Your search found 1883 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 1-1883:

fratres et filii, omnia monasteria libera debent habere iura sua et sub nullius dominio uel subiectione atque oppressione malorum hominum debet dimittere episcopus, qui preest, nisi sub ipsis dei seruitio et beati Benedicti regula.“ Cumque intenti essent omnes ad huius amonitionis uerba, episcopus iterum dixit: " uos a majore usque ad minorem scitis, quia sanctus Crisogonus abuit unum beneficium ab antecessoribus nostris in ista ciuitate, id est, ut omnes cripatores unam partem darent ei, qualem haberet unusquisque eorum, qui piscarent. Propter quod ego pro amore

Angelica, Gaudia cum quibus almifica Perpetuo meritis habeat. Martyrio dedit articulos, Curriculos spuit aureolos, Omnia carnis et illicita Funditus expulit ut vacua. Pyrgia verba philosophica Ventilat, adstruit, et reputat, Disputat, injicit, atque probat Arte politus Apostolica. Abdita scripta Theologica Physica protulit armario Pyrgus, et in ratione procax Incipit, et trutinans

privilegia, quibus termini et fines provinciarum, ac regionum, seu terrarum scripti continebantur, mittere cum viris sapientissimis dignarentur, dum autem legati regis Romam venissent, et verba regis papae Stephano intimassent, gaudio magno gavisus est papa venerabilis et maxime quod occasione accepta mitteret sapientissimos viros, qui novellum, ac tenerum regem adhuc in fide, et populum eius pascerent, ac

cum donis revertaris in locum tuum cum uxore tua ; cui remisit rex: Scimus, quod dominus noster Jesus Christus, qui pro nobis passus est, non in aurea, vel argentea cruce suspensus est, sed in lignea; ergo, si vera est fides tua, et verba tua vera sunt, per manus religiosorum hominum crucem legneam mitte mihi, et fide, et virtute domini nostri Jesu Christi spem habendo in vivificam crucem, ac pretiosum lignum, veniam . Tunc accersitis duobus episcopis, et uno

Spalatino promiserat, nolebat ducere ad effectum. Tunc instante episcopo promisit archidiaconus talique ipsum calliditate decepit. Statuit namque diem, qua Spalatum ueniens missam caneret, admonitionem faceret, ne tanto tempore sinerent suam ecclesiam pastore uiduatam manere. Et inter hec uerba pollicitus est archidiaconus primam se uocem electionis de persona episcopi emissurum. Quid plura? Venit episcopus, missam cecinit, admonitionem fecit, sed is, qui se in ipsius electionem proclamaturum promiserat, nichil dixit. Videns autem episcopus ab archidiacono sibi fore delusum,

et gemebundi sua dampna eminus inspectantes miserunt ad ducem nuntios uerbis pacificis postulantes, ut a tanta Spalatensium uexatione cessaret, et cum eis amicabiliter de pacis compositione tractaret. Ipse autem, ut erat peruerse mentis homo multoque intumesceret superbie fastu, talia nuntiis uerba respondit: Non cessabo, donec omnia uineta uestra ita prosternam, ut tantum uini non inferatur in ciuitatem, quantum poni possit in calice ad ministerium unius misse . Reuersi autem nuntii retulerunt ciuibus tristia ducis responsa. At illi suspicientes ad celum dixerunt: Deus

nisi cum difficultate exprimere, flebat amare quando aliqui ueniebant ad eum. Sed cum nondum fuisset ex toto ui languoris absorptus, abiit Romam et interfuit concilio domini Innocentii, quod apud Lateranum celebratum est. Inde autem rediens, cum iam per omnia inutilis esset effectus, uix pauca uerba coram clero et populo proponere potuit. Sed Treguanus episcopus Tragurensis uno et altero die aliquot capitula ipsius concilii perlegit et exposuit. XXV. De passagio Andree regis 1Per idem tempus Andreas rex Hungarie uotum patris exequi

in castra Buyseni et antequam arma bene capere potuissent, ceperunt magnam cedem ex hostibus facere, ipsumque Buysenum ceperunt uiuum. Et cum ante Gregorium adductus fuisset, cepit pro uita sua misericordiam deprecari. Sed Gregorius, ut erat uir austerus et ceruicosus, nil flexus ad supplicis uerba captiui, dixit astantibus: «Exuite ipsum lorica». Et cum seipsum exueret, Gregorius arrepto ense transfodit eum per media ilia dicens: «Talis misericordia fieri debet de Buyseno, qui me totiens armis hostilibus instigauit». 3Tunc Spalatenses prefecerunt sibi comitem

uehementer cepit penitere incepti. Tunc seorsum ad archidiaconum ueniens latenter a sotiis blandis temptabat eum demulcere loquellis timens, ne qua criminalis actio contra se intentaretur ab eo. Sed archidiaconus parum credulus blanditiis archiepiscopi sciens eum consuetum esse cum tempore uerba uultumque mutare, causam suam coram cardinali sollicite promouebat. Sotii sui omnes recesserant preter unum. 9Itaque die statuta ambe partes ad iudicium accesserunt. Tunc archidiaconus conscripto libello cepit in archiepiscopum quedam crimina denuntiando intentare. E contra

aquieuit, nil enim aliud affectabat, nisi pedem suam de laqueo eruere, in quem ipse inciderat, dum aliis prepararet. Sui uero complices, ut erant in peruersitatis proposito indurati, ceperunt contra archiepiscopum tumultuari consensum adhibere negantes. Contra quos cardinalis multum aspera uerba intorquens uix eorum sedauit tumultum. Tandem facta promissione altrinsecus, quod ad omnia starent auditoris precepta, presul cum suo agmine merentibus animis et obducta facie sese hospitio receperunt. Et non expectantes arbitrium cardinalis unus post unum, quasi de naufragio, iter arripiunt

iniecerant, indignum putauit adire curiam et iudicum sententiam expectare, sed iratus uenit cum duobus filiis suis et primo quidem uerbis agressus est predictos iuuenes filios Vitalis. Hi etiam, cum essent ad fatuitatem et superbiam multum precipites, noluerunt dare locum ire, sed procaci ore uerba tumentia responderunt. Sic post uerba tendunt manus ad uerbera, dehinc diabolo instigante tractis pugionibus iam res non ciuiliter sed hostiliter agitur. Tunc tota ciuitas in seditionem commota, alii lapidibus alii gladiis debachantur. Itaque die ipsa iacuerunt more porcorum despicati in

curiam et iudicum sententiam expectare, sed iratus uenit cum duobus filiis suis et primo quidem uerbis agressus est predictos iuuenes filios Vitalis. Hi etiam, cum essent ad fatuitatem et superbiam multum precipites, noluerunt dare locum ire, sed procaci ore uerba tumentia responderunt. Sic post uerba tendunt manus ad uerbera, dehinc diabolo instigante tractis pugionibus iam res non ciuiliter sed hostiliter agitur. Tunc tota ciuitas in seditionem commota, alii lapidibus alii gladiis debachantur. Itaque die ipsa iacuerunt more porcorum despicati in platea Duimus Drasce cum duobus filiis

loci illius circumstantiis perlustratis temptabat, si posset sub menibus equitando transire. Sed cum cognouisset, quod aqua illa, per quam ciuitas a terra dirimitur, propter limi profunditatem inuadibilis erat, retraxit se inde et ad suos reuersus misit quendam nuntium ad ciuitatem mandans, que uerba effari deberet. Qui ueniens prope pontem, exclamauit uoce magna Sclauonice dicens: Hec dicit uobis diuinus Caydanus, inuicte militie princeps. Nolite reatum alieni sanguinis uobis apropriare, sed tradite aduersarios ad manus nostras, ne forte inuoluamini uindicte eorum et pereatis

pontem, exclamauit uoce magna Sclauonice dicens: Hec dicit uobis diuinus Caydanus, inuicte militie princeps. Nolite reatum alieni sanguinis uobis apropriare, sed tradite aduersarios ad manus nostras, ne forte inuoluamini uindicte eorum et pereatis frustra. Sed murorum custodes nil ad eorum uerba respondere sunt ausi. Mandauerat enim rex, ut nullum eis redderent uerbum. Tunc uniuersa multitudo eorum inde consurgens uia, qua uenerat, reuersa recessit. Sic ergo per totum fere Martium in Chroatie ac Dalmatie partibus commorantes, quinque aut sex uicibus ad ciuitates has descendebant et

bona fide suaserunt ciuibus, ut exirent, quia dixerant Hungari, quod nollent ingredi ciuitatem, ne forte aliqua seditio oriretur, sed exeant maiores, ut cum eis pacis federa roboremus . Crediderunt ciues uerbis pacificis et dolosis nullas insidias suspicantes pro eo, quod regina uultu sereno uerba suasoria nuntiis protulisset. Exierunt nichil metuentes, uidelicet iudices et consiliarii et alii non pauci ueneruntque per orientalem portam iuxta locum fratrum predicatorum. Sedentes autem cum eis et uerbis pacificis de concordia contractantes Hungari mox dato signo insiluerunt et extractis

ac Deo dilectus, cognitor sui facinoris, tibicen Christi et lyra Noui testamenti, a facie iniquissimi Saulis, terribilis sui soceri, factus profugus, quodam uehementi stupore mentis ad illum, qui contra folium arboris suam inhaustibilem ostendit potentiam, et quondam in extasi sue mentis positus uerba in principio proposita titubabat: Domine, quid etc. Uti reuera ipsum elegicum carumque, manu forti denodatum, tripartitam aut alegoricam presignat censuram. Iadera utique, quę tantis ignominiis et molestiis Venetorum multo iam temporis profluxo curiculo

imperauerit dyadema, fideliter obedire et adimplere. Electusque nuntius uirtutibus plenus et legationibus potestatis instructus ad regem suum iter properauit ac, ad ipsum regem accedens humili impensa reuerentia, causam sue legationis humiliter exposuit. Audito rege legati sermone, hec uerba ipsi nuntio est prolocutus. Responsio regis Legationum fidelitatis efficaciter informati, quamuis genitor, filius Neliptii nostram gratiam immeruerit ac- ceptare, cum ipse prolixo iam tempore nostre

premonstrasti fidelitatis signum, non ut dignos interitu, sed tanquam adoptionis filios et subditos fideles tractare cum gratia nostra pollicemur. Finitoque regis famine (ipse)met nuntius multorum baronum in presentia hos prorupit sermones. Verba legati ad regem “Serenissime domine princeps! Vladislaua et genitus eius Iohannes, pro quibus ad uos sum legatus, plicatis manibus ac ambobus genibus flexis totos se offerunt eorumque bona, ita oppida quam etiam arua et quasque fortilicias et que et quas regalis Benignitas

ut domino speciali deuote supplicant, quatinus dignetur vestra nobilis Dignitas ab horum perpetratione actuum cessare, nec talia dispendia eos velle pati, quousque Ducali dignitati indicent seriatim. Nam mandatum eius ipsis institutum fideliter, immo presto executioni demandent.” Ad cuius verba prefatus Capitaneus, consulte cum quibusdam suis consiliariis, tale protulit responsum: “Petitionem Iadrensium perfecte concepimus, quam admittere nullatenus sumus dispositi mandato nostri comunis nobis principaliter imposito, nec expedit Ducali dominationi Iadertinorum inserere conditiones,

charitatis amorem in vrbem et homines generosos huius ciuitatis gesserit. Spes certitudinaliter in Deum et nostrum pastorem est tenenda. Pro nostris piis precibus facile prebebit assensum. Hec autem in conspectu vestro, tales sermones et verba curaui diffundere.” "% Vniuersique approbant laudabile consilium et confestim clam decreuerunt vnum solemnem nuntium ad dictum Lodouicum, regem Panonię iam sępe memoratum, sagaciter destinare, qui humiliter presentare debeat precise sine vllo alicuius contradictionis

Galleli, quem in presenti graphia recolimus nominasse, destinauerunt. Et facta est tregua illo die, que vsque ad vesperarum cantum durauit. Et cum idem legati Iadrenses conspectui ipsius Delphini se manifestassent, honorem decentem impenderunt, quos ille iocunde suscepit et eisdem verba in hunc explicauit tenorem. Prouisione Sedis apostolice et mandato nos elegisse in generalem capitaneum fidei Catholice contra Turcos et paganos. Cuius imperium humiliter duximus acceptandum copiosaque turba disposita est hoc sanctum et laudabile iter

virtuosa, sit etiam tua lorica in pectore et iecore prefixa comendabilis charitas atque tua sit galea in capite stabilita humilitas benigna. Et hiis tribus virtutibus tua pestifera tria vitia procul remouebis et tui hostis inimicitiam nihil protinus curabis. Per scutum subiunges verba inania et mendatiosa, per loricam consummabis damnabilem inuidiam, per galeam, quę est tegumentum capitis, fetibilem pręcipitabis superbiam et eris victrix tibi dimicantibus, immo dimicantes pręualebis.

liberari imperio. Rectoresque ciuitatis cum pluribus ingeniis disertioribus ad dictum regem adiuerunt et procidentes ante eum et detectis capitibus et genibus flexis. Senior rectoribus pro parte omnium ibidem aduenientium necnon totius ciuitatis populo dicto regi hęc verba faminauit: Populus, qui ambulabat in tenebris, uidit lucem magnam et cetera, multaque nobilium comitiua a Iadra ad regem transmearunt plurimosque sermones adinuicem protraxisse narrantur. 8. De ingratitudine

alteram uiam reuersus est in regionem suam. Lentitatem et ineffectum ipsius nuntii ipsi Iadertini infęlices concipientes, eorum exigente demerito, quod liberationem patrię ab illo, qui ut sanctus honorabatur, acceptare nequiuissent, sed ab eo inconstantia verba accipiebant, in uaria seditione pro parte pinguium plebeiatorum aduersus egregios extitit ciuitas commota. Sed plurimi ex crasso vulgo proprię patrię fuerunt propter cupiditatem perfidi proditores. Rebelliones statum vrbis hostibus declarant, hortantur eos maiores amplexandas

populo ac plurimi perterriti formidine duos ex egregiis et unum ex illis ad capitaneos inimicorum exercitus destinant in nuntios. Qui constituti coram ipsis capitaneis causam suę legationis pronuntiantes et, dum ipsi legati finem suorum fecissent verborum, quidam eorum consulte in hęc verba prorupit: Paratos nos fore fauorabiliter tractare et habere eos, qui sic a uia rectitudinis deuiarunt, qui tam grandem et humilem veniam exposcunt ex commissis, cum hoc puncto et perpendiculo urbem hanc prebeant, quam iniuste possident, expeditam cum cunctis eius vallatis castris et oppidis

aliene subiectioni attentauerit se suppetere, pro iustitia cedat arbitrio, cuius Ducalis celsitudo mandatum ordinaret, et hec non ut per patentes paginas modo federis sit ascriptum, sed verbo quo affirmant Iadertini fidem credulam debeant adhibere. Exponentium uerba idem nuntii plenarie intellexisse habetur, vrbem adeunt, pretoribus eiusdem seriatim responsiuam legationis exponunt omnesque rectores, qui erant numero tres, et duodecim oratores Iadrę, in quos tota vrbs pendebat, decreuerunt ex certa scientia potius uelle artus ciuium mandere quam ad tales

plebs armis latentibus amicta in publico ciuitatis mercato cum valido strepitu et uocis clangore adiuit: prorsus appetere principem Venetianum. Quorum minis ingenui ciues nimiam cordis formidinem sumpserunt, ex dolore ingenti et pauore precincti uerba pro statu pacifico eructare non ualebant. Sed nedum eiusdem diei hora bis tertia consummasset, cephas quidam plebis de eorum conditione inter principalissimos et capitales et tam diri seminator facinoris suis relictis gazzis cum suis affinibus a ciuitate refugit factusque sue patrię publicus

capitaneum adducunt. Quos iste retinens abire alicubi eos non permitebat. De cuius actu conciues non ualde gaudentes statim octauo Idus Augusti episcopum quendam pro rumore exacto, cum idem viri sub specie fiducie sunt capti ad dictum capitaneum gallearum transmiserunt. Qui capitaneus in hęc uerba prorupit: Expressum iuramentum nos firmasse quempiam hostem Iadertinum quomodolibet posse capere manuque forti captiuare notum faciemus, quorum imperio sumus Capitaneus quicquid iusserit, per nos erunt impletura, cum hi captiui non a nobis

Venetorum nunciandum inimicis legant, ut ad capitaneos aliquos ex nuntiis exmittant. Mox ipso die, scilicet in Assumptione Dei genitricis solemnitate, binos nobiles isti delegant et ad capitaneos transfretant. Et existentibus istis et illis adinuicem mutua visione se cernentibus, Iadrenses hęc verba protulerunt: Cuius rei causa aduentum nostrum desiderastis? Nutui vestro complacere studentes committentes ecce adsumus, ut verba narrando ex vestra parte nostris oratoribus testimonium perhibere valeamus. His auditis multum admirrari uidebantur taliaque ad illos

solemnitate, binos nobiles isti delegant et ad capitaneos transfretant. Et existentibus istis et illis adinuicem mutua visione se cernentibus, Iadrenses hęc verba protulerunt: Cuius rei causa aduentum nostrum desiderastis? Nutui vestro complacere studentes committentes ecce adsumus, ut verba narrando ex vestra parte nostris oratoribus testimonium perhibere valeamus. His auditis multum admirrari uidebantur taliaque ad illos eructarunt verba: Studemus, penitus negamus aliquem ad uos legasse nec nostro scitu fuisse ea, quę per

protulerunt: Cuius rei causa aduentum nostrum desiderastis? Nutui vestro complacere studentes committentes ecce adsumus, ut verba narrando ex vestra parte nostris oratoribus testimonium perhibere valeamus. His auditis multum admirrari uidebantur taliaque ad illos eructarunt verba: Studemus, penitus negamus aliquem ad uos legasse nec nostro scitu fuisse ea, quę per uos narrantur, neminique per nos imperatum fuisse aliquem vestrum ad nostri conspectum debere conuenire nec iota vnum ommittere primęue petitioni. Confestim

ea, quę per uos narrantur, neminique per nos imperatum fuisse aliquem vestrum ad nostri conspectum debere conuenire nec iota vnum ommittere primęue petitioni. Confestim ipsi legati cum obtenta licentia ciuitatem propriam ingrediuntur. Prętoribus reliquisque consulibus aduersariorum verba distincte patefecerunt. Sed quamuis Iadertini tremefacti, nihilominus aliquale gerebant hortamen de quodam auxilio, quod prefatus rex bano totius Slauonię nomine quo ille repulsus quondam vocatus est, cum plurimis escis ad vrbem refociliandam sine impeditione induciarum debere

uxoris praedicti ser Andreae de Grisogonis, Margaretae uxoris ser Doyci domini Ioannis de Grisogonis, dominae Catharinae uxoris ser Francisci domini Pauli de Georgiis, Perutiae uxoris ser Mazoli Petri Andreae et quamplurimum aliorum procuratorio nomine, cum filia mea Michlina matrimonium per verba de praesenti contraxit, alter alterius manum in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti tangens et idem Artivitius dotium et conventionis instrumentum, in ibidem rogatus, celebravit: examinator (extitit) ser Gabriel de Nosdrogna.

42. IN THEODORUM
1.42.1  Antiquarius es nimium, Theodore, nec illis
1.42.2  Uteris in nitido quae Cicerone legis,
1.42.3  Sed Plauti tibi verba placent, et si qua protervus
1.42.4  Incidit priscis, Appius, in tabulis.
1.42.5  Nec nisi sumta probas de docto nomina Festo,
1.42.6  Quondam roboreis illita caudicibus.

sed iam non anus, imo canis. 46. IN NICOLUM
1.46.1  Tam doctus quare nil profert Nicolus unquam?
1.46.2  Iungere tam doctus nec duo verba potest. 47. AD MARCUM
1.47.1  Scriptum in te dicis tetrastichon esse; Negamus.
1.47.2  Nomine teste probas; nomine teste

ubi securos tetigit iam navita portus,
1.81.6  Ventorum faciles despicit ille minas.
1.81.7  Cum miser es, mihi tunc, Matthia, Stoicus esto,
1.81.8  Nunc impune tibi fortia verba volant. 82. DE NASO CYRI ET GRYLLI
1.82.1  Cyrus erat Persis naso gratissimus unco;
1.82.2  Invisus tota est Gryllus in

metus, aliter quam nunc venit, iste redibit,
1.274.6  Pensabit Salamis dedecus omne tuum. 275. VERBA ANDROMEDAE, PUGNANTE DIVERSUS CETUM PERSEO
1.275.1  Me miseram! quae triste manet fortuna duellum?
1.275.2  Cur mea nunc gravius quam modo corda pavent?
1.275.3  Haerebam duris, fateor,

requiro vias,
1.285.3  Non iam tellurem pedibus contingo, sed alma,
1.285.4  Cum Iove discumbens impleor ambrosia. 286. VERBA TROIAE AD PALLADEM
1.286.1  Parce, precor, Pallas; colui nam semper honores,
1.286.2  Aureis in templis, Troia misella, tuos.
1.286.3   At tu me vastas, et pomi unius ob iram,

sua, tribus,
1.288.5  Reddidit hinc lapsos, mutato nomine, muros,
1.288.6  Dum secat Ausonium, Flavius, imperium. 289. VERBA CLYTAEMNESTRAE AD FILIUM ORESTEM
1.289.1  In ventremne, tuum, vel mammas, dirigis ensem?
1.289.2  Haec te mamma aluit, venter at iste tulit.

