Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: sit Your search found 8995 occurrences
First 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 1301-1400:1301. Brodarić, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 70 | Paragraph | Section] Transalpinae praefeceramus 6 Turcis provinciam summa vi nuper occupantibus et novum vayvodam 7 cum vexillo imperatoris inducentibus rursum cedere et in Transsilvaniam cum optimis quibusque et nostrarum partium viris confugere est coactus. Cum igitur haec provincia in hostium sit potestate, cogita, quantum Transsilvaniae ac Severino aut ne quid de partibus loquamur, quantum universo regno nostro impendeat periculi. Adiungere enim hostes sibi poterunt Valachiae utriusque populos et, si libitum fuerit, ipsos etiam Tartaros in belli ac praedae societatem allicere. Quibus
1302. Brodarić, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 71 | Paragraph | Section] finium nostrorum incommoda et varias calamitates accessit: turris arcis nostrae Themesiensis editissima omnium et firmissima icta fulmine accensa est. In qua cum essent cadi aliquot pulveris tormentarii et sulfuris repositi, tanta vis exstitit incendii, ut non solum turris illa ab unis fundamentis sit convulsa, verum etiam murorum magna pars repente corruerit. Haec idcirco scribenda ad te curavimus, ut possis Sanctissimo Domino Nostro sacrorumque patrum collegio latius explicare, quibus undique periculis simus circumsepti, et quantum istius Sedis Apostolicae atque adeo
1303. Brodarić, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 73 | Paragraph | Section] 2 John Clerk (?–1541), Bishop of Bath. Carried out diplomatic missions in the service of Cardinal Wolsey several times. Cardinales tres, quibus cognitio huius causae demandata fuerat, fere quotidie per multas horas hanc rem in arce ventilant. Quid futurum sit, ignoro. 3 [5.] Ceterum, Clementissime Princeps, oro supplex humillime Vestram Maiestatem, dignabitur mihi ignoscere, si de rebus forte supra conditionem meam exsistentibus pauca ad Vestram Maiestatem scribam. Non proficiscentur haec, nisi ex sincero et tam gloriae Maiestatis
1304. Brodarić, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 73 | Paragraph | Section] me inter tot metus magis recreare potuisset et quod existimassem ad praesentem rerum nostrarum statum esse magis accomodatum. Video principes Christianos partim inter se digladiari, partim otio domestico torpere et nihil penitus de re Christiana pensi habere. In Sede autem Apostolica, vel quod sit mala Leonis pontificis 4 administratione, quod multi queruntur, penitus exhausta, vel quod in excusationem suam hoc utatur praetextu, parvam admodum spem nobis esse ponendam. Fui ego hic per annum integrum et amplius dies et noctes sollicitando aliquod subsidium pro nepote Maiestatis
1305. Brodarić, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 77 | Paragraph | Section] penitus extraneo et alieno, ut fieri consuevit. Qua tamen in re nescio, quid adhuc sequetur. Supplico Dominationi Vestrae Reverendissimae, dignetur ipsam personam eius habere commendatam. Scio fratres eius ad unum omnes et ipsum quoque esse optimum servitorem Vestrae Reverendissimae Dominationis. Sit contenta Vestra Dominatio Reverendissima, ut suis potius benefiat, quam alienis. Vestra Dominatio Reverendissima scit bene, quid de talibus beneficiis fieri solet et quibus involucris talia soleant implicari. 5 [2.] Nova nunc alia non sunt. Nam de
1306. Brodarić, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 79 | Paragraph | Section] Vestra Maiestas cum ceteris principibus Christianis vel saltem cum serenissimo nepote suo, domino meo gratiosissimo 4 iniret aliquam rationem, ut ista, quae pro Christi religione defendenda instituta fuere, illuc potius converterentur. Sed de his satis, scio enim veritatem scribere quam sit periculosum. Sed nunc sede vacante plura quam alias licent. [3.] Galli adhuc circa Mediolanum haerent, plura damna patientes quam inferentes. Nuntiavit mihi nunc dominus orator Mediolani, 5 accepisse se litteras ex Mediolano die 18. huius mensis, in quibus scribebatur eos
1307. Brodarić, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 80 | Paragraph | Section] executor mihi dedit. Rursum, ut Dominatio Vestra Reverendissima per totum hoc tempus, usque ad finem Martii sexaginta florenos in auro huc mittat, non executoribus, ipsi enim neque unum obulum sibi dari ex iis petunt, sed coenobio fratrum Hungarorum de Caelio Monte, in quo ille sepultus est, ut sit elemosina pro anima eius. 7 Quod si per illud tempus Dominatio Vestra Reverendissima pecuniam illam non miserit, ut liceat illis rursus de integro contra Dominationem Vestram Reverendissimam procedere et litigare. Quapropter Dominatio On Várdai see the note for
1308. Brodarić, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 81 | Paragraph | Section] located on Monte Celio in Rome. Pope Nicholas V had donated it with the monastery next to it to the Pauline Fathers in 1454. Lászai’s tomb still can be seen in Santo Stefano Rotondo. Vestra Reverendissima consideret, rogo, diligenter, quid agendum sit. Mihi profecto hoc negotium eo modo confectum videtur, ut id neque commodius, neque melius confici posse, aut potuisse unquam existimem. Reputet Dominatio Tua Reverendissima, si litem de integro moverint (quemadmodum eos omnino moturos existimo, nisi pactum servetur), quantae impensae sint
1309. Brodarić, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 82 | Paragraph | Section] Dominatio. De his autem curam geram, ne rursus novas habeat curas. Res uti Vestrae Dominationi videt [...] deducta est ad bonum portum. Illum Ioannem [...]rum commendo rursus Vestrae Dominationi Reverendissimae dignetur me facere certiorem, quidnam sit ei sperandum. De quo et per hunc ip[...] [...]um. Nova alia non sunt. Pontificem nondum habemus. Neque scio, quando habituri simus. 9 Galli adhuc sunt sub Mediolano. Rex Galliae Lugdini. Caesar in regno Navarrae in Galliam veniens cum ingenti
1310. Brodarić, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 84 | Paragraph | Section] meae perpetuae in gratiam Vestrae Maiestatis humillimam commendationem. [1.] Scripsi his diebus 1 ad Vestram Maiestatem, neque nunc aliud scribere possum, quam quod tunc scripsi, praeter quam quod in annata Plocensi tantam video difficultatem, ut parum aut nihil spei apud me sit reliquum. Aiunt, et in hoc se fundant, ecclesiam illam ab initio semper in duobus milibus ducatorum fuisse expeditam, et ita in libro etiam annatarum (quem vocant) contineri: si Alexander papa 2 vel alius pro bina vel trina expeditione propter aliquam causam minus accepit, id annatae
1311. Brodarić, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 91 | Paragraph | Section] Gratum est nobis mandasse Sanctissimum Dominum Nostrum legato suo, qui apud Venetos agit, ut de frumento in Croatiam misso, in quos abierit usus, 5 percontetur. Nam nos quoque homini nostro fido ac diligenti dedimus provinciam loca illa perlustrandi ac ad nos fideliter referendi, quomodo sit illud frumentum distributum. Dabimusque operam, ne in hac quoque parte aliquid nostrae negligentiae possit imputari. [4.] Quod autem iudicas propensam erga nos voluntatem Sanctissimi Domini Nostri multo propensiorem futuram, si quae meliora hinc de statu regnorum nostrorum
1312. Brodarić, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 92 | Paragraph | Section] Budapest, 2001, XCVIII. afferentur, utinam nullum nisi felicem ac faustum ex his regnis nostris nuntium deinceps Sua Sanctitas accipiat. Nos tamen rerum nostrarum conscii vehementer timemus, ne tristiorem et minus iucundum in dies sit acceptura, nisi re ipsa, et non verborum tantum liberalitate, cum eius Sanctitas, tum principes Christiani opem nobis ferre maturaverint. [5.] Reverendissimum dominum cardinalem Campegium 6 in Germania legatum tanta virtute atque auctoritate praeditum venire, qui de rebus
1313. Brodarić, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 98 | Paragraph | Section] serenissimus dominus meus, rex Hungariae huc ad reverendissimum dominum cardinalem Campeium 2 Vestrae Sanctitatis legatum, tum officii ac visitationis gratia, tum ut eum de rebus omnibus, quae tam in Hungaria quam in Bohemia agerentur, faceret certiorem. Cum igitur nihil penitus sit, quod cum eius reverendissima dominatione non liberrime ac sinceriter communicaverim, Vestra Sanctitas omnia, quae a me scribi deberent, ex litteris eiusdem intelliget. De quo ipso id vere scribere possum, Pater Beatissime ac Domine Clementissime, eum cum tanta omnium istorum principum ac
1314. Brodarić, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 99 | Paragraph | Section] commendo, quam Deus felicissimam esse velit. Viennae XXI. Augusti 1524. [4.] Serenissimus princeps Ferdinandus mirabilem devotionem et affectum ostendit in Vestram Sanctitatem et in Sanctam Sedem. Qua de re multa mecum est hodie locutus asserens se eam religionem, in qua natus ipse sit, in qua maiores sui mortui sint, non solum constantissime servare, verum et cum omni etiam vitae discrimine tueri perpetuo velle.
