumam te, id est, subito, repente. MONS, per metaphoram et alios tropos habet varia

13. Iudicum 1, Habitant in monte, id est, locis montosis. Iosuae 13, Omnes habitatores montis, id est, regionis montanae, Iudicum 7, Misit nuncios in omnem montem Ephraim: id est in omnia loca montana. Montes Dei. id est, maximi. Psalmo 36, Iustitia tua sicut montes Dei: id est, immensa. iuxta Regulam alibi positam, quod Hebraei volentes indicare aliquid esse eximium, addunt Dei: sicut Graeci et Latini, Divinum, adiectivum. Cacumina montium. et penetralia terrae, Dei esse dicuntur Psalmo 95. id est, omnia esse ipsius, et in [?:-ius ] potestate, summa et ima.

facile etiam validissima natura frangi potest. Sic sane potatores ac scortatores corpus suum mortificant et enervant. Vult autem Deus, ut ipsum veterem Adamum cum suis concupiscentiis et pravis conatibus, cui Deus est stulticia, et huius sensus est hostilitas erga Deum oppugnemus et iugulemus, iuxta illud: Qui sunt Christi, carnem crucifixerunt cum affectibus et cupiditatibus, Gal. 5. Sed pro Grammatica huius vocis explicatione haec dixisse sufficiat. MOVEO verbi Hebraismi, magna ex parte supra in voce Caput et Commoveo, ac alibi expositi sunt: hic tamen nonnullos

enim et vilissima pars ad Deum vere [?: convertatur ] . In hac significatione dicitur satan Princeps mundi, id est impiorum, quin et Deus mundi vocatur. Sic inquit Christus Io. 16. Confidite, ego vici mundum. id est, [?: ] impios cum suo principe aut patre satana, iuxta [?: prophetiam ] de certamine seminis mulieris et serpentis. Quinto, mundus significat aliquando ipsos conversos ad Deum. Panis Dei ille est, qui descendit de caelo, et [?: ] tam mundo: Ioan. 6 id est, omnibus credentibus hominibus. Ioan. 14. Sed ut cognoscat

quietem. Mutari aliquem, id est, mutato vestitu aliam speciem prae se ferre: 1. Reg. 14: Muta te, nete agnoscam, quod sit uxor Ieroboam: id est, muta ornatum et vestitum tuum regalem in privatum, aut etiam pauperculae mulieris, nete Propheta agnoscat. Sic 1. Reg. 20, Stetit in occursum regi iuxta viam, et mutavit se, demisso velamine super oculos. Sic et mox cap. 22: Mutabo meipsum, et ingrediar praelium, tu vero indue te vestbus tuis. Idem et 2. Paral. 35. Mutatoria vestimenta: id est, nova et splendidiora. 2. Reg. 5: Decem insuper mutatoria vestimenta: id est,

Deus navibus Tharsis. Descendere ad mare in navibus, Psal. 107. Descendentes ad mare navibus, et qui faciunt opus in aquis multis. i. qui in mari negociantur. Navicula Christi a S. Patribus declaratur, quod sit typus Ecclesiae perpetuo periclitantis, sed nunquam prorsus pereuntis, iuxta versum: Fluctuat, ast nunquam mergitur illa navis. Quod Papa de sua piratica myoparona Aulae Romanae exponit. Ululate navis Tharsis, Isa. 23. id est, vos nautae et mercatores, ob devastationem Tyri, ad quam merces vehere solebatis. Continens pro contento ponitur. Minatur Deus

eius nota fuit Domino: hoc est, fuit insigniter malus, fuit nequissimus. Sed invaluit usus, ut denotet hominem lascivum ac libidinosum et nequam. vide Annotat. Erasmi. Nequam, pro malus: 1 Reg. 16 cap. Spiritus nequam: id est, malus. Psalmo 63, Firmaverunt sibi sermonem nequam: iuxta Hebraeum, verbum malum, vel rem noxiam. Graece est [?: ] . Matthaei 6, Si oculus tuus erit nequam: id est, malignus, insidiosus. Nequam etiam pro facinoroso. Lucae 23 capite, Ducebantur et duo nequam cum eo. Graece, εἰς δύο

alicuius virtutis. Qui venerunt de terra longinqua propter nomen tuum: i. propter celebritatem miraculorum tuorum venerunt, ut in tuo templo offerant et orent: inquit Sal. 1 Reg. 8. sic dicitur aliquis sibi facere nomen: Num. 9, Fecisti tibi nomen secundum diem hanc. Fecique tibi nomen iuxta nomen magnorum qui sunt in terra: 2 Reg. 7, et 1 Paral. 17. pro, feci te celebrem, sicut alios celeberrimos duces ac reges. Item, Ponere sibi nomen: 2 Sam. 7, Timebunt gentes nomen tuum. i. ipso nomine ac celebratione tui audita, timore percellentur. Nomen aliquando cum gloria

patrasse, dici solet, Ich weiss nicht darvon: Item, Er wil nichts darvon wissen. NOVUS, habet etiam suos quosdam Hebraismes Latinis auribus minus notos. Valde crebro in Psalmis, Isaia, et aliis locis fit mentio Novi cantici, aut Psalmi. Non autem hic nova cantio celebratur, quia (iuxta proverbium) novitas grata est, aut quia (iuxta Homerum) homines libentius novas cantilenas audiunt: sed ob alias causas, ac potissimum duas Primum ratione Dei, qui cum nos subinde novis beneficiis [?: c-mulet ] , novaque quasi miracula mirabilium [?: oper- ] edat, vel

Item, Er wil nichts darvon wissen. NOVUS, habet etiam suos quosdam Hebraismes Latinis auribus minus notos. Valde crebro in Psalmis, Isaia, et aliis locis fit mentio Novi cantici, aut Psalmi. Non autem hic nova cantio celebratur, quia (iuxta proverbium) novitas grata est, aut quia (iuxta Homerum) homines libentius novas cantilenas audiunt: sed ob alias causas, ac potissimum duas Primum ratione Dei, qui cum nos subinde novis beneficiis [?: c-mulet ] , novaque quasi miracula mirabilium [?: oper- ] edat, vel in punien dis impiis, vel in liberandis piis,

id est, remotis lapidibus denudate fundamentum: quod est, funditus evertite. Simile dictum avi mei Bartholomaei de Luciis memini, qui crebro repetebat de dolentibus dentes, nullum esse efficacius remedium, quam si radices eorum nudentur soli: id est, si radicitus evellantur, Sic Isaias iuxta vulgatam, Nudabitur alueus rivi. Nudum per metaphoram dicitur, id quod est manifestum: quia quae nu data sunt, omnique involucro privata, facile qualia sint perspiciantur. Sic Iob cap.

adde, et conscientiae cordisque ipsius nuditatem, quae privata iustitia ac innocentia, favore, gratia, et veluti aspectu Dei, privata etia fiducia in Deum bona conscientia, et magnanima animositate contra bruta omnesque creaturas, ad haec sibi male conscia, trepidat, omnia putat contra se clamare. iuxta illud. Conscius ipse sibi, de se putat omnia dici. Sicut et facinorosi, omnes suas turpitudines latitare cupiunt, et lucem conspectumque hominum fugiunt. Timor et pudefactio (quibus correptos ex nuditate primos parentes legimus) sunt effectus culpae: quare nuditas illa etiam culpam

magnam multitudinem significant: [?: ] et per vocem Numerosum. Psal. 147, Numerat numerum stellarum: Septuaginta πλῆθος, id est, multitudinem. Numeri nono: Et fiebat, quando nubes manebat super tabernaculum per dierum numerum, iuxta os Domini in castris residebant: id est, quando complures [?:-es ] manebat nubes, etc. In numero aliquid facere. 1. Paralip. 9: In numero inferebant vasa, et in numero educebant ea pro, certo numero dabant. Libro secundo Samuelis, capite secundo: Surrexerunt et

seu antecedens quod propositum est, respicit. Aliquando notat idem quod cito: Hoseae 5, Nunc devorabit eos messis cum partibus suis. Videtur etiam exprimere adverbium temporis. Iudic. 13: Nunc veniet verbum tuum, qualis erit ratio infantis: id est, cum venerit quod praedicis, seu cum infans iuxta tuam prophetiam nascetur. NUNCIUS: Hierem. 51. Nuncius in occursum nuncii curret, ad annunciam dum quod capta sit civitas, etc. Id est, dum rex mittet alium post alium ad explorandum, quomodo sese res habeat, iam complures illis posterius missis occurrent,

