Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Krčelić, Baltazar Adam (1715-1778) [1748], Annuae 1748-1767,versio electronica (, Zagreb), Verborum 244601, Ed. Tadija Smičiklas [genre: prosa oratio - historia] [word count] [krcelicbann].
1763.
569
Memorabilia inter occurrunt sequentia. Primo. (Promotiones in tabula regia.) Ob translatos Viennam praecipuos tabulae regiae assessores, uti superiore anno meminimus, Pesthini multos promoveri oportuit. Personalem B. Koller supra notavimus, protonotarius palatinalis factus dominus Paulus Nagy, personalis praesentiae dominus Antonius Vörres et dominus Szlavi, aliique novi assessores. Verum cum et dominus Antonius Hrabovszki, causarum regalium director, ad septemviralem tabulam fuisset translatus causa coecitatis, eidem in hoc officio datus successor dominus Petrus Vegh secretarius camerae Viennensis, huic successit pro secretario dominus Naihalt, fiscalis regius in Croatia, cui hoc integro anno nemo suffectus, quamvis plurimi institissent. Secundo. (Novus cameralis administrator in Croatia.) Amoto, ut supra notavimus, Radosztichio, dominus Paulus Krusper de Varbo ex secretario camerae Posoniensis pro directore cameralium in Croatia appellit. Post banalem tabulam, visitatis tricesimis, ad neglectas a Radosztichio res inter Szalle et Krajachich Zagrabiam advenerat, constituitque, ut alter ad alterius objecta responderet, quod Octobri mense primum fuit a Szallio absolutum. Tertio. (Tabula banalis Varasdini.) Banalis tabula Varasdini iterum sua egit terminavitque octavalia judicia non sine assessorum incommodis ob exundationes aquarum magnas. Quarto. (Coadjutor Nitriensis.) Promulgatus est etiam in coadjutorem adeoque cum successione futura episcopatus Nitriensis dominus Joanes Gusztiny abbas de Saär, canonicus Agriensis et tabulae regiae assessor, vir dignus bonisque doctrinis praeditus, cui in tabulae regiae assessoratu successit dominus Joannes Alapy, cantor et canonicus Magnovaradiensis. Quinto. (Pax Europae redita.) Pax quoque inter belligerantes ab anno 1756. Europae principes confecta promulgataque est, cujus virtute, quantum hic innotuit docuitque eventus, Silesia cessit Borusso, in eaque rex Borussiae est constabilitus, Saxonia suo restituta est principi. Borussus, dempta Hungaria, aliorum suae Majestatis statuum et provinciarum garantiam, ut ajunt, assumpsit; saerenissimo coronae principi et Austriae archiduci Josepho, Romanorum regis titulum absque futura electionis tempore controversia cessit, pluraque alia, quae nos latent. Post haec ex more distributa per provincias sunt regimina, captivi restituti dimissique ultro citroque. Croatae nostri, qui in servitio borussico non emanserunt, tardius redivere, quod superiore anno ad Prussiam translati fuerint. Sexto. (Moritur protonotarius Petrus Skerlecz.) Absoluta Varasdini banali tabula, redux Zagrabiam et hinc ad bona sua Lomnicza, in campo Zagrabiensi vulgo Turopoliensi sita, dominus Petrus Skerlecz protonotarius, regni suae Majestatis consiliarius, banalis tabulae assessor et praedicti campi Turopolia terrestris comes, concedens ibidemque malignis correptus febribus, neglectis ab initio remediis, die 30. Martii ad vesperam obiit, aetatis suae anno circiter 35 incoato. Dempto bano paucisque invidis, ab omnibus mors ejus lugebatur. Fuit iste Sigismundi Skerlecz ex Catharina Despotovich filius, natura, ingenio, educatione singularis; natura, quia temperatus, rectique ac sani consilii; ingenio, quia perspicax justique judicii; educatione, ob litteras bonas et servatam a pueris morum gravitatem. Scholas humaniores Ginszii excepit a Jesuitis, qua occasione idioma hungaricum atque germanicum a pueris imbibens nativum sibi reddiderat, aeque ista calens ut croaticum. Absolutis humanioribus, Viennam a tutore Naisich translatus est, et collegii croatici convictor in universitate illa sub p. Josepho Zanchi logicam 1746 et sequenti anno physicam excepit. Dein 1748. me ad regendum collegium. | 570 illud croaticum Viennense misso, visa ejus aliorumque convictorum capacitate, inducendarumque in Croatiam bonarum litterarum percupido authore, ex publicis illis scholis abstractus, domi, in collegio, sub clarissimo domino Josepho Kraur juris civilis fundamenta sive institutiones, lingvam praeterea gallicam magistro Arnó, saltatoriam condidicit. Ego, ipse ea, quae in humanioribus purioris styli neglexerat, historiae item lumen, moralium quoque, politicenque rerum ideam ipsi aliisque praebui; sed is reliquos diligentia, judicio superabat, adeoque bis studiis captus est, ut propria sibi esse viderentur. Testes rei sunt suae litterae actaque publica et factae per eum repraesentationes, orationes dictae, quae, in protocollo regni reperiendae, fidem narrationi meae praebebunt. Magno mei gaudio Viennae ut convictor orationem ab alumno Nicolao Dumbovich in metropolitana Viennensi coram universitate peroratam idem Petrus composuit, fuitque probata ab omnibus ac typis data, quam etiam pro ejus commendatione ab initio libri inveniens, quam ego non correxi demptis fors verbis duobus, [45] Note (foot) return to pageU našem je rukopisu nema. materiam unice sacram lineis aliquot suppeditans discipulo. Atque ut amabat has litteras, cum Faciollatio alisque clarissimis viris communicando easdem, neque postea posuit sive qua Agriae municipalis juris auditor, sive Pesthini adlatus personalis domini Georgii Fekette, viri clarissimi cultissimique existens, qui juvenis dotes optimamque educationem animadvertens, filii instar eum habuit ac amabat. Et postquam Joannes Kardos cancellarii Hungariae comitis Leopoldi Nadasd jussu aulae 1753. amotus fuisset, quod Festetichio aliisque arcaniora pandendo vendidisset, eodem personali svadente, Petrus Skerlecz ad cancellarium pervenit. Magni sui haeri virtutibus diligentiaque sua affectum promeritus, ipse autem in curiali stylo atque aulae politica excultus anno 1756., uti supra notatum, in regni et bani protonotarium electus, consiliariatu a sua Majestate et pensione fl. rh. 400 fait ob virtutes suas remuneratus. In patriam redux, credebatur a leguleis iisque hominibus, qui juris peritos ex procuratorum perfdia metiuntur, legum jurisque ignarus, at 1757 decurrente banali tabula admirari cepit, iique, qui oracula juris se credebant, cum hunc ex principiis loquentem, sententias oraculi instar formantem vidissent, magistrum se habere profitebantur. Conceptibus suis, animi candore, vi judicii, styli elegantia, gravitate, moribus, vitiorum horrore magnus evasit protonotarius, celebrior futurus ac immortalis, nisi mors vitam rapuisset. Bano fuit carissimus ad annum ferme 1759., sed a morte fratris sui cancellarii ferre posse virum non videbatur. Unde istud, fateor, assequi nequivi nec ullus revelare scivit. Ea, quae dicebantur, bani gravitati repugnant, neque fuere defuncti genio convenientia. Hinc ex innanibus suspicionibus vel adulatorum mendaciis bani fuit ab eo aversio. Ex uxore sua Barbara Gerlechich, 1758. copulata, reliquit filiam atque filium Adamum, superiore anno mense Decembri die 12. natum. Provisus munitusque sacramentis, die secunda Aprilis in sepulchro majorum suorum Odrae in parochiali habito est depositus. Ad litteras ut natus fuerat, sic eas coluit, scripsitque plura erudite ac docte, ut dissertationes varias de rebus politico legalibus. Incoaverat commentarios [571 in jus municipale debita methodo, quos reliquit imperfectos. Manuscripta veterum colligebat, voluptatem in hortis ac venatione ferarum habuit, equis item. Admirabamur plures, ab uxore nimium passum se fuisse distrahi, ut post connubium initum a litteris remisisse observaretur. Sane nec formae venustas, nec foeminae irae suam servitutem, quam testabatur, meruerant, nisi fors lenitate sua emendare conjugem quaesivisset. Privato studio ultra latinum, croaticum, hungarum, germanicum, gallicum, sermonem italicum didicerat. Vocem habuit singularem, felixque cantu et componendis versibus, iisque ad notas ponendis, ut ad musicam natus videretur, quamvis arte caruerit. Paulo ante mortem maledicentiae Benedicti Krajachich fuit expositus. Erat iste comitis generalis Draskovich directorium, ab olim praepotentiis asvetus. Igitur cum protonotario fuerint bona Zamerszje bonis Draskovichianis vicinia, communisque ab olim sylvarum usus, Krajachich vi pellendum quaesivit protonotarium, pepulitque, vicecomes Spissich Draskovichianos officiales ad compedes injecerat, tenuitque diutius, donec jubente bano sunt dimissi. Accusabat Viennae