Your search found 2371 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 1-2371:

Gorbina et coram uobismet ipsis, ut istam partem, quam supra diximus, sub nostris temporibus in posterum integram dent piscatores atque confertam beati Crisogoni monasterio eiusque sancte congregationi. Unde etiam precipimus, ut ipsi, qui hoc beneficium dederint, si pro aliqua causa se subtraere uoluerint et non impleuerint uotum, quod promissum est, non permittantur ab illis, qui presunt, preuaricari eo, quod ipsi prompte et uoluntarie delegatum esse dinoscitur. Et ut apertius uobis insinuem, quod homo deo dederit, retraere non debet, sancti

festa, et perducat ad veniam, et ad perpetuam gratiarum actionem constituat. Per Dominum et c. Postcom. S. Domnii Martyris tui, atque Pontificis natalitia recolentes, te suppliciter deprecamur, ut ejusdem precibus, hoc idem nobis semper indulgentiae causa sit et salutis. Per Dominum. Die XXIX. Julii. In festo translationis S. Domnii Ep. et Martyr. Duplex. Omnia de Com. unius Martyr. extra tempus Paschale, exceptis iis, quae hic habentur propria. Ad vesper. Antiph.

Magnus administraret. Joannes autem asperrimae vitae institutum aggressus brevi apud incolas magnam virtutis et sanctimoniae laudem sibi conciliavit. Quocirca celebritatem hominum, famamque sanctitatis ut vitaret, in patriam redeundi consilium cepit; quo cum venisset, egregiam religionis causa mortem oppetiit. rediit in patriam, et Martyrii palmam adipiscitur. Ex Antonio Beatillo de Sanctis Umbriae Tom. I. pag. 63. et Tomo 3. pag. 239. sub die 29. Decembris. Jam vero haud est improbabile B. Joannem a Fulgineo virum eximia religione et

honore coleret, et ab aliis pari religione cultum esse vellet. Joannis inde auctoritas et exemplum apud posteros valuit. Credibile porro est ipsimet Joanni Salonitanos auctores fuisse colendi S. Domnii, quippe cum ad eas insulas e regione obversas littori urbique Salonitanae, sive commercii causa, sive ex itinere appellare consueverint. Praeterea a quibus de sanctitate et miraculis S. Domnii multa et praeclara accepisset, ab iisdem, ut opinari fas est, exemplum sumpsit ejusdem cultus cum Deiparae Virginis religione conjungendi. Nam Salonitani jampridem corpus S. Domnii in urbem

et ut perpetuo beati martiris cella fieret, tradentes eam legaliter coram nonnullis Iaderensium, stabiliunt et confirmant. Quod factum utique inconuulsum mansit temporibus ipsorum. Sed post obitum illorum quidam temptabant subtrahere aliquid de donatis iam ecclesie dei territoriis. Qua de causa ueniens ad insulam filius dicti prioris Gregorius, similiter Iaderensis prior et imperialis patrikyus ac tocius Dalmacie stratigo, ad insulam cum suis consobrinis filii dicti episcopi, quatinus quis iam nunquam posset in aliquo seruos dei molestare, predicta territoria, sicut a

archiepiscopi, regi Chroatorum Suinimiri, nec non Valizze prioris. Petrus ego Zerni, qui et Gumay filius, vna cum domina Anna mea coniuge, filia scilicet May Fauę, diuina docente clementia ac plurimorum dei seruorum fulti consilio, salubre causa nostrorum defunctorum immo delictorum redemptionis inniuimus consilium, quatinus de nostro proprio conquestu, more fidelium, omnipotenti deo pro posse nostro aliquam portionem offere possemus. Quodque deo iuuante expleri diffiniuimus. Igitur in loco, qui

dei consumauimus. Quapropter consilio memorati abbati aliorumque fratrum uoluimus in nominato Monticellum, quod comparaui a Miroslauo et a filiis Michahelis, uicum construere nostris famulis, ceperunt Uilkiki nec non Prodanus duornico cum omnibus Tugaranis causa inuidie zeloque diaboli inflammati resistere dicentes: Non licet tibi construere uicum in Monticellum quia noster est! Et ego illis: Uallem et montem incipiente ex Saline usque Satilie, omnia mea sunt, quia emi a Miroslauo coram idoneis

Monticellum quia noster est! Et ego illis: Uallem et montem incipiente ex Saline usque Satilie, omnia mea sunt, quia emi a Miroslauo coram idoneis testimoniis. Attigit eo tempore uenire in nostris partibus Slauizo rex et Petrus banus, nec non Sarubba causa discordię quę erat inter Slauzo et Lubomiro. Vnde uocauerunt nos ante hos nominatos uiros omnes Tugarani; residentibus in ęcclesia beati Petri quę sita est in Olmisi, scilicet coram Slauzo nec non Petro et Sarubba, ceperunt altercare nobiscum, et

naves, transfretaverunt in partes Dalmatiae. Venerunt ad portum qui Gravosa dicitur, et Umbla. Miserunt enim Sclavi Bello, qui et Pavlimirus, nuncios, ut veniret accipere regnum patrum suorum, et hac de causa secuti sunt illum parentes eius, igitur descendentes de navibus construxerunt castellum, et habitaverunt ibi. Audientes homines Epidauriae civitatis qui per silvas, et montana manebant, quod Bellus cum Romanis venissent, et castellum

erant, volentes habere benevolentiam regis, percutientes eum gladio per pontem iactaverunt eum in flumen, et mortuus est. Rex autem accepit regnum patrum suorum, et siluit terra in conspectu eius. Igitur causa victoriae Romani, qui cum rege erant, aedificaverunt ecclesiam in Rassia ad honorem beati Petri apostoli in loco propinquo Cafdanae, et non multum longe ab eadem ecclesia in uno monticulo construxit rex castellum, vocavitque illud

Chelmam, tertium Miroslavum, qui regionem Podgoriam tenuit. Postquam autem dimisit terram filiis suis, in senectute bona mortuus est. XXXV Quodam itaque tempore Miroslavus veniens causa videndi fratrem suum maiorem, ingressus in lintrem, navigansque per Baltam, orta subito tempestate, periit ipse et qui cum eo erant, cuius terram possedit frater eius et regnavit pro eo. Post haec rex Petrislavus genuit filium, quem

et videns quod esset pulcher in aspectu humilis, rnansuetus, atque modestus, et quod esset repletus sapientia, et prudentia Domini, morata locuta est cum illo, videbatur namque ei Ioquela illius dulcis super mel, et favum. Igitur non causa libidinis, sed quia condoluit iuventuti, et pulchritudini illius, et quoniam audiret eum esse regem, et ex regali prosapia ortum dilexit eum, et salutato eo recessit, volens post haec a vinculis liberare eum, accessit ad impertorem,

regem, ira magna iratus, proposuerat nempe in corde suo, ut in via occideretur, antequam ad eum veniret, ne videretur consors, vel consentiens neci eius, eo quod iurasset, et in episcoporum et haeremitae manibus crucem dedisset, et hac de causa per viam insidias illi imposuerat. Sed cum iam videret denudatum opus suum nequissimum sedens ad prandium, misit gladiatores, qui eum decollarent, orante praeterea rege, milites circumdederunt

eis. Hii vero venientes in Scodarim propinquaverunt regi per manus ministrorum eius, qui ab eis deceptus, tunc cecidit in lectulo. Regina autem Jaquinta sciens, quod moriturus esset, venit cum filio suo Georgio in Scodarim causa visitandi regem, quam ut vidit rex, permovit eam a se, et iussit eam foris egredi, qua egressa, dixit astantibus: Quare sic agit rex? Quid ego mali feci? Si vult scire dominus rex, patruus Dobroslavus, qui tenetur in

officio deicere posset. Sed cum causam opportunam minime inueniret, tunc simulare cepit, quasi maiorem dilectionem gereret circa ipsum et quasi honorem eius uellet fortius ampliare. Cepit itaque multis ei suadere sermonibus, ut ordinem sacerdotalem susciperet. Sed Honoratus suspicans dolum in causa uersari non acquieuit ordinari. Videns autem Natalis calliditatis sue uersutias non satis ad uotum procedere, protinus conuocato clero uerbum proposuit. Et quasi magne necessitatis pretensa occasione cepit archidiaconum pro suscipiendo sacerdotio compellere uiolenter. Sed cum archidiaconus in

iure pristino ministrare, custodia uero thesaurorum tibi ex officio tuo competit, unde siquid uel ex negligentia tua uel cuiusquam fraude deperiret, tu Deo et nobis satisfacere teneris . Eum uero, quem Natalis intruserat, ab archidiaconatu deiecit. Et quia in tantum scandali tumultum hec causa succreuerat, precepit papa Honorato archidiacono, ut ad sedem apostolicam personaliter accederet. Archiepiscopus uero non personaliter sed per procuratores legitimos se curie presentaret. Quod et factum est. Nam per sententiam apostolicam amborum causa terminata est.

Et quia in tantum scandali tumultum hec causa succreuerat, precepit papa Honorato archidiacono, ut ad sedem apostolicam personaliter accederet. Archiepiscopus uero non personaliter sed per procuratores legitimos se curie presentaret. Quod et factum est. Nam per sententiam apostolicam amborum causa terminata est. VI. De Maximo scismatico 1In diebus illis misit beatus Gregorius quendam responsalem suum, qui ecclesias Dalmatie uisitaret. Eo tempore Natalis archiepiscopus de hac luce migrauit. 2Maximus autem ambitionis

ut de symoniaca heresi, unde infamatus erat, suo iuramento purgationem subiret; de aliis uero excessibus ante corpus beati Apollinaris se esse innoxium uerbo simplici affirmaret; de hoc uero, quod excommunicatus celebrare presumpsit, penitentiam ei iniungerent competentem. Sicque huius Maximi causa sopita est. VII. Qualiter Salona capta est 1Interea Salonitana urbs propter barbarorum uicinitatem, qui eam cotidianis insultibus impugnabant, ad deteriora labi cotidie cogebatur. Erantque in ea ciuiles discordie, nec satis arguto moderamine

conspectui presentassent, quidam de cardinalibus auditor partibus datus fuit. Ventilatis ergo questionibus utrorumque pax et compositio inter ipsos reformata est et sic ad propria sunt reuersi. 3Post modicum uero temporis Petrus archiepiscopus in Hungariam profectus, nescio qua causa, ad archiepiscopatum Colocensis ecclesie translatus est. Prefuit autem ecclesie Spalatine annis duobus. Huic successit alter Petrus abbas sancti Martini de Pannonia uixitque in pontificatu Spalatine sedis annis quinque. 4His temporibus defuncto Martino insularum episcopo

10Eo tempore misit Guncellus archiepiscopus nuntium ad Romanam sedem pro pallio postulando. E uestigio uero legatus Acontius misit litteras et nuntios, excessus archiepiscopi summo pontifici nuntiando. Dominus uero papa misit pallium ad manus legati, committens sibi, ut in causa archiepiscopi, sicut uideretur, de iure procederet. Accepto siquidem papali mandato legatus pallium tradidit seruandum cuidam abbati de Rogoua, archiepiscopum uero ab omni pontificali suspendens officio, precepit ei, ut de suis satisfacturus excessibus apostolico se conspectui exhiberet. Tunc

ipso de causis ecclesiasticis conferebat, sed eos potius ad sui familiaritatem admittebat, qui de uanitate conueniebant in idipsum. 4Sicque factum est, ut aliqui clericorum, hi maxime, qui defixi erant in fecibus suis, archidiacono infesti oppido haberentur. Eo enim odiorum hec causa succreuerat, ut quos archidiaconus secundum debitum sui officii pro excessibus puniebat, archiepiscopus ueniens in oprobrium archidiaconi absque ulla cause cognitione absolueret. Archidiaconus uero magnis dolorum stimulis angebatur, non pro eo quod presul ad derogationem dignitatis eius

archipresbyter, sacrista, primicerius et alii quam plures litteris muniti, testificationibus armati, nil aliud nisi archidiaconum toto ore glutire parantes. At ipse nullam habens aliunde fidutiam nisi ex Deo, qui facit iudicium omnibus iniuriam patientibus, de sola enim innocentie sue causa confisus, bono animo rerum exitum expectabat. 7Erat autem tunc temporis dominus Gregorius papa nonus apud Perusium. Itaque Thomas archidiaconus consilio et fauore quorundam, quos numquam nouerat, intromissus est ad papam, quando solus erat in camera cum uicecancellario

sunt ualde. Et intrantes ad papam conabantur, ut Raynerius cardinalis, de quo multum confidebant, eis daretur auditor. Sed dominus papa nullatenus acquieuit. Vocatus itaque archiepiscopus cum sua multitudine ad Otonem cardinalem accessit et iam mitior factus uolebat, ut sine iudiciario strepitu causa de plano procederet et quasi in forma compositionis totius litis negotium tractaretur. Sed noluit a principio cardinalis, cauens ne forte super aliquo crimine collusio fieret inter partes. Denique archiepiscopus uidens propositum suum non satis sibi ad uota succedere uehementer cepit penitere

et efferri hauris popularibus cupiebat. Regressus autem Zagrabiam misit ad Romanam sedem pro sue postulationis expetendo assensu. Sed tunc temporis mortuo bene memorie Gregorio papa, facta est dissensio inter cardinales ita, ut subrogatio summi pontificis foret ferme biennio protellata. Sic ergo causa electionis ipsius episcopi toto illo tempore indeterminata permansit. XLI. De seditione apud S. Stephanum 1Interim autem Garganus completo regiminis sui triennio ad propria repedauit. Spalatenses uero fecerunt potestatem quendam iuuenem de domo

capta est ferme absque ulla strage alterutrius partis. His breuiter prelibatis ad materiam redeamus. XLIII. De bello quod emersit inter Spalatenses et Tragurienses 1Itaque temporibus istis inter Spalatenses et Tragurienses bellum ex ea causa emersit quod Tragurienses occasione cuiusdam priuilegii, quod Bela Tragurii positus super quibusdam regalibus terris eis concessit, uolebant manus extendere ad quasdam patrimoniales terras Spalatensium, que includebantur intra metas eodem priuilegio comprehensas. Itaque Bernardus potestas

sed de celo est fortitudo. Discant posteri, quam durum sit contra stimulum calcitrare! Cum hi, qui nuper conculcando statuta ecclesie quasi uictores de imbellibus clericis exultabant, nunc a despectis hostibus deuicti probroso carcere penas luunt. Nichil enim, ut ait Scriptura, in terra sine causa fit. Sic namque succedentibus rebus completum uidetur, quod in persona ecclesie dicitur per prophetam: Misit de celo et liberauit me, dedit in oprobrium conculcantes me. 6Quid uero de aliis male gestis referam bellis? Cum propter ipsius potestatis insolentem temeritatem,

ad Hungariam reuersus est. IL. De aduentu regine 1Aliquantis autem transcursis annorum curriculis domina Maria regina, Grecorum imperatorum stirpe progenita, descendit ab Hungaria per Pannonie et Chroatie partes iter faciens ex ea uidelicet causa, quia fidelitatem requirebat ab illis gentibus filio suo Bele, adhuc in puerili etate constituto, quem super illas partes ducem prefecerat. Quod dominium ei naturali iure competebat, utpote qui secundus erat regis filius, primogenito iam Stephano Hungarici regni dyademate insignito. Venit

ei naturali iure competebat, utpote qui secundus erat regis filius, primogenito iam Stephano Hungarici regni dyademate insignito. Venit ergo cum magno principum ac militum comitatu et in castro Tiniensi resedit. Ibique conuocatis omnibus illarum regionum proceribus habuit cum illis de predicta causa colloquium. 2Illis autem diebus contigit, quod quidam de custodibus castri Clisie tempore messium descendentes Salonam, ceperunt in aliquibus locis diripere Spalatensium fruges. Quod cum in ciuitate auditum fuisset, cucurrerunt aliqui indiscrete audacie iuuenes non ex

Post modicum tempus translatum in Virginis aede,
Telluris arcano est sub altare maiori
Temporibus nostris, qui fecit miracula multa.
Postea requirunt tanto claritatis ardore
Pro quadam causa suum revisere corpus.
Multorum obitus stetit sententia patris,
Qui procul dubio tunc subiverunt ad eum.
Exinde reliqui timentes, ne morerentur,
Flectuntur non ire: sic diem usque

et sine idonea cautione genuflectant. De cunctis his Iadertini ad eternum Sabaoth conquestu et magno ululatu conclamant: Quid, iustissime Helii, his prauis tam grandes dilatasti uires, et absque titulo iuris incedunt? Copia grandis uirorum pugillum in me nulla preuia rationis causa irruit. Forte uindicas inimicos cum tuis inimicis? Deus enim peccatores non exaudit. Sed audi quid Hyeremias nono sue lectionis capitulo pneumatis almi prolatione attestatur: Preparamini contra Babilonem, id contra confusionem

in fidelitate, quam semper de eis optarunt, deberent constantius perseuerare, ut uberiorem gratiam possent coram Ducali dominatione promereri. Hec autem ipsi Veneti inique et fraudulenter peragebant, ut possent aptius eorum perfidam conceptionem efficaciter terminare, certe Deum, qui est causa causarum et primum ens, pre eorum oculis minime circumponentes nec aliquod genus coloris iustitię inspicientes sicut illi, qui sine lege erumpnosam ducunt uitam. Quoddam horribilissimum uitium per eos illatum fertur, quod die XIII Augusti mensis, millesimo et indictione superius

Tragurii, qui Venetis transfretare extimabantur, in Vallem magistrorum applicauit. Quam Iadertini cum duabus barcis armigeratis cęperunt omnesque eius nobiliores et aliquos eius plebeios in carcerem detruserunt pro eo, quod et ipsi Tragurini quamplures Iadertinos in eorum ciuitate repertos absque causa rationabili in captiuitatem deduxerunt. Tu quoque fac simile, sic ars deluditur arte. Non cessant certe ipsi Iadertini multorum sublimiorum ędificiorum decorare eorum ciuitatem atque fodere iubent iuxta ripam portus et ianuas magnas profundissimas fasceninas

tyaram in cęphaliis portans, qui a suis sub crudeli succubuit interitu, supplicando eidem, vt dilectione fratris germani, Ludouici predicti, cuius Iadertini sunt fideles subditi, dignetur aliquem fauorem impendere tam clasium quam etiam ęris ac reliqua oportuna ciuitati obssessę, que causa expeditionis postponimus. Veneti utique putant per portum spaciari, sed cathena non permittit, nimio dolore comprimuntur. Cupiunt intentum suum efficacitati adimplere, sed dum quadam die, sexto dicti mensis Septembris memoratus Capitaneus clasium

percipiunt rumores de exercitu, qui in eorum subsidium fuerat aggregatus, debere aduenire, vltra quam decem et octo machinas in circuitu urbis erigunt, quarum vna maior confecta ad Babas, que in maiori parte medie bastide inimicorum iactabat, reliquas vero causa prolixitatis relinquo. Quadam igitur nocte caliginosa in quatuordecimis Kalendas Nouembris mensis ille frater Marinus Minorum ordinis a Magnificentia regali cum prosperitatis augmento est reuersus et Iadram peruenit referens gratiam domini naturalis versus Iadertinos taliter donasse et

Tamen sanctiori consilio se disposuerunt: ne vulgus in tanto esset subiectus discrimini, potius hoc incommodum tollerare studuerunt. Nunc Iadrę dupplicatur custodia, arctatur callis appetentium, pinguia in vrbe stabilire vetatur obsessis. Nullum ergo auxilii subuenire, nemo in vrbe timoris causa pręuentus disponitur ingredi, nec extra transmeare. Nunc Iadertini escis animalium recentium priuantur, quamuis sapore aquatilium in fertilitate aluntur. Terribilia iudicia magni Tonantis super ipsos obsessos irruerunt, cuius non extitit memoria, nam mutatur aer, auster regnat

constructa erat turris, que a portu Iadre dirimerat cathenam, que adhuc non cessabat inimicis angustiam prębere. Tandem hic carabus ad quirinalem vrbis partem se traxit iuxta, immo preteriens Sagulas accedensque penes quasdam comunes laternas causa eas comburendi. Sed cum iste plathus vellet in pelagum se dirigere nec ualuit satis, remigabant in abiendo, sed sagulare, in quo erat congradatus et confixus, recedere non sinebat. Et quanto plus putabant in pelagus se trahere, tanto affinius vrbi se applicabant. Intuentes hęc hostes

sunt conglutinati, qui erant numero vltra duouiceni, viri omnes natione Venetiarum. Ipsumque carabum cum dicta turri ipsi ciuitatem et iuxta męnia vrbis deduxerunt, vociferantibus quibusdam super męniis ciuitatis aliquibus de inimicis ad Meltam causa offensionis aduenientibus ignorantibus ipsorum conflictionem ac dicentibus, quod festinarent ad defensandam eorum turrim, quę nunc viriliter captata est. Illi autem putantes, quod aliquis occupasset aliquam ex turribus Iadrę eorum nomine accelerauerunt nec dato responso ad

deuastabant. Nam quodam die Nonas Aprilis mensis, cum illo magno trabucho confecto in septentrione bastide sęuioris iactare non cessassent, diuina concedente pietate, in terram precipitauit. Et eodem die bis duę naues maxime trium tectorum, quibus vrbs Iadrę debebat impugnari, causa conficiendi super eas ingeniorum edificia in scopulo mali consilii applicarunt. Quas hostes inspicientes deridebant confidentes in presidio diuini solii, quod eisdem erat concessurus. Parant et Veneti tam in equore, quam in terra propugnacula. Iubent tertio Idus Aprilis vltraquam

aliquale suffragium esset eis prestatum, vel grandem copiam suę amittebant gentis vel edificium in manibus incideret inimicorum. Sed hii, qui ex parte Iadertinorum recentiores aduenerant, pergunt audaci animo et multa animositate cordis bellantur, quod illos, qui sub muro ciuitatis causa fodendi ipsum venerant, acriter confringunt, multos vulnerant et interficiunt. Acerbius enim Iadertini tolerabant supplicium ab illis, qui in fastigiis malorum pugnabant tam crebrium iaculorum et emisione telorum nec non ingentium lapidum emisione, quam cęterorum,

Sed Spiritus S. virtute mirabiliter obiiciebant nec reliquos sinebant ire męnia violare. Extitit adhuc impius agon ad particulam borealem vrbis Iadre, vbi unus ex plathis cum ponte bellum exercebat. Veneti facibus accensis, omni abiecta formidine, versus ipsum hostiolum causa id igne consumere sepius se disponebant. Quos hostes ita viriliter flagelarunt, quod quamplures absque spiritu in campum se prostrabant. Ex Iadertinis et ibidem multi arduis vulneribus sunt occupati, sed alii eorum supplebant defectum, licet pauci. Altercantur etiam mirabiliter illi, qui

die octauodecimo Iunii quidam ex Iadrensibus armis confibulati penes contra ciuitatem se direxerunt ipsosque ad pugnam ceperunt prouocare. At illi exeunt ex sticato, versus aduersarios concurrunt mixtimque partes certant et, nisi tunc Ungarorum quedam particula, que in ciuitatem Iadre causa recreationis uenerat, suis presidium intulisset, quia celeriter illuc equitauerunt, copiosa gens ex Iadertinorum parte defecisset. Sed quamplures ex Uenetis morti traditi, ex oppositis nullus visus est. Aduenerat etiam in comitiua huius exercitus Bertandus presbyter, Aquilegiensis

pedites, qui in custodiam erant deputati, die noctuque non cessabant destruere quidem ciuitatem hostium. Ad horum autem custodiam excellentiores barones totius exercitus adueniebant et ibi toto die naturali in equis et sonipedibus ascensis ad estum morabantur et interdum recreationis causa in vrbem introibant. Nemo reperiebatur, qui occasione refrigerii guttam liquoris porrigeret seu falerni. Sępius per Venetorum missos rex exquisitus fuerat, ut ipsi possent cum dicto rege aliquos conferre sermones. Quibus rex nec licentiam accedendi tribuebat nec ipsos tantum audire

dulcia prouerbia profatur Iadertinis, sed patet per effectum operis nullam habere efficatiam. Elegit in legatum quempiam ex suis commilitonibus ad urbem Uenetiarum sub specie confirmandi reconciliationem, quam Iadertini instigauerant regem. Sed nihilominus veritas fixa habetur, quod non hac de causa, sed certius et credibilius ipsum transfretasse suscipiendum eius laboris premium et tanti ignominiosi uituperii solutionem, quia idem rex inconsensisse arbitratur. Et nulla mora, ipso rege ibidem faciente, infregit treguam tertio intrante die Iulii, a partibus Iadrę amota

erogas te in sequentibus, ut grauiori iactu uigilando interimis. Nam quantum tua abundantius confidunt prosperitate, hos terribiliori ictu in abyssum precipitas. Tuum est iuuare in te sperantium nolle obedire. Execratus igitur homo, qui in te iuste confidit. O homo, qui cinis es, cuius rei causa meos actus a bono frequentatos sic turpiter conquerendo paruipendes? An ignorantia spernibili cingeris, quod Dicor fortuna, quia non sum omnibus una, Nam si non rotarer, non fortuna uocarer. Sed certe quanto appetibiliora mundi proueniunt, tanto a uiro sapienti sunt fertilius

Adusque horam sextam ipse agon dicitur perdurasse. Atque eodem Idus insontes quosdam infantullos et inocentes egenos, qui valuas elemosynando circuibant extra vrbem egressi, ut alibi saltem eorum vitam sustinerent largius, idem Veneti nulla rationis preuia causa eos hostiliter ceperunt, cum multis flagitiis et verberibus eos colaphizarunt et postmodum nulla moti misericordia nec sanctae pietatis intuitu rogum cum ingenti flamma componunt eosque crudeliter in ipsum iactant et in cinerem redigi faciunt. Quid ergo isti iuuenculi

legant, ut ad capitaneos aliquos ex nuntiis exmittant. Mox ipso die, scilicet in Assumptione Dei genitricis solemnitate, binos nobiles isti delegant et ad capitaneos transfretant. Et existentibus istis et illis adinuicem mutua visione se cernentibus, Iadrenses hęc verba protulerunt: Cuius rei causa aduentum nostrum desiderastis? Nutui vestro complacere studentes committentes ecce adsumus, ut verba narrando ex vestra parte nostris oratoribus testimonium perhibere valeamus. His auditis multum admirrari uidebantur taliaque ad illos eructarunt verba: Studemus,

liquore ac aceti stomachus priuatur et, quod deterius est, lurco gustus saporata desinit temptare. Nam ille mendax banus, quem rex ille in fauorem tam feruentorum fidelium transmiserat, sui domini spreuit edictum, suum naturalem appetitum asseritur fore assecutum. Decet ei causa tam admirranda, stupefactio in homines Iadre est inserta, quod ex animaduersione et tanto infortunio, iudicio permittente diuino, videtur deficere. Rursum murmurat ganeo populus et pariter cum illo multi generosi conciues suscipiunt maiores

novellam. Die martis 11. mensis aprilis ante prandium, desponsavi uxorem meam Grubulam. Die dominico 19. mensis novembris recessi a Iadra de sero, causa eundi Tragurium pro traducendo praedictam uxorem meam et die martis de sero 21. dicti mensis applicui Tragurium et cras die sequenti recessi a Tragurio ante prandium; quod est 23. praedicti mensis novembris, applicui Iadram cum

civitatis Tragurii et multis aliis nobilibus diversae iniuriae fuerunt illatae, videlicet Zcgae Ioseph cum filiis, ser Nicole Avelini cum filiis, ser Zoro cum filiis et nonnulis aliis, qui vix aufugerunt Spaletum diversis modis. Tunc etiam transmissae fuerunt duae barchae armatae a Tragurio, causa quaerendi et capiendi ser Casotum, dicti quondam ser Augustini, ac ser Petrum dicti quondam ser Stephani, (qui) armaverunt in Spaleto unum brigentinum et effugerunt. In codem brigentino ivit personaliter Donatus diaconus, alter filius quondam ser Augustini, cum certis amicis eorum;

pro habendo exercitu equitum ad destructionem Ioannis de Palisna, asserentis se priorem Auranae. Die martis 19. mensis octobris reversus sum Iadram et die iovis 21. saepedicti mensis pro eadem causa rursum ivi ad comitem praedictum, et die iovis 4. mensis novembris proximi reversus sum Iadram una cum domino Iacobo de Raduchis, qui eadem causa missus fuerat ad eundem comitem Anz. Die martis

mensis octobris reversus sum Iadram et die iovis 21. saepedicti mensis pro eadem causa rursum ivi ad comitem praedictum, et die iovis 4. mensis novembris proximi reversus sum Iadram una cum domino Iacobo de Raduchis, qui eadem causa missus fuerat ad eundem comitem Anz. Die martis 16. mensis novembris prima hora noctis, applicuit Iadram exercitus praedicti comitis Anz, cuius capitaneus generalis fuit dominus Marcus de Schinellis de Vegla et fuerunt

400 et die sabbati proximo sequenti 20. dicti mensis novembris, hora circa tertiarum, idem exercitus equitum una cum nostro exercitu peditum, qui fuit inter omnes balistarios, partisanos et alios quoscumque hominum circa mille, exivit ad campum, causa obsidendi Vranam et sequenti nocte dormierunt in Copral et die sequenti perrexit ad eos exercitus Pagensium 200 scilicet hominum et nocte sequenti dormierunt omnes de exercitu praedicto in Hraschiani et die lunae sequenti posuerunt campum sub Vrana, hoc est die lunae

Die primo mensis decembris factus fui rector civitatis Iadrae una cum domino Iacobo de Raduchis et cum ser Ioanne de Grisogonis, qui ser Ioannes die 17. mensis ianuarii renuntiavit offitio, causa absentandi se ex districtu pro negotiis suis, in cuius loco eodem die cessit in rectorem una nobiscum, scilicet cum domino Iacobo praedicto (et me), ser Ioannes de Victor. 1390.

Die mercurii 12. predicti mensis huiusmodi novum venit Iadram, videlicet quod banus praedictus captivavit priorem Auranae et comitem Michloss de Palisna, fratrem eius, comitem Ostrovize, et voluit habere castra Vranae et Ostrovize. — Eodem die venit Iadram, causa visitandi corpus beati Simeonis, comes Draghissa, frater praedicti domini bani, cum uxore sua et quibusdam aliis. Die iovis 6. mensis martii, ivi ambasciator ad comitem Sibenici una cum ser Mazolo de Fanfogna et idem

applicuit Iadram reverendissimus pater dominus Ioannes episcopus sagrabiensis, una cum domino Ioanne de Gara, fratre domini bani et comite Corbaviae. Die martis penultimo mensis madii secesserunt a Iadra euntes Nonam, causa ibi faciendi synodum, et cras die mercurii dominus Paulus de Georgiis, ser Marinus de Ginanis et ego Paulus, ambasciatores et syndici communitatis nostrae ivimus Nonam post dominum episcopum et comitem Ioannem de Gara, pro defendendis iuribus nostrae insulae Pagi, cum multis aliis popularibus

auctoritate et bailia, concessa nobis per generale consilium cuncta, scilicet in omnibus quam idem consilium habet. Die 20. mensis iulii proxime sequenti, iam in primo crepusculo noctis, recessit galea nostra a portu, causa eundi ad partes orientales ad servitium domini nostri regis, in qua ivit dominus admiratus regius ser Philippus de Georgiis, dominus Raphael de Sorba pro ambasciatore nostro ad dictum dominum regem et ser Ioannes pro patrono dictae galeae cum commissione per nos supradictos sex

galeae cum commissione per nos supradictos sex eis data: quae galea fuit soluta pro tribus mensibus. Die sabbati 29. mensis iulii recessimus a civitate Iadrae una cum domino Iacobo de Raduchis, causa eundi Spaletum pro videndis metis inter Spalatenses et Clissienses, constituti super hoc una cum dominis Paulo vicebano et episcopo traguriensi et Thomasio Thomasii et Saraceno Radovani de Sibenico, die lunae proxime venimus in Spaletum et cras

ser Maurum Petri et ser Doycum olim domini Ioannis, omnes de Grisogonis, qui inculpati veniebant de praedictis, pro adventu quorum praefixus fuit terminus usque ad secundam dominicam proxime venturam; et die 14. eiusdem mensis creati fuimus in ambasciatores praemissa causa ser Crescius de Varicassis, ser Simon Detrici et ego Paulus, qui die 16. praedicti mensis recessimus in ambasciatam et die iovis 17. pervenimus Tininium, praevenientes dominum regem. (Alii nobiles Iadrae) qui per unam

huius nefandi sceleris, capitaneum generalem eligerunt atque rectorem, et eodem die intraverunt in domo Petri Zori, tunc rectoris existentis et illorum de Papalibus, quaerentes ibi si possent invenire Thomam Dobruli et Dionysium Eliae, Nicolaum Papalis generum praedicti Thomae, causa interficiendi eos statim; et die veneris 28. iunii exeunte, et nocte quasi media iam elapsa, ad auroram sabbati, in quadam parte praedictum Thomam Dobruli invenientes, mox interfecerunt ipsum, nec suum scelus confiteri permittentes, quem Marinus vocatus Casciota

Stephanus Barcich, Blasius Radoscevich, Antonius Stanich, Marinus Radosunich, Nicolaus et Georgius Derchevich, Franciscus et Nicolaus Pocoavancich, Georgius Prodassich, Nicolaus Gavranich et Nicolaus Supernich: Duymus Zaneri, qui huius sceleris primus auctor erat, poenitens eum tot malorum fuisset causa, fugit Sibenicum et ibi mortuus est. Principales ergo huius facinoris ut dicitur hi fuere et esse: Marcolus Slovides, quattuor nati Gardelcichi et quintus autem non impedivit se in istis duo marcuadis, Franciscus Siburni et Dessa Jacobi.

satis spatiosae, habebat etiam furnos pro coquendo pane 3. 1399 Die lunae, hora quasi tertiarum, 21. mensis aprilis, filia mea Michlina recessit a Iadra causa eundi Tragurium ad virum eius Ioseph, qui venerat cum septem barchis pro ipsa, et eodem die fecit instrumentum dotale 300 ducatorum auri ser Artivitius de Rivignano, cancellarius Iadrae, et etiam instrumentum obligationis centum ducatorum, quos restavi ad dandum viro suo pro

Bartolo de Qualis per maius consilium Iadrae, dispensandi centum modios vini de possessionibus suis insularum Brachiae et Lesinae, anno quolibet. Die mercurii 25. mensis iunii creavimus patronum alium pro dicta galea armanda, causa eiusdem insulae Pagi et fuit creatus ser Georgius de Zadulinis. Eodem die 25. mensis iunii, existente rectore me Paulo cum ser Ioanne de Soppe et Mauro de Grisogonis, praedicta creatio revocata fuit per consilium secretum, in quo fuerunt consiliarii undecim, videlicet domini Georgius de

portum Iadrae. Die iovis sequentis 31. mensis augusti, idem dominus capitaneus cum certa comitiva Bosnensium et cum fratre voyvodae et cum aliquibus Iadrensibus equitavit ad voyvodam in Semunich, postulante ipsum cum prandio, causa habendi inter se colloquium de factis regis. Die dominico 3. mensis septembris, existentibus rectoribus dominis Iacobo de Raduchis, ser Antonio de Grisogonis et ser Gabriele de Nosdrogna, in consilio generali de Iadra,

quibusdam pactis et conditionibus liberatus fuit. Die sabbati 14. mensis iulii, existentibus rectoribus ser Simeone Detrici, ser Simeone de Fanfogna et Simeone de Zadulinis, electus fui comes Pagi. Die mercurii 25. eiusdem mensis iulii, recessi a Iadra, causa eundi Pagum et die iovis ante vesperas applicui Pagum et cras die veneris in mane elegi vice comitem et iudices.