421. IN PETRUM
2.60.1  Tu, qui Fabricius foris es, sed Apicius intus,
2.60.2  Parcius in nugas, quaeso, vehare meas.
2.60.3   Qualia verba tibi, tales, Petre, sunt mihi mores,
2.60.4  Quomodo tu vivis, sic ego, Petre, loquor. 422. AD GALEOTTUM
2.61.1  Quaeris, amem

astra ducem.
2.76.7   Imputrescibili dignissima carmina, credo,
2.76.8  Tu facis et Clario pectine digna lyrae.
2.76.9  Miror et ingenium, miror lectissima verba,
2.76.10  Et quod sit mixtus cum gravitate lepos.
2.76.11  Aut latet ipse tuo Smyrnaeus pectore vates.
2.76.12  Aut tibi Apollo suam tradidit ipse fidem.

fuere more.
2.93.9  Quantum laudata sese exerceret in arte,
2.93.10  simplex officium turba sequuta suum,
2.93.11  Quae sacras leges divinaque verba docendo
2.93.12  Instruit humanum religione genus,
2.93.13  Pandere iussus eram. Rerum taceamne loquarne:
2.93.14  Non facit ingenio sarcina tanta meo.

si matres, audirent vota parentum,
3.8.78  Affectu proprios respiciente metus.
3.8.79   Nunc illas non turis odor, vittatave placat
3.8.80  Victima, non blandae, lenia verba, precis,
3.8.81   Ultio si pateat, si vos ego vindice possim,
3.8.82  Crudeles vetulae, corripuisse manu,
3.8.83  Dilaniem canos rugoso a vertice crines,

simul lacrymas, fratri paullo ante negatas,
3.8.188  His madeat tua qui contegit ossa lapis.
3.8.189  Tum gemini extremo scribantur margine versus,
3.8.190  Haud cuiquam siccis, verba legenda, genis:
3.8.191  Hic, Racacine, iaces, vati gratissime Iano,
3.8.192  Hic pariter Iani gaudia cuncta iacent!

sis de me meritus, si dicere vellem,
3.11.68  Ora prius nobis mille petenda forent.
3.11.69  Nec me alius docuit, (soleo quod saepe fateri),
3.11.70  Apta in legitimos cogere verba pedes.
3.11.71  Nunc quoniam vates inter numerare vetustos,
3.11.72  Imbutus monitis glorior esse tuis.
3.11.73  Et merito; Nam te fingendi carminis artem,

hunc ambiguo proclamat gutture Ianus,
3.13.24  Continuas aevi se renovare vices.
3.13.25  Ultimus antiquis certo a purgamine dictus,
3.13.26  Haec et tot, memini si bene, verba dedit:
3.13.27  Qui Ladislai regis natalibus ornor,
3.13.28  Ut iam praeteream cetera, non ne sat est?
3.13.29  Sic fato crines Titan stellante corona

magnorum laudes transgresse parentum,
3.14.2  Inter Romuleos, dux numerande, duces,
3.14.3   Horum praeclaras sponsorum expromere dotes
3.14.4  Constitui, et nulla, dicere verba, mora.
3.14.5  Nec vero summo Phoebum de culmine Cirrhae,
3.14.6  Non dulces Musas, non Hymenaea voco,
3.14.7  Ad mea metra tuum, Princeps memorande, favorem

cum tot latae dirimant confinia terrae,
3.19.40  Quis venit ex ista fructus amicitia?
3.19.41  Vivimus absentes, nec amatos cernere vultus,
3.19.42  Nec dare, nec verbis reddere verba licet.
3.19.43  Quod loqueris mecum, solae sunt causa tabellae,
3.19.44  Quod mea dicta legis, littera sola facit.
3.19.45  Te dulcis Verona tenet, nos obsita servat

nostrae fiunt praecone Camoenae,
3.19.80  Per te nostra satis Musa favoris habet.
3.19.81  At quae pro meritis referam tibi commoda tantis?
3.19.82  Unica pro rebus reddere verba pudet;
3.19.83  Reddere verba pudet, sed verba rependere oportet:
3.19.84  Haec vis in nostro pectore sola viget.
3.19.85  Deme labris linguam, remanebit inutile corpus,

3.19.80  Per te nostra satis Musa favoris habet.
3.19.81  At quae pro meritis referam tibi commoda tantis?
3.19.82  Unica pro rebus reddere verba pudet;
3.19.83  Reddere verba pudet, sed verba rependere oportet:
3.19.84  Haec vis in nostro pectore sola viget.
3.19.85  Deme labris linguam, remanebit inutile corpus,
3.19.86  Debilis et nullis usibus

te nostra satis Musa favoris habet.
3.19.81  At quae pro meritis referam tibi commoda tantis?
3.19.82  Unica pro rebus reddere verba pudet;
3.19.83  Reddere verba pudet, sed verba rependere oportet:
3.19.84  Haec vis in nostro pectore sola viget.
3.19.85  Deme labris linguam, remanebit inutile corpus,
3.19.86  Debilis et nullis usibus aptus ego.

4.5.143  Nec Mausolei pendentis in aëre molem,
4.5.144  Nec ruiturarum culmina pyramidum,
4.5.145  Psallentum sed rite choros, sed turis odores,
4.5.146  Sed cum flebilibus, verba tremenda, modis.
4.5.147  En feretrum celebri praecedunt agmina pompa,
4.5.148  Pulsata et sacris turribus aera sonant.
4.5.149  Dives ad innumeras offertur cereus aras,

ita non unquam tenebrescas obice terrae,
4.6.142  Non ego, sed saevus protulit ista dolor.
4.6.143  Ille domat fortes, ille impia saepe coëgit
4.6.144  Improbus, in sanctos dicere verba Deos.
4.6.145  Illo, quid deceat, mens obruta, cernere nescit,
4.6.146  Illo sit natis saepe noverca parens. 27.

ulli debent lapso succurrere mundo,
4.7.120  Quam mundi imperium qui tenuere prius.
4.7.121  Nonne pudet, vestrae, quod mater Graecia, linguae,
4.7.122  Barbarico discit frendere verba sono?
4.7.123  Quod vestrae, veneranda soror, seu filia, Romae,
4.7.124  Iam pridem serva est, quae domina ante fuit?
4.7.125   Si vos nulla movet priscarum gloria rerum,

quicquid id est, meminisse absistite, si quem
4.8.92  Poenitet, hoc ipso desinit esse nocens.
4.8.93  Oramus frustra, nec talibus atra movetur
4.8.94  Atropos, et ventis irrita verba damus.
4.8.95  Agnosco vicina meae confinia vitae,
4.8.96  Spiritus et, numero deficiente, fugit.
4.8.97  O coelum! o colles, et amicti gramine

Georgius Augustinus Zagabriensis magnifico ac generoso domino Nicolao Ostphi praeposito Strigoniensi dignissimo s. p. d. Salvum ac incolumem te esse cupio. Quam permolesta mihi discessio mea abs te fuerit, nostrae consuetudinis diremptio, tuae generositati lubens, si mentem verba sequerentur, exponerem. Verum etiam, ne assentatoris officio fungi censerer, impraesentiarum tacendum potius, quam ullum verbum proloquerer, existimaveram. Sed animo nequaquam quiescente, immo urgente, ut aliquid litterarum ad te perscriberem, impellor, uti paucis tecum his praesentibus

sub aestu et algore ducendus, multae noctes in uigiliis transigendae, sitis et inedia saepius tolleranda, congrediendum cum hoste, conserendae comminus manus, audendum dextera, praebendum nudo mucroni frequentius latus, feriendus est hostis; ita tandem triumphandum. Π uerba euangelio digna not. lector A2 in marg. Tempestas rectum gubernatorem, stricta acies militem probat. Π tempestas gubernatorem probat not. lector A2 in marg. Aurum igne et uir fortis miseria examinatur, quae tamen uerius

quos abnego, nummos.
Et pthisis et uomice putres et dimidium crus. Haec sunt periuri uerba qui depositum negauerat amico, hi omnium fortunae seruorum sermones. Nec mirum quidem; qui enim sibi ipsis diffidunt, si amittunt quod possident, desperant sua uirtute aliquid amplius umquam comparare. Idcirco quando

ac omni laude dignum Amasis regis Aegypti factum, cui cum Polycrate tyranno Sami cum hospitium esset, audiretque ei frequenter uniuersa et bella et alia singula longo tempore ex sententia semper succedere, scripsit ad ipsum epistulam in haec uerba: Amasis Polycrati ita inquit: mihi quidem feliciter agi cum uiro amico meo et hospite audire uoluptati est, tamen tuae magnae prosperitates mihi non placent, qui

9 Qui homines consolandis aliis sint idonei Quod genus hominum officio consolandi sit aptum, dicere non est difficile: ab illis enim consolationem unusquisque cupit quibus ipse bene uult. Nam odiosorum tam uerba quam praesentia cum omnibus, tum praecipue in luctu positis ad morbum esse solet. Quod optime intelligens Seruius Sulpicius scribit ad Ciceronem oportere eos, per quos consolationis munus obeundum sit, propinquos esse ac

Difficiles aditus impetus omnis habet; Stultus, ab obliquo qui cum discedere possit, Pugnat in aduersas ire natator aquas. Impatiens animus sic adhuc tractabilis arte Respuit, atque odio uerba monentis habet Aggrediar melius tunc cum sua uulnera tangi Iam sinet et ueris uocibus aptus erit Quis matrem nisi mentis inops in funere nati Flere uetet? Non hoc illa monenda loco est;

esse remuneratio pro elymosinis quas uiuentibus et sentientibus exhibemus si neque hoc apud Deum periit quod exanimis hominum membris officii diligentiaeque persoluitur. Quoniam uero de hoc loco plura fortasse quam expediebat uerba fecimus, istum qui superest breuius absoluamus. III 25 Sextus locus a loco mortis Extremus luctus minuendi locus accipitur a ratione patriae

suscipiat, ex illo Ouidii carmine uidere licet quod ad amicum suum huiusmodi officio sumptum scribit: Vidi ego confusos uultus uisosque notaui osque madens fletu pallidiusque meo et lacrimas cernens in singula uerba cadentes ore meo lacrimas, auribus illa bibi; bracchiaque accepi presso pendentia collo et singultantis oscula mixta sonis. Sumque, care, tuis defensus uiribus absens scis, care, ueri

scis, care, ueri nominis esse loco, multaque praeterea manifesti signa fauoris pectoribus teneo non habitura meis. Haec singula uerba ingentem quandam uoluptatem praeseferre uidentur, cuius affectu dum singula officia tanto uerborum studio prosequitur, expleri non posse uidetur. Qua de re desolati homines merito amicos requirunt quibuscum infortunia sua communicent. Quod

Cum Priami lacrimis offensus non sit Achilles, tu fletus inhibes, durior hoste, meos? cum faceret Niobem orbam Latonia proles, non tamen huic siccas iussit habere genas; est aliquid fatale malum per uerba leuare: hoc querula Procnes Alcyonesque facit. Hoc erat in gelido quare Poeantius antro uoce fatigaret Lenia saxa sua. Strangulat inclusus dolor atque cor aestuat intus, cogitur et

uolens ac lubens ab illa maeroris imaginatione ad iocundissimam laudum suarum speciem adducitur. Quod Hieronymus cum saepe tum Pammachium de morte Paulinae consolando et longo quidem sermone diligentissime exsecutus est, cuius nunc uerba referre studio breuitatis omitto. Hoc ipsum et Cicero ingenue fassus est rescribens Lucio Lucceio ipsum de rei publice calamitate consolanti: "Das mihi", inquit,

nullam sine dubio promissioni eius negare poteris omnino laetitiam. Nunc quia Christus fabricator et restitutor promittit, non timeas eam plangere. Haec uerba, licet fidem ac diffidentiam sonent, magis tamen pertinere ad spem et desperationem; de quo loco plura iam diximus. IV 14 Quartus locus a munere Est ergo et aliud,

ultima uota deos;
31  Non animam patulo fugientem jacenntem excepit hiatu,
32  Condidit aut oculos composuitue caput;
33  Oscula non carpsit sensitque nouissima uerba;
34  Quis scit an et fati tempore laeta fuit?
35  Certe laeta fuit: quid enim non indole tanta
36  Gaudeat et festum nescia tempus agat?
37  Non tamen Eliseas indeploratus ad umbras

attuso pectore maesta Venus,
51  Vtraque sparsa leues per candida colla capillos
52  Vtraque purpureas ungue notata genas.
53  Sed primum subito uelut obriguere dolore
54  Nullaque sunt gemitus uerba secuta suos;
55  Mox, ubi uerba dolor laxauit, prima Dione
56  Incepit tales ore tenere tremente sonos modos

Venus,
51  Vtraque sparsa leues per candida colla capillos
52  Vtraque purpureas ungue notata genas.
53  Sed primum subito uelut obriguere dolore
54  Nullaque sunt gemitus uerba secuta suos;
55  Mox, ubi uerba dolor laxauit, prima Dione
56  Incepit tales ore tenere tremente sonos modos al. modos:
57  "Tene ego

atque expertes esse. Proinde Pontificem Romanum, Venetos atque alios principes christianos se adire uelle dicit, oraturus uti regem suum tormentis, ad expugnandas urbes et ad summouendum eminus hostem necessariis, iuuarent. Cardinalis ac imperator cum reliquis principibus oratoris uerba benigne accipiunt, et ad impetranda quae petebat bene sperare iubent. Insuper ualidissimam classem uiris atque armis optime instructam ostentant, affirmantes ad omnem nutum regi Persarum ubique praesto esse futuram. Itaque dimisso oratore se ad agendum, quoad per tempestates liceret,

imperator, multa exempla humanae fragilitatis uariaeque fortunae instabilitatem referens, reginam solatur. Tum ei operam suam, quandocunque ea indigeret, amplissimis uerbis pollicetur. Regina, tametsi insanabili uulnere afflicta, et prae tristitia manantibus lacrimis uix uultum attollere, uix uerba proferre poterat, tamen leuatis oculis gratias imperatori agit, se et regnum supplici oratione ei commendans. Imperator, leuato aliquantulum animo reginae, eam relinquens Ciliciam adnauigat, Usunasanum ibi expectaturus. Dumque in

portum naues reduxit, nec ipse urbem intrare uoluit. Duo ex coniuratis accepta fide ad legatum ueniunt: Andreae auaritiam accusant, suam ac suorum innocentiam apud legatum approbare conantur, tunc se et sua omnia Senatui Veneto credituros pollicentur. Legatus, tametsi uerba factis non conuenire aduerteret, tamen, si consilio eos ad resipiscentiam reuocare posset, tentare statuit. Igitur coniuratis respondit Andreae caedem non publicam, sed priuatam iniuriam esse: eos, modo in fide regi suo manere uelint, Senatum Venetum amicos habiturum

uera sunt quae pollicentur, arces ac uectigalia regni reginae restituant. Illi, ex communi consilio reliquorum, omnia se facturos promittunt. Legatus, cum plures dies in componendis rebus cum tyrannis consumpsisset, nihilque ab iis praeter uerba se habere posse aduerteret, ad Senatum atque ad imperatorem scribit reginam ac regnum graui tyrannide oppressum, nec a se tyrannos ad sanius consilium oratione adduci potuisse; itaque ad liberandum regnum armis atque ualidiore expeditione opus esse.

idem
10   Arte sua iuuenes anteeat atque senes. Ad Caterinum poetam Pharensem
Dulce tuum nobis carmen, Caterine, nimisque
Dulcia polito uerba soluta sono.
Est tibi Musarum certus fauor atque canenti
Non negat argutam Cinthius ipse lyram.
5  Talia sępe tuo manant de pectore uerba
Qualia ab Hybleis roscida mella fauis.

Dulce tuum nobis carmen, Caterine, nimisque
Dulcia polito uerba soluta sono.
Est tibi Musarum certus fauor atque canenti
Non negat argutam Cinthius ipse lyram.
5  Talia sępe tuo manant de pectore uerba
Qualia ab Hybleis roscida mella fauis.
Et tua nos tantum delectant carmina quantum
Fessos ęstiui temporis aura uiros.
Gaudeat ista quidem tua nobilis insula Pharos
10   Se

Ad Franciscum Natalem
Dum, Francisce, meum tollis super ęthera nomen
Assiduo cantu carminibusque tuis,
Efficis ut comptę mirer dictata Camenę
Ipsaque Phoebea uerba sonanda lyra.
5  Cingent Aonię lauro tua tempora Musę
Teque colit pręsens posteriorque dies.
Hęc dico non ut laudem pro laude rependam,
Sed quia me semper dicere uera iuuat.

Ipse colit celsi regna beata poli.
Disce quibus meritis, nostro dum uixit in ęuo,
Tot bona nemo uni contulit ecclesię.
5  Correxit sacrę corrupta uolumina legis,
Exposuit ueterum mystica uerba patrum,
Errorum tenebras ueri splendore fugauit,
Assiduus recti doctor et autor erat,
Et Latię et Graię callebat Palladis artes,
Nouerat Hebraice Caldaiceque loqui. 10
His tamen

Arnus Ethruscis,
Nulla fuit nobis absque labore dies.
Nunc has, nunc illas partes peragrauimus orbis
Per terras, per aquas perque pericla maris.
Deinde decus formę mortalis, dulcia uerba
Et motus casti signa pudoris habens
Inuasere meum feruenti pectus amore
Subiectumque suo detinuere iugo.
Iam, quoniam teritur tempus mihi, Diua, supremum,

INCERTUM 1. Dialogus sepulti et viatoris
»Da tumulo pia uerba, precor, quo nunc iacet is qui
Non sentit lites iurgiaue ulla domi.«
»Macte uir ingenio, flores uer spiret ad urnam,
Dent pacem cineri numina. Da precium!«

1.1.68   Arguit hic alios arguiturque simul.
1.1.69   Nescio quid faciat Dynus, legumque magister
1.1.70   Bartholus a Saxo saxea uerba dedit.
1.1.71   Sed Maro Virgilius noster sine fine poeta
1.1.72   Viuet in Elysio, Mantua sacra, iugo.
1.1.73   Naso,

2.30.24   Atque erit exilio quanta querella tuo!
2.30.25   Naso poeta, tuis uiues per saecula Musis;
2.30.26   Gaude igitur, non te tristia uerba decent.

3.9.14   Et datas in te bene tu repellis,
3.9.15   Copia rerum penitus refulges
3.9.16   Philosophie.
3.9.17   Verba conscribis bene tu Latina
3.9.18   Tullio magno duce uel magistro
3.9.19   Et tibi, uir, sunt, celebrande, leges
3.9.20  

3.11.48   Occurrunt misero somnia multa uiro.
3.11.49   Dormit miles amans et clausis cernit ocellis
3.11.50   Saepius et loquitur uerba iocosa tacens.
3.11.51   Saepe audit gratas uoces fallente sopore,
3.11.52   Saepius et lachrymas fudit ineptus amans.

Appetitus. Centurio est intellectus; seruus eger est pars animę irascibilis et concupiscibilis; mediatores Iudei missi ad Iesum sunt confessionis cogitationes et uerba. Seruus ergo sanatur, quia adiuuante Dei gratia appetitus subiicitur rationi VII.
Anima. Quando animę describuntur membra, cum spiritus sit non corpus, qualiter intelligi debeant XVI.

autem amicos faciendos 12 . Amicis et felicibus et infelicibus eundem te pręsta 13 . Melius est amicum unum egregium quam multos gregarios possidere 14 . Xenophontis uerba ad Cliniam, quam ardenter ipsum diligat 20 . Dolores pro amico sustinendos ne illi quidem negant, qui in uoluptate finem constituunt 25 . Theodorus sustulit amiciciam, quod sapientes sibi ipsi

talis cum sit, cithara se, non latrociniis exerceret 57 . Aqua omnium principium 5 .
Audacia. Plato tyrannum non timuit. Nam cum illi Dionysius dixisset: "Verba tua ociosorum sunt", tunc ille: "Et tua tyrannidem sapiunt" 31 . Accusatus Anaxagoras, quod solem, candentem laminam dixerit 17 .

in ualles descendit 331 . Qui dicunt aquas a Deo non esse creatas 393 . Aquę super cęlos 398 .
Accusator. Verba susurronis quasi simplicia, et ipsa perueniunt ad interiora uentris 280 .
Appetitus. Exaltauit caput meum super inimicos meos 339 .

Dominum exercituum 155 . De conuersione Tyri. Item: Venient qui perditi fuerant de terra Assyriorum etc. Et adorabunt Dominum in monte sancto Hierusalem 156 . Audient in die illa surdi uerba libri, et de tenebris et de caligine oculi cęcorum uidebunt. Scient errantes spiritu intellectum, et musitatores discent legem 157 . Et erit desertum in Chermel. Tunc diuidentur spolia prędarum multarum. Claudi diripient rapinam

id est cęssare faciam persecutionem persecutoribus conuersis 210 . Auolabunt quasi auis ex Ęgypto, et quasi columba de terra Assyriorum; et collocabo eos in domibus suis. Et tu, Israel, ad Dominum tuum conuerteris. Tollite uobiscum uerba, et conuertimini ad Dominum 203 . Conuertentur sedentes in umbra eius. Conuertimini ad me, et scindite corda uestra, et non uestimenta 204 . Iona merso in mari

Contemplatio. Contemplatiua uita exprimitur per Mariam, actiua per Martham X. IOANNES
Caritas. Petrus: Domine, ad quem ibimus? Verba uitę ęternę habes VI. Siquis sitit, ueniat ad me, itemet bibat etc. VII. Dixit Thomas Didymus ad condiscipulos: Eamus et nos, et moriamur cum eo. Maria autem, cum uenisset ubi erat Iesus,uidens eum cecidit ad pedes eius

Quid differunt properare et festinare 98 .
Consilium. Malum consilium consultori pessimum: exemplum aruspicum otruscorum 28 . Quod eadem uerba a diuersę fortunę hominibus prolata non eandem auctoritatem habent 64 . Malum consilium est, quod mutari non potest 104 .

