Your search found 2599 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 901-1000:

huius vocis eiusque phrasium gratia. Deinde, quod varias imputationes sive ex communi vita sumptas, sive etiam ex Papistica abominatione petitas, cum hac sacrosancta ac ingentium mysteriorum plenissima imputatione contuli. Quod quidem eo consilio feci, ut tum illustrarem communibus notisque rebus, tam abditam ac mysticam rem imperitioribus: quo consilio et Christus ipse plurimum parabolis ac similitudinibus ex communi vita, humanisque rebus petitis usus est: tum porro ideo sumpsi ex Papisticis abominationibus exempla imputativae iustitiae, ut eorum blasphemas calumnias redarguerem,

cum hac sacrosancta ac ingentium mysteriorum plenissima imputatione contuli. Quod quidem eo consilio feci, ut tum illustrarem communibus notisque rebus, tam abditam ac mysticam rem imperitioribus: quo consilio et Christus ipse plurimum parabolis ac similitudinibus ex communi vita, humanisque rebus petitis usus est: tum porro ideo sumpsi ex Papisticis abominationibus exempla imputativae iustitiae, ut eorum blasphemas calumnias redarguerem, quibus imputativam Christi iustitiam exagitant, tanquam rem vanam ac commenticiam, cum ipsi innumeras in sua illa errorum Babylone humanorum

seu remissionem nostrae iniustitiae, ac denique imputationem iniustitiae nostrae a nobis in Christum traductae, unde eius passio totumque officium dependet. Nam si haec summa et mysticissima capita nostrae religionis, ex humanae vanitatis umbratilib. aut fictis rationalib. verbalibusque rebus censere voluerimus, tota plane religio nobis merum somnium fiet. Alterum discrimen inter humanam ac divinam imputationem est, quod homines praesertim in moralibus et criminalib. seu in culpa ac poena, non habent proprie ius imputandi aut non imputandi cuiquam crimina aut poenas, vel etiam

Matthaei 18. Apud Isaiam enim, abire ad portas Inferni, est mori, ad mortuos abire, in eorum regnum ex hac vita migrare. Pius enim rex Ezechias dicit se iam desperavisse de vita. Christus porro per portas Inferni intelligit ipsos summos cacodaemones, omnemque eorum potentiam, sumpta metaphora a rebus humanis, ubi per portas intelliguntur reges et principes, quia reges multum solebant esse in portis, captandi credo ventuli gratia in aestu, quia ibi tanquam in quodam Eurypo ventus aurave magis movetur et sentitur. At inferni infima ardere, longe gravissimas et plane extremas Dei poenas

34, et ultimo capite. Catenam noctis vocat D. Petrus, et Caliginem tenebrarum. Vocatur et Tenebrae exteriores, in quibus sit fletus et stridor dentium. Caeterum quia ob locum Petri solet disputari de descensu Christi ad inferos, deque eius facta illis praedicatione, adscribam et de illis rebus ac dicto meam sententiam. Divus Petrus 1 cap. 3 dicit, Christum esse mortificatum carne, et vivificatum spiritu, eodemque profectum praedicasse spiritibus in custodia existentibus, qui olim increduli fuerint, cum Dei patientia expectavit (scilicet expectavit tum poenitentiam

insulae circumfunduntur. Isaiae 20. Tunc dicet habitator insulae huius, Ecce sic opprimitur fiducia nostra, ad quam confugimus, ut liberaremur ab Assyrio. INTEGRUM id dicitur, quod nulla ex parte sui est diminutum, mutilatum, mancum: aut alioqui laesum, debilitatum, ac convulsum. A' rebus porro corporeis ad animi sinceritatem translatum, significat tum ex animo probitati vacantem, tum et alioqui nullo malo vitio usquam contaminatum. Vertere hac voce solent Hebraeum תמם Thamim, aliquando etiam Schalem, et Graecum

exprimuntLatina voce perfectus, aut aequivalentibus aliarum linguarum, tum solet noxiam ambiguitatem parere: quare in nomine Perfectus de ea dicetur. INTELLIGENS, משכיל Maschil et Nabon, in Sacris literis dicitur de eo, qui in communibus rebus sapit, ac prudenter agit. ut Proverb. 14, Scientia intelligenti facilis est. Isaiae 10. In sapientia mea feci, quia intellexi: id est, intelligens fui, dicit rex Assyrius. Alias, et quidem frequentius, intelligens is dicitur, qui in rebus divinis vere ac pie res considerat, ac

in Sacris literis dicitur de eo, qui in communibus rebus sapit, ac prudenter agit. ut Proverb. 14, Scientia intelligenti facilis est. Isaiae 10. In sapientia mea feci, quia intellexi: id est, intelligens fui, dicit rex Assyrius. Alias, et quidem frequentius, intelligens is dicitur, qui in rebus divinis vere ac pie res considerat, ac consideranter agitut Psal. 32. Nolite fieri sicut equus et mulus, in quibus non est intellectus: id est, cognitio Dei, et eius voluntatis. et Psal. 40. Beatus qui intelligit super egenum et pauperem: id est, qui miserorum ac

id est, peritiam recte iudicandi et regendi. Sic Deus iubet populum Israeliticum custodire doctrinam sui foederis, Deut. 29. et Iosuae cap. 1: Ut omnia quae agunt, prudenter et feliciter efficiant. Possis tamen exponere etiam de ipsa sola intelligentia, nam ex verbo Dei de omnibus rebus agendis aut omittendis feliciter iudicamus, accedente etiam Dei regimine ac inspiratione: sicut in eandem sententiam hortatur David Salomonem, ut custodiat verba libri legis Mosaicae, ut inde omnia

id est, sua intima et astutissima consilia. Psal. 94: In multitudine cogitationum mearum in intimo meo. id est, cum multa in corde meo voluto. Psal. 49: Interiora eorum domus ipsorum. pro, intimae eorum cogitationes, vota, curae, ac spes, sunt tantum de carnalibus rebus, vel si possent hic perpetuo commode vivere. aut, saltem confidunt suos posteros perpetuo florituros, et celebres futuros. INTERPRETARI varium est et multiplex. Alibi enim significat, ex una lingua in aliam vertere: ut 1. Corinth. 12: Alii genera linguarum, alii interpretationes

ius sacerdotum, quod illis debetur â populo. et cap. 21, Ius primogeniturae. 1 Sam 1 Nec cognoverunt ius sacerdotum erga populum. 1 Sam 1 Et annunciavit eis ius regis. Hierem. 32, Quoniam penes te est ius redemptionis. Quinto, accipitur pro interrogatione seu quaestione, de rebus quae in iudicio in controversiam venire solent. ut 2 Regum 25. Et sicuti sunt cum eo iudicium. id est, interrogaverunt ei causam facti. Proverb. 28. Mali non intelligunt iudicium: sed qui quaerunt Iehovam, intelligunt omnia. Qui iudicium vocet, explicat Paulus 1 Cor. 2. Spiritualis homo

ego iure et regibus a vobis requiro, aut vobis praescribo. Numer. 5 Et iudicabit Synagoga inter percussiorem et vindicem sanguinis super iudiciis huiusmodi: id est, super casibus, quos ordine istic commemoravit. Sexto, accipitur pro interrogatoriis dubiis, seu quaestionibus et disputationibus de rebus et casibus, de quibus nihilo certi constat, quales in iudiciis et causis tractandis incidere et exerceri solent. Ierem. 12. Etsi iustior fis Iehova, quam ut tecum contendam, tamen iudicia [?: ]

[?: discre-onem ] et moderationem adhibere, seu communi iudicio recte uti. Cuius generis unum est illud, Beatus qui intelligit super egenum et pauperem: posterius vero, [?: se- ] facere iustitiam, sit suum cuique tribuere. Sic posterius notaret, debitam iustitiam in rebus ac personis adhibere prius vero gratuitam beneficentiam ac humanitatis aliis praestare. Sic iudicium fecit Iosias, occidendo [?: f-sos ] prophetas: et iustitiam, servando veros prophetis Ita iubet nos Spiritus sanctus, ut iustificemus iusta, et damnemus iniusta: quae si

