Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: LUn.* Your search found 1506 occurrences
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 901-1000:901. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 61 | Paragraph | Section] quaeque remittant
902. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 65 | Paragraph | Section] equis curruque Minervae
903. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 67 | Paragraph | Section] aethere puro
904. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 75 | Paragraph | Section] Divum referentia vultus
905. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 95 | Paragraph | Section]
906. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 97 | Paragraph | Section]
907. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 123 | Paragraph | Section] orbem
908. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 133 | Paragraph | Section] turgent, quantum aetheris abdunt.
909. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 135 | Paragraph | Section] bissenis tricies e partibus orbis
910. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 141 | Paragraph | Section] ferat se proxima nodo
911. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 147 | Paragraph | Section] maculis divae turpantibus ora
912. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 151 | Paragraph | Section] cum deficit, orbem.
913. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 151 | Paragraph | Section] tendere contra,
914. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 155 | Paragraph | Section] in imo,
915. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 157 | Paragraph | Section] si nosse latentes
916. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 161 | Paragraph | Section] radios, queis cingitur orbis
917. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 161 | Paragraph | Section] prospectum pandit in auras.
918. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 163 | Paragraph | Section] longe tamen usque minori
919. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 163 | Paragraph | Section] recto
920. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 165 | Paragraph | Section] quisquam radiis memorata lege retortis
921. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 165 | Paragraph | Section] late circumfluit orbem,
922. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 165 | Paragraph | Section] suos gravidasque futuris
923. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 165 | Paragraph | Section] animo sententia ludit;
924. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 165 | Paragraph | Section]
925. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 171 | Paragraph | Section] cum se nivibus jam nigra solutis
926. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 171 | Paragraph | Section] jamque altera jamque
927. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 171 | Paragraph | Section] patens in lumine et auras
928. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 173 | Paragraph | Section] partibus aeque
929. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 175 | Paragraph | Section] calcaribus armos
930. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 221 | Paragraph | Section] diem gyro quater intorquetur eodem.
931. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 225 | Paragraph | Section]
932. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 227 | Paragraph | Section]
933. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 249 | Paragraph | Section] ad medium, tum deinde fugatis
934. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 249 | Paragraph | Section] nullo ordine in aere nubes
935. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 317 | Paragraph | Section] fundit.
Adduntur hic quae ipsius auctoris manu conscripta invenimus in exemplari Londinensi
in laudem Ageni, praestantissimi viri, reipublicae Genuensis ad aulam Londinensem
legati.
936. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 321 | Paragraph | Section]
Luna autem dum deficit, aliquando ita est nigra, ut
etiam ex oculis penitus evanescat, aliquando est admodum rubra.
2 In eclipsi Solis radios solares amittit Terra interceptos a Luna; in eclipsi Lunae
ipsa Luna solares radios amittit a Terra interceptos; quare utrumque argumentum
ad Phoebum pertinet, qui quidem jure a poeta astronomo idcirco etiam invocatur,
quod idem et in Arcadico Olympo emineat Musarum ac Poetarum princeps, et in
Olympo aethereo, nimirum in coelo,
deficit, aliquando ita est nigra, ut
etiam ex oculis penitus evanescat, aliquando est admodum rubra.
2 In eclipsi Solis radios solares amittit Terra interceptos a Luna; in eclipsi Lunae
ipsa Luna solares radios amittit a Terra interceptos; quare utrumque argumentum
ad Phoebum pertinet, qui quidem jure a poeta astronomo idcirco etiam invocatur,
quod idem et in Arcadico Olympo emineat Musarum ac Poetarum princeps, et in
Olympo aethereo, nimirum in coelo, sit Sol ipse
aliquando ita est nigra, ut
etiam ex oculis penitus evanescat, aliquando est admodum rubra.
2 In eclipsi Solis radios solares amittit Terra interceptos a Luna; in eclipsi Lunae
ipsa Luna solares radios amittit a Terra interceptos; quare utrumque argumentum
ad Phoebum pertinet, qui quidem jure a poeta astronomo idcirco etiam invocatur,
quod idem et in Arcadico Olympo emineat Musarum ac Poetarum princeps, et in
Olympo aethereo, nimirum in coelo, sit Sol ipse princeps astrorum
elogio ipsius Halleyi libro V. (VI.).
In eodem lib. II. fit mentio de horologiis oscillatoriis Grahami, qui primus id
instrumentorum genus mirum in modum perfecit, et artifex egregius simul et
observator.
In lib. I. occasione arrepta ab inaequalibus Lunae motibus exponitur gravitas
generalis mutua Newtoni, a qua plurimae perturbationes oriuntur in Lunae motibus, quae itidem innuuntur.
Liber quintus (sextus) totus versatur circa lucem et colores, totam Newtoni
theoriam evolvens, opportunissimam ad explicandum, cur Luna
oscillatoriis Grahami, qui primus id
instrumentorum genus mirum in modum perfecit, et artifex egregius simul et
observator.
