Your search found 1166 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 101-200:

spe destituti, ad obscura se conferunt, veluti ad divinationem, ad oracula, et siqua sunt huius generis, quae homines spe illectos perdunt . Haec sane nescio qua ratione quis ita laudet, ut ea ab Atheniensium ducibus dici oportuisse putet; homines nimirum, quam in deis spem collocant, ea persaepe frustrari, neque eos aut oraculis, aut vaticiniis opus habere, qui vitam piam ac iustam delegerint. Nam siqua alia est Atheniensium laus, haec sane in primis est maxima, quod omnibus in rebus, atque adeo

imitanda statuat; id rectum non est. necesse est enim fateri, perfectiora imperfectis, clariora obscuris esse meliora. Quo igitur argumento Thucydidis universam dicendi formam laudamus; quaeve nos ratio cogit, ut illum suae tempestatis hominibus, quibus nimirum illa et nota esset et usitata, conscripsisse; nostri vero, qui post eramus futuri, nullam rationem habuisse dicamus? Neque vero omnem Thucydidis orationem, tamquam inutilem e foro atque iudiciis eiiciendam esse putamus; sed eam quidem partem,

meorum commendationem. Mense Maio anni superioris Illustrissima Amplitudo Vestra dederat ad me litteras Augusta, quibus singulari studio doctorem Illicinum, virum sane magno ingenio excellentique doctrina mihi commendaverat eo nimirum nomine, ut, quantum per eum favorem fieri possit, quem apud Reverendissimum Dominum Strigoniensem Metropolitanum Hungarorum habeam, curare eundem cum eodem reconciliandum delendasque omnes controversias, quas hactenus mutuo inter

nomina inserere, ne quisquam sua laude defraudetur, et ut Dei beneficium ex debilitate pugnatorum agnoscatur. Imprimis imprimis Z: in primis D ex ordine sacerdotali erant quinque. Ipse nimirum Antonius Roseneus juris peritia insignitus ejusdem loci Archidiaconus quadragesimum septimum annum prope finem mensis Octobris ad tertium (ni fallor) calendas Novembris expleturus. Marinus Vidosius Canonicus vir certe in illis periculis valde utilis

divinitus inspirata dicitur, quia Spiritus sanctus eam per os sanctorum Dei organorum locutus est, et per eorundem manus conscripsit: sicut de Hieremia legitur, quod perinde prompte duabus vicibus librum suum scribae dictaverit, ac si de libro omnia illa recitaret, nimirum suggerente ei Domini spiritu. Ad hunc igitur librum Deus populum suum multis severissimis mandatis alligavit: sicut mox Deuter. 17 mandatur regi, ut sibi curet describi librum legis, in eoque legat die ac nocte, et inde discat timere Deum, nec ab eo vel ad dexteram, vel ad sinistram

aut imputatio nostri debiti, et poenae quoque, debitum nostrum sequens, explicatur. Sic et Isaiae 43 dicit Dominus ad populum: Fecisti me servire in peccatis tuis, aut ob peccata tua fecisti me laborare in iniquitatibus tuis. Sic quoque Psalm. 69. habetur: Quae non rapui, tum solvere cogebar. nimirum nostra debita, aut rapinam, quae Deus per imputationem in eum fecit concurrere. sicut et Paulus inquit: Eum qui non novit peccatum, fecit Deus peccatum, ut nos fieremus iustitia Dei in ipso. id est,

caelesti factus est. Hic Angelus dicitur apparuisse Moysi ex flamma rubi, et mox nominatur Iehova: quem Angelum se ex omnibus malis redemisse, Iacob Gen. 48. gloriatur, ao cupit eum benedicere nepotibus suis. Idem angelus Num. 20. dicitur eduxisse populum Israeliticum ex servitute Aegyptia: nimirum Christus, qui fuit (teste Paulo) petra comitans Israelitas. Sic Stephanus quoque primum dicit Deum apparuisse Moysi in flamma rubi. Mox dicit, angelum ei visum esse in rubo. Ita eundem et angelum et Deum patrem nominat. Vocatur et Malach. 3, Angelus foederis a Deo promissus, et a populo

ob quod ita punitur. Porrô Psal. 101. Non ponam verbum Belial ante oculos meos: videtur omnino significare, Non sequar falsam doctrinam. Alii intelligunt, malas causas: quod est minus significans. Denique David queritur de torrentibus Belial, Psal. 18. intelligens nimirum, impetum ac furorem contra se, non tantum impii mundi, sed etiam Satanae ipsius, ac omnium inferorum, qui eum circumdederint et circumvenerint. Bellum, et Bellare, notae voces sunt: tantum phrases quasdam earum percurram. Tribuuntur autem non tantum hominibus, sed et Deo.

eius. Thren. 3, Bonus est Dominus sperantibus in eo Rom. 11, Erga te vero bonitatem, si permanseris in bonitate: id est, si perrexeris fide frui misericordia ac beneficentia Dei. SECUNDO, de bono creato dicitur. Genes. 1, quod Deus viderit omnia quae secerat, et erant valde bona: unumquodque nimirum habens bonitatem sui generis. Hominis enim et angelorum bonum, est morale bonum proprie, aliarum vero creaturarum tantum naturale. TERTIO, de bono morali proprie dicitur, quod est essentialis integritas imaginis Dei: id est, intellectus et voluntatis, et conformitas omnium qualitatum aut

longis hastis, habentibus in summitate ferreum stimulum aut cuspidem. Si igitur recalcitrant, et agricolam irritant, fit ut et magis pungantur, et calceos in ferrum impingant. CALCULUS, aut carbo quidam describitur Esa. 6, qui mundet aut expiet prophetam a suis peccatis: qui nimirum ipsum Christi beneficium, ac donum Spiritus sancti significat. Eiusdem fit quoque mentio Apoc. 2. ubi vocatur Calculus candidus, in quo sit nomen novum scriptum, quod nemo sciat nisi qui accipit. Porro quod Prov 20 dicitur, quod licet panis furtivus videatur initio dulcis, tamen tandem

ad molestam et noxiam comestionem panis, in quo sunt scrupi. CALIGO, proprie densitatem, aut potius obscurationem aeris significat. Sed figuratas habet varias significationes, quas recensebimus. Primum, 2. Par. 6, dicit Salomon, Dominum dixisse, se habitaturum in caligine. Sic enim nimirum Exod. 19 dicit Moysi, se venturum esse in caligine. et sic subinde apparuisse scribitur. ut 2. Sam. 22. Psal. 28. et 97. Hoc fit, cum propterea (interpretante ipsomet Domino) ne visa aliqua specie eius, sibi idolon facerent: tum, quia humana mens non est illius maiestatis

meus, et salus mea Esaiae 12. Ecce Deus salvator meus. Appellatio Messiae, quae utrique naturae convenit, est עמנואל Immanuel. Esaiae 7. Vocabis nomen eius Immanuel, id est nobiscum Deus. idque ob duas naturas, quibus haec persona est praedita: divina nimirum, et humana. Esaiae 8. Erit extensio alarum eius (regis Assyriorum) implens latitudinem terrae tuae, o Immanuel: id est, Deus puniet terram, in qua est exhibendus Messias. Appellationes Messiae, quae officium eius complectuntur, sunt משיה Messias,

vocaret Iesum, addita insuper etymologia ac ratione nominis: Ipse enim, iniquit, salvum faciet populum suum, a peccatis suis. Matt. 1. Est igitur Iesus, officii nomen. Disputant autem ac confligunt eruditi de hoc nomine acriter. Quidam a Iehova peculiari Dei appellatione, derivare conantur: tali nimirum mutatione aut epenthesi facta, quod ex Iehova, Ieheschuch sit compositum, ac deinde rursus per quandam amputationem et muitlationem sit procrearum Ieschu. Verum eruditi hasce Rabinicas cogitationes, tanquam alienas et contortas, et nulla firma autoritate aut ratione suffultas, explodunt: et

somnum oculis meis, et palpebris dormitationem: Psal. 132. pro, non conquiescam donec aedificavero templum. Sic initio Prov. sexti. Dormire in morte, Psal. 13, intelligo de aeterna damnatione. inquit enim: Illumina oculos meos, ne unquam obdormiam in morte. Non cupit nimirum aeternitatem in hac vita, sed tristem illum aeterni exitii somnum deprecatur. Ipsum quoque additum ibi remedium illuminationis, satis ostendit agi de dormitione aeternae mortis. Dormire cum aliqua, coitum saepe significat. Deuter. 27. Maledictus qui dormit cum uxore patris sui. Somnum