Dolor Mardochei et Iudeorum apud Persas, cum edictum regis exisset delendi eos 98 . Iob quoque nunciis calamitatis exceptis scidisse dicitur uestimenta sua, et tonso capite corruisse in terram 101 . Verba mea dolore sunt plena etc. 102 . Dimitte me, ut plangam dolorem meum 103 . Si locutus fuero, non quiescet dolor meus, et si tacuero, non recedet a me 104 .

non posse nocere nisi ex permissione diuina; sic nec in porcos intrare non poterant, donec non concessit Dominus V. LVCAS
Docilis. Maria, autem conseruabat omnia uerba hęc conferens in corde suo II. Qui audit et facit pręcepta Dei, edificat domum supra petram VI. Semen est uerbum Dei quod cadens in terram bonam etc. hi sunt qui audientes retinent et fructum afferunt in patientia VIII. Maria sedens secus pedes Domini audiebat

eorum, dixit eis XI. Christus granum synapis, fermentum etc. XIII. Homo quidam nobilis abiit in regionem longinquam accipere sibi regnum, et reuerti. Benedictus qui uenit rex in nomine Domini, pax in cęlo, et gloria in excelsis XIX. Cęlum et terra transibunt, uerba autem mea non transient XXI. Ex hoc autem erit Filius hominis sedens a dextris uirtutis Dei XXII. Fecit potentiam in brachio suo, id est in uerbo, per quod operatus est mundum I. Nomen Iesu gloriosum etc. II. Salutare quod parasti ante

quia albę sunt iam ad messem, id est Scripturę illustratę prophetarum adueniente luce uerbi Dei IIII. Est scriptum in prophetis: Erunt omnes docibiles Dei VI. Siquis uoluerit uoluntatem eius facere, cognoscet de doctrina, utrum ex Deo sit etc. VII. Qui ex Deo est, uerba Dei audit VIII. Ego in hoc natus sum, et ad hoc ueni in mundum, ut testimonium perhibeam ueritati; onmis qui est ex ueritate, audit uocem meam XVIII.
Dolor. Infremuit spiritu et turbauit se ipsum

meum 288 . Dominus dedit mihi linguam eruditam 290 . Christus petra. Iesus Christus brachium 291 . 292 . Christus uictor. Posui uerba mea in ore tuo 292 . Christus dextera et brachium Dei. Seruus et puer. Proficiebat ętate et sapientia 295 . Christus agnus. Filii natiuitas 296 . Christus

Parata sunt derisoribus iudicia 274 . In coetu Gygantum commorabitur 275 . Non est sapientia contra Dominum 276 . Eiice derisorem. Supplantantur uerba iniqui 276 . Ne desideres de cibis eius in quo est panis mendacii. In similitudinem arioli et coniectoris ęstimat quę ignorat 277 . Iustus lapsus in errorem. Qui mittit hereticum ad prędicandum.

ab utero. Ad nihilum deuenient 363 . Gladius in labiis eorum 364 . Obstructum est os loquentium iniqua. Intenderunt arcum suum. Defecerunt scrutantes scrutinio. Infirmata est contra eos lingua eorum. Verba iniquorum pręualuerunt super nos 366 . Dissipa gentes quę bella uolunt. Bestię calami. Congregatio taurorum 370 . Iniquitatem in excelso locuti sunt 373 . Leua manus

ęgregium non fit sine periculo 49 . Facinus clarum et cum periculo adeundum. Facere bene quam dicere pręstat 20 . Res pręstat uerbis 8 . Facta merentur pręmium, non uerba. Furtum. Furari licet, deprehendi non licet apud Lacedemonios 96 . FABIVS QVINTILIANVS IN DECLAMATIONIBVS
Fortuna. Sydera dominari hominibus

Cyrum a se uulneratum, ex quo Artoxerxis iussu graues poenasdedit 114. Gula. Centauri in conuiuio ebrii lasciuiunt mulieribusque manus iniiciunt. Laphitę resistentes eos peremerunt 4. Cato: Difficile est ad uentrem auribus carentem uerba habere. Difficile est illam rempublicam saluam fore, ubi pluris piscis quam bos ueniret 92. Turdos apud Lucullum nutritos dedignatus est petere Pompeius ęger, ne uideretur se uiuere non posse, nisi Lucullus delicatus esset 12. Promachus omnium bibacissimus 49. Epulum

sibi reseruauit, minores autem delegauit tribunis, centurionibus, quinquagenariis, decanis 12. De iudicio 13. Iuste iudica 17. Peccanti peregrino sicut et ciui ęquum iudicium sit 18. Non accipies personam nec munera, quia munera excęcant oculos sapientum et mutant uerba iustorum 27. Iudices Iohel et Abias peruerterunt iudicium pro muneribus 42. Quia Dauid partem bonorum Miphiboseth concessit Sibę, seruo eius, Dominus diuisit regnum illius inter Roboam et Hieroboam 54. Populus timuit regem Salomonem uidens

Liberator ab ingratis contemnitur 134. Nesciui beneficia Dei; ideo abductus fui in Babylonem 136. Ingrati spes peribit 140. Fili, in bonis non des querelam etc. 144. Multi, donec accipiant, osculantur manus et in tempore redditionis loquuntur uerba tedii 147. Erubescite de offuscatione dati et accepti 149. Filios enutriui et exaltaui, ipsi uero spreuerunt me 151. Cur ergo patres uestri abierunt post uanitatemobliti beneficiorum Dei? Et inducti in Terram promissionis contaminastis eam in Baal et idolis 167.

labia insurgentium et meditationes aduersum me? 182. Impatientia. Murmurantes contra Dominum exterminati sunt ab exterminatore et a serpentibus perierunt 95. Arguis uerbis eum qui non est ęqualis tibi etc. Nunquid grande est ut consoletur te Deus? Sed uerba tua praua hoc prohibent 103. Impatiens bis 128. Impatiens 130. Ve qui contradicit factori suo 161. Hypocrita. Congretatio enim hypocritę sterilis 103. Os impiorum operit iniquitates. Simulator 127. Dissimulans ad tempus 128.

me, euertent uos Romani 168. Si feceritis hęc, salui eritis. Si uero non audieritis, in solitudine erit domus uestra 173. Nolentes audire sermones Domini, euertuntur ab inimicis 174. Persequar eos in gladio et fame et pestilentia, eo quod non audierint uerba mea, quę misi ad eos per seruos meos prophetas 175. De inobedientia populi 176. Sedechias mala passus, quia non obediuit uerbis Domini 177. Orastis me, et annunciaui. Sed decepistis animas uestras, quia non audistis uocem Domini Dei uestri 179. Qui uocem Domini

constantia aduersus eos qui se angustiauerunt etę. Ira et iustitia contra impios, quando pugnabit contra eos omnis creatura. Iudicium durissimum in eos qui pręsunt, fiet 138. Tuam manum effugere, Domine, impossibile est 140. Magna sunt enim iudicia tua, Domine, et inenarrabilia uerba tua. Omnipotens sermo tuus, Domine, de cęlo, a regalibus sedibus, durus debellator in mediam exterminii terram prosiluit, gladius scutus insinuatum imperium tuum portans et stans repleuit omnia morte, et usque ad cęlum attingebat stans in terra 140. In fine

testatur, quanta naturę sit imbecillitas, cum Deus hominem dereliquerit XVIII. Hypocrita. Quęritis me, non quia uidistis signa, sed quia manducastis ex panibus et saturati estis, id est non propter spiritum, sed propter carnem VI. Inobediens. Et siquis audierit uerba mea et non custodierit, ego non iudico eum etc. Qui spernit me et non accipit uerba mea, habet qui iudicet eum. Sermo quem locutus sum, ille iudicabit eum in nouissimo die XII. Iudei. Piscina probatica quinque porticus habens, id est quinque libros Moysi. Ibi

Quęritis me, non quia uidistis signa, sed quia manducastis ex panibus et saturati estis, id est non propter spiritum, sed propter carnem VI. Inobediens. Et siquis audierit uerba mea et non custodierit, ego non iudico eum etc. Qui spernit me et non accipit uerba mea, habet qui iudicet eum. Sermo quem locutus sum, ille iudicabit eum in nouissimo die XII. Iudei. Piscina probatica quinque porticus habens, id est quinque libros Moysi. Ibi languidi iacebant, non sanabantur, quia Lex peccatores arguebat, non absoluebat V. In iudicium ego

a Chrisippo uerborum coloribus depicta 86. Ignis. Ligna alumine oblita ardere non posse 88. Pindari poetę et Vergilii in describenda flagrantia montis Ęthnę collatio 103. Quare ignis urinam lacessat 112. Interpres. Qui modus sit uerba uertendi in / Gręcas sententias. De uersibus Homeri, quos Vergilius aut bene aut male uertisse existimatus est 52. Inimicus. Augurinus, tribunus plebis, Scipionem in carcerem duci iusserat. Gracchus, eius collega, intercessit. Et cum

49. Ex inimicis amici: Scipio Affricanus et Tiberius Gracchus, Emilius Lepidus et Fuluius Flaccus 71. Iuramentum. De iurisiurandi sanctimonia, et quam male habiti Romani, quos Hannibal dimiserat deiurio ab his accepto, redire nolentes 49. Verba prętoris ex edicto: Sacerdotem Vestalem et Flaminem Dialem in omni mea iurisdictione iurare non cogam 59. Romę nec mulieres per Herculem nec uiri per Castorem iurarunt. Edepol commune utrisque fuit 65. Laberius: Quid est iusiurandum? Emplastrum ęrisalieni 96.

sermo diuinus, ut per tropologiam et metaphoram historię exprimat ueritatem 30. Quinque panes confringuntur, ut comedi possint 31. Loca confragosa 31. Littera occidit 49. Triplex intelligentia 67. Apostoli ponentes testimonia de Veteri Testamento non uerba considerant, sed sensum 72. Historię ueritatem tropologia non confundit 79. Commentatoris officium 87. Non idem ordo tropologię qui historię 88. LXX interpretes 98. Laudat eos qui bene dicta de Gręcis uertunt in Latinum 102. Historia

oliuę 134. PneumatofÒroi, portantes spiritum siue spiritales, et hoc eironikws legendum 142. Offerens cęcum, claudum, languidum 181. Miscet siceram 201, 212. Cuncta ob mercedem faciunt 236. Inobediens uerbis prophetę 256. Non audierunt uerba mea, quę per seruos meos locutus sum 373. ludei et gentiles 2. Ruit Hierusalem, quia lingua eorum contra Dominum 9. Synagogę fornicatio. ludei et gentiles. Iudei propter illatam Christo iniuriam subuersi 13, 17. Israel Iudei uel heretici. Iuda

mensam 156. Hyeronymus flagellatus, quia libentius gentilium legebat libros quam catholicorum 166. Animus sacrę lectionis amore ocupandus 171. Lectioni et Scripturis ediscendis horam statue 172. Ama Scripturas sanctas 173. Scripturas legens memento esse Dei uerba 180. Post Scripturas sanctas doctorum hominum tractatus lege 192. In diuinis lectionibus et orationibus esto assiduus 194. Ardor diuinarum Scripturarum in Marcella 199. De assiduitate legendi et orandi

163. De his qui custodiunt sabbatum et tenent foedus Domini 164. Non dicetur ultra archa testamenti Domini etc, id est lex cerimoniarum cessabit 167. /Nouate uobis nouale et nolite serere super spinas 168. Numquid non uerba mea sunt quasi ignis ardens et quasi malleus conterens petram?113. Feriam domui Israel et domui Iuda foedus nouum, non secundum pactum quod pepigi cum patribus uestris 176. Hieremias dedit libros Baruch, unum signatum, alterum apertum dicens 176: Statuam illis testamentum,

in uia XV. Cedunt ramos de arboribus et sternunt in uia Domini XXI. Prandium est eloquium Dei. Eloquiorum fortia sunt tauri, delectabilia eorum sunt saginata XXII. Videbitis Filium hominis uenientem in nubibus cęli cum uirtute multa et maiestate. Cęlum et terra transibunt, uerba autem mea non pręteribunt XXIIII. Liberalitas. Qui petit a te, da ei et uolenti mutuare a te ne auertaris. Sit elemosyna tua in abscondito V. Quicunque potum dederit uni ex minimis istis calicem aquę frigidę tantum in nomine discipuli, amen dico uobis, non perdet mercedem

compleatur 98. Scrutamini Scripturas 188. Quanta antiquior historia ecclesiastica cęteris 189. Audi, cęlum, mysterium, auribus percipe, terra, simplicem historiam 189. Scientia Scripturarum 192. Scrutamini Scripturas 210. Paleę uerba simplicia, triticum sensus interior 216. In ualle Raphaim, id est in litterę uilitate 237. Solidus cibus perfectorum est 253. Piscina Scripturarum 287. Paulus dicta gentilium usurpans 290. / Argentum optimum 23

20. Cauillationes timere ignaui est, non eas fugere 34. Coreptores remunerandi 18. Culpans alios quod ipse facit 9. Exprobratio reiecta in auctorem 16. Culpa culpantem redarguens 17. Alios notat, se ipsum non nouit 33. Verba tua uiribus indigent 60. Maledicere iuris tui est, mei malefacere 66. Maledicus in omnes. Maledicendi suetus 68. Maledico congrue respondit 75. Detrahendum ne hostibus quidem 76. Cito euertis urbes at sero

, ne ducat uxorem. Dissuasoria 286. / Magister. Habet nescio quid latentis energię uiua uox et in aures discipuli de auctoris ore transfusa fortius sonat. Eschines de Demosthene: Quid si ipsam audissetis bestiam sua uerba resonantem 111. Ad Athletam de institutione filię 127. Discipulos magistri similes effici malumque facilius eos imitari quam bonum 128. Helly offendit Deum propter uitia liberorum. Episcopus non fit qui habet filios luxuriosos. Qualiter se habeat qui

mendax a se ipso, uerax a Spiritu Sancto. Psalmus CXV 119. Linguam mendacem odit Dominus proferentem mendacia. Testem fallacem. Mendacium 127. Mendax. Mendacium bis. Mendax 128. Mendacium bis. Lucrum mendacii bis 130. Lingua fallax. Os lubricum 131. Audiens uerba mendacii. Cupiens non incidere in mendacium 132. Noli amare mendacium. Assiduitas enim illius non est bona 142. Mendacium 145. Diues mendax. Calumnia mendax 146. Erubescite de mendacio 149. Cogitationes concinnabit ad perdendos mites in sermone mendacii,

quem rei fere summa est 49. Dauid Salomonem educandum tradidit Nathan prophetę 51. Dauid ante mortem pręcepta dat Salomoni, ut ambulet in uiis Domini 55. Ioas, rex Iuda, fecit rectum coram Domino quamdiu docuit eum Ioiada sacerdos 65. Iosias legit coram omnibus uerba libri foederis et acquiescente populo pepigit pro eis cum Domino 69. Anani propheta Asam regem arguit peccati. Ille iratus misit eum in neruum. Dominus percussit populum, ipse mortuus est 77. Iosaphat misit Leuitas et sacerdotes, ut peragrantes urbes Iuda docerent populum

Illis fractis Moyses excidit alteras duas etc. Dat deinde mandata cerimonialia 14. Precepit Dominus, ut faciant fimbrias in recordatione mandatorum suorum 22. Pręcepta Decalogi. Bis 26. Mandata Legalia 27. Errectis lapidibus scribant uerba Legis etc. Mandatum, quod ego precipio, non est procul, sed in corde tuo, ut facias illud 29. Salomon hortatur, ut seruet mandata Dei 57. Doctrinam sacram laudat. Psalmus I 108. Eloquia Domini. Psalmus XI. Mandata Domini. Psalmus XVIII 109. De

spolia multa. Psalmo eodem 121. Beatus uir qui impleuit desiderium suum ex ipsis. Psalmus CXXVI 122. Emittit eloquium suum terrę. Psalmus. CXLVII 125. Mandatum lucerna est et lex lux 127. Omnis sermo Dei ignitus clypeus est onmibus sperantibus in se 132. Verba etc. quę per magistrorum consilium data sunt a pastore uno [etc] . His amplius, fili mi, ne requiras. Mandata Dei obserua. Vox dilecti mei in Lege et pręceptis 135. Quę pręcipit tibi Deus, illa cogita semper et altiora te ne quęsieris

seruis distribuit mnas ad negociandum, lucrantes remunerat, nihil superaddentes damnat. Et erat docens quotidie in templo XIX. Erat autem diebus docens in templo, noctibus uero exiens morabatur in monte qui uocatur Oliueti XXI. Non esse discendum a fratrum admonitione, quamuis nihil propter nostra uerba eueniat etc. XXII. Interroganti Herodi Dominus nihil respondit, docens nihil respondendum quęrentibus sermonem nostrum laudare, non se corrigere etc. XXIII. Vos autem sedete in ciuitate, quoad usque induamini uirtute ex alto. Non enim oportet nisi instructos exire

Iesus in templum et docebat, et mirabantur Iudei, quomodo hic litteras scit etc. Qui a se metipso loquitur, gloriam propriam quęrit. Qui autem quęrit gloriam eius qui misit eum, hic uerax est et iniustitia in illo non est. Mea doctrina non est mea, sed eius qui misit me VII. Hęc uerba locutus est Iesus in gazophilatio docens in templo. Vnusquisque autem conferat in ędifìcationem ecclesię portans ad intellectuale gazophilatium quicquid potest ad honorem Dei et utilitatem communem VIII. Mittite ad dexteram nauigii rhete et inuenietis. Mittit is qui consona fidei

et non uenit ad lucem, ut non arguantur opera eius etc. III. Tollunt lapides in Iesum qui malle cogitant, et cum iacere eos deliberant, id est cogitata implere, Iesus eis absconditur et fugit de templo cordis eorum VIII. Mandata. Verba quę ego locutus sum uobis, spiritus et uita sunt. Verba uitę ęternę habens VI. Quia ego ex me ipso non sum locutus, sed qui misit me, Pater, ipse mihi mandatum dedit quid dicam et quid loquar. Et scio quia mandatum eius uita ęterna est. Quę ergo ego loquor, sicut dixit mihi Pater sic

III. Tollunt lapides in Iesum qui malle cogitant, et cum iacere eos deliberant, id est cogitata implere, Iesus eis absconditur et fugit de templo cordis eorum VIII. Mandata. Verba quę ego locutus sum uobis, spiritus et uita sunt. Verba uitę ęternę habens VI. Quia ego ex me ipso non sum locutus, sed qui misit me, Pater, ipse mihi mandatum dedit quid dicam et quid loquar. Et scio quia mandatum eius uita ęterna est. Quę ergo ego loquor, sicut dixit mihi Pater sic loquor XII. Si diligitis me, mandata mea seruate. Sermonem

85. Magnanimus 107. Deliberat Cicero, an Antonium deprecetur, et docet mortem seruituti anteferendam esse Catonis exemplo 114. Magnus ille est qui fictilibus sic utitur quemadmodum argento. Nec ille minor est qui sic argento utitur quemadmodum fictilibus 3. Non uerba, sed opera fortes decent 10. Magni animi est magna contemnere ac mediocria malle quam nimia 13. Magnanimus inter pericula intrepidus 19. Paratus ad omnia quę uenire possunt aduersa 23. Non enim beatum est nisi quod intrepidum 28. Quid sit fortitudo 35.

Sophonisbam cupide sibi iungit 302. Aemilius excusauit diuortium, quod solus quoque conscius esset, qua parte pedis se calceus offenderet 326. Cur Cato senior iam uxorem duxerit 326. Titus Gracchus ante uxorem Corneliam mori optauit 335. Metelli uerba de ineundis connubiis 337. Germani unica uxore contenti 347. Mithridatis uxor perfida 351. Corneliam duxit Sylla urbanitate eius delectatus. Lepidus nuncio de adultero uxoris accepto moerore confectus periit 357. Quod uxor non solum crimine, sed etiam

et non etiam aliorum 242. Beati qui seminatis super omnes aquas, immittentes pedem bouis et asini 263. Ne mittas margaritas ante porcos 271. Speculator 303. Canes muti 304. Auferte offendicula de uia populi mei 306. Tuba 307. Ecce ego dedi uerba mea in ore tuo 333. Ne timeas a facie eorum 334. Anunciate in Iuda et in Hierusalem auditum facite 338. Qui prędicas non furandum furaris 344. Imber. Pluuia 352. Cerui et onagri recesserunt, quia non erat herba 352. Cęcus

potest dicere, an experimentum eiuis quęritis, qui in me loquitur Christus 231. Arguere pptest qui redargui non potest 235. Sermo fidelis, doctrina sana 244. Doctor Ecclesię lucrator animarum est; quibus nihil preciosius 245. In foribus portarum urbis profert uerba sua 257. Sapientia illius eruperunt abyssi et nubes rore concrescunt 260. Deriuentur fontes tui foras, et in plateis aquas tuas diuide 262. Qui erudit derisorem, ipse sibi iniuriam facit 265. Qui congregat in messe, filius sapiens est. Vena uitę os iusti 206.

ipse prior faciat bona quę docet 268. Quod quis reprehendit, se id non facturum uidetur promittere. Legatus fidelis sanitas. Vbi non sunt boues, pręsepe uacuum est 269. Labia sapientium diseminabunt scientiam 270. Eruditus in uerbo reperiet bona. Fauus mellis uerba composita. Quę alios docet, ipse faciat 272. Torrens redundans fons sapientię 273. Nemo sibi arroget scientiam, quia donum Dei est 274. Vas preciosum labia scientię 275. Doctor fidelis, prędicator rectus 276. In auribus insipientis ne loquaris 277.

de cęlo Dominus 331. Annunciabunt cęli iustitiam eius 336. Vox Domini in uirtute. Vox Domini pręparantis ceruos 340. Nubes. Veritas tua usque ad nubes 347. Sagittę tuę infixę sunt mihi, id est uerba 349. Ecce labia mea non prohibebo 351. Ora uestimenti. Sagittę tuę acutę 355. Virga directionis 356. Vt enarretis, quoniam hic est Deus 357. Audite hęc omnes gentes 358. Docens et non faciens 359. Pluuiam uoluntariam segrega, Deus,

175. Dupliciter homo traditur Sathanę in interitum carnis, ut spiritus saluus fìat 175. Traduntur in manus Madian 180. Maria Virgo, Mater Domini 72. Memoriale offert Domino qui memoriter tenet Scripturas 60. Magus. Plus posse uerba quam uires corporis 113. Ars magica 114. Balaam 116. Magi adorantes Iesum 118. Diuinatio prohibetur 120. Stella quę magis apparuit 125. Carminibus incantantur serpentes 168. Mandata. Decem plagę Ęgypti, decem pręcepta Legis

54. Romulus et Remus primo pastores 67. Ęgypti fabulosa uetustas 81. Quomodo Amasis, cum ignobilis esset, ostendit se honore dignum 98. Nobilem non locus facit, sed uirtus 132. Fabia inuidens sorori, quod nobili locata esset, ipsa plebeio 196. Decii uerba contra nobilitatem 238. Volonum ignobilitas 281. Pompeius satius sibi esse dixit ignobilem nasci quam nobilem, si semper in militari cura uersandum sit 362. Maximinus princeps omnes suę ignobilitatis conscios occidit, ne ab iis obscuritas generis proderetur 441.

constitutum est 9. APOPHTEGMATA PLVTARCHI Oratio grauis 5. Tacere iuratus scripsit 18. Quem uerbo laudas, re adiuua 20. Sermo breuis 24. Eloquentia inanis 25. Verbis paucis utens 27. Verba temeraria 28. Orator clamosus claudo sìmilis 47. Eloquentię parum, sed multum fidei. Verba ex tempore facere noluit Cicero 48. Tacere tutissimum 50. Verba sapientis attentius ausculta 51. Facere bene quam dicere pręstat 20. Non contendas

grauis 5. Tacere iuratus scripsit 18. Quem uerbo laudas, re adiuua 20. Sermo breuis 24. Eloquentia inanis 25. Verbis paucis utens 27. Verba temeraria 28. Orator clamosus claudo sìmilis 47. Eloquentię parum, sed multum fidei. Verba ex tempore facere noluit Cicero 48. Tacere tutissimum 50. Verba sapientis attentius ausculta 51. Facere bene quam dicere pręstat 20. Non contendas ultra, cum confutatus sis 33. Qui parua uerbis auget 54. Qui laudat uel uituperat, qualis sit,

re adiuua 20. Sermo breuis 24. Eloquentia inanis 25. Verbis paucis utens 27. Verba temeraria 28. Orator clamosus claudo sìmilis 47. Eloquentię parum, sed multum fidei. Verba ex tempore facere noluit Cicero 48. Tacere tutissimum 50. Verba sapientis attentius ausculta 51. Facere bene quam dicere pręstat 20. Non contendas ultra, cum confutatus sis 33. Qui parua uerbis auget 54. Qui laudat uel uituperat, qualis sit, attendas non minus quam qualis ille de quo habetur sermo. Orator bonus rem ęquat

uel uituperat, qualis sit, attendas non minus quam qualis ille de quo habetur sermo. Orator bonus rem ęquat uerbis 63. Loquacitas fastidio est uiro graui 66. Ignauus de fortitudine loquens ridetur 67. Loquax et uerbosus. Bene loquitur, sed non apto tempore 68. Verba tua ciuitatis indigent 75. Loqui bene et non facere parum prodest 76. Parco utens sermone 79. Oratio prolixa odiosa auditori. Vox hoc est, et aliud nihil 80. Oratio rerum optima 81. Orationis prolixitas irrisa. Idem 82. Qui loquitur non apto

optima 81. Orationis prolixitas irrisa. Idem 82. Qui loquitur non apto tempore 83. Tempus tacendi, tempus loqueni 85. Inter hominis uocem et pecudum 86. Silere stultus non potest 87. Verba sine auctoritate■- corpus exanime 92. Orator uerbosus 94. Vanus est qui, quę nouit, interrogat. Orator senex 19. Oratio non repetitur tardius aduenienti 88. Honos. Honorandi maiores 78. Ephori non assurgunt