In lib. I. occasione arrepta ab inaequalibus Lunae motibus exponitur gravitas
generalis mutua Newtoni, a qua plurimae perturbationes oriuntur in Lunae motibus, quae itidem innuuntur.
Liber quintus (sextus) totus versatur circa lucem et colores, totam Newtoni
theoriam evolvens, opportunissimam ad explicandum, cur Luna in eclipsibus sit
saepe rubra. Porro ibidem habetur quaedam ipsius veluti apotheosis cum invocatione
Lunae motibus exponitur gravitas
generalis mutua Newtoni, a qua plurimae perturbationes oriuntur in Lunae motibus, quae itidem innuuntur.
Liber quintus (sextus) totus versatur circa lucem et colores, totam Newtoni
theoriam evolvens, opportunissimam ad explicandum, cur Luna in eclipsibus sit
saepe rubra. Porro ibidem habetur quaedam ipsius veluti apotheosis cum invocatione et hymno, in quo omnia ejus philosophica comperta continentur. Habetur
autem circa ejus finem illud, ad quod hic alluditur: Dona tibi, tibi thura parat
studiosa juventus altaque marmoreis
altaque marmoreis meditatur templa columnis.
5 Ponuntur hic objecta coelestia eo ordine, quo videri possint, transeundo a stellis
fixis et errantibus, quae appareant per noctem, ad Lunam, quae in fine lunationis
apparet in aurora, ac deinde ad Solem. Et idcirco positum est illud Divae tenuata
triformis cornua. Nam cornua in fine lunationis evadunt quotidie tenuiora, et tunc
sub auroram Luna oritur.
Porro stellae dispersae sunt ad distantias admodum
meditatur templa columnis.
5 Ponuntur hic objecta coelestia eo ordine, quo videri possint, transeundo a stellis
fixis et errantibus, quae appareant per noctem, ad Lunam, quae in fine lunationis
apparet in aurora, ac deinde ad Solem. Et idcirco positum est illud Divae tenuata
triformis cornua. Nam cornua in fine lunationis evadunt quotidie tenuiora, et tunc
sub auroram Luna oritur.
Porro stellae dispersae sunt ad distantias admodum diversas vel in
5 Ponuntur hic objecta coelestia eo ordine, quo videri possint, transeundo a stellis
fixis et errantibus, quae appareant per noctem, ad Lunam, quae in fine lunationis
apparet in aurora, ac deinde ad Solem. Et idcirco positum est illud Divae tenuata
triformis cornua. Nam cornua in fine lunationis evadunt quotidie tenuiora, et tunc
sub auroram Luna oritur.
Porro stellae dispersae sunt ad distantias admodum diversas vel in spatio vacuo, vel in aura aetherea ita tenui, ut nullam motibus resistentiam pariat.
possint, transeundo a stellis
fixis et errantibus, quae appareant per noctem, ad Lunam, quae in fine lunationis
apparet in aurora, ac deinde ad Solem. Et idcirco positum est illud Divae tenuata
triformis cornua. Nam cornua in fine lunationis evadunt quotidie tenuiora, et tunc
sub auroram Luna oritur.
Porro stellae dispersae sunt ad distantias admodum diversas vel in spatio vacuo, vel in aura aetherea ita tenui, ut nullam motibus resistentiam pariat.
caudam generant Soli ipsi semper aversam, quam
ego cum unicam esse putem causam caudae cometicae, saepe ipsas caudas fumantes appello, vel cum cometas nomino, ad fumum alludo.
13 Luna est Telluri proxima: ipsius media distantia a Terra est semidiametrorum terrestrium quam proxime 60, quod hic exprimitur per 10 circumferentias terrestres, quarum singulae paullo plus continent quam senos Terrae semidiametros.
Magnitudo apparens Lunae sive ejus, ut dicimus, apparens diameter
13 Luna est Telluri proxima: ipsius media distantia a Terra est semidiametrorum terrestrium quam proxime 60, quod hic exprimitur per 10 circumferentias terrestres, quarum singulae paullo plus continent quam senos Terrae semidiametros.
Magnitudo apparens Lunae sive ejus, ut dicimus, apparens diameter est proxime
aequalis magnitudini sive diametro apparenti Solis, nimirum aliquando tantillo major,
aliquando minor, utriusque nimirum media diameter apparens parum superat dimidium gradum circuli coelestis.
Cum vox gradus apud
Nam si
multiplicentur simul ter decem, sive 30, et bissex, sive 12, fiunt 360, quod nimirum
sunt circuli gradus.
At ea aequalitatis apparentia provenit ab immani distantiarum discrimine. Nam
Sol ita est magnus, ut ejus diameter sit plusquam triplo major quam distantia
Lunae a Terra. Nam diameter Solis continet diametros terrestres circiter 95, et
distantia media Lunae a Terra 30. Distantia autem Solis a Terra 19644 semidiametrorum terrestrium, uti diximus in adn. 9, continet distantiam Lunae semidiametrorum 60 vicibus 327 circiter. Qui numerus rotunde, ut
sunt circuli gradus.