Expiationis dies. Levit. 23. et Numeri 28 describuntur dies expiationum, quibus singulari quodam studio ac zelo prae aliis temporib. poenitentiam agere, peccata expiare, et Deum sibi placare Iudaei debebant. Expiabat Aaron super cornua altaris, scilicet fundendo sanguinem, Exod. 30. Sed nimirum expiationis opus proprium est Dei ac mediatoris Christi: sicut Ezechias orat. 2 Paral. 30. Dominus est bonus, etc. expiet illum, qui totum cor suum praeparavit ad quaerendum Deum Et exaudivit Deus Ezechiam, sanavitque populum suum. Expiabatur etiam templum et tabernaculum,

ignotum, et exterum. Absconsio igitur faciei est is, a quo omnes suam faciem avertunt. A facie ad faciem cum aliquo loqui aut versari, nonnihil obscuritatis habet, praesertim cum ad DEUM refertur. Nam Deut. 5 legitur, quod Deus sit loquutus a facie ad faciem cum populo Israelitico, ubi nimirum intelligitur tantum illa externa species aut visio, qua Deus in nube apparuit toti populo. Sed Deut. 34 dicitur, non surrexisse post Moysen alium prophetam, quem Deus sic nosset a facie ad faciem: id est, cum quo Deus adeo familiariter versatus esset, ut cum Moyse. Sic et Num. 12

substantialis forma: tum eius omnia molimina ac motus, praesertim incredulitas, quod est primarium malum: alias fons omnis boni, id est, spirituale cor et fides. Hoc figmentum Deus in nobis fingit. hinc Ephes 2 dicimur esse Dei ποίημα, Dei opus: sicut nimirum antea Satanae figmentum, filiique fuimus. In hac duplici significatione, pro massa cordis, et eius motibus, aut imaginationibus ac omnibus moliminibus, non raro reperitur haec vox in Sacris literis. ut de massa ipsa, Isaiae 29. Num dicet figmentum figulo Non fecit me? Et

quod vere dicat eum fuisse et esse essentia Deum, id ex sequentibus apparet, ubi dicit, sumpsisse formam servi: quod necesse est intelligi de ipsa hominis essentia, sicut vere homo fuit. Sic etiam 1 Corinth. decimo quinto dicimur gestasse imaginem terreni hominis, et gestaturi etiam caelestis, nimirum non tantum externam speciem aut umbram, sed et ipsam veram essentiam. Idem probat aut exponit etiam illud quod addit, non fuisse ei rapinam, esse aequalem Deo: ut sit idem, Esse in forma Dei, quod, Esse in aequali gloria ac dignitate cum Deo. Sed de hac locutione dicetur etiam in Signo

sicut gallina pullos suos sub alas, et noluistis? GALLUS, est symbolum vigilis ac concionatoris, qui nos monet, ut surgamus ad opera lucis, ab operibus tenebrarum. Ideo Christus hoc symbolum Petro abneganti dedit. Iob 38 dicitur, Quis gallo dedit intelligentiam? scilicet temporis. nimirum Deus ipse nubis talia beneficia, et in eis maiorum etiam beneficiorum symbola proposuit. GAUDIUM, est affectus animi, quo laetamur de aliquo bono, quod sumus consequuti. Verum non raro pro sua causa, id est ipso bono de quo gaudemus, ponitur. Luc. 2.

ac utiliter doctrinam suam ab auditoribus audiri, sicut gramen excipit feliciter foecundam pluviam. Foenum aut gramen vecti, pertinet etiam ad superioris generis Hebraismos. Sic enim petit Psaltes Psalm. 129, ut impii fiant sicut gramen tecti, quod priusquam evellatur, exarescat, sole nimirum ardentiore urente, et gramine tecti carente profunditate radicum, ac sufficiente humiditate. Sic enim vult subita et ante ac praeter omnem opinionem hominum, impios in summo vigore perdi et everti. GRANDO, notum meteoron est: quae quia plerunque in poenam hominum vertitur, fit

causa nostrae vocationis: ac denique affirmatur, quod sit nobis data ante secula. Quae tria nullo modo renovationi, sed potius soli gratuito favori Dei erga nos conveniunt. IX. Hebraeor. quarto dicitur, Ut consequamur gratiam ad opportunum auxilium. Fit igitur Gratia causa auxilii opportuni: ubi nimirum etiam non renovationem, sed gratuitum Dei favorem, ex quo nobis opportunum auxilium profluit, indicat: ideo etiam ibidem vocat thronum gratiae. id est, favoris aut gratuitae misericordiae, non sane novitatis nostrae. Eodem modo et Ephes. 1, Gratia fit causa remissionis peccatorum. Est

in quo accuratius de ea disserit. Filium hominis Christus se schemate Scripturae admodum frequenter identidem appellat, et vere cum sese deiicit, suamque humilitatem praedicat. Est autem omnino id quod Paulus ait, In similitudine hominum factus: id est, perinde ac quisque e vulgo hominum, verus nimirum homo, et nihiloplus apud mundum quidem, quam quisquam ex infima plebe. Hebraeis enim, filius Adam vel hominis nihil aliud sonat, quam homo. Hominem autem vocari, in Scriptura humilitatis est: quod omnis homo mendacium sit, et vanitas. Neque vero consistit quod quidam commenti sunt,

Adami putredinibus et concupiscentiis praeservabitur. Contra ocium et res secundae everterunt Davidem. Ignis alienus. Levit. 10. Obtulerunt coram Domino ignem alienum. i. non illum caelestem, et perpetuo in sacrificiis ac tabernaculo asservatum: sed communem, aut prophanum. Significavit is nimirum falsam, humanam aut peregrinam doctrinam, non eam quam Deus caelitus miserit. Contra autem accipitur Ignis Domini, Num. 11. Ignis, pro re ignita aut accensa. Levit. 21. Ignem Domino offerunt. i. res accensas. Exaudire, aut respondere per ignem: 1 Reg 18. Deus, qui exaudierit per

multa possent ex ipsa Scriptura adduci: ut quod in eo ipso loco additur, Et hoc faciemus, si Deus permiserit: ostendens, resurrectionem aut conversionem ex tanto lapsu, non iam ex nostris virib. ac diligentia, sed ex solius Dei omnipotenti misericordia pendere, petendamque omnino esse: docens nimirum, soli Deo esse possibile tales convertere: hominibus vero esse prorsus impossibile. sicut ipsummet Dominum diximus istum nodum aut contradictionem dissolvere, Mat. 23. Lu. 18. Similis plane significatio vocis impossibile est etiam 1 Iohan. 3. quod Qui ex Deo est, non peccet, ac nec

adhuc promissione et diplomate. Hoc igitur modo ibidem testatur Paulus, adscribi aut attribui credentibus, licet non operentur, iustitiam: nempe ex mera gratia, ac sic (ut ibidem exponit Paulus) iustificatur impius, seu non imputatur ei peccatum aut iniustitia. Imputatur igitur nobis iustitia, dum nimirum Christi iustitia in nos transscribitur, dumque nos ob eam censemur, et per absolutionem aut remissionem iniustitiae pronunciamur esse iusti, cum non simus: dumque teguntur ac non imputantur nostra peccata aut iniustitia, quasi nulla adsit, cum tamen adsit plurima: dumque alieno merito ita