151. Eloquentię ratio minus habenda in ea doctrina, quę spectat ad uniuersos 155. Dictandi genera multa 157. Pisonianum uitium est loqui nescire, tacere non posse 160. Verbum ociosum est illud quod non ędificat 187. Verba diuina tonitruus 192. Metcha interpretatur Scripturarum dulcedo 193. Pauli apostoli non uerba, sed tonitrua 156. Obedientia Abraham 180. Orthodoxa. Expositio symboli per Ruphinum 21. Quare dicimus;

genera multa 157. Pisonianum uitium est loqui nescire, tacere non posse 160. Verbum ociosum est illud quod non ędificat 187. Verba diuina tonitruus 192. Metcha interpretatur Scripturarum dulcedo 193. Pauli apostoli non uerba, sed tonitrua 156. Obedientia Abraham 180. Orthodoxa. Expositio symboli per Ruphinum 21. Quare dicimus; Credo in Deum, in Iesum, in Spiritum Sanctum; deinde dicimus: Ecclesiam, et non: In Ecclesiam 7. Qui libri cannonici

in posterum. Promptus ad loquendum. Os suum aperuit sapientię, et lex clementię in lingua eius 132. Tempus tacendi, tempus loquendi. Ne temere quid loquaris. Pauca et considerate loquere de Deo. In multis sermonibus inuenitur stultitia. Verbis tempera 133. Orationis finis. Verba sapientum audiuntur in silentio plus quam clamor principis inter stultos. Sermo sapientis. Sermo stulti 134. Verba sapientum sicut stimuli 135. Sapientia aperuit os mutorum, et linguas infantium fecit disertas 139. Promptus lingua et

Ne temere quid loquaris. Pauca et considerate loquere de Deo. In multis sermonibus inuenitur stultitia. Verbis tempera 133. Orationis finis. Verba sapientum audiuntur in silentio plus quam clamor principis inter stultos. Sermo sapientis. Sermo stulti 134. Verba sapientum sicut stimuli 135. Sapientia aperuit os mutorum, et linguas infantium fecit disertas 139. Promptus lingua et remissus opere. Sermo sensati. Verbum dulce multiplicat amicos et mitigat inimicos, et lingua eucharis in bono homine abundabit. Noli esse

in corde stulti. Quis est qui non deliquerit in lingua sua. Tacens et loquens in tempore. Verbosus. Sermo 145. Sermo fatui. Sermo sapientis. Notus a longe potens lingua audaci. Narratio fatui quasi sarcina in uia. Nam in labiis sensati inuenietur gratia. Os prudentis quęritur in ecclesia. Verba insensati. Labia imprudentium stulta narrabunt, uerba autem prudentium statera ponderabuntur. In ore fatuorum cor illorum, et in corde sapientium os illorum. Cum stulto non multum loquaris. Musica in luctu importuna narratio 145. Peccans lingua. Indisciplinosa loquella. Qui lingua sua

sua. Tacens et loquens in tempore. Verbosus. Sermo 145. Sermo fatui. Sermo sapientis. Notus a longe potens lingua audaci. Narratio fatui quasi sarcina in uia. Nam in labiis sensati inuenietur gratia. Os prudentis quęritur in ecclesia. Verba insensati. Labia imprudentium stulta narrabunt, uerba autem prudentium statera ponderabuntur. In ore fatuorum cor illorum, et in corde sapientium os illorum. Cum stulto non multum loquaris. Musica in luctu importuna narratio 145. Peccans lingua. Indisciplinosa loquella. Qui lingua sua non est lapsus.

diadema 144. Hora surgendi non te tristes 148. Dominus ad Hieremiam prophetam inquit: In gentitibus dedi te. Respondit: Nescio loqui- ne, si statim ad officium accederet, pręsumere uideretur. Accessit tandem a Domino confortatus, cum tetigisset os eius ac dixisset: Ecce dedi uerba mea in ore tuo 167. lonathas honoratus apud Alexandrum regem 221. Menelaus ambiens sacerdotium e turri pręcipitatur iacuitque insepultus 228. Ornatus. Ruth ornatur, ut nubat Booz 40. Absalon fugiens hęsit implicatis arbori capillis. Ornamento quidem

Dominus Iehu regi Israel: Quia omnia, quę erant in corde meo fecisti contra domum Achab, filii tui usque ad quartam generationem sedebunt super thronum Israel 65. Dominus per prophetam ad Iosiam minatur se deleturum populum propter perfidiam et inobedientiam, ipsum autem, quoniam audierit uerba Legis et perterritum sit cor eius et fleuit, collecturum ad patres suos in pace, ne uideat mala uentura super Hierusalem 68. Amasias obediens uerbis uiri Dei percussit parua manu copias filiorum Seyr 80. Filii Israel captiuos duxerant de Iuda CC milia utriusque sexus. Coarguit

facit, sed sui 17 . Queritur de paupertate uerborum, cum multę res sint quę nomina desiderant nec habent 19 . Quo dicendi genere uti debet philosophus 20 . Habens uerba in potestate non effertur longius quam destinauit 21 . Orationis dulcedo facile abducit a uero 40 . Fabianum in dicendo laudat, et qualis sermo philosophum deceat, docet. Item qualis in hoc Cicero,

4 . Thesis, phrasis 13 . Aiebat Scaurus: non minus magnam uirtutem esse scire desinere quam scire dicere 18 . Lentulus Augur, cum esset auarissimus, nummos citius emittebat quam uerba. Tanta illi inopia erat sermonis 28 . Comes facundus in uia pro uehiculo est 85 . Quid est uox? Quomodo per parietem transit 93 . Albutium in dicendo laudat.

Gracchi sententia sine sensus emolumento 66. Quod uulgo dicitur barbarismus, ante dictum est barbare uel rustice loqui et rusticus sermo 74. Maior ratio habita euphonię quam regulę grammatices 78. De ratione utendi uerbis pluribus idem significantibus 80. Verba communia: uereor, utor, hortor, consolor, ueritum, puditum, pigitum, dignor, ueneror confiteor, testor 91. Aristotelis deffinitio de silogismo 93. Lex apud dialecticos percontandi disserendique 94. De clandestinis litteris, ne ab aliis

uix uel pene 104. Comes facundus in uia pro uehiculo est 104. Ennius tria corda habere se se dicebat, quod loqui Gręce et Osce et Latine sciret. Mithridates XXII gentium linguas percalluit 105. Antiqui nostri narrationes sermonesque insectiones appellitauerunt 110. Verba actiua pro passiuis et passiua pro actiuis 110. Ocium. Ennius: Ocio qui nescit uti, plus negocii habet 115. Honor. Ratio officiorum in discumbendo sedendoque. Exemplum Fabiorum, patris et filii 11. Senectę ętati honores habiti. Senibus pręlati

dicere uitauit 60. Obstinatio. Architę Tarentini columba lignea uolabat quidem, sed cum subsedisset, pręterea non exurgebat 58. VITĘ PLVTARCHI Oratio. Leonidas rex intempestiue quodam de rebus non inutilibus uerba faciente: Hospes, inquit, non oportune eo quod oportet uteris 13. Lacedemonii uerbis superuacaneis nunquam usi, sed quę notatu digna 13. Alcybiadi balbuties linguę decori erat 28. Malebat eloquentia quam aliis rebus pręstare 29.

De uoluptate olfactus 142. Obstinatio. Obstinati in errore 2. LAERTIVS
Oratio. Thales: Non multà signa sunt bonę mentis. Non multa uerba prudentis animi indicium sunt 6 . Solon sermonem esse effigiem operis 8 . Linguam pręire animo non permittendam. Chilo erat in loquendo breuis. Inde hunc loquendi morem Chilonium appellant

quid dicere oportet, quam multa, ad quos, quando 37 . Vox duplex: animata et inanimata. Animata duplex: litterata et illitterata 38 . Polemo, impurus adolescens, forte incidens in Xenocratem de pudicicia uerba facientem ita se correxit, ut ad studia incumbens ei in schola regenda succederet 40 . Philoxenus poeta, cum latericios operarios carmen suum male cantantes offendisset, lateres eorum conculcare coepit ac dicere: Vos mea

quia flagitiis in dies abundat 353. Peccatum Iudę indelebile scriptum stilo ferreo in ungue adamantino 355. Verterunt ad me terga et non facies 381. SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI Oratio. Verba pro rebus 40. In tapetibus sermonum pulchritudo monstratur 73. Verbum ociosum 155. Loquella manifestum facit 179. Pompaticus sermo 218. Soloecismus. Hiperbatum 225. Verbum ociosum est, quod non ędificat 232.

stulti parabola. Labia tumentia cum pessimo corde sociata 280. Stultorum cor in lingua, sapientium os in corde. Verbosus 282. Sermo omnia non ualet explicare 298. Noli festinare in ore tuo, ne temere quid loquaris 296. Sermo sapientis, sermo insipientis 305. Verba sapientium 307. Sermo folium 320. Qui dixerunt: Labia nostra a nobis sunt 327. Vt non loquatur os meum opera hominum 330. Os iusti meditatur sapientiam 349. Linguę custodia 350. Sermo iniusti inconsultus 360. Calix aureus, sed

206 .
Prouerbium. Sus docet Mineruam 133 . Ligna portat in siluam. Prius antidotum quam uenenum 144 . Balbus melius balbi uerba cognoscit 160 . Foenum habet in cornu; longe fuge. Bos lassus fortius figit pedem 230 . Litus melle gladius.
Pudicicia. Castitas

Psalmus CXVII 119 . Defectio tenuit me pro peccatoribus. Psalmus CXVIII. Misericordia tua, Domine, plena eat terra. Psalmo eodem 120 . Tabescere me fecit zelus meus, quia obliti sunt uerba tua inimici mei. Psalmo eodem 120 . Vidi pręuaricantes et tabescebam. Psalmus CXVIII 121 . Si iniquitates obseruaueris, quis sustinebit? Apud te propitiatio est. Psalmus CXXIX. Vt ego

es, patiens et multę miserationis et ignoscens super malicia. Dolente Iona super hederam, ait Dominus: Tu doles super hederam, quę sub una nocte nata est et sub una nocte periit, et ego non parcam Niniuę? etc. 207 . Nonne uerba mea bona sunt cum eo qui recte graditur 208 . Nunquid offeram ei holocautomata? etc. Quid Dominus requirit a te, o homo. Vtique facere iudicium et diligere misericordiam, sollicitum ambulare cum Deo tuo. Quis, Deus, similis

et deprecari inieiuniis, sacco et cinere confitens peccata, petens misericordiam et recolens beneficia Dei 199 . Die primo quo posuisti cor tuum ad intelligendum, ut te affligeres in conspectu Dei tui, exaudita sunt uerba tua, et ego ueni propter sermones tuos 199 . Susanna iam facta mortis rea exclamauit ad Dominum et liberatur; maligni testes puniuntur 200 . Clamate ad Dominum. Ad te, Domine, clamabo. Omnes simul orate.

Petitio. Ora in abscondito, non sicut hypocritę. Intra in cubiculum, id est in cordis intentionem. Clauso ostio, id est non admittendo cogitationes uanas. Orantes autem nolite multum loqui, id est sine orandi affectu uerba fundere sicut ethnici. Sic orabitis: Pater noster etc. VI. Petite, quęrite, pulsate. Quis, si petierit filius panem uel piscem, dabit ei lapidem uel serpentem? Lucas addit: ouum et scorpionem. Sunt autem caritas, fides, spes, odium, perfidia, desperatio VII.

terram et orabat XIIII. Trina Domini uigilia docet nos orando de pręteritis, de pręsentibus, de futuris ueniam rogare XIIII.
Peruersus. Qui non receperint uos neque audierint VI. Surdus et mutus est qui nec audire uerba Dei uult nec proloqui VII. Surdus et mutus qui nec discere nec docere uult IX.
Perseuerantia. Dominus miseretur super turbam, ieiunos satiat; infirmos curant, qui expectantes perseuerant VIII. Cęco

Multi ergo audientes ex discipulis eius dixerunt: Durus est hic sermo, et quis potest eum audire VI. Quęritis me interficere, quia sermo meus non capit in uobis. Quare loquellam meam non cognoscitis? Quia non potestis audire sermonem meum. Qui ex Deo est, uerba Dei audit. Propterea uos non auditis, quia ex Deo non estis VIII.
Perfidia. Medius uestrum stetit, quem uos nescitis I. Quod scimus, loquimur, et quod uidimus, testamur, et testimonium nostrum non

uterque Iesu. Sicque per intercessores usque ad Iesum peruenit oratio XII. Quodcunque petieritis Patrem in nomine meo, hoc faciam, ut glorificetur Pater in Filio. Siquid petieritis in nomine meo, hoc faciam, ut glorificetur Pater in Filio XIIII. Si manseritis in me et uerba mea in uobis manserint, quodcunque uolueritis, petetis, et fiet uobis. Non uos me elegistis, sed ego elegi uos etc., ut quodcunque petieritis Patrem in nomine meo, det uobis XV. Amen, amen dico uobis, siquid petieritis Patrem in nomine meo, dabit

duo uiri apparuissent in agro Reatino, qui Castor et Pollux sunt nominati, satis instructus euasit 1 . Philosophię dignitas. Philosophia non in uerbis, sed in operibus 6 . Ad philosophiam hortatur, ita ut uerba probemus rebus. Magni uiri perirent, nisi eos docti extulissent. Sic Epicurus Idomeneum, Cicero Atticum. Virgilius: Fortunati ambo, siquid mea carmina possunt 8 . Stoicorum philosophiam laudat 12 .

Vtrum satius sit modicos habere affectus an nullos. Stoici illos expellunt, Peripatetici temperant 57 .
Pudor. Turpia ne dixeris. Paulatim enim pudor rerum per uerba discutitur 87 . Verecundia etiam senes tangit 4 . Sylla ex uerecundia in iram prorumpebat, Pompeius mitior efficiebatur. Signa uerecundię 4 .

321 . Domine, ne in furore tuo. Anima mea turbata est. Lachrymę 323 . Nisi conuersi fueritis 324 . Anima quęrens Deum 327 . Propter uerba labiorum tuorum ego custodiui uias duras 330 . Commota est et contremuit terra. Carbones succensi sunt ab eo. Fulgura multiplicabit et conturbabit eos 331 . Factum est cor meum tanquam cera liquescens

oratione 227 . Confidentia ad Deum 241 . Victimę impiorum abominabiles Domino, uota iustorum placabilia 270 . Oratio humilis 273 . Verba mea auribus percipe, Domine 321 . Clamor cordis, clamor oculorum 322 . Mane exaudies, id est tenebris abeuntibus peccati 322 . Non est oblitus clamorem pauperis

me et fortes quęsierunt animam meam. Voluntarie se obtulit pro nobis. Tristis est anima mea 361 . Iudas 362 . Vespere, mane, meridie. Passio, resurrectio, ascensio. Conculcauit me homo tota die; uerba mea execrabantur 362 . I. N. R. I. Mors. Iudei in Iesum 363 . Christus ad Patrem 364 . Ad Patrem: Quod non rapui, tunc exoluebam. Sustinui opprobrium. Operuit confusio

Time Dominum et regem. Cor regum inscrutabile. Gloria regum inuestigare sermonem. Rex iustus. Rector. Rector negligens. Rector 131 . Rex iustus. Rex impius. Princeps impius. Impiorum dominatus et dispersio, bis. Rex iustus. Princeps audiens uerba mendacii. Seruus dominans 132 . Melior est seruus pauper et sanus rege sene et stulto, qui nescit prouidere in posterum 133 . Impii domini laudantur uiui; mortuis detrahitur

Non corrideas filio, ne condoleas 147 .
Reus. De damnatis 155, 156 . Cor tuum meditabitur timorem; ubi est litteratus, ubi legis uerba ponderans, ubi est doctor paruulorum? 158 . De damnandis in iudicio 167 . Non habitabunt in terra Domini 203 .

etc. reprobat sacrificia Veteris Legis 216 . Spiritus Sanctus. Donec effundatur super uos Spiritus de excelso 158 . Spiritus meus qui est in ore tuo etc. Pater loquitur ad Filium: Et uerba mea quę posui in ore tuo 165 . Spiritus Domini super me 165 . Deducam imbrem in tempore suo et pluuię benedictionis erunt, id est Spiritum sanctum 191 .

Sapiens. Quis pręstantissimus 12 . Spes periculi solatium 59 . PHALARIS
Sapientis uiri officium est ante uerba rem ipsam, ante rem diligentius quoque eius exitum consyderare. Senectam non grauate fert nec diem metuit supręmam 25 . Sacrilegium. In eos qui diis missa intercęperunt 6 .

hominem. Bonum hominis sapientia atque ratio 300 . Sapientia uxor 303 . Sapientia melior fortitudine. Sermo sapientię. Sapientia simplex 304 . Omnis sapientia a Domino. Verba sapientium. Philosophi 307 . Lignum sapientia 320 . Sapientia Dei 333 . Sapientia huius mundi. Quis sapiens et custodiet eam 403 .

usquequaque 416 . Montes tenebrosi 429 . Humilians peccatores usque ad terram 432 . Secretum. Liber scriptus intus et foris 25 . Verba ineffabilia, quę non licet homini loqui 107 . Occidit in faciem suam propheta, nedum plus cernere cupit quam potest humana fragilitas intueri, etiam ipsum oculorum lumen amitteret 110 .

potest transuadari 118 . Scripturę sanctę sacramenta 122 . Mysterium dicitur quicquid occultum est et ab hominibus ignoratur 124 . Et erunt sermones libri istius quasi uerba uoluminis signati 141 . Fragmenta panum mystici intellectus 186 . Qui reuelat archana 267 . Non plus sapere quam oportet 273 .

Supra dorsum meum fabricauerunt peccatores; prolongauerunt iniquitatem suam 421 . Excussit pharaonem et exercitum eius in mari Rubro 425 . Illic interrogauerunt nos, qui captiuos duxerunt nos, uerba canticorum 3 . Non tradas me in desiderio meo peccatori 426 . Custodi me a laqueo, quem statuerunt mihi. Cadent in retiaculo eius peccatores 427 . Persecutus est inimicus

uteretur manus totas operientibus. Eam appellant cherodotam tunicam 47 . Herodes Atticus ad quendam qui se uestitu philosophum mentiebatur: Video, inquit, barbam et palium, philosophum non uideo 50 . Verba Castricii ad discipulos de uestitu et calciatu non decoro. Soleę, crepidę, crepidulę, gallicę idem est, id est le zopellę ouer gallocę 79 . Vindicta. Polyphontes rex propterea se interfecisse fratrem dicebat, quod ipse ante

1.254  Tu quoque iam ripa Venetus laberis utraque,
1.255  Eridane, et placidus terno laetabere ponte.
1.256  sic ait, assensu superi plausuque sequuntur,
1.257  verba Iovis sumpto Lachesis notat omnia freno. PRONOSTICON
2.1  Quod pereant Latii tot eodem tempore reges
2.2  orbaque sint

1.1.88   Res adeo infecta est nulla uolente Deo!«
1.1.89  Dixit et actutum posita formidine supplex
1.1.90  Suscipis aeterni nunctia uerba Dei,
1.1.91  Paulatimque tumes, foeta diuinitus aluo,
1.1.92   Voce salutari casta puella grauis,
1.1.93  Maioremque sua tellure,

1.2.133  Ocyus Euryalum Nisus, Phocaeus Orestem,
1.2.134   Pyrithoique suum Thesea fallet amor,
1.2.135  Quam uos Inuidiae possint mala uerba furentis
1.2.136   Vincere et Allectus Thesiphonesque furor.
1.2.137  Nec uos credulitas, nec mens mala, caecus et error

laeua est:
1.8.2  Suspicio dextrum possidet illa latus.«
1.8.3  »Cur facies aurita Midae de more?« »Male audit:
1.8.4  Attingit summa uerba quod aure tenus.«
1.8.5  »Quae uero aduerso mulier pulcherrima gressu?«
1.8.6  »Immo illa toto tetrius orbe nihil!«

cingere taxo.
2.2.48  Nec nisi quod pullum, plorabile, triste, capillis
2.2.49  Nunc fas est horrere meis: in moesta liturae
2.2.50  Verba cadant largoque natet mea pagina fletu.
2.2.51  Nam neque nunc thalamos nec connubialia uerba,
2.2.52  Nec Summi mandata Patris Vocemque maritam

2.2.49  Nunc fas est horrere meis: in moesta liturae
2.2.50  Verba cadant largoque natet mea pagina fletu.
2.2.51  Nam neque nunc thalamos nec connubialia uerba,
2.2.52  Nec Summi mandata Patris Vocemque maritam
2.2.53  Nuncio, sed tristes perago pro tempore luctus.
2.2.54  Quis Sinis, aut

se raptoribus, ausint
2.2.252  Quod patrare nefas aut quem occidisse laborent.
2.2.253  Hoc pia, suprema quae uoce nouissima dixit
2.2.254  Verba attestantur. Nam primum: »Ignosce furenti
2.2.255  Seque ignoranti populo, Pater Optime!« clamat,
2.2.256  Mox caelo alterutrum praedonem astrisque locauit,

2.2.301  Debita et humanae nulla est par uictima labi
2.2.302  Te praeter, mea, nate, salus!« Vox deinde reliquit
2.2.303  Plura locuturam et iustum sua uerba dolorem
2.2.304  Destituunt lapsamque solo post terga secutae
2.2.305  Suscipiunt comites, mox instaurata parumper
2.2.306  Abruptos

3.17.4   Hic humilis serpit, grandius ille tonat.
3.17.5   Grandius ille tonat reges regumque ruinas,
3.17.6   Dulcibus hic pingit uerba iocosa modis.
3.17.7  Comoedum ridere decet, lugere tragoedum:
3.17.8   Tristior hic nobis, laetior ille placet.
3.17.9  Inde

3.17.26   Et populi aspectu est exhylarata sui,
3.17.27   Clamoremque suum et plausus agnouit auitos
3.17.28   Atque olim obliti uerba renata soni,
3.17.29  Ac ueluti positis iuuenescat pulcrior annis,
3.17.30   Sperat in antiquum posse redire decus.