be important.
commendationem. [1.] Accepi litteras Vestrae Reverendissimae Dominationis VII. Octobris datas. 1 Negotium unionis Bohemicae, 2 qua diligentia actum sit et agatur, Vestra Reverendissima Dominatio ex litteris domini baronis 3 assidue cognoscit. Quo etiam sit nunc in statu? Spem habemus non parvam. Diligentia reverendissimi domini mei cancellarii 4 tanta est, ut maior esse non possit. Ego quoque annitor, quantum possum. De domino barone nihil dico. Nullis enim verbis consequi possem hominis in rebus omnibus et in hac maxime curanda
verbis consequi possem hominis in rebus omnibus et in hac maxime curanda extremam atque incredibilem diligentiam. [2.] Negotia etiam nostra, quem in modum se habeant, Dominatio Vestra Reveren dissima non ignorat. Ego nescio quid scribere, praesertim cum scribere veritatem aut etiam dicere sit periculosum. Isti etiam principes vestri immortalibus odiis inter se et armis nunquam intermorituris concertantes adiuvant multum hostem ad nos opprimendos. Quid rebus sic stantibus in ver futurum sit, futurum de nobis, Deus novit. Ego magnitudinem periculorum considerans nihil boni possum
dissima non ignorat. Ego nescio quid scribere, praesertim cum scribere veritatem aut etiam dicere sit periculosum. Isti etiam principes vestri immortalibus odiis inter se et armis nunquam intermorituris concertantes adiuvant multum hostem ad nos opprimendos. Quid rebus sic stantibus in ver futurum sit, futurum de nobis, Deus novit. Ego magnitudinem periculorum considerans nihil boni possum sperare. Nisi Deus et Beata Virgo Sanctissimum Dominum Nostrum 5 adiuverit ad pacem faciendam.
Salviati’s letter mentioned is unknown. Renewed negotiations
I., Filza 157., fol. 184r. 1 Albrecht von Brandenburg, Grand Master of the Teutonic Order, made an oath of allegiance to Polish King Sigismund, and got the land he already had as feud.
letters but we cannot be sure that he refers to these two. 1 An
[1.] Intelleximus fratres Sancti Francisci de observantia id agere, ut loca conventualium in regno nostro et Bohemiae sibi a Sanctissimo Domino Nostro impetrarent, quasi haec sit voluntas nostra, ut ea illi potius haberent. [2.] Postulamus a te, obstes, quominus id perficere valeant. Tantum enim abest, ut haec voluntas nostra sit, ut etiam nobis non posset esse non molestum quidquam prae ter veterem eorum ordinem in regno nostro constitutionem renovari, et
de observantia id agere, ut loca conventualium in regno nostro et Bohemiae sibi a Sanctissimo Domino Nostro impetrarent, quasi haec sit voluntas nostra, ut ea illi potius haberent. [2.] Postulamus a te, obstes, quominus id perficere valeant. Tantum enim abest, ut haec voluntas nostra sit, ut etiam nobis non posset esse non molestum quidquam prae ter veterem eorum ordinem in regno nostro constitutionem renovari, et praesertim nunc invalescente in dies magis circumquaque perniciosissima haeresi, ad quam retundendam magno nobis ex usu sunt ipsi fratres conventuales, praesertim
secuti fuissemus. Sed vetera sero querimur. Clementissime Princeps, unusquisque curat sua propria negotia, et nemo nostra, et alii Christiani sang uine Christiano inexplebiles sub tegmine alarum Vestrarum Maiestatum Sacratissimarum requiescunt. Sed de his satis, praesertim cum non sit sine periculo scribere veritatem. [7.] De tumultu Germanico 12 mira scribuntur, sed illa scio Vestrae Maiestati quam nobis esse notiora. Affirmatur ex omnibus partibus Turcam pro hoc anno nos magna vi non agressurum. Sed hoc etiam, si verum esset, parum consolationis nobis
et pacis publicae, pro qua vadit, impetratricem, cum ingenti Vestrae Dominationis Reverendissimae gloria. Puto Vestram Reverendissimam Dominationem intellexisse mentem Sanctissimi Domini Nostri 7 de persona mea cum Vestra Reverendissima Dominatione mittenda. 8 Quamvis iter sit et longum et laboriosum praesertim hoc anni tempore, tamen non poterit esse nisi iucundum cum Vestra Dominatione Reverendissima. Exspecto litteras a serenissimo rege. 9 [3.] Est hic in Urbe dominus Petrus Antonius Berrus Parmensis 10 secretarius serenissimi regis
fol. 297r–299r; BJ 6549 fol. 569–572; Libri Legationum vol. XXIII, fol. 502–505; BCzart TN 37. fol. 343–348. 2 Pope Clement VII. 3 Cardinal Lorenzo Pucci.
