Your search found 462 occurrences

Retrieve all occurrences

Click here for a KWIC Report

Occurrences 101-200:

62 His in Esaia etiam iurat Dominus in dextera sua | et in brachio fortitudinis suę | se non daturum ultra triticum neque uinum. Non enim possunt mereri gratiam fructum-que sacramenti, qui uel dubii sumunt illud | uel increduli despiciunt | acrius tandem puniendi quam qui olim Legalibus sacrificiis detraxissent, dicente Apostolo: Ad Heb. 10 Irritam quis faciens legem Moysi, sine ulla miseratione duobus uel

ut credendo, ut poenitendo, ut Domino in omnibus obediendo | ad tam salutare conuiuium accedamus. In quo et pręsentis infirmitatis certissimum est remedium | et futurę beatitudinis perfecta gloria. Hactenus de eucharistię sacramento. ad quod quoniam ieiuni accedere solemus, non incongrue nunc de ieiunio disseremus. De ieivnio et refectione. Caput XX

sancto sanctus eris, et cum innocente innocens eris, et cum electo electus eris, et cum peruerso peruerteris. Inter innocentes autem manus lauare | est eos imitando iustitię operationibus exerceri. Altare autem Domini circumdat, qui sacramenta eius alta mente contemplatur | et cęlestium meditationum fruitur iocunditate. Sed nisi cum magis discedere curaueris ab Herode | et illos comitari, illis adhęrere studueris, quorum uitę splendor et sanctimonię claritudo

Porro illos maxime mundas manus habere decet, quibus a propheta pręceptum est dicente: Esa. LII Mundamini qui fertis uasa Domini. Nihil igitur immundum tangant manus ille, quibus concessum est, ut purissimum Christi corpus in sacramento palpent | et hostiam uiuam offerant Deo. Eas manus nequa peccati contaminet spurcicies, meminisse debemus | ob hoc nobis a Deo datas, ut ipsi pręcipue qui dedit seruiant, ipsi laborent in operibus iustis actionibus-que probatis.

dementiam, ut eius proditor fieres, cuius fueras discipulus, ut eum crucifigendum inimicis offerres, cuius eras natura famulus, beneficio socius, dilectione frater, promissione cohęres, non terreni patrimonii, sed cęlestis. Nunquid te cum coenaret, a mensa repulit? cum sacramentum corporis et sanguinis sui discumbentibus porrigeret, pręteriit? cum iisdem pedes lauaret, nunquid non se ad tuos inclinauit? nunquid cum amplecti eum uelles | restitit? cum osculum offerres, faciem auertit? Omnia quidem ille tanquam sibi

Quoniam autem nihil mali est, quod lex diuina non prohibeat, neque boni quod non imperet uel pręcipiat, omnium prorsus abstinentia uitiorum | omnium-que exercitatio uirtutum obedientia est. Ita ut ne fidei quidem sacramenta proderunt nobis, nisi ipsam obedientię coluerimus uirtutem. Vnde gentium apostolus Paulus: Ad Cor. prima 7 Circumcisio inquit nihil est, et pręputium nihil est |

et Idumeę. Prophetat de iudicio, de Antichristo, de diabolo. In fine describit ciuitatem cum templo in monte positam, hoc est Ecclesiam super montem, qui Christus est, fundatam. Per singulas ędificii partes singula Ecclesię sacramenta designat pręceptaque uirtutum et institutiones ad Dei cultum pertinentes. Quomodo autem uita defunctus sit, uel ubi sepultus, nusquam memini me legere. Reor tamen illic eum obisse, ubi et prophetant, atque illic

Ego redemi eas, et ipsi locuti sunt de me mendacia. Et ob hoc quidem propheta regnum eorum per Romanos prędixit euertendum. In Christo autem credituris Dei misericordiam pollicetur. Pręterea de eucharistię sacramento in salutem fidelium instituendo uaticinatur dicens: Viuent tritico et germinabunt quasi uinea; memoriale eius sicut uinum Lybani. Atque hęc de propheta isto memorię prodita in prophetarum libello

destruendum, Christum Iudeis pro pecunia tradendum: Appenderunt, inquit, mercedem meam XXX argenteis. Prophetauit postremo de Antichristi aduersus Ecclesiam decertatione et eius interitu fideliumque salute, de sacramento baptismatis, de Iudeorum repudio, de Christi passione, de martyrum fide, de ultimo Christi ad iudicandum aduentu, de Hierusalem cęlesti a sanctis hominibus perpetuo perenniterque habitanda.

molliet duritiam? Creator omnium fit famulus eorum, quos creauit. Et aliquem pudebit erga alterum sese gerere submissius? Lauat autem Dominus et extergit discipulorum suorum pedes, ut nos instruat, quam emundati accedere debeamus ad sumendum corporis et sanguinis eius sacramentum. Qui enim manducat et bibit indigne, iudicium sibi manducat et bibit. Venit ergo ad Symonem Petrum. Et dicit ei Petrus: Domine, tu mihi lauas pedes? Non lauabis mihi pedes in ęternum. Et Petrus igitur tantam Domini humilitatem admiratus non sinit sibi

assumpsit. Nunc illo nostra redeat oratio, ubi dicitur: Et cum recubuisset. Ex quo satis constat, quia post pedum lotionem ad mensam resedit, ut peracto Veteris Legis sacrificio *corr. ex iustificat Nouę sacramentum institueret, sicut ab aliis Euangelistis est relatum. Nam in Luca Dominum ad discipulos sic dicentem audimus: Desyderio desyderaui hoc Pascha manducare uobiscum, antequam patiar. Signanter hoc Pascha inquit, quod ad salutem omnium credentium

oportere, postquam illuxit ueritas. Dicamus igitur, quę olim pręcesserunt baptisma istud, quo nunc credentes sanctificantur, ut futurum significarent, deinde reliqua, quę proposuimus, tractaturi. *corr. ex qui Huius sacramenti figura fuit arca Noe in aquis seruata, ex qua nouum hominum genus prodiit, ueteri per diluuium deleto; Mare rubrum aduersarias enecans potestates et in tutum transmittens populum fidelem; Iordanis fluuius, quo transmisso Dei populus Terram promissionis ingressus est;

aqua cinere uaccę **corr. ex uacce ruffę aspersa mundos efficiebat illos, quos ex tactu rei immundę inquinari contigisset. Ita et nos, qui in Adam ex tactu uetitę arboris peccauimus, in Christo baptizati a peccato purgamur. Tunc quoque baptismi sacramentum pręparabat Dominus, cum in Esaia diceret: Lauamini, mundi estote! Idque rursum mundandis pollicebatur dicens: Aperiam in supinis collibus flumina et in medio camporum fontes; *corr. ex ille ponam

dimittuntur peccata et ad beatitudinem consequendam aditus aperitur. Vnde in psalmis canitur: Fluminis impetus lętificat ciuitatem Dei. Lętificat utique Ecclesiam spe futuri boni. Quod frustra quidem ab illis speratur, qui extra Ecclesiam sunt. Porro sacramentum hoc per illud quoque significari certum est, quod in alio psalmo dicitur: Super montes stabunt aquę. Non dicit stant, sed stabunt. Futurum enim erat, ut omnem seculi altitudinem baptismi superaret altitudo, per quem fideles

habetis argentum, properate, emite et comedite. Emite absque argento et absque ulla commutatione uinum et lac! Neque enim fas est, ut spiritale donum uenale sit. Gratis accepistis — inquit Dominus — gratis date! Et quoniam corporis Christi sacramentum non nisi baptizatis datur, uerbum comedite non ad aquas refertur, sed ad altaris sacrificium, quod sub uini panisque specie offerri solet. Lac autem pro pane posuit propheta, ut ostenderet animas hoc cibo digne nutritas candorem consecuturas angelicę