[?: ] quique meae poenae ac mactationi, meoque [?: glad-- ] [?: ] bebatur. Magnae occisionis gladium vocat Ezechiel vigesimoprimo capite, exercitum Chaldaeum, qui erat [?: ] rus in Iudaeos. Occisio occisorum, Isai. vigesimo septimo An iuxta plagam percutientis, etc. num secundum occisionem occisorum eius, vel occidentium eum occasus est? id est, an sic atrociter castigabit ac perdet Deus Iudaeos, ut persequutores eorum gentiles? Nequaquam. multo enim illos horribilius puniet. Ego interficiam, et vivificabo:

filius aliquid mali moliretur. Simili ratione dicitur Isa. 11, quod Spiritus Domini instruens et ornans Meschiam variis donis, faciet eum odorari in timore Domini, ut non iudicet iuxta visionem oculorum, aut auditum aurium pro, efficiet eum ita sagacem, et acri iudicio praeditum, ut ipsummet cor intueatur, et inde faciat iudicium de hominibus. Odor incensi, precationes piorum significat: de quo Apocalypsis 8. Sic Psalm. 141. Dirigatur veluti incensum oratio mea in

illa minus pateretur certo figi ictum in scuto, praesertim lapidis, aut similium crassorum telorum. Posses non male referre illam unctionem olei ad ipsummet Saulem, que Deus passus sit ibi miserabiliter interire, tanquam alium quem vis homuncionem. quasi non esset rex aut Messias Domini, iuxta illam cominationem Dei erga magistratum: Ego dixi, Dii estis: veruntamen sicut homines moriemini, Oleo ungere significat per metaphoram, etiam Spiritu sancto regenerare, eiusque donis ornare. Sicut alibi Apostolus inquit, Docebituos unctio: ut supra dictum, et postea in voce UNCTIONIS

pro, cum omnia haec ago, rentur. Sic Isaiae 9, In omni hoc non est aversus furor eius. pro, licet populum suum Deus tot poenis afflixit, nondum tamen est eis vel populus conversus, vel Deus satiatus. Iuxta vel secundum omne quod, Nume. trigesimo, Iuxta omne quod est egressum ex ore eius, faciet. pro, quicquid et quoquo modo aliquid est pollicitus, ita faciat. Iuxta omnia, aut secundum omnia, valet interdum idem quod per omnia, aut omnino, aut prorsus: ut Iosuae 1, Iuxta omnia in

In omni hoc non est aversus furor eius. pro, licet populum suum Deus tot poenis afflixit, nondum tamen est eis vel populus conversus, vel Deus satiatus. Iuxta vel secundum omne quod, Nume. trigesimo, Iuxta omne quod est egressum ex ore eius, faciet. pro, quicquid et quoquo modo aliquid est pollicitus, ita faciat. Iuxta omnia, aut secundum omnia, valet interdum idem quod per omnia, aut omnino, aut prorsus: ut Iosuae 1, Iuxta omnia in quibus obedivimus Moisi, obediemus et tibi. pro,

afflixit, nondum tamen est eis vel populus conversus, vel Deus satiatus. Iuxta vel secundum omne quod, Nume. trigesimo, Iuxta omne quod est egressum ex ore eius, faciet. pro, quicquid et quoquo modo aliquid est pollicitus, ita faciat. Iuxta omnia, aut secundum omnia, valet interdum idem quod per omnia, aut omnino, aut prorsus: ut Iosuae 1, Iuxta omnia in quibus obedivimus Moisi, obediemus et tibi. pro, omnino vel prorsus, sicut illi obedivimus. Sic ibidem mox 8, Legit iuxta omne quod scriptum est in lege. pro, omnino ut

Deus satiatus. Iuxta vel secundum omne quod, Nume. trigesimo, Iuxta omne quod est egressum ex ore eius, faciet. pro, quicquid et quoquo modo aliquid est pollicitus, ita faciat. Iuxta omnia, aut secundum omnia, valet interdum idem quod per omnia, aut omnino, aut prorsus: ut Iosuae 1, Iuxta omnia in quibus obedivimus Moisi, obediemus et tibi. pro, omnino vel prorsus, sicut illi obedivimus. Sic ibidem mox 8, Legit iuxta omne quod scriptum est in lege. pro, omnino ut scriptum est. Aliquando hoc signum universale non adiungitur suae voci aut subiecto, sed alii coniunctae, sicut et

et quoquo modo aliquid est pollicitus, ita faciat. Iuxta omnia, aut secundum omnia, valet interdum idem quod per omnia, aut omnino, aut prorsus: ut Iosuae 1, Iuxta omnia in quibus obedivimus Moisi, obediemus et tibi. pro, omnino vel prorsus, sicut illi obedivimus. Sic ibidem mox 8, Legit iuxta omne quod scriptum est in lege. pro, omnino ut scriptum est. Aliquando hoc signum universale non adiungitur suae voci aut subiecto, sed alii coniunctae, sicut et alia syncatagoremata: de quo Hebraismo in Regulis Generalibus disseruimus. Proverbiorum vigesimoprimo, Omnis via viri recta est

fore onagrum, qui contra omnes, et omnes vicissim contra eum belligerentur. Sic et Iob vigesimo quarto per onagrum describitur vita tyrannorum et Epicureorum. Onagrum rudere, Iob sexto, quasi proverbialiter aut per similitudinem usurpat, pro non sine causa queri. ait enim, Num rudit onager iuxta herbam? pro, Ego non sine causa queror. sicut vulgo iactatur philosophica sententia, Nihil sine causa. Onager iuxta desiderium animae suae attrahit ventum: id est, suo arbitrio vivit, deliciatur et agit, pro libitu sua commoda captans et quaerens: Hieremiae secundo. Sic etiam Oseas videtur

describitur vita tyrannorum et Epicureorum. Onagrum rudere, Iob sexto, quasi proverbialiter aut per similitudinem usurpat, pro non sine causa queri. ait enim, Num rudit onager iuxta herbam? pro, Ego non sine causa queror. sicut vulgo iactatur philosophica sententia, Nihil sine causa. Onager iuxta desiderium animae suae attrahit ventum: id est, suo arbitrio vivit, deliciatur et agit, pro libitu sua commoda captans et quaerens: Hieremiae secundo. Sic etiam Oseas videtur loqui capite 8 inquiens. Ipsi ascenderunt ad Assur ut on a ger solitarius sibi: pro, suo arbitrio, meque ipsorum

ac in oculos tuos dirigam, ut videas quasi instructam aciem hostium te invadentem. Sic et Iob 32 dicit Deus: Non ordinavit Iob ad me sermones, et secundum sermones vestros non respondebo illi. Ali quando comparationem aut collationem notat: quia in conferendo duae res ordinantur, aut quasi iuxta sese invicem collocantur. Psal. 55. Sed tu ô homo iuxta ordinationem meam. id est, mihi aequalis, conferendus, et quasi sodalis. Ali qui vertunt, iuxta aestimationem. Nam ea quae aestimantur, veluti cum suo precio, ordine ponuntur et conferuntur. Quare saepe hoc verbum Arach

te invadentem. Sic et Iob 32 dicit Deus: Non ordinavit Iob ad me sermones, et secundum sermones vestros non respondebo illi. Ali quando comparationem aut collationem notat: quia in conferendo duae res ordinantur, aut quasi iuxta sese invicem collocantur. Psal. 55. Sed tu ô homo iuxta ordinationem meam. id est, mihi aequalis, conferendus, et quasi sodalis. Ali qui vertunt, iuxta aestimationem. Nam ea quae aestimantur, veluti cum suo precio, ordine ponuntur et conferuntur. Quare saepe hoc verbum Arach ordinavit, aestimationem significat. Ordinare etiam significat mandare,

vestros non respondebo illi. Ali quando comparationem aut collationem notat: quia in conferendo duae res ordinantur, aut quasi iuxta sese invicem collocantur. Psal. 55. Sed tu ô homo iuxta ordinationem meam. id est, mihi aequalis, conferendus, et quasi sodalis. Ali qui vertunt, iuxta aestimationem. Nam ea quae aestimantur, veluti cum suo precio, ordine ponuntur et conferuntur. Quare saepe hoc verbum Arach ordinavit, aestimationem significat. Ordinare etiam significat mandare, constituere, ac decernere: idque non tantum in Sacris literis, sed et in aliis linguis. Roman.

