Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: CIrc[aEI]* Your search found 1261 occurrences
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 1-1261:1. Auctores varii. Jura sancti Petri de Gomai, versio... [page 212 | Paragraph | Section] defunctorum immo delictorum redemptionis inniuimus consilium, quatinus de nostro proprio conquestu, more fidelium, omnipotenti deo pro posse nostro aliquam portionem offere possemus. Quodque deo iuuante expleri diffiniuimus. Igitur in loco, qui dicitur Selle, circa ęcclesiam sancti Stephani, quę ditioni domini nostri, uidelicet beatissimi Domnii subiacet, cepimus ad honorem principis apostolorum omnium Petri apostoli ecclesiam construere, quamque deo permitente studio artificum compleuimus. Denique iam
2. Pop Dukljanin. Regnum Slavorum, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] nocte irruerunt Hungari in eius castra, et captus est rex Ciaslavus, et omnes parentes illius, quos iussit uxor Kys ligatis manibus, et pedibus proiici in flumen Saum, sicque factum est, conversus est dolor eius in peccatum, quod exercuit circa patrem suum super caput eius, et periit ipse, et domus eius tota. XXIV Post haec remansit terra sine rege, et bani coeperunt dominari terram suam
3. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] indecenter distrahi. Qua ex re archiepiscopus ualde ipsum exosum habebat. Multas ergo machinationes et dolos contra archidiaconum cepit exquirere, ut eum ab archidiaconatus officio deicere posset. Sed cum causam opportunam minime inueniret, tunc simulare cepit, quasi maiorem dilectionem gereret circa ipsum et quasi honorem eius uellet fortius ampliare. Cepit itaque multis ei suadere sermonibus, ut ordinem sacerdotalem susciperet. Sed Honoratus suspicans dolum in causa uersari non acquieuit ordinari. Videns autem Natalis calliditatis sue uersutias non satis ad uotum procedere, protinus
4. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] comodius suum possent iter peragere, si omnes uno nauigio ducerentur. Tunc preparata naui ex condicto accesserunt ad portum et imponentes, que erant nauigantibus necessaria, omnes fere episcopi eandem nauem conscenderunt, uidelicet Catariensis, Antibarensis, Doclinensis et Suacensis. Cum autem circa insulas uentis impellerentur non multum aduersis, ecce subito tempestatis turbo mediis fluctibus toto se fragore immersit statimque attoniti naute confusis clamoribus ad armamenta uelorum manus accurrunt apponere anitentes uela deponere, ancoras proicere, ne nauis in asperrima loca, que iam
5. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] tacite precauerunt.
6. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] pontifex auditis et cognitis cause meritis Lucarum deposuit, Martinum uero ad suam sedem remisit.
7. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] ab abbate monasterii sancte M. de Farneto Clusinensis diocesis, cui professionem fecerat regularem et resumeret habitum, quem reiecerat monachalem. Quod et factum est. Tunc consecratus ab Innocentio anno Domini millesimo ducentesimo uenit Spalatum satisque uigilanter cepit curam pastoralis officii circa subiectos impendere.
8. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] heretica se permitterent tabe respergi. Nam pene omnes, qui nobiliores et maiores Iadere censebantur, libenter recipiebant hereticos et fouebant.
9. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] insidere.
10. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] sortita pastorem. Arguebat autem eum frequenter. Sed ipse, sicut onager, assuetus in heremo et ipsum Acontium et eius monita contempnebat. Interea nuntii redierunt de curia, legationis officium eidem Acontio plenissime perferentes. Tunc Acontius, sedis apostolice auctoritate suffultus, cepit multa circa clerum populumque corrigere, ecclesiam nouis studiis informando. Fecit enim a clero cunctas expelli focarias, de quibus archiepiscopo nulla suberat emendationis cura.
11. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] fieret in omnibus restitutus. Quod et factum est.
12. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] autem dissensionum procella inter ipsum et Gregorium multo tempore deseuisset et assiduis congressionibus partes ad deteriora uergere cogerentur, pars tamen Buyseni superior uidebatur. Erant autem ambo una stirpe progeniti.
13. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] eos. Miserunt ergo et aduocauerunt comitem suum Petrum, qui ueniens cum magno equitum comitatu fecit totam expeditionem exercitus per mare et per terram applicare ad castrum. Fuitque recensitus ciuitatis exercitus, et inuenta sunt plus quam tria millia armatorum. Tunc ceperunt pugnare fortiter circa castrum. E contra uero Chroate in rupibus circumfusi, lapidibus, iaculis et sagittis fortiter repugnabant. Spalatenses uero uidentes eos loci munitione defendi ad aliarum se pugnandi maneriem conuerterunt. Protinus ergo coadunata multorum lignorum frondiumque congerie ignem sub ipsis rupibus
14. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] seruarentur statuta et in ecclesiaticis negotiis secundum Deum totius iustitie uigeret norma.
15. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] ad summam mille librarum nostre monete. Eodem modo electus in tertio anno suscepit regimen, sed quasi inuitus, habuitque salarium mille trecentarum librarum, sotietatis tamen numerum ampliauit.
16. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] Disce iam, quia plus potest diuina iustitia quam humana temeritas . His dictis fecit omnes uinctis a tergo manibus introduci ad ligna et sic ad ciuitatem uenerunt. Mox autem ut ciuitatem ingressi sunt, fecit potestas omnes duci ad carceres et constringi ligno pedes eorum posuitque custodias circa ipsos, comitem uero et maiores ferreis compedibus uinctos fecit sub palatio suo arctissime custodie mancipari. Mitius a principio cepit agere cum eis, expectans si forte emollirentur corda eorum et ad ipsius uenirent mandata. Sed cum uideret eos in sua malitia obduratos, ita ut ad bonam pacis
17. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] uno cunctos impietatis genere trucidantes, non homines, sed demones uidebantur. Ad relligiosorum habitacula cum uenirent, procedebat eis clericalis cetus, sacris stolis induti concinentes ymnos et cantica, quasi debitam honorificentiam uictoribus exhibentes et parantes munera et exenia, ut eorum circa se misericordiam prouocarent. Sed ipsi totius pietatis et humanitatis ignari relligionis obsequia contempnentes et piam eorum simplicitatem deridentes, extractis gladiis absque ulla miseratione ipsorum capita detruncabant. Tunc irruentes in claustra diripiebant omnia domos succedentes,
18. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] ingluuies, caulas solet ouium ad predam inyando lustrare, ita isti beluino more furentes totam uillam trucibus oculis circumspiciunt, feroci animo pertractantes, qualiter Hungaros uel ad exteriora traherent uel ad eos ingredi per atiem gladii preualerent. Igitur Tartarorum acies suis castris circa totam uillam defixis, ceperunt eam undique impugnare sagittantes acriter et telorum ymbrem interius iacientes. E contrario uero Hungarorum infausta rebellio totis se uiribus defendere conabatur intendentes balistas et arcus plurima in hostiles cuneos iacula emittebant multos e machinis
19. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] supportasset, scelus tamen nefande libidinis trium episcoporum nequaquam potuit tollerare. De quibus tamen hoc dictum sit, mihi non est compertum.
20. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] prelati, quos enumerare superuacaneum duximus. Proceres quoque curie isti erant: Dionisius banus, Vladislaus comes curialis, Matheus magister tauernicorum, Orlandus magister agasonum, Dimitrius, Mauritius et alii multi illustres uiri omnes cum domibus et familiis suis. Garganus autem potestas circa regium obsequium ualde sedulus et deuotus, curabat sollicite, ut et ciues in executione mandatorum regalium prompti existerent et regalis clementia uniuersitatem ciuium affectu dilectionis et gratie confoueret. Fecerunt autem Spalatenses omnia ad regis placitum hoc excepto, quod ei quandam
21. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] stimulo ad tutiora currebant. At uero Spalatenses magnam eis humanitatis gratiam exhibentes recipiebant hospitio et eorum inopiam, quantum poterant, releuabant. Sed tanta erat fugitantium multitudo, ut domorum eos non caperent diuerticula, sed manebant in uicis et in uiis. Nobiles etiam matrone circa septa ecclesie sub diuo iacebant. Alii in fornicium tenebras se abdebant, alii purgantes munditias de andronis et criptis, alii ubi poterant etiam sub tentoriis comanebant.
22. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] uiri, a principio dissimulantes iniurias et dampna equanimiter supportantes traxerunt prius cunctos captiuos et pecunias, quas Iadre habuerant, receperunt. Deinde paulatim preparauerunt naualem exercitum fortem et magnum et multis machinis fabricatis, pluribus instrumentis bellicis adaptatis, circa festum beati Petri in magna classium multitudine Iadre applicuerunt. Quam undique impugnantes machinis et balistis acre certamen eis iugiter inferebant. Fecerunt etiam Iaderenses machinas contra machinas Venetorum habebantque magnas oppugnantium copias Sclauorum et Hungarorum cum quibus,
23. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] rerum tota ciues instantia perurgebant. Verum cum Spalatenses omnino facere denegarent, comouit se uniuersus exercitus et prope ciuitatem accessit. Anno Domini millesimo CCXLIIII, quarto Idus Iulii factum est ingens prelium in suburbio Spalatino. Totus namque exercitus, per aties ordinatus, cepit circa maceriam preliari. Diuiserunt autem se Hungari per cuneos et steterunt cum bano procul, episcopus cum atie sua, Philetus prepositus cum sua, Tragurienses cum sua, castellanus et Clisienses cum sua et alii plures. Tunc appropinquantes macerie querebant aditum, unde intrandi facultatem
24. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] Spalatensis et dominium insularum cum quibusdam aliis rebus.
25. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] non permittebant eum mediocria de se sentire. Secularibus quidem negotiis totus intentus, ecclesiastica uelud superflua quedam et minoris cure indigentia segniter procurabat. Ita demum omnia studio mundane deditus cenodoxe, non sapientum, non relligiosorum appetebat consortia, sed armatorum circa se cateruas habere gaudebat. Verum cum pro militaribus stipendiis domestice sibi non sufficerent facultates, tendebat manum ad aliena et illicita, cupiens in uictu, uestitu et multitudine clientele Hungaricorum prelatorum se copiis coequare. Sic autem tam clericis, quam laycis atque
26. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] regni Hungarie attigisset. Ingressus autem partes Pannonie uenit in Hungariam et pergens ad domini Bele regis curiam cum commendaticiis domini pape litteris, exposuit seriem negotii, qualiter ad regimen Spalatine ecclesie fuerat destinatus. Non autem placuit regali celsitudini, quod factum fuerat circa ipsum, non modicum ferens indigne, quod promotus fuerat preter ipsius conscientiam et assensum. Dissimulato tamen indignationis motu ad sedem suam archiepiscopum pacifice abire permisit.
27. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] iam fore placatam nichilque curare amodo de homicidio perpetrato responditque benigne nuntiis ciuitatis, quod uellet de cetero cum eis ad pacis concordiam declinare et quod iam non debent aliquem timorem habere. Misitque cum eis tres uel quatuor comites et triginta fere milites gladiis tantummodo circa femur dependentibus, sicut eis mos est ubique incedere, precepitque secretius ipsis, ut blandis uerbis ciues seducerent, et eos extra muros, quocumque possent ingenio, prouocarent et quotquot possent, caperent et ad castrum traherent, alioquin sine misericordia gladiis trucidarent. Venerunt
28. Anonymus. Obsidio Iadrensis, versio... [page 12 | Paragraph | SubSect | Section] destinare, qui hinc sine mora discedent, per quos uobis nostram intentionem et desiderium curabimus denotare. Et licet constantiam fidei et deuotionis uestre promptam et feruentem ad honorem fidelitatis nostre cognoscimus, tamen fidelitatem uestram requirimus et rogamus, quatinus circa conseruationem uestram et fidelitatis uestre sic uos regere debeatis et effectualiter operari, quod possitis nostram gratiam uberius promereri et ut reperiamus fidem stabilem, quam speramus, cum uestram conseruationem totis uiribus affectemus et intendamus modis omnibus procurare. Data
29. Anonymus. Obsidio Iadrensis, versio... [page 12 | Paragraph | SubSect | Section] Andreas Dandolo, Dei gratia Dux Venetiarum et cetera ut supra, salutem et dilectionis affectum. Curis assiduis ad conseruationem uestram et aliorum nostrorum fidelium et terrarum misimus ad uos et ad partes Slauonię nostros prouisores, ut circa ea, quę sunt honoris nostri et salutis uestre et terrarum nostrarum, ualeant prouidere et diligentius procurare. Et quia cognoscimus fidelitatem uestram promptam et feruentem ad nostrum honorem fideliter conseruandum, sicut per effectum operis
30. Anonymus. Obsidio Iadrensis, versio... [page 12 | Paragraph | SubSect | Section] multum apud uos uerbis insistere ad id, quod est dictis nostris insertum taliter inconcusse. Sed tamen hortamur et rogamus fidelitatem uestram quam clare potest cognoscere benignitatem nostram, nostri dominii, quę tota est disposita ad conseruationem nostrorum fidelium qualiter circa honorem et fidelitatem uestram conseruandam, taliter et sic prompte uos gerere debeatis, quod apud nos possitis omni tempore gratiam promereri, quam inuenietis semper promptam et paratam in omni auxilio uestro et succursu, sicut fuerit oportunum, ad quod solicite uigilamus.
31. Anonymus. Obsidio Iadrensis, versio... [page 13 | Paragraph | SubSect | Section] affectum. Habuimus per litteras prouisorum nostrorum existentium in partibus Slauonię plenam notitiam de constantia et fidelitate, quam ad nostrum dominium prompte geritis et habetis, de quibus fidelitatem uestram merito comendamus hortantes uestram prudentiam, qualiter circa conseruationem nostri honoris illesam et bonum uestrum, quod proprium reputamus, sollicite et fideliter insistatis. Sumus enim feruenter dispositi et parati ad conseruationem uestram, pariter et bonum, ac degente et alio necessario subsidio uobis subueniri intendimus, sicut fuerit
32. Anonymus. Obsidio Iadrensis, versio... [page 13 | Paragraph | SubSect | Section] ad partes Slauonie, fidem et deuotionem, quam ad nostrum commune geritis et habetis, que modo intenditis sub debito uestre fidelitatis conseruare, cognouimus manifeste, pro quibus uestram fidelitatem plurimum comendamus. Nos ergo circa conseruationem et defenssionem ciuitatis uestre personarum bonorumque uestrorum, prout operibus et inditiis manifestis audire plenius potuistis, totis uiribus anhellamus tamquam illi, qui statum uestrum prosperum uelud proprium omni tempore peroptamus. Datum in
33. Anonymus. Obsidio Iadrensis, versio... [page 26 | Paragraph | SubSect | Section] quas latenter in offensionem inimicorum transmittunt, enormia dispendia inferunt Venetis ac eorum aduersarios, siquos reperiunt, pestiferę morti tradunt. Nam cum quadam vigesima quinta die ipsius Septembris mensis quedam paro discurrens per mare, in qua erant fere viri Iadertini circa triginta, quendam angromagum Raguseorum alto pellago detexerunt, ipsum cum celeritate insecuta est. Ille fugiens, ista appropinquans tandem huius applicauit ipsumque viriliter cepit expugnare, in quo erant homines plusquam sexaginta. Pyratę quidem nulla pietate moti omnes lętalibus
34. Anonymus. Obsidio Iadrensis, versio... [page 54 | Paragraph | SubSect | Section] egrediebatur ipseque pons ad eius tutelam cum pluribus funibus ad malum nauis erat connexus. In quo etiam ponte eminentia erant propugnacula confecta, in qua homines viriliter excertabant. Et in cacumine seu fastigio ipsorum malorum classium erant laborata quedam bellula capacia hominum pugnatorum circa quatuor, qui saxorum et emissione telorum Iadertinos acriter imprimebant. Atque ex illis quinquaginta plathis Mantuanis viginti commodiores elegerunt et in vno quoque eorum confecerunt similes pontes, sed minoris prolixitatis nauium.
35. Anonymus. Obsidio Iadrensis, versio... [page 58 | Paragraph | SubSect | Section] innumerabilem sui populi delinquerunt partem. Sed ipsa excelsa turris Venetorum in ipsis binis fabricata plathis cupiens et putans excedere cacumen turris Iadre hedificate in angulo ad Babbas, que Saulare transiens formidans iuxta eam accedere inde recessit. Ex eo, quod ipsa turris Iadre circa cubitos sex altitudine illam inimicorum excedebat, cepit per equor huc et illuc discurrere inimicos molestando nec ubi sibi aptum locum reperiebat. Pugnabatur eadem vrbs et ex australi plaga ipsius solum cum balistis, spingardis et arcubus. Modicos ex hostibus feriunt, tamen quidam cum
36. Anonymus. Obsidio Iadrensis, versio... [page 83 | Paragraph | SubSect | Section] reparari iussa est. Concupiscunt aggressi sentire semitas exercitus coadunatis metis termini, sed oberrare nequeunt propter artissimum firmatum obsessum, quod nec intro nec extra ciuitatem nullus egredi attemptat. Sed quadam decima nocte Octobris stipendiarii Iadrę, qui erant circa bis quadraginta, eorum aliqui cum obtento commeatu extra vrbem latuere, forsan aliquem ex obsidentibus adipisci potuissent, et ecce illi solitam normam penes fasceninas ciuitatis suos protrahunt gressus. Latentes sentiunt impetumque contra eos viriliter faciunt, ternum numerum ex eis capiunt
37. Anonymus. Obsidio Iadrensis, versio... [page 89 | Paragraph | SubSect | Section] per hos efficaciter impleatur. Et dum iste patriam introiuit, vniuersum vulgus iocundatur. Adherent velle parere quicquid sindici et legati Venetis compromiserunt. Ipsosque die, quo idem nuntius vrbem est reuersus, videlicet solemmitate apostoli Thomę seu vicesima prima die mensis Decembris, circa horam vesperorum vniuerse value, quę erant in ciuitate Iadre clausę cementoque fundatę, reserantur et vtrosque capitaneos et cunctam eorum comitiuam per ipsos electam Iadertini locant in possessione, turres fortiliciasque ciuitatis eorum manibus consignant descenduntque a littore
38. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 4 | Paragraph | SubSect | Section] 10. mensis septembris venit nova (Iadram, quod) dominus Carolus rex repulit et captivavit (dominum Ottonem ducem Brunsvicensem), virum dominae reginae Ioannae, et cras (die 11. dicti mensis), fuit facta magna festivitas in Iadra. Ea die de nocte, videlicet circa primum somnum, combusta fuit domus magistri Tomani pilliparii cum certis aliis domibus, et cras hora tertiarum fuit ignis in quadam domo seu solario, quae est prope portam bechariae, iuxta palatium domini Pauli de Georgiis, ubi habitat Rigascolus vicarius.
39. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 12 | Paragraph | SubSect | Section] hora vesperarum, scilicet dominus Lodovicus praedictus, et alii duo secesserunt cras die sequenti summo mane.
1388.
40. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 13 | Paragraph | SubSect | Section] regis Ungariae in Dalmatia, ac etiam vicarius comitis nostri, scilicet domini comitis palatini regni Ungariae. Idem dominus episcopus recessit die 25. augusti de sero, anno proximo sequenti.
ad eundem comitem Anz.
novembris
43. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 13 | Paragraph | SubSect | Section] de Vegla et fuerunt inter omnes equites circa 400 et
44. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 15 | Paragraph | SubSect | Section]
45. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 16 | Paragraph | SubSect | Section] Raphaele de Sorba et ser Frederico de Grisogonis.
1392.
46. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 16 | Paragraph | SubSect | Section] praedicti intraverunt Tragurium et fuerunt homines circa triginta quattuor intrantes, qui caute venerant in quattuor barchis piscaritiis et tunc per eos interfectus extitit Lompre Micatii in platea.
47. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 17 | Paragraph | SubSect | Section] dominus Carolus cum una galea, cuius celsitudini ego locutus fui in ecclesia Sancti Iacobi ultra portum.
1393
48. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 19 | Paragraph | SubSect | Section] poena capitis usque diem tertiam recedere ab insula Pagi, et captivaverunt duos nostros nobiles, ser Ioannem filium quondam Dominici de Nassis et ser Simeonem de Pechiaris et cancellarium per nos eis datum, tunc ibi existentem.
49. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 19 | Paragraph | SubSect | Section] de Pechiaris et cancellarium per nos eis datum, tunc ibi existentem.
50. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 23 | Paragraph | SubSect | Section] ser Andreas, ser Maurus et ser Doyco et die sabbati sequenti recessi ego Paulus, et
51. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 24 | Paragraph | SubSect | Section] fuisset impositum, quemadmodum prius imponebatur.
52. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 25 | Paragraph | SubSect | Section] Grisogonis, dominae Marchitae suae sororis, et dominae Colizae de Varicassis,
fuerunt aestimatae res ac vestes pro dote dominae Michlinae, quas portavit ad virum suum, ducatis centum quadraginta octo.
53. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 26 | Paragraph | SubSect | Section]
54. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 26 | Paragraph | SubSect | Section] 21. mensis octobris hora quasi vesperarum fuit maximus terraemotus in Iadra, bene septies successive; ipsorum primus fuit terribilissimus, et nocte sequenti similiter fuerunt plures, et etiam nocte post
55. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 26 | Paragraph | SubSect | Section] et eadem hora bannivimus ipsos de civitate.
56. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 29 | Paragraph | SubSect | Section] decembris reversa est Tragurium.
57. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 33 | Paragraph | SubSect | Section]
58. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 35 | Paragraph | SubSect | Section] dicti domini regis, ac procuratorem eius et omnium suarum camerarum trentesimae et talis in partibus Dalmatiae et Chroatiae existentium.
59. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 35 | Paragraph | SubSect | Section] trentesimae et talis in partibus Dalmatiae et Chroatiae existentium.
60. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 35 | Paragraph | SubSect | Section] Chroatiae existentium.
ultrascriptus dominus vicarius cum gentibus suis circa trecentis, Simon de Detrico caput gentium nostrorum numero circa quattuorcentarum, videlicet Pagensium et ceterum circa duo centum, villanorum terrae firmae circa centum et inter populares balistarios et alios de civitate et insulares circa centum, post vesperas exierunt ad campum contra Vranam una cum 500 equitibus Harvoye voyvodae.
dominico 15. mensis octobris
64. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 35 | Paragraph | SubSect | Section] octobris Marculus et Ioannes Garbiza secesserunt de Spaleto, euntes versus Ungariam, ut dicitur.
65. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 35 | Paragraph | SubSect | Section] dominus capitaneus praedictus cum tribus galeis, in quibus fuerunt circa 40 homines, scilicet Pagensium, iam de sero profectus est versus Spaletum.
66. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 39 | Paragraph | SubSect | Section] visa est et maxime per quandam aliam mulierem quam ipsa mortua manu propria verberaverat et nisi exproclamasset adiutorium et cucurissent gentes quae prope erant, interficiebat ipsam, qui adcurrentes viderunt eam et exclamantem verberatam et excapillatam, nec viderunt quemquam circa ipsam, sed dixit eis, quod visibiliter vidit et cognovit ipsam; quae mortua plures et plures novitates fecit in domo quondam Venturini de Cesanis ibi existente et demum coadunatis pluribus rebus et massariciis dictae domus in loco ubi expiravit, in eadem domo imposuit ignem et nisi quidam
67. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 39 | Paragraph | SubSect | Section] ut multi portus et littora satis large congelata fuerunt per insulas nostras et iuxta civitatem, propter quod multi parvulorum piscium in mari natantes mortui inveniebantur a piscatoribus, aucupes etiam capiebant ranunculas paucas cum digitis sive pedibus desiccatis frigore et gelu maximo, et inde circa finem mensis martii proxime sequentis, cecidit quaedam caligo in partibus istis, et tunc immediate et quasi eodem die apud nos multi civium nostrorum nobilium, ignobilium, pauperum, divitum, laicorum, clericorum ac religiosorum et cunctorum hominum utriusque sexus ceciderunt in aegritudinem
68. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 39 | Paragraph | SubSect | Section] tunc immediate et quasi eodem die apud nos multi civium nostrorum nobilium, ignobilium, pauperum, divitum, laicorum, clericorum ac religiosorum et cunctorum hominum utriusque sexus ceciderunt in aegritudinem cum ingenti tussa et capitis dolore, febricitantes, ita ut eodem die similiter circa 15 nobiles de potioribus et populares plusquam 20 iacuerunt infirmati, et in cursu scilicet dierum ultro centum numero, posuerunt se in lecto et demum subsequenter ultra mille infirmati sunt in civitate nostra, ita quod non evasit domus aliqua, quae careret aegritudinibus, imo quasi omnes de
69. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 41 | Paragraph | SubSect | Section] in possessionem Novagliae.
70. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
71. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
72. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
73. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
74. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section] Somne, Deorum!
75. Grad Šibenik. Documenta de ecclesia Sibenicensi... [page 54 | Paragraph | Section] civitatis pro maiori parte bene examinate et distincte sunt, vadit pars quod semel exactis tansis quas exigi debent pro perfectione dicte Cisterne et dicto opere completo, totum residuum dicte exactionis contribuatur pro manualibus turrium fiendarum circa Sibenicum, et si dicti denarij non sufficerent, suppleatur per sisterium, et ab inde in antea, correctis prius dictis tansis, quia aliqui ut dicitur sunt preter modum gravati, aliqui minus debito gravati, et exemptis presbiteris qui hac de re alio modo
76. Biličić, Stjepan. Scripta varia, versio electronica [page 72v | Paragraph | Section] Miraculum de uno rustico mortuo. Rusticus quidam nunqam uolebat aliquid audire de deo. Mortuus est. Cum autem ad ecclesiam esset delatus, Sacerdos et alii clerici officia legendo et cantando circa corpus peragerent. Fatentes quod ymago crucifixi cepit obturare aures suas manibus a cruce separatis. Quod cum omnes circumstantes aspicerent mirabantur. Tunc sacerdos ait ad populum: Scitis quale signum est hoc. vos scitis, quod iste qui hic iacet nunquam voluit audire verbum
77. Augustin... . Epistola ad Nicolaum Ostphi,... [Paragraph | Section] moram navigii deducebamus. Sed ecce, et infortunium nobis inter huiuscemodi negotia non longe aberat; ut enim propiores puppi nos duo consederamus loco sane amoeniori, propius iam et ipsum discrimen, nisi Helias primum animadvertisset, nobis instabat. Nam, ut dixi, omnibus circa varia occupatis nemine praecipiente magna aquae copia iam in navim introierat, ut etiam nonnullorum res detrimentum paterentur. Denique nemine praevidente Helias casu se retrovertit moxque exclamans aquas in navim vehementer irrumpere illicoque omnes, nisi providerimus, aqua obrui
78. Jan Panonije. Ad Galeottum epistula, versio... [Paragraph | Section] adhuc volo memineris. Peregrinationem istam tuam Hispaniensem seu Britannicam, tunc magis laudabo, cum te salvum et locupletem revertisse audiero. Non timeo equidem tibi Scyllam et Charybdim, Cyclopas et Laestrygonas; cave de Solis mensa et Lothophagorum succis ne quid gustes. Vide ne qua te Circe, ne qua Calypso detineat,
79. Nikola Modruški. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] nunc te ridere facit, nunc flere; modo falsa spe erigit, modo certa desperatione prosternit, teque ut ludicrum uersat, nec una hora patitur eodem habitu perseuerare. Ad haec circa te uelut lacessentium canum turbam saeuissimam immittit: hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices, pediculos, pulices, pruritum, scabiem, impetiginem, et duas
80. Nikola Modruški. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] de ciuitate Dei conscripsit, ubi ita ait: In hac uita quam nouimus, in qua adhuc sumus, cuius temptationes, immo quam totam temptationem, quam diu in ea sumus, quantum libet proficiamus, perpeti non desinimus, quae sint iudicia Dei circa genus humanum, quis poterit explicare? Nam quod ad primam originem pertinet omnem mortalium propaginem fuisse damnatam haec ipsa uita, si uita dicenda est tot et tantis malis plena, testatur. Quid enim aliud indicat horrenda quaedam
81. Nikola Modruški. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] nunc te ridere facit, nunc flere; modo falsa spe erigit, modo certa desperatione prosternit, teque ut ludicrum uersat, nec una hora patitur eodem habitu perseuerare. Ad haec circa te uelut lacessentium canum turbam saeuissimam immittit: hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices, pediculos, pulices, pruritum, scabiem, impetiginem, et duas
82. Nikola Modruški. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] nunc te ridere facit, nunc flere; modo falsa spe erigit, modo certa desperatione prosternit, teque ut ludicrum uersat, nec una hora patitur eodem habitu perseuerare. Ad haec circa te uelut lacessentium canum turbam saeuissimam immittit: hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices, pediculos, pulices, pruritum, scabiem, impetiginem, et duas
83. Nikola Modruški. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] nunc te ridere facit, nunc flere; modo falsa spe erigit, modo certa desperatione prosternit, teque ut ludicrum uersat, nec una hora patitur eodem habitu perseuerare. Ad haec circa te uelut lacessentium canum turbam saeuissimam immittit: hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices, pediculos, pulices, pruritum, scabiem, impetiginem, et duas
84. Nikola Modruški. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] quos de ciuitate Dei conscripsit, ubi ita ait: In hac uita quam nouimus, in qua adhuc sumus, cuius temptationes, immo quam totam temptationem, quam diu in ea sumus, quantum libet proficiamus, perpeti non desinimus, quae sint iudicia Dei circa genus humanum, quis poterit explicare? Nam quod ad primam originem pertinet omnem mortalium propaginem fuisse damnatam haec ipsa uita, si uita dicenda est tot et tantis malis plena, testatur. Quid enim aliud indicat horrenda quaedam
85. Nikola Modruški. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] quos de ciuitate Dei conscripsit, ubi ita ait: In hac uita quam nouimus, in qua adhuc sumus, cuius temptationes, immo quam totam temptationem, quam diu in ea sumus, quantum libet proficiamus, perpeti non desinimus, quae sint iudicia Dei circa genus humanum, quis poterit explicare? Nam quod ad primam originem pertinet omnem mortalium propaginem fuisse damnatam haec ipsa uita, si uita dicenda est tot et tantis malis plena, testatur. Quid enim aliud indicat horrenda quaedam
86. Nikola Modruški. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] beatorumque uitam possidere, ut fecit Hieronymus Heliodorum de morte Nepotiani consolando: Cum aestuaret febribus et uenarum fontes hauriret calor, lasso anhelitu tristem auunculum consolabatur, laetus erat uultu et uniuersis circa se plorantibus solus ipse ridebat. Proicere pallium, manus extendere, uidere quod alii non uidebant et quasi in occursum se erigens salutare uenientes; intelligeres illum non emori sed migrare, et mutare amicos, non
87. Nikola Modruški. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] mare refluit arena obruentes. Apud Aethiopes uero mortuos suos quidam in flumine, quidam uitro circumdatos domi seruant, alii in uasis fictilibus conditos circa templa sepeliunt, alii, qui ad meridiem habitant Ichthyophagi nomine, defunctos in mare proiciunt inundationis tempore. Porro qui insulam Pityussam incolunt, sepeliendorum membra concisa in uase multo lapidum aggere
88. Nikola Modruški. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] sunt, mortuos suos in cippis uitreis, cuius multa apud eos est copia, concludunt; prius corpore aromatibus condito, quos intra aedes per annum tenent , eis omnium rerum primitias offerentes, deinde elatos circa urbem statuunt. Indi Padaei, qui ad auroram incolunt, infirmos mox interimunt et comedunt; sed uicinis eorum longe alia consuetudo est. Nam quicumque ipsorum in morbum incidit, locum
89. Nikola Modruški. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] apud se ipsum queratur, leuetur miseria. Sed multo melius si apud alium fuerit lamentatus, illa de causa quam superius assignauimus; leuant quoque questus dolorem et ista ratione quod animus, dum continet intra se mali speciem, totus circa illam occupatur et eam intuendo diutius uehementius affligitur et cruciatur; cum uero plorat aut querelas fundit, animus ad exteriora expanditur et ab illa urente cura quodammodo se non parua ex parte
90. Nikola Modruški. De consolatione liber, versio... [Paragraph | Section]
91. Nikola Modruški. De consolatione liber, versio... [Paragraph | Section]
92. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] collem sibi demonstratum se conferunt.
93. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_15 | Paragraph | SubSect | Section] 142 . Agriculturam quam mercaturam plus conferre 143 . Lucio Opimio consule omnium generum ubertas. Libari uina diis ex imputata uite nefas esse constituit Numa 145 . Circa Memphim Ęgypti et in Elephantide Thebaidis nulli arbori decidunt folia, ne uitibus quidem 157 . Flos est pleni ueris indicium 158 . Ex singulis internodiis nauigia arundinis in India fieri
94. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_15 | Paragraph | SubSect | Section] 184 .
Festinatam sementem sępe decipere, serotinam semper 185 .
Malua arborescit. In Hesperidum orto fuisse altam pedum XX, latam etc. 195 .
Frumentum bimestre circa Thracium sinum, nec ulli plus esse ponderis et furfuribus
carere 180 .
95. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_23 | Paragraph | SubSect | Section] quam molesta decessio 105 . Nihil in malis habendum quod a Deo uel natura constitutum 106 . Videntur enim omnia repentina grauiora 121 . Malum opinionis, non naturę. Epicuri circa hoc sententia. Defatigatio miseriarum ęgritudines animi facit leuiores 126 . Erumna est ęgritudo laboriosa 131 . Quod exilium non est in malis 157 . Teucri uox:
96. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_53 | Paragraph | SubSect | Section] Glauci piscatoris pisces capti et in terram expositi, recuperato spiritu rursum in
pelagus prosilierunt, unde extracti fuerant XIII .
Socii Vlixis quanta passi sunt apud Lestrigonas et a Cyclope Antiphate et a Circe,
tandem liberati ab Vlixe XIIII .
97. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_55 | Paragraph | SubSect | Section] ait: Non est opus nobis eo ciue, cui plus opus sit quam uni ciui. In auaritiam 44 . Auaritia 49 . Iulium plures amici con/fecerunt quam inimici, quia tantum omnes concupierunt, quantum poterat unus. Circa pecuniam plurimum uociferationis est 56 . Demetrium Pompeianum non puduit locupletiorem esse Pompeio 73 . Auarus ipse miserię causa suę 85 . Damnum appellandum est cum
98. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_56 | Paragraph | SubSect | Section] uidetur infelicius illo, cui nihil unquam euenit aduersi. Qui gaudent aduersis 58 . Deus bonos aduersitatibus efficit meliores, malorum prosperitatibus poenam non aufert, sed differt 58 . Germanorum circa Istrum uita durior. Ipse ignis aurum probat, miseria fortes uiros 59 . Aduersa probant uirtutem. Imparatos aduersa offendunt 65 . Vnum habet assidua infelicitas bonum, quod quos sępe uexat, nouissime indurat.
99. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_60 | Paragraph | SubSect | Section] liberalis disciplinę communionem, cui certe uni, qui sapit, plus adhibet fidei quam ulli aut
animorum coniunctioni aut corporum consanquinitati 333 .
100. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_60 | Paragraph | SubSect | Section] communionem, cui certe uni, qui sapit, plus adhibet fidei quam ulli aut
animorum coniunctioni aut corporum consanquinitati 333 .
101. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_62 | Paragraph | SubSect | Section] 381 .
102. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_67 | Paragraph | SubSect | Section] suam, per uoluntatetm in naturam eandem, per intellectum in actum ipsum intelligendi, per uoluntatem in uoluntatis actum. Mens quo magis separatur a corpore, eo melius se habet. Mens repugnat corpori. Animi officium speculari et consultare. Phantasia et sensus circa corporea 376 . Cur anima interdum obsequitur corpori. Anima libere operatur 377 . Mens absque corpore operatur 378 . Quare uires animi deficere uideantur
103. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] Raphael medetur ęgris 116 . Angelus bonus cuique deputatus 129 . Ministri spiritus 156 . Angeli filii Israel 157 . Angeli circa omne intra nos 168 . Angelorum nomina 171 . Angeli nobis auxiliantur 176.177. 179 . Apostoli lux mundi 2 . Boanerges
104. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_105 | Paragraph | SubSect | Section]
HIGINVS
105. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_122 | Paragraph | SubSect | Section] II:
106. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] Ferri usus 92 .
Alexandro milites suadent, ne iam ultra Ocenum proferat arma 111 .
107. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_152 | Paragraph | SubSect | Section]
PLINIVS
108. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_162 | Paragraph | SubSect | Section] Nepotiano 258 .
Vnde habet ieiunorum auctoritatem quadragesima 291 .
A uino abstinendum seruantibus castitatem 306 .
109. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] solis occasum die uno mille stadium iter emensus 89 .
Lucullus longinqua emensus 13 .
Cęsar 52 .
Consilium secretum esse oportere. Ideo Consi ara sub terra posita erat in Circo Maximo
Romę 7 .
Diana Aristobula, id est optime consulens 143 .
Tonitru audito comitia dissolui solita 68 .
110. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_217 | Paragraph | SubSect | Section]
111. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_219 | Paragraph | SubSect | Section] 3 . Scythę gaudent humana cęde 4 . Nini atrocia facta 6 . Lemniades occiderunt maritos 28 . Perses, Oetas, Hecate, Circe, Medea 29 . Medea filios obtruncat 30 . Procustes 33 . Minotaurus homines uorans 34 . Abimalec in fratres
112. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_240 | Paragraph | SubSect | Section] Canis 6 .
HOMERVS
113. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_273 | Paragraph | SubSect | Section] XXIIII.
114. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_286 | Paragraph | SubSect | Section] uarias Peleum eludebat XI .
Periclimenes in multas species se mutans, dum pugnat cum Hercule, postremo in aquilam
uersus sagitta occubuit XII .
Cecropes semper insidiati bonis in simias a Ioue uersi sunt. Circe uenefica in
bestiarum formas homines mutans. Vertumnus se multipliciter mutans, ut Pomonam fugientem se
caperet XIIII .
115. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_290 | Paragraph | SubSect | Section] suum, occidisset XII . Galateam, Nerei et Doridis filiam, uim Cyclopis effugientem in mare recepit. Glaucum quoque piscatorem inter marinos deos admisit XIII . Glaucus autem Scyllam amabat, sed Circe inuidens eam pubetenus in speciem canum uersam deformauit XIIII . Thetis, Cęli siue Titani et Vestę filia, Oceani coniunx, ex Peleo genuit Achillem. In Peleum irata, quod is Focum, suum et Eaci filium peremisset, lupum immisit, qui
116. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_301 | Paragraph | SubSect | Section] 296 . Nec Deus unquam cum necessitate pugnabit. In eos qui aiunt Deum non esse inquirendum. De unius Dei cultu 299 . Deos esse duobus communibus indicat argumentis. Contra negantes Deum. Poetas in tribus circa deos errasse: quod ex chaos eruperint, quod alii ex aliorum concubitu geniti, quod omnes animi perturbationes omniaque flagitia sectati sint 309 . Quod dii sint 310. 311 . Quod curam humanarum rerum
117. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_301 | Paragraph | SubSect | Section] et omnium rerum curam habere nec precibus flecti pręter iustum 326 . Deus animalium causa 325 . Oportere mortales de diuinis rebus tractare. Deorum plena esse omnia 327 . Circa omnium regem cuncta sunt etc. Quod Deus per se sit. Nihil ex his quę intelliguntur, absolute de Deo affirmari debere. Deus neque intellectus neque intelligibile est. Deus super intelligentię limites est. Diuina non inueniri a nobis, sed desuper reuelari
118. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_308 | Paragraph | SubSect | Section]
LACTANTIVS FIRMIANVS
119. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_406 | Paragraph | SubSect | Section] silicem uertens. Andromede, quam amauit Perseus. Casiope, eius mater, nymphis se prętulerat, ob illa belluę erat exposita. Medusa a multis petita, a Neptunno uitiata, a Minerua deformata IIII . Proserpina a Dite rapta flores legens circa Pegusam, lacum Ęthnę. Aretusa Archaidum nympharum pulcherrima ab Alpheo dilecta V . Pelopis humerus eburneus VI . Iason adamatus a Medea. Ceę matronę forma se Veneri prętulerant, propterea
120. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_407 | Paragraph | SubSect | Section] pręferens ab eadem sagitta confixa interiit XI . Polixena, id est multum admiranda. Galathea, Nerei et Doridis filia, mutuo amore iuncta Athi, Fauni filio XIII . Scyllam amauit Glaucus et prętulit Circę, quę eam deformauit imas partes pube tenus in canum figuram mutans. Picus a Circe adamatus, Pomona a Vertumno, Anaxartes a qua Iphis contemptus defecit XIIII . Capilli aurei coloris Cratim flumen bibentium
121. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_407 | Paragraph | SubSect | Section] Polixena, id est multum admiranda. Galathea, Nerei et Doridis filia,
mutuo amore iuncta Athi, Fauni filio XIII .
Scyllam amauit Glaucus et prętulit Circę, quę eam
deformauit imas partes pube tenus in canum figuram mutans. Picus a Circe adamatus, Pomona a
Vertumno, Anaxartes a qua Iphis contemptus defecit XIIII .
Capilli aurei coloris Cratim flumen bibentium XV .
122. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] habere quorum perfidia toties sis deceptus 185 . Fortis. Milo Crotoniata uiribus iam per ętatem destitutus fleuit 36 . Formę decorem comparat decore uitę 95 . Decorum circa corporis formam 103 . Felix. Non enim solum ipsa fortuna cęca est, sed eos etiam plerumque efficit cęcos, quos complexa est 15 . Fama.
123. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk2_17 | Paragraph | SubSect | Section] precipit Plato 51. Gulosos carpit, maxime coenam Cai Cęsaris Augusti 69. Apicius scientiampopinę professus 70. Conuiuiorum luxuria 80. In gulosos inuehitur 84. In gulam pisces appetentium 98. In eos qui se ingurgitant cibo ac potu 102. Circa crapulantes seruorum officium 15. Vina Hannibalem hiberna soluerunt apud Campaniam 17. Zenon ab ebrietate deterret. Inter ebrium et ebriosum. Alexander ebrius Clitum interemit. Marci Antonii ebrietas 34. Profunda et insatiabilis gula 39. Gula inuenit piscinas
124. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk2_19 | Paragraph | SubSect | Section] ALEXANDRI APHRODISEI Gula. Cur singultiunt subuersi et immoderate repleti 7. Cur pingues sues et homines frigore plus obrigescunt 9. Cur temulenti multi occumbunt 12. Cur ebrii cuncta admodum uertiginosa uident. Cur grauidę circa secundum ac tertium mensem citissant, hoc est uehementi quodam comedendi aliquid aguntur desiderio 24. PROBLEMATA ARISTOTELIS Gula. Quare uinolenti frigent, cum uinum calidum
125. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk2_35 | Paragraph | SubSect | Section] Inuidia. Pyramides faciendas curarunt Ęgypti reges, ne pecuniam successori relinquerent 340. Ira. Leones in senecta hominem appetuunt, quoniam ad persequendas feras uires non suppettant 87. Cerebrum ursi potum in ursinam rabiem agit 92. Circa Abderam equi pasti inflamantur rabie circa Potniam uero et asini 251. Nero amissarum rerum nuntio accepto duos calices cristalinos fregit iratus 347. Iniuria. Serius ouum edunt uexatę gallina et columba 113.
126. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk2_36 | Paragraph | SubSect | Section] relinquerent 340. Ira. Leones in senecta hominem appetuunt, quoniam ad persequendas feras uires non suppettant 87. Cerebrum ursi potum in ursinam rabiem agit 92. Circa Abderam equi pasti inflamantur rabie circa Potniam uero et asini 251. Nero amissarum rerum nuntio accepto duos calices cristalinos fregit iratus 347. Iniuria. Serius ouum edunt uexatę gallina et columba 113. Apes post morsum mori constat 119. Mons Carina in Creta in quo
127. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk2_88 | Paragraph | SubSect | Section] utilior sit 193. Iustitia unde orta sit 194. Iustorm pręmia a diis et iniustorum poena 195. Vter sit beatior, qui uideatur iustus an qui sit 195. Quisque nostrum, cuius singulę animę partes quod suum est agunt, et iustus erit et sua peragens. Iustitia sua agens circa actionem interiorem 208. Quid iniustitia sit, quid iustitia? 208. Iustitia communis altera, altera ciuilis 229. De iustitia 305. Quid iustitia, quid iniustitia sit 306. Ignis elementum 245. Igni tribuitur figura pyramidis 251.
128. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk2_98 | Paragraph | SubSect | Section] sed studii assiduitate uicit ingenii tarditatem 78. Chrysippus in potationibus agebat quietem, crura tantum agitans, ita ut ancilla diceret Chrysippi sola inebriari crura 79. Anaxarchus se ne id quidem scire dicebat, quod nihil sciret 94. Iustitię tria genera: circa deos, circa homines, circa defunctos 36. Aristoteles iustitiam dicebat uirtutem animi cuique secundum merita distribuentem 47. Stateram non transiliendam 82. Iustus a perturbatione remotissimus, iniustus uero perturbatione plenus est 110. Ignis.
129. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk2_98 | Paragraph | SubSect | Section] assiduitate uicit ingenii tarditatem 78. Chrysippus in potationibus agebat quietem, crura tantum agitans, ita ut ancilla diceret Chrysippi sola inebriari crura 79. Anaxarchus se ne id quidem scire dicebat, quod nihil sciret 94. Iustitię tria genera: circa deos, circa homines, circa defunctos 36. Aristoteles iustitiam dicebat uirtutem animi cuique secundum merita distribuentem 47. Stateram non transiliendam 82. Iustus a perturbatione remotissimus, iniustus uero perturbatione plenus est 110. Ignis. Heraclitus ex igne
130. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk2_98 | Paragraph | SubSect | Section] ingenii tarditatem 78. Chrysippus in potationibus agebat quietem, crura tantum agitans, ita ut ancilla diceret Chrysippi sola inebriari crura 79. Anaxarchus se ne id quidem scire dicebat, quod nihil sciret 94. Iustitię tria genera: circa deos, circa homines, circa defunctos 36. Aristoteles iustitiam dicebat uirtutem animi cuique secundum merita distribuentem 47. Stateram non transiliendam 82. Iustus a perturbatione remotissimus, iniustus uero perturbatione plenus est 110. Ignis. Heraclitus ex igne cuncta
131. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk2_155 | Paragraph | SubSect | Section]
METHAMORPHOSES
132. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk2_156 | Paragraph | SubSect | Section] uitiata a Neptunno XII . Cyclops amore Galatheę furens siluas questu replebat. Quam ubi aspexit in gremio Athidis iacentem, illum saxo oppressit, illa in mare se pręcipitem dedit XIII . Circe adamauit Glaucum, Scyllam ab eo sibi prępositam mutauit in formam canum pubetenus. Apollo cum Sybilla, Glauci filia, concubuit. Circe, ut Vlixem retineret, socios eius in uarias formas uertit. Picum contempta in auem sui nominis mutauit. Vertumnus
133. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk2_156 | Paragraph | SubSect | Section] aspexit in gremio Athidis
iacentem, illum saxo oppressit, illa in mare se pręcipitem dedit XIII .
Circe adamauit Glaucum, Scyllam ab eo sibi prępositam mutauit in formam canum pubetenus.
Apollo cum Sybilla, Glauci filia, concubuit. Circe, ut Vlixem retineret, socios eius in
uarias formas uertit. Picum contempta in auem sui
nominis mutauit. Vertumnus Pomona potitur XIIII .
134. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk2_160 | Paragraph | SubSect | Section] 303. Quod dii non placentur muneribus iniquorum 313. Luxus. Cur quis a uoluptate uincatur 87. Voluptas atque dolor animam corpori subiiciunt et corpoream efficiunt 180. Turpior est qui uoluptatibus cędit quam qui succumbit doloribus 267, 269. Leges circa tollendas uoluptates doloresque oportere uersari 267. Sępius detrimentum et dolorem homini affert uoluptas, hebetudinem in animo et obliuionem, insipientiam et petulantiam pariens 331. Vitam illam, quam beatam uocant, Italicarum Siracusanarumque mensarum plenam, nullo modo
135. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk2_161 | Paragraph | SubSect | Section] ait legem extare apud Gręcos, per quam iuberetur libros scelestorum hominum etiam bonos e medio tolli, ut autorum memoria deleretur 108. Pindarus: Lex est omnium regina mortalium 125. Adrastia, legum dea 209. Minus delinquit qui non sponte aliquem perimit quam qui circa constitution es de h onestis et bonis iustisque fallit 209. Leges a deo hominibus inspirantur 266. Minos, Lycurgus, Solon legum conditores. Legum finis cultus diuinus 267. Leges ferendę boni gratia 268. Legum lator ad amplissimam uirtutem dumtaxat respiciat
136. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk2_171 | Paragraph | SubSect | Section]
uoce exultationis 357.
Lętetur cor meum, ut timeat nomen tuum 385.
In nomine tuo exultabunt
387.
Tunc repletum est gaudio os nostrum et lingua nostra exultatione 420.
Lętetur Israel in eo qui fecit ipsum 435.
Liberum arbitrium circa initia uoluntatis 25.
Liberum arbitrium 210.
Quare datum liberum arbitrium 253.
Boni sumus creati, sed uitio nostro ad peioralabimur 300.
Legem statuit in uia quam elegit 337.
Anima mea in manibus meis 417.
Lectio. Eloquium Domini super
23.
Transierunt Iordanem per siccum 30.
Muri Hierico corruerunt ad clangorem bucinę 31.
Iosue hostes persequente lapidibus pluit super eos. Stetit sol et luna 32.
Sacrificium Gedeon igne de petra egrediente consumptum est 35.
Ros in uellere terra circa illud sitiente; rursum sicco uellere terra madens 36.
Egresse aquę de molari maxillę asini 38.
Helias palio percussit lordanem, et diuisis aquis cum Heliseo transierunt per siccum. Iterum reuerso Heliseo. Heliseus fonti salubritatem, terrę foecunditatem dedit 62.
Sacerdotes concrepabant tubis 81.
Sacerdotes cum tubis, Leuitę cum cymbalis cecinerunt canticum Dauid 83.
Lętitia in choris, in tubis uasisque et canticis 87.
Instrumenta musica quibus Deus laudatur. Psalmus CL 125.
Musica instrumenta circa statuam quam adorari iusserat Nabuchodonosor 197.
Mors. Caro omnis consumpta super terram 1.
Ioseph patrem defunctum fleuit, aromatibus conditum sepeliuit 9.
Cadauer hominis
inuenti deferetur ad urbem
et qui ad iustitiam erudiunt multos, quasi stellę in perpetuas ęternitates 200.
In gutture tuo sit tuba, quasi aquila super domum Domini etc. 202.
Nolens prę timore prędicare maliciam populi, exemplum de Iona 207.
Iesus sacerdos arguebatur negligentię circa delictum filiorum, sicut dictum estdeHeli 212.
Mora. Ioab uocatus distulit uenire. Venit autem cum messes suas incensas accepit. Id mulcta more fuit 52.
Noli tardare, quia nescis opera Dei 134.
Malus. Her, Iudę filius, nequam fuit
fortis, quarta sana 286.
Primum animi studium, secundum corporis, tertium pecunię
287.
[De transsitu] / Locorum differentia ad mores hominum formandos 287.
De transitu in bruta 304.
Duodecim uitę hominum: circa rationem, iram, concupiscentiam 353.
Magnanimus. Homerus appellat fortem, qui oportune audere scit atque timere. Laches de fortitudine 102.
Quid sit fortitudo 104.
Metuendorum contrariorumque scientia fortitudo est 105.
insistant 297.
Discendorum ordo 299.
Ridiculum tibi forte uidetur me ista monere, cum tibi sint nota. Sed ego in theatris conspicio certatores a pueris prouocari, nedum ab amicis, qui zbeniuolentię studio cohortari putantur 332.
Reor equidem hominem consulentem ęgroto et circa uictum intemperato imprimis hoc suadere debere, ut modum uiuendi mutet; ac si ęgrotus in hoc obediat, tunc aliam iam illi medellam conferre. At si parere nolit, tunc consulentem ipsum uirum putabo et medicum, si eum omiserit, Quod si considendo ulterius perseuerauerit, contra putabo ignauum,
Musica ad naturę feritatem mitigandam instituta 66.
Malus. Clitorii quendam qui ipsis dedecori erat apud se genitum negauerunt 34.
MARCVS ANTONIVS SABELLICVS
Mundus. Magorum studium circa cęlestia 65.
Tabula Aristagorę 112.
Heraclitus Ephesius cuncta ex igne fieri arbitratus est et in idem elementum omnia resolui. Mundum animatum esse demonumque omnia plena 112.
Multitudo. Semiramidis copię quinquies supra tricies centummilia hominum 5.
Musica. Pan primus calamos 3.
Cithara crinitus Iopas personat aurata 68.
Matrimonium. Sparge, marite, nuces 11.
Amata sollicita de connubio
Lauinię filię 143.
Magus. Carmina uel cęlo possunt deducere lunam. Carminibus Cyrce etc. 12.
Medicus Iapis 217.
Venus Eneę medetur 217.
Mors. Funus Polidori 83.
Eneas parentat patri 108.
Miseni bustum 125.
Stat sua cuique dies 186.
Mulier. Varium et mutabile
mortalis ęternitas Dei partem habet. Hominem ęternitatem
quidem uocat, tum propter animę substantiam, tum propter intelligentiam; mortalem uero tum propter mutabilem animę partem uel actionem, tum propter corpus elementis compositum 380.
Inter homines et bestias circa scientiam 392.
Pythagoras: Qui homo dicitur, magis non homo est quam homo 393.
Homo quid sit. Quid hominis officium. Alcybiades de natura hominis 10.
Homo enim animus est, corpus hominis instrumentum 12.
Homo diuinitatis particeps. Fabula Promethei circa
et bestias circa scientiam 392.
Pythagoras: Qui homo dicitur, magis non homo est quam homo 393.
Homo quid sit. Quid hominis officium. Alcybiades de natura hominis 10.
Homo enim animus est, corpus hominis instrumentum 12.
Homo diuinitatis particeps. Fabula Promethei circa productionem educationemque hominis 82.
Prothagoras ait hominem esse mensuram rerum omnium, ita ut qualia mihi quęque uidentur, talia et mihi sint 109.
Homines e terra nasci. Homo formatus e terra 186.
Homines a Deo formati, et aliis admixtum aurum, argentum, ęs 203.
homo ex corpore uitia, ex anima uirtutes habeat 182.
Contra Epicureos, cur homo cęteris animalibus imbecillior nascatur 187.
Differentia creationis hominis et brutorum secundum corpus 190.
Contra Epicurum qui ex atomis hominem compactum disputauit. Item de prouidentia circa hominis fabricam 191.
De forma hominis et membris 192,194,195,196,197.
Hospitalias seruanda 132.
Odores. De uoluptate olfactus 142.
Obstinatio. Obstinati in errore 2.
444.
VALERIVS MAXIMVS
Oratio. Quanta uis eloquentię, liber VIII, caput IX. Quanta uis in pronunciatione, caput X. A Romanis ad Gręcos non nisi Latine data responsa, liber II, caput I. Cnęus Pompilius Antiochum circulo circa eum humi signato compulit, ne prius inde excederet quam responsum daret, liber VI, caput IIII. Oratione scripta uti nolebat Marcus Antonius, ut, siquid causę suę officeret, non dictum a se affirmare posset, liber VII, caput
Videte, inquit, ne, dum cęlum custoditis, terram amittatis, liber VII, caput II.
CICERONIS OPVSCVLA
Oratio. Vinculum humanę societatis ratio et oratio 83, Sermonum diuersitas 98.
Ratio contentionis et sermonis 103.
Decorum circa orationem 104.
Eloquentię uis. Lucius Crassus 123.
Oratio benigna 124.
Eloquentię laus 129.
Domina rerum eloquendi uis 188.
Ocium. Qui a negociis publicis ad priuatam tranquillitatem se conferunt. Ocium
Osculo tradunt Iesum dicentes:
Aue, rabbi, dum fingunt se et amare et cnfiteri eum. Sinistra aure Scripturas audiunt,
dexteram amputatam habent Petri gladio, id est a ueritate auersam. Falsi testes contra Iesum.
Trina Petri negatio sunt tria hereticorum genera: alii errant circa diuinitatem, alii circa
humanitatem, alii circa utrumque XXVI. Peregrinus, id est alienus a ueritate. In agro
sepelitur figuli lutum operantis et in agro sanguinis. Calamo caput Christi percutiunt, qui
diuinitati eius contradicunt. Exuunt eum ueste propria et fucata operiunt
dicentes:
Aue, rabbi, dum fingunt se et amare et cnfiteri eum. Sinistra aure Scripturas audiunt,
dexteram amputatam habent Petri gladio, id est a ueritate auersam. Falsi testes contra Iesum.
Trina Petri negatio sunt tria hereticorum genera: alii errant circa diuinitatem, alii circa
humanitatem, alii circa utrumque XXVI. Peregrinus, id est alienus a ueritate. In agro
sepelitur figuli lutum operantis et in agro sanguinis. Calamo caput Christi percutiunt, qui
diuinitati eius contradicunt. Exuunt eum ueste propria et fucata operiunt qui negant eum
dum fingunt se et amare et cnfiteri eum. Sinistra aure Scripturas audiunt,
dexteram amputatam habent Petri gladio, id est a ueritate auersam. Falsi testes contra Iesum.
Trina Petri negatio sunt tria hereticorum genera: alii errant circa diuinitatem, alii circa
humanitatem, alii circa utrumque XXVI. Peregrinus, id est alienus a ueritate. In agro
sepelitur figuli lutum operantis et in agro sanguinis. Calamo caput Christi percutiunt, qui
diuinitati eius contradicunt. Exuunt eum ueste propria et fucata operiunt qui negant eum
habuisse corpus uerum. Vinum cum
minus aliquando causa est maioris, ut in Herode libido causa fuit homicidii, cum
decollauit Ioannem VI. Quę de homine procedunt, coinquinant hominem. Filia Channaneę est anima
peccatrix VII. Peccatum non est ens. Est enim res absque essentia et hypostasi peccatum X. Circa negationem Petri prima ancilla titubatio est,
secunda consensio, tertius uir actus est XIIII. Hieronymus: Peccata pręterita non nocent,
quando non placent XVI.
alligauit uulnera
infundens oleum et uinum etc. X.
Hinc patet nullum excipi, cui denegatur misericordię officium X.
Iubente Domino succidi ficum cultor ait: Domine, dimitte illam et hoc anno, usque dum
fodiam circa illam et mittam stercora etc. XIII. Dominus ouem, quę
perierat, inuentam reportat in humeris et gaudet XV. Pater filium, qui abierat et substantiam
turpiter consumauerat, reuersum suscipit, immo reuertenti, cum adhuc longe
esset, occurrit et osculatus est
Quid te torques et maceras
in ea quęstione, quam utilius est contempsisse quam soluere
16 .
Ad philosophiam hortatur 18 .
Verborum inopia circa res exprimendas in philosophia. Genus ut animal, species ut homo.
Rursum homo genus est, Romanus species. Genus generale supra se nihil habet, hoc est ens.
Genus speciale corporalia et incorporalia etc. Idea. Idos 19 .
Quale
51 .
segregat. Fabulę poetarum
abiiciendę, pręter eas quę ad uirtutem informant 197 .
Quis nuncupandus philosophus? Quis uerus philosophus dicendus 213 .
Philosophi proprium esse perpetuum ueritatis ipsius circa res ęternas amorem
214 .
Theologiam omnibus anteponit 220 .
Qualiter affectus esse debeat ad philosophię studium accessurus 224 .
Iam XXX annos
quantum operę in philosophia conterendum sit, maxime in ea quę non pertinet ad ueritatem 61 .
Philosophi Pyrrrhonii uel Scheptici semper incerti. Item
Academici 64 .
Seneca male notans Ennium et Tullium circa uocabuli usum 69 .
Poetę qui primum duri et acerbi, postea sunt mites et iocundi 74 .
Aristoteles per uini significationem Menedemum et Theophrastum sibi
successores delegit
61 .
Quando coepit philosophia 62 .