Dumque eas concludere curarem, nobilis uir affinitate et caritate mihi coniunctus Joannes etc tuas ad me litteras detulit, quas paulo ante Kalendas Iunii amicissime conscripsisti; his enim amantissimis litteris tuis denotas etiam non occurrente causa scribendi te mihi scribere maluisse ut amicitia scriptis saltem augeatur indies, et te mihi sospitem repraesentares, inhumanum putans communem amicum sine tuis litteris ad me peruenire. O quam honesta, quam decora, quam amabilis est haec tua splendidissima cogitatio et, si extrinsecus non

maluisse ut amicitia scriptis saltem augeatur indies, et te mihi sospitem repraesentares, inhumanum putans communem amicum sine tuis litteris ad me peruenire. O quam honesta, quam decora, quam amabilis est haec tua splendidissima cogitatio et, si extrinsecus non emergat actio, sat magna est causa ipsa amicitia et beniuolae caritatis mutua repraesentatio. Colloquia dulcia et suaues litteras caritas componit amica, abunde scribendi materiam habet fraterno nexu colligata beniuolentia neque ad alienos fontes

componit amica, abunde scribendi materiam habet fraterno nexu colligata beniuolentia neque ad alienos fontes necesse habet exire cum in se iocundissimo fluento scateat; semper enim inter amicos inest causa scribendi. Scribe igitur, exoro, etiam si abest causa, licet putem causam semper adesse ut scribamus, et, si aliquod commercium non resistat, saepissime scribe; tuis igitur litteris ita uero me refoues sicut Aethiopes uel Indos sitibundos

beniuolentia neque ad alienos fontes necesse habet exire cum in se iocundissimo fluento scateat; semper enim inter amicos inest causa scribendi. Scribe igitur, exoro, etiam si abest causa, licet putem causam semper adesse ut scribamus, et, si aliquod commercium non resistat, saepissime scribe; tuis igitur litteris ita uero me refoues sicut Aethiopes uel Indos sitibundos ardenti in climate gelida lucidaque unda restaurat. Subiungis etiam ut te

et opera et diligentia tua mirifice usus sim, hac tempestate vero et armis et viribus et nervis tuis utendum est: te ad hanc rem conficiendam ducem et patronum animosissimum esse vellem. Angelus de Castro iuris consultus superiori die consuluit in quadam causa: Tragurii copiam illius consilii perlubens habere vellem: magna auctoritas tua est apud Angelum et tanta quidem, ut maior esse non potest, nec quicquain tibi denegare audet: profecto, si copiam illius consilii tuo nomine et caute accipies latorique praesentium dabis,

dabis? 123. QUAESTIO ARDUA ET DIFFICILIS
1.123.1  Cur penem cunnus, cur contra mentula cunnum
1.123.2  Appetat, haec, vulgo iudice, causa facit:
1.123.3   Cum primos homines uda ex tellure Prometheus
1.123.4  Confinxit, geminum non variavit opus.
1.123.5  Membra nec apposuit duplicem dirimentia sexum,

Es veritus totidem credere litterulas? 137. DE AMBROSIO
1.137.1  Non instrumento grandi, non testibus amplis
1.137.2  In causa quicquam proficit Ambrosius.
1.137.3  Lis sibi cum Thecla est, sed quicquid pondere magno
1.137.4  Proferat Ambrosius, nil nisi Thecla negat.

quidem, sed certe sola perissem,
1.275.8  Nec noster cuiquam letifer esset amor.
1.275.9  Nunc timeo pereat ne insons, servare nocentem
1.275.10  Dum studet, et pietas sit sibi causa necis.
1.275.11  Quid tibi nobiscum pulcherrime? non ego mater,
1.275.12  Non ego sum coniux, non tua cara soror;
1.275.13  Ut tanto nostram quaeras discrimine vitam.

animos periurus proditor auget,
2.77.8  Aspice quam stultum, stulta, sequare ducem!
2.77.9   Sit licet ille ferox, et sit bellare peritus,
2.77.10  Sit licet ille potens: improba causa sua est.
2.77.11  Vincitur ut causa, pariter vincetur et armis,
2.77.12  Bella placent iusto non nisi iusta Deo.

quam stultum, stulta, sequare ducem!
2.77.9   Sit licet ille ferox, et sit bellare peritus,
2.77.10  Sit licet ille potens: improba causa sua est.
2.77.11  Vincitur ut causa, pariter vincetur et armis,
2.77.12  Bella placent iusto non nisi iusta Deo. 439. GRATULATUR DE DUPLICI VICTORIA MATTHIAE

FRATRI TIMOTHEO SALUTEM
2.93.1  Tardavere meae nimium, Timothee, tabellae;
2.93.2  Polliciti dudum praeteriere dies.
2.93.3  Aequa tamen causa est, quae me tardere coegit.
2.93.4  Da veniam iuste, preco verende, more.
2.93.5  Non lethea meam tenuere oblivia mentem:
2.93.6  Curarum magna mole gravatus eram,

2.93.5  Non lethea meam tenuere oblivia mentem:
2.93.6  Curarum magna mole gravatus eram,
2.93.7  Et peragendarum torquebar pondere rerum.
2.93.8  Haec nobis tante causa fuere more.
2.93.9  Quantum laudata sese exerceret in arte,
2.93.10  simplex officium turba sequuta suum,
2.93.11  Quae sacras leges

Styga deportant terebratas Belides urnas,
3.3.24  Agmina cognatos ausa necare viros.
3.3.25  Quod fertur quondam per saecula cuncta suisque
3.3.26  Orba viris Lemnos; femina causa fuit.
3.3.27  Quam simul insanis, tangens Venus improba, flammis,
3.3.28  Intima vibratas, fixit in ossa, faces,
3.3.29  Naturale malum funesto augetur amore,

3.3.53  Sanguine natorum polluta est barbara mater,
3.3.54  Privignum leto Cressa noverca dedit.
3.3.55  Ustus in excelsa cecidit Tirynthius Oeta;
3.3.56  Causa fuit mortis Deianira malae.
3.3.57  At non esse tuam tam prava mente puellam,
3.3.58  Et bene te mores nosse, loquere, probos.
3.3.59  Non erat Aeolidae coniux suspecta

non poterunt artes in amore tenere,
3.3.100  Quae coelum, terras, aequora tota tenent?
3.3.101  Pone, quod hoc donum, nullum cum carmine virus
3.3.102  Portet; ut amoveas, altera causa monet.
3.3.103  Quod te cunque solum, quae te loca cunque tenebunt,
3.3.104  Sive propinquus eris, sive remotus eris,
3.3.105  Immitem ex animo nunquam delere puellam,

velut extinctum levis aura resuscitat ignem,
3.3.110  Quem superinductus texerat ante cinis;
3.3.111  Sic recrudescent tua vulnera semper in horas,
3.3.112  Quae te sollicitet, causa perennis erit.
3.3.113  Quos tunc, infelix, quos tunc effundere questus,
3.3.114  Singultu vocem praepediente gravi,
3.3.115   Quos dare cogeris gemitus, suspiria quanta?

age de digitis malesanae dona puellae,
3.3.118  Quae te sollicitum saepe, retenta, dabunt.
3.3.119  Gemma laborato, quae clausa refulget, in auro
3.3.120  Cur te delectet, sola ea causa subest,
3.3.121  Quod fuit in digitis carae gestata puellae,
3.3.122  Quod dedit hanc digitis, cara puella, tuis.
3.3.123  Quo magis ingenuas animum debemus ad artes

venit ex ista fructus amicitia?
3.19.41  Vivimus absentes, nec amatos cernere vultus,
3.19.42  Nec dare, nec verbis reddere verba licet.
3.19.43  Quod loqueris mecum, solae sunt causa tabellae,
3.19.44  Quod mea dicta legis, littera sola facit.
3.19.45  Te dulcis Verona tenet, nos obsita servat
3.19.46  Aere nubifero Ferrariensis humus;

4.6.11  Privatum quod crimen erat, commune putabam.
4.6.12  Non bene mens verum, caeca dolore videt.
4.6.13  At nunc deprensus numeris innotuit auctor,
4.6.14  Causa fuit cladis, Cynthia sola, meae.
4.6.15  Quo pudibunda fugis? quid te post nubila celas?
4.6.16  Plus prodit timidos, vana latebra, reos.
4.6.17  Tu certe,

et ferro, pectora flamma premit.
4.8.5  Seu vivis; sit amara diu tibi vita, Prometheu,
4.8.6  Sive iaces; durus degravet ossa lapis.
4.8.7  Tu generi humano tantorum causa malorum,
4.8.8  Abs te feralis gentibus orta lues.
4.8.9  Ante nec insani vexabant corpora morbi,
4.8.10  Lurida nec macies nec dolor ullus erat.

pecudum vobis, maior quam, cura virorum,
4.10.26  At genus hoc vestrae semina stirpis habet.
4.10.27  Si tamen Endymion triginta dormiit annos,
4.10.28  Causa erat, ut Lunae gaudia longa forent.
4.10.29  Huc ades, o hominum, simul et rex, Somne, Deorum.
4.10.30  Huc ades, et placidus languida membra leva!
4.10.31   Quod fuit

(quid enim superest?) spes unica matris,
4.15.112  Quo solo videor nomine freta loqui.
4.15.113  Nate, quid indignas, mitissime, surgis in iras?
4.15.114  Quae nova tam subiti causa furoris adest?
4.15.115  Et quae tanta tuum laeserunt crimina Numen,
4.15.116  Ut nullus veniae iam locus esse queat?
4.15.117  Quid? tua non omnem superat clementia

indignae, Nate, dedisse neci?
4.15.147   Nequicquam tantos poterit tolerasse dolores,
4.15.148  Obsequitur iussis, dum pia turba, tuis?
4.15.149  Si te nulla movet tantorum causa laborum,
4.15.150  At moveat, debet quem tibi mundus, honor.
4.15.151  Quis tibi sacra feret? quis templa arasque dicabit?
4.15.152  Quis sparget nomen, cuncta per ora,

est. Aut enim non persuaderi bellum debuit, nec suscipi, aut si persuasum susceptumque exstitit, gerere pro dignitate tantae rei et perficere oportet. Perficietur autem, si urgebimus concussos, et si non abscendimus prius, quam spei nostrae finem pulsus Europa hostis imponeret. Non levis causa est belli, quae ad perseverantiam stimulat: toties instultantes hostes, nunquam nisi victi desinent. Nulla cum eis fida conditio esse potest, utile est igitur instare perseveranter, defungique cura. Instabimus autem, si beatitudo vestra perseverantiae nostrae opem tribuet; brevis erit res, si

quidem locus esset, contractis undique copiis totis viribus tanti belli discrimen aditurus, facto iuramento cum suis optimis militibus memorabile proelium inisse dicitur; ut opinor ignaviam quoque necessitas acuit, et saepe desperatio causa salutis. Urbs illa cruciata fatis hostibus virtute militari in libertatem revindicata est, quod mihi numquam persuadere potui. Parvo interjecto tempore legatos regis Bosne, qui apud imperatorem Teucrorum legationis munere functi

cui potius has primicias offeram quam tibi? qui me id negotioli suscipere, quod profecto non facile alius fecisset, crebra incitatione compulisti; qui praeterea hunc libellum, me velut in schola dictante, quasi discipulus, aut velut orante, quasi notarius excepisti. nec vero hac sola de causa potissimum tibi eum mitto; sed multo magis, ut tu homo nobis amicissimus, cum inimicitiarum utilitates a Plutarcho sapienter collectas leges, quanto uberiores sint amicitiae nostrae fructus, recognoscas. Ceterum quod ad opusculum ipsum pertinet, nec ego id tibi admodum commendo, nec emitti

Fortasse orationem vel gratulationem singularis observantia in Senatum Venetum, quo gratius offitium suum redderet, discrimina maris et minas hiemis penitus contempsit. Impulit nos insuper eadem causa, que et omnes alios qui huc accessere, gratificandi sed munus nec deterrere potuit quod alios forte impedire potuisset; nam ut est in quodam trito veteri proverbio: Quis laudabit patrem nisi probi liberi? Accedit huc pecculiare vinculum quo

uoluntate. Sed hoc absoluens, quid inquit audiamus: Certe, ait, haec iudicia Dei, quoniam iusta et alta sunt, nec uituperari possunt, nec penetrari. De hoc eodem, cum de bono perseuerantiae disseritur: Non, inquit, fato cogitur Deus illis infantibus subuenire, illis autem non, cum sit utriusque causa communis; aut res humanas in paruulis non diuina prouidentia sed fortuitis agi casibus opinabimur, cum mortales rationales uel damnandae uel liberandae sunt animae, quandoquidem nec passer cadit in terram sine uoluntate patris nostri; aut parentum neglegentiae

Et alibi: Quicquid hoc accidit contra uoluntatem nostram, noueritis non accidere nisi de uoluntate Dei et de ipsius prouidentia, nutu et legibus et si nos non intelleximus quid quare fiat, demus hoc prouidentiae ipsius, quia non fit fit] correxi ex sit sine causa, et non blasphemamus. Omnia enim quae uanis uidentur in rerum natura temere fieri, non fiunt sine iussu eius. – Deus namque, ut pulchre docet Hieronymus, uarie genus dispensat humanum, nunc punit, nunc miseretur, nunc corripit, nunc defendit, nunc arat,

serit, nunc maturas fruges metit et diuisas in areis terit, orbemque suum gubernat ut uoluerit. Caue igitur ne tuum diuino praeferas consilium, putesque ipsum quicquam iniuste agere. Nam ut Boethius ait: De hoc quid tu iustissime putas, omnia scienti Prouidentiae diuersum uidetur. Vnde et quaedam causa uictrix uictrix] correxi ex uicta in bello placuit diis, non Catoni, tamquam iusta, uicta uero, Catoni non diis, sicut testatur Lucanus. Sed expositionem Catonis reprobat statim dicens: Igitur quicquid uideas contra spem geri, rebus quidem rectus

tam presbyterio quam mendacio. Tu autem refers initam amicitiam; Utinam sincera sit et stabilis! Sed certe nulla est in levibus constantia, quae in hoc genere prima exigitur. Per me tamen nunquam stabit, quo minus concordia ista duret; dissimulabo praeteritas offensas, obliviscar iniuriarum omnium causa pacis. Si tamen, quod plurimum vereor, ille redierit ad vomitum, … Verum de his hactenus. Nunc ad te, et tua negotia, mi Compater, venio. Scribis de humanitate regis erga te, et liberalitate D. N. de pollicitatione D. Varadiensis et Colocensis Antistitum. Qua in re tibi gratulor, quia

Nec huius mali causam dicit esse immodicum cibum, aut uinum uel ueneris usum, quippe quorum et copiam et appetitum iam olim amiserat; sed ait:

Vnda locusque nocent, et causa ualentior istis,
Anxietas animi, quae mihi semper adest. Proinde tali morbo

misit , sed hos Samii seruauerunt. Qua re audita Periander dolore exstinctus est. Ex his iam constare potest quo modo quaue de causa nimia aegritudo uires animi et debilitet et grauet. Porro cur philosophari maerentes non ualeant, causa impromtu est: quamuis enim diuersae sunt uires animae, radix tamen eius substantiae simplex ac penitus una, quamobrem nemo

exstinctus est. Ex his iam constare potest quo modo quaue de causa nimia aegritudo uires animi et debilitet et grauet. Porro cur philosophari maerentes non ualeant, causa impromtu est: quamuis enim diuersae sunt uires animae, radix tamen eius substantiae simplex ac penitus una, quamobrem nemo simul animum nisi ad unum opus intendere potest, quod dum exsequitur, alia negligat necesse est,

sunt perpessi, quicquid accidit ferunt facilius, ut ille apud Euripidem, qui ait:
Si mihi nunc tristis primum illuxisset dies
nec tam aerumnoso nauigassem salo
esset dolendi causa ut iniecto equi
freno repente tactu exagitantur nouo:
sed iam subiectus miseriis obtorpui.

II 1 Quomodo et quibus rationibus sit consolandum Nunc dicere superest qua ratione quibusue modis mitigandus sit dolor amici; et quidem hac de causa, ut Cicero in Tusculanis quaestionibus narrat, uarie sapientes censuerunt. Cleanthes enim putauit unam illam ac simplicem esse consolandi rationem docere illud, quod accidit, malum non esse. At

est tempus maturationis praestolari, ne crudis ulceribus nondum conuenientia medicamenta frustra apponas. Quo consilio Cicero in consolando Ligario aptissime est usus: Etsi tali tuo tempore me aut consolandi aut iuuandi tui causa scribere ad te aliquid pro amicitia nostra oportebat, tamen adhuc id non feceram, quia neque lenire uidebar oratione neque leuare posse dolorem tuum. Postea uero quam magnam spem habere coepi fore ut te breui tempore incolumem haberem,

tamen non ualuerunt. Refert enim Cicero Trinacreum quendam Elysium, cum grauiter mortem filii maereret, uenisse in siccomantium querentem quae fuisset tantae calamitatis causa; huic in tabellis tres huiusmodi uersiculos datos: "Ignari homines in uita mentibus errant: Euthynous potitur fatorum numine laeto Sic fuit utilius finiri ipsique tibique."

tamen non ualuerunt. Refert enim Cicero Trinacreum quendam Elysium, cum grauiter mortem filii maereret, uenisse in siccomantium querentem quae fuisset tantae calamitatis causa; huic in tabellis tres huiusmodi uersiculos datos: "Ignari homines in uita mentibus errant: Euthynous potitur fatorum numine laeto Sic fuit utilius finiri ipsique tibique."

tamen non ualuerunt. Refert enim Cicero Trinacreum quendam Elysium, cum grauiter mortem filii maereret, uenisse in siccomantium querentem quae fuisset tantae calamitatis causa; huic in tabellis tres huiusmodi uersiculos datos: "Ignari homines in uita mentibus errant: Euthynous potitur fatorum numine laeto Sic fuit utilius finiri ipsique tibique."

tamen non ualuerunt. Refert enim Cicero Trinacreum quendam Elysium, cum grauiter mortem filii maereret, uenisse in siccomantium querentem quae fuisset tantae calamitatis causa; huic in tabellis tres huiusmodi uersiculos datos:
"Ignari homines in uita mentibus errant:
Euthynous potitur fatorum numine laeto
Sic fuit utilius finiri ipsique tibique."

meritis excitatur: tua contra te dimicantur arma: sagittis tuis uulneraris. Per quae enim cecidisti, per haec et torqueris. Secutus es carnem, flagellaris in carne; in ipsa gemis in qua peccasti. In ipsa tibi est censura supplicii quae fuit causa peccati. Vnde corruisti a uita, inde luis tormenta. "Discute conscientiam tuam, o homo, intende mentem tuam, exanima te", loquitur tibi cor tuum. Considera meritum tuum: iuste argueris, iusto iudicio iudicaris, procella iusta te conterit,

Deprehendisti caeci numinis ambiguos uultus; quae sese adhuc uelat aliis, tota tibi prorsus innotuit. Si probas, utere moribus, ne queraris; sin perfidiam perhorrescis, sperne atque abice perniciose ludentem. Nam quae nunc tibi est tanti causa maeroris, haec eadem tranquillitatis causa esse debuisset. Reliquit enim te quam non relicturam nemo umquam poterit esse securus. An uero tu pretiosam existimas abituram felicitatem et cara est tibi forma praesens nec manendi fida et, cum

uultus; quae sese adhuc uelat aliis, tota tibi prorsus innotuit. Si probas, utere moribus, ne queraris; sin perfidiam perhorrescis, sperne atque abice perniciose ludentem. Nam quae nunc tibi est tanti causa maeroris, haec eadem tranquillitatis causa esse debuisset. Reliquit enim te quam non relicturam nemo umquam poterit esse securus. An uero tu pretiosam existimas abituram felicitatem et cara est tibi forma praesens nec manendi fida et, cum discesserit, allatura maerorem? Quod si nec

Vincitur sermo rei magnitudine et minus est omne quod dicitur. Haec uero cur ad tollendum maerorem ualeant? Inde quod superiori loco in causa est, id est inusitatum eis nouumque aut iniustum acciderit nihil, sed quae ipsa humanae naturae fert conditio. III 7 Sextus locus a societate.

funebres loci, ex quibus lugubres homines consolari possumus minuendo casus defunctorum; quorum primus ac ualidissimus accipitur a re morientis, secundus ab operibus eius, tertius a genere mortis, quartus a causa mortis, a ratione funeris quintus, sextus a loco in quo decedere contigit. Haec singula, quando indigna eueniunt, maxime exaggerant exacerbantque casum; cum uero debita aut digna, minuunt et leniunt.

Haec quanti momenti sint prudens lector diiudicet. Nos uero institutum prosequamur. III 23 Quartus locus a causa mortis Valet praeterea ad detrahendum angorem locus a conditione uel causa mortis non parum, hoc est si iniusta potius est quam iusta. Vnde Socrates uxori lamentanti ac dicenti plurimum dolere iniustam eius mortem

lector diiudicet. Nos uero institutum prosequamur. III 23 Quartus locus a causa mortis Valet praeterea ad detrahendum angorem locus a conditione uel causa mortis non parum, hoc est si iniusta potius est quam iusta. Vnde Socrates uxori lamentanti ac dicenti plurimum dolere iniustam eius mortem respondit: "Tune, mulier, iuste me condemnatum malles?" Prudentissime simul et

consolando dicimus prae inuidiam esse oppressos. Fit uero iste locus tanto ad leuandam aegritudinem potentior, quanto innocentia afflicti est notior aut manifestior atque id triplici de causa: una quod palam esse cupit cunctis, qui casum eius cognouerunt, sibi immerito id accidisse. Deinde quod confidit, si integritas sua iniuste laesa cognoscatur, plurimos inueniri qui malis suis ingemiscant. Et, quod suauissimum hominibus

iniuste laesa cognoscatur, plurimos inueniri qui malis suis ingemiscant. Et, quod suauissimum hominibus esse solet, aduersarium eius execrentur odioque habeant propter ipsius impietatem immanitatemque. His ergo uiribus locus a causa facti ualet, quo etiam in omnibus rerum iacturis accommodatissime possumus uti. III 24 Quintus locus a ratione funeris Sane et ille, qui ex

Quod si ita est, quo modo ergo consolabimus ex hoc loco eos quorum mortui inhumati iacent? Certe neque his ratio deerit consolationis si illis declarabimus non defunctorum, sed uiuorum causa inuentam esse sepulturam, aut quo corpora et uisu et odore foeda amoueantur, aut ob aliquod uiuorum solacium quibuscum iucundissime uixerunt; ueluti fecit rex Aegypti Micerinus qui unica filia, quam tenerrime diligebat, orbatus prae nimio

thura inferri iussit, lucernasque incensas iugiter adstare. Quod se Herodotus scribit in urbe Sai uidisse. Amor quoque singularis et Artemisiae, uxoris Mausoli, in causa fuit ut illud sepulchrum mirae magnitudinis pulchritudinisque marito exstrueret, quod est ab omnibus nobilibus poetis aliisque scriptoribus totiens celebratum atque per excellentiam pretiosis sepulchris Mausoli nomen inclutum.

IV 2 Primus locus a pudore Ac primum admonendus est amicus ne nimium mollem aut effeminatum se ostendat et suo se uelit iudicio condemnare, ut qui aliis simili in causa opem saepius egregiam nauauerit, sibi ipsi illam non deneget. Quo pacto Seruius Sulpicius Tullium compellat: noli te obliuisci Ciceronem esse et eum qui aliis consueueris praecipere et dare consilium neque imiteris

qui mortalibus uehementius succensere consueuit, quos cernit disciplinas iudiciaque sua ferre impatientius et detractare iugum suum. Hinc Hieronymus Tyrasium monuit. "Sapienter", inquit, "debet dolere qui dolet, ne perdat sine causa quod dolet." Idem et Boethius attigit quando ait: uos deo mente consimiles ab rebus infimis excellentis naturae ornamenta captatis,

risum, quippe quod ploratus quaedam erat malorum humorum purgatio. Sed de humore aut purgatione eius utcumque; illud tamen indubia fide tenendum est, lamentationibus et querelis opinionem malorum oppido extenuari, cuius multiplex causa est, sed praecipua quoniam in lamentatione pergit homo enumerando praeterita bona, quorum sicut possessio fuit iocunda, ita et recordatio, quo fit ut omnis lamentatio, ueluti et ira,

ita et recordatio, quo fit ut omnis lamentatio, ueluti et ira, admixtam habeat cum dolore uoluptatem. Hinc uenit ut homo, si uel solus apud se ipsum queratur, leuetur miseria. Sed multo melius si apud alium fuerit lamentatus, illa de causa quam superius assignauimus; leuant quoque questus dolorem et ista ratione quod animus, dum continet intra se mali speciem, totus circa illam occupatur et eam intuendo diutius

puer, si qua fata aspera rumpis, tu Marcellus eris. Manibus date lilia plenis. In hoc sermone, licet et alios locos consolandi attigerit, id est a compassione, a causa mortis, ab officio funeris, praecipue tamen laudis loco immoratus est. Sic et Hieronymus, ut Theodoram de morte Lucinii consolaretur, longa oratione recensere uoluit facta egregia ipsius, uitae sanctimoniam, diuinos mores et

phil. 2P1,9-19, ubi post Quid est add. igitur; credo aliquid; post ista om. ipsius; circa te propriam potius pro erga... propriam; post in ipsa add. sui; illecebris felicitatis; perniciosa ludentem; post tranquillitatis om. Boeth. causa; fortuna pro forma; situm est, suffecerit; mutabilitas; oportet quicquid; sponte legisti; exacerbes; flatus impelleret; fors esse III.5.2

non etiam arduissimum secure aggressurus. Suscipe ergo et paterno amore complectere una cum populo sibi subiecto, devotissimum filium tuum, regem nostrum Matthiam, praesertim in iis, quae pro grege tibi commisso non minus sublimi quam pio animo concepisti. Haec est prima B. P. adventus nostri causa hodierno die breviter explicata. De iis, quae multae et item magnae restant, parati sumus mox dicere, loco et tempore per T. B. assignandis. Primum igitur B. T. dignitati tota mentis devotione gratulatur; commendat se et suos ad pedum oscula beatorum; ac

nomine meo aliud precabitur. Hoc ipsum et senatori urbis interrogatus respondit, hoc gubernatoribus, hoc praefectis, hoc omnibus legationis suae iudicibus saepe mandabat. Dicebat enim se amicis operam suam rogantibus negare non posse, sed illius causa non nisi iustum honestumque fieri permaxime uelle. Hinc et rescripta non nisi sanctissima faciebat, atque, ne cui ministrorum peccandi daretur occasio, omnium decretorum suorum, similiter et litterarum, exemplaria apud notarios exstare

aetatis ac sexus capiunt, praeterea pecoris quantum ad usum satis, nemine resistente, accipitur; aliarum rerum, praeter paucos tapetas et centones, nihil. Ex centonibus enim illa gens et tabernacula portatu facilia- quoniam stationes pascendi pecoris gratia saepe mutant- et culcitras dormiendi causa faciunt. Imperator imposita in naues omni praeda ad Delon insulam uenit. Haec olim ob insigne Apollinis templum et sacrorum cerimonias conuentibus uniuersae Graeciae celebrata fuit, nunc deserta ac inhabitata est. Extant tamen templi et

proximum classem appulit. Hinc Victorem Soprantium legatum cum decem nauibus, ut portum oppidi capiat, mittit; Stephano Malipetro, altero legato, cum reliquis naualibus copiis a parte continentis urbem oppugnare iubet. Equitibus mandat ut proximum collem urbi praesidii causa capiant. Omnes monet essent memores pristinae uirtutis, pugnaturi contra barbarum hostem imbellem atque imparatum pro religione christiana ac maiestate Veneti imperii, ostendens urbem opulentissimam auro, argento, pretiosaque supellectili refertam. Quam si caperent, diuites domum

reliquas Lyciae urbes magnitudine et auctoritate praestabant; nunc euersae multa uestigia extant, praecipue monumenta mortuorum in uiuo saxo cauata, quae columnis et aliis signis ex eodem saxo incisis atque insculptis ornata sunt. Nostri discurrentes paucos homines, qui custodiae causa in uicis remanserant, capiunt: nam caeteri, metu perterriti, ad inuia saxa et rupes montium se receperant. Hordei autem atque tririci magnam copiam afferunt. Igitur imperator imposito in naues hordeo, quod ad multos dies equis sufficere poterat, inde soluens Cyprum

missae Cyprum ueniunt, extra portum Famaugustae ad scopulos ancoras demittunt. Hic Coriolanus cum socio cognitis rebus rem dissimulare ad tempus statuit; tamen, ad confirmandos bonorum animos tyrannorumque deterrendos, deliberat ex aliqua uerisimili causa reginae nuntiare legatum cum octo triremibus aduentare, imperatoremque non post multos dies esse uenturum. Itaque ad reginam accedens, se ab imperatore missum esse dicit,

caeteros suspectos cuiusque condicionis in exilium misit, multos noxios maleque animatos per insulam delitescentes aqua igneque interdicto proscripsit, et nonnullos, qui studio reginae contra tyrannos operam suam nauauerant, cognita causa ex bonis tyrannorum remunerauit. Et iam ab imperatore omnia composita et regnum pacatum ac quietum erat, cum redduntur ei litterae Nicolai Marcelli, ducis Venetorum, cum Senatus decreto, quo prouincia

Cędunt iura mero: discerpsit Penthea mater
Ebria nec fratrem nouerat Ino soror. Pyramus et Tysbe
Incubuit Tysbe pariter cui Pyramus ensi:
Causa necis miseris error amorque fuit. Leucotoe
Leucotoen miseram pater obruis, Orcame, terra
Nata sed e terra thurea uirga fuit.

Christus:
15  Mortales moneo non inturgescere fastu,
Sed subnixa pio colla domare iugo. Christianus:
Quę causa est nudi Tibi corporis? Arida quare
Stat uultu macies membraque sicca rigent? Christus:
Hoc uolo ne pigeat luxum te spernere mundi

Atque oculis captam Synticem cernere fecit,
10  Reginęque simul sacra lauacra dedit.
Illa minus fidi thalamos uitare mariti
Coepit et immundum, foemina munda, thorum.
Causa patet: nimia tunc rex excanduit ira,
Suppliciis Thomam uexat et excruciat.
15  Carcere concludit cęlibem, super igne micante
Nudato cogit protinus ire pede,
Mittit in ardentes flammas; tamen

lachryma multa mee.
1.1.51   Edo mei luctus causam causamque doloris
1.1.52   Et me Pegaseos deseruisse choros.
1.1.53   Causa mee magne Musa est neglecta querelle
1.1.54   Et mala quae dudum noster alumnus habet.
1.1.55   Dormitans fuerat Parnaso in monte satelles,

2.5.28   Sunt passim uite stammina nigra mee.
2.5.29   Cantabo tecum pariter miserabile carmen
2.5.30   Et que sit referam causa doloris ego.
2.5.31   Causa mei nimium fors est aduersa doloris,
2.5.32   Causa mei fletus fata seuera, queror.

stammina nigra mee.
2.5.29   Cantabo tecum pariter miserabile carmen
2.5.30   Et que sit referam causa doloris ego.
2.5.31   Causa mei nimium fors est aduersa doloris,
2.5.32   Causa mei fletus fata seuera, queror.
2.5.33   In me fors teneris eadem quid sceuit ab annis?

carmen
2.5.30   Et que sit referam causa doloris ego.
2.5.31   Causa mei nimium fors est aduersa doloris,
2.5.32   Causa mei fletus fata seuera, queror.
2.5.33   In me fors teneris eadem quid sceuit ab annis?
2.5.34   Insequitur uolucri sub pede colla tenens.

furoris
2.6.2   Cogeris et tanto saepe furore mori.
2.6.3   Nescio quid causae, sed tanti, credo, furoris
2.6.4   Causa puella fuit, causa puella fuit,
2.6.5   Cuius in ore sedet contorquens tella Cupido
2.6.6   Durus et aspectu mollia corda ferit.

2.6.2   Cogeris et tanto saepe furore mori.
2.6.3   Nescio quid causae, sed tanti, credo, furoris
2.6.4   Causa puella fuit, causa puella fuit,
2.6.5   Cuius in ore sedet contorquens tella Cupido
2.6.6   Durus et aspectu mollia corda ferit.

2.29.25   Hei mihi, nunc doleo patrios uastarier agros
2.29.26   Factaque Christicolis maxima probra uiris.
2.29.27   Ista mei luctus et magni causa doloris,
2.29.28   Et superat querulos nostra querella modos.
2.29.29   Est genus inuisum cunctis in partibus orbis,

3.6.43   Parcite, Pyerides, stimulo uicistis acuto,
3.6.44   Iuribus en positis carmina scribo dolens.
3.6.45   Castalides fuerant nostrorum causa dolorum,
3.6.46   Conqueror et miseros continuasse dies.
3.6.47   Certe ego uexatus tolerarem cuncta poeta,
3.6.48  

3.6.46   Conqueror et miseros continuasse dies.
3.6.47   Certe ego uexatus tolerarem cuncta poeta,
3.6.48   Omnia, que nostri causa doloris erant.
3.6.49   Sed, rogo, quis uates fictos toleraret amicos?
3.6.50   A, pereat simulans hostis amicitiam!

pinxit excogitata ratione uitia condendi 331 . Alexandri Magni edictum, quo uetuit se ab alio in gemma scalpi quam a Pyrgotelle 346 .
Auaricia eo processit, ut, quo homines scientię causa nauigabant, nunc causa nauigant lucri 28 . Inuehitur in auariciam 31 . Arimaspi aurum rapiunt, quod gryphes mira sollicitudine custodiunt 74 . Linces urinam

uitia condendi 331 . Alexandri Magni edictum, quo uetuit se ab alio in gemma scalpi quam a Pyrgotelle 346 .
Auaricia eo processit, ut, quo homines scientię causa nauigabant, nunc causa nauigant lucri 28 . Inuehitur in auariciam 31 . Arimaspi aurum rapiunt, quod gryphes mira sollicitudine custodiunt 74 . Linces urinam terra opperiunt inuidentes

Formicę Indicę aurum egerunt mireque custodiunt 121 . Suarum rerum satius, alieni auidus 133 . Senatorem et iudicem censu fieri queritur 141 . Seruari hominem lucri causa nefas esse 154 . Peoniam erruere pręcipiunt noctu, quoniam, si picus Martius uideat, in oculos legentis impetum facit 248 . Idem liber XXII, caput X 266 .

Ignis deuorabit tabernacula eorum qui munera libenter accipiunt 103 . Qui pecuniam non dedit ad usuram et munera super innocentem non accepit. Psalmus XIIII 109 . Lucri causa alios accusans. Psalmus LI 112 . Auaros arguit. Psalmus LXI. Vsuras prohibet. Psalmus LXXI 114 . In auaros. Psalmus C

sine medicamento, sine herba, sine ullius ueneficę carmine. Si uis amari, ama. At Thales philosophus dicere solebat: Iucundius esse amicum facere quam habere 4 . Qui causa utilitatis assumptus est 4 . Errant qui amicum in atrio quęrit, in conuiuio probat 8 . Inter amiciciam et amorem 13 . Quomodo amicicia et societas conseruetur

quam inimici, quia tantum omnes concupierunt, quantum poterat unus. Circa pecuniam plurimum uociferationis est 56 . Demetrium Pompeianum non puduit locupletiorem esse Pompeio 73 . Auarus ipse miserię causa suę 85 . Damnum appellandum est cum mala fama lucrum. Effugere cupiditatem, regnum est inuenire. In nullum auarus bonus est, in se pessimus. Inopię multa desunt, auaritię omnia 86 . Negandi causa

miserię causa suę 85 . Damnum appellandum est cum mala fama lucrum. Effugere cupiditatem, regnum est inuenire. In nullum auarus bonus est, in se pessimus. Inopię multa desunt, auaritię omnia 86 . Negandi causa auari nunquam deficit 86 . Auaritia quicquid omnibus abstulit, sibi ipsi negat 88 . Auaritia fodientium metalla 103 . Auaritia Xerxis, Alexandri, Crassi

sibi ipsi negat 88 . Auaritia fodientium metalla 103 . Auaritia Xerxis, Alexandri, Crassi 104 . Quę causa hominem aduersus hominem impulit 124 . Quidam pueros expositos debilitabat et indebiliatos mendicare cogebat ac mercedem exigebat ab eis 145 . Diues auarus

Achille idem 169 . Prauus amator ille uulgaris corpus magis quam animam amat. Prius perpende et examina quem amaturus es. Siquis uelit aliquem colere putans per illum uirtute aut sapientia proficere, licet et fas putamus. In eos qui lucri causa amant. Virtutis auiditate gratificari atque seruire semper honestum 152 . Amoris descriptio. Amor immortalis 154 . Vtrum amanti an non amanti magis gratificandum 160 .

286 . Auaritia et turpe lucrum ne sit in ciuitate. Liceat, siquis in foenus accępit, nec usuram nec sortem reddere 287 . In eum qui turpe lucrum exercet 289 . Auaritia causa est, ut bonum honestumque negligatur 301 . In auaritiam 307 . Alieni abstinens. Quę non deposuisti, ne tollas. Poena in eos qui rem alienam inuenerint et mouerint. Propter cauponum

Animam humanam semper corpori esse coniunctam 310 . Quod anima prior sit corpore 311 . Quod anima se ipsam moueat 312 . Bonorum et malorum causa est anima. Duę animę, benefica et malefica. Mentis motus. Quod anima solis et corporum cęlestium dii sint 312 . Anima immortalis ad Deum proficiscitur rationem suorum operum redditura. Mens animę sensibusque coniuncta

3 . Amicos non potentes, sed promptos amplexus est Agesilaus 30 . Prometheus dilexit Herculem, populus Romanus Pompeium, uterque patres eorum osi 30 . Nimia amicicia interdum causa odii 68 . Lucilius quęrentibus Brutum se esse ipsum dixit, ut ille euadendi spacium haberet 110 . Amiciciarum tria genera--- naturales, ęquales, hospitales. Plato pro amico nullum recusat discrimen

Athenas ad Antipatrum miserat per Athliam quendam. Aderat Diogenes atque ad uocabulum alludens, quippe athlios infelix dicitur: "Athlias ", inquit, "per Athlium ad Athliam" 57 . Ei qui sibi exilium exprobrabat, "at huius", inquit, "miserię causa philosophatus sum" 58 . Zeno, quoniam amissis in mari rebus ad philosophiam se contulit, "tunc ", inquit, "secundis uentis nauigaui, cum naufragium feci 63 . Hecaton Chrysippum uenisse ad

De delphini et hominis commercio 82 . Adrastus Atyn a se incaute occisum deprehendens, uenia a rege impetrata super bustum eius ferro se traiecit 92 . Amasis remisit amiciciam Polycrati, ne eius causa posthea in aduersis doleret 100 . Mulier fratrem uiro et filiis pręfert 101 . Xerxes seruatur exonerata naui ultraneo suorum desultu

Atticos ex hostibus sibi amicos efficiunt beneficio plusquam armis usi 245 . Xenophanes a Philippo missus ad Hannibalem foederis ineundi gratia incidit in Romana pręsidia et dixit se ad senatum missum conciliandę cum eo amicicię causa, dimissus abiit, quo uolebat 281 . Marcus Liuius cum Tiberio Nerone consules designati reconciliantur 295 . Syllę sepulchro inscriptum: Nemo amicus me beneficentia superauit neque in inuria

Amiciciam omnibus humanis rebus anteponendam 5 . Amiciciam pręponit antiquitati. Amicicię diffinitio 6.. Amicicię laus 7.. Horestes et Pilades, origo amicicię 8 . Causa amicicię expetendę 9 . Difficile amiciciam permanere usque ad diem uitę extremum 10 . Quatenus amor progredi debeat 11 . Lex amicicię, ut neque rogemus res turpes

25 . Virtus et conciliat amicicias et conseruat. Lelius nihil habens quod cum Scipionis amicicia posset comparare 28 . Theophrastus de amicicia 68 . Homines hominum causa generatos 76 . Ei plurimum tribuamus, a quo plurimum diligimur 82 . Quomodo amicorum omnia communia 83 . Societatis gradus. Consobrini sobrinique. Societas firmissima

116 . Diligi optimum est, timeri odiosum 117 . Quibus rebus commouetur amor multitudinis 119 . Societatis uinculum 142 . Quę nec amici causa facienda sunt. Damon et Phyntias. Honestas amicicię anteponenda 146 . Amicicia referenda ad illius comodum quem diligimus 188 .
Adulatio.

nos 336 . Peruenit gladius usque ad animam 338 . Nostro uitio accidunt mala 339 . Aduersa, in quibus mors pręfertur uitę 344 . Causa calamitatis 346 . Cibabo populum istum absinthio, potabo aqua fellis 346 . Aduersa propter peccata 353 .

Bis est gratum, quod opus est, si ultro offeras 85 . An eripi possit beneficium. Qui sequenti iniuria corrumpunt beneficium 39 . Vtrum ei debeatur, qui nolens profuit uel qui sua causa profuit uel qui et sua et nostra 40 . Plato uectori gratuito se debere dixit. Vbi autem idem omnibus pręstari intellexit, iam non se debere dixit, quod non tanquam sibi pręstitum esset, sed tanquam uni e uulgo

Quid est dare beneficium, imitari Deum 87 . Non est beneficium scelus non facere. Non est beneficium, sed officium facere quod debeas 128 . Beneficium enim est, inquit, quod totum eius causa pręstatur, in quem confertur: ubi aliquis ex eo sperat quid aut pręparat, non est beneficium, sed consilium 138 . Tua magis interest quis quam quid accepit 8 . Philosophia docet bene

283 . Animus honorandus beneagendo. Decet neque se ipsum neque sua diligere, sed iusta 285 . Pulchra et honesta, alia natura, alia lege consistere 311 . Bonorum et malorum causa anima 312 . Non oportet paruifacere utrum probus an inprobus aliis uidearis 320 . Regio ad uirtutem optima. Religio uirtutum maxima. Boni est gaudere bono maxime diuino 327 .

alios malum et iniustum esse 96 . Dii uirtutibus delectati, similes amplectuntur ac fouent. Vtimur bono interdum ut malo, ut malo et bono 109 . Maiores esse animi quam corporis uoluptates. Voluptatis causa uirtutes quoque eligi, et a uoluptate solam uirtutem inseparabilem esse, cętera separari. Non potest iucunde uiui, nisi prudenter ac honeste iusteque uiuatur, neque prudenter, honeste ac iuste, nisi iocunde 110 .

Profectus uirtutis 116 . Nisi tentationes uicerimus, ad perfectionem statim uenire non poterimus 118 . Iustus sinistram non habet 147 . Non uirtus, sed uirtutis causa mercedem habet 147 . Ramos in uia sternebant, ut praua recta facerent 168 . Vestis nuptialis 170 . Aquilę 174 .

bibere nefas fuit 145 . Vxor a marito perempta, quod uinum bibisset. Matrona inedia mori coacta. Propinquos foeminis osculum dare mos fuit, ut scirent, an temetum olerent. Dote mulctauit mulierem, quę plus uini bibisset quam ualitudinis causa. Lucius Papirius imperator uotum uouit Ioui pocillum uini. Cato: "Non aliud", inquit, "uinum bibi quam remiges". Lucius Lucullus puer apud patrem nunquam lautum conuiuium uidit, in quo plus semel Gręcum uinum daretur. De uitanda ebrietate, caput XXII

XIIII .
Crudelis. Tyranni de Gigantum sanguine nati. Lycaon, Archadię tyrannus, hospites trucidabat, Ioui hospitio suscepto humana membra comedenda apposuit. Versus est in lupum et eius causa factum est diluuium I . Penthea mater Agaue, Ino et Auctonoe sorores sua interemerunt manu III . Ino et Athamas furendo filios occiderunt IIII .

et eorum, quę auiditatem euocant modum 20 . Cassius tota uita aquam bibit 34 . Cato sitim tolerauit 52 . Pythagoras animalibus abstinuit et Sestius; dissimilis utrique causa 53 . Panis et aqua ad esuriem sitimque expellendam 59 . Quicquid ex necessitate desideratur, cum fastidio sumitur 60 . Ebrietas 61 .

PROBLEMATA PLVTARCHI
Consortium. Epidamnii, Illyricorum uicini, ciues suos, qui cum illis consuetudinem haberent, improbos fieri animaduertentes, unum tantum delegerunt, quem eo mitterent commertii causa, ne cęteri corrumperentur 84 .
Crudelitas. Nec hostem pręlio lacesere nec ferire fas erat nisi militari sacramento astrictis 77 . Romani duos uiros et duas

confugere, redeunte autem serenitate, euellere ac deiicere 43 . Corporis cultus. Abantes anteriorem capitis partem abradentes, ne ibi ab hoste apprefendi possent, dum manus consererent. Sic et Macedones sub Alexandro barbam eadem de causa abradebant 1 . LACTANTIVS FIRMIANVS
Constantia uirtus est non in resistendo iniurię, sed in

Horatius in morte filii 104 . Aemilius in morte filiorum 324 . Tiberius Iliensium legatis ad se consolandum sero missis quid responderit 412 . Circumcisionis causa 7 . Vnde circumcisio 14 .
Corpus. Capita Ęgyptiorum duriora perficis 98 .

sensu et anima debemus accipere 338 . Confessio pro laude et pro gratiarum actione 7. 271 . Pars salutis est sua confiteri et nosse peccata 338 . Felix conscientia, cuius causa Domino reuelatur 360 .
Corpus. Crus uia Scripturarum, auris dictorum sacramenta 51 . Omnis caro, de homine tantum dicitur 155. 332 .

Philosophi aiunt, quod terrena corpora in cęlestilestibus esse non possunt 96 . Corpus animale 98 . Corpus spiritale 99 . Corpus non est causa peccati, sed poena 100 . Corpus humanum 195 . ORIGENES
Consortium. Qui tangit

et Geriones hospitibus, a Theseo occisi sunt VII . Protheus et Mestra in diuersas species se mutantes VIII . Item Achelous, quando luctatus est cum Hercule. Deianira dolo Nessi Herculi uiro necis causa fuit. Lucinę dolus in Alcumenam, ut difficilius pariat et Galantidis minestrę, quo decepit Lucinam VIIII . Thetis in formas uarias Peleum eludebat XI . Periclimenes in multas species se mutans, dum

Derisio. Vatinius in pedes suos plurima dicebat et in fauces concisas. Sic inimicorum urbanitatem effugit 78 . Vrbanitas mordax cauenda in eos qui uindicandi habent potestatem. Hęc enim causa fuit, ut Calistenem occideret Alexander et Antonius graui ęre opprimeret Athenienses 111 . Oscus nihil absque schemmate dicere cupit 143 .
Deformis.