At ea aequalitatis apparentia provenit ab immani distantiarum discrimine. Nam
Sol ita est magnus, ut ejus diameter sit plusquam triplo major quam distantia
Lunae a Terra. Nam diameter Solis continet diametros terrestres circiter 95, et
distantia media Lunae a Terra 30. Distantia autem Solis a Terra 19644 semidiametrorum terrestrium, uti diximus in adn. 9, continet distantiam Lunae semidiametrorum 60 vicibus 327 circiter. Qui numerus rotunde, ut ajunt, hic exprimitur
per illud Tercentum. (Ce calcul est fondé sur l'opinion qu'on avoit de la
ita est magnus, ut ejus diameter sit plusquam triplo major quam distantia
Lunae a Terra. Nam diameter Solis continet diametros terrestres circiter 95, et
distantia media Lunae a Terra 30. Distantia autem Solis a Terra 19644 semidiametrorum terrestrium, uti diximus in adn. 9, continet distantiam Lunae semidiametrorum 60 vicibus 327 circiter. Qui numerus rotunde, ut ajunt, hic exprimitur
per illud Tercentum. (Ce calcul est fondé sur l'opinion qu'on avoit de la distance
du soleil quand ce poeme fut composé. La distance s'étant trouvée beaucoup
plus grande, le diametre réel doit être
20 A motu diurno pendet ortus et occasus Solis, adeoque alternatio diurna caloris et
frigoris utilissima ad vegetationem, aestus marinus, quo aquae elevantur vel deprimuntur in eodem loco pro diversa positione, quam is acquirit ad Solem et
Lunam, a quorum actione in Newtoni theoria pendet figura, quam Tellus debet
acquirere ad habendum aequilibrium. Eodem modo circumaguntur circa polos
stellae omnes. Unde fit, ut Ursa, potissimum Minor, et potissimum ea ipsius stella, quae, cum in ejus cauda sita sit, appellatur Cynosura, polo
ad quod referretur, si spectaretur e centro Terrae. Est autem idcirco parallaxis eo major, quo astrum est remotius a zenith et
horizonti propius. Est itidem eo major, quo astrum est propius Terrae, ac idcirco
in stellis fixis prorsus insensibilis; in planetis omnibus perquam exigua praeter
Lunam, in qua aliquando superat unum gradum. Dicitur autem hic despectare
astrum is, qui id intuetur, ut exprimatur illud, radium, per quem is ipsum videt,
esse quodam modo altiorem recta, tendente a centro Terrae ad ipsum astrum.
Quam ob causam id per hanc parallaxim deprimitur.
in illo eadem orbita jam quater, in hoc bis.
36(35) De nodis hic agitur, in quibus planetarum orbitae secant eclipticam. Qui quidem
nodi maxime ad eclipses pertinent. Neque enim Luna aut ipsa deficit aut defectum Solis parit, nisi sit nodo proxima, ut nec Mercurius aut Venus in Sole
apparent, nisi eo tempore, quo ipsi conjunguntur, sint in ipsis nodis aut iis proximi.
Cum orbita planetae cujusvis et cujusvis e cometis huc usque observatis sit
37(36) Leges Keplerianae, quas observant planetae primarii respectu Solis, observant
et secundarii respectu suorum primariorum, nimirum satellites Jovis et Saturni.
Inter secundarios planetas numeratur etiam Luna, quae est ipsius Terrae comes
vel satelles. Cum tamen ipsa sit pars maxima nostri argumenti, in quo agitur de
ipsius et Solis defectibus, oportet aliquanto diutius in ea immorari et innuere
saltem praecipua capita ejus theoriae.
nostri argumenti, in quo agitur de
ipsius et Solis defectibus, oportet aliquanto diutius in ea immorari et innuere
saltem praecipua capita ejus theoriae.
38(37) Primo quidem Lunae orbita est elliptica ut caeterorum planetarum. Hinc aliquando est remotior in apogeo, aliquando propior in perigeo. In illo casu apparet minor, in hoc major. Et dum ascendit ad apogeum, minuitur ejus celeritas;
dum descendit, augetur gravitate, quam habet in Terram, in primo casu opposita ex
cum diameter realis sit eadem in utroque casu, diameter apparens est in ratione distantiarum reciproca simplici.