Doctrina Epicuri 63 .
Pithagorici et Stoici contrario errore dessipiunt 65 .
De minoribus philosophis circa rerum contemptum 69 .
Contra philosophiam. Qui ex seruis philosoph i 70 .
Quod philosophi sępe recte pręcipiunt. Quomodo autem suis inuicem gladiis pereunt 71 .
Contra
gubernari 149, 150 .
Quod omnis res, etiam que uidetur mala, ad aliquem usum facta est 150 .
Quod Deus administrat mundum et regit hominum actus 180 .
De prouidentia circa hominis fabricam 191 .
LAERTIVS
MARCVS ANTONIVS SABELLICVS
quomodo adeunda 91 .
Patientes, ut, quod uelint, consequantur 98 .
Vlixis patientia 99 .
eiectus ab Alexandrinis est
301 .
Qui forma aut uiribus pręstat, rex fit 310 .
Rex Ęthiopum, siqua corporis parte orbatur, idem patiuntur familiares et cum mortuo
mori coguntur. Ideo custodia circa eum maxima 311 .
De regimine abbatissę 149 .
Nihil honorabilius quam seruitus Christi 150 .
De officio et potestate abbatissę. De ordine operum abbatissę 151 .
De regimine episcopi circa sorores et presbitero pręposito 152 .
Exire limites monasterii nefas est sororibus 153 .
De his quę seruiunt sororibus quęrentes necessaria 153 .
Religiosus ne
Monachus non doctoris, sed plangentis habet officium 228 .
De laude religionis et ad eam exhortatio 229 .
Quicquid habent clerici, pauperum est 235 .
Nepotianus sollicitus circa Ecclesię nitorem. Vende omnia quę habes 263 .
Si uis esse perfectus 265 .
De ordine monasterii uirginum 273 .
Quare crines tondentur monialibus
uersari quam aut homines recte uereque
philosophantes rerumpublicarum gubernationem adepti fuerint, aut hi qui gubernant, diuina
quadam sorte philosophentur 332 .
Preces autem tyrannorum necessitati permixtas esse non ignoramus. Hac mente circa
patriam uir prudens esse debet, ut ita reprehendat ciuitatis errores, si neque frustra sit
reprehensurus neque ob reprehensionis studium periturus. Vim autem patrię per reipublicę
mutationem afferet nunquam, quando absque expulsione et cęde ciuium emendari non possit.
Rationes resurrectionis. Resurget corpus immortale 440 .
DIONYSIVS HALICARNASEVS
Sansonis enygmatis solutionem infida prodidit uxor, et a Philistinis cremata periit 38 .
Heliseus regi Israel indicabat insidias regis Syrię et eius sermones. Ioram mittit
occidi Heliseum. Ille in spiritu cognouit et hostium circa se clausit 63 .
Thobias piscem exenterauit, id est de litterali sensu mysticum expressit. Piscis eum
deuouare uoluit, quia littera occidit, sed exenteratus medicamentum prębuit, quia spiritus uiuificat 91 .
non acceperit regnum Dei sicut puer, non intrabit in illud.
Sinite paruulos uenire ad me XVIII.
Sollicitus. Pastores, quia festinantes uenerunt, inuenerunt Mariam cum Iesu. Nemo enim
cum desidia Christum inuenit II. Neminem per uiam salutaueritis. Martha satagebat circa
frequens ministerium X. Similes expectantibus Dominum suum. Beati quos Dominus inuenerit
uigilantes. Estote parati, quia, qua hora non putatis, Filius hominis ueniet XII.
Sacerdos. Quia olim sacerdotalis ex stirpe Aaron successio quęrebatur, necessario
quod se lectulo affixit 24 .
Gratias agit senectuti 34 .
PLATO
nec nominare fas est. Valerius
Soranus male perisse dicitur nomen huius dei efferre ausus 79 .
Senex. Plato: Vbi senes imprudentes sint, adolescentes quoque turpissimos esse necesse
est 77 .
Suspicio. Circa Capitolium habitare nemini licet 81 .
Seruus. Cur Idibus Sextilis diem festum agunt serui omnes ac seruę 81 .
Sacerdos. Iouis sacerdoti sub diuo ungi fas non est nec equo uehi nec ab
urbe plusquam tribus
Diogenes culpabat eos qui sequerentur somnia dicens: Ea quidem quę agitis, nec in
somnis, ut corrigatis, cogitare uultis; quę uero dormientes cernitis, ea curiose disquiritis
57 .
Somnum fieri, cum uis sensibilis circa principale soluitur nostrum 77 .
Theon Tithoreus Stoicus dormiens ambulabat. Et Periclis seruus in summo tecto 69 .
In somnis uisa sępe uera secundum Epicurum
Qui pecuniam ecclesię dedicatam in alios uertunt usus, similes sunt
scribarum et sacerdotum redimentium mendacium et Saluatoris sanguinem 182 .
Sacrificium dicitur uinum et oleum. Hostia dicitur quę per partes diuiditur, et sanguis
circa altare effunditur, et ipsa hostia foris comburitur. Holocaustum--- totum combustum et
uictima antequam occidatur 339 .
Sacrificium uetus repudiatur 351, 358 .
Sacrificium laudis
STRABO
Vrbis designatio ac situs 292 .
Bonus ciuis qui legis latori magis quam legibus paruit 299 .
Habitationum ordo 303 .
Arcendi a gubernatione reipublicę qui circa diuina sunt negligentes 319 .
Coetus ciuilis qualis esse debeat 322 .
Veritas. Discendi cupidum necesse est statim a pueritia ueritatem omnem summopere
affectare 215 .
a Serapi illos rursus recepisse dicitur 52 .
Quomodo se habet uisus ad obiecta? Quasi, inquit, per uirgam intento aere, quod
uideatur, renunciari 76 .
Visus uarius circa eadem obiecta 96 .
Similitudo uisorum 103 .
Venti. Foeda tempestas 269 .
Tempestas, qua Hannibal a Roma digredi coactus 289 .
Vi uentorum milites cum armis contorti et in aera librati 362 .
Circii uiolentia summa. Iapix. Cecias 415 .
Venatio. Nemora murorum ambitu circumdata ferarum uim ad uenatorium usum alentia. Ibi
Alexander leonem prostrauit 226 .
Humilis. Philopemenes apud hospitem incognitus
sed uirtute animi quaerere, in quibus rebus excellere (ut Cicero noster testatur), pulchrum et laudabile putamus. Nihil enim conducibilius nec magis frugiferum quam posthabitis corporis commodis ad ea
nec Fabius Maximus nec M. Marcellus nec ipse
Iulius Caesar nec Alexander Macedo apud historicos effecisse legitur. Optime
itaque meriti de militanti ecclesia optimam in sacris merentur gloriam et
praecipuam.
Quo circa satis fui admiratus, quod huiusmodi athletae dei odas peculiares intra
divina officia non habeant, quos hymnos appellamus, sed communes omnibus et
vulgares. Festis diebus Petri dumtaxat et Pauli proprios quosdam hymnos cantat
quasi caelo demissum
cognoscerem, odas ipsas tuae dignationi inscribendas duxi. Tu enim verae
doctrinae amator, tu ineptiarum contemptor, et ad te nihil est afferendum nisi
summa industria elaboratum et acri diligentia castigatum. Quo circa a tua peto
humanitate, magis devotionem hominis religiosi quam elegantem limationem
magisque nostram erga te venerationem quam rhetoricorum pompam verborum
consyderes et ponderes.
eique
uelut soli huic lumen perpetuo adheret. Nec tamen motum hunc more humano aut cum
passione uel turbatione aliqua nature illi excellentissime euenire dixerim. Quis
enim deo iram hanc nostram, hoc est nostre huic similem, attribuerit, cum eam physici
rationem et certam animi uoluntatem: ideoque mox addit: Verum tamen non mea uoluntas
fiat pater: sed tua. Atque hoc ipsum
castigando poliendoque effice, ut munusculum
hoc meum non tam donatore quam acceptore *) corr. ex acceptatore
dignum esse uideatur. Per te publicum recipiat, per te in aliorum manus
uenire ne formidet, per te neque in circo consistere neque in medium prodire
theatrum quicquam dubitet. Nullos liuoris morsus, nullum sibilum uerebitur, si
prius plausum meruerit tuum. Et quis enim reprehendere opus audebit, cui tu
summam manum imposueris, qui et ingenio et
honorari, memor dictum esse a propheta:
Saluabuntur qui fugerint ex eis, et erunt in montibus quasi columbę
conuallium.
Sed quid de Hilarione abbate dicemus? Qui iam sexagenarius cernens circa se
tum monachorum multitudinem, tum eorum, qui sanandi ad cum undique
confluebant, flebat quotidie et ad seculum redisse se atque in uita mercedem
recepisse aiebat. Abire cupientem inhibebant. Denique biennio in tali
consyderemus, ut hos imitando,
illos, qui neminem nisi uolentem uincunt, floccifacere atque contemptui
habere possimus.
Sulpitius, Bituricensis episcopus, dum nocturnis precibus incumberet,
horrendos circa se strepitus uocesque terribiles audiuit. Neque tamen aut
loco cessit aut orare desiit, donec sedatus est tumultus. Qui enim confidit
in Domino, sicut mons Syon: non commouebitur in ęternum. Par terrori erit
atque dicet:
possent, nisi omnibus satis notę forent et ab iis, qui sub Lege erant, ad
eos, qui sub Euangelio fuerunt, nostra festinaret oratio.
De Simone Petro in Actis Apostolorum traditum legimus, quod, cum in
coenaculum circa horam sextam oratum ascendisset, cecidit super eum mentis
excessus. Et uidit cęlum apertum et inde uas quatuor initiis submitti,
immundis animalibus plenum, sed quę a Deo mundata dicerentur. Ex quo
significatum est
enim irę
impatiens quibusdam ex militibus suis negocium dederat, ut domum, in qua
Ioannes erat, noctu aggressi incenderent atque ipsum, si forte flammas
euasisset, ferro perimerent. Qui ubi domui appropinquassent, uisis circa eam
angelorum copiis territi fugam petierunt. Iterum nocte insequenti missi
eadem uisione repelluntur et re infecta ad Gainam redeunt. Postremo ipse
Gainas ratus episcopum conductitios habere; qui sibi pręsidio essent,
interim tacita intra se
cogitare, non iam quantum lucri fecisset sed quantum turpiter uiuendo Deum
offendisset. Itaque multę ab eo hoc modo conuersę uitam correxere. Ipse uero
peruersa hominum opinione iactatus, quoniam circa lupanaria frequens erat
palamque reprehensus patienter tolerabat, cum plus utilitatis ex correctione
alieni delicti caperet quam ex sua infamia damni.
Pafnutius quoque abbas, qua ratione Thaidem, nobile scortum, ab
urbem
sub dio prędicaret et populus imminentem supra se atrę nubis contractionem
cernens pluuiam timeret dilabique sub tecta pararet, ne dubitarent, pręcepit
et imbri, ne uerbum Domini impediret, iussit. Magna uis aquarum circa eos,
qui ad audiendum conuenerant, in terram defluxit, nullum tamen ex tanto
hominum numero attigit. Et pauor pariter ac pudor omnes cepit nolle illius
pręceptis obedire, cui insensibile elementum paruisset. Itaque non
aut consuetudine uti;
sicut enim pisces de aqua eductos continuo languescere et emori solere, ita
monachum extra coenobii septa uagantem, si quicquam confabulationi uacuerit
alienorum, ad cordis tepiditatem redigi et circa spiritalia exercenda effici
tardiorem.
Hinc sane est, quod plerique cum feris bestiis in solitudine uiuere sibi
satius duxerunt, ne in coetu hominum mentem, quam in sola Dei contemplatione
fixam
consuerunt folia ficus et fecerunt sibi perizomata.
Tunicis denique pelliceis contenti uixerunt.
Ioannes Baptista, quo non surrexit maior inter natos mulierum, de pilis
camellorum uestem contextam et pelliceam zonam circa lumbos habuisse
dicitur. Et de illo ad turbam Dominus: Quid existis, ait, in
desertum, uidere? Hominem mollibus uestitum? Ecce, qui mollibus
uestiuntur, in domibus regum sunt . Aspera utique uestis et
neque pili
nidorem ullum admiserint, Deo uolente etiam in igne corpora eorum seruari
integra, quorum in credendo fides et in patiendo constantia extitit
incorrupta.
Marcellinum Diocletianus pugnis circa guttur cędi fecit, nudum super uitri
fragmenta uolutari, in carcere clausum fame sitique torqueri. Et cum eum
nullo cruciatus genere ad sacrificandum diis compellere posset, decollari
iussit, uictum se testatus; uiuum
appositę erant, ut ad eas confugere liceret,
siquis eorum pro Christo pati frigus recusaret. Unus ex illis algoris
impatiens, ut ad thermas peruenit, uita defunctus est. Reliqui in glacie
perdurantes Deo laudes decantabant. Circa uigiliam noctis tertiam descendit
lux super eos et triginta novem coronę in luce apparuerunt. Quod cernens
custodum pręfectus illis, qui secum erant, a somno excitatis Christianum se
professus est et uestitu reiecto
labi
remissius agendo senserimus, resipiscentes etiam pristinę perfectioni
aliquid addamus, et potius in laqueos incidat, qui illos parauerat, et
conuertatur dolor eius in caput eius.
Plurimum autem circa conuersationis nostrę initia demonum in nos concitatur
indignatio. Quibus si eo tempore minime cesserimus, facilior erit reliquarum
postea congressionum uictoria.
Antonium, Alexandrinum abbatem, ad eremum pergentem
non uigiliis, non ieiuniiis, cum et ipse
neque dormiret neque comederet, sed sola animi semper se submittentis
humilitate.
Iterum illi apparuit medici speciem pręferens multasque uitreas ampululas
circa se gerens. Et, quo pergeret, interrogatus quidue sibi uascula illa
uellent, ad proximum monasterium iter se habere respondit, ut fratribus
singulis singulas offerat potiones eosque, qui hauserint, sibi obnoxios
reddat.
hoc liceret tenebrarum amatori diabolo aduersus lucis
amatorem Launomarum, rursum diuinitus accensa reluxit.
Sulpitius quoque, Bituricensis episcopus, dum in ecclesia cum suis clericis
noctu oraret ac psalleret, horrendos circa se demonum strepitus fremitusque
audiuit, sed interim opus suum minime intermittendo fortasseque ob hoc ipsum intentius orando cessare tumultum fecit, magis
terrens aduersarios quam ab eis
redegit.
Attamen inquieta et indefessa malignitate ueterator diabolus, nequod adhuc
fraudis genus inexpertum dimitteret, multo stipatus comitatu ac maiestatem
quandam pręferens ad illam uenit. Et cum ab omnibus, qui circa eum erant,
plurimum honoraretur, ipsam quoque, ut se adoraret, iussit. Nolentem uero
et, quod unus Deus adorandus esset, dicentem flagellis uerberauit. Cumque
illa ne uerberibus quidem cederet, ipse fremens et indignatus
tuum,
Domine, secundum uerbum tuum in pace. Quia uiderunt oculi mei salutare
tuum. Quod parasti ante faciem omnium populorum: lumen ad reuelationem
gentium et gloriam plebis tuę Israhel. Post hęc lux multa circa eum
fulsit. Quidam etiam angelos uidisse se testabantur uocemque audisse illum
ad patriam cęlestem inuitantium et ipsius respondentis, quod libenter
cupideque ueniret. Mox discedente luce anima quoque a corpore suo
formident et,
dum tali spectaculo consolantur, ultimę anxietudinis dolorem non sentiant.
Sic et seruulus paralyticus (de quo sępe locuti sumus) cum extremos iam
anhelitus duceret et, quomodo poterat, una cum iis, quos circa se
conuocauerat, psalmos concineret, mox: Tacete, tacete — inquit — nunquid non
auditis, quanti et quam dulces cantus resonant in cęlo. Et dum intentos in
cęlum oculos tacitus teneret, uita elapsus est. Corpus uero,
amatores magis quam Dei, habentes quidem speciem pietatis, uirtutem
autem eius abnegantes. Et quemadmodum Iannes et Mambres restiterunt
Moysi, ita et hi resistent ueritati, homines corrupti mente, reprobi
circa fidem. Quis locus erit iustis in tam perditorum hominum coetu?
Quod consortium piis cum infidelibus? Quę bonorum quies esse
poterit, ubi improbissimi homines terram cęlumque per licentiam
Consurgant et ascendant gentes in uallem Iosaphat, quia ibi
sedebo, ut iudicem omnes gentes in circuitu. Sed quoniam uallis
illius angustię non ita multorum hominum capaces sunt, credimus alios in
ualle, alios circa uallem confluxuros atque ideo in ea omnes congregandos
dici, quia super omnes inde Iudicii sententia proferetur. At uero, antequam
proferetur, antequam — sicut Amos ait — reuelabitur quasi aqua iudicium
et
non ante scelerum suorum poenituit quam cum poenitere nihil profuit, quid
agent, quo se uertent? Nulla erit reliqua cauillatio, nullum argumentum,
nullum effugium. Videbunt supra se Deum iratum, infra se ignem paratum,
circa se terribiles demones grauiter infrendentes et iam ad teterrima illa
inferni loca cum furore urgentes, compellentes, trahentes. Qui clamor,
qualis planctus, quantus et quam flebilis ululatus inter illos audietur,
quam
in mortis ignominiam
putauit, dum martyrio coronarentur. Deprehensum quoque est eodem die ipsum
interiisse, quo talia de illo solitarius uiderat.
Opinor locum illum, in quem est deiectus, sicuti et alia, quę in illis circa
Siciliam insulis atque in ipsa Sicilia perpetuo ardere constat, infernę
fornacis infumibulum esse et flammas ac fumum ipsum inde a gehennę igne
sursum uersus euaporari. Si enim is ignis eiusdem cum nostro naturę
bonum est nobis hic esse dicerent. Nondum plene
gloriam eius uidebant, sed tantum quoddam glorię simulacrum. Et tamen, ubi
ipsum sic coruscantem uiderunt, ibi cum ipso quamprimum permanere
exoptarunt. Moysen et Heliam circa eum stare conspiciunt et ecce, quos
nunquam antea uiderant, diuino fulgore mentem illuminante agnoscunt.
Exclamat Petrui: Domine, si uis, faciam hic tria tabernacula: tibi unum,
Moysi unum et Helię unum. Cur
proximus accedit Christo, qui hic stigmata portauit Christi.
Martini episcopi uultus, cum obisset, splendidus apparuit, ut non mori eum,
sed ad immortalitatem transire fidem cuiuis faceret. Angelici pręterea
cantus circa ipsum auditi. Eadem hora Seuerinus, Coloniensis episcopus,
animam eius ab angelis ad cęlum ferri uidit. Seuerus etiam monachus ipsum in
quiete conspexit, niueo tegumento, uultu rutilo, radiantibus oculis, librum
manu
ad locum, ubi episcopus iacebat, concurrunt, neminem inueniunt
pręter corpus eius iam exanime. Quo quidem relicto ipse cum illis abierat,
quorum domicilium in cęlo, non in terra erat.
Seruulus paralyticus moriens homines circa se psallentes silere iussit,
quoniam angelos audire coepit. Et cum ad cęlestem cantum, quem sentire solus
poterat, oculos, aures animumque intendisset, corporis uinculis solutus
abiit. Tam autem suauis odor a corpore iam
triumphus debetur.
Septem mulierum, quę cum beato Blasio episcopo ad Sebasten martyrium passę
sunt, cum cęderentur, animas uirginali forma a corporibus egredi uiderunt
cęlumque uersus ferri, candidas admodum et corollis circa capita fulgentibus
decoras. Et hoc ipsi sicarii testabantur, a quibus interemptę sunt. Nunquid
non satis ueram putabitur, quod ne inimici quidem negare potuerunt, eas
uidelicet statim post necem beatitudinis ęternę
super inducto crepitabat lympha meatu,
addiximus: atque dedicauimus: Speramus nempe eorum mira inuisibilique opitulatione, et hęc et ea quę deinceps, siue de diuinis, siue de humanis ceterisque rebus scribere, aut litteris posteritati mandare decreuimus facile expedire, atque utiliter simul, ac foeliciter perficere et consumare: circa quam profecto materiam et nos alias dum in florentissima urbe legeremus: quam animo menteque semper gerimus: et singulari dilectione prosequimur: insudauimus, atque plerosque eximia eruditione uiros magnopere insudasse nouimus: uerum assidua amicorum discipulorumque adhortatione ac precibus
autem eqs.: cf. Per.
39,3,6-8 (Plaut . Cas. 859)
Ex his considerandum quanta Romani populi tunc potentia
fuerit, cum ipsa per se ciuitas satis esset ad expediendos exercitus, intactis aliis
circa se urbibus, siue extra se prouinciis quibus dominabatur.
6.2. (Nota) Sed omnis terrena magnitudo, quum ad summum peruenerit, ut retro
cędat, necesse est. Ita Romanorum imperium, quum iam longe lateque diffusum alienis
uiribus labefactari
lactante,
Correxi ex lactente
hoc est in pecude seuum, quod in aliis adeps. Seuo autem
lactante,
Correxi ex lactente
id est eo quod circa lactes est. Lactes sunt per quas labitur
cibus. Quę in cornigeris et in homine lactes sunt, hę
Correxi ex heę
in aliis dicuntur ilia.
Lactes sunt
Q. Quintus. V. F. Viuus fecit. In fronte pedes XXXV, in agro pedes X:
in quo spacio aliis sepulturam ponere ius non est nisi domino loci permittente.
111.2. Frons autem illud sepulchri latus est in quo litterę incisę sunt.
Quod terrę circa alia latera patet, ager dicitur.
112.
A 80/4; cf. CIL
rotunda specie angulatum, cuius murus (ut
uides) quadrato lapide rethiculataque structura constat. Octo columnis ingentibus intus
fulcitur, quibus alię insident minores, quorum quattuor e marmore porphyrite cum aliis ad
testudinem usque tecti eriguntur. Exterius circa se magnarum duarum et uiginti columnarum
peristylium habet, et id quidem Sinadico marmore nobile. Porro ante templi limina
uestibulum ipsum atriumque patet spaciosum, columnis grandibus, et ipsis e marmore Phrygio
dolatis, circumseptum, quibus arcus impositi
B. M. IN. FR. P. VI. IN AGR.
.P. VI.
119.1. L. Lucius. V. F. Viuus fecit. B. M. Benemerito. IN. FR. P. VI. IN AGR. P. VI. In
fronte pedes VI, in agro pedes VI.
119.2. In his declaratur eius iuris locus circa sepulturam, ut alibi diximus,
Cf. In epigr. 111,1
nequis eum sibi uendicet occupareque contendat.
In margine inferiore folii 54, manu recentiore scriptum: Hoc
explanabo.
124.4. (Legio) Legio una ex sex milibus peditum centum additis et ex
septingentis triginta equitibus constabat. Ea diuidebatur in cohortes decem. (Cohors
prima) Prima cohors cum imperatore erat circa uexillum, homines mille centum et
quinque pedites, centum et quadraginta duos equites, (Secunda) secunda uero
cohors quingentos et quinquaginta duos pedites, sex et sexaginta equites habuit.
(Reliquę octo) Hunc
(Reliquę octo) Hunc eundem numerum reliquę cohortes habuerunt. Ex his decem
cohortibus, quoties pręlium immineret, duę acies ordinabantur. (Acies prima) In
prima acie prima cohors dextrum cornu tenebat, quinta leuum, tertia locum medium,
(Acies secunda) circa quam secunda et quarta erant.
Legio una eqs.: cf. Veg.
Mil. 2,6; 2,7; cf. Per. 10,67; 10, 68
Idem ordo secundę post primam aciei fuerat. Iccirco igitur
tribunus fuit, hoc est tribuni absentis uices gerens, dum esset centurio
gregariorum militum ueteranorum. Gregarii milites erant extra ordinem asciti et humilis
militię milites. Postremo fuit centurio primipilus, idest pręfectus legionis quę circa
imperatorem erat.
140.3. Huic monumentum est factum ex decem sestertiis. Sestertius
Sestertius suprascripsit
erat duarum librarum et semis, idest et dimidii librę. Ideo
domino meo gratiosissimo 4 iniret aliquam rationem, ut ista, quae pro Christi religione defendenda instituta fuere, illuc potius converterentur. Sed de his satis, scio enim veritatem scribere quam sit periculosum. Sed nunc sede vacante plura quam alias licent. [3.] Galli adhuc circa Mediolanum haerent, plura damna patientes quam inferentes. Nuntiavit mihi nunc dominus orator Mediolani, 5 accepisse se litteras ex Mediolano die 18. huius mensis, in quibus scribebatur eos revocari, regem Galliae undique ab Hispanis, Anglis, Germanis coniuratione illa
Philosophus confirmat
dicens, quod virtus solis et stellarum diffusa in aëre
facit omnes istas alterationes in sphaera activorum et passivorum.
Quis etiam velocitatem firmamenti compraehendere
potest, quod in minuto horae sua velocitate terram
universam circuiret; 11411, si eadem velocitate circa superficiem
terrae moveretur, qua in orbe proprio? Quamvis
divus Hyeronimus multo velociorem motum ponat, tamen
nos principem astrologiae secuti positionem eius
approbamus. Quis magnitudinem solis, qui terra maior
est clxvi et ipsa luna 6644 nisi periti astrologi? Quis reliquas
resecare et
necessaria ad perfectam cognitionem huius scientiae adducere.
Ad quidditates rerum descendere et ad sermones
per se, qui sunt apti solvere omnes quaestiones contingentes
in hac scientia. Dico viam brevem, praeterquam in isto
principio, in quo convenit, ut sermo noster dilatetur circa
octo particulas universales reducibiles ad quatuor genera
causarum tactas ab Averroe in prooemio De physico
auditu. Utiles tamen erunt et necessariae, quando bene
applicabuntur ad istam scientiam. Quibus bene declaratis
declaratae
et termini, ut habitis his facile habeantur et ea, quae sunt
in scientia. Parvus enim error in principio magnus sequetur
in fine (ut refert Averroes in commento quarto tertio
De anima de mente divi Platonis) et Philosophus in Textu
commenti xxxiii primo Caeli. Ignorata enim materia circa
quam (in artificialibus) ignoratur et via motus. Ignorato
etiam fine et utilitate ignoratur et terminus ad quem et
propter quem. Quibus quidem ignoratis tota intentio
nostra frustraretur. Exordium itaque sumemus ab his,
quae ad librum Elementorum Euclidis sunt necessaria, in
secundo
quia per causas adaequatas.
Capitulum secundum: de genere causae materialis
Subiectum vero huius artis, scilicet libri Elementorum
vel principiorum Euclidis, est quantitas. Quae accipitur
pro genere causae materialis, circa quam. Quae est duplex
(ut infra videbitur), quod praecognoscitur in scientia duplici
praecognitione : ideo neque demonstratur primo
Posteriorum. Sed quia titulus huius artis est liber Elementorum
vel principiorum, qui quidem ab omnibus
cuius ad alias
scientias est velut perfectum ad imperfectum, quia haec
cognoscit causas rerum omnium, aliae vero non cognoscunt
causas ultimas. Ideo etiam cognitio huius est nobilior,
quam tota cognitio naturalis, etiam demonstrative
habita, quia haec totam considerationem habet circa divina
ministeria, circa organa suae ordinatae operationis,
circa etiam praecones suae voluntatis ordinatae ab aeterno, quae sunt corpora caelestia; et haec eadem, sola extensione, habet considerare omnes effectus infra concavum orbis lunae, scilicet quaecumque sunt in sphaera
velut perfectum ad imperfectum, quia haec
cognoscit causas rerum omnium, aliae vero non cognoscunt
causas ultimas. Ideo etiam cognitio huius est nobilior,
quam tota cognitio naturalis, etiam demonstrative
habita, quia haec totam considerationem habet circa divina
ministeria, circa organa suae ordinatae operationis,
circa etiam praecones suae voluntatis ordinatae ab aeterno, quae sunt corpora caelestia; et haec eadem, sola extensione, habet considerare omnes effectus infra concavum orbis lunae, scilicet quaecumque sunt in sphaera
activorum et passivorum. Haec enim
cognoscit causas rerum omnium, aliae vero non cognoscunt
causas ultimas. Ideo etiam cognitio huius est nobilior,
quam tota cognitio naturalis, etiam demonstrative
habita, quia haec totam considerationem habet circa divina
ministeria, circa organa suae ordinatae operationis,
circa etiam praecones suae voluntatis ordinatae ab aeterno, quae sunt corpora caelestia; et haec eadem, sola extensione, habet considerare omnes effectus infra concavum orbis lunae, scilicet quaecumque sunt in sphaera
activorum et passivorum. Haec enim est illa scientia, qua
praeterita et futura
realiter,
ergo mathematica est philosophia naturalis. Consequens
est falsum per Philosophum 6. Metaphysicae textu commenti
2. ubi distinguit mathematicam a naturali et divina.
Ergo consequentia arguitur: omnis consideratio, quae est
circa materiam secundum esse et secundum diffinitionem,
est naturalis secundo Physicorum. Sed ista consideratio
lineae et superficiei (ut non distinguuntur realiter, sed
sola ratione) est in materia secundum esse et secundum
diffinitionem, ergo mathematica est
posteriores
ipsius Euclidis et etiam posteriores ipsa natura. Ex quo
inferebat Simplicius Aristotelem multo inferiorem mathematicum
quam naturalem philosophum extitisse. De quo
etiam inferri possum eundem in cognitione astronomica
multo inferiorem extitisse. In xiii. enim Metaphysicae circa
finem adducit auctoritatem Eudoxi et Calipi in motibus
orbium caelestium, affirmans melius esse scire, quod illi
dicunt quam nihil scire, credendum enim est unicuique in
arte propria. Et etiam de ipso idem dicere possum: cum in
libello De bona fortuna, quid nam sit bona
praedicatur de substantia per regulam:
sed ipsa substantia praedicatur de animali in minori, (ut
patet): ergo substantia praedicatur de substantia: et sic
aliqua substantia est homo: quia aliqua substantia est substantia:
quod est in fine abominationis. Nunc modo liceat
nobis iterum digredi circa Aristotelem de multis speculabilibus
ad propositum tamen applicando. Primo enim
quare Aristoteles in prima figura accepit tria elementa
scilicet a.b.c., quae adinvicem sunt contigua, inter quae est
una vocalis tantum et reliquae consonantes. In secunda
ubi est tota ars resolutoria et compositiva, sine
qua non est scientia perfecta, sine qua etiam est negata
abstractio quiditatis a quiditate usque ad ultimam quiditatem.
Qua ignorata, si quid scimus, id certe confuse
scimus. Quare Aristoteles nihil sine forti ratione dixit, sed
circa omnia fuit sollicitus. Primo enim quando accepit tria
elementa, quorum vocalis erat unum, per hoc dedit intelligere
figurae primae perfectionem, quia alpha Graece
significat vitam, aliae duae figurae sunt sine alpha, id est
sine vita. Ideo imperfectae quarum necessitas, id est perfectio
post
tergum insecutus est, ut maiora in solitudine bella nunc patiar.
Hic enim pręsidijs fulta mundi Arriana rabies fremit. Hic in tris
partes scissa ecclesia ad se rapere festinat. Monachorum circa
commanentium antiqua in me surgit autoritas. Ego interim clamito:
'Siquis cathedrę Petri iungitur, meus est.' Hęc ille.
Quam autem uere sincereque de religione senserit atque scripserit,
amictu,
de adulterio natus moritur
ad unum,
piorum.
posita noctua, sepibus quaqua uersum fusis pulchreque uirescentibus,
septem uirgas uisco illitas
13
De nominibus demonum priuatę conditionis c. 14
De denominatione demonum a rebus inanimatis c. 15
Quod tentationes pati necesse sit, maxime circa principia conuersionis c. 16
De duobus tentationum generibus c. 17
Quod diabolo imminutę sint uires c. 18
Quomodo uincitur tentatio
non minus execrandos illis, qui in domo Caiphę in eum spuere et faciem
eius uelare |
qui-que caput ipsius et spinis compungere |
et harundine ausi sunt uerberare.
Nam Christi caput Deus, Christus autem caput nostrum est.
Rursum siquem circa humanitatem
eius errare senseris,
eum sic existima, quasi qui ipsum uestibus exuat et nudum extentum-que
affigere cruci non dubitet.
heretici.
transmittat et sanctorum angelorum faciat esse consortes.
Veruntamen si ad purę contemplationis donum cupimus peruenire,
non solum scelestę cogitationes uitandę erunt,
sed etiam futiles ac uanę.
Vana cogitatio est circa ea quę fluxa atque fragilia sunt |
nec quicquam in se solidę utilitatis habent.
Imprudentis est igitur de bonis corporis aut externis cogitare,
quę permanere nullo modo queunt,
et ęterni ac stabilis boni,
ad quod fruendum creati ac
diebus a secularibus negociis feriandum pręcipi,
ut exerceamur in diuinis |
et non ut hauriendis luxuriis uoluptatibus-que incumbamus.
Et hęc sane pręcepta sunt,
quę ad Dei duntaxat cultum spectant.
reliqua uero circa charitatem,
quam proximis debemus uersantur.
Quartum.
Honora inquit patrem tuum et matrem tuam,
ut sis longęuus super terram,
quam Dominus Deus tuus dabit tibi.
Natura ipsa nos prouocat | gratis parentes nostros colere et
hiatant ,
languentibus nictant ocellis |
se-que elatis lacertis ac prolato pectore distentant |
et nisi totam noctem dormierint,
somnum a se fugisse lamentantur.
Tunc remedia quibus reuocetur disquirunt:
iam papauer,
iam lactucę parantur,
iam titillatio circa digitos uolas-que pedum discurrit,
seruis ibi pruritum excitantibus,
ut dominus qui usque mane soporem suum continuare
nequiuit,
eo iam non interrupto ad meridiem duret.
atque istos tam effoeminato ocio assidue torpentes de improuiso mors occupat.
Attende, quid Hieremias propheta monendo dicat:
Leuemus, inquit, corda nostra cum manibus ad Dominum in cęlos !
Quod et Apostolus docet dicens
Orabo spiritu, orabo et mente;
psallam spiritu, psallam et mente;
ut uidelicet et lingua sermonem resonet
et mens circa ea, quę dicuntur, intenta sit.
Parum diligens est precator,
qui alio uerba, alio cogitationes dirigit,
et cum corpore in ecclesia sit, animo uagatur foras
per urbis loca uel secessus ruris.
Quando hic cum Apostolo dicere poterit:
Conuersatio nostra in cęlis est,
si ne
Sapientia est
Fuit et alia inter gentiles sapientia,
ueri quidem inquirendi supra quam dici queat
studiosa,
sed plane inanis cassi-que laboris,
cum inuestigare illud nequaquam potuerit,
quod nisi Deo monstrante scire nemo poterat.
Ista autem erat philosophorum professio circa ipsam hominis
beatitudinem uarie sentientium (ut diximus) atque delirantium.
cum non in cęlo sed in terra illam constituerent,
quęrentes ubi non erat |
et ubi esset nescientes.
de his psalmista ait:
Defecerunt scrutantes
sperans uictoria potiretur.
Beemoth, inquit,
quasi bos foenum comedet,
hoc est paleas igni comburendas;
fortitudo eius in lumbis eius,
et uirtus eius in umbilico uentris eius.
Illecebris enim Venereę uoluptatis,
quę circa lumbos et umbilicum pręcipue sentitur,
frequenter impugnat.
Ossa eius uelut fistulę ęris,
cartilago eius quasi laminę ferri;
ad duritiam diaboli ista referuntur:
quoniam a malicia quam semel amplexus est nequit remoueri |
et ęre et ferro magis
congressurus uincendi fiduciam non in se,
sed in Deo habuerit.
Hęc de nominibus |
nunc reliqua distinctius dispositius-que consideranda sunt.
Quod tentationes pati necesse sit, maxime circa principia conuersionis.
Caput XVI
Quamdiu in corpore uiuimus,
aut a diabolo |
aut a sensuum nostrorum concupiscentia molestias pati necesse est.
Propterea
repulsi astant,
fugati redeunt.
dicta facta-que nostra,
gestus insuper ac motus speculantur.
quę si ad malum inclinari uiderint lętantur |
et modis omnibus ad perpetrandum scelus urgent.
in summa facere nequimus,
quin illi omni loco,
omni tempore circa nos sint,
nobiscum-que commorentur.
Siqua eos aliquando uisę mulieris cogitatio molestat,
noctes uigiles ducunt,
orationibus instant,
ieiunia frequentant,
pectus pugno uerberant,
donec Domino miserante pristina menti reddatur quies |
et aduersario in fugam conuerso uictorię succedat solatium.
Nihil isti circa se conspiciunt nisi rupes et siluas,
nihil audiunt nisi rugitum ferarum et auium cantum et sibila serpentum.
tu te autem periculo liberum fore arbitraris quotidie inter foeminas conuersando,
illas intuendo,
de illis fabulas audiendo |
te-que ultro illarum aspectibus offerendo |
Luctam istam uincere non poteris,
nisi armis opportunis atque congruis fueris usus.
Arma igitur quibus tibi carnis tuę domanda petulantia est,
ieiunia sunt solito crebriora,
frequentiores preces,
magis intenta diuinorum tractatuum lectio |
et circa facienda opera corporis fatigatio diligentior.
Cum hoc telorum genere qui in pręlium processerit,
eius castitatis arcem |
neque carnis foeda titillatio |
neque diaboli callida machinamenta poterunt euertere.
Primo
(ut Esaias inquit) in gladio suo duro et grandi et forti super Leuiathan serpentem ueterem,
et super Leuiathan serpentem tortuosum,
et occidet cętum qui in mari est .
Qui enim nunc uel circa aera istum nubilosum uel circa terram hanc mortalium sedem uersantur,
tunc omnes in barathro Tartari terribili atque horrendo concludentur.
At tu si nolis cum his habere sortem,
consortium quoque fuge superborum.
Rarum est enim ut quis
suo duro et grandi et forti super Leuiathan serpentem ueterem,
et super Leuiathan serpentem tortuosum,
et occidet cętum qui in mari est .
Qui enim nunc uel circa aera istum nubilosum uel circa terram hanc mortalium sedem uersantur,
tunc omnes in barathro Tartari terribili atque horrendo concludentur.
At tu si nolis cum his habere sortem,
consortium quoque fuge superborum.
Rarum est enim ut quis illorum mores non imitetur,
quorum
uiro eius. Abram de Aegypto cum suis ascendit
ad plagam australem. Auri argentique diues erat. Reuersus est ad montem,
ubi posuerat altare. Illic rebus auctis rixaque inter Abraę et Loth
pastores orta diuisi sunt. Loth circa Iordanem sibi regionem elegit
habitauitque Sodomis, Abram autem consedit in terra Chanaan. Pollicitus est
ei Dominus daturum se terram omnem
multiplicaturumque semen eius.
ipsius. Madian et Amalech castrametati sunt in ualle Iezrahel.
Gedeon uero conuocatis filiis Abiezer et Manasse et Asser et Zabulon et
Neptalim petiit a Domino uictorię futurę signum. Id fuit ros in uellere
terra circa sitiente et rursus uellus siccum terra circa ex rore madente.
Gedeoni in expeditionem eunti a Domino pręceptum est, ne multitudini
confideret faceretque reuerti timidos. Ex his reuersa sunt uigintiduo milia,
cum eo decem
sunt in ualle Iezrahel.
Gedeon uero conuocatis filiis Abiezer et Manasse et Asser et Zabulon et
Neptalim petiit a Domino uictorię futurę signum. Id fuit ros in uellere
terra circa sitiente et rursus uellus siccum terra circa ex rore madente.
Gedeoni in expeditionem eunti a Domino pręceptum est, ne multitudini
confideret faceretque reuerti timidos. Ex his reuersa sunt uigintiduo milia,
cum eo decem milia remansere. Hos etiam iussus duxit ad
ponam thronum regni tui super
Israhel in sempiternum, sicut promisi Dauidi, seruo meo. Sin autem
auersi fueritis, auferam Israhel de superfacie terrę, quam dedi eis et
templum proiiciam. Exactis decem annis circa templi ędificationem
dedit Salomon Tyri regi Hiram XX oppida Galileę, quę ille reuisens non
probauit uocauitque ea Terram Chabul, id est
rex Nabuchodonosor iis, qui
relicti erant in terra Iuda. Et qui dispersi fuerant conuenerunt ad eum in
Maspha. Venit Ismahel, Nathanię filius, uir stirpis regię, cum decem aliis
et interfecerunt Godoliam atque illos, qui circa eum erant in Maspha.
Populus repentino tumultu consternatus transtulit se in Aegyptum.
Hactenus de regibus, nunc dicendum de transmigratis.
ESDRAS
in
Iudeam. Profecti applicuerunt Amaum. Iudas cum suis uenit in Masphat. Qui
aduersus tantam hostium multitudinem Dei auxilium implorantes ieiunauerunt
operti ciliciis et aspersi cinere caput et moerentium more uestibus circa se
dissutis ac dilaceratis. Expanderunt libros Legis, ornamenta sacerdotalia,
primitias decimasque attulerunt sollicitarunt nazareos, ut pręcibus ad Deum
fundendis insisterent. Pręterea Iudas constituit duces,
Cendebeus uenit Iamniam et
incursionibus uastare Iudeę fines coepit. Aedificauit Cedronem ibique posito
pręsidio commeatum Iudeis, qui frequens erat, interclusit. Ioannes a Gazara
Hierosolymam ascendens nunciauit Cendebeum circa Iudeę oppida hostiliter
agere. Tunc Symon ipsi Ioanni ac Iudeis omnibus, ut pro patrio solo libere
pugnarent, pręcipit. Ioannes igitur cum XX milium uirorum exercitu uenit ad
Modin. Primo mane surgens cum ad torrentem
In templo ab
omnibus pariter Deo supplicatum, uti sacra deposita salua inuiolataque tueri
uellet. Tunc ostendit Deus humanas uires frustra aliquid conari ipso
aduersante. Etenim Heliodoro cum armatis satellitibus circa ęrarium iussa
regis exequente, ecce, apparuit equus cum irato minacique sessore, qui se
conuertens calcibus illum afflixit. Mox alii duo equites uisi sunt, qui
eundem flagellis cędendo semiuiuum de loco eiecerunt.
dum Petrus frigescentia membra prunarum calore refouet, pontifex interrogat
Iesum de discipulis suis et doctrina eius. Malignus captator ueluti discere uolens interrogat,
et tamen accusandi causas extorquere nititur. De discipulis ergo quęrit, ut seditiosum deferat
eum, qui circa se pręsidia compararet. De doctrina scrutatur, ut, si Mosaicę contrariam esse
deprehenderit, ipsum tanquam Deo aduersantem morte mulctandum denunciet. Dominus autem sic
responsum temperauit, ut et uera diceret **corr. ex doceret et illi
accusandi
pro tribunali, in loco, qui
dicitur litostrotos, * Hebraice autem Gabatha. Videamus primo Iudeorum in accusando
apertum mendacium, deinde Pilati iudicium peruersum. Christum criminabantur, quod se regem
faceret. Sed qua ratione hoc probare poterant de illo? Non milites circa se habebat, non
purpuratus incedebat, non regio diademate insignitus in publicum prodibat. At uero uitę alienę
insidiantium mos est, quoties uera crimina ei, quem odere, obiicere nequeunt, falsa
confingunt. Se regem facit, inquiunt. O impudens cauillatio!
se propria uirtute liberare? An non
poterat, si uellet, de cruce descendere, qui pendens in cruce credenti ac poenitenti latroni
potuit paradisum donare? Amen dico tibi — inquit — hodie mecum eris in
paradiso.
Nam licet ambo illi, qui circa latera eius pendebant, improperassent ei, is tamen, qui a
dextris erat, poenitentia motus se dignum eo supplicio fatebatur et credens dicebat (ut Lucas
testatur): Memento mei, Domine, cum ueneris in regnum tuum. A seruis crucifixum
uidet, et Dominum confitetur;
corpus in sepulchro. Christo in cruce deficere incipiente sol in cęlo eclypsim
patitur, et id quidem plena luna contra naturam, ut ipsi Christo obsequium pręstasse uideatur,
qui erat Dominus naturę et cęlestium, sicut et terrestrium, Opifex atque Moderator.
Circa horam nonam — inquit — clamauit Iesus uoce magna dicens: Heli, Heli,
lamazabatani? Hoc est: Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisti me? Hoc quoque supra
naturam est, ut quis moriendo uoce magna clamet. Deficiente enim spiritu torpet lingua,
Quęstio
ergo Mattheus ait, quod erant ibi non iuxta, sed a longe? Vel quia prius iuxta
constiterant, deinde, cum eum iam expirasse uidissent, paulo longius sese submouere; uel quia
eodem loci et longe erant et prope: longe respectu militum, qui circa crucem stabant, prope
respectu crucis non multo interuallo ab eis distantis. Consyderandum tamen, quanto erga Iesum
amore istę mulieres flagrabant. Sequebantur eum, ut docentem audirent, ministrabant ei, hoc
est, ad uictum necessaria suppeditabant, ad supplicium euntem
tam immane facinus futurum cognouit Hieremias, ideo puto eum Rachelem, quę iam sepulta
fuerat, nominasse, ut ostenderet non solum uiuis, sed etiam mortuis miserabile fore
spectaculum illud puerorum inter prophanas siccariorum manus flentium, dum necarentur, et
ipsarum matrum circa illos inconsolabiliter ululantium. Et noluit — inquit —
consolari, quia non sunt, hoc est, quia nece sublati sunt. Neque enim mors
nostrorum nobis potest esse consolationi, sed spes uitę ęternę. Credimus enim eos, qui puri
hinc decedunt, Deo
illos in montem excelsum seorsum, et transfiguratus est ante eos.
Quomodo transfiguratus? Resplenduit — inquit — facies eius sicut sol,
uestimenta autem eius facta sunt alba sicut
nix. Apparuit circa eum Moyses et Helias... Apostolos uero lucida operuit* nubes.
Audierunt uocem Patris de nube dicentis: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene
complacui.** Ipsum audite. Exterriti in faciem proni cadunt, subleuati a Domino
errigunt se et
nuncient discipulis, quia conueniens
erat, ut foemina, quę peccando prior cecidit in mortem, prior redemptionem nunciaret ad uitam.
Ideo subditur: Et exierunt cito de monumento cum timore et gaudio magno, currentes
nunciare discipulis eius. A septo illo, quod circa sepulchrum erat, exeunt cum timore,
quem de angeli uisione conceperant, et gaudio, quod animos earum audita Domini resurrectione
affecerat. His geminorum affectuum stimulis actę uelocius currebant, ut uisa auditaque
nunciarent. Nunciandum autem prius discipulis fuit, qui
erant discipuli congregati propter metum Iudeorum, uenit Iesus et stetit in
medio, et dixit eis: Pax uobis. Iam Maria, iam Petrus, iam duo a castello reuersi
nunciarant Dominum resurrexisse, illi tamen, qui nondum ipsum uiderant post sepulturam uiuum,
suspenso adhuc animo circa resurrectionis fidem fluctuabant. De quibus Marcus testatur, quod
nec istis quidem duobus crediderant. Nolens tamen Dominus eos in incredulitate relinquere,
ingressus est ad eos foribus clausis, quia etiam de clauso sepulchro surrexerat, ut uel hoc
miraculo instructi ipsum
ascendentis insignia pręferebantur, uexillum crucis, in quo moriens mortalibus uitam,
quę mori nequeat, dedit. Ipsi autem Domino pro curru, quo alii uictores per terram uehi
solent, propria
uirtus erat, qua ferebatur in cęlum. Circa illum coruscantium atque laudes eidem
concinentium spirituum agmen sursum uersus tendebat. Homines quoque, qui ab inferis liberati
post illum resurrexerant, exultantes sequebantur. Ipsi uero discipuli, qui cognita eius
resurrectione gauisi sunt, postquam etiam in cęlum
Igitur, antequam ad Euristei iussa peruentum est, dixisti duos dracones a
Iunone ad Herculem adhuc puerum destinatos fuisse, quos ille ceruicibus pugno constrictis
extinxit. Quanuis a poetis plurima fingantur, sub quibus alegoriam latere uolunt siue naturę
siue morum siue etiam adumbratę circa rem gestam significationis. Propterea quidem Herculis
pueritiam integre ętatis initium possumus intelligere, in qua sentire incipimus pugnam carnis
et diaboli aduersus spiritum, dum ei dominari atque imperare moliuntur. Et quoniam horum
tentamenta uincere, in ea
locis an
maritimis malint sedes habere. Vbi intellexit eos maxime, qui tenuiores genere
ac fortunis erant, praeoptare maritima loca, utpote emporio magis idonea,
seque malle mercatura ac nauigatione quam cultura sterilis ac asperi circa soli
uictum quaerere, illis eo libentius est assensus, quia ingens eius animum cupido
incesserat nouae urbis in eo loco condendae, quo primum Dalmatiam petens
nauibus erat delatus. Verum natura munitior locus uisus, licet urbi
perculsi, uel uoluptate illecti, uel errore decepti, Antichristum secuturi sunt.
Discessio itaque a catholica fide ante Antichristi aduentum incipiet, et illo
adueniente multiplicabitur. Circa discessionis
huius initia reuelabitur homo peccati, filius perditionis Antichristus. Deum se
esse simulabit, se adorari, se coli iubebit, terrenorum bonorum pollicitatione
subuertet plurimos, minis perterrefaciet, prodigiis fallet,
is locus uallis Iosaphat erit, quę in Iudęa
est, quomodo locus tam angustus tantam capiet multitudinem? Sed quemadmodum
ingens exercitus ad ducem suum congregari dicitur, ita ad uallem illam omnes
congregabuntur, sed alii in ualle, alii circa uallem. Et licet extremi inde
procul consistent, quia tamen primis contigui erunt, omnes in ualle congregandos
dixit. Angelorum autem ministerio congregabuntur. Et mittet , inquit
suppellex tam priuata
quam regia praedae data, facies etiam externis, et his sęuissimis hostibus, commiserationem simul et indignationem motura, modo abesset auaritia. Quippe uestis preciosa
regis Matthiae, omnium circa gentium uictoris, gemmae, codices ueterum authorum
magno impendio in membranis exarati, coelatum aurum et argentum, uasa conuiualia,
quibus quidem aetatis suae omnes fere reges superauit, caeteraque, quae in manus
hostium uenerant, direpta non modo
uerbis potius ac iure disceptare quam ad aleam sceleratissimi omnium certaminis
descendere, ubi plerumque qui rebus ac copiis instructior quam cuius causa iustior est uictor euadit. Tute autem probe nosti, quam paratus accesseris ad bellum aduersus Hungaros
gerendum, qui sane ac si ulla alia circa gens, armis, uiris, equis, pecunia, caeterisque rebus,
quae bello usui sunt, quam maxime abundant, nec profecto cuiquam nationi aut corporum robore, aut ui animorum cedunt.
At forsan nihil ambigis Deum tuae causae, ueluti, ut tu arbitraris, iustiori, si bellum
susceperis, secundum
Cuius exercitum aduentantem postea quam Stephanus Bather Transiluanus
praefectus, et Paulus Cinisius, Thibiscinus satrapes, e loco aedito prospexere ― et erat
facilis
in subiectam planiciem despectus, sunt enim omnia campi circa Albam Regiam
- quos quidem uix oculis terminare queas ex signorum militarium internitentium
numero, magnitudinem copiarum conicientes nequaquam sibi intra muros tutum commorandum esse duxerunt, ne in oppido campestri, cui
muros tutum commorandum esse duxerunt, ne in oppido campestri, cui admodum metuebant, magno suo
ipsorum, simul et totius regni periculo clauderentur. Etenim inopinato hostium aduentu
Alba Regia neque propugnaculis, neque armis, neque uiris muniri potuit. Nempe
Hungari, omnium gentium circa uictores, Austrianorum maxime, et ob id elati spiritus
homines, in animum inducere non poterant Maximilianum Albam Regiam exercitum
admouere ausurum.
Nocte igitur insequenti duces Hungari, desperata urbis tutella, cum quingentis leuis
armaturae equitibus, quam quidem
fortunae congruens scalptori merces erat soluenda, eo
magis, quia praedium castello
et colonis instructum non opifici, sed equiti conuenit, qui
scilicet antiquo regum instituto militare cogitur, et regnum ab hostibus armis tutari. Quo
circa maxime accusandi uidentur horum temporum quidam reguli, qui supra quam decet
his, quibus minime conuenit, largos sese interdum exhibent, quum in ornandis militaribus uiris ac de se bene meritis mirifice parci sint.
Per idem fere tempus
inquit, diiudicetur
nostro duorum euentu, utra gens bello sit anteferenda?
Est autem gens Tatharorum
Scythica, quos quidam antiquitatis studiosiores
inter cruciatus admissorum scelerum recordatio. Itaque dum subdito ureretur igni, ne gemitu quidem edito praesenti animo affirmauit se merito afflictum supplicio, atque inter supplicandum animam expirauit.
Caeterum Alemani populandi, ut dictum est, dulcedine illecti, quum omnia circa
posita infesta redderent, Valentinus Cheraenus, iuuenis impiger, Miloque Boëmusius a
Paulo Cinisio missi cum aliquot equitum turmis eos praedabundos inuadunt, ac
parum admodum resistentes in fugam compellunt. Pilulariae enim, quas solas Hungaris
desperatis rebus,
legatos pro pace in Austriam mittit.
Caeterum ne Turcae fines Hungarorum exercitu
uacuas
nacti popularentur, Paulum Cinisium ad prouinciam suam Thibiscum,
regionesque circa positas tutandas dimittit. Nemo autem fuit aetate illa Hungarorum
ducum, qui ita Turcarum contunderet ferociam, atque ab incursionibus eos deterreret.
Alemani, postea quam cognouerunt neque stipendium, neque ullum aliud auxilii genus
a Maximiliano mitti obsessis, ingentemque hostium
quam honesti studio eius sententiam collaudant, quibusdam tamen ex conditionibus
Alemano demptis, quo caetera facilius admitterentur ab Hungaris, pacem omnes decernunt. Igitur in hunc tandem modum Vuladislauo pax perpetua cum Maximiliano conuenit, non profecto quae Hungaros, omnium circa gentium uictores, deceret, sed quę
magis fidei regis, temere obstrictae, eiusque quieti, cui usque ad reprehensionem deditus
erat, consulere uideretur. Nam fugatis Polonis atque Alba Regia recoepta, nescio quam
honeste, tuto certe poterant Hungari, quae non tam neccessitate coacti quam
interdum parcere pudicitiae. Quae profecto quum rex
aut omnino ignoraret, aut ad ea metu maioris tumultus, seu insita negligentia conniueret,
omnibusque ea intolleranda esse uiderentur, nec tamen Boëmi rapiendi atque iniuriarum
finem facerent, Baciensis ciuitas, communicato cum caeteris circa ciuitatibus consilio,
quae ad Thibisciensem spectant praefecturam, Paulum Cinisium, harum regionum praefectum, adeunt, de iniuriis Boemorum conqueruntur, obtestantur, ne se deserat, et quos
a Turcis, asperrimis hostibus, semper tutatus esset, eosdem a Boëmorum quoque ui ac
iniuria
an maritimis
malint sedes habere. Vbi intellexit eos maxime, qui tenuiores genere ac
fortunis erant, praeoptare maritima loca, utpote emporio magis idonea, seque
malle mercatura ac nauigatione quam cultura sterilis ac asperi circa soli
uictum quaerere, illis eo libentius est assensus, quia ingens eius animum
cupido incesserat nouae urbis in eo loco condendae, quo primum Dalmatiam
petens nauibus erat delatus. Verum natura munitior locus uisus, licet
ullam aduersus Christianos alicuius
momenti expeditionem Bazethes suscipere ausus est. Nam cum sexdecim prope annos
usque ad fratris obitum regnasset, nulla ferme arma in Christianos mouit, nec
quenquam de his locum caepit, praeterquam duo ignobilia circa Istrum castella, Cellias
Moncastrumque, quae quidem in Carabogdanis, ut dictum est, fuerunt ditione, magisque
ab incolis destituta sunt quam ab hostibus ui capta. Sed ante quam ad Christianorum
clades accedam, quae Gemii interitum consecutae sunt, eius uiri fortunam, quo res
elaberetur quam regio, quae euastanda erat, hostilem
sentiret incursionem. Atque ita in Rhoxanorum agro uicis admodum frequenti, non
procul a radicibus montium, qui Polonos a Rhoxanis seiungunt, consedit, castris in quodam tumulo paulo aeditiore communitis, exploratisque omnibus circa locis, ne quae
forte essent insidiae, nec non praesidiis dispositis, qua uenturum hostem suspicio erat
(allaturum enim opem suis Alberthum omnes credebant), copias praedatum emisit.
Igitur hinc Thatari, inde
atque ex illa regione, quam nunc uulgo Cathaiam appellant,
aduenisse. Satis enim mihi exploratum est Turcas communes prope sedes quondam cum
Thataris intra Caucasum montem habuisse ― nam et eiusdem fere linguae homines sunt
- Thatarosque ad Tanaim fluuium profectos circa Moeotidem consedisse, Turcas uero,
meliores sedes expetentes, transgressos Caucasum in Albaniam irrupisse anno salutis
humanae quinquagesimo quinto supra septingentesimum. Inde per Albanum agrum ad
Cyrum amnem accessisse, moxque Armeniam Maiorem occupasse. Deinde cum Persis et
ut fit, odium, mox bella inter duces exorta sunt, saepiusque clades inuicem acceptae redditaeque.
Per idem tempus Othomanus, unus, ut dictum est, ex Huncharii praefectis, cuius
progenies Constantinopolim cum tot Asiae atque Europae regnis nunc tenet, in regione
Maioris Phrygiae circa Dorilium oppidum satrapeam obtinebat, uiculum quendam cum
familia sua incolens, quem ab ipsius Othomani nomine Othmanliam Turcae appellarunt.
Qui quidem animaduertens Asiam intestino bello ardere, nec quemquam unum ex
Turcaicis principibus esse, qui publicae
Nam Balys, nimium suae spei indulgens, extremo fere autumno in expeditionem profectus, non modo uacuus praeda domum reuersus est ― nempe Poloni cognito hostium
aduentu in munitiora ex agris loca demigrarant ― sed etiam inde rediens circa Istrum
coortis subito tempestatibus
adeo male habitus est, ut ex octuaginta prope millibus
hominum, qui secum in expeditionem iuerant, uix tertiam partem domum reduxerit.
Equorum insuper centum millia, ut fama
essent in itinere expeditiores, ueste tantum, qua per aestatem uti consueuerunt, sese muniuerant, rati si eos forte saeuior hyems deprehendisset, spoliis
hostium se a frigore defensuros. Verum his longe secus quam sperauerant res cecidit.
Regressi enim pene seminudi e Polonia circa Istrum, ut diximus, adeo atroci uexati sunt
tempestate, ut paucis diebus magna ex parte interirent. Nec quisquam ferme ex gregariis superfuisset militibus, insolita ui frigoris saeuiente, nisi propere in Moesiam traiectos
mitius coelum et pagi Turcaicae ditionis excepissent.
conuerteret. In qua quidem fuga plus quam dimidiam illorum partem occidit, nullo fere ex suis amisso. Tanta profecto fuit siue Turcarum
formido, quae quidem rem uel maxime solet euertere, siue Michaelis uirtus, siue fortuna, quam ut saepius diximus, ubique pro Dei uoluntate accipimus.
Nec circa Danubium per idem tempus res quietę inter Turcas et Hungaros erant.
Milon Belmusius natione Moesus, Hungarorum ducum haud postremus, forte domi in
Tibisciensi agro agebat. Itaque festum Sacrosanctae Resurectionis diem celebraturus ad
aedem diuae Virginis, quae haud procul a domo
ingenti exercitu egressus
Hadrianopolim petiit, inde per Macedoniam Thessaliam peruenit. Ibi bona copiarum
parte uni ex purpuratis, Musthaphae Argiuo, atributa, eum in Aetholiam Naupactum
oppugnatum proficisci iussit. Ipse castris positis non procul ab Othri monte circa
Peneum amnem substitit, euentum oppugnationis expectaturus, ratus oppugnationem
ignobilis, ut nunc est, urbis, quam per se subiret, regi parum conuenire, simul ut ex proximo, si usus postulasset, auxilia suis posset submittere. Statuerat enim non nisi ui capta,
aut oppidanorum
nobilitas ad opem Rhodiis ferendam suo sumptu armauerat. Nam et
Rhodii id temporis Turcas propter uicinitatem uehementer timebant.