Vivit Dominus, si erit [?: p- ] via, nisi ad oris mei verba: id est, secundum meum [?: ] scriptum aut mandatum. 2 Reg. 23. Ut daret argentum ad os Pharaonis. pro, sicut Pharao praescripserat, et mandaverat, aut iniunxerat. Sic Iob trigesimotertio En ego iuxta os tuum pro Deo. id est, En ego [?: disp- ] contra te pro iustitia Dei, sicut tutemet optasti. 2 Reg. 24, Certe iuxta os Iehovae fuit contra Iehuda: i. [?: ] sententiam latam a Deo contra Iehudam, in captivitatem abducendum. In ore alicuius ambulare: pro,

aut mandatum. 2 Reg. 23. Ut daret argentum ad os Pharaonis. pro, sicut Pharao praescripserat, et mandaverat, aut iniunxerat. Sic Iob trigesimotertio En ego iuxta os tuum pro Deo. id est, En ego [?: disp- ] contra te pro iustitia Dei, sicut tutemet optasti. 2 Reg. 24, Certe iuxta os Iehovae fuit contra Iehuda: i. [?: ] sententiam latam a Deo contra Iehudam, in captivitatem abducendum. In ore alicuius ambulare: pro, secundum praescriptum aut doctrinam ac dogmata eius. Psalm. [?: ] Posteri ipsorum in ore ipsorum ambulabunt i. impii posteri

et misericordia victoris contingere In ore alicuius aliquid positum esse: pro, crebro de eo loqui. In ore Absalonis posita fuit a die, qua, etc. sub. caedes, pro semper minabatur, licet clam, se Ammonem ob stupratam per vim suam sororem interfecturum. Sic forte illud 2. Reg. 24, Iuxta os Iehovae fuit contra Iudam. pro, perpetuo Deus minabatur Iudaeis per prophetas extremum exitium. Prope esse ori alicuius: id est, crebro ab eo commemorari. Hierem. 12: Prope fuisti ori eorum, et

auditum esse in ore alicuius: pro, ex ore eius audiri. Ezech. 16, Non fuit Sodoma in auditum in ore tuo, in die superbiarum tuarum. Usque ad os parvulis: Genes 47. Usque ad os parvuli alebat omnem domum patris: id est, summos et infimos, vel etiam infimis suum dimensum dando. vel potius, iuxta os parvuli: id est, sicut parvulis gratuito parentes iam paratum cibum suppeditant. Dare in os alicuius: id est, avide aliquid praedae obiicere. Mich. 3. Contra eum qui non dederat escam in os eorum, praeparant bellum. id est, seductores moliuntur exitium piis civibus, nisi eos datis

reperturi. Peperci secundum verbum tuum, Num. 14. id est, condonavi peccata sicut petiisti. PARDUS, in Scriptura nomine velocitatis et feritatis celebratur. Hab. 1, Velociores sunt pardis equi eius. De crudelitate eius habetur Oseae 13. Fui itaque eis tanquam leo, sicut pardus iuxta viam tritam. id est, perinde saevio in eos, sicut istae truculentissimae ferae. PARENS uterque, et pater et mater, dicitur. Catachrestice autem, vel etiam synecdochice, parentes aut patres vocantur etiam avi, abavi, et omnes in universum maiores: quin et quicunque habent aliquod

sed tantum semetipsos saginent: polliceturque se velle gregem suum pascere. Sic Petrus 1 cap. 5 inquit: Pastores, precor, pascite gregem quipenes vos est, curam illius agentes etc. Hinc Pastores dicuntur: de qua voce paulo post. Hierem. 3. Daboque vobis pastores iuxta cor meum, qui vos pascant scientia et intelligentia. Pascere etiam castigare significat. Psa. 2, Pasces eos virga ferrea. i. punies, perdes. Pascere non raro perdere ac consumere indicat, quia pecora pascentia herbam, absumunt eam. Nam et Hebraei, sicut et Latini, dicunt, Animal

et sectatur orientalem. Os. 12. i. inani spe alitur quaerens opem ab idolis et impiis gentilib. ab Assyriis et Aegyptiis. Dicitur et cotra Ventus aliquem pascere, sed in eodem sensu. Hic. 22, omnes pastores tuos pascet ventus, et amatores tui ibunt in captivitatem. Pascere veritatem, iuxta prius indicatam metaphoram significat frui veritate. i. vero et infallibili alimento et victu aut reb. necessariis, quas Dominus tibi propitio animo prompte et constanter suppeditabit. Pascentur primogeniti pauperum, et inopes confidenter accubabunt, Isa 14. i. pauperes et esurientes

peccare faciunt hominem in verbo, et ei qui eos arguit, laqueum tendunt. id est, calumniantur veros doctores. Levare super aliquem peccatum, videtur significare, infamare eum. Levit. 19. Non habebis odio fratrem tuum in corde, sed arguendo argues illum, nec levabis super eum peccatum. id est, iuxta Christi praeceptum, argues eum inter te et ipsum, et non ales clam odium, aut obtrectabis ei. Peccatum habere, et non haebere Ioan. 9. Si caeci essetis, peccatum non haberetis. id est, Si caecitatem vestram agnosceretis, peccatum vobis condonaretur. Contrarium huic est ibidem, Peccatum

id est, hospitale, quinque porticus habens, in qua iacebat multitudo magna variorum aegrotorum. Sentio autem, piscinam aut lacum vocatum esse ideo pecuarium aut ovillum, quod oves in templo offerendae ibi prius lavabantur, ubi forte et alia sordida templi in effluente aqua laverunt. Ad vel iuxta eam piscinam erat etiam ea domus, quae Hebraice vocari solet Bethesda, id est, hospitale, aut locus eleemosynae: sic dicta, non solum quod ibi pauperes aegroti utcunque fovebantur, sed etiam quod ibi stipem aut eleemosynam aegrotis homines erogabant. Certe separanda est vox et res Bethesda, a

quod est masculini generis. respicit enim ille articulus ad nomen femininum Hebraeum בית Baith aut Beth chesed, quod mox sequitur ibidem. Huc etiam facit, quod praepositio super ἐπὶ saepe significat ad vel iuxta, sicut in praecedenti Capite habetur, Iesus sedebat super puteum: id est, ad vel iuxta de qua significatione vide supra. PEIERARE, ut et Cicero Offic. 3. monet, significat, non statim initio falsum iurare: sed, quod initio iuramento promiseris, id postea non praestare. de tali per

Hebraeum בית Baith aut Beth chesed, quod mox sequitur ibidem. Huc etiam facit, quod praepositio super ἐπὶ saepe significat ad vel iuxta, sicut in praecedenti Capite habetur, Iesus sedebat super puteum: id est, ad vel iuxta de qua significatione vide supra. PEIERARE, ut et Cicero Offic. 3. monet, significat, non statim initio falsum iurare: sed, quod initio iuramento promiseris, id postea non praestare. de tali per iurio legitur Levitici decimonono, et Matth. quinto: Non peierabis, sed reddes

suum retrorsum: Psalmo septuagesimo octavo. Percussit hostes suos tergum, aut in tergo, in opprobrium perpetuum tradidit eos, id est, in fugam conversos ignominiosis [?: ] ribus in tergo sauciavit eos. pro, effecit ut Israelitae idololatrae hostibus terga verterent. Nunquid iuxta plagam percutientis eum, percussit eum, aut iuxta occisionem occisorum eius occisus est? Isaiae vigesimo septimo. id est, non perinde eum Deus castigavit duriter, sicut olim eum hostes Pharao et Sennacherib castigaverant: vel potius, non perinde Deus suum populum [?: ] flixit,

Percussit hostes suos tergum, aut in tergo, in opprobrium perpetuum tradidit eos, id est, in fugam conversos ignominiosis [?: ] ribus in tergo sauciavit eos. pro, effecit ut Israelitae idololatrae hostibus terga verterent. Nunquid iuxta plagam percutientis eum, percussit eum, aut iuxta occisionem occisorum eius occisus est? Isaiae vigesimo septimo. id est, non perinde eum Deus castigavit duriter, sicut olim eum hostes Pharao et Sennacherib castigaverant: vel potius, non perinde Deus suum populum [?: ] flixit, sicut persecutores eius, quos funditus evertit:

Plaga afflicti. ut, hominum. Plaga ipsius [?: spe- ] mali: sic plaga leprae, famis, belli, pestis, et similium dicitur. Sic et in Evangelio morbus Haemorrhoissae vocatur mastix, plaga aut flagellum: et Marci tertio: Ut eum attingerent quicunque hebebant plagas aut flagella, Iuxta plagam Madian. Isaiae decimo, Excitabit super eum flagellum iuxta plagam Madian. pro, Sic affliget eos, ut olim Madianitas. Plagam cohiberi, aut reprimi ab aliquo: 2. Samuelis vigesimo quarto: Cohibeatur plaga a populo. id est, cesset pestis, reprimente Deo angelum percutientem.