factum Krajachichius, tuebatur protonotarius, cujus mors ulteriora sustulit. Jactantem audivi semet Krajachichium, quod, nisi morte sublatus fuisset, eum aliunde bano invisum, Draskovichianae comitissae bani idolo abominandum, et hinc, credita sit, bani a Skerleczio aversio profluxisse, longe facilius se loco moturum, quam olim sive Josephum Raffay sive Joannem Rauch praecipitasset. Sane apud episcopum et capitulares eo jam progressus fuit suis susurrationibus Krajachich, ut pro ecclesiae et capituli hoste habitus ipse sit suusque frater Nicolaus; non alia de causa, quam quod praejudiciis adversarentur, ac ex officiis suis saepe loqui debuerint ad tollendos abusus. Septimo. (Connubium comitis Josephi Keglevich cum circumstantiis.) Die 4. Aprilis in cathedrali basilica per episcopum electum Syrmiensem Joannem Bap. Paxi ecclesiae ritu benedictae sunt nuptiae intra comitem Josephum Keglevich et Rosaliam Thauszy, episcopi provisoris filiam. Qua in re noveris lector, anno 1751 dum Franciscus Thauszy in Zagrabiensem episcopum resolveretur Posonii, pauper quidam inopsve ac senecio per Hungariam vagatus, ad nominatum episcopum se contulit dicens: semet credere paris cognominis episcopum sibi esse junctum sangvine; exhibuitque armales, ut vocamus, litteras, quibus caruisset episcopus. Advenam hunc pro sibi cognato agnoscit episcopus ac ad aram Zagrabiensem cum uxore foemina pessimorum morum ac lingvae relegat, filiis item duobus atque filia praedicta. Adveniens Zagrabiam episcopus Ivanichii constituit provisorem praefatum, filios ad scholas Jesuitarum Zagrabiensium mittit, filiam dominae Rosinae Jellachich, natae baronessae Voinovich educandam credit. Dominium in comitatu Posegano Sztraseman a Wöber emptum pro his semet comparasse, dicebat, donationemque regiam impetraverat, statutione negiecta. Privavit senem provisoratu, ac cum uxore aluit ut mendicos in Zaqrabiensi suo episcopio, ubi idem et mortuus. Filios in banalibus confiniis ad servitia tradiderat, sed lusu, stupris, perpotationibus, regiminis absumpta pecunia (fuere furerii), post longos diuturnosque carceres ex episcopi respectu condonata vita est, ipsi tamen infamiter e
Kukuljevich rei totius adest optatus ab episcopo nuncius, remque se fecisse narrat, ut Keglevich uxorem ducat Rosaliam. Kukuljevich albae galinae factus apud episcopum filius, unusque in gratiis et omnipotens; jussu episcopi ducit Keglevichium ad prandium, quem episcopus illico recepit in filium et sumpto prandio proponenteque Kukuljevich, quod Rosaliam cuperet, illico per contractum ligatus est, ut, nisi secunda Aprilis Zagrabiam compareat ineatque cum Rosalia connubium, 10 milium fl. vinculo Rosaliae sit obstrictus, bonaque sua reluere episcopo liceat a creditoribus. His peractis, nunciat capitulo episcopus, ab executione suspendatur, quod ad se recursum fecisset Keglevich, seseque interpellasset pro intermediatore. Interea episcopus vestiri dignius fecit Rosaliam eique futuras aperiens nuptias, licet imposuisset silentium, has illa nihilominus ex gaudio fortunae suae primum ancillis, tum sibi paribus pandebat, soli herae suae dominae Jellachich rem secretam esse voluit. Ad pactatum diem comparet Keglevich. Komaromi Keglevichio favens, inscriptionem facit inter Keglevich et episcopum coram Chasmensi capitulo, sequens hujus summa est, legi enim eandem: episcopum illico 12 florenorum milia enumeraturum, |
573
residua octo ad 13. Julii (Consecratur episcopus Syrmiensis Paxi.) Dominica secunda post Pascha, cadente in diem 17. Aprilis, post obtentas Roma bullas Joannes Baptista Paxi, electus episcopus Syrmiensis, a Zagrabiensi episcopo Francisco Thauszy in privato domus suae oratorio, asistentibus sibi episcopis Bosnensi, Josepho Antonio Chiolnich et Belgradiensi Stephano Pucz, est consecratus. Hac ipsa dominica per episcopum Klobusiczki anno 1750. idem Thauszy in Bosnensem episcopum fuit consecratus. Biduo ante consecrationem sive 15. Aprilis Sigismundus Komaromi defert episcopi ad capitulum epistolam, qua significat, in locum Paxii sequentes facere promotiones videlicet: praepositum Chasmensem, Paulum Gojmerecz, cathedralem ejus loco Franciscum Popovich, Octavo. (Congregatio Varasdini et novus protonotarius.) Pro eligendo protonotario novo Varasdinum indicta fuit pro die 21. Aprilis per comitem banum regni congregatio; episcoporum nullus ivit. Candidantur a bano dominus Antonius Bedekovich, tabulae banalis assessor, dominus Nicolaus Skerlecz defuncti protonotarii frater, regni cassae perceptor ac assessor tabulae judiciariae, dominus Antonius Jankovich, comitatus Posegani ordinarius vicecomes. Isto deprecante, quod nec possessionatus hic foret, Komaromio fiscali episcopi nomine principalis sui totiusque cleri, confirmantibus ista, capitulorum exmissis, Jesuitis ac Paulinis, pro Antonio Bedekovich perorante et suffragante, a Jankovichio exire nolente, dominum Skerlecz magis idoneum censeri edicente, banus caeterique magnates ac nobiles (demptis Kamaromi et Kanotay), vivat Skerlecz, clamantibus, idem et merito quidem in regni protonotarium est electus. Displicuit haec promotio episcopo caeteroque, paucis demptis, clero, quod Joanne Kukuljevich authore apertus hostis cleri scientiarumque arrogans diceretur. Audivi ipse narrantem Kukuljevich, dominum Skerlecz arrogare sibi scientiam juris, cum nihilominus illam a Krajachich vel Kanotay condiscendam haberet. Est Joannes Kukuljevich temerarius adeo, ut a se praeconceptis adversari, suaque dicta vocare in dubium, aut iis ut oraculis non assentiri, se offensum injuriatumque existimet, cum hoc sibi blandiatur, etiam eas, quas ignorat, scientias se perfectissime possidere. Accidit, ut superiore anno fatus Kukuljevich ad comitatus Varasdinensis sedriam per capitulum exmitteretur, ubi in revisione cujusdam violentialis processus, cum dominus Skerlecz, proloquente, nescio quae, Kukuljevichio, eundem de requisitis poenalibus malitiae videlicet reflexisset, ipse legum juriumque ignarus, praesumptionis ac arrogantiae accusavit dominium Skerlecz; una congregatis canonicis, tum passi ibi despectus, cum violati per eum clero debiti, et signanter abbatibus, ut ipse esset, respectus; tandem ignorantiae, quod nec illud sciret Skerleczius, violentiam in quantum peccatum est, malitiam includere, pertinereque ad forum poli nequaquam vero fori, in quantum actus est physicus, saecularium esse et se, ne hoc eum praesente sedria docendo prostitueret, vix cohibuisse. Cepit tunc una cum canonico Nicolao Thauszy aliam recensere circumstantiam in congregatione regni propositam, ubi his capituli ablegatis duo Skerlecz et Busan, quia non subscripsissent, pro apertis ecclesiae inimicis et Varasdino fuerunt descripti et hac occasione denuo accusati. Quia vero subjunxisset Kukuljevich, hunc esse effectum, dum rectores collegiorum faverent convictoribus ipsisque excolendis darent operam, me ab eo affici clarum erat. Hinc reposui, si laesum se sentiret, patere sibi actionem injuriarium, rectoribus autem collegii studendum esse, ut sibi crediti alumni et convictores pro sua | 575 quivis vocatione excolantur; Kukuljevichio laesionem pro corporis detrimento accipiente, et abinde actionem injuriarum desumente, protestari incepit, nunquam se dixisse, quod a Skerlecz fuisset percussus vel caesus baculis. Malenich et ego risimus, Popovich autem eloquitur, se in sedriis observavisse, saepe provocationes fieri ad tabularia praejudicia, saepe ex his ferri sententias, consequenter cum ego tabularista sim, ex tabularibus me fuisse locutum praejudiciis; et dum dissoluti progrederemur ad aedes, idem Popovich me rogabat, et quid et quae illa sunt tabularia praejudicia, panderem. Reposui, esse judiciariam ambiguarum legem interpraetationem; replicuit ille, vos tabularistas vinculum quoddam habere debere, ne intelligi valeatis, donec quis tabularista non evadat; sibi a senioribus narrari canonicis singulari loquendi modo, canonicos illos, qui tabularistae essent, perpetuo fari faterique, praepositum Putz ideo renunciasse banalis tabulae officio, quod praejudicia illa capere nequiverit annis quinque. Haec referre voiui, ut videat posteritas, quae miseria est a praetendentibus scientias, his attamen carentibus judicari. Indignus visus est videturque Kukuljevichio protonotariali officio dominus Skerlecz, suisque suspicionibus implevit sibi parium opiniones, bene regno et domino Skerlecz, quod a similium hominum judicio sit exemptus. Jam redeamus. (Auctio salariorum politicis.) Hac