benedictione caelestium et terrestrium bonorum ornatur. Hanc sacrosanctam ac mysticam fraudem, benedictionisque divinae furtum, videtur ipsemet filius Dei nos statim in Paradiso docuisse, dum primorum parentum tristissimam foeditatem ac nuditatem ovillo vellere contegit, eoque fovet: indicans nimirum, nos ita demum coram Deo recte constitutos, si pelle solius agni Dei peccata mundi auferentis, tom tegantur sordes nostrae, tum nos ornemur sique facta commutatione nos quidem importabilem sarcinam peccatorum iniustitiaeve in ipsum per imputationem reiiciamus, et vicissim eius aureum

nobis debita aut peccata nostra. Sic et ipsemet Dominus anxias mentes quaerentium apud se iustificationem, consolari solitus est, dicendo: Confide fili, remissa tibi sunt peccata. Quare cum piorum mentes praecipue de condonatione peccatorum laborent, ac in ea statuant salutem suam sitam esse, nimirum ea ipsa est nostra imputativa iustitia, qua coram Deo salvi sumus aut fimus. XIII. Rom. 3. 4 et 5. accurate de vera iustitia ac iustificatione, qua coram Deo iusti sumus, agitur: neque tamen usquam vel nutu aut unica vocula indicatur, quod iustificatio sit quaedam qualitatum infusio, aut

aut maiorum merita. Contra etiam industrius ac praeclarus vir repellitur â dignitatibus ac honoribus, ob parentum aut alicuius ex maioribus suis scelus ac dedecus. Repellitur aliquando industrius nobilis ab aula regis, et magnis functionibus, ob parentis aut avi perfidiam vel proditionem. Sed nimirum omnium luculentissima, et ad convincendos adversarios veritatis efficacissima exempla sunt, quae ab ipsismet sumuntur. Sic enim olim impii Iudaeorum sacrifici persequentes et anathematizantes Prophetarum doctrinam, de imputatione iustitiae ac benedictionis benedicti seminis, quodque eius

reddet vitam aeternam de gloria ac felicitate aeterna. Sic et 1. Petri 1, verbum Dei vocatur semen incorruptibile: et ibidem, haereditas incorruptibilis. Alias incorruptus aliquis dicitur, cuius animus est sincerus, probus ac pius, qui nullo dono, precio aut fraude se corrumpi sinit: significans nimirum moralem quandam integritatem aut incorruptibilitatem. Ephes. ultimo: Gratia cum omnibus iis qui diligunt IESUM CHRISTUM in incorruptibilitate, id est qui vera pietate ac honestate eum colunt. 2 Timot. 1 Christus dicitur abolevisse mortem, et revelasse per Evangelion vitam et

eive deditus eram. Indui aliquem salute, Psalm. 132. id est, servare eum. sic enim ibi bis repetit: primum petens a deo, ut sacerdotes eius induant iustitiam, et sancti eius iubilent, scilicet prae gaudio, de accepta liberatione: postea promittit Deus, se illos vestiturum aut ornaturum salute nimirum ita ut et toti Ecclesiae eorum functio sit salutaris. Eadem phrasis de sacerdotibus etiam 2. Paralipomenon 6 reperitur. Indui veste violentiae, Psal. 73. pro, violentiam excercere Hieremias capite quadragesimotertio, praedicens regem Babylonis depraedaturum, et sibi

cernitis, et in extremo iudicio cernetis. Nec inusitata est ista figura sermonis in Sacris literis, ut verbalis praedicatio aut institutio pro reali quadam rei effectione, operatione ac energia ponatur. Sic sanguis Abelis dicitur clamare: sic Abel, Hebraeo. 11, per fidem adhuc loqui dicitur, dum nimirum nos suo exemplo verae fidei, ac doctrinae salutis et martyrii adhuc quotidie, non quidem verbaliter, sed vere ac realiter, atque efficaciter loquendo docet. Posses et hunc Hebraismum ad illam generalem regulam referre, quod saepe dictum pro facto aut re, et contra ponatur. Alius quidam vir

arbitrio tractatura: sicut ibidem vocat eum S. sancti adversarium, et elevantem se supra Deum, et eius cultum ac religionem: imo et in templo eius sedentem, seque ostentantem quod sit Deus. Quae omnia aliter fieri nequeunt, quam abrogando veram legem ac doctrinam Dei, et suam novam condendo. Sic nimirum est Antichristus exlex, et eius regnum exlegalitas: id est, vere abrogatio legis divinae, dum pravis interpretationibus, dispensationibus, suaque plenitudine potestatis ex suis novis decretis legem ac doctrinam Christi irritam facit. Quod experientia ipsa monstravit, iacente Sacra

Sic Psal. 34. Iustum odio habentes delinquent: sperantes in Dominum non delinquent. id est, non punientur ut rei Exod. 34, in descriptione Dei, inter alias eius proprietates dicitur, Et coram quo innocens non erit innocens. Quem locum alii aliter vertunt, aut etiam pervertunt. Sed nimirum eius verus ac optimus sensus est, quem Vulgata versio expressit, Apud quem per se nemo est innocens. quem sensum et Germanica Lutheri reddidit. Hoc enim vult Moyses ibi indicare, Innocentiando non innocentiabit: id est, Deum neminem hic in terris iudicare esse innocentem, et impunitum abire

assequeris omnia consilia Dei. INVETERARE, est consenescere, aut debilitari ut ea quae iam amisso primo nativoque vigore languida et semicorrupta sunt. ut Psal. 32. Dum tacui, inveterarunt ossa mea: id est, debilia et omni bono succo carentia facta sunt corrodente me nimirum conscientia, et dolore inquieti ac contriti cordis, dum per confessionem peccati et petitionem condonationis ad Dei misericordiam non confugio. Sic Psal. 6, Inveteravi inter hostes aut tribulatores meos. pro, debilis factus sunt, ut senes ac decrepiti propter tribulantes

ut biberent calicem, bibendo bibent. i. quorum culpa id non meruerat. Secundo, Iudicare significat non raro accusare. ut Rom. 2, Praeputium servans legem iudicabit circumcisos. i. exemplo suae obedientiae eos accusabit coram Deo. tametsi Matth. 12 exponatur per condemnabunt: sed condemnabunt, nimirum ut accusatores, et exemplo suo contra eos testificando. Tertio, iudicare significat praeesse, regere. Sic saepe in libro Iudicum legimus, aliquem iudicem tot annis iudicasse populum: pro, gubernasse. Sic posses interpretari illud Psal. 110, Christus iudicabit in nationibus.

purificationem: quod confirmat Graeca vox δικάιωμα et δικαιώματα, quae in talibus locis ponitur, et non κρίσις. Iudicia Dei et gentium nonnunquam opponuntur, ubi nimirum significantur contrariae religiones. Ezech. 11. Quoniam in statutis meis non ambulastis, et iudicia mea non fecistis, sed iuxta iudicia gentium fecistis. 2. Reg. 17. Non norunt iudicium Dei terrae: id est, eius ritus ac religionem. Ezech. 20. Iudicia patrum ne custodiatis: id est,

tribub. de tribu luda inquit: Rubicundiores [?: ] oculi eius vino, et dentes eius lacte. quod alii de [?:-mositate ] hominum eius tribus: alii de copia eiusdem rerum necessariarum, ut lactis ac vini, accipiunt. Iob 10 dicitur, Sicut lac coagulasti me: explicans nimirum illud admirabile opus Dei in conceptione, ubi perinde illud aqueum [?: s- ] consolidatur et induratur ac lac solet coagulo [?: non- ] congelari, ne amplius sit fluxile: et multo magis postes indurari et condensari, cum post coagulationem etiam [?: case-s