39(38) Totum coelestem circulum, quem Sol percurrit integro anno, Luna absolvit
diebus 27, horis 7, minutis 43, secundis 12. Exprimuntur hic dies integri neglectis horis. Sed astronomi considerant quatuor revolutiones Lunae. Prima est
ea, quam diximus, et fit respectu fixarum ac appellatur periodica. Secunda fit
respectu apogei lunaris, quod progreditur, et
39(38) Totum coelestem circulum, quem Sol percurrit integro anno, Luna absolvit
diebus 27, horis 7, minutis 43, secundis 12. Exprimuntur hic dies integri neglectis horis. Sed astronomi considerant quatuor revolutiones Lunae. Prima est
ea, quam diximus, et fit respectu fixarum ac appellatur periodica. Secunda fit
respectu apogei lunaris, quod progreditur, et est dierum 27, hor. 13, min. 18,
sec. 34 ac dicitur anomalistica. Tertia fit respectu alterius e suis nodis, quorum
uterque regreditur et est dier. 27,
Sol percurrit integro anno, Luna absolvit
diebus 27, horis 7, minutis 43, secundis 12. Exprimuntur hic dies integri neglectis horis. Sed astronomi considerant quatuor revolutiones Lunae. Prima est
ea, quam diximus, et fit respectu fixarum ac appellatur periodica. Secunda fit
respectu apogei lunaris, quod progreditur, et est dierum 27, hor. 13, min. 18,
sec. 34 ac dicitur anomalistica. Tertia fit respectu alterius e suis nodis, quorum
uterque regreditur et est dier. 27, hor. 5, min. 5, sec. 35. Eae omnes habent
proxime 27 dies. Quarta est ea, quae fit respectu Solis, quae appellatur
5, min. 5, sec. 35. Eae omnes habent
proxime 27 dies. Quarta est ea, quae fit respectu Solis, quae appellatur synodica; qua nimirum digressa a conjunctione cum Sole ipsum interea progredientem assequitur. Haec revolutio est dierum 29, hor. 12, min. 44, sec. 3, et haec
est ea, quam vulgo dicimus lunationem et per quam annum in menses dividebant olim Judaei, et nunc dividunt plures orientales populi. Ea revolutio hic
exprimitur per dies 29 cum dimidio, omissis nimirum tantummodo minutis.
Hinc autem nova conjunctio sive novum novilunium non fit in eadem coeli
plaga,
iterum spatiantur eodem, id non significat eodem ac prius, sed eodem
communi utrique. Nam extra novilunia in diversis apparent coeli punctis.
40(39) Maxime notandi sunt hic bini Lunae nodi. Nam eclipses non fiunt nisi Luna in
novilunio vel plenilunio sit proxima nodo alteri.
41(40) Erit nobis usui in theoria eclipsium evolvenda etiam inclinatio orbitae ad
eodem ac prius, sed eodem
communi utrique. Nam extra novilunia in diversis apparent coeli punctis.
40(39) Maxime notandi sunt hic bini Lunae nodi. Nam eclipses non fiunt nisi Luna in
novilunio vel plenilunio sit proxima nodo alteri.
41(40) Erit nobis usui in theoria eclipsium evolvenda etiam inclinatio orbitae ad eclipticam, ubi angulus habetur graduum
totius circuli. Nam pars octava circuli continentis
gradus 360, sunt gradus 45, et horum pars nona sunt gradus 5; deinde quod
sint partes quinque orbis aetherei seu circuli coelestis, quarum partium integer
circulus continet ter decies bissenas, nimirum 360 juxta adn. 13. Hoc spatio
distat Luna ab ecliptica, quando est aeque remota ab utroque nodo. Et eo quidem tempore est in maxima elongatione ab ipsa ecliptica, quae elongatio maxima aequatur ipsi inclinationi orbitae. Porro praeter 5 gradus habentur fere semper et minuta aliqua. Variatur enim ea inclinatio a gradibus 5 ad gr. 5,
aliqua. Variatur enim ea inclinatio a gradibus 5 ad gr. 5, min. 18.
Idcirco est dictum spatio paullo majore patescit et spatio paullo majore recedet.
42(41) Eodem tempore, quo Luna, habet hunc motum circa Terram, simul cum ipsa
Terra translata debet transferri itidem motu communi circa Solem, sed is communis motus a nobis non percipitur. Revera autem in Newtoni theoria non est
ipsa Terra, quae describit ellipsim circa Solem, sed centrum commune gravitatis Lunae ac
tempore, quo Luna, habet hunc motum circa Terram, simul cum ipsa
Terra translata debet transferri itidem motu communi circa Solem, sed is communis motus a nobis non percipitur. Revera autem in Newtoni theoria non est
ipsa Terra, quae describit ellipsim circa Solem, sed centrum commune gravitatis Lunae ac Terrae. Quia immo nec ea est accurata ellipsis, quod id centrum
describit, nec circa Solem immotum describitur ea orbita, sed movetur Sol ipse
interea circa centrum commune gravitatis omnium trium. Immo vero ne id
quidem centrum commune quiescit, sed aliud, quod est commune planetis
soleant.
Porro ejus motus apparens fit semper in orientem sine stationibus et retrogradationibus, quas habent quandoque cometae et planetae.
43(42) Bini nodi lunares visi e Terra jacent ad partes coeli oppositas e diametro, cum
nimirum planum orbitae lunaris transeat per Terram ipsam. Hinc et ex iis, quae
superius sunt dicta, facile colligitur id, quod hic enunciatur et quod erit usui
infra, ubi ad eclipses ipsas deventum fuerit. Nimirum, si una
et retrogradationibus, quas habent quandoque cometae et planetae.