eadem congregatione in effectu aucta sunt salaria politicis et constituta sequentia: bano auctum in 3000, supremis comitibus constitutum in fl. 1000, praesidi tabulae judiciariae constitutum 900, assessoribus banalis tabulae cuivis 650, tabulae judiciariae 600, vicecomiti ordinario cuivis 500, substituto cuivis uti etiam notario tabulae judiciariae 450, perceptori regni fl. 500, confiniorum fl. 500 vulgo dicitur commissarius, perceptori comitatus Zagrabiensis 400, Varasdinensis et Crisiensis cuivis 350, notariis comitatuum 300, judlium cuivis 200, vicejudlium singulo 100; vicebanus cum protonotario remanserunt in 300, aliique salaria regni habentes. Variae fuere epochae salariorum status politici, de quibus alibi. Auctionem hanc, uti ignorarunt ignorarentque hodiedum plurimi, qualiter prodiverit, ita huic clerus ac signanter episcopus cum capitulo, jam postquam stabilita est, hujusque a prima die Januarii anni hujus 1763 cursus atque effectus stabilitus fuisset, adversari ceperunt, spem hujus evertendae concipientes, et quia modum fundumque ignoravissent, varia somniabant. Passim habitum creditumque ex taxandis quaestoribus, artificibus atque opificibus hanc auctionem erectam esse ideo, ut everti valeat, quae sita in capitulo privilegia vetera, ne capituli praediales, coloni, subditi a praemissis taxari valeant, ac in toto capitulo laudata probataque canonici Petrovich subtilitas, capitulum in anno 1759. occasione regulationis confiniorum banalium pure ac duntaxat pro augendo servitio regio exsolvendaque militia suos contributioni subjecisse, nullatenus autem taxationi pro privatis politicorum salariis; unde neque regno fuisse cessos subditos, sed principi, qui eatenus evincere deberet capitulares, totque titulis opprimi non sinere subditos ecclesiae. Ad negotium hoc concertandum, sub praesidio custodis et vicarii domini Georgii Reess fuit canonicorum deputatio, quos inter et ego fueram; sed me praesente nil est constitutum aliud, quam ut civium instar liberarum regiarumque civitatum a taxatione eximerentur, atque hoc ideo, quod urgerem ego, ignotum nobis esse fundum illum, ex quo salaria politicis aucta sunt, adeoque a nobis talem baptizari non posse, ne talem status negando capitulum notae alicujus apud Majestatem periculum subeat, repraesentando id, quod non esset. Suspecta fuit haec mea locutio, quod assessor tabulae essem, quare domino canonico Petrovich assumente in se cum sibi astituto fiscali | 576 capituli Benedicto Krajachich, repraesentationis formandae conceptu, dissoluta est deputatio; idemque conceptus, me absente, per aliquos relectus et cancelistae Alexandro Sechen ad describendum datus, cum per eum descriptus fuisset allatusque ad sacristiam, me de lamentis contra auctionem factis idem clam admonet, expostulo statim cum Ressio, qui a se lectum non fuisse conceptum illum Petrovichio Krajachichianum dicebat, describendumque a cancelista ibi vocato, is aliique dixerant, quid attamen factum sit, nescio. Porro in veritate capitularibus non erat, ut alleviarentur subditi, sed uti in consistoriis etiam minus cauti pandebant, accessione hac salariorum despiciendum iri clerum, neque eum, qui hactenus ex necessitate fuit, respectum clero ab iis dandum, pluraque similia invidiae plena et a sana ratione remota. (Relatio inquisitionis Segniensis.) Rediverat Segnia ex inquisitione contra episcopum Malenich mense Martio, ac ut fama retulit suusque narrabat actuarius, plenis marsupiis aureorum redivit. Post captam quietem abiit cum actis et relatione Viennam ad nuncium, a Majestate ipsa reprehensum se dicebat narrabatque de tot circumstantiis levissimis contra episcopum complici faventibus. Respublica Veneta, dum Vegliam ad moniales examinandas parabat iter, vetuit, ne praesumeret, alias se ad carceres ducendum. Quare neque eo progredi ausus est. Iste igitur, cum Viennae fuisset, duo sibi imponi a capitulo vidi: primo, ut auctionem illam politicorum enervet, responditque, se omne possibile tractavisse et tentasse, effectum sperari non posse ob alleviandum aerarium principis, quod nec resoluta superiori anno milia ultro penderet, nec metueret, ut ad legis tenores competentia assessoribus salaria ex salinis per status urgeantur; quare Viennae spem nullam esse, praecipue cum Majestati gratam accidisse intellexerit auctionem illam, capitulum neutiquam obtenturum, ut status publicus ratiocinari ipsis debeat, undenam auxisset salaria.
(Siscii depositorium commerciale.) Secundo, quatenus efficeret, ut Siscii depositorium commerciale in ipso pago aut loco veteris magazzini regii extrueretur, non autem trans Colapim, ubi esset positum cum tanto Sisciensium incommodo, qui porcorum haras inde amovere cogerentur. Qua in re noveris, lector, Viennae commerciale erectum dicasterium, ex Themessiensi banatu frumentum aliaque convehenda, ordinavisse ad mare Adriaticum; et cum Danubiales majores naves ultra Siscium, ubi Colapis in Savum influit, progredi nequirent, sed minoribus dein Carolostadium usque opus esset, depositorium Siscii erigendum erat. Capitulum primo restitit, sed cum cedere debuisset, locum designat sive veteris magazzini regii supra parochiale templum sive in pago cujuscunque subditi domum. Et quamvis securitas depositorio major in pago esset intra homines ac intra Savum et Colapim, attestantibus ista ex oculari visitatione comitatensibus, neque subditis foret onerosa, ob haras destruendas praevaluit attamen opinio officialis commercialis, locum illum trans Colapim deligentis. Hoc ergo Malenichio aeque Viennae existenti committebatur, ut enervaret. At ille, nescirem causam, rem hanc longius protrahendam respondet, adeoque rectori collegii croatici Margetich se talem relinquere indicat, Zagrabiamve petere. Cum redivisset, narrat, sibi a Niczkio dictum, desperatam esse petitionem. Hinc | 577 cum officiali commercii conventum de terreno, haris, laboratoribus, lignis, lateribus. De educillo et macello certatum satis, ne in depositorio his uterentur, at re decisioni Majestatis substrata, non observavi, quid sit resolutum. (Promotio Nicolai Skerlecz.) Nicolaus igitur Skerlecz vir egregie cultus, lingvarumque latinae, croaticae, germanicae, hungaricae, gallicae, italicae gnarus, atque vi intellectus defunctum fratrem suum superans, ac erga litteras non dimittens, sed augens animos, egregiorum quoque conscriptor, ut juris quaestionum, item juris publici regni hujus historiam, jure merito in protonotarium est electus. Neque vocabatur in dubium juris scientia, cum hanc in tabula judiciaria sit testatus. Absolutis Ginsii humanioribus, Pesthini apud Piaristas rhetoricam excepit; Viennae in collegio croatico tempore rectoratus mei logicam et physicam egregie cum fratre suo decertans in condiscendis omnibus, quae tum tradebantur; Bononiae institutiones juris a clarissimo Montefani excepit, Agriae municipali legi studuit. Tum Pesthini commoratus ad excellentissimum dominum comitem Antonium Grassalkovich, camerae Posoniensis praesidem, pro fiscali transiit; inde 1754. venit in patriam, tabulae judiciariae notarius factus, 1758 ejusdem assessor, superiori anno regni perceptor, nunc protonotarius. Ubique summa fuit nominis celebritate ob virtutes, ornabatque his gesta officia. Evasit immortalis ob aucta sub eo politicorum salaria, ut totius posteriatis memoriam jure mereatur; ejus loco perceptor regni positus dominus Antonius Bedekovich, assessor tabulae banalis. (Novus assessor tabulae et notarius.) Per promotionem protonotarii vacabat in tabula judiciaria assessoratus, iste domino Georgio Carolo Levachich hactenus notario obtigit. Notariatus Petro Balogh turmae praetorianae militi cessisset illico, sed cum iste ferret gravius, assessoratum sibi fuisse negatum, hunc rogare, magnisque precibus obtinere debuit, negato ipsi eo etiam, ut aggregati assessoris titulum habeat. Instabant nunc pro notariatu Emericus Pasztori, Sigismundus Komaromi, Josepus Hohnemer, Michael Blasekovich, Benedictus Arbanasz, Mathias Plovanich. Nono. (Vojkovich comites. Familiae Sigismundus Vojkovich colonellus equestris militiae in banalibus confiniis superiore anno in locum domini Gabrielis Skerlecz positus, Christophorus item frater ejusdem, in iisdem banalibus confiniis vicecolonellus, pro conferenda sibi comitis praerogativa et honore supplicabant, et sub finem Aprilis Sigismundus ideo Viennam est profectus; his ego compilavi instantiam, tum ad latus familiae vetustatem ex communicatis mihi eatenus instrumentis. Volunt hi una