Iam Bazethes cum suis copiis in Thessalia, ut dictum est, substiterat, quum Thaudes
Cossicius, praefectus regiae classis, qui amissis naufragio circa Euboęam quinque et uiginti longis nauibus Sunium promontorium praeteruectus ad Munychiam, Atticae locum,
iam appulerat, eum per nuntium docet Venetam classem nauium numero haud multum
infra Turcaicam (erant enim ad centum et quinquaginta naues) Methone statiua habere.
Per eundem quoque
profectio constitit, propterea quod temere ingressus iter Liburnos, Iapidiam, Istriam
emmensus est, Natisoneque transmisso amne non procul ab Aquilea substitit, quo et suos
quiete aliquantulum reficeret, et hostium consilia exploraret, quos ad obsistendum
Turcis circa ea loca collocatos accaeperat. Qui ubi Christianos praelium subterfugere,
nec morti sese credituros cognouit, dextrorsum in Carnorum montanam caesareae ditionis regionem iter flectit, atque inde aliquot millia passuum uersus Opiterginos montes
processit, Liquentiae fluuii, quem
narrationem.
in Albanesios longius ab oppido interclusos conuertunt equos, circunuentosque ita magna ex parte trucidant. Pauci etenim ex mille hominibus per nota
diuerticula incolumes in urbem elapsi sunt.
Per idem fere tempus Turcaica biremis e Corinthiaco sinu, hostilem classem exploratum egressa, circa Cephaleniam insulam in Venetam forte incidit triremem. Turcae
primo fugere conati, deinde ubi celeritate Christianae nauis iam uinci coeperunt, omisso remigio arma expediunt, plane aut pugnando periculum euasuri, aut cruentam hosti
praebituri uictoriam. Veneti, arbitrantes Turcas
probris lacerato in Corinthiacum regrediuntur sinum, suis mox renuntiant Venetorum classem
nulla ex parte imminutam cum nouo imperatore Malchione Treuisano (Antonio enim
Crimano, ignauia notato, abrogatum erat imperium) partim in Corcyra, partim circa
Echinades insulas esse, Christianosque parare irruptionem in Rhion eo consilio, ut hostilem, si possent, incenderent classem.
Qua re accepta Bazethes et supplementum militum eo confestim misit, et de ignominia Crimani ualde gauisus est, Venetorum simul imprudentiam, simul intestina
illas naues, quae ad Aulonem constructae in Aoum flumen, quod quidam
Aeantem dicunt,
deductae erant nec emitti in salum poterant, eo quod fluuius nullis
per aestatem imbribus auctus adeo diutino insuper aestu exaruerat, ut circa ostium
maxime uix unius pedis alueo in mare effunderetur, quum et per se conuolutis rapido
amnis cursu arenis, simul et marinis fluctibus ad ostium
actis arenaeque
circiter Dalmatae Hungaricae ditionis equites, adiunctis sibi totidem Albanesiis, Venetorum mercenariis equitibus, quum ipsorum Venetorum
instinctu, tum spe praedae, neglecta induciarum fide ― erant enim inter Hungaros et
Turcas id temporis induciae ― proximos Turcarum fines circa Naronem amnem adorti
sunt. Qui quidem dum ingentem pecorum hominumque praedam securi hostium abducunt,
ab agrestibus, quorum uis magna dolore amissarum rerum e proximis locis in
praedones excita fuerat, admixtis paucis
rem gerere assueta.
Quibus
suis copiis adiunctis nauibusque impositis contendit, qua Ister in Pontum influit. Inde
Istri ostia
praeteruectus ad Istropolim Tomosque et circa illa loca copias suas exponit.
Mox Moesiae ulteriora petens inter Aemum montem et Danubium amnem in
Triballorum agro consedit. Inde credens patrem coeptis suis, quia nemo obuiam se tulerat, haud obstare, transgressus Aemum ad Rhodopem montem accessit. Hinc ad patrem
Hadrianopoli
Inde transmisso Sangario
amne, quem ponte raptim iunxerat, in Paphlagoniam Gallatiamque pergens Angiram
petit, mox Amysum usque peruenit. Sed nusquam hoste inuento ― Achimathes enim, non
ausus aequo loco sese committere, altissimos et pene inuios montes subierat ― Prusam,
circa ea loca hybernaturus, exercitum reduxit, relicta copiarum parte, quae hosti opposita ex illius conatibus consilia caperet.
Achimathes, ratus Selynis discessu occasionem sibi rei bene gerendę oblatam, iubet
suos e montibus descendere ac hostilem exercitum inuadere. Itaque
quo Corghuthes diuersabatur, a colono perducti illum non inuenissent (nam
regulus conspectis procul equitibus, ratus se proditum esse, montem uico proximum
petierat, seque in quodam specu abdiderat, ore ipsius specus uepribus obstructo) omnia
circa scrutati loca forte animaduertunt ad os specus, in quo Corguthes latebat, congestas
uepres recens succisas. Suspicati, id quod erat, ibi quippiam nuper a uicanis abditum
esse, quod a conspectu suo dedita opera submotum esset, studio, ut fit, inquirendi amotis uepribus reperiunt
rati illum nobilibus uiris profugium esse,
utpote beneficiis ac munificentia notissimum, Selynem uero nulla mansuetudine humanitateue praeditum omnia serua et subiecta sibi uelle. Erat id temporis iisdem in regionibus regulus quidam, Alaudolam populares uocabant, qui sicut caeteros circa regulos
opibus, ita et animo superabat. Qui quidem uocatus Selynem adire renuit, confisus tum
asperitate locorum, quae incolebat, tum copiis suis ad iustum fere exercitum accedentibus. Ad haec non audebat Turcaicae fidei salutem suam committere, propterea quod,
dum Selynes iter ad Euphratem
Nec claritudo nominis Hungarici ulli uestrum quicquam terroris incutiat: una cum
rege Matthia Chugniade uirtus quoque Hungarorum extincta est, eodemque sepulchro
condita. Nam ex quo rex ille, ut de maioribus natu accępi bellicosissimus exercitatusque
iam ab iuuenta finitimis circa omnium accolarum bellis, naturae concessit, Hungari otio
tantum et luxui indulsere, omnique fere cura militiae administrationisque regni abiecta.
Quo fit, ut ne iustus quidem exercitus noster, sed manus praedatoria fines Hungarici regni
nostro imperio adiunctos non modo impune
famae cultum
magnopere respiceret. Quamquam ferunt illum Florentino astu alieni abstinentiam in
paruis praestruxisse, nec tenui mercede ab honesto recessisse, ut et cupiditati suae non
sine operę precio satisfaceret, et iuditia de se hominum haud negligere interdum uideretur. Quo circa non modo ipse, sed etiam pontifex quasi a Iuliano deprauatus male
audiebat. Est enim auaritia, praesertim in sacerdote, ualde detestanda, atque ad
omnium obloquia exposita.
Vnde quum pontifex inuidiam euitare cupiens accitum ad
ceruicem uirilem, humeros musculosos, pectora lata et eminentia, apparentes brachiorum lacertos, brachia longa, ualentes digitos, lumbos restrictos, uentrem non expanssum, coxas firmissimas, crura (ut dici solet) tornatilia, surram crurium turgidam, neruorum duritia collectam, crus circa cauillam compressum, pedem amplum, ad sustinendam tantam corporis molem aptissimum, totam demum habitudinem uirilem et robustam, ad impetum ellectissamam, praestantiorem intus gestantes animum. Nam acre est eis ingenium, ad cuncta uersatile, mens ad mortem paratissima,
lib. IX. cap.
li.
derisionibusque prosequuntur.
Exstat in medio fere huius insulae ager ad septentrionem spectans, praecipua diligentia cultus, in circuitu stadiorum centum et quadraginta, totius insulae potior, undecim uicis septus,
Ager in medio insulae optime cultus, circa quem undecim sunt uile.
ex quibus minimus quadraginta, medius autem uiginti supra centum, nonnullus ducentas et triginta, supremus autem quingentas habet domos, altas et amplas, laquearibus caeterisque urbanis ornamentis optime distinctas sic, ut nihil ei praeter murum in circuitu
numerurm supra centum apud eos excedentibus (aestiuo duntaxat tempore) piscationibus deputatos, quorum usu singulis annis ex piscibus magnam pecuniae summam sortiuntur. Aptissimam enim piscationi hanc insulae partem esse constat tum ob frequentes amplosque maris sinus, tum quia nullibi circa insulam mare est sordidum aut lutosum, sed ubique ob notabilem circa littus profunditatem clarum ac temperie quadam inter frigidum et calidum piscibus ualde grata praeditum, tum quia per late patentia aequora Ionicum
Apulumque ac Illyricum saeuientes uentorum
tempore) piscationibus deputatos, quorum usu singulis annis ex piscibus magnam pecuniae summam sortiuntur. Aptissimam enim piscationi hanc insulae partem esse constat tum ob frequentes amplosque maris sinus, tum quia nullibi circa insulam mare est sordidum aut lutosum, sed ubique ob notabilem circa littus profunditatem clarum ac temperie quadam inter frigidum et calidum piscibus ualde grata praeditum, tum quia per late patentia aequora Ionicum
Apulumque ac Illyricum saeuientes uentorum procellae uel inuitos pisces tutiora petere loca compellunt.
maximam Illyricum sulcantibus aequor utilitatem praebet tum ex obiectu cuiusdam insulae, quae Torta (247) dicitur, in qua exstat monasterium deiparae uirginis Mariae ordinis praedicatorum,
Insula Torta in qua monasterium beatissime uirginis Mariae.
circa quam frequentes et optimi portus sunt, tum ex quibusdam aliis minoribus insulis centum quinquaginta stadiis occidentem uersus a Torta distantibus, quinque millibus passuum usque ad finem Pharensis insulae paralello tractu currentibus, inter quas et Pharam mare duodecrm stadiorum
simul cum Antistitis domo aedem circunstantia efficit, superiori foro, qui ad
orientem prospicit, se aquarum fontibus ac uirentium ortorum giro gratum reddente, inferiore autem usque ad monasterium sanctissimi Marci euangelistae, quod fratres ordinis praedicatorum circa littus maris in radice occidentalis monticuli sub regulari instituto incolunt, protelato. Vbi inter caetera hoc forum, quod ualde magnum est ipsum uenustantia, exstat prae foribus episcopii cisterna mirae magnitudinis, cui aequalem me nunquam uidisse reminiscor. Quid dicam de
tot castra, tot pagi, tot uille conflagrate, minime innumerabilis multitudo hominum et pecudum fuisset abducta. Nec silentio praetereundum esse puto recentem octo ruralium ex Pharensibus nautarum prius cum mioparone, deinde cum duabus biremibus mioparoni uehementer laboranti suppetias ferentium circa littus Appulum atrocem pugnam,
Atrox nauales praelium.
quando quidem aedita prius magna Turcarum caede (nam quadraginta desiderati, duplo plures Turcis ipsis refferentibus uulnerati fuere) nostri magis uictores quam uicti felices spiritus caelicolis
Iesu Christi, salvatoris
nostri enixissime rogo, quantum subsidium (si quod habet in animo Sanctitas Tua
transmittere et in beneficium istius castri et populi conferre) cito
transmittat, quia periculum est in mora. Hostes in diu noctuque circa moenia
insultant et hii miselli non habentes unde vivere 17 Litterae
tres – in longitudine circiter 1 cm – sunt illegibiles.
diffugiunt per diversa loca victum quęritantes et
penates
Regestum XIX Februarii Post beatorum oscula pedum. Beatissime
pater et domine, domine universalis ecclesie ac in meis tribulationibus pater et
protector meus singularissimus!
Magnam mihi et toti huic patrie Vestre Sanctitatis circa castrum Clissÿ provisio
facta attulit iucunditatem, contentor etiam de hoc bono viro, Vestre Sanctitatis
nunctio, quem existimo Vestre Sanctitati ad votum serviturum et huius castri
comodis, necessariis profuturum. Preterea, Pater
meas expositurus recurro.
Itaque, Pater Sancte, recordetur Sanctitas Vestra, quod cum anno elapso ad
oscula pedum Vestrae Sanctitatis accessissem necessitatesque meas eidem
retulissem, et qualiter castrum Clissy ultra (propter neglectam circa me
provisionem) nullo modo tenere valeo, Vestra Sanctitas mihi mandare voluit,
quatinus illud dimittere non deberem eo, quod Vestra Sanctitas de illo cito
provisionem 18 Desideratur versus unus.
Petro Erdewdy cum septingentis amplius equitibus viris equis, armis decenter instructis. Advenit eodem fere temporis momento Stephanus Aczel cum trecentis ferme equitibus, quos Ioannes Bornemyzza regi in subsidium miserat cum aliquot millibus aureorum, supremum a patre filio alumno munus. Venit circa serum eiusdem diei Ioannes Zerechen supra duo millia peditum eorum, qui circa Dravum colunt et insignes sagittarii habentur, ducens partim in suis partim in capituli Quinqueecclesiensis possessionibus collectorum, venerunt et alii quamplures intra illud triduum, illi praecipue, qui propinqui
instructis. Advenit eodem fere temporis momento Stephanus Aczel cum trecentis ferme equitibus, quos Ioannes Bornemyzza regi in subsidium miserat cum aliquot millibus aureorum, supremum a patre filio alumno munus. Venit circa serum eiusdem diei Ioannes Zerechen supra duo millia peditum eorum, qui circa Dravum colunt et insignes sagittarii habentur, ducens partim in suis partim in capituli Quinqueecclesiensis possessionibus collectorum, venerunt et alii quamplures intra illud triduum, illi praecipue, qui propinqui erant, et in his Philippus More episcopus Quinqueecclesiensis et frater eius
ubi postea multi mortales perierunt. Contra nos collis erat in longum protensus in theatri quodammodo formam, ultra quem caesar Turcarum castra habebat, in collis imo descensu pagus modicus cum templo, Földwar ei pago est nomen, ibi fuerunt positae machinae hostiles. Eum locum oculis nos postea circa extremum certaminis tempus conspeximus hostibus fuisse oppletum, maxime ianiczaris, quos vocant, qui, quicquid erat ultra illius pagi casulas, omnia longo ordine occupabant, inter quos fuisse caesarem postea fuit cognitum. Tormenta ita erant ibi posita quasi in quadam valle, propter quod
Hannibalem Cyprium. Tormenta bellica omnia et illa, quae in acie fuerunt, et ea, quae partim in castris partim in navibus remanserant, hostis habuit. Horum cura demandata fuerat sed sero et non nisi eadem illa nocte, quae pugnam praecessit, comiti Ioanni Hardegh viro strenuo et industrio et qui circa regem ab initio fuerat diligentissime versatus, regi inter paucos charus.
Nocte et die, quae pugnam insequuta est, hostes in omnes partes propinquas cursu effusi obvia quaeque vastaverunt et combusserunt nulli mortalium parcentes, non sexui, non aetati, non religioni, omnia
matribus in terram defossi, ibidem aere terra incluso matribus inde aufugientibus misere suffocati. Processit hostis usque ad Balathum lacum Quinqueecclesiensi civitate insigni combusta, cuius tamen arx et nobilissimum templum, quod in arce est, remansit intactum. Dum haec agerentur, iam wayvoda circa Zegedinum erat cum copiis Transsylvanis, quae cum ita cito subsequi non possent, ipse conscensis levibus rhedis cum paucis ad regem properabat ut vel solus praelio, quod intellexerat minime dilatum iri, interesset. Comes Christophorus Zagrabiam pervenerat, Bohemorum aliqua pars eorum, qui in
subsequi non possent, ipse conscensis levibus rhedis cum paucis ad regem properabat ut vel solus praelio, quod intellexerat minime dilatum iri, interesset. Comes Christophorus Zagrabiam pervenerat, Bohemorum aliqua pars eorum, qui in auxilium regi veniebant, partim non longe ab Alba Regali partim circa Iaurinum erat, et circa eadem loca Georgius marchio Brandeburgensis et cancellarius Bohemiae Adam de Nova Domo. Regina hac clade audita cum episcopo Vesprimiensi et Alexio Thurzone et oratore pontificio incerta adhuc de regis interitu trepide Posonium confugit rerum suarum magna parte per
conscensis levibus rhedis cum paucis ad regem properabat ut vel solus praelio, quod intellexerat minime dilatum iri, interesset. Comes Christophorus Zagrabiam pervenerat, Bohemorum aliqua pars eorum, qui in auxilium regi veniebant, partim non longe ab Alba Regali partim circa Iaurinum erat, et circa eadem loca Georgius marchio Brandeburgensis et cancellarius Bohemiae Adam de Nova Domo. Regina hac clade audita cum episcopo Vesprimiensi et Alexio Thurzone et oratore pontificio incerta adhuc de regis interitu trepide Posonium confugit rerum suarum magna parte per Danubium subvecta, in
nonnulla damna fecerit, tamen in huius rei commemoratione longe a veritate recessit ille, qui militibus nostris levis armaturae, quos vero nomine huzarones appellat, eam culpam impingit, quod puellas reginales inhonestius habuerint et in earum soleis per ludibrium saltaverint. Caesar paucis diebus circa ea loca, ubi praelium fuit, commoratus omnibus deinde, quos praedatum dimiserat, ad se revocatis inde Budam versus movit, ad quam sextis aut septimis castris ripam Danubii legens cum pervenisset oppidis et villis obviis omnibus exustis, eam sine omni praesidio relictam reperit et combussit
vitatem et castrum Clisii et omnibus Poglicanis
repulsam dederunt, relinquentes solum- modo duos, qui erant vicecapitanei
prenotati Gritti, et illo statim pro me miserunt et ego eram in occulto prope
Clisium circa quindecim stadiorum miliare et sic illa nocte introivi castrum
Clisii transiens per medium Turcharum et iterum mihi castrum restituerunt, et
conscedi ad locum meum auxilio omnipotentis Dei et bono ordine praefati domini
Andree, qui
aperta aggressi sumus illos, qui egressi fuerunt, et ibi facto impetu
tres illorum occidimus, et reliqui fugientes in arce se clauserunt. Tunc
coepimus arcem expugnare et statim igne absumsimus unam turim dicte
arcis et alteram circa horam terciam, tertiam vero turim circiter meridiem- et
adhuc perfidi Turcę neque se reddere volebant. Tunc advenerat hora vesperorum, coepimus bombardis arcem impugnare et subito
pluribus in locis tum
vesperorum, coepimus bombardis arcem impugnare et subito
pluribus in locis tum bombardis, tum etiam ferramentis arcem ipsam apperuimus et
divina favente gratia intro saltavimus et ibi invenimus plusquam XXXta Turcas
iam mortuos et vivos circa septuaginta, quos omnes ad unum trucidavimus. Erant
autem intus in totum centum et tres, et sic ipsis trucidatis totam arcem
funditus everti iussimus et fecimus. Et ibi invenimus bonam quantitatem
bombardarum, quarum partem
At. . . 763 dicta] Io 19, 12
contra insanis populus clamoribus instat,
sed labefactare, aut imminuere potuerunt.
Scio inquit amiciciam esse vnam ciuilium virtutum maximam atque praeclarissimam, et amicorum est idem velle idemque nolle.
Et valde inquam, nam quorum mentes honestas ipsa conglutinauit eorum voluntates circa bonum et aequum non distrahuntur, sed perstant immutabiles. Non autem infitior saepe oriri paruas dissensiones, non tamen propter animorum contumaciam. Sed quod accidit, vt vnus alio acutior hebetiorue ingenio sit: plusue aut minus cernat. Nefas est vel suspicari odio fuisse inter principes
intentio exorbent internum humorem, spiritusque vitales penitus exhauriunt: nisi recaeptui mature cecineris, vereor ne tibi propediem vel ab helleboro petendum auxilium, vel cum pestiferis morbis de vita dimicandum sit.
Hic ego subridens, num tibi videmur minus capris circa propriam salutem sapere? illae quidem grauatae nimia pinguedine palpebras in aliquem rubum impingunt, ac missione sanguinis grauedine leuantur. Nos uero cauere a perniciae manifesta nesciemus?
Non agnoscimus inquit istam sagacitatem in facie squallore situque pene
vt abhorream a sanis consiliis.
Cognitio inquam veritatis omnium sententia mea, iucundissima est, ac eam quiuis indagare debet, qui anhelat accedere ad cognitionem dei, quandoquidem ipse deus veritas immutabilis ac sempiterna est.
Hic ille, haerendum adhuc nonnihil circa propositam questionem. Etenim dum considero conditionem hominis, quibus legibus natus sit, vita quam fugaci atque caduca, doleo vicem eorum, qui malo quodam genio stimulante, omnem fructum viuendi per inanes occupationes, districti curis atque negotiis non necessariis, ammittunt. Quanto
oportere ne tu ipse quidem inficiaberis: quippe ridiculus haberetur, si quis aedificaturus domum a sutrina peteret adiumenta,
non autem ab architectura, quae propria est illius, facultatis. Nemo autem dubitat, qui vel modice literas attigit, philosophiae munus praecipue versari circa iustum et iniustum, quorum vsus pertinet partim ad eos qui vtuntur philosophia, partim vero per administrationem ad alios, De his, vt res postulabit expediam quam breuissime: nam minute simul et exacte singula persequi, non est huius neque loci, neque temporis: atque illud etiam praemittendum
caeterique turbidi affectus animae sensitiue inhaereant: quam vt habemus communem cum caeteris animantibus, ita et affectiones nostrae similes sunt brutorum affectionibus, existuntque citra omnem dubitationem in locis affectis. Nam et dum excandescimus, liuidus quidam color ex accensione sanguinis circa cor, extrema corporis et ipsam faciem occupat, decaedente ira, ille quoque abit, ac pristinus reuertitur color. Similiter in metu atque laetitia manifesta signa in corde existunt: illo contrahitur, et proinde sanguis ex toto corpore subsidio eius accurrit, quia in eo principium vitae sit.
exteriores partes corporis, factis imbecillioribus neruis abscessu spirituum, qui sanguinem quoque secum trahunt, tremere atque pallere. Contrarium vero laetabundis accidit. Cor enim tanquam in magna securitate dilatatur: sanguisque per membra difunditur, et idcirco perfusi gaudio rubescimus: quo circa vehementem inopinatamque laetitiam optimis rationibus nonnunquam mors consecuta est. Ad quorum affectuum moderandos compescendosque impetus, animus imperator diuinitus nobis datus est. Saepe autem illecebra voluptatis, ac peruersis opinionibus nimium sese efferentes illi brutales impetus
reposci post mortem, ac iustos
quidem manere vitam deorum beatam, iniustos vero supplicia aetherna. Fuerat nobis propositum loqui de philosophia, sed coactus sum respondere ad tuas interrogationes, tametsi nihil decaessimus ab instituta disputatione. Immo quasi consentientes circa bonum philosophiae in arcana et intima philosophia versati sumus, Haec enim pars eius tanto praeclarior est iis, quae de moribus et dicendi ratione tractant: quanto excellentior est vis et magnitudo naturae cuncta feliciter gignentis ingenio inuentisque hominum. Mortales quidem propter
non est Deus nisi unus, Mehemmet autem propheta eius, Creator unus, er prophetae aequales. Vel haec, FILA GALIB ILELLAH, id est, non est fortis sicut Deus. Deinde conspicitur magna abundantia lampadum ardentium oleo, totum templum dealbatum, pauimentum storeis stratum, ac desuper tapetis ornatum. Circa templum turris mirae altitudinis, quam eorum sacerdos tempore orationis ascendens, uoce alta, digitis in aures insertis, haec uerba ter repetit ALLAH HECHBER, id est, Deus uerus unus. Audito clamore conueniunt in templum nobiles et ociosi, tantum deuotioni astricti. Deinde praedictus Sacerdos
tunc exponunt ea quae ab animalibus uehuntur, uidelicet,
puniretur: habentur enim inter eos ordinarij custodes, siue defensores earum rerum, quae in uia occurrunt militi, ut pueros octo uel decem annorum portantes uenales panes, oua, fructus,
nigro et albo, quemadmodum et nostrates, sed illi spargunt quoddam genus seminis SVSSAM uocata, super recentem, postea coquitur, quod tribuit magnam suauitatem manducantibus, quo nusquam utuntur nostri, praeter in Hispania passim in quibusdam locis, uidelicet in regno Granaten. et circa Ciuiliam. In edulijs illis multiplex ars, et uaria conditura: cibus uero maxime solennis est, puls ex orysa, ita addensata, ut partes inde manibus decerpantur. Piscium mira abstinentia. Carnibus omnibus utuntur, praeter porcinis. Nullae ibi tabernae hospitijs designatae, aut publica
Hic multa nobis et ardua certamina fuerunt; sed Dominus nos admirabili modo per praefectos ac magistratus Turcicos defendit, omnes enim fere magistratus Turcarum, et praecipue iurisconsulti, quos ipsi
audeo. Aliorum tamen sit
judicium, qui propius rei cognitionem accesserunt, nosque pergamus ad alia.
Dum haec lustramus in hoc jugo loca, cernebamus a dextra nobis Haemi latissimos
vertices ingentibus circa ubique aliis montibus
adjacentibus, et tantam altitudinem perinde atque humeris sustinentibus et
attollentibus, quae maximis nebulis tegebantur. Cogitavi illic esse summos
apices memorati Haemi, quod ex eo jugo, quem jam
hortum licitavit florenis 400-is; sed et aliae plures res, et utiles, et hujus loci praecipuae prostant; de quibus totaliter adhuc scribere nequeo praeter ea,
quae nuper scripsi de Praeviano. Sint Maecenates etc. Quod reliquum est, circa negotium Ragusinum nihil expeditur, ita ut parens me quotidie obtundat: in ea tamen est spe, in qua eum dominatio vestra reverendissima confirmavit per litteras. Salutem dicere dignetur Belgramonio, Lazkoni magistro curiae suae caeterisque suis familiaribus omnibus cum Pechy Janos
futurae expeditionis. Hinc Malchoch beg ferme quotidie infestat miseram Croatiam, unde nuper defecerunt ad ipsum ad 70 domus colonorum, ut quiete vivere possint, cum nemo pro eorum defensione advigilet. Tamen cum haec scriberem, advenerunt nova, bonam manum Turcorum profligatam esse in Ungaria circa Hathwan, ita ut ter mille desiderati sint. Certe ipsi Turcae retulerunt solummodo dazdaros 70 cecidisse eo praelio, filio autem cujusdam Murathi manum esse totaliter abscissam; quae res fuit nobis auditu jucundissima, futura jucundior si ita est.
acta. In quo persuasum habemus, nos pie agere, et offerre
munus animi grati Deo maximo, qui nobis regnum conservavit in pace et gloria, quae
praestet in toto terrarum orbe. Praeterea aetate et viribus valentiores in exercitum
recipimus: qui vero idonei essent ut circa nos versarentur, illos dignos iudicavimus,
quibus negocia aulae committeremus. Sed cum non solum his cupiamus gratificari, sed et
omnibus aliis Iudęis in orbe terrarum, illis etiam qui sunt in posterum futuri:
constituimus, legem vestram ex Hebraica lingua
altero tractu erant preciosi et varii lapides, in medio plegmatum
funalium situ contiguo per vices inserti ad inimitabilem connexionis formam: omnes etiam
per foramina fibulis aureis, ut firmi inessent, comprehensi. angulorum iuncturas
clausurae constringebat. Circa partes autem coronae ad aspectum eminentes, per obliquum
in circuitu erat ex lapidibus preciosis confecta quaedam ovorum facies, cum effigie
extante, et virgulis exculptis, ad formam continui et densi inter se situs, quae ambibat
totam mensam. Sub hac
et eos ita distineret, ut
potuisses diffluere: ex quo sane varietas et solertia artificii eorum non potest
enarrari.
Phialae aureae Porro phialas aureas ita torno expolierant, ut in medio
haberent coronas vitis, circa labia hederae et myrti: quibus etiam coronam oleae
illustrem et lapidibus valde preciosis exornatam interserverant, et reliqua similiter
varietate sculpturę speciosa reddiderant, dum singulari industria studerent omnia
absolvere ad excellentiam gloriae
sculpturę speciosa reddiderant, dum singulari industria studerent omnia
absolvere ad excellentiam gloriae Regis. Nam prorsus neque in aerario regio, neque ullo
alio extabant tanti sumptus et tam artificiosa opera. Rex enim, ut erat ambitiosus
circa decus et splendorem, non parum adhibebat curae et solicitudinis ad hoc suum
institutum. Nam saepe omissis publicis occupationibus, studiose assidebat artificibus,
ut illi perficerent omnia ut conveniret loco in quem illa opera missurus erat. unde
quidem
non
minus arvorum quam sex millia myriadum. Deinde ex vicinia sexaginta myriades hominum in
ipsam pervenerunt, qui singuli possessionem centum iugerum agri sunt consecuti.
Iordani exundatio annua Fluvius autem, perinde ut Nilus, circa tempus
messis exundans, multum terrae irrigat, et circa regionem Ptolemaeorum in alium fluvium
illabitur, qui deinde in mare ingreditur. alii etiam qui vocantur Torrentes defluunt,
qui loca illa ad Gazam et regionem Asotiorum inundant. Ad haec naturalibus
vicinia sexaginta myriades hominum in
ipsam pervenerunt, qui singuli possessionem centum iugerum agri sunt consecuti.
Iordani exundatio annua Fluvius autem, perinde ut Nilus, circa tempus
messis exundans, multum terrae irrigat, et circa regionem Ptolemaeorum in alium fluvium
illabitur, qui deinde in mare ingreditur. alii etiam qui vocantur Torrentes defluunt,
qui loca illa ad Gazam et regionem Asotiorum inundant. Ad haec naturalibus munimentis
circumdatur, cum ob angustias viarum et
ut quot essent
civitates, quę suppeditarent ea quae ad cibum, potum et lectisternia attinerent: tot
essent etiam praefecti eorum, qui exercitati et assuefacti, cum qui ad Regem venissent,
pro more omnia adornarent sine omni molestia et mora: id quod etiam circa hos
hospites est factum. Nam Dorotheus, homo diligentissimus, illis praeerat: qui curavit
omnia sibi commissa, et ad huiuscemodi exceptiones destinata, expandi et substerni, et
iuxta Regis voluntatem sessionem etiam in duas partes divisit. Nam
hortabatur ostendere: 39 QUOMODO neque ad
ignaviam, neque ad voluptates distraheretur? Ille inquit: Si ob oculos habueris, et
consideraveris, te praeesse magno regno, et multis imperare, nec debere mentem ad alia
traducere, sed circa istorum administrationem retinere animi cogitationes et curas:
interim tamen orandus erit Deus, ne quid omittas eorum quae sunt officii tui.
Hoc collaudato, decimum interrogabat: 40 QUOMODO posset cognoscere
dolose secum
potentiae dilatione terrorem incuti 59
prudentia an studiis et doctrina parari possit 73
Psammetychus 5
Ptolemais a Ptolemaeo condita 38
Ptolemaei Philadelphi bibliotheca 4. eiusdem circa decus et splendorem ambitio 28. de Antigono victoria 55
Ptolemaei Philadelphi de Iudaeis captivis liberandis, et lege D. ex Hebraica lingua
in Graecam vertenda consilium 7. 8. inde. Ptol. epistola ad Eleaz. Pont. Hierosol. 14. eiusdem erga doctrina et
est. Is erat Petrus Rancolinovich Placarius, propter quandam butegam
mercatoriam expilatam, ablatis pecuniis et panno. Novo autem anno prima Januarii nocte praecedente parum adfuit, quin magna ex parte civitas conflagraverit; nam ignis erat accensus in Gorica circa domum Thomae Prahulich, cum spiraret vehementissimus Boreas, ita ut nemo vel accedere propius potuerit ad exstinguendum; tamen praeter omnium opinionem, singulari Dei miraculo exstinctum est incendium in medio cumulo ligneorum aedificiorum, non multis absumptis domibus. Aliud nihil est tale
ipse pater in dies non cessat paria referre in utrumque nostrum, et licet antea quoque nos amaverit, tamen nunc singulari officio et veneratione colit, adeo ut nuper, cum nescio quid agelli emere voluissem, nec aes suppeteret, ultro obtulit de suo se mutuaturum florenos 100. De cujus voluntate circa id
quod hic possidet, scripseram prioribus meis ad dominationem vestram reverendissimam, sed hucusque responsum non habui, exspectamus tamen quotidie.
Porro has litteras accepit a me noster Tranquillus qui meta solum causa
omnibus Phoenicum navibus ad ducentas.
Atque his quidem non dissimilia sunt ea quibus de terrestribus proeliis agit. Nam,
aut longius, quam par sit, oratione provehitur; aut rem praeter modum in angustum
contrahit. Cum enim ea quae ab Atheniensibus circa Pylum et Sphacteriam insulam gesta
sunt, cum obsessos in ea Lacedaemonios Athenienses expugnarunt, in quarto libro
narrare coepisset, atque interim pauca quaedam leviter attigisset, ad ea tum demum
quaesunt post consecuta, sermonem convertit;
in fugam sint conversi. qua in pugna Thessali atque
Athenienses occubuere pauci: quos tamen illi eodem die sine ulla pactione receperunt:
sequenti vero die Peloponnenses trophaeum erexerunt. At illi quorum in quarto libro
meminit, qui Demosthene duce circa Pylum, et terra et mari contra Lacedaemoniorum
exercitum dimicarunt, ac utriusque pugnae victoriam reportarunt, quae amplam civitati
attulit gloriandi materiam, multo profecto illis et numero et virtute superiores
erant. quod igitur venit in mentem
quidam vanitatibus praesagiorum intendentes vel forsan
naturali causa moti ad desperationem populi augendam testabantur aves albas simillimas
praeter colorem Pico Martio, nunquam apud nos prius visas (quarum greges illis diebus
in canali nostro, et circa civitatem videramus, modo natantes in mari solum versari,
modo avolantes in insulam vineas depascere) usque ab Euxino Ponto venisse, et
praecedere Turcicam classem, aut solum significare Turcas vittis albis caput obligatos
ad destructionem nostram
rotans Z: rotarum D
confractum Nicolaus Missulius, et Franciscus Pauli carpentarii eodem Archidiacono
cohortante, et facibus cereis lumen ministrante, et coadjuvante, pene quatuor horarum
spatio refecerunt. Circa Idus Augusti ex Epidauro nuntium certum accepimus potitos
Alchinio Butua, et Antibari hostes terra, marique Ascrivium obsidione premere, et
urgere, atque in extremo periculo Ascrivienses versari. Insuper ex communi omnium
iz tendandi fortunam. Respondit ille, fugiendi si vis
major *** major ***. Cui Z: maior ingruerit.
Cui . Cui ergo, inquit, relinques anonam? Hostibus ne? Satius esset
ante fugam neminem ex suis famelicum circa se habere. Demum acquievit Praetor dietim
partiri aliquot
praefecit Joannem Baptistam
Roseneum Hieronymum Gabrielium Marinum Obradium, et Antonium Costam Lat *** lakuna u Z: Latomum D claves urbis
Joanni Baptistae tanquam seniori tradendo. His peractis circa primam horam noctis
exiit Praetor per hostiolum portae marinae cum duobus tantum Jacobo *** Jacobo *** et Marino Z: Jacobo scilicet, et Marino
D et Marino suis intimis, et avectus celoce
celoce Perastina in habitu vili
nautico primo Pharum deinde Jadram, et tandem Venetias, sive Ferariam pervenit. Nos
invicem cohortati alter alterum, et in bonam spem evecti foramen turris Praetoriae
extruximus. Vigiliis dispositis totam urbem circum circa *** circum circa *** et Z: circum circa ambivimus et D
et munitis, quae
Jadram, et tandem Venetias, sive Ferariam pervenit. Nos
invicem cohortati alter alterum, et in bonam spem evecti foramen turris Praetoriae
extruximus. Vigiliis dispositis totam urbem circum circa *** circum circa *** et Z: circum circa ambivimus et D
et munitis, quae
Venetias, sive Ferariam pervenit. Nos
invicem cohortati alter alterum, et in bonam spem evecti foramen turris Praetoriae
extruximus. Vigiliis dispositis totam urbem circum circa *** circum circa *** et Z: circum circa ambivimus et D
et munitis, quae
hostes feriebantur. Sed sed ipsi Z: sed, et ipsi D ipsi in nostros ingentem
multitudinem telorum, et glandium contorquebant. Dum sic pugnatur a terra classis se a
littore in mare subtraxit, et circa muros eminus ambiendo subsistebat aliquantisper aliquantisper Z: aliquantisque D ,
adigebatque tormenta, et vicinius raptim raptim quoque recedebat Z:
timore, et desperare nesciebamus vel in ipsa
desperandi neccessitate. Et quidem iam in extremo versabamur periculo, terra
marique oppugnati, ex suburbanis Navalibus hostes in urbem Missilia iaculare
numquam cessabant Triremes vero circum circa maenia, et aedificia Tormentis
quassabant. Undique ruinae, undique pericula, nullam opem nisi a caelo
sperantibus. Nec una spes Virginis, certe, Deiparae misericors praesto fuit
auxilium; Ipsa Virgo, quae mirificam Imaginem suam ex urbe
alii alii sub Z: alii, pauci
tamen, sub D sub maenibus maenibus iaculationibus Z: maenibus adhuc iaculationibus D
jaculationibus vacabant. Circa meridiem animadvertimus tres viros nobiliores, ut ex
indumentis apparebat de monte Sancti Blasii suburbano speculari urbis situm, tum
timpanis bellicis bellicis prodivimus Z:
bellicis pulsatis prodivimus
hostes damnis plurimis affecit. Antonius
Pomeneus, sive Mamentinus Mamentinus Z:
Mementinus D sacrista. Ex Patriciis fuerunt tantumodo viginti unus,
videlicet Jo. Baptista Roseneus 83 annorum circa Idus Octobris explendorum, Hieronymus
Gabrielius quindecim annis junior. Marinus Obradi pene paris aetatis ad
Hieronime pene paris aetatis ad
Hieronime Z: paene eiusdem aetatis cum Hieronymo.
decimum Calendas septembris Uluzalis cum suis
intempestae noctis silentio tacitus praeter Curzulam sub litore Sabionceli praeteriit,
et rectum cursum ad classem habuit. Caracosia eo die a capite occidentali Sabionceli
ad insulam nostram in vallem Tonsoris circa horam tertiam diei cum suis quinquaginta
sex velis sub nostris oculis traiiciebat, et in traiiciendo non omnes simul naves, sed
binae, vel ternae, et longo intervallo procedebant, eodem quoque ordine reversae sunt
ad vespertinum tempus sub Sabioncelum
enim
erant integrae triremes, triremes, nisi Z:
triremes, ut Uluzalinae, nisi D nisi perpaucae, sed breviora navigia
in quibus neque tormenta violenta, nec pugnatorum multitudo nimia esse poterat. Circa
quartam vigiliam Caracosiana manus praetereundo
caedentes in silvis stravere corvis, et vulturibus in
escam. In Lombarda omnes genio indulxere, et post crapulam in aedes debacchati eas
ignibus devastarunt. Interim celocem vidimus vidimus etiam Z: vidimus circa Melitam remis, velisque in nostram insulam
utentem; vidimus etiam D etiam triremem ex Caracosienis statim in eam
contendere, et postquam cominus congressae sunt, vidimus quoque ambas simul ad
reliquas raptim redire, in quorum adventu
quae sunt supra meas vires aut conditionem, ut solent arrogantes et superbi. Ab hominibus te eiicient: Dan. 4, pro ne sis, habearis aut computeris inter homines. In hac privationis notione posita, inter dum peregrino seu alieno a se verbo duplicat significationem. Zach. 9 Castrametabor circa domum meam At exercitu, a transeunte et redeunte: id est, ita castra metabor, ut simul eam custodiam a quovis hostili exercitu, quoquo modo circa eam vagante Notat igitur illud verbum non tantum castrametationem, sed etiam id quod sequitur: nempe defensionem eius, circa quem castra posuisti.
inter homines. In hac privationis notione posita, inter dum peregrino seu alieno a se verbo duplicat significationem. Zach. 9 Castrametabor circa domum meam At exercitu, a transeunte et redeunte: id est, ita castra metabor, ut simul eam custodiam a quovis hostili exercitu, quoquo modo circa eam vagante Notat igitur illud verbum non tantum castrametationem, sed etiam id quod sequitur: nempe defensionem eius, circa quem castra posuisti. Prorsus simile exemplum, ac etiam usum huius praepositionis, depromit Alciatus ex Neratio Prisco Iurisconsulto, qui inquit: Cum vir uxori legat,
Zach. 9 Castrametabor circa domum meam At exercitu, a transeunte et redeunte: id est, ita castra metabor, ut simul eam custodiam a quovis hostili exercitu, quoquo modo circa eam vagante Notat igitur illud verbum non tantum castrametationem, sed etiam id quod sequitur: nempe defensionem eius, circa quem castra posuisti. Prorsus simile exemplum, ac etiam usum huius praepositionis, depromit Alciatus ex Neratio Prisco Iurisconsulto, qui inquit: Cum vir uxori legat, si ea a liberis non nupserit: id est, non discesserit ab eis, eosve deserverit, se alteri marito tradendo. Dum enim marito
idololatriae, sicut Iudaeorum clandestinae idololatriae Ezechieli per angelum patefiunt. Ephes. 5. Quae occulte fiunt ab illis, turpe est dicere. Occultare oculos ab aliquo, dixi supra, esse simulare se non videre eius benefacta aut malefacta, aut etiam operis indigentiam, nec ea facere circa eum quae fieri conveniret. Sed Occultare oculos alicui, pro insidiari usurpatur Psal. 10: Sedebit in insidiis atriorum, vel vicorum, vel potius maceriarum, in absconditis interficiet innocentem: Oculi eius pauperi coetui abscondentur: id est, latitabunt in abscondito,
et doceat internam et occultam sapientiam, nempe
nempe
et descendebant per scalam Iacob. Gen. 16. Et invenit eam angelus Domini iuxta fontem aquae, Exod. 23. Ecce ego mitto ante te angelum meum, qui custodiet te in via. Gen. 24. Iehova Deus caeli et terrae, mittat angelum suum ante te Psal. 34. Castra metatur angelus Domini circa timentes eum. Psal. 91, Mandabit angelis suis, ut te custodiant in omnibus viis tuis. Psal. 104. Qui facit angelos suos ventos, et ministros suos ignem flammae. In novo Testamento sunt innumera loca de bonis angelis. Est vero Angelus substantia spiritualis,
(quod demum in quarta fit, ubi fabricat ei luminaria et stellas) sed hanc infimam, quam (ut Isaias et Psalmus testantur) veluti telam, cortinam et tabernaculum nobis hominibus ad habitandum extendit. Nos enim hic in terra habitantes, istam aeris expansionem veluti domicilium quoddam supra et circa nos habemus.
utrumque cum hac nostra sententia, quod aquae sint in ipso caelo, non supra ac extra omnes caelos, consonat. Sensus ergo huius loci in opere secundae diei est, quod firmamentum dividat aquas inferiores, ab iis quae sunt supra firmamentum: id est, supra hanc infimam regionem caeli aut aeris, aqua circa nos est, de qua hic nunc proprie agitur. Nam de suprema parte caeli, eiusque exaedificatione, postea in quartae diei operibus dicetur. Obscurus locus est 2. Pet. 3: Illud enim ipsos volentes latet, quod caeli fuerint iam olim, et terra, ex aqua et peraquam. Consistens, Verbo Dei. Sensus
aut aliquo alio insigni beneficio Dei. Iob 1, Si impie egi, vae mihi: si vero iustus sum, non levabo caput meum saturatus ignominia: id est, nihilominus non audebo attollere vultum praepudore. Eadem fere ratione dicunt Latini Attollere vultum. Psal. 3, Et tu Domine scutum circa me, gloria mea et exaltans caput meum. Sic et Iud. 8 et Psal. 110, tum de liberatione, tum et de summa glorificatione dicitur, Propterea exaltabit caput. Similis prorsus phrasis est Psal. 27, Et nunc extollat caput meum super hostes meos. Sic
subinde reposcat dictata ab auditore. Vetus versio tantum semel hanc vocem expressit Galat. 5: Qui catechizatur verbo, communicet catechizanti in omnibus bonis.
CASTRAMETARI, est tastra exercitus collocare, aut habere. Psal. 34, Angelus Domini castrametabitur circa timentes eum: id est, perinde eos valide tuebitur, ac si castra plena exercitibus circa eos collocasset. Sic Zach. 9, Castrametabor circa domum meam, ab exercitu transeunte et redeunte: id est, tuebor, ne quisquam ei nocere possit, quacunque occasione in eam impetum fecerit. Hanc figuram
Galat. 5: Qui catechizatur verbo, communicet catechizanti in omnibus bonis.
CASTRAMETARI, est tastra exercitus collocare, aut habere. Psal. 34, Angelus Domini castrametabitur circa timentes eum: id est, perinde eos valide tuebitur, ac si castra plena exercitibus circa eos collocasset. Sic Zach. 9, Castrametabor circa domum meam, ab exercitu transeunte et redeunte: id est, tuebor, ne quisquam ei nocere possit, quacunque occasione in eam impetum fecerit. Hanc figuram locutionis etiam re ipsa Deus exhibuit ac declaravit, cum 2: Reg. 6 ostendit, se ignitum
catechizanti in omnibus bonis.
CASTRAMETARI, est tastra exercitus collocare, aut habere. Psal. 34, Angelus Domini castrametabitur circa timentes eum: id est, perinde eos valide tuebitur, ac si castra plena exercitibus circa eos collocasset. Sic Zach. 9, Castrametabor circa domum meam, ab exercitu transeunte et redeunte: id est, tuebor, ne quisquam ei nocere possit, quacunque occasione in eam impetum fecerit. Hanc figuram locutionis etiam re ipsa Deus exhibuit ac declaravit, cum 2: Reg. 6 ostendit, se ignitum exercitum circa Elisaeum habere, multo ampliorem
Sic Zach. 9, Castrametabor circa domum meam, ab exercitu transeunte et redeunte: id est, tuebor, ne quisquam ei nocere possit, quacunque occasione in eam impetum fecerit. Hanc figuram locutionis etiam re ipsa Deus exhibuit ac declaravit, cum 2: Reg. 6 ostendit, se ignitum exercitum circa Elisaeum habere, multo ampliorem quam qui erat Syrorum, volentium eum capere.
CATARACTAE in caelo
Psalm. 89. Terribilis est Deus in congregatione sanctorum
multa, et terribilis super omnes in circuitibus eius: id est, super omnes qui ei astant. Ibidem: Et veritas tua in circuitibus tuis: id est, passim circa te, in omnibus rebus tuis. Sic quoque Psalm. 27. Exaltabitur caput meum super inimicos meos, in circuitibus meis. Sic Psalm. 31. Audivi vituperationem commorantium in circuitu. Et 34. Angelus Domini castra metatur in circuitu timentium eum. Copiam videtur significare, Psalm. 12 In
Dens per metaphoram nonnunquam prominentem petram aut scopulum significat: propterea quod perinde ex terra in extremitate aut promontorio quopiam prominent, ac dentes ex carne. Sic igitur legitur 1. Sam. 14. Erat dens petrae in transitu hinc, et dens petrae in transitu inde: pro, Utrinque circa transitum prominebant petrae. Quarto, mundicies dentium famem significat. Amos 4. Ego quoque dedi vobis mundiciem dentium, in omnibus civitatibus vestris. Nam inter comedendum plerunque aliquid cibi adhaeret dentibus, aut intra dentes. Ubi ergo nulla talis immundicies reperitur, indicium
historiae testantur. Et etiam contra pauci aliqui, ut Enoch et Helias, vivi in caelum, seu in aeternam beatitudinem translati sunt. Caeterum de voce Inferni, deque descensu in eum, postea suo loco dicetur.
DESERTUM, vox nota, sed in Sacris literis varie usurpatur. Nam cum varia circa Israelitas fuerint deserta, variae etiam huius vocis significationes inde exortae sunt. Primum igitur, Desertum significat solitudines, prorsus hominibus carentes, et incultas. Secundo, significat loca non plane quidem solitaria, sed tamen. incultiora, minusque frequentia quam reliqua
fieri eleemosynam, ut ne sinistra quidem resciscat, quid agat boni dextera. Psal. 91 dicitur, quod multi cadent a dextris et sinistris pii, sed ad eum calamitas non sit perventura: id est, in comuni clade Deum esse protecturum et liberaturum pium, ita ut pereuntibus innumeris circa ipsum, solus eripiatur. Dextera etiam meridiem significat, ut Psalm. 89. Aquilonem et dexteram tu condidisti. Dexteram alicuius exaltari, plerunque significat eum potentem et gloriosum fieri. ut Psal. 89. Exaltasti dexteram hostium eius, exhilarasti omnes inimicos
9, et Galat. 1.
DIES, non tantum in Sacris, sed et in prophanis, alias significat tempus quo sol est supra horizontem, quam Mathematici diem artificialem vocant. Sic Ionas dicitur fuisse in ventre ceti tres dies et tres noctes. Alias totum tempus quo sol prorsus circumvoluitur circa terram: quam Mathematici naturalem diem appellant. Sic numerantur dies Genesis 1, Et factum est vespere et mane: ubi Vespere complectitur sequentem noctem, et Mane sequentem artificialem diem. Exempla postea recensebimus. Nunc id modo observemus ex praedicto loco Genesis, quod illi
sunt. Psalmo 116. In diebus meis invocabo. pro, quamdiu vixero. Sic libro primo Samuelis capite 25. 1. Reg. 1. Iuxta dies arboris. Esaiae 65. Iuxta dies arboris erunt dies populi mei. pro, tam diu vivent, quamdiu vivaces arbores. Iuxta aut secundum diem hanc, significat hodie, vel circa hoc tempus. Genesis vigesimoquinto: Vende iuxta diem hunc primogenituram tum mihi, et iura mihi iuxta diem hunc. pro, hodie, vel potius iamiam, statim. Aliquando ipsarum rerum in eo tempore existentiam denotat. Micheae septimo: Iuxta dies, id est, qualia eo tempore feci. Sic saepe ponitur
socius domini irae, nec ambules cum viro furorum. pro, ne te adiunxeris iracundo. Sic et Deus dicitur Dominus irarum, Nahum 1, Dominus zelans et ultor Dominus, et Dominus irae. Dominus pili, dicitur pilosus, 2. Reg. 1. describitur Helias, quod sit dominus pili, et habeat coriaceum cingulum circa lumbos. Dominus verborum ac negociorum, Exodi. 24, dicitur is qui habet lites aut controversias, seu dubia aliqua. talem iubet Moyses discessurus, accedere ad Aaronem et iudices. Domini excelsorum, Num. 21. pro incolis aut habitatoribus ponitur. Domini terrae, Iob 31. Si animam
quibusdam Legis frangi aut conteri potest, ut admittat verbum ac mandata Dei, ad eum convertatur, eumve tim eat: nisi Deus potenter intus Spiritu suo emolliat, aut potius exscindat nobis cor lapideum, et det spirituale. Sic et vulgari lingua solent dici lapidea corda: et Horatius, Triplex circa praecordia ferrum. Eadem ratione dicitur et Dura cervix, quod coram Deo incurvari, aut ad eum flecti nequeat. Sic Christus dicit, Moysen concessisse repudium, propter duritiem cordis Israelitarum. Et Rom. 2. Secundum duritiem tuam, et impoenitens cor tuum. Hinc porro venit etiam verbum
beneficentia et veritas: id est, verax beneficentia. Sic abundat Rom. 8. Mittens filium in similitudine carnis peccati, et de peccato condemnavit peccatum. Aliquando idem valet quod Sed, cum videlicet antithesin sententiae priori adiungit. ut Psal. 3. Et tu Iehova clypeus es circa me. Praecesserat enim: Multi dicunt animae meae, non est ei salus in Deo suo. Opponitur igitur per antithesin, contraria fiducia pii hominis. Vertendum igitur est, Atqui, vel Sed, aut Attamen tu es clypeus circa me. Sic Psal. 22. Clamo per diem, et non exaudis: et noctem, et
sententiae priori adiungit. ut Psal. 3. Et tu Iehova clypeus es circa me. Praecesserat enim: Multi dicunt animae meae, non est ei salus in Deo suo. Opponitur igitur per antithesin, contraria fiducia pii hominis. Vertendum igitur est, Atqui, vel Sed, aut Attamen tu es clypeus circa me. Sic Psal. 22. Clamo per diem, et non exaudis: et noctem, et non est silentium mihi. Ergo, Quare. Gen. 12. Ecce scio quod sis mulier pulchra visu, et fiet cum videbunt te Aegyptii, ut te accipiant, et me interficiant. id est, Ergo vel Quare fiet. Gen. 44. Et
34. Humiliasti te a facie Dei. id est, coram. Sic si coniungatur cum
sit tum humanitas, tum et divinitas Christi indicata ac praedicata. In femore et coxa percutere, Iudic. 15. pro, vehementer percutere, et quasi penitus contundere accipitur. Super femore gladio accingi quis dicitur, quia illac gladius dependet: et solent etiam hodie equites Germani non solum circa lumbos, sed etiam circa femur quasi secundo cingulo gladium alligare, ut tanto minus vacillet.
FENESTRAE Caeli, supra in Cataractis explicantur. Fenestrae apertae, clausae, in templi descriptione dicuntur, quae luminis gratia foris sunt angustiores, quam intus: ut in templis
et divinitas Christi indicata ac praedicata. In femore et coxa percutere, Iudic. 15. pro, vehementer percutere, et quasi penitus contundere accipitur. Super femore gladio accingi quis dicitur, quia illac gladius dependet: et solent etiam hodie equites Germani non solum circa lumbos, sed etiam circa femur quasi secundo cingulo gladium alligare, ut tanto minus vacillet.
FENESTRAE Caeli, supra in Cataractis explicantur. Fenestrae apertae, clausae, in templi descriptione dicuntur, quae luminis gratia foris sunt angustiores, quam intus: ut in templis fieri solent, quo lucis
certe usus hominibus (propter quem omnia creata sunt) esse posset. Verum de hac quaestione supra in voce AQUA prolixe dictum est. Sensus ergo loci Genesis 1, est, firmamentum dividit aquas inferiores ab iis quae sunt supra firmamentum: id est, supra hanc infimam regionem caeli aut aeris, quae circa nos est: de qua hic nunc proprie agitur. Nam de suprema parte caeli, in quartae diei operibus dicitur.
FIRMIORES iubet Paulus confirmare imbecillos, et eorum infirmitatem gestare, Roman. 14 15: intelligens, vel eos qui parum profecerunt, vel tentationibus cribrantur a Satana.
et citissime in ea parte debilitas sentitur: ideo in descriptione debilis corporis, illius partis imbecillitas vel in primis notari solet. ut Nahum. 2. Cor liquefactum erit, et collisio genuum, et debilor in cunctis renibus. Genua collidi ait. cum enim parum est roboris in nervis et musculis circa genua, in motu sub tanto corpore nutant, et in sese invicem impingunt. Sic et Psal. 109. Genua mea debilitata sunt a ieiunio. Sic et Homerus solet debilitatem genuum celebrare: ut cum dicit, Caniculares dies debilitare genua virorum. et Horatius contra dicit, Virere genua.
Pauli nimium illustris extorquet: Apparuit enim gratia Dei Salvatoris nostri omnibus hominibus. Sciendum est autem (inquit) quod gratia importet misericordiam, quia gratia est de eo quod gratis datur: et quod gratis datur, hoc misericorditer datur. Misericordia autem semper in Deo fuit: tamen olim circa homines latebat. Psalm. 35. Domine in caelo misericordia tua. Ante Christum enim omnes, quantumcunque essent iusti, erant sub damnatione. Sed Christo filio Dei carnem assumente, apparuit gratia. 1. Tim. 3. Et manifeste magnum est pietatis sacramentum, quod manifestatum est in carne.
dicitur: sumpta metaphora ab hominum actionibus, qui iacendo nihil eximium praestare possunt: sed si quid agere volunt, surgere eos necesse est. Sic et de hominibus iacere et surgere dicitur. Sed de hominibus haec phrasis, significat etiam veluti securitatem quandam, et divinam providentiam circa eas: ut Psal. 3 Ego iacui, dormivi et evigilavi, quoniam Dominus suscepit me. i. quicquid ago, securus ac tutus sum, quia Dominus circa me vigilat, me profundum stertente. David dicitur iacere fecisse Moabitas, eosque funiculo mentusese: 2 Sam. [8.] i. iussit eos prosterni
Sic et de hominibus iacere et surgere dicitur. Sed de hominibus haec phrasis, significat etiam veluti securitatem quandam, et divinam providentiam circa eas: ut Psal. 3 Ego iacui, dormivi et evigilavi, quoniam Dominus suscepit me. i. quicquid ago, securus ac tutus sum, quia Dominus circa me vigilat, me profundum stertente. David dicitur iacere fecisse Moabitas, eosque funiculo mentusese: 2 Sam. [8.] i. iussit eos prosterni humi, et ita perinde eos in diversam conditionem aut fortunam distribuisse, sicut funibus solum ipsum dimetiri ac distribui solet Iacere faciam in
in iudicium cum servo tuo, quia in conspectu tuo non iustificabitur omnis vivens. Et. Si iniquitates observaveris Domine, Domine quis sustinebit? Vacuitas, puritas aut innocentia dentium, Amos 4, ponitur pro fame. Dicit enim Deus, se eis dedisse in poenam puritatem dentium, te remanente circa eos esca sint impuri: per quam puritatem carentia cibi indicatur. Qui enim comedit, is talibus quasi reliquiis passim remanentibus dentes contaminat.
INNOVARI, pro crescere. Iob 29: Gloria mea innovatur apud me. pro, subinde crescit, et augescit, et tanta incrementa accipit, ac
Et consonat huic locutioni dogma Stoicorum, qui contendunt omnes improbos insanire. Nam quae tandem esse potest maior vesania, quam perdite peccando violare gloriam Dei, laedere proximum, et denique seipsum aeterno exitio perdere? Insanite,
flamma: sive quia sit quandam
similitudo, dum subito excitatur veluti flamma quaedam: dumque instar ignis ruit, et nulli parcit: sive quia, ut Physici definiunt, ira sit inflammatio sanguinis, facta circa cor, ex cholera effusa.
IRRIGARE, notum verbum et significatio est. Deut. 11 negat Deus talem esse terram Canaan, ut Aegypti, quam irrigare queas ad pedem tuum. id est, in qua possis aquam irriguam ex Nilo deducere quocunque velis, ob planiciem, aut lenem declivitatem. Sequitur
laicis [?: ] nis, communem, et non consecratum panem: ut sacerdos negat Davidi, se alios quam consecratos panes habeat.
LAMBERE, pro depascere et absumere [?: ponit-- ] Sic 1 Reg. 18. dicitur ignis caelestis lambisse et assumpsisse etiam aquam, quae erat circa sacrificium [?: Eli-- ] Num. 22, Dixit rex Moab ad seniores Madian, de [?: I--- ] litis, Nunc lambet coetus ille omnia: pro, [?: depopul--- ] tur. quia et boves herbam commesturi, lingua eam [?: co--- ] gant et apprehendunt: et praeterea
est urbis latus Aquilonare. Porro ob celebritatem [?:-oci ] , aut arcis eius, saepe haec periphrasis Arx Syon totam Hierosolymam notat: sicut et vox Syon. Cadent a [?:-a-ere ] tuo mille, et decem milia, ad te autem non appropinquabit: Psal. 91, id est, circa te peribunt plurimi, ut [?: ] in praelio: te vero Deus custodiet ac proteget, ne quid tibi accidat, sed ex media caede aut naufragio incolumis evadas, infinitis circa te pereuntibus. Sic et Proverb. 3 dicitur Deus a latere piorum staturus, aut [?:-s ] astiturus.