inquit — soluere Legem, sed adimplere. Ideo autem dicitur sicut in principio, quia — ut *corr. ex. filiae Apostolus ait — Lex spiritalis est, quę sub uelamento litterę cęlat Euangelii sacramenta. Atque ita imber iste, qui descendit in principio, in uerbis matutinus est, in sensu serotinus. Tunc enim purior fluere coepit, cum terra dedit fructum suum, id est, cum Maria Virgo genuit Dei Filium, qui ea, quę de se prędicta fuerant, adimpleuit et adimpleta esse

caput fuerint, impune sit, subiungit: Cadent in gladio principes eorum. Gladius iste non corpus interimit, sed quod multo acrius est, animam condemnat. Hic est enim, quem Ioannes in Apocalypsi uidit procedentem de ore Dei. Porro idem propheta de iis, qui fide sacramentum hoc suscipiunt:* Viuent — inquit — tritico, et germinabunt quasi uinea; memoriale eius sicut uinum Libani. Memoriale passionis Dominicę est, quod nunc in altare a sacerdote consecratur. Et qui de illo digne fideliterque pascitur, uiuet in

orauerat in cruce. Pręterea iis primum ostendi debuit, qui de ipsius aduentu Scripturas habebant, ut* cognita diuinorum sententia eloquiorum facilius crederent, et ipsę gentes, cum eos, qui Iesum crucifixerunt, a morte suscitatum adorare uidissent, promptius ad eiusdem fidei sacramentum confluerent. Inexcusabilis est igitur Iudeorum error, qui, primi ad coenam patrisfamilias uocati uenire contempserunt, et grande profecto gentilium meritum, qui, quod primi Legis et prophetarum munere donati refutarunt, hoc ipsi, cum nullam Scripturarum cognitionem

panis datur de cęlo uiuus, deinde piscis in ara crucis ardore proprię charitatis assatus et mortuus. Huius communione, qui perditi eramus, inuenti sumus, qui mortui fuimus, reuiximus, Hunc Christus credentibus porrigit, ut secum eos coniungat utque ipsi fide suscipientes panis sacramentum in pisce asso consequi mereantur redemptionis effectum. Nam* semper eis apparebat, ut ostenderet non iam mortale corpus se habere sicut illi, sed mortis expers. Vnde subdit Euangelista dicens: Hoc iam tertio manifestatus est Iesus discipulis suis, cum

Hos infantes dicimus in fide parentum baptizari solere et eorum, qui paruulum, ut baptizetur, tenent, quos compatres appellamus et commatres. Tunc enim a sacerdote prius interrogantur, et cum illi se credere dixerint, puer inter eorum manus errectus baptizatur. Sacramentum autem baptismi totius Trinitatis donum est. Credentes quippe et baptizatos Pater suscipit, Filius diligit, Spiritus Sanctus uiuificat. Trium tamen personarum una substantia est, concors operatio, eadem uirtus. Deus ergo trinus et unus, quos creauit ad uitam, recreare

Euangelium omni creaturę. Hoc nempe illud est, quod ante dixerat: Docete omnes gentes. Et quomodo baptizare deberent, iam satis eos instruxerat, baptismi nunc explicat uirtutem et credentium meritum, ut ad fidem baptismumque uenire uolentes, quid sibi hęc sacramenta collatura essent, intelligant. Qui crediderit — inquit — et baptizatus fuerit, saluus erit. Quid, si crediderit et non fuerit baptizatus? Respondeo: Iste non baptizatus et iam credens aut uoluit baptizari, et non potuit, aut potuit, et

Qui non fuerit baptizatus, quia etiam non baptizati, ut diximus, saluari queunt. Non credentes autem nihil iuuat lauacrum baptismi. Non abluuntur sordes animę nisi per fidei confessionem, quanuis aliquis milies baptizetur. Credenti uero satis est semel baptizari neque iteratur sacramentum istud. Semel enim Christus passus est, ut nos redimeret. Cuius redemptionis gratiam per fidem baptismumque participamus. Signa autem eos — inquit — qui crediderint, hęc sequentur: In nomine meo demonia eiicient, linguis loquentur

ubi uult, spirat, et uocem eius audis, sed nescis, unde ueniat aut quo uadat. Quod si de cęlo mitti dicitur, si Esaias quoque ait: Donec effundatur super nos Spiritus de excelso, quomodo nescimus, unde ueniat? Hoc ita soluendum reor: De baptismi sacramento interrogatus Dominus ista respondit. Nam idem subiunxit: Sic est omnis, qui natus est ex Spiritu. Cum enim baptizamur et sacerdos uerba profert, quę in baptismo requiruntur, per os eius uocem Spiritus Sancti audimus. Et quoniam inuisibilis Spiritus,

ascensu arcere incipiunt, nec desistunt suos hortari, uti sese et regis filium ab iniustis hostibus et fidei uiolatoribus defendant, asserentes, ut sunt mortales suis erroribus defendendis parati, contra iusiurandum ac sacramenti religionem eum oppugnatum iri, qui scilicet uiuente adhuc patre rex ab omnibus esset dictus, omniumque fide in hoc data confirmatus. Est autem fama satis constans regem Matthiam praefectos, ac quosdam ex purpuratis suis, caeterosque amicorum, quos propter summa

Hungarorum insperata perculsi illico fugantur, multi in fuga interficiuntur, plures uulnerantur, atque ex equis, et ipsis uulneribus ac labore confectis, collapsi capiuntur. Demum omnes in castra compulsi, quum reliquum noctis trepidi egissent, prima luce deditionem facere coguntur, mox sacramento adacti, ne de caetero Hungaris iniurii forent, uerecundia regiae maiestatis, qua Boëmi paulo quoque ante usi fuerant ab oppugnandis Hungarorum castris sese abstinendo, uti, quo uellent, extra Hungariam cum omnibus suis rebus tuto abirent, dimissi sunt.

cuius et imaginem in uexillis et signis militaribus depictam gerunt. Fundos, ex quibus magna percipiunt commoda, per omnes Christianae ditionis regiones possident. Nemo fere in eorum collegium admittitur, nisi illustribus ortus sit parentibus. Atque quum quis eorum sacris initiatur, sacramento adigitur ne duobus armatis hostibus per metum cedat. In quatuor autem classes distributi sunt, quibus quidem omnibus unus praeest princeps, quem ipsi, ut diximus, Magnum Magistrum uocant. Vna classis diuinis tantummodo interest rebus, sacrificiaque procurat, nec in

et conspectu patrio prohibitus, discesserit? Limites igitur Danubii, qui ad Hungaros uergunt, ita Selyni attribues, ut omnia castella, et quicquid ibi munitioris loci est, tui iuris sit tuoque nomine teneatur, uicinarumque praefectos prouinciarum admonebis ac etiam nouo sacramento astringes, ne illi te inconsulto ulla in re, quae maioris momenti sit, morem gerant. Quo facto et ille praefectum magis quam regem aget, et citra tui sanguinis effusionem, quem uolueris, regem facies. Nam cuicunque legiones tuas una cum

daret, quocum aduersus Achimathem in Asiam transportati eius conatus reprimerent, ne ille uiuo parente de regno per nefas ambigat; se enim non passuros pro sua in Bazethem pietate quemquam regulorum, antequam ille uita excedat, pro regis successore haberi, nec propterea se ad obliuionem sacramenti procedere, quandoquidem non regem, sed ducem sibi dari postulent, ut est Turcaici moris malum animum mitiore uoce plerunque tegere. Porro praetoriani, qui ob suum in Selynem studium putabant sibi Achimathem ualde infensum esse, et plane malum eis inconsulte minatum fuisse dicunt, quum

est. Quia sacra manibus contrectare sacerdotibus licet, aliis non licet. Qui non consecratus hostiam sanctam palpat, animę mortem incurrit, sicut Oza corporis.