cum Orsichiis, se ex veteri Lapsanovich familia adeoque etiam ex Zvonimiro descendere, de quibus quidquid sit, cum legitime haec probari non posse adinvenerim, Belae IV. regis de 1224 exhibitum mihi fuit privilegium per tot reges subsequos confirmatum, modificatum, in quo generatio de Klokoch ex jobagionibus sancti regis exprimuntur, an Stephanum vel Ladislaum intellexerit Bela, nil statuo. Ideo attamen nec praetensa firmatur descendentia, nec applicatio ad hanc familiam, cum in Klokoch tota generatio nobilitetur per Belam, atque integer populus et communitas uti in campo Turopolja, ac ex ipsis communicatis diplomatibus quam plurimi de Klokoch eruantur sive plurimae familiae; sed et binas deducere est familias omnino distinctas videlicet Voikffy de Klokoch, qui Hungariae regibus sunt famulati fuereque insignes viri plures in politicis ac militaribus, ut Nicolaus 1497. protonotarius, Joannes aliique; alia Vojkovich Bosnensibus regibus parens, ab arce agnomine. Haec familia initio ac radicaliter fueritque una, eruere non valui; sub Bela IV. comperi dictos Voik, sed praemissi Voikffy et Vojkovich an ab eodem Voik descendant, fundate non comperi, ut vel asserere possim. Cui defendere placet, sustineat istud libere, dicatque eos, qui in obsequio Hungariae regum manserunt, consveta universis se privans, elegit voluptatem carnis ac alia. Itaque 1738. cum eadem copulatus, intra divites haberi cepit ex paupere, bonisque Milan, Gregurovecz etc. potitus, priora cessit proprietario domino comiti Rattkay, ex quibus aliisque capitalia 40 prope milium fabricavit. Vixit cum sene illa annis 18., qua demortua nactus est thori sociam Reginam Rauch, Sigismundi olim vicecomitis filiam, aeque senem et annum 50 superantem circa annum 1750., qua cum crevit divitiis, quia et bona Gregurovecz, obtinuit, Sztanjevecz item, ac Zagrabiensem domum, quae duo comiti Petro Sermage pro 17 milibus fl. vendidit, adaugens capitalia, alia item obtinens per uxorem milia copiosumque argentum. Regina haec, uti supra meminimus, baronis olim Gabrielis Gotthal fuit amasia et cicisbea, ab ipso in uxorem servata. Stante suo priori connubio, quin uxori legitimae adita per Gotthalium, ab istoque provisa omnibus tam ipsa quam Reginae genitores, multaque milia meruit a Gotthalio suo corpore. Quo a morte legitimae conjugis variato atque Helenam Rosaliam Lepossa, natam Somogy Gotthalii concubinam aliam, Reginae anteferente, haec consilio Joannis Rauch patruelis sui et regni vicebani tacuit tam post initum cum Helena a Gotthal connubium, quam et a morte Gotthalii contenta receptis obtentisque a Gotthal. Iste vero coram Chasmensi capitulo revocationem factorum suorum posuit, neque praemissa cum circumstantiis suis ultra limites suspicionis hominum erant, donec Sigismundus Voikovich, jam Reginae maritus, habendi cupidine deceptus sibique consulentium leguleorum, reperto illo inscriptionis Gotthalianae (Anna Orsich Gotthalii sene conjuge aeque subscribente) contractu, ab antedicta Helena inscriptionis 12 milia florenorum per litem coram tabula judiciaria regni anno 1754. repetere non incepisset. Qua occasione satis multa praeterita vitae Gabrielis Gotthal luculenta et publica facta sunt, pluraque | 579 ex litteris et mutuo factis contradictionibus, item inquisitionibus errupissent, nisi ad preces meas, consentiente Helena, ab ejusdem advocato Josepho Loob fuissent suppressa, de quibus a me visis lectisque et quam pluribus combustis nil commemoro. Tabula Reginae cum nil adjucavisset, quod inscriptio illa bonis moribus repugnaret, quodve pecunias quaesitas recepisset ipsa donatione inter vivos, intuitu receptorum se tuente, Helena autem depositi usurpationem a Regina factam probante, taleque depositum vi testamenti Gotthaliani a Regina praetendente; per. actionem eatenus coram tabula erectam, adeoque ex acerbatis animis A morte Reginae, Rauch, secundae conjugis Sigismundi Voikovich, ipse dives felixque antedictis connubiis de tertia habenda conjuge fuit solicitus ipse vel solicitatus, nescio, post exiguum viduitatis tempus cum virgine Elisabetha Malatinszki (De Malatinszkiis notitia.) Noveris itaque posteritas, familiam Malatinszki nos ignorare, quae, undeve sit; ex Liptoviensi Hungariae comitatu esse dicitur. Comes Josephus Casimirus Draskovich generalis nunc vivens et cujus saepe superius mentio, cum in regimine fuisset Leopoldopoli in Hungaria, qua tum vicecolonellus existens, ut mulieriosus esset ac ad libidinem pronus, Susanae Malatinszki forma omnino singulari, tum et conjuncta corporis elegantia captus . . . . [46] Note (foot) return to page1 redak prekrižen. eam secus . . . . [47] Note (foot) return to page½ redka prekrižano. obtinere nequivisset, nisi uxorem habeat, praelegit Susanae matrimonium. Sane hoc fatale fuit illustri Draskovichiorum domui hujusque ruina. Mater generalis, nata Catharina Preindass, Susanam neque in sui conspectum permittere voluit, Varasdini eam tamen tenuius providebat, ut aere alieno gravari maritum oporteret, tam ad conjugis quam et affinium intertentionem . . . . [48] Note (foot) return to page1 i ½ redka prekrižano. Marito ejus emenda promotio (fuit enim tum decurio solum) emptnsque illi capitaneatus, fratri item ejus sive Malatinszkio alteri, qui postea ad regem Borussiae defecit. Comes ipse ultra matris suae iras, quam paulo ante mortem placaverat, iras sibi junctorum sangvine affinium item suorum, aliarum item familiarum quamvis mutata dialecto dicti Malatinszki . . . . [49] Note (foot) return to page3 redka i ½ prekrižano.Haec ergo est, talisque Susana modo comitissa Draskovich. Huic quinque sorores sunt: Apollonia, Susana senior et quae in Hungariam redire debuit, comitissae Szecseny tradita . . . . , [50] Note (foot) return to page1 redak prekrižan Cristina Varasdini 1760. mortua . . . . , [51] Note (foot) return to page½ redka prekrižano. Elizabetha, Eleonora virgo et N. N. omnes hae formae excellentis et a Susana educatae melius . . . . [52] Note (foot) return to page½ redka prekrižano. Ex his ergo Elisabetha domino Sigismundo Voikovich uxor obtigit, sive svasione comitissae Sermage, sive affinitatis cum generali Draskovich contrahendae amore, sive demum ob bani respectum inclinatum ad Susanam . . . . [53] Note (foot) return to page3 riječi prekrižane. Vojkovich contracto cum Elisabetha matrimonio satis pecuniarum absumpsit in domus erectionem ad offlcia procuranda. Equidem 1750 occasione erectionis tot officialium in banalibus confiniis fuit factus primo capitaneus cohortis equestris, paulo post legionis ejusdem equestris supremus vigiliarum magister, 1757. ejusdem vicecolonellus ob largitas suae Majesstati et gratuitas et mutuas pecunias, uti supra notatum; tandem superiore anno 1762. bani commendatione ad Draskovichianae preces, amicorum item uxoris suae, quos illa cum marito in castris et Saxonia existens, forma levitateque sua facile meruit, ut semet eatenus jactare non cessaret; potissimum autem pecuniarum effusione suum ab anno 1750 colonellum dominum Gabrielem Skerlecz, qua incapacem ob senium et germanicae lingvae peritiam Viennae descriptum, supplantavit, ut Voikovich Sigismundus Vienna qua realis colonellus cum decreto rediret, statimque a bano ex more pro tali in regimine promulgaretur. Miser Skerlecz, qui his castris continuo servivit, se supplantatum admirans, Viennam progreditur, sua describit servitia tot praeteritis bellis, vires | 581 servitii sibi non deesse, visus docebat. Interim quamvis se deceptos a Voikovichio dicerent, cum ille numeratione foret superior, Skerlecz tot annorum servitiis atque meritis insisteret, lis haec ita salvata est, ut Gabriel Skerlecz in generalem majorem, ut vocant, resolveretur cum pensione annua 800 fl, Sigismundus autem Vojkovich colonellus remanserit. Sic nempe principi per interessatos evenit, ut eorum interesse vel praecipitatas resolutiones princeps solvere debeat aerarii sui damno et subditorum contribuentium aggravio. Christophorus autem Voikovich, Sigismundi frater, filia Joannis Rauch vicebani in uxorem ducta, Anna nomine, 1750 occasione Hi ergo fratres anno hoc mensis Maji, colonello Sigismundo oratore, ex statu equestri ad honores et praerogativam comitis sunt elevati, numeratis sex mille florenis praeter data privatis xenia. Volebant, nescio quorum meritorum vetustatisque in expedito ipsis diplomate, a principe recognitionem atque insertionem, hoc attamen non admissum, sed stylo ab anno 1751. consveto expeditum iis promulgatumve diploma est.