Nec iactare iugum vita didicêre magistra. Talis huius vocis usus est 1. Cor. 6, Nolite trahere iugum cum impiis: id est, nolite eis conformari in vitae turpitudine, aut idololatria, vel in conviviis idololatricis associari. Posset alioqui significare, etiam mutuam operam praestare in rebus illicitis, quia boves sese invicem iuvant in trahendo aratro. Denique Lucae 14 quispiam excusans se, cur ad convivium Domini invitatus non veniat, ait se iuga boum quinque emisse, quae tunc eum inspicere oporteat, ubi iugum significat, ipsum par boum. Super vaccas ascendere iugum,

coram Deo formaliter iustificemur, esse proprie eius obedientiam, nobis perfidem imputatam: ideo locum Paulinum Rom 5 (ubi iustitiam et obedientiam Christi cum iniustitia ac inobedientia veteris Adami confert) veluti per parallelas lineas deductum, quo magis illustretur, oppositis sibi invicem rebus ac vocibus diversorum membrorum per antithesin proponemus. Sicut per unius peccatum damnatio venit super omnes: Sic per unius iustitiam

vero expositionem ibidem, dum dicit, Maior et minor lapis. Sic et Prov. 20 dicitur lapis et lapis, mensura et mensura, abominatio Domini. Mich. 6. Nunquid mundus ero cum bilance impietatis, et sacculo lapidum dolosorum? id est, ponderum dolosorum. Solebant vero in sacculis talia pondera in rebus ac bilancibus minoribus circumgestare. Quin et plumbum perpendiculorum vocant lapidem, ut Zach. 4. Cum videbunt lapidem stanneum in manu Zerobabel: id est, potestatem aut praefecturam, et inchoationem aedificationis: metonymia est, signum pro re signata, regula aut perpendiculum pro

Proverbia quaedam ab hac voce venire videntur. ut, Offendere ad lapidem: pro, in obvium aliquod malum subito ac praeter opinionem incidere, nisi id Deus averterit. ut est in Psal. 89. Angeli portabunt te manibus, ne offendas ad lapidem pedem tuum: pro, custodient te in omnibus rebus agendis, functioneque tua, ne alicubi incidas in aliquam calamitatem. Sic et illud omnino Proverbiale est, Lapis super lapidem non relinquetur, Matth. 24. pro, totaliter ac fundamentaliter destruetur. Sic et lapis angularis, et ponere in [?:--uos ] lapidum. Quadris

pecorum et reliquae rei familiaris, eoque etiam contentiones inter illos exortas. Quare orat Abraham Lothum, ut sese ab eo separet, et concedat ab ipso, quocunque ei videatur: se quoque vicissim in aliud latus ab eo declinaturum. In hoc igitur sensu saepe queritur David de angustiis, id est, de rebus adversis: et contra praedicat latitudines, qui etiam tandem dicit, Dei se exaudisse in latitudine. Psal. 118, De angustiis invocavi Dominum, in latitudine, aut per latitudivem respondit mihi: id est, pro angustiis largitus est mihi latitudines, nempe liberationem. Sic etiam

popularis, simulatione honestatis formam eius [?: p- ] chritudinemque corrumpens. Recte ergo dicere [?: po- ] quod sicut Laus est verbalis quaedam testificatio ac illustratio virtutis, aut etiam alterius rei, ut cuiuspia praestantis viri: ita Honos sit realis, aut rebus ipsis facta [?: ] testatio et glorificatio talis praestantiae: Gloriae [?: ver- ] , [?: ] multae ac eximiae laudationes, et (ut ita dicam) [?: ] rationes, condecorationes ac ornamenta eidem [?: ]

optimeque merito adhibitae. Quartum quoque hisce tribus addi solet, Claritas tum in prophanis, tum et in Sacris literis: quam Seneca ita a gloria distinguit, quod gloria quidem multorum iudiciis ac laudibus constet, sed claritas bonorum. Haec quidem de hisce tribus aut quatuor vocibus ac rebus maxima ex parte ex prophanorum scriptorum usu annotavimus. Sed tam en in Sacris eodem ferme modo in genere ac plerunque usurpantur. Quare iam ad ipsa idiomata Sacrarum literarum in verbo ac nomine Laudare et Laus accedamus. ¶ Laudare verbum, et Laus nomen, de Deo, eiusve

de Deo gloria bimur, ac iactabimus nos tanquam valde felices, qui talem tantumque Deum propitium habeamus Psa. 65. In Deo laudabo verbum eius: id est celebrabo Deum, eiusque verissimum verbum, et infallibiles promissiones: aut celebrabo verbum Dei solo authoris respectu, etiansi in externis rebus ac eventu nondum verbi ac promissionis veritas et effectus appareat. Satis, et plus satis mihi est, quod sciam, eas esse Dei veracis et omni potentis promissiones. Laudare se in aliquo, pro, gloriari de eo, ponitur. Psal. 34. Benedicam Deo in omni tempore, semper laus eius

Israelis de Aegypto ad res sacras nomine totius Israelis delecta sit, et ex qua singulares quaedam familiae ad sacerdotium superius, quod etiam proprie sic vocatur, delectae sint, notum est. Ponitur ergo haec voxpro tota ea tribu, et specialiter pro omnibus ministris Dei, aut servientibus ei in rebus sacris ac religione: ut idem ferme non raro significet, quod nunc Clerus, aut Clerici. Hinc in epistola ad Hebr. Levi et Leviticum sacerdotium ponitur pro tota illa Iudaica religione ac cultu, praesertim quod ad functionem caeremoniarum, sacrificiorum, cultuum, et munus docemndi attinet. Etsi

Sic et Paulus inquit 2. Cor. 1. [?: Nu- ] quid usquam levitate usus sum? Alleviari aquas in diluvio, Gen. 8, est diminui eas, et veluti liberari terram tuto pondere. Alleutari terram, Isa. 9. Primo tempore alleviata est terra Zabulon: pro, leviter afflicta, aut aliqua ex parte rebus ac hominibus spoliata et privata, [?: ut-- ] quasi illud pondus hominum ac pecorum sit imminutum. Leve alicui aliquid esse, est, in eo non conquiescere, tanquam quod ei nondum sit satis, sed ulterius concupiscere ac progredi. Sic dicitur 1. Reg. 16, fuisse leve Accibo

Non obligabis os bovi trituranti, etc. propter nos scriptum est, quod sub spe debeat is qui arat, arare. Idem reperitur 1. Tim. 5, ubi lex Moysis Pentateuchus vocatur. ¶ Leges caeremoniales, sunt statuta a Deo per Moysen sancita, de personis, caeremoniis, et aliis rebus ad cultum divinum a Moyse institutum pertinentibus, de quarum singulis aliquid adiiciemus. Circumcisionis passim fit mentio Act. 7 et 15. Rom. 2. 15. Gal. 2. 5. 6. 1. Cor. 7. Eph. 2. Phil. 3. Coll. 2. 3. 4. Legis de non attingendo et comedendo immundo, quae extat Levit. 5. 11. et Deut.

decimas accipiant a populo iuxta legem. Et ibidem: Lex homines constituit pontifices habentes infirmitatem. Et 8 cap. meminit mandati de extruendo tabernaculo ad exemplar ostensum in monte. Et cap. 9 multa ceremonialia de templo et rebus in eo, de oblationibus, de expiatione et purificationibus, quae fiebant sanguine taurorum, hircorum, vitulorum, cinere iuvencae, aqua et lana coccinea et hysopo commemorat. cap. 10, Lex umbram obtinens futurorum, etc. his hostiis, quas singulis annis continenter