3.19.38   Aut tantum linguae simplicitate reum?
3.19.39  Non multis uitae nocuerunt crimina: nobis
3.19.40   Linguae libertas et pia uerba nocent.
3.19.41  Scilicet haec nostri sudoris idonea merces?
3.19.42   Hoc precium uati reddis, Apollo, tuo?
3.19.43  Qui licet

quamuis
4.2.22   Quo tincta est, illo sanguine nata Venus.
4.2.23  Si tamen obseruas nutum, si uota capessis
4.2.24   Cuius obaudiri uerba benigna nefas,
4.2.25  Quae modo dat lacrimas, per quas dea pulcra quod optat
4.2.26   Ostendit doni proditione sui,
4.2.27  Nectar et

4.5.11  Qualia credibile est caelestes dona benignos,
4.5.12   Non matrem decimo mense dedisse tuam.
4.5.13  Illecebras quid enim, quid uerba iuuantia dicam?
4.5.14   Aut quod olorino stillat ab ore melos?
4.5.15  Quid referam doctae studiosas Pallados artes
4.5.16   Atque

4.10.6   Credulus et uerbis pondus inesse tuis.
4.10.7  Tu potius sequeris periuria, linquis amicum,
4.10.8   Et rapiunt celeres irrita uerba nothi.
4.10.9  Scilicet ultrices mendacia plectere Diras
4.10.10   Nescis et memores criminis esse deas?
4.10.11  Fictum Acheronta

magna meis.
4.10.49  Quin potius cessas inhonesta laude placere
4.10.50   Atque hanc perfidiam dedecus esse putas?
4.10.51  Quin rata uerba facis et fallax uoce bilingui
4.10.52   Nunc homines parcis, nunc uiolare deos?
4.10.53  Quae si seruasses 10,53 seruasses Agić: seruasset

12.
4.12.1  Gaudia, libertas spatientur, basia, risus,
4.12.2   Cantus et admixto uerba iocosa sale,
4.12.3  Nec quisquam dulces frenet conuiua cachinnos:
4.12.4   Exue morosos, sedula turba, senes,
4.12.5  Certamenque

4.12.8   Alterno saltet terque quaterque pede,
4.12.9  Nec pigeat multo iactare madentia uino
4.12.10   Brachia et ad cantus flectere uerba nouos.
4.12.11  Pocula sed primum peragantur sena uicissim
4.12.12   Ad dominae nomen pernumeranda meae.
4.12.13  At neque structa

socii commercia fontis
5.1.101  Alliciunt, cum quo salibus lusisse proteruis
5.1.102  Dignatus totiens grauioraque ponere tristis
5.1.103  Verba supercilii et morosam soluere frontem.
5.1.104  Adfectus quod si proles Farnessia nostros
5.1.105  Fastidire potest, Pyladem contempsit Orestes,

Vrbis
6.3.204   Olim intermissis festa canenda modis,
6.3.205  Indigenam agnoscat uocem et sibi nota Quirinus
6.3.206   Carmina et antiqui uerba renata soni,
6.3.207  Semirutae rupes uasta compage reclament
6.3.208   Fornicibus dociles uerba referre cauis,
6.3.209  Totque

Quirinus
6.3.206   Carmina et antiqui uerba renata soni,
6.3.207  Semirutae rupes uasta compage reclament
6.3.208   Fornicibus dociles uerba referre cauis,
6.3.209  Totque repercussas uoces resonabilis Eccho,
6.3.210   Aemula et excaeptos reddat imago sonos.
6.3.211  Quare

6.8.12   Prodere et occultae mystica sacra deae,
6.8.13  Sic tacitos animi sensus signare recusas
6.8.14   Et tua conscriptis credere uerba notis.
6.8.15  Ergo quis in uitium tam rara silentia uertat?
6.8.16   Quis, rogo, desidiam dogmata sancta uocet,
6.8.17  Aut tumido

salutem
6.8.46   Aureli referat dextera fida mei;
6.8.47  Siue quis in tota librarius excipit Vrbe
6.8.48   Eloquiique notat uerba diserta tui,
6.8.49  Hoc munus mandare uelis, clarissime uatum,
6.8.50   Et saltem externo pollice scribe: »Vale!«

7.30.8   Commendant uersus millia multa duos.
7.30.9  Quid tamen hoc prodest? Crudelia nanque moramur
7.30.10   Vulnera, pestiferum uerba pusilla ueru.
7.30.11  Deucalion, Phaethon, obeliscus, spongia, nec non
7.30.12   Expectat nugas Sysiphus ipse meas.
7.30.13  

15  Omnium mentes stupidas reliquit
Nobile signum.
"Indica patrem, machinae creator
Orbis, et nostrae fidei satisfit."
Credulus condam modicum Philippus
20  Verba movebat.
"Filium cernens videt et parentem.
Semper aequali gradimur triumpho."
Christus has tales voluit Philippo
Reddere voces.
25  Post dies Christi volitantis omnes

magister,
Nobilis regum celebrisque proles
Bartholomeus.
5  Liconum turbae calidis et Indis
Ore divino sacra nunciabat,
Vinculo missum retinent honoris
Verba notantes.
Demonum multo fugiunt fragore
10  Ipsius vultum, statuae prophanae
Corruunt iussu subito sacrati
Bartholomei.
Centies noctu totiensque luce

in ruinam:
Fuste percussus superans Ananum
Astra volavit. DE SYMONE APOSTOLO
Symon audivit dominum Zelotes
Verba narrantem nitidae salutis,
Dictus a Chana dominum secutus
Cuncta reliquit.
5  Praesulis sedem tenuit supremam
Post necem sacram Iacobi minoris.
Pavit electum populum

DE INFENSO TRIUMPHUS
Semper armato tibi pugna grandis,
Semper armato furiis Averni,
Non tuae mensae pariterque spondae
Vita quiescit.
5  Verba mortales veluti sagittae,
Clamor irati veluti leonis
Et minae dirum veluti tonantis
Fulgura nubis.
Tu venenosus velut ictus anguis
10  Tuque crudelis velut hasta Pyrrhi

preclaro patricio Veneto Gorgis Sisgoreus Sibenicensis plurimum se commendat
Petre, decus Venetum, Barocie gloria gentis,
Lux vatum, quos haec tempora nostra ferunt,
Aspectu primo mirabar verba loquentis,
Mirabar tanti dulcia gesta viri.
5   Credo tuo, doctor, latitabant pectore Musae,
Quarum praesidio dulce videre decus.
O domus Aoniae, domus o preclara caterve,

merore maximo percitus: ac desperatione pene ductus: huc se tanquam propinquiori loco tutiorique conferre interim statuisse: quo classem galorum sui causa dominatus repetendi uere nouo exeuntem opperiret. Quae uerba Petro animum diuitias per compendia querere (ut in adulterato prius argento indicauerat) properanti labefactauere: fortunaque in huiuscemodi uirum fauente credens incidisse: negociatione omissa Francisci cuiusdam qui cum eo uenerat

senis nuperime quod uolateranum inter agrum senensemque pileum cardinalatus sibi alatum simulans diuiti cuidam grandem stabulario mutuatam auferens pecuniam imposuiisset uirgis cesum aiebant. Haec propter uerba nostri quamquam indignaretur: famulisque qui remanserant florentinos obiurgantibus eisque uerbera minantibus fauerent: ianuensem tamen quendam nautam: qui cum Anchonitanorum naui casu ex orientis superueniens partibus. optime

Nulle ibi rapine, ius suum cuique tribuitur, nuli violencie metus, quisque domibus patefactis modo libuerit, securus degit. Tu vero, ut aiunt, iustissime rex, nihil tam libenter pollicebaris, quin promissa libenter absolveres et verba re sanctires. Testis demum universus orbis: nam ad efferas quoque ac prope ignotas naciones equitatis et rectitudinis tue splendor illuxit. At summa illa prudencia et consiliorum tuorum altitudo, que sepe in secundis, sepe in

cogitari quam exprimi posset, Reuerendissime princeps, quantum uoluptatis perceperim cum tuum audiui de hoc meo sermunculo nuper apud diuum Alexandrum Pontificem Maximum habito perbenignum et fauorabile iudicium, cumque poscere te in scriptis eadem illa uerba, que ipse in concione protuleram, mira quadam humanitate animaduerti. Qua ex re non sum profecto nescius quantam sit meo nomini summa tua auctoritas et amplitudo uel laudem uel utilitatem allatura. Cuius grauissimo testimonio (o deus bone) que tandem opes? quod

noster olim, cum in terram uenturus erat, ignis alicuius speciem aut nubis aut aliam quamlibet huiusmodi effigiem assumpsisset (nam deus ipse, cum sit omnis materie expers, oculis humanis peruideri non potest); at uero si tales aliquas suscepisset formas, unde illi ex igne humana uox, aut unde uerba ex nube suppetere potuissent? Sed esto, do etiam uocem, concedo uerba, cum et Moysi hoc ferme modo locutum fuisse dominum acceperimus. Quid autem est? Nonne melius fuit (ut omittam quod perfectissima sunt omnia diuina opera, etsi uidetur nobis interdum pro

aut aliam quamlibet huiusmodi effigiem assumpsisset (nam deus ipse, cum sit omnis materie expers, oculis humanis peruideri non potest); at uero si tales aliquas suscepisset formas, unde illi ex igne humana uox, aut unde uerba ex nube suppetere potuissent? Sed esto, do etiam uocem, concedo uerba, cum et Moysi hoc ferme modo locutum fuisse dominum acceperimus. Quid autem est? Nonne melius fuit (ut omittam quod perfectissima sunt omnia diuina opera, etsi uidetur nobis interdum pro nostra imbecillitate ita non esse), nonne, inquam, melius fuit deum ea

animus miserrime matri. Ego certe uidere uideor perennes lachrymas: mestissimos eiulatus: dispersos crines: manus sanctissimas modo faciem: modo caput plangentes. Sed age omittamus hec omnia: cum eadem sacri etiam euangeliste consulto fortassis omiserint et Mariam uirginem nihil aliud nisi uerba illa notissima orbitatis clamantem nobis ante oculos proponamus: Mi Jesu dulcissimum quondam: nunc uero amarissimum mihi nomen: sic tu obsecro sponsam tuam deseris? Sic matrem miseram destituis fili? Quomodo factus es mihi amaritudo et dolor? quid igitur faciam? quo iam amisso te

cur miserrimam matrem in tot angustiis non adiuuas? Cur tormenta hec uel morte subita non tollis? An uero clementissime aures tue: que cunctis hominibus patent mihi uni precluduntur? O uos omnes qui transitis per uiam attendite et uidete si est dolor sicut dolor meus. Nonne hec uerba omnes comprehendunt calamitates? Non uidemini nunc uobis uniuersos audire miseros? Quis tam fuit tempore illo durus et ferreus: quis tam inhumanus preter impios iudeos. preter sceleratos iudeos. preter sacrilegos iudeos: qui non eius fletu ac querelis commoueretur? et quis fuit quin

reliquisse monasteria uastasque penetrasse solitudines annosque plurimos feris tantum peruias habitasse terras. Tu igitur, cuius nutu cuncta reguntur fautor mihi adsis, Deus, dictantem inspires, scribentem adiuues, ingenium, uerba, manum, calamum moderare, ut nusquam ab eo, quod tibi placitum fuerit, declinasse argui possim. Tuque, Fili Dei, Deus Christe, mentem animumque eorum, qui hęc legent, tua gratia sic penitus confirmes, ut

quidem miracula operabantur, reuelationes autem uisionumque mysteria, nisi necessario in uulgus proferenda essent, occultabant. Paulus apostolus, cum raptus in paradisum, siue in corpore siue extra corpus, audisset arcana uerba, quę non licet homini loqui, annos quatuordecim rem tantam silentio texit, conscientia sua contentus, donec Corinthiis (ueritus, ne pseudoapostolos sibi uel sui similibus pręferrent, alienati a ueritate, quam ab ipso

Auaritia nanque, si Apostolo credimus, simulachrorum seruitus est radixque malorum omnium cupiditas. Propterea quidem et Dominus in Exodo pręcipit dicens: Non accipies munera, quę etiam ** add. excęcant prudentes, et subuertunt uerba iustorum. Idem in Euangelio: Videte, inquit, et cauete ab omni auaritia, quia non in abundantia cuiusquam uita eius est ex iis, quę possidet. In Ecclesiastico quoque legimus: Qui aurum diligit,

deferendo fatigarentur, cum tridui iter ab eis distaret. Ibidem ultimum Deo spiritum reddidit, cum centum et quinque uixisset annos, miraculis ac uirtutibus clarus. Non alienum uidetur de hoc Antonii habitaculo uerba Hieronymi apponere in Hilarionis abbatis uita sic dicentis: Saxeus et sublimis mons per mille circiter passus ad radices suas aquas exprimit, quarum alias harenę ebibunt, alię ad inferiora delapsę paulatim riuum

uero orationes arma sunt, quibus prosternitur omne diaboli robur, iccirco maligni spiritus interdum orantibus nobis impedimenta struunt, ut uel torpeamus pertesi uel territi obmutescamus uel uagis cogitationibus abducti uerba, quę pensiculate ruminanda sunt, contemptim effugiamus, similes ebriis, qui sępe multa quidem loquuntur, nec tamen, quid loquantur, satis sciunt. Detegamus nunc huiusmodi inimici dolos atque insidias sanctorumque in

sed in omni gente, qui timet eum et operatur iustitiam, acceptus est illi. Paulus apostolus raptus usque ad tertium cęlum, utrum in corpore, an extra corpus, nescit, Deus scit, audiuit arcana uerba, quę non licet homini loqui. Hinc demum in illam prorupit uocem: O altitudo diuitiarum sapientię et scientię Dei! Quam incomprehensibilia sunt iudicia eius et inuestigabiles uię eius! Quis enim cognouit

apostolus: Fui, inquit, in spiritu Dominica die, et audiui, et uidi, ea utique, quę in Apocalypsi commemorat. Quorum pręstantiam diuus Hieronymus admirans ait: Apocalypsis Ioannis tot habet sacramenta, quot uerba. Parum dixi: in uerbis singulis multiplices latent intelligentię et pro merito uoluminis laus omnis inferior est. Apostolici quoque uiri cęlum ipsum animo transcendentes et uiderunt et prędicauerunt multa non

desiliendo, aut etiam insidendo animum aduerterat, quale foret. Iterum prope ripam Lausanensis lacus diei iter fecerat. Cumque iam occaso sole ad hospitium diuertisset et fratres, qui eum comitabantur, inter se de lacu ipso uerba iactarent, rogauit, ubi lacus ille fuisset. Postquam audiuit, miratus est seque eum penitus non uidisse asseruit. Nec tamen mirum uideri debet, si rem oculi cernere non potuerint, cui animus non attenderit, qui sępius

Apostolicum: Siue comeditis siue bibitis siue aliud * add. quid agitis, omnia in gloriam Domini facite. ** corr. ex facientes Et Prophetę uerba dicentis: A mandatis tuis intellexi. Vt, postquam mandata complesset, tunc se sciret mereri intelligentiam Scripturarum. Quod et alibi legimus, quia coepit Christus facere et docere. Erubescit enim quanuis

in quibus perfectę consummatęque iustitię certissima documenta sunt, die ullo uel legere uel audire prętermittamus. Quoties ab iis discedimus, toties periclitamur, ne in sempiternę perditionis baratrum corruamus. Horrent uerba, iacet oratio. Sed si mature discutiantur, nihil est eorum pręstantia sublimius, autoritate grauius, traditione uerius, pręceptione iustius, sensu suauius, pollicitatione felicius. Abest quidem nimis compti eloquii

non habebitis uitam in uobis ideoque post sensum suum abeuntes ab ipso desciuissent, reliquos duodecim interrogante Domino, an et ipsi abire uellent, pro omnibus respondit: Domine, ad quem ibimus? Verba uitę ęternę habes. Et nos credimus et cognouimus, quia tu es Christus, Filius Dei. Sic consyderabat etiamtum Petrus Dominum, ut nihil eum sine ratione dicere, nihil facere arbitraretur. Sic eidem

charitatis uirtus, Paulus plenissime declarat illa Epistola, quam primam ad Corinthios scribit, affirmans uni charitati omnes inesse uirtutes et omnes prorsus uirtutes nihil esse, si hęc una defuerit. Cuius quidem sententię uerba, quoniam non solum discenda, sed etiam ediscenda sunt, operęprecium erit hic apponere. Si linguis hominum, inquit, loquar et angelorum, charitatem autem non habeam, factus sum

te, ibis et uniuersa, quęcunque mandauero tibi, loqueris. Ne timeas a facie eorum, quia ego tecum sum, ut erruam te. Denique: Misit, inquit, Dominus manum suam et tetigit os meum et dixit: Ecce dedi uerba mea in ore tuo, ecce constitui te hodie super gentes et regna, ut euellas et destruas et disperdas et dissipes et ędifices et plantes. Siquis igitur ad prędicationis opus diuinitus eligitur, nulli rei

plantet autem et ędificet uirtutes. Ezechieli etiam Dominus libere uaticinandi pręstitit audaciam dicens: Tu ergo, fili hominis, ne timeas eos neque sermones eorum metuas. Et rursum: Verba eorum ne timeas et uultus eorum ne formides. Ad hęc datum illi pro cibo uolumen intus et foris scriptum. Etenim prędicator et exteriorem Scripturę historiam in exemplum auditorum proferre debet, et interiorem

utque is, qui docet, aliis etiam docendi disciplinam impendere discat. Circuit totam Galileam, ut doctoribus post se futuris urbes, castella, uicos peragrandi solicitudinem insinuet. Docet in synagogis, ut illi ibi magis uerba facere studeant, ubi pluribus prodesse posint. Prędicat Euangelium regni Dei, nequid aliud in ecclesia prędicandum inani iactatione pręsumant. Cum discipulos docet, ascendit in montem, cum turbas, descendit in plana, ut

facultas etiam ad reliquos instruendos proficisci. Pii sane ac boni medici est plurimis curatis alios insuper, qui curatione indigent, perquirere et opportuna omnibus remedia conferre. Legimus Petro Hierosolymis primum uerba ad populum faciente die uno tria milia hominum baptizata fuisse, in dies quoque credentium creuisse numerum. Sed et alio deinde die quinque milia superioribus addita. Cum autem Petrus gentiles quoque Domini iugo

communi omnium saluti consultum uolunt. Neque tyrannorum minis neque suppliciis deterriti sunt, ne Christi nomen ubique circumferrent. Sic in omnem terram exiuit sonus eorum et in fines orbis terrę uerba eorum. Sic habitantibus in regione umbrę mortis lux orta est eis. Merito igitur illi sedebunt super thronos cum Christo iudicantes, qui nunquam conquierunt Christum annunciantes. Inter apostolicos autem uiros

irrationabilia, quantum illis conueniret, monere non neglexit? Idem apud castellum Gallinarium prędicans hirundinibus multiplici garritu obstrepentibus silentium imperauit, nullaque deinde, quandiu ipse uerba fecit, ne minimum quidem sonum aut susurrum edidit. Et quisnam tam impudens est, ut dubitet, Spiritum Sanctum per os eius locutum, cum etiam bestię interdum pręter naturę suę usum, quod locutus est, intellexerint, et

declamationibus usus. Veruntamen iussioni maiorum obtemperans talem fecit sermonem, qualis exercitatissimo tribui potuisset. Exinde prędicationibus operam dare coepit. Cumque aliquando de cruce Domini nostri Iesu Christi uerba faceret, patrem Franciscum, qui uuius adhuc alia in prouincia longe sepositus degebat prope astare in aere uidit nutu confirmantem omnia, quę ab ipso dicebantur. Ad tam sublime euangelizandi munus non nisi per humilioris

beatitatis quietem perueniri non potest, nisi per uitę pręsentis frequenter assiduosque labores. Ac ne plura huiuscemodi exempla enarrando modum excedat oratio, libet in fine capitis huius apponere uerba diui Hieronymi ad Demetriadem uirginem accurate admodum eleganterque scribentis: »Statue — inquit — quot horis sanctam Scripturam ediscere debeas, quanto tempore legere non ad laborem, sed ad delectationem et