(Dicti sunt Voikffy.) Interim praedieti avitam Voikovich appellationem hac occasione mutarunt, et comites Voikffy de Voikovich et Klokoch se amodo nuncupari fecerunt, per diploma usumque subscriptionum suarum, a tempore Decimo. (Fouquet redit ad Borussiam. Gerardus Tomassich generalis ordinis Paulinorum.) Mareschallus Borussiae Fouquett, promulgata pace, Decimo primo. (Litigia cum militaribus foenilium causa.) Perhibentibus tot tantisque in corpore juris articulis, de non depascendis per militares foenilibus Draganicensibus atque penes Crisium tantorum regni nobilium, cum effectus tantarum legum obtineri per supplicationes ad aulam hactenus nequivisset, pertaesi tantorum damnorum possessores, vi armisque militaribus restiterunt, foenilia armati custodiendo vigilandoque; | 582 militares quoque in armis stabant, verum nulla partium alteram laedente, post moram dierum plurium militares recesserunt. Lamentis ex utraque partium per sua dicasteria aulae exhibitis, quae caedes vetuit unice, de reliquis silendo; consilii hujus gloriam dominus vicecomes Petrus Spissich sibi usurpabat. Decimo secundo. (Novi in croaticis generalatibus commendantes.)
Pace secuta, dissolutis castris, dictusque gubernator; hujus vicesgerens vulgo brigaderius in generalatu Varasdinensi positus dominus generalis Venceslaus Kleffeld, cujus frequens superius mentio, et sub hoc eodem legionis unius sive sancti Georgii, vulgo Gjurgjevecz, generalis dominus Nieolaus Kengyell, alterius dictae Crisiensis, nunc ob Bellovar 1756. erigi inceptum, Bellovariensis generalis Franciscus Carolus Riese, reliquis officialibus ex more Iegionum permanentibus. In generalatu autem Carolostadiensi (comite generali aeque peditatus Benvenuto Petazzi ad preces suas Labacum translate, ob fratrem Labacensem episcopum atque ibidem gubernatore sive supremo praefecto armorum Carnioliae totiusque littoralis Austriaci constituto declaratoque cum competenti salario) vicesgerens sive brigaderius dictus est comes Antonius Brentano Italus, prius in generalatu Varasdinensi serviens, jam generalis promareschallus et cruce majore Theresiani ordinis anno hoc donatus; ad legionem Likanam et Corbaviae generalis de Lanius Carolus, Varasdini natus patre arculario, dein in generalatu Essekinensi serviens regiminisque postremo Petrovaradinensis colonellus; Ogulinensis autem baro generalis Mikassinovich, natus ex generalatu Capronczae, cujus frequens supra est mentio, schismaticus religionis professione et in baronatus diplomate dictus de Schlangenfeld. In Banalibus confiniis banus vi diplomatis 1750. gubernator, vicesgerens comes generalis Christophorus Orsich, generales legionum sive regiminum banus non recepit; hinc Glinani regiminis colonellus promulgatus est dominus Nicolaus Fridericus Gerlechich, vicecolonellus dominus Christophorus Voikovich, supremus vigiliarum praefectus dominus Petrus Bottichki, armalibus aeque e conditione rustica sub Okich eliberatus; Kostanicensis vero dominus Paulus Rauch colonellus, baro Simon Bernakovich vicecolonellus, supremus vigiliarum magister dominus Antonius Gerlechich Fluminensis, vulgo dictus Gerleczi, item aggregatus paris tituli dominus Emericus Vinkovich. His, ut fieri assolet tessera, vulgo mondura mutata, nam vestem superiorem germanicam officiales induerunt coloris cerulei cum tessera vel charactere ex aureis filis contextae atque vesti ab humero manus sinistrae consitae et pendentis. Generalis dominus Antonius Setwitz, de quo superius identidem, quamvis minoris crucis Theresianae eques, in accomodationibus generalium tot tantisque neglectus, post secutam sui ex captivitate eliberationem, Zagrabiam | 583 appulit, ac in districtu Berdovecz bonello Sztari Dvor arendae titulo accepto, ibidem privatam ducit vitam. Sui neglectus tres causae dicebantur: prima, hominis interessentia, quod ipsas commendationes pro officiis vendere fuerit solitus, merito promovendorum desumens unice ex majori sibi facta numeratione; secunda, casus suae captivitatis, qua occasione plures perdidisset, se et perditos contra generalium se majorum ordines exponendo; tertia, quod in Prussia existens captivus foeminam quandam Chatarinam nomine decepisset, acceptis ab ea pecuniis, quam Zagrabiam secum ductam dimittere debuit; ipsa Viennae post dimissionem lamentante, ut ideo 1764 mense Martio Viennam vocatus, cum eadem accommodare debuerit, nescio ipse quae et qualia. Hic generalis Zagrabiae habitare praeelegit tum ob victualia, cum ob spem suae accommodationis in confiniis, si adferret occasio.
Decimo tertio. (Libri introducti varii.)
Redeuntibus ad patriam officialibus tam iis, qui ex castris solutis dimissi fuere, quam et ex captivitate eliberatis, postquam ibi antea creditoribus satisfecissent, reversi domum, copiam variorum librorum bonorum malorumque in Croatiam invexerunt, ut jussu regio talium omniumque elenchum banum submittere jussi fuerint, alio haud effectu, quam firmatae opinionis, allatorum librorum praedicataque per eos postea talium librorum puritate, quam recepti non fuissent ab eis. Eheu, quas doctrinas plures ipsorum attulerunt taliumque faeti sunt apostoli apud rudes foeminasque, uti mortalem esse animam, res sacras omnes ac religionem ipsam commenta pura esse, aliaque nefanda. Quin plurimi se atheos jactabant, liberos murarios alii, paucissimi christianos; novumque chaos religionis tanto facilius vulgabant, quod episcopus parum de religione se tenere exemplo vitae monstraret, doctrinam ejus ipse ignoraret, canonici haec aeque negligerent, ne episcopus offenderetur. (Mores descripti.) Quod mores attinet, qui qualesve ab anno 1751. in episcopatu hoc vigere inceperint, referre pudet, suntque firmati adeo, ut eradicandi non sperentur. In clero cum abjectissimi sint, qui litteras colerent, nedum hae negligi inceptae, sed motivo eo, ut caeca servetur obedientia; promoti rudes, inepti ad sacros ordines animarumque curam, quin delictis infames, si post philosophiae annum tribus mensibus lectus fuit Senney, ad ordines et ecclesiasticum statum sufficientis doctrinae judicabatur, cum officia cleri usu condiscere poterit . . . . [54] Note (foot) return to page1 redak prekrižan. Qua re quantus in plebe defectus et firmamentum ignorantiae stabilitum, quivis videt. De divitiis congregandis solliciti anteferebantur studiosis salutis animarum. Hinc administrationis sacramentorum tantus inolevit neglectus, ut pastores animarum testarentur opere, sacramenta nil esse, vel si sunt, sunt media habendae pecuniae. Referre pudet, singularia exempta, tot specificorum casuum . . . . [55] Note (foot) return to page½ redka prekrižano. Hinc atque ex praemissis fontibus anno hoc publici facti tot scandalosissimi actus, celebres ad modum ac memorandi, uti Joannis Galiuff, qui uxorem domini Czvetanovich, natam Jagussich Annam, pro publica notoriaque concubina habuit, scandalo tacendo potius, quam scribendo. Ac licet comitatus Varasdinensis actione fiscali contra adulterum procederet, complex autem adultera a marito criminaliter premeretur, clero tacente et huic vitae favente, res evanuit; ut his visis uxor Joannis Galliuff, nata Magdalena Suvich, divortium postulans ambiguasque recipiens sententias, demum convenerit cum marito victura pro lubitu; Mathias aeque Augustich impune adulteram servat concubinam ab annis pluribus Note (foot) return to page1 i ½ redka prekrižano. Innumera sunt alia, ut Pochuch, Hudoben, hujusque uxor | 584
totque alii ex omni statu, ordine, conditione Note (foot) return to page6 i ½ redka prekrižano. Longum foret describere, qui neglectus apud clerum, praecipue hujusque foro justitiae. Inspiciantur acta, processus ab anno 1751., an non vera scribam, posteritas judicet. Luxus, falacia, fraus, ignorantia, deitates atque idola moderna sunt Note (foot) return to page2 redka prekrižano. 1760. brevem veramque doctrinam de sacrificio summatim