Lex pietatis aut clementiae in lingua eius, Proverb. 31. pro, pia ac salutaria meditatur, docet, loquitur, et agit. Sic quoque dicitur Lex veritatis. ut, Lex veritatis fuit in ore Levi, Malach. 2. id est, lex aut doctrina vera. Lex una, id est, eadem, erit diversis personis, aut rebus: Num. 15. Lex una et iudicium unum erit vobis et peregrino. Sic et paulo ante dixerat: Statutum unum erit vobis, et peregrino: Sicut vos, sic et peregrinus erit coram Domino. Et mox ibidem: Lex una erit vobis, ei qui fecerit per errorem. pro, eaedem caeremoniae aut ritus sacrificii in

enim Iudaei de suo semine Abrahae, de lege et circumcisione, ac earum rerum possessione et professione se iustos esse somniabant ac contendebant. Ut igitur Apostolus (eos hoc capite ex professo accusans) illis hanc inanem persuasionem et gloriolam detraheret, adeo ait in illis externis rebus non esse sitam veram iustitiam ac sanctitatem, sed in perfecta cordis obedientia, seu in morum vitaeque honestate, aut innocentia: ut si quis Ethnicus carens lege et circumcisione, honeste pieque moralem legem praestando viveret, ille sine illis externis rebus aut adminiculis iustus ac saluus

adeo ait in illis externis rebus non esse sitam veram iustitiam ac sanctitatem, sed in perfecta cordis obedientia, seu in morum vitaeque honestate, aut innocentia: ut si quis Ethnicus carens lege et circumcisione, honeste pieque moralem legem praestando viveret, ille sine illis externis rebus aut adminiculis iustus ac saluus esse posset, plurimumque Iudaeis circumcisis, et legem non praestantibus antecelleret. Tales fictae collationes ac reprehensiones non sunt inusitatae etiam in communi sermone ac more: ut si pater nobilis ac potens filio de nobilitate ac opibus superbienti, et

Milesiis liberum de Branchiadis permittit arbitrium. Sed in Theologia, liberum arbitrium non iuris libertatem aut potestatem significat, ut scilicet quis iuris vinculis sit solutus, possitque agere quod ei libeat, quam nulli creaturae Deus concessit, non etiam libertatem aut liberam potestatem in rebus adiaphoris, ac non omnino ius, sed virium tantum libertatem, ut ille de facto, non de iure sese vertere vel ad bonum, vel ad malum, vel ad res medias, aut quocunque demum libeat, nulla habita ratione iuris, possit. Voluerunt autem quidam prorsus ex Theologia explodi hanc appellationem, ut

praecipitavit in aliquod tetrum exitium, iusto Dei iudicio. Lingua ambulare per terram, est, audacter de aliis hominibus quidvis blaterare Psal. 73. ponunt os suum in caelum, et lingua eorum ambulat in terra. i. audacter quidvis blaterant de Deo aut religione, et de hominibus ac rebus humanis. q. d. Nec Deo nec hominibus parcunt. Non movebit canis linguam suam. i. non latrabit. Exo. 11 et 12. Significatur autem hac loquutione a Deo summa quies et pax, quae erat futura apud Israelitas: cum contra, ob caedem primogenitorum esset in gens ululatus et lamentatio futura apud

Atque hoc idiotismo Ur Chaldaeorum, seu lumen, eorum perpetuum ignem notat, quem etiam lustious celebrat pro Deo cultum: et Historici scribunt, ante reges Babylonicos in equo albo gestari esse solitum. Lux preciositatum: pro, Lux preciosa, grata et accepta: ut solent omnes gentes claram et rebus agendis idoneam diem celebrare suis quibusdam laudibus [?:-c ] epithetis. Zachar. 14. In die illa non erit lux preciositatum, neque coagulationis seu congelationis. id est, neque lucida solis dies, neque obscura. Lux, pro sole Iob 9. Sividi lucem: id est, si aspexi solem,

tum hac vita corporali, tum multo magis illa spirituali. Lumen aut lucem in tenebris alicui oriri, supra exposui: contrarium ei est Lucernam in tenebris alicui extingui, Proverb. 20. Significat autem illud prius, alicui in adversis subitam opem, felicitatemque affulgere: hoc vero, in rebus adversis omni ope, auxilio et consilio destitui aliquem. Lumen splendere super vias alicuius, Iob 22. est, habere prosperum ac felicem cursum rerum. In lumine Deividere lumen, Psal. 36. Intelligunt alii de institutione, quod Deo nobis Verbo ac Spiritu suo praelucente, ad

] nebrosus, multo magis reliquum corpus. [?: Videtur- ] similitudo esse, posteriore membro aut [?: applicatione-- ] rens: quod nempe, sicut oculus sit lucerna corporis, et omnium eius externarum operationum: ita etiam [?: ] illuminet ac gubernet hominem in rebus agendis, et denique etiam fides vel cor renatum, ac vera in eo pietate debeat praelucere toti homini, eiusque actionibus internis et externis, in rebus religionis vel spiritualibus. Quod si cor, eiusque affectus aut pietas sit vitiosa, perinde nullas rectas actiones aut vitam secuturam, sicut

nempe, sicut oculus sit lucerna corporis, et omnium eius externarum operationum: ita etiam [?: ] illuminet ac gubernet hominem in rebus agendis, et denique etiam fides vel cor renatum, ac vera in eo pietate debeat praelucere toti homini, eiusque actionibus internis et externis, in rebus religionis vel spiritualibus. Quod si cor, eiusque affectus aut pietas sit vitiosa, perinde nullas rectas actiones aut vitam secuturam, sicut [?: ] cus nihil pie agere possit. Nam Matth. 6, Dominus [?: ] serit de cordis puritate ad Deum dirigenda, et [?:

ut sponsam suam in caeleste regnum hinc abducat [?: ] porro huius vocis metaphora nulla prorsus explicatione indiget, quod verbum Dei Psal 119, et 2. Pet. [?: ] citur esse lucerna pedibus nostris in obscuro loco [?: ] posita. Ut enim lucerna in rebus et actionibus [?: ca- ] bus, sic verbum Dei praelucet homini in spiritualibus Eadem huius vocis vis est Proverb. 6, Quoniam praeceptum lucerna est, et lex est lux,

magnificus est [?: ] pro nobis, veluti locus fluviorum latissimorum. [?: ] dicitur de proceribus loco, dignitate, sapientia ac potentia praestantibus. Thren. 1, Abstulit omnes magnificos meos. Zach. 11: Magnifici devastati sunt. Alias et [?: ] aliis rebus. ut Iudicum 16 dicuntur Hostiae magnifici [?: ] sumptuosis et preciosis. Isaiae 10, Magnificum cor. [?: pro-- ] perbo ponitur. Isaiae 13, Navis magnifica. Psal. 145, Magnificum regnum Dei. Magnifica gloria, 2. Petr. 1, ponitur [?:

destructio divinae ordinationis in creaturis non intelligentibus, et etiam in homine, quatenus est non intelligens: ut sunt morbi, mors, et omnis omnino destructio. Haec etiam mala ponae dicuntur, et sub nomine Mortis et poenae rectissime comprehenduntur. Verum cum non sit nostri instituti de rebus ipsis, sed tantum de vocibus, quatenus obscurae sunt, aut hebraizant, disserere, ad enumeranda huius vocis significata progrediamur. ¶ Dixi superias de significatione vocis BONUM: quare cum haec sit illi contraria, haud difficulter inde quoque huius significationes haberi poterunt.