Negotium ducatus accepi iam esse in eo statu, ut non sit pro hac magnopere laborandum, admissum esse in possessionem ducatus servitorem Vestrae Maiestatis. Quae si vera sunt, prout mihi pro verissimis sunt relata, non dubito Vestram Maiestatem iam de hoc factam certiorem. Ego tamen sub hoc dubio non omisi tam apud Sanctissimum Dominum Nostrum, quam
collegii inductione, nam cum eis est rem communicaturus, scripserit, illam esse sciat Vestra Maiestas pontificis mentem, quam perscripsi et nullam aliam. Utinam clementissimus dominus meus factum Vestrae Maiestatis in foedere cum Turca ineundo sequeretur. Quod si non fiat, timeo, ne omnino actum sit de nobis. Qua de re neque praesens destiti assidue apud eos, ubi id faciendum videbatur, loqui et clamare, neque hinc scribere. Deus det suae maiestati et dominis meis suae maiestatis consiliariis talem mentem, ne illud nobilissimum ac potentissimum regnum sub spe nescio quarum expeditionum
nostris Barensibus, utpote et iustissimis et aequissimis esse ex corde affectum, eo maxime, quod id ab utraque maiestate sua in commissis habeat, ut nomine illarum maiestatum hoc idem apud caesaream et catholicam maiestatem efficaciter promoveret. Nunc cupimus, et si par sit, rogamus, assistet ibi oratori nostro, magnifico Ioanni Dantisco, 3 et in quibus auxilium suum postulaverit, ita illud impendere velit, quemadmodum rebus nostris prodesse noverit. Nos enim praefato oratori nostro ad Tuam Paternitatem singulare iussimus habere refugium, nam illam
in qua antea fuit, auctoritate. Cum palatino novo domino Stephano, 4 et cum domino vayvoda 5 et aliis omnibus primariis viris coniunctus, 6 Vestrae, ut dixi, Sanctitatis atque istius Sanctae Sedis observandissimus. [4.] Illud negotium 7 quo in statu sit, Vestra Sanctitas ex litteris domini baronis 8 intelliget. Ego, quicquid sequatur, video, quantum Vestrae Sanctitati ob eius tantam in me benignitatem, et in re mea curam ac studium favoremque debeam. Cuius quidem mei debiti nunquam ero immemor. De comite Christophoro, 9 de
locetur.
ducibus dogmata
divi Platonis et Pythagorae secutus . Cum autem me reflecterem
supra me cognosceremque, quod scire nostrum
sine dialectica est velut in tenebris deambulare, in quibus
siquid manu tenemus, quidnam illud sit, ignoramus. Sciebam
enim mathematicas et eas nesciebam me scire. Solius
enim logici est non solum sciendi modum nobis praebere,
verum etiam defendere nos a malis in practicis et a falsis
in speculativis (Themistio referente). Quare iterum ad
fontem veritatis, ad parentem et alumnam omnium
integritate
tamquam a parente omnium scientiarum. Qua
ignorata geometriae qualis cognitio erit? Puta trianguli vel
quadrati cum nihil aliud sint, nisi figura tribus vel quatuor
lateribus vel angulis contenta, quae omnia solo numero
compraehenduntur? Non musicae, cum nihil aliud sit
quam numerus ordinatus ad sonum. Non astrologiae,
cum nihil aliud sit, quam diversae observationes, motus
planetarum, vices temporum, annuae conversiones, diversi
labores solis atque lunae, quae omnia solo numero
mensurantur. Non corporum caelestium, non substantiarum
qualis cognitio erit? Puta trianguli vel
quadrati cum nihil aliud sint, nisi figura tribus vel quatuor
lateribus vel angulis contenta, quae omnia solo numero
compraehenduntur? Non musicae, cum nihil aliud sit
quam numerus ordinatus ad sonum. Non astrologiae,
cum nihil aliud sit, quam diversae observationes, motus
planetarum, vices temporum, annuae conversiones, diversi
labores solis atque lunae, quae omnia solo numero
mensurantur. Non corporum caelestium, non substantiarum abstractarum; denique non Dei benedicti, cum et
ipse numero subiacere videatur,
ex hoc uno utraque destruitur.
Ex quo etiam uno talem etiam se ostendit, qualem
docti quam plurimi impium semper iudicavere, quia in
multis (sine sale) alienis messibus falcem imposuit.
Quamvis a vulgari turba magnus philosophus iudicandus
sit, quia scripta sua ornatu verborum velavit et furata
habuit; cum tamen scientia non sit de nominibus neque
de ornatu verborum, sed de rebus ipsis – nomina enim
sunt posita secundum convenientiam primorum impositorum,
ut eis passiones, quae in anima sunt, ex subiectis
rebus voce vel
quam plurimi impium semper iudicavere, quia in
multis (sine sale) alienis messibus falcem imposuit.
Quamvis a vulgari turba magnus philosophus iudicandus
sit, quia scripta sua ornatu verborum velavit et furata
habuit; cum tamen scientia non sit de nominibus neque
de ornatu verborum, sed de rebus ipsis – nomina enim
sunt posita secundum convenientiam primorum impositorum,
ut eis passiones, quae in anima sunt, ex subiectis
rebus voce vel litteris significemus primo Peri hermeneias
expostulat. Qui talem mihi
gratiam concessit, ut amicis ex vobis, doctores celeberrimi
et scholares non minus studiosissimi quam acutissimi, pro
parte satisfacere valeam, qui me rogastis, ut nostrarum
speculationum in mathematicis vos participes esse velim.
Cum omne bonum inquantum bonum sit communicabile,
quamvis animo proposueram soli incumbere speculationi
mihique uni satisfacere, tamen precibus vestris victus
hanc provinciam legendi libenti animo suscepi, in qua promitto
vobis viam brevem et facilem (quamvis sint multa in
illud idem actu
vel virtute in dictis suis contineatur bene intellectis et
bene applicatis ad ipsas res. Efficiens vero rei subiectae
arti non datur in tota mathematica, ex quo neque datur
demonstratio in genere causae efficientis, sicut neque in
genere causae materialis. Quia cum in eis non sit aliquod
agens universale neque particulare, neque materia ex qua,
sicut datur in naturalibus, puta corpora caelestia et haec
individua materia prima et materia proxima, sequitur
etiam necessario, quod non sit demonstratio in genere
causae finalis; cum omne agens agat propter finem secundo
causae efficientis, sicut neque in
genere causae materialis. Quia cum in eis non sit aliquod
agens universale neque particulare, neque materia ex qua,
sicut datur in naturalibus, puta corpora caelestia et haec
individua materia prima et materia proxima, sequitur
etiam necessario, quod non sit demonstratio in genere
causae finalis; cum omne agens agat propter finem secundo
Physicorum. Sed ubi non est materia ex qua, non
est efficiens, quo circumscripto tollitur certe omnis finis.
Restat igitur sola demonstratio in genere causae formalis,
quia est scientia sexto
propter finem secundo
Physicorum. Sed ubi non est materia ex qua, non
est efficiens, quo circumscripto tollitur certe omnis finis.
Restat igitur sola demonstratio in genere causae formalis,
quia est scientia sexto Metaphysicae et cum omnis
scientia sit per demonstrationem a priori vel a posteriori.
Sed in ista non a posteriori, quia causae in ea sunt aeque
prius notae nobis et naturae, ergo a priori. Ita tamen,
quod conclusio priorum demonstrationum sit praemissa
sequentis demonstrationis. Quia omnia posteriora natura
demonstramus in
est scientia sexto Metaphysicae et cum omnis
scientia sit per demonstrationem a priori vel a posteriori.
Sed in ista non a posteriori, quia causae in ea sunt aeque
prius notae nobis et naturae, ergo a priori. Ita tamen,
quod conclusio priorum demonstrationum sit praemissa
sequentis demonstrationis. Quia omnia posteriora natura
demonstramus in istis per ea, quae sunt priora natura,
quia per causas adaequatas.