43(42) Bini nodi lunares visi e Terra jacent ad partes coeli oppositas e diametro, cum
nimirum planum orbitae lunaris transeat per Terram ipsam. Hinc et ex iis, quae
superius sunt dicta, facile colligitur id, quod hic enunciatur et quod erit usui
infra, ubi ad eclipses ipsas deventum fuerit. Nimirum, si una quaedam conjunctio Lunae cum Sole facta fuerit in aliquo nodo, in quo ea fuerit simul cum Sole
in
Terra jacent ad partes coeli oppositas e diametro, cum
nimirum planum orbitae lunaris transeat per Terram ipsam. Hinc et ex iis, quae
superius sunt dicta, facile colligitur id, quod hic enunciatur et quod erit usui
infra, ubi ad eclipses ipsas deventum fuerit. Nimirum, si una quaedam conjunctio Lunae cum Sole facta fuerit in aliquo nodo, in quo ea fuerit simul cum Sole
in ecliptica, non posse iterum conjungi cum Sole in nodo, seu potius prope
nodum, nisi in septima lunatione, incipiendo numerationem ab illa prima. Nam
secunda conjunctio fit in coeli puncto remoto ab illo priore
quod hic enunciatur et quod erit usui
infra, ubi ad eclipses ipsas deventum fuerit. Nimirum, si una quaedam conjunctio Lunae cum Sole facta fuerit in aliquo nodo, in quo ea fuerit simul cum Sole
in ecliptica, non posse iterum conjungi cum Sole in nodo, seu potius prope
nodum, nisi in septima lunatione, incipiendo numerationem ab illa prima. Nam
secunda conjunctio fit in coeli puncto remoto ab illo priore circiter per unum
signum, tertia per alterum, et ita porro, ut idcirco septima fiat in loco remoto a
loco primae fere per 6 signa, sive per semicirculum, ubi occurrit nodus
idcirco septima fiat in loco remoto a
loco primae fere per 6 signa, sive per semicirculum, ubi occurrit nodus oppositus.
44(43) Innuuntur hic jam inaequalitates nonnullae motuum Lunae, qui sunt admodum
perturbati potissimum extra novilunia et plenilunia, quae ab astronomis dicuntur
syzygiae, nimirum in quadraturis et in octantibus.
Nodi orbitae lunaris jam progrediuntur, jam regrediuntur, sed in singulis conversionibus magis regrediuntur ita, ut in
44(43) Innuuntur hic jam inaequalitates nonnullae motuum Lunae, qui sunt admodum
perturbati potissimum extra novilunia et plenilunia, quae ab astronomis dicuntur
syzygiae, nimirum in quadraturis et in octantibus.
Nodi orbitae lunaris jam progrediuntur, jam regrediuntur, sed in singulis conversionibus magis regrediuntur ita, ut in fine singularum conversionum sint
aliquanto occidentaliores et idcirco evagentur per totam eclipticam motu, qui
respectu principii Arietis absolvitur annis 18, dieb. 224, hor. 5. Id
evagentur per totam eclipticam motu, qui
respectu principii Arietis absolvitur annis 18, dieb. 224, hor. 5. Id exprimitur
per illud Primus ter senis dum evolvitur annus ab annis, quod significat absolvi
motum intra annum decimum nonum.
Patet autem id, quod additur, Lunam ad eundem nodum redire ante quam
absolvat integrum periodum. Occurrit enim nodo regredienti.
Linea omnium longissima in ellipsi dicitur axis major seu axis transversus. Et
ejus extrema puncta, quorum alterum est apogeum, alterum perigeum, dicuntur apsides, illa quidem
conversionem respectu principii Arietis absolvunt annis 8, diebus 309, horis 8,
min. 20, nimirum sub finem anni noni, quod hic exprimitur.
45(44) Innuitur hic causa perturbationum Lunae, quae nimirum est gravitas generalis
Newtoniana, quam appellant mutuam generalem attractionem, cujus hae sunt
leges: omnia puncta materiae in se mutuo tendunt. Hic nisus non est aliqua
physica actio unius puncti in punctum distans, uti videtur exprimere vox attractiones et ut hic, ad rem
reciproca duplicata distantiae ab ipsa massa.
46(45) Ex ea generali attractione deducitur gravitas terrestrium corporum in Terram.
Quae tamen corpora si essent in ea distantia a Luna, ut quadratum distantiae a
Terra magis superaret quadratum distantiae a Luna, quam massa Terrae superat
massam Lunae, caderent in Lunam, non in Terram. Sic pariter corpora planetis,
qui hic enumerantur, et cometis proxima, in ipsa gravitant. Et ex hac mutua
generali vi petitur ratio
46(45) Ex ea generali attractione deducitur gravitas terrestrium corporum in Terram.