mali: sic plaga leprae, famis, belli, pestis, et similium dicitur. Sic et in Evangelio morbus Haemorrhoissae vocatur mastix, plaga aut flagellum: et Marci tertio: Ut eum attingerent quicunque hebebant plagas aut flagella, Iuxta plagam Madian. Isaiae decimo, Excitabit super eum flagellum iuxta plagam Madian. pro, Sic affliget eos, ut olim Madianitas. Plagam cohiberi, aut reprimi ab aliquo: 2. Samuelis vigesimo quarto: Cohibeatur plaga a populo. id est, cesset pestis, reprimente Deo angelum percutientem. Ex quo loco ac dicto clare patet, quare tales calamitates plagae

dicitur de illa prophetia: Planctus est, et erit in planctum. id est: praedicit calamitatem luctuosam, et talem quoque exitum habebit. Eadem figura sermonis est et Micheae primo. Planctus unigeniti, ponitur pro eo luctu, qui fit de morte unigeniti. Zachariae duodecimo: Plangentque super eo iuxta planctum unigeniti, et amari erunt super eum, sicut cum quis est amarus super primogenitum. Sic et Matthaei 24, impiorum ineffabilis calamitas per planctum exponitur: Tunc apparebit signum filii hominis in caelo, et tunc plangent omnes tribus terrae, et videbunt filium hominis veientem

primitias musti ac olei primo quoque tempore offeres. Mustum vocat plenitudinem, quia pressum plene fluat: Oleum, lachrymam, quia pressum guttatim stillet. Plenitudo omer ex eo ad custodiam, Exod. 16. pro, imple omer de manna, ut reservetur in testimonium huius beneficii ac miraculi Dei. Manere iuxta plenitudinem. Cant. 5, Oculi eius ut columbarum, quae sese lavant lacte, manentes iuxta plenitudinem. id est, iuxta plenum vas lacte: vel potius, sicut columbae candidae sunt conspicuae in pleno coetu aut grege variarum columbarum. Fundamenta thalamorum plenitudinis calamo sex cubitorum

plene fluat: Oleum, lachrymam, quia pressum guttatim stillet. Plenitudo omer ex eo ad custodiam, Exod. 16. pro, imple omer de manna, ut reservetur in testimonium huius beneficii ac miraculi Dei. Manere iuxta plenitudinem. Cant. 5, Oculi eius ut columbarum, quae sese lavant lacte, manentes iuxta plenitudinem. id est, iuxta plenum vas lacte: vel potius, sicut columbae candidae sunt conspicuae in pleno coetu aut grege variarum columbarum. Fundamenta thalamorum plenitudinis calamo sex cubitorum magnitudinis: Ezek. qua dragesimoprimo. Erant integri thalami continentes 6 magnos calamos.

quia pressum guttatim stillet. Plenitudo omer ex eo ad custodiam, Exod. 16. pro, imple omer de manna, ut reservetur in testimonium huius beneficii ac miraculi Dei. Manere iuxta plenitudinem. Cant. 5, Oculi eius ut columbarum, quae sese lavant lacte, manentes iuxta plenitudinem. id est, iuxta plenum vas lacte: vel potius, sicut columbae candidae sunt conspicuae in pleno coetu aut grege variarum columbarum. Fundamenta thalamorum plenitudinis calamo sex cubitorum magnitudinis: Ezek. qua dragesimoprimo. Erant integri thalami continentes 6 magnos calamos. Plenitudo benedictionis

est) plerique verterunt poenitentiam, et poenitere. Possis autem triplicem rationem huius etymologiae, aut etiam compositionis reddere: quarum prima sit, ut significet post factum vel intelligere aut animadvertere erratum, vel considerare ac cogitare. nam utrumque indicare potest. Solent enim, iuxta proverbium, plerunque posteriores cogitationes meliores ac sapientiores esse. Secunda, quod significet cogitatione revolvere factum, sicut haec praepositio μετὰ aliquando idem valet quod trans aut denuo: ut

aliquos alios constituit, aut ad hoc mox initio finxit. Quin et 1. Thess. 4 inquit Apostolus: Non enim vocavit nos Deus ad impuritatem, sed ad sanctificationem. Unde tamen nequaquam colligere licet, Deum aliquos vocasse ad impuritatem. Ne autem diversa quis haec loca esse dicat, collocentur iuxta se invicem: unde apparebit ea et loquutionis forma, et rerum convenientia simillima esse. Non posuit nos Deus ad iram, sed ad salutem: Non vocavit nos Deus ad impuritatem, sed ad sanctificationem. Sed de hoc Hebraismo, etiam in Regulis Universalibus vide. Quod porro hoc verbum valde vicinum

quae multo ante definivimns in animo, antequam fiant: hoc, cum iam vioina est machinatio, ut pene cogitationem sequatur effectus. Erasmus porro super Romanis 8. de hisce vocibus aut rebus ita scribit: Secundum propositum κατὰ πρόσθεσιν, id est, iuxta animi destinationem: ut Propositum, referatur non ad sancti, aut ad hominem recti propositi, sed ad praedestinationem Dei. Ita Origenes ac Thomas: etiamsi Ambrosius utrunque videtur attingere. quanquam et Origenes aliquanto inferius explicans qui dicantur vocati, et non electi, qui vocati et

sive ὁρισμὸν, quod illud sit minus firmum, hoc firmius. quinetiam ubi Petrus scribit προεγνωσμένους γὰρ πρὸ τῆς καταβολῆς τοῦ κόσμου, quo loco Praescitos erat vertendum iuxta horum sententiam, nec Lyranus veretur exponere praeordinatos. Et Thomas indicat fuisse, qui hoc loco Praescientiam aliud quiddam fuerint interpretati: nempe praeparationem ad gratiam, quam pro tempore Deus ostendit in Sanctis, ne videlicet nihil interesset inter Praescire et Praedestinare:

nempe praeparationem ad gratiam, quam pro tempore Deus ostendit in Sanctis, ne videlicet nihil interesset inter Praescire et Praedestinare: quorum commentum idem merito reiicit. Quanquam nec Origenes hoc loco probat, ut πρόγνωσιν id est, Praescientiam, iuxta communem sensum accipiamus, iuxta quem Deus et perituros praescivit. ut iam falsum sit, quoscunque praescierit, eosdem et praedestinasse. Verum sicuti divina Scriptura, iuxta consuetudinem sermonis sui, cognosci dicit eos quos Deus affectu complectitur, Non novi vos, etc. novit

pro tempore Deus ostendit in Sanctis, ne videlicet nihil interesset inter Praescire et Praedestinare: quorum commentum idem merito reiicit. Quanquam nec Origenes hoc loco probat, ut πρόγνωσιν id est, Praescientiam, iuxta communem sensum accipiamus, iuxta quem Deus et perituros praescivit. ut iam falsum sit, quoscunque praescierit, eosdem et praedestinasse. Verum sicuti divina Scriptura, iuxta consuetudinem sermonis sui, cognosci dicit eos quos Deus affectu complectitur, Non novi vos, etc. novit Dominus viam iustorum: ita hic

Quanquam nec Origenes hoc loco probat, ut πρόγνωσιν id est, Praescientiam, iuxta communem sensum accipiamus, iuxta quem Deus et perituros praescivit. ut iam falsum sit, quoscunque praescierit, eosdem et praedestinasse. Verum sicuti divina Scriptura, iuxta consuetudinem sermonis sui, cognosci dicit eos quos Deus affectu complectitur, Non novi vos, etc. novit Dominus viam iustorum: ita hic praecogniti dicuntur. Neque vero me clam est, quosdam ex hoc loco quaesisse campum exercendi ingenii, in quo de praescientia, deque

Exod. 12. Vendicavit autem sibi Deus duplici iure omnia primogenita et primitias: primo, ut et ipse ostenderet exigendo, et nos ea dando fateremur, omnia bona ac fructus, nosque ipsos esse proprios, et quasi mancipia Dei, omniaque nos de manu ac benedictione eius accepisse: Exod. 13, et 22, iuxta legem ibi latam, et Lucae 2 repetitam: Omnis masculus primogenitus sanctus erit Domino. Fuit nihilominus etiam inde ab initio mos, primogenita Deo offerendi, sicuti Abel de primogenitis ovium sacrificium offert, Gen. 4. Alterum ius obligatio primogenitorum fuit in caede Aegyptiorum

initio, aut a principio non ita fuisse. ubi etiam inquit: Qui fecit ab initio hominem. ubi principium, etiam de prima illa mundi ac omnium rerum conditione et dispositione intelligi ferme, ut in Genesi, necesse est: nisi quod iuxta Regulam paulo ante indicatam, oportet accommodari hanc vocem, et eius significationem, ad id de quo agitur. Saepe tamen haec phrasis plenius legitur, addita voce Creationis, scilicet mundi: ut Mar. 10. 13. et 2. Pet. 3. Unde clarius cernitur, de quonam initio sint tales phrases

omnem hominem ope nostra indigentem (praesertim in extrema necessitate: et ubi non sunt aliiqui melius possint, velint ac debeant ei succurrere) esse nobis proximum, ita ut, si possimus, etiam cum gravi nostro incommodo ei succuramus. Ubi nihilominus manet illud discrimen, ut si Samaritanus iuxta illis saucium reperisset patrem, filium, aut uxorem sui perinde male affectam, nec posset, utrique succurrere, magis sit ei proximus suus pater aut filius, quam ille alter, magisque ei quam alteri succurrere teneatur. Porro voce Proximi multum utitur vetus versio in Veteri Testamento: ubi

quis nam et quatenus nobis sit proximus: sed perinde relinquit auditorem incertum, ut ante fuit. PRUDENTIA, virtus continens rerum agendarum cognitionem, non raro in Sacris reperitur tum in singularia tum in plurali numero. Psal. septuagesimooctavo: David pavit Israelem iuxta integritatem cordis sui, et doctavit eos in intelligentiis, aut prudentiis manuum suarum. id est, omnia prudenter agendo ac disponendo: sicut et aulici Saulis ei dant testimonium prudentiae, et Saul ipse dicit eum esse astutum. PRUNAE, ut sunt res ardentes et consumentes, ita per