Capitulum secundum: de genere causae materialis
Subiectum vero huius
docetur a Philosopho in Posterioribus analyticis .
Quare istis omnibus convenit ignorare primas radices
huius artis, prima principia, fundamenta et totam intentionem
doctoris et magistri; et nil mirum, quia de raro
contingentibus est, ut quis sit peritus mathematicus et
bonus philosophus. Ideo aliter est dicendum. Est enim
unum de secretis huius artis, non intellectum ab aliquo
quem ego viderim. Unde cum in isto libro subiectum sit
magnitudo et cum nulla magnitudo cognoscatur, nisi
prius habeamus rationem cognoscendi
intentionem
doctoris et magistri; et nil mirum, quia de raro
contingentibus est, ut quis sit peritus mathematicus et
bonus philosophus. Ideo aliter est dicendum. Est enim
unum de secretis huius artis, non intellectum ab aliquo
quem ego viderim. Unde cum in isto libro subiectum sit
magnitudo et cum nulla magnitudo cognoscatur, nisi
prius habeamus rationem cognoscendi illam, quae quidem
ratio cognoscendi est ab actu ix. Metaphysicae textu
commenti xx; cum etiam omnis ratio cognoscendi sit principium primum in scientia, quia est metrum et mensura
ex x. Metaphysicae,
intellectum ab aliquo
quem ego viderim. Unde cum in isto libro subiectum sit
magnitudo et cum nulla magnitudo cognoscatur, nisi
prius habeamus rationem cognoscendi illam, quae quidem
ratio cognoscendi est ab actu ix. Metaphysicae textu
commenti xx; cum etiam omnis ratio cognoscendi sit principium primum in scientia, quia est metrum et mensura
ex x. Metaphysicae, sequitur quod hic principali intentione agitur de principiis cognoscendis, quia de mensuris, actu omnium mathematicalium et in potentia omnium naturalium et divinorum, ut infra
vel proprie vel metaphorice ,
scilicet respectu intelligibilium. Tertio notandum,
quod omne, quod est mensura, potest esse et
mensuratum respectu diversorum; quia dicit oppositum in
adiecto, quod idem respectu eiusdem sit mensura et mensuratum,
quia divisibile et indivisibile. Tamen prius natura
est mensura quam mensuratum, quia prius perfectum
quam imperfectum. Omne enim imperfectum fluxit a
perfecto: Boethius in libro De unitate et uno et idem secundo suae Arithmeticae, primo De anima textu
Quinarius enim numerus nullo mensuratur, nisi unitate,
tamquam suo parente. Istam etiam rationem triangulus in
figuris sibi vendicavit, quia est parens et mensura omnium
figurarum rectilinearum . Cum de non rectis lineis non
sit scientia praeterquam de circulo, cuius est tantum una
scientia, sicut et una diffinitio: quia figura, in qua lineae a
centro ad circumferentiam ductae sunt aequales. Unde
sicut unitas est mensura in quantitate discreta, linea in
est puta uncia, semiuncia,
dodrans, secundum quod unum accipimus pro mensura
vel pro mensurato. Est et sexta mensura praeclarior omnibus
aliis, anima scilicet, quae est mensura omnium intelligibilium
tam naturalium, quam divinorum, quam
mathematicalium. Ex quo patet, quod cum anima sit mensura, anima non intelligit, sed aggregatum ex anima et
materia, puta Socrates, quia anima est id, qua fit intellectio,
iuxta illud Philosophi primo De anima textu commento
lxv. Si quis dixerit animam intelligere est ac si diceret animam
texere vel filare. Quare mensura, puta
multa. Quanto enim aliqua removetur magis a prima,
tanto est magis imperfecta, quia omne quanto magis removetur a perfecto, tanto magis remittitur eius potentia.
Exemplum, si esset aliquod visibile in sua maxima perfectione, puta ut c, sint etiam plures potentiae visivae, quarum una sit ut l, alia ut xl et caetera. Vel aliter: sint plures
potentiae visivae eiusdem perfectionis, si tamen una plus
distaret alia et tertia plus quam quarta et caetera. Dico,
quod imperfectiori modo videt illa potentia visiva, quae
est minoris virtutis vel illa, quae magis distat, quam
(ut decet) quilibet pervenire
debeat. Unde quaecumque scripsit, sub illo principio celato
scripsit deos tamen execrans, ut dignos tali divinitate
iuvarent invenire propositum, quo invento illud celare. In
quo quidem principio cognovit omnes quiditates relucere.
Cognovit etiam, quidnam sit prima causa, quidve secunda,
et qualiter prima causa annectitur secundis, quamquam
sic obscure descripsit, ut vilibus celaret artem, quos a sua
grege sic arcere voluit. Forma (inquit) est quae, cum unitur
materiae, corpus efficit,
omnia esse unum: unam substantiam, unum
principium immobile. Nam sicut in lineam in rectum aspectam
extrema a mediis non distinguuntur, ita etiam in
ista consideratione omnia erant unum. Et si Parmenides
et Melissus sic intellexerint, quod scilicet primum principium
sit unum immobile (ut credendum est), rationes,
certe, Philosophi primo De physico auditu omnes cessant,
cum in eis impugnandis in aequivocis laboraverit. Inspiciens autem in lineam ex obliquo invenit multitudinem
entium, quam prima sui divisione divisit in infinitum et
finitum, actum et
ad divisionem quantitatis continuae. Quare illo
modo accipiendo numerum, bene est prior, non solum
ista quantitate continua et discreta (quae sunt accidentia),
verum etiam ipsis intelligentiis secundis tempore
et natura (secundum veritatem catholicam), quamvis
secundum peripateticos non sit prioritas temporis in substantiis
abstractis, quia in aeternis non prius tempore est
unum quam alterum, quamvis in illis sit ordo perfectionis.
Tamen de tali numero difficilis est scientia. Maxime
apud peripateticos, qui negavere Ideas Platonis, ut sunt
abstractae a singularibus. Tamen
et discreta (quae sunt accidentia),
verum etiam ipsis intelligentiis secundis tempore
et natura (secundum veritatem catholicam), quamvis
secundum peripateticos non sit prioritas temporis in substantiis
abstractis, quia in aeternis non prius tempore est
unum quam alterum, quamvis in illis sit ordo perfectionis.
Tamen de tali numero difficilis est scientia. Maxime
apud peripateticos, qui negavere Ideas Platonis, ut sunt
abstractae a singularibus. Tamen Aristoteles certe non
sensum, sed verba Platonis impugnavit. Quia tales ideae
apud Platonem sunt ipsi numeri vel rationes in
illorum
in mente divina existentium academici devenere. In quo
quidem processu clausum est illud principium celatum
divi Platonis, quod et ego celare volo tamquam iuratus ab
ipso. Sub quo principio (si Deus mihi vitam prolongaverit)
multa praeclara scribere potero. Sed qualitercumque sit,
non est nobis in hoc vis facienda, nec volo contraire tanto
philosopho, sed sit utrique proprius modus procedendi
in ipsam veritatem et perfectionem nostram. Quia talis
numerus diversimode consideratus potest esse et prior et
posterior natura et perfectione.
clausum est illud principium celatum
divi Platonis, quod et ego celare volo tamquam iuratus ab
ipso. Sub quo principio (si Deus mihi vitam prolongaverit)
multa praeclara scribere potero. Sed qualitercumque sit,
non est nobis in hoc vis facienda, nec volo contraire tanto
philosopho, sed sit utrique proprius modus procedendi
in ipsam veritatem et perfectionem nostram. Quia talis
numerus diversimode consideratus potest esse et prior et
posterior natura et perfectione.
plenum omni speculatione. Plenum etiam omni admiratione.