David dicitur assumptus de postlactantib. aut foetis ovibus, ad regimen regni: Psal. 78. Lactare, per metaphoram significat blande pellicere, ac in aliquam sententiam pertrahere: sicut si matres monstrata mamma allicerent adse infantem. Prover. 1. Hos. 2. sumpta est nimirum metaphora a mulierib. lactantib. quae et blandiuntur valde infantibus, et facile quo volunt eos pertrahunt. 1 Cor. 9 dicit Apost. Quis pascit gregem, et de lacte eius non comedit? ostendens aequum esse, ut unusquisque fructu laboris sui perfruatur. Cantic. 4 dicitur, mel et lac

omnem suam vim habeat et hauriat, et sine ac peccatum esse aut nomino existere nequeat. Frustra ergo inde iustitia et vita quaeritur, unde iniustitia et mors perpetuo scaturiit, et torum mundum perpetuo vastavit ac perdidit. Legem subintrasse, ait Paulus Rom. 5, ut peccatum abundaret: docens nimirum, ideo legem instauratam esse per Mosen, ut magnitudo peccati ac malitiae humanae tanto magis illustraretur, et omnibus innotesceret. Peccatum vobis non diminabitur: non enim estis sub lege, sed sub gratia. Rom. 8. Potest videri hic Paulus de imputativa liberatione a damnatione legis

amar, sagen, rech et dire. Haec verba in diversis linguis omnino sibi invicem correspondere videntur. Discrimen porro inter Loqui et Dicere, Cicero in Oratore id esse affirmat, quod solius Oratoris sit Dicere: Loqui vero sit communis vulgi, et etiam Dialecticorum ac Philosophorum, vulgarem nimirum communemve sermonem locutionem nominans. Vicinum huic est quod quidam aiunt, Loqui esse a natura, Dicere vero ab arte. Mihi sane in isto communiore serm one etiam illud istorum duorum verborum discrimen occurrit, quod Loqui sit generalius, ac de omni loquutione dicatur: sed Dicere, proprie,

Nec. n. inusitata est ista figura sermonis in Sacris literis, ut verbalis sermocinatio pro tali quadam rei effectione aut ἐνεργείᾳ ponatur. Sic [?: san-is ] Abelis dicitur clamare: sic Abel Hebr. 11 per fidem adhuc loqui dicitur, dum nimirum nos suo exemplo verae fidei aut doctrinae salutis et martyrii adhuc quotidie non verbaliter, sed realiter loquendo docet. Sed de hac regula alibi prolixius. Sic supra in voce Inserni, exposui loquutionem, Spiritus Christi praedicavit apud inferos. Loqui cum aliquo bona: i. amice:

ad stabula, duplo sunt saeviores, tum fame totius diei instigante, tum et desperatione praedae nocturnae conclusis intra septa pecudibus. Hab. 1, Velocior lupo vespertino. Ier. 5, Lupus ad vesperam vastabit eos, tametsi possis vertere etiam, Lupus solitudinum, aut e solitudine veniens, qui nimirum magis ferus ac ferox est. Lupi rapaces. Matth, 7, Christus dicit occultos seductores foris quidem vellere mentiri ovem, sed intus esse lupos rapaces: id est, saevissimos, et praedae cupidissimos. Sic Paulus Act. 20 seductores vocat lupos graves, non parcentes gregi. Ezec. 22,

venit. Sed utrovis modo [?: ] duobus istis legas, puto non satis apte considerari significationem huius vocabuli in hoc loco interpretando, cum potius sit τεχνικῶς accipiendum. Sic enim existimo designari speciem extremi anathematis: qui nimirum ea erat eius formula, quod qui in eo damnatus Domini iudicio quasi in manus, citra ullam venire spem, dederetur: ut ea sit fortasse species tertia anathematis, quam Thalmudistae vocant שמתא, ut refertur in Thesbi Eliae. Nam alio quin causa non erat

te. Tale est et illud Hierem. 51: Curavimus Babylonem, et non est curata prius significat conatum, posterius effectum. Sed de hoc Hebraismo habetur propria Regula in Praeceptionibus universalibus. Mundare quas habeat significationes, cum de spirituali mundatione accipitur, supra dixi: sed illa nimirum prima et praecipua est, cum remissionem peccatorum significat, de qua innumera dicta passim in Scriptura reperiuntur 1. Iohan. 1 bis repetitur, Sanguis Christi mundat nos ab omnibus peccatis. Et mox, Deus mundabit nos ab omni iniustitia. Ezech. 36: Spargam super vos aquas mundas, et

motus et clamorem, Abba pater. Cap. 13 eiusdem dicitur super capita bestiae fuisse nomen blasphemiae: i. eam bestiam fuisse blasphematricem Dei, ut in sequentib. exponitur. Inculcatur porro in eodem libro multum nomen bestiae, et character bestiae, item numerus nominis bestiae: ubi nimirum de nomine Antichristi, eiusque numero ac charactere et imagine agitur: quam qui non habuerint, eos dicit non habituros facultatem negociandi. Id nomen ac numerum nominis affirmat Ioan. esse 666. Quem numerum nominis Antichristi, aut etiam eius armigeri (ut Irenaeus loquitur) exponit hic

non [?: no-at ] hodie bonum et malum: id est, neutrum, pedum [?:-um ] discrimina. Quod si quis sibi videtur aliquid scire nondum quicquam novit, sicut oportet nosse: 1. Cor. [?: ] id est: si quis turget opinione scientiae et sapiens est in oculis suis, is nimirum caret vera Dei noticia ac [?: ti-e ] , caret etiam dilectione proximi, sine quibus non potest esse vera ac practica noticia Christiani hominis. Porro etiam in malam partem verba noticiae aliquando accipiuntur, de quadam hostili ac laedente noticia. nam etiam hostiles motus

it habetur, Creabit Dominus novum, seu rem novam, Femina circumdabit virum: mirabilem Meschiae conceptionem significans. Eadem phrasis et Isaiae 43 habetur, ac indicat rem admirandam et inauditam. Isa. cap. 65 et 66, pollicetur Deus caelos novos et terram novam: intelligens nimirum novum regnum Messiae, posito continente pro contento. Vinum novum in utres novos, et uetus in veteres infundendum esse, Christus respondet discipulis Iohannis, quaerentibus cur Apostoli non ieiunarent? indicans, proportionem etiam in instituendis Christianis servandam esse, sicut in vino et

9 inquit: [?: ] oportet operari opera eius qui misit me, donec [?: di- ] est venit nox, cum nemo operari potest. ubi non tam ignorantiam veritatis, quam potestatem tenebrarum indicat: ut ipsemet alibi loquitur. Quare addit: Quandium sum in mundo, lux sum mundi: indicans nimirum, venturum aliquando illud, Modicum non videbitis: cum regnante Antichristo, aut grassantibus aliis seductoribus, sit futura ingens fames ac penuria audiendi verbi Dei, ut in Amos minatur, et Samuel in suo primo libro scribit. Foedus cum nocte ac die, Hierem. 33. Si po teritis dissolvere

15, quod David et populus fugientes habuerint tecta capita. Sic et pedibus nudis incedere solebant lugentes. 2. Samuel. 15 legitur de Davide fugiente Absolonem, quod incesserit flens, discalceatus, et tecto capite. Nudo capite et scissis vestimentis iubentur incedere leprosi, Levit. 13, ut nimirum agnosci queant. Nudum fugere, extremae miseriae indicium est. Amos 2, Et qui inter fortes virili est corde, nudus fugiet in illa die. Sumpta est locutio a praelio, ubi victae partis milites, proiectis armis et vestibus fugiunt, quantum omnino possunt. Nuditas saepe ipsa pudenda

contestetur, sic nudos et dis calceatos, id est male vestitos, abducendos esse in captivitatem Aegyptios et Aethiopas. Nudus [?: exiu- ] de utero matris meae, nudus etiam revertar eo, inquit Iob cap. 1. Sic et Paulus inquit 1. Timoth. 6, Nihil intulimus in mundum, nimirum nec esserre quicquam possumus. Clypeus nudabit parietem, Isaiae 22. id est, clypei pendentes in pariete de clavis, tegunt eum: sed tollentur ad bellum contra Iudaeos, atque ita nudabunt parietem. Nudare, pro evertere, Psal. 137, Nudate usque ad fundamentia. id est,