annorum maledicetur. Idem ei est, puer et peccator. Dicit in regno Meschiae omnes ad perfectionem venturos: id est, recte Christum agnituros. Quod si qui erunt, qui semper volent esse et de permanere pueri, in rebus spiritualibus, semper discentes, et nun quam proficientes. illos esse perituros: iuxta illud, A' non habente auferetur et id quod videtur habe-re. Sic forte intelligendum est, quod Isaiae tertio dicitur: Dabo pueros principes eorum. id est, dabo eis imprudentes, et temere affectibus agitatos gubernatores, qui pessime regent. iuxta illud Ecclesiast. decimo: Vae tibi terrae,

et nun quam proficientes. illos esse perituros: iuxta illud, A' non habente auferetur et id quod videtur habe-re. Sic forte intelligendum est, quod Isaiae tertio dicitur: Dabo pueros principes eorum. id est, dabo eis imprudentes, et temere affectibus agitatos gubernatores, qui pessime regent. iuxta illud Ecclesiast. decimo: Vae tibi terrae, cuius rex puer est. Pueritiam istam spiritualem, vel carnalem potius, in religione, describit Paulus Ephes. quarto, inquiens: Ut non simus amplius pueri, qui fluctuemus et circumferamur quovis vento doctrinae, per versutiam et astutiam hominum,

eos, ideo radices egerunt, perfecerunt et protulerunt fructum. Iob 5, Vidi stultum, qui radices agebat, et maledixi repente habitaculo eius: id est, in summo vigore subito periit. Sic idem etiam piorum stabilem sortem depingit capite 17, Vir sperans in Dominum, erit sicut arbor plantata iuxta aquas, et quae mittit iuxta rivum radices suas. Iob 29. Radix mea est aperta iuxta aquas. id est, res meae bene habent, vigentque ac virent. Sic et Paulus Eph. 3, iubet pios radicari in charitate: id est, proficere. Et Coloss. 2 iubet nos radices agere in Christo, inquiens: Radicati

perfecerunt et protulerunt fructum. Iob 5, Vidi stultum, qui radices agebat, et maledixi repente habitaculo eius: id est, in summo vigore subito periit. Sic idem etiam piorum stabilem sortem depingit capite 17, Vir sperans in Dominum, erit sicut arbor plantata iuxta aquas, et quae mittit iuxta rivum radices suas. Iob 29. Radix mea est aperta iuxta aquas. id est, res meae bene habent, vigentque ac virent. Sic et Paulus Eph. 3, iubet pios radicari in charitate: id est, proficere. Et Coloss. 2 iubet nos radices agere in Christo, inquiens: Radicati et superstructi in Christo,

qui radices agebat, et maledixi repente habitaculo eius: id est, in summo vigore subito periit. Sic idem etiam piorum stabilem sortem depingit capite 17, Vir sperans in Dominum, erit sicut arbor plantata iuxta aquas, et quae mittit iuxta rivum radices suas. Iob 29. Radix mea est aperta iuxta aquas. id est, res meae bene habent, vigentque ac virent. Sic et Paulus Eph. 3, iubet pios radicari in charitate: id est, proficere. Et Coloss. 2 iubet nos radices agere in Christo, inquiens: Radicati et superstructi in Christo, et confirmati fide. Eodem modo etiam interitus potentum

redimes primogenitum hominis, et primogenitum iumenti immundi. Valde crebro hoc verbum significat liberare: qood inde factum est, quia qui in tristem servitutem erant venditi aut rapti, redimebantur data pecunia. Sic et facinorosi non raro data pecunia ex castigatione corporis liberabantur, iuxta Regulam: Qui non habet in aere, luat in corpore. Exempla, ubi liberationem significat, plane innumera sunt, quorum aliqua recitabo. Exodi sexto: Redimam vos brachio extenso: id est potenter agendo, grandia miracula edendo, et tristibus poenis Aegyptios affligendo, liberabo vos. Ieremiae

hanc, quae hactenus fuit uxor mea filia illius Rabbi: et concedo ei potestatem et licentiam, ut pro libitu suo vadat quod voluerit, ducique possit ab omni viro, nec eam quisquam prohibere praesumat. In cuius rei testimonium dedi ei librum repudii, et schedam dimissionis, atque signaculum divortii, iuxta constitutionem Moysi et Israel. Romanorum porro forma libelli repudii haec fuit: Res tuas curato, res tuas tibi habeto. Vide tractatum de Divortiis. Porro olim repudium tum gentilium, tum et Iudaeorum, fuit integra dissolutio, ut uterque esset liber, haberetque plenum ius contrahendi novum

fraudes, maleficiaque quibus improbi vel vitae vel fortunis piorum, aut aliorum pauperum et afflictorum insidiantur. Psalmo nono, In reti quod absconderunt, captus est pes eorum. id est, impii iusto Dei iudicio illis ipsis pravis machinationibus et insidiis, quas piis struxerunt, perierunt: iuxta proverbium, Incidit in foveam quam fecit. Psalmo 25. Ipse educit e reti pedes meos id est, ex impiorum insidiis et machinationibus, aut alioqui ex periculis. Proverbiorum 29. Qui blanditur amico suo, rete expandit ante gressus eius. Sic Psalm. 57. Rete paraverunt gressibus meis. Et

filiis, quas eius ingentia [?: ] neaque beneficia in vos meruerant Proverbiorum [?: ] , Retributionem manuum hominis reddet ei. id est praemia bona aut mala, suis factis convenientia. Isaiae tertio, Vae impio malo, retributio manuum eius fiet ei,id est, rependetur ei iuxta malefacta eius. Reddere retributionem alicuius: Psalmo vigesimooctavo. id est, reddere [?: ] lionem. Mihi vindicta, ego retribuam. Deuteronom. 32, Romanorum duodecimo, Hebraeorum decimo. id est ego puniam. RETRO abire, est deficere ab aliquo: sicut contra

et azyma, et sa-nem, et ad torrendum, et super omne pondus atque mensuram: Levitae vero stare debebant mane ad [?: con- ] dum et canendum Domino, similiterque ad vespertam in oblatione holocaustorum Domini, quam in [?: ] batis et calendis, et solennitatibus reliquis, iuxta [?: ] rum et caeremonias uniuscuiusque rei iugiter coram Domino, et custodire observationes tabernaculi foederi, et ritum sanctuarii, et observationem filiorum [?: A- ] fratrum suorum, ut ministrarent in domo Domini: 1. Par. ii. ¶ Caeterum Sacerdotis

coram se. Unde reliqui omnes possent agnoscere, quam sit in timore et sancte agnoscendus, honorandus, ac colendus hic tantus Deus. Sensus igitur verborum est, quasi dicat: Manifestis supplicens, quibus eos affligam, me sanctum, firmum ac constantem esse in mandatis meis (quibus iussi sacra mea iuxta praeceptum meum fieri) atque ita gloriam maiestatis meae ostendam: qui ne pontifici quidem parcam, non obedienti mihi. Et sanctificatus est in illis: Numer. vigesimo. vel sanctificavit sese in illis: pro, gloriosus apparuit filiis Israel, et omnipotens, superavit incredulatatem eorum. Eo

cum sanguine, per sanguinem, et in sanguine: id est, offerendo simul sanguinolentum sacrificium, atque ita quasi aditum sibi per illud ad Deum faciendo aut parando, aperiendoque: in epistola ad Hebraeos, et alias. Ezechielis decimonono: Mater tua sicut vitis in sanguine tuo, quae est plantata iuxta aquas, frugifera et frondifera est facta ab aquis multis. Credo sanguinem ibi pro vino accipi ut supra audivimus interdum usurpari. Alii intelligunt de nativa succulentia. Aliqui intelligunt etiam ortum ac partum: id est, cum te primum pareret, floruit ac viguit. SANITAS, et

Aliâs significat, Contenti esse deberetis: vel potius, Nimium vobis sumitis, quod soli Ecclesiae Dei imperitare vultis. Num. 16. SATUM: Matthaei et Lucae 13, dicitur de tribus satis farinae. Est autem vox Hebraea, sive Syra, significans mensurae genus. quod (autore Hieronymo) iuxta morem provinciae Palaestinae, sesqui modium capit. Mutuatus autem est id haud dubie Hieronymus a Iosepho, qui lib. 9 Antiquitatum, cap. 4 inquit: Satum fert modium unum et semis Italicum. Alii annotant, satum continere sextarios vigintiquatuor: tria autem sata, esse