Tamen nos aliqua dicemus, ex quibus etiam apparebit
iuramentum Pythagorae. Qui iurabat per quatuor.
Nam qui dicit quatuor, dicit totum, quia continet totam
latitudinem numeri actualem, ex consequenti et potentialem.
Sed cum musica non sit aliud, nisi numerus sonorus,
et cum omnis numerus contineatur in quaternario, certe
tota etiam harmonia continebitur in quaternario. Tunc
ultra: tota harmonia continetur in quaternario et universum
continetur in harmonia, quia ab eadem est in fieri et
conservari (secundum divum Platonem)
Et ex hoc
quaestio problematis solvitur, scilicet quod ideo natura
fuit contenta bisdiapason proportione maxima: quae est
quadrupla, quia quatuor est totum, in quo sunt contentae
omnes proportiones mediae totius musicae. Sed cum totum
sit perfectissimum, bene convenit enti perfectissimo
habere etiam id perfectissimum quo (ut organo) conservat
universum. Et tale est ipse amor vel unio et harmonica
proportio numerorum, quae in quaternario continetur
tamquam in toto. Patet etiam, quod ista harmonia vel
musica, non solum est
caelestia (ut
divina) per Philosophum primo Caeli textu commenti 20.
organice voluntatis divinae universum conservant? Videmus
enim superficiem eius convexam, velocissime motam,
harmonicam proportionem servare cum eiusdem orbis
superficie concava tardissime mota cum musica per se
nihil aliud sit, nisi proportio motus velocissimi cum tardissimo.
Accidit enim musicae, quod in sua formali consideratione
eidem sonus et percussio adiuncta sit, ut in
nostra musica reperitur. Quae penitus ab illa caelesti removenda
est et tamen ibi musicam esse perfectissimam,
imo proprie
eius convexam, velocissime motam,
harmonicam proportionem servare cum eiusdem orbis
superficie concava tardissime mota cum musica per se
nihil aliud sit, nisi proportio motus velocissimi cum tardissimo.
Accidit enim musicae, quod in sua formali consideratione
eidem sonus et percussio adiuncta sit, ut in
nostra musica reperitur. Quae penitus ab illa caelesti removenda
est et tamen ibi musicam esse perfectissimam,
imo proprie dictam, nullus sani capitis negare potest.
Quia nisi ibi esset motus amicabilis et proportio musicam
constituens, utique ille motus
puta ad horoscopum vel occasum vel ad imum
terrae. Quia si vel in comate deficeret, certe iam non servaret iustitiam neque amicam et harmonicam proportionem tam sibi caram. Nec ratio Philosophi contra Platonem militat negantis in caelis esse harmoniam: quae cum
sit per sonum et sonus ex percussione aëris, ergo cum in
caelis non sit aër neque sonus, ergo neque harmonia.
Quidam volentes defendere Platonem, quod in caelis est
harmonia, nihil tamen dicunt neque formaliter respondent ad rationem Philosophi. Dicunt enim, quod harmonia caelestis ob sui
deficeret, certe iam non servaret iustitiam neque amicam et harmonicam proportionem tam sibi caram. Nec ratio Philosophi contra Platonem militat negantis in caelis esse harmoniam: quae cum
sit per sonum et sonus ex percussione aëris, ergo cum in
caelis non sit aër neque sonus, ergo neque harmonia.
Quidam volentes defendere Platonem, quod in caelis est
harmonia, nihil tamen dicunt neque formaliter respondent ad rationem Philosophi. Dicunt enim, quod harmonia caelestis ob sui magnitudinem non auditur, similitudinem sumentes ab incolis apud Catadupam
omni
sensui repugnat, tamen est ratio apparens, scilicet quod
intellectus et voluntas omnis necessitati subiaceant. Quia
si esset verum, quod intellectus et voluntas agerent libere,
omnes homines essent eiusdem perfectionis in accidentalibus,
puta in doctrinis. Quia cum omnis anima sit eiusdem
perfectionis et quaerat ipso scire perfici, utique (si
non esset a stellis necessitate) quaelibet esset prudens et
sapiens, et tamen experientia oppositum attestatur, quia
maior est copia stultorum quam sapientum. Haec opinio
stoicorum his argumentis vel similibus posset
electio per voluntatem liberam. Quae
sunt opera ipsius voluntatis, quae per se nullomodo subiacet
necessitati, quamvis possit impediri a suis rectis
operationibus. A quo autem ipsa voluntas habet hanc liberam
actionem? Dico, quod est suae formae et essentiae,
scilicet nulli subiacere et quod sit libera eius actio. Non
tamen in brutis est illa voluntas libera. Quia fuga et persecutio
ipsorum est ab aestimativa. Hoc etiam Scotus videtur
innuere, primo Sententiarum, in prooemio in quaestione
de praxi: in qua seipsum superavit, quamvis sibi
quaedam (ut sui moris est
quia naturaliter intelligit, tamen
voluntas est illa, qua volumus, appetimus et fugimus et
caetera. Nec Philosophi positio videtur aliter posse sustineri.
Quae est quod artes nostrae sunt liberae: decimo
Metaphysicae textu commenti 3. quamvis ibi expresse
velit, quod radix liberae actionis sit ab intellectu et non a
voluntate, ut Scotus voluit. Quia nihil voluntas vult, nisi
prius intellectus intelligat secundum Philosophum. Sed
contra, magis contra Philosophum quam contra Scotum,
quia Philosophus 12. Metaphysicae vult, quod intellectus
divinus necessario intelligat (sicut et
ergo
voluntas necessario vult. Probo consequentiam, quia intellectus
et voluntas per Philosophum, 3. De anima, sola
ratione distinguuntur, ergo, quicquid uni competit, essentialiter
competit et alteri; sed per ipsum intellectus divinus
necessario intelligit, ergo et voluntas vult. Et cum non sit
ratio diversitatis penes essentialia, de una intelligentia,
quam de alia, et cum omnes intelligentiae sunt intelligentiae
et noster intellectus est intelligentia, per Averroem
secundo Metaphysicae commento primo, ergo quicquid
dicitur de una, dicitur et de alia. Pro solutione quidnam
non necessario intelligit, neque voluntas
vult neque facit, propterea quia est intelligentia ultima
imperfecta, quia assistit materiae et non intelligit, nisi per
species cum discursu. Ideo ibi non est aliqua necessitas,
scilicet in intellectu nostro, quia, quamvis radix nostrae
operationis sit ab intellectu et non a voluntate, tamen potest
ad opposita per Philosophum ix. Metaphysicae textu
commenti 3. Ad secundum argumentum, quamvis sit forte
et quod veritatem videatur concludere, scilicet quod si
causae omnes universales et particulares essent notae, et
effectus essent noti,
nisi per
species cum discursu. Ideo ibi non est aliqua necessitas,
scilicet in intellectu nostro, quia, quamvis radix nostrae
operationis sit ab intellectu et non a voluntate, tamen potest
ad opposita per Philosophum ix. Metaphysicae textu
commenti 3. Ad secundum argumentum, quamvis sit forte
et quod veritatem videatur concludere, scilicet quod si
causae omnes universales et particulares essent notae, et
effectus essent noti, quia causa et effectus sunt simul natura.