] MORS dictum est. Discere obedientiam. Hebr. 8, [?:-uis ] filius esset, tamen didicit ex iis quae passus [?:-obedientiam ] : id est, reipsa expertus est duram [?: sub-nem ] , qua praestita, perfectus factus est: id est, [?: iu- ] , praestita nimirum legi et severae Dei iustitiae ea [?:-titiae ] iustitia, quam pro toto genere humano [?: de- ] . Manditum auris obedire, 2. Sam. 22. et Psal. 18. id est, [?: ] ac prompte obedire. Sic enim gloriatur [?: Dad ] , se Dei suos

in sequentibus iterum dicemus, Lumen, lux, dies, et similia, res bonas, laetas ac florentes notant: contraria autem, tristes ac adversas, ac veluti perditas, desperatasque Isaiae 24. Obscurata est omnis laeticia, migravit gaudium terrae. idem repetit proprie, quod dixerat prius figurate: perisse nimirum res secundas, et laeticiam inde orientem. Sic Ieremias Thren. secundo inquit: Quomodo obscuravit (vel nubificavit, id est, veluti nube quadam induit) Deus in ira sua filiam Zion, proiecit de caelo in terram decorem eius? pro, perdidit, vastavit et in summam calamitatem ac ignominiam

[?: ] consequendi conatu, usurpat et Christus hoc verbum cum Iohan. sexto inquit: Operemini cibum non pereuntem, sed qui permanet in vitam aeternam. pro, Quaerite: nempe non ex merito, sed gratuito aut precario: sicut mox sequitur, quod ipse sit eis illum daturus, (gratis nimirum, sicut antea illis terrenum panem gratis fuerat largitus) non ipsi sint suis viribus aut meritis, sudore aut labore sibi paraturi. Sic ibidem Christus interrogatus a Iudaeis, tantum ex sua operaria iustitia pendentibus, quod'nam sit opus Dei, aut a Deo maxime probatum exactumque, respondit,

Dicit eos foris quidem prae se ferre ovillam probitatem, et professionem vocis caelestis, cum sint intus lupi [?: ] paces. Epistola ad Hebraeos ait, pios olim oberrasse in solitudinibus, in pellibus ovillis et caprinis, male [?:-ctatos ] et destitutos omnibus commodis: nimirum qui ob furorem et persequutionem tyrannorum in solitudines aufugerunt, et ibi sese qualicunque victu ac vestitu misere sustentarunt: quos sicut mundus indignos iudicavit qui apud se viverent, ita revera ille fuit indignus qui eorum officiis ac doctrina praesentiaque frueretur.

eius. Unde rectius verba Prophetae intelligi queunt, quae a multis male exponuntur. In illa exiccatione aluei proculdubio etiam prophetia Ieremiae contra Babylonem reperta est, quam [?: lubet ] Propheta Seraiam perlegere in Babylone, et alligato lapide in medium Euphratis abiicere, nimirum diligenter involutam, ne laederetur ab aqua. Qua ratione [?:-o ] magis Israelitarum Deus pro vero agnitus est. Est [?: vero ] hic notandum etiam illud, quod Diodorus Siculus in suis Antiquitatibus in eo correspondet Ieremiae, de perfecta eversione eius Babylonis

Historicis, quod affirmat tunc regem Babylonis solenne convivium instruxisse. Quinetiam addit Diodorus, fuisse sacrum convivium, seu in honorem deorum celebratum: ut non sit mirum, eos vero ac vivo Deo Israelitarum, tunc Satana suos cultores impellente, maledixisse, et eius vasis abusos, tanquam nimirum victo a suis idolis, ut Daniel refert. Inquit enim Diodorus: Haec Sardanapalus ignorans, memor superioris fortunae, ad hilaritatem profusus, epulum militibus ex sacris, uniumque abunde praebuit, aliaque epulo accommodata. His intentis, Assyrius Arbaces, qui per transfugas hostium in castris

Intelligo de omnibus iniuste partis. Proverb. 8. intelligitur de adulterio. inquit enim ibi adultera: Aquae furtivae dulces sunt, et panis clandestinus. Talis est naturae nostrae perversitas: sicut et Poeta dicit, Venerem gaudere furtis. Sic et mox 20 dicit: Suavis est panis mendacii. Omnia nimirum iniusta nobis magis sapiunt. Panis afflictionis, aliquando significat victum tenuem, aliquando difficulter paratum, aliquando etiam in memoriam afflictionum sumptum. Deut. 16. Septem diebus comedes cum illo infermentato panem afflictionis. pro, renovantem tibi memoriam afflictionum

At ego malo haec ita accipere, ut contineant explicationem eorum quae dixit, prophetas futura praedicisse: ita ut εἰ non pro an, sed pro ὅτι, et quidem εἰδικῶς, ponatur: nimirum ad explicandum per species, quod in genere tantum proposuerat. Ideo addidi particulam NEMPE. Coniunctionem autem εἰ pro ὅτι usurpari apud idoneos etiam scriptores, doctiss. Budaeus in Comment. observavit: et

super contritionem Ioseph. Vel excusatione, ut Esa. 3. Peccatum suum quasi Sodoma peccaverunt, nec absconderunt. Vel alias malitia: Oseae 4, Populus tuus sicut ii qui contradicunt. Appellatur idem hoc peccatum. Psal. 119, contumax peccatum. Item, maximum peccatum, quia nimirum accedit securitas vel defensio. VII. Est peccatum Mortale, et Veniale. Peccatum mortale est, omne peccatum in non credentibus, sive sit originale, sive actuale: sive subitum, sive perseveranter factum: sive a sciente, sive ab inscio patratum. Sed in piis, sola peccata contra conscientiam

est Festum hebdomadarum. Celebrabatur vero die quinquagesimo, ab altero die Sabbati, quo manipulus primitiarum oblatus erat: id est, septimana septima, ex mandato Dei Levit. 23, Exod. 34. et Deut. 16. Erat autem festum, in quo memoria legis divinae promulgatae in monte Sinai recolebatur, die nimirum quinquagesimo a Pesah festo. Nam totidem ab egressu populi Israelitici, donec ad eum montem venissent, dies intercesserant: unde et nomen accepit. Fiebant in hoc festo sacrificia quaedam, ut est Levit. 23, et Deuter. 16. Observatum autem esse magno studio, apparet ex historia Act. 2.

perfectus, aut integre, et facit Iusticiam, ac loquitur veritatem in corde suo. Sic Gen. 6: Noe fuit vir. iustus et perfectus et cap. 17: Ambula coram me, et sis perfectus, Thamim. ubi si intelligas summam quandam absolutionem aut perfectionem, ut plerique talia loca vertunt, nimirum desperationis dicta erunt. Nullus enim usquam gentium ita prorsus absolutus ac perfectus, seu (ut Septuaginta saepe verterunt) ἄμεμπτος, irreprehensibilis reperietur. Atque ita fient ista longe suavissima, et salutaris consolationis plenissima

in forum, deinde et in communem vitam pervenerunt, ut sunt: Personam considerare, personam cognoscere, personam accipere, personam aspicere, personam admirari, et personarum acceptio aut prosopolepsia, et personarum respectus. Invaluerunt igitur istae locutiones potissimum in foro ac iudiciis, ubi nimirum et ipsa res in plurimo usu est. Cum enim iudicis officium sit, in iudicando ipsas res, actiones, ac crimina considerare, citra omnem personarum respectum et affectum, et secundum illas pronunciare ac exequi: saepe admodum fit, ut iudex non tam ipsam causam aut litem, et utriusque partis