[?:-a-ere ] tuo mille, et decem milia, ad te autem non appropinquabit: Psal. 91, id est, circa te peribunt plurimi, ut [?: ] in praelio: te vero Deus custodiet ac proteget, ne quid tibi accidat, sed ex media caede aut naufragio incolumis evadas, infinitis circa te pereuntibus. Sic et Proverb. 3 dicitur Deus a latere piorum staturus, aut [?:-s ] astiturus. Latera domus: id est, partes. inquit enim Psal. 128. Uxor tua sicut vitis abundans in lateribus domus tuae. pro, sicut vitis abundans, passim circa se in his
evadas, infinitis circa te pereuntibus. Sic et Proverb. 3 dicitur Deus a latere piorum staturus, aut [?:-s ] astiturus. Latera domus: id est, partes. inquit enim Psal. 128. Uxor tua sicut vitis abundans in lateribus domus tuae. pro, sicut vitis abundans, passim circa se in his palmitibus habet botros pendentes: sic passim in [?:-teribus ] et angulis aedium, circa uxorem tuam in melio versantem, erunt et versabuntur liberi tui, dum alius aliud agit aut lusitat. Pulchra similitudo aut hypotyposis est.
LAETARI, verbum notae
[?:-s ] astiturus. Latera domus: id est, partes. inquit enim Psal. 128. Uxor tua sicut vitis abundans in lateribus domus tuae. pro, sicut vitis abundans, passim circa se in his palmitibus habet botros pendentes: sic passim in [?:-teribus ] et angulis aedium, circa uxorem tuam in melio versantem, erunt et versabuntur liberi tui, dum alius aliud agit aut lusitat. Pulchra similitudo aut hypotyposis est.
LAETARI, verbum notae significationis est, et tamen aliquando propria quadam emphasi accipitur de
Lingere etiam, aut lambere, absumere significat: sumpta locutione a pastura boum, qui lingua herbam corripiunt aut congregant, quam dentib. abscindere volunt, eoque veluti lingere eam videntur. Sic dicit Balak ad suos consiliarios et proceres: Ecce iste coetus aut gens Israelitarum omnia circa nos delinget, sicut bos delingit herbam. ubi haec metaphora in plenam similitudinem resoluitur. Sic et 1. Reg. 18, ignis dicitur depinxisse totam aquam, quae erat in aquae ductu, quia flammae species videtur linguas imitari, et sic subinde ex alio in aliud insiliens arripit vicina alimenta,
5 Christus Lugentes appellat bea tos, quia illi consolabuntur. Intelligit dolorem animi circumferentes de suis et aliorum peccatis, de idololatria et erroribus grassantibus, et denique etiam de cruce et perse quutione, quae piis ab impiis accidere solet.
LUMBI, caro illa crassior circa spinam dorsi est. ei semen genitale aut vis procreandi a Sacris literis tribui tur, forte etiam propter adiunctos renes. Gen. 35 Deus dicit Iacobo, quod reges de lumbis eius exibunt: i. quod generabit tales posteros, qui regnaturi sint. Videtur synecdoche esse, quod lumbos pro toto
Mater abscondidit Moysen puerum tres Lunas, id est menses. Sic Iob cap. 3, maledicit diei nativitatis suae dicens, In numerum lunarum non veniat dies illa: pro non computetur in mensem. Hic etiam iudicari potest, miraculosam fuisse eclipsin tempore passionis Christi factam, ut quae circa medium mensis aut lunae acciderit, nempe circa plenilunium, cum tantum in novilunio accidat, latitante post lunam sole, [?:-e ] nos aspicere possit. Quare naturales eclipses solis necessario apud Iudaeos acciderunt in fine mensis. Luna erubescet. Isaiae 24, Itaque Luna
est menses. Sic Iob cap. 3, maledicit diei nativitatis suae dicens, In numerum lunarum non veniat dies illa: pro non computetur in mensem. Hic etiam iudicari potest, miraculosam fuisse eclipsin tempore passionis Christi factam, ut quae circa medium mensis aut lunae acciderit, nempe circa plenilunium, cum tantum in novilunio accidat, latitante post lunam sole, [?:-e ] nos aspicere possit. Quare naturales eclipses solis necessario apud Iudaeos acciderunt in fine mensis. Luna erubescet. Isaiae 24, Itaque Luna erubescet, et pudefiet Sol: id est homines prae
MACERIA, sepes lapidea est. per metaphoram vero saepe in Sacris literis significat defensionem Dei, qua per se et angelos tuetur suos contra omnem iniuriam: sicut diabolus dicit, Iobum a Deo custodiri, et veluti sepe quadam muniri: et sicut Psalmus dicit, quod angelus Domini castra metetur circa pios, ut eos tueatur. Sic et Isaiae 5 depingitur defensio populi Dei, per vineam circumseptam. Istam ergo spiritualem, invisibilem, et metaphoricam maceriam aut sepem, dicitur Deus diruere, cum nos permittit ab impiis et sathana affligi, ut vel exploret constantiam, patientiam, ac fidem
inclinatus, et maceria impulsa. ubi aliqui intelligunt describi fragilem statum impiorum, repente aliquando interiturorum. Alii contra intelligunt eorum sanguinariam crudelitatem depingi, quod perinde miserorum extremo ac subitaneo exitio insidientur, sicut paries et maceria inclinata versantibus circa eam: quae cum in eos semel inciderit, prorsus eos conterit, nec superest ulla spes auxilii. Mihi sane posterior sensus magis probatur. nam et ante et post describit malorum conatum in perdendis bonis. Praeterea
Sacris literis meritorum humanorum mentio fiat, mirari quis possit, unde haec vox patribus, praesertim Latinis, adeo in os ac calamum, omnesque eorum chartas pervaserit. Ego hanc inter alios puto esse occasionem, quam iam breviter exponam. Primûm, mox declinante Latinae linguae puritate, hoc est, circa 200 Domini annum, valde frequens coepit esse scriptoribus, etiam Ethnicis, verbum Mereri, in ea significatione, ut simpliciter consequi aliquid sive ex merito sive gratis declararet. Quod innumeris exemplis in scriptorib. vitarum Caesarum (ut est Iulius Capitolinus, Lampridius, Spartianus,
Dei conclucaverit: verit hoc modo, Quanto magis putatis eum deteriora mereri supplicia, qui filium Dei conculcaverit? Ubi videmus, pro aliquem
defatigatos et esurientes exploratores potius cibum quam scortationem quaesivisse, praesertim in tanto periculo: quos etiam verisimile est fuisse homines graves, prudentes, accordatos.
MERIDIES, pro summo aestu solis poni crebro solet: et contra, aestus aut fervor pro meridie, quia circa meridiem maximus aestus fervere solet. Isa. 16, Pone quasi noctem umbram tuam in medio meridiei: id est, in summo aestu. Aestus vero hic afflictionem et persecutionem notat. Contra Gen. 18 scribitur Abraham excepisse hospites in aestu diei. id est, circa meridiem. Meridies significat
aestus aut fervor pro meridie, quia circa meridiem maximus aestus fervere solet. Isa. 16, Pone quasi noctem umbram tuam in medio meridiei: id est, in summo aestu. Aestus vero hic afflictionem et persecutionem notat. Contra Gen. 18 scribitur Abraham excepisse hospites in aestu diei. id est, circa meridiem. Meridies significat Hebraeis etiam plagam meridionalem, seu australem. Porro quia ibi fuerunt multa deserta, ideo non raro meridies desertum significat: et contra desertum, regionem meridionalem. Gen. 13. Profectus est Abraham eundo et proficiscendo ad meridiem: id est, versus
igitur: Ascendunt montes, et descendunt valles ad locum quem fundasti eis: terminum posuisti eis, quem non praeteribunt nec revertentur ut operiant terram. Hierusalem, montes in circuitu eius, Dominus in circuitu populi sui: Psal. 105. id est, Sicut montes et colles stant passim circa Hierusalem, veluti stipatores et ministri quidam circa regem suum: sic et Dominus castrametatur circa populum suum. Pulchra pictura est. Sic ros Hermon, qui descendit in montes Syon, Psal. 133. Intelligendum ergo: Sic ros Hermon et qui descendit in montes Syon. Sedebo in monte
quem fundasti eis: terminum posuisti eis, quem non praeteribunt nec revertentur ut operiant terram. Hierusalem, montes in circuitu eius, Dominus in circuitu populi sui: Psal. 105. id est, Sicut montes et colles stant passim circa Hierusalem, veluti stipatores et ministri quidam circa regem suum: sic et Dominus castrametatur circa populum suum. Pulchra pictura est. Sic ros Hermon, qui descendit in montes Syon, Psal. 133. Intelligendum ergo: Sic ros Hermon et qui descendit in montes Syon. Sedebo in monte Testamenti, Isaiae 14. Assyrius gloriabatur se
quem non praeteribunt nec revertentur ut operiant terram. Hierusalem, montes in circuitu eius, Dominus in circuitu populi sui: Psal. 105. id est, Sicut montes et colles stant passim circa Hierusalem, veluti stipatores et ministri quidam circa regem suum: sic et Dominus castrametatur circa populum suum. Pulchra pictura est. Sic ros Hermon, qui descendit in montes Syon, Psal. 133. Intelligendum ergo: Sic ros Hermon et qui descendit in montes Syon. Sedebo in monte Testamenti, Isaiae 14. Assyrius gloriabatur se expugnaturum Syonem, ac regnaturum ibi. Sic et Satan
Ex quarum alterutra significatione posset recte Paulina metaphora deduci tametsi non minus commode inde quoque, quod illa religio aut institutio sive Iudaicorum rituum, sive humanarum traditionum, tantum in rebus externis ac elementaribus versetur (quae est tertia huius vocis significatio) ut circa cibum, potum, vestitum, gesticulationes aliquas, dies ac tempora, ac similia, non circa Deum ac spiritualem cordis cultum. Dubium ergo est, an Paulus voluerit dicere elementa mundi quasi pueriles, alphabetares, et veluti paedago gicas institutiones: an potius externas, carnales, et
minus commode inde quoque, quod illa religio aut institutio sive Iudaicorum rituum, sive humanarum traditionum, tantum in rebus externis ac elementaribus versetur (quae est tertia huius vocis significatio) ut circa cibum, potum, vestitum, gesticulationes aliquas, dies ac tempora, ac similia, non circa Deum ac spiritualem cordis cultum. Dubium ergo est, an Paulus voluerit dicere elementa mundi quasi pueriles, alphabetares, et veluti paedago gicas institutiones: an potius externas, carnales, et corporales. Mundi lucem vocat Christus Apostolos, et omnes alios veros doctores. Matthaei 5.
in nomine Dei dicuntur seductores, [?: ] 14. i. falso iactant se a Deo missos, et illa quae [?: prop- ] loqui iussos, seque Dei gloriam quaerere. Haec [?: sint- ] genere dicta de significationibus vocis Nomen, [?: ] proprietate Hebraeorum circa nomina propria: [?: ] de Phrasibus huius vocis. Phrases nominis de Deo dictae. In nomine Dei, aut in Deo, idem est aliquando, et [?: ] cat opem Dei. Psal. 44. In te hostes nostros [?: co- ] mus, in nomine tuo conculcabimus
quia haec terrae incumbit, et non gignit pluviam: illa vero in mediam regionem aeris vi solis sublevata, solet pluviam, nivem, aut grandinem gignere. Nebulae vox non habet ullas admodum obscuras loquutiones: sed Nubes complures. Dicam tamen de Nebula primum. Illam densitatem aeris, quae circa Deum loquentem cum Israelitis apparuit, Vulgata versio iam nubem, iam nebulam vocat, ob similitudinem istorum meteororum. sed in Hebraeo est unica vox
Propheta minatur idololatris cap. 13, inquieus: Idcirco erunt ceu nubes matutina, et ceu ros mane veniens et abiens: et sicut palea, quam tollit ventus de horreo: et sicut fumus de fenestra: id est, subito ac repente peribunt. Dixi supra, illam speciem densitatis aeris, quae videtur circa Deum, cum apparet, per metaphoram vocari nubem, ob similitudinem quandam. Idem usus eius vocabuli est etiam in novo Testamento crebro. ut cum dicitur, Filium hominis venturum in nobibus. Item cum dicitur, Nubes suscepisse et abscondisse Christum ab oculis Apostolorum. Act. 1. Et cum dicimur
aut recta eum in faciem intueri nequiverint. De Mario, et Olympiade, et Perdicca, quod percussores, eorum faciei dignitate perculsi, eos attingere ausi non sint. Hoc decus videtur etiam in communi vita aliis magis quam aliis circumfusum esse. Unde est, quod pictores talem quendam quasi splendorem circa caput sanctis et aliis praestantibus pingunt. Facinorosi porro non tantum carent hac gloria et dignitate, sed etiam contrariam ac tetram quandam deformitatem et pravitatem in vultu circumferunt: ut, sicut vulgo dici solet, Diabolus per eorum oculos prospicere videatur. Id vero etiam magis
aspici, praesertim honestis et [?: pr- ] bus viris. Exempla illustria utriusque haberi [?: poss- ] vultu principum quoque virorum aliquot nostri temporis. Talem quandam dignitatem, maiestatem, et veluti fulgorem videntur voluisse pictores Sanctis [?: ] diorum circa caput circumfusione appingere, ut [?: ] do dixi. Ex hac distinctione et declaratione multiplicis nuditatis intelligi non difficulter possunt dicta Scripturae, ut quod primum Gen. 2 non puduerit [?: pr- ] parentes suae nuditatis, quae illis fuit gloriosa:
et habitacula violentiae. Non obscurabuntur tenebrae a te, Psalmo centesimotrigesimonono. id est, tu omnia cernis ac perspicis, ac omnia attingis. Indicans enim se praesentiam ac omnipotentiam Dei evadere non posse, inter alia inquit: Dixi, tenebrae occultabunt me: sed nox quasi lux erit circa me, si quidem non obscurabuntur. Portas obscurari in terram, Ierem. decimo quarto: Luxit Iehuda, et portae eius desolatae sunt, obtenebratae sunt usque ad terram, et clamor [?: ] rusalem ascendit. Describit ingentem luctum Iudaeorum, ob summam annonae penuriam. Obscurari
esse. Psalmo decimoseptimo: Oculos suos ponunt ad expandendum rete in terram. id est, ad struendas insidias, sicut retia feris et avibus tenduntur, Sic Psalmo decimo dicuntur impii abscondere oculos miseris: id est, ex occulto illis insidiari. Abscondere alioqui oculos est, non id agere circa eum quod opus est, sive in iuvando, sive in puniendo eo, ut supra in verbo ABSCONDO dixi. Oculos alicuius, praesertim Dei, alicubi esse, significat eius curam, providentiam et favorem, aut alioqui diligentiam. 1. Regum nono: Eruntque oculi mei, et cor meum ibi in seculum. Pollicetur
Dei in seculum, et ultra. Eadem ratione etiam Psal. 128, Uxor tua sicut vitis frugifera in lateribus domus tuae: et filii tui sicut novellae vel plantulae olivae, in circuitu mensae tuae. ubi duplex ratio similitudinis esse potest: sive quod, sicut baccae oleae utrinque pendent circa [?:-mina ] aut ultimos ramusculos olearum, praesertim [?:---arum ] , quae fertiliores esse solent: vel sicut [?: plantu- ] olearum ordine collocatae, tum circundant aream fui, et simul spe futurorum fructuum exhilarant [?: pos---m ] : sic
Opus pro miseriis, afflictionibusque: Ier. 31. Sic dicit Dominus, Cohibe vocem tuam a fletu, et oculos tuos a lachrymis, quoniam est merces operi tuo, et revertentur de terra hostium. id est, quia adhuc te liberabit Deus, aut saltem posteros tuos ex isto calamitoso exilio. Opus, pro eo circa quod quis occupatur. Sic Iacob dicit ad Esau Gen. 33. se velle proficisci lente ad pedem operis: id est, prout eius res familiaris, praesertim pecora, lente progredi poterant. Sic 1 Sam. 25, Vir quidam habitabat in Maon, et opus eius in Charmel: id est, pecora eius, aut res familiaris,
circa quod quis occupatur. Sic Iacob dicit ad Esau Gen. 33. se velle proficisci lente ad pedem operis: id est, prout eius res familiaris, praesertim pecora, lente progredi poterant. Sic 1 Sam. 25, Vir quidam habitabat in Maon, et opus eius in Charmel: id est, pecora eius, aut res familiaris, circa quam potissimum versabatur, et unde victitabat. Sic nautae dicunt Ionae, Quod est opus tuum? q. d. Quid functionis artificiive habes? quid agis? Quomodo et Germani dicunt, Was ist dein tun? Ierem. 48. Quoniam fiducia tua fuit in operibus tuis, et thesauris tuis, capieris tu quoque. Aliqui
et iudicium id est, sunt solida, firma, rata ac iusta, et testantur Deum ipsum esse veracem ac iustum. Aliquando de uno eius aliquo opere dicitur, quod ipse instituit, ut opus manuum suarum Deus non remittet aut deseret. id est, perget mihi benefacere, sicut coepit. Psalmo 138. Dominus proficiet circa me: Domine, benignitas tua manet in seculum, opera manuum tuarum non relinques. Sic et de hominis operibus eadem phrasis usurpatur. Psalm. 90, Opus manuum nostrarum dirige supra nos, aut firma: id est, rege, et da successum laboribus ac conatibus nostris. Sic Psal. 9, In
comparatur iniusta maledictio passeri et hirundini avolanti, quae cum semel recessit, non facile amplius redit, nec scis quo pervenerit, ubi semel ex tuis oculis evanuerit: sic etiam mala imprecatio temere facta, evanescit, nec ad te insontem pervenit. Porro Christus volens curam caelestis patris circa nos monstrare, argumentatur a minori ad maius, sumpta collatione a vilissima avicula, cuius si Deus tantam curam gerat, ut eam alat ac conservet: multo magis sit pios, et iam filios suos factos, omnibus modis aliturus ac foturus.
PASSIO, et PATI, valde crebro ponitur pro supplicio
vituperium significat. Huc pertinet etiam locutio ac res ipsa, quod Diabolus dicitur [?: ] Tortuosus semper. Et fabula veterum de pugna cancri et serpentis: qui cum cancrum multiplicibus gyris et ambagibus capere, implicare et illaqueare conatus fuisset, tandem forcipe cancri circa guttur correptus et suffocatus, in rectum extensus est, acclamante cancro, Ta lem eum debuisse esse ac incedere, dum viveret.
PES, sicut et manus, aliaque primaria membra, ac veluti instrumenta corporis, varie accipitur in Sacris literis. Primo enim, aliquando ipsum etiam hominem
significat idem quod prae me fero, externa specie ac vita indico, seu hominibus persuadeo. qua ratione accipi debet in fine primae ad Timotheum, ubi Paulus iubet vitare prophanas vocum inanitates, et oppositiones argutiasque falso nominatae scientiae, tandem addens: Quam nonnulli promittentes, circa fidem aberrarunt. Ubi verbum
prudentiae, et Saul ipse dicit eum esse astutum.
PRUNAE, ut sunt res ardentes et consumentes, ita per metaphoram plerunque laedentia significant. Zachariae duodecimo: Ponam duces Iehuda tanquam prunas in lignis, et faciem in manipulis, et consument ad dextram ac sinistram populos circa se. Sic et Romanorum duodecimo de re laedente accipitur: de quo loco dixi in voce CARBO. Filii prunae, scintillas significant. Iob quinto: Quemadmodum filii prunae attollunt se ad volandum. Ponitur etiam Pruna pro unico filio, secundo Samuelis decimoquarto: Extinguent prunam meam
confitebitur tibi pulvis, aut annunciabit veritatem tuam? Nahum [?: ] dicitur nubes esse pulverem pedum Dei, eo quod [?: ] perinde videtur in nubibus ambulare, sicut nos in terris. Iehovae via est in tempestate et turbine et nubes pulvis pedum eius: id est, perinde habet circa se nubes, ac cum magnus exercitus venit cum nube pulveris.
Pulvere caput aspergere, ac in pulvere ac cinere iacere, lagentium ac dolentium mos est. Sic Thamar consperserat pulvere caput. Sic etiam 1. Sam. 4, is qui Eli calamitatem captae arcae indicat. Sic et Iosua cum
etiam dogmatum. Aliquando rixas: ut 1. ad Timoth. 1: Nec attendant fabulis et genealogiis, quae magis pariunt quaestiones quâm aedificationem Dei, quae est per fidem. Aliquando etiam inanes et inutiles disputationes indicat. primae ad Timotheum sexto: Is turget, nihil sciens, sed insaniens circa quaestiones, et verborum certamina. Aliquando additur eis etiam epitheton, quod magis talium quaestiuncularum vanitatem denotat. 2. Tim. 2. Stultas autem et ineruditas quaestiones reiice. Sic ad Titum 3.
QUANDO, aliqua ex parte est expositum in praepositione aut coniunctione
qui tanquam vehementissimus affectus causa sit, ut eisdem renibus et alii adscribantur. Ego opinor fieri id propter magnam [?: qu- ] sympathiam cordis: sicut et Galenus testatur [?: ] ex corde in renes evehi. Sensu etiam ipso percipiemus quod in magno moerore in ea parte circa Iumbar sentiamus dolores, ac veluti compunctiones quasdam, sicut et supra citavimus ex Psal. 73. Unde etiam opinor fieri, ut interdum compunctio pro moerore, contritione ac poenitentia ponatur. Sic et Ieremias indicat de magno moerore ac terrore dolere renes et lumbos, inquit
abiicere. Num. 11, Repulistis Dominum. Psal. 18, Iustificationes eius non repuli a me. id est, non contempsi, neglexi, repudiavi, Oseae 4, Quia repulisti scientiam, repella et ego te, ne fungaris mihi sacerdotio. Sic et Paulus 1. Tim. 1. Quidam repellentes bonam conscientiam, circa fidem naufragium fecerunt. Auxesis est, vehementius verbum pro minori significatione aut re usurpatur. Vicissim etiam Deus dicitur repellere homines. Psal. 43. Quare repulisti me? quare tristis incedo? Psa. 44. Nunc repulisti nos, et confudisti? Psal. 60. Deus
In Novo autem testamento crebro reperitur. Reprobus homo, mens, sensus, est idem quod non probus. 1. Cor. 9. Ne aliis praedicans ipse reprobus efficiar. id est, non vere pius. In hac significatione aliquoties hoc vocabulum reperitur, 2. Cor. 13. Porro 2. Tim. 3 dicuntur aliqui reprobi circa fidem. Homines, inquit, mente corrupti, et reprobi circa fidem. id est, non recte de fide Christiana sentientes, aut Deo non fidentes. Tit. 1 Ad omne bonum opus reprobi: id est, non idonei. Rom. 1, Tradidit eos Deus in mentem reprobam. id est, perperam etiam de externa honestate vitaque
homo, mens, sensus, est idem quod non probus. 1. Cor. 9. Ne aliis praedicans ipse reprobus efficiar. id est, non vere pius. In hac significatione aliquoties hoc vocabulum reperitur, 2. Cor. 13. Porro 2. Tim. 3 dicuntur aliqui reprobi circa fidem. Homines, inquit, mente corrupti, et reprobi circa fidem. id est, non recte de fide Christiana sentientes, aut Deo non fidentes. Tit. 1 Ad omne bonum opus reprobi: id est, non idonei. Rom. 1, Tradidit eos Deus in mentem reprobam. id est, perperam etiam de externa honestate vitaque iudicantem. Dicitur et terra reproba, Hebr. 6. Terra
collocare. Esther 2, Atque requiem provinciis fecit, deditque dona secundum potentiam regiam. id est, provinciarum tributa et alia duriora ac graviora onera imminuit. Requiescemus super eum, quemadmodum cadit ros super terram: 2. Sam. 17. id est, ita omnia ac subito nostra ingenti multitudine circa castra Davidis occupabimus, ac si ros aut pluvia super eum ac omnia vicina loca cecidisset.
REQUIRO, supra in QUAERO expositum est. Vide ibi.
RES, est plerunque in Hebr.
malit. Deuteronom. 19. Haec est res homicidae, qui fugiet illuc. id est, hic est causas aut causa, propter quam fugiet illuc homicida. [?: Tur- ] rei: id est, turpitudo aliqua. Deuteron.vigesimotertio iubetur excernens obruere terra stercus. et additur ratio: Quia Deus obambulat circa castra tua, ne videat turpitudinem rei. id est, ullam spurcitiem aut foeditatem. Quod huius locutionis exemplum observandum est, quia mox sequenti Capite usurpatur de causa divortii. Si (inquit) uxor non invenerit gratiam apud virum; quia reperit in ea turpitudinem rei: id est, aliquid
et in illis morante. A rore variae similitudines sumuntur in Sacris, prout sunt variae eius proprietates. Primum enim, Chusai in dando Absoloni consilio, ait: Et quiescimus aut castrametabimur super eum, quemadmodum ros cadit super terram. id est, perinde subito obruemus eum, et omnia loca circa eum nostra ingenti multitudine occupabimus. Deinde, quia ros est admodum salutaris terrâ nascentibus, refrigeratque etiam terram aestu diurno fatiscentem: ideo res gratae ac salutares comparatione roris illustrantur. Proverbiorum decimonono: Sicut ros super herbam, benevolentia regis.
sexagesimooctavo: Rubescat pes tuus sanguine inimicorum tuorum. Sanguines alicui imputari, Levit. 17, est, imputari ei caedem iniustam. Sanguinem ponere in domo sua, est, onerare eam reatu caedis. Deut. 22 praecipitur, ut circumducantur cancelli circa tectum, ne quis inde decidat, et oneretur domus sanguine, id est, pater familiâs sustineat culpam caedis, qui non circum duxerit areae tecti coronam. Tradere sanguinem super se, est, onerare se iniusta caede, ira ac poenis. Ierem. 26. Si occideritis me, sanguinem innocentum dabitis
ita Philippus aliquando distinguebat, ut eius verba in Tabella subiecta sequuntur: neque enim mihi cum eo de palma eruditionis fuit certamen, quam ego facile etiam infimis, nedum summis concedo.
neque enim mihi cum eo de palma eruditionis fuit certamen, quam ego facile etiam infimis, nedum summis concedo.
quae est agnitio Dei spiritualis.
ut Isaias dat consilium resistendi, Ieremias contrarium.
nota similitudinis. Numer. 23, Cribavit sicut leo. 1. Reg. 10. Non venit sicut aroma istud amplius in copia. Psal. 144. Et dies eius sicut umbra transiens. Cantic. 2, Sicut rosa inter spinas. Secundo, cum nominibus numeralib. aut temporis valet, Prope, Circiter, Exodi 12. Circa medium noctis. Iudic. 6, Percusserunt Moab in tempore illo circiter decem millia virorum. Tertio, Secundum, Iuxta. Deut. 23, Comedes uvas secundum animam tuam. 1. Sam. 20. Secundum tempus crastinum. 1 Reg. 2, Et facies secundum sapientiam tuam. 1. Reg. 5, Secundum omnia quae
29, 32. Num. 9. Deuter. 7, Iuxta omne quod egressum est ex ore suo faciet. id est, quicquid egressum est, aut quicquid voverit. Iuxta tempus cras tertiae: pro, hoc ipso tempore cras aut perendie. 1. Sam. 20. Sic Gen. 18, et Rom. 9, Iuxta tempus hoc revertar, et erit Sarae filius. id est, circa hoc anni tempus. Christus enim adhuc existentibus nobis infirmis, iuxta tempus pro impiis est mortuus. Rom. 5 id est, cum ante conversionem essemus infirmi, atque adeo impii. Alii coniungunt tempus cum morte Christi, quod Christus suo tempore, nempe a patre praeordinato, sit passus. Sed ad
vigesimosecundo: Et quaesivi ex eis virum qui sepiret sepem, et staret in interruptione coram me pro ipsa terra, ne vastaretur: et non inveni. Sepes aliquando etiam protectionem Dei, et quicquid Deus dat [?: ] defensionem aliquorum hominum, denotat. Sic Deus dicitur sepivisse circa Iobum capite 1: et Isaiae 5, circa vineam aut populum suum. contra, lacerare aut [?:-ferre ] sepem, ibidem est, exponere eam iniuriae ac vastationi omnium. Sic Psalmo 89. Dirupisti omnes sepes eius, posuisti munitiones eius in confractionem: Diripuerunt eum omnes
virum qui sepiret sepem, et staret in interruptione coram me pro ipsa terra, ne vastaretur: et non inveni. Sepes aliquando etiam protectionem Dei, et quicquid Deus dat [?: ] defensionem aliquorum hominum, denotat. Sic Deus dicitur sepivisse circa Iobum capite 1: et Isaiae 5, circa vineam aut populum suum. contra, lacerare aut [?:-ferre ] sepem, ibidem est, exponere eam iniuriae ac vastationi omnium. Sic Psalmo 89. Dirupisti omnes sepes eius, posuisti munitiones eius in confractionem: Diripuerunt eum omnes transeuntes viam. Ecclesiast. decimo capite
] oculum, est lachrymare: Iob 16. Ad Deum stillat oculus meus: subintellige, lachrymas. id est, lachrymans queror, et invoco Deum. Isaiae 40, En gentes sicut stilla situlae, et ut pulvis tenuis staterae reputantur. id est, pro re minima, ut est a quae gutta de vasculo pleno aquae alicubi circa fundum exterius dependens. [?: ] etiam dicitur furor et maledictio Dei super aliquos itidem per metaphoram: 2 Paralip. 12, Neque stillabit foror meus contra Ierusalem. id est, non diu durabit, aut non ultra poenas suas super illos caelitus, velut tristem quandam pluviam aut
eius in picem ardentem. Noctu et interdiu non extinguetur, in seculum ascendet fumus eius, a generatione in generationem devastabitur. Sic et in Apocalypsi aliquoties infernus describitur per stagnum ignis et sulphuris. Audio sane hodierna die talem esse aspectum quorundam stagnorum ultra Romam, circa lacum Aruernum, et versus Neapolim. Quo forte spectat illud: Sulphurea [?: ] [?: ] aqua. Et haec causa est, quare Aruernus sit dicatum sine avibus, ut Virgilius eius etymon exponit.
SUM verbum in omnibus linguis multas admodum locutiones gignit. Sic et
oculis nostris proponatur, ferme sicut pictores ei solent quandam speciem splendoris et radiorum adiicere. Nahum 1. Domini est via in tempestate et turbine, et nubes est pulvis pedum eius. Psalm quinquagesimo: Veniet Deus noster, et non [?: quiesc- ] ignis ante ipsum flagrabit, et circa eum tempestas [?: ] da. Tales descriptiones Dei vel alludunt ad apparitionem illam Dei in monte Syna: vel quia communi [?: ] dam opinione ob auditum tonitrui Deus putatur in nubibus agere et ambulare, ad describendam eius Maiestatem, et incutiendum terrorem
Corin. 6 Escae ventri, venter autem escis destinatus est: Deus autem hunc et illos abolebit. id est, licet quidem habere aliquam curam ciborum ac ventris. Sic enim Deus ordinavit, ut necesse sit ventrem cibo ali: sed tamen quia vita ista brevis, brevique interitura est, ideo non con-venit nimium circa eius solicitudinem, praesertim cum dispendio Spiritualium bonorum, occupari. [?: ] fructus liberi sunt, et etiam ipsa procreatio liberorum: Psalmo 132. De fructu ventris tui ponam super solium tuum. id est, faciam ut tuus filius tibi succedat. Sic saepe dicitur benedictus aut
purpureo: Exod 25, et Levit. 14. Nam vermiculi illi ex granis quibusdam, ut et vermes serici, gigni dicuntur. Alii tamen prorsus distinguunt coccum a vermiculo, tanquam res diversissimas, et omnino nihil inter sese coniunctionis habentes.
VESPERAM significare vespertinum tempus circa occasum solis, notum est. Aspiciens vespera, pro accedens iam vespertinum tempus: Deuteronomii 23, Dum aspexerit vespera, lavabit se aqua. id est, appetente vespera. Vespere et mane, tanquam initia temporis aut partium diei ponuntur, ut significent integram diem. Sic saepe Genesis
renovari et adoptari, ac quatenus a Deo per Spiritum sanctum regitur. Dicitur autem Vetus homo, quia prior novo est: ut etiam 1. Corinth. 15 cum eo confertur, quia etiam inveterascit ac corrumpitur, quia provenit ex illo veteri primoque Adamo, et ad eius imaginem est genitus: et denique, quia circa hanc veterem carnalemque vitam versatur, agit et vivit. Rom. 6: Illud scientes, quod vetus ille noster homo cum Christo crucifixus est. ut aboleatur corpus peccati, ne amplius serviamus peccato. Ephes. 4: Ut deponatis veterem hominem, qui corrumpitur per voluptates deceptionis, aut
descendit de caelo. Ratio autem huius [?: ] minationis, non tantum, quia spiritus non sint [?: ob- ] somno, sicut nos homines: sed etiam, quia summa diligentia invigilant exequendo operi Domini, et [?: ] diendis illis hominibus, civitatibus ac gentibus, circa quos Deus eos castrametari et vigilare iubet. Videas vidi in visione capitis mei super stratum meum, et ecce descendit de caelo vigil sanctus. Alias significat ductorem, sed crebrius dicitur Speculator.
VIGILARE aliquando significat sedulo, solicie et attente conservare vigilando
ab omni opere quod patrarat. VIII. Ad diem Dominicum resurrectionis, id est, octavum. In titulo Psal. In finem pro octava.
IX. Ad Sacramentum, quod hora nona Dominus spiritum emisit. In Evang. Et circa horam nonam clamavit IESUS voce magna. X. Ad Decalogum, id est, decem verba, quae in Tabulis duabus scripta sunt. In Psal. Decachordo psallam tibi. XI. Ad Apostolos. In Evang. Undecim autem Apoli abierunt in Galilaeam. XII. In Evang. Duodecim autem nomina haec sunt. XIIII. Ad
Horum terram Iudaei expulsis incolis possederant. Hi omnes de origine Cham veniunt. Assur, Assyrii, ab Assur filio Sem. Hi urbem Ninum exnomine Nini regis condiderunt, quae nunc Ninive vocatur. Syros appellatos quidam asserunt ab Asurim, filio Abrahae ex Cethura. Us, quae et Auxitidis regio, circa Caelesyriam: ita ab Us, Sem pronepote appellata. Elamitae, Persae, ab Elam filio Sem. Hebraei cognominati sunt ab Heber, qui pronepos fuit Sem. Casdei, nunc Chaldaei vocantur: et Casdei, a Cased filio Nachor, fratris Abrahae. Hi omnes de Sem posteritate procedunt.
cor ib. 58
repositum 1034. 1
Reportare ib. 13
reportare promissionem, reportare finem fidei, etc. ibid.
Reprobari ib. 20
reprobus homo, mens, aut sensus ib. 22
reprobi circa fidem ib. 26
reprobi ad omne bonum opus ib. 29. 30
Repromissio et repromitto ib. 24
Reptile ib. 56
Repudium ib. 60
Reputare 1035. 53
Requies 1036. 1
requies opulentae ib.
Ne sitis sicut equus et mulus 692. 1. 2
Consulam tibi oculo meo 772. 68. 69
33. Plena est terra misericordia Domini 155. 41
34. Aspiciunt ad eum, et facies eorum illuminabunt, et non erubescent 407. 7. 8
Angelus Domini castrametabitur circa timentes eum 109. 6
35. Educ lanceam, et conclude in occursum persequentium me 517. 46. 47
Sit via eorum tenebrae, etc. 1266. 26
Gratia mea in sinum meum revertatur. vide SINUS.
36. Ne veniat mihi pes superbiae, nec
Iratus eram parum, ipsi vero adiuverunt me in malum 21. 39
2. Quoniam qui tangit vos, tangit pupillam, etc. 989. 1
4. Qua de causa Iosua sacerdos, et dux Zerobabel vocentur filii olei 779. 37
9. Castramentabor circa domum meam ab exercitu transeunte et redeunte 109. 9
Etiam tu in sanguine testamenti tui dimisisti vinctos, etc. 1211. 2. 3
Convertimini ad munitionem ô vincti spei
65. 66 etc.
homo vetus et novus ib. 50 et alibi saepius.
homo praecipuum sacrarum literarum subiectum 387. 46
homo commune nomen utrique sexui ib. 55
hominis innata perversitas paucissimis hominibus nota 10. 22
circa quae versetur ib. 23
hominis primariae partes quae 388. 68. 69
hominem in Hebraica lingua quatuor primaria nomina habere 391. 43 etc.
hominem in quot partes principales Scriptura dividere soleat 389. 7
hysopi apud
540. 60
sanctos, quos adversarii intelligant 1074. 31
sanctum populum Dei tripliciter dici ibid. 10
sancti non invocandi 24. 44. etc.
sanctis et aliis praestantib. viris, quare pictores quendam quasi splendorem circa caput pingant 747 63. 64 etc. item 748. 15
sanctus quare Meschias dicatur 1073. 44
sanctus quare spiritus Dei vocetur ibid. 60
sanctificatio Dei, qua nos sanctificat duplex 1077. 35
sanguinis voce in
haereditatem, quia nemo eum constituerit iudicem: non habet etiam, ubi caput reclinet. Conciliat ipse Dominus in iudicio coram Pilato: quia duplex sit regnum, aliud temporale, aliud spirituale: suum vero regnum non esse de hoc mundo, nec se id adfectare, quia videat eum nulla arma aut milites circa se habere.
20 Nono, multa Scripturae dicta prorsus gloriose de piis loquuntur: ut sunt quae de ipsorum iustitia, sanctitate ac mundicie, Deique noticia piorum ac Ecclesiae, in Prophetis magnificententissime dicuntur: cum contra innumera sint, quae perpetuam remissionem peccatorum
Apostoli sermonibus. Enimvero qui legit 1. Epist. ad Cor. cap. 1, Significatum est mihi de vobis fratres, quod contentiones sint inter vos, etc. statim animadvertit, Corinthiorum Ecclesiam tunc labefactari ac dissipari coepisse sectis et factionibus, atque Apostolum id circo impulsum ad scribendum, quo dissidia tempestive abrumperet, nec non ad concordiam eos reduceret. Post aliquantum intervallum addit Apostolus: Misit me Christus ut evangelizarem, non erudito sermone, ne inanis reddatur crux Christi. Quo loco olfacit quivis, fuisse ibi quosdam inflatos
et ob id fortassis contemptibilia: verum, potentia eorum quae significantur, magna: ad sinapis similitudinem, quod cum minutissimum sit inter sarmentitia semina, si iustam curam nanciscatur, ad magnam altitudinem exurgit, facultate quae in ipso est expassa. Quod si quis ridet nostram videns circa syllabas, ut Psalmi verbo utar, nugacitatem: ipse quidem inutilem risus fructum decerpere se sciat. Nos autem minime hominum opprobriis cedentes, neque a vituperatione ipsorum superati, neutiquam investigationem relinquamus. Tantum enim abest ut propter haec parva erubescam, ut si vel minimam
Per quot species divinitatis operatio designetur. Cap. VIII.
Per quatuor species divinitatis efficientia sive operatio designatur, quam Graeci
quot species divinitatis operatio designetur. Cap. VIII.
Per quatuor species divinitatis efficientia sive operatio designatur, quam Graeci
2 aut figura, 3 aut praedictio, 4 aut effectus vel exitus praedictorum.
De acceptationibus. Cap. XXIIII.
Acceptationem sive vocationem eam vocamus, qua Deus quosdam, vel populos specialis gratiae beneficio sibi conciliare dignatur: plusque circa eos quam circa caeteros homines divinae indulgentiae et quasi familiares favores ostendit.
Acceptationes decem sunt, isque est harum ordo. Prima est beati Abrahae: secunda, Isaaci: tertia, Iacob, et ex eo natorum duodecim patriarcharum: quarta, tribus Iuda: quinta, totius populi
3 aut praedictio, 4 aut effectus vel exitus praedictorum.
De acceptationibus. Cap. XXIIII.
Acceptationem sive vocationem eam vocamus, qua Deus quosdam, vel populos specialis gratiae beneficio sibi conciliare dignatur: plusque circa eos quam circa caeteros homines divinae indulgentiae et quasi familiares favores ostendit.
Acceptationes decem sunt, isque est harum ordo. Prima est beati Abrahae: secunda, Isaaci: tertia, Iacob, et ex eo natorum duodecim patriarcharum: quarta, tribus Iuda: quinta, totius populi in Aegypto:
id est specialis illa familiaritas et favor ostenditur: sed ipsorum iustitia declaratur. Ad Abraham vero Dei frequens allocutio, et quasi convictus, ac per singula dispensatio probationis, promissa praemia, et in posteros recordatio, vim miram divinae acceptationis ostendunt. Similiter et circa caeteros supra dictos, peculiaris quidam divinitatis favor, et quasi per singulos vitas actus palam dispensata gubernatio, praecipuum gratiae declarat auxilium.
Haec cum in praesenti gesta sint, ad futurum seculum dicimus pertinere, idcirco, quia unaquaeque res ex effectu
Aut de sacerdotio: ut est, Tu es sacerdos in aeternum. 16 Aut de iudicio eius atque iustitia: ut est, In splendoribus sanctorum. et rursus: Iudicabit in gentem, implebit ruinas, confringet capita in terra multorum. 17 Aut de laboribus vitae eius: ut est, De torrente in via bibet. 18 Aut placitum circa patrem incarnationis mysterium Scriptura significat: ut est, Ecce puer meus dilectus mihi, in quo complacuit anima mea. 19 Aut Sancti spiritus infusione, quam utique homo ab eo susceptus meruit, sive in principio ipsius incarnationis, sive incremento, sive in Baptismate, sive in miraculis,
quam utique homo ab eo susceptus meruit, sive in principio ipsius incarnationis, sive incremento, sive in Baptismate, sive in miraculis, sive in doctrina, sive in resurrectione: ut est, Ponam spiritum meum super eum. et: Spiritus Domini super me, propterea unxit me, et reliqua. 20 Aut diligentiam circa discipulos: ut est, Non dicet, neque clamabit, neque audiet quis in plateis vocem eius. 21 Aut sessionem eius super ium entum: ut est, Ne timeas filia Sion: ecce rex tuus venit sedens super pullum asinae. 22 Aut passiones vel sepulturam, causasque eorum: ut dicitur. Vidimus, et non habebat
Quare ad ipsas iam partes orationis accedamus.
DE NOMINE.
Solent Hebraei, sicut et Graeci, et veteres Germani, propria nomina significantis, attribuere personis et etiam locis, quae vel aliquem singularem ipsorum casum, aut statum rerum, qui circa eorum nativitatem accidit, vel aliquam eorum proprietatem simul notent: vel salutarem admonitionem vitae agendae contineant: vel denique eventum ipsorum vitae actionumve divinent, quod genus nominum Plato et Aristot. 4. Metaphys. probant. Latini contra nihili nomina, rustica scilicet, ut
supra alas aquilarum: pro, sicut aquilae solent suos pullos supra alas gestare. Ioel. 1, Dentes eius dentes leonis: pro, sicut leonis. Inchoans deest, Gal. 4, Dico autem quanto tempore haeres est sub tutoribus: pro, Dico autem, quod sicut, vel quod quemadmodum haeres. Psal. 125, Circa Ierusalem sunt montes, et Dominus in circuitu populi sui. Pulchra hypotyposis est: pro, sicut circumcirca Ierusalem stant montes, sic et Dominus castrametatur circa suos.
19 Alias deest applicativum adverbium. Sic Iosu. 1, Ut sciant, quod quemadmodum fui cum Mose, ero tecum:
autem quanto tempore haeres est sub tutoribus: pro, Dico autem, quod sicut, vel quod quemadmodum haeres. Psal. 125, Circa Ierusalem sunt montes, et Dominus in circuitu populi sui. Pulchra hypotyposis est: pro, sicut circumcirca Ierusalem stant montes, sic et Dominus castrametatur circa suos.
19 Alias deest applicativum adverbium. Sic Iosu. 1, Ut sciant, quod quemadmodum fui cum Mose, ero tecum: pro, Sic ero tecum. Alias utrunque adverbium deest. Perdix colligit quae non peperit, qui facit divitias sine iudicio. pro sicut perdix, etc. sic qui facit
linguis figurae accidunt, dum non raro constructio magis ad sensum, quam ad verba respicit. Cuiusmodi Hebraismorum aliquos tantum hic notabo.
23 Saepe igitur verbis figuratis talem constructionem, sensum ac sententias adiungunt, ac si esset ibi ipsa propria. Zach. 9, Castrametabor circa domum meam ab exercitu transeunte: id est, Tuebor aut defendam domum meam ab omni hoste ei insidiante. Verbum Castrametari, non recipit eam constructionem aut sensum ab aliquo, sed verbum Tueri aut Defendere, pro quo hic Castrametari ponitur. Mar. 9, Hoc genus daemoniorum in nullo potest
Fui sicut collectiones fructus aestatis, Mich. 1. pro, tanquam qui aestivos fructus colligit, et perpaucos reperit. Sic namque ego paucos pios reperio, et paucos Meschiae lucrifacio. Mulier formosa sine intellectu, est annulus aureus in naribus porci: id est, est sicut sus ornata annulo aureo circa rostrum. Sic Matth. 11, comparantur Iudaei nolentes audire Baptistam et Iesum cum pueris in foro clamantibus ad oppositum coetum sodalium: Tibia vobis cecinimus, et non saltastis, etc. cum fuissent comparandi cum illo coetu qui noluit saltare aut lamentari: nam coetui frustra
pro, sicut haeres quanto tempore est sub curatoribus, etc. Gen. 49. Iuda habita bit Leo, pro, sicut leo. Exemplum posterioris, Iosuae 3, Ut sciant, quod quemadmodum fui cum Moyse, ero tecum: pro, sic ero et tecum.
22 Aliquando utraque deest. Psal. 125, Circa Ierusalem sunt montes, et Dominus in circuitu populi sui: pro, Sicut circa Ierusalem sunt montes, sic Dominus castrametatur circa populum suum. Rivi aquarum cor regis, Proverb. 21.
23 Vaf Hebraeum coniunctio copulativa saepe applicat Similitudinem: ut, Sicut in caelo et in terra,
Gen. 49. Iuda habita bit Leo, pro, sicut leo. Exemplum posterioris, Iosuae 3, Ut sciant, quod quemadmodum fui cum Moyse, ero tecum: pro, sic ero et tecum.
22 Aliquando utraque deest. Psal. 125, Circa Ierusalem sunt montes, et Dominus in circuitu populi sui: pro, Sicut circa Ierusalem sunt montes, sic Dominus castrametatur circa populum suum. Rivi aquarum cor regis, Proverb. 21.
23 Vaf Hebraeum coniunctio copulativa saepe applicat Similitudinem: ut, Sicut in caelo et in terra, pro, sic et in terra. Eundem usum habet et in praecedenti exemplo: Et
posterioris, Iosuae 3, Ut sciant, quod quemadmodum fui cum Moyse, ero tecum: pro, sic ero et tecum.
22 Aliquando utraque deest. Psal. 125, Circa Ierusalem sunt montes, et Dominus in circuitu populi sui: pro, Sicut circa Ierusalem sunt montes, sic Dominus castrametatur circa populum suum. Rivi aquarum cor regis, Proverb. 21.
23 Vaf Hebraeum coniunctio copulativa saepe applicat Similitudinem: ut, Sicut in caelo et in terra, pro, sic et in terra. Eundem usum habet et in praecedenti exemplo: Et Dominus in circuitu populi sui: pro, Sic Dominus est in
cor regis, Proverb. 21.
23 Vaf Hebraeum coniunctio copulativa saepe applicat Similitudinem: ut, Sicut in caelo et in terra, pro, sic et in terra. Eundem usum habet et in praecedenti exemplo: Et Dominus in circuitu populi sui: pro, Sic Dominus est in circuitu populi sui, sicut montes circa Ierusalem.
24 Similitudinis particulae aliquando accipiendae sunt de genere, non de specie: de facto, non de summa convenientia modi: de exemplo, non de causa effect. aut etiam ratione. Matth. 6. Remitte nobis debita, sicut et nos remittimus: exemplum proponit, non summam
Abundanter saepe et verba et nomina quaedam ponuntur, cum tamen ea in aliis adiunctis inclusa sint, neque tamen carent sua emphasi et fructu: ut, Et aperuit os suum, et locutus est. Item: Voce mea clamabo ad Dominum. Item Gen. 13, Et levavit Loth oculos suos, et vidit planiciem circa Iordanem. Item aliquoties in Psalmis, Vocem precationis exaudivit. Exod. 15, Reduxit super eos aquas maris. Psal. 54. Auribus percipe verba oris mei. Item Gen. 23, In auribus alicuius loqui. Sic Ezech. 4, Auribus audire, oculis videre. Saepe tamen talia nomina sunt verbo
illud accidens. Deus non est mortuorum Deus: hic mortuus, totius substantiae hominis totalem abolitionem notat. nam si homines plane aboliti essent, Deo non indigerent, nec Deus eorum curam ageret. Act. 5, Praedicate omnia verba vitae huius. Pronomen (Huius) demonstrat eam vitam aut felicitatem, circa quam functio Petri et sermo Angeli tunc versabatur, non illam, quam communiter dicimus hanc vitam aut praesentem vitam. Angelus monstrat eo pronomine vitam et salutem sibi et Petro praesentem: id est, de qua ipsi tunc loquebantur, non praesente omnibus aliis hominibus, quod qui non
priora aut vetera repetunt: de qua forte aliquid in capite de Narrationibus dicetur.
DE NARRATIONIBUS.
In narrationibus apud Hebraeos plurimum praecedentes figurae Anticipatio, Prolepsis et Recapitulatio adhibentur. Sic Gen. 21, Agar dicitur errasse circa Beerseba puteum iuramenti: quod tamen nomen ei puteo postea impositum est. Sic Numer. 13, narratur exploratores venisse usque in vallem Escol aut Botri: quod tamen nomen postea demum ab eventu sumpti inde Botri proculdubio a Moyse ipso inter scribendum impositum est.
Multa huius
commendationem cum Christi laude temperat, adeo, ut ipsemet illam mixturam indicet, inquiens: Non enim nos ipsos praedicamus, sed Christum Iesum Dominum: nos autem servos vestros propter Iesum. Sic sequenti initio incipit a celebratione futurae gloriae, in quam ex hac imbecillitate immutabimur: circa medium se commendat: postremo desinit in expositionem legationis Dei de reconciliatione generis humani.
Non raro progrediuntur a doctrina ad invocationem, gratiarum actionem, ac celebrationem Dei: ut Eph. 1, ubi incipit a celebratione Dei, mox progreditur ad eorum institutionem,
nos, et respexit humilitatem nostram, et laborem atque angustiam, et eduxit nos de Aegypto in manu forti et brachio extento, in ingenti pavore, in signis atque portentis, et introduxit ad locum istum, et tradidit nobis terram lacte et melle manantem.
non hac sola, sed praecipue inventione constat, et dispositione, utcunque M. Tullius has prudentis eloquentiam Oratoris faciat. Sapienter enim Fabius dixit, Curam verborum, rerum volo esse solicitudinem. nam plerunque optima rebus cohaerent, et cernuntur suo lumine. Et Aristoteles studium ornatus circa elocutionem corruptis auditoribus, verba potius quam sensa morantibus fert acceptum. D. Paulus itaque, cui hoc in scribendo consilium fuit, ut fidem Domini nostri Iesu Christi, et vitam hac dignam persuaderet, hoc est, summam traderet sapientiam, rerum quam verborum studiosior fuit. Unde
moderantur, et ad spiritualem perducunt decorem. His etiam supervenientes ei infirmitates repellunt, et reductam custodiunt sanitatem. Talia nobis imperitus ille medicamina comparavit, et tanta virtute nobilia: quorum quidem experimenta bene norunt, qui his utuntur assidue: et quantum eius circa haec studium fuerit, ex his quidem quae diximus, potest esse manifestum, etc.
Verum quando quidem hactenus satis multa de sermone ac tota ratione disserendi Paulina, partim ex aliorum scriptis, partim etiam ex nostra observatione iudicioque adscripsimus: tempus est,
fuit necessarium ieiunium, sed ut ipse inquit, alius uno die, alius duobus, alius octo, alius 40. ante Pascha ieiunavit. Ac denique summam fuisse ieiunandi varietatem et libertatem suo tempore, restatur.
Invaluit tamen paulatim ieiunium Quadragesimale, usque ad tempus Ambrosii, qui circa 400 annum Christi floruit, ut plane pro necessario haberetur. Affirmat enim ipse Ambrosius in sermone Quadragesimae, reliqua ieiunia esse libera, hoc vero esse necessarium. Causa autem et occasio huius ieiunii fuit, quia Christus quoque 40 diebus ieiunaverat, quibus quadraginta diebus adiecta
quibus quadraginta diebus adiecta est heb domada una, propter passionem Christi. Priusquam autem quadragesima hunc numerum excresceret, ieiunabant alii unam, alii duas, alii tres dies ante Pascha, ut veluti compaterentur Christo, qui illis diebus fuit in afflictione.
Calixtus Papa, qui circa 220 annum vixit, statuit primo terin anno ieiunandum, quo maior esset proventus frumenti, vini, olei, ut veluti pro singulis his semel ieiunarent. Unde et hoc obiter dicere possumus, eos iam tunc temporis habuisse ieiunium, pro bono ac meritorio opere. Postea mutato consilio statuit quater
Dei foventur et iuvantur: per diversas vero arbores, impii favore ac ope Dei destituti.
Fuit praeterea ea regio valde saxosa, abundans tum parvis lapidibus, tum ingentibus petris, quas vivas vocant: quarum aliae fuerunt perpetua quadam serie dispositae aut cohaerentes, praesertim circa montes aut in vallium lateribus: aliae etiam quasi solitariae, habentes in se amplas et profundas cavernas: aliae in altum ex terra prominentes, quae ob hanc formam metaphorice dentes vocatae sunt. Talium petrarum, et quidem superius latam superficiem habentium, fit mentio tum in historia
ac multitudo in medio est, quanquam et flatio sit in ordinata: quoniam ignis motus non habet ordinem nobis manifestum, quemadmodum et multum aliorum flatuum. Talia etiam apud Appolloniam Epiroticam eveniunt. Quod autem regio ignea sit, permulta alia signa afferunt. Nam et petras asperas exustas circa Moasada ostendunt, et multis in locis praerupta, et terram cinerulentam, et picis guttas ex petris distillantes, et flumina foetido odore efferventia, et habitationes passim eversas: ut iis fidem adhibeant, quae ab indigenis praedicantur, quod in hoc loco XIII urbes olim habitabantur, quarum
refutabo. Rationes meae sententiae hae sunt.
Prima ratio: Angelus postquam indicavit nomen quo Christus vocari debeat, reddit rationem, cur eo nomine vocandus sit: quia ipse salvabit, etc. Iam cum Hebraei tum a praeteritis, tum et a futuris aliquibus insignibus eventibus circa personam, nomina propria imponere soleant, ita ut eorum etymologia illum eventum aliquantenus significet (ut Samuel sic est vocatus, quia mater eum petierat a Deo: Moyses, quia ex aqua extractus: Saul, quia erat futurus flagitatus a populo rex:) necesse est illud nomen futurum eventum seu
in usum adhibuissent. Nec est omnino credibile, in tanto regno, in tam variis politicis Ecclesiasticisque negotiis, in tanta praesertim fertilitate ingeniorum, non futuros aliquos fuisse, qui etiamsi non extarent, tamen propter infinita dubia, quae ex illa non satis clara scriptura oriri poterant, circa Davidis Salomonisque tempora aliquas notulas invenissent, quibus res clare signateque exprimerent, tamque varia dubia, quae quotidie orirentur, tollerent. Videmus enim, vel in Latinis, vel in Graecis scriptis, ubi cum nullae literae desint, omniaque expresse notentur, quam crebro de autoris
Talis plane est ipsa mala mens in imaginem diaboli transformata, seu ipsum pessimum cor. Convenit ergo haec aptissime hominis naturae aut animae rationali, quatenus est in imaginem diaboli transformata.
Liberum arbitrium, est ipsemet intellectus ac voluntas hominis, quatenus circa religionem et mandata Dei versatur: seu etiam est ipsamet anima rationalis. Id igitur liberum arbitrium, quatenus olim initio sanum conditum est, fuit potissima pars imaginis Dei, et causa omnis boni: idem etiam quatenus postea corruptum inversumque est, factum est imago diaboli, causa omnis
oda canimus.
authoritatis Scripturarum opinionem existere: possibileque fore, aut in authoritate earundem, aut in intellectu, inextricabilem dubietatem hominum mentes suspendere. Ubi erit solidum refugium peregrinantium? Certe in alio nullo, quam in militantis Ecclesiae usu atque adprobatione: sive haec sit circa Scripturam et eius authoritatem atque intellectum, sive extra Scripturam in consuetudine accepta per Ecclesiam. (Nota: Verbum Dei, quod est lucerna pedibus hominum, et lumen seminis Ecclesiae vel hominum, debet sequi gressus eius, non praecedere.)
In his enim firmitas est, ut
praecepta, quam quae per Ecclesiam pro talibus accepta sunt: ut praehabitum est. Si igitur constat Ecclesiam illa praecepta, ut talia, laudare: illi, ut Christi praeceptis
obediendum esse nemo ambigit. Si vero circa praecepti intellectum, et eius expositionem diversitas concurrit, aut ex loco, aut tempore: hic intellectus laudatus intelligitur, quem maior vel sanior pars verbo aut opere approbat: eo non obstante, quod aliquando alius intellectus in practica viguerit. Et non est haec mutatio tanquam a
non potuissent.
Quare manifestum est, sicut non iudicabimus Deum eos coniungere, quos Ecclesia iuxta temporis qualitatem rationabiliter non iudicat coniungibiles, licet hoc idem alio tempore ante et prius rationabile iudicaverit, ut de prohibitione usque ad septimum gradum, licet etiam circa ipsas personas et qualitatem ipsarum nihil sit innovatum: sic et iudicamus Deum per praecepta aliquando data non aliud praecipere velle, quam quod. Ecclesia iuxta temporis conditiones rationabile iudicaverit verbo vel opere.
Forte cogitatis, in his dictis meis hoc dubium remanere,
qualem normam aut regulam papistae in ista Synodo sequantur. Amplioris autem certitudinis gratiam aliquot eius dicta ad verbum describam.
Humiliter confitemur, Ecclesiae authoritatem supra Evangelion esse. Siquidem Christus tradidit Ecclesiae suae potestatem definiendi, determinandi circa res contentiosas, vel in fide, sive in actionibus, et quicquid Ecclesia decrevisset, Christus se confirmaturum promisit.
Et mox: Synodus generalis universalem Ecclesiam repraesentans in suis determinationibus et sanctionibus, errare non potest: et quaecunque decreverit, Christus
non habent, nisi per Ecclesiae determinationem. Omnia quae Synodus generalis sancivit et decrevit, ea habemus tanquam a Spiritu S. et eloquia Christi.
Si generale concilium posset errare, omnes articuli fidei possent esse erronei et falsi.
Generale concilium non potest circa fidem errare: ideo in omnibus ei est praestanda fides.
Ideo Lutherani nullum alium iudicem volunt praeter verbum Domini, id est sanctum Evangelium, non hominum traditiones: ac si nihil unquam potuisset et posset determinari apud Orthodoxos patres, nisi id quod expresse habetur in
statim videbimus) princeps Apostolorum, et caput ecclesiae militantis: ita et (nota) quilibet summus Pontifex gerens vicem ipsius, eandem habet authoritatem. Et quidem tunc temporis ecclesia universalis ipsam repraesentans, habet authoritatem et potestatem cognoscendi, statuendi, determinandi circa omnia, quae ad fidem et Christianam
religionem sunt pertinentia, etiam sine Scripturarum authoritate, quae Spiritu sancto regitur: ita et nunc, Rem autem tam claram ab ecclesia definitam expressamque
filii Dei negant: pergunt insuper plusquam Gigantea audacia sibi ius rapere supra ipsa filii Dei sacramenta et institutiones, easque sibilicere invertere contendunt. Haec enim in eorum decreto sequuntur.