Cum deinde ad insinuandam gentibus ueritatem destinarentur et supplicia et neces sibi pręferendas didicissent, nunquid, quominus obedirent, exterriti sunt? In omnem terram exiuit sonus eorum, et in fines orbis terrę uerba eorum. Et cum uerberibus minisque agitarentur, ut tacerent, responderunt: Obedire oportet Deo magis quam hominibus. Ipse quoque Dominus, ut nobis obedientię suopte exemplo

piscibus redisset, quia cuncta, quę iussa fuerant, non plene fuisset executus. Itaque iterum tentata piscatione multisque in illo, quod sibi assignatum fuerat, flumine captis piscibus didicit mandati non rem solum, sed etiam uerba singula diligentius esse perpendenda. Venerii quoque monachi obedientia non est silentio inuoluenda, cum et ipsa plurimis documento esse possit. Hic solitarię uitę cupiditate ardens, inscio

ne inedia periret, regi, ne gladio. Iterum ad Achim fugiens cum suis benigne admodum est receptus. Et cum e Philistinorum pagis predas ageret, uiros ac mulieres internitione tollens, ne res ad regem referri posset, ita illi uerba dabat, ut crederet ipsum mala Israhelitis inferre. Et hoc profecto dignum uenia mendacium, quo se quoque tueri et idolatras potius quam fideles offendere fas erat, dicente Domino: Disperdite nomina eorum de locis

qui loquitur mendacia, peribit. Et rursum: Qui congregat thesauros lingua mendaci, uanus et excors est et impigetur ad laqueos mortis. Ideo eo uitio inquinari ueritus Deum deprecatur dicens: Vanitatem et uerba mendacia longe fac a me! Et ante illum Dauid: Ne auferas de ore meo uerbum, ueritatis usquequaque! Hieremias autem propheta, quo ipsa maligni impostoris dolositas illi, non aliis noceat, pręmonet, ut caueamus,

dicere, quia puer sum, quoniam ad omnia, quę mittam te, ibis et uniuersa, quęcunque mandauero tibi, loqueris. Ad hęc, nequid dubitaret, mittit manum suam, tangit os eius et: Ecce dedi — inquit — uerba mea in ore tuo. Toties quippe lapsus timendus est, quoties nostra, non Domini uerba prolaturi sumus, cum etiam de ociosis, hoc est, quę neque dicenti neque audienti prosunt, reddenda ratio sit. At nequis propterea

mandauero tibi, loqueris. Ad hęc, nequid dubitaret, mittit manum suam, tangit os eius et: Ecce dedi — inquit — uerba mea in ore tuo. Toties quippe lapsus timendus est, quoties nostra, non Domini uerba prolaturi sumus, cum etiam de ociosis, hoc est, quę neque dicenti neque audienti prosunt, reddenda ratio sit. At nequis propterea semper tacere operęprecium sibi existimet, Esaiam lamentantem audiat: Vę mihi

damnans: Os lubricum — inquit — operator ruinas. Et: Vidisti hominem uelocem ad loquendum? Stulticia magis speranda est quam illius correctio. In Ecclesiaste quoque: Stultus uerba multiplicat. Et rursum in Prouerbiis: Mors et uita in manibus linguę. Postremo ipse ueritatis Magister et uitę Dominus in Euangelio ait: De omni uerbo ocioso, quod locuti fuerint homines, reddent

obseruatio uigeat, quod singulis noctibus post peractam horam completorii usque post missam et a tertiis usque ad nonam sacra obseruentur silentia, quatenus et linguę Deum laudandi concedatur opportunitas et inutilia uerba penitus abscindantur. In choro uero ecclesię ad diuinas laudes parato, dormitorio, coenaculo, claustro ac capitulo omni tempore loqui non deceat, nisi ea, quę ordinata sunt in laudibus Dei, ut iam et

est eis, si sic permanserint sicut et ego. Quod nequaquam dixisset, nisi se ab omni penitus mentis et corporis immunditia expertem alienumque cognouisset. Hic ille est, qui raptus usque ad tertium cęlum audiuit uerba arcana, quę non licet homini loqui, et nescit, in corpore an extra corpus raptus fuerit. Sic, qui castitatem colunt, se in corpore esse nesciunt, quia corporis affectiones non sequuntur, sed supra cęlum animo elati

tristatus est, Olda prophetis respondit: Hęc dicit Dominus: Ecce ego adducam mala super locum istum et habitatores eius, quia dereliquerunt me, et sacrificauerunt diis alienis. Te autem, quoniam audisti uerba Voluminis et perterritum est cor tuum et fleuisti coram me, colligam te ad patres tuos in pace, ne uideant oculi tui mala, quę inducturus sum super locum istum. Itaque propter unius

lupus ad uesperam uastauit eos; pardus uigilans super ciuitates eorum. Rursum per eundem prophetam alibi Dominus minatur et ait: Ecce ego adducam mala super populum istum, fructum cogitationum eius, quia uerba mea non audierunt, et legem meam proiecerunt. Et iterum: Locutus sum ad uos — inquit — mane consurgens et loquens, et non audistis; et uocaui uos, et non respondistis. Faciam domui huic, in

nonę refectionem paximacium furto sublatum uesperi latenter comedere consueuerat. Sed tandem conscientię stimulo agitatus coram abbate prosternitur, peccatum confitetur et cum poenitentię moerore ueniam exposcit. Vixdum uerba finierat, et flamma de sinu eius, in quo paximacia recondere solitus erat, promicans, intolerabili foetore cęllam, in qua erant, repleuit. Ille nunquam postea tali edendi auiditate se pulsatum sensit. Vincebatur, quandiu

integer illęsusque perseueret, quomodo etiam, qui quotidie a fidelibus sumitur, non consumatur uel qualiter sub tam angusta forma totus sit uel quo pacto is, qui supra cęlum est, illico, ut dicta fuerint consecrationis uerba, in altari adsit, mirari potius quam scrutari licet. Sed quanquam diuina humanis inuisibiliaque uisibilibus nequeant comparari, quęramus tamen aliquas rerum similitudines, quo magis credibilia uideantur, quę ueriora

Sed profecto neque nota sanctitas obstitit, quin aliquando domestici eius ipsum nimii in puellam amoris inter se taxarent. Quod ipse resciens, coram omnibus euocatam osculo excepit dicens: »Non offendunt obloquentium uerba, quem propria non inquinat conscientia.« Quoniam autem uirginis animum in Dei amorem propensum cognouerat, eam ardenter quidem, sed corde syncero diligebat. Nihil prauum de ipso coniicere debuerunt,

putauerunt. Postquam ergo peperit, Daniel omnibus ad spectaculum conuocatis infantulum per Deum obsecrat, ut, quis pater eius esset, palam diceret. Et statim ab osculo illo, a quo nihil aliud adhuc nisi uagitus audiebatur, uerba proruperunt, quibus cognitum est mulieris maritum esse pueri patrem. Mutata igitur sententia omnes Danielis sanctitatem laudibus extulerunt, cuius precatione factum esset, ut et sterilis generaret et puer, mox ut natus

ac lachrymis inconsolabiliter prosequi coepit, seipsum reprehendens, quod pius in beluam, impius in proximum fuerit, quod illi ursum, illos ipse peremerit, quos ita ac seipsum diligere debuerat. Postremo intantum eum poenituit uerba uindictę protulisse, ut, si fieri posset, sua morte illorum, qui consumpti fuerant, uitam redempturus uideretur. Itaque semper flebat, fletu ipso ostendens ne mentionem quidem uindictę esse faciendam. Nos ergo, cum

cilicina et cuculla et sago rustico. Cumque iam extremo anhelitu laboraret, apertis oculis loquebatur: Egredere, quid times? Egredere, anima mea, quid dubitas? Septuaginta prope annis seruisti Christo, et mortem times? In hęc uerba beatum exhalauit spiritum. Statimque terra obrutum ante urbi sepultum quam mortuum nunciauerunt. Ioannes, Aegyptius anachoreta, pręter uitę sanctitatem futurorum etiam uaticiniis clarus, cum diem postremum sibi

uiderat, uerum fuisse cognitum est. Qui tam feliciter mori cupit, debet, sicut ille uixit, et ipse uiuere. Non potest eius mors mala esse, cuius uita bona fuit. Nursię presbyter Vrsinus, cum animam ageret, prorupit in uerba salutationis, quasi qui principes uiros ad se accedere conspiceret et aduentu eorum admodum gauderet: Optato — inquit — aduenistis, domini mei, et gratias ago, quod pręsentia uestra me dignamini,

uirgines ab eadem cęli Regina feliciter admittenda. His uisis uitam mutauit quintoque et uigesimo die in febrim incidit. Trigesimo uero eandem Beatam Virginem cernens dicere coepit: Venio, Domina mea, uenio. Et in hęc uerba de corporis carcere exiit. Quomodo hanc ullam mortis molestiam sensisse rear, quę se non mori, sed uenire dixit? Aut quare non felicissimam putem, quę de seculi huius miseria in consortium Dei Genitricis Marię recepta

sane ita erit, quemadmodum etiam nunc uidemus aurum in igne purius effici, lapides et ligna corrumpi et in cinerem redigi. Illo pręterea igne terra et cęlum immutabuntur, dicente ipso Domino: Cęlum et terra transibunt, uerba autem mea non pręteribunt. Vnde in Psalmo dicitur: Initio tu, Domine, terram fundasti, et opera manuum tuarum sunt cęli. Ipsi peribunt, tu autem permanes; et omnes sicut uestimentum ueterascent. Et

uacabant iocis, tunc tristari operęprecium erat, cum irrefrenato animi appetitu uoluptatibus indulgebant, cum denunciabatur eis: Vę uobis, qui nunc ridetis, quoniam flebitis! Vę ergo illis, quibus nunc ueritatis uerba pro ludibrio sunt, quoniam tunc, quam uera fuerint, damno irrecuperabili experientur. Visitabo super orbis mala — inquit per prophetam Dominus — et contra impios iniquitatem eorum... Super hoc cęlum

omnes in eo simoniacos execrabitur dicens: Pecunia tua tecum sit in perditionem, quoniam donum Dei existimasti pecunia possideri! Post illum Iacobus Zebedei eos, qui intemperanter sine delectu uerba effutiunt siue turpia siue uana, nimię loquacitatis damnabit dicens: Siquis putat se religiosum, non refrenans linguam suam, huius uana est religio. Arguet etiam illos, qui inter se odio dissident

mandatis Dei pręuaricatus fuerit, morte dignum ostendat, inquiet: Quicunque totam Legem seruauerit, offendit autem in uno, factus est omnium reus. Ioannes deinde, frater eius, de peccatoribus deffiniet in hęc uerba: Qui facit peccatum, ex diabolo est, quoniam ab initio diabolus peccat... Omnis, qui non est iustus, non est ex Deo, et qui non diligit fratrem suum... Omnis, qui odit fratrem suum, homi ci da est. Et

malicia, qui potens es in iniquitate? Tota die iniustitiam cogitauit lingua tua; sicut nouacula acuta fecisti dolum. Dilexisti maliciam super benignitatem, iniquitatem magis quam loqui ęquitatem. Dilexisti omnia uerba pręcipitationis, lingua dolosa. Propterea Deus destruet te in finem; euellet te et emigrabit de tabernaculo tuo et radicem tuam de terra uiuentium. Contra superbos: Exalta te, qui iudicas terram; redde

plurimorum annorum mulctentur exilio, diuturniore carcere castigentur, longioribus discutiantur tormentis, quoniam non tam tempus in peccando spectatur quam pondus. Peccat, qui uno ictu homicidium peragit, peccat, qui tota die uerba blaterat ociosa et absque intermissione garrit atque argutatur. Et cum uterque peccet alterque multum temporis, alter parum in peccando conterat, homicidium tamen poena interdum longiore punitur, inconsulta uero

sum. Ecce me terribilis serpens tortuosi corporis uoluminibus implicatum tenet, ecce in os meum, quod clandestinis dapibus replebatur, caput indidit suum et lethifero morsu sanguinem suctans adimit spiritum.« Sub hęc uerba miser defecit. Quibus profecto non illi, sed nobis consultum est, ut cognito hypocritę fine hypocrisim euitemus. Nimis animę suę infensus est, qui tam diri serpentis uenena non perhorrescit, cum etiam in Hieremia

unus Deus, discreti in personis, unum in substantia. Aperientur eis mysteriorum libri, et secreta cęlestis arcani pandentur, ut, quod nunc fide tenent, tunc, sicuti est, uidendo intelligendoque agnoscant. Audient arcana illa uerba, quę non licet homini loqui. Denique, quod oratorum princeps Demosthenes aut par illi in dicendo Tullius nunquam eloqui potuissent, quod gentilis philosophię antistes Plato aut ipso argutior Aristoteles nunquam

uidere, quam in paradiso beati uident. Unde respondit Dominus: Non poteris uidere faciem meam. Non enim uidebit me homo, et uiuet. Post hęc Moyses de monte Synai descendens, cum ad populum uerba faceret, apparuit (sicut scriptum est) facie cornuta ex consortio sermonis Domini. Ea cornua quosdam lucis radios fuisse exponunt. Et Apostolus gloriam uultus eius appellat, qua luce ita illorum, ad quos loquebatur,

sibi contigerit, nescit. Et cum ita sit, manifestum est ad uidenda, quę uidit, et audienda, quę audiuit, non sensibus corporis usum, sed alio quodam sensu longe puriore diuinioreque. Et audiui — inquit — arcana uerba, quę non licet homini loqui. Profecto, si aure audisset, et lingua eloqui ualuisset. Sed supernę glorię bonum maius est, quod ut iis instrumentis aut percipi queat aut exprimi possit.

inquit — lumine lucernę neque lumine solis, quoniam Dominus Deus illuminabit illos, et regnabunt in secula seculorum. Quam pręclare apostolus reuelatam sibi supernę glorię descripsit dignitatem! Audimus quidem uerba consyderamusque mysteria et miramur. Sed ubi sunt, quęso, illa ineffabilia? Profecto, si omnium insuper hominum linguę hac de re sola quotidie loquantur, semper bonum illud residuum erit, quod dici non potest quodque

quoque apostolus, cum in crucem Egeę proconsulis iussu actus esset, deliberantibus turbis, ut ipsum per uim irruentes erriperent, non acquieuit, dissolui cupiens et esse cum Christo. Cum igitur iam biduum de cruce ad illos uerba fecisset, uitę ęternę promissis omnes errigens, si religionem a se prędicatam constanter tenuissent, postremo animam Deo commendans, luce de cęlo lapsa circumfulsus expirauit. In quanto ergo lumine uiuunt sancti, si

et languescente lingua obmutuisset, repente in uocem prorupit dicens: »Expecta me, pater, expecta me!« Et interrogatus patrem Franciscum se uidere dixit multa cum luce cęlum uersus tendentem. Hoc dicto de corpore exiit et uerba re comprobauit, illum continuo sequens, quem cernere se aiebat. Nunc cum illo cęlestibus fruitur diuitiis, quocum simul terrenas contempsit. Cęterum Franciscus, sicut hic multis humilior, ita illic

Christi) dum missale sacrificium offerret et iuxta ritum ad plebem conuersus »Pax Domini sit semper uobiscum« diceret, angelica uox cunctis audientibus respondit: »Et cum spiritu tuo!« Exinde mos inoleuit, ut pontifici ea uerba repetenti nihil a clero respondeatur, ut scilicet dignum se exibeat, cui angeli respondeant, non homines. Pręstare enim cęteris uitę sanctitate debet, qui pręstat officii dignitate. Beatitudinis uero Gregori hoc

mea planta tuas imitatur, Daedale, pennas,
1.142  Nec leuibus plumis praeda tenenda fuit.
1.143  Quid loquor infelix? Nil prosunt uerba dolori:
1.144  Mors o uenias misero nil metuenda mihi.
1.145  Hanc ego Tarpeiam nunquam confringere sperem,

1.171  Quamque piget lucis cernas rogo lumine grato
1.172  Cui misero et quoties uota fuere mori.
1.173  Verba damus leuibus uentis foribus quoque duris;
1.174  Fabula sum cunctis inde ego nota locis.
1.175  Ipsa manes surdis tamen at mihi

ante tuos aduolitasse pedes.
9.5  Inde ubi conspicuum ueluti cum numen adorat
9.6  Inferius, supplex talia uerba dedit:
9.7  "Hactenus excultus uiguit, Francisce, Catullus;

mihi fata darent felicia saecla beato,
36.40  Tunc ego perpetuo laetus amore forem.
36.41  Quid loquor infelix? Quid inania uerba, querellas
36.42  Fundimus? Hei steriles non facit ille sonos.
36.43  Per mare ueliuolas festinat tendere pennas

37.42  Omnia sint habitu candidiora tuo.
37.43  Cernimus, ut maestum paterno in funere natum,
37.44  Hic stetit Aspalatum, talia uerba gemens:
37.45   "Non mihi sollicito priscas deflere Salonas
37.46  Est animus tristis, non ego uana queror.

39.32  Obruimur meritis undique nempe tuis.
39.33  Qui modo pro uersu quaerebam mittere uersus
39.34  Proque sonis tenues, mollia uerba, sonos.
39.35  Nunc in amore tibi non tantum uerba licebit
39.36  Mittere, purpureis, ut fit, operta comis,

modo pro uersu quaerebam mittere uersus
39.34  Proque sonis tenues, mollia uerba, sonos.
39.35  Nunc in amore tibi non tantum uerba licebit
39.36  Mittere, purpureis, ut fit, operta comis,
39.37  Vera sed ex animo uerum testantia amorem

constanter tot mala ferre iubet.
46.143  Iura petit si quis, geminas sibi porrigit aures,
46.144  Ceu quodam numen postmodo uerba refert.
46.145  Litibus auditis nunc hos, nunc increpat illos,
46.146  Disona concordi pectora pace ligat.

Vrnula parua capit nomina tanta ducum."
58.65  Dixit et obliquans oculos cum uoce premebat.
58.66  Pallidus ora tamen paucula uerba dedi:
58.67   "Vade per Elysios duce sacra Virgine campos;
58.68  Numina fausta tua sint precor officio!

78.3  Vix puto ter denos compleuerat paruula menses,
78.4  Et uetulos tenero dabat ab ore sonos;
78.5  Talia uerba dabat, tales dabat ore profatus,
78.6  Vt merito quisquis dicere posset anum.
78.7  Si uixisse diu potuisset, moribus istis

quidem albarium opus atque tectorium devenustat, sic vestra vi sua ac religione pollens oratio, casta simplex sancta, extrariis nihil indiget ornamentis: atque ut Vestam Bachanalia, Minervam floralia, Dianam unguenta, sic philosophos, praesertim nostros, nimis ambitiosa atque exquisita dedecent verba. Ergo tuus Georgius, Sigismonde, reipsa contentus hoc est philosophia: sermonis fucum negligit mavultque Scotum quam Lucretium de philosophia disputantem audire; itaque obeliscum neque unguem neque calamum transversum aut miniatulam caeram timet; alioquin culpam ipsam et Thome et Scoto

Scyticae superant lactea colla niues.
1.29  Vror: seu nostros prospectas sydere uultus,
1.30   Vror: seu loqueris seu taciturna siles,
1.31  Vror: seu nitido componis uerba lepore,
1.32  Vror: seu gelidae lumina figis humi,
1.33  Vror: seu rides lachrymas seu spargis obortas,
1.34  Vror: seu placidos ducis ab ore sonos,

6  Haec crucifer domuit, clauiger illa deus. Ioanes Gotius Iacobo Bono.
1  Seu tibi Pegasides ueniunt in uerba sorores,
2  Pollice seu docto thracia plectra moues.
3  Dic quibus in syluis, quibus es nutritus in antris?
4  Nam tibi Apollineum

orationis uenustas desiderabatur, in epitaphiis pręsertim, quę, ut cuique libitum esset, a doctis pariter et indoctis describi solebant. Mihi itaque propositum est non nisi probata exquisitaque decerpere, ut dignum tuis uotis munusculum tibi offeram. Mutilata uerba singularesque litterę quid designent, ostendere conabor. Quicquid pręterea magis aperta expositione indigebit, prout potero, planum faciam, denique nihil omittam intentatum dum tibi satisfacere cupio. I.3. Tametsi sciam non defuturos qui

Ad S. Paulum In fine versus praecedentis scriptum
Semicapri quicunque subis sacraria Fauni,
Haec lege Romana uerba notata manu.
Hersalus hic iaceo, mecum Merralla quiescit,
Quę soror et genitrix, quę mihi sponsa fuit.
Vera negas frontemque trahis uel enygmata Sphingos
Credis? Sunt Pythio uera magis tripode.
Me pater e

Duo curules a solio eburno denominati, duo cereales a Cerere, id est anona quam cura bant dicti. Cf. Pomp. Laet., ibid. 40.3. Singulares igitur litteras dimidiataque uerba ita lege: C. Caius. V. VIR. Quinque uir. PVBL. Publice. DECVRIONIB. Decurionibus. (Decuriones) Quales in urbe senatores, tales in prouinciis decuriones erant. Cf. Per.

49. Cf. CIL X 190*; cf. G. G. Pontani De tumulis 2,19 Ibidem
Da tumulo pia uerba, pręcor, quo nunc iacet is qui
Non sentit lites iurgiaue ulla domi.
Macte uir ingenio, flores uer spiret ad urnam,
Dent pacem cineri numina. Da precium.
Do precium: fuge iura thori, fuge iura mariti,
Non

sunt. 117.2. Diximus sexuiratum in prouinciis esse, non Romę. Cf. In epigr. 60,2 Primigenię filię: nos dicimus primogenitę. Sed etiam grammatici ea primigenia uerba uocant quę per se inuenta sunt, nec aliunde deriuantur. Non igitur incongrue sicut primogenitos ita et primogenios dixerimus illos qui primo nati sunt. Primigenię filię eqs: cf. Per.

auditorum consessus, hominum concursus et expectatio, recitantis pallor et iudicii metus, multorumque censura multo magis quam paucorum emendat, praesertim cum legimus, non dicimus, neque incendimus, sed citra ullum affectum consulimus auditores. Quare prestat recitantis scripta quam dicentis uerba laudari. In illis enim mera lucubratio et ingenii uis, in his uero et extrorsum quamplurima commendantur lenocinia; nanque uiuida uox, gestus animi motibus pares, corporisque uigor et manus et oculi non minus quam

abstractis, quia in aeternis non prius tempore est unum quam alterum, quamvis in illis sit ordo perfectionis. Tamen de tali numero difficilis est scientia. Maxime apud peripateticos, qui negavere Ideas Platonis, ut sunt abstractae a singularibus. Tamen Aristoteles certe non sensum, sed verba Platonis impugnavit. Quia tales ideae apud Platonem sunt ipsi numeri vel rationes in mente divina existentes (ut supra probatum est), quod certe neque Aristoteles ad hunc sensum negare posset. Numeri vero ad nostrum usum redacti sunt similitudines illorum in mente divina existentium.

sumentes ab incolis apud Catadupam Nili praecipitationem, ubi sonum ob sui magnitudinem non audiunt. Plato, inquam, noluit hoc dicere, sed quod illa harmonia caelestis non cadit sub auditum sensus, sed tantum sub auditum rationis. Quae non est ex sono (ut Aristoteles sibi imposuit, magis verba quam sensum Platonis impugnando), sed est ex velocissimo et tardissimo (ut modo dictum est). Talis enim harmonia perfectissima (ut organum) est proportionata enti perfectissimo.

qui tanto constrictus articulo uellem etiam maiora promittere, deierare coepi et nomen eius obtestans dicere, 'Domine, si unquam habuero codices sęculares, si legero, te negaui.' In hęc sacramenti uerba dimissus reuertor ad superos, et mirantibus cunctis oculos aperio, tanto lachrymarum imbre perfusos, ut incredulis fidem facerem ex dolore. Nec uero sopor ille inanis fuit, aut uana somnia quibus

fratri qui ex Hebreis crediderat me in disciplinam dedi, ut post Quintiliani acumina Ciceronisque fluuios grauitatemque Frontonis et lenitatem Plinij, alphabetum discerem, stridentia anhellantiaque uerba uix meditarer. Quid ibi laboris insumpserim, quid sustinuerim difficultatis, quoties desperauerim, quotiesque cessauerim et contentione discendi rursus incęperim, testis est conscientia tam mea

ita dicens: Post Quintiliani et Tullij lectionem et flores rhetoricos cum me in linguę huius pistrinum inclusissem et multo sudore multoque tempore uix coepissem stridentia anhellantiaque uerba resonare, et quasi per criptam ambulans rarum desuper lumen aspicere, impegi nouissime in Danielem, et tanto tedio affectus sum ut desperatione sumpta omnem ueterem laborem uoluerim contemnere.