Quae tamen corpora si essent in ea distantia a Luna, ut quadratum distantiae a
Terra magis superaret quadratum distantiae a Luna, quam massa Terrae superat
massam Lunae, caderent in Lunam, non in Terram. Sic pariter corpora planetis,
qui hic enumerantur, et cometis proxima, in ipsa gravitant. Et ex hac mutua
generali vi petitur ratio figurae ad sensum sphaericae omnium planetarum.
46(45) Ex ea generali attractione deducitur gravitas terrestrium corporum in Terram.
Quae tamen corpora si essent in ea distantia a Luna, ut quadratum distantiae a
Terra magis superaret quadratum distantiae a Luna, quam massa Terrae superat
massam Lunae, caderent in Lunam, non in Terram. Sic pariter corpora planetis,
qui hic enumerantur, et cometis proxima, in ipsa gravitant. Et ex hac mutua
generali vi petitur ratio figurae ad sensum sphaericae omnium planetarum.
46(45) Ex ea generali attractione deducitur gravitas terrestrium corporum in Terram.
Quae tamen corpora si essent in ea distantia a Luna, ut quadratum distantiae a
Terra magis superaret quadratum distantiae a Luna, quam massa Terrae superat
massam Lunae, caderent in Lunam, non in Terram. Sic pariter corpora planetis,
qui hic enumerantur, et cometis proxima, in ipsa gravitant. Et ex hac mutua
generali vi petitur ratio figurae ad sensum sphaericae omnium planetarum.
in ipsa gravitant. Et ex hac mutua
generali vi petitur ratio figurae ad sensum sphaericae omnium planetarum.
47(46) Ab hac mutua gravitate proveniunt perturbationes omnes motuum Lunae. Si
Terra et Luna essent in natura solae, moverentur in orbibus ellipticis circa commune gravitatis centrum immobile. Et planum commune binarum orbitarum ac
linea apsidum quiescerent et motus esset admodum regularis. Sed gravitas
utriusque in Solem perturbat hosce motus: movetur hoc
Et ex hac mutua
generali vi petitur ratio figurae ad sensum sphaericae omnium planetarum.
47(46) Ab hac mutua gravitate proveniunt perturbationes omnes motuum Lunae. Si
Terra et Luna essent in natura solae, moverentur in orbibus ellipticis circa commune gravitatis centrum immobile. Et planum commune binarum orbitarum ac
linea apsidum quiescerent et motus esset admodum regularis. Sed gravitas
utriusque in Solem perturbat hosce motus: movetur hoc systema binorum corporum
orbibus ellipticis circa commune gravitatis centrum immobile. Et planum commune binarum orbitarum ac
linea apsidum quiescerent et motus esset admodum regularis. Sed gravitas
utriusque in Solem perturbat hosce motus: movetur hoc systema binorum corporum circa ipsum Solem. In quo motu, si Terra et Luna urgerentur viribus
aequalibus et eandem directionem habentibus, eorum positio respectiva nihil
omnino turbaretur. Nam motus communis statum respectivum non turbat. Sed
vires, quibus in Solem gravitant, nunquam simul et aequales sunt et cum eadem
directione. In noviluniis luna
si Terra et Luna urgerentur viribus
aequalibus et eandem directionem habentibus, eorum positio respectiva nihil
omnino turbaretur. Nam motus communis statum respectivum non turbat. Sed
vires, quibus in Solem gravitant, nunquam simul et aequales sunt et cum eadem
directione. In noviluniis luna posita inter Solem et Terram est propior Soli quam
ipsa Terra, et e contrario in pleniluniis remotior. Hinc in iis casibus directio
virium est eadem, sed vires ipsae sunt inaequales: circa quadraturas distantia
est eadem, sed directiones convergunt ad Solem, et idcirco diversae sunt;
volumine, cujus mentio
est facta in adnot. 29, ubi ego etiam in adnotationibus et supplementis rem
omnem evolvi pluribus. Hic satis est eadem tantummodo innuere.
48(47) Orbis lunaris plures mutationes subit. Nam primo quidem magnitudinem mutat
jam magis expansus, jam magis contractus. Tum mutat etiam formam, mutando illam, quam appellant astronomi eccentricitatem. Qua crescente respectu
axis transversi recedit magis a forma circuli. Decrescente vero eadem, accedit
ad
a forma circuli. Decrescente vero eadem, accedit
ad eam formam.
Praeterea mutat orbita et positionem suam, cum axis moveatur, uti diximus in
adn. superiore, atque id vertigine trepida, nimirum jam progrediendo, jam regrediendo, sed magis progrediendo. Celeritas quoque Lunae mutatur ob eas
vires perturbatrices, et a quadraturis ad syzygias perpetuo augetur, ab his ad
quadraturas minuitur per easdem. Ipsum tempus periodicum majus est, quando
Luna est in aphelio quam quando est in perihelio. Orbita inclinatur ad eclipticam
jam magis, jam minus, et nodi jam
atque id vertigine trepida, nimirum jam progrediendo, jam regrediendo, sed magis progrediendo. Celeritas quoque Lunae mutatur ob eas
vires perturbatrices, et a quadraturis ad syzygias perpetuo augetur, ab his ad
quadraturas minuitur per easdem. Ipsum tempus periodicum majus est, quando
Luna est in aphelio quam quando est in perihelio. Orbita inclinatur ad eclipticam
jam magis, jam minus, et nodi jam progrediuntur, jam regrediuntur, sed magis
regrediuntur, ut pariter diximus.