19 . Nimiam opulentiam insectatur etc. 21 . Nemo ex illis, quos purpuratos uides, felix est 29 . Diues luxuriosus. Quod opes non sint bona. Diuitię utrum malorum causa sunt. Quod non sint bona 37 . De Cornelii Senetionis morte repentina 50 . Diuitum luxuria 55 . Diuitię et dignitates bracteata felicitas est

toto moereat, quamuis quidam negent doliturum esse sapientem 84 . Dolor et timor uim suam perdit in eo qui ultra sensum mali miser est 99 . Imbecillis et ignauus est, qui propter dolorem moritur, stultus qui doloris causa uiuit 20 . Annus ad lugendum 22 . Inter gaudium et dolorem 23 . Ad opinionem dolemus. Tam miser est quisque quam credidit. Patientia doloris

filios duobus modis intelligi 318 . Theologia uelut omnium regina 323 . Esse deos et omnium rerum curam habere nec precibus flecti pręter iustum 326 . Deus animalium causa 325 . Oportere mortales de diuinis rebus tractare. Deorum plena esse omnia 327 . Circa omnium regem cuncta sunt etc. Quod Deus per se sit. Nihil ex his quę intelliguntur, absolute de Deo

Terminus 22 . De deorum sacrificiis 22.23. 24 . Autores colendorum deorum 25.26. Iouis cognomina 26 . Bellus, Saturnus 26 . Causa fingendi simulachra 28 . Quod etiam qui uidebantur saipientes ad gratiam uulgi errauerunt 29 . Quod idola uana 30 . Quod solus omniium creator uerus Deus

ineffabilis. In quo ab angelis differat 78 . Quam melius a Gręcis Logos quam a Latinis Verbum dicitur. Quid de Deo senserint gentiles, Zeno et Trismegistus. De secunda natiuitate Filii 79 . Causa incarnationis Christi 80 . Natiuitas, passio, resurrectio, ascensio, iudicium 81 . Filius substantię diuinę et humanę 82 . De ęterno Christi sacerdotio

69 . Diabolum beatitudinis angelicę participem fuisse 79 . Diabolus homicida ab initio. In ueritate non stetit. Ab initio peccat. Diaboli casus 80 . Quę causa sit miserię angelorum malorum 86 . Demonum mala uoluntas 87 . Instigator 100 . Serpens antiquus 103 . Incubi

Romę uel in Europa 213 . Persecutio per Antichristum 215 . MATTEVS
Eger. Paralitico prius peccata dimittuntur, ut causa debilitatis sublata sanitas restituatur IX. Trans Iordanem sanat turbas, quia baptismo sanantur infirmitates spiritales XIX. Non est opus ualentibus medicus, sed male habentibus VIIII.

Heluidius de uiri coitu natum dixit. Item Hebion. Matthei I. Item habuisse fratres XII. Contra eundem XXVII. Item Marci II. Euichitę opinantur monacbis non licere sustentandę uitę causa aliquid operari atque ita se ipsos profiteri, ut omnino ab operibus uacent. Matthei VI. Heretici in uestimentis ouium, intrinsecus lupi rapaces. Item spinę et tribuli. Mathei VII. Idem sunt zizania, quę apparent, cum creuerit herba, et

Cur diutius uiuunt qui locis calidis ętatem degunt 48 . PROBLEMATA PLVTARCHI
Emptio et uenditio. Dexicreon nauclerus, cum Cyprum negociandi causa nauigaturus nauim aqua Veneris monitu onerasset, in facta tranquillitate et multis siti laborantibus aquam uenditans magnum lucrum fecit 86 . AVLVS GELIVS

esse Dei boni, cuius filius Christus sit 238 . Qui detrahunt tam Veteri quam nouo Testamento 241 . Qui damnant secunda matrimonia 243 . Hereticus loquitur turpis lucri causa 245 . Heresis ab electione. Inter heresim ut scisma 250 . Qui putant alium conditorem paruorum, alium magnorum 251 . Mulier extranea hereticorum prauitas. Origeniani.

41 . Partes corporis uigere natura desyderat 73 . Forma propter se expetenda 76 . Bona corporis. Facinus egregium. Magna moliri causa minimi consequendi stultissimum esse 35 . POMPONIVS MELLA IN GEOGRAPHIA
Felix. Hiperborei beatius et diuitius uiuentes, cum uitę sacietas cępit, sibi mortem

PLVTARCHI Gloria quomodo paratur 57. Qui se aliquid credunt, cum nihil sint 60. Qui se deum credit, insanit. Quomodo acquiritur gloria apud homines 61. Iactatio de leuissima 80. Laudis infamięque nostrę ipsi causa sumus 10. Glorię student boni 83. Laudatione non indiget, quem nemo uituperat. Idem 30. Idem 84. In laudatione uicti uictor commendatur 85. Laudatione non indiget, ut supra 86. Deus concessus fieri ab hominibus 87. Glorię cupidi Musis

Inuidiam, ut effuggeret, sępius abfuit a ciuitate 24. Vt inuidiam caueret, alterius se nomine principem se gerere asserebat 40. Victor uictis deditus propter inuidiam 42. Inudia obstitit uirtuti 48. Res magnifice gestę ei fuere exitio 4. Ea de causa e ciuitate eiectus 6. Alius X annorum exilio mulctatus 11. Interficere eum uoluerunt inuidi 14. Reus ob res bene gestas absolutus 33. Ira. Magis quam uiribus decertantes non sunt distracti, priusquam alterum anima reliquerit 39. Commotus odio

multitudinis odium nemo eum liber ausus est sepelire. Itaque a seruis sepultus est 44. Hannibalis et Romanorum inter se indignatio 47. Animam pirus quam odium deposuit 48. Iniuriam exhęredationis passus se correxit 4. Iniuriarum non commemorandarum causa lex obliuionis lata 18. Iniurias suorum ęquanimiter tulit, quod patrię irasci nefas duceret 32. Iniurię immemor non defuit patrię in periculo laboranti. PLINIVS DE VIRIS ILLVSTRIBVS Iustitia. Brutus filios occidi

Priusquam interroges, ne uituperes. Interrogatum corripe iuste 144. ludicium improbum. Iudicium prudens. Munera excęcant oculos iudicum 145. Erubescite de iniustitia 149. Ne accipias personam, ut delinquas 150. Omnes diligunt munera. Pupillo non iudicant et causa uiduę non ingreditur ad illos etc. 151. Ve qui dicitis malum bonum etc. Ve qui iustificatis impium pro muneribus 152. Qui opprimunt in iudicio pauperes 153. Eos qui iudicauerunt te, ego iudicabo 162. Custodite iudicium et facite

peruigil uermis propter obliquum et malignum cor, caligo perpetua propter ignorantiam et fallaciam. Lymbus abyssi propter superbiam VIII. Infernus secundum BasiliumXVL Interpres. Non oportet omnia quę parabola continet ad litteram pertractare, sed sensum elicientes, cuius causa componitur, nihil aliud perscrutari XV. Incipiens a Moyse et omnibus prophetis interpretabatur illis in omnibus Scripturis quę de ipso erant. Necesse est impleri omnia quę scripta sunt in lege Moysi et prophetis et psalmis de me. Tunc aperuit illis sensum, ut intelligerent Scripturas

Sathanam sub pedibus uestris uelociter XVI. AD CORINTHIOS I: Adhuc carnales estis, cum sit inter uos zelus et contentio III. AD GALATAS: Quod si inuicem mordetis et comeditis, uidete ne ab inuicem consumamini. AD PHILIPPENSES: Nihil terreamini ab aduersariis; quę est illis causa perditionis, uobis autem salutis, et hoc a Deo etc. I. AD THESSALONICENSES II: Iustum est apud Deum retribuere retributionem his qui uos tribulant; et uobis qui tribulamini, requiem nobiscum in reuelatione Domini Iesu etc. I. IOANNIS I: Qui fratrem suum odit, in

13. Quid est hoc quod non alio tendentes alio trahit 17. Inconstantia loci mutandi 51. Viuendi inconstantia: nunc malus, nunc bonus, nunc paupertatem laudans, nunc opes 60. Ignorantia ueri 59. Ignis. De ignibus cęlestibus et eorum causa 88, 91. Quomodo apud nos fieri soleat ignis, eadem ratione et supra. Ignis de mari erumpens 94. Ęthna 95. Conflagratio futura 100. Ęthna. Ephestion 31. Incendium 41. Infernus. Inferi nulli 67. Inferi nulli iuxta Epicurum 10.

res est elementarius senex. Iuueni parandum est, seni utendum 13. Imperitis ac rudibus nuUus pręcipitationis finis est 27. Incontinens in uita uarius 100. Quicquid uirtute partum erit, intemperantiaę orruit 28. Inualidus. Non possumus quia nolumus. Nolle in causa est, non posse prętenditur 58. Incertum. Alienum est omne quicquid optando euenit 85. Infamia. Detractio 3. Aliena uitia in oculis habemus, a tergo nostra sunt 52. Opinantur de te homines male, sed mali. Displicere enim malis laudabile est 87. Boni

dedere iussit offenso 23. Alcibiades Agatharcum pictorem ui detinuit, donec suas ędes perpingeret, mox cum donis dimisit. Taureę in choro superato pugnum incussit uictoria elatus 31. Athenienses Samiis captiuis sameram in frontibus inserunt ignominię causa, illi captiuis Atheniensibus noctuam 53. Diogenes quodam ad eum dicente: Hi te irrident- At ego minime ridiculus sum, inquit, cum arbitrer solos ridiculos esse illos qui alios derideant et qui hac iniuria moueantur 57. Bibulus stercore perfusus 67. Cato in carcerem

Confutatur 113. Infernus. Quomodo aperientur inferi et resurgent mortui, et qua ratione anima patibilis esse possit 164. Differentia gehennalis et communis, et quid operetur in electis, quid in reprobis 165. De his poetica 165. Inimiciciarum causa est, quod Deus unus non uere colitur 105. Quod tortores suos iusti diligant 109. Iuramentum. Socrates per canem et anserem deierabat 67. Hypocrita. Quod philosophorum oratio pugnet cum uita 61, 62. Iudei quibus potestatibus pręditi

non offendere 95. Iustitię officia pręponenda officiis scientię 109. Iustitia sine prudentia multum poterit, sine iustitia nihil ualebit prudentia 120. Iustus esse non potest, nisi idem sit magni animi 121. Iustitia etiam inter latrones 121. Iustitię causa reges constituti 122. Fundamentum est enim perpetuę commendationis et famę iustitia, sine qua nihil potest esse laudabile 130. Iustitia Arati Sitionii benefica ac liberalis 133. Imprudens. Insipiens 75. Solon mentitus 97. Ira

384. Thesaurus in uasis fictilibus, sensus in littera 390. Littera et spiritus 394. In eos qui omnia secundum litteram exponunt 396. Vbi in fine sunt duo alleluia, alterum est psalmi qui sequitur 400. Mare, id est occidens 402. Gratis, id est sine causa uel frustra 404. Anno Domini CCCC Hieronymus commentatus est super Psalmos 405. Reuela oculos meos, et considerabo mirabilia de lege tua 415. Mirabilia testimonia tua, ideo scrutata est ea anima mea 418. Syon, specula, ecclesia, anima quę

Ignis, mille anni, damnatio diaboli 167. Liber, mortui, cęlum nouum, terra noua, ignis 168. Separatio 173. Aduentus Helię. Christus iudicaturus ex Testamento Veteri 174. Inuidia ex opulentia orta est 18. Inuident bonis mali nulla alia de causa nisi quia boni sunt 108. Ignis. Lychnos asbestos, id est inextinguibilis 177. Infernus. Ignis ęterni natura bona, sed impiis poenalis 85. Mors secunda 162. Egressio sanctorum ad uidendas poenas malorum 171. Quod in igne uiuere possint

die morituri 157. Notat luxum sęculi 2. 1 Voluptariorum uitam carpit 246. BIBLIA Lis. Isaac pastoribus inter se iurgantibus ad puteos, alterum ex puteis uocauit Calumniam, alterum Inimicicias 4. Si causa difficilis fuerit etc, referes ad sacerdotes et ad iudicem 28. Tacui contra contentiones peccatoris, sed rursum ne inutiliter tacerem, locutus sum ad Dominum. Psalmus XXXVIII 111. Discordia ciuium. Psalmus CII 118. Contra iustum ne contendas 126.

Ruben, quoniam uiolauit thorum patris, data sunt filiis Ioseph 74. Roboam duxit uxores XVIII, concubinas LX, genuit filios XXVII et LX filias 76. Quid possunt mulieres, exemplum de Apame, filia Bezacis, concubina regis 88. Demonium pręualet iis qui tantum libidinis causa duxerunt uxores 91. Visa Iudith concussum est cor Olophernis 95. Assuerus repudiata Vasthi subinde recordatus de illa suspirabat 97. Oculus adulteri obseruat caliginem dicens: Non me uidebit oculus 105. Si ad ostium amici mei insidiatus sum, scortum alterius

Leges proficiunt ad bonos mores 44. Lętitia. Gaudium inane 80. De solido et inani gaudio 9. Inter gaudium et uoluptatem 20. Gaudium sapientis ex uirtutum conscientia. Gaudium opum, honorum etc. causę doloris sunt 21. Sapientis gaudium nulla causa rumpitur 27. Lectio. Philosophorum optimorum libri euoluendi: Zenonis, Pythagorę, Democriti, Aristotelis, Theophrasti 80. Hortatur ad legendum et scribendum 82. Lectio multiplicium uitanda 2. De modo legendi. Laudat libri sibi missi dulcedinem 15.

Lis Atrei et Thyesti solem et sydera retro egit 72. In eos qui omne uitę tempus in controuersiis conterunt 202. In foro iudiciali honeste uersari non esse malum. Qui inique per malitiam causas agunt 318. Litigantes non permittantur aut iurare persudendi causa aut sibi generique suo imprecari aut turpiter supplicare aut commiseratione muliebriter uti, sed quod iustum putant, mansuete doceant et docentem audiant 320. Siquis in domo aliena quęrere suum uelit 321. De pręscriptione. De eo qui litigantem aut testem

Lis. Solonis lex Athenis: Qui dissidente ciuitate nulli parti accesserit, fortunis careto et exul esto 14 . Prothagoras sophista se docere dicebat, qua uerborum industria causa infirmior fortior fieret 33 . Aliud esse cum populo agere, aliud concionem habere 77 . Psylli aduersus austrum pugnantes 97 . Nimium altercando ueritas elicitur

cum illi impudicam filiam probro esse dicerent: Non, inquit, ista maiori mihi probro est quam ego illi ornamento 26 . Platonis amor in pueros 32 . Polemo pecunias circumferens secum meretricandi causa et uoluptatibus indulgendi 40 . Arcesilaus philosophus Theodote ac Philetete Eliensibus scortis palam congrediebatur 42 . Bion pueris abusus dicitur

hortos rigans die operam impendens. Victus sui rationem, reddere compulsus, testes produxit illos quibus se locabat ad aquam hauriendam 77 . Ab Antigono rogatus, cur hauriret: Non solum haurio, inquit, sed fodio et rigo philosphię causa 78 . Lacone quodam dicente laborem esse bonum gestiens ait: Sanguine pręclaro es, dulcis nate 78 .
Lex. Solon leges araneorum telis

cum caritas annonę esset, frumentum multitudini gratis distribuit 148. Periclis et Anaxagorę liberalitas 150. Nicias gratia et liberalitate omnes superauit 168. Matronarum liberalitas ad munus Apollini conflandum 189. Manlii Capitolini liberalitas calumnię causa in patres 190. Plato ingentem sibi oblatam a Dionysio pecuniam accipere noluit. Aristippus dixit illum tuto liberalem esse. Ei enim qui nihil accipit, multa tribuit 200. Alexandri liberalitas in milites 210. Alexandri munificentia 217,220, 227. Item in Taxilem

Floronia 274. Ptolemeus Philopater Cleomenis dicto foedę libidinis notatur 277. Pręfectus Tarenti a puella, quam perdite amabat, impulsus urbem Fabio tradidit 283. Philippus successu lętus in multam se libidinem immersit 294. Libido Massanisse causa mali 302. Philopator meretricio Agatocleę amori addictus Beronicen, sororem suam eandemque uxorem, interimit 304. Romanus centurio Orisgontis reguli uxorem stuprauit non inultus 317. Promiscua puerorum et matronarum stupra occulto sacrorum commento 319. Quintus

Locus. Epechnus, locus inter Tygrim et Euphratem. In Elimaide prouincia templum Dianę 140. Sicima, Samaria 365. Ephrata regio Bethlem 422. IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM Lis. Seditio magna ex causa parua 180. Libido. Mundus iuuenis amore captus Paulinę, Saturnini uxoris, ęgrotat 160. Herodes Herodiadem deperit 161. Leges Moysi 31. Iusiurandum pro legum custodia 34. Theopompus mente lęsus, Theodectus uisu

seueriorum consortium. Psaltes coquo comparatur 67 . Idem 85 . Mollicies animi 4 . Idem 7 . Delicię adulterii causa 73 . Mollis ornatus 12 . Interior, non exterior ornatus decet 14 . Delicię seni turpissimę 46 . Delicię

Interior, non exterior ornatus decet 14 . Delicię seni turpissimę 46 . Delicię abominandę.
Mendax ipse in causa est, cur sibi non credatur 25 . Rumor incertus decipit. Impium esse frangi foedera 55 . Iureiurando decipere uirorum esse 74 . Mendaces omnium criminum auctores

sine sensu sit, affirmat 33. Mori et uiuere uelle, cum oportet, sapientis est 49. Mors horrenda omnibus naturaliter 72. Memoria. Themistocles artem memorię pollicenti Simonidi: Obliuionis, inquit, mallem 34. Militaris uirtus. Qui reipublicę causa omnia faciunt, nihil sua 25. Publius Decius deuouit se pro republica. Item duo Decii, eius filii 26. Epaminundas moriturus, cum audisset clypeum esse saluum et hostes fusos, in lętitia exhalauit animam 32. Leonidas mori quam fugere pręoptauit.

gentibus 85. Maledixi coniugatos alienigenis. Vxores enim alienigenę Salomonem peccare fecerunt 87. Mulierum fortitudo 88. Dubitante Thobia accipere Saram, quoniam qui eam accipiebat contiiiuo a diabolo necabatur, ait angelus: demonium pręualere iis dumtaxat qui libidinis causa, non prolis habendę ducunt uxores. Tu cum accipies eam, per dies tres orationibus uacabis etc. 91. Thobias in conuiuio non prius manducauit quam accepit Saram uxorem 92. Benedictio in nuptiis. Cum timore Dei conuiuium nuptiarum

fratrrem et sororem uniuiram et ab iis mundabitur VII diebus etc. 194. MATTHEVS Matrimonium. Ioseph iustus suspectam relinquere uoluit, non accusare; occulte, ne infamaret I. Omnis qui dimiserit uxorem excepta fornicationis causa, facit eam mechari; et qui dimissam duxerit, adulterat V. Fructus tricesimus sancto matrimonio deputatur XIII. Quod Deus coniunxit, homo non separet XIX. Moyses ad duritiam cordis eorum permisit dimittere uxores. Ab initio autem non fuit sic XIX. Fratris defuncti uxor fratri eius superstiti

manet in ęternum I. Mores. AD TITVM: Cretenses semper mendaces, malę bestię, uentris pigri. Increpat illos, ut sani sint in fide I. Magnanimus. AD ROMANOS: Vis non timere potestatem? Fac bonum. Si autem malum feceris, time. Non enim sine causa gladium portat XIII. AD THIMOTEVM II: Non enim dedit nobis Deus spiritum timoris, sed uirtutis et dilectionis et sobrietatis I. AD HEBREOS: Confitentes quia peregrini et hospites super terram. Ideo non confunditur Deus uocari Deus eorum. Parauit enim illis ciuitatem. Moyses magis eligens

ferendarum contumeliarum impatiens, faciendarum cupidissimus 28. Mollis. Contra mollitiem effoeminati 22. Myrides adeo delicatus, ut uetarit rastro coram se fodere alieno labore lassatus 51. Specula non mollitiei, sed uirtutis causa inuenta 92. Debilitatem nobis induxere delicię 18. Paulatim effoeminatur animus 33. Addiximus animum uoluptati, cui indulgere initium omnium malorum est 55. Mollis et delicatus Mecoenas 56. Mollis in lasciuiam 61. Mulcta.

incontinens 77. Aut amat aut odit mulier; nihil est tertium. 85. Foeminis nec capillos defluere nec pedes laborare 46. PLATO Mundus. Totum et omne ens unum esse 66. Mundum habere supra se tres causas ac dependere a causa incorporea 141. / Mundus unus. Mundus intellectualis. Intelligibilis mundus inter uisibilem et bonum medius 242. Sex dies. Duplex opinio de origine mundi. Sententia Platonis. Mundus ex causa et boni gratia. Cur sit unus et spericus

habere supra se tres causas ac dependere a causa incorporea 141. / Mundus unus. Mundus intellectualis. Intelligibilis mundus inter uisibilem et bonum medius 242. Sex dies. Duplex opinio de origine mundi. Sententia Platonis. Mundus ex causa et boni gratia. Cur sit unus et spericus . Numerus septenarius. De elementis 243. De uiribus proportionibusque elementorum. Mundus ex IIII elementis. De mundi anima 245,246. Mundus ex mente et necessitate compositus. De elementis et mixtis. Aeris figura octo

procreandis liberis operam dare 288. Nec pauperum fugere neque diuitum affinitatem sectari pręcipue oportet. Poena nolentis uxorem ducere. Nuptiale conuiuium 292. De procreandis liberis 293. In steriles. Etas nubilis: puellę a XVI anno in XX masculi a XXX in XXXV. Causa agens in generando tam uir quam mulier contra Aristotelem 293. De pueris educandis 294. Venere ad procreationem secundum naturam utendum; a sterili abstinendum 302. Iudex nudos mares et foeminas ad pubem usque inspiciat 306. Mores. Vita triplex:

maledictisque abstineatur 318. Mollis. Voluptuosa Musa in canticis et carminibus in ciuitate non acceptanda 238. Delicię difficiles morosos et iracundos iuuenummores efficiunt 295. Mulcta. Verum qui ratione punire aggreditur, non pręteriti sceleris causa punit. Neque enim assequi poest, ut quod est factum sit infectum, sed ad futurum respicit, ne iterum aut ipse delinquat aut alius quilibet exemplo eius adductus 82. Vtrum melius iniusto poenas dare an non dare? 124. Qualiter in delinquentes poena moderanda 286. Filius

dicebatur, quia ibi Andrii imprecationibus se deuouerant, si aut ipsi Pariis uxorem dedissent aut ab illis accepissent 85. Maledictum. Laudata est Athenis sacerdos illa, quę populi iussu adduci non potuit, ut Alcybiadem execraretur. Dixit enim precandi se causa, non imprecandi sacerdotio pręditam fuisse 78. Elei equas finibus eductas iniri faciunt, uerentes Oenomai regis execrationem 86. Mollis. Romanis ungi moris non erat nec aliud quicquam Gręcis seruitutem ac mollitiem attulisse putant Romani quam gymnasia et palestram

quare cęlibatum pręferret matrimonio 20. Solonis lex permisit, si uir minus ad Venerem aptus sit, propinquos ad eam admittere, ne alienum esset quod nasceretur. Dotes sustulit, pręter minimum / quid, ut coniunctionis causa amor esset, non cupiditas 22. In eos qui ipsi senes puellam ducunt 23. Alcibiades durus in uxorem, postea placidus 29. Magistratus Athenis, cuius officium erat uirum et uxorem inter se dissidentes reconciliare 29. Themistocles filiam despondens frugi ac

sororem 74. Demetrius Filam , quia prouectę ętatis erat, inuitus duxit, postea pręter cęteras dilexit 96. Lex, ne uidua nubat ante decimum mensem a uiri obitu 106. Octauia ab Antonio uiro contempta non deseruit domum eius et Octauio suadebat, ne sui causa pugnaret cum illo 108. Magnanimus. Epimenides Phestius ex Creta Athenas ueniens, opes honoresque offerentibus nihil accępit pręter ex sacra olea ramum, et eo contentus discessit 21. Themistocles Xerxe fuso fugatoque, cum ad uisenda cęsorum cadauera accessisset,

tempora 39. Mundum non esse ęternum 41. Quando et quare factus a Deo mundus 147. Ratio mundi non potest ab homine apprehendi 148. Errauerunt philosophi de ratione mundi, qui Dei prouidentia gubernatur 149. Mundus cuius causa factus 151. Quare creatus 153. De fine mundi et ętate 160. De renouatione mundi 168. Varię opiniones de mundi opificio et gubernatione 173. Quod Dei pro uidentia factus sit et gubernetur 174. Vtrum unius Dei an plurium 176. Quod Deus

58. Mendacium fugiendum 138. Magister debet ipse facere quod aliis pręcipit, sicut fecit Christus. Quod cęlestem doctorem perfectum esse oporteat 92. Pręstantissimum esse homines ad ueritatem et iustitiam erudire 124. Malus. Prauitatis causa ignoratio sui 2. Quod impietas sub Ioue coeperit, quę aureum sęculum exclusit 103. Quod mali omnes malos esse putant 106. MARIA. De conceptu et partu Virginis prędicto a philosophis 81. Mulieres uirorum officiis fungi non decere, contra

quod uxor ducenda sit sapienti 28 . Bias Boristhenites: Si turpem duxeris, habebis poenam, sin formosam, communis erit 43 , 44 . Sapientem ducturum uxorem liberorum causa 54 . Diogenes laudabat eos, qui uxores ducturi fuissent et non ducerent 56 . Dicebat uxores communes oportere, nuptias nihil appellans 60 . Hipparchia nulli

Zeno ob parsimoniam uictus XC uitę anno excessit incolumis atque integer ac sine morbo 65 . Rationabiliter aiunt sapientem se ipsum educturum ex uita et patrię et amicorum causa 74 . Aristo, cum caluus esset, ęstum solis excępisse capite atque ita functum esse 77 . Cleantes iam senex inedia se confecit 78 . Chrysippum alii uino, alii

improbi et tamen diuersi, alius aliis aptior et quisque suis 99. Deliberandum, quos nos et quales esse uelimus 100. Quando morum facienda mutatio 100. Officium priuati, officium peregrini 102. In omni actione tria seruanda: ut appetitus rationi pareat, ut quantum causa postulat curemus, ut ad decorem moderentur omnia 106. Commodum est ex aliis iudicare, ut uitemus quod dedecet 107. Malus uitiis deditus etc. 176. Serui omnes improbi 180. Metus. Omnis metus seruitus 182.

mirabilium eius quę fecit 399. Et misit signa et prodigia in medio. Qui facit mirabilia magna solus 425. Mirabilia tua narrabunt 436. Matrimonium. Ab uxore menstruata abstinendum 10. Certa coeundi cum uxoribus tempora 54. Graue pondus uxorum est, si excepta causa fornicationis eas dimittere non licet 166. In resurrectione neque nubent neque nubentur 171. Tacianus, hencraticarum heresiarches, etiam eum qui uxore utitur, in carne seminare / [seminare] dixit et ita

Mulcta ad utilitatem eius qui mulctatur 86. Mensura. Telentum. Siclum 62. / Magister. Quomodo pueri erudiendi 79. Nolite sanctum dare canibus 80. Pueri exercendi 81. Malorum causa non est materia 47. Vnde mala oriantur 47. Militaris uirtus. Mortui pro patria 87. Medicinam inuenerunt Egyptii 65. Mores diuersarum gentium 38. Musica. Tyreni tubam, Phryges fistulam inuenerunt. Harmonia.

130. Multitudo laudabilis 130. Miracula Moysi et magorum 113. Loquitur asina Balaam 115, 116. Sol stetit et luna 159. Opera Domini magna uel parua 175. Matrimonium. Mulier sequi debet uirum 10. Liberorum causa 11. Sanctę mulieres et steriles dicuntur et sanctos genuerunt 19. Quare mulier immunda quę peperit 72. Signum repudii 100. Coniugati non possunt offerre sacrificium iuge uel indesinens 133. Magnanimus. Iustus intrepidus 91.

in mari quieto, repente absorbentur totaque ita pereunt, ut ne naufragium quidem fluitans usquam appareat 59. Cur mare Ponti candidius quam Ęgei est. Cur mersi in mare diutius uiuant quam in fluuio. Cur aqua minus candeat mota. Homerus: Et flatis nigrescit pontus, eodem 59. Qua de causa qui mari natant uentre salubriter euacuantur 60. Cur urinantes spongias alligare auribus solent 71. Cur aures urinantibus minus rumpuntur, si illis oleum instilauerint 71. Numerus denarius perfectus 49.

cogitatio cordis 147. /Tempus loquendi. Bilinguis. Verbis tuis facito stateram. Attende, ne labaris in lingua. Sermo peccantium 147. Vbi auditus non es, non effundas sermonem. In medio magnatorum loqui non pręsumas, et ubi sunt senes, non multum loquaris. Adolescens loquere in tua causa uix cum necesse fuerit 148. Verbum nequam immutabit cor. Qui sophistice loquitur, odibilis est. Lingua suauis 149. Dedit mihi Dominus linguam mercedem meam, et in ipsa laudabo eum 151. Vir pollutus labiis ego sum. Calculo tetigit os meum et a peccato mundauit 153.

57 . Sermo mala suadentium et item adulantium fugiendus. Praua laudantium sermo 62 .
Ocium. Diuersi inter se Epicureus et Stoicus: alter ocium ex proposito petit, alter ex causa 63 . De uagationibus absque proposito 74 . Remissio danda animis exemplo Socratis, Catonis, Scipionis. Pollio Asinius, orator magnus, post horam decimam nihil agebat 75 .

audax et constans in dicendo 13 . Rogatus quidnam esset hominibus bonum ac malum: Lingua, inquit 14 . Aiunt Anaximandrum canentem a pueris irrisum eoque comperto dixisse: Canendum ergo puerorum causa modulatius 16 . Socrati ęqua hortandi et dehortandi facultas fuit. Eutyphrona , qui patri diem dixerat, quędam de iustitia et pietate loquens ab instituto reuocauit etc. 18 .

inopiam patrisque monita auro preciosiora censens 83 .
Homo. Anaxagoras ait animantes primo ex humore et calore terraque manasse 16 . Interrogatus, qua causa natus esset: Inspiciendi, inquit, cęli et solis et lunę 17 . Animantium genera tria: uolatile, aquatile, terrestre 35 . Diogenes, cum clamasset aliquando: Heus, homines, conuenissentque plurimi,

conuenit 27. Ocium omnia perdens 69. PANEGYRICVS PLINII Oratio. Deos non tam adorantium accuratis precibus quam innocentia et sanctitate lętari 2. Longiorem se esse excusat 13. Honorati non honoris causa 7. Modestia appetendi honoris 31, 32. Honores mutant mores 34. Consulatus 35. PHALARIS Honoribus elatus 21. Honorum et laudis cupidi 22. ORATIVS IN EPISTOLIS

animalibus 86 . Nihil rarius uisum quam ursa pariens 92 . Equum detracto oculorum operimento et cognito cum matre coitu petiisse pręrupta 93 . Equam eadem ex causa in Rheatino agro laceratumque aurigam inuenimus. Pauo amissa cauda pudibundus quęrit latebram 108 . Columbarum pudicicia et coniugii fidelitas 111 . Matronę in thesmophoris Atheniensium castitatem

arbore dicti 164 . Zenonis statuam non uendidit Cato ob id solum, quia philosophi erat 322 . Methrodorus Atheniensis pictor et philosophus 333 . Hipponax poeta eos qui ioci causa imaginem eius effinxerant carmine distrinxit usque adeo, ut aliquos ex iis ad laqueum compulisse dicitur 337 .
Pictor. Honos picturę et imaginum 326 .

Sanitas animorum sapientia, insanitas insipientia. Ęgritudinem aliquando cadere in sapientem 118 . Animi morbum Gręci uocant paJos 120 . Ęgrotatio corporis, ęgritudo animi. Causa ęgritudinis animi. Ęgritudo est opinio mali pręsentis. Ęgritudo plus est quam perturbatio. Epicuri et Cyrenaicorum de ęgritudine opinio 121 . Pręmeditatio leuat ęgritudinem. Cyrenaicorum sententiam confutat

dixit 23 . Academici nihil certi affirmant. In quo differunt Stoici cum Peripateticis 27 . Omnis summa philosophię ad beate uiuendum spectat 30 . Epicureorum erroris causa 36 . Philosophia ars uitę 38 . Argumentorum, si sequentia falsa sint, etiam pręcedentia falsa esse 63 . Cognitionis et scientię amor 76 .

Dei pręscientiam non esse causam futuri peccati. Quod nec corpus sine aliqua infirmitate nec anima nostra sine aliquo peccato 88 . Vtrum paruuli possint esse sine peccato 90 . Vtrum diabolus sit omnibus causa peccati 137 . Peccatum paruulorum 164 . Ve habitatoribus terrę, id est peccatoribus 186 . De diuersis leprarum generibus, id est peccatorum

haberi III. Blasfemia in Spiritum Sanctum III. Puella in domo, iuuenis extra portam, Lazarus in sepulchro suscitatur, quia conuertitur peccator uel occultus uel manifestus uel iam longo peccandi usu tabescens V. Peccatum minus aliquando causa est maioris, ut in Herode libido causa fuit homicidii, cum decollauit Ioannem VI. Quę de homine procedunt, coinquinant hominem. Filia Channaneę est anima peccatrix VII. Peccatum non est ens. Est enim res absque essentia et hypostasi peccatum X. Circa negationem

in Spiritum Sanctum III. Puella in domo, iuuenis extra portam, Lazarus in sepulchro suscitatur, quia conuertitur peccator uel occultus uel manifestus uel iam longo peccandi usu tabescens V. Peccatum minus aliquando causa est maioris, ut in Herode libido causa fuit homicidii, cum decollauit Ioannem VI. Quę de homine procedunt, coinquinant hominem. Filia Channaneę est anima peccatrix VII. Peccatum non est ens. Est enim res absque essentia et hypostasi peccatum X. Circa negationem Petri prima ancilla titubatio est,

Potentia. AD ROMANOS: Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita sit. Non est enim potestas, nisi a Deo. Vis autem non timere potestatem? Fac bonum. Si autem malum feceris, time. Non enim sine causa gladium portat etc. XIII. AD TITVM: Admone illos principibus et potestatibus subditos esse III.
Patria. AD HEBREOS: Non habemus hic

Volunt homines ita pręceptum esse, ut uiuunt, non ita uiuere, ut preceptum est 87 . Cęco similis qui errat et non admittit ducem 16 . In eos qui in auditorium ueniunt non discendi, sed uoluptatis et otii causa 53 .
Partus. Aqua Nilotica foecundiores foeminas facit 99 . Natalium inquisitio uana per sydera 113 .

impune peccet, etiam obest 232 . Peccatum hominis est, non fati 236 . Inscitia maxima, quando quis sciens peccat 277 . Qui peccati sui in alium causam refert. Peccatorum causa nimius amor sui 285 . Causę tres peccati: fragilitas, demon, usus. Tria remedia: penitentia, oratio, mali consortii declinatio. Neminem fieri sponte malum 304 . De his quę committuntur in

Peregrinari non liceat priuato, priusquam XL annos natus fuerit 320 . Quattuor peregrinorum genera: qui per mare negociantur, qui ad spectaculum ueniunt, qui alio spectatum abeunt, qui publici alicuius negocii causa commeant 321 . Passiones animi. Passiones qui superauerit, iuste uicturum, iniuste uero, qui ab his fuerit superatus 255 . Voluptas et dolor 258 . Voluptas, dolor,

Voluptas dolorque uehemens morbus animę grauissimus est 262 . Sunt natura maxime humana uoluptates, dolores, cupiditates 285 . Sępe nobiscum irascimur, dolemus, gestimus nulla causa prouocati. Vnde hoc? 402 .
Pudor. Vbicunque pudor, ibi et timor 21 . Pudor uel timor infamię 271 . Pudore

Periculum. Trium rerum se penitere dixit Cato, inter quas, quod aliquo naui transmisisset, quo pedestri itinere sibi proficisci licuisset 92 . Periculum absque causa subire temerarium esse 27 . Alexander ad Hamonem pergens per arenas, quibus Cambysis exercitus quinquaginta milium hominum obrutus periit 44 . Senex periculi intrepidus 52 .

Quomodo autem suis inuicem gladiis pereunt 71 . Contra philosophos 74 . De falsa diffinitione philosophię 124 . Scientia 124 . Quę causa errorum philosophis fuit 148 .
Perfidia. Eductus Israel ex Ęgypto ingratus bouis caput formauit in memoriam Apis, dei Ęgyptiorum 79 . Contra eos

De impia iniquorum pietate, et quod cultores deorum boni et iusti esse non possunt 107 . Quod stultum sit simulachra ut Deum colere 110 . Quod ignoratio ueri Dei multorum errorum causa sit 114 . In eos qui deos colunt et non audent ratione contendere 115 . Quod hostes suos adorant, quorum cultum philosoph i destruunt 117 . In uia erroris species

Passio Christi 81 . De eadem quomodo summam uirtutem contineat et ueram sapientiam et ueritatem 86 . Dixerunt eum esse Legis destructorem 86 . Quę causa et quis ordo passionis. Quibus pręnunciata oraculis 88 . A regno Dauid usque ad crucem Christi mille anni 90 . De miraculis in passione. De sepultura et resurrectione 90 .

in eius faciem conspuisse 94 . Pyrrho, cum se inuadentem canem repulisset, incusanti cuidam: Perdifficile, inquit, est hominem penitus exuere 95 . Idem sectiones et cauteria sibi ulceris cuiusdam causa adhibita tam constanter tulisse, ut ora, ne contraxerit quidem 95 . Praylus a Troade tam constanti animo fuit, ut pateretur se iniuste ueluti proditorem cruciari, ciues ne uerbo quidem supplici exorans 98 .

Sponsioni adiacet damnum 95 .
Peregrinatio. Quę loca adiuit Plato discendi gratia 30 , 31 . Democritus eadem de causa peregrinatus 92 .
Passio animi. Passiones duas ponunt Cyrenaici, id est dolorem et uoluptatem 25 . Aristoteles asserit sapientem etiam perturbationi

Qui omnem emollit de credentium corde duritiam 318 . Filii non peribunt in perpetuum 319 . Qui suam culpam in Deum referunt, dicunt: Quare errare nos fecisti etc. non quo Deus erroris causa sit et duritię, sed quo illius patientia nostram expectaintis salutem; dum non corripit delinquentem, causa erroris duritięque uideatur. Vnde: Non uisitabo super filias uestras etc. 320 . Vallis Achor

peribunt in perpetuum 319 . Qui suam culpam in Deum referunt, dicunt: Quare errare nos fecisti etc. non quo Deus erroris causa sit et duritię, sed quo illius patientia nostram expectaintis salutem; dum non corripit delinquentem, causa erroris duritięque uideatur. Vnde: Non uisitabo super filias uestras etc. 320 . Vallis Achor 320 . Peccatum meum notum feci et iniquitatem meam non abscondi 321 .

manuum, extensio manuum 427 . Qui docet manus meas ad pręlium et digitos meos ad bellum 428 . Prope est Dominus omnibus inuocantibus eum in ueritate 430 . Sine causa orat, qui inimicicias habet contra fratrem 437 . Potentia. Nabuchodonosor aquila grandis. Pharao aquila altera 52 . Chaldei. Persę. Macedones. Romani 130 . Darius.

Psalmi Dauid metro compositi 63 . Perfidia. Tryphon perfidus 115 . Petitio. Onia orante pluit 120 . Pudor. Quidam pudenda sua detegens cędis multorum causa fuit 178 . Prouidentiam negant Epicurei 92 . IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
Potentia Romanorum

Eaco orante pluuia data. Item Samuele 63 . Patientia martyrum 35 . Non est referenda iniuria. Pro ueritate moriendum 87 . Peccatorum quę committuntur, anima est causa 82 . Paupertatem amplexi 55 . Prędestinatio. Pręscientia 40 . Purgatorium 78 . Purgantur quicunque curabiliter peccarunt

De Hebraicis litteris 147 . Scientia. Ęgyptiorum centum milium annorum. Philosophorum dissensio 147, 148 . Philosophi de finibus bonorum et malorum 152 . Causa philosophandi boni finis 153 . Perfidia. Quare Deus Romanum auxit imperium, cum idola colerent? 35 . Merces temporalis pro meritis infidelium 36 . In eos qui dicunt

peccatum declinari non debet. An spontanea mors appetenda, ut uitetur peccatum 7 . Romanorum uitia 12, 13 . Vitium malitię non naturam esse, sed contra naturam 80 . Causa peccati ex anima, non ex carne 100 . De lapsu primi hominis 103 . Quale eius peccatum 103, 104 . Homo rectus a Deo, a se malus 107 .

his quę seruiunt sororibus quęrentes necessaria 153 . Religiosus ne respiciat post se exemplo uxoris Loth 154 . Clerici pompis et uanitati studentes 166 . Qui captandi causa sanctitatem simulant. Tria monachorum genera: cenobitę, anachoritę, remeboth. His improbat 167 . Vitę austeritas Demetriadis uirginis 170 . Siuis esse perfectus etc.