inquit, secundum uerbum tuum in pace, quia uiderunt oculi mei salutare tuum quod parasti ante faciem omnium populorum, lumen ad reuelationem gentium et gloriam plebis tuę Israel. Vix uerba finierat, cum lux repenti fulgore locum replens omnium perstrinxit oculos, nec quisquam illum cernere potuit, dum animam exhalaret. Quidam ex ijs qui aderant angelos testabantur sibi apparuisse, quidam uocem se

audisse inuitantis ac dicentis: Veni, mi dilecte, ut a me mercedem capias, pro cuius amore tot labores tam libenti animo sustinuisti! . Alij dicebant suis auribus ipsius Hieronymi uerba se hausisse cum diceret: Ecce iam ad te uenio, pijssime Domine Jesu, suscipe seruum quem sanguinis tui precio redemisti! Lux abijt et ipse cum luce relicto corpore cęlum ascendit, ab eo feliciter

regna beata poli.
Disce quibus meritis, nostro dum uixit in ęuo,
tot bona nemo uni contulit ecclesię.
Correxit sacrę corrupta uolumina legis,
exposuit ueterum mystica uerba patrum,
errorum tenebras ueri splendore fugauit,
assiduus recti doctor et autor erat,
Et Latię et Graię callebat Palladis artes,
nouerat Hebraice Caldaiceque

talorum lusum tesserarumque sectabatur. Cumque cum ipso patre luderet nec sibi iactus ad uotum succederent, ait: A lusione ista nisi uictor non exurgam, uel inuito Hieronymo, qui aleam prohibet! Vix uerba finierat, cum a demone formam ęthiopis assimulato raptus nusquam comparuit nihilque fuit patri relictum pręter lachrimas moeroremque orbitatis, ne et ipse poena careret, qui suum sic educauerat filium.

nititur, Blondum quendam Forliuiensem in medium produxisse; qui, cum Italię regiones describeret, tertiam decimam dixit Istriam esse, in qua, inquit, Iustinopolis Ciuitas et Pola et Stridon oppidum, Sanctissimi Hieronymi patria, quod hodie Sdrigna appellatur. Hęc Blondi uerba cum legissem, monachi Bergomensis pium simplicemque affectum mecum excusare coepi, et Discipuli , inquam, error magistri culpa est. Magister autem parum (ut mihi uidetur) scrutandę antiquitatis curiosus, nominis similitudine decęptus, Stridonem olim fuisse putauit quod nunc

quam procul a uero sit. Italię fines Pomponius Mella, antiquissimus autor, qui ad mare Adriaticum spectant, ad Tergestum usque produxit, Strabo ad Polam, Plinius ad Arsiam fluuium, Ptolomeus quoque Istriam Italię finibus uidetur concedere; Pomponij libro Geographię suę secundo uerba hęc sunt: Illyricis usque Tergestum, cętera Gallicis Italisque gentibus cinguntur. Strabonis autem lib. VII. hęc: usque ad Polam ciuitatem Istrię, huius temporis Imperatores Italię terminos extendere. Plinij uero Naturalis hist. lib. III.

dicendi desuetudine ac situ quodam consenuerim: scitis enim quantis angustiis, quo sermone quotidiano inter provinciales obruor, ut vix succissivo tantum tempore nec nisi libris legendis vacare possum; quo magis magisque mirandum esset litteras et verba Romana: quae nunc ubique locorum in tanta hominum colluvione degenerant, mihi penitus non exolevisse; praesertim cum mihi non patria nec ingenerata, sed nova et ascita et aliunde sita fuerint: quae tamen si mihi propria et nativa contigissent: neque alius sermo quam latinus mihi

Gens omnis adorat.
1.55  Nate, meae vires, dulcis solatia vitae 55
1.56  Spiritus, aeterno nunquam spoliande furore,
1.57  Quo nullum exilium longinquas traxit ad oras
1.58  Sedibus aethereis nos; nunc mea verba reconde
1.59  Pectore, Nate, tuo; nostrae praecordia vitae
1.60  Accipite, o Mundi spes, puri lumina Coeli: 60
1.61  Quam varias rerum vires pulchro ordine servant,
1.62  Nunc nunc nos meminisse juvet,

1.96   Hominis pulchritudo Splendida praefulget facies, oculusque Smaragdo
1.97  Vel similis fulgore ferit vulgata per Orbem
1.98  Aethera, post nitido solvi redolentia verba
1.99  Vertice, spectabat laetus Jovis ore sereno
1.100  Hunc pedibus properare sacris, circumtonat Orbis 100
1.101  Gaudens, excelsi cupiat quod jussa Tonantis

mali.
2.103  Consulo decerpas fructum; cito candida proles
2.104  Te caelo aequabit, dulcis solatia vitae
2.105  Aethereae nosces; opus est mihi vera fateri, 105
2.106  Cuncta scies.” Subito sua pectore verba revolvens
2.107  Foemina foemineo compulsa est dicere more:
2.108  “Est ne hoc verum, quod tu narras, callide serpens?”
2.109   Decipitur insana muliere. “Vera

2.130  Vota suam crucient, dicens: mea gloria, quid vis? 130
2.131  O dea, fac referas, cur tu me saepe vocasti,
2.132  Ecce adsum”. Dixit misero sibi talia verba:
2.133  “O Conjux venerande mihi, mea cura salusque,
2.134  Inspice, quid vetuit nobis moderator Olympi,
2.135   Eva respondet Adamo. Frater Adam, pomum, in quo sunt

Subito custodem liminis alti
2.209  Voce vocat magna Deus, ipsos lumine tanto
2.210  Privet praecipiens et pellat postibus illis 210
2.211  Continuo, referens pertristia splendidus ore
2.212  Verba suo miseris coeli terraeque Creator:
2.213  “Me me sprevistis (proh, sors male fida!), popelle!
2.214   Pulchra

ex uobis processerit obuius illi
Et uictum dederit letho, cumulabitur amplis
Diuitiis factusque gener mihi, liber in omne
Tempus erit, nullum pendens aliquando tributum
1.385   Ipse genusue suum." Quem non uel talia uerba
Vel tam pręcipuę mercedis pacta mouerent?
Muta tamen stant ora uirum laudisque fauorem
Promissique fidem uicit formido pericli.
Feruidus interea iussis parere paternis,

Contremuit paries. Poterant timuisse ruinam,
Ista sacri (ut quondam) si flarent ęra Leuitę,
2.250   Si foret hic priscę Hiericuntis moenia murus.
Nil aliud poterant aures audire loquentum,
Verba magis magno strepitu superata quierant.
Conticuere tubę, calamos inflare choraules
Et digito pulsare leui caua cymbala psaltes
2.255   Coepit et argutis fidibus resonare lyristes
Ac Phrygios cantare modos. Nunc

Oppressum subito morbo Dauida iacere.
Illi intro irrumpunt, ut iam uel cęde iacentem
2.480   Afficiant, recto uel uiuum tramite ducant
Ad Saulem regem. Elusi commenta lacessunt
Incusantque dolos et callida uerba Micholę.
Rem referunt regi. Natam Saul inde uocatam Saul ad Micholam
Increpitans "Tantumne animi superesse, Michola.
2.485   (Quod nunquam rebar) potuit tibi," dixit "ut hostem

Nunc fidei committo tuę commendoque nostros
Confectos lachrymis et longa ętate parentes.
Hic maneant oro, donec, quę fata sequantur,
Experiar, uel quo claudentur fine labores."
3.380   Hinc exorato per talia uerba tyranno
Ambos hic pariter, matremque patremque, reliquit.
Ipse in pręsidio stetit antri rupis Odolę. Gaddus propheta
Inde tamen, uatis seruans oracula Gaddi,

quo sancta dei placastis numina uotis
3.430   Supplicibus cantuque precum sacrisque litatis,
Quum tamen ille meum quęrat peruertere regnum
Insidiasque paret, sumptis et prouocet armis?"
Hęc quum terribili fudisset uerba profatu
Ira recens regis, cuius non protinus ora
3.435   Inficeret pallor, gelidos metus angeret artus? Achimelech sacerdos ad Saulem
At tamen intrepida respondit uoce sacerdos.

Exhaustum cupido totum consumpsit hiatum.
Et tunc illa quidem deprendit tam magis ipsum
5.25   Incaluisse aliis quanto maiore bibendi
Libertate solet dominus quam seruulus uti.
Potus Nabal erat, perplexo uerba palato
Dimidiata refert non blesę crimine linguę,
Sed uini uitio uenas inflante madentes.
5.30   Ipse idem nescitque loqui nescitque tacere.
Murmurat ore, manu gestit, conniuet ocellis.

audax animi sic fatur Abisas:
"Ecce deus, deus ecce tuum tibi tradidit hostem!
5.135   Vtere sorte data! Vis uno cuspidis ictu
Conficiam Saulem?" Quotus hoc uetuisset in hoste
Tam sibi suspecto, quem iam nec mitia uerba
Reddere placatum poterant, nec cognita fidi
Pectoris officia? At uetuit Iesseius heros.
5.140   Qui tunc tale suo responsum fudit Abisę: Dauid ad suum Abisam
"Mitte

Talibus obstrictum non me uis ulla pericli,
Non arcere labor poterit tua castra tuentem,
5.325   Donec uulneribus confosso corpore uires
Destituent lapsosque solum susceperit artus."
Forti digna uiro Dauidem uerba loquentem Rursum Achis
Achis utraque manu constrinxit ad oscula dicens:
"Viue diu, Dauid! Si uixero, plura daturus
5.330   Sum quoque dona tibi. Primos eris inter amicos

Ioabus ad regem
Exclamat: "Quęnam te, rex, fiducia fecit
Incolumem sinere ire tuis ex ędibus hostem?
Hanc Abnerus enim quare penetrauerat urbem?
7.310   Nonne uolens dare uerba tibi? Tum discere, quicquid
Ipse agites rerum, quantos concire paratus
Moliris. Quibus inspectis ad tuta recessit."
Hęc fatus regi, coepit secreta Ioabus
Voluere consilia. Emisit, qui nomine regis

Mactatę pecudes sacrum fudere cruorem
Incendensque deo ex illis holocausta sacerdos,
Orauit pacem populo plebique fideli. Dauidis pietas
8.250   Tum bona uerba pius cunctos diffundere supra
Occepit Dauid uotisque optare salutem
Omnibus atque deum res implorare secundas.
Finitis precibus panem partiuit in omnes
Atque bolos assę carnis, similaginis offas

Dic mihi, quam recte noster Dux ipse Ioabus
Sese habeat populusque meus sociique meorum
9.210   Et quo sit spes nostra loco. Quis denique finis
Pugnandi uobis Rabbę sub moenibus altis?"
Ast illi inter se dum talia uerba uicissim
Euoluunt, prono successit uesper Olympo.
Tunc rex, ut fessum corpus iam curet Vrias
9.215   Inuisatque suos et se soletur in illis,
Iussit et ambrosias post ipsum mittier escas

11.130  Turba uirum. Cuncti pariter tua signa sequentur
Et iam Iudeo tutus dominaberis orbi."
Dicta quidem lęto susceperat Absalon ore
Quique aderant natu maiores illa probabant.
Absalon ipse tamen Chuso quum uerba uocato
11.135  Achitophelis ibi dudum prolata referret
Et, quidnam super his sentiret, forte rogaret, Chusus euertit Achitophelis consilium
"Achitophelis" ait Chusus "mihi

reticente tumultu
11.350  Nosse nihil potui. Veni, uictoria tantum
Vt tibi nota foret." Dum talia fatur Achimas, Chusus
Applicuit Chusus. Sed pectore fessus anhello,
Vix uerba euoluens referebat et ipse phalanges
Aduersas mundi rectore fauente fugatas.
11.355  Sitne puer sanus, Dauid rogat. Ille parumper
Cunctatus dixit: "Patiatur talia quisquis
Hostiles animos in te, rex

Oppida cum uicis hominum non indiga cultu,
13.240   Scilicet ut pateat, quam multis milibus unus
Imperet et quanti pariter sua iussa facessant.
Ast animum dictis aduertens ipse Ioabus
Deque animi fastu noscens ea uerba uenire,
Hoc salubre et prudens responsum reddidit illi: Ioabus ad Dauidem
13.245   "Augeat innumeris tua gentibus, optime princeps,
Regna deus tribuatque tibi felicius ęuum

Atque Abiatharum. Spreuit Salomona superbus
Ille tuum pariterque meum spretumque reliquit.
Ergo tuo post te sceptro potietur et idem
Nos tua proiectos longe de sede repellet?"
14.60   Nondum cessarant Bersabes uerba loquentis, Nathan
Quando Nathanus captato tempore uates
Affuit ad limen ueniens portamque cubilis.
Hoc referunt regi iussusque intrare propheta
Venit et ad

Zuonimerus igitur nauiter, sicut rogabatur, accersitis omnibus regni sui pręfectis decurionibusque ciuitatum conuentuque habito ad Quinque ecclesias in campo qui Cossouus nuncupatur litteras aperiri fecit et cunctis cum silentio audientibus publice recitari; quę in hęc fere uerba scriptę erant: Romanus pontifex et Cęsar Augustus Zuonimero regi populoque eius salutem. Rem certe indignam et Christianorum principum ignauię adscribendam existimamus ut Hierosolymę sanctaque loca, in quibus Christus Dominus pro nobis nasci, pro nobis mori

hanc usque diem isthęc maledictio tam certum euentum habuit ut non ab irato prolatum quod tunc dixit crediderim, sed a uate pręnunciatum, Deo uolente palam fieri quanto grauius luituri erant supplicium criminis autores, si sic posteri quoque eorum essent afficiendi. Post hęc uerba Zuonimerus continuo animam exhalauit et relicto corpore ad cęleste regnum transferri meruit, cum terrenum tam bene rexisset per annos quinque et triginta; tam diu enim cum potestate uixit. Bela autem, Pannonię rex, huius nominis primus, cum fama referente hoc

contineatur, ut heresis scysmataque extirpentur, ut pax reddatur ecclesiae, ut tandem aduersus communes fidelium persecutores Turcas, communia Christianorum arma sumantur. Talia tu cum legeris, putabis illum non in auditorio ac frequenti consessu celeberrimorum uirorum uerba facere, sed in acie totum uersari, arma tractare, buccina militari concrepare: tam acer est in dicendo, tam uehemens in exhortando, tam efficax in suadendo, ut omissa actione, pronuntiationem uehementiamque uerborum Demosthenis Aeschinisque, sua uerba trutinantium, crederes. Quod nequaquam

ac frequenti consessu celeberrimorum uirorum uerba facere, sed in acie totum uersari, arma tractare, buccina militari concrepare: tam acer est in dicendo, tam uehemens in exhortando, tam efficax in suadendo, ut omissa actione, pronuntiationem uehementiamque uerborum Demosthenis Aeschinisque, sua uerba trutinantium, crederes. Quod nequaquam auderem adstruere, nisi et orationi prius peroratae, quam pene demandatae, ipse interfuissem, et ab omnibus fere, qui interfuere, commendatissimam cognouissem. Nam et tunc totius pene sacratissimi theatri applausu est excepta, et postea omnium (qui ea

maiori studio quam ingenio uersus condere.

Verum quod ad imitandum delegit optimos, in eo uiri iudicium non mediocriter probatur. Hic ergo, mea quidem opinione, et carminis elegantia et operis materia quemquam delectauerit. Sunt enim in eo omnia uerba delecta, translationes eximiae, sermo distinctus figuris, non parua persuasio, cunctaque suis locis reddita, in omnibus uero heroica dignitas, ut non iniuria et delectare et prodesse simul possit. Nam eius generis est poema, ut humanae uitae non parum prosit usui, dum enim uarii militaris

Oedipodis quem uix aperiret cura labroque,
Vix Tiburtinae pectora sacra deae –
5  Iam legitur clarus Vadiani munere uatis,
Cui uirides lauri tempora docta premunt.
Non secuit tantum salebras uitiataque uerba,
Plurima sed multis contulit historiis.
Quid non huic debes docto, Germania, uati?
10  Excolit hic nomen progeniemque tuam. Ad excellentissimum

De patientia Iob | et quare bonis accidant mala c. 18 De patientia martyrii c. 19 De exhortationibus ad patientiam martyrii c. 20 Verba sanctorum martyrum ad tyrannum in ipsos sęuientem c. 21 Quod non debemus ultro se offerre suppliciis c. 22 Quod multum prodest in

et ex mortalibus facit immortales. Virtus etiam fidei in eo enituit, quod ex tam infirmo principio tantum roboris concepit, ut humiles homines, pauperes, inermes | neque persecutionibus | neque cędibus cohiberi potuerint, quin longe late-que reuelatę diuinitus ueritatis uerba disseminarent. ps. 18 In omnem terram exiuit sonus eorum, et in fines orbis terrę uerba eorum. Matth. 15. Hoc sane fuit granum illud synapis quod minimum erat omnium seminum,

humiles homines, pauperes, inermes | neque persecutionibus | neque cędibus cohiberi potuerint, quin longe late-que reuelatę diuinitus ueritatis uerba disseminarent. ps. 18 In omnem terram exiuit sonus eorum, et in fines orbis terrę uerba eorum. Matth. 15. Hoc sane fuit granum illud synapis quod minimum erat omnium seminum, postquam autem creuit, maius factum est omnibus oleribus | euasit-que arbor grandis, in cuius ramis uolucres cęli habitarunt.

Multi dicent mihi in illa die: Domine Domine nonne in nomine tuo demonia eiecimus? et in nomine tuo uirtutes multas fecimus? Et tunc confitebor illis quia nunquam noui uos | discedite a me omnes qui operamini iniquitatem! Hoc idem Apostoli uerba docent dicentis: Cor1.13 Si fidem habuero, ita ut montes transferam, charitatem autem non habuero, nihil sum. Cęterum hoc quoque mali credentibus et non operantibus contingit, quod cum sese ocio dederint, etiam fide deficere

Frustra enim Deum precatur, qui Dei iussa parui ęstimat. Hoc idem per Hieremiam Spiritus Sanctus affirmat dicens: Hier6 Ecce ego adducam mala super populum istum, fructum cogitationum eius, quia uerba mea non audierunt, et legem meam proiecerunt. Post hęc denunciat illis captiuitatem futuram, ut qui ad Legis pręscriptum sponte seruire Deo neglexerunt, nuiti seruiant inimicis Dei genti-que infideli. Et si talia Legis

Alii quippe ne audire quidem uolunt diuinos, qui in ecclesia recitantur sermones. alii autem audiunt, sed quę pręcipiuntur, ea exequi aspernantur. alii uero magis temerario ausu ita audiunt, ut ea econtrario arguere pręsumant, et ueritatis uerba quę non intelligunt, peruertere aliquo modo conantur. De primis conqueritur Dominus ad eosdem dicens: Io. 8 Quare loquelam meam non cognoscitis? quia non potestis audire sermonem

Io. 8 Quare loquelam meam non cognoscitis? quia non potestis audire sermonem meum. Et ut ostenderet eos, qui audire diuina dedignantur, ex parte diaboli esse: Mar. 7 Qui ex Deo est inquit, uerba Dei audit. propterea uos non auditis, quia ex Deo non estis. Hi ergo et surdi sunt et muti, cum nec aures accomodent Ecclesię doctoribus | ec quicquam tale aliquando loquantur. Qui nisi conuersi postremo sese offerant

Legis spicas, et ut triticum sub paleis latens comedere ualeamus, confricemus eas manibus intelligentię spiritalis. promentes in lucem, quicquid sub figurarum ambage condi credimus. Nihil erit menti Deo dicatę iucundius | quam nosse sensum Domini | et uerba aliud quam sonant significantia intelligere. Et quoniam hanc spicarum confricationem sabbato ab apostolis factam legimus, hoc admonet nos | ea quę mystica sunt, commode perpendi consyderari-que non posse, nisi cum secularibus curis liberi et expediti sabbatum id est quietem

cum simplicibus iuuat. habes et montes excelsos, quorum altitudinem si adire nequiueris, mirari proderit. Medicamenta quibus rebus composita sunt, licet ignoret ęgrotus, prosunt tamen ei | eleuant-que languorem. Ita diuina uerba si legantur, etiam non intellecta | uim habent ad animę sanitatem conferendam. Te nunc appello qui diu multum-que in gentilium libris uersatus es, dum te comptus delectat sermo | et musici poetarum cantus deliniunt, quantum inde tibi

De auditionis cura. Caput XXV Audire quoque quę in ecclesia leguntur | uel eos qui absque lectione in pulpitis declamant, auscultare plurimum expedit. Plus etiam eruditi hominis ore prolata uerba mouere solent | quam si eadem ipse conscripta legeris. Nuda in libris uerba iacent, quę si ab oratore aliquo apte diserte-que recitentur, ipse gestus, ipse aspectus | ipsa-que pronunciatio multum orationi addet ornamenti

in ecclesia leguntur | uel eos qui absque lectione in pulpitis declamant, auscultare plurimum expedit. Plus etiam eruditi hominis ore prolata uerba mouere solent | quam si eadem ipse conscripta legeris. Nuda in libris uerba iacent, quę si ab oratore aliquo apte diserte-que recitentur, ipse gestus, ipse aspectus | ipsa-que pronunciatio multum orationi addet ornamenti efficacię-que ad suadendum atque dissuadendum. Delectet te igitur cum legere quę

dicere possis: ps118 In corde meo abscondi eloquia tua Domine, ut non peccem tibi. Memento pręterea de ipsa Dei genetrice scriptum esse in Euangelio: Luc2 Maria autem conseruabat omnia uerba hęc in corde suo. Ita et tu quicquid ab Ecclesię sanctę doctoribus prędicari audieris, in intima cordis aure reconde, ueluti preciosum unguentum in pixide, quo postea opportune utaris ad tuam aliorum-que salutem. Quod si terra

audit aliquantulum compungitur, mox tamen inde discedens ad consuetas nequitię sordes reuertitur, tanto nequitior factus, quanto inexcusabilior. Talibus dicit Dominus: Io8 Qui ex Deo est uerba Dei audit. propterea uos non auditis, quia ex Deo non estis. Non ergo omnes qui in auditorio sunt, audiunt uerbum Dei, sed is qui illud quod audit, opere perficere contendit. et hic quidem ex Deo est | illi uero non ex Deo, sed potius ex diabolo sunt, qui

corporis curantes immoti muti-que perdurent. Id Gręci extasin, nostri stuporem appellant. cor2-12 Hunc passus Paulus transcendit cęlos | et audiuit arcana uerba, quę non licet homini loqui, nescire-que se fatetur, utrum cum corpore an extra corpus raptus fuerit, cum id sibi contigisset. Ioannes quoque in Apocalypsi se in spiritu non in corpore fuisse ait, cum Dominum uidit.

corda nostra cum manibus ad Dominum in cęlos ! Quod et Apostolus docet dicens Orabo spiritu, orabo et mente; psallam spiritu, psallam et mente; ut uidelicet et lingua sermonem resonet et mens circa ea, quę dicuntur, intenta sit. Parum diligens est precator, qui alio uerba, alio cogitationes dirigit, et cum corpore in ecclesia sit, animo uagatur foras per urbis loca uel secessus ruris. Quando hic cum Apostolo dicere poterit: Conuersatio nostra in cęlis est, si ne ibi quidem, ubi est, se esse noscit?

in cassum cęleste bonum speratis, quia illud in nomine Christi non petitis? Non enim potestis in eius nomine petere, quem non recipitis fide, quem Dei Filium esse negatis. Suis autem fidelibus ille ait: Si manseritis in me et uerba mea in uobis manserint, quodcunque uolueritis petetis, et fiet uobis. Manemus in Christo cum credimus, manent in nobis uerba Christi cum ea operibus comprobamus. Hoc si pręstabimus, nubes cęlos-que penetrabit oratio, et illi

Suis autem fidelibus ille ait: Si manseritis in me et uerba mea in uobis manserint, quodcunque uolueritis petetis, et fiet uobis. Manemus in Christo cum credimus, manent in nobis uerba Christi cum ea operibus comprobamus. Hoc si pręstabimus, nubes cęlos-que penetrabit oratio, et illi beati spiritus, qui Tobię preces offerebant Domino, etiam nostras offerre curabunt. Et sicut in Apocalypsi scriptum est: Fumus incensorum de orationibus sanctorum

Non ergo recepturi sunt Dei gloriam, quam orando non expetunt, cum iam receperint gloriam hominum, quam concupierant. Vtuntur et hi quidem Dominica oratione, sanctorum psalmis precibus-que ab Ecclesia constitutis | Dominus tamen non attendit uerba, sed animum intentionem-que orantis, et magis irritatur quam placatur, cum id, quod bonum est, proposito usurpatur non bono. Tale quippe facinus et Hieremias deuouet dicens: Maledictus, qui facit opus Domini fraudulenter!

descendit hic iustificatus in domum suam prę illo . Quod si tantum potest humilitas adhibita peccato, quanto plus poterit innocentię probe-que factis copulata? Sunt, qui nimis negligenter orant. summis labiis uerba murmurant | nec satis quid dicant attendunt, non dissimiles illis, qui per quietem somniantes loquuntur, quos per Esaiam arguens Dominus ait: Hic populus labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me. Tales certe si exaudiret, non reprehenderet. Et quoniam inter

quod rogabat, non accepit. Postquam autem firma stabili-que fide opus esse ad impetrandum didicit et se iam uere credere nihil-que de Domini uirtute dubitare respondit, filium, pro quo orabat, sanum recepit. Hanc dubię et fidelis postulationis inter se distantiam Iacobi apostoli uerba satis declarant, ubi ait: Siquis indiget sapientia, postulet a Deo, qui dat omnibus affluenter et non improperat, et dabitur ei. Postulet autem in fide nihil hęsitans. Qui enim

mulieris, ut ad libidinem incendat. aliquando monstrosum et horribilem se ostendit, ut exterreat. Tu ergo tantę malignitatis atque fraudis non ignarus diligenter animum aduerte | atque tecum tacitus examina, quo tendant eius uerba, quid gestus exigant, quo alienę imaginis figmenta prouocent. et caue nequid committas | aut a fide alienum | aut ab honestate diuersum | aut uoto castitatis contrarium | neque ut susceptum pro amore Dei uitę perfectioris propositum uanis inimici terroribus agitatus

Si spiritu, inquit, uiuimus, spiritu et ambulemus! Qui sit autem iste spiritus quo uiuimus, declarat Saluator in Euangelio dicens: Io. VI Verba quę ego locutus sum uobis, spiritus et uita sunt; caro non prodest quicquam. Domini igitur nostri pręcepta spiritus et uita sunt. ea obseruando uiuemus. carni autem quę non prodest, consentiendo | mori necesse est. Caro enim absque spiritu uiuere non potest.