Sicut Iudicum 8 Gedeon dicitur fecisse scire principes Suchot spinas deserti. id est, [?: lace-asse ] eos illis. Hac autem ratione Scientia in malam partem acciperetur pro tristi experimento, quod discedendo a Deo, et in tristissimas calamitates incidendo, consecuti sunt, prorsus iuxta illud Graecum proverbium παθῶν δέ τε νήπιος ἔγνω, accepta demum plaga stultus intellexit. aut, sicut Germani dicunt contemnenti monitiones, Du wirsts wol fulen, ich bin gewitziget, ich habs nichts woellen glauben, bins aber gewahr

esse nota visibilia Dei ex experientia et creaturis: et tamen mox ait, eorum cor esse non intelligens, et eos ratiocinando in extremas absurditates incidere. Unde apparet, eum ibi loqui de rerum ipsarum obvia promptaque cognitione: quia omnia opera Dei praedicant, et veluti ostentant Deum, iuxta versiculum: Praesentemque refert quaelibet herba Deum. Agit ergo de illa materia, quod alia sint per sese nota, alia nobis. Sic Deum per se valde conspicuum, ac pene palpabilem esse, sed nobis manere ignotum: de qua duplici noticia Dei etiam Act 14 et 17 agit. SCORIA,

5, Et egressiones eius ante originem, et ante dies seculi: quam phrasin Paulus Apostolus, licet in alia sententia reddidit, Ante tempora secularia. id est, antequam fuerunt aut caeperunt tempora. secundae ad Timotheum primo, et ad Titum primo. Micheae septimo: Pascentur in Basan et Gileath iuxta dies seculi. id est, pristinos, vel sicut olim Malach. 3. Grata erit oblatio Iehuda et Hierusalem, sicut in diebus seculi. id est, antiquis, sicut olim. Psalm. centesimo trigesimonono: Deduc me in via seculi. id est, pristina. Hieremiae sexto: State iuxta vias, videte et interrogate de

Pascentur in Basan et Gileath iuxta dies seculi. id est, pristinos, vel sicut olim Malach. 3. Grata erit oblatio Iehuda et Hierusalem, sicut in diebus seculi. id est, antiquis, sicut olim. Psalm. centesimo trigesimonono: Deduc me in via seculi. id est, pristina. Hieremiae sexto: State iuxta vias, videte et interrogate de semitis seculi. id est, pristinis, quae sit melior. Ecclesiastici duodecimo, Quia homo vadit ad domum seculi sui. id est, domum suam pristinam, unde primum egressus est. sicut et Iob trigesimo, humam appellat domum constitutam: iuxta illud, Pulvis et, et in

Hieremiae sexto: State iuxta vias, videte et interrogate de semitis seculi. id est, pristinis, quae sit melior. Ecclesiastici duodecimo, Quia homo vadit ad domum seculi sui. id est, domum suam pristinam, unde primum egressus est. sicut et Iob trigesimo, humam appellat domum constitutam: iuxta illud, Pulvis et, et in pulverem reverteris. Ut ad argumenta Iudaenum tandem deveniam, quibus sua legalia ex hac voce confirmare conantur, quasi aeterna et immota sint, et ad finem usque mundi servanda, neque quenquam sine eorum observatione posse salvari: atque non paucos persuaserant ut

argumenta Iudaenum tandem deveniam, quibus sua legalia ex hac voce confirmare conantur, quasi aeterna et immota sint, et ad finem usque mundi servanda, neque quenquam sine eorum observatione posse salvari: atque non paucos persuaserant ut existimarent non sola in Christum fide nos iustificari sed iuxta et circumcisionem et alia legalia observanda esse: cuiusmodi sane Paulo et caeteris Apostolis non parum negocii fecerunt, et Ecclesiam Christi omnibus temporibus perturbarunt: allegantes de circumcisione illud Genesis 17, Et erit pactum meum in carne vestra in pactum seculi: de observatione

vel de futuro tempore dici. Proverb. 22. Non transferas limitem seculi, quem posuerunt patres tui. scilicet, olim. Deuteron. 15, Et accipies subulam, et pones ad aurem eius, et ad ostium, et erit tibi servus seculi. ubi sane ad longissimum pro spacio 50 annorum sumitur: fieri enim potuit, ut iuxta legem Levit. 25, intra pauciores annos liberatus fuerit. 1. Samuelis 27, Et credidit Achis ipsi David. quod magnam nauseam haberet super populo suo Israel, ideo erit mihi in servum seculi. ubi certum est. Seculi vocem non importare aeternitatem infinitam, sed tantum accipiendam pro vitae

pertinentes. SECUNDUS, sine additione, nonnunquam significat dignitate secundum. Ioel dux et Saphan secundus. 1. Paral. 5 Filius secundus: Ecclesiast. 34. Vidi cunctos viventes, ambulantes sub sole cum puero secundo. Currus secundi 41, scilicet a rege secundi. Secundum, et Iuxta, praepositiones, plerunque exprimunt literam caph כ Hebraea, initio dictionibus praepositam. Quare primum de eius significatis dicam, tametsi illa nonnunquam etiam Sicut denotat. Primo est communiter nota similitudinis. Numer. 23, Cribavit sicut

144. Et dies eius sicut umbra transiens. Cantic. 2, Sicut rosa inter spinas. Secundo, cum nominibus numeralib. aut temporis valet, Prope, Circiter, Exodi 12. Circa medium noctis. Iudic. 6, Percusserunt Moab in tempore illo circiter decem millia virorum. Tertio, Secundum, Iuxta. Deut. 23, Comedes uvas secundum animam tuam. 1. Sam. 20. Secundum tempus crastinum. 1 Reg. 2, Et facies secundum sapientiam tuam. 1. Reg. 5, Secundum omnia quae dixeris. Iob 34, Quia iuxta opus hominis retribuet illi. Et secundum hunc significandi modum saepissime usus est Paulus

Iudic. 6, Percusserunt Moab in tempore illo circiter decem millia virorum. Tertio, Secundum, Iuxta. Deut. 23, Comedes uvas secundum animam tuam. 1. Sam. 20. Secundum tempus crastinum. 1 Reg. 2, Et facies secundum sapientiam tuam. 1. Reg. 5, Secundum omnia quae dixeris. Iob 34, Quia iuxta opus hominis retribuet illi. Et secundum hunc significandi modum saepissime usus est Paulus Apostolus nova phrasi, Secundum carnem, secundum hominem, secundum spiritum, secundum Deum, etc. Quarto est temporis. Gen. 38, Quando reducit manum suam. Psalm. 11. Secundum exaltari

aliter de Christo sentimus, aliaque bona ab eo expectamus. Deponere veterem hominem secundum priorem conversationem: Ephes. 4 id est, viventem et agentem pristino more perversae vitae. vel veterem hominem una cum suis operib. aut priori illa prava conversatione. Eadem vis est saepe particulae IUXTA. Mich. 7, Iuxta dies antiquos, iuxta dies egressionis tuae i. ut olim, ut tempore exitus ex Aegypto. Excitabit super eum flagellum, iuxta plagam Madian. id est, ut olim Madianitas afflixit. Dedi tibi annos iniquitatis, iuxta numerum dierum, Ezech. 4. pro, tot tibi dies ad istud opus

sentimus, aliaque bona ab eo expectamus. Deponere veterem hominem secundum priorem conversationem: Ephes. 4 id est, viventem et agentem pristino more perversae vitae. vel veterem hominem una cum suis operib. aut priori illa prava conversatione. Eadem vis est saepe particulae IUXTA. Mich. 7, Iuxta dies antiquos, iuxta dies egressionis tuae i. ut olim, ut tempore exitus ex Aegypto. Excitabit super eum flagellum, iuxta plagam Madian. id est, ut olim Madianitas afflixit. Dedi tibi annos iniquitatis, iuxta numerum dierum, Ezech. 4. pro, tot tibi dies ad istud opus iacendi attribui, quot

bona ab eo expectamus. Deponere veterem hominem secundum priorem conversationem: Ephes. 4 id est, viventem et agentem pristino more perversae vitae. vel veterem hominem una cum suis operib. aut priori illa prava conversatione. Eadem vis est saepe particulae IUXTA. Mich. 7, Iuxta dies antiquos, iuxta dies egressionis tuae i. ut olim, ut tempore exitus ex Aegypto. Excitabit super eum flagellum, iuxta plagam Madian. id est, ut olim Madianitas afflixit. Dedi tibi annos iniquitatis, iuxta numerum dierum, Ezech. 4. pro, tot tibi dies ad istud opus iacendi attribui, quot illi annis

et agentem pristino more perversae vitae. vel veterem hominem una cum suis operib. aut priori illa prava conversatione. Eadem vis est saepe particulae IUXTA. Mich. 7, Iuxta dies antiquos, iuxta dies egressionis tuae i. ut olim, ut tempore exitus ex Aegypto. Excitabit super eum flagellum, iuxta plagam Madian. id est, ut olim Madianitas afflixit. Dedi tibi annos iniquitatis, iuxta numerum dierum, Ezech. 4. pro, tot tibi dies ad istud opus iacendi attribui, quot illi annis peccaverunt. Facere iuxta omnia quae praecepta sunt a Deo. id est, ea ipsa omnia quae praecepit Deus. Exodi