Arca primum ducitur in domum Obededon, et ei prospere cędunt omnia. Quando Christi sacramentum reponitur in domo cordis Obededon, id est seruientis ruffo, id enim Obededon interpretatur, in domo animę seruientis Christo ruffo, cui dicitur: Quare rubrum est indumentum tuum?33 — tunc anima illa uirtute 143v 144r

in domo animę seruientis Christo ruffo, cui dicitur: Quare rubrum est indumentum tuum?33 — tunc anima illa uirtute 143v 144r Quare ergo rubrum est indumentum tuum Is 63,2 sacramenti illius prosperatur. Nam a peccatis pręteritis purgatur, a pręsentibus abstinet, a futuris cauet et uirtutibus proficit.

Demum arca ducta est in Hierusalem et postea sub Salomone pacifico in templo collocata. Quia de Christi sacramento est dictum: In pace

tuum Is 63,2 sacramenti illius prosperatur. Nam a peccatis pręteritis purgatur, a pręsentibus abstinet, a futuris cauet et uirtutibus proficit.

Demum arca ducta est in Hierusalem et postea sub Salomone pacifico in templo collocata. Quia de Christi sacramento est dictum: In pace inuentus est locus eius,34 et: Beati pacifici quoniam filii Dei uocabuntur.

Regem ante arcam Domini ludentem derisit uxor et sterilitate damnatur. Christum irriserunt Iudei, et bonorum fonte contempto uirtutis

semper aut uictoria comite Slauos de hostibus triumphare aut uiriliter dimicando nobilissima cede decedere. Nihil enim apud eos gloriosius uiroque forti dignius existimatur quam uincere aut strenue pugnando morti succumbere. Hinc cum aliquid sibi credi exigunt, sedula est eorum et frequens sub sacramentis imprecatio, ne lecto incubantes intereant. Quam ob causam et sacerdotes deprecantur, ut precibus a deo obtineant, quatenus ipsi gladium uibrando clypeo tecti mortem nanciscantur. Nempe hoc hominum genus, cum gloriae cupiditate incaluerit, parum sua interesse putat, utrum uitam cum

retenta sunt. Quare absolutio est idem quod remissio peccatorum, aut iustificatio. Absolvimur enim ibi a Deo per verbum et ministrum a peccatis seu reatu, ab ira Dei, poenis et tyrannide Satanae. et denique tum ab ipsius, tum et a propria conscientiae accusatione. Etsi enim omnis promissio et sacramenta nobis credentibus talem absolutionem afferunt, nosque ea semper fruimur: tamen non caret suo peculiari fructu ac utilitate, privata illa ministri ecclesiae absolutio. Sicut etiam contrarium, damnum aut malum affert ligatio seu excommunicatio: licet impoenitentes ac increduli iam per sese

et patiendo tibi praestiterit: oro, obsecro et obtestor te per et propter eum, ut, sicut illi meam iniustitiam ac debitum culpae et poenae potenter imputasti, horrendasque poenas a me optimo iure perferendas in eum effudisti: ita vicissim mihi secundum tuum decretum, verbum, promissionem ac sacramenta, praevalide efficaciterque imputes eius largissimam persolutionem iustitiae, perinde ac si a me ipso praestita esset: illa me orna, iustifica et absolve, et porro etiam vita inde proveniente dona, et bea. Munda aut ablue me ô Pater, filii tui mihi hîc a dextris astantis et

plurimus sermo fiat. Vocatur autem sic in Ecclesia, quicquid per sese nec probatum nec improbatum, vetitum aut mandatum est a Deo, praesertim vero in religione: ut, certum tempus constituere rebus sacris agendis, vestitus, musica, pulsus, lectiones, ordo partium ac caeremoniarum in concionibus et sacramentis administrandis, in coniungendis novis nuptis, et similibus: in quibus tamen omnibus rebus utilis aliquis delectus adhiberi potest ac debet; habita ratione hominum, temporum et personarum, aliarumque circumstantiarum. In hisce enim rebus habet Ecclesia suam quandam libertatem ordinandi,

coram sibi invicem, ac in faciem sistere coguntur. APOSTOLUS, ablegatus, ab ἀποστέλλειν, perinde ut a legando legatus, dicitur persona divinitus ac immediate in Novo testamento vocata, ad docendam doctrinam caelestem, et administranda Sacramenta ubique per orbem terrarum, habens testimonium Spiritus sancti quod in doctrina perseveranter errare non possit. Tales Apostoli proprie fuerunt tantum illi duodecim, qui cum Christo sunt versati, et Paulus. Ideo autem sunt sic a Christo vocati Luc. 6, quia fuerunt legati quidam a

14, praeclara similitudine utitur illa subornata mulier coram Davide inquiens: Moriendo morimur, et sumus veluti aquae quae effunduntur, nec amplius congregantur. Spiritus, aqua et sanguis, testantur in terra de Christo, et eius merito. 1. Iohan. 5: id est, Spiritus sanctus, ac verbum, et duo Sacramenta, testantur de Christo et eius merito: ut eum locum prolixius in Fideli admonitione mea de Coena, exposui. Voluere se aquam, copiam significat. Amos dicitur voluisse se sicut aqua, iu dicium, et iustitia veluti torrens vehemens. Aquis frigidis aut refrigerantibus comparatur bonum

sagittarii aut periti sagittandi: Ieremiae 51, Isaiae 66. Arcus dolosus pro homine aut ope infideli, Hoseae 7, Psalm. 78: quia perinde hominem destituit in necessitate, aut etiam laedit, sicut pravus arcus. Arcus Dei, Genes. 9, iris vocatur: quam Deus esse voluit testem, ac quasi sacramentum ac pignus, quod nolit amplius perdere genus humanum diluvio. SAGITTA vox Arcui addatur, quia sicut re, ita etiam loquutionibus aliquando coniuncta sunt, aut certe vicina significata habent. Proverb. 25, Malleus et gladius et sagittae tuae acutae in corda inimicorum: id est, res

igitur, et Baptizari, proprie significat nunc in Ecclesia pactum illud, quod primum ab omni Christiano cum Deo initur: cuius partes sunt promissio aut pactio, utrinque a Deo scilicet et homine facta: et aquae intinctio, cuius exempla sunt in novo Testamento innumera. Ab hoc porro ritu et sacramento, variae significationes, potissimum per metaphoram deducuntur, quas ordine recensebo. Habuimus ergo supra duas Baptismi significationes, nunc tertia sequitur. TERTIO Baptismus et Baptizari significat internam lotionem, remissionem peccatorum et renovationem constantem, ob

baptismi Christi, et Baptistae, tractatur in Theologia: nunc tantum breviter de ea re moneo, ipsum Baptistam Matt. 3. ac Luc. 3, et Iesum Act 1, sic distinguere, tanquam baptismum ministri et domini ipsius, quod minister proprie quidem tantum exterius lavet: sed Christus tunc, ac in eodem Sacramento, interius mundet. seu, Iohannem et alium quemvis Apostolum aut doctorem esse tantum administrum externi operis: sed Christum esse authorem internae efficaciae, sive exterius ipse baptizet, sive quispiam alius minister. Discrimen et in eo est, quod Iohannes in venturum aut certe iamiam

quem Christus in Coena cum benedictione, id est gratiarum actione bibit, et ad mortis suae celebrationem ac recordationem fidelibus suis commendavit. Et hunc vocat Apostolus 1. Cor. 10. Calicem benedictionis: id est, gratiarum actionis: vel potius in quo benedictum et consecratum esset sacramentum, et simul etiam verus sanguis Christi. Calix ille dicitur novi Testamenti, quia eo novum Testamentum sancitur et confirmatur. Caeterum de calice benedictionis vide etiam supra in BENEDICTIO. Calix salvationum, vel salutis, in Psalmo est, quem inter sacrificandum edentes ac bibentes

fortissimus heros, quia vincit diabolum, et potenter liberat et protegit suos. אבי עד Pateraeternitatis, seu futuri seculi, Esa. 9. ab officio: quia hoc est officium Messiae, ut generi humano aeternam haereditatem sua passione pariat, et per verbum et sacramenta benigne largiatur. שרשלום princeps pacis. Esaiae 9. ab officio: quia autor est pacis aeternae cum Deo, et eius largitor atque dispensator. Nemo enim pacem conscientiae cum Deo potest consequi, nisi ab hoc unico principe pacis. Sanctus Israel.