ECCLESIAE POTESTAS CIRCA DISPENSATIOnem Sacramenti Eucharistiae. Cap. 2.
Praeterea declarat synodus, hanc potestatem perpetuo in Ecclesia fuisse, ut in Sacramentorum dispensatione, salva illorum substantia, ea statueret vel mutaret, quae suscipientium utilitati, seu ipsorum sacramentorum
iudicaret. Id autem Apostolus non obscure visus est innuisse, cum ait 1 Cor. 4: Sic nos existimet homo, ut ministros Christi, et dispensatores mysteriorum Dei. Atque ipsum quidem hac potestate usum esse satis constat, cum in multis aliis, tum et in hoc ipso sacramento, cum ordinatis nonnullis circa eius usum, Caetera (inquit 1 Cor. 11. ) cum venero, disponam.
Contra vero haec sola potestas perpetuo Ecclesiae in sacramentis, verbo ac ordinationibus Christi fuit, Audi filia, et inclina aurem tuam. Qui salverit unum de mandatis hisce minimis, minimus vocabitur in regno
figmentum esse ac temere pro libitu arbitrioque sacrificiorum modo auctum, modo diminutum, modo sic, modo aliter formatum et reformatum fuisse. Quod et ipsorum divus Gregorius magnus Papa abunde ostendit, cum suo Augustino Anglico, ut novam formam Missae Anglis tradendam suo arbitrio componat, circa 600 Domini annum suadet.
Hinc etiam cerne, pie Lector, qualem normam iudicii isti Tridentini seductores, in diiudicandis controversiis et constituenda Religione ac Ecclesia adhibeant: nempe, primum foedissime conculcant verbum viventis Dei, id trahentes et rapientes quocunque eis
pessundedit
ac conculcavit.
Quo autem eo minus dubitare possis, Antichristum eiusque spirituales, verbum viventis Dei aut sacras Literas opprimere ac conculcare, atque ita sese supra Deum ipsum, sicut Paulus olim praedixit, efferre: proponam tibi et aliam ipsorum praxin circa verbum Religionemque omnipotentis Dei, quae non paucis istis 17 aut 18 annis Tridentini conciliabuli, sed iam ferme mille annis duravit, foedissimeque per Ecclesiam Dei grassata est. Eam igitur tu diligenter cognosce ac contemplator. inde enim profecto facile perspicies, quam horrendum in
Papae Traditionum, consuetudinum et veterum patrum ac ecclesiae supra scripturam authoritate 418
Credo Papistarum, ad verbum ex eorum iure Canonico desumptum 426
Viva praxis supra ostensae normae synodi, seu refutatio crassorum errorum concilii 426
Ecclesiae potestas circa dispensationem sacramenti Eucharistiae 430
Canones de communione sub utraque specie, et parvulorum 431
De nona sessione Tridentinae synodi 432
Vetus ac perpetua norma, simul et praxis, qua Antichristus regnum, verbum, religionem ac Ecclesiam Christi pessundedit
inferni invenerunt me 186
118. Dominus fortitudo et cantio nostra. ibid.
Deus est Dominus, et illuxit nobis 157
119. Iudicia tua adiuvabunt me 215
122. Sicut oculi ancillae ad manus dominae suae, etc. 276
125. Circa Ierusalem sunt montes, et Dominus in circuitu populi sui 203
132. Propter David servum tuum, ne avertas faciem Messiae tui 322
133. Dominus mandavit benedictionem. 319
137. Infantes dissipabunt ad petram. 228
141. Ossa nostra dispersa sunt iuxta
dialecticus 32. testimonia. ibid. gubernatores qua ratione iram Dei sibi cumulent 401. historia quo compendio narretur 282
adversus Ecclesiae hostes testimoniis Scripturarum S. apertis utendum 106
ecclesiae pictura qualis in Esaia 322. potestas circa dispensationem sacramenti eucharistiae 430. status post apostolorum tempora qualis fuerit 402. veteris lectores 398
ecclesiae in quo genere credendum 406. 407. quo consilio Deus sacras literas proposuerit 411
ecclesiam Christi nunquam communionem sub
vocum efficacia 263. mira emphasis. ibid.
Hebraei brevitatis studiosiores quam Graeci 292. quo genere Graecos superarint. ibid. quomodo res gestas narrent 230
Hebraeorum articuli 3. syncategorematum abusus. ibid. circa tropos usus 1. exaggerationes quales 270. 271. gens et religio omnium vetustissima 443
fecundum Hebraeorum idioma quid infans 111
Hebraeorum seniorum traditio de Scripturarum Sacrarum lectione 106. 107
Hebraeis non esse genus neutrum 139
109. tota mysteriis gravida 91. verbis quidem brevis, rebus autem prolixissima 284. veritatis cognoscendae norma 414. veritatis fons 408
Scripturae S. author et explicator Spiritus S. 5. authores omnibus loquendi modis usi 79. blasphemia 414. brevitas 281. circa tempora consuetudo 91. clavis certiss. quae 3. codices unde emendandi 121. consuetudo 109. 110. 111. etc. dicta prudenter intelligenda 324. dicta pugnantia quomodo 226. dicta quo sensu sunt accipienda 167. difficultas quae 423. 424. difficultatis primarius
descriptione quid observandum 170
tempore nostro sacrarum literarum lux et claritas 4
temporum mutationes usitatae 158.
ratio in historiis sacris summe habenda 51
de Temporum supputatione regulae. ibid.
circa Tempora Scripturae S. consuetudo 91
Tentatio piorum 221
terra Iudaica aequis portionibus divisa 334. salsuginosa 341
Tertulliani sententia festiva 72
Testamentum vetus et novum quomodo inter se differant 93. 94
habui. Miraremini si videretis graves labores. Vox iam deficit clamando.
Valete, in Deo et pari animo estote.
summus Plato, Magiam Deorum cultum esse affirmat, cum scribit,
ab hoc loco. Et quia veluti filii, a patribus distracti, precari eos convenit de regressu ad veros eorum patres Deos. Et quoniam veluti patre, et matre carere videntur ii, qui non curant precari, neque se se convertere ad praestantiores. Et quia in omnibus gentibus, qui sapientia excelluerunt, circa preces studiosi fuerunt. Indorum quidem Brachmanes, Magi vero Persarum. Graecorum vero, qui maxime Theologi fuerunt. Qui et sacrificia instituerunt, et mysteria. Chaldaei vero, et aliter divina coluerunt et ipsam Deorum virtutem, Deorum confitentes esse, venerati sunt. tantum abest, ut ob
Magiae Theologiam: praedictionibus, humanorum eventuum singularium, similis facta Astrologiae et naturalis,
repraesentans: ut quae sunt, non esse videri: et quae non sunt, esse videri faciat: ad omnia, ope atque opera daemonum adhibita. Quae si circa defunctorum corpora exerceatur, Necromantiae nomen est adepta. Si ad ignem, aut aquam, Pyromantia, et Hydromantia vocatur. Mateotechnia vero si circa aerem: quoniam simul aere percusso evanescat. Pharmacia vero ea est, quae cibis putoque philtra, resque amatorias fingit procurare, qualem narrat se expertum Lucianus, et Apuleius, et qualem in multo usu apud Thessalas mulieres fuisse scribunt. Finxit etiam medicinas quasdam ad morbos varii
in libertate vivunt potestatem exercentes in Zonas, et supersedentes manifestis Diis. Zonaei vero, qui coelestes Zonas separatim et libere circumvolventes et ea quae hic sunt administrantes. Divinum nam genus apud ipsos est Zonaeum cui distributae sunt mundi sensibilis regiones et sortitum est circa
Tipografska greška; trebalo bi stajati
lucem, ignem, aethera, mundos.
Coexistunt namque naturalia opera, mentali splendori
Patris, Anima enim est quae ornavit magnum
155 Coelum, et quae ornat simul cum patre.
Cornua et ipsius, firmata sunt sursum.
Humeros vero circa Deae, natura immensa attollitur.
Imperat rursus natura infatigabilis, mundisque operibusque.
Coelum, ut currat cursum aeternum trahens.
160 Et celer sol circa centrum, ut assuetus veniat.
Non naturae inspicias fatale nomen eius.
cum patre.
Cornua et ipsius, firmata sunt sursum.
Humeros vero circa Deae, natura immensa attollitur.
Imperat rursus natura infatigabilis, mundisque operibusque.
Coelum, ut currat cursum aeternum trahens.
160 Et celer sol circa centrum, ut assuetus veniat.
Non naturae inspicias fatale nomen eius.
MUNDUS
Factor, qui per se operans fabrefacit mundum.
Etenim quaedam ignis moles erat altera.
oportet illos te spectare antequam corpus sacris purgetur.
Quando animas mulcentes, semper a sacris abducunt.
310 Ergo ex
unicum
et ad subeunda q
aequales, et similes KCD, KDE, pro basibus habentes in superficie aquae parallelogramma, vertices autem punctum K, et corpora L, B, comprehendantur a pyramide KDE, corpora vero M, A, a pyramide KCD, et sub corporibus L, B, describatur quaedam alterius sphaerae superficies FGH, in aqua, circa centrum K, poterit autem huiusmodi superficies sub corporibus L, B, describi, quoniam et si ipsi corpora demerguntur tota, non ideo feruntur deorsum, ponuntur enim aeque grauia atque aqua.
Quoniam igitur eiusdem generis ponuntur corpora M, L, et aequalia, et similia, erunt aeque
habito. Ex quo, qui volet,
diversa barbara nomina Hungarorum, plus quam satis cognoscere poterit,
certis Iudiciariis exemplis, ab anno 1214. usque ad annum 1235.
quod facit, unum et viginti annos, circa aetatem
potissimum Andreae secundi Regis, comprehensa. Vide infra, Quaest.
15.
QUAESTIO DECIMA. / Ius quotuplex
Episcop:
et Maioribus Praeposituris, ut Posonien: et Nitrien. Colom. lib. 1.
cap. 22. Imo Iure Canonum, omnino prohibentur: 2. quaest.
5. cap. 20. Unde Carolus Rex, circa annum Domini 1309.
syncerioris Religionis Christianae cultor, huiusmodi Gentilitiae
superstitionis observationem eliminare volens, Novum Iuris processum, quem
nunc observamus, ex Galiis, in Regnum induxit, uti iam
Ac quanquam omnes Actus potentiarii in
genere, Citatione per Insinuationem facta moveantur, uti iam annotatum est,
in Quaest.: 3. proxime praecedente; et per expressum continetur,
tit. 71. part. 2. circa medium: nihilominus tamen, cum isti
quoque Quinque casus, communem recipiant inquisitionem, iuxta 1. Vlad.
art. 56. ad plures etiam terminos, quam ad unum eosdem extendi
necesse est. Quod idem est,
QUAESTIO NONA. / Quae ergo potissimum in Literis Evocatoriis, et earundem
Relatoriis consideranda erunt: quomodove contra illas Excipiendum.
Haec Quinque: Primum; Actionis expositio, ibi: Qualiter circa, etc.
Secundum: Actionis conclusio, in qua declaratur, quo Iure, et quo
modo, Actor contra Reum, procedere velit; quod sub diversis Formulis fieri
solet. Unde Reus forsan excipere poterit, se neque
ut impium non posse:
quanto magis, iam qui contra conscientiam praevaricatur legem, id facere
deberet? Unde et Caius Flavius Scriba AEdilis Curulis, ante natum Christum,
Anno 303. huiusmodi Fastos dies, circa forum in Albo
proposuerat, ut quando Lege agi posset, sciretur: Livius. Quod
iam apud nos, non est necessarium, quia tales Festi dies, qui et Decretales
iam dicti sunt, ex annuo Calendario, et proxime citato
Africani, ante redditam mundo salutem, anno 146.
dicebatur; Dormiant hodie leges: eo quod prosequendis
bellis potius, quam tractandis legibus, ductu illius Romani incumbebant. Sic
et Iuvenalis, circa annum Domini 98. post mortem Iulii
Caesaris, Anno 141. exclamat in Legem Iuliam, per quam
Adulteria puniri debebant: Ubi nunc Lex Iulia, dormis?
Postea Aetate, et
de re aliqua, Quasi per ipsum patrata concepta
ex praemissis circumstantiis, et fere proxima ad facti evidentiam accessio.
Ut cum quispiam visus sit, sero, nocte illa, qua furtum
commissum est, circa domum clam obambulare, et studiosius statum ipsius
deforis considerare, est suspicio, ipsum tale furtum commisisse. At si
postea pecuniam profusius expenderit, nec sciri possit, undenam illam habere
potuerit; tanto
Matth. art. 72. et Albert. art. 38.
et
eo quod et is Consiliarius sit, vel quod interrogatus tantum, et
non sua sponte respondere debeat, sententias rogant. Quomodo autem
sententiae rogabantur apud Romanos, vide Gell. lib. 4. cap. 10.
Circa quod NOTA, quod pro eo, quod hic dicitur, dicere
vocem, vel votum, latine et eleganter dicitur, dicere sententiam; dicere
vero diem, est certam diem Reo constituere, ut accusetur. Ast dicere causam,
est cum
quoque, atque ibi proceditur, saltem
quod authoritas Iudicum Pedaneorum, seu Comitatuum, non extendit se aeque ad
authoritatem Tabulae, sed limitatur in certis casibus, utpote quod Comitatus
iudicant, potius de accidentibus circa bona et personas, ut de violentiis,
iniuriis, damnisque, et non de proprietatibus bonorum, aut amissione capitum
hominum, per sententiam capitalem, (nisi forte criminaliter accusentur.)
Item quod ultra centum
fori, vel Actoris, vel si quid in literis reperit, quod cursum impedire
quaeat; reperire enim licet, si vel tempus, vel locus, aut persona, quae in
Actione necessario inseri debent; desideretur. Tempus enim circa quod, et in
quo anno, locus, ubi res acta est persona, quis, et contra quem, quid et
qualiter actum.
Cum omnia tentarit Advocatus; Iudex vero causae, exceptionibus locum non
dederit; tunc
solent,
huiusmodi sanctiones.
Duodecimus, his omnibus sic praemissis, a Vicario Diocoesano, fit
Appellatio, ad Vicarium Metropolitanum, ac ab inde denique ad Nuncium
Apostolicum, qui tunc temporis circa Curiam Regiam, ex delegatione Summi
Pontificis constitutus fuerit, aut omnino in Curiam Romanam, uti iam dictum
est, quaest. 1. (quanquam de facto iam ad Rotam non soleat
transmitti Appellatio, ut multi
usui esse debebant, undequaque
conquirere, et in hunc ordinem selectas componere. Neque vero novas leges, aut
Iura, vel adinveni, vel statui; siquidem id non unius et privati hominis est;
sed cum iam antea statuta sint, ea tantum, quae circa ipsa melius intelligenda
observabantur, vel e memoriae loculis deprompsi, vel ex Venerandae antiquitatis
lecythis, erui; atque omnibus deinceps notitiae causa, hisce scriptis
comprehendi. Inspersi etiam nonnulla, occasione sic
Sanchez de Matrimonio, quod emi
Iuliis Sextilibus. Non est quidem adeo eleganter impressum, sed cum alterius
exstitisse, atque aliquot opuscula mea inter libros eiusdem reperissent, quae et reddiderunt statim. Dubitant cum aliis fragmentis et chartulis, quarum aliquot cophinos plenos inuenerant, igni traditas praefatas litteras: nam et alias plurimas combusserunt. Itaque de his nihil sperandum.
Circa synodum arbitror frustraneum fore petere facultatem, cum sperem breui Bullas habere totumque negotium absoluere. Nihilominus tamen, si Dominus Datarius aliquid plus sperato pro illarum expeditione machinaretur aut praetenderet, ita ut protractio aliqua notabilis fieri deberet, faciam pro
rekal, Vase GoƷpodƷtwo oproƷtiti.
Hochiu, ako Bogh da, nadopuniti u drugom meƷtu.
Memoriam habeo Diplomatis, et suo tempore habebo.
apparuisset, nam omnibus clarum est et signanter in eiusmodi casibus versatis, hominis formam diabolum assumere posse et alibi in assumpta forma comparere; unde si tali visioni crederetur, justus perire deberet, cum et justissimi hominis formam assumere poterit, quae omnia sicuti et reliqua circa eiusmodi casus contingentia prudenti uberius judicanda relinquuntur. Quare idem procurator I. petit ex praemissis suis aequissimis rationibus reservando sibi cum solemnissima protestatione cautelam agendi et procedendi contra delatricem, ipsum fiscum seu magistratum, cum nullam
familiis. Mirifica autem fuit etiamnum puero Palmotta indoles ad litteras, et bonos artes, et ad Poesim imprimis; solebatque narrare in prima adhuc aetate, solitas per quietem videri sibi matronas eximia specie, et mortalem excedente, quae citharis instructae, et in choreas effusae cantu circa se, ac saltationibus exultarent. Siue huiusmodi visa ad fructum serae felicitatis mortalibus repraesentandum Diuinitus immittuntur, siue promiscuum naturae id opus, ob corporis, humorumque temperationem, qua ut animo experrecto, et sui potenti certas cogitationes, ita eo sopito, ac iacente
a majoribus erga nos, gentemque nostram charitatem novis in dies benevolentiae cumulis amplificari experimur: qui nostrorum hominum ingenia, fidem, industriam, pietatem celebrare non desinit, veteraque Civitatis instituta, et disciplinam, cujus
ope Religionem, et libertatem, excisso circa nos totius Orientis statu,
diutissime retinemus? Nec modo quoad incolumes, florentesque fuimus
eximium tuum erga res nostras, Princeps Eminentissime, studium extitit, sed multo luculentius, multoque uberius, quanti nos faceres, declarasti post acceptam proximam
cura, ex praesidio Cinaloae (quod prope iacet) satellitibus advocatis, compressa malevolorum audacia exstinctaque in patres odia, patefactis malorum insidiis pacifica rediit administrandi eosque pie edocendi consuetudo.
Nec sua defuit Tarahumaribus 15 malitia. Eodem enim anno circa mensem Octobris, quo totum iam triticum collectum, cessantibus pluviis, (quae hic a Iulio usque Octobrem durare solent) ubi et tellus revirescit, pacate Indi 16 vivere videbantur. In Matachic 3 dierum spatio hinc dissito sanguineos 17 in
missione Jesus Carichic Mexicum ad docendam philosophiam ibidem fuit vocatus, ne haec missio vacua maneret, huc dispositus sum, ubi hucusque maneo. Haec missio Jesus Carichic in amoeno colliculo sita est. Ex una et altera parte planitiem habet sat spatiosam, circum circa centum viginti prope domunculas, in quibus Indi habitant. Centum viginti familiae in universim numerabit mille animas. Habet suum gubernatorem indum, capitaneum, eius locumtenentem, viginti quattuor officiales bacciliferos. Gens, quo ad naturalem inclinationem multis Tarahumaris in aliis
ad destinata perferunt, una die etiam ad 40 milliaria distantem locum. Currendo ex populo unus defert ad alium pagum vicinum, ex hoc ad alium, sic citissime perveniunt litterae et est necessaria haec diligencia, ut nobis invicem communicemus nova et necessaria, praecipue, si aliquid adverteretur circa rebellionem †120. Permittuntur etiam aliqui ex populis ad labores in argentifodinis, quos Hispani exsolvunt. Cuilibet dant 5 imperiales per mensem seu merces, quas pro illis appetunt. Sunt autem hac in provincia multae argentifodinae, una aurifodina. Occasione huius huc referri volui piam
dubio nostris plurimis, hostem
tamen etiam inde pepulerunt, captis similiter tormentis, ad tertiam suam batariam iterum hostis recessit. Ibidem longissimo tempore fortiter resistebat; pulsus tamen etiam inde. Haec a mane
usque ad horam mediam secundam circiter durabant, postea circa
horam mediam secundam pomeridianam cum hoste, extra batarias,
non per longum tempus confligerunt; paulo post enim hostis terga
dedit, relictis omnibus suis tentoriis, tormentis, munitione, ac
pro captiuis habuit, occidebat, ac ita eosdem miseros homines, alios
absolute occisos, alios parum uiuentes, omnes scissos, sequenti die
maximo cum dolore cernere debuimus, Plurimi tales captiui laesi
ad ciuitatem uenerunt, multi etiam sine omni uulnere. Circa horam
quintam pomeridianam, dum nostri hostem insequerentur, et euaginatis et sanguinolentis gladiis ciuitatem praetercurrerent, ex propugnaculis Ciuitatis iucundum ac laetissimum uidere fuit; iucundius milites inclamantes audire: uiuat LEOPOLDUS. Tandem
sequenti die, uidelicet 14 Julij iam habuit Batarias, et superinductis
tormentis ad muros (Suburbia enim omnia per nostros adhuc antea
incinerata fuere) statim post duodecimam ad ciuitatem ac propugnacula cepit iaculari fortissime. Eadem die decima quarta Julij
circa horam tertiam pomeridianam apud Scotenses incendium exortum
fuit. Monasterium, Ecclesia, maximo cum damno ac circumvicinae
domus omnes incineratae. Illa die eadem, et tempore eodem, ignoratur utrum per nostros aut uero Tartaros, crederem citius per
Tartaros,
subsistere non posse, insinuaueram: ad praesens eandem
insinuationem renouare cogor et demisse supplico Reuerendissimis et
Adm. Reuerendis D. Vestris, dignentur moderna tempora in considerationem accipere, ac unam paternam clementiam nobiscum facere. Circa circum Viennam ad multa milliaria nec radix petrosilini mansit, omnia ex longiquis partibus portabuntur, sed certe
etiam charissimo pretio uendentur. Expensae etiam deficiunt, si ad
festum S. Michaelis Archangeli a senatu debitum
delusa dolo: seroque periclum
Plinius) praecepto, nocere saepe nimiam diligentiam : dum simplicitatis videlicet gratiam curae anxietate corrumpit. Praeterquamquod cum Philosophi, quam argumentum mihi imposuit, personâ non admodum videbatur congruere, si adeo solicitus, et insatiabilis forem circa vocularum delectum, numerorum iuncturas, idque genus scitamenta, et minutas concinnitates, quibus styli vsquequaque tersi et exacti cultus absoluitur: eam fortasse apud aequos censores, dum nullum emendandi finem facio, pusillae humilisque subiturus reprehensionem solertiae, qua Isocratem à
Vide
hinc Sapientûm
reuellit,
Circe, vel tristibus ausa venenis?
Describitur Sapientis felicitas, qui externa contemnat, nihil ideo solicitus de Magistratibus et imperijs, cum longè praeclarius, et verius, inani absque pompâ, in seipso regnum obtineat.
Eiusdem magnanimitas in diuitiarum neglectu, deridendisque Mortalium circa gemmas, metalla, et id genus crepundia puerilibus studijs.
Securitas demum, qua caetera omnia Fortuna Bona susque deque habet, ceu superuacua, nulloque pacto comparanda cum animi Bonis, quae sola homini ad laetitiam et quietem sufficiant.
Id porrò perspicuè comprobari videtur dissimillimo animi habitu, quo diuersi eosdem saepe casus excipiunt, alij ad extremum maerorem deiecti; alij suâ nihil è quiete dimoti.
Cum enim res vtrobique eadem sint; non aliunde profectò, quàm ex dissimili circa ipsas iudicio ea oriri animorum, atque affectuum diuersitas potest.
Propositae modò rationi noua lux additur tum illius exemplo picturae, quae diuersas diuerso è latere spectantibus imagines reddit; tum praegnantium foeminarum, quae, quas animo species
occuparunt, Romanos Pannoniae incolas diu tribulantes: nam hi cum Gothis sive Slavis
Croatis Presbyteri Diocleatis in aetate conveniunt. Et quidem Verli sive Herli idem
significat, ac Latinis egregii dicuntur. nam et Vidomar sive Vidomir secundus Verlorum Rex
circa eadem tempora in Dalmatiae Confiniis regnasse perhibetur, qui Sanctum Maximum cum
quadraginta Christianis martyrio effecit; et Svevlad tertius illorum Rex, qui Narsetem
contra Gothos iuvit, rebus heroicis clarus, memoratur; ut
/In Arca Noë/
gens et eius Principes fratres duo, quibus Imperator honores, ac opes amplas tribuit, solus adhuc Imperium detrectabat Sermo, Sermii Dominus, Nestongi frater.
Francorum quidem in Occidentali Croatorum Regni parte imperium vetustius erat: Carolus
enim, Magnus appellatus, circa Annum Christi 800,
ampla
38.
serenae
1649.
de Ozakouo aiunt.
26
Nunc Cairo.
27
Nempe Alexandri Magni, cui Pella urbs Macedoniae Regia sedes
fuerat,
amicitiae sibi nexu obstrinxit amantem.
admonendum duxi lectorem: Michaelem Bonbardi Societatis Iesu
in Topographia magni regni Hungariae nonnihil
Part. 2 cap. un. segm. 3 num. 1. aberrasse in designanda Palladii Fusci aetate;
ait enim illum circa salutis annum MCCCCXLV
florentem de ora Illyrici libros duos edidisse;
constat autem ex eius verbis iam relatis Fuscum
scripsisse tunc, cum Cervinus iam poeta ad
summam nominis amplitudinem pervenerat et in omnium
accersisse memorat, haec habet: Constabant Venetae copiae mille ferme levis armaturae equitibus, in queis erant Epirotici et Graeci generis pileati peltatique circiter quingenti, Andrea Cibranio duce (2) . Nomen atque etiam aetas nostro Cibranio conveniunt, nam Odetus in Italia fuit circa XX eius seculi annum, verum utrum reipsa de eo loquatur Sabellicus, incertum adeoque rem in medio relinquo.
Cum plura vero veterum poemata elegantissima prae manibus passim a nostris habeantur sine authoris nomine,
A versu 574. quo discrimine fixae ab eriantibus stellis distinguantur, pronunciat: quaeque aptior ratio fit ad harum motus explicandos proponens inquirere ad Copernicanum Systema delabitur. Docet Solem fixum immotumque esse, vi vero sua caeli partes, quas fluidas ait, circa se rotare; proinde innatantes hoc fluenti aethere Planetas circumagi; Terram quoque eodem impetu raptam ferri. Viciniores Soli partes celerius,
remotiores vero tardius, ut in vorticibus sit, moveri; propterea, ut quique ei propior Planetarum est,
Jovem vero quatuor obire: medium quoque Saturnum orbe quodam suspenso circum tanquam annulo cinclum conspici: Lunam demum a Terrae vortice raptari. Reliquis item Planetis suos esse posse Satellites, imo et fixis Sideribus suos Planetas suspicatur. Postremo Terrae, praeter motum quo circa Solem agitur, inesse etiam alterum, quo ipsa circa se vertitur; illo Annum, hoc Diem fieri. A vers. 783. varias lucus et figurae mutitiones in Luna explicat. Tum ut Lunae et Solis defectus demonstret, annuum Terrae circa Solem motae cursum per duodecim Eclipticae signa describit.
orbe quodam suspenso circum tanquam annulo cinclum conspici: Lunam demum a Terrae vortice raptari. Reliquis item Planetis suos esse posse Satellites, imo et fixis Sideribus suos Planetas suspicatur. Postremo Terrae, praeter motum quo circa Solem agitur, inesse etiam alterum, quo ipsa circa se vertitur; illo Annum, hoc Diem fieri. A vers. 783. varias lucus et figurae mutitiones in Luna explicat. Tum ut Lunae et Solis defectus demonstret, annuum Terrae circa Solem motae cursum per duodecim Eclipticae signa describit. Orbem, quem Luna suo motu conficit, ab Eclipticae
suos Planetas suspicatur. Postremo Terrae, praeter motum quo circa Solem agitur, inesse etiam alterum, quo ipsa circa se vertitur; illo Annum, hoc Diem fieri. A vers. 783. varias lucus et figurae mutitiones in Luna explicat. Tum ut Lunae et Solis defectus demonstret, annuum Terrae circa Solem motae cursum per duodecim Eclipticae signa describit. Orbem, quem Luna suo motu conficit, ab Eclipticae via variae hinc atque inde declinare ostendit, proinde ab hoc orbe Eclipticam intersecari in duobus punctis, qui vocantur Nodi. Fit itaque Lunae defectus, cum ea e regione Solis in
tamen permagni referre ait, quibus a primordiis proditurus fuisset, ut omnia, quae in eo nunc fiunt, rite peragantur, exquirere. A versu. 132. igitur haec habet: Materies omnis, ex qua haec rerum universitas componitur, fuit initio divisia in innumerabiles particulas, quae et seorsim circa se ipsas et simul circa puncta quaedam motae fuerunt; unde tot Vortices, quot erant ea puncta, effecti. Rotatu particularum circa se ipsas angulos atteri, easque in sphaerularum figuras reduci oportuit: quod vero vacaret inter globos, id particulas attritu excisas replere. Jam duo hinc
ait, quibus a primordiis proditurus fuisset, ut omnia, quae in eo nunc fiunt, rite peragantur, exquirere. A versu. 132. igitur haec habet: Materies omnis, ex qua haec rerum universitas componitur, fuit initio divisia in innumerabiles particulas, quae et seorsim circa se ipsas et simul circa puncta quaedam motae fuerunt; unde tot Vortices, quot erant ea puncta, effecti. Rotatu particularum circa se ipsas angulos atteri, easque in sphaerularum figuras reduci oportuit: quod vero vacaret inter globos, id particulas attritu excisas replere. Jam duo hinc Elementa rerum suppetunt:
A versu. 132. igitur haec habet: Materies omnis, ex qua haec rerum universitas componitur, fuit initio divisia in innumerabiles particulas, quae et seorsim circa se ipsas et simul circa puncta quaedam motae fuerunt; unde tot Vortices, quot erant ea puncta, effecti. Rotatu particularum circa se ipsas angulos atteri, easque in sphaerularum figuras reduci oportuit: quod vero vacaret inter globos, id particulas attritu excisas replere. Jam duo hinc Elementa rerum suppetunt: Primum, minutiores illae ex attritu angulorum. Partes: Alterum, ipsi Globi. Tertium quoque crassius minusque
unius Eclipticam in alterius polos influit. Ea, ubi per polum utrumque largius immissa in medium confluit, subito occursu moveri simul celeriter et rotari debet; hinc Astrum in centro gignitur: nonnunquam vero neque id in axis medio fieri, neque in ipso axe perstare demonstratur; hinc Excentricos circa Astrum orbes a Vortics materie ipsique innatantibus Planetis confici: fors id etiam a Vorticum figura pendere ad ellipticam accedente propter aliorum inaequalem Vorticum ad latera compressionem. Porro proximiores centro particulas ab Astri vi celerius remotioribus moveri, ideoque minoris eas
globorum intervalla transiens in Striae figuram
conformatur. Iners ea materies in polos redigitur; inde per axem in Astrum pervenit, eique maculas offundit. Hae idcirco in Sole observantur: atque ex earum Soli inhaerentium conversione Solem quoque circa se converti deductur. Hujusmodi maculas diu non permanere, sed alias absumi, alias rursus generari videmus; hinc sit, ut Solis lux interdum valde imminatur, et nonnulla fixa sidera aliquando nobis prorsus obtegnatur, aliquando et nova appareant. Striata hujusmodi materies non semper Soli
Astrum, ut in alio Vortice alicubi cum ejus circumfluente materia libretur, hoc Planetam esse stato circuitu permeantem asserit. Haec est Planetarum nostri Vorticis origo. Quoniam vero in Planetis et Cometis inclusum macularum crustis primum Elementum agitatur adhuc, et torquetur, hi quoque circa se agi debent, et converti: hinc diurna Terrae circa se conversio: Lunam quoque semel circa se revolvi, dum periodum peragit suam, observari ait. Terrae vero axis ad Eclipticam idcirco inclinatur, quia directionem sui eandem conservat, quae illi fuit, ante quam Tellus a Solis absorberetur
materia libretur, hoc Planetam esse stato circuitu permeantem asserit. Haec est Planetarum nostri Vorticis origo. Quoniam vero in Planetis et Cometis inclusum macularum crustis primum Elementum agitatur adhuc, et torquetur, hi quoque circa se agi debent, et converti: hinc diurna Terrae circa se conversio: Lunam quoque semel circa se revolvi, dum periodum peragit suam, observari ait. Terrae vero axis ad Eclipticam idcirco inclinatur, quia directionem sui eandem conservat, quae illi fuit, ante quam Tellus a Solis absorberetur Vortice. Demum errorum, qui in Planetis et praesertim in
esse stato circuitu permeantem asserit. Haec est Planetarum nostri Vorticis origo. Quoniam vero in Planetis et Cometis inclusum macularum crustis primum Elementum agitatur adhuc, et torquetur, hi quoque circa se agi debent, et converti: hinc diurna Terrae circa se conversio: Lunam quoque semel circa se revolvi, dum periodum peragit suam, observari ait. Terrae vero axis ad Eclipticam idcirco inclinatur, quia directionem sui eandem conservat, quae illi fuit, ante quam Tellus a Solis absorberetur Vortice. Demum errorum, qui in Planetis et praesertim in Luna servantur, retionem reddit. A
ostenditur. Nunc ad Magnetis vim explicandam transiens haec habet: quoniam ab uno Terrae polo in alterum striata materies perpetuo fluit, cadem per Magnetis corpus viam sibi accommodatam facile invenit; idque pervadendo ad polum suo cursu dirigit; quin imo egrediendo et regrediendo parvum vorticem circa idem, ut circa Terram, conficit. Hinc infertur, cur Magnes a Magnete, ut varie alter alteri obversus est, nunc trahatur, nunc rejiciatur. Porro si ferrum Magneti admoveatur, ab hoc fluens materia in illo sibi meatus construit: unde et ferrum a Magnete tactum in Polum convertitur, et cum
ad Magnetis vim explicandam transiens haec habet: quoniam ab uno Terrae polo in alterum striata materies perpetuo fluit, cadem per Magnetis corpus viam sibi accommodatam facile invenit; idque pervadendo ad polum suo cursu dirigit; quin imo egrediendo et regrediendo parvum vorticem circa idem, ut circa Terram, conficit. Hinc infertur, cur Magnes a Magnete, ut varie alter alteri obversus est, nunc trahatur, nunc rejiciatur. Porro si ferrum Magneti admoveatur, ab hoc fluens materia in illo sibi meatus construit: unde et ferrum a Magnete tactum in Polum convertitur, et cum juxta situm est, ab
in speculo repraesentantur, in eoque tantum ultra, quantum sunt citra, videntur. Inde quoque oriuntur Colores: candida apparent enim corpora, quae omnes in omnem partem radios reflectunt; nigra contra, quae paucissimos: et cum lucis elementa a corporibus reflexa pro varia eorum superficie varie circa se rotentur, et moveantur, variis corpora perfundi Coloribus necesse est. Hic Newtoni quoque de Coloribus rationem breviter declarat. Post quaedam de Iride, nonnulla de Halonibus, et de Pareliis ad vers. 1430. habet. His explicatis de Oculi structura agit. In intima ejus membrana,
inane:
in magno veluti nam turbine aquarum
possunt Soles] astrorum corpore multo
planitiem super asseris aequam
versata volutaque circum.
Omnibus a Populis aeque debere videri
sui noctemque diemque rotatu
innumerales;
aestus:
offensu circa se turbine magno
maculas in Solis imagine cernes.
caelo nuper servata sereno
acri concita motu
motum.
manifestum id percipe tali.
mare classe novas, Orbemque ambire carinis.
causa saporem.
fugiendi a Sole pilarum,
Virides Flavique Colores
archiepiscopum Patachich
major Zagrabiensis praepositus pagum Sasin cum ejusdem appertinentiis ab episcopo obtinuit et praepositurae incorporavit baro Sigismundus Sinersperg.
omnes, in obedientiam redacti, immo schismatici, quicunque rebelles fuerant, amoti et pulsi. Qua occasione dominus praepositus major ex toto dominio Gorre schismaticos pepulit et pagos noviter induxit, vereque magna fecit successoribus beneficia. Sed et cum ipso praeposito in metalibus, tam circa Berkissevinam quam et hic circa Zagrabiam lites habuit, quas praepositus tunc accomodaverat.
Anno quoque 1729., dum canonicus Zagrabiensis Gabriel Patachich ex archidiacono Camarcensi Syrmiensis crearetur in locum Francisci Vernich episcopus, Patachichio canonicatum etiam retinere
immo schismatici, quicunque rebelles fuerant, amoti et pulsi. Qua occasione dominus praepositus major ex toto dominio Gorre schismaticos pepulit et pagos noviter induxit, vereque magna fecit successoribus beneficia. Sed et cum ipso praeposito in metalibus, tam circa Berkissevinam quam et hic circa Zagrabiam lites habuit, quas praepositus tunc accomodaverat.
Anno quoque 1729., dum canonicus Zagrabiensis Gabriel Patachich ex archidiacono Camarcensi Syrmiensis crearetur in locum Francisci Vernich episcopus, Patachichio canonicatum etiam retinere volente, episcopus una cum capitulo
Notitiae quaedam ad historiam patriam spectantes ab anno 1553. usque 1736.; ubi adnectitur catalogus imperfectus episcoporum Zagrabiensium et series canonicorum ordine alphabetico; denique: Responsum Zrinianum ad scriptun Montecuculianum.... quarto.
VIII. Anonymi.
23. Fragmentum circa rebellionem Sisciensem.... quarto.
IX. Anonymi.
24. Notitiae circa archidiaconatum de Gruesche.... folio.
X. Anonymi.
25. Compendium synodorum dioecesis Zagrabiensis sub Martino Borkovich et Alexandro Mikulich episcopis Zagrabiensibus celebratarum....
catalogus imperfectus episcoporum Zagrabiensium et series canonicorum ordine alphabetico; denique: Responsum Zrinianum ad scriptun Montecuculianum.... quarto.
VIII. Anonymi.
23. Fragmentum circa rebellionem Sisciensem.... quarto.
IX. Anonymi.
24. Notitiae circa archidiaconatum de Gruesche.... folio.
X. Anonymi.
25. Compendium synodorum dioecesis Zagrabiensis sub Martino Borkovich et Alexandro Mikulich episcopis Zagrabiensibus celebratarum.... quarto.
XI. Joannis Gundulich.
26. Osman spievan; id est: Carmen de
folio.
50. Alter similium fasciculus.... folio.
U zemaljskom arkivu. Acta consilii Croatici.
dominum Franciscum liberum baronem Klobusiczky e sede Transilvaniensi transferri, ipsique eatenus cursore celeri perscriptum Cibinium fuerat. Ad 13. tamen Maii, diem videlicet natalem Suae Majestatis sacratissimae, promulgatio novi episcopi suspensa fuerat. Viennam capituli ablegatos die 10. Maii circa vesperum appulisse superius retuli, altero mox die advenientibus etiam illustrissimo domino barone Patachich Adamo, archidiacono Vasca, et domino Francisco Thauszy, archidiacono Goricensi, postulatoribus episcopatus.
redditus.) Die 23. Novembris banus Carolus Batthyan Viennam rediit, et die 8. Decembris in praefectum aulae serenissimi archiducis Josephi promulgatus, quando et ad aulam habitaturus concessit.
(Zagrabiae congregatio.) Zagrabiae circa finem Novembris celebrata congregatio, ubi occasione restaurationis comitatus dominus Sigismundus Bussich et substitute vicecomite ordinarius comitatus Zagrabiensis vicecomes factus est dominus Josephus Raffay ex notario substitutus vicecomes, et dominus Nicolaus Messich comitatuum
diuturnior in Transilvania episcopi futura crederetur, supplicatum Romae fuerat pro delegando praeposito Carolinensi, haud obtenta ad illum delegatione, quoniam excellentissimus Zagrabiensis episcopus sub principium Martii ex Transilvania movens feliciter die 5. mensis Aprilis Viennam appulit mane circa horam septimam, et in collegio suo, dicto vulgo Croatico, condescendit. Ubi ab excellentissimo domino cancellario Hungarico Visitatus, aliisque pluribus, triduo commoratus, ob loci angustiam et domuum carentiam ad hospitium abire debuit et concessit.
et sine pompa Zagrabiam venit.) Detineri nullibi voluit, neque ullos ingressus sui honores vel pompas admittere, sed ut clam Vienna, sive non promulgato abitus sui tempore, abiit, ita occulte solusque modico stipatus famulitio Zagrabiam, nullo advertente, die 6ta. circa horam noctis decimam appulit. Sequenti die et capituli nomine salutatus et a singulis canonicorum homagium suscipiens, prouti et ab aliis dominis saecularibus.
(Infirmatur.) Atque post dies adventus sui aliquot febri correptus
explosiones repetitae sacpius in ingressu ad ecclesiam, sub sacro ad Gloria, Credo, Elevationem, Te Deum ac postea sub prandio. Eodem
dominus Balthasar Kercselich canonicus a latere, eatenus Posegam ad commissionem Sclavonicam et supremum illius commissarium dominum comitem Grassalkovich, exmissi | cum sufficienti plenipotentia fuerunt.
(Acta Posegae circa domum episcopalem Posegae habitam.) Qui die 23. Augusti Posegam advenientes, non reperta ibidem adhuc commissione, Poseganum senatum amice requisiverunt, de domibus episcopalibus restituendis, et si praetensionis quidpiam haberent aut juris, de accomodandis amice rebus. Sed non
Malessich admonuerunt. Qui canonicus ad admonitionem respondit: Quod si, cui et quid? Solvere vel aliqua onera portare obligatus legitime et in sua competentia compertus fuerit, id facturus est, quod legum dispositio exiget, consequenter juribus et immunitatibus ecclesiae eatenus insistendo, tum circa hoc, cum etiam circa factam violentam praelibatae domus ex manibus episcopalibus occupationem, emersaque eatenus gravia damna reservet generaliter | supra qua et civium protestatione et sua quoque, ab eodem judice Malessich de dato Posegae die 29. mensis
Qui canonicus ad admonitionem respondit: Quod si, cui et quid? Solvere vel aliqua onera portare obligatus legitime et in sua competentia compertus fuerit, id facturus est, quod legum dispositio exiget, consequenter juribus et immunitatibus ecclesiae eatenus insistendo, tum circa hoc, cum etiam circa factam violentam praelibatae domus ex manibus episcopalibus occupationem, emersaque eatenus gravia damna reservet generaliter | supra qua et civium protestatione et sua quoque, ab eodem judice Malessich de dato Posegae die 29. mensis Augusti 1749. testimoniales
locus et sedes competens, videlicet statim post praesidem dominum comitem Grassalkovich data cum suprascripta declaratione et suo modo deprecatione, quod negotio sedis in prioribus duabus congregationibus non processerit, nisi a notario suspenso.
(Acta circa minores decimas comitatus Posegani.) Tum visa magna comitatus confusione, visitata est comitatus cassa. Notarii Krajachich crucifixus processus et allegata partium, quaedam accomodata, quaedam autem pro relatione ad Suam Majestatem reservata, ad decimas episcopo Zagrabiensi debitas
cum domino excellentissimo Sclavoniae supremo generali et Temesvariensi commendante domino barone Engelshoffen, podagra licet laborante, domino barone Ladislao Vayay, domino Joanne Deshan consiliario camerae Posoniensis, aliisque, Pacraczino die 6. Septembris hora decima ante meridiem movens, circa horam a prandiis sextam ad montem Claudium pervenit, ob dolores generalis ibidem pernoctans. Canonicus autem Kercselich Ivanichium praecessit, qui eodem die circa mediam decimam horam Ivanichium appulit, repertis ibidem reverendissimis dominis Josepho Chiolnich lectore et Georgio Reess,
Vayay, domino Joanne Deshan consiliario camerae Posoniensis, aliisque, Pacraczino die 6. Septembris hora decima ante meridiem movens, circa horam a prandiis sextam ad montem Claudium pervenit, ob dolores generalis ibidem pernoctans. Canonicus autem Kercselich Ivanichium praecessit, qui eodem die circa mediam decimam horam Ivanichium appulit, repertis ibidem reverendissimis dominis Josepho Chiolnich lectore et Georgio Reess, canonicis Zagrabiensibus, qui triduo jam Ivanichi excellentissimum dominum camerae praesidem praestolabantur, salutaturi eundem nomine venerabilis capituli.
et abitu, reverita sua excellentia cum aliis, tam nomine episcopi per canonicum Kercselich, quam et capituli per dominum lectorem (commendante praesidii Ivanich domino Lalersperg sese absentante, neque ex parte praesidii quidquam faciente) in adventu suo die 1. Septembris circa horam nonam. Audito apud patres Franciscanos sacro, sumptoque Ivanichii in curia episcopali prandio, Zagrabiam eodem die progressi sumus. Ubi penes Kopchevecz, metalibus capituli, 100 rursus equites suam exceperunt excellentiam, qui venerabilis capituli fuerunt. Supra ipsos alii 50
reverendus pater Franciscus Xaverius Petriss, rector collegii societatis Jesu cum suis theologiae professoribus. Et infra parochialem sancti Petri 400 pedites cum vexillis et tympanis banderii episcopalis. Qui tamen ob pluviam et noctem salve dare non potuerunt et vix observati ab omnibus.
Circa horam vesperi septimam ad arcem ventum, explosis bis tormentis et mortariis omnibus, ubi post mutua inter excellentissimos affines oscula et amplexus, ecclesiam, se, episcopus protectioni domini camerae praesidis commendavit. |
Adstantibus tam ex
suprascripti pedites equitesque praesentarunt, ut committentur autem noluit, nisi dumtaxat 16, quod et factum est, addito domino canonico Kercselich. Et quamvis ordines dati fuissent pro equorum commutatione, sive ut ajunt forspon, in nulla tamen statione reperti, hinc iisdem equis ad Bisag eo die circa horam terciam ventum est, ubi propter equos quies capienda erat et procuranda commutatio, quam ibidem in Bisag quidam vicejudlium executus, in aliis autem locis ut prompta esset, eodem ex Bisag die canonicus Kercselich cum secretario suae excellentiae domino Ignatio Vegh praecesserunt. Et
ibidem agere coacti, die altera summo mane primum ad Novimaroff, dein Toplicam, et inde Ludbreginum praecesserunt, factis ubique dispositionibus, et non prius abeuntes, quam commutatione in promptu relicta. Quo ita facto, sua excellentia Toplicae sumpta refectione modica, Ludbreginum circa secundam pomeridianam advenit, et invisa arce et adorato sanctissimo Christi sangvine, quod Ludbregini | adoratur, pro nocte Kanisam concessit. Actae ibidem Ludbregini suae excellentiae ex parte episcopi, medio et per eanonicum Kercselich, pro visita gratiae
concertatum, cum officialium salaria 42 millia exposcerent. Ad hunc ergo eruendum fundum, sub praesidio domini episcopi Bosnensis, deputatio ordinata, quae plures accepit dies, et ex qua plurimorum passio contra clerum in publicum prodiit.
(Circa praediales exemptos quaestio. Cur regulatio acceptata.) Quoniam praediales ecclesiae Zagrabiensis, tam episcopi quam capituli, prouti aeque subditi Transcolapiani omnes, item Dombrenses aliique ad confinia siti, ab omni contributionali quanto immunes fuerant, quae res ab olim
episcopus Bosnensis Franciscus Thauszy, aliique ex clero praesertim parochi ibidem vicini et religiosi. Augustissimus autem imperator cum regina Maria Theresia et fratre suo Carolo Lotharingiae duce, bano item Croatiae aliisque viris, qui Suas Majestates comitati sunt, die 4. Julii a prandiis circa horam mediam sextam comparuerunt sub tormentorum explosione, accepti in Petoviensi arce a nobilitate ibi eos praestolante. Vesperi publice et familiariter coenati sunt. Die quinta autem auditis in parochiali missis ad campamentum profecti sunt militesque lustrarunt. A prandiis eodem die
opportuniorem esse, praesidium tamen cis Colapim potius erigendum venire. Non deerant, qui insusurarent generali, ut Siscium pro stabo | banalium confiniorum applicaretur, quod ipse etiam inspexit visitavitque inde Costaniczam profectus. Comes etiam locumteneus circa idem tempus confinia visitavit.
(Congregatio regni.) Habita dein Zagrabiae die 7. Septembris congregatio regni, in qua constituta deputatio, quae conscriptiones factas revideret et methodum elaboraret. Praeses deputationis factus dominus
terminandum. Caeterum longius detenti Zagrabiae captivi, tandem facta eorum depositione dimissi. Non cessat tamen hodiedum comitissa violentias inferre in sylva.
(Limites ad Moscheniczam.) 2dum. Cum capitulo ratione terrarum Transcolapianarum circa Moscheniczam, quod aeque jam dudum controversum, hodiedum in violentiis perdurat.
(Cum confiniariis ob limites.) 3tium. Cum confiniariis tam circa Dombram ratione sylvarum, quam et Petriniam ratione terrarum. Quoad Dombrenses colonellus a
ad Moscheniczam.) 2dum. Cum capitulo ratione terrarum Transcolapianarum circa Moscheniczam, quod aeque jam dudum controversum, hodiedum in violentiis perdurat.
(Cum confiniariis ob limites.) 3tium. Cum confiniariis tam circa Dombram ratione sylvarum, quam et Petriniam ratione terrarum. Quoad Dombrenses colonellus a Lalersperg, post datas ad se litteras, confiniarios compescuit et Dombrenses in usu veteri reliquit. Petrinensis autem capitaneus inconstans et varius fuit. Neque temerarios ausus correxit. Sylvani
dominorum supremorum comitum et vicecomitum reales, personales et mixtas extenditur.
6. Nobilitas familiae Hondrey recognoscitur. Hoc factum ad preces et munera canonici Kosz Joannis, his praevalentis, quam genealogica deductione.
Circa 5. sciendum. Ab erecta judiciaria tabula statutum regni fuisse illico, ut in causis violentialibus contra supremos comites procederetur coram praefata tabula. Eatenusque data tabulae instructio, confirmata etiam per Carolum VI. Juliana baronessa Sermage contra Joannem Rauch vicebanum varios
copiosa.) Mense Februario ingens nivium copia cecidit per continuatum triduum, quod et 4 postae emanserint, neque ullus quopiam poterat proficisci.
Eodem mense et per Martium erant infirmitates plurimae.
(Papae declaratio circa vigiliam sancti Mathiae apostoli.) Sanctissimus papa Benedictus XIV., cum vigilia sancti Mathiae apostoli in feriam 3. dominicae quinquagesimae hoc anno occurrisset, ita universaliter dispensavit, ut clerus tam saecularis quam et regularis eodem die vigiliam observaret et jejunaret.
nollent, dictam vigiliam sabbatho ante dominicam quinquagesimae anticiparent. Cujus decreti originale datum est domino vicario pro ejusdem improtocollatione.
(Jubilaeus annus per dioeceses et ordinationes episcopi circa jubilaeum.) Hoc eodem anno bullam extensionis jubilaei sive anni sancti Roma missam ab eodem pontifice per nuncium apostolicum Fabritium Serbelloni accepimus. In qua ad jubilaei consecutionem haec per expressum praecipiuntur. 1. Confessio vera sincera, generalis autem svadetur. 2.
triduana compulsatio, processio cleri primis diebus et parochiarum capituli. hac finita, processio superioris civitatis, tum aliae ex dioecesi secundum ordinem a vicario generali assignatum.
(Diluvium Zagrabiense.) Die autem 10. Maji a prandiis circa horam mediam quartam ingens et inauditum fluvii Medvenschicza, vulgo Kervavi potok, fuit nubifragium tantumque diluvium, ut aqua ad supremum gradum portae minoris ex capitulo ascenderit, plurimas molas destruxerit, domus omnes ad fluvium sitas impleverit, et numero 17 plane ruinaverit,
Grassalkovich divertit, solenni ut referebatur solennitate ibidem a domino comite suscepta, praecipue autem laudabatur illuminatio, ab eodem domino comite exhibita. Interea compilati Posonii diaetales articuli, ex quibus, quid hac conclusum diaeta, videre est. Ipsaque cum fine Augusti dissoluta, circa quam pro Croaticarum rerum, notitia nil aliud notandum videtur, nisi dominum Antonium Spissich actorem autoremque diaetalis 23. articuli fuisse, ac propterea a regno comitatus Sclavonicos avulsos.
(Novi episcopi Zagrabiensis
quoque non ego, sed domini Koncsek uxor sumptibus archiepiscopalibus promovisset. Interim meas fateor litteras continentem, et hac scriptionis ratione crimen me laesae Majestatis incurrisse credebant, quare et a postae magistro testimoniales requirebant, quis staffetam misisset? quando et circa quod tempus? Volebant equidem, me adhuc ante mortem Kukuljevichii scripsisse, quod tamen inimicando fingebant. Conclusum itaque laboratumque, me nullatenus successurum, hinc frequentissima consilia, consultationes continuae, an non jus patronatus electo competat episcopo, promovendorumque
vel per eosdem electi, capitulum autem in indifferentia maneat, hacve ratione et Viennae et Romae, si eorum res devenerit, semper laudandum fore. Placuit multis opinio, | assentirique videbantur. Attamen, cum declaratio Paxii non fuisset capitularis, ipseque circa canonici promotionem variasset, asserens postea, se de canonico non bene abservasse episcopum, de candidatione actum consultatumque. Candidarunt in fine Paulum Goymerecz, parochum Bisztricensem, Georgium Delinich, sublectorem, Franciscum Popovich, parochum Crisiensem, Balthasarem Petkovich,
a se promotos Sua Majestas tolleret, ac suum consensum praebeat pro episcopali tuendo honore, quem mihi semper proponebat. Ergo habita fide mea de facienda resignatione visoque resignationis conceptu ac litteris, quin iisdem a me copialiter expetitis, die 31.
Ztepanich fuerat, ipseque hora media nona nunciat, se repentino oppressum catharro nullatenus concionari posse. Quare, ut concionem assumerem negare haud potens, remaneo concionem concepturus. Reessius autem communicata resignatione mea episcopo svadet, ut statim a se promoti installentur. Quod et circa horam undecimam factum. Et cum omnes praesentes non essent, qui ex promotis abfuerunt, per alios pure installati sunt. Meae autem resignationis uti et litterarum ad comitem cancellarium sequens fuerat tenor.
regno dependeant, praecipue cum Antonius Spissich, comitatus Verocensis vicecomes, convocandorum inde ad diaetam instar aliorum Hungariae comitatuum rationes eas posuisset, quod statibus Croatiae rationes eorundem accipere renuentibus, sed ad consilium locumtenentiale submissis informationem circa tales habere nequeuntibus, cum nihilominus in diaeta de quanto contributionali semper ageretur, necessum est, ex singulis comitatibus ablegari deputatos, a paritate comitatuum Hungariae, praecipue secundo, quia ablegati Croatiae ignorarent inferiorum partium Sclavoniae situm, maleficia
continens, praecipue verbis prioribus salva regni Hungariae jurisdictione , quae attamen per ipsam convocationem firmata haberetur. Neque eo articulo quidpiam est, quod jurisdictioni coronae praejudicaret.
(De moderandis stollis.) Circa 12. articulum de moderandis parochorum stollis noveris lector, occasionem quaestionis praebuisse dominos Croatiae ablegatus. In dioecesi Zagrabiensi antiquissimus mos est fuitque, ut parochi nobilibus gratis universa sacramenta administrarent, eorumque familiis in curia eorum habitantibus
fuisse saturandae avaritiae exactoris, cui pro singulo passeris capite miseri rustici xg. 1. dare debuissent, maluitque is xgeros quam capita passerum, exagerans ista adferentibus, quod foetore horum non delectetur neque sit parochus sepeliendorum passerum, res sua sponte desiit, circa 1756.
Familiae Borkovich nobilitas recognita. Ladislaus Czinderi constitutus advocatus pauperum.
(Conscriptiones ordinantur Viennam.) Majestate, Sua conscriptiones illas per officiales factas sibi submitti prouti et fumationis
hoc 1753. more suo post dominicam primam Epiphaniae initium habuit octavalis judiciaria sedes sive banalis tabula exiguo sui profectu, quod comes locumtenens a potiori infirmaretur. Qui etiam condito testamento et sacramentis devote susceptis, ut devote vixit, ex ptysi die 14. Februarii circa horam a prandiis mediam tertiam mortuus est. Videlicet comes Ludovicus Erdoedy de Monyorokerek, montis Claudii et comitatus Varasdinensis perpetuus, Posegani autem supremus comes, generalis supremus vigiliarum praefectus, Suae Majestatis camerarius et actualis intimus consiliarius, ac banalis
limites ponerentur. Res sane salutaris et optima.
(Firmatur articulus 13. diaetae 1751., de quo vide supra fol. 169. §pho articulo 13.) Hoc eodem anno decisio regia venit in favorem comitatus Szaladiensis et consequenter dominii Csaktornya circa partes per Dravum avulsas ad Kys et Nagy Attak aliasque per tractum Podravanum, quae illi comitatui et dominio adjudicatae sunt et a Crisiensi comitatu abstractae. Quo in opere, uti in omnibus, subtilitates Busanianae a suis hic pro divinis habitae evanuerunt, et regno nocivae factae nec
comitissam tam designatam fuisse, credidissent.] Samo se ovo moglo odgonetnuti na 201. pg. na vrhu.
(Ad Popovecz violentiae.) Circa 6. Bona Popovecz juris Keglevichiani defunctus condam Ladislaus Tgnatio Bedekovich sub pignore dederat. Quo mortuo ex legato Ignatii Nicolao obvenerunt. Petrus autem Keglevich suscitato processu ea revindicare voluit, sed ad annos aliquot per amicabilem contractum penes Nicolaum manserunt.
Varasdinensis, et Georgius Petkovich substitutus vicecomes Zagrabiensis, erga diurnum cuilibet 4 fl. dietim, item vecturas de loco in locum. Duae acres intervenere quaestiones: lma de actuario, qui resolutus non fuit, verum ut praefatorum ammanuenses scriberent, habituri salarium: 2da circa assummendum ex Hungaria dominum Ladislaum Ballog, consilii regii locumtenentialis secretarium, quem pro directore et norma quasi comes banus epistola sua commendabat, quod is superiore anno in conscriptione simili comitatus Nitriensis fuisset. Postquam ultro citroquo de eodem vel assumendo
epistola sua commendabat, quod is superiore anno in conscriptione simili comitatus Nitriensis fuisset. Postquam ultro citroquo de eodem vel assumendo vel deprecando fuisset clamatum, tam directe quam et indirecte, causa nempe salarii aliorumque tandem res substrata decisioni et voluntati banali circa praefatum dominum Ballog. Conclusumque, ne incoaret conscriptio, antequam responsoriae banales non habeantur, et cum dominus comes locumtenens conscriptores evocaverit, tunc ut exeant, ipsique domino comiti locumtenenti data plenipotentia quoad omnia, quae circa conscriptionem
decisioni et voluntati banali circa praefatum dominum Ballog. Conclusumque, ne incoaret conscriptio, antequam responsoriae banales non habeantur, et cum dominus comes locumtenens conscriptores evocaverit, tunc ut exeant, ipsique domino comiti locumtenenti data plenipotentia quoad omnia, quae circa conscriptionem occurrerent.
(Assessor Magdich mortuus. Secutae promotiones.) Sub eadem congregatione, die nempe 16. Maji, obiit ex ptysi Josephus Magdich, Suae Majestatis consiliarius et tabulae judiciariae assessor, ex hac familia in
6to. Bene vero classificationem opificum, quae in ideis regnicolaribus exmissa erat. 7mo. Terras, prata, vineas, silvas, pallisectia, quae rustici usuarent, sive ex censu sive tertio manipulo inserendas esse, cum sint de facultatibus rustici, quamvis dominales et pro nutu domini amovibiles. Circa haec puncta aliaque cum triduo disputatum fuisset, tandem ita conclusum est die 4. Augusti Varasdini. 1. Ne opus conscriptionale tardetur, tabella rubricarum, per dominum Ballog elaborata et deputationali conscriptioni porrecta sub ea conditione acceptatur, ut in casum ejusdem non
ita de aliis: |
desertarum, quas ex desertis sessionibus usuaret, exstirpatitiarum, quae noviter et successive fuissent exstirpatae. Sic de pratis. Vineae sessionales vel montano juri obnoxiae promiscue scribebantur, dum in observationibus istud exprimeretur. Circa alia quoque, quae occurrissent, in iisdem erat notandum. De quibus videlicet.