1. Cor. 14. et 1. Petr. 2. Paulus Rom. 7, queritur malum sibi adiacere: intelligit originalem corruptionem. Ibidem dicit, se invitum facere mala: id est, peccare, de actualibus peccatis loquendo. Malum porro crebro etiam, malum poenae notat: id est, quoduis incommodum aut insuave, quod ex rebus homini accidit, et etiam res ipsas tales: ut sunt morbi, mors, labor, dolor, tristicia, et quicquid contrarium est utili, suavi ac commodo. Hierem. 49. Adducam manum super omnem carnem: id est, varias poenas. Zachar. 1. Iratus eram parum, ipsi vero adiuverunt malum. Eccles. 8 Qui

id est, sua solertia feliciter promovebit suos conatus et consilia. Pro cura aut tutela: ut Proverb 3, Iustorum animae in manu Dei sunt. Psalm. 31. In manus tuas commendo spiritum meum. Sic Dominus dicit, Neminem pios rapturum ex manu sua, et Dei. Sic et Isaiae 3 dicunt Iudaei, perditis suis rebus, ad quemvis mediocris sortis hominem: Sis princeps noster, sit haec ruina sub manu tua. id est, tu suscipe curam afflictissimi huius regni, et reduc omnia in meliorem statum: quando quidem habes opes, quibus alas exercitum, aliosque necessarios sumtus facies. Matth. 4, et

6 et 8, et saepe alias pollicetur Deus Israelitis terram fluentem lacte et melle. Hieremiae 11 32, significat eam abundare. Sic et Ezech. 36, Similam, mel et oleum comedisti: pro, delicatissime es enutrita. Sic et Psal. 19, verbum Dei dicitur esse preciosius auro, id est, rebus preciosissimis: et dulcius melle, ac favo mellis, id est, rebus longe suavissimis ac dulcissimis. Mel petrae, copiam rerum bonarum, sponte ac citra laborem provenientium, notat Deuteron. 32, Fecit eum sugere mel e petra, et oleum e silice: pro, explevit eum omnibus bonis, citra eius

fluentem lacte et melle. Hieremiae 11 32, significat eam abundare. Sic et Ezech. 36, Similam, mel et oleum comedisti: pro, delicatissime es enutrita. Sic et Psal. 19, verbum Dei dicitur esse preciosius auro, id est, rebus preciosissimis: et dulcius melle, ac favo mellis, id est, rebus longe suavissimis ac dulcissimis. Mel petrae, copiam rerum bonarum, sponte ac citra laborem provenientium, notat Deuteron. 32, Fecit eum sugere mel e petra, et oleum e silice: pro, explevit eum omnibus bonis, citra eius sudorem. Solent vero apes libenter mellificare in locis

cum reliquis piis, aut coetu Dei. Quia mel largius sumptum, facile in choleram vertitur, ideoque insalubris est talis eius sumptio: ideo per similitudinem pene proverbialiter dici in Sacris solet. Petitur hinc praeceptum de moderato omnium rerum bonarum usu, ac in universum de adhibendo in rebus agendis [?:-do ] . Proverb. 25. Sicut comedere mel multum, non [?: ] bonum: sic investigatio aut scrutatio gloriae eorum [?: ] est gloria. Ibidem: Si mel invenisti, comede de eo [?: q- ] tum sat est: ne forte satiatus eo, evomas illud. id

In hac veritate non stetit Satan: id est, vera Dei agnitione ac cultu, et huius potissimum mendacii factus est pater. Non stetit autem vel perstitit in ea, ratione suae essentiae, ex imagine Dei in contrariam inversae, ratione consiliorum et operum suorum. Tertio, Mendacium dicitur etiam in rebus quae id re ipsa non praestant, quod externa specie pollicentur, ut cum dicitur equus esse mendacium ad salutem, Psal. 33. id est, non praestare ipsa re salutem, victoriam, aut saltem evasionem ex periculo, quam externa specie ferociae roboris et velocitatis polliceri videbatur.

praestiturae videbantur. Hoseq 9, Mustum mentietur eis: i. non ita con [?:-iose ] ac feliciter proveniet, ut sperabatur, aut etiam debebat ac solebat Sic et oliva mentiri dicitur: pro, pautos fructus ferre. Sicut mox sequitur, Et arua non proferent fructum. Latini quoque aliquando rebus brutis, [?:-t ] etiam mortuis, mendacium tribuunt: ut cum dicunt, es mentiri aurum: i. simulare speciem et colorem [?:-ri ] . Verum de hoc verbo vide supra in nomine MENDACIUM, ex cuius significationibus et huius [?:-is ] elucescet nonnihil, sicut et

[?: Rom-rum ] decimo tertio λείτουργον et διάκονον pro eodem [?: habe- ] Nam magistratum politicum modo diaconum, [?: ] liturgum Dei vocat: id est, publicum Dei ministria rebus politicis. Sic Hebraeorum primo, Angeli [?: voc- ] liturgi Dei, et Liturgiaci spiritus: id est, ministri. [?: Qu- ] re utrumque thema, et Liturgi et Diaconi, solet [?: exp-re ] , praesertim in Vulgata versione, per vocem [?: mi-rii ] .

[?: ] do, Samuel ministrabat Domino coram Eli. Sic [?: ] octavo dicuntur Levitae ministrare ministerium [?: ] rum Israel in tabernaculo: i. pro eis. [?: MINIST-MINISTRARE ] , crebro accipitur et de ista [?: ] opera inserviendi in rebus corporeis: in quem [?: ] Act. sexto septem ministri delecti fuerunt, ut [?: ] bus eleemosynas et necessaria curarent, quales [?: ] ferme sunt praefecti aerarii. De talibus diaconis [?: ] pit Apostolus ad Timotheum et Titum scribena

puppim infeliciae collocatis. Secundo Paralipomen. trigesimoquinto: Reliquum verborum Iosiae et misericordiae [?: ] pro, beneficia et benigne facta eius. Sic et [?: Abs-- ] dixit ad Chusai, Ista est misericordia tua cum [?: ] tuo: pro, Siccine ei benefacis in rebus eius [?: adve- ] Misericordia et veritate expiatur iniquitas, Proverbiorum decimosexto: id est, conversis beneficentia sincera leniuntur poenae temporariae, debitae

quietam rerum possessionem relinquit. Sicut Christiani tandem obtinuerunt regna et provincias extinctis Ethnicis, et oppressis divinitus Iudaeis, quorum utrique aliquandiu horribiliter in Christianos sunt grassati. Mites vero non dicuntur in Sacris literis isti molles et ignavi, praesertim in rebus ad publicam utilitatem et gloriam Dei pertinentibus iudicandis. Quo titulo nunc sese subtiles quidam Epicurei venditant. Videmus enim Mosen, mansuetissimum hominem, patienter quidem ferre iniurias sibi privatim illatas, sed in asserenda gloria Dei et vera religione longe acerrimum et

iudicandis. Quo titulo nunc sese subtiles quidam Epicurei venditant. Videmus enim Mosen, mansuetissimum hominem, patienter quidem ferre iniurias sibi privatim illatas, sed in asserenda gloria Dei et vera religione longe acerrimum et austerissimum esse. Verum non est iam nostri instituti, de rebus ipsis accuratius disserere. MITTERE aliquem, sicut et Vocare, est, alicui aliquam functionem demandare. Solemus enim aliquem puerum, ministrum, aut filium ex aliorum coetu evocatum, ad aliquam functionem ablegare. Solebat etiam Deus olim prophetas vocare et mittere. Ierem.

cupiditates mundi 1 Iohan 2. Nolite diligere mundum, neque ea quae in mundo sunt. nam si quis diligit mundum, non est dilectio patris in eo. Est vero hic nihilominus Hebraismus in [?: ] Diligo. accipitur enim cum quadam emphasi pro, prosus [?: ] dictum esse mundo, ac rebus mundanis, idque [?: ne-- ] Deo, ut solet plerunque ab hominibus factitari. [?: ] [?: ] significatione accipitur, quod Paulus dicit, Se mundo crucifixum, et mundum sibi: id est, nec curare aut [?:-re ] cupide glorias, voluptates aut opes

ipsas primas literas, primam institutionem, et prima uniuscuiusque disciplinae rudimenta. Ex quarum alterutra significatione posset recte Paulina metaphora deduci tametsi non minus commode inde quoque, quod illa religio aut institutio sive Iudaicorum rituum, sive humanarum traditionum, tantum in rebus externis ac elementaribus versetur (quae est tertia huius vocis significatio) ut circa cibum, potum, vestitum, gesticulationes aliquas, dies ac tempora, ac similia, non circa Deum ac spiritualem cordis cultum. Dubium ergo est, an Paulus voluerit dicere elementa mundi quasi pueriles,