putant rectius multo exponi testimonium. Nam cum ibi de Baptismo agatur, rectissime dicitur, quod testimonium bonae conscientiae afferat, mundificans nos a peccatis, seu testificans nos esse mundatos: sicut et Paulus Rom. 4 dicit, Circumcisionem esse signaculum iustificationis. Verbum enim et sacramenta praebent testimonium nostrae conscientiae et animae, quod sit Deo accepta et purificata. Verum magis probatur Lutheri sententia, quod significet stipulationem, ut supra in Baptismo exposui. Saepe coniungitur conscientia cum mente et corde, de quibus phrasibus alibi forte. 1. Iohan. 4

alibi forte. 1. Iohan. 4 dicitur: Fiduciam habemus, si nos non damnat cor nostrum, scimus quod maior est Deus corde nostro. ubi cordis damnatio idem plane esse videtur, quod conscientiae accusatio ac damnatio: cui damnationi verbo Dei ac merito Christi resistimus. Deus enim per verbum et sacramenta testatur, se nostram malam conscientiam purificare, abiectis omnibus peccatis nostris post tergum suum. Convenit cum cordis accusatione et haec phrasis: Cor percussit Davidem, abscindentem laciniam vestis Saulis, 1. Sam. 24: id est, conscientia eum coepit gravissime accusare.

laciniam vestimenti Saulis, 1. Sam. 24, aut cum numeravit populum, [1.] Sam. 28. Item damnare aliquem cor suum, 1. Iohann. 3. ubi simul monet Apostolus, pluris esse faciendum iudicium Dei, nos per verbum et sacramenta sua absolventis, quam conscientiae accusantis et condemnatis. Cum saepe Deus dicitur Scrutari, probare et explorare, intueri aut cognita habere corda nostra, videtur significare tum ingenium ac naturam nostram, tum et omnia consilia ac cogitationes, vel occultissimas ac intimas, quas

commigrabo. 1. Petr. 3. Baptismus non depositio sordium, sed stipulatio aut confirmatio bonae conscientiae in Deum, per resurrectionem IESU CHRISTI. Sensus est, quod Baptismus non salvet nos sola lotione, veluti ex opere operato, ut Iudaei olim de suis lotionibus sentiebant, et nunc multi de Sacramentis perperam docent: sed quatenus est foedus cum Deo, quatenus fide apprehenditur, et confirmat nostram conscientiam in Deum per Christum. Verum de hoc loco et vocabulo dixi alibi, in voce BAPTISMI, et CONSCIENTIAE. DEPOSITUM, itidem notae significationis vox est. Significat

desertum, et scaturiginem aquarum in siticulosum locum. Et Isaiae 48. Non sitierunt in deserto. Id vero nihil mirum esset in septentrionalibus locis, nempe si quis diceretur non sitiisse in deserto. DESERTORES, sicut in Latino sermone male sonat de deserentibus castra contra militare sacramentum: ita etiam in Sacris, de desertoribus sanctae spiritualisque militiae, id est, verae pietatis, religionis, ac Dei ipsius, cum maxima reprehensione illorum inculcari solet. Isaiae 30. Vae filii desertores: et alibi, Desertores fuerunt ab utero matris: plane videtur convenire cum

etc. pro, ego sane tibi eum adiunxi socium, etc. Exod. 31. Dixi proxime quaedam non contemnenda de hoc ipso adverbio demonstrandi, in quodam libello de Verbis testamenti Christi: inter alia, quod observandum sit primum, quod cum Moyses dicat Exodi 24, Ecce sanguis Sacramenti: Epistola ad Hebraeos illud Ecce per pronomen Hoc verterit, dicens: Hic est sanguis Testamenti: ut eandem plane vim esse oporteat utriusque demonstrativae particulae in verbis foederis: deinde quod illud Ecce quasi integram orationem, aut etiam plenissimum sensum in se contineat.

vere piorum ac electorum, quam Paulus Ephes. 5 dicit esse sine ruga et macula, columnam ac stabilimentum veritatis: qui coetus magis creditur, quam corporeis oculis cernitur. Alias Ecclesia dicitur coetus a Deo per verbum vocatus, hominum veram doctrinam profitentium, et confitentium, et recte Sacramentis utentium, qui cerni quoque potest, et in quo sunt multi vere pii: aliqui tamen etiam hypocritae, sed exterius in doctrina et usu Sacramentorum consentientes. Denique nonnunquam Ecclesia videtur significare tantum ministros Verbi ac Sacramentorum, et aliquos seniores ac intelligentiores:

quam corporeis oculis cernitur. Alias Ecclesia dicitur coetus a Deo per verbum vocatus, hominum veram doctrinam profitentium, et confitentium, et recte Sacramentis utentium, qui cerni quoque potest, et in quo sunt multi vere pii: aliqui tamen etiam hypocritae, sed exterius in doctrina et usu Sacramentorum consentientes. Denique nonnunquam Ecclesia videtur significare tantum ministros Verbi ac Sacramentorum, et aliquos seniores ac intelligentiores: sicuti Chrysostomus interpretatur dictum Christi Matth. 18, Dic Ecclesiae: Si Ecclesiam non audierit, etc. Sed tamen potest

doctrinam profitentium, et confitentium, et recte Sacramentis utentium, qui cerni quoque potest, et in quo sunt multi vere pii: aliqui tamen etiam hypocritae, sed exterius in doctrina et usu Sacramentorum consentientes. Denique nonnunquam Ecclesia videtur significare tantum ministros Verbi ac Sacramentorum, et aliquos seniores ac intelligentiores: sicuti Chrysostomus interpretatur dictum Christi Matth. 18, Dic Ecclesiae: Si Ecclesiam non audierit, etc. Sed tamen potest exponi de toto coetu unius loci, cum ei quid publice indicatur. Locum Deuter. 23, Eunuchus et manser

meam, sunt meae oves, atque adeo mea mater et fratres. Sic idem Dominus pollicetur, se et patrem suum cum illo habitaturum, qui sermonem eius custodierit. Est igitur Ecclesia, grex aut familia Dei, is coetus, qui a Deo vocatus, audit verbum eius, ac fideliter purum retinet: in quo et rectus usus Sacramentorum comprehenditur. Verum adscribam etiam alterius cuiusdam de voce Ecclesiae nomenclaturam, ut diversarum tractationum collatione tanto melius res tota illustretur. Vocabuli Ecclesiae, frequens usus est in Actis Apostolorum: ut Actorum nono, Ecclesiam per totam Iudaeam. Actorum

ad excruciationem carnis, ut salvetur spiritus in extrema die. Adhuc vero levior est illa separatio et conversatione ac familiaritate inordinate ambulantium, de qua agit ac in nomine CHRISTI praecipita >Thessalon. 3. Omnium autem levissima est, privata et occulta negatio absolutionis ac sacramentorum, praesertim si ut poena ad certum tempus infligitur: non autem solum institutionis, diiudicationis, aut alterius alicuius praeparationis gratia adhibetur. Hanc rem ac loquutionem Scriptura nominat etiam, Extra Synagogam, aut Alienum a Synagoga facere aut ponere, et ex Synagoga

ministros alloquens, nobisque iurans, se non cupere mortem nostram, sed vitam quaerere: venit in quam ad nos, plus quam maternis blanditiis nos vocans, et ad sese alliciens, ut veniamus ad eius longe lautissimum, et plane gratuitum convivium, nobisque per suas promissiones et Sacramenta iustitiam ac vitam offerens. Quo ergo tandem alio modo istae tam largae et tam blandae pollicitationes, lactationes, et materna allicitamenta ac dona excipi possunt, nisi ut promittenti Deo assentiamur, ut illam tam benigne oblatam misericordiam, et maternum affectum, finemque fidendo,