(De observationibus.) In his universa, beneficia et maleficia, pro loci cujusvis circumstantia exprimere necessum erat, quae per interrogatoria
eorundem terris nullatenus ipsorum esse, sed allodiales dominii Raszinja. 2. Kuzmincenses vineas occultavisse, non minus testimonio ejusdem domini Raffay, quod idem dixisset subditorum Raszinensium esse plagam unam terrarum arabilium, quae erant tamen revera Kuzmincensium ad metretas Posonienses circa 300, prouti ex confrontatione vicinorum et Kuzmincensium confessione repertum est, et ipsius villici Erdoediani, quod ita instructus fuisset a plenipotentiario. Quare uti rem hanc gravissime dominus Raffay appraehendit, ac pro summa sui confusione accepit, ita in me quaequae evomuit,
damnatos conscriptores, ne rem hanc negligerent. Isti itaque compilato opere et fusa rei totius deductione una cum erroribus, dum pro indicta ad sequentem diem congregatione, monente et clam nuntiante ipso comite locumtenente, opus repraesentare volunt pro hora nona, uti locumtenens monuerat. Mane circa horam 7. quibusdam duntaxat ad domum regnicolarem venientibus pure ad non audiendam
hanc conscriptorum replicam, congregatio sine actorum perlectione dissoluta est ob auditos in generalatu Varasdinensi tumultus, ipsaque banalis tabula dissoluta. Et dum replicam comes
contra Raffium Rauch
vicebanum (qui tamen hac in re partem non habuit) Raffajum, et Busanium. Kleffeldii expositionem et praesentationem suis viis factam (qua dicebat, se vera circa reformationem confiniorum et modum solutionis eorum praesentasse, ac ne prodeat veritas, ideo sic agi cum conscriptoribus) sustinebant |
clam comes generalis Draskovich, baro Stephanus Patachich et bancalitatis plenipotentiarius dominus Joannes Jursich,
in domo Mikassinovichii hospitatus. Ibi juramento fidelitatis obstrinxit omnes, officiales palam et publice, tanquam indiscretius agentes cum populo, repraehendit et reos quasi totius tumultus dixit. Populo amnistiam promulgavit. Officiales novos dixit et vacantias implevit. Regulas quasdam posuit circa eorum gravamina, uti quoad lignationes, pascuationes, piscationes, silvarum usum, glandinationem, knezios sustulit etc. Atque ita constitutis rebus pacatoque populo, Viennam rediit, ubi officio vicepraesidis consilii aulae bellici statim a suo reditu est insignitus.
Raffay conjunctionem, vel maxime autem, quod is evertendae conscriptionis et tumultus illius primi contra conscriptores maximus fuisset assertor, ab informationibus
et ore ejus ignaros patriae caeteros commissarios omnimode staturos metuebatur. Igitur cum mutari amplius resolutio circa eum regia non posse existimaretur, ad adjungendum ei quempiam cogitari a suprascriptis coeptum est. |
(Commissionis praeses anticipatur informationibus.) Comes igitur Josephus generalis Draskovich ad
fieri sicut equus et mulus, quibus non est intellectus . Hinc Deo memet resignans, ut adimpleretur in me voluntas sua rogans, et sacrificium Deo acceptum. His vixi confortatusque sum, esseque mendaces filios hominum
Tum ad cubiculum illius accedentes, saccharum, kaffe, chicolattam, rosoglio, variaque vina et cellaria diripiunt. Ad refectorium reversi, patrem vicarium quendam Danielem praesidem dicunt et declarant, ipsique se parituros spondent ac tum primum mensae prandioque accumbunt.
Exul ejectusque circa undecimam diei horam Jellachich non ad proximum, uti debuisset, conventum, sed, observantibus et laetantibus monachis, primum ad custodem et vicarium Reess properat, lamentatur, sua narrat fata et protectionem exorat. Ab hoc mittitur ad episcopum, ubi etiam pransus est triduoque versatus,
ivissent. Erat enim antiquitus Monoszlo arx, quam Thomas primo Erdoedy 1590. Turcis eripuerat, dein Sigismundus. Et quia undique confiniariis
dato expeditionis quinta Novembris remissa huc est cum aliis pro exsecutione. Comes locumtenens judlium Kesser ablegavit ad homines, qui regulationem iisdem promulgaret et obedientiam erga dominium imponeret. Progressus illuc cum officialibus etiam et dominus Raffay. Judlium Kesser ad congregatos circa sacellum sancti Georgii profectus est. Sed illi de regulatione nil audire voluerunt, dicentes, esse officialium inventum, petieruntque, sibi eam, si regia est, cum sigillo regio et expeditione extradari. Quod cum ille facere nequivisset tanquam tali carens, audiens fors de privilegiis
lamentati, se nec citatos nec auditos, convictos tamen esse, quod pro gravi eis crimine imputatum postea. Scriptum pro eorum favore est. Conscriptoribus sine difficultate et describendorum ternionum onere merces destinata et successive persoluta. Plurimum autem laboratum in regulationis mandato et circa illud, quod pro futura memoria hic adnectimus, tum ideo, quia ex eo plura cognoscentur a nobis supra dicta, tum quod servire aliquando valeat.
Mandatum et dispositio regia, qua ratione domini erga subditos se gerere debeant et vicissim.
Maria Theresia etc. tit.
nefarii tumultus autores et complices justas reatus sui jamjam luerunt poenas, ita e contra, obsequiis et praestationibus subditorum aequa lance dimensuratis, debitus in his ordo pro tranquillitate publica et partium illarum populi conservatione introducatur et stabiliatur, subsequam interimalem circa urbaria praestanda regulationem, quoadusque aliam de stabili quoque regulativo provisionem fecerimus, quam exactissime observandam statuere praescribereque nobis summe omnino necessarium visum fuit.
Inter urbariales itaque obligationes robotarum praestatione praecipuum locum
nobilium injungendum erit, ut accuratas de tempore in tempus investigationes instituant, et adeo, quod per ipsos compertum fuerit, genuinas relationes comiti banali locumtenenti faciant, sicque demum omnes excessus aut defectus pro re nata debito corrigantur.
Et haec sunt, quae tam circa interimalem, quam et stabilem, successive elaborandam, urbarialem regulationem benigne resolvenda fidelitatique vestrae, fine procurandi celerioris effectus, hisce elementer significanda duximus, pronum fidelitatis vestrae in exsequendis benignis ordinationibus
nostris
comitem banalem locumtenentem, ut incumbenti sibi muneri et obligationi debite satisfaciat, summam curam velut hactenus ita imposterum quoque babiturum, plenarie confidimus. Id |
unum adhuc monendum occurrit, quod, si praeter praededucta quid amplius adhuc, sive circa interimale sive vero stabile urbarialis regulationis opus, fidelitati vestrae, aut comiti banali locumtenenti, aut ipsis demum regni statibus et ordinibus, adhinc ordinandum occurreret, (quem in finem acta praelibatae commissionis nostrae caesareo regiae, in quantum hanc in rem deserviunt,
terrestris suum habere et colonus subsistere possit.
4. Qua occasione adducantur etiam motiva, quod intuitu talis in specie praestationis obligatio colonis imponenda censetur.
5. Si porro domini terrestres urbaria vel conventiones quaspiam producerent, haec discutiantur, deturque circa singula opinio rationabilis, an pro legalibus admitti atque attendi debeant, vel secus.
6. Non absimiliter inquillinorum etiam obligatio pro diversitate conditionis illorum, quae et qualis sit, elaboretur, prout et montanistarum.
7. Elaboretur praeterea, quid ab exstirpaturis
domino terrestri, quantum nempe ab uno jugere terrae, duorum aut trium cubulorum Posoniensium capace, quantum item ab unius falcatoris prato pendendum sit.
8. Vineis, sessionis constitutivum ingressis, non imponatur districtum onus, ne quidem juris montani.
9. Circa usum silvarum inquiratur, in quo loco rustici illum habent, in quo non, delibereturque, an et qualiter illum habere possint.
10. Ad glandinationis beneficium pro majalibus colonorum in silvis dominalibus, dum etiam glandes procreantur, pascendis
religiosis et aliis audivimus, consequenter aliud notare non possumus, quam quae
referri nobis audivimus. Ut autem cognosci valeat fundatius, rem altius accipere oportuit. Proinde teste
Pichler Joseph. Alboino duce circa annum Christi 568. irrumpentibus in Italiam Longobardis, Paulinus, Aquilejae et consequenter totius Forojulii, Carniae et Carinthiae patriarcha, cum omni thesauro in vicinam Gradi insulam se recepit. Ubi ipse successoresque ejus, Probinus et Helias residebant. Circa 580. annum Helias a Pelagio papa breve accipit, ut sedes patriarchica et titulus Aquilejensis Gradum transferretur, hoc ipsum suffraganeis episcopis in synodo acceptantibus et comprobantibus.
Gisulphus Longobardus dux Forojuliensis, christiana religione circa 605. suscepta, regno
Probinus et Helias residebant. Circa 580. annum Helias a Pelagio papa breve accipit, ut sedes patriarchica et titulus Aquilejensis Gradum transferretur, hoc ipsum suffraganeis episcopis in synodo acceptantibus et comprobantibus.
Gisulphus Longobardus dux Forojuliensis, christiana religione circa 605. suscepta, regno Longobardico majestosius futurum ratus, si |
patriarchica sedes Aquilejam redeat, mortuo Heliae successore Severo, a clero illo Joannem in patriarcham Aquilejensem eligi crearive eo facilius procuravit, quod flagrasset id temporis
antistites ex horrore Longobardici dominatus subacta a Graecis maritima Venetiae et Istriae parte, prouti etiam ne possesso diu honore spoliari ecclesiam suam paterentur, in concordiam cum Romana ecclesia rediverunt, et Candianum seu Candidianum in patriarcham Gradensis ecclesiae elegerunt circa 610., Bonifacio IV. electionem probante et pallio donante. Ab hoc tempore secuta est ecclesiae hujus divisio, dum Venetae Gradensem, Longobardi Aquilejensem sequerentur. Et quia Aquilejensis Romanam sedem pro universali episcopo agnoscere noluisset, pallio Roma misso caruit ad annum usque
titulo comes ab Attemiis 1751. fuit Goritiae positus et subintravit episcopus. Venetae, quasi re hac disgustati et offensi, ad speciem cum pontifice apertas fovere videntur inimicitias, et Aquilejam sibi resignari et patriarchae Gradensi sive Veneto subjici postulant, praeterea limites omnes circa circum poni designarique. Quia vero comes Corbinianus Saurer longiori cum Venetis tractatu ideas illorum animadvertisset, modos item observasset, ideo obtenta venia Viennam petiit, et reginam, quid sibi velint cantatrices et saltatrices illae Venetae, edocuit, quod in iis subversetur
Crisii. Et cum senex illa uxor 1754. vivere desiisset, occasione tumultus supra descripti fugiens per devia montis Kalnik, in Varasdinensis agri oppido Vinicza uxorem invenit viduam Ladislao-Patachichianam, natam baronessam Catharinam a Senweisz, quam reliquit viduam opulentiorem. Fuit aetatis circa annorum 60. Homo saeculi et in suis varius. Successorem nactus est dominum Mikassinovich, saepius a Romana fide apostatam et schismaticum, qui officium hoc astu suo meruit, occasione superioris anni tumultus.
sic simpliciter aut seponere aut eas violare nec tutum est nec legale, quia antea in foro suo octavali de iis agendum foret. Proinde ex praemissis motivis universale urbarium nec patriae nec principi expediens esse censeri.
(Observationes circa puncta idealia.) Quantum porro ad puncta illa idealia, pag. 323. descripta, sequentes occurrere considerationes. Circa 1mum. Rem simpliciter a diaeta praestolari, et quidem eo magis etiam in Sclavonia, quod banus in usu donationum non esset, verum palatinus uti in Hungaria sic et in
ex praemissis motivis universale urbarium nec patriae nec principi expediens esse censeri.
(Observationes circa puncta idealia.) Quantum porro ad puncta illa idealia, pag. 323. descripta, sequentes occurrere considerationes. Circa 1mum. Rem simpliciter a diaeta praestolari, et quidem eo magis etiam in Sclavonia, quod banus in usu donationum non esset, verum palatinus uti in Hungaria sic et in Sclavonia.
Circa 2dum. Et eandem subesse, quae antea, considerationem, et quod
illa idealia, pag. 323. descripta, sequentes occurrere considerationes. Circa 1mum. Rem simpliciter a diaeta praestolari, et quidem eo magis etiam in Sclavonia, quod banus in usu donationum non esset, verum palatinus uti in Hungaria sic et in Sclavonia.
Circa 2dum. Et eandem subesse, quae antea, considerationem, et quod beneficia, quae colonus a domino terrestri habet, pro diversitate et
sua autoritate praescribere dignetur regulas, secundum quas producenda urbaria examinari oportebit, aut diaetalis eatenus exspectanda opinio, cum in bona etiam Sclavonica fiscus regius et camera Posoniensis succederent. Privatus enim usu firmata urbaria qua ratione illegalia censebit.
Circa 6tum. et 7mum. Tam inquillini quam et exstirpantes pro exstirpaturis cum dominis terrestribus convenire solent, qua ratione ultra contractum intra partes initum procedi posset, nisi praevie omnes tales contractus cassentur et inhibeantur, cum nihilominus lex conventiones cum subditis
et 7mum. Tam inquillini quam et exstirpantes pro exstirpaturis cum dominis terrestribus convenire solent, qua ratione ultra contractum intra partes initum procedi posset, nisi praevie omnes tales contractus cassentur et inhibeantur, cum nihilominus lex conventiones cum subditis admitteret.
Circa 13tium. Sunt et ecclesiarum praediales et quidem etiam ignobiles, unde utrum et his imponendae obligationes?
Addebat in fine, censeri necessariam esse ad Suam Majestatem ablegationem, judicarique, mitti posse ex nobilitate aut dominum Franciscum Kussevich aut vero dominum Jursich.
In militari exercitio compagniae tam pedestris quam et equestris instruebantur, lustrabantur, ut omnino in exercitio hoc compagniae profecisse apparerent, vestitu provisae, nam, si cujus mondurae quid defuit, jussu commissarii statim erat vel corrigendum vel comparandum.
Sacrificio missae circa horam 11mam absoluto tria dietim in arce explodebantur mortaria et tympanitriba circumivit cum tympano arcem, commissario interea subsedente, atque homines Montis Claudii ad comparendum citante.
Ipsi vero in monticulo capellae sancti Georgii quasi in castris ad ignes plures sedebant
urgere, rex autem in Saxoniam inexspectato fato irruit. De quo antequam diffusius, juvat notare, quae fuere jussa aulae quoad partes has Croatiae Sclavoniaeque.
(Ex banalibus confiniis ad castra progrediuntur.) Mense igitur Julio, atque circa diem. 12., ex banalibus his confiniis ad castra regia in Bohemiam abivere 2200 pedestrium militum sub commando et ductu colonelli regiminis Kostanicensis domini comitis Christophori ab Orsich cum vicecolonello domino Nicolao Friderico Gerlechich. Ex supremis vigiliarum praefectis hac
parte ulla, ob tempus, credebatur, pluvium et capiendas in omnibus informationes. Acta et protocolla regni congregationum, item conferentiarum sibi admanuari voluit videreque, an et quibus mandatis regiis satisfactum fuisset, et quae et qualia sunt neglecta. Ut plurimum tamen occupari videbatur circa confinia rationesque cassae militaris, nam in hac defectus esse audiebantur, et quidem amplius in 17 milibus ex parte solum regni sive pecuniae ejus, quam regni exactor ad militarem cassam numeraret. Qua in re difficilius Busanio accidit, neque scio, qualiter ab hoc negotio sit eliberatus.
Christus superavit. Postea vero vel acturos poenitentiam vel sic morituros. Nam si mihi honor meus cordi est, est et illis ipsorum. Justitiam nomen inane esse, et trahi, quo judices volunt. Sed cum neque his effecisset quidpiam, die 11. Januarii praetensus actor, Georgius videlicet Malenich, mane circa 7mam in eodem ad me venit merito, mihi per omnia idem, quod Reess non potuit, persvadere conatus. Aggressus me est larva veteris amicitiae, tum enarratione totius motae suscitataeque contra me machinationis, suae item, quam ab episcopo haberet, indemnitatis assecurationem enarravit, prouti
Varasdini obiit comitissa Castelli, filia defuncti comitis Alexandri olim Patachich, in Remetinecz sepulta. Item obiit |
uxor domini Antonii Bedekovich, assessoris tabulae judiciariae, una cum filia sua eodem die, nata alias Cecilia Skerlecz, annorum aetatis circa 21, formae praestantis, matrimonio infelix, nam a marito dissentiebat, coacta enim a tutore Naisich nupserat.
Praga obsessa, Daun et comes banus Vienna exmissi ad succurrendum Pragae. Interea regis Borussiae exercitu opportunitatem omnem
titulo supremi vigiliarum praefecti, eidem ab aula confirmato. Caeteri officiales ex ephebis adolescentibusque lecti, ut, dempto Emerico Matlekovich, nemo alter ex capitaneis esset, qui vel arma unquam tractarit, fuerintque praestantiores gregarii prae officialibus. Citissimeque congregati circa medium Julii ad castra profecti sunt. Quod pecuniam attinet, episcopus spe victoriae contra me Balthasarem Kercselich, quae ei promittebatur, prouti etiam capitulum dederunt, ille quidem milia florenorum decem, capitulum ex ecclesiae cathedralis et Bisztricensis summis milia 4; ab aliis tria
posse ac debere joco diceretur. Haerede caruit, quare frater suus senior Wolffgangus vicocolonellus eidem ex asse successit; 50. aetatis suae annum vix excesserat. Ex apprehensione sequentium casuum causata mors dicebatur.
Primo. Usurae arguitur.
Prioribus adhuc annis, ac circa 1753. rumor publicus fuerat, eundem Jellachich cum Carolo cive Softich plerisque in locis quaesivisse pecunias, ac in effectu fodisse in Vico Latinorum penes suum praedium aliisque in locis, quod nec ipse negabat. Vatis cujusdam foeminae svasu tales in arce deserta Medved quaesivit, foditque
nec hactenus a me scriptum recipere . Confirmantibusque istud omnibus, communitati dixit, brevi se visuros, eccur damnet improtocollationem Szallius.
Itaque 18. Junii convocata communitate et magistratualibus per ipsummet Szalle judicem ad cujusdam cameralis rescripti promulgationem et circa idem consultationem, notarius Krajachich, vulgari lingva conscripto a se opere, istud toti communitati legit; in quo demonstrabat: judicem Szalle suam notoriam saturandam interessentiam unice procurare, iustitiam nemini administrari, nec ullam pronunciari ex aequo et justo sententiam, ast ex
omnino illiteratum et rudem Sztrossich, adjuncto ei assessore Maczan latine et germanice gnaro, (illa enim Germana fuerat), ut ejus confessio pro inquisitione serviret denigrandoque Krajachichio exmisit. Maczanius Deum et justitiam amans, foeminam ad circumstantias interrogans, ubi nempe et circa quod tempus concepisset, ipsa reposuit: eatenus se instructam a domino judice non fuisse, redirent post dies aliquot, tunc omnino responsuram, prouti dominus judex eam instruxerit. Ad ista judex inimicari et Maczanium persequi incepit, dicens: in collaterali inquisitione et delicti
atque sic eludere saeculares et salvare honorem religionis; statutum interim esse, ne religiosi ad executoratus saecularium sese imittant, verum legatis contententur.
Accusatur episcopus Segniensis. Erupit similiter anno hoc in publicum ac circa mensem Augustum publica episcopi Segniensis Georgii Wolffgangi Chiolich de Lewensperg Segniensis patricii accusatio et diffamatio intuitu stupri cum virgine nata Domazetovich, episcopio habitatione contigua. Circa quod noveris sequentia, lector: Primo, praefatum episcopum Chiolich pessime
episcopus Segniensis. Erupit similiter anno hoc in publicum ac circa mensem Augustum publica episcopi Segniensis Georgii Wolffgangi Chiolich de Lewensperg Segniensis patricii accusatio et diffamatio intuitu stupri cum virgine nata Domazetovich, episcopio habitatione contigua. Circa quod noveris sequentia, lector: Primo, praefatum episcopum Chiolich pessime fuisse educatum, quia affectuum suorum mancipium. Dominari volebat omnibus et a singulis adorari, ut ex ambitione pro se tantummodo |
et baronatum et excellentiae titulum comparasset.
mittitur; sibi fl. rh. 500 dati, hospitium praeterea victusque in collegio. Ego in justitia et aequitate fidebam, depraedicatoque ab omnibus horum zelo in archiepiscopo, mihi ab ipsomet per litteras suas insinuato, fidebam. Malenich in pecuniis, quas ferebat, episcopalibus. Viennam circa nonam Martii comparuimus; visitatoque archiepiscopo, mihi ad summa favere videbatur, unamque se zelare justitiam praedicabat, seseque esse informatum plene, dicebat. miserebaturque tantarum injuriarum ac persecutionum, seque ut archiepiscopum haud passurum, ut suffraganei suorum
sed postremo hoc perpaucis noto ac aliquando prodituro.
Octavo. Klobusiczki Colocensis archiepiscopi mors. Novus archiepiscopus et episcopus Transylvaniensis.
Pestini in horto suo inter tot adstantium religiosorum preces, die quinta mensis Aprilis mane circa nonam obiit excellentissimus |
dominus Franciscus Xaverius Klobusiczki, comes factus, archiepiscopus Colocensis et Bacsiensis, locique et comitatus Bacsiensis perpetuus supremus comes, actualis intimus consiliarius, tabulae septemviralis assessor. Si cui,
licet ob captivitatem publicari nequiens), Viennam Decembri mense petiit, et is aeque, sine tamen quopiam salario, ad titulum generalis vigiliarum praefecti fuit sublimatus.
(Comes junior Sermage Petrus defendit Zagrabiae. Paulinorum deliria circa studia et assertiones.) Hujus filius, aeque Petrus, domi meae philosophicas institutiones accipiebat ex Heinnecio, autore hactenus Croatis incognito, receptis a me notabilibus additionibus, proficiebatque insigniter. Ex prolegomenis philosophiae ac universa logica cum illi theses,
molitores talesque ac similes ab omni onere. Tum observatum fuit, anni unius deperditam exstitisse contributionem, equidem anno sequente pro evoluto exsolvebatur (de quo errore alibi), considerata autem tam anni fertilitate quam statu populi intrinseco et veteribus dicae impositionibus, signanter circa annos 1696., 1697., eosque plus imponi posse judicatum, ex his itaque fundis, taxandorum videlicet de lege taxari debentium, item reductionis contributionalis oneris ad annos singulos successiva modica auctione adveniente, auctionem fieri posse judicabat. Comitatenses tamdiu adversabantur,
Benedicti Krajachich cum Ladislao Szalle caeterisque magistratualibus civitatis Zagrabiensis, ad quam examinandam Zagrabiam ipse concesserat, priore adhuc anno sese camerae excusaret. Sed Radosztichio cameram spernente et in consiliario barone Francisco Koller suam stabilitatem figente, postquam circa hoc ipsum tempus Viennae, ut supra notatum, facta fuisset cancellariae Hungaricae mutatio, Radosztich Ignatius ita cecidit, ut jussu regio non solum administratoris cameralis in Croatia titulo et pensione, sed consiliariatus officio sit privatus ad finem Decembris. Ipse Varasdinum pro hyeme
capitulo, ut pro passivis familiae avitis debitis executionem minarentur, fuitque canonicus Delinich, ad peragendam, ordinatus. Fiscalis episcopi Sigismimdus Komaromi, Keglevichiorum defensor et advocatus, die ordinatae executionis mittitur ab episcopo Loborinum, qui, se ejiciendum e bonis circa festum s. Josephi, comiti denunciat. Miser rudisque ac neglectus, quo se vertat, nescius, ne confusionem videat Catharina, rogat eandem, ut ad condictam festi diem non adveniat; scripturum se, dum adesse debeat possitque, causamque hujus sincere puellae detegit, indictam nempe
etc. potitus, priora cessit proprietario domino comiti Rattkay, ex quibus aliisque capitalia 40 prope milium fabricavit. Vixit cum sene illa annis 18., qua demortua nactus est thori sociam Reginam Rauch, Sigismundi olim vicecomitis filiam, aeque senem et annum 50 superantem circa annum 1750., qua cum crevit divitiis, quia et bona Gregurovecz, obtinuit, Sztanjevecz item, ac Zagrabiensem domum, quae duo comiti Petro Sermage pro 17 milibus fl. vendidit, adaugens capitalia, alia item obtinens per uxorem milia copiosumque argentum. Regina haec, uti supra
non autem ex jure sibi id est qua regi Hungariae competente.
Septimo.
(Hyemis descriptio.) Si quae unquam, haec sane fuit sine nivibus, sine frigore hyems; veris initio fuere tecti montes nivibus, subfrigida experiebamur tempora circa 19 et sequentes dies Maji, in Junio pruina fuerat. Dei hoc fuit adoranda providentia, quoniam favente colendis agris tempore inseminaturae multae factae sunt ubivis ac ferme ab omnibus, ut animalium defectum hyemis amoenitas suppleret, factumve fuerit exiguis pecoribus inseminatum plus fuisse
et banderiorum regulationis. Eodem quasi momento Viennae impressus libellus Adami Francisci Kollarii, Pannonii Neosoliensis, Mariae Theresiae Augustae a consiliis et Vindobonensis bibliothecae
palatinae custodis primarii:
sunt.
(Baronatus regni novus. Indigena comes Sermage.) Ad
(Antonius Jankovich mortuus.) Mortuus etiam Septembri mense est dominus Antonius Jankovich in bonis suis Hungariae, consiliarius apostolicae Majestatis et assessor banalis tabulae declaratus, quamvis ad eam non pertigerit; decessit in flore aetatis circa annos videlicet 29 circiter. Inordinata rita facile mortem accelleravit. Prolium tutores post uxorem fecit sororem suam Catharinam Niczky et excellentissimum dominum vicecellarium Fekette, cujus agnatam reliquit viduam. Capitulum mortuo eo in bonis Horvaczka fecerat executionem more veteri in
Nekoliko riječi prekrižano.
venit Zagrabiam sub praetextu congregationis, reipsa, ut ob passiva domus Draskovichianae debita cum capitulo ageret. Aestiva frumenti procreatio anno hoc fuit sterilis et nulla, authumnalis uberior et desideratum a tot annis frigus circa 23 Decembris incoavit.
Decimo quarto. Fuit ab aula anno hoc submissus quidam mineralista, qui montes Medved, Okich, caeterosque plane ad mare visitavit, mineras detecturus; fumos fecit praetereaque nihil.
Die 29. Decembris media duodecima ante meridiem obiit Zagrabiae Antonius
Pisac nije ispisao.
elocatam |
sed praemortuam duas patri nepotes foeminas relinquentem. Ludovicus cum uxore sua venit ad discordias et vixêre separatim sine sententia, illa tamen praecessit fatis maritum circa 1745., nec in agone perfecte reconciliata; erat qua adhuc in classe nobilium constitutus vicecomes comitatus Varasdinensis, qua magnas et comes 1746. post erectum comitatum Verocensem primus ejusdem supremus comes. Ob apoplexiam 1756. administrator sibi datus fuit episcopus
status neutiquam acceptatum, uti in diaeta 1751. Naisichius declaravisset, de quaestione intra comitatum et clerum nil actum, privilegium Poseganae civitatis promulgatum et armales Vollich Emerici.
(Teodorus comes Batthyan)
die 16. Septembris circa nonam vespertinam Zagrabiam appellens, misso curru ad domum Erdoedianam, me invisere dignabatur, ultra horam mecum constitutus, altero in Ozaly abiens. Bellovarinensis comissarius de die 19. Septembris Zagrabiam venit pro levanda transferendaque cassa, et levatis 18 milibus fl.
quam impediendi; quin immo de promovendis actum est, egeruntque; reversi sunt Vienna indictave Zagrabiam ad festum s. Margarethae pro mense Julio regni congregatio. Haec fuit frequentissima, ut esse solet Zagrabiae, in ea multa acta sunt, praecipua fuêre: excorporatio tenutorum circa Carolostadium a jurisdictione regni et comitatus ad jurisdictionem militarem generalatus illius; publicatus ejusdem negotii et comissionis regiae commissarius dominus baro Franciscus Xaverius Koller, tum vicepraeses Viennae Illyricus et commissionis sanitatis, item ex parte militarium dominus
quartum 9.
Episcopus Viennae detinetur et tandem Zagrabiam pergit 9.
Occulte et sine pompa Zagrabiam venit 9.
Infirmatur 10.
Introductio sive installatio episcopi 10.
Difficultas circa praepositum Chasmensem superata 11.
Incendium in arce 11.
Mussitatio alicujus 11.
Homines camerales et regii absunt 11.
Vicarius temporaneus declaratus 12.
Comes curialis
Moritur episcopus Bosnensis et novus eligitur 18.
Institutio sedis vicarialis novae. Vicarius novus et consiliarii episcopates 19.
In negotiis ecclesiae duo plenipotentiarii mittuntur Posegam 19.
Acta Posegae circa domum episcopalem Posegae habitam 19.
Acta circa minores decimas comitatus Posegani 21.
De pagis tribus Viennam relegatur episcopus 21.
Finis commissionis 21.
Comes Grassalkovich Zagrabiam pergit.
Institutio sedis vicarialis novae. Vicarius novus et consiliarii episcopates 19.
In negotiis ecclesiae duo plenipotentiarii mittuntur Posegam 19.
Acta Posegae circa domum episcopalem Posegae habitam 19.
Acta circa minores decimas comitatus Posegani 21.
De pagis tribus Viennam relegatur episcopus 21.
Finis commissionis 21.
Comes Grassalkovich Zagrabiam pergit. Qualiter exceptus ab episcopo 22.
Visitatur
per cameram apprehenduntur 23.
Bosnensis et Segniensis episcopi Zagrabiam veniunt 23.
Conferentia Zagrabiae 23.
Abbatissae electioni adest 23.
Congregatio regni Zagrabiae 23.
Circa praediales exemptos quaestio. Cur regulatio acceptata 24.
Rationes pro praedialibus 24.
Rationes contra praediales 24.
Subjiciuntur Suae Majestati praediales ignobiles 24.
In deputatione disputatio
59.
Sancti Victoriani reliquiae 59.
pro diaeta 60.
Congregatio regni 60.
Banalis tabula 60.
Bacchanalia 60.
Nives copiosa 60.
Papae declaratio circa vigiliam sancti Mathiae apostoli 60.
Jubilaeus annus per dioeceses et ordinationes episcopi circa jubilaeum 60.
Regni congregatio 26. Februarii 61.
Disputatio pro cassa 61.
Gravanima pro diaeta 62.
Lecti ex candidatis ablegati ad diaetam 62.
Praetensio Raffaii 63. Batthyany commercialis 63.
Mors patris
ad effectum commissionis Althamianae 260.
Mors Ladislai Lukauszki 418.
Novi assessores in tabula 418.
Domus regnicolaris Zagrabiae reparatur pro bano gratis 418.
Pro archivis dispositio 419.
Comes Orsich et Sermage generales 419.
Comes junior Sermage Petrus defendit Zagrabiae. Paulinorum deliria circa studia et assertiones 419.
Per theses easdem unus eliberatus ex carceribus 420.
Monachis theses displicent 421.
Anni descriptio 421.
Congregatio regni pro mutuandis 10 milionibus 421.
Mors Elizabethae reginae Moscoviae 421.
Vinkovich
Ut proinde securam ad posteros
constitutionem nostram transmittamus, antiquos nos mores resumere oportet; sola enim
frugalitate absque avaritia et zelo patriae serviendi absque ambitione libertas et comparari
et iam parta tuto retineri potest.
Hi sunt privati mei circa perficiendam et ad statum securitatis collocandam in proximis
comitiis constitutionem sensus. Hos ego inclitae universitati in postrema hac, quam ante
diaetam celebramus, congregatione ea de causa proponendos existimavi ut interea, dum agendorum
series obiectum hoc
evocentur sumtibus fundi literarii aliquot
historiae naturalis apprime gnari viri, qui eadem per totum Regnum investigent; hi ubi talia
detexerint, quae immediato usui deservire possunt, relationem Consilio statim praestent.
Istud vero notitiam hanc cum inviatione circa modum praeparationis (si id natura articuli
talis exegerit) continuo publicam reddat.
Motiva.
Quod Hungaria plura, quam quae hactenus nota sunt, utilia naturae producta possideat,
palam notum est, quod haec detegere
palam notum est, quod haec detegere intersit, nemo infitiari potest: quod autem id non
secus, quam per exmittendos ex professo hunc in finem viros in historia
naturali practice versatos perfici possit, aeque extra dubium versatur. Unica itaque circa
necessarios ad id sumtus quaestio moveri potest, verum Deputatio haec demisse existimat,
eum esse fundi literarii Hungarici statum, ut is expensis his omnino sufficiat. Et si in
moderno ejus statu pro sumtibus his fundus re ipsa non adesset, censet Deputatio
tunc enasciturus exinde favor in alio articulo reciproce
semper compensetur.
Motiva.
§ 67. Projecti hujus aequalitatem portorii quoad merces indifferentes, id
est, circa quas nulla peculiaris reflexio subversatur, proposuimus. Hic et in subsequis
§§-phis sermo erit de talibus articulis respectu quorum a generali concernentis portorii
quotta propter subversantes particulares considerationes recedi debet. Si Hungaria proprium
§ 91.
Postquam conformandum praemissis principiis vectigal Hungaricum editum fuerit, de novo
iterum edendo nonnnisi tunc consilium suscipiatur, si substantialis in commercii cursu
mutatio intercedat. Quodsi vero circa aliquos tantum articulos mutationem portorii fieri,
circumstantia commercii exposcere videatur, Consilium Locumtenentiale ea de re praevie
sufficienter audiatur. Camera vero nullam vectigalis mutationem per officia tricesimalia
antea publicare possit, quam per
comitatus per sui gremium continuare non obligantur.
Motiva.
Hactenus nulla quoad objectum viarum legis provisio exstitit, et ideo negotium hoc per
administrationem publicam tantum pro re nata curabatur. Expedit itaque ut legislatio circa
hoc quoque objectum aliqua principia defigat, juxta quae opus hoc per totum Regnum
aequaliter procuretur.
Quod nulla amplior tantisper regio viis commercialibus carere possit, jam in Elaborato
status actualis §-pho 68. ostendimus. Et
mercatoris creditum uno ictu prosternere potest. Et ideo
viarum reparatio, quamquam nulla adhuc lex obligatoria exstiterit, hactenus etiam sponte
curabatur.
Verum cum nulla jurisdictio omnes, quas curare sua interest, vias simul perficere
potuerit, circa ipsum laboris hujus ordinem magna hactenus in Regno varietas viguit.
Urgebantur potissimum postales viae, tamquam commeatui publico deservientes;
status militaris quandoque pervicit ut aliquae suscipiendis tantum per
intervalla
et
Moldaviam; nec non Littorale ducunt, res ipsa jam stabilivit. In
his parum jam ad perfectionem desiderari, conservationique tantum viarum harum intendendum
esse, in jam provocato Elaborato et §-pho ostendimus. Circa illas etiam, quae ex
adjacentibus Germanicis Provinciis comitatibus in vicina harum emporia ducunt, vias, quas
perinde pro principalibus declaravimus, vix aliqua subversari potest
difficultas; verum quoad collaterales, quae ex aliquo
dubium efficiant, an expensas proprietarius vel vero vector debeat supportare; quare id
cognitioni judicis, modo mox declarando deferendum censebatur.
§ 109.
Controversia, quae in ejusmodi casibus seu circa allegandi per vectorem impedimenti
realitatem aut validitatem, seu circa enascituram tam in promotione, quam in depositione
mercium deteriorationem exorientur, localis jurisdictio summarie decidet, et
sententiam suam statim effectui mancipabit; salva
quare id
cognitioni judicis, modo mox declarando deferendum censebatur.
§ 109.
Controversia, quae in ejusmodi casibus seu circa allegandi per vectorem impedimenti
realitatem aut validitatem, seu circa enascituram tam in promotione, quam in depositione
mercium deteriorationem exorientur, localis jurisdictio summarie decidet, et
sententiam suam statim effectui mancipabit; salva parti, decisione hac non contentae,
praetensionem suam solenni juris via in
deteriorationem exorientur, localis jurisdictio summarie decidet, et
sententiam suam statim effectui mancipabit; salva parti, decisione hac non contentae,
praetensionem suam solenni juris via in forma novi prosequendi facultate. Quaestiones tamen,
quae circa causatum proprietario mercium propter has ad stipulatum tempus non advectas
damnum emergent, non summaria, sed ordinaria juris via coram
competenti foro pertractentur.
Motiva.
Provisio haec
commercii omnino
deposcit ut exortae inter mercatores et vectores differentiae quo
citius superentur, nimirum ne seu unus, seu alter longum in his discutiendis tempus perdere
debeat. Questiones autem circa id: an allegatum per vectorem impedimentum seu reale, seu
sufficiens sit? uti et de eo: an merces seu in promotione, seu in depositionis loco
deterioratae sint? et si ita: in quo valore? in stationibus a loco ordinariorum fororum
remotis plerumque exoriri, et in
Pestino Canisam, inde
vero Pettovium. Viae Carolinae distincta est hoc in genere ratio; in hac enim
vecturae de statione ad stationem plerumque conducuntur, adeoque quaestiones etiam inter
mercatores et vectores de statione ad stationem exoriri solent. Circa modum has decidendi
varius quidem hactenus usus viguit, fluctuatque in praesens etiam hoc objectum. Cum tamen
Flumine et Buccari tribunalia mercantilia jam subsistant,
illiusque etiam Carlostadii proximius inducendi spes
viguit, fluctuatque in praesens etiam hoc objectum. Cum tamen
Flumine et Buccari tribunalia mercantilia jam subsistant,
illiusque etiam Carlostadii proximius inducendi spes adsit, stabilitis vero
semel foris mercantilibus alia circa objectum hoc provisio fieri debeat, Deputatio ejus est
demissae opinionis, ut in Carolina modernus differentias ejusmodi dirimendi
modus in suo esse relinquatur; nimirum, ut has Camerales, qui in singula statione defixi
sunt, Officiales
Pestienses merces
Flumine perinde habere poterunt, sicut nunc eas Tergesto obtinent
per Pettovienses.
Caeterum transportus mercium natura sua sub categoriam objectorum commercialium
cadit, adeoque exoriturae circa id quaestiones fora mercantilia, postquam in Regno
erecta fuerint, suapte respicient. Ad evitandam tamen cum vigentibus hactenus
jurisdictionis principiis collisionem, interest ut coetus ejusmodi vectorum et sponte, et
diserte foro mercantili se subjiciat.
supersedeatur. Videbantur autem Deputationi huic labores hi
alacrius processuri, si eorum obligatio jurisdictionibus diserta lege imponatur.
§ 118.
Ut labores hi ordinate perfici et jurisdictiones adaequatas circa ejusmodi objecta
relationes Consilio praestare, istud vero fundatas superinde opiniones Suae Majestati
submittere possit, jurisdictiones quidem, ubi labores ejusmodi occurrunt, idoneo, et non
tantum geometriae et geodesiae, sed et
individuorum numero.
Motiva.
In comitatibus illis, in quorum gremio nulli hydraulici labores occurrunt, sufficiunt
talia individua, quae labores pontium et viarum dirigere et emergentes circa dimensiones
urbariales quaestiones dirimere possint, adeoque geometriae tantum et
geodesiae principiis instructa sunt. In aliis, ubi hydraulici labores
frequentes sunt, ut individuum ejusmodi hydraulicam etiam scientiam
forte exposcente rei gravitate ipsius directoris opinio cum extero summae hac
in arte existimationis viro communicetur.
§ 121.
Quodsi tamen circa ordinationem ejusmodi seu per jurisdictionem aliquam, seu per privatum
etiam, cujus interest, difficultas obmoveatur, Consilium recurrentes sufficienter audiet, et
si hi novam petant revisionem, ad hanc peragendam unum ex adjunctis, sumtibus
elaborabit planum regulationis nautarum, in
quo parte ex una remigum erga navarchos et vicissim, parte vero ex
alia proprietariorum navis, erga navarchos et vicissim officia
diserte definiantur, una necessarius etiam circa suscipiendam,
exercendam, et deserendam hanc professionem politiae ordo
praescribatur. In opere hoc et ad subsistentia jam hoc in genere in Germanicis Provinciis
instituta, et ad peculiares, quae circa unum aliumve fluvium
una necessarius etiam circa suscipiendam,
exercendam, et deserendam hanc professionem politiae ordo
praescribatur. In opere hoc et ad subsistentia jam hoc in genere in Germanicis Provinciis
instituta, et ad peculiares, quae circa unum aliumve fluvium occurrere possunt,
circumstantias reflectet, illudque comitiis praesentabit.
Motiva.
Ut regulatio nautarum fundate elaborari possit et multae locales jurisdictiones, et
status mercantilis, et
quam parum illa eidem in aliis provinciis
adversatur.
§ 144.
Jure praeemtionis dominorum terrestrium jam per Articulum 75. 1723. ad propriam
tantum necessitatem restricta, ne circa ipsum ejusmodi necessitatis
intellectum ulteriores quaestiones obmoveri possint, declaratur quod per necessitatem hanc
propria tantum dominorum terrestrium consumtio, aut immediatus ad rationem sui usus
intelligatur. Itaque hi jure praeemtionis non gaudent in
intersit, qui ad semel tantum dependatur, vel vero cujus depensio usque
ad futuram legislationem perduret?
In tanta negotii hujus complicatione Deputatio haec se nihil aliud praestare posse
existimavit, quam ut demissum suum circa omnes has quaestiones sensum praeprimis aperiat,
tum recensitis, quae sibi submissa sunt, aliorum projectis de illis quidem fundis, de quibus
legislatio proprio arbitrio disponere potest, in hypothesi
stabiliendarum
minorem sed per plures annos continuandam summam offerre expediat, uti et summae ipsius
quantitatem generoso Statuum Regni in bonum publicum zelo integram relinquat, adeoque
spontanei oblati nonnisi genericam in proponendo Articulo mentionem injiciat. Deinde tamen
circa ipsam etiam conflandi e spontaneo oblato fundi modalitatem expositis iterum praevie
aliorum projectis suam etiam demissam depromat opinionem.
§ 148.
Itaque, quod primam quaestionem attinet: Deputatio ejus est demissae
ordo, singulique laboris sumtuum schemata seorsim elaborentur, et
postquam hic per legislationem definitus fuerit, labores eadem serie suscipiantur; ut id
perfici, optatumque successum habere possit, Deputatio illa, quae hunc laborum ordinem
elaborabit, debet aliquam circa quantitatem fundi commercialis, cui labores ejusmodi
commensurari possint, habere cynosuram. Hanc autem habere non posset, si nullus distinctus
commercialis fundus exstaret, sed per longas primo ambages decidi deberet quotta pars
generalis fundi
§ 149.
In hac distincta Commercialis et Eventualis
Cassae hypothesi, cum nullum e submissis seu per jurisdictiones, seu per
privatos projectis aliquod seu inter cassas, idest circa propositorum fundorum applicationem
discrimen faciat, sed omnia hydraulicos tantum labores aut alios commerciales usus
respiciant, Deputatio etiam eadem universim tantum expendenda, et tum primum propriam de quo
fundo? ad quam cassam applicando? opinionem
arharum fundo simpliciter separandam, per Cameram Hungaricam
administrandam, et exinde pensiones nonnisi viduis Hungarorum decernendas esse Deputatio
existimavit.
Ut hoc tanto magis per legem determinari possit, discutienda quidem forent omnia, quae
circa institutum hoc vigent normalia, utpote circa tempus, a quo salaria decurrere
incipiant, circa detractam carentialem et characterialem, circa mensem emortualem, et his
similia, cum in his saepius variatum sit. Verum id non ad hujus, sed Politicae
Cameram Hungaricam
administrandam, et exinde pensiones nonnisi viduis Hungarorum decernendas esse Deputatio
existimavit.
Ut hoc tanto magis per legem determinari possit, discutienda quidem forent omnia, quae
circa institutum hoc vigent normalia, utpote circa tempus, a quo salaria decurrere
incipiant, circa detractam carentialem et characterialem, circa mensem emortualem, et his
similia, cum in his saepius variatum sit. Verum id non ad hujus, sed Politicae
Deputationis sphaeram pertinere videbatur.
nonnisi viduis Hungarorum decernendas esse Deputatio
existimavit.
Ut hoc tanto magis per legem determinari possit, discutienda quidem forent omnia, quae
circa institutum hoc vigent normalia, utpote circa tempus, a quo salaria decurrere
incipiant, circa detractam carentialem et characterialem, circa mensem emortualem, et his
similia, cum in his saepius variatum sit. Verum id non ad hujus, sed Politicae
Deputationis sphaeram pertinere videbatur.
Ad §-phum 7. Cum onus erectionis et
Deputatio
existimavit.
Ut hoc tanto magis per legem determinari possit, discutienda quidem forent omnia, quae
circa institutum hoc vigent normalia, utpote circa tempus, a quo salaria decurrere
incipiant, circa detractam carentialem et characterialem, circa mensem emortualem, et his
similia, cum in his saepius variatum sit. Verum id non ad hujus, sed Politicae
Deputationis sphaeram pertinere videbatur.
Ad §-phum 7. Cum onus erectionis et conservationis viarum ac pontium
oblato
conflandus speratur, specifice inseri debuisset. Cum tamen generositati Statuum limites
praescribere sphaeram Deputationis excedat, Deputatio nonnisi generalem ejus mentionem
facere potuit, debuitque incompletum hac in parte Articulum exhibere, antequam autem circa
modalitatem conflandi ex Statuum oblato fundi, demissam suam opinionem depromat, modum
cassas has administrandi praevie proponendum existimat.
Articulus
De administratione cassarum harum.
Ad §-phum 4. Ut Legislatio vel aliquam designationem facere
possit, Status cassae eidem notus esse debet, id quod nonnisi per adaequatam annuarum
perceptionum et erogationum notitiam obtinere potest. Caeterum possunt se etiam meritoriae
circa ipsam cassarum manipulationem considerationes evolvere. Has igitur discutere et id,
quod e re visum fuerit, definire Legislationi semper integrum est.
Ad §-phum 5. Augustus Josephus II, ut jam praemisimus,
vel
dubitare nefas esse existimavit, quod Status Regni eam, quam vel per commissam Deputationi
huic fundi publici elaborationem etiam apud exteros excitarunt exspectationem,
ultro expleturi sint.
Superest ut quoad ultimam etiam, quae circa hoc objectum moveri potest, quaestionem
Deputatio demissum sensum suum aperiat; nimirum: an fundus ejusmodi in Diaeta offerri? vel
vero in hac projectum tantum ejus elaborari illudque seorsivae singulorum comitatuum
determinationi substerni debeat? Non deerunt
ideo Deputatio haec ejus est demissi sensus,
quod oblatum etiam pro Cassa Commerciali nonnisi in Diaeta fieri possit, et in hac hypothesi
suam etiam post recensitos propositos sibi fundos depromet opinionem.
§ 157.
Circa modalitatem conflandi e spontaneo oblato fundi nulla publica jurisdictio sensum suum
hactenus expressit: privati tamen aliquot suas eatenus opiniones depromserunt, quas trutinio
Legislationis substernere Deputatio officii sui existimavit. Inter has relegatus est ad
etiam plebs, in quam promanaturum ex augendo commercio beneficium pro modulo suo perinde
redundabit, suas etiam in hunc finem operas tamdiu conferat, donec, ut §-pho 99.
statuimus, cassa publica omnibus commercialibus necessitatibus sufficiat.
Circa ipsum tantum Projecti hujus calculum Deputatio pauca aliqua observanda existimavit.
Nimirum, verum quidem est, quod ultra assumtos per projectantem fundos accedet eorum
fundorum proventus, quos e projectatis per Deputationem hanc §-pho 40. Legislatio
enim mercantilem
operationem involvit, adeoque e legislatore mercatorem non efficit, sed
fundatur unice in bancali manipulatione, quae indoli legislationis omnino
congruit.
Et haec est demissa Deputationis hujus circa modalitatem conflandi fundi publici opinio.
Possent aliae etiam, forte magis lucrosae, sed tanto intricatiores, pluribusque fortuitis
casibus expositae bancales ejusmodi manipulationes proponi: Deputatio tamen haec, spectata
moderna, quae in statu actuali delineata
suum. Per secundam legem areae orbium Planetariorum sunt
temporibus proportionales. Tertia demum lex quadrata temporum periodicorum
facit esse, ut
temporibus proportionales. Tertia demum lex quadrata temporum periodicorum
facit esse, ut
et Luna conjunctus, aberrationes Jovis, et Saturni, eorumque
Satellitum, cum illi propius inter se distant,
astronomicarum tabularum post aliquod tempus corrigendarum necessitas, forma
Planetarum globosa, nonnullorumque circa proprium axem observata revolutio,
aequinoctiorum demum praecessio in hoc apparatu non desunt. Quorum omnium
causas redditurus a vers. 687 ex tertia Kepleri lege deducit Planetas omnes
primarios in Solem, omnesque
tota,
sive ipsius ad haec sua incrementa ratio. Tunc quaedam a Newtono inventa
theoremata innuit ad hoc argumentum spectantia, quem tamen non demonstrasse
ait figuram sphaeroidis Ellipticae indui debere a fluido homogeneo circa
proprium axem gyrante, cujus particulae se in ratione reciproca duplicata
trahunt, idque primum a Mac. Laurino ostensum accuratissime, ut absoluta jam
videri possit investigatio Telluris figurae ex aequilibrio, nisi
ratione in singularum superficiebus. Transit deinde ad commune
gravitatis Planetarum omnium, Cometarumque centrum, unde infert nullum
totius Solaris Systematis corpus unquam quiescere posse, neque revera in
Ellipsi circa Solem moveri, sed alias curvas vias circa commune illud
centrum longe implexus, quanquam non longe ab Ellipsi distantes debere
describere, idque ad vers. 1855. Eas invenire Curvas, ac determinare veras
planetarum cum
Transit deinde ad commune
gravitatis Planetarum omnium, Cometarumque centrum, unde infert nullum
totius Solaris Systematis corpus unquam quiescere posse, neque revera in
Ellipsi circa Solem moveri, sed alias curvas vias circa commune illud
centrum longe implexus, quanquam non longe ab Ellipsi distantes debere
describere, idque ad vers. 1855. Eas invenire Curvas, ac determinare veras
planetarum cum primariorum, tum secundariorum orbitas humani
in barometris, quam percipiamus, mutationem effici. Eos porro
aestus, qui in Jove, ac Saturno, illo quatuor, hoc quinque circumferente
Lunas, fieri debent, considerat, ubi et de Jovis fasciis agit, quae possunt
et a nubibus circa Jovem ipsum exortis nostrarum similibus provenire. Ex hoc
ad caelestium corporum atmosphaeras gradum facit, quarum quoddam est in
Venere observatum indicium. A vers. 1122 Lunae atmosphaera sitne, qualisque,
ad vers. 1179
tanquam
quidam fumus ascendat in caudam, quae fumi conscensio ab impulsu lucis a
Sole incurrentis gigni non potest. Cur quidam nigrantes sulci observentur in
caudis, exquiritur, qui possint esse nobis indicio, Cometas etiam circa
proprium axem converti. Demum vapores Cometae caudas efformantes dissipari
perpetuo, mutarique demonstrat. Quae omnia ad vers. 1555 expediuntur.
Refelluntur exinde nonnullae de Cometarum caudis, Cometisque ipsis falsae
vagantibus unâ
oras
more; neque ullos
auctu.
alter,
Cometas,
diversa priore,
in unam:
moles,
molem,
ipsa optaret abire,
circum sese orbe revolvunt.
Quin in Boream nutabit ab Austro
Lunae
cum vi exaequabitur omni
redibit.
aera certe
quibus ante
LIBER SEPTIMUS
nam lumen media omnia tranat.
esse necesse est,
maximus unum
guttae
unam
hac ocyor ille, jugis effudit in altis
sol, tibi monstrat.
Ad quorum maiorem intelligentiam ne quidpiam desideres, subnecto
exempla:
Atque hae intonationes psalmorum per omnes passim ecclesias
ritus Romani habentur. In choro tamen almae cathedralis ecclesiae
Zagrabiensis in Regno
hae intonationes psalmorum per omnes passim ecclesias
ritus Romani habentur. In choro tamen almae cathedralis ecclesiae
Zagrabiensis in Regno
ecclesias
ritus Romani habentur. In choro tamen almae cathedralis ecclesiae
Zagrabiensis in Regno
vertigine torquet,
medio Titan resupinus ab axe
ferox flammaque cruenta
hinc jamque inde recedit.
radio signare licebit.
egregius simul et
observator.
In lib. I. occasione arrepta ab inaequalibus Lunae motibus exponitur gravitas
generalis mutua Newtoni, a qua plurimae perturbationes oriuntur in Lunae motibus, quae itidem innuuntur.
Liber quintus (sextus) totus versatur circa lucem et colores, totam Newtoni
theoriam evolvens, opportunissimam ad explicandum, cur Luna in eclipsibus sit
saepe rubra. Porro ibidem habetur quaedam ipsius veluti apotheosis cum invocatione et hymno, in quo omnia ejus philosophica comperta continentur. Habetur
autem circa ejus finem
totus versatur circa lucem et colores, totam Newtoni
theoriam evolvens, opportunissimam ad explicandum, cur Luna in eclipsibus sit
saepe rubra. Porro ibidem habetur quaedam ipsius veluti apotheosis cum invocatione et hymno, in quo omnia ejus philosophica comperta continentur. Habetur
autem circa ejus finem illud, ad quod hic alluditur: Dona tibi, tibi thura parat
studiosa juventus altaque marmoreis meditatur templa columnis.
5 Ponuntur hic objecta coelestia eo ordine,
19644. Circumferentia cujusvis circuli est ad ejusdem semidiametrum quam proxime ut 710
ad 113. Hinc ad exprimendam eam distantiam assumuntur hic tria millia circumferentiarum, quae efficiunt semidiametros 18850, numerum minorem, sed proximum priori. Ac dicitur filum, quod circumvolvatur circa omnem Terram per ter
mille vices, si distendatur Solem versus, nondum ab ipsa Terra eo perventurum.
10 Sol positionem suam ad fixas ita mutat, ut integrum gyrum perficiat,
sunt per noctem et fulgore suo clarant nonnihil
noctem ipsam. Certe Venus et Jupiter aliquando ita emicant, ut et umbram projiciant, quae sensu percipi possit.
12 Cometae etiam circa Solem gyrant, sed dum planetarum orbitae per angustum coeli
spatium moventur, quod zodiaci fascia occupat, ipsi habent directiones motuum
varias ita, ut aliae orbitae sint etiam aliis perpendiculares, immo et oppositae motuum directiones habeantur. Ac dum planetae gyrant in orbibus fere
15 Lumen, forma et locus, quem occupant, satis distinguit planetas et cometas, tam
a fixis quam inter se. De his singillatim quaedam adduntur inferius. Cometae
habent quandam pallentem veluti nebulam circa se, quae, si apparet circa ipsos
aequalitate sparsa, dicitur coma. Si in longum protenditur, tendit autem tum semper ad partes Soli oppositas, dicitur barba vel cauda, prout dirigitur ad eam plagam, ad quam motu proprio cometa tendit vel ad oppositam. Hinc cometae criniti, barbati vel
15 Lumen, forma et locus, quem occupant, satis distinguit planetas et cometas, tam
a fixis quam inter se. De his singillatim quaedam adduntur inferius. Cometae
habent quandam pallentem veluti nebulam circa se, quae, si apparet circa ipsos
aequalitate sparsa, dicitur coma. Si in longum protenditur, tendit autem tum semper ad partes Soli oppositas, dicitur barba vel cauda, prout dirigitur ad eam plagam, ad quam motu proprio cometa tendit vel ad oppositam. Hinc cometae criniti, barbati vel caudati. Sunt criniti, ubi longe
lucidiores, obscuriores alias videre est;
hic annulum latum, quo cingitur in morem coronae ambientis caput. Quae quidem omnia sine telescopiis discernere nequaquam licet. Ad ea ex veterum mythologia alluditur.
Mars in perigeo est circiter quintuplo propior Terrae quam circa apogeum, et
in primo casu ita effulget, ut fere Jovem aequet, sed colore fere sanguineo; in
secundo vero vix a perquam exiguis stellis discernitur.
17 Venus non apparet nisi
et
frigoris utilissima ad vegetationem, aestus marinus, quo aquae elevantur vel deprimuntur in eodem loco pro diversa positione, quam is acquirit ad Solem et
Lunam, a quorum actione in Newtoni theoria pendet figura, quam Tellus debet
acquirere ad habendum aequilibrium. Eodem modo circumaguntur circa polos
stellae omnes. Unde fit, ut Ursa, potissimum Minor, et potissimum ea ipsius stella, quae, cum in ejus cauda sita sit, appellatur Cynosura, polo proxima, et idcirco
minimo motu acta, et nunquam occidentis sit aptissima ad designandos cardines
horizontis; aliae autem stellae paullo
ubi conus vel
etiam cylindrus oblique secatur. Si columna vel aeque crassa vel aequaliter attenuata secetur oblique, provenit haec figura; et si obliquitas sit exigua, obvenit
etiam exigua productio secundum alterum axem et contractio secundum alterum.
Ac hujusmodi sunt orbitae planetarum circa Solem, qui positus est non quidem in
centro, sed in altero ex iis binis punctis singularum orbitarum, quae puncta dicuntur foci, et quae in ellipsibus admodum parum compressis parum distant a
centro. Et haec est prima e tribus celeberrimis legibus motuum planetarum a
Keplero deprehensis.
crediderant ipsos ferri in recta linea, vel immanibus circulis quorum omnis pars nobis
conspicua assumi potest pro recta. Et ex hac suppositione Cassinus futura
aliquot cometarum loca cum successu praedixerat. Sed eam hypothesim evertit
motus aliis temporibus admodum curvilineus, quod accidit circa perihelia. Et
ea, quae hic primo loco proponuntur, pertinent ad cometas, qui apparent, dum
descendunt ad perihelia, caudati, et primo quidem fere rectilinei, tum sinuati et
curvi ac quotidie magis lucidi et fumantes magis, donec ad Solem ita accedant,
ut videri ultra non possint ob nimiam
Solem inter ipsos situm.
At respectu Terrae nodus idem apparebit in diversis coeli partibus, pro diversa positione Terrae respectu ipsius. Si nodus jaceat intra orbem magnum, uti
jacent nodi Mercurii et Veneris et quorundam cometarum nodi quidam, tum in
motu annuo facto circa ipsum is e Tellure visus apparebit delatus per totum
circulum coelestis eclipticae. Et bini nodi ad eundem planetam pertinentes apparebunt jam coeuntes, jam admodum a se invicem remoti. Superiorum planetarum nodi non possunt spectari e Terra in eadem coeli parte, sed possunt,
immo singulis
ea inclinatio a gradibus 5 ad gr. 5, min. 18.
Idcirco est dictum spatio paullo majore patescit et spatio paullo majore recedet.
42(41) Eodem tempore, quo Luna, habet hunc motum circa Terram, simul cum ipsa
Terra translata debet transferri itidem motu communi circa Solem, sed is communis motus a nobis non percipitur. Revera autem in Newtoni theoria non est
ipsa Terra, quae describit ellipsim circa Solem, sed centrum commune gravitatis Lunae ac Terrae. Quia immo nec ea
majore patescit et spatio paullo majore recedet.