aut priori illa prava conversatione. Eadem vis est saepe particulae IUXTA. Mich. 7, Iuxta dies antiquos, iuxta dies egressionis tuae i. ut olim, ut tempore exitus ex Aegypto. Excitabit super eum flagellum, iuxta plagam Madian. id est, ut olim Madianitas afflixit. Dedi tibi annos iniquitatis, iuxta numerum dierum, Ezech. 4. pro, tot tibi dies ad istud opus iacendi attribui, quot illi annis peccaverunt. Facere iuxta omnia quae praecepta sunt a Deo. id est, ea ipsa omnia quae praecepit Deus. Exodi 29, 32. Num. 9. Deuter. 7, Iuxta omne quod egressum est ex ore suo faciet. id est,

egressionis tuae i. ut olim, ut tempore exitus ex Aegypto. Excitabit super eum flagellum, iuxta plagam Madian. id est, ut olim Madianitas afflixit. Dedi tibi annos iniquitatis, iuxta numerum dierum, Ezech. 4. pro, tot tibi dies ad istud opus iacendi attribui, quot illi annis peccaverunt. Facere iuxta omnia quae praecepta sunt a Deo. id est, ea ipsa omnia quae praecepit Deus. Exodi 29, 32. Num. 9. Deuter. 7, Iuxta omne quod egressum est ex ore suo faciet. id est, quicquid egressum est, aut quicquid voverit. Iuxta tempus cras tertiae: pro, hoc ipso tempore cras aut perendie. 1. Sam. 20.

ut olim Madianitas afflixit. Dedi tibi annos iniquitatis, iuxta numerum dierum, Ezech. 4. pro, tot tibi dies ad istud opus iacendi attribui, quot illi annis peccaverunt. Facere iuxta omnia quae praecepta sunt a Deo. id est, ea ipsa omnia quae praecepit Deus. Exodi 29, 32. Num. 9. Deuter. 7, Iuxta omne quod egressum est ex ore suo faciet. id est, quicquid egressum est, aut quicquid voverit. Iuxta tempus cras tertiae: pro, hoc ipso tempore cras aut perendie. 1. Sam. 20. Sic Gen. 18, et Rom. 9, Iuxta tempus hoc revertar, et erit Sarae filius. id est, circa hoc anni tempus. Christus

tibi dies ad istud opus iacendi attribui, quot illi annis peccaverunt. Facere iuxta omnia quae praecepta sunt a Deo. id est, ea ipsa omnia quae praecepit Deus. Exodi 29, 32. Num. 9. Deuter. 7, Iuxta omne quod egressum est ex ore suo faciet. id est, quicquid egressum est, aut quicquid voverit. Iuxta tempus cras tertiae: pro, hoc ipso tempore cras aut perendie. 1. Sam. 20. Sic Gen. 18, et Rom. 9, Iuxta tempus hoc revertar, et erit Sarae filius. id est, circa hoc anni tempus. Christus enim adhuc existentibus nobis infirmis, iuxta tempus pro impiis est mortuus. Rom. 5 id est, cum

a Deo. id est, ea ipsa omnia quae praecepit Deus. Exodi 29, 32. Num. 9. Deuter. 7, Iuxta omne quod egressum est ex ore suo faciet. id est, quicquid egressum est, aut quicquid voverit. Iuxta tempus cras tertiae: pro, hoc ipso tempore cras aut perendie. 1. Sam. 20. Sic Gen. 18, et Rom. 9, Iuxta tempus hoc revertar, et erit Sarae filius. id est, circa hoc anni tempus. Christus enim adhuc existentibus nobis infirmis, iuxta tempus pro impiis est mortuus. Rom. 5 id est, cum ante conversionem essemus infirmi, atque adeo impii. Alii coniungunt tempus cum morte Christi, quod Christus suo

id est, quicquid egressum est, aut quicquid voverit. Iuxta tempus cras tertiae: pro, hoc ipso tempore cras aut perendie. 1. Sam. 20. Sic Gen. 18, et Rom. 9, Iuxta tempus hoc revertar, et erit Sarae filius. id est, circa hoc anni tempus. Christus enim adhuc existentibus nobis infirmis, iuxta tempus pro impiis est mortuus. Rom. 5 id est, cum ante conversionem essemus infirmi, atque adeo impii. Alii coniungunt tempus cum morte Christi, quod Christus suo tempore, nempe a patre praeordinato, sit passus. Sed ad exponendam vim argumenti illud magis faciet, ut dicatur mortuus eo

26, Quotidie apud vos sedebam, docens in templo. Act. 18, Sedit annum et menses sex, docens apud eos. Inde illa locutio Historicorum de episcopis, Sedit tot [?: ann- ] pro, docuit, ac episcopali munere functus est. Quin de auditores Sedere dicuntur. Sic Maria Luc. 10, sedens iuxta pedes audit Christum. Et Paulus ait, se ad pedes Gamalielis Hierosolymae eruditum esse. Et 1. Corin. 14 habetur, quod si alii sedenti revelatum fuerit, taceat prior. Ezech. 33. Veniunt ad te, et sedent coram te, sicut populus meus, et audiunt, etc. Dicitur et Deus per

etc. semini malorum: Isa. 1. id est, qui et ipsi pravi sunt, ac ex pravis nati, seu malorum posteri. 1. Sam. 1. si dederis mihi semen virorum. id est, semen virile. Non seminabitur de semine tuo, Nahum. 1. pro, non remanebit de semine tuo amplius. Semen pacis: Zachar. 8. Non iuxta dies illos priores faciam reliquiis populi huius, sed semen pacis erit, vitis dabit fructum suum, etc. id est, perinde sequetur ac metetur in posterum pax et omnia bona in hac regione, ac si iam facta esset sementis pacis. Videtur esse metaphorica significatio. Similis metaphora

Ecclesiae, ut videri possint humi iacere, et pulverem pedum eius lingere. De quo loco supra dictum est. Serpentum prudentia celebratur Genesis 3. 49, et Matth. 10. Iacobus patriarcha Gen. 49 declarat, qua ratione serpentem vocet callidum in pugnando, qui non in loco sylvestri, aut iuxta suum foramen, sed in via insidiatur transeunti. inquit enim: Serpens iuxta viam Dan. Ibi igitur insidiatur, ubi et laedendi occasio est, et minime futurus esse tanquam in loco frequenti existimatur. Variae autem astutiae aut cautiones tribuuntur a scriptoribus serpenti: ut, quod capiti

De quo loco supra dictum est. Serpentum prudentia celebratur Genesis 3. 49, et Matth. 10. Iacobus patriarcha Gen. 49 declarat, qua ratione serpentem vocet callidum in pugnando, qui non in loco sylvestri, aut iuxta suum foramen, sed in via insidiatur transeunti. inquit enim: Serpens iuxta viam Dan. Ibi igitur insidiatur, ubi et laedendi occasio est, et minime futurus esse tanquam in loco frequenti existimatur. Variae autem astutiae aut cautiones tribuuntur a scriptoribus serpenti: ut, quod capiti praecipue caveat, totum corpus pro eo obiiciendo, in quo potissimum est vita: et

vino, Tit. 2. est, deditum esse ebriositati. Mox sequenti, Servire desideriis et voluptatibus, est deditum esse cupiditatibus. Secundae Petri secundo: Cum ipsi sint servi corruptionis. id est, quarumvis turpitudinum ac vitiorum. Servos et ancillas vocat interdum Scriptura omnes pios, iuxta primam significationem servitutis divinae. Sic Ioel, et Actor. secundo pollicetur Deus, se effusurum esse de spiritu suo supra servos et ancillas suas, postremis temporibus. Servire ad oculum, Ephesiorum sexto, Colossens. tertio, est tantum eatenus servire ac praestare officia, quatenus

post suum tergum, atque adeo in profundum maris abiicit, ut perinde non cernantur, sicut illae literae aut liber sigillatus legi non potest, nec debet, ut est Apoc. 5 et 6. Dicitur itidem et visio et prophetia obsignari: quod aliqui eadem reclusionis et quasi abolitionis metaphora exponunt, iuxta illud Christi dictum: Lex et prophetae usque ad Iohannem. Possis tamen etiam illam supra indicatam, vicinioremque metaphoram confirmationis hic intelligere, quia prophetiae tunc demum confirmantur, et luculenter verificantur, cum reipsa praestantur. Chrysostomus et Origenes falso exponunt de

aut [?: for-- ] speciemve rei indicat: alias idolum aut imaginem rei: alias, quod alicui simile est: alias denique, ipsam diversarum rerum convenientiam. Primum igitur significat ipsam alicuius rei speciem, aut formam, vel faciem. 2 Regum decimosexto: Misit ei similitudinem altaris iuxta omne opus eius. Sic Ezech. 1, aliquoties illae visae species vocantur similitudines: Similitudo quatuor animalium, similitudo hominis erat. Et mox: Porro similitudo facierum eorum haec erat, etc. ubi similitudo ipsa species visa, aut eius idea dicitur. Sic Exodi vigesimo