solennia convivia. Fit vero crebro mentio vocis Foederis in veteri et novo Testamento. Significat autem plerunque pactionem, quam Deus cum genere humano iniit. Cum vero duae sint primariae pactiones, altera per Abrahamum ac circuncisionem inita, et per Moysen renovata: altera per Christum et eius Sacramenta: inde fit, ut duo foedera ac instrumenta aut etiam Testamenta celebrentur in Ecclesia et libri duobus illis temporibus Novi ac Veteris foederis divinitus conscripti, deque illis duabus pactionibus agentes, dividantur in duo foedera aut testamenta. Quomodo vero etiam tria foedera sint,

in isto foedere non tantum nos aliquid Deo offerimus, aut magnum quid pollicemur, sed pene tantum accipimus: sicut in testamento non tam testatoris quam haeredum commodum agitur. Sed de hac re in voce TESTAMENTI prolixius. Fiunt autem et instaurantur istae pactiones aut foedera cum Deo, proprie in Sacramentis: quin et ipsa sacramenta proprie sunt foedera. Ibi enim Deus nobiscum agit per mediatorem: ibi certae ac mutuae professiones ac promissiones ab utraque parte proponuntur, et etiam vicissim accipiuntur: et denique etiam simul externo signo confirmantur ac obsignantur. Recte ergo dicitur

nos aliquid Deo offerimus, aut magnum quid pollicemur, sed pene tantum accipimus: sicut in testamento non tam testatoris quam haeredum commodum agitur. Sed de hac re in voce TESTAMENTI prolixius. Fiunt autem et instaurantur istae pactiones aut foedera cum Deo, proprie in Sacramentis: quin et ipsa sacramenta proprie sunt foedera. Ibi enim Deus nobiscum agit per mediatorem: ibi certae ac mutuae professiones ac promissiones ab utraque parte proponuntur, et etiam vicissim accipiuntur: et denique etiam simul externo signo confirmantur ac obsignantur. Recte ergo dicitur in verbis Coenae, quod

Misericordia autem semper in Deo fuit: tamen olim circa homines latebat. Psalm. 35. Domine in caelo misericordia tua. Ante Christum enim omnes, quantumcunque essent iusti, erant sub damnatione. Sed Christo filio Dei carnem assumente, apparuit gratia. 1. Tim. 3. Et manifeste magnum est pietatis sacramentum, quod manifestatum est in carne. Psalm. 79. Qui sedes supra Cherubim, manifestare. Sed quanto quis est potentior, tanto eius gratia magis desideratur. unde gratia Dei desideranda est. Et hoc est quod dicit, Gratia Dei: et hoc ad salvandum. unde dicit, Et Salvatoris nostri. Isaiae

terra, teste ipsomet Christo, firmiora validiora ac stabiliora sunt. Hoc sane discrimen rerum (ut ita nunc docendi gratia loquamur) rationalium ac verbalium, Dei et hominum, diligentissime observandum est, cum ad totam Theologiam ac sermonem Dei rectius expendendum, tum praesertim ad intelligenda Sacramenta, et imputationes ac non imputationes Dei, imputativamque iustitiam, ac non imputationem seu remissionem nostrae iniustitiae, ac denique imputationem iniustitiae nostrae a nobis in Christum traductae, unde eius passio totumque officium dependet. Nam si haec summa et mysticissima capita

praeputio, sed Iudaeos esse incircuncisos corde. Denique incircuncisus simpliciter aliquando impium denotat. Sic Ezech. 28 et 31 dicitur, mortib. incircumcisorum moriemini, et in medio incircumcisorum cadetis. Vicina est haec secundae supra positae significationi. Causas circumcisionis, cur hoc sacramentum in ea parte corporis sit institutum, varie solent divinare: sed primaria ea esse videtur, ut Deus significaret, se, quod ad religionem attinet, ipsum etiam semen aut fontem huius carnalis vitae damnare et reiicere, ita ut omnes oporteat denuo renasci. Per abscisionem ergo et reiectionem

sanguines Hierusalem amoverit de medio eius, in spiritu iudicii et spiritu ardoris aut purificationis. Ob metaphoram porro, de qua supra diximus, aut similitudinem quandam externae et internae lotionis, verisimile est Deum tum olim illos veteres lotionum typos ordinasse, tum etiam porro baptismi Sacramentum instituisse. Nam in Sacramentis constituendis Deus non tantum pro arbitrio voluntateque sua agit, sed etiam tales res aut elementa deligit, quae vel similitudine quadam externa, spiritualia beneficia pingunt, et veluti ante oculos ponunt. ut, sicut esus panis aut vini corporalem

de medio eius, in spiritu iudicii et spiritu ardoris aut purificationis. Ob metaphoram porro, de qua supra diximus, aut similitudinem quandam externae et internae lotionis, verisimile est Deum tum olim illos veteres lotionum typos ordinasse, tum etiam porro baptismi Sacramentum instituisse. Nam in Sacramentis constituendis Deus non tantum pro arbitrio voluntateque sua agit, sed etiam tales res aut elementa deligit, quae vel similitudine quadam externa, spiritualia beneficia pingunt, et veluti ante oculos ponunt. ut, sicut esus panis aut vini corporalem corporis nutritionem, ac deperditarum

ante oculos ponunt. ut, sicut esus panis aut vini corporalem corporis nutritionem, ac deperditarum virium instaurationem operatur: sic etiam corporis Christi passio ac spiritualia beneficia alunt et reficiunt animam. Item, sicut aqua visibiliter foris sordes corporis abluit: sic Deus intus per hoc Sacramentum animam, remittendo peccata, sanguine Christi lavat. Porro circumcisio nomine religionis damnans, abscindens et abiiciens aliquid de instrumento generationis, et quasi fonte huius miserae propagationis ac vitae, totam hanc naturalem nativitatem, ipsumque naturalem aut carnalem hominem

qualibuscunque demum naturalibus dotibus ac operibus sit ornatus: quia illa omnia sint imagine diaboli infecta ac deformata, vel potius in ipsam plane transformata. Dicitur ergo Baptismus lavacrum regenerationis, et mundare Ecclesiam ac animam, Ephes. 5. Tit. 3: quia Deus per Verbum et Sacramenta, sanguinem, passionem, ac meritum Christi nobis credentibus applicans, emundat nos ab omnibus peccatis. Ideo et Ananias hortatur Paulum ad suscipiendum Baptismum: inquiens: Surge Saul frater, et ablue peccata tua. Nec obstat quod Petrus dicit 1. capite 3, Non ablutio immundiciae

Ideo et Ananias hortatur Paulum ad suscipiendum Baptismum: inquiens: Surge Saul frater, et ablue peccata tua. Nec obstat quod Petrus dicit 1. capite 3, Non ablutio immundiciae carnis, sed bonae conscientiae confirmatio in Deum. Non enim loquitur de causa formali, sed de effectu. non excludit Sacramenta a causa instrumentali mundationis: sed eorum opus, effectum ac beneficium dicit consistere non in externa corporis, sed interna animae mundificatione. Intelligo autem confirmationem pro interrogatione: quia olim in disputationibus confirmantes aliquas sententias, interrogabant, aut

nobis plene ex sinu caelestis patris revelavit: sed etiam patrem nobis reconciliavit sua passione, oratione, et intercessione, oblato semetipso in unicum et perfectum propitiatorium sacrificium. de qua parte mediationis docet Paulus 1. ad Tim. 2: Denique est mediator, perpetuo per suum verbum ac Sacramenta homines ad reconciliationem ac thronum gratiae invitando, et vicissim eis a patre sua intercessione applicationem sui beneficii, remissionem peccatorum, et alia omnia bona impetrando: sicut Epistola ad Hebraeos prolixe eius functionem ac mediationem, tum illam temporariam, unoque