Haec indicata sunt tantummodo. Sunt autem admodum multae inaequalitates
Orbita inclinatur ad eclipticam
jam magis, jam minus, et nodi jam progrediuntur, jam regrediuntur, sed magis
regrediuntur, ut pariter diximus.
Haec indicata sunt tantummodo. Sunt autem admodum multae inaequalitates
singulae, et pendent a positione mutua Solis, Terrae, Lunae, lineae nodorum et
lineae apsidum. Clerautius in sua theoria Lunae proponit circiter 40 correctiones diversas ex theoria mutuae gravitatis deductas. Et adhuc aliae minores
supersunt plures, quae ad calculum non sunt reductae. Alii alium proponunt
numerum, sed apud omnes occurrunt admodum
progrediuntur, jam regrediuntur, sed magis
regrediuntur, ut pariter diximus.
Haec indicata sunt tantummodo. Sunt autem admodum multae inaequalitates
singulae, et pendent a positione mutua Solis, Terrae, Lunae, lineae nodorum et
lineae apsidum. Clerautius in sua theoria Lunae proponit circiter 40 correctiones diversas ex theoria mutuae gravitatis deductas. Et adhuc aliae minores
supersunt plures, quae ad calculum non sunt reductae. Alii alium proponunt
numerum, sed apud omnes occurrunt admodum multae.
Haec tanta multitudo inaequalitatum id
supersunt plures, quae ad calculum non sunt reductae. Alii alium proponunt
numerum, sed apud omnes occurrunt admodum multae.
Haec tanta multitudo inaequalitatum id effecit, ut per observationes sine gravitatis theoria nullo modo potuerint ad certas leges reduci motus lunares, potissimum extra syzygias. Newtonus omnium primus rem cum aliquo successu
per suam gravitatem generalem effecit. Id praestatur quaerendo motum trium
corporum, quae in se mutuo gravitent vi decrescente in ratione reciproca duplicata distantiarum et projiciantur utcumque. Id appellatur
difficultate celeberrimum est per haec tempora.
Et in eo resolvendo desudarunt, ac adhuc desudant, primi hujus aevi geometrae, nec ulla adhuc habetur accurata et generalis solutio. Newtonus approximatione usus edidit elementa, ex quibus prodierunt tabulae, quae omnium primae ad veras positiones Lunae plurimum accesserunt, sed adhuc supererant
identidem plura minuta discriminis. Approximationem provexerunt multo ulterius tabulis inde computatis et editis Clerautius, D'Alembertus et Eulerus. Et
Clerautius quidem novam suarum editionem parat, in qua post correctiones
nonnullas, quas
quas adhibuit, omnino credit errores nunquam ultra unum minutum
progressuros, uti ex ipso accepi. Bradlejus quoque eandem exactitudinem invenit in aliis tabulis ex theoria computatis et per observationes correctis.
Ubi omnes illae positiones horum trium corporum et orbitae lunaris eodem
deveniunt, inaequalitatum ordo idem regreditur, quod quidem non accurate, sed
proxime accidit post lunationes 223, post annos 18 et aliquot dies. Quam periodum Hallejus idcirco coepit observare primus. De ea occurret sermo inferius
in lib. II, adn. 70 (lib.
eandem exactitudinem invenit in aliis tabulis ex theoria computatis et per observationes correctis.
Ubi omnes illae positiones horum trium corporum et orbitae lunaris eodem
deveniunt, inaequalitatum ordo idem regreditur, quod quidem non accurate, sed
proxime accidit post lunationes 223, post annos 18 et aliquot dies. Quam periodum Hallejus idcirco coepit observare primus. De ea occurret sermo inferius
in lib. II, adn. 70 (lib.
non accurate, sed
proxime accidit post lunationes 223, post annos 18 et aliquot dies. Quam periodum Hallejus idcirco coepit observare primus. De ea occurret sermo inferius
in lib. II, adn. 70 (lib.
apud omnes astronomos fixas et Solem habere suum lumen
proprium, planetas omnes et cometas reflectere lumen a Sole acceptum.
50(49) Inde facile derivantur omnes tam variae phases Lunae. Sol multo altior ipsa
Luna, uti diximus, et ab ipsa admodum remotus illuminat dimidium circiter ejus
superficiei, quod idcirco est lucidum; alio dimidio obscuro, nisi quatenus ipsa
ejusmodi obscura pars circa novilunia illustratur tenui lumine e Terra reflexo,
quod appellatur secundarium
Solem habere suum lumen
proprium, planetas omnes et cometas reflectere lumen a Sole acceptum.