Causa huius signification is est, quia Deus est omnibus sperantibus in se turris fortissima, et certissimum ac invictissimum auxilium. Valde crebra est haec metaphora. Paulus 1 Corinthiorum decimo dicit Christum fuisse petram perpetuo Israelitas comitantem ex qua illi biberint. Alludit nimirum ad illud miraculum visibile Dei, quod sicut ibi Deus ex aridissima petra, in summa difficultate sitis, eis aquas produxit: ita Christus spirttualis petra eos perpetuo sit secutus, ubique ac in omnibus difficultatibus omnia necessaria et innumera ingentiaque beneficia eis suppeditaverit. Sic

non poenituerunt de sua immundicie. Hebraeorum sexto, Non denuo fundamenta iacientes poenitentiae a mortuis operibus. Et mox, denuo renovare ad poenitentiam. Huc pertinent dicta, in quibus adiiciuntur voces, ut subiectum: ut Deuteronom. trigesimo, Ductus poenitudine cordis tui. aut obiectum, nimirum peccatum: ut Levit. 5, Agat poenitentiam de peccato suo. Ierem. 8, Nullus est qui agat poenitentiam super peccato suo, dicens, Quid feci? Ezek. 18, Si impius egerit poenitentiam ab omnibus peccatis quae operatus est. Aut alteram partem, nimirum fidem notantes, ut Deuteronom. 30,

Ductus poenitudine cordis tui. aut obiectum, nimirum peccatum: ut Levit. 5, Agat poenitentiam de peccato suo. Ierem. 8, Nullus est qui agat poenitentiam super peccato suo, dicens, Quid feci? Ezek. 18, Si impius egerit poenitentiam ab omnibus peccatis quae operatus est. Aut alteram partem, nimirum fidem notantes, ut Deuteronom. 30, Ductus poenitudine reversus fueris ad Deum. Syrach 20, Quam bonum est correptum manifestare poenitentiam. Aliquando significat non tantum contritionem, sed et fidem: ut cum dicitur Iohannes praedicasse baptismum poenitentiae. id est, totam conversionem a

quid ille dicat. Sic apud Gregorium saepe, τί χρὴ καὶ λέγειν; Deinde utitur praesenti tempore λαλῶ Evangelista, non sine emphasi. quasi diceret: Ego id sum quod ab initio dixi vobis, et nunc etiam dico: nimirum lux, vita, veritas, etc. Christus in Apocalypsi dicitur principium et finis, primus et ultimus, α et ω: quia ante omnia in aeternum fuit, et postea in aeternum permanebit, ut supra in voce Primus dixi.

copiosiorem fructum: id est, recte utentibus augeat done. PURUS et MUNDUS, idem fere sunt: ut de voce PURUS videri possim dixisse superius in MUNDUS. Adiiciam tamen et hic aliquid. Hominem impurum etiam Latini vocarunt facinorosum, mendacem, frandulentum, perfidum et pravum, quia nimirum animus eius est sceleribus contaminatissimus. Purus igitur, aut mundus, in Sacris literis dicitur is, qui non est peccatis contaminatus. Nam Isaiae primo capite ostendit Deus, quod peccata nos perinde contaminent, ut si coccino aut aliquo alio profundissimo colore essemus tincti.

Similitudine sumpta ab extrema totalive [?: succisi--- ] arborum, declarat Baptista imminentem Iudaeis iram et poenas Dei, inquiens Matth. 3: Iam etiam securis ad radicem arboris posita est. Omnis igitur arbor non ferens fructum, eradicabitur. Cum enim arbor a radicibus succiditur, nimirum tota ac prorsus perit. [?: Qu- ] hac similitudine plena ruina populi Iudaici adumbratur: quae etiam postea per Titum ei accidit, Contra: imperfecta ruina, sed tantum gravis castigatio divinitis per somnum depingitur Nabuchodonosori, per excisionem ramorum pulcherrimae arboris,

sexto, dicitur noluisse adducere arcam ad se. ubi eodem verbo removendi, aut faciendi recedere utitur. Ob haec tot exempla verbi Sur recessit, accessionem significantia, credo recte posse exponi illa verba Agag regis Amalekitarum, Recedit amara mors, utique accedit amara mors: deplorante nimirum eo suum triste exitium, sicut Munsterus [?:---tit ] , et etiam exponit Rabi Kimchi. Correspondet huic ille oppositus Hebraismus, quod accedere נש [?: ge--- ] aliliquando significat recedere: ut Genesis decimonono dicunt

hisce ver bis ad declarandam perditissimam, corruptissimamque, ac simul infelicissimam aut tristissimam nostram naturam: ita ut quantacunque sit, et quicquid habeat vel ex utero matris allatum, vel postea sua industria in scientiis, aut etiam virtutum, nedum vitiorum habitibus acquisitum, sit Deo nimirum adversum, reum, et ad aeternam miseriam destinatum: et porro ad significandum, oportere hominem abiecta prorsus illa priore natura ac nativitate, renasci, regenerati, ac renovari, siquidem Deo acceptus

fieri, ut etiam victores aspergantur sanguine [?: caesor-- ] Simul vero indicatur eius cruenta victoria, quod moriendo, suumque proprium sanguinem effundendo invicit hostes. Apocal. 17, meretrix Babylonica dicitur insidere bestiae coccineae. id est, rubenti purpureo colore: quod nimirum significat tum sanguinarium Antichristi regnum, tum etiam alioqui omnibus sceleribus contaminatum. Quibus et blasphemias adiunctas esse ibidem Scriptura affirmat. RUBUS, genus arbusti spinosi est, in quo apparuit Deus Moysi in specie flammae: Exodi 3. Deuteronom. 33. Actorum 7.

Id vero fuit, teste Erasmo et Hieronymo spacium bis mille passuum. qui sic super Actor. 1 annotat: Lucas hic per iter Sabbati sentit spacium bis mille passuum. Longius iter facere Iudaeis fas non erat Sabbatis. Hoc enim indicat Hieronymus, scribens ad [?:-gasiam ] , quaestione 10: nimirum Iudaeis religiose observatum, ne Sabbatis ambularent supra bis mille passus, ex institutione Barachibae, Simeonis et Hellis Rabrum, quos illi magistros nostros vocare soliti sunt, ac inibi docet Hieronymus. Praeterea apud Ioan. cap. 11 Bethaniam abfuisse ab Hierosolymis

Sic forte de omni familiari et amici re colloquio intelligendum est, quod Ioannes ait [?: ] facere se participes peccatorum seductorum, qui [?: ] Ave dixerint. In Evangelistis aliquoties obiicitur a Christo Pharisaeis, quod cupiant captentque salutationes in plateis: nimirum non propter vulgarem imprecationem pacis, sed propter honorificas appellationes et gestus, quos eis salutatores exhibuerunt. Salutare [?: ] aut Cum pace, est salutare precando alicui pacem: primo Samuelis 10, 17, et 2, Sam. 8. SANCTUS,

insidiose, subdole et astute vobiscum agimus, quasi aliud quid astute et recondito quodam sensu agentes, quam ea quae quis mox prima statim lectione ex nativo verborum sensu intelligat ac legat. Tale quid, sed in meliori causa aut ratione, est, quod Iudaei legentes Moysen, aliud legunt, in ipso nimirum velamine haerentes, quam quod Moyses revera scripsit, aut suis libris apud illos efficere voluit. Nisi quis de diversis Epistolis intelligat Paulum, quasi dicat: Semper idem sum, non levis, inconstans, et versute agens: eadem iam quoque nobis scribo, quae etiam in iis epistolis, quas apud

perinde certe victoriam de serpente a Christo ad alias transfert, ut illud. Operae pretium est porro, etiam rationes ipsorum audire. Primum dicunt, non posse nomen collectinum Semen, unicum tantum individuum intelligi. At contra Paulus disertissime vocem Semen Abraae, aut benedictum, quod nimirum est idem cum Semine mulieris, de unico Christo servatore [?: ex-it ] . Qua ergo fronte audent isti Paulinam expositionem negligere? Ostendetur quoque mox, vocem Semine etiam unicum certumque alicuius filium aut hominem vocare. Alterum istorum sophisma est, quod victoria

adversarios, quantumvis malitiosos et---enatos. quod et Psalm. 91 affirmat, in quiens: Super aspidem et basiliscum ambulabis, et conculcabis leonem et draconem. Quem sensum et Paulus proponit in [?: qui- ] , Deus pacis conterat Satanam sub pedibus vestris cito Rom. 16, alludens nimirum ad locum Gen. 3. Apocalypsis vocat diabolum draconem, et serpentem antiquum: alludendo nimirum ad illam primam seductionem, ubi corpus ac speciem serpentis habuit: semperque ab eo tempore est Ecclesiae, Deo et omni iustitiae adversatus, [?:-- ] iam quasi senuerit oppugnando