Rex apum 21 . Iure ciuili omnia regis sunt 44 . Cambyses ebrius monitoris filium peremit 54 . Rex Persarum Arpalo eadem de causa liberos epulandos apposuit 54 . Rex iracundus 55 . Duę respublicę, altera mundi, altera nationis cuiusque 63 . Ad quam rempublicam accedet sapiens

de sanctitate 19 . Quid sanctum, quid prophanum? 20, 21 . Nunquid omne iustum sanctum. Sanctitas. Cura est deorum ministra 21 . Primum Deus diligendus, deinde eius causa cętera 43 . Mysterium. Amor 59 . Corybantes, quando aliquem sacris initiaturi sunt, in solio collocant, plaudunt, choreas ducunt 90 . Dei cultus quomodo

metus compellit 98 . Rex Demetrius unius aniculę monitu benignum se auditoribus prębuit, cum ante durus extitisset. Reges iustitiam exercere decet magis quam arma 101 . Quanta mala fiant dominandi causa 105 . Regis consecrandi mos apud Persas 112 . Vera ac stabilis ciuium beniuolentia optima principis custodia est 119, 122 . Aristippi tyranni solicitudo et metus

regibus facere libuerit, licere id et recte fieri intelligas 227 . Rex ex infimo 230 . Arideus, frater Alexandri, post eum rex declaratur 233 . Cędes regnandi causa 238 . Regis denominatio 242 . Anus quędam, ut se audiret, precata ac neganti sibi audiendi ocium esse: Quid ergo, inquit, regnas 244 . Clearchus tyrannus

glorię cupiditas 77 . Cupiditas principatus 86 . Nec imperia expetenda 87 . Dionysius. Alexander Phereus. Phalaris. Demetrius. Lacedemones. Romani 118. Iustitię causa reges constituti 122 . Ius regnandi causa uiolandum 156 . Regum sollicitudo 157 . Imperii cupiditas 181 . Ratio docet et

86 . Nec imperia expetenda 87 . Dionysius. Alexander Phereus. Phalaris. Demetrius. Lacedemones. Romani 118. Iustitię causa reges constituti 122 . Ius regnandi causa uiolandum 156 . Regum sollicitudo 157 . Imperii cupiditas 181 . Ratio docet et explanat, quid faciendum fugiendumque sit 95 .

Chione Diana se formosiorem dixit et ab ea sagittam in lingua excipiens periit XI .
Secretum. Coruus secretum prodidit, et ex candido factus est niger. Cornicem eadem de causa Minerua a se alienauit. Bathus quoque in lapidem indicem mutatus II . Ascalaphus indicauit Proserpinam mali Punici granum gustasse; uersus est in bubonem V. Famulus Mydę facta scrobe os inferens immurmurauit, uitium domini

modesti et faciles sint, haud nimis senectus his laboriosa contingit etc. 190 . Neque uir modestus inique senectutem feret cum paupertate neque immoderatus cum diuitiis facile 190 . Senectus qua causa constet 261 . Senes uerecundi sint coram iuuenibus 285 . Sensus quinque. Sensibile et sensus congrediuntur 46 . Sensus corporis certos sincerosque non esse

quindecim dierum 50 .
Timor. Numidę, ubi semel fugam arripuere, uix ad tertiam diem consistere solent 19 . Timor interdum turpitudinis et iacturę causa 55 .
Tentatio. Gessatę nudi pugnant, ne sentibus implicentur 29 . Hannibal captiuos inter se pugnare fecit 51 .

EMILIVS PROBVS
Veritas. Veritatis usque adeo studiosus, ut ne ioco quidem mentiretur 31 . Vigilię negligenter actę fortissimis causa fuere necis 18 . Vulgus.3 Dum uiueret, tyrannum appellabant. Postquam occisus est, patrem patrię dixere Dionem 23 . Victoria potitus, dum expiraret: Satis, inquit, uixi 33 .

Cur auster post pruinam spirare soleat. Cur procellę imbre superueniente citius cessant. Cur dici solet: Tertia lux nunquam nocturno aquilone laborat. Cur aquilo crebrius quam auster spirat 62 . Cur auster canicula oriente moueatur. Qua de causa Orionis exortu dies maxime uarietur. Aquilo. Auster. Cur auster non incipiens, sed desinens imbrem afferat. Cur tempore hiberno flatus ab oriente ueniunt, ęstiuo ab occidente 63 . Cur nubes maximas Fauonius agit. Cur

sed etiam ciuitate donati, ut inter Romano s censerentur, liber VII, caput III. Lucius Piso a Claudio Pulchro accusatus, humi prostratus, dum pedes iudicum oscularetur, coeno lutatus ex miseratione absoluitur, liber VIII, caput I. Epaminundas contumelię causa curam sternendarum uiarum sibi traditam suscipiens abiectum officium diligenti procuratione fecit speciosum, liber III, caput VII. Vulgus. Antigenidas tibicen, cum discipulus eius populo parum probante caneret: Mihi cane,

1.38  flammabant livoris acu. Mora nulla furori
1.39  praebetur. Latii coeunt in foedera reges;
1.40  omnibus hoc solum petitur caput. Una nefandi
1.41  Martis causa fuit: quod, fatis usa benignis,
1.42  pacem ageres felix, nullisque immota periclis
1.43  cervicem insereres coelo summumque teneres
1.44  imperii culmen. Latii spe credula falsa

1.102  et soror impulsas acies perturbet Clotho;
1.103  sin bellum inviti servimus saevumque coacti
1.104  induimus ferrum, successus nostra petitos
1.105  vota ferant: vincit qui causa vincat et armis!
1.106  Orantem favor insequitur, laetoque senatus
1.107  excipit assensu. Mox bello clara leguntur
1.108  corda duces, quales et postera nominet aetas

2.4.168  Futile nil patitur, sed uota per omnia quadrat.
2.4.169  Ergo extingue meum, tibi quo consummimur, ignem
2.4.170  Et sitis immensae, cuius tu causa, tot aestus
2.4.171  Insanos sedare uelis; quo nata cupido est,
2.4.172  Hoc auctore cadat, nec inania uota quiescant.

casus monimenta supersint,
4.3.80   Mandabo haec tumuli fronte notanda mei:
4.3.81  »Flauia, quae uita fuerat mihi carior ipsa,
4.3.82   Causa immaturae mortis acerba fuit.«
4.3.83  Hanc tibi – crede mihi – parient mea funera laudem!
4.3.84   Ah, tantum poteris lenta uidere nefas?

dispendia ducor
4.6.34  Temporis et longas distrahor usque uices?
4.6.35  O uotis inimica meis, quaecunque moraris,
4.6.36  Et desiderio causa maligna meo,
4.6.37  Sit breuis hora licet, toto est mihi segnior anno
4.6.38  Cum dominam duras praestolor ante fores.
4.6.39  Haec

labores
4.6.44  Saecula mirentur posteriora tuos.
4.6.45  Attamen huic nostro, si fas est, parce furori,
4.6.46  Si fuit ardoris Myrrina causa tui;
4.6.47  Nec modo pallidulo rapuit te Cinnama uultu,
4.6.48  Sed tibi cura diu rustica Flora fuit.
4.6.49  Et mihi fas nostris

uicturus in oris
4.16.28   Inque tuo cupiam consenuisse sinu:
4.16.29  Nec mea rumoris latura est Flauia laeui
4.16.30   Vulnera nec tanti causa doloris ero.
4.16.31  Sic mihi, sic liceat canescere: sic ego merces,
4.16.32   Sic ego militiam, sic mea bella sequar!

agellus:
4.18.2   Dispereat qui nos dissociauit amor!
4.18.3  Dispereat quae nos uindemia reddidit hostes
4.18.4   Quaeque simultatis causa maligna fuit!
4.18.5   Dispereat quae nos uicinia perdidit et quae
4.18.6   Proximitas tanti criminis una rea est!

sola donare salute
5.1.127  Litterulisque tribus liceat, quo credar amari,
5.1.128  Nec mihi desidiam aut animum culpare superbum
5.1.129  Causa sit et iustis illum incusare querelis,
5.1.130  Fortuna elatus si se patietur abuti,
5.1.131  Deditus usque adeo solique addictus honori

6.4.42   Diluit et tantum littera nulla nefas?
6.4.43  Si pudet, haec animi sunt argumenta superbi,
6.4.44   Aut nulla est quae te causa silere facit.
6.4.45  Hoc reor; hinc igitur diuturna silentia rumpas
6.4.46   Damnaque transmissę longa repende morae,
6.4.47  Et

mirabiliter in ejus famulis devotis fuisse operatum. Igitur ut dicta ecclesia, in qua est cum tali gloria crucifixus congruis frequentetur honoribus, et debite conservetur, et quantum opus fuerit reparetur, et fideles ipsam libenter devotionis causa confluant ad eandem, quo ibidem dono caelestis gratiae uberius se conspexerint esse refectos; Et dilectus nobis in Christo Michael quondam Nicolai Charmetich civis Sibenici in dicto Burgo habitator, juxta ipsius devotionem exoptans debitum honorem in ecclesia praefati

C. XV. DE PRAECIPUIS DIEBUS FESTIS SIBENICI Supervacaneum duco fabulosam referre antiquitatem et Aegyptium Syrophanem, Syrophanes qui imprimis causa fuit in orbe simulacri colendi, quod ydolum ydolum dicitur, id est species doloris, et illud Statii: (18)
Primus in orbe deos fecit timor; Lactantius

ingentia cete
2.17  Phocarumque greges magnarum et monstra rotarum
2.18  Arboribusque ferae similes similesque columnis
2.19  Dilluuiem tetris ructantes faucibus atram.
2.20  Monstraque quadrupedum secum mare uoluit ab imo
2.21  Orbe trahens, causa et tantae uenit ecce procellae:
2.22  Balaenae saeuis infestabantur ab orcis
2.23  Oceanoque fuga pulsae maria alta petebant,
2.24  Quo sese hostili defendere ab agmine possent,
2.25  Et uasto profugae turbabant aequora motu,
2.26  Ac si

te et uera docebo." IACOBI BONI RACVSAEI CHRISTI SVB FIGVRA HERCVLIS PRAELVDIVM DEDICATVM LEONI X PONT. MAX. LIBER TERTIVS: EVPHROSYNA
3.1  "Principio architenens excelsi rector Olympi,
3.2  Libera causa, deus, mens mundi, certa uoluntas,
3.3  In quo principium rerum finisque recumbit,
3.4  Miscuit ex alta rerum mysteria mente
3.5  In magno cratere chaos caelumque deosque
3.6  Conflauit. Pater archetypas et mente figuras
3.7  Protulit in

non mediocris fortunae: nec tamen aperte quem esse mentitus eidem indicauit: spe frustratum cum ducem quemdam strenuissimum praeclarissimumque sibi affinitate coniunctum esset haud leue ob negocium conueniendi causa in pelignis profectus: cuius cum funeri occurrisset merore maximo percitus: ac desperatione pene ductus: huc se tanquam propinquiori loco tutiorique conferre interim statuisse: quo classem galorum sui causa dominatus repetendi uere

leue ob negocium conueniendi causa in pelignis profectus: cuius cum funeri occurrisset merore maximo percitus: ac desperatione pene ductus: huc se tanquam propinquiori loco tutiorique conferre interim statuisse: quo classem galorum sui causa dominatus repetendi uere nouo exeuntem opperiret. Quae uerba Petro animum diuitias per compendia querere (ut in adulterato prius argento indicauerat) properanti labefactauere: fortunaque in huiuscemodi uirum

cum celebri monachorum coenobio mille circiter passus e regione urbis est) animi cum relaxandi gratia duxit. abbati obiter quod is quoque ianuensis esset ostensurus: dixerat enim inspectum semel agnoscere posse: quod in patria negociorum causa monasterii ducem fuerat identidem allocutus quem cum uidisset uerbaque cum eo nonnulla contulisset non facie admodum considerata quam decimo tandem anno post uisam mutari aliquantum posse ratus: sed ex rebus quae pridem audiuerat ab

etiam si datam quis hic pecuniam Bizancio cum decem in centum et amplius emolumenti reddi sibi uellet. Feruntque nonnulli rectoribus urbis obtulisse omnem se pecuniam census Bizancio cui iuberent numerare posse si discriminis uitandi causa numeratam prius exoluere sibi hic aere eorum ducerent: et hoc fortasse uerbis ut his magnificis fidem fraudibus suis acquireret. quas res nonulli diligentius examinantes amicos si qui eius familiaritate

mentem simulans quam erga eos haberet: uelle patefacere dixit se per dies aliquot quoad petrus reuertatur decreuisse quas sibi calabrorum dux pararet insidias supositiciis litteris ostensis uitandi si posset causa discedere (litteras enim ducis ad nostrum quendam ciuem dispensator idem adulterauerat. Cum scripta queque immutari expresse noscet) sed si petrus forsitan cum pecuniis interim superuenerit ne quis amicorum eius absentia molestiam

uasa: aliaue domus ornamenta ab amicis rogati commodauerant agmine facto sua quisque repetendo domum ueluti expugnatam diripuere. lanii quoque caupones ac cerdones dispensatore in ius rapto ad ea quae familiae causa ab eis in dies acceperat. frustra ut petri milati reditum expectarent rogantem exoluenda compulere: caeteris ex fraudum (ut reor) consciis: qui consulto remanserant famulis haud reluctantibus: sed si quis de domino inquireret

relaxata sibi de tota summa non magna parte pro eo se uadem constituit. Nec tamen idem re perpacta cum non nullis aliis tota re clamante ciuitate suspitione exorta suffere potuit quin corcurram uisendi eum: resque ipsius inuestigandi causa diligentius proficisceretur: presertim quod petrum milatum redisse nuntiatum interim fuerat: cumque nihil attulisset Ragusium eum propter creditores uenire non ausisse: sed corcurram recta dominum

diligentius proficisceretur: presertim quod petrum milatum redisse nuntiatum interim fuerat: cumque nihil attulisset Ragusium eum propter creditores uenire non ausisse: sed corcurram recta dominum conueniendi causa quod ibi morant enim stagni audiuerat petiisse. Quo conuenientes cum hospitio ibi in episcopi atrio honorifice susceptum inuenisset: reuertentiam illi ampliorem solito exibuere: ne rumori quem de se suscitari ipse quoque audierat:

mercede proposita retinuere. Quem cum petrus milatus: petrusque ioannes (ambo enim se praeter caeteros nebuloni ita tradiderant ut aes alienum contractum sibi unde disoluere possent nihil relinquerent) corcurram secum detegendi eum causa duxissent eo die quia famuli quos inepti factum hoc non celauere lintre eodem profecti praecurentes omnia domino ut agerentur nunciauerant egrotatione simulata non sunt admissi. Videns itaque ueterator

modi animalia nullis delinimentis: nec quamquis seuerissimis sanctionibus a semel imbibita ferino isto cum lacte rabie si mero praesertim incaluere cohiberi possint. Haec ad te pauca dolor qualia permisit ueteri nostra inductus familiaritate aegritudinis ex animo pellendae causa dedi: nec ambigo te (si cultissimas camaenas tuas noui) illico mihi responsurum: maerorique huic meo gratissimum leuamen praebiturum.

fui. Non stilo utar grandi, sed humilimo, ut meę convenit parvitati, Sanctitas tamen Vestra sermonis ineptitudinem innata sua clementia moderabitur, nec secus, quam se veritas habeat, intelliget. Nam ad ipsum locum me contuli omniaque coram et sciscitari et videre curavi. Hec quoque fuit causa, quod occius non scripserim, rem ergo veritate ponderabo non ornatu. Prius itaque causam invadendarum provinciarum harum et necis dicam, 2-o quantum calamitatis christianus tulerit exercitus, postremo, quantum in rei publicę christianę detrimentum poterit evenire huiusmodi hominum strages,

ergo veritate ponderabo non ornatu. Prius itaque causam invadendarum provinciarum harum et necis dicam, 2-o quantum calamitatis christianus tulerit exercitus, postremo, quantum in rei publicę christianę detrimentum poterit evenire huiusmodi hominum strages, significare non postponam. Causa igitur prima et potissima invadendarum huiusmodi provinciarum Turco, ut arbitror, hec fuit: animus insaturabilis necis fidelium usurpandique totius orbis imperii avidissimus; deinde copia rerum virorumque, quos Bossina fertilis alit et fovet, Bossina, inquam, provinciarum optima, quę cum

belluarum more super equis vinctos ad propria deferunt hostes atrocissimi, omnia feritatis et tormentorum genera in captivos experiuntur, quę non excogitari nedum enarrari possent. Nec tam magnus cruciatus sibi ipsi facit finem, quibus tamen impia gens crassatur et gloriatur. Hec causa malorum, Pater Beatissime, ipsa videlicet libera facultas et secura exequendi quicquid mente cęptum fuerit iamque incipit dominari his provinciis et in vectigalia aut in suam redigere ditionem. Hec, inquam, causa precipua Turco est, ut mea fert sententia, has tam crebro invadere regiones et

sibi ipsi facit finem, quibus tamen impia gens crassatur et gloriatur. Hec causa malorum, Pater Beatissime, ipsa videlicet libera facultas et secura exequendi quicquid mente cęptum fuerit iamque incipit dominari his provinciis et in vectigalia aut in suam redigere ditionem. Hec, inquam, causa precipua Turco est, ut mea fert sententia, has tam crebro invadere regiones et tam acriter sevire in finitimos. Accedit et animus admodum rapax avidusque regnandi. Nunc quantum calamitatis et miserię hostis impiissimus nobis intulerit, animus dolore victus horet farri,

ita sapientie splendor, immo ne scintilla quidem, nusquam apparebat: sed tanto ueteres nostri indagande illius ardore tenebantur ut primum Pithagoras et postea Plato ad Egyptios usque et Persas hac sola de causa penetrauerint: et Lycurgus utroque prior Lydiam, Hiberiam, Indiamque peragrans gymnosophistas adierit. Misertus itaque rerum humanarum mundi opifex deus filium unigenitum, quo sibi homines

nunquam attigisses. Sed poterat, ut superius est obiectum, etiam in celo residens omnis homines solo nutu ad ueram immortalitatis notitiam perducere. Atqui nonne idipsum fecit, nonne et nutu et uoluntate perduxit, cum filium unigenitum ad eos hac potissimum causa transmisit? An existimandum est, obsecro, sine patris consensu Saluatorem nostrum in terram descendisse? hoc nemo dicet: sed illud fortasse dicet: Cur descendit in terram cum in celo nihilominus res peragi potuerit? Quoniam, ut dixi, exemplo optime

pro salute propria sustinuisset non minori mansuetudine quam patientia pertulisse. Quapropter cum satis pro tempore de die hoc sanctissimo dixerimus: quanquam pro materie amplitudine non satis: si unum illud quod modo succurrit addidero statim faciam loquendi finem: quod equidem ea potissimum causa inuitus omiserim ne scelus iudeorum post hominum memoriam inauditum crudelitatemque his omnibus que narraui maiorem silentio uidear preteriisse. Quid obstupuistis patres? an uero putatis, que uestra est humanitas, locum iam aliquem impietati inter tot mala non superesse: et Jesu

etiam in nationibus esse effusam et Petrus in ueritate se comperisse dixerit, quia non est personarum acceptor Deus, sed in omni gente, qui timet Deum et operatur iustitiam, acceptus est illi. Eadem quidem de causa et beatum Eustachium tradunt ex gentili Christianum factum, ex Christiano martyrem immortalitatis palmam assecutum. Cęsaris enim Traiani temporibus magister equitum super cornibus cerui, quem uenando insecutus fuerat,

urbe tribus Beniamin, cum uidisset hospiti suo leuitę uim parari ab infrenatę libidinis uiris, loco ipsius filiam eis uirginem tradere uoluit. Hospes uero, ne illi, a quo benigne exceptus fuerat, dedecoris ignominięque causa existeret, sua, quam secum habebat, coniuge raptoribus satisfecit, qua illi sic abusi sunt, ut extinctam reddiderint. Digna imitatu et senis humanitas et leuitę gratitudo, si modum seruet affectus. Sed defugiendum

passim in Christianos sęua atque horrenda peragebatur, sed interdum et ii, qui eos cędebant, repente mutati conuertebantur et iam credentes in martyrum numero censeri gaudebant. Ita unius supplicium conuersionis multorum causa erat. Videbant enim signa inde sequi, pro quibus uitam hanc deseri non graue uidebatur, sed iocundum. Aut si nihil uiderint (ut quidam calumniati sunt) maius profecto miraculum est nullo apparente miraculo simplici

Quod utique ita sit, ut sola erga eum dilectio omnes alias superet dilectiones. Super omnia enim amandus est autor ipse omnium atque conseruator. Nulla res unquam cordi nostro sic inherere debet, ut eius causa ille, qui est causa omnium, minus honoretur, minus colatur. Despiciantur opes, deserantur parentes, repudietur uxor, abiiciantur liberi, perferantur supplicia, uita ista effundatur, nihil denique non agendum uel non

sit, ut sola erga eum dilectio omnes alias superet dilectiones. Super omnia enim amandus est autor ipse omnium atque conseruator. Nulla res unquam cordi nostro sic inherere debet, ut eius causa ille, qui est causa omnium, minus honoretur, minus colatur. Despiciantur opes, deserantur parentes, repudietur uxor, abiiciantur liberi, perferantur supplicia, uita ista effundatur, nihil denique non agendum uel non sustinendum putetur, quod

rogabantur, hac lege concesserunt, ut, si diaconus effugisset, tunc abbas, qui per ętatem effugere non poterat, capite puniretur. At ille pro diacono mori paratus fugam persuadet eumque noctu emittit. Qua de causa ad necem petitus prębuit ceruicem. Cęterum iam ad feriendum elatam uidens spiculatoris manum protinus exclamat: »Sancte Ioannes, tene illam!« Immota mansit et rigentibus neruis deflecti nequiuit. Reliqui miraculo

secum indumentis, uirili habitu euadens, uirginitatem intactam conseruet. Cumque ipse cum muliebri ueste deprehensus pro uirgine ad supplicium traheretur, non sustinuit illa, ut, cuius ope pudiciciam tutata fuerat, ei necis causa fieret. Palam proclamat se esse ei poenę addictam, non ipsum; econtra ille, immo se iudicis sententia damnatum, non illam. Diu certarunt, uterque alterum sua morte redimere cupientes. At uero, quoniam Christi

quidam ex operariis inter se blaterantes detrahere licentius coeperunt, idipsum monasterii opus non pietati religionique eius, sed hypocrisi simulatęque sanctitati deputando. Proinde Sathanę traditi, unus, qui criminis causa et caput fuerat, instanter expirauit, reliqui mirabiliter a demonio uexati sunt. Mauro autem pro illis cum lachrymis deprecante, et mortuus reuixit et, qui nequitię spiritu agitabantur, liberati sunt. Non enim solet ad

nepotem iniuriam hominum haud secus uindicandam esse ab iis pręsertim, qui Deo, non sibi placere student. Idem, cum a quodam mendico pro data elemosina contumeliam recepisset, clericos in eum insurgentes cohibuit, se in causa esse asserens, quod petenti minus quam indiguerat impendisset. Illoque accito omnem, quam habebat, pecuniam coram effudit, ut, quanta sibi opus esset, suo arbitrio sublatam ferret. Alius ab ingrato data repetiisset, ille

leue putet, * corr. ex putaret non nisi precibus proponitur impetrandum. Rogate, inquit, dominum messis, ut mittat operarios in messem suam. Cęterum, nequis lucri, et non tantum hominum causa prędicationis opus sibi uendicet, ait: Gratis accepistis, gratis date! At uero, ne in quęrendis uitę necessariis rebus occupatus animus docendi studium remitteret: Dignus est operarius, inquit,

respondit, haud minoris meriti existimas non irasci quam corpus quotidianis tenuare ieiuniis inediaque atterere. Pastor, de Scythi abbas, interrogatus super illud Euangelii: Qui irascitur fratri suo sine causa, solam iustę irę causam definiuit separationem a Deo, cęteris, quamlibet magnis iniuriis acceptis, qui irascitur, eum sine causa irasci. Igitur, cum offensis lacessimur, meminisse debemus nos non habere

de Scythi abbas, interrogatus super illud Euangelii: Qui irascitur fratri suo sine causa, solam iustę irę causam definiuit separationem a Deo, cęteris, quamlibet magnis iniuriis acceptis, qui irascitur, eum sine causa irasci. Igitur, cum offensis lacessimur, meminisse debemus nos non habere indignationis causam, sed patientię. Ita fiet, ut pacem etiam cum inimicis habeamus. Non est enim, cur illis irascamur, quos diligere et pro

sunt amici, ut Iesum perderent. Sic facinorosos homines par perpetrandi mali uoluntas coniunxit, quos alienauerat odium. Minus nocentes fuissent, si in pristinis simultatibus perseuerassent. Non debet esse reconciliationis causa consensio mali, sed boni. Est et illa pax oppido quam fugienda, qua obtegitur dolus, sub qua latent insidię fraudesque de improuiso erupturę cubant. Nemo plus nocet quam qui simulat se profuturum. Personam amici

peruerteris . Sic sane et Bernardi abbatis soror — ut etiam et hoc loco de foeminis aliquid dicamus — dum fratrem uisitat, mundum contempsit. Ornata multo cum fastu ad monasterium uenerat; aditu interdicta est. Causa, cur repelleretur, cognita lugens pro foribus stetit. Et: Peccaui, inquit, sed pro peccatoribus Christus mortuus est. Si delinquentem despicis, ne despicias corrigi uolentem. Admissa audiuit, quantę

debere, ut habeant, unde aliis largiantur, nedum unde ipsi uiuant. Pauperculis olim episcopis hoc iure pręceptum fuisse dicet aliquis. Nunc autem opulentis, ut quid necesse est laborare? At iis etiam, sed alia tamen laborandi causa erit, ne scilicet in multa, ut fit, rerum copia lasciuire illos et uoluptatibus diffluere ocium cogat. In desideriis enim est (ut Salomon ait) omnis ociosus. Ab Haymone quoque, Cantuariensi archidiacono, de Paulo

Ea uero, quę texuerat, annis singulis concremabat. Septima enim et eo amplius mansione ab hominum habitaculis remoto neque dare illa cuiquam neque uendere promptum erat. Quotidianus igitur labor non nisi fugiendi ocii causa insumebatur. Quod si desidię torporique se dedidisset, nec in deserto solus permanere, nec ad perfectionem sanctitudinis peruenire potuisset. Multam enim maliciam docuit ociositas. Diuus Hieronymus ad uirgines

qui, dum decederet, fratres suos plura monere necessarium non esse censuit. Ioannem alterum apud Lycum, Thebaidis oppidum, commorantem obedientię uirtus eo prouexit, ut futurorum pręscium faceret. Huic obsequii experiundi causa abbas pręcepit, ut palum aridum in terra defixum aqua, quę duo milia passuum a monasterio distabat, bis per diem aduecta totidem uicibus irrigaret. Cumque uidisset neque labore illum defatigari neque ligni nunquam ad

quendam refert Cassianus non obscuro loco natum, cum relictis mundanę conuersationis rebus religioni se tradidisset, sportulas uenales abbatis iussu publice circumtulisse, unamquamque singulatim distrahendo, ea tantum de causa, ut diutius in foro esset et, an illum tam abiectę negociationis depuderet, longiore experientia plenius nosceretur; omnia summa animi constantia curaque peregisse, postposita generis nobilitate sanctę

Ac si forte quicquam aliquando iussum fuerit, de quo non ambigitur, quin diuinę repugnet sanctioni, Deo potius quam homini mos geratur. Omnibus omnium mandatis Dei mandata pręferenda sunt. Neque ulla alia causa prior potiorue esse debet, cur dignitate uel ętate pręstantibus parendum sit, quam ut Deo placeatur Deoque seruiatur dicente Petro apostolo: Subiecti estote omni humanę creaturę propter Deum! Postremo, ut

ipsam cum suis omnibus intactam reliquerunt. Insuper in tribu Iuda recipi meruit, Salmoni, uni ex principibus, iuncta. Nisi hoc mendacio hospites suos texisset, una cum reliquis interisset, et nisi seruandę pietatis causa illi mentiri licuisset, ad tam pręclarum coniugium infamis mulier nunquam peruenisset, ut inter illas censeretur, de quibus per successionis lineam nasci uoluit Dei filius Iesus Christus. Mendacium Gabaonitis attulit

erga Discipulos fictio, qualis et illa quondam erga Abraham tentatio. Ille tentatus est, an obediret Deo, isti, an hospitalitatem seruarent; non quis Deus futura nesciat, sed ut nos habeamus virtutum exempla. Huiusce rei causa fingere ac simulare patribus prępositisque proprium atque usitatum, dum iuniorum animos probare student dumque probatos cęteris ad imitandum exibent. Non sunt igitur hę fictiones mendacii, sed ueritatis.

aliter iis mores hominum ingeniaque experimur quam artifex experiri solet indice lapide aurum argentumue, ut, quale sit, cognoscatur et experimento ueritas ipsa pateat. Quidam etiam obtegendę sanctitatis causa simulationis latebram subiere, ne forte honorati placerent sibi et pro inani gloria ueram amitterent. Nicolaus cognomento Peregrinus, natione Gręcus, in oppido Apulię Theano seminudus incedens et crucem ligneam manu

ad Cayn autem et ad munera eius non respexit . Humilia enim respicit et alta a longe cognoscit. Hinc ergo Cayn inuidię stimulis actus et furore fremens, fratrem, cuius mansuetudinem imitari debebat, interemit. Itaque sine causa in fratrem iratus, Dei in se iram magis prouocauit et a Deo maledictus fuit. Mitis Noe in arca seruatur, superbi diluuio pereunt. Sic et Pharao in Mari Rubro mergitur, Moyses saluatur, cuius mansuetudo

quę in monasterio sacris initiatę sunt, instruens, etiam silentii tempora obseruare monet sic dicens: Volo, charissimę, ut in conuentu uestro ter aut pluries in hebdomada, exceptis festiuitatibus, loqui omnino, nisi urgente causa perutili et necessaria, nullatenus liceat, nec simul nec cum aliis extra. Diebus uero omnibus, quibus et pro remedio et pro salute loqui conceditur, non singulis horis uacandum est uerbis, quę uix proferri sine peccato

tuus ęternum malum sit! Propterea quidem Martino, Massici, Campanię montis, solitario, decretum ac deliberatum fuit, ne foeminam aspiceret. Et dum quędam, non sancti uidendi cupiditate, sed magis propositi eius turbandi causa, illi captata occasione repente astitisset, pronus humi corruit uultuque inter palmas collecto tandiu Deum, uti se in tali pudicicię discrimine tueretur, orauit, donec illa longioris morę uicta tedio inde discessit. Ac

omni silice durior pater tandiu per deserta latitantem quęsiuit, donec inuenit. Tunc per capillos tractam Martiano pręsidi torquendam tradidit. Quam Martianus post multos cruciatus et utranque auulsam papillam ignominię causa nudam per urbis fora duci iussit. Exhorruit nuditatem uirgo, quam non terruerant supplicia. Et cum Dominum orasset, extemplo affuit illi angelus, papillas restituit sanatumque corpus candenti stola contexit. Sed quoniam

Postremo, diuinitus dictum sibi audiuit, quod culpam eluisset hospitalitatis merito. Parentum ergo interfector per poenitentiam factus est cęli habitator. Genebaldus, Laudunensis episcopus, cum uxorem (cum qua religionis causa diuortium fecerat) cognouisset, septem annos in ecclesia clausus peregit deflens peccatum suum atque illud tandem sibi condonatam esse angelo nunciante didicit. Et eiusdem angeli iussu a sancto Remigio, Rhemensi

sibi amputauit. Postea reuersus, cur claudicaret, cum ab eodem rogaretur: Impleui — inquit — quod dignum iudicasti. Obstupuit hominis patientiam Antonius ac simplicitatem, qui seruandum sibi duxisset, quod increpationis causa dictum fuerat. Et pro illo Deum precatus, membrum, quod mutilatum erat, integrum fecit atque utroque pede ambulans abiit, qui uno uenerat. Profecto, qui sic doluit se patri irrogasse iniuriam, dignus fuit, et pro quo

et sanguini Christi communicaturus. Francisco, Minorum patri, plorandi assiduitas hebetauerat uisum. Et cum oculis parcere moneretur, respondebat haud esse tanti ipsos corporis sensus, ut eorum causa languescere debeat deuotę mentis uigor, qui certe suspiriis alitur et per lachrymas ad Deum sibi accessum parat. Diuus Hieronymus pręter cęteras poenitentię suę angustias, quas ad Eustochium scribens enumerat:

conuenienter doleret, a confitente discere uoluit, ut pro eius salute confidentius oraret simulque ostenderet, quam necessaria sit confessio his, qui loqui possunt, quando quidem et pro mutis elaborandum est, ut confitendi causa loquantur. Non solum muto uocem, uerum etiam mortuo uitam aliquando restitutam hac de causa fuisse legimus. Seuerus enim sacerdos (ut in beati pontificis Gregorii Dialogo relatum est) uocatus ad cuiusdam ęgrotantis

necessaria sit confessio his, qui loqui possunt, quando quidem et pro mutis elaborandum est, ut confitendi causa loquantur. Non solum muto uocem, uerum etiam mortuo uitam aliquando restitutam hac de causa fuisse legimus. Seuerus enim sacerdos (ut in beati pontificis Gregorii Dialogo relatum est) uocatus ad cuiusdam ęgrotantis confessionem audiendam, cum paulo tardius uenisset, uita defunctum offendit eaque uehementer angi

mulierem quandam peccata sua in uolumine descripta Basilio Magno porrexisse, supplicantem, uti pro eorum remissione Deum deprecaretur. Orauit ille, et omnia deleta apparuere pręter unum cęteris grauius. Cuius causa dum ad Effren eremitam missa mulier nihil profecisset, inde rediens Basilium iam diem suum obisse comperit fleuitque hubertim. Mox chartam illam super iacentis pectus deponens cum tandem sustulisset, id

locis diluenda. Gregorius pontifex refert quendam Centumcellensium presbyterorum, dum in thermis lauaretur, homini ignoto, qui tamen ipsi officiosius ibi inseruiret, panes aliquot referendę gratię causa muneri obtulisse, illum uero noluisse accipere, quod sibi eis non opus esset diceret uita hac iam defuncto. Se enim loci illius dominum aliquando fuisse et eo deinde labore expiare culpam ibi iussum. Quamobrem si sibi

obediendum, nequis in alterum, quomodo non licet, sententiam proferendo seipsum damnet. Aaron et Maria Moysen probro iactauerant ob uxorem eius, ut ait Scriptura, Aethiopissam. Et quę tam audacis petulantię caput et causa fuerat, in lepram incidit, ut corporis morbo mentis uitium puniretur, quoniam ab homine reprehendi non debuit, quem Deus suis colloquiis suaque familiaritate dignum iudicabat. Hinc discere licet, quanti periculi sit

consyderant et, dum alios nimis licenter iudicant, ipsi grauius Dei iudicium incurrunt. Sicuti de illo legimus, qui Alexandrię Vitali monacho de prostibulo egredienti obuiam factus alapam incussit, quod ab eo libidinis causa infamem locum frequentari diceret. Et statim ipse a demonio arreptus male torqueri coepit. Assiduus quippe ibi erat Vitalis, non tamen libidinis causa, ut ille putauit, sed ut eas, quę se libidini prostituerant, a tam

prostibulo egredienti obuiam factus alapam incussit, quod ab eo libidinis causa infamem locum frequentari diceret. Et statim ipse a demonio arreptus male torqueri coepit. Assiduus quippe ibi erat Vitalis, non tamen libidinis causa, ut ille putauit, sed ut eas, quę se libidini prostituerant, a tam turpis uitę proposito reuocaret. Ad singulas enim penetrans oblata pecunia noctem paciscebatur neque quicquam tota ea nocte aliud quam dolenter

dubio efficere potuisset. Libertinus, Fundensis coenobii monachus, ab abbate irato in faciem scabello grauiter percussus, ne gemitum quidem edidit, sed tacitus in cęllam suam se recepit. Postero autem die negocii causa, quod sibi iniunctum fuerat, ad ciuitatem iturus, abbatem adiens eundi potestatem de more petiit. Ille ob acceptam iniuriam discessurum ratus, cur id peteret, interrogat. Sed cum causam didicisset, animaduertit ipsum,

quę tua sunt, ne repetas. Noli prohibere, inquit, ne scilicet prohibendo magis irrites raptorem et illum ad necem tui accendas, cui, ne rem auferat, obsistis, atque idem et tibi ingentioris damni et illi grauioris peccati causa fias. Iccirco etiam ablata postea repeti Dominus uetat, ut potius patientia sustinendi uiolentum usurpatorem ad miserandum prouoces quam ulla repetendi molestia ad iram. Talis pręcepti ratio magis

uellet. Nec solum suspexit, sed etiam ingemuit, ut precaturi mentem simul cum oculis ad Deum dirigere discant. Paralytico, priusquam sanitatem concederet, peccata dimisit, ut, quia propter peccata in morbum inciderat, submota causa cessaret effectus. Ex quo sane datur intelligi ęgritudinem quandoque delicti poenam esse. Quod si per poenitentiam et confessionem deletum fuerit, reliquum est, ut ęger conualescat. Itaque semper curandum, ut ante

poenam esse. Quod si per poenitentiam et confessionem deletum fuerit, reliquum est, ut ęger conualescat. Itaque semper curandum, ut ante animę nostrę remedia adhibeat sacerdos quam corpori medicus, ut etiam, si alia de causa quam ob delictum male affecti fuerimus et morbus curari nequiuerit, magis securi uitę huius finem expectemus. Ne mors quidem grauis erit uitam meliorem sperantibus. Morbo autem liberatis magnopere cauendum est, ne ueluti

ut, si ea res animę suę saluti minus conduceret, rediret infirmitas, iterato oculis captum fuisse. O prudens uotum singularemque cęci patientiam, qui ne tunc quidem cernendi copiam postulasset, nisi tam pii desyderii causa incidisset. Ideoque sancti corpore uiso ad cęcitatem suam reuerti maluit quam ad ea, quę ante cęcitatem forte se commisisse recolebat. Contempsit oculos, ut innocentius uiueret, et innocentius uicturum obducti denuo

Aequo animo ferebat et Pygmenius, presbyter Romanus, quod oculis captus esset, nequando illi inimicos Ecclesię Christianę aspicere contingeret. Vnde Iulianus Apostata imperator, cum forte ipsi occurrisset, deridiculi causa: Gratias- inquit- ago diis, o Pygmeni, quod te uideo. Econtra ille: Gratias Deo meo ago- respondit- quod te non uideo. Tam igitur forti animo cęcitatem pertulit, quam tyrannum

menti eorum datum quo oculis minus. Conceptus enim et imaginatio et ipsa rerum reminiscentia totam se penitus ad animam colligit firmiterque inheret, dum foras per uaria uisus obiecta nequit euagari. Ita fit, ut hac quoque de causa cęcitas nobis tolerabilior esse debeat, si acciderit. Reliquarum quoque infirmitatum fortia perquiramus exempla. Gregorio pontifici, quod pro Traiano, infideli imperatore, Deum deprecari

Deum orauit atque hinc leprę morbo deformatam exhorruit sponsus, qui sanam ante adamauerat, intactamque repudiauit. Neque illa quicquam pensi fecit tam acre malum, cum multo mallet caste uiuere quam sana. Ne autem morbi huius causa in ambiguo esset, ut primum professa est religionem, sana euasit. Ita palam factum est ideo fuisse leprosam, ne esset corrupta. Et ne plura huiusce patientię exempla enumerare longum sit, hac tandem breui sententiola

duceretur, gaudebat, quod se ad Sponsum ire diceret, cuius paradisus omnium florum omniumque fructuum ferax multo amoenius, quam dici possit, uernat, suauius fragrat, copiosius exhuberat. Tunc Theophilus scriba ridiculi causa illam rogauit, ut, cum eo peruenisset, inde sibi rosas mittendas curaret. Cui ipsa: Nequid — inquit — impossibile esse credentibus credas, quod petis, efficiam. Postquam ergo decollata est, Theophilo in curia uersanti

illectus corruit in errorem, nihil ab eo falsum ostendi posse ratus, a quo toties, quę uera erant, didicisset, ignarus hanc esse pescatorum maliciam, ut hamum escis tegant, non pascendi, sed prehendendi perdendique causa. Aut quid aliud diaboli blandimenta nisi odiorum insidię sunt? Quod quidem bene intelligens Elphegus, Cantuariensis archiepiscopus, cum ab infidelibus in carcere teneretur et a diabolo in angelum transformato

qui ibi sępe iam illi operam lauandi gratuitam pręstiterat, panes aliquot muneri obtulisset, accepit ipsum eis non indigere; loci enim illius olim dominum fuisse et post mortem ibidem angustiari noxę cuiusdam expiandę causa piaculique soluendi; ueruntamen multum profore ei, si ipse panem consecratum Deo offerendo pro illo oret. Quamobrem presbyter sacram hostiam obtulit, Deum precatus est, ad balnea rediit, sed non

uestrę sanguine plenę sunt. Ad iudices uero, qui pecuniam pluris quam iustitiam faciunt, dicet: Principes tui infideles, socii furum; omnes diligunt munera, sequuntur retributiones, pupillo non iudicant, et causa uiduę non ingreditur ad illos. Propter hoc, ait Dominus, Deus exercituum, fortis Israhel: En ego consolabor super hostibus meis, et uindicabor de inimicis meis. Deinde aduersus mulieres, quę plus operę

nullo labore defatigantur, nulla crudelitate satiantur? Quis postremo malorum sperari terminus poterit, ubi diuini iudicii irreuocabilis maledictio in ęternum perseuerabit? Deinde, uitę huius aduersitatum tribulationumque causa hęc fere est, ut aut iustus per patientiam coronetur aut peccator per timorem corrigatur. Sed causa gehennę ignis alia non est, quam ut obstinatus, quem nunquam

perseuerabit? Deinde, uitę huius aduersitatum tribulationumque causa hęc fere est, ut aut iustus per patientiam coronetur aut peccator per timorem corrigatur. Sed causa gehennę ignis alia non est, quam ut obstinatus, quem nunquam flagitii poenituit, nunquam careat tormento. Hic ira, illic pietas Dei est. Nonne ergo satis patet grauiorem esse animaduersionem Dei irascentis quam

mihi, cum nostrum non sit medicabile uulnus:
1.154  Mors, uenias misero nil metuenda mihi.
1.155  Quae mihi sola fuit tantorum causa laborum
1.156  Sola potest nostri finis et esse mali.
1.157  Sola meos poterit, si uult, compescere luctus,

2.26  Expecto; tandem nulla Neaera uenit.
2.27  At ueniet forsan paulum tardata: fidelis
2.28  Saepe fuit; forsan causa probanda sua est.
2.29  Aut fortasse patris grauior censura retardat;
2.30  Aut negat aduentus mater iniqua suos.