139, Duc me per viam mundi aut seculi, sive sempiternam. pro, fac ut pie moriar: Ios. 23 et 1. Regum 2 nominatur via universae terrae: id est, quam omnes homines ingrediuntur. Viri de mundo. Psalmo 17. A viris de mundo erue me. id est, mundanis, qui tantum terrena curant. Mundus, pro rebus huius vitae. Eccles. 3, Mundum posuit in corde eorum: id est, curam rerum carnalium seu huius caducae vitae. Loqui in mundum, est idem quod loqui in mundo, concionari, docere in mundo. Ioan. 8. Ego quae audivi a patre, ea loquor in mundum. In mundo esse, est aliud quam de

divinae naturae participes, quod tum de substantia ipsa recte exponi potest, quia donatur nobis spiritus sanctus tum de instauratione imaginis Dei in nobis, ac communicatione vitae aeternae. In Epistola Iudae dicuntur impii aliqua scire naturâ, sicut et bruta, et in illis corrumpi:.i. in rebus huic vitae utilibus ac suavibus foedissime peccare, iis abutendo. At isti quae non noverunt, conviciis incessunt: quae vero naturaliter (ut bruta) noverunt, in iis corrumpuntur. Homines natura esse filios irae, pronunciat Apost. Ephes. 2. i. natos in reatu ac indignatione Dei, et praeterea

ei subiecti corruptio, omnino tales fructus, quasi naturali quadam vi ac [?: ] serie proferant. Est igitur Necessitas consequentia, pendet ex istis duabus pessimis causis: nempe diaboli potentia, et hominis non tantum imbecillitate, sed etiam perversitate. Quoniam vero diximus, in rebus sua [?:-ra ] contingentibus esse necessitatem consequentiae [?: ] id quoque vocari necessarium, quod vi aliqua cogente fieri opus est: hinc fit, ut varii sint gradus necessitatis, sicut et contrarii eius seu impossibilitatis aut impossibilis, ut supra ostendimus: et

πολλῷ μᾶλλον, comparative, non corrective. ¶ Utile fuerit et Aristotelis sententiam de voce Necessarii audiri, quae ab ab hisce prius annotatis non ita valde aliena est. Sic igitur ille libro primo de Partibus animalium scribit: Necessitas vero non aeque in rebus naturae omnibus inest, ea videlicet, ad quam omnes fere authores rationes referre tentant, prius quam doceant quot modis accipi Necessarium debeat. In est idipsum rebus quidem aeternis simplici absolutaque ratione: sed caducis etiam gignendisque omnibus ex suppositione tribuitur: quomodo in

prius annotatis non ita valde aliena est. Sic igitur ille libro primo de Partibus animalium scribit: Necessitas vero non aeque in rebus naturae omnibus inest, ea videlicet, ad quam omnes fere authores rationes referre tentant, prius quam doceant quot modis accipi Necessarium debeat. In est idipsum rebus quidem aeternis simplici absolutaque ratione: sed caducis etiam gignendisque omnibus ex suppositione tribuitur: quomodo in artificiosis, ut aedibus, et quibusvis aliis generis eiusdem. Materiam enim talem adesse necesse est, si domus, aut quivis alius finis futurus sit: atque etiam fieri,

aedibus, et quibusvis aliis generis eiusdem. Materiam enim talem adesse necesse est, si domus, aut quivis alius finis futurus sit: atque etiam fieri, moverique illud primum oportet, deinde hoc, ac deinceps ad hunc modum itur ad finem, cuius gratia res quaeque et efficitur, et est. Eodemque modo in rebus quoque natura gignendis agitur. Et paulo post: Necessitas vero alias ita significat, ut si res, cuius gratia futura sit haec, haberi necesse sit: alias ita, ut sic se habeant, aptaque sua natura ita sint. Porro 5 Metaph. cap. 5. sic de significatis necessarii scribit: Necessarium

dixi, et postea in verbo ODI ostendam. ut, Qui parcit virgae, odit filium: id est: negligit eum, cum alioqui plerunque tales tenerrime ament filiolos. NEGO, aut ABNEGO verbum habet propriam quandam significationem in Sacris literis: sicut et res ipsa eius significationis in aliis rebus, linguis, gentibus, religionibus ac moribus non est in usu. ea porro talis est. Gerit Deus bellum cum Satana ac mundo, idque magna ex parte etiam propagatione suae religionis, veritatis, ac noticiae sui: et contra damnatione impiae doctrinae ac religionis mundi, seu omnigenorum mendaciorum

iam de eo desperas, et vis temere te ab eo separare: sed forte citius tua opinione, aut praeter omnem spem, tuorum morum ac sermonis commoditate convertetur. Certe nullam habes certam noticiam, et quasi demonstrationem, quod omnino non convertetur. Quare ergo desperas? Sic et Germanice dicitur de rebus quasi desperatis, sperandis, aut (ut ille inquit) praeter spem sperandis, aut etiam timendis, wer [?: ] , wer [?: ] burge darfur sein? Priusquam te formarem in utero; novi te: Hierem 1. id est, iam tum non solum curam tui habui, sed etiam te mihi ad hoc opus

facile etiam [?: imbecil--- ] vase continetur. Sic igitur indicare vult Christus, [?: ] aliis discipulis aliam disciplinam aut institutionem non venire, adhibendanque esse. Proponit ergo Christus parabolico illo dicto regulam universalem, nempe, [?: ] omnibus rebus et actionibus proportionem convenientem observandam esse. Novum Testamentum, est novum foedus a Deo per Christum in Baptismo et sacra Coena initum: de qua re in voce Testamenti agetur, ubi etiam de sanguine novi Testamenti dicetur. Nova conspersio, aut massa, 1. Cor. 5. Expurgate

tenebras: et quasi in nocte sic palpabunt in meridie: id est, Deus eos tali ac tanta calamitate subito obruet, ac nesciant quo sese vertant. Sicut praecessir, Capit [?: ] tes in consiliis suis: Iob 17, Noctem vertunt in [?: ] id est, inepti consolatores mihi in rebus hisce desperatis simis bona pollicentur. Tertio, Nox et tenebra regnum impietatis et inferni indicant. Qui dormiunt, nocte dormiunt: et qui ebrii sunt, noctu ebrii sunt: nos vero cum simus diei, sobrii simus: inquit Paulus 1. Thessalon. quinto. Nox et amor vinumque (inquit

aliquanto obscurius loquitur. Noctu non extinguitur lucerna mulieris industriae ac laboriosae, Proverb. 31. id est, est assidua ac perpetua in opere, non stertit totas noctes, quin potius vigilat ac laborat, eoque indiget lucerna perpetuo ardente. Alias significat haec phrasis, quod aliqui in rebus adversis non succumbunt, sed consistunt. Umbra quasi nox id est, densissima umbra. Per metaphoram autem significat firmissimum praesidium. Umbra enim imitatur noctem, et nox a Mathematicis umbra terrae vere dicitur. Quanto porro densior est umbra, tanto magis tuetur ab aestu solis, talis

tua vis bellica. forte quod preciosiores arcus in vaginam reconduntur, unde depromendi sunt. ¶ Hactenus de nuditatis externae et quasi corporalis phrasibus. Nunc de spiritualis nuditatis locutionibus agemus: de qua multa utiliter dici possent. Sed quoniam non propositum est nobis, de rebus ipsis accuratius disserere: ideo simpliciter distinguemus varias nuditates easque breviter explicabimus, ut dicta de eis in Scripturis tanto rectius intelligi queant. Est ergo multiplex nuditas. alia creationis et honesta ac sancta, quae est tantum carentia externi et accersiti tegminis, in