aspidem et basiliscum ambulabis, et conculcabis leonem et draconem. Quem sensum et Paulus proponit in [?: qui- ] , Deus pacis conterat Satanam sub pedibus vestris cito Rom. 16, alludens nimirum ad locum Gen. 3. Apocalypsis vocat diabolum draconem, et serpentem antiquum: alludendo nimirum ad illam primam seductionem, ubi corpus ac speciem serpentis habuit: semperque ab eo tempore est Ecclesiae, Deo et omni iustitiae adversatus, [?:-- ] iam quasi senuerit oppugnando pios. Illum ergo ipsum dicit tandem sua praemia accepturum esse. SERVIO, crebro de

vertit משיחא. Hieronymus vertit, mittendus: hic enim mittendus erat, ut nos a funesta morte liberaret, quam per transgressionem Adae universum genus humanum contraxerat. Nec sine causa Iohannes evangelista hanc vocem quoque exponit cap. 9, nimirum ut mysterium indicaret. Porchetus, et post eum Petrus Galatinus, et aliqui alii, qui illos sequuntur, formant a של Sil, quod synecdochice foetum significare asserunt et literam he esse pronomen generis feminini, quod referat foetum seu filium illum non

est etiam Apocalypsis 1, Facies eius quasi solis, cum in vigore suo lucet. Sic et Christi transfigurati facies, Matthaei 17 cum sole comparatur. Apoc. 12 dicitur, visam esse in caelo mulierem amictam sole, sub cuius pedib. fuerit luna, et corona stellarum duodecim in capite eius. quae nimirum ipsa Dei Ecclesia est, ornata sole iustitiae Christi, habens sub pedibus omnia terrena dominia, et in capite coronam XII Apostolorum, super quorum fundamentum doctrinae superstructa est. SOLITUDO: vide supra DESERTUM. SOLUS, aliquando suas quasdam difficultates

sit perspicua, ut nulla admodum explicatione indigeat. Sic et Agamemnon inquit ad Achillem: Fuge, si libet: at mecum Iupiter erit, et multi fortes viri. TEGERE, aut Operire, varie accipitur. Tegi alicuius peccata, Psalm. 32, et Rom. 4, est alicui a Deo non imputari ea, tegente nimirum, condonante et abolente ea Christo suo corpore, quem induimus, et qui est tectum contra solem et pluviam, ut habet propheta: Beatus vir cui remissa est iniquitas, et cuius tectum est peccatum. Beatus cui non

vero, ac eius testamentum esse tantum propter transgressiones cohibendas, et revelandum peccatum datam, ut esset veluti paedagogus ad illud benedictum semen, seu Christum. ¶ Eôdem referri potest, quod Paulus dicit Rom. 9, Israelitarum esse adoptionem, gloriam, testamenta, et legem: indicando nimirum, duo esse vetera foedera aut testamenta, quorum utrumque cum Abrahami semine a Deo sancitum sit. ¶ Sicut vero 3 cap. contulit testamentum Abrahami seu promissionis, cum sequnto post 400 annos testamento Moysis aut legis: ita mox sequenti cap. confert Moysis

cautio sufficiens et idonea fit aut fideiussoribus, qui solvendo sunt: aut pignoribus. Et fideiussionis quidem cautio omnium certissima, nobis exhibita per verbum et iuramentum, quo credentibus vita aeterna promissa est; ab eo qui tum verax est, tum solvendo largissimus: Ac cedit et altera cautio, nimirum pignoraticia, cui securi incumbimus: videlicet coena Christi, qua verum corpus et sanguinem suum, quibus haereditarium ius nobis nequisivit, usque ad plenam executionem testamenti sui, in novissimo die faciendam, subinde edendum et bibendum instituit. quo pignore quid ad excitandam et

perverse agens, vel in doctrina, vel in reliquo regimine. Psa. 94, Nunquid sociabitur tibi thronus perversitatum, creans iniquitatem in praecepto: id est, Num tu probabis iniustum, eiusque prava iudicia ac leges? Christus Matth. 5 prohibet, ne iuremus per caelum, quia sit thronus Dei. Adludit nimirum ad illud Isa. 66, Caelum sedes mea, et terra scabellum pedum meorum. Sic Matth. 23. Qui iurat per caelum, iurat per thronum Dei, et per eum qui sedet super ipsum. 2. Sam. 14, Super me et super domum patris sit haec iniquitas, rex autem et thronus eius sit innocens. id est, ipse ac

Zach. 3, Non est iste torris erutus de incendio. id est, quem Deus magna misericordia ex Babylonica captivitate liberavit. TITULUS aliquando significat inscriptionem alicui rei impositam. Sic sunt Psalmorum tituli: sic etiam Pilatus dicitur Christo superimposuisse titulum, in quo nimirum nomen cognomenque eius, et simul causam mortis, cur sit crucifixus, inscripserat. Aliquando vero est qualecunque monumentum aut memoriale externum, ac durabile, in memoriam, honorem ac celebrationem alicuius facti aut personae. Sic Iacob erigit nudum lapidem in memoriam divinae apparitionis

aquae vivae fluetiam de ventre eius: ipsemet Evangelista exponit de spiritu sancto, quem erant accepturi credentes. Porro quomodo illa aqua viva Ioann. 4 saliat in vitam aeternam, supra in voce AQUAE dictum est. Deus crebro admodum dicitur Vivus. Aliquoties additur etiam Verus, ad differentiam nimirum falsorum et [?: ] tuorum deorum: et ut ostendatur per excellentiam solus vere vivere, cuius respectu alia omnia quasi [?: ] tua sunt: solus etiam omnium vitae autor esse, et [?: de--que ] solus spiritualem ac aeternam vitam dare. Matt.

crapula et helluatione, unde morbus est consequutus. UTERUS. Ab utero aliquem aliquid esse, significat semper inde a nativitate. Psalmo quinquagesimooctavo Abalienati sunt impii a vulva, erraverunt ab utero. id est, inde a conceptione ac nativitate sunt fueruntque semper mali: nimirum innata aut originalis malitia describitur, quae non sit consuetudine comparata. Esie. quadragesimooctavo: Transgressorem vocavi te ab utero. id est, semper talis fuisti. Psalmo septuagesimo primo: Tibi innixus sum ab utero. Isaiae quadragesimosexto: Qui portamini a me ab utero, et

illa zezelotypia praetexitur: ut Galat. quarto. Quinto, pro animi aestu ex indignatione de iis concepta quae idigne fiunt, adversus eum quem amamus: puta, vel adversus homines nobis charos (ut 2. Corinthiorum septimo. Colossens. 4) vel adversus Deum ipsum. Est autem hic zelus duplex: unus nimirum, cum voluntatis Dei cognitione ac vera in eum fide coniunctus: qualis est Christi zelus, de quo hic agitur: item qui commendatur 2. Corinthiorum 7, et Apocalyps. 3. Alter vero, qui non est secundum scientiam, et caecus potius impetus ac furor dici debet. Romanorum decimo. Philippens.