30. de aegritudine eiusdem
30.1  Mirabar quid maestus eras, Gradiue; rubentes
30.2  Abstulerat cristas quae tibi causa, pater;
30.3  Dextra Pelethroniam cur exarmauerit hastam,
30.4  Quae tibi Lemniacas fregerat ira rotas.

37.5  Cur ita caelestes furibunda uoce fatigas,
37.6  Sauciat heu superos cur tua lingua deos?
37.7  Quae noua causa mali? Vesanis pectora pugnis
37.8  Nuda quid incessas? Quid sine fine premis?
37.9  Ah gemis et tantos dic cur profundis in

37.22  Si iuuat et turpi flere subacta situ,
37.23  Longior emineat maioris copia luctus,
37.24  Protinus adueniat causa dolenda tibi.
37.25  Moenia semiruto prodibunt Martia uultu
37.26  Et Capitolini limina quassa Iouis.

animus tristis, non ego uana queror.
37.47  Regna uetusta fluant: grauius sub corde fouemus
37.48  Vulnus et est gemitus altera causa mei,
37.49  Altera cura; dolor non hic mea pectora uersat;
37.50  Parcimus excidiis funeribusque rogis.

premit, Scythicis horridiora locis.
38.33  Quid tibi uis scribam? Nulla est mihi Xanthia, nullus
38.34  Hic amor aut digno carmine causa patet.
38.35  Si qua tamen placuit, non stilo, carmine, nardo
38.36  Ad dominam rutilo, sed datum ire uia.

fuit, hac nocuis est regione locus.
46.165  Cur nisi terribiles quia subsunt ordine colles,
46.166  Sunt nemora et frondes, sunt puto causa rubi.
46.167  Haec ubi sollerti persensit mente Capellus,
46.168  Non potuit tantae crimina ferre necis.

60.9  Nostra quod albescunt imitantia tempora cycnum;
60.10  Ostendit Scythicas cur mea barba niues.
60.11  Quae quoque causa meam uitiauerit aemula formam;
60.12  Aetatis quare est facta ruina meae.
60.13  Anne uides quod cuncta rota properante

60.35  Sic me, quem docuit patientia nulla laborem
60.36  Posse pati, patior sic mage, crede mihi.
60.37  Num tibi causa leuis? Num sunt haec taedia parui?
60.38  Visa satis Lachesim sollicitasse meam.
60.39  Heu Lachesim tetricam, quae me iubet esse

ultimam inuasura est senectam, properat, currit, uolat, in ianuis est. Breue enim et irreparabile tempus omnibus est uitę. Tunc autem primum iudicamur, cum hinc eximus. Et quoniam ne horam quidem uitę nostrę promittere possumus, sic hodie uiuamus, tanquam cras morituri. Non ea de causa hoc refero, ut Te quicquam doceam, cui omnia notiora sunt quam mihi, sed ut Tu me uicissim Tuis excites hortatibus, nequando ulla molliusculi ocii illecebra delinitus obtorpescam. Si me amas, cura, ut meliorem efficias, non ut plus mihi laudis addas. Ego te non solum amo ut

Diis manibus sacrum. LVCRETIAE. Hanc Tarquinus Sextus Pro Sextus Tarquinius stuprauit, Tarquini Superbi regis filius. Illa uocatis uiro Collatino et patre Tricipitino, reddita necis sibi inferendę causa, se ipsam interemit. Ipsi cum Bruto coniurantes regem cum filiis Roma expulerunt. 1.2. Lucretię mors pudicicię testimonium fuit: nequanquam enim adultero consensisse uidetur quę uiolata uiuere noluit.

mulieres grauidas pestilentia grassata est. Putauerunt id accidisse quod taurinam per dies multos esitassent. Lege igitur lata ne amplius ea caro uenderetur, ludos diis inferis instituerunt ideoque ita appellati sunt quia, ut instituerentur, bouis caro fuit in causa. Taurobolium eqs.: cf. Per. 5,91 Criobolium ergo quasi caro bouis dictum. Crios enim Gręce Latine caro dicitur. Possumus et aliter intelligere, quod uidelicet ea

Tucidanus tacitam pecuniam, si uia Latina ossibus meis reponendis monumentum suo sumptu aedificauerit, habeto. Hermeti, liberto Augusti uindicia manumisso, aureos centum decem dono data sunto. Litię Agresti, uxori benemeritę, mundum muliebrem quęue eius causa paraui do lego. Caius Tucidanus, quod pupillam iussu meo curam gerens contra decreta amplissimi ordinis uxorem duxit, exheres esto. Dodrantem Lucio Celso testamento quod Epheso scripseram adimo. Pamphilo uicario pecus, item instrumentum rusticum quod Epiro

LIBERTAE VIVOS FECIT. 60.1. Hoc est: Marcus Latridius Aulus Lucius Hilarus sex uir. Cętera patent. 60.2. (II uiri) Fuerunt Romę duum uiri classis ornandę reficiendęque causa creati; Cf. Fen. ' De duumuiris classis restitu ę nd ę et quibusdam paruis magistra [ n ] tibus ', f. [e8 v] item duum uiri primum qui inspicerent libros Sybillinos,

65.2. (Primopilus) Centurio erat quem deinde p rimopilum appellarunt. Pręerat quattuor centuriis quę circum signa stabant primę legionis. Et hi ante dicti primopilares, postea pilani. Mos autem erat ut centuriones uirtutis causa a decima cohorte promouerentur ad nonam, a nona ad octauam et deinceps usque ad primam. Centurio erat eqs.: cf. Per. 3,380,9-22 (Equester

VIR. R. P. C. ITERVM MVRVM TVRRESQVE FECIT. 77.1. Integrum hoc modo: Imperator Cęsar, consul designatus tertium, trium uir, rei publicę constituto Ipse ex causa correxit iterum murum turresque fecit. 77.2. Iulii Cęsaris opus hoc fuit. Sed quota pars glorię eius, uictorias triumphosque quos adeptus est si ęstimabimus? Qui quum omnia sibi subiecisset, in senatu cęsus

VIBIO GALLO RICINARIO Pro TRICENARIO PRI- MOPILARI PRAEF. KASTROR. LEG. XIII. GEM. DONIS DONATO AB IMPE- RATORIBVS HONORIS VIRTVTISQ. CAVSA. TORQVIBVS ARMILLIS PHA- LERIS CORONIS MVRALIBVS. III. VAL- LARIBVS. II. AVREA. I. HASTIS PVRIS. V. VEXILLIS. II. SEX. VIBIVS. COCCIANVS PATRONO BENEMERENTI.

tantum mutatur, minimam esse capitis diminutionem constat. Maph. Veg. 'Capitis diminutionis' ( cf. Dig. 4,5,11) Cętera in epitaphio posita patent. 133.2. Nequis autem ulla unquam de causa sibi ipsi manum inferendam putet, Platonis in Phedone sententia est nemini fas esse sibi mortem consciscere. Cf. Macr. Somn. Scip. 1,13,5 ( cf. Plat.

MILITIB. CENTVRIONIBVSQ. MEIS. 137.1. Vibius deo soli aram dedicat. Deo inquit soli inuicto uel quia deus solus superior omnium sit uel Solem deum putauit quia suo splendore cuncta illustrat, suo calore omnium causa est gignendorum. Primi Ęgyptii (ut Diodorus ait) Solem et Lunam deos putarunt et Solem quidem Osirim, Lunam Isim nuncuparunt. Cf. Diod. Sic. 1,11,1 Vibius iste ductor Salonitani exercitus

139. Cf. CIL III 134* Salonis A. IANIO SATYRO DELMINIO DECVR. LEG. II. VIRTVTISQ. CAVSA DONIS DONATO. GEM. TORQ. CORON. MVRALIB. AVRE. .II. VEXILL. III. VIBIVS PIVS. MIL. SVO. B. M. 139.1. Legendum sic: Aulo Ianio Satyro Delminio, decurioni

TORQ. CORON. MVRALIB. AVRE. .II. VEXILL. III. VIBIVS PIVS. MIL. SVO. B. M. 139.1. Legendum sic: Aulo Ianio Satyro Delminio, decurioni legionis secundę, uirtutis causa donis donato, gemmis, torquibus, coronis muralibus aureis duabus, uexillis tribus, Vibius Pius militi suo benemerito. 139.2. Ianius iste uidetur Delmata fuisse et quidem Delminius, hoc est a Delminio oriundus. De quo oppido Strabo libro suę

centurionibusque suis. Cf. In epigr. 137 Inuenies in hoc libello inter externa et alium Vibium, Gallum, primipilarem pręfectumque castrorum, et ipsum quidem donis donatum honoris uirtutisque causa. Cf. In epigr. 108 Noster uero Ianius Delminius nequaquam posthabendus Vibiis istis, uel etiam Sicinio Recte Siccio illi Dentato,

aliorumque documentorum, 230. NAZ Published: Ivan Tkalčić, Monumenta Historiae Zagrabiae, Zagrabiae, 1896, 48. István Brodarics appeals to Grand Provost Albert Kasu for help against Bishop Lukács who accuses him with embezzlement. In hoc meo acerbissimo negotio et causa, postquam nuper nil apud episcopum Zagrabiensem 4 poteram obtinuisse, profectus fueram Zagrabiam, ibi sollicitavi omnes dominos meos de capitulo, ubi vidi rem desperatam, nemo erat, quem adirem, qui pro me domino supplicaret, praeter magnificum dominum Balthasarem de

omnia [...] Nosque, qui de benignitate ad hoc tam amplum atque excelsum regni fastigium sumus evecti, semper ab initio maximae curae habuimus, ut tam armorum quam litterarum studiosi praecipuis [...] et pari quodammodo atque aequali existimatione ac dignitate haberentur. Hac igitur de causa neque te praeterire libuit, quippe qui ab ipsis paene incunabulis omnem aetatem in hoc honestissimum [...] prima adhuc pueritia ad omnium artium altricem Italiam missisti, eam ibi per multos annos variis disciplinis operam impendisti, ut adhuc adolescens et vir, dum pubertatem

illius gratia dictum sit) iam amplius repugnandum. Nam aut difficillimum certe erit, quantumcunque nitamur, aut prorsus impossibile pontificem ex hac sententia deduci. 3 Et isti latius aliquanto interpretantur et extendunt Sedis Apostolicae iura, eorumque sacerdotia, qui, quacunque de causa in Urbe manserint et vitam finierint, ad suas provisiones spectare contendunt. Quod quidem iurene an iniuria faciant, viderint alii. 4 Ego si quid vel in hoc adhuc, vel in quibuscunque aliis negotiis Vestrae Maiestati servire possum, supplico humillime, dignetur mihi praecipere et

obsecro, dignetur et me in eo, in quo alias habuit numero, semper habere. Dominatio Vestra Reverendissima bene ac prudenter fecit, quod miserit hunc ipsum servitorem suum. Nam si non venisset et praesertim si istae vacationes iudiciorum non obstitissent, tales procul dubio processus in hac causa facti fuissent, ut non actioni ulli, sed soli solutioni nobis locus fuisset relictus. Nihil aliud restabat, quam ut sententia ferretur, sicut latius poterit haec idem Emericus referre. Eiusdem Vestrae Reverendissimae Dominationis perpetuus servitor et

pedum Vestrae Sanctitatis beatorum humillimam commendationem. [1.] Causas tam diuturnae meae morae Vestra Sanctitas a me ipso brevi accipiet. Non enim credo me iam diutius moraturum. Nunc etiam iam eram in procinctu ad Vestram Sanctitatem eundi, 1 cum rursus alia morae causa incidit: vocatio videlicet reverendissimi domini cardinalis Campei 2 ad hanc maiestatem domini mei serenissimi. Hoc enim visum est convenientius et honori Sanctae Sedis ac Vestrae Sanctitatis accomodatius, quam eum post repentinum praesertim serenissimi principis Ferdinandi illinc

nobis summopere placuit, ut cognitam habentes fidem et propensionem, quam erga nos geris, te illic rerum nostrarum habeamus curatorem. Rogamus autem te, ut, cum in aula eius caesareae maiestatis fueris, habeas commendatam causam nostram ducatus Barensis, 3 cuius possessione licet indicta causa spoliati fuerimus, ad quam legitime successeramus. Licet etiam deinde investituram caesaream et commissionem illius maiestatis de restituenda nobis ipsa possessione obtinuerimus et homagium debitum illius maiestati fecerimus, tamen hactenus possessionem ipsam assequi non possumus,

schedae oratoris domini regis Hungariae per cifram scriptae 1 Si Maiestas Vestra habet aliquam bonam occasionem faciendae pacis cum Turca, fortasse non erit malum, non pendere a spe istius pacis inter Christianos, quae parva est, immo nulla, neque credo aliquid secuturum. In causa est, quod rex Angliae ma nam partem Galliae petit, a quo non poterit separari. Caesar, licet his diebus exorti g fuerint quidam contrarii rumores, qui iam rursus non creduntur esse veri, de quibusdam alienationibus mentium inter caesarem et Anglum et meliori spe pacis, quae omnia

humillimam commendationem. [1.] Ego postquam a Vestra Sanctitate discessi XXImo die Budam perveni. Ubi cum maiestatem regiam non reperiissem, quae ad insulam Chepel animi causa secesserat, illic maiestatem suam et serenissimam dominam meam reginam conveni. Benigne ab eis exceptus. Quibus cum mandata Vestrae Sanctitatis exposuissem, gratissimo animo omnia audivere, praesertim Vestrae erga se Sanctitatis tantum ac tam paternum amorem et de rebus huius regni curam.

Quare non hoc acumini tui intellectus, sed cuidam divinitati potius ascribendum esse puto: tot scilicet magna, imo omnia praeclara, in te uno individuo esse clausa et contenta. Quae quidem non humanitus, sed certe divinitus adeptus es. Haec enim sunt, quae te gratum omnibus reddunt. Haec sunt causa, quare te turba sophorum Patavina (utilitati propriae consulendo) in lectorem elegerit, ut tuarum speculationum eam participem facias et ad felicitatem speculativam dirigas. Tibi certe sunt omnes virtutes morales; tibi habitus practici et speculativi; tibi mens sana in corpore sano cum

sidera , per quae mentes hominum, fortunam omnem, vitam atque mortem. Denique ignorata ipsa effectus omnes in sphaera activorum et passivorum ignoramus: qua etiam cognita (ut causa) effectus omnes facile cognoscimus: de quibus in Metheoris et in De bona fortuna. Unde non sine forti ratione divini Platonici atque Pythagorici totam philosophiam naturalem

Denique quis omnia scaeva accidentia infirmi? Quis negare potest vegetabilia humidam substantiam habentia luna crescente non augeri et eadem minuta lumine non diminui. Aegrotantes etiam ex repletione luna crescente et ex inanitione ipsa deficiente infirmitatem non intendi, aucta causa. Quis etiam negare potest moriturum morte non violenta non mori, priusquam luna incipiat ab angulis orientalibus descendere, quia dum ascendit et si infirmum morientem iuvare non valet, conservat tamen ipsum; quod in prognosticis

Tamen prius natura est mensura quam mensuratum, quia prius perfectum quam imperfectum. Omne enim imperfectum fluxit a perfecto: Boethius in libro De unitate et uno et idem secundo suae Arithmeticae, primo De anima textu commento lxxxv. et non econtra; quia posterius non potest esse causa prioris. Sed cum nulla magnitudo intelligi possit, nisi prius cognoscamus mensuram – qua fit ipsa cognitio – quae se habet ut forma, et mensuratum ut materia. Sequitur ergo quod Euclides primo agit de perfecto, quam de imperfecto, quod convenit

decet) quilibet pervenire debeat. Unde quaecumque scripsit, sub illo principio celato scripsit deos tamen execrans, ut dignos tali divinitate iuvarent invenire propositum, quo invento illud celare. In quo quidem principio cognovit omnes quiditates relucere. Cognovit etiam, quidnam sit prima causa, quidve secunda, et qualiter prima causa annectitur secundis, quamquam sic obscure descripsit, ut vilibus celaret artem, quos a sua grege sic arcere voluit. Forma (inquit) est quae, cum unitur materiae, corpus efficit, constans ex

quaecumque scripsit, sub illo principio celato scripsit deos tamen execrans, ut dignos tali divinitate iuvarent invenire propositum, quo invento illud celare. In quo quidem principio cognovit omnes quiditates relucere. Cognovit etiam, quidnam sit prima causa, quidve secunda, et qualiter prima causa annectitur secundis, quamquam sic obscure descripsit, ut vilibus celaret artem, quos a sua grege sic arcere voluit. Forma (inquit) est quae, cum unitur materiae, corpus efficit, constans ex materia et forma, cum vero forma separatur a

ab intellectu et non a voluntate, tamen potest ad opposita per Philosophum ix. Metaphysicae textu commenti 3. Ad secundum argumentum, quamvis sit forte et quod veritatem videatur concludere, scilicet quod si causae omnes universales et particulares essent notae, et effectus essent noti, quia causa et effectus sunt simul natura. Non tamen videtur sequi, quod omnia sint sub necessitate, quo ad voluntatem (ut supra dictum est), quia non est cui voluntas subiaceat et ipsam necessitet, quamvis Philosophus in hac materia dicat unum vix intelligibile, scilicet quod Deus, quae facit,

bonum producere et de facto non produceret, non esset bonum. Ideo dixit, quod Deus necessario agit. Ex alia parte videt, quod est nobis fuga et persecutio et multa peccata in natura, puta homo cum duobus capitibus. Et tamen natura universi non intendit illud. Ideo dixit, quod materia est causa contingentiae. Sed quia haec sunt altioris artificis. Quia astrologi, cuius solius est resolvere has causas et effectus omnes (possibiliter per naturam) ad primas causas, scilicet ad corpora caelestia. Aristoteles vero, vel quia noluit

punctum est quod positivum. Sed positivi forma et diffinitio debet esse positiva, ergo diffinitio mala, quia nullum privativum intelligitur, nisi per accidens, scilicet per suum positivum per Averroem in commento 37. 12. Metaphysicae et commento 25. 3. De anima. Solutio: maior est vera quando causa diffiniti est nota: sed quia nullum simplex habet veram causam vel saltem nobis notam, ergo neque veram diffinitionem et in talibus accipimus passionem et aliquam eius operationem per se loco formae: qualis est ipsius animae scilicet, quod est actus corporis: secundo De anima. Instantis

intellectus agens depurat quicquid est materiale in ipso fantasmate existente in cogitativa; et causat sibi lineam sine latitudine, cui bene correspondet aliquid ex parte rei, quia linea materialis, et punctum ipsam terminans. Divisibile tamen utrumque, quia materia coniuncta ipsi formae est causa divisibilitatis, in genere tamen causae materialis, minus tamen principaliter, dicat divus Thomas, quicquid sibi velit. Unde intellectui non repugnat, imo est eius operatio ista, scilicet res materiales transferre de ordine in ordinem et facere eas potentia intelligibiles, actu

sed sola fide credita. Quod autem magnitudo in infinitum non possit augeri est ratio Averrois in commento lx. tertio Physicorum, in quo subtiliter, imo forte in hac materia seipsum superavit. Dicit enim, quod in ipsa divisione est processus ad nihil vel ad imperfectum magis. Cuius causa est materia ipsa, quae de sui natura est infinita (quatenus est privata forma). In ipsa autem additione est ire ad formam, quae est finita et terminata, ergo non est additio infinita. Solutionem tamen credo esse istam scilicet, quod illa consideratio magni Commentatoris est secundum

ille cum socijs inuadens, ut perimat et spoliet, ubi audiuit non esse mercatorem sed Hieronymum doctorem, cui ipse quotidie preces offerret, simul cum socijs repenti stupore correpti subsistunt. Et ille sui unius causa se uenisse dicens, ut a flagitio desisteret penitentiamque ageret hortabatur; hactenus enim Dei ultionem, ne in eum sęuiret, a se inhibitam fuisse; ultra si peccare pergeret, iram Dei sensurum. Post monita

^ Nem birtam e nev torteneti voltat pontos adat alapjan meg- talalni. ampla et splendida mentis propositione: et maxime in hoc commendanda, quod nihil ad privatum commodum respicit: sed tota respublica est quae sola et unica causa est, tanti laboris, molestiae periculi suscipiendi. Quid de justitia talis ac tanti viri dicam sine qua Reges Tyranni Magistratus mera latrocinia sunt, in qua servanda quam rectus fuerit. testis curia, testis Magistratus, testis publice et privatim

Adamus. “Da malum”, dixit, vario sermone revolvens
2.144  Mente sua, vetuit cur fructum, sicque repressum
2.145  Gustavit tandem. Paucis perstringere verbis 145
2.146   Causa originalis peccati. Est opus: ecce pudor sequitur; male sana voluptas
2.147  Mortales fecit miseros; spaciosa gemendi
2.148  Tempora non desunt longum mansura per aevum.
2.149  

alti 270
2.271  Consilii. Pepulit primo Evam limine sacro.
2.272   Fletus poetae. Proh dolor, heu pietas, proh tristia fata parentis
2.273  Nostra! Quae fuerit tanti olim causa doloris,
2.274  Quo nullus major memorabitur orbe sub isto
2.275  Lunari, oppressi sub quo caligine tetra 275
2.276  Mortales verum ignorant, heu, lurida pestis!
2.277  Protinus hanc post ingemuit

Audiit et tristi respondit talia uoce:
"Nobę ego Doechum coram quum stare uiderem
Et tacitum spectare tui pia facta parentis,
3.515   'Hic referet' dixi 'Cisidę cuncta tyranno.'
Sed quisnam tantę radix et causa ruinę,
Abiathare, fuit me pręter? Criminis huius
Autor ego. Quanquam manifesta pericula uitę
Poscere compulerint, quę tunc donata recepi
3.520   Quęque reposta meę menti, non eximet ulla

Maluit, "Heus" inquit "nunquid Iesseia proles
5.175   Et meus es Dauid?" Cui statim reddidit ille: Dauid ad Saulem
"Dauid ego seruusque tuus, uirtute fideque
Nulli non notus te pręter. Causa nefandi
Quę sit, quęso, odii? Pacem promittis, et arma
Importuna moues. Data nobis foedera frangis,
5.180   Fracta dolo sarcire paras. Ostendis amicum
Fronte palam, sęuum seruas in cordibus hostem.

Ore miser? Quanto referam tua funera fletu?
6.440   Cuncta simul periere mihi solatia tecum.
Tu mihi in aduersis requies, dulcedo secundis,
Spes dubiis fueras, in magnis sępe periclis
Tu uitę tutella meę, tu causa salutis.
Nunc sine te nil dulce mihi: moerore replebor,
6.445   Quo me cunque feram. Sed si tua scilicet una
Mors mihi perpetuos fuit allatura dolores,
Quanto flenda magis tantis comitata tuorum

10.130   Vsque adeo magno semper dilexit amore
Ille Ammona suum, sibi primo germine natum.
Ast odisse fuit satius. Fortasse paterno
Ipse metu pręssus grauiter peccare caueret
Sublataque mali causa, mala tanta secuta
10.135   Non essent. — Dicenda mihi quę denique restant? nota
Blanda nimis pietas et mollis cura parentum
Plus ęquo audaces natos in crimina mittit

a uitio monitisque informat honestis,
Moribus exculti ut sint uirtutemque capessant.
10.145   Ergo in tale nefas Ammonem pręcipitarunt
Blandimenta patris, qui dum delicta rigore
Persequitur nullo, magni sibi causa doloris
Ipse fuit. Mollis natorum censor et ipse Helius sacerdos
Helius antistes fuit olim et pendere poenas
10.150   Iudicio iussus diuino perdidit omnem
In bello

Placabit nobis commoti numinis iram
Et deus hęc fatis mutabit fata secundis."
11.75  Ergo ibant taciti, Semeo de rupe tonante
Vocibus indignis et scrupos puluere mixtos
Spargente in regem, probri simul omnia causa,
Donec eo post terga procul longeque relicto
Desertos adiere locos siluamque uirentem:
11.80  Illic compositis curarunt corpora castris.
Absalon interea media stetit urbe superbus.

Vnus et uni alter similis successerat annus.
Tertia deterior peiorque prioribus ęstas
Venit, et ingentes plebis Dauida querelę
Induxere piis oracula poscere uotis
12.335  Immensumque rogare deum, quę causa negati
Victus, cur steriles tota trieteride glebę,
Irrita spes hominum toties cassique labores.
Tunc demum uox lapsa polo peruenit ad imum Deus ad Dauidem

se totum potestati dedit. Ambo pari labore in praedio colendo occupati erant parique amore obsequebantur patri, sed tamen impari frugum prouentu abundabant, cum multo plus colligeret, qui patris imperio subiectus fatigabatur quam qui suo se exercebat arbitrio. Hujusce rei quae causa esset, cum seniores pagi illius interrogarentur, responderunt matrem plus ei filio debere, qui se sua sponte patris seruum fecisset quam qui libertate adhuc uteretur, licet et ipse de patre bene meritus esset; matrem autem omnium esse tellurem, quae omnes aleret.

uanitas hominis iam fere nota erat, cum forte contigit, ut in itinere pede lapidi incusso concideret coxamque uehementer elideret nec sese attollere ualeret. Iccirco humi prouolutus frustra, ut adiuuaretur, diu clamitauit nullo non putante id illum, sicuti consueuerat, deridiculi causa simulare. Tum demum intellexit, quam male sua sibi cessisset simulatio, cum ibidem aut moriendum foret nemine opem ferente aut soli se erigendum. Haec parabola nos admonet, ne mendaciis assuescamus. Nam etiam cum uera narrabimus, nequaquam uerbis fidem

quaedam filium peregre proficiscentem non sine lachrymis dimisit. Ille, ut moestam matrem consolaretur: Bono animo esto, inquit, ero iterum tecum citius quam putas. Putabat autem illa non ante triennium reditum eius fore, cum et regio, quam peteret, non parum longinqua esset, et negocium, cuius causa discederet, non tam breui posset expediri. Caeterum anno nondum elapso casu contigit, ut illa inimicorum ui natali solo pulsa eo abiret, quo filium praemiserat. Atque ipsum arctius amplexa nihilominus ferre coepit. Tunc ad eam filius: Indigna res est, o mater, ut, quo

rem pertinentibus occupatur. Ille uero lanam detondet, qui auaritiae uitio superatus suis praedicationibus magis pecuniae quam animarum lucrum quaerit. Praedicator autem gloriam ab hominibus exigens Dei gloria indignus erit atque audiet: Recepisti mercedem tuam. Et si elliciendae pecuniae causa praedicauerit, non praedicator fuisse a Domino arguetur, sed praeuaricator, cum praeceptum sit: Gratis accepistis, gratis date! Donum quippe Dei est in ecclesiis praedicandi scientia. Hoc dono abutitur, quisquis aliud quam salutem eorum, quos instruit, concupiscit.

tangere uolunt. Longe enim dissimiliter uiuunt atque uiuendum praecipiunt. Moresque eorum cum oratione, cum dictis facta repugnant. Proindeque illud, quod suadent, non persuadent. Cum enim ad capescendam uirtutem caeteros hortati fuerint, ludere putantur et quasi deridiculi causa plebi praecipere, quod ipsi non faciunt. Quoniam autem acerrime uitia reprehendunt, quae ipsi committere non uerentur, nonne semetipsos propria uoce damnant? Quid igitur obstat, ne a iusto Iudice damnentur, quando quidem suo se praeiudicio iam condemnarunt? Auditorum tamen saluti consulens

accidissetque ut ipsa in quadam minus firma uerticis parte percussa statim expiraret, domini iram ueritus effugit; illam enim prę cęteris omnibus uenaticis canibus domino gratam esse nouerat quoniam et narium sagacitate et corporis decore cęteris pręstabat. Hac igitur de causa Tecomilus fugiens transtulit se ad Seislauum regem ab eoque est gratanter susceptus et inter familiares habitus. Post hęc Vdislauus princeps cum Bosnam irrumpens uicos oppidaque popularetur agrosque uastaret, Seislauus rex cum suis aduersum profectus ad flumen Drinum cum

Aduenit Danao cecidit quum Pergamon igni.
Sed quę te mala mens tantos iterare labores
Auersum cogit? Montis iuga lęta beati
Scandere quid refugis? Verę, mihi crede, quietis
D80  Hic aditus primus, cunctorum hic causa bonorum est.«
»Tu ne Maro, tu ne ille Maro« (sic dicere uatis
Occursu attonitus coepi), »tu ne ille diserti
Oris inexhaustus torrens? O gloria uatum,
Prosit honos prositque tuę mihi cura Camenę,

per Veronam ad Vice Regem Mediolanum et dicit se ad Caesarem venturum, quae attulerit, si mihi nota erunt, admonebo Serenitatem Vestram itidem est intentionis Illustrissimus Vice Rex veniendi ad Caesarem mirum tamen mihi videtur quae causa ipsum ad hoc impellit, stantibus rebus in terminis in quibus stant. Galli, licet multa jactent et minentur, tamen postquam circiter xxx. M. scutis emerunt salvum conductum ab Helvetiis et cum duobus oppidis *

indictionem Concilii factam per Julium et omnia acta in eo et dat salvum et liberum conductum omnibus venire volentibus ad Concilium etiam nationis Gallicae, exceptis scismaticis dumtaxat. Dux Ferrarie discessit ex urbe nulla re perfecta aut conclusa cum Pontifice, sed tota causa suspensa est ad quatuor menses. Hungari fecerant inducias cum Turcis quas Comes Seposiensis Hungarus potentior inter eos, qui colocavit sororem suam in matrimonium Regi Polonie, noluit eas servare et sic Turci indignati invaserunt unam Regionem Hungarie dictam Temisvar,

uiderit futuram.

Sed quis lachrymis, quaeso, moderari queat, cum meminerit post foedus ictum inter principes et aduersus infideles susceptam iam expeditionem, quae publice Romae fuit iussa praedicari, bella tam cruenta deinceps secuta? Quorum causa non uideo cui recte potest imputari, factorum suorum omnibus rationes iustissimas afferentibus, nisi dixerimus, ut mihi persuasum habeo, et ruptam pacem et bella gesta diabolo, humani generis hoste, ita procurante hominumque prauitate, ut diutius plectatur, forsitan exigente. Sed profecto

amplissimam in me voluntatem et meam in tuam Dominationem apertam gratitudinem. Etsi vero tuae Dominationi sum obligatissimus, multo magis tamen me sibi obnoxium fore intelligat, si in re mea vel mediocrem diligentiam adhibuerit. Hoc est in causa. Quum nescio quo turbine quave procella violenter actus per tot discrimina rerum tandem inops consilii et auxilii huc appulerim tuaeque Dominationis beneficio hunc locum nactus sim, ubi perbenigne a venerabili magistro Ioanne Kilmair teneor, nullum tamen fructum

gelidos adamantas et ardua montis
10  Culmina Riphaei Sarmatiamque trucem
Flexissetque lupos, Hircanias denique tigres
Et quae sub gelido terra Trione riget.
Nostra igitur quoniam si versas pectora vates,
In causa est probitas, gloria, Musa, lepos. Crebro memoria mihi repetenti tuam singularem beneuolentiam qua me nuper es complexus, quum istac iter facerem, testimonio atque commendatione dumtaxat

iri confido, quod illud etiam quo Te fraudatum quereris, tandem aliquando sis habiturus, nisi aliquid pręter spem euenerit. Interim hoc ipsum Euangelistarium meum Tibi commendo | et si sua dignum inscriptione iudicaueris, ut quam primum imprimendum cures oro; hac etiam de causa, quod magis e re librariorum Tuorum erit, si prius ista in lucem uenerint | quam illa alia, quę mihi inuito (ut dixi) necdum satis emendata de manibus exciderunt. Ex libris autem, quos imprimi feceris, aliquot ad me nihil moratus transmittas uolo.

15 De elemosinę utilitate c. 16 De uitio auaritię c. 17 De uana diuitum spe c. 18 Quod auaritia multorum causa sit malorum c. 19 Ad diuites exhortatio c. 20 De beneficiis conferendis, ut Deo similes simus c. 21 De beneficiis dispensandis c. 22

sed tamen prędicantes non increpuit. Quo etiam nos opera nostra | et ad laudem nostram latere uelimus | et ad profectum aliorum non latere. Sciebat enim ille, cui etiam futura pręsentia sunt, quia magis prędicaturi erant, quod multis profuturum esset | et nequaquam ex hac causa silentium imperabat, sed ex ea, qua inanem gloriam non admittebat. Alioquin superuacaneum foret iubere aliquid eis, quos contrarium facturos non ignorabat. In omnibus igitur iustitię pietatis-que operibus quęrendę proprię

gloriam non admittebat. Alioquin superuacaneum foret iubere aliquid eis, quos contrarium facturos non ignorabat. In omnibus igitur iustitię pietatis-que operibus quęrendę proprię laudis absit intentio | sed alienę utilitatis causa, ut innotescamus non desit charitas. et id quoties uidebitur opportunum. hoc est cum non sit periculum, ut uel auditor iactantię crimen imputet | uel doctor committat. Quod quoniam frequenter contingit, semper tutius existima | nihil de te prędicare,

etiam in re, sicut in cęteris in se hominis naturam ostenderet. Separari autem a corpore nemo est qui uellet, nisi idem per separationem istam ad ęternam beatitudinem se transiturum speraret. Paulus Apostolus nunquam dixisset: Cupio dissolui, nisi cupitę dissolutionis causa potior subesset | quam in corpore uiuere. quam ipse ostendit continuo subiungens: et esse cum Christo. Christus autem postquam coepit contristari | uel ut alius euangelista ait, tedere et pauere , ex natura passibili et infirma, ex eadem

Qui amat patrem aut matrem plus quam me, non est me dignus. qui amat filium aut filiam super me non est me dignus. Ita tuos ama, ut Deum non offendas. alioquin plus te illos diligere argueris, quorum causa peccare non timueris. quandoquidem etiam propria mors magis est eligenda | quam crimen committendum. Ideo subditur: Et qui non accipit crucem suam et sequitur me, non est me dignus. Etenim quemadmodum ipse crucifigi uoluit, ut nos redimeret, ita tu crucis mortem

quam breuissimum est. ipsi senes parum se uixisse conquęruntur. Sed cum uita uigilia est, nonne etiam tanto minus uiuit aliquis, quanto plus quieti ac somno indulget? Nolo tamen ut extendendę in longius spacium uitę gratia | uigiliarum obseruatio te delectet, sed ea duntaxat de causa ut a uitiis facilius abstineas | et uirtutibus proficias magis. Vigilando autem utrunque effici posse facile nobis persuadebimus, si Noui

Respice et exaudi me Domine Deus meus | illumina oculos meos, ne unquam obdormiam in morte, ne quando dicat inimicus meus: pręualui aduersus eum. Profecto nisi inimicus pręualeret, id est nisi periculum esset dormientibus, ne inimici huius dolis capiantur, sine causa Dominus Discipulos increpuisset, cum dixit: Matth. 26 Sic non potuistis una hora uigilare mecum? Quare autem illos uigilare uellet, continuo palam fecit dicens: Vigilate et orate, ut non intretis in tentationem!

orare putandi sunt. Priuatę tamen orationi semper magis apta est solitudo. Nam et Dominus noster, ut se nobis imitandum proponeret, Matth. 14 dimissa turba (sicut euangelista ait) ascendit in montem solus orare. Hac profecto de causa a suis etiam discipulis quandoque se submouit. ut cum diceret: Matth. 26 Sedete hic donec uadam illuc et orem. Luc. 22 Et sicut Lucas ait, auulsus est ab eis quantum iactus

peccata multa, quia dilexit multum. Sed dilectionis huius testes lachrymę erant, quibus pedes Domini rigauit, capilli quibus rigatos tersit, labia quibus tersos osculata est, unguentum quo illos post oscula unxit. moeror, humilitas, amor simul | mixta erant, omnium tamen causa fuerat amor, quo concupiuit cum ipso in gratiam redire, quem offenderat. Petrus quoque apostolus negationis crimen fletibus diluit amaris. Et qui ante lachrymas Domino infidus

utro-que sponte se abdicat, non quia non liceat his uti hoc agat, sed quia iuuat | pro peccato satisfaciendi gratia | corporis-que castigandi, ut lasciuiat minus et contra spiritum rarius insurgat. Hac de causa pleri-que uili admodum uictu contenti cibaria delicatiora sibi submouere. Ruth mulier, quę in genealogia Christi censeri meruit, cum a Booz satis diuite uiro hospitaliter acciperetur, panem in aceto intinctum comedisse dicitur, aquam potasse | fuisse-que saturatam.

facilius curetur. Tutius est autem secretum aliquod committere stulto quam ebrioso. neuter scit arcanum cęlare, stulti tamen uerbis nemo adhibet fidem, ebrio magis creditur. Ad hęc inter compotantes frequenter leuissima de causa exurgunt rixę, concertationes, uulnera, cędes. Vnde Salomon in Prouerbiis ait: Qui dimittit aquam, id est qui mero uino utitur, caput est

iustus a iustitia | et fecerit iniquitatem secundum omnes abominationes quas operari solet impius, nunquid uiuet? omnes iustitię eius quas fecerat, non erunt in memoria. in pręuaricatione qua pręuaricatus est, et in peccato suo quo peccauit, in ipsis morietur. Hac sane de causa et Petrus apostolus de eisdem hominibus loquens: Melius inquit erat illis non cognoscere uiam iustitię | quam post agnitionem retrorsum conuerti Cum igitur in tanto te periculo constitutum perspicue intelligas, dum licet, dum uita suppetit, dum poenitendi tempus superest,

, quicquid relinquitur irrepetitum? Ita fit, ut ipse quoque dediscas, nisi docueris. Doce igitur ut doctior sis | aut saltem ne obliuioni tradas quod didicisti. Immo quę potissima alios docendi causa esse debet, doce ut beatior sis. quandoquidem, Dani. II qui erudiunt multos ad sapientiam, fulgebunt (sicut scriptum est) tanquam stellę in perpetuas ęternitates. Cassus

repellendum, sciebat tamen iustis expedire ut crearetur. ne uidelicet deesset illis aduersarius, cuius molestia ad pręlium exerceantur | et tandem uictoria potiti gloriosius coronentur. Hac de causa profecto etiam malos homines in mundo nasci ac uiuere credimus, non ad suam ipsorum qui damnandi sunt, sed ad illorum qui saluandi utilitatem. ut cum nullo malorum odio, nulla persecutione,

sperabat, ei maioris glorię adipiscendę prębuit occasionem. ut inter erumnas beatior fieret | quam cum prosperitatibus abundaret. Quis enim antehac patientiam eius laudauit, quam postea omnes admirati sunt? Hęc est igitur causa quare nobis Dominus dederit aduersarium, quare ab eo nos tentari uoluerit. ut uidelicet cum uicerimus, milites suos imperator benignissimus tanto magis remuneret quanto magis prompte ac strenue certauerimus. ad pugnam quippe non ad quietem in hoc terrę theatro missi sumus, ut neque

Nocuit Israhelitico populo habitasse cum Aegyptiis. Inde enim Moyse duce egressi ritu eorum uiuere uolebant, crapulari, ludere, diis gentilium sacrificare . atque hęc causa fuit, ut posteri quoque eorum toties inimicis subiecti seruirent. Recte itaque dicitur: Filii abominationum sunt filii peccatorum, et qui conuersantur secus domos impiorum.

| et sumas scandalum animę tuę. non hoc pręcipitur, ne bene illi optes | et si poteris, facias, sed ne illo familiariter utaris. Iracundus enim is est, qui facile ac leuissima de causa irascitur. Est autem difficile semper irascenti atque insultanti non aliquando irasci | et contra furentem non indignari | et ex indignatione non peccare. Ita superbo etiam si comes fueris, arrogans elatus-que euades. testatur hoc Ecclesiasticus dicens:

Paralip. secundo XX Iosaphati regis Iudę naues tempestate confractę sunt, Deo indignante | quod in sortem earum admisisset Ochoziam impiissimum Samarię regem. Id quidem hac ipsa de causa Eliezer filius Dodau de Maressa prędixerat futurum. Iterum requisitus Iosaphat noluit iungi illi, satis damno suo edoctus | uiride lignum arido applicatum simul comburi solere | et temerarium esse rursum committere, quod iam

Quod autem sequitur: Sed nunc qui habet sacculum, tollat similiter et peram. et qui non habet, uendat tunicam suam et emat gladium, non reor esse simpliciter pręceptum, sed imminentis persecutionis causa denunciatum. per sacculum quippe ac peram | famis et sitis futurę malum innui, per gladium patientia martyrii designari mihi uidetur. sacculus enim et pera uictui seruit, gladio autem fidei ab impietate persequentium defendimur.

te insolescat, cum submisse comiter-que responderis, magis irritetur, huic tali pręstabis beneficium, si a beneficiis cessaueris , si a mitibus responsis destiteris, si tacueris, si denique furentem tacitus pręterieris atque recesseris. ea duntaxat de causa, ut ille minus culpabilis sit , cum sęuierit minus. Quod si forte ideo inflatur superbia, quia diuitiis abundat, quia uiribus prestat, quia rerum prosperitatibus fruitur | ac propterea melioribus inuidet, multos contemnit | nec paucos afficit iniuria,

pro Christo sustinet, se gratiam retulisse putet, sed benefiicii plus accepisse. Idem enim ille qui pro nobis pati uoluit, ut nos pro sui nominis gloria sustinere possimus pręstat. Faciamus quidem satis cum obedimus. nulla tamen apud illum imperandi est causa, nisi ut remuneret obedientes. Neque enim nostro obsequio indiget Deus, sed nos ipsius indigemus iussione. ut cum hoc quod iussum est impleuerimus, accipere illud quod promissum est mereamur.

statuendo rursum uirtuti exercendę pro uiribus incumbat. Cęterum plurima quidem ante damnationem peccatum consequi solent mala, quę nunc operęprecium erit referre | quo demum constet | pręsentis quoque mali uitandi causa non esse peccandum. Quę dicam, nolo ut mihi credantur, nisi singula sanctarum autoritate Scripturarum firmata erunt. Peccati igitur ea prima malignitas est | inutilem facere hominem | et

peccauerit mihi, ut pręuaricetur pręuaricans, extendam manum meam super eam et conteram uirgam panis eius, et immittam in eam famem, et interficiam de ea hominem et iumentum. quod si multiplicentur scelera, grauabitur uindicta. Sępe autem contingit ut unum peccatum plurium causa sit. Dauid adulterium cum Bethesabee commissum celatum uolens Vriam, uirum eius, obtulit hostibus interimendum. Herodes Ioannem a quo illiciti connubii arguebatur, in carcerem misit et capite cędi iussit. Nonne illa

Quanta igitur infelicitas est, ut homo a Deo factus, ad imaginem Dei creatus | ei-que in filium adoptatus nequissimi demonis mancipetur seruituti | ipsum-que habeat patrem, tanta cura diligentia-que adhiberi debet, ut crimen quod huiusce mali causa existit, caueatur ac uitetur. Illis enim qui hoc contempserint | et post peccatum ad poenitentię remedia non recurrerint, nihil reliquum erit, nisi ut ad suplicia nunquam finienda damnentur | audiant-que omnium terribilium maxime expauescendam Iudicis uocem dicentis: Ite,

tanta malignitas existat, ut hominem inutilem, instabilem, intellectu hebetem , conditione uilem et abiectum reddat, uitam minuat, regna auferat, diuitias faciat miseras , aduersitatibus subdat, aliorum insuper delictorum causa sit, uirtutum merita tabescere cogat, sapientes infatuet, a Deo separet, diabolo copulet, bono summo priuet | et poenis afficiat ęternis, quid unquam tam caueri debet quam peccatum? cum nihil omnino tam nobis esse queat noxium, nihil ita ęrumnosum.