50(49) Inde facile derivantur omnes tam variae phases Lunae. Sol multo altior ipsa
Luna, uti diximus, et ab ipsa admodum remotus illuminat dimidium circiter ejus
superficiei, quod idcirco est lucidum; alio dimidio obscuro, nisi quatenus ipsa
ejusmodi obscura pars circa novilunia illustratur tenui lumine e Terra reflexo,
quod appellatur secundarium Lunae. Ipsa autem Luna sita
Sol multo altior ipsa
Luna, uti diximus, et ab ipsa admodum remotus illuminat dimidium circiter ejus
superficiei, quod idcirco est lucidum; alio dimidio obscuro, nisi quatenus ipsa
ejusmodi obscura pars circa novilunia illustratur tenui lumine e Terra reflexo,
quod appellatur secundarium Lunae. Ipsa autem Luna sita in plenilunio ad partes
Soli oppositas obvertit Terrae eam ipsam faciem lucidam; in novilunio, sita
Solem versus, obvertit obscuram; in reliquis positionibus partem obscurae et
partem lucidae, a quo pendent omnia phasium phaenomena. Quando pars lucida nobis obversa
ipsa
Luna, uti diximus, et ab ipsa admodum remotus illuminat dimidium circiter ejus
superficiei, quod idcirco est lucidum; alio dimidio obscuro, nisi quatenus ipsa
ejusmodi obscura pars circa novilunia illustratur tenui lumine e Terra reflexo,
quod appellatur secundarium Lunae. Ipsa autem Luna sita in plenilunio ad partes
Soli oppositas obvertit Terrae eam ipsam faciem lucidam; in novilunio, sita
Solem versus, obvertit obscuram; in reliquis positionibus partem obscurae et
partem lucidae, a quo pendent omnia phasium phaenomena. Quando pars lucida nobis obversa est exigua, Luna
autem Luna sita in plenilunio ad partes
Soli oppositas obvertit Terrae eam ipsam faciem lucidam; in novilunio, sita
Solem versus, obvertit obscuram; in reliquis positionibus partem obscurae et
partem lucidae, a quo pendent omnia phasium phaenomena. Quando pars lucida nobis obversa est exigua, Luna apparet falcata, nimirum in principio et fine
lunationis. Ac tum falcis lucidae dorsum semper respicit ipsum Solem, cornibus directis in plagam oppositam. Statim post novilunium, sive initio lunationis,
Luna est orientalior ipso Sole ac idcirco occidentem respicit convexitas ipsius
falcis,
obvertit Terrae eam ipsam faciem lucidam; in novilunio, sita
Solem versus, obvertit obscuram; in reliquis positionibus partem obscurae et
partem lucidae, a quo pendent omnia phasium phaenomena. Quando pars lucida nobis obversa est exigua, Luna apparet falcata, nimirum in principio et fine
lunationis. Ac tum falcis lucidae dorsum semper respicit ipsum Solem, cornibus directis in plagam oppositam. Statim post novilunium, sive initio lunationis,
Luna est orientalior ipso Sole ac idcirco occidentem respicit convexitas ipsius
falcis, cornibus orientem spectantibus. Contrarium accidit
partem lucidae, a quo pendent omnia phasium phaenomena. Quando pars lucida nobis obversa est exigua, Luna apparet falcata, nimirum in principio et fine
lunationis. Ac tum falcis lucidae dorsum semper respicit ipsum Solem, cornibus directis in plagam oppositam. Statim post novilunium, sive initio lunationis,
Luna est orientalior ipso Sole ac idcirco occidentem respicit convexitas ipsius
falcis, cornibus orientem spectantibus. Contrarium accidit in fine lunationis,
cum Luna est occidentalior ipso Sole. Hinc Italicum proverbium: Gobba a ponente, luna crescente; gobba a levante, luna
a quo pendent omnia phasium phaenomena. Quando pars lucida nobis obversa est exigua, Luna apparet falcata, nimirum in principio et fine
lunationis. Ac tum falcis lucidae dorsum semper respicit ipsum Solem, cornibus directis in plagam oppositam. Statim post novilunium, sive initio lunationis,
Luna est orientalior ipso Sole ac idcirco occidentem respicit convexitas ipsius
falcis, cornibus orientem spectantibus. Contrarium accidit in fine lunationis,
cum Luna est occidentalior ipso Sole. Hinc Italicum proverbium: Gobba a ponente, luna crescente; gobba a levante, luna calante.
Ac tum falcis lucidae dorsum semper respicit ipsum Solem, cornibus directis in plagam oppositam. Statim post novilunium, sive initio lunationis,
Luna est orientalior ipso Sole ac idcirco occidentem respicit convexitas ipsius
falcis, cornibus orientem spectantibus. Contrarium accidit in fine lunationis,
cum Luna est occidentalior ipso Sole. Hinc Italicum proverbium: Gobba a ponente, luna crescente; gobba a levante, luna calante.
51(50) Episodii loco hic describitur
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.