Iudaeorum, Rom. 11. Sic etiam coniunctio Ecclesiae cum Christo, Eph. 5 dicitur. Antichristi quoque occulta origo et incrementa ac voce a Paulo notantur, 2. Thess. 2. et meretricis Babylonicae mysterium dicitur, Apoc. 17. Vulgata versio nonnunquam retinuit vocem Mysteria, nonnunquam per Sacramentum vertit: ut Ephes. 1 et 5, item Apoc. 5: de quo vocis Sacramenti abusu, in ipsa voce SACRAMENTI agetur. Loqui sapientiam Dei in mysterio, 1. Cor. 2, id est, mysticam, et sicut ipsemet Paulus mox exponit, absconditam a seculo. N NAM

5 dicitur. Antichristi quoque occulta origo et incrementa ac voce a Paulo notantur, 2. Thess. 2. et meretricis Babylonicae mysterium dicitur, Apoc. 17. Vulgata versio nonnunquam retinuit vocem Mysteria, nonnunquam per Sacramentum vertit: ut Ephes. 1 et 5, item Apoc. 5: de quo vocis Sacramenti abusu, in ipsa voce SACRAMENTI agetur. Loqui sapientiam Dei in mysterio, 1. Cor. 2, id est, mysticam, et sicut ipsemet Paulus mox exponit, absconditam a seculo. N NAM coniunctio vel propterea nobis diligenter observanda est, quod Graeca

origo et incrementa ac voce a Paulo notantur, 2. Thess. 2. et meretricis Babylonicae mysterium dicitur, Apoc. 17. Vulgata versio nonnunquam retinuit vocem Mysteria, nonnunquam per Sacramentum vertit: ut Ephes. 1 et 5, item Apoc. 5: de quo vocis Sacramenti abusu, in ipsa voce SACRAMENTI agetur. Loqui sapientiam Dei in mysterio, 1. Cor. 2, id est, mysticam, et sicut ipsemet Paulus mox exponit, absconditam a seculo. N NAM coniunctio vel propterea nobis diligenter observanda est, quod Graeca vocula

(ut ita dicam) causatio, sive ab humana doctrina, sive quomodocunque. Sic cap. 3 Dominus aliquoties [?:---tit ] , Oportere omnes ex supernis nasci: id est, ut ipsemet exponit, ex aqua et Spiritu, seu Spiritu sancto, efficaciter in corde hominis operante per Verbum et Sacramenta. Sic et Dominus ac Baptista eodem Cap. aliquoties repetit: Qui ex carne, qui ex terra, qui ex spiritu ex caelis est, venit, aut nascitur. Porro de voce [?: ] , denuo, aut desuper, aut superne, dictum est supra in [?: ] SUPER. Eadem plane est vis

non nobis, sed nomini tuo da gloriam: 1. tibi met hanc laudem tribue. Mal. 1. Despicitis nomen meum. Cur autem tam crebro ponatur nomen pro ipso Deo, dicunt Theologi hanc esse rationem: quia nos non simpliciter aut absolute agnoscimus vel colimus Deum, sed tantum eatenus, quatenus se in verbo ac sacramentis suis patefecit, ad eaque tum se, tum et cultores suos alligavit. Sic ergo addita voce nominis ad Deum aut Iesum, indicari, nobis esse negocium cum Deo sic patefacto, illum nos celebrare, et ab eo omnem opem petere ac expectare: sic denique coniungi veram noticiam cum vero Deo. Sic

clarius quam unquam antea affulsit, quaeque etiam pro exemplo in hac re ipsum Christum nobis sequendum proponit. Novus homo, aut nova creatura, opponitur veteri, de qua forte dicetur in vocabulo Vetus. Est autem Novus homo, omnis pius, quatenus est conditus ac regeneratus per verbum et sacramenta, operante id Deo potenter per Spiritum sanctum, ac vetus lapideumque cor excindente, et novum substituente. Atque hanc tantum novam creaturam testatur Paulus valere in Christo, Gal. 6. Sed de hac voce forte etiam in vocabulis Renovandi, renascendi et regenerandi agetur. Spiritus

ampullis Pseudoapostolorum similes. Arcus in nubibus aliquoties repetitur Gen. 9. id est, iris quae in nubibus apparere solet, et curuitate sua arcum imitatur. Dicit autem Deus, se positurum arcum suum in nubibus: non quod tunc primum creaverit illud meteoron: sed quod tunc primum coepit esse Sacramentum aut testimonium divinae voluntatis ac promissionis, de non perdendo amplius per diluvium mortalium genere. Praecedebat Dominus Israelitas interdiu in columna nubis, et noctu in columna ignis: Exod. 13 et saepissime alias: inculcaturque, quod non sint profecti, nisi movente se illa

Nubes suscepisse et abscondisse Christum ab oculis Apostolorum. Act. 1. Et cum dicimur nos rapiendi in extremam diem, in nubibus obviam Christo: 1. Thess. 4. In nub c baptizari, 1. Corinth. 10. Paulus quaerens aliquas picturas aut typos veteris Testamenti ac populi, quibus sint nostra Sacramenta, nempe Baptismus ac Sacra coena adumbrata, confert cum Baptismo transitum per mare rubrum, et quod sub nube incesserunt: et cum Sacra coena, quod Manna comederunt, et de petra biberunt. Baptizari ergo cum nube eatenus convenit, quia nubes sunt humida, ut ex quibus generatur pluvia.

decimoquinto: Familia Stephanae ordinavit se in ministerium sanctis. id est, in id sese totam dedidit. Ex tali significatione constitutionis decreti, ac traditionis, fit, ut initiare aliquem sacris postea sit dictum Ordinare, et illa ceremonia nunc vocetur [?: Ord- ] , quam etiam sacramentum esse volunt. Ordinare aliquid per aliquem. Lex est ordinata per angelos in [?: ] mediatoris, Galat. 3 id est, decreta, constituta ac mandata ministrantibus eam angelis erga Mosen. Possis tamen ibi ordinare, pro praecipere ac mandare seu constituere accipere: et dicere,

inter dissecta animalia. Sic Macedon. reges, teste Livio et Curtio, obligabant sibi suos exercitus. Alias huius vocis phrases vide in Foedere. cum enim una eademque sit vox Hebraea, nihil huc refert, sive per pactum, sive per foedus exponatur. Dicetur vero de hac voce et re, etiam in vocibus Sacramenti et Testamenti. PAEDAGOGI metaphora Gal. 3 non est obscura, ubi dicitur Lex fuisse paedagogus in Christum: quia tum ceremoniae ac sacrificia, totusque ille externus cultus Christum veluti pinxit, aut digito ostentavit: tum etiam ipsa lex moralis, ostendendo morbum, medicum

etiam impius mundus, tyranni et seductores, qui sunt diabolorum organa, comprehenduntur. Matth. 16. Et portae inferorum non praevalebunt contra Ecclesiam meam. Portae iustitiae, et Porta Domini, Psal. 118, est ipsum tabernaculum aut templum, nempe ministerium verbi ac Sacramentorum, per quod intratur in templum Domini, ac in ipsam iustitiam et pietatem. Aliqui de Ecclesia exponunt, quod huic vicinum est. nam quamdiu extorris fuit, hae portae non patuerunt ei, fuitque veluti exclusus ex Ecclesia Dei. Aliqui volunt ideo dici portas iustitiae, quia tantum iusti

negant, vel arguunt, vel accusant, vel refutant. Quoniam autem est insignis locus Iohannis sexto, Quomodo dabit hic nobis carnem suam ad manducandum: in quo multi ob ignorationem huius Hebraismi impegerunt, cum alioqui sit maximi momenti habere eum explicatissimum, praesertim ob controversiam Sacramentariam: ideo exposui totam illam partem Capitis sexti, aut saltem summam eius, cum in postremo Libello de Sacramento, tum etiam in aliis, quos vide. Si quomodo, εἴ πως, usurpant hanc locutionem Graeci ecliptice: ideo aliquando aliquo verbo

hic nobis carnem suam ad manducandum: in quo multi ob ignorationem huius Hebraismi impegerunt, cum alioqui sit maximi momenti habere eum explicatissimum, praesertim ob controversiam Sacramentariam: ideo exposui totam illam partem Capitis sexti, aut saltem summam eius, cum in postremo Libello de Sacramento, tum etiam in aliis, quos vide. Si quomodo, εἴ πως, usurpant hanc locutionem Graeci ecliptice: ideo aliquando aliquo verbo antecedente sermo explendus est. Romanorum undecimo, Ministerium meum illustro, si quo modo ad aemulationem provocem