Eccl. 28 Sępi aures tuas spinis, et linguam nequam noli audire. Delatoribus, detractoribus, impudicis, inaniter incondite-que garrientibus, impie de religione sentientibus non accommodes auditum, nisi contradicendi, redarguendi | refellendi-que causa. Fabulas amatorias, quę ad turpem libidinem prouocant, audire noli. Tendiculas diaboli illa esse crede, quibus nos irretitos morti tradere molitur mergere-que in profundum.

scurrarum. Qui uero aliquem ex his libenter audierit, incircumcisus auribus erit. Incircuncisus labiis. Postremo qui temperans fuerit, labia sua circumcidere studebit, linguam cohibendo, ne de aliquo infamandi causa obloquatur , ne cui male dicat, ne litiget, ne rixetur, ne obprobret, ne mentiatur, nequid denique iniquum foedum inhonestum proferat. Qui autem loquenda tacenda-que obseruare neglexerit | et sine delectu quicquid in buccam uenit effutierit, hic

Equos quoque ferocire cogit obesitas, macilenti desinunt calcitrare. Quod si Sodomitas et Gomorreos (ut scriptum est) saturitas panis et ocium in abominandos pręcipitauit coitus | et si hac ipsa de causa eiusdem criminis Iudei arguuntur, dicente Domino: Hier. 5 Saturaui eos et mechati sunt, et in domo meretricis luxuriabantur, nonne per ieiunium euitata saturitate | scelus quod ab ea proficisci credimus simul uitabitur?

Dilectionis pręterea ordo exigit, ut primo loco nobisipsis optemus bona, secundo proximis. Primo igitur loco etiam uxor amanda erit, aut siquis inter primum et secundum esse potest medius. Ambo autem gignendę prolis causa inter se coeant, non explendę libidinis affectu. Alterum legitime coniugatorum officium est, alterum turpiter lasciuientium immunditia. Ambo etiam obseruent continendi tempora, dicente Salomone: Eccl. 3 Tempus amplexandi, et

sed amborum. De conivge eligenda. Caput IX Vt autem concorditer ac sine quęrela procedant nuptię, par conditio quęrenda erit in coniuge generis atque fortunę. Iurgiorum causa esse consueuit disparilitas. Iccirco uir nobiliorem se aut opulentiorem non ducat, ne pro uxore patiatur dominam. Mulier quoque plebeia et uulgaris parum-que dotata non nubat pręstantiori, ne forte non uxoris loco habeatur sed ancillę.

creauit, ut sicut eorum qui oblatis contenti sunt nota est modestia, ita illorum qui etiam occultata scrutantur, manifesta esset cupiditas et qui ex parte sui sunt, etiam a nobis dignoscerentur . Quod auaritia multorum causa sit malorum. Caput XIX Quam autem multorum malorum causa sit immodica cupiditas quis explicet? hominem aduersus hominem ire compulit. hinc insidię, hinc latrocinia, hinc bella mutuę-que

esset cupiditas et qui ex parte sui sunt, etiam a nobis dignoscerentur . Quod auaritia multorum causa sit malorum. Caput XIX Quam autem multorum malorum causa sit immodica cupiditas quis explicet? hominem aduersus hominem ire compulit. hinc insidię, hinc latrocinia, hinc bella mutuę-que cędes, dum nostro non contenti aliena concupiscimus. hinc inter coniunctissimos lites, inter amicissimos dissidia | et

transfugiebant (ut Iosephus autor est) percrebuit fama transfugas aurum haustum uentre gestare cum a suis nequid efferrent excuterentur. ob hoc a militibus Romanis clam excepti laniati-que exenterabantur. quęrebatur-que aurum intra cęsorum uiscera | nec fortasse inueniebatur. hac tamen de causa ad duo milia hominum una nocte perisse constat. plures perissent, nisi re comperta cęsar scelus edicto compescuisset. Quid hac atrocius immanitate? incertas opes certa ultro se dedentium

uirium suarum liberari. Ideo illi per prophetam dicitur: Esa. 57 Cum clamaueris liberent te congregati tui. hoc est nummi, quos tam anxie parasti. omnes eos inquit auferet uentus, tollet aura. Et ne poenę causa lateat, Iudicis uox auditur dicentis: Propter iniquitatem auaritię eius iratus sum, et percussi eum. Nec immerito bonorum largitor Deus auaritia nostra irritatur, quando quidem uitii huius hoc pręcipuum malum

Si diuitię affluant nolite cor apponere, si desunt nolite concupiscere. Quę-nam stulticia est id appetere, quod neque seruos repudiat | neque reges satiat, et tot malorum quod diximus, immo plurium quam diximus causa sit? Aut si nihil ex opulentia mali metuitis, hoc saltem negare non potestis, quod omnis terrena possessio fluxa atque fragilis sit | semper-que citius de manibus elabitur | quam retinenda speratur. Cuius rei Salomon non ignarus, cum immensas opes et

alius facile tribuisset aufers. Dum enim ille expectat, dum sperat, dum iam dubitat atque de promissoris fide ambigit, et petendę aliunde rei tempus amisit | et occasionem fruendę. denique quicquid ex eo sibi incommodi accessit, tua causa passus est. Aut ergo statim da quod petitur | aut statim nega. aut si tam cito dare nequiueris, diem certum constitue quo daturus es, et ipsum ne prętereas. ut ille sciat, an e re sua erit | tantisper expectare.

surdum et mutum curasset, eis a quibus oblatus fuerat, ne cui dicerent pręcepit, sed illi tanto magis prędicabant. Hinc igitur discas | et uitare iactantiam si beneficium dederis, et ingrati silentium si acceperis. Illud quod tua causa pręstas, non est beneficium, sed seipsum amantis consilium. Non enim pręstares, nisi tibi profuturum sperasses. Quod autem te tua et mea causa mihi donaueris, iniustus forem, nisi pro eo me tibi debere faterer. immo eo iocundius esse debet donum quod commodo atque usui

Hinc igitur discas | et uitare iactantiam si beneficium dederis, et ingrati silentium si acceperis. Illud quod tua causa pręstas, non est beneficium, sed seipsum amantis consilium. Non enim pręstares, nisi tibi profuturum sperasses. Quod autem te tua et mea causa mihi donaueris, iniustus forem, nisi pro eo me tibi debere faterer. immo eo iocundius esse debet donum quod commodo atque usui est, et tibi dare et mihi accipere. Inuidi est enim suam tantum utilitatem spectare | et cum acceperis, quod aliis quoque profuturum sit, nolle

Nec tamen illi quicquam pro eo debeo, quod inuitus accipio. reddam si repetet, non ut benefactori, sed tanquam creditori. Et si reddidero, gaudebo me ab illius beniuolentia esse solutum, qui dignus est odio. Alia quoque causa est accipiendi beneficii etiam ab impiis. cum uidelicet eo accepto datur facultas benefaciendi bonis ac iustis. Sic Ioseph accepit a pharaone, sic Daniel a Nabuchodonosoro. non hoc quidem ut ipsis gratiam deberent,

Sed si condonata est iniuria inquies, cur non manet beneficium? Iniuriam remitte ne Deum offendas. beneficium reddere supersede, si ita tibi expedire uidebitur, ne homini qui non meretur gratiam referas. Alioquin qui sine causa ingrati sunt, quanuis nulla lege puniantur, Deum tamen habent ultorem. Agar. Gen. 16 Agar ancilla beneficii immemor quod acceperat, dominam suam probro affecit. ob hoc eiecta cum puero quem

si seruus fideliter seruit, si domini iussa nauiter exequitur, si rem gratam domino facturus non dubitat subire capitis periculum, si nec uiuere cum illo | nec mori pro illo, si casus inciderit recusat, pręstat-ne domino beneficium an non? Si negaueris, respondebo tibi: sine causa ergo benignius quam reliqui eiusdem conditionis a domino accipitur, sine causa manumittitur | et iam non ut seruus aut libertus, sed ut filius diligitur. Immerito certe ista in seruum conferuntur, si nullum domino beneficium

domino facturus non dubitat subire capitis periculum, si nec uiuere cum illo | nec mori pro illo, si casus inciderit recusat, pręstat-ne domino beneficium an non? Si negaueris, respondebo tibi: sine causa ergo benignius quam reliqui eiusdem conditionis a domino accipitur, sine causa manumittitur | et iam non ut seruus aut libertus, sed ut filius diligitur. Immerito certe ista in seruum conferuntur, si nullum domino beneficium pręstitit. Sed qui talia a domino meruit

poenituit, toties de malis omnibus liberati fuistis. Longissima illa apud Babylonem seruitus (ut scriptores uestri testantur) septuagesimum annum non excessit. rursum natali solo restituti, rursum in omnibus reparati instaurati-que regnastis. Quęnam quęso causa est, quod post Christum a uobis condemnatum, semel a Romanis uicti, euersi, dispersi, nullam unquam pristini status faciem, nullam amissę dignitatis umbram recepistis? Iam mille quadringenti et octuaginta anni sunt, ex quo incerta sede uagi per

si potestis quo crimine, qua culpa id patimini? non idola (ut olim sępe contigit) colitis, non execrandos gentilium ritus exercetis | unum Deum, unum cęli terrę-que Dominum adoratis, et tamen nullus est miserię uestrę finis. Cur ita? profecto cum alia causa omnino nulla queat afferri, restat ut ea sola sit quia Saluatorem uobis, immo omnibus missum non recipitis. Messiam quem uestrę uobis indicant Scripturę non admittitis. Videte ingratitudinem uestram in Deum uestrum.

Quanto igitur humiliores Deo seruiendo erimus, tanto gloriam celsiorem consequemur. Maria mater dei. (!) Ceterum cum multos hoc loco breuitatis causa pręterierim, quorum exemplis uti magnifice poteram, Mariam tamen Dei matrem, eius-que filium Saluatorem nostrum silentio prętermittere nullo modo possum. Hęc fabro desponsata fuerat, in turba pauperum incognita latebat. in tantum

autem humilitas uoluntaria est. proinde etiam illam quę uitii est uoluntariam esse constat. Illa itaque non uirtutis, sed nequitię malignitatis-que erit humilitas, cum quis ea de causa prę se feret humilitatem, siue ut inter sanctos ponendus uideatur, siue ut facilius elemosinam elliciat et lucretur. Tales erant, quos in Euangelio taxauit Dominus dicens: Mat. 23 Vę uobis scribę et

et non in altero. Illi quippe in altero habent gloriam, qui malunt laudari ab hominibus | quam a Deo probari. His quidem non tam uirtus ipsa placet | quam umbra quędam simulatio-que uirtutis, non habentes curę ut boni sint, sed ut esse uideantur. Et hoc quidem in causa est, ut se aliquis arroganter iactet | et alios contemnat | et parui reputet. Sed talem condemnat propheta dicens: Esa. 33 Vę qui predaris, nonne et ipse predaberis? et qui spernis, nonne et ipse sperneris?

ps. 9 Patientia enim pauperum (ut in psalmo habetur) non peribit in fine . Si tamen sine lite reparari res poterit, non prohiberis exigere, immo debes, non tam tua quam eius qui rapuit causa. ne uidelicet ille alienum iniuste possidendo pereat. Tob. 9 Nam et Tobias in Deum pientissimus pecuniam sub chyrographo creditam a Gabello exigit. neque opus reprehendi potest, quod

Ex his ostenditur | eum qui patiens est, nunquam murmurare, nunquam conqueri, sed inter malos quoque mitem atque mansuetum esse | et inter inquietos quietum. Impatiens autem prius ipse suę inquietudinis causa est, deinde etiam aliorum: hos odit, illis irascitur, alios contumeliis, alios afficit uerberibus. ipse uero intra se iracundia ęstuat, bile tumet, liuore consumitur. iuxta illud:

matrum adhuc latentibus pepercere. Moabitę (!) Vt autem ista quoque minus miremur, Moabitarum impatientia facit. qui regis Idumeorum ossa de tumulo erruta ignominię causa igni cremarunt. Quis erit iracundię finis, si neque morte eorum, quos odio habet satiatur | et in corpora quoque humo obruta desęuit? Merito igitur tantam animorum feritatem etiam in

excludamus | et carnem spiritui repugnantem, ueluti lasciuiens iumentum fatigatione aliqua labore-que domemus. Illos uero qui curę nostrę commissi sunt, si monitis non obtemperarint, minis uerberibus-que persequimur, non nocendi causa, sed gratia iuuandi. ut qui sponte sese corrigere noluerint , corrigantur saltem inuiti, ne pereant. Ira igitur ista, quia ratione nititur, non modo non culpanda est, sed etiam necessaria.

Absalonem filium iratus fraternę cędis reum, uix amicorum precibus exoratus post biennium coram se apparere illum permisit. Hi tamen excusabiles uidentur, quia in delinquentes animo extiterint indignato | nec sine causa irati fuerint. Hier. 20 Hieremias Sed quo pacto excusabitur nescio ipse in utero matris sanctificatus Hieremias? Iob 3 uel ipse ore Domini laudatus Iob.

gestas percurrimus, clarissima semper extitit. Ex ea enim tanquam ex faecundissimo quodam seminario dignissimi in omni uita uiri prodiere. Quorum qui domi claruerint, nemo est qui scire non possit, si perquirere libet. Ex his autem qui lustrandi studio et Romani nominis propagandi causa Italia egressi sunt, deuotissimi Sanctitatis tuae et sacrosanctae Sedis Apostolicae filii Bernardinus, Ioannes, Nicolaus et Michael descendere. Quorum res gestas et merita, quoniam uitali aura adhuc perfruuntur, silentio inuoluam. Quantae tamen maiores eorum pietatis, relligionis et

templis uero et sacerdotibus ad centum ducatorum millia elargitus est, ita ut nulla fuerit per totam Dalmatiam celebrior ecclesia cui auri aliquid uel argenti, aut preciosam uestem non legauerit. Validissimo deinde praesidio Illyricum a Turcis, dum prorex esset, tutari non destitit. Quarum rerum causa a Martino V. Pontifice Maximo per litteras Apostolicas summopere commendatus est.

6. Stephanus, eiusdem Bernardini pater, Mathiae item regi tria ducatorum milia mutuo dedit et suo etiam nomine apud Pium Pontificem Maximum, dum

3 [p. 133] Passeris mortem deflet et ex abrupto loqui incipit ut se dolere ostendat. Nam in anxietatibus nullum cogitandi ocium datur. Hoc autem epygramma causa fuit nominis huius libelli. Dicitur enim "Passer Catulli" ab auicula poetę deplorata.

quem Cybele ipsa dilexit. Hic cum contra deę mandata – ab ea enim monitus fuerat ne pudiciciam contaminaret – cum Sangaride nympha concubuisset, cognito statim errore indoluit furoreque correptus uirilia, quę commissi causa fuerant, testa Samia sibi amputauit et ita euiratus deę quo ad uixit inseruiuit. Hanc fabulam scribit Catullus ipsum...ipsumque Athim, ut rem ante oculos ponat, inducit loquent...

Manasse dimissi, ut redirent in terram possessionis suę trans Iordanem, ad tumulos fluminis in terra Chanaan posuerunt altare. Filii ergo Israhel, rati eos idolatriam commisisse, parabant se ad pugnam. Cęterum comperta condendi altaris causa desierunt. Posuerant enim illud in signum, quod ius haberent ad ipsos accedendi. Vocauerunt altare Testimonium nostrum, quod Dominus ipse sit Deus. Iosue iam ętate confectus beneficia a Domino collata coram

Sanson tempore messis. Prohibitus intrare ad illam, in caudis trecentarum, quas cęperat, uulpium, faces alligauit hisque in segetem Palestinorum dimissis incendio cuncta uastauit. Palestini mulierem et patrem eius, quia damni causa fuerant, comburunt. Sanson plurimos ex illis trucidauit habitauitque in spelunca petrę Ethan. Palestini ascendunt in terram Iuda, castra ponunt in Lechi aduersus tribum Iuda

suę raso capite captus est mulieris proditione. Captum igitur oculisque orbatum Gazam adducunt et immolantes deo Dagon gratias agunt. Ipsum autem in carcerem coniiciunt. Deinde eductum ignominię causa inter duas columnas, quibus conuiuantium domus fulciebatur, constituunt. At ille dextra leuaque appręhensis columnis ipsam concussit donum seque met et tria fere milia Palestinorum oppressit ruina, ita ut multo plures

Domini recessit a Saule, et uexabat eum spiritus nequam. Datus est illi Dauid puer, quo cytharam percutiente leuius habebat se. Et Dauid quidem factus est eius armiger. Qui cum Goliam gygantem ex prouocatione interemisset, causa fuit Saulis uictorię in Palestinos. Mulieres cecinerunt: Percussit Saul mille, et Dauid decemmilia. Ob hoc exarsit in eum Saul capitali odio. Domi receptum lancea impetiit, ille declinato ictu effugit. Deinde

Fugiens Saulem uenit in Ziph. A Zipheis proditur, a Saule obsidetur. Sed cum audisset Saul Palestinos irruisse in regnum, dimisso Dauide recessit. Dauid uenit in Engadi. Latuit in spelunca, in qua Sauli uentris exonerandi causa diuertenti clam accedens oram clamidis abscidit. Eo abeunte egressus clamauit, quod necis eius potestatem habuerit. Saul autem fide eius comperta placatus abiit. Dauid Nabal Abigail uenit in

IOAS IOAS, Ochozię, regis Iuda, filius, ab amita Iosabeth et Ioiada pontifice occultatus, ne ab auia sua Athalia interficeretur, cum reliquos fratres eius ipsa regnandi causa occidisset. Deinde anno regni Athalię VII Ioiada pontifex cum in illam coniurasset, produxit e latebris Ioam diademaque imposuit ei et palam inunctum regem salutauit. Omes, qui aderant, manibus plaudentes dixerunt:

turbatores. Exiit edictum; metus et moeror Iudeorum animos occupauit. Mardocheus more suę gentis in re tam tristi scidit uestimenta et sacco coopertus cinere caput aspersit. Tunc Hester cognita mestitię afflictionisque causa contempto capitis periculo adiit regem. Omnes enim, qui non accersiti aulam ingrediebantur, iugulari mos erat pręter illos, aduersum quos rex uirgam auream extendisset. Rex igitur uisa Hester uirgam

ab arce separat, moenium partem, quę orientem spectabat, collapsam reparat. Symon Adiada et Sophala construit. Porro Triphon in animo habens Antiochum ab Asia pellere Bethsan ire contendit ibi Ionatham per dolum opprimendi causa. Processerat obuiam Ionathas cum ingenti militum manu. Ille uenientem amice atque humaniter excepit aliud lingua foris promens, aliud celans in corde. Multis denique blanditiis persuadet, ut dimisso exercitu secum cum

Pirrhus Rex. in Italiam transfretare contra Romanos induxit, et Hannibali Hannibal. portentosum iter in Alpibus patefecit, quam ingens gloriae cupido? Eadem sane causa fuit Leonidae Leonidas. in Thermopylis Thermopylae. fortissime occumbendi. Iidem exoptandi stimuli inter moriendum solicitauerunt Othriadem,

soboles tot regna / tot vrbes
81  Imperio adiecere suo / ditissimaque arua:
82  Paphlagonasque vagos / buxo vndantemque Cythoron.
83  Faelicemque Gygis patriam: cui Maesia cultu
84  Laeta superiaceant: propriae quoque causa ruinae
85  Alta diuturno collapsaque pergama bello.
86  Deinde premit lyciam / primis notosque volucrum
87  Auspiciis Caras: Cilicum transgressus et vndas /
88  Inuisas tunc Cydne tuas / quum tabida regis

opem praebere potes / obliuia si non
167  Te teneant hominum / quod nulli credere phas est.
168  Septeno quid enim coelum fecisse labore
169  Prodesset / certisque locis elementa tulisse
170  Humanae sobolis causa: Christumque figuram
171  Accoepisse hominis: quae perdita crimina nobis
172  Auxilium prohibent? quum te feruentior ira
173  In scelera urgeret quondam tollenda prophana/
174  Nunquam passus eras / grauiter sine fine tot

non uiderunt, et crediderunt! Non meruit Herodes signum uidere, quia noluit credere. Et isti, quia non uident, cupidinibus potius obsequuntur et diuina contemnunt. Interrogabat Iesum Herodes multis sermonibus. At ipse nihil illi respondebat. Non enim discendi causa, sed tentandi experiundique id agebat. Stabant — inquit — principes sacerdotum et scribę constanter accusantes eum. Coram Anna, coram Caipha, coram *corr. ex cęssit **corr. ex instantiam

excuset et excusatos Deo Patri reconciliet ad gratiam, quam amisimus, recuperandam. Herodes autem incredulus eorum, quę de Iesu audierat, et simul accusantium stimulis incitatus, spreuit eum cum suo exercitu. Tales enim serui, qualis dominus. Et ludibrii probrique causa ueste alba induit illum atque ita indutum remisit ad Pilatum. Et facti sunt — inquit — amici Herodes et Pilatus in ipsa die. Nam antea inimici erant ad inuicem. Ex inimicis amici fiunt, ut Christo simul aduersentur et alter, superbia elatus,

consumpsimus. Nisi enim parentes nostri deliquissent, tu talia passus non fuisses. Gratias quidem agimus tibi, quod talia perferendo paradisum tot seculis clausum primus nobis aperuisti. Sed tamen dolemus, clementissime Domine, quod tibi tantę acerbitatis tantique cruciatus causa fuerimus quodque post acceptum etiam beneficium tibi peccare non cessamus. At tu, fragilitatis nostrę memor, ignosce confitentibus, imbecilles adiuua, dimitte, quod peccauimus, et da gratiam, ne peccemus, sed illa constanter assidueque agamus, quę tuę placita sunt

cum Euangelistis dissidere quis dicat. Electus est autem, ut pręcederet, quando quidem omni sanctitate eum pręstare oportuit, qui constitui deberet Sancti sanctorum pręcursor et omnium Domini anteambulo, qui illum et uenientem nunciaret et pręsentem ostenderet. Hac igitur de causa in matris utero sanctificatur, et nondum natus per os parentis Christi aduentum coepit prędicare. Adultus uero secessit in solitudinem, ut, quo longius abesset ab hominibus, eo propior Deo fieret. Ipso itaque, cuius pręcursor erat, attestante inter natos

triumphum in tertio uolumine suo loco, qualiter a prophetis prędictus fuerit, exponemus. Nunc, quę sequuntur, indagabimus. Iudeis negantibus ipsum esse Christum et insultantibus ille — ut Ioannes refert — abiit et abscondit se ab eis. Hac de causa hoc factum esse reor, ut discamus furente aduersario recedere potius quam manere, ut, quem pręsentia nostra ad iracundiam inflammat, absentia mitiget. Huius autem absconsionis typus pręcessit in rege Dauid, qui Saulis iram fugiens latebras sibi quęritauit et nunc in

ex medulatorum ***corr. ex consumationem ****corr. ex snp *****corr. ex uiam ruminabant, et recesserunt a me. Ac ne illis, qui tanti erroris causa et caput fuerint, impune sit, subiungit: Cadent in gladio principes eorum. Gladius iste non corpus interimit, sed quod multo acrius est, animam condemnat. Hic est enim, quem Ioannes in Apocalypsi uidit procedentem de ore Dei. Porro idem propheta de iis, qui

condemnabunt. Et in alio psalmo ipsius Domini querimonia**** apparet dicentis: Os eorum locutum est superbiam... Susceperunt me sicut leo paratus ad predam. Rugitus in illis leonis fuit, dum clamant et obstrepunt, feritas, dum perdere sine causa expetunt iustum. Facinoris huius fortasse typum prę se tulit Gedeon a ciuibus ad necem petitus, eo quod idoli Baal aram euertisset dictusque est Hierobaal, quod est fortis aduersum Baal. Ita et Iesus, Hierobaal noster, fortis contra diabolum fuit, dum se interimi patitur a

illas, ut secum esse, qui mortuus et sepultus fuerat, ostendat, non solum corporis forma, quam sępe uiderant, sed etiam uocis sono, quem audire consueuerant. Auete nunc mulieribus dicitur, ut per benedictionem mulierum primę mulieris maledictio tollatur et sexus ille, qui causa fuerat ruinę in mortem, nuncius esset resurrectionis in uitam. Mulieres autem, cum se ab illo salutatas uidissent, accesserunt — ut Euangelista ait — et tenuerunt pedes eius, et adorauerunt eum. Quam reuerenter accedant, quam

quę non angelos, sed Dominum quęrebat angelorum. Neque enim de corpore mortui tam esset anxia, nisi quandoque et resurrecturum speraret et regnaturum, licet tunc eum uiuere non crediderit, quem paulo ante sepultum fuisse nouerat. Exposita igitur angelis doloris causa conuersa est retrorsum, et uidit Iesum stantem. Et non sciebat, quia Iesus est. Sed quare ab angelis non quęsiuit, quid factum esset de corpore? Quare prius quam quęsisset, Quęstio conuersa est retrorsum? Vel

tam grandis martyrum numerus in una Ecclesia fuisset congregatus, nisi id uerissimum esse certissime scirent, pro quo amplectendo et tormentorum cruciatum et uitę pręsentis usum magno animo contempserunt. Petrus ergo sua morte clarificaturus erat Deum, quia mortis eius cognita causa maius incitamentum fuit hominibus ad credendum quam cum uiuus prędicaret. Verbis enim docere, quodcunque libuerit, facile uidetur, sed ut approbes, quod doceas, torqueri atque interimi non t imere, omnium difficillium factu esse nemo negat. Magis itaque

Non, quod tam diu illum uiuere uellet, sed ut superfluam interrogantis solicitudinem reprimeret. Quid — inquit — ad te quęrere pertinet, quisnam aliorum uitę futurus sit exitus? Tu me sequere! Quare ergo soli Petro reuelatur, quali martyrio secuturus esset Dominum? Hoc in causa fuisse puto, ut per id quoque, quod crucifigendus fuerat, se crucifixi Domini uicarium in terra constitutum cognosceret et non solum gregem sibi commissum pasceret, sed etiam pro illo, pro quo Christus mortuus est, ipse, cum oportuerit, necem subire non recusaret.

Vestra sua in me solita pietate et clemencia mota dignata est ad me perscribere, non minus scripta, quam propensum erga me et continuum benignitatis cursum percepi. Nil ettenim magis pater filio prestare potuit, quam Sanctitas Vestra mihi impendit. Non alia, ut puto, causa, quam instinctu iusticie stimulata sciens Sanctitas Vestra agi mecum non rite nec sancte, ut cum bono bene meritoque et fideli servulo conveniret, sed emulacione, odio et invidia opprimitur virtus, ignavia solercia inercia, 3 Desideratur:

et Benessa, una cum Venetis atque iisdem etiam nauibus, in patriam est regressus. Vbi Rhacusam uentum est, adit tyrannum gener, fingit naues Venetas legatos Constantinopolim uehere diuertisseque Rhacusam amicitiae secum iungendae causa. Orat Venetos domum hospitaliter inuitet, esse inter suos primarios uiros, amicitiam eorum honori simul et utilitati futuram. Tyrannus, nihil minus quam generi fraudem timens, libenti animo eius

munere obtinerent. Posteaquam ad naueis accessere Veneti, uti a Rhacusano edocti erant, rogant tyrannum uelit nauim Venetam ascendere, muneraque a senatu Veneto ad imperatorem Constantinopolitanum missa inspicere, simulque animi laxandi causa naui paulum uehi. Tyrannus, genero praesertim idem suadente, Venetorum uerbis dolum haud subesse ratus nauim Venetam conscendit, ubi ei uincula extemplo indita nauesque sublatis anchoris altum petiere. Tyrannus animaduertens se non

cum Capare, eorum qui obsessi erant duce, Branislaui cognato, congreditur. Quippe Branislaui liberi in Rhacusana iuuentute mercaturae dedita et ob id imbelli parum spei reponentes haud contemnendam externorum militum manum sui defendendi causa aere proprio conduxerant. Bodinus hanc Rhacusanorum constantiam uirtutemque Branislaui liberorum ac cognatorum admiratus, simul inutilis pertaesus belli tandem necato

summo studio incubuit atque adeo omnibus eos est prosequutus officiis ut etiam modum excesserit. Nam praeter alia in Rhacusanos beneuolentiae indicia, ubicumque ipse imperitabat, cuique Rhacusano ciui debitorem suum indicta etiam causa, ac nulla magistratus interposita auctoritate, ob aes creditum nectere atque in neruo domi suae tenere permisit. Quo facto multi ex Rhacusanis id temporis amplissimas nacti sunt opes, quibus sane, et publice et priuatim, urbs

ad terram concidunt. Quod profecto regno Hungariae pene euenire uidimus, dum singuli ferme principum regem, cui quisque studebat, creari contendunt. Sed iam inde narrationem auspicemur, unde eius perturbationis, de qua seruato temporum ordine primum scripturus sum, non modo origo, sed etiam causa manauit. Post Alberti mortem Vuladislauus primus ab Hungaris in regnum inducitur; cui Ladislauus Posthumus, huic uero Matthias Coruinus succedit. Post mortem regis Alberthi, qui

efficacissimae, auctoritas, quum certum sit regna non insignibus imperii, sed populi consensu confirmari. Verum ne Hungaros omnino stultitiae accusem, hac maxime causa, ut quidam affirmant, apud eos haec superstitionis uanitas inoleuit, eo quod illud diadema diuus Stefanus, qui primus Christiano ritu rex Hungarorum est appellatus, a summo pontifice ob susceptam religionem dono accepisse dicitur, consuetudoque obtinuit, cum propter uiri

Latinis utuntur. Atque ex parua quoque re efficaci coniectura facta ex hoc etiam Sclauenos a Gothis prodidisse multi arbitrantur, eo quod nostro quoque tempore Rhacusanę matronae, cum ancillis Sclauenae nationis aliqua ex causa forte succensent, eas per contumeliam Gothas appellant. Caeterum licet multae, ut dictum est, nationes regnum Hungariae incolant,

praeceptore usus fuerat, tametsi homo flagitiosus esset, nec parum insuper apud Italos famosus propter coniurationem in Paulum Secundum, Romanum pontificem, initam. Atque iccirco, cum supplicii metu Roma profugisset, ad Mehmetem primo Turcarum regem sese contulit, a quo ubi causa exilii innotuit, breui pulsus in Poloniam ad Andream Casimirum, illius gentis regem accessit, nulla magis alia re fretus quam si causa peregrinationis eius esset ignota Polonis. Vbi cum regi, qui quidem uir simplicis admodum erat ingenii, sese eruditionis

Secundum, Romanum pontificem, initam. Atque iccirco, cum supplicii metu Roma profugisset, ad Mehmetem primo Turcarum regem sese contulit, a quo ubi causa exilii innotuit, breui pulsus in Poloniam ad Andream Casimirum, illius gentis regem accessit, nulla magis alia re fretus quam si causa peregrinationis eius esset ignota Polonis. Vbi cum regi, qui quidem uir simplicis admodum erat ingenii, sese eruditionis commendatione in familiarem insinuasset usum, ab eo, utpote causae exilii ignaro, liberorum praeceptor est constitutus.

sed tamen matrimonium, ut Beatricem sibi deuinciret, simulantem) in uirum habere; quamuis non mediocri laudi futura, si memor primi matrimonii in uiduitate, quae quidem matronis decori est maximo, perseuerasset, nec talem animo cupiditatem unquam admisisset. Verum haec res auertendę suspitionis causa pro tempore silentio pressa est, ne uulgata eiusmodi officeret consilio: nam omnia munitiora Hungariae loca regis Matthiae filius praesidiis obtinebat. Qui quidem se regem fore haudquaquam desperabat, sed ui magis quam causa fretus paruam admodum gratiam apud optimates iniuerat,

unquam admisisset. Verum haec res auertendę suspitionis causa pro tempore silentio pressa est, ne uulgata eiusmodi officeret consilio: nam omnia munitiora Hungariae loca regis Matthiae filius praesidiis obtinebat. Qui quidem se regem fore haudquaquam desperabat, sed ui magis quam causa fretus paruam admodum gratiam apud optimates iniuerat, propterea quod licet oratores eius ad praeces uersi nobilitatis conuentum humillime ambirent, attamen, ut paulo post apparuit, exercitum ad uim inferendam, si preces parum processissent, nequiquam sane comparabat, rege iam

ruinae destinatae caderet, nascitur dissensio, quae quidem utrique detrimento fuit quam maximo. Alterum enim regno spe fere tota accepto deiecit, alteram ingenti pecunia priuauit, atque in maximum induxit moerorem, fide ab Hungaris non pręstita, ut ipsa tegendae ignominiae causa, ubi spe regii matrimonii decidit, spargere in uulgus non dubitauit. Quae profecto contentio perturbationis pestem magna ex parte adauxit, ferrumque ac facem ciuili bello praetulit, hinc regina iure coniugii, inde regulo,

iniuria non extant, ipsis Maphaeis, seu quibus illi iussissent librariis, imprimendos dedisset, quos sane ille in Circumistranis regionibus abs se inuentos eo consilio ementitus erat, ut Maphaeos librorum cupidissimos sibi conciliaret, iudiciumque eorum patrocinio eluderet. Atque ita, quum causa non posset, fraude ac mendacio sese tutatus est. Hoc autem haud insectandi gratia retulimus, utpote quod non, ut hominem infamia mulctarem, quem ne nominarim quidem, sed rerum serie atque facinoris atrocitate coactus narraui,

serie atque facinoris atrocitate coactus narraui, magnoque sacerdotum, quum et ipse sim sacerdos, dedecore scelus ipsum duntaxat commemorando execratus sum, quo caeteri religione sacri tam foedo deterriti exemplo caueant sibi. Quandoquidem uel hac precipue causa rerum gestarum cognitio sit salubris: etenim ui atque instinctu naturae pudor audiendi, quae turpiter fecimus, nos uehementer reuocat ad honestum. Sed iam eo, unde deflexit oratio, reuertamur.

multitudo magna ex parte incondita atque ad dimicandum animis minime parata, ubi uident armatos praeter opinionem suam cursu in se ac strictis gladiis ferri, impedimentis priuatae simul et publicę fortunae partim direptis, partim desertis, ne ab hoste tergo instaturo, cui et iustior causa et aduersariorum consternatio animos addebat, morantes opprimerentur, fugam capiunt, nulla magis alia re perterriti quam terribili specie Pauli Cinisii in prima acie magno animo uersantis, atque ad pugnam suos adhortantis. Facile enim sua ille dux praesentia (utpote multis uictoriis

Matthiae Coruini ut opulentiorem a puero secutus esset. Sed quoniam hac maxime legatione reginae Beatrici hic uir imposuisse fertur, decere existimaui orationem senatus Hungari nomine ab eo apud Vuladislauum habitam, sicuti ego inquirendo accępi, perscribere. Iussus igitur ea, quorum causa uenerat, exponere, ad hunc maxime modum patrio sermone disseruit: Quod tibi, Vuladislaue, Hungarisque bene uertat, faustumque ac felix sit, iam uoti petitionisque tuae compos factus rex

non alienarum, sed mearum duntaxat actionum rationem apud summum iudicem reddendam expeditior possim meditari. In magno enim discrimine antistitum salutem uel ob hanc potissimum causam uersari necesse est, eo quod his non minus pro se ipsis quam pro eorum tutellae commissis causa est dicenda. Nempe, ut sacrae literę docent, subditorum errata principes praestare, atque alieno plerumque admisso poenam luere debent. Non ergo desero te, Vuladislaue, nec regiam tuam mihi quidem gratissimam fugio, sed quo reliquum uitae meae in portum aliquando delatus securior

optasse, nec eam ullius spe dotis in uxorem ducturum. Quare quoquo modo uobis, Hungari, inquit, uidetur, ludificamini uerbis Beatricem, atque falso ducite gaudio, donec conditum aurum ab ea, modo id publicae utilitati cedat, extorqueatur. Iure enim publici boni causa pecuniae ab ea repeti possunt, quas illa a colonis per speciem publici boni exegisse fertur. Qua plane oratione rex natura et pecuniae auidissimus, et Hungaris nondum notus, primis imperii temporibus, non

conspecta est, non defuere, qui interpretarentur sobolem Sigismundi regis ad regnum Hungarorum reuocari. Porro hic Vuladislauus natus est ex nepte Sigismundi regis, quae quidem fuit filia Alberthi, quem superiore libro generum ipsius Sigismundi fuisse docuimus. Hoc autem hac causa commemoraui, ut ostenderem, quod et alio loco feci, non modo Dei arbitratu reges constitui, sed etiam signis quibusdam interdum denuntiari. Tametsi quidam uehementer mirari soleant Hungaris, genti religiosissimę, bellique gloria ualde

praeterquam quod inhonestum atque impium est fratres inter se bello decernere, multo etiam tutius esse arbitror uerbis potius ac iure disceptare quam ad aleam sceleratissimi omnium certaminis descendere, ubi plerumque qui rebus ac copiis instructior quam cuius causa iustior est uictor euadit. Tute autem probe nosti, quam paratus accesseris ad bellum aduersus Hungaros gerendum, qui sane ac si ulla alia circa gens, armis, uiris, equis, pecunia, caeterisque rebus, quae bello usui sunt, quam maxime abundant, nec profecto cuiquam nationi aut corporum robore,