eum a se petere aurum, et [?: ] candidam, qua tegat dedecus nuditatis suae: quae nimis est praedicta pellis agni Dei, nostra peccata tegens: et sanguis mundans ac dealbans nos super nivem. Sed decipiunt multos metaphorae nuditatis, vestis, et [?: induit- ] fumuntur a rebus maiorem similitudinem cum inhaerentibus qualitatibus, quam cum imputativa iustitia habentib. [?: Verb-- ] Scriptura tribuit verbum Induere etiam reb. extra hominibus existentibus, et non adhaerentibus ei: ut Indui [?: conf- ] Iob 8 Psal. 35, 109. et

dictum est. Accipitur vox Obedientia in Scriptura, etiam pro ista (ut ita dicam) minori ac imperfectiori obedientia, quae nequaquam est vera ac perfecta iustitia, sicut superius diximus a Saule exactam fuisse obedientiam in abolendo extirpandoque prorsus Amaleck cum suis omnibus hominibus ac rebus. Sic vocantur a Petro 1 cap. 1, Filii obedientiae, id est, obedientes, ii omnes, qui post renascentiam conantur sese ad voluntatem Dei accommodare. Contrarii sunt, qui vocantur filii Belial, seu sine iugo. Hac significatione etiam Christus describit in Evangelio filium

ea obedientia quae fidei praestatur Deo vocanti. Fieri obedientem usque ad mortem. Philipp. 2 dicitur Christus factus esse patri obediens usque ad mortem, mortem autem crucis: ubi non ille sensus est, quod toto vitae tempore fuerit obediens: sed quod non tantum [?: in ] minoribus rebus, aut actionibus patri obediverit, verum etiam in summis, difficillimis ac tristissimis, atque adeo in subeunda ipsa ignominiosissima morte. Non ergo diuturnitas aut longitudo obedientiae, sed [?:-aduum ] eius intensio indicatur, de quo etiam supra [?:-voce ] MORS

ut croco, aut alio, vultum reddidisse pallidum et obscurum, ut inde homines divinarent eos valde ieiunare, et praeterea de peccatis hominum dolere ac lugere. Contra Christus praecipit, lotione et unctione reddere in ieiunio nitentem faciem: id est, dissimulare sua ieiunia. Talis phrasis de rebus adversis, et summo omnium moerore, est etiam Nahum secundo. inquit enim, Omnes facies versae sunt in nigredinem. In obscuro aut caligine sagittare rectos corde, Psalmo decimo, ponitur pro clam ac insidiose parare eis exitium: idque tanta arte, ut neque praevidere telum, ac sibi

omnia cum antea essent preciosissima, et viderentur fulgere coram Deo et hominibus, post [?: ] dem facta habitaque sunt vilissima et despectissima. Obscurari aut obtenebrari cor, Romanorum primo: Obscuratum est insipiens cor eorum: id est, amisit ratiocinando et argumentando in rebus divinis, etiam id hominis quod naturâ habuit. Siquidem contra rationem ac intellectum etiam ipsorum brutorum est [?: stat-e- ] statuas aut picturas esse aliquid valde potens, quod [?:-mendum ] aut invocandum sit: ut in sequentibus exponit Apostolus. Sic et Ephes.

inquit: in divinitis monti, praecipiteris in mare. de quo [?: Hebra--- ] est dictum. Simili locutione dicit Paulus, [?: ] paratos fuisse dare sibi oculos, si possibile fuisset. id est, quasvis preciosissimas et charissimas res, et gratificari ei summis ac difficilibus rebus. Quo sermone exprimit eorum summam dilectionem erga se, suumque ministerium et Evangelion. Similis prorsus res, ac locutio pene eadem est ad Colossenses 2. ubi affirmat se paratum esse dare illis non tantum Evangelion, sed et propriam animam: id est, quidvis longe preciosissimum, ac sibi

tua in filiis eorum. Vox haec beneficentiam hic significat. Proprium enim Dei est, benefacere. Sic Isaiae 28 dicitur Deus facere alienum opus, ut possit suum facere. id est, punit malos, ut bonis benefacere queat: punit homines, ut eos ad poenitentiam revocet ac servet. Opus ponitur pro ipsis rebus opere effectis. Hab. 3, Opus tuum in medio annorum vivifica. id est, populum tuum quem fecisti, in summis discriminibus conserva. Videtur respicere ad captivitatem Babylonicam, quae in medium tempus incidit populi Israelitici inter eductionem et ultimam Hierosolymae perversionem. Opus pro

Reg. 7, Hoc est opus basis. Et Exod. 21, Cribrum operae retis facies. Opus alicuius, pro partibus instrumentis, [?:-ut ] circumstantiis ipsius. 2 Reg. 16. Misit similitudinem [?:-taris ] , et figuram eius secundum omne opus eius. pro, cum omni opificio eius, aut rebus ad eum pertinentibus. Quod nam erit iudicium puero, aut opus eius? [?:-dic ] . 13. id est, quam rationem observabimus in educando et instituendo eo? Operis homines: id est operarii. Iob. 37, Tonitru hominem concludit, ut non possit cognoscere homines operis sui. id est,

intima adyta. OVIS, per metaphoram significat hominem praesertim colentem Deum, tum in Veteri, tum et in Novo testamento. Causae huius figurae, seu conditiones ac proprietates, quibus conveniunt, multae sunt: placiditas et patientia, imprudentia aut stoliditas, praesertim in malis rebus, quia filii huius seculi sunt sapientiores quam filii lucis: quod facile utrique nisi adsit cura pastoris, seducantur: quod vocem sui pastoris diligenter observent, ipsumque pastorem quasi agnoscant et ament: quod perinde habent atrocem adversarium sitque etiam inter lupum et Satanam

deletas tabellas metaphorice accipere, de columnis, quae in tali volumine esse solent, ut lectio sit facilior, nec sit infinita linearum longitudo. PALATUM, sicut et os, labia ac lingua, non raro pro sermone ponuntur: ut solent aliquando instrumenta per metonymiam, pro ipsis rebus aut actionibus poni: Prov. 5, Lenius est oleo palatum extraneae. pro, mollior ac blandior est sermo eius quavis re longe mollissima. Sicut proxime praecesserat, Labia eius stillant mel. Dare ad peccandum palatum: Iob 30. Non dedi ad peccandum palatum meum, ad petendum in maledictione

ac nebula condensatae, ut revera tactu deprehendi potuerint. Palpare in meridie, est spirituali quadam [?: m- ] caecitate feriri, ut quae manifestam et conspicuam verritatem vel in dogmatibus, vel etiam in agnoscenda [?: ] ac poenis Dei imminentibus, vel alioqui in rebus agendis cernere nequeat. Deut. 28. Percutiet quoque te Dominus amentia, caecitate et stupore cordis: eris palpans in meridie, sicut palpat caecus in tenebris. Eadem [?: p--sis ] , ac in eadem significatione, est etiam Iob 5, 12, et Isaiae 59. Vide locum Isaiae. nam is

quae crebro vel similia vel dissimilia eis addita sunt. De gravi ac serio sermone haec exempla accipi possunt Iob 22. Addidit Iob assumere parabolam suam. id est, serium sermonem, et de magni momenti rebus. Sic Num. 23 et 24, Balaam dicitur assumpsisse parabolam suam: id est, magni momenti sermonem, et divinam prophetiam de rebus venturis longe maximis. Isaiae 14. Quomodo cessavit exactor, et cessavit aurum tributarium. ubi illam piorum laetam cantionem, beneficii divini celebrationem, et