Non tamen videtur sequi, quod omnia sint sub necessitate,
quo ad voluntatem (ut supra dictum est), quia
maiori primo Posteriorum textu
commenti 5. et minor arguitur. Cui nihil correspondet ex
parte rei, illud non est, quia est fantasticum et chimericum
per Doctorem subtilem in universalibus: quod autem
puncto et lineae nihil correspondeat ex parte rei, patet,
quia non datur in materia, quod non sit divisibile neque
linea sine latitudine. Ergo solutio: negatur minor. Ad probationem:
quando dicebatur, quod non datur punctum in
materia non divisibile: et per se punctum est indivisibile,
dico, quod mathematica est de abstractis a
inter se distinguantur. Mathematicus enim abstrahit
a materia sensibili secundum diffinitionem tantum, quia
non secundum esse. Naturalis autem utraque consideratione est in materia, divinus vero utroque modo
abstrahit a materia. Et cum ipsa mathematica sit scientia
realis 6. Metaphysicae, ergo non habet esse in intellectu,
sed in ipsa re extra intellectum.
De speciebus linearum: Capitulum tertium
Linea proprie principaliter a mathematico
in mathematicis. At illa bestiola Gregorius Ariminensis disputans quaestionem de infinitate
vigoris primo Sententiarum dicit, quod Aristoteles in puris
naturalibus erravit. Idem disputans materiam de futuris
contingentibus, an in illis sit determinata veritas: aperto
ore fatetur Aristotelem errasse seclusa etiam fide catholica.
Et quamvis omnis contradictor, cum est super veritatem,
imprimis excusandus est, tamen ego nulla excusatione
praehabita contra istos nominales, partim quia iniuste
longitudinem
concipiam; forte quia ista materia non est pure
naturalis, sed est mixta cum materia mathematica. Ideo
non intense in hac materia speculatus est. Tamen meus
intellectus non capit lineam posse concipere absque eo,
quod magnitudo vel longitudo concipiatur et quod magnitudo
non sit de quiditate lineae. Imo ratione probatur
sic; nulla passio vel posterius praedicatur de subiecto in
abstracto. Sed longitudo praedicatur de linea in abstracto,
ut linea est longitudo sine latitudine, ergo longitudo non
est passio vel posterius, ut homo non est risibilitas, licet
sit
non sit de quiditate lineae. Imo ratione probatur
sic; nulla passio vel posterius praedicatur de subiecto in
abstracto. Sed longitudo praedicatur de linea in abstracto,
ut linea est longitudo sine latitudine, ergo longitudo non
est passio vel posterius, ut homo non est risibilitas, licet
sit risibilis. Quare diffinitio ista data est a priori et per
essentialia. Modo probo et secundum, scilicet quod non
potest concipi linea absque eo, quod longitudo concipiatur.
Arguo sic: quandocumque concipiuntur duo puncta
distincta continuata ipso medio, de necessitate concipitur
et ipsa
vero linea recta super rectam non
directe, sed oblique cadit ex ea parte, ad quam magis inclinatur,
erit acutus. Et a qua magis inclinatur, erit obtusus
et erit maior recto, ille vero minor erit recto. Ex quo patet,
quod quilibet angulus claudit aliquotam magnitudinem
et cum omnis magnitudo sit divisibilis in infinitum, ergo
quilibet angulus est divisibilis in infinitum. Contra istam
conclusionem arguitur, scilicet quod non omnis angulus
est divisibilis. Ille angulus non est magnitudo, qui non
patitur divisionem: sed angulus contingentiae est huiuscemodi,
ergo. Discursus bonus,
autem contingentiae est minimus inter acutos. Et ille
semicirculi est maximus inter acutos, qui duo anguli simul
iuncti constituunt unum angulum rectum. Secundo est
notandum, quod illa linea applicata circulo tangit ipsum
per punctum tantum, et illud sit a. Dico, quod nulla alia
linea tanget a. et si tanget a., illa linea fiet una linea cum
priori linea, quia tota cadit super totam, nec divisibiles
secundum latitudinem. Additum indivisibili faciet maius
et ratio est iam assignata, quia si
casus lineae, ergo
angulus contingentiae dividi non potest. Quare nego
consequentiam argumenti, scilicet angulus contingentiae
non dividitur, ergo non quantus. Ad formam argumenti
dicitur, quod illud non est quantum, quod per se dividi
non potest, non tamen, si per accidens divisibile non sit,
ut in angulo contingentiae. Qui quamvis sit quantus, non
tamen est divisibilis, quia circumferentia vel peripheria
impedit casum lineae praecise ad punctum contactus lineae
cum ipso circulo. Tamen in angulis acutis rectilineis
secus
dividi non potest. Quare nego
consequentiam argumenti, scilicet angulus contingentiae
non dividitur, ergo non quantus. Ad formam argumenti
dicitur, quod illud non est quantum, quod per se dividi
non potest, non tamen, si per accidens divisibile non sit,
ut in angulo contingentiae. Qui quamvis sit quantus, non
tamen est divisibilis, quia circumferentia vel peripheria
impedit casum lineae praecise ad punctum contactus lineae
cum ipso circulo. Tamen in angulis acutis rectilineis
secus est, quia quilibet est divisibilis in infinitum,
ipsius corporis.
Solutio: dico, quod non est insufficiens, imo doctrinaliter
processit et scientifice, sicut convenit tanto philosopho.
Vitare enim voluit inutilem repetitionem, scilicet ne idem
bis dicatur. Ideo a consideratione de corporibus modo se
abstinuit, cum de ipsis pertractare sit locus proprius in
xi. huius, ubi incipit a diffinitione corporis. Sed quia ad
x. inclusive agit de lineis, figuris, potentia numeri et de
extractione radicum, imo lineas et figuras modo diffinit
et non ipsum corpus.
Patavina. Nec tamen
usque in hodiernum habui solutionem. Imaginatus enim
sum unum modum, in quo possum ducere duas lineas
rectas super eandem superficiem, non aequidistantes, in
infinitum ducere, quae tamen numquam concurrere possent.
Imaginatio enim mea talis est.
Sit linea recta infinita a.b. et punctus c. signatus extra lineam a.b. a
quo ducatur linea c.x. ad lineam
a.b. ita tamen, quod punctus x. lineae c.x. semper fluat super lineam
infinitam a.b. et punctus c. lineae c.x. sit immobilis. Sit
etiam signatus punctus in linea c.x., qui erit r. Fluat
tamen numquam concurrere possent.
Imaginatio enim mea talis est.
Sit linea recta infinita a.b. et punctus c. signatus extra lineam a.b. a
quo ducatur linea c.x. ad lineam
a.b. ita tamen, quod punctus x. lineae c.x. semper fluat super lineam
infinitam a.b. et punctus c. lineae c.x. sit immobilis. Sit
etiam signatus punctus in linea c.x., qui erit r. Fluat etiam
r. punctus ad fluxum x. puncti. Positis istis modo suppono tria mathematicalia per se nota. Quorum primum est,
quod punctus fluens causat lineam et ad motum lineae
causatur superficies, ad motum superficiei
concurrere possent.