Nec modo appellatus, sed etiam accersitus atque in regiam deductus, et iam insignibus regiis, magno omnium fauore sumptis, in solio collocatus. Qua propter te non debet fugere Hungaris iam non esse integrum, uel si uellent, regis diademate insigniti, imperium abrogare. Quum igitur causa iure gentium, quia minor natu es, opibus praeterea, ac caeteris belli instrumentis fratre inferior sis, patere, quaeso, nunc praecibus uinci, dum ultro petimus pacem, dumque fortuna, quae humanis casibus maxime gaudet, ferro nondum educto, neque per Vuladislauum educendo, nihil

impetrato cum manu sua, quae non exigua fuit, ad Maximilianum ultro quidem ob instantem expeditionem accersendus transfugit, ultionis magis quam pietatis, quam patriae debebat, memor. Caeterum ne transitio, sicut parum honesta, ita et uilis, sine probabili causa emolumentoque eius, ad quem transfugerat, uideretur, quasi ac non partium studio, sed iniusta damnatione ad publicum parricidium esset impulsus, data dicendi potestate, Si mihi, inquit, inimicorum acerbitate in patria esse licuisset, inter praecipuos,

lacessere hostem nolebat. In quam quidem opinionem ubi frustra se coniectum animaduertit, ad haec suorum paucitati diffisus, sub ipsum pene concursum uelamento, quod inducias prae se ferret, de more sublato, utroque exercitu uehementer admirante, inermis ad fratrem accessit, haud sane tam sua causa quam fraterno confisus ingenio, utpote ad pacem et concordiam promptissimo. Itaque, ut sunt temporalia pleraque mortalium ingenia, repente nouo inito consilio spe pacis per fraudem iniecta petit inducias, regisque indulgentia illico impetrat. Caeterum ne nihil actum esse hac in

ferro ignique uastauit. Huius furor denique patriam nostram, bellica praecipue gloria nobilem, in tantum discrimen adduxit, ut pene ignauissimo hosti, uectigalique ac paulo ante stipendiario nostro, quod quidem non sine rubore fateri possum, praeda inuicem simus. Atque quum tantorum malorum sit causa Alberthus, nunc iterum, inter tempus pacis per fraudem petitae, regisque nostri humanitate ac indulgentia impetratae, nos armis ultro perfidus homo lacessit, nulla icti cum fratre federis habita ratione, ordinis, aetatis, moris Christiani, iuris

atque hinc inde dilapsis, tantum uitam sibi et his, qui cum ipso erant, ab Hungaris paciscitur. Nam de fratris lenitate, utpote satis sibi perspecta, nihil uerebatur. Itaque deditione facta in manus hostium deuenit. Neque enim in certam perniciem, famae iactura aut effugiendae captiuitatis causa, ruere honestum uisum est, quum proprium excelsi et Christiani animi sit non ultro sibi mortem inferre quo quidem nihil neque sceleratius, neque humilius fieri potest ― sed omnia, quae homini euenire possunt, forti atque elato animo tolerare. At quoniam Vuladislauus iusserat suis

procellam quandam, oratione sedare. Qui ut sibi etiam multitudinem placaret, in medio illo clamoris ardore silentio indicto, Mirum in modum gaudet, inquit, uiri Hungari, rex Vuladislauus hoc uestro in rempublicam studio, nec profecto minus sua quam uestra causa lętatur, quum uideat ita uos in patriam esse animatos. Nullum enim officium in eam conferre potestis, cuius ipse magna ex parte non sit particeps, felicemque sibi huius regni administrationem uestra beneuolentia demandatam fore arbitratur tali ciuium suorum

Thomae antistitis a Transiluana praefectura amotum fuisse dicunt, in unum conuenire, atque sacerdotibus potissimum ob regis in eos studium infensi legem ferre, qua omnis promiscue ordinis sacerdotes ab administratione reipublicae prohiberentur, nec nisi uocati et priuatae rei duntaxat causa ad regiam accedere permitterentur, quo scilicet submotis a regia sacerdotibus soli profani principes regi moderarentur. Probanda sane lex foret, ni magis morbo animi quam iudicio fuisset excogitata, propterea quod salubrius est ac multo tutius sacerdotibus sacra curare quam

atque iisdem etiam nauibus in patriam est reuersus. Vbi Rhacusam uentum est, adit tyrannum gener, fingit naues Venetas legatos ad imperatorem Constantinopolitanum uehere, diuertisseque Rhacusam amicitiae secum iungendae causa. Orat, Venetos domum hospitaliter inuitet, esse inter suos primarios uiros, amicitiam eorum honori simul et utilitati futuram. Tyrannus nihil minus quam generi fraudem timens, libenti animo eius paruit uoluntati, Venetos

Postea quam ad naueis accessere, Veneti, uti a Rhacusano edocti erant, rogant tyrannum uelit nauem Venetam ascendere, muneraque a senatu Veneto ad imperatorem Constantinopolitanum missa inspicere, simulque animi laxandi causa naui paulum uehi. Tyrannus genero praesertim idem suadente, Venetorum uerbis dolum haud subesse ratus, nauim Venetam conscendit. Ibi ei uincula extemplo indita, nauesque sublatis anchoris altum petiere. Tyrannus

is cum Capare, eorum qui obsessi erant duce, Branislaui cognato, congreditur. Quippe Branislaui liberi in Rhacusana iuuentute, utpote imbelli, parum spei reponentes, haud contemnendam externorum militum manum sui defendendi causa aere proprio conduxerant. Bodinus hanc Rhacusanorum constantiam uirtutemque Branislaui liberorum ac cognatorum admiratus, simul inutilis pertesus belli, tandem necato Branislauo ex agro Rhacusano excessit. Corpus

referendae summo studio operam dedit, atque adeo omnibus eos est prosecutus officiis, ut, praeter alia beniuolentiae in eos indicia, ubicumque ipse imperitabat, permiserit cuique Rhacusano ciui debitorem suum indicta causa, ac nulla magistratus interposita auctoritate ob aes creditum nectere, atque in neruo domi suae tenere. Quo facto multi ex Rhacusanis id temporis amplissimas

quum eum per se Turca diu uerbis fatigasset, uti a Christiana religione ad Machometani ritus deficeret sacra, quo eo milite aduersus Christianos uti posset. Itaque in custodiam ultra Hellespontum missus, ueneno, ut ferunt, ab hostibus est necatus. Atqui inquirenti mihi, quanam potissimum causa, quaue nostrorum culpa praedatoria Turcarum manus, ab Hungaris fundi facile assueta, tantam ediderit stragem, compertum est praedę maxime auiditatem nostris exitio fuisse. Nam cum Derencino nuntiatum esset Iachïam, Turcarum satrapam, cum sex millibus delectorum equitum

in carcerem coniecit, indignum iudicans, qui statim ueniam impetraret, eo quod iam iterum in gratiam recoeptus bellum uicinis contempto regis imperio ultro intulerat. Matthiae regis uidua, ex impudenter conficta sponsaliorum causa, Vuladislauum regem defert Pontifici. Hac coniuratione hunc in modum compressa, perturbationis quoque, quam his scriptis memoriae prodidimus, iam fere exitus fuisset, ni Beatricis reginae importunae obstitissent nuptiae. Haec enim foemina, decoris ad matronam

decedendum ― qui beneficio prouocatus remuneratione in quempiam utitur, is quidem grati solummodo hominis sibi nomen adsciscit, at qui ultro confert commoda, is demum beneficus ac liberalis merito ab omnibus appellatur. Haec enim uirtus diuinae imitatrix naturae nihil sua causa agit, sed eius gratia, in quem suo duntaxat delectata officio utitur beneficentia. Atqui haud ab re tua futurum est, Vuladislaue, si Alberthus cognouerit non magis senatus sui studio quam tua uoluntate regnum paternum obtinuisse. Nam et te secum syncere in

hostium suas ulciscuntur iniurias, quum longe praestet ob Christianae reipublicae utilitatem regno potius cedere quam Turcarum armis illud retinere, quippe quorum amicitiam maximis iniuriis ac demum libertatis precio Christiani semper pararunt. Turcae enim cum Christianis nulla alia causa amicitia iunguntur, nisi ut demum opprimant incautos. Vnde qui illorum fidei minime credunt, maxime tuti sunt. Poloni, magnam stragem perpessi, cum insigni dedecore domum migrant. Bazethes literis Stephani

ditione, magisque ab incolis destituta sunt quam ab hostibus ui capta. Sed ante quam ad Christianorum clades accedam, quae Gemii interitum consecutae sunt, eius uiri fortunam, quo res paulo ante perstricta magis in aperto sit, paucis attingam. Quod ut facerem, ea uel potissimum causa adductus sum, ne uidear quempiam tanti sceleris falso insimulare. Gemii Othomani fata; qui ab equitibus Rhodiis captus et in Galliam missus. Quum Mechmethes Otomanus Secundus, cognomento Magnus, qui de Graecis

uobis gratias habeo amici, quod mei magis quam uestri memores fortunam meam ruentem, non secus ac stantem incredibili fide prosequimini. Sed meum non est turpem transfugae una uobiscum subire notam, et amicorum charissimis tanti dedecoris, simul et periculi esse causa, atque alienum scelus meum ipsius, fuga patriam relinquendo, facere, in exilioque per dedecus degere studio consulendae uitae, si non regia nunc ui, at certe morbo mox omnino interiturae. Proinde quemcunque exitum mihi dederit fortuna, eum haud inuitus subibo. Atque ita uultu

decus, nec colono praeter constitutam stipem, licet ille laborem suum in colendo agro impenderit, sed domino cedunt prouentus. Atque id quidem recte institutum esse affirmauerim, ut is scilicet maximum eius rei ferat fructum, cuius potissima ipse extiterit causa, propterea quod sicut cęlestia corpora a sole, seu a coelo empyreo lumen suum mutuantur, et quemadmodum unius cuiusque animantis membra totam uim suam a capite, seu a corde trahunt, ita qui sub regibus aetatem agunt, ab ipso rege omnem uirtutis materiam tanquam a fonte

in defendenda religione utamur. Ad ea Mauerdinus, salute fere omnino desperata et ob id elatiore animo, ita respondit: Si tantumodo de religione uestra a me, ut obicitis, uiolata mihi esset causa dicenda, haud omnino saluti meae diffiderem, fraetus non minus regii praetoris aequitate quam mea ipsius innocentia, propterea quod meis moribus et uita praeterita illud crimen facile reuincerem, quod scilicet subornatis testibus et his hominibus, qui semper famosi, ac

aetate fatum lege naturae diutius differri nequit, mortis metu haec dicere, quae quidem Christiano uiro longe felicior quam ipsa uita est, praesertim ei, qui ne a uera desciscat religione occumbit, sed uestrae dumtaxat aestimationis, et gloriae causa. Nam damnatione mea procul dubio perpetuam subituri estis labem, quandoquidem ne uestrae quidem religionis hominibus, quibus ipse notus sum ― sum autem multis, et his non postremis uiris notus ― nunquam

dignam eo Christiano, qui in coetu Romani ritus natus esset. Quamquam ad felicitatem consequendam, quae post hanc uitam Christianos manet, diuersitas ritus nihil obstat, modo adsit ea religio, quam Apostoli diuino spiritu pleni per terrarum orbem tulere. An autem huius uiri iniusta damnatio causa eius cladis, quam Turcae in Polonica expeditione acceperunt, extiterit, nec ne, eius uiri iuditium sit, cui uitae sanctitate diuina uoluntas, mortalibus sane, si uerum fateri uolumus, occulta, innotescere potest.

aestiui solis exortu uehementior fit, ita a meridie languescere primo, mox cadere, fauoniumque ab occidua regione, quo sol ipse tendit, excitare solet, quandoquidem litora praesertim sinuosa, qualia Dalmatiae sunt, unde hanc duco coniecturam, ictu solarium radiorum percussa talis existant causa motionis, atque iccirco ab ea regione, ad quam sol inclinat, uentus etiam utplurimum exoriri consueuit. Turcae igitur a uento in malacia ac tranquilitate destituti uix sese iam commouere poterant. Qua re conspecta Veneti

Qua re conspecta Veneti in postremas hostium naues e tormentis missilia eminus adigere, seque ad pugnam expedire coeperunt. At Turcae neccessitate animos acuente proras in hostem conuertunt, ita demum concursuri, si ad littora, quae quidem a suis copiis subsidii ferendi causa insessa erant, effugium non pateret. Caeterum Veneti, ubi animaduertere Turcas dimicationem, ut ipsi credebant, haudquaquam subterfugere, statim in pelagus prouecti puppes hosti dederunt, nec praelium ulla ex parte committere ausi sunt. Quos Turcae eorum formidine abusi, dum per

in pluribus imperii sui locis naueis fabricandas, ueteresque reficiendas constituit. Itaque ad eas naueis, quas superiore anno aedificauerat, circiter sexaginta nouas addidit. Quas sane partim in sinu Ambracio, partim in flumine Aeante ad Aulonem oppidum construi iussit, hac uel maxime causa, ut Veneti eo terrore desperationeque resistendi compulsi animum ad pacem petendam flecterent, maritimisque Graeciae ac Illyrici locis, ad quae ex Apulia et Calabria breuis transitus esset, caederent, ut scilicet Gallorum rex, si forte subacto Neapolitano regno uellet traicere in

praestatis? Neque enim ipse more Veneti principis domi in urbanis deliciis procul ab hoste agit, uerum nobiscum militiae una graues sustinet labores, nobiscum imbres, pariter et aestus patitur feruorem, atque ad ipsos prope hostilium telorum ictus exponitur, haud plane alia magis causa quam ut illi largior suppetat uestrae uirtutis remunerandae facultas. Eia agite, commilitones, irrumpite in urbem, quam quidem Graeci, nobis multo magis quam Venetis dediti, incolunt! Nil uos terreat oppidanis adiunctus miles: is enim non ex eo genere est, quos Christiani aerarios

Venetus in Plinianis castigationibus eundem esse uelit, deceptus cum uocabuli similitudine, tum quia apud ueteres scriptores Boianae nomen nusquam extat. Et Plinius forsan, quia de Drinone nullam mentionem facit, hos duos procul dubio amnes unum esse putauit, hac maxime, ni fallor, causa lapsus, quod hi duo amnes non procul a Scodra oppido inter se coire pene uidentur, utpote qui ibi haud magno terrae spatio, dum Drinon Scodrensem agrum praeterfluit, dirimantur, atque inde, uelut ex eodem fonte bifariam effusi, mox magno interuallo disiuncti Adriatico mari uterque

nihil auxilii Venetis portabat, sed Mediolanensis imperii fines quietis stationibus tantumodo tutabatur, apparebatque haud aegre laturum Gallum, si clade aliqua Maximiliani animus minueretur, quamquam Gallus non minus optabat de ferocia Maximiliani demi quam noua aliqua causa inter Venetum et Alemanum offensam exoriri, quo Venetis maius omni ex parte odium conflaretur. Igitur Veneti, abusi Maximiliani absentia, Carnos Histrosque, quatenus hae gentes ad Maximilianum pertinebant, suis per se copiis inuadere statuunt. Itaque nullo hoste

quam non modo paci studere, uerum etiam Christianos dissidentes in gratiam reducere, ac praescriptis quemque finibus continere, tamen quum non liceat pace frui, nisi eam armis quaesieris, non solum bellum honestum est, sed etiam neccessarium, modo id ita geratur, ut omnibus testatum sit non alia causa susceptum esse, quam ut eo suum cuique restituatur. Iam quartus annus circumactus est, ex quo Iulius pontifex nunquam Venetos hortari destitit, ut tandem latrocinio suo finem imponerent, redderentque Romanae Ecclesiae saltem illas urbeis, quas recens in Flaminia occuparunt.

quippe mercenarios non modo milites, sed etiam duces habent. Si uno praelio haud incruenti abierint, statim cognoscent se non sua uirtute, sed aliena ignauia fortunatos ac felices fuisse, licet nunc cum regibus ex aequo agere uideantur. At quum tibi e diuerso omnia Dei munere abunde suppetant, causa iustissima ― quid enim iustius quam res praesertim ecclesiasticas a contactis sacrilegio armis repetere? ― consilium, animi magnitudo, opes, rei militaris peritia, militum tum uirtus, tum multitudo, de uictoria nihil dubitandum est. Quam quum consecutus fueris, Lodouice, humanitatem, quae

ecclesiasticas a contactis sacrilegio armis repetere? ― consilium, animi magnitudo, opes, rei militaris peritia, militum tum uirtus, tum multitudo, de uictoria nihil dubitandum est. Quam quum consecutus fueris, Lodouice, humanitatem, quae uirtus reges maxime ornat, hac uel imprimis causa non exues, ut scilicet te non praedae cupidine, sed iniuriae propulsandae causa bellum Venetis intulisse omnes intelligant. Quod profecto toto Christiano orbi facile persuasurus es, si uictoriam, cuius spes magna omnes tenet, adeptus intra fines tuos te continueris, nec tuis duntaxat,

opes, rei militaris peritia, militum tum uirtus, tum multitudo, de uictoria nihil dubitandum est. Quam quum consecutus fueris, Lodouice, humanitatem, quae uirtus reges maxime ornat, hac uel imprimis causa non exues, ut scilicet te non praedae cupidine, sed iniuriae propulsandae causa bellum Venetis intulisse omnes intelligant. Quod profecto toto Christiano orbi facile persuasurus es, si uictoriam, cuius spes magna omnes tenet, adeptus intra fines tuos te continueris, nec tuis duntaxat, sed, quod proprium magni regis est, amicorum et ipsorum etiam hostium

in Italia augeri) se primas huius belli partes libenter sumpturum respondet, daturumque operam, ut Veneti dignas improbitate sua poenas luant, seque ita in potestate Romani pontificis futurum, ut caeteris quoque Christianis testatum sit Lodouicum, Francorum regem, nihil sua seorsum causa facere, sed omnia ad communem utilitatem referre. Gallorum rex Ludouicus XII Venetis bellum indicit, qui conditiones propositas respuentes manum conserere statuunt; rex Triuilio Ripaltaque ab hostibus recepta Cassianum cum

dubio tribuendum. Nihil enim refert ad salutem Venetae ciuitatis suone consilio, an hostili errore excidium euitarit, quum Deus omnia fere per secundas agat causas, nec minus uitiis hominum quam uirtutibus, perinde ac uoluntatis suae instrumentis, utatur, tametsi ille nullius uitii sit causa. Nam si Venetorum res ex alieno odio penderet, iam diu corruisset, quum nemo fere Christianorum principum adeo mitis sit ingenii, quin Venetos aeque ac publicam nobilitatis pestem, fraudum ac insidiarum nidum, excidendos censeat ― nempe quorum ciuitatem officinam euersionum

quaerere quam sociorum regum dissidium, eos re infecta ab se dimisit, exercitumque Patauium admouit. Nam Venetis toto continenti uere et ex animo cedentibus, receptisque a quoque sociorum regum, ut inter ipsos conuenerat, suis rebus, haud quaquam pugnare inter se regibus, utpote sublata causa, necesse erat. Veneti Maximiliani sibi conciliandi spe deiecti, existimantes Patauio retento continentis quoque possessionem haud uideri amissam, faciliusque caetera loca inde recuperatum iri, eo magnam uim commeatus, priusquam Maximilianus Patauinum agrum attigisset,

ira fremens Selynem armis compescere statuit, sed Ionae Dalmatae consilio cedens ad Selynis postulata descendit. His auditis Bazethes non tenuit iram, conuocatisque extemplo amicis, Percipitis , inquit, Selynis improbam regnandi cupiditatem? Qui quidem nulla alia causa, ut iam pro comperto mihi est, tentauit me conuenire, nisi ut mecum de regno ad se deferendo ageret, deinde si precibus, aut persuasione parum profecisset, ad uim nefaria descenderet audacia, qua sane mente et ualidissimam imperii nostri partem sibi comitti optat, quo uel me inuito imperio

egisset, ipse eodem loco postridie se reciperet, eo consilio, ut si Achimathi, ut rebatur, transitus in Europam esset praeclusus, paterque illius accessum forte desperasset, praesto haberet in eandem spem genitum, quem tanti tumultus causa quasi necessario regem designaret, haud diffidens etiam aliquem ex regiis amicis, quos sibi iam diu multis officiis parauerat, id ipsum Bazethi suasurum; sin uero pater obiecto exercitu uenienti obsisteret, occasione pugnandi oblata uteretur, satis credens proposito

exercitumque reparare coeperat spe repetendi regni paterni) praetorianorum nomine hortantur, Constantinopolim accederet atque assumpto paterno exercitu aduersus Achimathem expeditionem susciperet. Ille uero pro ingenita calliditate ita perplexe respondit, ut appareret imperandi solum causa se pietatem relicturum, alioqui ab honestate nequaquam discessurum. Ait enim se non nisi regem atque in patria sede collocatum ob communem Turcaici nominis utilitatem cum parente, nedum cum fratre dimicaturum; etenim nefas esse, quum nulla eiusmodi subsit causa, in coniunctum

imperandi solum causa se pietatem relicturum, alioqui ab honestate nequaquam discessurum. Ait enim se non nisi regem atque in patria sede collocatum ob communem Turcaici nominis utilitatem cum parente, nedum cum fratre dimicaturum; etenim nefas esse, quum nulla eiusmodi subsit causa, in coniunctum sanguine hostilia agere. Praetoriani, agrestes homines pinguique ingenio (et sunt fere omnes ex Illyrico, pueri admodum parentibus ui ablati, qui, ubi sacris Machomethanis imbuti linguaque Turcaica eruditi adoleuerint, praetorianis adscribuntur),

spacium temporis sibi dari, accusata filii impietate praetorianorumque nefaria proditione, multo auro mulos onerari ac prae se agi Dymamque, oppidum ad Hebrum amnem situm, deponi iubet. Mox et ipse uehiculo a spadonibus regis casum miserantibus impositus eodem Achimathis causa inuitus gemensque proficiscitur. Maluerat enim Achimathe rege substituto sese ultro in quietem recipere, et quia ille et aetate caeteris fratribus praeferendus erat, et specimen dederat moderati regis, uidebaturque uelle patriis uestigiis insistere.

regnum societatis impatiens), nihil admodum iam suorum de se opinionem ueritus ad inferendam Corghuti mortem animum adiecit, accusata prius falso apud Turcaicarum legum peritos fratris in se perfidia, ne sine legitima causa suum iusiurandum, quo incolumitatem fratri promiserat, contempsisse uideretur, et aliquam periurii latebram inueniret. Ementitur igitur se ad Corghutem tentandi eius animi causa praetorianorum nomine scripsisse, ut quia Selynes crudelitate sua omnibus odio esset, illius

accusata prius falso apud Turcaicarum legum peritos fratris in se perfidia, ne sine legitima causa suum iusiurandum, quo incolumitatem fratri promiserat, contempsisse uideretur, et aliquam periurii latebram inueniret. Ementitur igitur se ad Corghutem tentandi eius animi causa praetorianorum nomine scripsisse, ut quia Selynes crudelitate sua omnibus odio esset, illius absentia fraetus pergeret Constantinopolim, sedemque regiam opportune occuparet; secuturos eum non solum praetorianos, sed etiam omnes Europaeos Turcas,

multa alia scelera, tum maxime ob inexplebilem auaritiam adeo inuisum esse, praesertim apud Boemos, quos a nostris haereticos uocari diximus, ut eos omnium gentium latrones appellent, asserentes, siue quis Christianorum Romam rei suae expediendae causa petierit, exhaustum pecuniis domum inde reuerti ― pontifex enim Romanus etiam minimi sacerdotii tam collationem quam confirmationem studio pecuniae congerendae sibi uendicauit ― siue legatus a Sede Apostolica in aliquam regionem missus fuerit, onustum auro per

sibi uendicauit ― siue legatus a Sede Apostolica in aliquam regionem missus fuerit, onustum auro per omne nefas quaesito Romam regredi. Fatetur praeterea uanus homo, ut furorem suum, quo tantum Christiani sanguinis in Rauennati agro effusum est, excusaret, se nulla alia causa Gallis hostem fuisse, quam ut rebus Italicis consuleret, quum neminem fugeret Italiam sine rege armis ac magnis opibus instructo nequaquam posse foelicem esse, atque ob id maxime crebro turbari, ac plurimum tyrannide uexari, quia in multos esset principatus diuisa. Vnde recte Plato regem,

uestra exculti, quicquid pecora uestra aedunt, nobilitati in praedam cedit. Illis terra aratur, illis uineae ponuntur, illis greges et armenta educantur: uobis cum seruitute omnium rerum egestas relicta est. Quod eo grauius toleratu est, quia qui opulentiae causa sunt, hi maxime inopiam sentiunt: tam sane inexhausta est nobilitatis rapacitas. Nec quicquam dubium inter incolas regni Hungariae refero, quandoquidem nemo ignorat, quae miseriis suis quotidie domi quisque uestrum experitur. Quis enim nobilium rem ullam instituit, siue ea magni operis sit,

domi quisque uestrum experitur. Quis enim nobilium rem ullam instituit, siue ea magni operis sit, siue factu facilis, sine uestra opera et impensa? Nam si quis nobilium aedificat, si uxorem ducit, si filiam collocat, si hospitem accipit, si nascitur, si uita excedit, si ad regem sui negocii causa proficiscitur, uos mulctamini. Nihil rei usquam ab illis geritur sine graui uestro detrimento. Quis hoc ferat, cui aliquid humanae inest mentis, nihil nobilibus neque prosperi neque aduersi euenire posse, quod uobis aliquam non afferat calamitatem? Si illi diem festum celebratumque

inuadere iubet. Turcarum copiae trifariam erant diuisae: in dextro cornu Asiatici constiterant, laeuum Europaei tenuere. Selynes cum his, quos regio more fere satellitum loco secum habebat, ita mediam aciem tutandam suscepit, ut magis in subsidiis quam in acie esset. Suae autem custodiae causa more Othomanorum regum circum se habere consueuerat praeter sex millia peditum, quos praetorianos uocant, ad decem millia equitum, qui sane nusquam a corpore regis, dum in castris est, discedere solent. Turca igitur, conserto praelio ac uehementer per

iniecere, eo consilio, ne, quantum Turcarum copiae diminutae forent, appareret, numeroque interfectorum hostes inito sese pro uictoribus, tanta Turcarum clade conspecta, ferrent. Quidam spoliandi studio, simul et suos funeris causa inquirendi, dum hostilia uoluunt cadauera, reppererunt, magna spectantium admiratione, foeminas quoque uirorum armis ornatas, atque ita in hostem uersas, ut aduersis uulneribus uiderentur esse confectae. Et quod maiorem incutiebat admirationem, nullam earum uiuam in

opificibus, quorum ars erat tegmina militum e laminis ferreis conficere. Quibus Constantinopolim missis officinas attribuit, iussitque arma fabricare, atque eadem arte alios instituere. Inde in Gallograeciam, Amysum, hybernatum concessit. Iisdem in regionibus exercitum quoque hyemandi causa collocat, uere ineunte ad Euphratem cum copiis suis reuersurus, propterea quod die noctuque animum fatigabat cogitando, quonam modo aut Ismahelem, hostem sibi acerrimum, bello superaret, aut pace cum ipso facta Achimathis fratris filium per pacis conditiones in suam redigeret

unquam gens saeuius, uiolentius, intemperantius, magisque impotenter in suos dominationem exercuit quam haec immanis natio in Machomethanos homines Syriam et Aegyptum incolentes exercet. Hae importunae belluae haud satis habent populos sibi subiectos bonis spoliare, sed insuper eos leuissima ex causa uerberant, uulnerant, occidunt, matres familias ac uirgines constuprant, omnia scelera in ciues suos, ac si belli iure liceret, quotidie ędunt. Quare quum praelium inibitis, memineritis uos aduersus infestissimos latrones

coluerant, simul quorum amicitiam aucupabatur, magis suis quam regiis rationibus inseruiens. Nempe si opulentioribus sociis praeesset, maius emolumentum sibi inde prouenturum sperabat. Quae res ubi indicio eorum, qui asportabantur, ad Selynem delata est, accitum in castra Ionam indicta causa telis praetorianorum ira furens obiecit, exprobrata ei praeter inobedientiam atque auaritiam paterna nece, quandoquidem graui odio magnorum scelerum ministri, quasi facinus semper exprobrantes, aspiciuntur. Nempe Selynis iussu, ut supra demonstratum est, Ionas uenenum Bazethi

mortalium prolapsa exanimarint aedificia. Et quia diutius terra mouerat, magno incolarum metu ac solicitudine, plaerisque arbitrantibus terrae motum semper fere aliquem futurum praenuntiare euentum, auertendae coelestis irę causa non modo crebrae per faerias supplicationes habitae sunt, sed etiam templum Christo ad patrem abeunti a senatu Ragusano uotum, eo quod eo ipso die, quo Christus quondam nube circumfusus in coelum sublatus est, tremor ille

in aedibus uero templo appositis diuersoria simul et cibaria egenis perpetuo, ut dictum est, peregreque aduenientibus per triduum benigne exhibentur. Haec ubi decreuit, edixit, ut si cui essent bona a parentis sui procuratoribus inique erepta, etiamsi sint fisco illata, causa cognita restituerentur. Atque ita omnibus fere, quibus per iniuriam quicquam ablatum erat, magna omnium admiratione redditum. Nefas enim Turcae putant in fiscum uel iniuste illata inde unquam perinde ac Deo dicata efferre, aut in alium usum quam in rem principis, seu publicam

offendamus. Nec ulla magnopere Hungaris uerecundia obstricti erimus, eo quod bellum illis haud denuntiatum inferimus, utpote quod ipsi priores, sacrum inter omnes gentes legati nomen uiolando, nobis pacem ultro petentibus indixere. Itaque quum omnium iniuriarum causa ab insolentia et animi elatione proficiscatur, pro certo habete Deum nihil magis quam superbiam auersari. Quod quidem et casus principis Dęmonis imprimis declarauit, et Christi sententia testatur, quem nos diuino quidem spiritu

se suaque defendant, laborantibus magno atque alacri animo succurrant, amissa repetant, recepta Deo propicio tueantur et conseruent. Ac ne ego pluribus utens uel prudentiae uel uirtuti tuae diffidere uidear, finem faciam, si tamen adhuc pauca quaedam subiecero non tui adhortandi causa, quem in omnia paratum esse confido, sed desiderio meo quo uror obsequendi. Rogo igitur ostendas te tot populorum praesidem quot tuae fidei a Domino habes commendatos, id est omnium Christianorum. Omnes ad pacem mutuamque beniuolentiam hortare ut parens, compelle ut dominus.

restitui debent spoliatis, qui Gabaonitę, hoc est uallis moestitię, appellantur, quia supra sortem usuram soluendo tristantur, noster ergo Dauid Christus tradit illis foeneratoris hęredes, qui male partam hęreditatem dispensare neglexerunt. Et ipsi eos suspendere dicuntur, quia ipsorum causa damnantur. Respha, id est auaritia, mater usque ad suspendium eos comitatur. Quibus damnatis fames cessat in populo, quia sublata usura et illicitis contractibus legis poena repressis, cessat auri sacra fames,66 ex qua omne malum oriri solet. 149v

2.136  Cura uel hoc uitium, sceleris iactantia tanti
2.137  Te ipsum excrutias et tu tua pectora rodis
2.138  Prosperitate gemens fratris teque acriter angens
2.139  Ira tibi causa est, qua exoptas crimina nosce,
2.140  Falsa tui socii, quibus huic maledicere possis
2.141  Corde uel ore tuo uindictam queris et optas
2.142  Scandala quod ueniant, quae sunt odiosa

rebus, et omne
3.55  Quod domitat Phebus radiis, soror atque Diana Natura huius mundi.
3.56  Permanet inconstans tandem finemque reponit,
3.57  Causa huius datur haec, tempus namque omnia uergit
3.58  Aut credis quod ibi sint ditis numina nigri
3.59  Aut sit Tartareis tellus decorata uenenis,
3.60  Dira uel horriferis ornata haec

banus inclytus, Christophorus Marcelus, archiepiscopus Corcirensis, Augustinus Mula, patritius Venetus generosus, Barnardus Zane, artium et sacrae teologię magister, archiepiscopus Spalatensis metropoliticus, et multi alii quorum nomina celeberrima breuitatis causa in presentiarum omittimus.

Secundum opptinuerunt locum uiri probi ac honorati, minus tamen docti, in numero quorum fuaerunt Dominicus et Hieronymus Papales, qui et carmina sua ad lyram argutissimis modulis decantare solebat, Nicolaus Petracha,

oppida in principio insulae a continenti. ignoto nobis euentu desolatorum, stratis pluribus in locis assaroto seu musiuo opere pictis in eis apparentibus. In praesentia quinque sunt hac in planicie uillae maiori ex parte, quamquam pars eorum arua Cereris causa (nam huius hec insule pars satis ferax est) uineasque excolant, a pastoribus pecudum inhabitate suntque hi inter Pharae incolas asperiores. Ressiduum insulae campos umbrosis montibus permixtos habet, multarum rerum in usus hominum cedentium, uini uidelicet oleique ac ficorum necnon

ac temperie quadam inter frigidum et calidum piscibus ualde grata praeditum, tum quia per late patentia aequora Ionicum Apulumque ac Illyricum saeuientes uentorum procellae uel inuitos pisces tutiora petere loca compellunt. Frequens hinc emendorum causa piscium ex diuersis mundi partibus mercatorum est ad haec loca concursus, Frequens ad Pharam mercatorum conuentus. ex quorum conuictu non minus nostrates quandam argutam astutiam quam copiosa fortunae bona contraxerunt. Quid dicam de onerariis eorum nauibus,

pedum Vestre Sanctitatis oscula beatorum et meę servitutis humillimam commendationem. Ego, postquam a Vestra Sanctitate discessi, XXImo die Budam perveni, ubi cum maiestatem regiam non reperiissem – quę ad insulam Chepel animi causa secesserat, illic maiestatem suam et serenissimam dominam meam, reginam conveni. Benigne ab eis exceptus quibus cum mandata Vestre Sanctitatis exposuissem, gratissimo animo omnia audivere, presertim Vestre erga se Sanctitatis tantum

et domine, domine clementissime! Post oscula pedum Sanctitatis Vestre beatorum et mei humillimam commendationem. Molestissimum mihi est hec etiam pauca, que nunc ad Vestram Sanctitatem scribo, aliena manu mihi esse scribenda. In causa est oculorum lippitudo, qua tamen levari incipio et brevi penitus liberari spero. Alia Vestra Sanctitas partim ex litteris regiis et domino Francisco Marsupino, partim ex litteris domini baronis intelliget. Hoc volui etiam litteris

in memoriam reducere supplicasse me Vestre Sanctitati baronis nomine, ut quando pileus in Hungariam mittendus esset, ad eius manus mitteretur. Cupit id baro honoris pocius sui et amicicie illius, de quo agitur, quam alicuius sui commodi causa. Supplico igitur Vestre Beatitudini tam meo, quam baronis nomine, dignetur in hoc preces utriusque nostrum exaudire, et pileum ipsum, si mitti contigerit, per hunc nuntium seu cursorem regium ad baronem mittere, poterit huic ipsi

3.131  Quae quum sacra dies cunctis spectacula terris
3.132  Exhibuit, subito tria lumina lumen in unum
3.133  Paulatim coiere simul, non sufficit orbi,
3.134  Vna quidem quanuis nox est amplissima testis,
3.135  Testis et alma dies, quod rerum causa bonarum?
3.136  Principium et finis, trinus Deus, unus, et idem
3.137  Natus in has uenit miserae caliginis oras.
3.138  Dii superi testes, homines, aqua, terra, polusque,
3.139  Omnia testantur, quod rex altissimus olim,
3.140  Lux aeterna

nec enim dolor amplius, ore recessit
4.395  Triste supercilium, sed non amor obticet, inquit.
4.396  Nate quid hoc actum per te est? sic anxia mater,
4.397  Sic Pater ipse dolens te quaerebamus euntes
4.398  Men? quae causa fuit? quid quaerebatis euntes?
4.399  Inde refert, en scire iuuat, genitoris ut ipsis
4.400  Rebus adesse mei patria me sponte necessum.
4.401  Iam desiderio nati flagrante potiti, ❦
4.402  Iam sua tecta petunt patriae

6.135  Nec satis ut uestris periuria mentibus absint,
6.136  Est quoque iurandi procul euitanda potestas.
6.137  Nam iusiurandum primum est, os uera loquentis,
6.138  Est hoc, esse refert, non est, non esse fatetur,
6.139  Amplius haud hiscit, nisi causa incredula cogat,
6.140  Iustaque, iudicii iurando fortia firmat.
6.141  Eia agite, capite arma manu potiora uirili, ❦
6.142  Verba ex ore meo, mea fulmina, sumite tegmen
6.143  Iustitiae, sitque illa noui lorica decoris,

8.196  Qui genium uitae, uitae qui inuenit amores.
8.197  Deperdet genium, uitae deperdet amorem,
8.198  Qui genium uitae, uitae qui perdet amores,
8.199  Acquiret genium, uitaeque acquiret amorem.
8.200  Prima parit lethum, parit altera causa salutem.
8.201  Ergo odio quaerendus amor, crucis arma gerenda,
8.202  Vestiganda salus, tali haec uirtute parantur.
8.203  Non aliter quam qui sapienter in arte fabrili
8.204  Pinniferam aedificare parat super aethera turrim,

epuli sed inexaturata libido.
9.423  Ne peritura uagos per totque alimenta labores
9.424  Exercete uiri, sed uos inhiate Deorum
9.425  Concilia, alliciant diuae conuiuia mensae,
9.426  Christus in aeterna uobis quae sede parauit.
9.427  Hac qui de causa est summo demissus Olympo,
9.428  Hoc opus, hicque omnes labor exercendus in horas.
9.429  Sit sincaera fides, ut amore feratur in ipsum
9.430  Quem mittit pater, huic inamandi fantur apellae.
9.431  Tu quae signa facis, facias ut aperta patescant,

ut sua iura tenet, sua lumina Phoebus.
10.477  Testis et est alius pro me, qui uera fatetur,
10.478  Nescius haud ego sum, quaenam responsa Iohannes
10.479  Ipse tulit uobis, et testatissima fecit.
10.480  Teste nec humano mea causa tuenda necesse est
10.481  Vt sit, uestra salus hoc exigit. ille lucerna
10.482  Feruida lucis erat, sed uos breuis hora remouit
10.483  Luce uiri, mihi testis adest amplissimus aether,
10.484  Terraque, me laudant labris opera omnia plenis.