et similia. Quis unquam sic vel ex Patribus vel ex recentioribus ea loca intellexit? Nempe igitur cum Cananaea, aut quispiam alius miser, mendica fide opem a Deo impetrat, constantiae suae merito impetrare dicitur. Sic nimirum etiam mendici constantia, non mendicitate sese alere, secundum istius interpretationem dicentur, quia scilicet constanter, aut potius inverecunde nedum impudenter stipem flagitant. Cum in Scriptura agitur de iustitia, qua iustificemur: dicit significare novam legem. Cum gratia

ac delusiones diabolorum. Verum quoniam ipsemet unicus praeceptor noster Dei filius repetens testatur, neminem posse ad se venire, nisi id ei a patre datum fuerit, nisi fuerit theodidactus, nisi ei pater caelestis revelaverit, imo etiam nisi ipse potenter ad se traxerit: quia ille nimirum unicus fons verae Theologiae est, sicut et omnium aliorum bonorum: ab ipso igitur ardentissime flagitemus, ut ille suam legem ac noticiam cordi nostro, suo illo sacrosancto digito, nempe Spiritu S. inscribat, nobisque plenissimam cognitionem sacrosanctae Triados, eiusque mysteriorum

cupidum discendi discipulum: vel potius asserat aliquid certi, ut confutet falsam pharisaei opinionem, qui illam mulierculam pro iniustissima habebat: mirabaturque ipse de sua iustitia tumens, quod Christus cum tam iniustis quicquam commercii haberet. Si simpliciter docet discipulum docilem, nimirum illud, Quia dilexit multum: ostendit dilectionem esse causam remissionis peccatorum. Sin est confutatio falsae opinionis aut cogitationis pharisaei, et simplex quaedam assertio: tum illa particula continet rationem aut probationem factae iam remissionis aut iustificationis. Manifestum vero

ad animae adfectiones atque naturam, an usque ad incommutabilem aeternitatem. ubi duo posteriora membra anagogen innuunt, nihilo tamen minus sub allegoria comprehenduntur, cum de interpretanda allegoria se verba facere astruat. Hieronymus ad Hedibiam tantum triplicem interpretandi formam agnoscit, nimirum secundum historiam, secundum tropologiam, et tertiam iuxta intelligentiam spiritualem, sive iuxta theoriam: nimirum hic intelligens allegoriam, perinde atque anagogen, quas arbitratus est reipsa non separari. Sed et in Commentariis suis subinde aspergit quaedam tanquam per anagogen

nihilo tamen minus sub allegoria comprehenduntur, cum de interpretanda allegoria se verba facere astruat. Hieronymus ad Hedibiam tantum triplicem interpretandi formam agnoscit, nimirum secundum historiam, secundum tropologiam, et tertiam iuxta intelligentiam spiritualem, sive iuxta theoriam: nimirum hic intelligens allegoriam, perinde atque anagogen, quas arbitratus est reipsa non separari. Sed et in Commentariis suis subinde aspergit quaedam tanquam per anagogen exposita: quae tamen, si pensiculatius inspexerimus, per allegoriam inveniemus tractata. Exemplum ascribam unium alterumve.

minusque tolerabilis, qui seipsos castraverunt: quod in Evangelio praedicentur beati, qui seipsos castraverint propter regnum Dei. Liquet igitur, necessitatem interdum imperare, ut allegoricae interpretationes in medium adducantur. Iam vero utilitas suadet, adhiberi allegorias: quando nimirum, sive in historiis, sive in praeceptis et concionibus, tam in lege quam in Evangelio obviis, verba ipsa Grammatice sumpta, nullam videntur adferre utilem doctrinam, aut institutionem: vel si aliqua apparet, longe tamen proveniret uberior, ubi interpretatio allegorica adiungeretur. Quod

proferre adsuesces Improbandum quidem est, nolle usquam ultra sensum Grammaticum progredi: at multo improbandum vehementius, velle ubique et quavis occasione ad allegoricas interpretationes convolare. Recipientur igitur allegoriae, primum, quando palam est, iusta de causa produci: nimirum vel propter necessitatem, vel propter notabilem utilitatem. Secundo admittentur, ubi eum in modum fuerint conformatae, quem videmus a praestantibus artificibus atque docendi magistris praemonstratum, quemque nos aliquot Regulis sumus utcunque complexi. Tertio recipientur allegoriae, modo ad

est positum. Nonnulli quidem a nobis in eo dissentiunt, quod 70 annos captivitatis Babylonicae supputare incipiunt a spontanea deditione Iehochakim Iechaniae: ubi nos eos ordimur undecim annis tardius, quibus gubernacula tenuit Zidkyahu, quos ex ordine 70 annorum nos removemus, nitentes nimirum narrationi posterioris libri Paralipomenon cap. ultimo. Rursus hebdomades Danielis quibusdam placet supputare ab anno Darii 20, quo missus Nehemias ad civitatem reparandam: cum nos interim deducamus eas a muro civitatis consummato, hoc est Darii 32. Ex quo fit, ut 23 annos

paucula adnotemus. Graeci quidem hoc pacto, per Olympiades inquam, annos digerunt. quod, si Plutarcho credimus, primus fecit Hippias Elaeus: quamvis nullo admodum subnixus, ut idem Plutarchus meminit, necessario ad fidem argumento. Significat autem apud eos Olympias, spacium annorum 4. hac nimirum de causa, quod eo intervallo recurrente receptum olim fuerit publica in Olympiis certamina, ad quae tota Graecia avidissime confluebat, edi. Caeterum apud multos scriptores legitur, Christum natum ex virgine Olympiadis 194 anno tertio. Ex quo intelligitur, si annos Christi, natalem proxime

possideamus animas. Dividitur autem opus universum in tres partes. Quarum prima describitur beati Iob, viri iusti et perfecti, inopinata admirandaque afflictio. Secunda, de causis tantae afflictionis, atque mirabili hac in parte Dei iudicio, disputatio bene longa instituitur, protracta nimirum a cap. 4, ad 38 usque: ubi Dominus ipse controversiam dirimit, aequam ferens de utriusque partis disceptationibus sententiam. Tertia, exponitur felix dudum afflicti Iob restitutio, laetusque exitus, cap. ult. Graves autem atque difficiles loci

unicoque sacrificio succedente: 3, ab extrema parte capitis 10, ad medium usque 12, de iustificatione prae fidem: quarra, praecepta vitae ac morum varia, sanctis atque iustificatis observanda. Nec praetereundum quinto loco, quomodo hae ipsae partes maiores rursus dividantur, nimirum ubi fit earum exordium, propositio, confirmatio, confutatio, conclusio, vel huiusmodi. Haec inquam omnia prodest ordine commonstrare, atque eadem opera quid his singulis tractetur,

crasse et synceriter exprimere conatur: quod fieri plerunque solet, iam adhibita ecphrasi, quae simplicissima est sententiarum redditio: iam paraphrasi, quae plenior est instructiorque: iam epitome, quam arctam et concisam possumus appellare: adnotatione artificii Dialectici aut Rhetorici, quando nimirum expenduntur causae, materia inquam, forma, efficiens, finis: aut circumstantiae, quis, quid, ubi, quoties, cur, quomodo, quando: aut antecedentia, et sequentia: aut argumentationum singularum ductus forma, et vis: modo per ἀνάλυσιν id est,

velut statuas mobiles et actuosas respicere, et illorum bona per imitationem sua facere. Preces rursus lectionibus succedentes, fortiorem et vigentiorem animam desiderio ad Deum commotam suspiciunt. Bona autem est precatio, quae evidentem Dei notionem animo inducit: et hoc est Dei inhabitatio, nimirum Deum per memoriam sibiipsi insidentem habere. Sic efficimur templum Dei, cum non curis terrenis memoriae continuitas dirimatur, neque inopinatis adfectionibus mens turbetur: sed amans Deum omnibus relictis ad Deum secedat, expellens provocantes nos ad intemperantiam adfectiones, et in

Bibliographia locorum inventorum

Vrančić, Antun (1504-1573) [1567], Antonius Verantius episcopus Agriensis cardinali Commendone, versio electronica (, Prag), Verborum 632, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [vrancicaepist15670405].

Rozanović, Antun (1524-1594?) [1571], Vauzalis sive Occhialinus Algerii Prorex, Corcyram Melaenam terra marique oppugnat nec expugnat, versio electronica (), 15122 verborum, 255 versus, Ed. Nives Pantar [genre: prosa oratio - historia; poesis - ode] [word count] [rozanavauz.xml].

Vlačić Ilirik, Matija (1520-1575) [1581], Clavis scripturae sacrae, pars prima, versio electronica (), 600000 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [flaciusmclavis1].

Vlačić Ilirik, Matija (1520-1575) [1581], Clavis scripturae sacrae, pars secunda, versio electronica (), 600000 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [flaciusmclavis2].

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report