conscriptam vulgari lingva domina Catharina Petkovich, nata Lukanszki edidit; ubi cum vigore Tridentini docuissem: Deo uni, non autem Petro, Paulo, Barbarae, Annae etc. oferri debere sacrificium; item missas illas perpetuas, vulgo altarias vocatas, nec recte offerri pro redemptione animae vel animarum, ut passim in testamentis exprimere solerent; minus autem recte eas restringi ad certos gradus vel personas, ita ut talia sacrificia nullius sint valoris, si prodesse iis nequeunt, ad quos restricta sunt, quod in quorundam canonicorum testamentis legi; damnavissem porro omnes, qui tales altarias conderent ex vana gloria fineque illicito, ut habendae per campanas memoriae christianitatis laude praedicationis post fata etc. Illos vero plane rejeci, qui in vivis injurias aliis faciunt, praedantur, aggravant, ut altarias facere possint. Haec doctrina mea promotore canonico Paulo Gojmerecz haeresis apertae fuit accusata, sed postquam Romae probata fuisset, tum a canonicis, monachis, parochis, cleri inimicus denunciatus sum; quod in fide ac praejudiciis haustis saeculares non relinquendo, arte mirabili ab altariis eos tanto cleri damno amovere sim adnixus. Illamque intentionem, quam habere deberent fundatores, esse gradus perfectionis summae et amoris Dei itensissimi, quem pandere non oportebat; fuit autem sequens: tu scis domine, me fundatione hac nolle aliud, quam unam solamque laudem tuam per merita Jesu Christi, ut si ego damnandus te laudare nequirem, tu in aeternum per incruentum hoc sacrificium laudari valeas propter bonitatem tuam, si vero per gratiam tuam salvatus fuero, aeque in terris laudem a viventibus habeas per tale sacrificium. Adjungens, alienarum rerum restitutionem prius esse perficiendam quavis altaria, quia altaria ut res meri consilii restitutioni praeceptae praeferi non posset, ex rebus autem alienis facta fundanti non prodesset. Decimo quarto. (Restauratio comitatus Crisiensis.) Ivanichii die 7. Septembris e captivitate sua liber comes generalis Josephus Draskovieh, comitatum Crisiensem per se regendum suscepit, restaurationem instituens, vel maxime ob tot defectus et lamenta contra Ignatium Kassner, omnia agentem pro pecuniis. Josephus Arbanasz exoratis suffragiis in officio est confirmatus, substituti vicecomitis munus fuit oblatum Benedicto Krajachich, sessionemque accepit, ut spectabilis titulum a sede reciperet; statimque resignanti successit Mathias Plovanich, notariatum reservavit Benedictus Krajachich, sed ob officia plura, ut secretarii conferentiarum fiscalatus capitularis, directoratus domini supremi comitis etc., quia impediendus praevideretur, pro vicenotario | 585 electus dominus Thadeus Busich cum fl. 100 annuo salario ex cassa comitatus, perceptor factus Michael Mixich, judices nobilium Petrichevich ac Svagel relicti, uti et fiscalis Fudroczi, vicefiscalis Josephus Lukinich sive Pavun constitutus. Actum de erigenda Crisii comitatus ampla magnificave domo. Depositi Kassner et Senny Decimo quinto. (Vicenotarii in comitatibus introducti.) Ab exemplo hujus comitatus alii quoque vicenotarios induxerunt a supremis comitibus pronunciatos, videlicet Zagrabiensis Alexandrum Secsen, cum prius Michaelem Blasekovich in notarium substituisset, idem supremus comes et priorem notarium Mathiam Sztolnekovich pro substituto vicecomite interimali declaravisset. Et quia idem Blasekovich directorium supremi comitis Jursich esset, una senator Zagrabiensis et Erdoediorum fiscalis, contra praescripta legum remansit, plus enim valet favor in judice quam lex in codice. Varasdinensis comitatus vicenotarius declaratus Franciscus Dudich gratia vicecomitis Georgii Petkovich. Decimo sexto. (Mors Suvich Catharinae et notitia Suvichiorum familiae.) In Glogovecz die octava Septembris hora mane nona obiit in capillis constituta Catharina Suvich, elegantis formae corporisque puella; ac illa ipsa, de qua superius fol. 571 dictum est, obiit ex malignis febribus, die infirmitatis 17., aetatis suae 22., munita prius sacramentis, ac in Klanecz Franciscanorum templo sepulta est. Genita ipsa est ex Francisco Suvich et Anna Novakovich. Suvich ex Bribir, partibus maritimis Zagrabiam veniens, apud Erdoedio provisorem primum egit, relictoque illo servitio non sine pecuniis, cum per contractum onus reddendarum rationum pecuniis congestis reluisset; Ignatio Czinderi summo alligatus foedere pactisque mutuis, utrique postea ad infamiam servientibus, annis multis colebant amicitiam atque una regni Croatiae tricesimas ex contractu cum Posoniensi camera arendae titulo tenuerunt, supremi sive administratoris titulum et tricesimarum inspectionem domino Francisco Suvich gerente. Porro tricesimas has solebat camera locare antea, et has obtinens a vulgo passim se non locaturum, ideo sub sacra Hungariae corona pro barone nec est habitus nec haberetur. Decimo septimo. (Casus Boszileviensis cum circumstantiis.) Pro exemplo aliorum futuraque memoria notare visum est. Ante annos aliquot comes ab Aversperg dominium suum Boszilievo domino Ignatio Voikovich conjunctim et affini suae domicellae Depoczi pro summa 47 milium vendidit coram Chasmensi capitulo. Comes Christophorus ab Orsich jure vicinitatis ob bona sua Severin, jus prioritatis praetendens, fatum emptorem coram tabula banali evocat, felixque illico in sui favorem terminat, annullata plane per tabulam fassione, coram Chasmensibus facta, quod interimalem anteriorem Voikovich non produxerit, quae tamen ut intra partes assecuratoria, seseque ad subsequam authenticam referens atque hujus obligatoria, ex ea regula juris ad casum hunc inapplicabili fuit seposita, quod referens sine relato nil probaret, adeoque vicit comes, antequam vel ad praetensam in actione quaestionem devenisset. Comitissa Pesthini aeque felix effecit praesentia sua, ut ejusmodi sententia per curiam approbaretur. In executione opponit se Voikovich eatenusque in processu appositionali succumbens, canonicus Galliuff qua assessor banalis tabulae ad exequendorum executionem exmittitur et 16. Maji ad Boszilievo appellens, cum ad arcem venisset, seseque praedicta domicella Depoczi, qua contrahens attamen in jure non stans, aut vel citata hactenus, opposuisset, idem assessor Galliuff extemplo agit judicem, rejectave domicellae oppositione, arcem totam cum dominio cunctisque appertinentiis plenopotentiario domini comitis ab Orsich Petro Gojmerecz, alias judlium ejusdem districtus, resignat, idemque vigilias ad portam arcis constituit; his peractis, exequens ad comitem abit. Repulsa cum fuisset vigilia adeoque reoccupatio facta, comes in persona cum conductis hominibus prope 200, militibus item secum ex confinio ductis circiter 30 adfuit, arcem oppugnat, laesis in ea pluribus hominibus, eamque capit, Depoczianas ejicit suosque homines. Universa sic appraehendens seseque contra jus omne possessorem efficiens, partium utraque advocatos suos Viennam mittit. Et esto gravissimum fulminatorio repositorium in favorem domicellae ab aula venisset, comes et huic se opponit, dum substitutus vicecomes Mathias Sztolnekovich ad effectum mandati eo pervenisset. Post factum hoc festinat Viennam comes sperans in eo remedium et relaxationem repositorii, quia judicis et exequentis facto res evenisset, verum errores erroribus addere nolens cancellaria, cum quidquid sit, de exequentis illegalitate et praecipitantia reoccupatio juris remedium esset; comes objurgatus graviter non sine temeritatis suae nota Vienna rediit, gravius fulminatorium expeditum, vigore cujus per ante dictum vicecomitem domicella in integrum est reposita. Et quia ex productis partium Viennae | 587 evenisset, judlium Gojmerecz plenipotentiarium simul et judicem fuisse comitis, ejusdemque in eo facto plures maleversationes, mandato regio ab officio suspensus, eodemque, cum purgare se nequivisset, privatus exstitit; ex accepto hinc dolore etiam mortuus post trimestre. Gojmericzio surrogatus ad judicis officium per supremum comitem est Georgius Ivanchich, homo rudis et officii incapax, utpote qui terminata rethorica clavigerum, dein provisorem, postea arendatorem ejusdem arcis gessisset, conflatisque hinc pecuniis armales litteras sibi procuravisset. Assessori canonico Galliuff profuit status ecclesiasticus, eumque a poena exemit, juris autem ignoratio a malitia, capitulum quoque cryses suas passum est, dum inscio domino Ignatio Volkovich obligatorias hujus comiti Orsich tradidisset, ad excontentandum Voikovichium hac ratione ab Orsich in 47 illis milibus florenorum. Iste dum mense Junio interesse deponere vellet, capitulum istud levare non poterat ob praeassumptam a comite Orsich obligationem. Volkovich metuens, ne bonis privetur, executionis specie tituloque executorio comes Orsich bona retineat, (prouti a vicecomite Spissich informatus et volebat, nisi Viennae repraehensus fuisset) molestat