11.180  Postquam hominem uidit de matris origine caecum,
11.181  Visu infoelicem, terrae pede fixus inhaesit.
11.182  Tum socii incipiunt scitari oracula Christi.
11.183  O, rabbi hic orbus quod sic in luminis oras
11.184  Prodierit, cuius uel forsan causa parentum?
11.185  Vel cladis quae culpa fuit de stirpe recoeptae?
11.186  Nec caeco sua culpa fuit, nec causa parentum,
11.187  Respondit Iesus, quod sic prodiret ad auras
11.188  Aetherias orbus sub primi lumina solis,
11.189  Sed quod opus

11.182  Tum socii incipiunt scitari oracula Christi.
11.183  O, rabbi hic orbus quod sic in luminis oras
11.184  Prodierit, cuius uel forsan causa parentum?
11.185  Vel cladis quae culpa fuit de stirpe recoeptae?
11.186  Nec caeco sua culpa fuit, nec causa parentum,
11.187  Respondit Iesus, quod sic prodiret ad auras
11.188  Aetherias orbus sub primi lumina solis,
11.189  Sed quod opus quod nostra palam lux esset in illo.
11.190  Me decet utilitas, operumque paterna potestas
11.191  Exercenda

11.207  Vt uidere uirum noti admirantur euntem.
11.208  Nonne recens mendicus erat? caecusque sedebat?
11.209  Asserit hic alius, negat alter, at ille fatetur.
11.210  Ipse ego sum, rogat alter ades, nitor unde pupillam
11.211  Imbuit iste tibi? quae causa haec mira uidendi?
11.212  Ille refert, deus ille deus, cui nomen Iesus,
11.213  Nescio qua uirtute lutum confecit, et unxit
11.214  Inde sinus oculorum, ipsos mihi leuit et orbes,
11.215  Hinc me Siloe misit stagnantis ad undam.
11.216  Mox

ait o, sunt multa mei facta inclyta patris
11.344  Per me ostensa tibi popule, et manifesta patescunt.
11.345  Cur modo? cuius opus facti uos armat? atrocem
11.346  Vt mihi sic caedem lapides, et saxa minentur?
11.347  Respondent operum non in te causa bonorum,
11.348  Sed tua nos armat blasphemia cautibus aspris,
11.349  Nam tibi mortalis quum sis deus esse uideris.
11.350  Ille refert, hoc ipsa canit lex uestra, deosque
11.351  Nuncupat, hic inquit quia ii uos estis, e illos
11.352  Si fas

caterua
12.213  Affuit, et tetri uersutia Daemonis audax,
12.214  Coeca dolo intentant, et proelia uoce lacessunt,
12.215  Et laqueos quaecunque daret responsa parabant.
12.216  Sic ergo incipiunt scitari oracula Christi.
12.217  An quacunque licet causa suadente marirum
12.218  Soluere uincla tori? connubi scindere iura?
12.219  Haec laquei fraudisque malae Sapientia uictrix
12.220  Dat responsa, locum nec fraus inuenit in ipsis,
12.221  Quae diuina docent ea uos an scripta legistis?

decreta maritis,
12.237  Quid qui uxore sua (fuerit nisi adultera) longe
12.238  Dissidet, atque aliam ducit? moechatur, idemque
12.239  Dimissam quicunque malo sibi iungit abusu.
12.240  Ad noua discipuli Christi mandata reclamant,
12.241  Causa hac stante, uiro ducenda haud expedit uxor.
12.242  Talia Christus eis enunciat, atque ita fatur.
12.243  Haud quaquam id capiunt, nisi quos fouet ardor ab alto.
12.244  Sunt quos eunuchat matri natura sub aluo,
12.245  Sunt et quos hominum manus

nam prima fuit dubiae sententia mentis.
12.671  Consulite in medium, quid nunc incumbat agendum,
12.672  Quanta hic signa tacit? quali uirtute coruscat?
12.673  Quem si impune licet, si tanta intenditur aura,
12.674  Nec ratio obstandi datur, ullaue causa nocendi,
12.675  Huic populus simplex, huic gens allecta profecto
12.676  Haerescet, signis mundo credente secutis.
12.677  Tum romana phalanx iusto mauortia bello
12.678  Huc aderunt, et nostra prement loca gente subacta.
12.679  Altera

pluribus omnes
13.227  Dona suo posuere deo quod ab ore redundat.
13.228  Tunc ait ad quosdam sibi qui confidere multum,
13.229  Caetera dhincdehinc hominum despernere pectora sueti.
13.230  Vna duos homines orandi causa trahebat
13.231  Haec in templa simul, pharisaicus alter, et alter
13.232  Publicus actor erat, quorum prior ore rogabat
13.233  Stans secum. grato tibi rex hominum, deumque,
13.234  Non mihi par uulgus, non par mihi caetera turba

gens impia, missos
13.628  Quae obtruncas ad te uates, immanis aceruas
13.629  Et lapides super iniectos innoxia membra.
13.630  Ah quoties uolui tua germina cogere, pullos
13.631  Instar auis pauidos quae tentis protegit alis.
13.632  Interitus te causa tui nolente sequetur,
13.633  Vestra relinquentur domus haec deserta colonis.
13.634  Vnde nec ora mea post ipsa uidebitis ulli,
13.635  Donec ab aeterno dicatis lumine regi
13.636  Adsit laudis honos, qui uenit nomine sancto.
13.637  Haec

aegra negabit,
13.661  Per loca plura tremor quatiet praecordia creber,
13.662  Qua clausi halabunt aegra tellure uapores.
13.663  Haec paritura dabunt horrendos prima dolores.
13.664  At uos in tribula ponent, et caede necabunt,
13.665  Nostrum causa nescis stat iusto in sanguine nomen.
13.666  Multis et pedicas in praedam, et retia tendent,
13.667  Vt dammae laqueis, laqueis capientur, ut apri,
13.668  Tantus amor fraudum per mutua crimina surget.
13.669  Hinc Antichristos uideas, hinc feruere

illique
15.261  Irruit in stratu super aurea fulcra cubanti.
15.262  Terrificosque ciet uisus, hinc excita surgit
15.263  Procula Pilati coniunx, et talia mandat
15.264  Dicta uiro ferri, ne quid caue laeseris illum,
15.265  Sanctus enim est, causa hac nimio sum territa uisu.
15.266  Hinc omnino uolens illum dimittere praeses
15.267  Concitus, et diuam mundi turbare salutem,
15.268  Haec ait. ingratae Christum quem remur Iuda,
15.269  Quid faciemus ei? gens, o, quid me aspera censes?

patens homo, sarrano chlamydatus in ostro
15.362  Progreditur, fixis redimitus tempora iuncis.
15.363  Tum magis infremuere, furorque ardescit hiantum,
15.364  Fige cruci, iam fige, nefasque execrat, atillis
15.365  Praeses ait, iustu uos huc configite, causa
15.366  Nulla mihi, satis hoc examine constitit insons.
15.367  Illi tela uomunt, ore et iaculantur acerbo,
15.368  Debet lege mori, quia cum mortalia gestet
15.369  Membra, deum sese lingua iactauit inani.
15.370  At uerax hic lege deus,

non uno perforat ictu.
15.588  It cruor, et triplicem diffundit ab arbore fontem,
15.589  Haud mora, uexillo nam rex attollitur alto,
15.590  Solis in occasum, fixa cruce rupe cauata.
15.591  Inde triumphalis supra caput additur altum
15.592  Causa nescis titulus Pilato a praeside missus.
15.593  Tres linguae hunc, terno uersu, ter nomine pandunt
15.594  Inciso Iesu totius Regis Iuda,
15.595  Ob quod pontifices ringi, ac deradere frustra.
15.596  Vtque duos secum crucibus fixere latrones,

pacietur, si credit me (prout supplico humilime, credere dignetur) episcopatum illum non magni alioquin momenti et in loco periculoso situm non voluntate, sed ob hunc magistratum, quem gero, suscepisse, magistratum autem hunc non causa mea, sed spe boni publici difficilimis temporibus subiisse. Me in his, quae suscepi, ab eo rebus omnibus adiuvari, qui causas publicas tocius Christiane reipublice et maxime horum finium, qui reliquam Christianitatem

tueri etiam ex professo debet. Vestra Sanctitas, et hoc, quod nunc ab ea pro isto amico meo peto, et, si quid in posterum in me conferre voluerit (in quo ego tamen non ero importunus), nihil supplico, conferat in me, unquam causa mea privata, sed causa publica illo uno excepto, quod a Vestra Sanctitate, dum conclave (in quo nutu Dei et for- tuna reipublice Christianae in pontificem electa est), ingrederetur, et quod rursus a Sanctitate Vestra iam pontifice

ex professo debet. Vestra Sanctitas, et hoc, quod nunc ab ea pro isto amico meo peto, et, si quid in posterum in me conferre voluerit (in quo ego tamen non ero importunus), nihil supplico, conferat in me, unquam causa mea privata, sed causa publica illo uno excepto, quod a Vestra Sanctitate, dum conclave (in quo nutu Dei et for- tuna reipublice Christianae in pontificem electa est), ingrederetur, et quod rursus a Sanctitate Vestra iam pontifice petivi, excepto, quod

hanc solam existimabat fęlicitatem, perinde quasi huiusmodi status (ut alię res humanę instabiles ac perbreues sunt) non dicam immortalis, sed futurus esset diuturnus: praesertim quum nullo iure, nullis legibus, nulla pia causa per fortunas, sanguinem, uulnera, caedes multorum istuc peruenisset. Siquidem odia grauiora, tametsi recentibus in malis plaerumque metu se cohibent a uindicta, mox tamen tanquam ex abdito prorumpunt ac in auctorem

at hercle in primis illud incredibili me delectatione afficit quod nulla fuerim cupiditate stimulatus ad munia bellorum ac reipublicę obeunda. Sed quum de summa rerum ageretur, soli tunc mihi non ambienti, ne optanti quidem causa mea, fuerant honores uniuersi decreto senatus ultro delati; numquam tamen assensi ut fęciales ad aliquos populos mitterentur, nisi iustissimis de causis, tum demum florentem fore rempublicam arbitratus, quum

reliquis flagitiis obtemperantes. Cuiusmodi hominibus si quando fauor populi, mutationis ac rerum nouarum cupidissimi, summum honorem mandasset, maximos uidebam in republica fluctus excitatum iri. Quod ut diuinarem cum pleraque fuerunt in causa, tum uero Terentius Varro, cuius temeritas Canensi pugna nostram urbem tam graui clade afflixit ut, si hostis maturauisset exercitum admouere ciuitati, euersum fuisset imperium Romanum. Quare quod ad illam primam discordiarum facem

inusitatis flagrante cupiditatibus, ad hoc spe nouandarum rerum mirabiliter inflamato furente inque audacia, patrięque pestem nefarie moliente concurri: non modo meum honorem tutatus sum, uerum etiam suscepta causa nobilitatis et saluti bonorum prospexi, et uires impotentię uel potius furoris pręcidi. Num putas, Caesar, idque tecum altius expende, satius fuisse me tunc prębere C. Mario, homini nouo, scelus impium anhelanti,

Ergo Marius, quo etiam fauorem plebis sibi conciliaret, se publicum optimatium inimicum professus est: siquidem alia uia non dabatur aditus ad honores, uidelicet ut odium, quod secum ipse e domo attulerat, noua causa geminaretur. compertum habuerunt homo callidus ac ueterator illius ordinis animos fuisse patribus semper infestos, quod multis secessionibus et tribunorum plębis intercessionibus demonstratum est, adeo

salus leuitati uulgi etiam in tranquillo, qui Euripo inconstantior est. CAES. Necdum excidit mihi suspitio te restitisse Marianis conatibus tua ipsius causa: haec opinio, nisi me ratione liberaueris, aetherna futura esse. SyL. Quemadmodum gloriam non

pręter amorem ciuium, quamobrem turpiter eiectus apud alienos in sua calamitosa senectute ludibrio habitus est: nonne Macedones ob superbam dominationem Demetrium in bello deseruerunt? nunquid etiam simili de causa Tarquinius a nostris urbe non fuit exclusus? Caeterum inde facilius connicere licet quam friuolę sint opes tyrannorum, quippe triginta senissimi tyranni non potuerunt Athenis Thrasybulo, ciui

quidnam illi molirentur, et ut eos, si possent, ab incepto itinere avertant. Ille non immemor, quid ei antea fuerat de regis custodia mandatum, recusata, quantum honeste poterat, ea provincia, demum cum et monachum instare videret et regem monachi imperio non contradicere, ne, quod non sine magna causa faciebat, id ei in ignaviam vel timiditatem verteretur, subdit equo calcaria et illuc, quo mittebatur, cum sociis et tota equitum qui ei parebant, cohorte festinat ea etiam spe, quod non videbatur ullo modo dubitandum, eum ad tempus, quo regi eius opera esset necessaria, inde facile reverti

edictum gladium strinxisset. Quanto iustius hostium loco ducendi sunt isti Cares, qui inauditam crudelitatem iniussu Imperatoris aduersus inermes exercuerunt? At quam tandem ob causam saeuitum est in urbem? Romae urbis tentatae Causa, auaritia. Quia pecuniam non numerauit auaro atque crudeli exercitui. Quid aliud causae latro dicat, cur uiatorem occiderit? Olim Gallos propemodum iusta ira pertraxit ad urbem: Nam legatus Romanus contra ius gentium in acie pugnauerat. Isti latrones nihil causantur aliud, quam

amplissimae praedae spes perpulerunt, ut transgressi Apenninum, maximis itineribus summa celeritate confectis ad urbem properarint. Nec dierum aliquot inedia, nec hostis a tergo, et a lateribus remoratus est iter, sic accenderat omnium animos praedae cupiditas. Haec si iusta causa oppugnationis uideri potest, non intelligo, cur non omnes latrones excuset praedae cupiditas. Si haec iusta bellandi causa in terris est, nihil obstat iam quo minus in urbibus unusquisque inuadat aedes locupletiorum, siquidem ex praeda ius existimandum erit. Sed non disputabo

confectis ad urbem properarint. Nec dierum aliquot inedia, nec hostis a tergo, et a lateribus remoratus est iter, sic accenderat omnium animos praedae cupiditas. Haec si iusta causa oppugnationis uideri potest, non intelligo, cur non omnes latrones excuset praedae cupiditas. Si haec iusta bellandi causa in terris est, nihil obstat iam quo minus in urbibus unusquisque inuadat aedes locupletiorum, siquidem ex praeda ius existimandum erit. Sed non disputabo subtiliter de causa, nec patrocinabor Pontifici, in quem culpa confertur. Nulla ne igitur in uictoria moderatione utendum

uideri potest, non intelligo, cur non omnes latrones excuset praedae cupiditas. Si haec iusta bellandi causa in terris est, nihil obstat iam quo minus in urbibus unusquisque inuadat aedes locupletiorum, siquidem ex praeda ius existimandum erit. Sed non disputabo subtiliter de causa, nec patrocinabor Pontifici, in quem culpa confertur. Nulla ne igitur in uictoria moderatione utendum fuit? Nullum ne discrimen sacrarum ac prophanarum rerum habendum? Quis tam crudelis unquam uictor fuit, etiam apud Ethnicos, qui non abstineret uim a templis? Gotthos

audiuit direptum esse? Nemo profecto. Et Maximilianus ipse cum esset in puniendis delictis lenissimus, tamen in uindicanda auaritia militum acerrimus fuit. Etenim cum in eo bello capta Vincentia, Maximilianus in uindicanda auaritia acerrimus, quidam iniussu suo in aliquot ciuium aedes praedandi causa impetum fecissent, statim totam illam cohortem oppressit, et plures ducentis securi percuti iussit: Vt eo exemplo ostenderet, non omnia uictoribus in uictos licere. Habes Carole Caesar auitum exemplum, quid de exercitu iudicare te oporteat, qui auaritia corruptus, omnia diuina atque humana

vestrae tot jam ducuntur saecula vitae
A nati mundi principio atque Chao,
Ecquem vidistis tam longo tempore tantis
Cladibus oppressum seditione sinum,
Ecquem tot quondam populis opibusque superbum
(Hei mihi!) vidistis tam subito ruere?
Si mihi causa mali tanti foret advena quisquam,
Leniri posset forsitan iste dolor.
Nunc cum consumunt heu me mea viscera, quaenam,
Quae lachrimis nostris esse medela potest?
Nam quod quaeso malum, quod non sum experta? bonum, quod
Ex tantis quod non perdiderim,

signa per agros
Inter se nostros Marte coire gravi
Et toties nostros nostro quoque sanguine vultus
Conspersos vidi: quicquid erat miserum,
Nil grave tam posset fieri, nil denique triste,
Cui non succubuit jam mea vita malo.
Sed quae tanta fuit tantae mihi causa ruinae,
O superi? tantum cur merui exitium?
Quo tandem vestras laesi pia numina mentes?
Quod nostrum offendit pectora vestra scelus?
Sexcenta in nostris regnis immania templa
Exstant, quae vestris laudibus usque tonant.
Non ego vos templis populi,

porrige, quaeso, manum.
Sola homines summo deturbas culmine rerum,
In solio rursus sola locare potes.
Sed quid ego incassum Fortunae accepta potenti
Haec refero? vel quo denique vana feror?
Vos, o vos proceres (nequeo jam vera tacere)
Hujus vos estis causa caputque mali,
Vestra meos manibus lacerat discordia vultus,
Et mihi jam toties vestra soluta fides.
Huc dudum proceres video vos tendere cunctos,
Una ut vobiscum funditus inteream.
Nec vos clara movent majorum facta parentum,
Nec vos nobilitas, nec

nostros et Germanos cum capitaneo Caroli imperatoris, Vilelmo videlicet Rogendorff, qui non solum capitaneus est regis Ferdinandi, sed et intimus consiliarius ipsius Caroli imperatoris. Hic erat dux et caput exercitus, qui Majestatem regiam obsidebat. Hoc etiam ea causa volui ad Vestram dominationem perscribere, ut serenissimo Principi et domino domino duci Venetiarum, domino nostro gratioso, Vestra dominatio ostendere velit, et etiam dominis meis observandissimis oratoribus regum Francie et Anglie.

ac humilem commendationem et salutem in omnium Salvatori. Dum Venetias me contulissem Clisii, per Beatitudinem Tuam hucusque conservati et nunc prorsus peccatis nostris pereuntis ac pereclitantis, causa eiusdem a faucibus orci eripiendi perseverarem, laetatus sum in hic, quae dicta sunt mihi, immo omnibus passim nunciata et manifestata, Tuam videlicet (ut par erat) Sanctitatem et ad Ungariam nepotem

rem publicam christianam (ut ipsi ariolantur et firmiter tenent), quod Dii, praecor, omen in ipsos convertant. Quibus stantibus ut stant, opere pretium sum arbitratus offerre Sanctitati Tuae in hac causa reliquias senectutis meae, quo vel mihi ut martiri indigno cita mors veniat, vel Sanctitati Tuae suisque ovibus victoria laeta, cum in senibus ex periculo multarum rerum et conscientia anteactae vitae prudentia pariter et

archibuserios, ipsum Deo volente habuissem. Ideo Sanctitas Vestra provideat et modum ponat, dictum oppidum Turcharum ruinetur, priusquam exercitus Turcharum non reversurus, Deus faciat redisset, et hac de causa mittimus ad Sanctitatem Vestram familiares et amicos nostros, nobiles viros, dominum Andream dictum Bucichlia et dominum Anthonium, exhibitores praesentium, et quicquid ex parte nostra Sanctitati Vestre dixerunt, ipsis amplam fidem

pater et domine, domine clementissime! Post pedum oscula beatorum et servitutis mee humillimam commendationem. Feci Vestram Sanctitatem sepe certiorem de rebus nostris Hungaricis per litteras ad dominos Casalios 33 scriptas et ex Posonio, quo pacis faciende causa conveneramus, ac novissime hinc ex Quinqueecclesiis his diebus proximis. Neque nunc aliud scribere possum, nisi rem Christianam eo esse deductam – cuiuscunque culpa id acciderit – ut de regno Hungariae, quod paulo ante vidimus florentissimum ac inter Christiana regna potentissimum,

antiqua, diem quod non agnouerit istum.
1.694  Vteris haud uero tu nunc interprete poenę,
1.695  Cuncti causa mali et cladis, Pharisęe, futurę.
1.696  Ecce fremunt iterum, tanto mussantque dolore.
1.697  Applausu

1.916  Bethania sese referens Scariotha tribulis:
1.917  Acceptum dextris pręhendunt solioque locarunt.
1.918  Aduentus quę causa docet, nouisse recessus
1.919  Christi secretos, mortemque paciscitur auro.
1.920  Conuenit: aes una accepit pretiumque cruoris.

remotum,
2.35  Sponte sua rursus natura reducit eodem.
2.36  Quicquid at in propria motu iam sede cietur,
2.37  Exterior nitens impellit labile causa
2.38  Mota Dei posito digestu fine creantis.
2.39  Atque ita, quo passim uariantur corpora, motus,
2.40  Quę moli inseritur, pręscripta lege periret,

dolet. . . 193 ambo] Gn 3, 24 hinc male cognita mala,
2.191  Pellitur et terris uagabundus cernitur exul.
2.192  Causa mali coniunx tunc, quo diuertit, adhęret,
2.193  Dantque simul poenas incauti pectoris ambo.
2.194  Fortuna coniunctus

fraudes.
3.94  Consultum primo occurri qua debeat arte,
3.95  Sed quoniam longe uim ipsam natura repellit,
3.96  Iccirco in causa libuit contendere iure.
3.97  Tunc Tunc. . . 105

3.454  Vnde quidem merito regnum sibi uendicat hostis.
3.455  Protinus hęc tetigit iustissima cura Tonantem:
3.456  Principio repetit, fuerit quę causa ruinę,
3.457  Tum quę fata dedit rebus; iam comperit hosti
3.458  Inuidiam mouisse fero fatumque secutum.
3.459  Atque ita

et fixum est coelestia regna parari.
4.32  Verum neglectos neque iam prudentia sontes,
4.33  Dum cunctos reuocare cupit, diuina reliquit,
4.34  Quippe infoelicis sibi sunt hi causa ruinę.
4.35  Insidias, mecum dapibus qui uescitur una,
4.36  Prędictum est olim, mihi quod componeret ultro,
4.37  Exemplo terris in secula longa futurus,

pergit: proh dira furoris
4.95  Extremi rabies facinus rapientis in omne!
4.96  Hostili turbę Furiarum quando cohęsit
4.97  Mens auersa Deo, miseris quę causa malorum,
4.98  Huc mecum, studium quibus est commissaque phanis
4.99  Cura Dei, examen liceat perpendere rerum.

rerum] mecum A
4.100  An par cum Iuda stet uobis causa, dolusque
4.101  Num maior Christi prędari parta cruore,
4.102  Et turpes animi in luxus absumere fraude,
4.103  Quęrentem aut humili et terris nocuisse uaganti?

tunc nomine desinet aetas
4.698  Compellare Patrem et lassę deposcere uitę
4.699  Auxilia, atque fidem facio nunc prorsus apudque
4.700  Ipse Patrem in uestra tunc intercedere causa
4.701   Polliceor; uestro uestro. . . 708 relinquam]

solamen amico,
5.377  Militię superum prima de classe minister.
5.378  "Hos commenta modos sapientia cana saluti
5.379  Prouidit medio in causa stans ipsa sequestra.
5.380  Namque ageret patrio quondam cum libera coelo,
5.381  Non inuita iugo uoluit succumbere noxę,
5.382  Quo miserata hominem retineret sponte

reddebant A seniori, et curia nullum
5.415  Consilio dubiis grauiorem in rebus habebat.
5.416  Inde frequens causa ancipiti terit atria ciuis,
5.417  Et iuuenum famę senioris nomen obumbrat.
5.418  Illico concursum, quo facto, ut cognitus, ibat,
5.419  Imperio solitis frustra applaudere

427 pręhenso] Mt 26, 14-15; Mc 14, 10; Lc 22, 3-4 ad conspectum senis intromissus Iudas
5.422  Accessit, subito ingresso data copia fandi.
5.423  Continuo ille sui aduentus quę causa perorat:
5.424  "Auro quem dudum mercari optastis, et omni
5.425  Sollicita insidias tendebat curia regno,
5.426  In uobis fuerit modo si mora nulla, tenetur

6.218  Vltor ubi pręsit, qui sontum crimina punit,
6.219  Atque ubi teste mihi te nil impune fuisset.
6.220  Nulla iccirco tibi restabat cędere causa,
6.221  Cuiuscunque licet tam prompto uindice facti."
6.222  Protinus

Non. . . 339 urbi] J. AJ 17, 13 uetus exemplum, nec nostra aetate remota
6.335  Res, hodie pueri sed quam meminisse ualebunt.
6.336  Causa stetit regi quod cędes facta, paterno
6.337  Eiectus regno quare procul exulet oris
6.338  Hesperiis, pręsitque recens Romana potestas

Romana potestas
6.339  Huic urbi, mactare uetat quę prouida ciuem,
6.340  In quem animaduertit positis ex legibus illa,
6.341  Si cognoscenti stet poenę causa necisque.
6.342  Atque ideo uobis studio accusantibus acri
6.343  Id primum et summum est culpam obiecisse nocenti.
6.344  Huic hodie sceleri quid tanto uertitis ergo,

6.344  Huic hodie sceleri quid tanto uertitis ergo,
6.345  Debeat ut merita iam nunc occumbere morte,
6.346  Aut quos ad crimen testes adducitis, oro,
6.347  Causa aditu uobis ne forte hęc hęreat ipso?"
6.348  Vt Vt. . . 351 loquelam] Mt 26, 69, Mc 14,

uoce nocentes.
6.470  Quin cum respiceret peccantem uinctus in aula,
6.471  O mitem, aspectus o iurgia grata monentis!
6.472  Causa mihi, ne tunc quicquam imprudentius ausus
6.473  Aggrederer; questum in deserta atque inuia cessi.
6.474  Mortali hac demum moderor ratione dolori,
6.475  Gesta simul mecum

aderit qui rebus, quique secundus
6.651  Tandem aspirabit melius redeuntibus annis,
6.652  Ipse ades et nostris erras incognitus oris?
6.653  Prome palam, cogit suspensum hęc causa senatum."
6.654  Dixit; cui Christus breuibus mox talia reddit:
6.655  "Nulla hac dimitti modo spes de compede uinctum,

multa obicitis, longe sincęra repellit
7.93  Pectore quę forti culpę non conscia perstat
7.94  Simplicitas: quis sontem animum coelauerit unquam,
7.95  Non labet ut media in causa, neue hęreat ultro?"
7.96  Continuo his dictis uoces caua tecta uolutant.
7.97  Surrexit

Vatum et gentis ueneranda uetustę
7.407  Canities miro sub lumine cogitur una:
7.408  "Sedibus insolitum his tantam splendescere lucem,
7.409  Atque, animo duco, meliori Tartara causa
7.410  Lustrantur circum: nostra et uicina propinquat
7.411  Spes hodie; lęto superato huc uictor adibit,
7.412  Cuius progeniti cunabula nouimus olim,

bene qui meritum periniqua morte necaui,
7.546  Noctu compręhensum prodens crudelibus ultro,
7.547  Qui frustra iustum nece nunc damnatis iniqua."
7.548  "Non ulla tua causa tenus nos attigit", inquit 4
7.549  Concio, "nam quamuis fueris nequissimus

Reicit. . . 445 mouere] Io 19, 22 hos pręsesque iratus dicta refellit:
8.443  "Obiectum quoniam in causa non constitit unquam,
8.444  Atque, utcunque", refert, "potuit, sententia lata est,
8.445  Consilii

9.491  Ignotumque diu uerum notescet in orbe,
9.492  Quando cruci positas adolebunt thura per aras.
9.493  Namque animi elati ceu quondam et nomen inane
9.494  Causa stetere, ultro ne mens citroque pateret.
9.495  Sic probro positum mox tanti euadet honoris,
9.496  Vt tandem gemini commertia misceat axis,
9.497  Et redigat populos unius

ora rigabat,
10.94  Atque simul tumulum rursus uisura petebat.
10.95  Hic iuuenes flentem uerbis affantur amicis:
10.96  "Quę tibi causa uię, fletus quę prorsus acerbi?"
10.97  "Sodes, si tuleris domini tu corpus humati,
10.98  Dic ubi coelaris, precium non uile rependam",
10.99  Et uultu lachrimę manabant

245  Atque receptus ea solatur sede labores
246  Heu! longos quondam, et vanae dispendia vitae.
247  Sistere iam reliquum lachrimas, fletumque tenere,
248  Ex quo causa stetit, potius cur gratuler illi
249  Recte defuncto per regna optata vaganti,
250  Et curas hominum miseranti nuper inanes.
251  Ergo et tu tanto modo desine digna marito

et commendationem. Ad litteras tuas, quae mihi gratissimae fuerunt, cogor paucis respondere, cum non satis validus ob longam, quam ex multis laboribus contraxi aegritudinem ac renum incommoditatem in procinctu nunc eundi hac ipsa de causa ad balnea Senensia coacti intrare. Te et bene valere, et bene ac feliciter agere gaudeo magnopere. Nec diu patria cariturum spero, nisi tua sponte velis te prorsus ab ea perpetuo abdicare; quod, opinor, non facies, praesertim cum in ea, quod spero et opto,

rei propositum exigit, et meas esse partes complecti necessarium existimaui. Quamobrem, cum ego ex antiquis historiarum monumentis plurimas nobilissimas Vrbes, potentissimosque populos, a paruis, exilibusque iniciis, ad summum celsitudinis gradum euectos, mecum animo repeterem, nihil aliud in causa extitisse comperio, quod ad innumera saecula celebritatis suae, ac gloriae immortalis nomen propagarint, quam administrantium principum prudentiam, uirtutesque praestabiles et eximias. Quibus uero ea defuerant, breui temporis

ipsas, ut Tyrannum pertimescunt. Et cum inter alios egregios mores huius Reipublicae uestrae (ut audio) praestantissimi patres peruetus iste atque sanctus sit ut liberi uestri liberalibus artibus atque disciplinis bonisque moribus imbuerentur, hac de causa huiusmodi artium praeceptores honestissimis propositis praemiis, celebratissimos accersere undique consueuistis, rati illam Diogenis sententiam uerissimam esse, qui terram nihil grauius sustinere quam hominem disciplina carentem asseruit. Nemini igitur mirum uideri debet, dum his artibus

in amicos esse soleo, defendam, nunc etiam inter rixas eum observo, propter ejus non mediocrem eruditionem, meque idipsum facturum, mea constantia ductum, posthac quoque polliceor, nisi me per calumniam ab se repulerit. Semper enim turpe duxi et illiberale, cito aut exili aut vili de causa ab amicitia discedere, quamquam et ipse praeceps in iram est, et ego in amicis ferendis pertinax, quamdiu non contemnar. Sed haec forsan dies et amici lenient, quae natura corruptior exacerbavit. Caeterum tantum abest, ut in his turbis nomen tuum miscuerimus, ut ne in mentem quidem nobis tunc

nobis tunc veneris, quem sciebamus cum archiepiscopo Collocensi dudum in Hispanias profectum. Igitur ne expostules, nec injuriarum nos insimules, velim, mi Thoma, quia nec tu causam nobis controversiarum praebuisti, nec nos quaepiam tunc carpsimus sine causa, praeter quam nos ipsos. Tui vero amice, ut par est, et memini interdum, et quoad vixero, absentis volo meminisse, praesentem vero ex animo diligere, quod versa vice abs te quoque non diffidenter spero. At his omissis, quae nunquam fuerunt, ni malevoli auribus tuis illa instillavissent, rogo

rariores, nostra hujus temporis nova largius perscripta accipe, quae quidem non existimo nova esse, quum jam inde a conciliata Turcae amicitia semper nobis et timenda et exspectanda fuere. Solimanum imperatorem Turcarum omnino irati animi erga nos esse, non dubiis argumentis percipimus, nec alia causa est, quam quod in mutuam concordiam principum christianorum proxime factam, Joannem quoque regem nostrum ivisse, et sanctissimae eorum unitati nomen dedisse, cumque Romanorum rege Ferdinando pacem composuisse intelligat. Quare potiri hoc regno festinat, quo privati, Christiani debiliores

excedunt, resecantes in juventute etiam illa, quae successivis temporibus natura ipsa indulsit, et omnium sapientum scholae permisere. Hic multa exempla, rationes, argumentaque ad id facientia referre possem, si causa mea disputando magis quam supplicando salvari deberet. Etenim excessus nostri, qui maiorum disciplinae subiacemus, horum praesertim, a quibus exspectamus, multo graviores putantur; damnabilioresque efficimus, si aut excusatione diluimus, aut defensione

Video, frater charissime, fortunam hanc meam infaustissimam qualibet hora, quolibet momento transformare se in pejorem, et in dies quaerere viam ac modum, quo me in novas indignationes avunculi nostri, Joannis Statilii, immergat. Non ignoras, arbitror, me anno elapso ea de causa Hungariam reliquisse, ut locum huic fortunae adversae darem, et quum gratiam acquirere non potuissem, odium saltem evitare pro lucro duxeram. Quum velut ex insidiis iter Gallicum mihi objicitur, mel pro veneno, album pro nigro. Parui. Quid, negassemne? Profectus nihil illorum reperi, quae

recepturum. Existimabam, quod de discessu nostri exercitus iocaretur, aut aliquid vellet a me expiscari. Quis enim facile crederet, exercitum tam validum, tam instructum, qui universis viribus Thurcorum opponi potuisset, vix tentata oppugnatione, nulla existente causa metus recessisse an fugisse; dixerim: haud scio. Itaque mirabundo mihi dixit: Tu non credis, sed verum esse, paulo post scies. [De Petro Pereny] Tunc etiam dixit: Quis suasit regi tuo, Petrum Pereni preficere Hungaris? Nunquam inter nos

discessi, nec amplius ad eum redii, nisi postquam fui dimissus. 9. [Quartum colloquium cum Solymanno Bassa] Postremo exactis duobus mensibus Solimanus Bassa me vocavit ac primo ingressu statim quesivit: Quidnum in causa est, quod Reg. M.tas nihil respondit ad ea que iam ter ei nuntiaverat Imperator de reddendis 4 civitatibus? Dixi, me penitus nescire. Non credebat, donec iureiurando affirmavi, quod nescirem. Dixit: Tamen ea, que contra vos sunt, ais, te ignorare,

Magdalenae Millaversiae Quod a decennio nihil ad te de vitae ac status mei ratione vel semel nec scripserim nec nunciaverim, Magdalena, quemadmodum veteres auctores nostri, illique jucundissimi postulabant, causa est, quod iam quum propter annos, qui mihi in dies VIII. lustro ad IX. properant, tum propter tristissimas et graves difficultates, in quas horrendae et continuae Magni Turcae Zulimani victoriae nos abiecerunt, factus sim semisenex,

et ex obliquis perplexisque ambagibus deducendo amicum in rectam et planam viam, sim accommodaturus omnes meas viuendi rationes ad tuas. Sed missa faciamus haec longa praeludia. Iam rem ipsam aggredere. Quoties inquit huc venio familiariter vtendi tui causa, semper inuenio te libris incubantem: nec satis putas diurnas operas in studiis collocare, maceras te dies et noctes isto labore non absque pernicie valetudinis: Haud secus me quoque imprudentem similis error per imbeciliorem aetatem inuoluerat: agitabar insanis cupiditatibus adipiscendae

praetermitto. Praestare enim viri magni de rebus amplissimis et virtute insigni tacere; quam non pro dignitate carum dicere, semper senserunt atque monuerunt. Ut autem nunc ad Illustrissimam Magnificentiam vestram venirem, et meo scripto eam interpellarem, causa ea fuit. Cum nuper orationem Phillipi Callimachi, hominis eruditi sane, in qua ille ad praesidia paranda, pecuniamque conficiendam, atque contribuendam contra Turcarum vim et impetum, quo tum omnia sternerentur, huius regni clerum hortatus est, edidissem; et nostros eius ipsius, quod nobis

discordiae ordinum, quae Rempublicam universam convulnerant, atque consensum ordinum dissolvunt, tollendae, et flamma odiorum extinguenda. Hoc enim malo, in viscera nostra deseviente, nulla salus et publica et privata speranda: Discordia enim magnarum rerum publicarum dissolvendarum semper causa fuit. Quid Romana Republica aut sanctius legibus, aut robustius armis fuerit, quae ab occasu solis, ad ortum usque et arma circumtulit, et imperium promovit; cui nemo resistere auderet, omnes parerent, ac ultro etiam in sua iura concederent? quae tamen tam potens foris Respublica uno

Concordia ordinum, Respublica Romana, a parvis initiis orta, crevit; discordia, magna, et potens dissoluta, corruit. Hic igitur morbus, e regni visceribus primum amovendus: huic malo, consentiens, et amoris plena adhibenda est medicina; et tum demum extra corpus ornandum, cum e visceribus suis causa morbi extracta fuerit. Discordia, et contentionibus, vel ordinum, vel privatorum hominum desevientibus, hosti pares esse non possumus. Discordia enim, et nobis arma in hostem sumpta eripiet, et hosti viam amplissimam in regnum aperiet, nihilque unquam commode de salute

denique precibus, ut liberos ab aerumnis et servitute, pudicitiam uxorum a turpitudine, domos et sanctissima templa a conflagratione, universam patriam a vexatione, pernicie, ruina, excidio defenderent. His et aliis huiuscemodi nobilitatem alloquerer, si causa, ut dixi, postularet, flagitaret necessitas, tempori et moribus, eorum conveniret. Sed nimirum hoc quoque supervacuum foret, quasi calcar addere sponte incitatis ad cursum. Nam quanto semper hic ordo flagravit armorum libertatisque retinendae studio, non obscurum est: ac mihi quidem videtur

viam elegeritis, quae salutaris huic regno futura sit, desiderio meo satisfactum esse credam. Nihil enima aliud a me agitur, nisi ut res vestrae diu sint incolumes et fortunatae: ac me semper iuvabit conscientia, neque fidei, neque amori, neque officio, neque consuetudini meae defuisse. Expedita causa mea. Nunc ad alteram partem reprehensionis respondeo. Si quicquam infra Lunae circulum stabile aut aeternum haberi posset, non modo faverem quietis rebus vestris; sed etiam ducerem esse votis omnibus a superis exoptandum, ut vobis aeternum hac pacis et otii profunda iucunditate perfrui

sunt) ingredi, sed infra duodecimum annum pueri ingredientes, et egredientes deferunt maioribus necessaria, qui in alia domo segregati procul habitant. Captiuae uero non habent licentiam egrediendi foras, nisi cum mulieribus Turcarum cum uadunt in balnea lauatum, uel alio extra urbem recreationis causa in hortos et uineas (quod saepe facere solent) sed semper in domibus latitantes operantur, nec permittitur illis cum captiuis seruis conuersari. Dij boni, quis posset explicare aut describere afflictiones et calamitates captiuorum, et sub tributo Turcarum habitantium Christianorum: aut quis

aut aequius? cum illi contra ex Alchorano viuant, re non minus stulta quam vana: quilibet (vt nunc audio) inter Christianos euulgatur, vt scilicet mature discamus alienas leges, qui bre ui nostras amissuri videmur, vt antea animo quam ditione Turcae simus. Quid igitur in causa est, cur inter tot praerogatiuas bellandi semper in bello deuincamur? cur vexilla crucibus insignita, olim terribilia non minus infidelibus nationibus, quam infernalibus spiritibus, nunc toties se in fugam auertant? Dicam paucis, et dicam vere: Deum habemus et summum et verum, sed a nobis

Zina [W: Zyna] profligatus esset, vocatus sum a Rege ex monasterio Laad ut res quasdam suas pretiosas mihi ad asservandum daret, quas recipere recusavi; deinde Rex Joannes desertus a suis in Poloniam profectus est; ultro in Poloniam usque eum secutus, terque ex Polonia iter pedibus causa Regis in Hungariam confeci, Regis inopiam ex liberalitate Dominorum Hungariae sustentans, adeoque ex Dominis Hungariae, inter quos primi nominis viri erant Jacobus de Thornalya [W: Tharnalia] , Stephanus Bathory de Somlyo, Paulus Arthandy et alij multi perduxerant [sic; W:

de captiuo Electore ob insignem in accepta religione constantiam, quam de iis, qui uel ob minuenda temporalia damna, uel ob augendos honores, opes etc. parati sunt nihil non etiam in religione facere. Haec igitur prima fuit causa cur hanc epistolam aederem, ut scilicet indicarem, quod, quemadmodum Deus prorsus mirabiliter etiam in illo Turcico deserto et barbarie populum suum conseruat, ita nos quoque sit contra omne inferorum portas conseruaturus, si modo ad istud Rubrum mare constanter steterimus et gloriam Domini

indicarem, quod, quemadmodum Deus prorsus mirabiliter etiam in illo Turcico deserto et barbarie populum suum conseruat, ita nos quoque sit contra omne inferorum portas conseruaturus, si modo ad istud Rubrum mare constanter steterimus et gloriam Domini firma fide expectauerimus. Altera causa est, ut, si possibile esset, aliquo saltem pudore suffunderentur nostri (ut uocantur) Christiani domini, ob suam turpissimam defectionem et persecutionem, cum audiunt gubernatores Turcicos defendere ministros Euangelii Iesu Christi, et Christum annunciari in suis regionibus pati posse. Non

qui uulgo iudex uocatur Ludam Reteum, magna summa pecuniae aggressus est Caesareum quaestorem flagitans, ut ego uel interficiar uel ciuitate pellar, sed neutrum impetrauit. Interim quidam pii causam nostram ad Bassam summum magistratum tulerunt, qui nostra causa intellecta parum defuit, quin consulem capite truncauerit, ac mandauit, ut praedicatores Euangelicae fidei, quam Martinus Lutherus reperit (sic enim ille Euangelicam fidem uocat), ubique libere omnibus uolentibus audire praedicent et omnes Vngari simul et Sclaui qui uolunt sine metu periculi

arua,
Paphlagonasque Correxi ex Paphlagonias uagos, buxo undantemque Cytoron, Correxi ex Cytheron
Faelicemque Gigis patriam, cui Maexia cultu
Laeta superiaceat, propriae quoque causa ruinae –
85  Alta diuturno colapsaque Pergama baello.
Deinde premit Lyciam primis notosque uolucrum
Auspiciis Caras, Cilicum transgressus et undas
Inuisas tunc, Cydne, Correxi ex Cynde tuas, quum tabida

165  Nec folia arboribus uentis agitata mouentur,
Solus opem praebere potes, obliuia si non
Te teneant hominum, quod nulli credere fas est.
Ter bino quid enim caelum fecisse labore
Prodesset, certisque locis elementa tulisse
170  Humanae sobolis causa, Christumque figuram
Accepisse hominis? Quae perdita crimina nobis
Auxilium prohibent? Quum te feruentior ira
In scelera urgeret quondam tollenda prophana,
Nunquam passus eras, grauiter sine fine tot annos
Vt tua sic acri premeretur