1, aliquoties illae visae species vocantur similitudines: Similitudo quatuor animalium, similitudo hominis erat. Et mox: Porro similitudo facierum eorum haec erat, etc. ubi similitudo ipsa species visa, aut eius idea dicitur. Sic Exodi vigesimo quinto idea monstrata Moysi in monte, iuxta quam omnia fabricare debebat, vocatur similitudo tabernaculi. Secundo, significat idolum aut imaginem alicuius rei. Sic 1 Samuelis sexto iubentur Philistaei a suis sacrificis formare similitudines murium et [?:--ori ] , in quibus ob praesentiam arcae morbis puniebantur. Sic

nominum coniunctione aut contractione, dicetur aliquid in Regulis Generalibus, in cap. de Constructione nominis. Sic Ezechielis decimo: Veluti species similitudinis solii apparuit. id est, species similis solio. Sic et Danielis primo, vox similitudinis usurpatur: Pueris qui sunt iuxta similitudinem vestram. id est, similes vobis conditione et aetate. Similitudo igitur, ipsam convenientiam imaginis, et (ut [?: i-- ] dicam) imaginati, denotat. Vicinum huic est, sed tamen nonnihil differens, quod quidam volunt, vocem similitudinis imagini additam esse, ut

existentes, alios laedunt. Isaiae 10. Ignis devorabit spinam eius, et veprem eius die una. id est, milites illos et totam illam inutilem, imo et noxiam turbam. Sic in praecedenti capite, Arsit enim quasi ignis impietas, vepres et spinas devorabit, et exarsit in condensis sylvae, et elevati sunt iuxta altitudinem fumi. Praedicuntur enim ibi atroces Dei poenae, quibus sit illos pessimos homines perditurus, et plane consumpturus. Sic et Christus Matth. 7, impios per spinas designat, inquiens: Num colligunt de spinis uvas? id est, pravi homines nequeunt bonos fructus ferre. Sic David

offerendo. Tertio, tota doctrina Legis simul et Evangelii, sine Spiritu sancto per accidens est litera occidens: hoc est, non vitae, sed mortis causa, auget tantum ac cumulat nostram damnationem. sicut inquit Christus: Si non venissem, et locutus fuissem eis, peccatum non haberent. Denique iuxta Pauli illud, est nobis odor mortis ad mortem. Contra si adsit spiritus utraque et Legis et Evangelii doctrina suo loco et ratione nobis salutaris est. Quarto, caeremoniaria illa aut externa pietas, quam itidem literam vocari diximus interficit hominem: non est ei causa vitae, sed damnationis.

fornicationis: Hoseae 4, Spiritus fornicationis decepit eos. Spiritus vertiginis: Isaiae 19, Miscuit in medio eius spiritum vertiginis. Spiritus Pythonis: Actor. 5 et 16, Puella habens spiritum Pythonis. Spiritus daemoniorum: Apoc. 6. Spiritus agens in filiis contumacibus, Ephes. 2, Iuxta principem cui potestas est aeris, qui est spiritus nunc agens in filiis contumacibus. Spirituales astutiae: Eph. 6, Non est nobis lucta adversus carnem et sanguinem, sed adversus spirituales astutias in caelestibus. IX. Spiritus pro anima et vita hominis. Iud. 15, Quibus

stetit coram Saule, 1. Regum 16. Coram regibus stabit, non stabit coram obscuris: Proverb. 22. Sic de tota tribu Levi dicitur, Ut staret coram Domino ad ministrandum ex Numer. 4. Declarat ipsemet textus, quid sit Stare coram aliquo, aut ante aliquem, aut in facie alicuius. Sic stare iuxta aliquem, aut cum aliquo, est, cum aliquo versari Iudicum tertio, Zachariae quarto. Aliquando Stare coram aliquo, est, in eius gratia ac favore esse. 1. Reg. 10, Beati servi tui qui stant coram te. Hieremiae 15. Si conversus fueris, tunc convertam te, et coram me stabit id est, habebo

est, tibi incumbit id onus, tu teneris, aut tuum est id facere. Sic Psalm. 65. Super me Deus vota tua, reddam laudes tibi. id est, agnosco me debere persolvere vota. Gen. 16, Iniuria mea super te. id est, tu es autor et causa ac culpa, tu etiam obligaris ad satisfaciendum mihi de hac iniuria. Iuxta, prope, aut secus valet: Gen. 14, Usque ad planiciem quae est super desertum: id est, iuxta desertum. Sic ibidem 16, Invenit eam angelus super fontem aquarum. id est, iuxta. Exo. 14, Et apprehenderunt eos castrametantes super [?: ] . Sic Germanice Am Mehr. Sic

tua, reddam laudes tibi. id est, agnosco me debere persolvere vota. Gen. 16, Iniuria mea super te. id est, tu es autor et causa ac culpa, tu etiam obligaris ad satisfaciendum mihi de hac iniuria. Iuxta, prope, aut secus valet: Gen. 14, Usque ad planiciem quae est super desertum: id est, iuxta desertum. Sic ibidem 16, Invenit eam angelus super fontem aquarum. id est, iuxta. Exo. 14, Et apprehenderunt eos castrametantes super [?: ] . Sic Germanice Am Mehr. Sic Ioan. cap. 4 videtur dicere, Iesus sedebat super fontem. pro, ad, vel iuxta. Esdr. 2,

mea super te. id est, tu es autor et causa ac culpa, tu etiam obligaris ad satisfaciendum mihi de hac iniuria. Iuxta, prope, aut secus valet: Gen. 14, Usque ad planiciem quae est super desertum: id est, iuxta desertum. Sic ibidem 16, Invenit eam angelus super fontem aquarum. id est, iuxta. Exo. 14, Et apprehenderunt eos castrametantes super [?: ] . Sic Germanice Am Mehr. Sic Ioan. cap. 4 videtur dicere, Iesus sedebat super fontem. pro, ad, vel iuxta. Esdr. 2, Si super regem est bonum. id est, iuxta eum. Sic Levit. 15. Si fuerit votum aut

id est, iuxta desertum. Sic ibidem 16, Invenit eam angelus super fontem aquarum. id est, iuxta. Exo. 14, Et apprehenderunt eos castrametantes super [?: ] . Sic Germanice Am Mehr. Sic Ioan. cap. 4 videtur dicere, Iesus sedebat super fontem. pro, ad, vel iuxta. Esdr. 2, Si super regem est bonum. id est, iuxta eum. Sic Levit. 15. Si fuerit votum aut immundicia mulieris super eam pro, si fuerit apud eam tale aliquid. Psalm. 50, Qui pepigerunt pactum meum super sacrificio. pro, adhibito sacrificio. Propter: Gen. 26, Ne moriar super eam. id

eam angelus super fontem aquarum. id est, iuxta. Exo. 14, Et apprehenderunt eos castrametantes super [?: ] . Sic Germanice Am Mehr. Sic Ioan. cap. 4 videtur dicere, Iesus sedebat super fontem. pro, ad, vel iuxta. Esdr. 2, Si super regem est bonum. id est, iuxta eum. Sic Levit. 15. Si fuerit votum aut immundicia mulieris super eam pro, si fuerit apud eam tale aliquid. Psalm. 50, Qui pepigerunt pactum meum super sacrificio. pro, adhibito sacrificio. Propter: Gen. 26, Ne moriar super eam. id est, propter Rebeccam. Gen. 43. Super argento huc

Exodi 20 dicit, in tertianos et quartanos. Idem Exodi 34 est. Genes. 50, Vidit Ioseph filios tertiorum. id est, pronepotes. tertii enim ab ipso sunt nepotes. Hoc in Manasse ibi textus exponit: quia Manasse filius Ioseph genuit Machir, cuius filii nati sunt super genua proavi Iosephi. Iuxta tempus cras tertiae. id est, hac hora cras, aut postridie. 1. Sam. 20. Inferiora, secunda et tertia facies in ea. id est, tria tabulata: Summum vocat tertium. Gen. 6. Tertiabis terminum terrae tuae, Deut. id est, in tres partes divides. In alio sensu accipitur 1. Sam. Et tertia bis et

a mortuis, quem non suscitavit. Testis vocatur Deus in iuramentis, cum eo audiente testanteque, aliquid nos dicere aut agere profitemur: Quod si non ita sit, petimus ut ille nos puniendo contrarium testetur, nosque redarguat. Ierem. 42: Sit Iehova inter nos testis veritatis et fidei, si non iuxta quod ille responderit, etc. id est, testamur, aut in testem vocamus Dominum, qui est testis verax ac fidelis: vel potius, quod nos veraciter ac fideliter praestabimus, quod nunc promittimus. Renovas testes tuos contra me: Iob 10. id est plagas, quae testes sunt irae tuae contra