Iob assumere parabolam suam. id est, serium sermonem, et de magni momenti rebus. Sic Num. 23 et 24, Balaam dicitur assumpsisse parabolam suam: id est, magni momenti sermonem, et divinam prophetiam de rebus venturis longe maximis. Isaiae 14. Quomodo cessavit exactor, et cessavit aurum tributarium. ubi illam piorum laetam cantionem, beneficii divini celebrationem, et contra impios insultationem vocat Propheta parabolam. Eodem modo de gravissima doctrina accipitur. Psal. 49,

et ignis succensi. quibus Ierosolymae obsidionem depingit. Sicut spina in manu ebrii, ita parabola in ore stulti Prov. 26. id est, sicut ebrius gestans spinas, aut se aut alios laedit: ita stultus graves sententias aut dogmata eloquens aut tractans, sibi aut aliis obest, temere de maximis rebus pronunciando. In novo Testamento saepe utuntur hac voce Evangelistae, ac significat eis illas Christi similitudines, ubi sub sermone qui alias res pingere ac exprimere videtur, alia significantur ac docentur. Ab arbore fici discite parabolam, Matth. 24. id est, sumite picturam aut

accipio, aut fruor: modo, partem do. neque tamen semper participare idem valet, quod etymologia eius sonare videtur: id est, partem alicuius rei capio: sed simpliciter, percipio, potior et fruor aliqua re. Particeps nonnunquam idem quod socius, aut coniunctus aliquibus aliis, aut hominibus aut rebus. Psal. 119, Particeps ego sum omnium timentium te. Deus te oleo laeticiae unxit prae participibus tuis. Aliquando is dicitur, qui quapiam re potitur ac fruitur. 1. Cor. 9, Ut particeps Evangelii fiam. PARASCEVE est (interprete Marco cap. 15)

vocabula, quib. hasce duas diversissimas, aliquid tamen commune habentes patientias, nominant. Sed Latini, et eos sequuti Germani, in Sacris uno vocabulo Patientiae, [?: Ge- ] , exprimunt. Tribuunt vero Latini vocem Patientiae etiam corpori, atque adeo brutis, et denique mortuis rebus: qua significationem considerasse ad huius Theologicae passivae patientiae noticiam non parum profuerit. Dicunt igitur illi, terram patientem vomeris: i. quae bene arari potest, aut fert arationem: mare navigationis patiens.i. navigabile: laboris patiens, parvoque assueta iuventus. i. idonea

omnia ista significata solet habere. Et de nomine ὑπομονὴ recte Erasmus Hebr. 10 adnotat, inquiens: Haec dictio non simpliciter sonat patientiam, qua toleramus mala: sed patientem expectationem, cum spe praemii duramus, et nosmet rebus melioribus servamus. Quod sane rectius de patientia Christiana, quam de philosophica aut Ethnica dicitur, quae plerunque nec praemii nec liberationis ullam spem habet, utpote non respiciens in Deum. PAUCUM, parum, pusillum, sicut pusillum adhuc, paululum, pariunt varias

pacis, aut exorationes pacis revelabo eis: Hierem. 33. id est, annunciabo eis esse impetratam pacem, quam et largiar illis. Multitudo pacis, Psalm. 37. Afflicti aut man sueti possidebunt terram, et deliciabuntur aut oblectabuntur in multitudine pacis. id est, fruentur magno rerum successu, et rebus secundis. Pactum pacis. id est, pactum de pace, aut firmum ac ratum. Num. 25. Do eis pactum meum pacis, et pactum sacerdotii perpetuum. id est, certam ac ratam promissionem de diuturno sacerdotio. Semen pacis, Zachariae 8, Semen pacis erit, vitis proferet fructum suum, et terra dabit

Clamare ad civitatem oppugnatam, pacem: Deutero. 20. id est, clara voce offerre ei pacem, pacificas conditiones. Et vicissim civitas dicitur ibidem respondere pacem. id est, polliceri obedientiam, et suscipere conditiones pacis. Congregaberis ad sepulchra in pace 2. Par. 34. id est, rebus tuis quietis ac prosperis existentibus in summa tranquillitate morieris, nec videbis aut patieris calamitates, quae [?: ] consequentur. Sic 1 Reg. 2, Non deduces canicie eius in pace ad sepulchrum. id est, non patieris eum quiete ac tranquille vivere usque ad naturalem

autem contra infelicitatis, aut beatae vitae: iniustitiam autem contra infelicitatis. Peccatum quoque idem est quod inobedientia legis: et contra, vera et perfecta obedientia est impletio legis, ac iustitia ipsa. Peccare igitur videtur significare, simpliciter a recto deviare, etiam in aliis rebus, non tantum ubi lex Dei aut norma obedientiae erga Deum negligitur, violaturve ut Iud. 20. dicuntur Beniamitae fuisse optimi fundibularii ita ut non peccarent: id est, a scopo aberrarent. inquit enim textus: Qui omnes funda iaciebant lapidem ad capillum, nec peccabant. Sic Iob 5 legitur:

significat in Sacris non quodvis genus possessionis aut opulentiae, sed quod specialiter carum ac eximium nobis est, ferme idem sonat [?: ] Latinis proprium, seu proprietas seu res peculiaris et propria, quae rara est et cara: ut si quis habet singularem thesaurum prae aliis rebus charum, aut bullam ex [?: ] lo super pectore pendentem, ut reges ac principes seu sigilla habent, et clinodia et signa, quae symbola vocant. Postea etiam ad alia transfertur, quae propria sunt, et omnium charissima. Ideo Chaldaei Paraphrastae vocarunt

agit, inquiens: Cum autem venerit quod perfectum est, tunc quod ex parte est abolebitur. Posterius vero dictum Pauli Philip. 3, loquitur de perfectione pii hominis, quae in hac vita aliquibus, atque adeo etiam multis contingit, quae est quaedam virilis maturitas, intelligentia ac constantia in rebus divinis, Christianaque religione et vita: cum Satanae, carni et mundo renunciavimus, Christo nos addiximus, ab eo omnem perfectionem quaerentes ac expectantes, et cum illis prioribus dominis belligerantes. Ita sunt pii in hac vita perfecti inferiori gradu, et contra imperfecti illo superiori.

umbram. Saepe ergo hoc nomine Deus celebratur. Sic Paulus dicit Rom. 2: Deum ex aequo Graecos et Iudaeos iudicaturum, citra omnem personarum respectum: quia sit iustus index, et soleat reddere unicuique secundum opera sua. Quidam alius de persona sic annotat: Persona in Scripturis usurpatur pro rebus omnibus externis hominis, quae aliquando in precio et honore haberi, ac propter eas etiam ipsi homines magnifieri aut contemni solent. Cum ergo legis. Deum non esse acceptorem personarum: intellige, illum respicere tantum cordis puritatem, ac interiorem innocentiam: non autem iis immorari,

non antevertemus eos, qui dormierunt. id est, non citius in regnum caelorum perveniemus. PERVERSUS homo, cor, via, actiones, crebro dicuntur in Sacris literis: licet haec vox in hac significatione etiam apud prophanos scriptores sit usitata. Credo autem esse metaphoram, sumptam a rebus corporeis, ut ab animalibus aut arboribus, aliisque rebus, quae tunc demum vigent, probae ac utiles sunt, cum in sua nativa ac divinitus ordinata forma consistunt. Cum vero sunt perversae, ac veluti subversae vel inversae, pereunt aut noxiae fiunt. Inde igitur per metaphoram dicitur homo

in regnum caelorum perveniemus. PERVERSUS homo, cor, via, actiones, crebro dicuntur in Sacris literis: licet haec vox in hac significatione etiam apud prophanos scriptores sit usitata. Credo autem esse metaphoram, sumptam a rebus corporeis, ut ab animalibus aut arboribus, aliisque rebus, quae tunc demum vigent, probae ac utiles sunt, cum in sua nativa ac divinitus ordinata forma consistunt. Cum vero sunt perversae, ac veluti subversae vel inversae, pereunt aut noxiae fiunt. Inde igitur per metaphoram dicitur homo perversus, qui astutus, vafer ac malitiosus est, non simplex,