capitulum, et deposito interesse ad judiciarias manus, ipsas summas capitales sibi creditas offert, petitque obligatorias penes comitem Orsich existentes; hie admonitus eas recusat restituere. Confusio in capitulo gravis, quod totum antedictum de obligatoriis negotium factum quatuor canonicorum fuisset, videlicet custodis Reess, canonicorum Galliuff, Delinich, Popovich. Demum post multas preces Orsich videns, semet in bonorum possessorio non relinqui, a cogitatione exequendi boni Boszilievo vigore habitarum Voikovichianarum obligatoriarum, ac in se translati debiti, jure recessit, ut nec Galliuff vigesimalitatem praetendere possit ob traditam illi ab Orsich pecuniam ad judiciarias manus, neque capitulum pro bimestri interesse sive ab Orsich sive a Voikovich, ut hac ratione capitulum a summa 22 milium fl. bimestrali interusurio carere debuerit, adeoque praeelegit carere 220 fl., quam ex facto hoc sive lites sive confusiones ex repraesentationibus; quatuor attamen illi canonici damnum hoc refundere debuerunt. Decimo octavo. (Baro Balthasar Magdalenich praeses tabulae mortuus; de ejusdem fatis memoria.) Zagrabiae die 13. Octobris in si consentire tres assessores vidit, ultro progressus non est; si divisa fuere assessorum vota, plerumque adhaesit assessori illi, erga quem majori fuit affectu, persaepe nec quaestionem intelligens, nunquam autem disputans, ut suae opinioni subscribatur. Prima illi uxor fuit Hranilovich vidua, qua privatus, Naisichii opera duxit Theresiam natam Schettar aliter Sumechki, relictam vicecomitis Benger. Cum hac crevit divitiis et facultatibus, Schettariana obtinens et Bengeriana, quae postrema, habitis dono a fratre episcopo pecuniis, reluit Bengerianis successoribus, uti Megye et Szudovecz, in Guscherovecz quoque praetensiones viduae Schettarianae exsolvit. Sane connubio hoc fuit felicissimus, nedum ob bona et divitias, capitaliaque aquisita, sed ob uxoris prudentiam modumque agendi singularem, ut haec illam omnibus acceptam faciant, magisque commendent, quam formosissimas alias, quibus forma exitio est. Maturitas hujus dominae est singularis, nec facile describi potest. Multa etiam ab episcopo Braniugh recepit, ut praedium ad Ugram Ferluh vocatum, item pecunias in 8000 fl. pro emendis bonis Bogachevo. (De familia Schettariana et Magdalenichianae viduae digna memoria.) Meminisse hic etiam voluimus fatae Theresiae Alojsiae Schettar, jam viduae Magdalenichianae. Origo familiae suae inde summitur, quod abavus ejus settaceos vendebat, ut a schett croatico Schettar sit cognominatus. Vulgo credunt, eum inde divitias corradisse verum idem abavus, referente mihi fata Theresia scripturasque desuper habente, sive in campo post caesos Turcas epiphium unum aureis plenum reperit, sive a Turca custodiendum accepit, et momenta dives factus, filio suo capitaneatum emit aliaque tenuta Crisii; pauloque post mortuus, reliquit filio avo Theresiae majores divitias ab eodem auctas per officia illis signanter temporibus, quibus praedari grassarique pro virtute est habitum, pervenitque ad vicecolonelli in generalatu Varasdinensi officium, bonaque Guscherovecz pro 27 milibus ab Orehocziis in hypothecam accepit; uxorem habuit Annam Mozes. Hujus filius Joannes Jacobus parens Theresiae in eodem generalatu colonelli officium fuit assecutus; divesque multum, ex uxore Sybilla Woghner Labacensi filium reliquit praedictamve Theresiam, cujus frater jam capitaneus, florentibus annis mortuus, unicam reliquit filiam, uxorem modo capitanei Kempenich in imperio, vidua autem ejus generalis modo Rodt uxore. Theresia 13 fuit annorum, dum genitoribus orbata esset, tutoratum ejus assummente generali Strasoldo. Occasione conscriptionis rerum per auditorem et conscriptores multis fuit spoliata clenodiis aureisque. Fatus tutor et generalis Strasoldo secretario suo sponsam volebat, quod dum impetrare nequiret, vim adhibuit, carceribus inclusit, non patente alteri ad eam aditu, quam Franciscano cuidam, secretario et cuidam Rueff, stulto habito creditoque. Post carceres dierum 15 vim pudicitiae ejus inferre volebant secretarius cum Franciscano, hac ut ratione cogeretur nubere, jamque tenente illam monacho, ad carnalem actum se praeparabat secretarius, cum ob adventum praedicti Rueff ipsa salvata est. Haec per vicecolonellum Ivanicensem, sibi a Rueff relata, aulae detecta sunt, per commissariatum advenienteque mandato caesaris, erga praevias fati vicecolonelli dispositiones per Rueffium, dum dimitteretur ex aresto Theresia, ad currum ibi paratum factamque Varasdinum usque ad speciem cum auriga conventionem conscendit; ductaque sine vestitu ac indusiis aliis, ac quibus operiebatur, per devia Varasdinum est, ubi repertis paratis jam litteris per postam Viennam petiit, cavente pro sumptibus vicecolonello ; Viennae apud ejus consanguineos descendit, ab eisdem vestita provisaque omnibus. Generali, relato existente ejus Varasdinum abitu, ea fuit suspicio, quod ipsa ad sibi junctam sangvine Kauczingerianam ivisset, de Vienna nil suspicatus, credens, ignotum puellae vel nomen Viennae esse. Interim praedictae Kauczingerianae perscribi curat, de placanda puella disponendaque ad connubium secretarii sui. Interim Theresia ad Caroli VI. imperatoris deducta praesentiam, eidem audacter et sincere pandit omnia, furta nempe a se visa occasione conscriptionis, carceres, arestum, modum violandae suae pudicitiae. Quibus motus imperator eam a se protegendam respondit, disponens, ut monialibus Viennae ad s. Jacobum, vulgo Jacobitis, educanda tradatur ad caesaream eleemosynam. Evocantur Viennam generalis, secretarius, monachus aliique officialium plurimi, qui haec mandata prius, quam responsum a Kauczingeriana cum recepissent, timere inceperunt, indagantes de puellae consiliariis. At hos rescire pro veritate nequeuntes, ea spe Viennam sunt | 590 profecti, quod majorem sibi praestandam fidem crederent, quodve ignorarent accusationes. Viennae plures fuere commissiones mixtae ex commissariatu et bellico consilio, confrontata cum illis Theresia, conscriptiones visae, ac demum generalis ad trium mensium arestum est damnatus, tutores novi dati, baro videlicet Lalersperg cum quodam alio, auditor, secretarius ad perpetuos Viennae positi carceres. Monachus videri desiit, nec sciretur, quo devenit, sex capitanei cassati infamiter. Hac occasione cum per tot examina crudeles defectus erupissent officialium, Carolus VI. coepit cogitare de provisione illi generalatui, et paulo post principem Saxoniae Hildburghausen gubernatorem dixit, qui adveniens amovit Strasoldium pluresque alios, ac reformando generalatui dedit operam, eundemque reformavit. Theresia sub tutella caesaris in claustro degens, cum peteret ab eodem veniam monialem profitendi, caesar eam jussit foris apud praeclaras manere foeminas; sed cum ob visas visitatasque moniales ultro peteret veniam a caesare, jussit eam reverti in patriam, et si evoluto biennio perseveraverit animus, ut tum petat resolutionem caesaris, dixit. Rediit ergo educata bene, ac ultra visos veteres foeminarum croaticarum mores sapiens, sed intra annum vicecomiti Benger conjungitur, quocum biennio fuit, deinde Naisichii opera defuncto praesidi copulata. Foeminae huie ad summas laudes in omnibus, moderatione videlicet, rerum cura aliisque foeminarum encomiis, dempta singulariori pulchritudine, aliud non obest, quam caecus amor filii, omnisqne ei et in omnibus indulgentia. Et de his mihi notis hactenus. (Comes Joannes Patachich tabulae judiciariae praeses.) Morte Magdalenichii cum vacaret praesidis officium, pro eodem ex magnatibus institerunt comes Joannes Patachich, baro Michael Malenich Franciscus Patachich, baro Ignatius Magdalenich defuncti filius; ex nobilibus Lucas Novoszel, Christophorus Sztolnekovich, Georgius Levachich tabulae assessores et vicecomes Varasdinensis dominus Georgius Petkovich, Tabula iis litteris, quibus mortem significavit praesidis, duo a Majestate orabat, ut e statu equestri succederet quispiam, tum ut assessorum haberetur ratio. Instantiae praedictorum ad comitem banum missae sunt, qui digniores scripsit: comitem Joannem Patachich, Georgium Petkovich et Lucam Novoszel. Demum comes Joannes Patachich die 9. Novembris fuit pro praeside per Majestatem resolutus, depositoque Viennae juramento, jussu regio festinavit Zagrabiam pro praesidio termini