[?: cid- ] et baltheum, vittam, laminam, tintinabula: filii [?: ] eius tunicas lineas, et baltheos, et tyaras. V. [?: M----te ] sacerdote magno, fugitivi redibant in locum [?: ] id aliis sacerdotibus defunctis non fiebat. Iosuae 20. SACRAMENTUM, a verbo Sacro, quod significat Deo offero, dedico, consecro. Forte ideo vetera Theologi hanc vocem usurparunt, quia per sacramenta nos Christo offerimus ac sacramus, penitusque addicimus. Nec illa quoque ratio nominis inepta videtur, quod Latini olim, teste Festo, dixerunt Sacramtum

V. [?: M----te ] sacerdote magno, fugitivi redibant in locum [?: ] id aliis sacerdotibus defunctis non fiebat. Iosuae 20. SACRAMENTUM, a verbo Sacro, quod significat Deo offero, dedico, consecro. Forte ideo vetera Theologi hanc vocem usurparunt, quia per sacramenta nos Christo offerimus ac sacramus, penitusque addicimus. Nec illa quoque ratio nominis inepta videtur, quod Latini olim, teste Festo, dixerunt Sacramtum quicquid iurisiurandi interposita sacratione [?: ] Nam in nostris Sacramentis duplex iurametum ad. Alterum ex parte Dei,

ideo vetera Theologi hanc vocem usurparunt, quia per sacramenta nos Christo offerimus ac sacramus, penitusque addicimus. Nec illa quoque ratio nominis inepta videtur, quod Latini olim, teste Festo, dixerunt Sacramtum quicquid iurisiurandi interposita sacratione [?: ] Nam in nostris Sacramentis duplex iurametum ad. Alterum ex parte Dei, iuramento sese nobis in [?: ] propter filium obligantis, quod non velit mortem peccatoris, sed sit nobis propitius futurus propter filium suum. Ezech. 18, Hebr. 6 et 7. Alterum vero [?: iuramen--- ] est ex parte

ac aeterna per et propter filium suum expectaturos et petituros, ac denique Satanae et mundo inimicitias denunciaturos. [?: Te- ] itidem apta conveniensque ratio etymologiae illa [?: ] posset, quod sicut olim milites se iuramento astringebant suo duci, quod illi Sacramentum vocaverunt nos quoque in Baptismo, et altera sacra caeremonia [?: ] Christo duci nostro plane ad spiritualem militiam [?: ] [?: ] Satanam, Mundum et omnem

insignitur: ubi nobis etiam varia spiritualia arma procuduntur ac induuntur, et aliae quoque quaedam voces nostrae professionis a re militari desumptae sunt: ut est Symbolum, et aliae. Hac tamen voce Vulgata versio aliquoties pro quovis maiori mysterio abutitur: ut Ephes. 1: Noto facto nobis sacramento voluntatis suae. et Ephes. 3: Notum est mihi factum sacramentum per revelationem. Mox vertit eadem Mysterium, inquiens: Legentes potestis intelligere meam cognitionem in mysterio. Mox iterum Sacramentum: illuminare quae sit dispensatio Sacramenti Christi. ubi semper est Graeca vox

ac induuntur, et aliae quoque quaedam voces nostrae professionis a re militari desumptae sunt: ut est Symbolum, et aliae. Hac tamen voce Vulgata versio aliquoties pro quovis maiori mysterio abutitur: ut Ephes. 1: Noto facto nobis sacramento voluntatis suae. et Ephes. 3: Notum est mihi factum sacramentum per revelationem. Mox vertit eadem Mysterium, inquiens: Legentes potestis intelligere meam cognitionem in mysterio. Mox iterum Sacramentum: illuminare quae sit dispensatio Sacramenti Christi. ubi semper est Graeca vox Mysterium, quae revera nihil aliud significat, quam absconditum et

Vulgata versio aliquoties pro quovis maiori mysterio abutitur: ut Ephes. 1: Noto facto nobis sacramento voluntatis suae. et Ephes. 3: Notum est mihi factum sacramentum per revelationem. Mox vertit eadem Mysterium, inquiens: Legentes potestis intelligere meam cognitionem in mysterio. Mox iterum Sacramentum: illuminare quae sit dispensatio Sacramenti Christi. ubi semper est Graeca vox Mysterium, quae revera nihil aliud significat, quam absconditum et sacrosanctum Dei consilium de suo filio, eiusque meritis humano generi communicandis. Sic et Coloss. 1, ac 1. ad Timoth. 3. Nusquam sane

abutitur: ut Ephes. 1: Noto facto nobis sacramento voluntatis suae. et Ephes. 3: Notum est mihi factum sacramentum per revelationem. Mox vertit eadem Mysterium, inquiens: Legentes potestis intelligere meam cognitionem in mysterio. Mox iterum Sacramentum: illuminare quae sit dispensatio Sacramenti Christi. ubi semper est Graeca vox Mysterium, quae revera nihil aliud significat, quam absconditum et sacrosanctum Dei consilium de suo filio, eiusque meritis humano generi communicandis. Sic et Coloss. 1, ac 1. ad Timoth. 3. Nusquam sane in Sacris literis haec vox Sacramenti in isto

sit dispensatio Sacramenti Christi. ubi semper est Graeca vox Mysterium, quae revera nihil aliud significat, quam absconditum et sacrosanctum Dei consilium de suo filio, eiusque meritis humano generi communicandis. Sic et Coloss. 1, ac 1. ad Timoth. 3. Nusquam sane in Sacris literis haec vox Sacramenti in isto huic usitato ac proprio usu accipitur, ut denotet sacrosanctam caeremoniam Baptismi et Eucharistiae. Quare praeterquam quod falsum dogma Pontificii de coniubio, quod sit Sacramentum, ex Ephes. 5 finxerunt: etiam dupliciter ipsum textum Pauli violarunt. Nam et voce mysterii ibi

generi communicandis. Sic et Coloss. 1, ac 1. ad Timoth. 3. Nusquam sane in Sacris literis haec vox Sacramenti in isto huic usitato ac proprio usu accipitur, ut denotet sacrosanctam caeremoniam Baptismi et Eucharistiae. Quare praeterquam quod falsum dogma Pontificii de coniubio, quod sit Sacramentum, ex Ephes. 5 finxerunt: etiam dupliciter ipsum textum Pauli violarunt. Nam et voce mysterii ibi per Sacramentum expressam, traxerunt ad rem toto caelo diversam: et quod Paulus diserti-sime protestatur se dicere de Christi ac Ecclesiae spirituali coniugio, id illi ad coniugium carnale

in isto huic usitato ac proprio usu accipitur, ut denotet sacrosanctam caeremoniam Baptismi et Eucharistiae. Quare praeterquam quod falsum dogma Pontificii de coniubio, quod sit Sacramentum, ex Ephes. 5 finxerunt: etiam dupliciter ipsum textum Pauli violarunt. Nam et voce mysterii ibi per Sacramentum expressam, traxerunt ad rem toto caelo diversam: et quod Paulus diserti-sime protestatur se dicere de Christi ac Ecclesiae spirituali coniugio, id illi ad coniugium carnale traxerunt. Vide Annotationes Erasmi. Vox alioqui Mysterium, aliquando etiam in malam partem accipitur. ut cum

de Christi ac Ecclesiae spirituali coniugio, id illi ad coniugium carnale traxerunt. Vide Annotationes Erasmi. Vox alioqui Mysterium, aliquando etiam in malam partem accipitur. ut cum Paulus 2. Thess. 2 dicit, Mysterium iniquitatis, nempe Antichristi, iam agi: ubi tamen Vulgata non vertit Sacramentum, verum Apoc. 17, de eodem Antichristo agendo, pro mysterio vertit Sacramentum, dicente Angelo ad Iohannem: Ego tibi ostendam sacramentum mulieris, et bestiae gestantis eam. id est, secretam, et omnibus incognitam rem, consilium, ac doctrinam. Mirum sane est, sophistas non inde quoque