42(41) Eodem tempore, quo Luna, habet hunc motum circa Terram, simul cum ipsa
Terra translata debet transferri itidem motu communi circa Solem, sed is communis motus a nobis non percipitur. Revera autem in Newtoni theoria non est
ipsa Terra, quae describit ellipsim circa Solem, sed centrum commune gravitatis Lunae ac Terrae. Quia immo nec ea est accurata ellipsis, quod id centrum
describit, nec circa Solem immotum
42(41) Eodem tempore, quo Luna, habet hunc motum circa Terram, simul cum ipsa
Terra translata debet transferri itidem motu communi circa Solem, sed is communis motus a nobis non percipitur. Revera autem in Newtoni theoria non est
ipsa Terra, quae describit ellipsim circa Solem, sed centrum commune gravitatis Lunae ac Terrae. Quia immo nec ea est accurata ellipsis, quod id centrum
describit, nec circa Solem immotum describitur ea orbita, sed movetur Sol ipse
interea circa centrum commune gravitatis omnium trium. Immo vero ne id
quidem centrum commune
itidem motu communi circa Solem, sed is communis motus a nobis non percipitur. Revera autem in Newtoni theoria non est
ipsa Terra, quae describit ellipsim circa Solem, sed centrum commune gravitatis Lunae ac Terrae. Quia immo nec ea est accurata ellipsis, quod id centrum
describit, nec circa Solem immotum describitur ea orbita, sed movetur Sol ipse
interea circa centrum commune gravitatis omnium trium. Immo vero ne id
quidem centrum commune quiescit, sed aliud, quod est commune planetis
omnibus et cometis.
Verum ea omnia sunt altioris indaginis, nec huc
non percipitur. Revera autem in Newtoni theoria non est
ipsa Terra, quae describit ellipsim circa Solem, sed centrum commune gravitatis Lunae ac Terrae. Quia immo nec ea est accurata ellipsis, quod id centrum
describit, nec circa Solem immotum describitur ea orbita, sed movetur Sol ipse
interea circa centrum commune gravitatis omnium trium. Immo vero ne id
quidem centrum commune quiescit, sed aliud, quod est commune planetis
omnibus et cometis.
Verum ea omnia sunt altioris indaginis, nec huc pertinent, ubi hosce motus
exprimimus non penitus accurate, ut astronomi
sphaericae omnium planetarum.
47(46) Ab hac mutua gravitate proveniunt perturbationes omnes motuum Lunae. Si
Terra et Luna essent in natura solae, moverentur in orbibus ellipticis circa commune gravitatis centrum immobile. Et planum commune binarum orbitarum ac
linea apsidum quiescerent et motus esset admodum regularis. Sed gravitas
utriusque in Solem perturbat hosce motus: movetur hoc systema binorum corporum circa ipsum Solem. In quo motu, si Terra et Luna urgerentur
Luna essent in natura solae, moverentur in orbibus ellipticis circa commune gravitatis centrum immobile. Et planum commune binarum orbitarum ac
linea apsidum quiescerent et motus esset admodum regularis. Sed gravitas
utriusque in Solem perturbat hosce motus: movetur hoc systema binorum corporum circa ipsum Solem. In quo motu, si Terra et Luna urgerentur viribus
aequalibus et eandem directionem habentibus, eorum positio respectiva nihil
omnino turbaretur. Nam motus communis statum respectivum non turbat. Sed
vires, quibus in Solem gravitant, nunquam simul et aequales sunt et cum eadem
quibus in Solem gravitant, nunquam simul et aequales sunt et cum eadem
directione. In noviluniis luna posita inter Solem et Terram est propior Soli quam
ipsa Terra, et e contrario in pleniluniis remotior. Hinc in iis casibus directio
virium est eadem, sed vires ipsae sunt inaequales: circa quadraturas distantia
est eadem, sed directiones convergunt ad Solem, et idcirco diversae sunt; in
reliquis locis omnibus et directiones diversae sunt et distantiae inaequales. Ea
inaequalitas inducit perturbationes plurimas, quarum aliquae hic innuuntur. Ea
omnia multo fusius
50(49) Inde facile derivantur omnes tam variae phases Lunae. Sol multo altior ipsa
Luna, uti diximus, et ab ipsa admodum remotus illuminat dimidium circiter ejus
superficiei, quod idcirco est lucidum; alio dimidio obscuro, nisi quatenus ipsa
ejusmodi obscura pars circa novilunia illustratur tenui lumine e Terra reflexo,
quod appellatur secundarium Lunae. Ipsa autem Luna sita in plenilunio ad partes
Soli oppositas obvertit Terrae eam ipsam faciem lucidam; in novilunio, sita
Solem versus, obvertit obscuram; in reliquis positionibus partem obscurae et
apparere debent,
quo propius acceditur, ac obscuram quandam velut caliginem, quae aliquando
totum occupat Solis discum, et in qua intercapedines quaedam lucidiores observantur quandoque, quas plures astronomi appellarunt faculas. Porro per ipsas maculas et faculas deprehenditur etiam motus Solis circa proprium axem,
de quo agendum nobis erit libro
faculas. Porro per ipsas maculas et faculas deprehenditur etiam motus Solis circa proprium axem,
de quo agendum nobis erit libro
mutationes omnes accidissent, dum
eam superaret transeundo aliqua ex parte ad latus.
52(51) Arcadia dicitur celeberrima academia Romae ad poesim potissimum exercendam instituta circa initium hujusce saeculi, quae ab ipsa prima origine plurimum
statim inclaruit. Extant autem jam multa ejus Academiae volumina typis impressa tam Italicae, quam Latinae poeseos plena. Est autem ibi perpetua quaedam
allegoria, qua nomen pastorum Arcadiae accipiunt academici et campum, quem
Sine telescopiis ne Venus quidem in Sole observari potest ob exiguitatem diametri apparentis, de qua supra num. 8. Porro, ex quo telescopia inventa sunt, id
phaenomenum huc usque bis contigit, annis nimirum 1631 et 1639. Nam telescopia inventa sunt et a Galileo in coelum directa circa annum 1610. Quem annum
expressi per illud vix tempore ab illo bis ter septenos, centum numeramus et annos
(nimirum 142, cum 2 x 3 x 7 sint 42). Nam hos ego versus conscripsi anno 1752
mense Octobri.
De iis, quae pertinent ad hosce transitus Veneris sub Sole, plurima
nonnulla magis
necessaria et quae facilius possint intelligi. Conjunctiones inferiores Veneris cum
Sole, sive occursus Veneris ac Terrae in eadem coeli plaga respectu Solis, sunt
admodum frequentes. Habentur enim quinquies intervallo annorum octo, quo Terra
absolvit octo conversiones circa Solem, et Venus parum admodum plus quam
tredecim. At ad hoc, ut Venus appareat in ipso Sole, requiritur, ut aliquis ex hisce
occursibus fiat prope nodum orbitae Veneris. Nam si is fiat in distantia aliquanto
majore a nodo, debebit Venus ibi ita distare ab ecliptica, in qua Sol e Terra
cum aeque distat ab utroque nodo juxta adn. 40*
magis, et magis ad
eclipticam accedet. Ac ubi post id novilunium jam crescentem intueri licebit per
noctem, observabitur ex opposita eclipticae parte, a qua ita perpetuo recedet, ut
circa posteriores illas quadraturas iterum habeat distantiam ab ecliptica illam maximam et oppositam. Dico autem circa. Nam dimidium mensis synodici, quod
intercedit inter binas quadraturas, est paullo longius quam dimidia revolutio considerata respectu ejusdem nodi, quae intercedit inter binas maximas elongationes
ab ecliptica. Deinde tempus a quadratura ad novilunium, et vice versa, variatur
pro varia
respectu ejusdem nodi, quae intercedit inter binas maximas elongationes
ab ecliptica. Deinde tempus a quadratura ad novilunium, et vice versa, variatur
pro varia positione apogei. Sed ista subtiliora in carmine non moror.
Quamobrem inde consequitur eam transisse per nodum circa ipsum novilunium adeoque in ipso novilunio, in quo subit inter Terram et Solem, debuisse esse
proximam nodo et proinde debuisse Solem obtegere dorso illo obscuro, quod tum
nobis obvertit.
in orientem quam incrementum ejusdem retrahentis in occidentem est quidam motus in occidentem, quo fit, ut Luna lentius in utroque casu appareat promota motu proprio in orientem. Quamobrem, quo ipsa est horizonti propior, eo
lentius accedit ad Solem ex parte altera et ex altera recedit ab ipso. Circa meridianum vero, nobis zonam incolentibus temperatam borealem, apparet propior australi cardini horizontis.
Idem autem accidit et umbrae tegenti Solem ac idcirco eclipses Solis eo diutius
durant caeteris paribus, quo accidunt propius respectu horizontis. Et in
19(II 51) Ope micrometri non solum invenietur crassa quadam aestimatione ratio fere
tripla diametri umbrae ad diametrum Lunae, sed ipsa diameter umbrae invenietur diversa pro diversis circumstantiis. Ea erit minor caeteris paribus, ubi Sol
fuerit propior Terrae circa suum perigeum vel Luna remotior circa suum apogeum, prorsus ut theoria requirit. Quo enim Sol est propior Terrae, eo conus
umbrae est brevior adeoque arctior in eadem distantia a Terra. Et quo Luna est
remotior a Terra, eo est propior apici coni adeoque pergit per partem ipsius
51) Ope micrometri non solum invenietur crassa quadam aestimatione ratio fere
tripla diametri umbrae ad diametrum Lunae, sed ipsa diameter umbrae invenietur diversa pro diversis circumstantiis. Ea erit minor caeteris paribus, ubi Sol
fuerit propior Terrae circa suum perigeum vel Luna remotior circa suum apogeum, prorsus ut theoria requirit. Quo enim Sol est propior Terrae, eo conus
umbrae est brevior adeoque arctior in eadem distantia a Terra. Et quo Luna est
remotior a Terra, eo est propior apici coni adeoque pergit per partem ipsius
tenuiorem.
a nodo, quem jam fugit, debet esse
major in lunatione sequenti per alios itidem circiter 15 gradus; adeoque major
18 gradibus.
37(II 69) Duo hic deducuntur: primo quidem, circa singulos nodos debere haberi aliquam
Solis eclipsim, ubi Sol ad eos appulerit, posse autem nullam haberi eclipsim
Lunae. Nam singulis mensibus lunaribus Solis motus a nodo est circiter 30
graduum, et spatium, illud quod inducit aliquam eclipsim, est graduum 36, cum
sit graduum 18 hinc et
diversae distantiae a nodo.
Quin immo, si eclipsis Solis accidet in ipso nodo, plenilunium praecedens et
sequens accidet in distantia graduum circiter 15 ab eodem nodo. Quae distantia
est major quam illa 12 graduum necessaria ad inducendam eclipsim. Inde autem consequitur circa singulos nodos debere omnino haberi aliquam eclipsim
Solis, sed posse non haberi eclipsim Lunae.
38(II 7O) Hinc autem jam pronum est plura consectaria deducere, quae id evincant, quod
supra adn. 54(22) fuerat propositum.
Primo quidem, saltem bini defectus Solis
42(II 74) Proponitur, quid sit longitudo et latitudo geographica. Prior excurrit per totum
aequatoris circulum in orientem, posterior per quadrantem circuli hinc et inde
in Boream vel Austrum versus alterum e polis. Nimirum in globo Terrae habentur bini poli ut in coelo, circa quos fit motus diurnus, quorum alter dicitur
borealis et alter australis. Ab iis aeque distat circulus ille maximus conversionis
diurnae, quem lib. I. adn. 24 diximus appellari aequatorem. Omnes semicirculi,
qui abeunt ab altero polo ad alterum, dicuntur meridiani. Et eorum aliquem ad
cur dimidio etiam Sole delitescente vix ullum detrimentum luminis sentiatur, die adhuc admodum clara, fere ut prius.
2 In invocatione innuuntur eorum phaenomenorum causae. Illud lumen circa Solem,
ostendetur infra, provenire ab atmosphaera Solis, quae concipitur ut Phoebi coma.
Astra sub aspectum venirent semper, nisi nimia Solis luce obruerentur per diem;
lumen solare reflexum ab aere circumjacentibus regionibus immitente, quibus
eclipsis non est totalis,
Phoebum pertinent, qui invocatur.
3 Phaenomena eclipseos solaris enumerantur: pallor crepuscularis, astra clariora se prodentia, exigua enim ne tum quidem in conspectum veniunt; lumen circa Solem delitescentem. Quod quidem est duplicis generis. Nam quidam velut annulus ambit locum Solis, qui eo est vividior, quo Soli propior. Et hic quidem solet esse satis amplus,
latitudinem unum etiam gradum superante, licet mentionem faciant astronomi etiam
tenuissimi annuli et vividissimi,
radii transibunt recta ad chartam illam, sed radii utrinque
detorti generabunt illos binos lucidos ductus hic et inde a medio.
7 Eodem igitur pacto hi censent radios Solis detortos circa marginem lunaris globi
devenire ad oculum observatoris et gignere annulum illum lucidum.
8 Proponitur eclipsis quaedam artificialis, qua solet exhiberi hic annulus a
ad ipsum circulum. Si ita dirigatur tubus, ut via centri Solis transeat per centrum circuli, repraesentabitur eclipsis Solis totalis vel annularis, prout diameter apparens circuli fuerit non minor vel minor
diametro apparente Solis.
Jam vero in casu eclipseos totalis, adhuc circa illum circulum apparebit circumquaque annulus lucidus ortus a radiis inflexis in margine circuli.
Isleus Solem admittit in locum penitus obscurum per exiguum foramen et
conum radiorum per id transeuntium excipit in circulo plano exhibente Solis imaginem. Quae potest
penitus obscurum per exiguum foramen et
conum radiorum per id transeuntium excipit in circulo plano exhibente Solis imaginem. Quae potest esse vel major vel minor circulo, prout ipse circulus retrahitur vel protrudetur ad foramen. Ubi imago Solis est minor et tota tegitur a
circulo, apparent circa ipsum circulum annuli lucidi et vero etiam colorati. At ii
nascuntur ex diffractione radiorum transeuntium per illud tenue foramen relictum
in tubi vertice. Ad rem apte repraesentandam oportet admittere radios libere advenientes ad circulum suspensum, uti libere adveniunt radii solares ad
recedunt a se invicem in
immensum. Quod quidem eum annulum debet reddere prorsus insensibilem.
Est et alia sententia de eodem annulo cum suo experimento, quam eodem anno
1715 protulit in iisdem Monumentis Academiae Parisiensis Hireus, observato quodam velut annulo circa globum Soli interpositum, qui oriebatur a radiis, quos ob
scabritiem globi partes anticae limbo proximae reflectebant ad posticas. Verum et
is annulus in Luna esset et tenuis in immensum et languidus.
se velint, ut rem ipsam cognoscant ac judicent.
Dico autem in Luna nullam esse atmosphaeram similem huic nostrae. Quae
nimirum eo magis tenuis fit, quo assurgit magis supra lunarem superficiem, donec
evadat paullatim insensibilis. Suspicor enim, ut dicemus paullo inferius, circa
Lunam haberi fluidum quoddam simile nostrae aquae, quod nimirum certum habeat limitem superficiei supremae, in qua plurimum adhuc differat a circumjacente aethere, multo densius eodem.
Solis et nulla pars disci solaris procurrit ultra lunarem.
22 Pro explicanda causa rhombi illius, qui aliquando apparet in eclipsibus, oportet
ostendere, quo pacto ex rotatione circa proprium axem, quam cum Sole habet
ejus atmosphaera, oriatur vis centrifuga et ob ipsam atmosphaera eadem induat
figuram lentis cujusdam, ex qua a nobis oblique visa oriatur figura rhombi, cujus
extremas partes intuemur in lumine zodiacali deprehenso a Cassino. Id argumentum fuse et
in atmosphaera
Solis, habentur autem etiam in cometis remotioribus a Sole, quam sit Terra, evincunt ipsam protendi, ut hic affirmo, longissime a Sole.
Ejus gravitas in Solem deberet ipsi inducere figuram sphaericam ob aequilibrium, si ea quiesceret. Sed motus, quem habet circa proprium axem cum Sole,
cogit induere figuram compressam. Quod quo pacto accidat, jam explicabitur.
24 In primis Solem converti circa proprium axem satis evincunt maculae
si ea quiesceret. Sed motus, quem habet circa proprium axem cum Sole,
cogit induere figuram compressam. Quod quo pacto accidat, jam explicabitur.
24 In primis Solem converti circa proprium axem satis evincunt maculae ipsius. Eae
jam oriuntur, jam intereunt, una in plures discinditur, plures coalescunt in unam et
observantur in partibus admodum diversis. Et tamen omnes semper moventur
motu, qui est circularis circa eundem axem et eadem, saltem proxime, periodo
24 In primis Solem converti circa proprium axem satis evincunt maculae ipsius. Eae
jam oriuntur, jam intereunt, una in plures discinditur, plures coalescunt in unam et
observantur in partibus admodum diversis. Et tamen omnes semper moventur
motu, qui est circularis circa eundem axem et eadem, saltem proxime, periodo
dierum 25 pro integra conversione. Hic tantus consensus satis evincit rotari Solem
ipsum et secum abripere in gyrum suam atmosphaeram ac cum ipsa maculas sive
nubes in ea innatantes.
usus occurrit: si circuli eodem tempore describantur, vis centrifuga est in ratione
directa radiorum sive in ratione directa velocitatum.
26 Si jam concipiatur motus totius massae circa eundem axem, apparebit in quavis
superficie sphaerica haberi circulum quendam maximum in medio, in quo celeritas maxima sit, dum circuli propiores polis conversionis ipsius eo minores sunt et
minorem velocitatem habent, quo ad polos magis acceditur. Hinc vis centrifuga in
illo ingenti
a Sole
ipso. Nam diversis annis et multo plus diversis seculis diversa admodum est ejus
extensio ita, ut aliquando lumen zodiacale inde ortum pertingat ad distantiam tantummodo 50 vel 60 graduum a Sole, aliquando vero ultra 100 gradus protendatur;
deinde, ut Sole infra horizontem posito circa initium matutini vel finem vespertini
crepusculi ea zodiaci pars sit parum obliqua ad horizontem. Notum est enim apud
astronomos aliam esse aliarum zodiaci partium inclinationem ad horizontem. Porro id accidit in hac boreali zona temperata mane per autumnum et vespere verno
tempore, et iis
globorum intervallum. Adeoque radii umbram efformantes, cum
convergant, magis convergent in eadem distantia, et radii efformantes penumbram magis divergent. Mutatur igitur ex eo capite magnitudo circulorum tam
umbrae quam penumbrae. Ob eandem autem minorem distantiam apparens celeritas Solis circa Terram erit major, cum debeat esse aequalis celeritati Terrae
circa Solem, quae in distantia minore ab ipso est major juxta adn. 28. lib. I.
Adeoque major est celeritas coni umbrosi, quae aequatur celeritati Solis et a qua
pendet celeritas respectiva Lunae respectu ipsius umbrosi coni
magis convergent in eadem distantia, et radii efformantes penumbram magis divergent. Mutatur igitur ex eo capite magnitudo circulorum tam
umbrae quam penumbrae. Ob eandem autem minorem distantiam apparens celeritas Solis circa Terram erit major, cum debeat esse aequalis celeritati Terrae
circa Solem, quae in distantia minore ab ipso est major juxta adn. 28. lib. I.
Adeoque major est celeritas coni umbrosi, quae aequatur celeritati Solis et a qua
pendet celeritas respectiva Lunae respectu ipsius umbrosi coni adeoque tempus.
Varia distantia Lunae a Terra
conus umbrae, qui adhibetur ab astronomis pro eclipsi Lunae, et est potius conus umbrae atmosphaerae
terrestris quam umbrae ipsius Terrae. Idcirco astronomi, ubi ipsam umbram definiunt, umbrae, quae deberetur soli globo terrestri, addunt aliquid, alii plus, alii
minus, pro diversis sententiis circa ipsius atmosphaerae altitudinem, cujus milliariis singulis debentur circiter singula secunda.
33 Jam vero in ejusmodi spatio admodum inaequalis est distributio ipsius luminis.
determinans ejus magnitudinem, decrescit in infinitum adeoque intensitas ipsa
luminis in infinitum augetur in accessu ad axem ipsum, si spectetur theoria.
Infinitum id incrementum revera non habebitur, tum quia nec Terra et atmosphaera habent formam penitus circularem, nec refractio circumquaque circa
Terram in eodem annulo atmosphaerico est prorsus eadem ob diversam atmosphaerae constitutionem, nec Sol est unicum punctum lucidum, sed ex omnibus
disci partibus radii exeunt et totidem habentur coni et axes nonnihil a se invicem
divergentes, quot sunt ipsius disci puncta. Multo autem
accipiet lumen duplicatum, exterior vero, adhuc multo propior superficiei primi coni excipiet radios
transmissos per altiorem atmosphaerae partem adeoque ob rationes toties dictas
minus attenuatos.
In media autem umbra erit multo clarior prope centrum et multo obscurior
circa margines, cum in centro tum accipiat radios usque adeo acutos prope axem.
Demum prope initium emersionis erit iterum obscurior circa medium et clarior
circa margines, quorum alter erit adhuc in situ duplicati luminis, alter erit in situ
luminis transmissi per altiorem atmosphaeram.
partem adeoque ob rationes toties dictas
minus attenuatos.
In media autem umbra erit multo clarior prope centrum et multo obscurior
circa margines, cum in centro tum accipiat radios usque adeo acutos prope axem.
Demum prope initium emersionis erit iterum obscurior circa medium et clarior
circa margines, quorum alter erit adhuc in situ duplicati luminis, alter erit in situ
luminis transmissi per altiorem atmosphaeram.
Haec ad totum pertinent Lunae discum. Sed si consideretur unicum punctum
disci lunaris, id punctum initio, dum umbram
rationes toties dictas
minus attenuatos.
In media autem umbra erit multo clarior prope centrum et multo obscurior
circa margines, cum in centro tum accipiat radios usque adeo acutos prope axem.
Demum prope initium emersionis erit iterum obscurior circa medium et clarior
circa margines, quorum alter erit adhuc in situ duplicati luminis, alter erit in situ
luminis transmissi per altiorem atmosphaeram.
Haec ad totum pertinent Lunae discum. Sed si consideretur unicum punctum
disci lunaris, id punctum initio, dum umbram subit, erit minus
diutius.
3 Si nulla ejusmodi gravitas haberetur, abirent planetae per rectas lineas: curvatura
orbitae provenit a perpetuo nisu gravitatis motum deflectentis. Medium autem
immobile, circa quod renovant gyros aeternos, est centrum commune gravitatis,
* corr. ex aetherum
quod solum remanet immobile, ut innuimus lib. I, adn. 42(41) juxta elegantissimum theorema a Newtono inventum: quod, si quotcumque corpora impellantur
utcumque et agant in se invicem viribus mutuis contrariis
in se invicem viribus mutuis contrariis et aequalibus quibuscumque, debeat illud punctum, quod appellatur centrum commune gravitatis
omnium simul vel quiescere perpetuo vel moveri uniformiter in directum. Hinc in
Newtoni theoria movetur etiam ipse Sol motu absoluto non rotationis tantummodo circa proprium axem, sed etiam translationis circa illud commune centrum
gravitatis. In quo ejus theoria differt a Copernico, Galileo et reliquis omnibus, qui
ante ipsum movendo Terram posuerant Solis centrum immobile.
Gyri autem renovantur a planetis, ut et a cometis, non
et aequalibus quibuscumque, debeat illud punctum, quod appellatur centrum commune gravitatis
omnium simul vel quiescere perpetuo vel moveri uniformiter in directum. Hinc in
Newtoni theoria movetur etiam ipse Sol motu absoluto non rotationis tantummodo circa proprium axem, sed etiam translationis circa illud commune centrum
gravitatis. In quo ejus theoria differt a Copernico, Galileo et reliquis omnibus, qui
ante ipsum movendo Terram posuerant Solis centrum immobile.
Gyri autem renovantur a planetis, ut et a cometis, non quidem penitus accurate
iidem. Nam mutua
quo pacto determinari debeat positio axis ad aphelium tendentis.
5 Notissimum erat astronomis ante Newtonum etiam perturbari motus Jovis et
Saturni ac eorum satellitum potissimum circa tempus conjunctionis. De quibus
perturbationibus loquens Newtonus ipse illud addit ut ad ipsas astronomi haereant. Is quidem nec earum leges definivit, quod fuit argumentum ab academia
Parisiensi propositum pro praemio anni 1750, et iterum pro 1752. Qua occasione
omnem earum theoriam
tempus periodicum Saturni sit annorum proxime 30,
is annis 20 percurrit respectu Solis duos trientes zodiaci, sive 8 signa. Jupiter
autem orbitam suam duodecim annis absolvit adeoque circiter singula signa singulis annis percurrit, nimirum 20 annis circulum integrum et 8 signa. Unde fit, ut
circa finem signi octavi assequatur Saturnum lentiorem.
6 Lunae aberrationes implicatissimas et earum causam pendentem a mutua gravitate Newtoniana ac ipsius Newtoni felices conatus et
a dispositione irregulari partium potius proxima superficiei quam alte infra ipsam defossa.
10 Exposuimus lib. I. adn. 21. motum communem omnium astrorum lentissimum in
orientem circa polos eclipticae et diximus adnot. 25. vocari eum motum etiam praecessionem aequinoctiorum. Cujus ipsius nominis rationem ibidem exhibuimus. Eum
Newtonus deduxit primus ex sua theoria gravitatis in eodem libro. Et vim quidem, ex
qua is motus oritur, egregie determinavit. Quod ad ipsam
31 Haec instrumenta adhiberi debent in conclavi bene occluso. Et multo adhuc melius
succedit res, si nigro panno obducantur parietes, ne ulli habeantur radii, sive
directi, sive reflexi, praeter unicum, circa quem experimentum capitur, qui per
tenue foramen intra conclave ipsum admittitur.
Et id quidem utcumque expressi. Illud addi posset, quod pertinet ad reddendam faciliorem observationem experimenti: extra fenestram collocari solet speculum
mobile, in quo radius ita
evadit forma hujusce spectri, si prisma
ita objiciatur cono radioso, ut ejus axis post ingressum in ipsum prisma percurrat
intra ipsum rectam tertio lateri parallelam, sive ut is aeque inclinetur ad utramque
superficiem refringentem. Ea positio facile acquiritur convertendo prisma circa
proprium axem. Qua conversione movebitur ipsum spectrum progrediens aliquandiu, tum regrediens. Illa positio, in qua progressus in regressum mutatur, est
illa ipsa quaesita positio.
spectro lato oritur tenuis velut funiculus distinctus
coloribus admodum vividis et satis puris.
35 Post hujusmodi accuratiorem separationem habentur jam colores admodum simplices, circa quos experimenta institui possint. Licebit enim excipere spectrum
coloratum papyro crassiore, in qua sit exiguum foramen. Per id foramen licebit
transmittere quemvis e radiis coloratis et ipsum novis prismatis vel speculis
detorquere, ut libuerit, refringendo vel reflectendo. Nunquam ille
colorem suum, uti supra innuimus adn.
25. et hic exemplis illustratur.
Duo tantummodo hic iterum adnotanda: primo quidem, ut experimentum satis
bene succedat, necessariam omnino esse accuratissimam exclusionem omnis alterius luminis, praeter illum radium simplicem, circa quem observatio instituitur.
Aliter enim non apparebit is solus radius, sed mixtum quoddam ex eo et reliquis
aliunde allapsis; deinde illud, colorem fore vividum, cum radius adducitur ad superficiem corporis, quod in pleno lumine solet exhibere illum ipsum colorem, quem
is radius innatum
42 Reliquae ex illis, quas propono, pendent a forma et motu particularum ipsarum.
43 Prima ex iis est hujusmodi. Si, dum particula luminis progreditur, gyret circa
proprium axem et obvertat superficiei novi medii jam alteram faciem, jam alteram, ipsae autem diversae positiones facierum diversam inducant virium summam, quibus particulae mediorum differentium agant in lumen, diversa autem in
diversis casibus longitudo intervallorum determinetur a
jam alteram faciem, jam alteram, ipsae autem diversae positiones facierum diversam inducant virium summam, quibus particulae mediorum differentium agant in lumen, diversa autem in
diversis casibus longitudo intervallorum determinetur a diversa velocitate, qua
particula progreditur et qua gyrat circa proprium axem; si ex(empli) gr(atia) particula luminis habeat ut magnes alterum polum attractivum et alterum repulsivum
respectu cujusdam substantiae praevalentis in altero e binis mediis- appellens
cum altero polo posset facilius reflecti, et appellens cum altero transmitti facilius.
celeritate particularum progredientium
orta ex actione mutua, quam in se exercent ipsae particulae, et inaequalitate exigua, quae remanet in summa actionum, quas particulae medii non accurate
continui, adeoque nec prorsus accurate homogenei, non penitus eodem semper
modo dispositae in sphaeram circa particulam progredientem, in eam exercent.
Eae causae in progressu per idem medium possunt compensari post intervalla
quaedam et in mutatione medii reddere faciliorem reflexionem potius quam transmissionem vel vice versa.
virium agentium in particulam, quae pendet a positione punctorum omnium, potest esse admodum diversa pro diversitate figurae ipsius particulae. In illa autem expansione et contractione oscillatoria accidet sane id quod
in omnibus oscillationibus, ut nimirum diu conservetur status idem ad sensum
circa maximam contractionem et maximam expansionem, status autem intermedii celerrime mutentur. Quare maximus particularum numerus deveniet ad superficiem dirimentem diversa media in illo statu aliquandiu permanente. Et tum habebitur, in datis distantiis ab ea superficie, data vis, ex quo facile
ad juvenem, dum brachia ferus in undis
et emenso referunt se calle priores,
adverso referebat pariete voces,
fragilique globi de corpore vitri,
crysolithi,
[g] Doctissimus siquidem Boscovichius in ea est opinione, quam certissimis innixam observationibus atque argumentis vulgavit
pertinet, enarratione non indiget: est enim omnium sermone tritum.
[s] Sic et Fontanellius in dialogo, de quo mentio superius incidit lib. I. , elatum fingit se in aëre aequilibrari, atque illinc tellurem, dum circa axem illa suum diurno motu revolvitur, contemplari.
[t] Vel celeri sese potius.... quamvis enim fere idem haberetur effectus vel mota vel immota tellure; tamen placuit Copernicanam potius hoc loco hypothesim
Arcesilausque, Prothoënorque, Cloniusque;
Qui Graeamque, Hyriamque colunt, Mycalessiaque arva,
Schoenumque, Scolumque, et celsis Aulida saxis,
Thespiamque, jugis Eteoni atque edita in altis
Moenia; qui circa Ilesium; quique Harma, et Erythras,
Hylenque et Peteona tenent, Eleonaque, Copas,
Ocalean, Medeona, Eutresin, moenia Thisbes
Editaque, et pavidis circum lustrata columbis. 10
Quique Coroneam, quique
Quam Styra miserunt bello, quam clara Carystus;
Martigena hanc audax Elephenor ducit in arma 50
Chalcodontiades, quem spirans robur Abantum
Gens sequitur, summo retrorsum a vertice fusa
Caesariem, et circa pectus thoracas ahenos
Fraxineis alacris perrumpere cominus hastis.
Ille quaterdena transmiserat aequora puppi.
Tum quos Palladiae misere ad praelia Athenae,
Ille ubi
aliquis, flentem cernens: En, Hectoris haec est 550
tumulum, a strepitu longe turbaque remotus.
Xanti ripas Hector, capita alta virorum
tela premunt, quem ferrea grando
membra ciet subitus vigor, et mihi subtus
exarserat ira.
haud tamen ausus 730
horrendum; nemus omne remugit
Venantum ostendit: visu trux flammea torquet
pars acclamat vulgi: pars altera at illi
medias curru primum processit in agmen.
LIBER VICESIMUS
aquila ex alto venatrix, nulla volantum
Pone subit magnum gradiens, hostique propinquat.
Fundamenta locant, collatoque aggere, structo
phialam quinto duplicem. tum surgit, Achivūm
hi regem veriti fugere volucri
pretium juvenis dedit esse redempti
Auri nanque feres. Haec dicens, munus adauctum
haec: Iris celeri pede fugit, et auras
volans per caerula. jamque residens
manu deduxit eodem,
tua, primoque animos certamine firma;
molliter artus
avecta carinis
resonantibus austris:
ac rutilo suffudit lumine montes,
aliae diro perierunt turbine fractae.
potenti
Ipse autem moerenti corde sedebam
contingere laetus
haec finierant, navimque et litora cuncti
o pulcherrima, dixi, 520
postquam campis, jam Marte soluti,
tenus unda fluebat
Post etiam vana vidi sub imagine formam
artus atque arma fuere,
sociisque cano; tuque ipse periclum
omnes, transtrisque locati
iterumque monentum,
agris,
classis venturae ad Pergama Atridis
rutilante dapes de more parabant;
lux orta, rogo supponere flammas,
late magnum, molemque superbam
referens solioque resedit.
novo capitalis huiatis scholae
aedificio per Langium proximius conficiatur, rem publico
utilem, mihi gratam praestabis.
quaeso te per omnia, ne exsolutionem adminus aedificii
aestimationali pretio difficultes, id enim convelleret totum, iam altissimo etiam foro
approbatum, fundationalium xenodochii capitalium schema, praesertim cum tuo exemplo iam
Capitulum etiam vacillare incipiat circa aedificii sui seu licitationem seu exsolutionem.
id enim convelleret totum, iam altissimo etiam foro
approbatum, fundationalium xenodochii capitalium schema, praesertim cum tuo exemplo iam
Capitulum etiam vacillare incipiat circa aedificii sui seu licitationem seu exsolutionem.
congregatione ad congregationem
scontro fieri curo et cum impossibile sit, sicut in dicasteriis, ita etiam in comitatu, ne
complures restantiae enascantur, ut illa adminus, quae urgentiora sunt, expediantur, omnimode
adurgeo.
diminuatur, iam futuro vere disponere constitui.
13,32 Existimationem... contestor] sic
pendet a personali eius charactere.
Tabula vota viritim emittantur, ratio
ipsa admittere non videatur ut unius titularis, quandoque vix maiorennis comitis aut baronis
personale votum tanti habeatur quanti Iudicis Curiae, Bani, aliorumque primorum Regni
Magistratuum.
natura exigere videtur; dum
Princeps aut etiam privati negotia aliqua per delegatos tractant, negotia eiusmodi plerumque
in paucis capitibus consistere solent; in his limitati mandatariatus facile
locum habent; si enim seu aliquid impraevisi occurrat, seu circa iam mandata sibi negotia
circumstantias mutari contingat, mandatarius novas super his instructiones eo facilius
impetrare potest quod plerumque rem habeat cum singulari persona quae se circa
proposita sibi obiecta citius determinare solet; aut si etiam cum
facile
locum habent; si enim seu aliquid impraevisi occurrat, seu circa iam mandata sibi negotia
circumstantias mutari contingat, mandatarius novas super his instructiones eo facilius
impetrare potest quod plerumque rem habeat cum singulari persona quae se circa
proposita sibi obiecta citius determinare solet; aut si etiam cum mandatariis
moralis alicuius corporis, quales sunt respublicae, negotium
tractetur, non nisi pauca eiusmodi moralia corpora ad idem negotium influere soleant.
sunt tres quattuorve, uti inter potentias evenire solet, sed 53 comitatus, 46 civitates,
adeoque 99 non singulares personae, sed mere moralia corpora.
aliquod non nisi exigua aliqua instructionum seu
comitatuum, seu civitatum pluralitas determinaverit de quo reliqui comitatus aut civitates
nihil statuerunt; in casu hoc reliquorum omnium comitatuum et civitatum repraesentantes
privarentur voto positivo circa talia obiecta quia non possent ad comittentes
suos pro instructione recurrere, proprium autem votum ipsis depromere non liceret, id quod
ipsi naturae liberae constitutionis repugnat; in hac enim omnis qui ius habet ad
legislationem concurrendi debet etiam
scripto eorundem opinionum, ad quid tanti sumptus, tanta mora, tantae
consultationes; mittantur e parte singuli circuli unus alterve tam comitatuum, quam civitatum
nomine; mittant his sua sensa comitatus et civitates.
enim duo Status in
unam, alii in aliam sententiam concedant, tunc aut non adesset modus voluntatem totius
nationis explorandi, aut res Principem decisioni substerni deberet; primum in bene ordinata
constitutionis forma tolerari non potest; natio enim debet habere voluntatem circa omnia ea,
quae ipsam directe respiciunt, obiecta, itaque debet etiam modus adesse voluntatem hanc
explorandi.
decisam
fuisse acta ipsa testantur.
fortasse ipsis Statibus eos ad ordinem reducere possit; 9-o ordo in
proponendis, quae sub consultationes cadunt, obiectis; denique 10-o modus quo consulentes
sententias suas ordinate depromere possint.
edere possint.
consilii cum fine mensis semper
exhibere debeant quo is cognoscere possit num et quid adhuc adhaereat.
lubitu
absentandi donariis facile obtinebant.
Croaticum ordinate certe
regestratum est, sed non per clavem fasciculorum, sed instrumentorum, quae clavis vastitati
actorum Consilii huius convenire non potest.
addidit manus altera | adiciendos] addiciendos
existimarem, quod si haec quoque ratiocinatio exactoratui Consilii deferantur,
alioquin a proportione subiecta ibidem deberent multiplicari.
existimarem, quod si haec quoque ratiocinatio exactoratui Consilii deferantur,
alioquin a proportione subiecta ibidem deberent multiplicari.
(4tae) 9-o De baptismo per obstetrices collato aut conferendo.
(4tae) 10-o De dispensatione in rebus matrimonialibus et a votis solennibus.
(4tae) 11-o De controversiis quoad spiritualem in personas militares iurisdictionem.
(4tae) 12-o Circa emeritos militares qualiter copulandos.
(4tae) 13-o De abusibus, qui in re indulgentiarum, piarum peregrinationum,
confraternitatum, benedictionum, et concionum irrepserunt, corrigendis.
(1mae)
14-o
publico-ecclesiasticis.
(4tae) 20-o De determinando a proportione populi missarum numero.
(2dae) 21-o Causae irregularitatis et suspensionis a ministerio.
(4tae) 22-o De censuris ecclesiasticis et excommunicatione.
(2dae) 23-o Quaestiones circa testamentorum confectionem et subsistentia eatenus
peculiaria pro clero normalia.
(2dae) 24-o Materia successionis clericorum et acquisitionum ecclesiasticorum.
(2dae) 25-o Revisio directoriorum.
(4tae) 26-o Negotia Congressus nationis
C.
Publico-Politica.
I. Relate ad universitatem.
(3tiae) 1-o Politica: quaestiones iurisdictionis inter senatum et magistratum academicum.
(3tiae) 2-o Quaestiones circa coordinationem ipsius magistratus academici inter se.
(4tae) 3-o Quaestiones circa graduum collationem enatae.
(4tae) 4-o Quaestiones de nexu universitatis cum academiis et reliquis lycaeis.
(4tae) 5-o Recursus pro vacantibus officiis.
(3tiae) 6-o Casus amotionis ab officio demeritis ita exposcentibus.
(4tae)
(5tae) 7-o De promovenda re pecuaria et in specie de propagatione equorum altioris
structurae.
(4tae) 8-o De propagatione ovium et lanae cultura.
(4tae) 9-o De mineris in bonis privatorum repertis.
(4tae) 10-o De ferri pretio et ferripolarum circa materiale hoc instantiis.
(4tae) 11-o De aurilotura.
(4tae) 12-o De salis defectu antevertendo, erigendis depositoriis, et antevertenda per
visitationes praevaricatione.
(4tae) 13-o De carbonibus
deinde illa dispensationis necessitas magnas post se consequentias trahit.
necessitas magnas post se consequentias trahit.
in coetu cum magno scilicet olli
victuro describam Carmine vates.
vehementer studiosum; et
Velleius Paterculus vocaverit perelegantis ingenii virum et mollissima dulcedine
carminum memorabilem; et ipse Fabius Quinctilianus, quamvis neget eumdem crebro
assurgere, quod Homeri proprium est, tamen fateatur utiles habere circa praecepta
sententias, lenitatemque verborum et expositionis probabilem, palmamque in illo
mediocri genere promereri. Ionica plerumque dialecto est
delectatus, quae ut aliis vocalium concursu abundantior, ita est pronunciatu
Echidna habitabat in una e regionibus, quae dicebantur a syris lingua patria
Aram. Addit Clericus, has oras
omnes fuisse ad Orientem maris interni circa Euphratem, ut auctor est et
Seldenus in Proleg. Operis de diis
syris , et Bochartus in Phalego , et multi alii scriptores.
348
non ineptire solum,
verum etiam somniare coepimus, cur non dicamus, missis vulgarium
mythologorum explicationibus, hunc ipsum Nemeaeum leonem fuisse aliquem
Jatronum principem, qui a Chimaera devectus hunc tractum montium circa
Nemeam insederat, atque ea loca omni crudelitatis immanissimae genere, uti
Sphinx insidiis, vastaverat, antequam victus atque caesus cum sociis fuerit
ab Hercule? At Dupuisius in Mern. de
quamplurimas possederit, mortuus inque deorum numcrum relaius mari praecsse
ac fluctibus imperitare creditus est, tota fabulis corrupta vctcri historia
• Idem de Iove dicendum, cuius ct sepulcrum in Creta visebatur, et
circa Olympum, idest in Thessalia, quo ex Creta cum copiis advenerat, regnum
exstitisse censebatur. Hinc illa perpetua Olympi aequivocatio nunc montem,
nunc caelum significantis et apud Hesiodum et apud alios poetas. Itaque
enim et fores et arae templorum laneis vittis cingebantur; unde illud etiam
Propertii:
» Costum molle date et blandi mihi
thuris honores, » Terque focum circa laneus orbis eat. Quin et Plato
Homerum caput unguento delibutum lanaque coronatum e sua Rep. in aliam civitatem dimittendum putat,
ut nimirum simul et illi deorum honor adhibeatur, quod Platoni sacer ac
TioLtou Te%vxi fiqoToiaiv £JC
U^o]j-rj6eoog • qui videtur a
Iove profugiens sedem in Scythia circa Caucasum fixisse, ibique ex fodinis
magnam sibi vim opum comparasse, quod et ab Heschylo in eius Tragoed. , et a Sam. Bocharto in Phal. lib. I
inexpleto, studiis certantibus, aestu.
est mercator; quare
fortasse hoc nomen non proprium est, sed appellativum.
1067 Soli autem, assiduo etc. Perseis
oceanine Soli nupta Circem atque Aeetam genuit. Quae de Circe dicuntur,
notissima sunt. Nota pariter historia regis Aeetae, qui ex Iclya Medeam
suscepit, uti constat et ex Apollonio Rhodio, et ex Valerio Flacco in Argo naut., quos tute adito, si horum
Sed idem lib. xII
Latini avum Solem vocat, quasi fuisset Circes filius. Ad quem locum vide Servium,
qui Virgilium in varietate historiae fatetur dicta aliquando variare. Quidam etiam
Telegonum Vlyssis dicunt e Circe filium Tusculi conditorem, quem Horatius in Ode
xxix lib.
2 0 Caucaso Prometheus affixus fuisse
fingitur, quod vel ipse, vel gens Scytharum ab ipso oriunda Caucasum incoluit;
3 0 dicitur ignem e caelo detulisse, quia,
metallis circa illum montem effossis, artem metalla igne excoquendi illic aut
invenit aut restituit. Confirmat haec ex Aeschylo et ex ipsa nominis magog hebraica significatione nimirum
moug
ortum veniamus. Petavius Var.
Dissert. lib. il cap. ix Pleiadum ortum heliacum, de quo tantum heic
sermo, factum esse docet Hesiodi saeculo in i° gradu Tauri, et incidere
circa 11 Maii diem, quod tempus solet esse circiter initium messis in Graecia.
Hae vero septem Atlantis filiae idest Maia, Electra, Taygeta, Asterope,
Merope, Alcyone et Celaeno. Diod. Sic. lib. 11I.
466
ingrediebatur Aprilis 30; Maii proinde 11 die
lucida Pleiadum oriebatur; ultima vero Pleiadum ad orientem Maii 16 quo rempore
messis incipiebat in Graecia. Occasus earumdem matutinus in Librae gradu 19,
verus non aspectabilis. Ideo circa initium Scorpii e-aTiKxra^ucrig (pctivojjJvr) accidit
ineunte Novembri. Nam aequinoctium autumnale, per idem tempus, incidit in
Octobris initium. Tunc igitur arationis ac sationis tempus aperit, quod
earum occasus. Ortus
tempus referendum esse ad 11 Maii. Priorem occasum, qui arationis tempus
indicabat, fuisse cosmicum, cum oriente Sole una cum Scorpio, in quo est,
Pleiades in Tauro sitae horizontem ex adverso subeunt. Quod circa initium
Novembris factum tempore Hesiodi. Posteriorem vero occasum obscurius indicari,
esseque heliacum occasum, qui fiebat 3 Aprilis, et post quem in radiis
solaribus per quadraginta dies latebant Pleiades. Ita vero, dicit,
xxl Hist. anim.
ex Hesiodi loco lucem accipiunt, voluitque philosophus, ut bene Clericus
explicat, indicare bubulam carnem optimam esse in quinto anno, robur vero
corporis ac pellis firmitatem circa nonum^ quod 7-0 ^vva^rai significare videtur.
543 Quadrifidae octono etc. Panes apud
Graecos et Romanos, quemadmodum etiam hodie fit multis in locis,
quemadmodum de
sua crumena lepide iocatur Catullus inquiens: nam tui Catulli plenus sacculus est aranearum etc.
597 Quod si devexo etc. Hoc est circa
brumam: nam ut Salmasius animadvertit pag. 517. Exerc. Plin. legitimum sementis tempus
praecipue triticeae, de qua ferme sola loquitur Hesiodus, in Africa et Graecia
omni erat ab occasu
praecipue triticeae, de qua ferme sola loquitur Hesiodus, in Africa et Graecia
omni erat ab occasu Vergiliarum usque ad Solstitium hibernum ita, ut quae in
ipso occasu incipiebat meliorque satio habebatur, festinata diceretur; quae
circa brumam deteriorque, serotina.
599 residens male pinguis etc. Nimirum
nulla erit caus
sa, cur festines, quamvis otium in metendo vetent, festinationemque rei
debita quietique noctium
respondeant. Nullane heic de aequinoctio verno esse possit suspicio?
705 Arcturus honestum etc. Per
Scaligerum tempore Hesiodi bruma erat circa 7 aut 8 Ianuarii, circaque 10
Martii consequenter oriebatur Arcturus. Ex calculo autem Petaviano bruma
incidebat in 30 Decembris, ortusque acronychus Arcturi fiebat in Piscium
gradu 14 qui in Calendario Martii v convenit.
Martii v convenit. Ortus autem vespertinus, quem
Petavii tabula exhibet, verus, posterior est apparenti propter luminis
refractionem. Ricciolius autem quum supputasset tempus, quo id contingere
debuit, invenit fuisse circa annum ante Ch. n. 953. Vide Freretium etiam in
Defens. Chron. pag. 479 et seq.
ex quo colligere poteris omnes stellarum observationes, quae hoc in carmine
nominantur, in tempus,
a Neutonio viribus mutuis, quae pro diversis monadum seu punctorum illorum
materiei in spatio inani disseminatorum distantiis sunt diversae, novum protinus aedificium
extruxit, confirmavit, vindicavit. Tum illam, de qua nulla umquam conticescet aetas, curvam
lineam circa aliam rectam se volventem plicantemque, ductuque suo velut quibusdam cruribus
ad contactum accedentem, quin usquam possit omnino concurrere, proposuit ante oculos;
cujus ope non intelligeretur solum, sed videretur totum earum virium certa lege modo
trahentium,
profundere nullo unquam tempore omittent. In quem
firme sensum effective etiam responderunt. Ita status ipsum quaestionis cardinem
movisse apparet. Si enim id semel conficiatur nobiles praestando portali milite
non obligari, quod circa personalem insurectionem reguletur, parum supererit.
necessitate ac tum demum §. 40. articulo 8. 1715. nihil nisi
personalem insurectionem deberi a parte definitur.
Ita evicto eo, quod fixo iam tributo nobiles praestandi portalis militis
obligatio non maneat, quod circa regulandam personalem insurectionem agi possit,
parum superesse, et vero vel exinde non expedire, quod supremas has Regni vires
propalari nec Regis, nec Regni interesse adeoque ipsa etiam numeri militiae
huius incertitudo inter
mensuram pro omnibus etiam aliis
regiis castris defixerit, necdum constat; minus autem adhuc constat an norma
haec ab aliis etiam praedecessoribus et successoribus Belae Regis in prima periodo observata
fuerit; constat enim quod in ipsa prima periodo usus circa complura obiecta variaverit, et
ideo e litteris unius alteriusve regis ad usum totius periodi tuto concludi non potest.
nostri nobiles
gratulantur... nulla prorsus de caetera pristinae conditionis macula in eis
remanente.
elargito et in arch. nobilium campi asservato de
1273. ubi dicitur: quod per solutis commutationibus descensuum nec vice-iudex ejusdem
bani nec comes curialis ejusdem inter ipsos descensum facere possit, et ob id comiti decem
et octo pensas, eidem bano 10 pensas circa festum Martini annuatim solvere teneantur.
minister, qui eas suggessit, ad reddendam gravissimam facti sui rationem
continuo in ius vocetur.
renovata fuerit (a); constat enim quod tributorum objectum jam sub Colomanno
in comitiis pertractatum fuerit. (lib.
jam sub Colomanno
in comitiis pertractatum fuerit. (lib.
in comitiis pertractatum fuerit. (lib.
referuntur, velut circa liberam
de bonis suis disponendi facultatem, circa regulas successionis, circa dotes viduarum, et
quartam puellarum jam sub S. Stephano, S. Ladislao, et Colomanno in diaetis perlatae fuerint.
III reipsa etiam eripuisse.
certam pecuniariam summam eum imposuisse ex
eodem instrumento apparet.
decreta ejus in aditu regiminis juramento confirmasse affirmat.
§ 62 Decreta comitiorum jam tum comitatibus submitti consveverunt.
imperatorem corona coronatio suscipi non posset, inaugurale de observanda regni
constitutione praestitit sacramentum vicissimque a praesentibus eotum copiosis praelatis,
baronibus et nobilibus juramentum fidelitatis recepit (a).
Circa convocandam ad diaetam nobilitatem variat.
horum comitiorum tantam
vim habeant ac si per status ipsos ante coronationem conditi fuissent.
civilis quam politicae libertatis palladium, articulo 2-o.
status ipsi articulo 1-o Uladislaiani decreti
1-i profitentur.
jam inde a Carolo I lucri camerae a
singula colonorum, etiam ad nobiles pertinentium, porta executionem per articulum 5-um
capitulationis, cui Szilághius nomine Mathiae subscripsit, antiquare voluerint (a); constat
e 7-o 1-ae, quam Mathias ab adito regno 1458. circa festum Pentecostes Pestini celebravit,
diaetae articulo legem hanc revocatam utve lucrum camerae ea, quae sub Ludovico I
consveverat, ratione exigatur, decretum fuisse (b).
sub
Uladislao externa etiam negotia in diaetis pertractata fuisse.
§ 90 Memorabiliores politicae leges sub illo perlatae.
ad justos limites
restricta fuit, nempe ne per greges integros e regno educantur.
in comitiis 1492. alta licet pace
rigidior, quam Sigismundea fuerit, insurrectionis norma, unius nimirum equitis a 20 portis
articulo 20. defixa fuerit, quodve licet post annum 1492. toto reliquo Uladislai regno
nullum bellum gestum sit, sub nullo tamen rege tanta fuerit circa ordinandum insurrectionis
modum sollicitudo.
articulo 20. defixa fuerit, quodve licet post annum 1492. toto reliquo Uladislai regno
nullum bellum gestum sit, sub nullo tamen rege tanta fuerit circa ordinandum insurrectionis
modum sollicitudo.
beneficiorum ac
collationis comitatuum praesentarunt praesenti decreto inserendos, sed quia iidem super
hujusmodi articulis perfectam deliberationem facere nequiverunt, pro eo finalem conclusionem
articulorum ejusmodi ad futuram diaetam circa festum B. Michaelis celebrandam
duximus prorogandam."
§ I.
Dignabatur Sua Maiestas Sacratissima et Inclyti Status et Ordines in comitiis congregati eam Deputationi huic provinciam benigno gratiose deferre, ut circa perficienda oeconomiae publicae obiecta, ac in particulari de serici cultura et propagatione equorum altioris staturae, circa removenda quae commercio obstant impedimenta, ac in specie viarum partim instaurationis, partim conservationis, fluviorum repurgationis, et respective regulationis nec non canalium, per quos partim hi coniungi, partim vero transportus mercium facilitari possit, constructionis; et
Mala deinde haec eo difficilius a magistratibus reprimuntur, quod non a paucis sceleratis, sed ab integra incolarum classe patrentur; hanc vero non tantum animi depravatio, sed ipsa etiam imperiosa sustentandae vitae necessitas ad id impellat.
§ LXXXVII.
evenire; Deputatio haec eam provisionalem futuris comitiis faciendam esse ordinationem arbitratur, ut in locis illis, ubi pluralitas colonorum subdivisionem pascuorum (vervacta enim natura sua antea cessare debebunt) postulaverit, hanc magistratus comitatus omnino admittere teneatur. Et quia circa ipsam subdivisionis huius clavim complures enasci possunt quaestiones, quae non ad huius, sed ad urbarialis Deputationis obiecta referuntur, hanc eadem Deputatio pro faturis comitiis elaboret.
§ CII.
hoc prorsus intercidit; Deputationi tamen huic e republica futurum videtur, si comitatuum illorum, qui defectu lignorum laborant, magistratibus denuo imponatur, ut institutum hoc invehere et in gremio sui propagare teneantur.
§ CXIV.
combinationes per
neminem adhuc institutas continet. Totus itaque in eo fui ut hominibus
nostris aperiam oculos, quomodo veteres leges aut instrumenta meditari?
Quomodo ad invicem combinare? Quomodo denique meritorias ex iis circa ius
nostrum civile et publicum, imo ipsam statisticam, observationes depromere
debeant? Quod ut praestem, conabar ubi potui:
320. docuisti quod in octavis etiam
politica negotia pertractata fuerint, et vides quod in ipso diplomate,
consiliares et sedis nostrae iudiciariae iurati assessores
compellentur. Habeo ego fundatam circa regium consilium, cuius leges
aliquando meminerunt, deductionem. Sed cum obiectum hoc ad Vestigia
Diaetarum non pertineat, ab eo praescindo.
Pag. 447. historiam conventus Hatvaniensis per nova, quae
et
reliqua. Haec autem reginam aliquam concesisse nuspiam reperies, nisi una
fuerit corregens, quo in casu e communicato sibi iure
maiestatico agebat.
Verum non hic cubat difficultas circa intellectum 11. 14. part. 2-dae. Vis
nodi in eo consistit: qualenam principium viguerit in eo, quod aliquorum
regum privilegia serventur, aliorum non item? Duplex hactenus fuit ea de re
sententia. Una quod illi, quorum
meis postulavi.
Nimirum ut alios ad elucubrandas tanto magis res Hungaricas excitem, ego non
tantum illa antiquitatum capita, quae e productis hactenus diplomatibus
eruere potui, in medium protuli, sed etiam quid adhuc circa singulum
obiectum investigandum restet, indicavi. Cum nemo maiorem te veterum
diplomatum collectionem possideat, credo ego quod pleraque meorum dubiorum
ex iis resolvi possint. Si ipse Budae forem, nullius ego opera hanc
ipsa practica, quam profitentur, civili
et iudiciali scientia vix aliqui ultra superficiem penetrant. Reddet tamen
manibus tuis iustitiam posteritas dum amor litterarum per nostram etiam
gentem propagatus fuerit, id quod ego circa dimidium futuri saeculi
eventurum reor. Gaudebunt tunc operosi in re litteraria patriae cives quod
tu per collectionem tuam viam ipsis straveris, et cineres tuos floribus
conspergent.
Unum
submittere potuissem. Quare si Codicem Iuris Tavernicalis
cum initio Augusti edere vis, debebunt notae meae emanere et solus
privilegii textus codici inferri. In omnem tamen eventum mittam tibi illas
per Millossium, qui circa 18-vam Augusti Pesthinum pertinget.
Ad commentationem, quam meditaris, de civitatibus tavernicalibus, ego nihil
conferre possum, quia in nulla iuris nostri parte sum ita peregrinus uti in
tavernicali; nunquam enim vel
Vegetabili.
§.32. Prima Culturae Tabacae Epocha in qua ad distractionem intra
Monarchiam restricta fuit.
Et haec ferme sunt Gentilia e Regno Vegetabili Producta, circa
quae Industria Incolarum Hungariae a longissimo retro tempore versabatur. Ex
adscitiis prima in Regnum Tabaca penetravit:
nimirum cum in Hungaria liber semper fuerit eius usus, Culturam hanc
arborum Succrescentiam, et paucas
vilisque qualitatis galletas produxerit debuit utique Plebs mercede
Laboris sui hac ratione fraudata animum ab hoc Instituto avertere.
Alicubi Culturam hanc morabantur enatae circa subministranda per eos,
qui licet arbores haberent, bombices tamen non alebant pretia,
quaestiones; quae activitate Localium, Officialium pro ratione
Circumstantiarum longe felicius superari potuissent, quam
quidem Drigenti Alba regalensis physicus Tractatum de
Coloribus, qui e gentilitiis, seu mineralis seu vegetabilis Regni Productio
praeparari possunt, verum author hic, qui se chymiae potissimum impendebat,
circa producta Regni mineralis utplurimum versatur. Plantarum totius Regni
vix tantam habuerit notitiam ut obiectum hoc exhaurire potuisset; libellus
ipse in paucorum manibus versatur, sed nec ea, quae ille tradit in practicum
inde frequentia ferme quotannis Naufragia, inde redacti ad
incitas tot Mercatores, inde denique languor ipse Navigationis.
Non exiguum etiam Danubianae Navigationi Deffectum pravi Nautarum mores
constituunt, cum enim nulla circa id Norma subsistat, quae sint
Remigum erga Navarchos et vicissim, quae etiam
Proprietarii Navis erga Navarchum Officia? cum multa Convitia
circa inchoandam exercendam aut
constituunt, cum enim nulla circa id Norma subsistat, quae sint
Remigum erga Navarchos et vicissim, quae etiam
Proprietarii Navis erga Navarchum Officia? cum multa Convitia
circa inchoandam exercendam aut deserendam hanc professionem, uti et circa
modum illata seu per Nautas seu etiam fortuito mercibus Damna inquirendi
vigent, naturale est, ut hoc genus hominum vitam agat prorsus dissolutam: ut
sint
Remigum erga Navarchos et vicissim, quae etiam
Proprietarii Navis erga Navarchum Officia? cum multa Convitia
circa inchoandam exercendam aut deserendam hanc professionem, uti et circa
modum illata seu per Nautas seu etiam fortuito mercibus Damna inquirendi
vigent, naturale est, ut hoc genus hominum vitam agat prorsus dissolutam: ut
Remiges subordinationem saepe excutiant: ut nec Navis, nec mercium
terminato
Golner novam continuo pro eadem Navigatione Societatem
conquirere coepit. An ille propositum suum in effectum perducturus, aut
quispiam alter id tentaturus sit non constat, discrepant enim admodum circa
utilitatem Navigationis huius Quaestorum Sententiae, qui in Littorali se
defixerunt, metuunt ne si feliciter cedat commercium totum suum Cursum eo
avertat. Alii ideo eam haud Lucro Cessuram arbitrantur, quin e mari nigro
ad m/20 aestimatae merces submersae sint. Id quod a
simili tentamine alios Quaestores pro longo tempore deterrere potest.