Imaginatio enim mea talis est.
Sit linea recta infinita a.b. et punctus c. signatus extra lineam a.b. a
quo ducatur linea c.x. ad lineam
a.b. ita tamen, quod punctus x. lineae c.x. semper fluat super lineam
infinitam a.b. et punctus c. lineae c.x. sit immobilis. Sit
etiam signatus punctus in linea c.x., qui erit r. Fluat etiam
r. punctus ad fluxum x. puncti. Positis istis modo suppono tria mathematicalia per se nota. Quorum primum est,
quod punctus fluens causat lineam et ad motum lineae
causatur superficies, ad motum superficiei causatur ipsum
uniformiter fluente) uniformiter fluet
et ipse scilicet motu recto ad motum totius lineae c.x. per
secundum suppositum. Ergo punctus fluens motu recto
causabit lineam rectam per primum suppositum. Et sic
patet prima pars nostrae intentionis, scilicet quod linea
r. et r. ad fluxum ipsum r. sit linea recta. Modo probo,
quod linea a.b. cum linea r. et r. non sunt lineae parallelae.
A puncto x. ducatur linea ad a.b. lineam, quam secet
in puncto m. taliter, quod latus m.x. sit aequale lateri x.r.
trianguli r.x.m. Item in alia
scilicet quod linea
r. et r. ad fluxum ipsum r. sit linea recta. Modo probo,
quod linea a.b. cum linea r. et r. non sunt lineae parallelae.
A puncto x. ducatur linea ad a.b. lineam, quam secet
in puncto m. taliter, quod latus m.x. sit aequale lateri x.r.
trianguli r.x.m. Item in alia distantia vel fluxu ipsius x. a
puncto a. versus b. fiat unus triangulus simili modo, cuius
basis secabit lineam a.b. in puncto n. qui triangulus erit
x.r.n. Tunc arguo sic: omnium duorum triangulorum, quorum
duo latera unius fuerint
qui triangulus erit
x.r.n. Tunc arguo sic: omnium duorum triangulorum, quorum
duo latera unius fuerint aequalia duobus lateribus
alterius et angulus unius respiciens ipsam basim, fuerit
maior angulo alterius respiciente basim, necesse est, quod
basis trianguli habentis angulum maiorem etiam sit maior
basi trianguli habentis angulum minorem respicientem
ipsam basim per 24. propositionem primi Elementorum
Euclidis. Sed angulus r.x.n. est minor angulo r.x.m. quia
est extrinsecus ad ipsum per 16. et 36. primi Euclidis: quod
autem sit extrinsecus, patet: si accipiatur triangulus
quod
basis trianguli habentis angulum maiorem etiam sit maior
basi trianguli habentis angulum minorem respicientem
ipsam basim per 24. propositionem primi Elementorum
Euclidis. Sed angulus r.x.n. est minor angulo r.x.m. quia
est extrinsecus ad ipsum per 16. et 36. primi Euclidis: quod
autem sit extrinsecus, patet: si accipiatur triangulus x.c.x.
et producas latus eiusdem scilicet x.n. in m., cuius angulus
r.x.m. est extrinsecus: quod est intentum. Tunc ultra:
angulus r.x.n. est minor angulo r.x.m., ergo basis r.n. est
minor basi r.m., ergo linea r. non aequidistat, quia ex una
(in eadem
coordinatione), vel etiam commutando proportiones,
habent inter se proportiones. Deinde dicit: eiusdem generis,
hoc ideo dixit, quia omnis comparatio debet esse
inter univoca: puta quantitas discreta ad discretam et
continua ad continuam. Exempli gratia: sit linea numerorum
coordinata in dupla vel tripla vel in quacumque
alia proportione, quia non variat propositionis veritatem. Et sit 1. 2. 4. 8. Dico, quod primus ad secundum
erit subduplus, et tertius ad quartum subduplus. Si
etiam commutemus illam coordinationem et comparemus primum ad
generis,
hoc ideo dixit, quia omnis comparatio debet esse
inter univoca: puta quantitas discreta ad discretam et
continua ad continuam. Exempli gratia: sit linea numerorum
coordinata in dupla vel tripla vel in quacumque
alia proportione, quia non variat propositionis veritatem. Et sit 1. 2. 4. 8. Dico, quod primus ad secundum
erit subduplus, et tertius ad quartum subduplus. Si
etiam commutemus illam coordinationem et comparemus primum ad tertium, erit subquadrupla proportio;
eadem erit, et si secundum ad quartum comparemus, et
hoc patet. Sed quia Campanus addit quaedam,
Si
etiam commutemus illam coordinationem et comparemus primum ad tertium, erit subquadrupla proportio;
eadem erit, et si secundum ad quartum comparemus, et
hoc patet. Sed quia Campanus addit quaedam, per quae
respondet cuidam tacitae obiectioni. Aliquis enim posset
quaerere, utrum hoc sit verum tam in quantitate continua
quam in discreta, et in quantumlibet longa coordinatione utriusque quantitatis continuae scilicet et discretae.
Respondet, quod in quantitate continua absolute est
verum, sive antecedentes fuerint maiores sive minores.
longa coordinatione utriusque quantitatis continuae scilicet et discretae.
Respondet, quod in quantitate continua absolute est
verum, sive antecedentes fuerint maiores sive minores.
Exemplum, sint quatuor continuae quantitates in dupla
proportione ita quod
prima sit quatuor pedum, secunda duorum, tertia unius,
quarta semi pedis quantitatis. Priores Campanus vocat
antecedentes, posteriores vero consequentes. Tunc si vellem facere plures proportiones versus consequentes (dicit
et bene), quod possibile est facere infinitas proportiones:
quia ultimam
quae dicitur a
commutata proportione, quam etiam Euclides appellat
eversam proportionalitatem, ut in propositione 16. 5.
huius. Et in logica huiusmodi consequentia valet in convertentibus
tantum et non in consequentibus. Exemplum,
sit Socrates, risibile, equus et irrationabile. Tunc sicut se
habet Socrates ad risibile, ita equus ad irrationabile, quia
subiectum ad propriam passionem. Similiter etiam se
habebit Socrates ad equum, sicut risibile ad irrationabile,
quia duo disparata
in actu, quod natura universi prohibet et secundum
Philosophum aliquis intellectus bene dispositus capere
non potest maxime in magnitudine. Licet divus Thomas
ponat de mente Philosophi in octavo Physicorum a textu
commenti lxxix. infra, Deum esse infiniti vigoris, et
quamvis hoc sit verum secundum veritatem et fidem catholicam,
tamen, quod hoc sit ad intentionem Philosophi,
parcat mihi sua sanctitas, quia in hoc nihil ad intentionem
Philosophi dixit, quia expresse Philosophus oppositum dicit
in textu commenti lxx. secundo Caeli. Et ibi colendissimus
praeceptor meus
aliquis intellectus bene dispositus capere
non potest maxime in magnitudine. Licet divus Thomas
ponat de mente Philosophi in octavo Physicorum a textu
commenti lxxix. infra, Deum esse infiniti vigoris, et
quamvis hoc sit verum secundum veritatem et fidem catholicam,
tamen, quod hoc sit ad intentionem Philosophi,
parcat mihi sua sanctitas, quia in hoc nihil ad intentionem
Philosophi dixit, quia expresse Philosophus oppositum dicit
in textu commenti lxx. secundo Caeli. Et ibi colendissimus
praeceptor meus Petrus Pomponaceus contra divum
Thomam clare
Metaphysicae circa
finem adducit auctoritatem Eudoxi et Calipi in motibus
orbium caelestium, affirmans melius esse scire, quod illi
dicunt quam nihil scire, credendum enim est unicuique in
arte propria. Et etiam de ipso idem dicere possum: cum in
libello De bona fortuna, quid nam sit bona fortuna et hominem
esse bene et male fortunatum, certe satis diminute
imo nihil dixit. Quia si astrologiam calluisset, certe tutius
illam materiam determinasset. Cum astrologus haec per
se consideret, ut supra demonstravimus, cum de excellentia astrologiae disputaverimus.
illorum, qui se in ea intromittunt absque cognitione dialectica
et physica, sine quibus, si quid sciunt, nesciunt se
scire. Ideo hanc lecturam vel expositionem in Elementa
Euclidis nostro modo exponemus, numquam a sensatis
rationibus et veris demonstrationibus per apicem recedendo.