Ioel. 3. Pluutam liberalitatum levabas Deus, tu haereditatem tuam exhaustam reficis. Pluvia benedictionis, Ezech. 34, Faciam descendere pluviam in tempore suo: [?: pl- ] benedictionis erunt. id est, salutares frugibus, et [?: ] rei noxiae. Pluvia crebro comparatur rebus valde exoptatis et salutaribus. Iob 29, Expectabant me [?:-el--- ] pluviam. Solent enim agricolae, praesertim in illis locis ferventibus, saepe ingenti desiderio pluviam de fide rare. Benevolentia regis veluti nubes pluvia serotinae. Proverbiorum 16. id est, tam desiderata,

cupiat, et animum ac factum in melius sanitatemque reducat. Porro etiam vocabula Poenitentiam et Poenitere mutari in resipiscentiam, aut alia qualiacunque, in versionibus aut in Theologianolim, cum iam in ista significatione sint in Ecclesia tum receptissima, tum etiam notissima. plus enim rebus ipsis et pusillorum conscientiis, quam Latinitati tribuendum est. Nunc de singulis ac specialioribus huius vocis significationibus et phrasibus agamus. Poenitentia igitur, etsi tum in Graeco, tum et in Latino proprie videtur solum mentis actionem, aut resipiscentiam denotare: tamen

quod eundem populum etiam quiete et quasi perpetua haereditate possidebit. Quarto, quod ita possideatur, ut sit populus peculiaris, ac veluti specialis quidam thesaurus prae caeteris possessionibus aut rebus possessis acceptus. Verum de hac phrasi etiam in vocabulo Acquisitionis ac Peculii dictum est. Hasce quatuor proprietates huius verbi, Paulus Ephesios primo duobus verbis complectitur, inquiens: Spiritus sanctus est arrabo haereditatis nostrae in redemptionem acquisitionis. Priori

gignendo et retinendo. ¶ Aliquando in malam partem hoc verbum accipitur: Iob 13: Decernis contra me amaritudines, et facis me possidere iniquitates pueritiae meae. id est, imputas denuo, ac obiicis, aut facis ut male fruar eis, luendo poenas. Sicut enim solent possessores suis rebus frui: ita homines bonis suis malisve operibus fruuntur, recipiendo inde mercedem suam. Possidere, ut supra dixi, posset Psal. 139 de noticia exponi, ut ex sequentibus eius loci apparet. in quit enim: Tu possedisti renes meos, etc. Non est occultatum a te os

hoc est, inter praedestinationem et propositionem sive propositum: quod illud pertineat ad ea quae multo ante definivimns in animo, antequam fiant: hoc, cum iam vioina est machinatio, ut pene cogitationem sequatur effectus. Erasmus porro super Romanis 8. de hisce vocibus aut rebus ita scribit: Secundum propositum κατὰ πρόσθεσιν, id est, iuxta animi destinationem: ut Propositum, referatur non ad sancti, aut ad hominem recti propositi, sed ad praedestinationem Dei. Ita Origenes ac Thomas: etiamsi Ambrosius utrunque

pro, regere eos, sive in Politia, sive in religione, crebrum est in Sacris literis. Sed Tit. 3 bis legitur, praeesse bonis operibus: pro, administrare aut tractare negocia, aut opera honesta ac utilia in hac vita. Simili ratione dicunt Latini, Praeesse annonae, aerario, militiae, aut aliis rebus ac functionibus: pro, administrare ac gubernare illa recte. Vultigitur ibi Paulus, ut et Christiani discant artificia, et alias huic vitae utiles functiones aut actiones. PRAESUMO: pro, ante alios sumo, προλαμβάνω, est 1 Corinth. 11,

peribitis. Nam vasa preciosa, ut sunt crystallina, alabastrina, vitrea, et similia elegantis operae aut preciosae materiae, facile franguntur, nec possunt amplius in integrum restitui. Dan. 11 est, quod Antichristus colet Deum argento, auro, et lapidibus preciosis, aliisque magni precii rebus. Hoc in Papatu manifestissimum fuit. Ubi summus et acceptissimus Deo cultus existimatus est ingentes thesauros templum congerere, omniaque ibi efficere marmoea, [?: ] cea, aurea, aut argentea, et gemmea. PRECIUM: Genes. 31. Precium nostrum comedis, in Hebraeo est,

cum ratione divinitatis, tum ratione huius dignitatis, quod ei largitur primogenituram: id est, regnum totius mundi, quod ei donat nomen supra omne nomen, facitque ut eum adoret omne genu: Philip. 2. Primogenitum pro eximio aut praecipuo ponitur, interdum etiam in brutis, atque adeo mortuis rebus. ut Iob 18: Devorabit membra eius primogenitus mortis. id est, gravissimus et acerbissimus morbus, ac veluti princeps inter morbos, seu inter filios mortis. Primogenitari Domino: pro, per primogenituram cedere, aut deberi Domino. Levit. 27, Primogenitum, quod primogenitabitur Domino,

indicatam, oportet accommodari hanc vocem, et eius significationem, ad id de quo agitur. Saepe tamen haec phrasis plenius legitur, addita voce Creationis, scilicet mundi: ut Mar. 10. 13. et 2. Pet. 3. Unde clarius cernitur, de quonam initio sint tales phrases intelligendae, cum ita absolute de rebus antiquissimis ponuntur. Iohan. cap. 1. suae primae Epistolae inquit: Scribo vobis praeceptum vetus, quod habuistis a principio. Vetus hoc praeceptum est, sermo ille, quem audistis ab initio. Principium, aut initium, significat hic instaurationem legis, aut formationem

Rom. 1. dicit se cupisse venire Romam, sed hactenus fuisse prohibitum: id est, [?: ] peditum. Aliquando ferme idem velet quod parte, 2. Reg. 5. dixit Geezi, Prohibuit dominus meus Naa-man Syrum, ne acciperet de manu eius quae attulit. propepercit dominus meus Naamano isti, aut eius rebus. Gen. 22. Non prohihuisti filium tuum a me: id est, non pepercisti filio tuo propter me. Vel potius, non denegasti eum mihi. Isa. 58. Clama gutture tuo, ne prohibear. id est, ne peperceris lateribus, gutturi ac voci. Saepe sane ne pro denego, aut nolo concedere, aut retraho, exponi

ad te iste furiosus? Sic igitur usurpatur hoc verbunt 1 Sam. 18. Prophetabat Saul, quando arripiebat eum spiritus malus. id est, desipiebat, et absurda aliqua gambat, sicut carnales homines putant veros prophetas desipere. Filii prophetarum fuerunt discipuli eorum, qualii fit mentio in vita et rebus gestis Heliae et Helisaei, [?: ] 2. Reg. Omnino tales nihil aliud fuerunt, quam concinatores et studiosi. Theologiae. Tales Achab perfectus est, et contra Obadias eius praefectus praetorii [?: ] centum conservavit et aluit: 1. Reg. 18. Verum Act. 2. [?: ]

vel vitare, si mala sunt: vel comparare, sequi ac amplecti si bona: hinc est, quod providere significat, aliquid in tempore matureque praeparare. Genesis vigesimosecundo: Deus sibi providebit victimam. Genesis trigesimo: Quando providebo ego domui meae. id est, prospi ciam de re familiari, ac rebus necessariis. Sic et Genesis 41. Exod: decimooctavo. Numer. decimo, et saepissime alias usurpatur. Romanorum duo decimo, et secundae Corinthiorum octavo, Providentes bona non solum coram Deo, sed etiam coram hominibus. id est, agentes, procurantes. Gal. tertio: Providens autem

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report