Et hi sunt Capitales Navigationis Hungaricae canales, per quos non exigua
Commercii pars procedit. Circa eorum regulationem multa quidem iam adusque
frustratim acta; alicubi adiacentium Paludum exsiccatio, ante regulationem
ipsius fluvii praepostere suscepta, nullum tamen hactenus Generale et
Systematicum regulandorum in
His aliqui etiam Syrnigos
adjiciunt, sed cum Alanis idem erant; Vandali et Alani cum initio saeculi 5‑i venerunt in
Hispanias 409‑o anno.
et Alani remanserunt in
Hispania, et ipsi bella inter se gesserunt, ubi a Suevis devicti sunt Alani imperiumque
fundarunt Suevi in Hispania.
et devictis Suevis,
eorum provincias occuparunt in Hispania et suum
totam Africam
Asiamque occuparunt eius asseclae); enatis ergo dissensionibus extrudere voluerunt Gothos ex
Africa, imo etiam in Hispania eos adorti sunt, et primo 711 anno ipsis successit Gothos
subjicere et extrudere ex Hispania.
eligendum ducem sibi
Pelagium; hic ex veteri Gothorum regia stirpe oriundus Kindasvindae, regis Gothorum, nepos erat;
instruxit copias, collegitque armatos; vires Saracenorum divisae erant jam in plures
praefecturas et partes; pugnavit feliciter dominatumque suum extendit ulterius circa 718 et
ulteriores annos; post Pelagium subsequi duces etiam strenue se gesserunt contra Saracenos, qui
etiam ex Francia ejecti sunt per reges Francicos usque ad Eborum fluvium, unde dein principatus
Catalauniae enatus est; ex ceteris vero ditionibus, quas Saracenis extorserunt
Dominicanis; poena ordinaria ab hoc
tribunali imputata fuit rogus, et confiscatio omnium bonorum; valebant in hoc tribunali omnes
ocultae delationes, torturae, multique abusus, contra principia juris criminalis sani pugnantes.
diripuerunt, excepto castro S. Angeli, in quo pontifex cum 17 cardinalibus morabatur; maxime
cardinalium spoliabant aedes, nisi vexam ingenti summa aeris redimerent; cinxerunt castrum hoc
et deditione ceperunt pontificem cum omnibus cardinalibus; juvit etiam Germanos, quod lues circa
Neapolim multos Gallorum ipsumque ducem Foxinum eripuerit; Carolus ergo adegit pontificem ad
pacem ea conditione ut recedat ipse a foedere, et etiam alios abigat ab hac unione; quod cum
contigisset, Franciscus ipse recedere debuit et in urbe Belgii Cammeraco nova pax confecta
Neucastilium, Catalauniam et
sub
nomine Caroli 6‑i coronatus est in imperatorem, et regem Hungariae; hoc videntes Angli et
Hollandi, ne Carolum ad formidabilem lenient auctoritatem, mutarunt consilia sua, et voluerunt
potius Phylippum 5. regem Hispaniae habere, hinc se primi Angli Gallis conjunxerunt circa 11
annum, sed et hoc Angli non sine ratione fecerunt.
variolis mortuus est; post eius mortem rursus Phylippus 5.,
qui primo 41 anni fuit, regimen suscepit; anno 1725. eruperunt dissensiones inter Phylippum 5.,
et Ludovicum 15. regem Galliae; causa huius fuit haec: Ludovicus 15. jam jam
egerunt; inhiabant enim Galli jam pridem ducatui Lotharingiae contermino regno suo, saepe
habuerunt cum ducibus Lotharingiae altercationes, subegerunt sibi eum, et iterum
restituere debuerunt; de hoc ergo acquirendo nunc egerunt; duces Lotharingiae circa ea tempora
erant Franciscus, parensIosephi 2‑i, et Carolus, gubernator Belgii; horum ergo duorum vexatorum
a Gallis principum partes tuitus est Carolus 6‑us, eos Viennam detulit splendideque educavit,
ita ut dein plane filiam suam Mariam Theresiam Francisco in uxorem dedit;
quia vivebat adhuc eius prior uxor.
aromatiferas,
alias sibi tributarias effecerunt, praecipue belliduce Albuquercio, ita ut jam latissime per
Mauritaniam, per Guineam usque insulam S. Thomae extenderetur commercium eorum, alia ex parte
per omnia littora Asiae, imo usque ad Iaponiam ipsam.
periculum; tutus ergo
mansit Iohannes.
ergo saluti suae prospicientes cum Hollandis coeperunt
transigere, ne scilicet amplius vexentur provinciae earundem; uterque enim populus pro libertate
sua egit; adhaesit tamen utraque pars circa occupatas terras et provincias a Hollandis; bonum
tamen commune poscebat, ut pax circa hostilitates, et induciae circa occupationes Hollandorum
ineatur, et sic anno sequenti etiam foedus iniverunt ad se invicem defendendas,
et hinc comparuit etiam conspicua classis Hollandica Lissabonae, ad defendendos Portugallos, ad
10 vero
cum Hollandis coeperunt
transigere, ne scilicet amplius vexentur provinciae earundem; uterque enim populus pro libertate
sua egit; adhaesit tamen utraque pars circa occupatas terras et provincias a Hollandis; bonum
tamen commune poscebat, ut pax circa hostilitates, et induciae circa occupationes Hollandorum
ineatur, et sic anno sequenti etiam foedus iniverunt ad se invicem defendendas,
et hinc comparuit etiam conspicua classis Hollandica Lissabonae, ad defendendos Portugallos, ad
10 vero annos induciae factae sunt circa
circa occupationes Hollandorum
ineatur, et sic anno sequenti etiam foedus iniverunt ad se invicem defendendas,
et hinc comparuit etiam conspicua classis Hollandica Lissabonae, ad defendendos Portugallos, ad
10 vero annos induciae factae sunt circa ditiones occupatas; has tamen inducias neutra pars
observavit; nam incolae Brasilienses rebellarunt contra Hollandos et se adjunxerunt
Portugalliae, Belgae vero in Indiis orientalibus invaserunt ceteras provincias, sic insulam
Ceilo, quam maxima ex parte Portugalli habebant,
dando; litem hanc
continuavit etiam Benedictus 13. successor; Iohannes ergo exacerbatus omnem connexionem aulae
suae cum aula Romana praescidit; Clemens 13. successor videns schisma hoc hinc concessit Iohanni
5. hoc jus facta conventione inter litigantes.
hinc '62. Hispani
coeperunt lacessere Portugallos, sed Angli causam belli scientes prompti ferendis auxiliis
erant, repraesseruntque Hispanos, et eodem dein anno pax universalis composita est.
accidit; hic enim rusticus ad summam
egestatem deductus vindictam summere voluit de rege; nihil enim praeter asellum unum habuit, quo
merces deportando per montes se intertenuit, non valens tributum solvere; collectores etiam hunc
assellum ademerunt ei.
favit Hispanis, spretis Belgis non tantum in Hispania, sed in ipso Belgio
Hispanos praeposuit ipsis; hac re totius Belgii odium sibi contraxit; haec tamen
non sola causa aversionis fuit, sed accessit et id, quod Philippus non tantum Caroli decreta
circa haereticos renovaverit, sed ea extendit, gravioribus poenis roboravit, et severissime
exsequi fecit; erant et aliae minores causae, uti studium vindictae et odii procerum quorumdam
Belgii; sed princeps Vilhelmus Aransionensis (Duc d’Aurange), hic princeps erat superbus et
ducem Farnese Philippo subjectae fuissent, et in iis Philippus poenam exilii
statuisset in eos, qui ad sacra Christianorum redire nolent; Antverpienses enim ditissimi
mercatores se receperunt Amsterodamum sicque secum commercium transtulerunt ad foederatos.
exercitus imminui possit, proin Mauritius quasi auctoritate sua exui,
studuerunt pactionem pacis cum Philippo iniri; in urbe ergo Antverpiensi 9-a Aprilis suscriptae
sunt 1569, cetera vero permanserunt in statu quo, Belgae nempe in usu commercii permanserunt.
tantum duos filios habuit, hinc totus principatus devolutus ad fratrem eius Fridericum; hic ergo
princeps Aransionensis cum vicariatu 5 provinciarum evasit, et omnes Mauritii dignitates et
honores inter copias obtinuit; hic Hispanos ex Sudfania et Transisalana provincia extrusit circa
'29. annum, etiam munitam urbem Silvanducis cepit; anno 1629. Belgae classem argentariam
Hispanorum interceperunt, nempe eam classem, qua quotannis argentum et aurum ex America in
Hispaniam advehunt; Belgarum dux fuit Petrus Hein, qui insidiatus diu huic classi, tandem eam
et dividere inter foederatos Belgas et Gallos; interim
hoc foedus per non usum exstinctum est, nam ipsi Belgae diffidebant Gallis et metuebant eorum
vicinam praepotentiam; initio tamen ipsis profuit hoc foedus, nam Vilhelmus anno '37-o Bredam
expugnavit, Brasiliam fere totam circa '39. annum ceperunt Belgae maritimi, Delaminham in
Affrica expugnarunt, victoriasque multas de Hispanis retulerunt in mari; Societas Commercialis
Indiae orientalis Japoniam ad se adtraxit, exclusitque ex ea Portugallos et Hispanos; anno '641.
Malaccam insulam expugnarunt, anno
sunt Portugalli; interea etiam
Ferdinandus cardinalis mortuus est, et haec omnia summe favorabilia erant Belgis; anno '44.
Aggerem Gandanensem (Saß von Gent) munimentum forte expugnarunt, etiam Vulsam in potestatem suam
redegerunt.
Portugalli quamprimum rebellare coeperunt contra
Hispanos, statim finem hostilitatibus mutuis imposuerunt cum Portugallis Belgae foedusque inter
se iniverunt, comparuit ergo etiam classis Belgica in portu Ulissiponensi, et interea indutiae
in decem annos initae sunt circa Americanas provincias.
Henricus gubernator Belgarum mortuus est,
eo cum solatio, quod opus libertatis patriae suae consumaverit, quod parens eius Vilhelmus 1-us
incoavit; nam sequenti anno '48. desperans Philippus 4. Belgas numquam debellandi, eos liberos
declaravit; adeo enim circa haec tempora fuit afflictus Philippus 4-tus tam domesticis, quam
exteris turbis, ut nullam videret spem Belgas subjugandi, hinc terminato bello tricennali in
Vestfallia etiam Belgae pro independenti populo declarati sunt.
Fridericam Sophiam, moderni regis Borussiae Vilhelmi sororem,
defunctus rex Borussiae Fridericus cessit ei titulo dotis dominium Mondsfort, quod ipse prius
occupavit ex hereditate principium Aransionensium, nempe Vilhelmus primus rex Borussiae.
mari vicit et dissipavit, Ludovicumque coegit pedem
referre in Galliam, et sic anno 1218. Ludovicus juri suo renunciavit; anno 1224. majorennis
declaratus est Henricus 3-us et ab eo tempore solus gubernavit Angliam; prima cura Henrici fuit
antiquas injurias a Gallis illatas circa feudorum amissionem in Gallia vindicare, hinc binam
expeditionem suscepit in Galliam, sed irrito cum effectu; hinc anno '59. pacem facere debuit ob
injurias et turbas domi exortas, sicque renunciare debuit juri in 5 provincias Galliae;
Ludovicus tamen 9-us rex Galliae cessit
nihil extendere coeperit, in praejudicium Chartae magnae, accessit
quod populum tributis gravaverit ob bella sua cum Gallis.
aliaeque clericorum exactiones, quae connivente rege fiebant, exosae summopere erant
populo, curia enim Romana circa haec tempora 60,000 marcarum extrahebat quotannis ex Anglia, ubi
tamen ipse rex solummodo 50,000 marcarum percepit; ingens multitudo Itallorum irrepsit in
Angliam circa haec tempora, ob jus patronatus Romani Pontificis in Angliam, leguntur enim simul
et semel 300 Itali missi fuisse in Angliam, ut ibi accomodantur; hae ergo causae exosum
reddebant regem toti populo; exarsit ergo anno 1260. bellum in Anglia, rebelles sibi elegerunt
Simonem
perplexus etiam fecit, mordebat haec ignominia Eduardum,
irritatus est etiam per aulicos suos, quod tam facilis fuerit in cessione sua; anno ergo '336.
renovavit jus suum, imo titulum et scutum regis Franciae assumpsit, bellumque Philippo indixit;
etiam in Scotia bellum exarsit circa haec tempora, regnante Davide Bruczeo, quaesivit ipse
Eduardus occasionem belli, ut jura sua antiqua in Scotiam recuperare possit, quibus mater
Isabella renunciavit, instigavit ergo Baleolum ipsum contra Bruzeum eumque armis suis sustinuit,
annoque '331. ejecit Davidem
Salomonis Angliae sibi promeritus fuisset; avaritiae tamen
summae notam a se avertere non potuit; successit ei Henricus 8-us; sequenti anno nuptias cum ea
celebravit, non ex amore, sed magis ex reverentia erga patrem suum; secundum eius factum fuit
populi desideriis satisfacere circa onera et oppressiones, et reipsa duos finantiae ministros
patris sui Hambson et Iudley anno '510. publice capite plecti curavit.
celebravit, non ex amore, sed magis ex reverentia erga patrem suum; secundum eius factum fuit
populi desideriis satisfacere circa onera et oppressiones, et reipsa duos finantiae ministros
patris sui Hambson et Iudley anno '510. publice capite plecti curavit.
clade.
et hinc turbae excitatae non sunt; articuli fidei 6 in concilio Anglicano procusi a
parlamento confirmati sunt sub poena capitis; visque sic illata est conscientiis.
Paulo 5-o in
gratiam redivit, qui ad eam cardinalem Pol ut nuncium misit, qui interdicta, excommunicationes
resolvit, remisit omnia; editum est decretum vi cuius [abrogabantur] omnes leges contra
Chatolicam religionem latae abrogabantur.
reduxit per totam Angliam
reformatam religionem, sine omni vi et sanguinis effusione; sensim etiam leges antiquae reductae
sunt, Mariae vero leges antiquatae, cassatae, religioque reformata pro dominante declarata fuit;
Elisabetha vero omnia jura circa sacra sibi appropriavit nomine Arbitricis et
Moderatoris religionis; juramentum suprematiae reductum fuit, quod multos Chatolicos munere suo
privavit; reginae annatae et decimae ecclesiasticae adjudicatae sunt, cum multis aliis juribus.
exorta enim est lis, num per
episcopos vel synodos regi debeat ecclesia; post longas altercationes conventum est in eo ut per
episcopos fiat regimen ecclesiae; huic sententiae etiam aula favebat quam maxime, cum
caeteroquin episcopi fuerint creaturae aulae; haec constitutio Anglica circa religionem
appellata est Ecclesia sublimis vel Episcopalis.
dein
sorori suae conspicuam dignitatem, qua ipse privabatur; inter haec anno '560. mortuus est
Franciscus rex Galliae Mariaque redivit ad Scotiam, et ab hoc tempore abstinuit
a titulo reginae Angliae, ut sic Elisabetham sibi devincat; in Gallia circa haec tempora etiam
turbae enatae erant inter Guisios et Ligam Sanctam, seu inter Hugonotas et Catolicos; Elisabetha
ergo suscepit fovendos Hugonotas, ut Gallis molestias causaret; Hugonotae Anglis Portum Gratiae
in pignus dabant, quem enim occuparunt, et sic Elisabetha omnes
et Ligam Sanctam, seu inter Hugonotas et Catolicos; Elisabetha
ergo suscepit fovendos Hugonotas, ut Gallis molestias causaret; Hugonotae Anglis Portum Gratiae
in pignus dabant, quem enim occuparunt, et sic Elisabetha omnes machinationes aulae Parisinae a
suo regno avertit; interim circa '64. annum turbae in Scotia recruduerunt, et in apertam
seditionem negotium abivit; causa maxima huius fuit frater naturalis Mariae C. Moraviae,
accessit etiam vitae ratio Mariae; haec enim vidua facta nupsit Henrico Darley, cognato suo,
descendebant enim ambo ex Iacobo 4-o
vexandi, fovit profugos Catolicos in Belgis
conspiravitque adversus Elisabetham; non pepercit aequa regina Angliae sumptibus quibus eum
affligere potuit, hinc rebelles Belgas juvit omni modo.
4-to rege Galliae
foedus inivit etiam Elisabetha contra Sacram Ligam, quam Philippus fovit, et sic omni ex parte
Hispani aggressi sunt, et infestati.
Elisabethae, adjuvando rebelles
Chatolicos, praesertim circa '596-um annum, ubi C. Essex, celebris belli dux Elisabethae, cladem
accepit a Hibernis; comes tamen Mond-Schoa, devictis auxiliariis Hispanis, fregit rebelles
cepitque ducem eorum Tirpoen, caput seditionis, et sic tamen circa '602. redivit Hibernia ad
obedientiam decapitato Tirpoen; anno '603, anno aetatis 70, post 45 regiminis annos, ante mortem
suam coram parlamento eo rem perduxit, ut Jacobus rex Scotiae eligeretur successor eius in
regno.
per plurimos annos
distraxit, speque lactabat, ut sic diversas aulas sibi demolliret, nulli tamen nupsit.
abolendi; his non contenti voluerunt ut conventionem Anglorum cum Scotis rebellibus ratam
habeat; haec omnia Carolus inermis ratihabere debuit, una cum sententia capitis in Staffordiae
comitem lata; post haec vectigalia alia regi ademerunt sibique appropriarunt, imperium circa
classem et exercitum cum caeteris juribus maiestaticis ei ademerunt.
ipse tamen multos suorum amisit, cum e contra ex Scotia
semper plures et plures comparerent rebelles, hinc iteratis vicibus fractus est a rebellibus,
intercessit novus tractatus, qui fere ad consumationem devenit, cum rex omnibus statuum petitis
se subscribere velle promiserit; circa unicum punctum juris belli adhaesit Carolus, quod jus
status pro se desiderabant, rex vero cedere noluit; rupto ergo hoc tractatu rediit prior
calamitas, bello incessanti victus est ubique Carolus, adeo ut absque omni auxilio latitaret
hinc inde; ex desperatione ergo ad
parlamentum ex omnibus 3 regnis; hoc parlamentum primis statim diebus movit
quaestionem quo jure Cronvellus summum imperium teneat; haec periculosa quaestio eo perduxit
eum ut juramentum fidelitatis ei praestarent, dimisit dein totum parlamentum; circa '656. annum
foedus cum Gallis inivit contra Hispanos, nempe cum Ludovico 14-o contra Philippum 4.
regem recognoscere; sub Vilhelmo magna copia Hugonotarum ex Gallia migravit in Angliam propter
sublationem aedicti Navetensis; inter quos praestantissimi artifices, fabricantesque erant, per
quorum industriam res commercialis Angliae mirum in modum promota est.
Hispanos et Gallos; anno '63. pax universalis coaluit;
Anglia lucrata est Canadam, caput Bretonis, partem provinciae Luisianae;
insulam S. Vincenti, Tobago; in Affrica Senegaliam; ex parte Hispaniae acceperunt Floridam.
genera debet esse certa proportio quam statisticus semper prae
oculis habere debet.
debet.
orbem dispersa est; Mahometana dominatur in Asia et Africa.
Hinc enata sunt jura imperantium
circa sacra, scilicet in negotiis externis religionis, non vero in dogmatibus religionis;
conscientiis enim subditorum vis imponi non potest, nec coactio; et hinc heresis certe ut
delictum civile considerari non potest, nec apostasia; haec enim omnia circa dogmata religionis
versantur, quae tamen imperanti non subsunt, siquidem nullum influxum in finem civitatis
habeant.
imperanti non subsunt, siquidem nullum influxum in finem civitatis
habeant.
vehementes, in ira furiosi plane; apud plebem
mores crudiores deprehenduntur.
regis exercetur omnis jurisdictio tam criminalis, quam civilis et ecclestiastica;
gaudet jure aggratiandi; utitur jure conferendi jus repraesentationis, seu jus sessionem
habendi et votum ferendi.
in stilum deducta sed non confirmata.
Parlamentsakte est confirmata per curias et ipsum regem Bill.
decretum
parlamenti vel est publicum vel privatum, vel versatur circa tributa; dum bulla est publica,
rex eam confirmat formula Gallica: le Roi le Voi (rex vult); si est privata bulla, confirmat:
soi comme ile desirer (sit prout desideratis).
hi Angliae praecedunt nobiles eiusdem generis Scotiae, et hi vicissim
nobiles Hyberniae, quae per tractatum unionis definita sunt.
hyeme.
(Hochverrath), huc pertinent omnia periculosa molimina in statum. Dein sunt atrocia delicta
(Kleinverrath), prouti est si filius patrem vel inferior suum superiorem mactaret. 3--o) sunt
omnia ordinaria delicta quae etiam nomine feloniae veniunt.
colegium est pro revidendis
causis criminalibus, quae Curia justitiae compellatur, cuius praeses habet 5 judices sibi
adjunctos; hi sunt judices peregrinantes, sicut in Anglia 12 sapientes.
72 milliones, [anno] 62. anno 110 milliones, anno 74. ad 137 milliones Ł, modo
levi calculo 150 Ł milliones debitorum subsummi possunt; anno 17--o huius saeculi imminuerunt
census, et residuum converterunt in exsolutionem debitorum; modernus minister Pitt multum
adlaboravit circa exsolutionem debitorum, sed parum effecit.
initium etiam erat idololatria, tardius per Romanos
inducta est Christiana; reformata religio ex Anglia in Scotiam irrupsit; in Scotia tamen paulo
post religio praesbiteriana florere coepit, et ad haec tempora permansit; gens Anglica,
libertatis civilis studiosissima, etiam circa religionis negotia libere
sentire, credere, et profiteri se posse putat et sentit; nullus hic est populus, apud quem tot
religionis monstra existerent quam in Anglia, quod jam ipse Barclajus testatur; hodie
catholici Judei, Calvinistae,
et rectores; iuventus ergo
litteris operam navare volens unum vel aliud collegium ingredi debet, externus enim nemo
toleratur; debet professionem fidei juxta episcopalem ecclesiam quivis facere juvenis, proin
tota juventus publice educatur.
geographica et astronomia, et
architectura tam militari quam civili, nec non in re rustica et agricultura; et haec societas
excitavit etiam alias gentes ad erigendas tales utilissimas
quam civili, nec non in re rustica et agricultura; et haec societas
excitavit etiam alias gentes ad erigendas tales utilissimas
praestantissimos medicos, in observationibus practicis eminent maxime; studium theologiae
omnium minime
excolitur ab Anglis, vel ex eo, cum philosophia Aristotelica non faveat novationi et
collustrationi, quae apud alias gentes circa theologiam jam obvenit; accedit etiam quod
theologi per linguarum orientalium culturam totam vitam suam iis condiscendis terunt
antiquosque classicos volvant neglecta theologia.
depurantur, nullaque contrahantur nova debita, hinc bella, quantum
fieri potest, evitentur, haec enim sine novis debitis geri non possunt; temere ergo inania
bella non gerantur.
Groningen, [habet] 80 mil. in superficie habet, haec multitudine canalium excellit,
dividitur in Omelandiam et Groningam; per Groningam intelligitur urbs huius
nominis cum suo territorio; per Omelandiam intelligitur provincia tota circa urbem et eius
territorium; tota ergo provincia nuncupatur Provintz von Stadt und Land.
et synodus; sic in America 9 habentur ecclesiae, in India 46
ecclesias.
§ 11 De educatione et scientiis
§ 11 De educatione et scientiis
neque seu in monarchia, seu anarchia degeneret.
Luxus,
uti scimus, utilis est civitati si intra certos limites permaneat, sed si in
vitium degeneret impedimentumque industriae fiat, tunc impediendus erit.
si intra certos limites permaneat, sed si in
vitium degeneret impedimentumque industriae fiat, tunc impediendus erit.
tunc impediendus erit.
nempe ut omnes prius
mares succedant, dein exstinctis omnibus primo feminae.
6 De legibus municipalibus.
Carolum 5. imperatorem et Hadrianum 6. et Clementem 7. de anno '524; alterum
est inter Benedictum 14. et Ferdinandum 2. de anno '753--o.
sacrae inquisitionis; in studio
medicinae hodie adhuc omnibus gentibus Europeis postponuntur Hispani, utut aevo medio Hispania
fuerit sedes celeberrimorum medicorum; Ferdinandus 2. hortum botanicum fundavit celeberrimum
Madritti; in iurisprudentia magis eminent Hispani, maxime circa jus Romanum versantur scripta
eorum; politicas tamen juris partes et philosophicas plane non excolunt.
suum a Christo Domino fundatum esse.
praerogativam, et hinc
alternant in functionibus; patriarcha omnes praecedit.
partem
redituum ecclesiasticorum trahit rex, quos in pias causas convertit; in subjectis tamen bonis,
cum clerici stipendio habeant, rex non trahit 4--am partem; omnis immunitas viget clericorum
in Portugallia vigore conventionis, vi huius nec jus placeti regii locum habet circa bullas
pontificias, interim tamen diversae bullae pontificum subpressae sunt.
secus ac artes, opificia,
agricultura, manufacturae et fabricae; commercium tam internum quam externum excolatur, ad
meliorem statum collocetur, fluvii perpurgandi, canales exstruendae; commercium ad meliores
regulas exigendum, activum reddendum, industria incolarum excitanda; circa religionis negotia
rex vindicare deberet sibi ampliora jura, exportationem pecuniarum impedire, numerum
superfluum ecclesiasticorum restringere, eorum immunitatem sufferre, praesertim mendicantes;
inquisitio sacra coarctanda vel potius sufferenda, tolerantia inducenda,
enunciare possim, quam justa argumentationum serie fulcire, res non
quidem altioris indaginis. Nam inter Gothos habito, ast majoris otii foret. Ut
ab Herodoto totius historiae patre incipiam, penes eum invenio
Tÿragetas, circa Danastris, et Massagetas, circa
Gihunis ostia. Colligo exinde, exigua, fateor, verisimilitudine fultus, Graecos,
omnes populos ultra Istrum habitantes, Getas vocitantes. Fateor
istam veri speciem valde
serie fulcire, res non
quidem altioris indaginis. Nam inter Gothos habito, ast majoris otii foret. Ut
ab Herodoto totius historiae patre incipiam, penes eum invenio
Tÿragetas, circa Danastris, et Massagetas, circa
Gihunis ostia. Colligo exinde, exigua, fateor, verisimilitudine fultus, Graecos,
omnes populos ultra Istrum habitantes, Getas vocitantes. Fateor
istam veri speciem valde exiguam esse, quo, exinde, quia hinc versus
studio, atque quod maximum est, comparatione antiquiorum dialectorum. Slavicas
denique linguas calleo, si quis alius, licet nec Carniolice, nec Croatice loqui
possim. Nam Slavos vidi: 1. haud procul a patria mea; in Lusatia Superiori circa
Budissinam urbem atque Gorlitzam; 2. Cassubos in Pomerania; 3.
Polonicae linguae dialectum: α) in Regno Borussiae, β)
in ipsa Polonia, γ) in Silesia Superiori, δ)
Jovanović revision
precor,
154. Ad Tullam. De Lycida.
mihi carmen,
majorem.
Laudat Tullam quam illa spreverat.
mora, nec requies; ultro citroque sonanti
e vili dixerit agricola.
549. [548.] De laevo Hipponoes ingenio.
549. [548.] De laevo Hipponoes ingenio.
dicit idem.
772. [769.] De Phyllide cum juvenibus comsuescente.
Krša
rudem solus dicis tu, Postume, Phyllin,
nemus et laetis vernantia floribus arva,
non minus Hector,
per Vlassichium, negotium vero de erigendo novo capitalis huiatis scholae
aedificio per Langium proximius conficiatur, rem publico
utilem, mihi gratam praestabis. Significa mihi adminus an aliquid, et si
ita, quo eventu in rem hanc egeris? Homo tuus circa transferendos ad Novum
hospitale tuos pauperes in deputatione se aliter, atque nos concertaveramus, declaravit.
Dixit ille quod tu unum tantum pauperem eo mittere, reliquos in moderno
aedificio alere velis; de deponendo vero aestimationali aedificii huius pretio se nullam a
te constituisti, quaeso te per omnia, ne exsolutionem adminus aedificii
aestimationali pretio difficultes, id enim convelleret totum, iam altissimo etiam foro
approbatum, fundationalium xenodochii capitalium schema, praesertim cum tuo exemplo iam
Capitulum etiam vacillare incipiat circa aedificii sui seu licitationem seu exsolutionem.
Et cum propter reliquas circa transferendos in festo sanctae Margarethae
pauperes dispositiones tuam hac
pretio difficultes, id enim convelleret totum, iam altissimo etiam foro
approbatum, fundationalium xenodochii capitalium schema, praesertim cum tuo exemplo iam
Capitulum etiam vacillare incipiat circa aedificii sui seu licitationem seu exsolutionem.
Et cum propter reliquas circa transferendos in festo sanctae Margarethae
pauperes dispositiones tuam hac
adhaereant, ego de congregatione ad congregationem scontro fieri curo et
cum impossibile sit, sicut in dicasteriis, ita etiam in comitatu, ne complures restantiae
enascantur, ut illa adminus, quae urgentiora sunt, expediantur, omnimode adurgeo.
Hi sunt quinque cardines circa quos publica comitatus administratio potissimum versatur.
Ostendant mihi inimici quod in hos propter meam surditiem aliqui defectus arrepserint et ego
victas dabo manus. Cum hoc non possint, illi alios vagos defectus mihi volunt imputare. Dicunt
quod propter meam nimiam
cassae domesticae notabiliter diminuatur, iam futuro vere disponere constitui. Si
loco movear, nescio an successori meo occursurae sint omnes ille ideae quas ego iam ordinatas
habeo.
Negotium cassae xenodochialis mea industria eo perductum est quod, si benigna resolutio circa
proiectatam totius hospitalis regulationem supervenerit, futuro aestate et xenodochium et
nosocomium aperiri possit. Cum proiectum regulationis ego ipse apposuerim, vereor ut illud alter
ita feliciter, ut ego, ad effectum perducere possit.
Negotium cassae
movet passum, gravitas Spagnola repugnat;
opus noctesque, diesque,
hincve aliquis peregrinas ferret ad oras.
aer;
passa est) commercia terrae
rebus mihi Parca negavit
nepte tua gaude! atque tuae nunc
Farsit ubi lardo tuceta salarius uncto,
Adde procos vetularum, et cetera multa, quibus vix
procos vetularum, et cetera multa, quibus vix
exercent, tenuisque sequuntor opellae
Illa papyraceas aptavit pectore mammas.
sensi, totus et obstupui;
oppidulo quod parum distaret Salonis. Antequam ad Imperium conscenderet, dicebatur Diocles; cum purpuram indueret, voluit appellari Diocletianus latino more, atque etiam Jovius. Cum vero imperio discessit, dictus iterum est Diocles. Ita Lactantius. Imperio cessit ann. 304 circ.
Ann. 59 aetatis suae.
2.
Galerius, dictus Armentarius, Caesar a Diocletiano creatus est eo ipso die quo Constantius. Ita Lactantius c. 9 describit
Kraljević (regis filius) dictus, sub auspiciis Baiazetis
Turcarum Imperatoris Castoriam, Locridem et Peloponnesi partem
tenuit. Vir ab heroica virtute, variisque sortis discriminibus innumeris apud nationem illyricam cantilenis celebratissimus. Floruit
circa finem saeculi XIV. Vid. Raić: Istoria tom. II. p. 701.
9) Comes Nicolaus Zrinjski (Magjaris Zrinyi) Prorex Illyrici
e perantiqua croatica prosapia Šubić (vid. Joh. Lucium de regno
Dalmat. et Croat. l. 4. c. 9.) quae pluribus
praemium et forte ad ulteriora calcar adferres: ceterum et secus faciens ipsius zelo nihil dempturus. — Si tamen, ut praeconceperas, vulgandum libellum meritis hujus nostri praeclari concivis offere ultro persisteres, cuperem, ut juxta hic adnexam paginam quamdam mutationem circa inscriptionem epistolae admittere velles. Dominus namque Gaj nullo publico regio munere fungitur, utpote qui totus amore nationis culturaeque nationalis flagrat, nulla publica munera, utut ipsi plura paterent, ambivit, ne a praeconcepto sibi scopo impediri, sed totus literaturae patriae
hungaris tributus exstiterit. Ceterum consectaria conclusorum dietalium majorem nobis adhuc (si regimen accesserit) mancipatum parant — quid ergo eatenus sentiatur? An non in concursu Slavonitarum, salvo Verböcio, consilium separatum petere, cum pecunias sufficientes habeamus, illudque restaurare, approbationem majoritatis consequi valeat? Si te circa 20. usque 22. Varasdini futurum scivero, sic veniam, et super his consultaturi. —
Verbančićiano in gratiis referendam habemus.
Novi nihil, praeterquam quod redigentem ephemeridum Germanicarum Praus inimica Magjaromanica propago, hac nocte 5-a et 6-tam labentium intercedente, horrendum in modum concusserit, dum tardim de nocte circa 10 horam e theatro domum proficisceretur.
Dignetur quo ocius nos solicitos de statu Spectabilitatis Vestrae adminus brevibus de sanitate edocendo quietare.
Illyrici, Dominici Zavorei, Vincentii Priboevi, Stephani Gradii,.Pauli Ritteri, Rogerii Iosephi Boskovich, Titi Brezovatsky, Pauli Stoosz, Francisci Millashinovich, Josephi Georgii
Strossmayer, plurimorum ceterorum. Anonymus Dalmata ( Cyllenius Dalmaticus e civitate Macarensi )
circa annum 1840. ore Pauli Stoosz Latine canit:
Pop Dukljanin (c. 1149) [1149], Regnum Slavorum, versio electronica (), Verborum 12004, Ed. Vladmir Mošin [genre: prosa oratio - historia] [word count] [presbdoclregnumsl].
Toma Arhiđakon (1200-1268) [1268], Historia seu cronica Salonitanorum atque Spalatinorum pontificum, versio electronica (, Split), Verborum 40426, Ed. Olga Perić [genre: prosa oratio – historia] [word count] [thomashistsalon].
Anonymus (floruit 1346-1353) [1346], Obsidio Iadrensis, versio electronica (), Verborum 22573, Ed. Veljko Gortan; Branimir Glavičić; Vladimir Vratović [genre: prosa oratio – historia] [word count] [anonymusobsidioiadrensis].
Pavlović, Pavao (1347-1416) [1371], Memoriale, versio electronica (), Verborum 12550, Ed. Ferdo Šišić [genre: prosa oratio - chronica] [word count] [paulopmemoriale].
Jan Panonije (1434-1472) [1447], Epigrammata et elegiae, versio electronica (, Italia; Hungaria), 5735 versus, verborum 37748, Ed. Sándor Kovács [genre: poesis - epigramma; poesis - elegia; poesis - carmen] [word count] [ianpanepigreleg].
Grad Šibenik (1449) [1449], Documenta de ecclesia Sibenicensi a. 1449, versio electronica (), Verborum 1210, Ed. Vincenzo Miagostovich [genre: prosa - acta officialia] [word count] [documentaecclsibenic].
Biličić, Stjepan (floruit 1450) [1450], Scripta varia, versio electronica (, Šibenik), Verborum 887, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - fabula; prosa oratio - chronica] [word count] [bilicicscronica].
Augustin Zagrepčanin, Juraj (fl. 1454) [1454], Epistola ad Nicolaum Ostphi, versio electronica (), Verborum 1885, Ed. Ladislaus Juhász [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [augustgepist].
Jan Panonije (1434-1472) [1462], Ad Galeottum epistula, versio electronica (, Italia; Hungaria), 366 verborum, Ed. Ács Pál Jankovics József Kőszeghy Péter [genre: prosa - epistula] [word count] [ianpanepistgal1462].
Nikola Modruški (c. 1427-1480) [1465], De consolatione liber, versio electronica (, Italija), Verborum 79291, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [modrncons].
Cipiko, Koriolan (1425-1493) [1477], Petri Mocenici imperatoris gestorum libri tres, versio electronica (), Verborum 16317, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio – historia] [word count] [cipikokpetri].
Marulić, Marko (1450-1524) [1480], Repertorium, versio electronica (), Verborum 315700, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - loci communes] [word count] [marulmarrepert].
Mihetić, Ambroz; Cassandra Fedele (c. 1420-post 1487; c. 1465-1558) [1487], Ambrosii Miches Cassandrae Fidelis epistulae, versio electronica (), Verborum 743, Ed. Iac. Philippus Tomasinus [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [michetacassand].
Šižgorić, Juraj (c. 1445-1509?) [1487], Odae de apostolis, versio electronica (), 526 versus, verborum 2640, Ed. Veljko Gortan [genre: poesis - oda; prosa oratio - epistula] [word count] [sisgorgodae].
Nimira Rabljanin, Martin (floruit 1494) [1494], Sermo de passione Domini, versio electronica (), Verborum 7331, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - sermo] [word count] [nimiramsermo].
Marulić, Marko (1450-1524) [1496], De institutione bene vivendi per exempla sanctorum, versio electronica (, Split), Verborum 186963, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [marulmarinst].
Božićević Natalis, Frano (1469-1562) [1497], Francisci Natalis Carmina, versio electronica (), 3135 versus, verborum 19055, Ed. Miroslav Marcovich [genre: poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [natalisfcarmina].
Dragišić, Juraj (ante 1445 – 1520) [1499], De natura angelica, libri principium, versio electronica (), 1777 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - tractatus] [word count] [dragisicjang].
Marulić, Marko (1450-1524) [1503], In epigrammata priscorum commentarius (), Verborum 25316, Ed. Bratislav Lučin [genre: prosa oratio - commentarius] [word count] [marulmarinepigr].
Brodarić, Stjepan (1490-1539) [1505], Epistulae, versio electronica. (), Verborum 166, Ed. Petrus Kasza [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [brodaricsepistulae].
Grisogono, Federik (1472-1538) [1507], Speculum astronomicum, versio electronica (), Versus 100, verborum 18852, Ed. Mihaela Girardi-Karšulin Olga Perić Tomislav Ćepulić [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio; prosa oratio - tractatus; poesis - ode; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [grisogonofspeculum].
Marulić, Marko (1450-1524) [1507], Vita diui Hieronymi, versio electronica (), Verborum 10681, Ed. Darko Novaković [genre: prosa oratio - vita] [word count] [marulmarvita].
Marulić, Marko (1450-1524) [1510], Dauidias, versio electronica (), 6765 versus, verborum 45407, Ed. Branimir Glavičić [genre: poesis - epica] [word count] [marulmardauid].
Marulić, Marko (1450-1524) [1510], Quinquaginta parabolae, versio electronica (), Verborum 13330, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - parabola] [word count] [marulmarquinqu].
Baničević, Jakov (1466-1532) [1511], Epistula ad Alouisium Brengier (1511-04-29), versio electronica. (, Tübingen), Verborum 336, Ed. G. Amboise [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [banicjepist15110429].
Marulić, Marko (1450-1524) [1516], Evangelistarium, versio electronica (), Verborum 155872, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [marulmareuang].
Marulić, Marko (1450-1524) [1517], De Veteris instrumenti uiris illustribus, versio electronica (), Verborum 29840, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - vita] [word count] [marulmarvirill].
Marulić, Marko (1450-1524) [1519], De humilitate, versio electronica (), Verborum 81625, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [marulmarhumil].
Marulić, Marko (1450-1524) [1519], Dialogvs de Hercule a Christicolis superato, versio electronica (), Verborum 8236, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - dialogus] [word count] [marulmardial].
Crijević Tuberon, Ludovik (1458-1527) [1520], Commentariolus de origine et incremento urbis Rhacusanae, versio electronica (), Verborum 5404, Ed. Vladimir Rezar [genre: prosa oratio – historia] [word count] [tuberocommrhac].
Marulić, Marko (1450-1524) [1520], De ultimo Christi iudicio sermo, versio electronica (), Verborum 16879, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - sermo] [word count] [marulmarultiudic].
Crijević Tuberon, Ludovik (1458-1527) [1522], Commentarii de temporibus suis, versio electronica (), Verborum 118743; librorum 11, capitum 165, Ed. Vladimir Rezar [genre: prosa oratio - historia] [word count] [tuberocomm].
Pribojević, Vinko (mortuus post a. 1532) [1525], Oratio de origine successibusque Slauorum, versio electronica (, Hvar), verborum 14680, Ed. Veljko Gortan [genre: prosa oratio - oratio; poesis - epigramma; poesis - carmen] [word count] [pribojevvor].
Kružić, Petar (m. 1537) [1525], Petrus Crusich capitaneus Segniae Clementi papae VII, versio electronica (, Klis), Verborum 490, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [kruzicpetarepist15251005].
Bunić, Jakov; Cortonus de Vtino Minorita, Bernardinus; Petrus Galatinus; Colonna Galatino, Pietro (1469-1534; m. post 1539.) [1526], De vita et gestis Christi, versio electronica (), 10155 versus; verborum 68245, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epica] [word count] [bunicjvgc].
Kružić, Petar (m. 1537) [1526], Petrus Crusich capitaneus Segniae Clementi papae VII, versio electronica (, Senj), Verborum 555, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [kruzicpepist15260130].
Brodarić, Stjepan (1490-1539) [1527], De conflictu Hungarorum cum Solymano Turcarum imperatore ad Mohach historia verissima, versio electronica. (), Verborum 959, Ed. Arnold Ipolyi [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - historia] [word count] [brodaricsmohach].
Kružić, Petar (m. 1537) [1532], Petrus Crusich comes Clissie et Lepoglave Clementi papae VII, versio electronica (, Klis), Verborum 990, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [kruzicpepist15320828].
Kružić, Petar (m. 1537) [1532], Petrus Crusitch castellanus Clissii Clementi papae VII, versio electronica (, Klis), Verborum 561, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [kruzicpepist15320922].
Beneša, Damjan (1476-1539) [1534], De morte Christi, versio electronica (, Dubrovnik), 8402 versus, verborum 61948, Ed. Vladimir Rezar [genre: poesis - epica] [word count] [benesaddmc].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1544], Dialogus philosophandumne sit, versio electronica. (), Verborum 8149, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - dialogus] [word count] [andreisfphilos].
Đurđević, Bartul (c. 1506 - c. 1566) [1545], De Afflictione, Tam Captivorum Quam Etiam Sub Turcae tributo viventium Christianorum : cum figuris res clarè exprimentibus ; Similiter de Ritu, deque Caeremoniis domi, militiaeque ab ea gente usurpatis ; Additis nonnullis lectu dignis, linguarum Sclavonicae & Turcicae, cum interpretatione Latina, libellus (, Leuwen), Ed. Đurđević, Bartul [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - libellus; poesis - epigramma] [word count] [djurdjevicbafflictio].
Vlačić Ilirik, Matija; Zigerius, Emerik (1520-1575) [1549], Epistola cuiusdam pii concionatoris, ex Turcia, ad M. Illy. missa, qualis nam status Euangelii et Ecclesiarum sub Turco sit indicans, cum Praefatione Illyrici (1549), versio electronica (, Tolna; Magdeburg), Verborum 1772, Ed. Stanko Andrić [genre: prosa oratio - epistola; poesis - epigramma] [word count] [zigeriuseepist].
Vrančić, Antun (1504-1573) [1553], Iter Buda Hadrianopolim, versio electronica (), Verborum 10368, Ed. László Szalay [genre: prosa oratio - itinerarium; prosa oratio - diarium] [word count] [vrancicaiter].
Vrančić, Mihovil (1507 - ante 1571) [1558], Antonio fratri epistula, versio electronica (, Šibenik), verborum 243, Ed. László Szalay [genre: prosa - epistula] [word count] [vrancicmepist15581106].
Vrančić, Mihovil (1507 - ante 1571) [1558], Antonio fratri epistula, versio electronica (, Šibenik), verborum 1499, Ed. László Szalay [genre: prosa - epistula] [word count] [vrancicmepist15581227].
Grbić Ilirik, Matija (1503/1512 - 1559) [1559], Aristeae historia cum conversione Latina, versio electronica (), Verborum 3353, Ed. Nino Zubović [genre: prosa oratio - historia; prosa oratio - versio] [word count] [grbicmaristea].
Vrančić, Mihovil (1507 - ante 1571) [1559], Antonio fratri epistula, versio electronica (, Šibenik), verborum 651, Ed. László Szalay [genre: prosa - epistula] [word count] [vrancicmepist15590209].
Dudić, Andrija; Dionysius Halicarnassensis (1533-1589) [1560], De Thucydidis historia iudicium... A. Duditio interprete (), Verborum 18906, Ed. Petra Šoštarić [genre: prosa - epistula; prosa - versio] [word count] [dudicathucydid].
Rozanović, Antun (1524-1594?) [1571], Vauzalis sive Occhialinus Algerii Prorex, Corcyram Melaenam terra marique oppugnat nec expugnat, versio electronica (), 15122 verborum, 255 versus, Ed. Nives Pantar [genre: prosa oratio - historia; poesis - ode] [word count] [rozanavauz.xml].
Vlačić Ilirik, Matija (1520-1575) [1581], Clavis scripturae sacrae, pars prima, versio electronica (), 600000 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [flaciusmclavis1].
Vlačić Ilirik, Matija (1520-1575) [1581], Clavis scripturae sacrae, pars secunda, versio electronica (), 600000 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [flaciusmclavis2].
Auctores varii (1590) [1590], Epistolae Siscienses, versio electronica (), Verborum 11.224 (pro tem), Ed. Josip Kolanović [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [aavvsisakepist].
Petrić, Frane (1529-1597) [1591], Zoroaster et eius CCCXX oracula Chaldaica Latine reddita, versio electronica (, Ferrara), Verborum 7671, Ed. Erna Banić-Pajnić [genre: prosa oratio - tractatus; prosa oratio - versio] [word count] [petricfzoroaster].
Pir, Didak (1517 – 1599) [1596], Cato minor, sive disticha moralia, versio electronica (), versus 5366, verborum 40443, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma; poesis - ode] [word count] [didacuspcato].
Stepanić Selnički, Nikola; Stjepan Medak (1553-1602; c. 1596.) [1596], Historia obsidionis Petriniae et cladis Szerdarianae, versio electronica (), Verborum 3031, Ed. Vladimir Rezar [genre: prosa oratio - historia] [word count] [stepnobsid].
Getaldić, Marin (1566-1626) [1603], Promotus Archimedes seu De variis corporum generibus gravitate et magnitudine comparatis, versio electronica (), Verborum 19625, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - tractatus] [word count] [getaldimpromo].
Kitonić, Ivan (1561-1619) [1619], Directio Methodica processus iudiciarii iuris consuetudinarii Inclyti Regni Hungariae, versio electronica (), 154 versus, verborum 69145; 12 epigrammata, 12 capita, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [kitonidirmeth].
Levaković, Rafael (o. 1597 - o. 1650) [1639], Ad Benedictum Uinkouich episcopum epistulae XI, versio electronica (), Verborum 6550, Ed. Šime Demo [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [levakovrepist].
Anonymus (floruit 1657.) [1657], Actiones duo de maleficis, versio electronica (), Verborum 2758, Ed. Ivan Krstitelj Tkalčić [genre: prosa - acta iuridica] [word count] [nnactiones1657].
Gradić, Stjepan (1613. — 1683.) [1670], De vita, ingenio, et studiis Junii Palmottae, versio electronica (), 3196 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - vita] [word count] [gradicspalmottaevita].
Palmotić, Džore (1606.-1675.) [1670], Epistula Francisco cardinali Barberino, versio electronica (), 1382 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - epistula; prosa - dedicatio] [word count] [palmoticdzepist].
Rattkay, Ivan (1647–1683) [1683], Relatio Tarahumarum Missionum eiusque Tarahumarae Nationis Terraeque Descriptio, editio electronica (), 9250 verborum, Ed. Ludwig Fladerer [genre: prosa oratio - relatio] [word count] [rattkayitarahum].
Sidić, Šimun Juda (floruit 1683) [1683], Antonii Judae Sidić, canonici zagrabiensis et rectoris collegii Croatici Viennae, de obsidione Viennensi per Turcas A. 1683. relatio (Viennae, 1683-09-16), versio electronica (, Vienna), Verborum 2322, Ed. Ivan Kukuljević Sakcinski [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [sidicepistola1683].
Vičić, Kajetan (?-ante 1700) [1686], Thieneidos libri sex, versio electronica (), 5415 versus, verborum 33672, Ed. Gorana Stepanić [genre: poesis - epica] [word count] [vicickthien].
Rogačić, Benedikt (1646–1719) [1690], Euthymia sive De tranquilitate animi. Carmen didascalicum, versio electronica (), 8211 versus, verborum 111.074 [genre: poesis - epica; prosa - praefatio; prosa - summa] [word count] [rogacicbeuthym].
Ritter Vitezović, Pavao (1652–1713) [1700], Croatia rediviva, versio electronica (, Zagreb), 68 versus, verborum 7054, Ed. Zrinka Blažević [genre: prosa oratio - historia; poesis - elegia] [word count] [vitezovritterpcroatia].
Vičić, Kajetan (?-ante 1700) [1700], Jesseidos libri XII, editio electronica (), 13523 versus, verborum 84448, Ed. Gorana Stepanić [genre: poesis - epica] [word count] [viciccjess].
Ritter Vitezović, Pavao (1652–1713) [1703], Plorantis Croatiae saecula duo, versio electronica (), 2815 versus, verborum 19809 [genre: poesis - epica; poesis - elegia; paratextus prosaici] [word count] [vitezovritterpplorantis].
Matijašević Karamaneo, Antun (1658-1721) [1712], Carmen ad v. c. Iacobum Candidum, versio electronica (), 351 versus, verborum 2196, Ed. W. H. Allison H. C. Schnur [genre: poesis - carmen] [word count] [matiasevcaramancarmen].
Đurđević, Ignjat (1675-1737) [1717], Eugenii a Sabaudia... epinicium, versio electronica (), versus 984, verborum 8618, Ed. Đuro Körbler [genre: poesis - epica; paratextus prosaici] [word count] [djurdjeviepinicium].
Đurđević, Ignjat (1675-1737) [1738], Sanctae Margaritae Cortonensis... conversio, versio electronica (), versus 437, verborum 2735, Ed. Martin Muhek [genre: poesis - epica; poesis - carmen] [word count] [djurdjevimargarita].
Crijević, Serafin Marija (1686-1759) [1740], Bibliotheca Ragusina, loci selecti, versio electronica (, Dubrovnik), Verborum 6633, Ed. Stjepan Krasić [genre: prosa oratio - historia litteraria; prosa oratio - lexicon; prosa oratio - prosopographia; prosa oratio - commentarius] [word count] [crijevicsbiblioth].
Stay, Benedikt (1714-1801) [1747], Philosophiae versibus traditae libri sex, versio electronica (), 11229 versus, verborum 82047, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epica; poesis - didactica] [word count] [staybphilos].
Krčelić, Baltazar Adam (1715-1778) [1748], Additamenta ad Annuas, versio electronica (, Zagreb), Verborum 17030, Ed. Tadija Smičiklas [genre: prosa oratio - historia] [word count] [krcelicbannadd].
Krčelić, Baltazar Adam (1715-1778) [1748], Annuae 1748-1767,versio electronica (, Zagreb), Verborum 244601, Ed. Tadija Smičiklas [genre: prosa oratio - historia] [word count] [krcelicbann].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1749], Operum omnium tomus I, versio electronica (), Verborum 68552, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - dialogus] [word count] [skrl1].
Stay, Benedikt (1714-1801) [1755], Philosophiae recentioris versibus traditae, versio electronica (, Rim), 24209 versus (24170 epici), verborum 184044, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epica; poesis - epigramma; prosa oratio - dialogus] [word count] [staybphilrec].
Šilobod Bolšić, Mihalj (1724 – 1787) [1760], Fundamentum cantus Gregoriani, versio electronica (), 6772, Ed. Jelena Knešaurek Carić [genre: prosa oratio - dialogus scholasticus] [word count] [silobodbolsicmfundamentum].
Bošković, Ruđer (1711-1787) [1761], De solis ac lunae defectibus, versio electronica (), 5828 versus, 91294 verborum, Ed. Branimir Glavičić [genre: poesis - epica; poesis - epistula; paratextus prosaici - commenta] [word count] [boskovicrdsld].
Zamanja, Bernard (1735-1820) [1764], Echo libri duo, versio electronica (), Verborum 11422, versus 1535, Ed. Petra Šoštarić [genre: poesis epica] [word count] [zamagnabecho].
Zamanja, Bernard; Kunić, Rajmund (1735-1820; 1719-1794) [1768], Navis aeria et elegiarum monobiblos, versio electronica (), 3251 versus, verborum 26001; carmen epicum, hendecasyllabum 1, elegiae 10, idyllia 4, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epica; poesis - elegia; poesis - idyllium; poesis - epigramma] [word count] [zamagnabnavis].
Kunić, Rajmund (1719-1794) [1776], Homeri Ilias, Latinis versibus expressa, versio electronica (), 18.330 versus, verborum 126.883, Ed. Petra Šoštarić [genre: poesis - epica; poesis - versio] [word count] [kunicriliaslibri].
Kunić, Rajmund (1719-1794) [1776], Оperis ratio (Ilias Latinis versibus expressa), versio electronica (), 218 versus, verborum 7485, Ed. Petra Šoštarić [genre: prosa - epistula; prosa - praefatio; prosa - dedicatio; paratextus] [word count] [kunicriliasoperis].
Homerus; Zamanja, Bernard (1735-1820) [1777], Homeri Odyssea Latinis versibus expressa, versio electronica (), 13633 versus, verborum 95,658, Ed. Petra Šoštarić [genre: poesis - versio; poesis - epica; poesis - elegia; poesis - carmen; poesis - argumentum; prosa - paratextus; prosa - epistula] [word count] [zamagnabodyssea].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1782], Operum omnium tomus II, versio electronica (), Verborum 46753, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio; prosa oratio - tractatus] [word count] [skrl2].
Hesiodus; Zamanja, Bernard (1735-1820) [1785], Hesiodi Ascraei opera, versio electronica (), 2747 versus, verborum 58425 [genre: poesis - versio; poesis - epica; poesis - elegia; poesis - carmen; prosa - epistula; prosa - commentarius] [word count] [zamagnabhesiod].
Zamanja, Bernard (1735-1820) [1787], Oratio in funere Rogerii Josephi Boscovichii, versio electronica (), Verborum 4192, Ed. Irena Bratičević [genre: prosa oratio - oratio] [word count] [zamagnabboscovichoratio].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1790], Discursus in secundum membrum propositionum regiarum seu opinio de insurectione in Regno Hungariae, versio electronica (), Verborum 10693, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skerlendisc].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1790], Operum omnium tomus III, versio electronica (), Verborum 71764, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skrl3].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1791], Descriptio physico-politicae situationis Regni Hungariae, editio electronica (), Verborum 26295, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skerlendesc].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1791], Quindecim epistulae ad Martinum Georgium Kovachich, editio electronica (), Verborum 12898, epistulae 15, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [skrlepistkov].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1791], Status actualis oeconomiae publicae, versio electronica (), Verborum 39967, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skerlenstatus].
Barić, Adam Adalbert (1742-1813) [1792], Statistica Europae, versio electronica (), Verborum 91598, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [baricastat].
Baričević, Adam Alojzije (1756-1806) [1793], Epistulae XVI invicem scriptae, versio electronica (), Verborum 7902, Ed. Luka Vukušić [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [baricevaaepistpenzel].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1793], Ad Maximilianum Verhovacz epistola 24. Septembris 1793, versio electronica (, Jakovlje), Verborum 155, Ed. Neven Jovanović Josip Kolanović [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [skerlenepistverh179309].
Ferić Gvozdenica, Đuro (1739–1820) [1794], Fabulae, versio electronica (), 2266 versus, verborum 52873, Ed. Sanja Perić Gavrančić [genre: poesis - fabula] [word count] [fericdfab].
Kunić, Rajmund (1719-1794) [1794], Epigrammata, versio electronica (), 20870 versus, verborum 170058, Ed. Irena Bratičević [genre: poesis - epigramma] [word count] [kunicrepigr].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1798], Ad Maximilianum Verhovacz epistola 28. Aprilis 1798, versio electronica (, Jakovlje), Verborum 624, Ed. Neven Jovanović Josip Kolanović [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [skerlenepistverh179804].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1798], Ad Maximilianum Verhovacz epistola 16. Octobris 1798, versio electronica (, Jakovlje), Verborum 1108, Ed. Neven Jovanović Josip Kolanović [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [skerlenepistverh17981016].
Ferić Gvozdenica, Đuro (1739–1820) [1800], Carnovalis Ragusini Descriptio Macaronica et Descriptio Cucagnae, versio electronica (, Dubrovnik), 335 versus, 2183 verborum, Ed. Šime Demo [genre: poesis - satura; poesis - macaronica] [word count] [fericdcarnovalis].
Ferić Gvozdenica, Đuro (1739–1820) [1803], Periegesis orae Rhacusanae, versio electronica (, Dubrovnik), 3368 versus, verborum 28363 [genre: poesis - epica; poesis - praefatio; prosa - index] [word count] [fericdperiegesis].
Stulli, Luko (1772-1828) [1804], Vaccinatio carmen elegiacum, versio electronica (), 254 versus, verborum 1548, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - elegia] [word count] [stullilvaccin].
Rastić, Džono; Appendini, Franjo Marija; Zamanja, Marija; Zamanja, Bernard; Ferić, Đuro; Appendini, Urban (1755-1814; 1768-1837) [1816], Carmina, versio electronica (), Versus 6583, verborum 46647, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - satura; poesis - elegia; poesis - epistula; poesis - carmen] [word count] [rasticdzc].
Babulak, Oton (1808 - 1838) [1833], Elegos honoribus Iosephi Matzek, versio electronica (, Osijek), Verborum 721, Ed. Nikola Matasović [genre: poesis - elegia] [word count] [babulakoelegosmatzek].
Babulak, Oton (1808 - 1838) [1834], Ode honoribus Josephi Matzek, versio electronica (, Osijek), Verborum 593, Ed. Nikola Matasović [genre: poesis - ode] [word count] [babulakoodematzek].
Čobarnić, Josip (1790-1852) [1835], Dioclias carmen polymetrum, versio electronica (, Split; Zadar; Makarska), Versus 2345, verborum 17608, Ed. La Redazione del Bullettino di Archeologia e Storia Dalmata [genre: poesis - epica; poesis - carmen; prosa - vita; prosa - praefatio; prosa - adnotationes] [word count] [cobarnicjdioclias].
Mažuranić, Ivan (1814-1890) [1837], Honoribus Magnifici Domini Antonii Kukuljević , versio electronica. (, Zagreb), versus 315; Verborum 3140, Ed. Vladimir Mažuranić [genre: poesis - carmen; prosa oratio - commentarii] [word count] [mazuranicikukuljevic].
Mažuranić, Antun (1805-1888) [1838], Epistula ad A. Kaznačić, versio electronica. (, Zagreb), Verborum 1113, Ed. Milivoj Šrepel [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [mazuranicaepist].
Drašković, Janko (1770-1856) [1839], Epistula ad Metellum Ožegović (Rečica, 12. 11. 1839), versio electronica. (, Rečica), Verborum 125, Ed. Milivoj Šrepel [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [draskovicjepist18391112].
Galac, Dragutin (1819-1883) [1845], Epistula ad Ljudevitum Gaj, versio electronica. (, Zagreb), Verborum 140, Ed. Velimir Deželić [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [galacdepist18451006].
Gundulić, Ivan; Getaldić, Vlaho (1588-1638; 1788 - 1872) [1865], Osmanides, versio electronica (), Verborum 42047, 5086 versus, Ed. Neven Jovanović Juraj Ozmec Željka Salopek Jan Šipoš Anamarija Žugić [genre: poesis epica; poesis versio; paratextus prosaici; carmen heroicum] [word count] [getaldibosmanides].
Mažuranić, Ivan [1957], Mors Smail-Agae Čengić (, Split), Verborum 6318, versus 916, Ed. Baković, Ivan [genre: poesis - epica; poesis - versio] [word count] [mazuranicbakovicmors].
Smerdel, Ton (1904-1970) [1962], Poemata octo, versio electronica (), 279 verborum, 90 versus, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - poema] [word count] [smerdeltpoemata].
Jurić, Šime (1915-2004) [1971], Praefatio in Iugoslaviae scriptores Latinos recentioris aetatis, versio electronica (, Zagreb), 1646 verborum [genre: prosa - praefatio] [word count] [juricspraefatio].
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.