Sit itaque linea data a.b. tunc arguo sic. A quocumque
puncto ducendae sunt duae lineae rectae ad quamcumque
lineam rectam triangulum aequilaterum collocantes. Sed
super datam rectam lineam a.b. puncto extra signato ducendae sunt duae lineae rectae: ergo super datam rectam
lineam a.b.
esse
passionis et cognitionis? Dico, quod medium huius demonstrationis est aequalitas linearum a centro ad circumferentiam, quae est una dignitas huius artis, quae cognitis terminis cognoscitur primo Posteriorum textu commenti
vi. Unde non prius mihi innotescit aequalitas huius trianguli,
quam sit ostensum, quod omnes tres lineae a centro
ad circumferentiam exeunt. Quo cognito simul cognosco
passionem et esse passionis, id est ipsam inhaerentiam
passionis in subiecto, quae demonstratio potissima dicitur.
Dubitatur contra ea quae supra dixi: ponendo intellectum
primae
superficiem claudere potest, figurae species esse non
potest, quamvis Aristoteles primo Posteriorum textu commento
2. dicat, quod triangulus est passio lineae. Solutio:
argumentum peccat per fallaciam aequivocationis. Quia
neque Euclides, neque Aristoteles volunt, quod triangulus
sit passio lineae, sed volunt, quod ipsa collocabilitas trianguli
id est ipsa aptitudo lineae ad triangulum et ad omnes
alias figuras super ipsam constituendas. Et sic cessat et
dubium et contradictio Philosophi et Porphyrii et Euclidis.
Primo notandum est, quod trianguli passio est
Et sic cessat et
dubium et contradictio Philosophi et Porphyrii et Euclidis.
Primo notandum est, quod trianguli passio est habere tres
angulos aequales duobus rectis, ut in xxxii. propositione
primi huius. Quae propria passio est in actu et non in
aptitudine, quamvis risibilitas, cum sit in actu, iam non est
passio, sed accidens per actiones. Ex quo notandum est,
quod quaedam passiones mathematicae sunt in actu et
quaedam in potentia: in actu (ut quod triangulus
habet tres aequales duobus rectis) et quaedam in aptitudine (ut divisibilitas
Haec tamen duplex natura
dubium et contradictio Philosophi et Porphyrii et Euclidis.
Primo notandum est, quod trianguli passio est habere tres
angulos aequales duobus rectis, ut in xxxii. propositione
primi huius. Quae propria passio est in actu et non in
aptitudine, quamvis risibilitas, cum sit in actu, iam non est
passio, sed accidens per actiones. Ex quo notandum est,
quod quaedam passiones mathematicae sunt in actu et
quaedam in potentia: in actu (ut quod triangulus
habet tres aequales duobus rectis) et quaedam in aptitudine (ut divisibilitas
ut risibile in
aptitudine, sed albedo cigni et nigredo corvi passiones
sunt in actu. Quamvis Philosophus in post praedicamentis
tangat hoc exemplificando de caliditate ignis et albedine
nivis dicendo, quod quaedam sunt a natura sic datae
passiones et caetera. Tamen an hoc sit verum, scilicet quod
albedo cigni et nigredo corvi sint propriae passiones ipsorum?
Apud me non videtur esse verum. Propterea quia
hominem bene possum intelligere, absque eo quod concipiam
risibile, non tamen sine risibili vel sub opposito
risibilitatis, puta rudibili. Et hoc est proprium
erit ab uno extremo ad medium et aliud ab eodem
medio ad aliud extremum. Deinde dicit: aliud quoddam
evenire, scilicet tertium intervallum. Ex necessitate continget
scilicet conclusio figurae et statim se declarat: scilicet
nullo extrinsecus amplius termino adhibito scilicet ad
hoc, ut figura sit et figura claudatur. Ita quod sensus erit
iste: cum Philosophus velit instrumentum vel figuram
syllogisticam venari vel fabricare: et figura cum nihil aliud
sit nisi illa superficies clausa et terminata lineis rectis, ita
quod duae lineae non claudunt figuram, sic etiam in proposito
dicit
scilicet conclusio figurae et statim se declarat: scilicet
nullo extrinsecus amplius termino adhibito scilicet ad
hoc, ut figura sit et figura claudatur. Ita quod sensus erit
iste: cum Philosophus velit instrumentum vel figuram
syllogisticam venari vel fabricare: et figura cum nihil aliud
sit nisi illa superficies clausa et terminata lineis rectis, ita
quod duae lineae non claudunt figuram, sic etiam in proposito
dicit Aristoteles, si ponantur tres termini a.b.c.
puta in forma triangulari, et si ductae fuerint duae lineae
a duobus terminis ab ipso b. in a. et ab ipso c. in b.
est risibile; omnis homo est animal
rationale. Tertia linea vel intervallum claudens figuram est
ipsa conclusio, scilicet ergo: omnis homo est risibilis. Sed
quia positis duobus extremis terminis, medius terminus
copulans extrema tripliciter potest variari. Primo vel quod
praecise sit in medio duplici mediatione, scilicet per aequidistantiam
inter duo extrema. Secundo, ipso situ.
Quam utramque mediationem Philosophus in capitulo
mediationem Philosophus in capitulo
in capitulo
primi Priorum sub aliis verbis elegantissime expraessit,
dum dixit: quando tres termini sic se habuerint, quod
medius terminus aequaliter participet utroque extremo,
qui etiam positione sit medius, et quod non sit extra extremitates, id est quod sit in eadem linea recta cum duobus extremis. Et istam combinationem Aristoteles vocat
figuram primam et perfectissimam. Secunda combinatio,
vel medium variari potest, quando medium est positum
supra extremitates: cum hoc etiam, quod tale medium
magis participet maiori extremitate ita
Crijević, Ilija (1463-1520) [1506], De Epidauro, versio electronica (, Dubrovnik), 573 versus, verborum 3825, Ed. Darko Novaković [genre: poesis - epica] [word count] [crijeviepidauro].
Grisogono, Federik (1472-1538) [1507], Speculum astronomicum, versio electronica (), Versus 100, verborum 18852, Ed. Mihaela Girardi-Karšulin Olga Perić Tomislav Ćepulić [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio; prosa oratio - tractatus; poesis - ode; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [grisogonofspeculum].
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.