tabularis. Dignitas meritaque hujus comitis, mei aeque Viennae olim discipuli et convictoris, omnium voce majora poscebant, ipseque ornamento quod futurus sit officio, nemo dubitavit, doluere tamen multi, praesidis officium a nobilitate non esse acceptum. Hactenus enim ab erectis tabulis ex equestri statu praesides creabantur, Joannes Patachich primus est ex statu magnatum. Decimo nono. (Mors archiducis Isabellae.) Viennae die 26. Novembris serenissima archidux Elisabeth, dicta passim Isabella, serenissimi archiducis Josephi ab anno 1760 conthoralis, nata Parmensis, summo aulae ac mariti luctu obiit in puerperii tempore; reliquit filiam Mariam Theresiam 20 Martii 1762. natam. Ista, quia confessarium Jesuitam non habuisset, ideo mortua 591 in florenti aetate, per Jesuitas pueris in scholis atque simplicioribus foeminis dicebatur. Erat virtutibus regiis ornata plane, ut sui desiderium coronae et provinciis reliquerit. Contra monachum, qui funeralem dixit, prodiere per typum censurae, quod videlicet alio indiguisset concionatore, nam ille monialem eam depinxit, ut si serenitatis titulum omisisset, nemo eam natam educatamque principem ex oratione credidisset, sed monialium institutis dimetiente. Vigesimo. (Mors episcopi Segniensis.) Romae die secunda Decembris obiit excellentissimus, illustrissimus dominus liber baro Georgius Wolffgangus Chiolich de Lewensperg, episcopus Segniensis, causae suae accusationumque finem ponens. Vide supra pag. 507. et 508. Primus ultimusque familiae baro, prope 50 fl. milia congregavisse, dicebatur. Rumor fuit, ferendam seu latam hanc fuisse a Papa sententiam: "Sanctissimus motu proprio ac de suae potestatis plenitudine episcopum Segniensem non damnandum censuit". Quidam ferendam dicebant, latam alii, mihi ignotum, cum sententiam non viderim. Plura quoque vulgabantur, ut mors veneno data, a praebente viaticum ea interrogatio, num sit innocens; aliaque, quae ut incerta (o)missa facio. Vigesimo primo. (Praesidiorum erectio.) Reparabantur vel potius erigebantur magno miserae plebis incommodo et fatigiis umbrae praesidiorum Pedell et ad Costaniczam Ded arces, ut fumus aliquis foret propositionum bani. Vigesimo secundo. (Congregatio regni.) In congregatione Decembri mense Zagrabiae habita ad fumum singulum 40 floreni impositi et per cancellarium Hungariae comitem Franciscum Eszterhazy, petito subsidio pro coronatione futura archiducis Josephi in Romanorum regem, delatum non est, sed elegans missa excusatio. Innotuit quoque novi ordinis in Hungaria erectio sub titulo s. Stephani Hungariae regis, de quo sequenti anno. Vigesimo tertio. (Komaromi fiscalis regius in Croatia.) Ob imminenentem banalem tabulam ad finem Decembris in fiscatem regium in Croatiae regno fuit resolulus dominus Sigismundus Komaromi, hactenus fiscalis episcopi, quo in munere Komaromio successit dominus Thadeus Bedekovich, frater assessoris Antonii atque cassae regni perceptoris et in temporalibus episcopalis vicarii. Vigesmo quarto. (Nova familia comitis Samere in Croatia et rei hujus descriptio.) Notari quoque debet, anni hujus initio comitem vulgo dictum Samere in Croatia possessionatum se effecisse; quod sic accidit. Idem comes Bohemus origine dicitur, cognomen ei verum est . . . . [59] Note (foot) return to pageOstalo prazno nije ispisano. sed a praedicato Samere hic semet vulgavit. Parentes in Bohemia adhuc habet. Postquam ultro citroque fuisset vagatus et pro more juvenum comitum obligurisset cuncta, habitu eremitae in Croatiam appulit, ac ad Rekam prope Kalnik in Crisiensi comitatu, bonis viduae Alexandro Keglevichianae, natae Theodorae Petazzi ex Carniolia, ad capellam s. Barbarae eremiticam incepit ducere vitam, ac eremitam se finxit. Ob politiores mores, lingvarum multarum peritiam, musicam item, ab antedicta comitissa ex eremo vocabatur, ut filiam ejus Johannam educatione hactenus naglectam in musica et lingvis instrueret, egit itaque eremitam ac instructorem. Jamque familiaris in arce Reka potius quam eremita videbatur, ut suspicionibus etiam non vacaret ex continua conversatione cum puella Johanna. Ducebatur cum puella et matre ad loca omnia, ac demum deposita, maschera eremitica reinduit comitissae liberalitate laicalem vestem, sed quia ignotus omnibus, ne impostor sit, ut ii, quorum mentio facta est fol. 490., a comitatu Crisiensi fuit interceptus, ad carceres positus, examinatus, cum fassionis suae veritas per litteras e Bohemia rescriptas, item generalem Balassa Jaurini commendantem, cui sangvine jungebatur, fuisset firmata, e carceribus est dimissus abiitque ad suos cum | 592 antedicta Johanna,
per litteras fovens amicitiam; quae 1760. acta fuere ac initio 1761. Eodem hoc anno 1761 Octobri mense in Reka obiit ibidemque in parochiali est sepulta praedicta comes vidua Theodora, relictis filiis Julio (qui invita matre 1759 cum filia comitis generalis Benvenuti Petazzi Carolostadii motrimonium iniit Anna nomine, admirantibus cunctis, juveni neglecto inculto generalem filiam suam tradere voluisse, quod tamen salacitas ejus fecit, habendique mariti pruritus, hine ne prostituat familiam et generali vulnus ex matrimonio filii sui inhaerens, filia quoque augeat, comiti illico data est. Haec mihi nota sunt, ob amicitiam generalis Petazzii, quae ipsa cogit tacere circumstantias reliquas, cum nec vulgo notae fuissent); item Josepho, de quo supra fol. 571., Johanna item antedicta. Hujus curatellam domino Nicolao Skerlecz mater commendavit in testamente, protectionem reginae ipsi, ac comiti banc. A matris morte (foeminae salacis prurientisque in senio etiam libidinis, ut relictis aliis mihi notis eventibus satis appareret ex publico illo, fol. 199 et 200 supra commemoratis; lubentissimeque monachis et ecclesiasticis succumbebat, dicens: mereri se credere, dum esurientibus carnes praeberet et famelicis provideret serviretque) Johanna dispositione etiam regia Ursulinarum monasterio Varasdinensi fuit tradita, 300 fl. regina annue ei suppeditante. Praedicto domino Nicolao Skerlecz puellae in bonis Reka et praetensionibus iis, quae ei a fratribus fuerant, strenne curante, ac post varia huc non pertinentia anno hoc coram bano contrahente; quo absoluto intra fratres et sororem contractu, praedicto comite Samere Varasdinum redeunte, regia Majestate admittente, prouti etiam domino comite bano, anno hoc Aprili mense idem comes cum Johanna Keglevich, filia Alexandri, conjunctus est, ac uxoreo jure in Croatia possessionatus atque bonorum Reka dominus est effectus. Felix ei fuit eremitica maschera, multosque haberet sequaces, si eadem salus foret se imitantibus. Interim si per futuros haeredes contingat in Croatia stabiliri familiam comitum horum, sciet ex praemissis posteritas, originem croaticam descendentium metiri; hoc enim fine antedicta notavimus. Vigesimo quinto. Medio Decembris generalis Böck Carolostadium per Zagrabiam abiit. (Descriptio anni.) Anni hujus fuit universalis in omnibus defectus, frumentum plane nullum, vini procreatio exigua, fructus arborum nullus, nullaque legumina; lues pecorum magna, glandium desiderium, verbo annus sterilissimus, herbis demptis, quae foeni copiam produxerunt. Authumnus calidissimus seeutaque hyems, ut hic in Croatia modicum gelu diebus 22. 23. et 24. ac 25. Novembris fuerit. Postea tota hyeme nulla glacies, propterea glacinae vacuae emanserunt. Ob hos favores temporis plebs copiosas fecit pro anno sequente inseminaturas. (Mors regis Poloniae.) Die 5. Octobris anni hujus Dresdae obiit dux Saxoniae et rex Poloniae Augustus (Comaromium terrae motu destructum.)
Die 27. Junii terraemotu Comaromium corruit in muris et aedificiis, Jaurinum multa passum, Strigonii, Pesthini aeque, sed sine notabili damno fuere terraemotus. Comaromii longius duravit hoc fatum. 593Obiit Zagoriae in dominio suo Dubrava domina comitissa nata Kohari, nupta comiti Sigismundo olim Keglevich, aetatis annorum 89., viduitatis suae 56., et Krapinae apud Franciscanos sepulta. Foemina insignis et timens deum et ad leges s. Pauli vidua. Haec in foemineo sexu duas pronepotes reliquit, immo harum filias, quae in bonis succedent.
Krčelić, Baltazar Adam (1715-1778) [1748], Annuae 1748-1767,versio electronica (, Zagreb), Verborum 244601, Ed. Tadija Smičiklas [genre: prosa oratio - historia] [word count] [krcelicbann]. |
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.