Vide Annotationes Erasmi. Vox alioqui Mysterium, aliquando etiam in malam partem accipitur. ut cum Paulus 2. Thess. 2 dicit, Mysterium iniquitatis, nempe Antichristi, iam agi: ubi tamen Vulgata non vertit Sacramentum, verum Apoc. 17, de eodem Antichristo agendo, pro mysterio vertit Sacramentum, dicente Angelo ad Iohannem: Ego tibi ostendam sacramentum mulieris, et bestiae gestantis eam. id est, secretam, et omnibus incognitam rem, consilium, ac doctrinam. Mirum sane est, sophistas non inde quoque proprium Sacramentum fabricatos esse, ut ex Ephes. 5. Quod porro sacramenta

aliquando etiam in malam partem accipitur. ut cum Paulus 2. Thess. 2 dicit, Mysterium iniquitatis, nempe Antichristi, iam agi: ubi tamen Vulgata non vertit Sacramentum, verum Apoc. 17, de eodem Antichristo agendo, pro mysterio vertit Sacramentum, dicente Angelo ad Iohannem: Ego tibi ostendam sacramentum mulieris, et bestiae gestantis eam. id est, secretam, et omnibus incognitam rem, consilium, ac doctrinam. Mirum sane est, sophistas non inde quoque proprium Sacramentum fabricatos esse, ut ex Ephes. 5. Quod porro sacramenta [?:--nt ] proprie foedera quaedam, infra in

verum Apoc. 17, de eodem Antichristo agendo, pro mysterio vertit Sacramentum, dicente Angelo ad Iohannem: Ego tibi ostendam sacramentum mulieris, et bestiae gestantis eam. id est, secretam, et omnibus incognitam rem, consilium, ac doctrinam. Mirum sane est, sophistas non inde quoque proprium Sacramentum fabricatos esse, ut ex Ephes. 5. Quod porro sacramenta [?:--nt ] proprie foedera quaedam, infra in voce TESTAMENTI dicetur et ostendetur. SACRARIUM, est ipsum templum, aut locus in quo [?: ] sacrae continentur aut peraguntur. 1. Corinth. 10.

vertit Sacramentum, dicente Angelo ad Iohannem: Ego tibi ostendam sacramentum mulieris, et bestiae gestantis eam. id est, secretam, et omnibus incognitam rem, consilium, ac doctrinam. Mirum sane est, sophistas non inde quoque proprium Sacramentum fabricatos esse, ut ex Ephes. 5. Quod porro sacramenta [?:--nt ] proprie foedera quaedam, infra in voce TESTAMENTI dicetur et ostendetur. SACRARIUM, est ipsum templum, aut locus in quo [?: ] sacrae continentur aut peraguntur. 1. Corinth. 10. [?: ] ne qui edunt victimas, communicatores

pars tabernaculi ac templi, seu intima illorum adyta. Sic etiam quaedam sacrificia, et arca cum suo propitiatorio, praesertim autem ipsemet Messias, Sancta sanctorum nominantur. Caeterum populus Dei tripliciter dicitur sanctus. Primum, quia est populus Dei, habens sanctificantia se, verbum ac Sacramenta, et Deum quoque ipsum denique in medio sui: qua ratione seu externa sanctitate etiam hypocritae in medio Ecclesiae sancti sunt. Secundo, pii sunt tum imputatione iustitiae Christi sanctificati seu purificati, tum etiam renovatione Spiritus sancti: atque hae duae sunt passivae

preciotissimarum rerum corporis ac sanguinis Domini, ut sibimet iudicium ac exitium bibant et comedant. Ioannes primae Capite quinto dicit, Christum venisse per aquam et sanguinem: idque bis repetit et inculcat. id est, egisse et agere cum mundo et hominibus per [?: su- ] verbum ac sacramenta. Haec enim sunt veluti [?: ma- ] aut instrumenta quaedam Christi, per quae nos [?: con-it ] , et nobiscum agit, nobisque sua spiritualia bona beneficiaque communicat. Idem quoque ibidem [?: affir- ] , tres esse in caelo qui testificentur de Christo et

Christo et eius erga nos beneficiis: nempe patrem, filium, et spiritum sanctum. et tres etiam esse adhuc nunc in terris qui itidem de iisdem reb. testentur: nempe spiritum sanctum. in singulorum cordib. clamantem et loquentem per os doctorum, ac per scripturas, et deinde aquam et sanguinem: i. duo sacramenta seu foedera, quorum prius quidem lotione aquae peragitur et confirmatur, posterius vero distributione sanguinis. Sanguis igitur Iohanni ibi necessario sacrosanctum foedus aut sacramentum Coenae Domini significat. Primae Corinthiorum decimo: Poculum cui benedicimus, non ne communio

cordib. clamantem et loquentem per os doctorum, ac per scripturas, et deinde aquam et sanguinem: i. duo sacramenta seu foedera, quorum prius quidem lotione aquae peragitur et confirmatur, posterius vero distributione sanguinis. Sanguis igitur Iohanni ibi necessario sacrosanctum foedus aut sacramentum Coenae Domini significat. Primae Corinthiorum decimo: Poculum cui benedicimus, non ne communio (id est, participatio) sanguinis Christi est? Hoc est, fractio aut sumptio panis, et sumptio corporis Domini, et sumptio benedictae potionis, est participatio sanguinis Domini. Hebraeorum

per quem fuerat sanctificatus, prophanum duxerit et spiritum gratiae contumelia affecerit? Sic et olim in veteri Testamento petulanter peccantes, aut etiam deficientes, accusantur, quod foedus Domini violaverint, polluerint et prophanaverint. Quare hic quoque prophanare sanguinem foederis indicat, sacramentum aut foedus dato sanguine sancitum violare. Ridiculum dogma visum est olim Ethnicis, et sane etiamnum omnibus sapientib. et philosophis, totique Scholasticae theologiae videtur, quod mors aut passio alicuius, vicem quandam iustitiae praestet, quodque sanguine peccata expiari dicta sunt:

Bibliographia locorum inventorum

Marulić, Marko (1450-1524) [1517], De Veteris instrumenti uiris illustribus, versio electronica (), Verborum 29840, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - vita] [word count] [marulmarvirill].

Marulić, Marko (1450-1524) [1519], De humilitate, versio electronica (), Verborum 81625, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [marulmarhumil].

Crijević Tuberon, Ludovik (1458-1527) [1522], Commentarii de temporibus suis, versio electronica (), Verborum 118743; librorum 11, capitum 165, Ed. Vladimir Rezar [genre: prosa oratio - historia] [word count] [tuberocomm].

Marulić, Marko (1450-1524) [1522], Tropologica Dauidiadis expositio, versio electronica (), Verborum 5871, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - expositio] [word count] [marulmartrop].

Pribojević, Vinko (mortuus post a. 1532) [1525], Oratio de origine successibusque Slauorum, versio electronica (, Hvar), verborum 14680, Ed. Veljko Gortan [genre: prosa oratio - oratio; poesis - epigramma; poesis - carmen] [word count] [pribojevvor].

Vlačić Ilirik, Matija (1520-1575) [1581], Clavis scripturae sacrae, pars prima, versio electronica (), 600000 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [flaciusmclavis1].

Retrieve all occurrences

Click here for a KWIC Report