In quo quidem et tempora et loca orationi magis accomoda nobis requirenda esse innuit. ut autem perseuerantius oremus, factus in agonia prolixius orauit. Sublatis quoque in cęlum oculis orasse traditur, ut et tu dum oras, mentis oculos ad Deum cui supplicas intendas | et non alio uerba, alio cogitationes ire sinas. Parum efficax est lubricę uagę-que mentis oratio | et non illuc intentę ubi uult exaudiri. Omnium uirtutum exemplum unus Christus Ac ne singula perquirere nimis prolixum

ea uiam tuam, et ne appropinques foribus domus eius! Quod si multi aspectu illius, multi colloquio semel inito, multi ipsa uisę formę cogitatione irretiti sunt, nonne maius periculum imminet, ubi propius assidetur, frequentius uerba miscentur, ubi ridenti arridetur, ubi crebra congressio mutuę quoque tactionis fecit licentiam? de hoc plenius suo loco disseremus. restat uidendum cum ab his discesserimus, ad quos accedere, cum quibus nos frequentes esse nobis

et in Euangelio de peccatoribus est dictum: Luc. 6 Cęci sunt et duces cęcorum. Cęcus cęcum ducit, et ambo in foueam cadunt. Peccatum perdit humanę conditionis dignitatem | hominem-que brutis reddit comparandum. de quo psalmistę uerba tibi fidem faciunt dicentis: ps. 48 Homo cum in honore esset, non intellexit | comparatus est iumentis insipientibus et similis factus est illis . Cuius ignominię idem uolens nos expertes esse, hortatur et ait:

prima epistola I Deus lux est et tenebre in eo non sunt ullę. si dixerimus quod societatem habemus cum eo, et in tenebris ambulamus, mentimur et ueritatem non facimus. Idem innuunt Prophetę uerba in psalmo ad Deum dicentis: ps. V Tu es Deus non uolens iniquitatem | neque habitabit iuxta te malignus | neque permanebunt iniusti ante oculos tuos | odisti omnes qui operantur iniquitatem. Esa. 59

delectentur. Quę ergo spiritui conducunt, illa audias. quę autem carni blandiuntur, ueluti mortifera non admittas. Porro ut ex Deo te esse testeris, uerba Dei audi. Illis qui hoc contemnunt, dicitur: Io. 8 Propterea uos non auditis, quia ex Deo non estis. Aperi aures sapientię et scientię salutari, et in ea delectare, ut

didicerit. Huic enim dicere licebit: Esa. 50 Dominus mihi aperuit aurem, ego autem non contradico, retrorsum non abii. Interioris hominis ista auris est, quam Dominus aperit, ut uerba uitę in cor eius infundat, quem diligit. Sunt tamen nonnulli usque adeo peruersi, ut ne exteriorem quidem corporis aurem pręceptis diuinis prębere uolunt , sed seculi uanitatibus dediti | et temporalibus

additum est: ut uideamini ab eis. Quo docemur | non hominum conspectum fugiendum esse, sed laudis humanę appetitum | Quem qui sequitur, cum multa donauerit, quid aliud pro rebus dilargitis recipiet | nisi uanę commendationis uerba, quibus aures demulceat et animo nihil conferat commodi? Quin immo illi etiam qui laudant, si causam largitatis nossent, uituperarent | ut inanis glorię auidum, et non ut pietatis in egenos cultorem. Cum ergo facis elemosinam

Nec immerito bonorum largitor Deus auaritia nostra irritatur, quando quidem uitii huius hoc pręcipuum malum habetur, quod a diuinorum cultu nos auertat | et cęlestium bonorum meminisse non permittat. Hoc testantur Domini uerba per Esaiam dicentis: 8 Verbum Domini proiecerunt, et sapientia nulla est in eis. propterea dabo mulieres eorum exteris, agros eorum hęredibus. Atque unde impietas contemptus-que eorum oriatur ostendens adiecit:

Dei cultum deserat necesse est. Quod si quando opum studiosi ad ecclesiam conueniant, corpore in templo sunt, animo in foro uersantur | totus de mercemoniis sermo est. et dum recitantur Dei uerba, illi de nundinis inter se colloquuntur, digni Domini flagello eiicientis eos ac dicentis: Domus mea domus orationis est | vos autem fecistis illam speluncam latronum. Reg. tert. 12 Hi sunt

eorum in diuersum diuidentur, cum pręter spem opes illas, in quibus confidebant, repente derelinquere cogentur. Iidem glorię auidi sardonychatas manus et sericas uestes uulgo ostentant, ut honorentur. quibus illa Magonis Vergiliani uerba conueniunt: Est domus ampla, iacent penitus defossa talenta Cęlati argenti, sunt auri pondera facti Infecti-que mihi. Ezechias Qua iactantię uanitate cum Ezechias quoque, qui iustus erat, peccauerit, quomodo poterunt iniqui ea carere,

siquid repetis indignantur. De his in Ecclesiastico dicitur: 29 Donec accipiant, osculantur manus dantis, et in promissionibus humiliant uocem suam, sed in tempore redditionis loquentur uerba tedii et murmurationum. Fallaces. Ad hęc nihil illis fallacius est. qui enim diuitias amat, nec periurare timet | nec alios fraude circumuenire dubitat | nec eum omnino aperte mentiri pudet, siquid

de rebus, quas facere se non ignorat? Turpissimum est profecto, cum in corripientem culpa retorquetur, cum quis in quo alterum accusat, seipsum damnat. Sic igitur uiue, ut pręcipis, et ad uerba mores confer, et sanus curationem ęgris adhibe, ne cum rubore audias: Medice, cura teipsum! Vobis qui in ecclesia Dei ad populum declamatis | per Esaiam est dictum:

Tu quoque o sacerdos, qui et ante ut disceres quę Dei sunt, omnem curam operam-que adhibuisti, et postea ut doceres, syncero corde feruenti-que in Deum ac proximos charitate pulpitum inscendisti, si sapienter, si egregie, si efficaciter uerba feceris, nihil tibi arroges, nihil tuo uel ingenio uel studio plaudas. totum hoc Spiritus Sancti gratia est, totum donum Dei est. Mat. 10 Non uos estis inquit qui loquimini, sed Spiritus Patris uestri qui loquitur in uobis.

An experimentum eius quęritis, qui in me loquitur Christus? Excusabat immaturam ętatem Hieremias ad populum loqui iussus | imparem-que se huic rei asseuerabat quando tetigit os eius Dominus dicens: Hier. 1 Ecce ego dedi uerba mea in ore tuo; ecce ego constitui te hodie super gentes et super regna ut euellas et destruas et disperdas et dissipes | et ędifices et plantes. Tu quoque si tuis sermonibus auelli uideris uitia | et uirtutes plantari in cordibus

et dissipes | et ędifices et plantes. Tu quoque si tuis sermonibus auelli uideris uitia | et uirtutes plantari in cordibus eorum quos doces, contactum a Spiritu Sancto os tuum esse scias | et de labiis tuis non tua, sed Dei uerba processisse. Deus est qui aperuit os mutorum | et linguas infantium fecit disertas. Salomonis linitur. Vos templum Dei uiui, qui in uobis manens emittit eloquium suum terrę | et per os uelociter currit sermo eius. de hoc sermone est scriptum: Prouerb. 16 Fauus mellis uerba composita, dulcedo animę, sanitas ossium. Omnis quippe sermo cęlestis animę fideli et iocundus est et gratus. quando quidem et delectat multum | et uirtutum studio plurimum confert.

Quoties autem altiora repetitis | et mentis indagine illa quę in mysterio condita sunt, ellicitis et in lucem profertis, uobis conuenit quod in Prouerbiis dicitur: Prouerb. 18 Aqua profunda uerba ex ore uiri et torrens inundans fons scientię. Quoties uero audacter et intrepide in uitia inuehimini, columnę estis firmę fulcientes ueritatem. Ad Gal. 2 Ob hoc Paulus apostolus | Petrum, Iacobum et Ioannem uocauit

| omnes docere, ut omnes uobiscum simul saluentur. Non sit uobis graue | urbes, uicos | regiones-que percurrere | et illos imitari de quibus scriptum est: ps. 18 In omnem terram exiuit sonus eorum | et in fines orbis terrę uerba eorum. Qui non modo illos qui tunc erant docuerunt, uerum etiam posteros omnes qui sunt qui-que deinde erunt, ad quoscunque scripta illorum peruenerint. Ac nequid ex his quę in terra fiunt sanctorum labore

Os eorum locutum est superbiam. Superbi erant Iudei, ideo neque contra Deum murmurare timuerunt | nec Moysi et Aaroni contumaciter insultare. Roboam Roboamum Salomonis filium ad contumelię uerba regalis impulit dignitas; et populo poscenti aliquod pensionum leuamen: Reg. tertio 12 Addam respondit super iugum uestrum. pater meus cecidit uos flagellis, ego cędam scorpionibus.

potentię comparetur. act. 12 Herodes Non absimili fine consumptus est Herodes Agrippa. Sedens enim pro tribunali dum concionaretur, magno plausu exceptus dicentium | non humana uerba sed diuina de ore eius fluere, non egit gratias Deo, sed laudem illam totam sibi uendicauit, quod Deo conferendus uideretur. ob hoc ab angelo percussus uermibus scaturire coepit | ac tam infelici exitu is qui sibi felicissimus uidebatur, uitam obiit, adhuc deterius ab immortali

dicitur: Esa. 45 Vę qui contradicit factori suo! Et in Euangelio ipse Factor noster ac Dominus: Io. 12 Qui spernit me inquit | et non recipit uerba mea, habet qui iudicet eum, hoc est condemnet. iuxta illud : Linguis suis dolose agebant, iudica illos Deus! Et in multis aliis Scripturę locis iudicare positum est pro damnare.

Profecto si humiles, si obedientes fuerimus, erimus etiam in omnibus patientes. Nihil erit quod illius turbare mentem poterit, qui se totum diuinę subdiderit uoluntati. Non igitur incongruum erit, si nunc de patientię uirtute uerba fecerimus. Patientia est animi quędam constantia, quam nec iniurię irritare | nec incommoda queunt frangere. Patientia semper iuncta fortitudini est, ita ut mutua inter se ope connexę et iniurias quidem submisse ferant | et

eius cessare, quam in corpore uiuere cessasset: neque solum Paulus, qui plus omnibus laborauit, certum ac deliberatum id habuit, sed plane omnes illi, qui supplicia necem-que pati maluerunt | quam fallacibus diis libamenta offerre. Verba sanctorvm martyrvm ad tyrannvm in ipsos saevientem. Caput XXI Quid enim aliud dum torquerentur, tacendo ad infidelem tyrannum dicere uidebantur | nisi Vre, tunde, diuelle, lania, idola tua

stimulis actus ira inflammatur. facies irati. (!) Ardent oculi, tremunt labia, frons adducitur, arterię clamoribus intumescunt, os distorquetur, uerba sine delectu effutiuntur, facies aut rubore aut pallore suffunditur | et breuiter nihil tam simile alienatę mentis homini quam homo pręter modum iratus. Quod si aspectui tam foedo non satis credis, facta inspice.

Si tacitus irasceris | et linguam a contumelia coerces, reus es iudicio. quia quod iracundię motus intra te deliquit, hoc rationis iudicium, ne foras erumpat refrenauit. Grauius autem peccas, cum iratus in uerba opprobrii prorumpis | tanto-que magis, quanto furiosius id egeris. Racha Hebreum est | et uanum designat. fatue autem turpius dictum est. Illa ergo impatientię indignatio rea est concilio, ubi adhuc pendet sententia, donec

Quod si pręsentium offensam moderate ferre debemus, quanto magis absentium? Si contigerit ut irę motum concipias, conceptum reprime, et quod intra te natum est, intra te et moriatur | nec uerba exterius prorumpant nec opera. Audi psalmistam dicentem: ps. 77 Turbatus sum, et non sum locutus. et iterum: ps. 108 Cor meum conturbatum est intra me.

duplex est. simulat se amicum illius, ad quem crimen defert | cui tamen auferre nititur quod amabat, eum cui ipse amicus erat accusando. disperdet autem huiusmodi accusatorem Dominus, quia siue falsum | siue uerum dixerit non uoto corrigendi proximum suum, sed in inuidiam mittendi uerba profert. Cui iterum Propheta poenam denunciat increpando ac dicendo: ps. 51. Dilexisti omnia uerba pręcipitationis lingua dolosa | propterea Deus destruet te in finem, euellet te | et

siue falsum | siue uerum dixerit non uoto corrigendi proximum suum, sed in inuidiam mittendi uerba profert. Cui iterum Propheta poenam denunciat increpando ac dicendo: ps. 51. Dilexisti omnia uerba pręcipitationis lingua dolosa | propterea Deus destruet te in finem, euellet te | et emigrabit te de tabernaculo tuo, et radicem tuam de terra uiuentium. Sunt pręterea qui assidue contentionibus seruiunt, litigant, iurgantur. de quibus Salomon ait:

Sicut ergo urbs illa quam moenia nulla protegunt, facilem aditum pręstat inimicis, ita inconsulta garrulitas peccatis blande subeuntibus aperit ianuas cordis. Cor autem quo repletum fuerit, hoc per oris claustra effundet, cum in uerba proruperit. Ex abundantia enim cordis os loquitur. et quę procedunt de ore, de corde exeunt | hominem-que coinquinant. eccl. 19 E diuerso autem scriptum est: Qui

unquam mortalium aut habuerit in terra aut habere possit. Vbi enim beatitudo uera, ibi et omnibus animi bonis referta possessio. Quod si Paulus ad tertium raptus cęlum audiuit arcana uerba, quę non licet homini loqui, si nec oculus uidit | nec auris audiuit | nec in cor hominis ascendit, quanta pręparauit suis cultoribus Deus, profecto ista quę oculis cernimus, quę auribus excipimus, quę mente complectimur,

lata. Profugi, inquit, in urbe maneant, donec pontifex maximus moriatur. Lex, ne qua mulier extra suam tribum nubat. DEVTERONOMIVM Moyses ad populum uerba faciens dicta factaque eis a Domino recenset, a monte Oreb usque huc. Admonet pręterea, ut pręcepta Dei obseruent et ea doceant posteros. De morte sua prędicit. Tres ciuitates separat trans Iordanem ad confugium illorum, qui

cum magna militum manu ad Hierosolymam oppugnandam. Rapsaces pręfectos, qui in muris erant, nunc terrebat minis, nunc promissis alliciebat. Illi nihil responderunt. Sic enim edixerat Ezechias. Retulerunt tamen regi Rapsacis uerba. Rex scidit uestimenta et sacco coopertus templum ingressus est. Mox per nuncium suas angustias Rapsacisque in Deum blasphemias exposuit Esaię prophetę rogans eum, ut oret Dominum pro reliquiis popuhi Iuda. Respondit

continuo misit consultum Oldam propheten, quę respondit: Hęc dicit Dominus: Ecce ego adducam mala super locum istum et habitatores eius, quia dereliquerunt me et litauerunt diis alienis. Te autem, quoniam audisti uerba Voluminis et perterritum est cor tuum et fleuisti coram me, colligam ad patres tuos in pace, ne uideant oculi tui mala, quę inducturus sum super locum istum. Rex ascendens in templum

uerba Voluminis et perterritum est cor tuum et fleuisti coram me, colligam ad patres tuos in pace, ne uideant oculi tui mala, quę inducturus sum super locum istum. Rex ascendens in templum uerba Libri foederis legit cunctis audientibus et pepigit pro eis, quod ambulabunt post Dominum ac pręcepta eius custodient. Cunctis pacto huic acqueiscentibus omnes immunditias, omnes sustulit abominationes. Celsorum

prophetię et miraculorum uirtute nobilis, Achab, regi Israhel, famem propter scelera eius futuram ausus est prędicare. Hęc dicit Dominus, inquit, si erit annis his ros et pluuia, nisi iuxta oris mei uerba. Vt autem euitaret iniquissimi regis persecutionem, a Domino monitus recessit et abscondit se in torrente Charith. Ibi a coruis pascitur. Abiit in Sareptam. A muliere uidua paupercula

ad Christum: In die illa, inquit, radix Iesse (id est Christus) stat in signum populorum, ipsum gentes depręcabuntur. In die illa inclinabitur homo ad factorem suum. In die illa audient surdi uerba Libri et de tenebris et caligine oculi cęcorum uidebunt. Et erit, inquit, desertum in Chermel et Chermel in saltum reputabitur. Item: Lętabitur deserta (id est gentilitas destituta a ueritatis

Poterant iure quidem illum Deum esse credere, qui secreta cordis nosset. Sed odii morbo excęcati dissimulare, quod nequiter parabant, maluerunt et eum, qui cultu dignus erat diuino, contumeliis afficere. Iterum, cum ad phariseos et scribas diceret: Qui ex Deo est, uerba Dei audit. Propterea uos non auditis, quia ex Deo non estis, responderunt: Nonne bene dicimus *corr. ex benedicimus nos, quia Samaritanus es tu* et demonium habes? Indignari solent iniqui, cum sua

iniuriam quam referre. Pręterea, cum multa uera salutiferaque admonuisset, dissensio — ut Ioannes ait — facta est inter Iudeos propter sermones hos. Dicebant autem multi ex ipsis: Demonium habet et insanit. Quid eum auditis? Alii dicebant: Hęc uerba non sunt demonium habentis; nunquid demonium potest cęcorum oculos aperire? Nihil hic respondit Saluator noster, ut discamus, quoties alii pro nobis recte respondeant, *add. falsas aliorum calumnias paruipendere et tacere potius quam

Si secreta cordium soli Deo patent, cur me cogitationes uestras reuelantem non agnoscitis? Denique ait: Vt autem sciatis, quia Filius hominis habet potestatem in terra dimittendi peccata, tibi dico, paralytice, surge, tolle grabatum tuum et uade in domum tuam! Verba sequutus est euentus, ut constet, qui tam grauem hominis ualitudinem solo uerbo statim sanare potuerit, eum posse et peccata condonare. Visa igitur paralytici sanitate erubuerunt de illo ultra contendere. Sed quoniam inquietum malum est inuidia, quiddam aliud

Caiphas nomine, cum esset pontifex anni illius, dixit eis: Vos nescitis quicquam nec cogitatis, quia expedit uobis *corr. ex nos , ut unus moriatur homo pro populo, et non tota gens pereat. Alio Caiphas animum intendebat regno metuens terreno, alio uerba spiritaliter intellecta dirigebantur. Vnde sequitur: Hęc autem Caiphas a semetipso non dixit, sed cum esset pontifex anni illius, prophetauit, quia Iesus moriturus erat pro gente; et non tantum pro gente, sed ut filios Dei, qui erant dispersi, congregaret in

qui erant dispersi, congregaret in unum. Et malis igitur quandoque datur prophetia, sed attende quomodo: ita certe, ut, quod ipsi fando designent, non intelligant. Caiphas carnaliter ad innocentis necem inclinabatur, Spiritus autem Sanctus ad mysterium redemptionis nostrę uerba formabat. Porro sancti prophetę, licet multa obscure admodum et perplexe prędicerent, nihil eos ex iis, quę dicta erant, latebat. Diuersa ergo prophetantium merita diuersos faciunt prophetas. Mali enim sicut boni ad intelligendum illuminari non merentur. Quid igitur malis

quando agnus immolatur et luna plenissima est et fermentum abiicitur. Intelligendum ergo, quod Ioannes iuxta uulgarem locutionem diem uocauit solis ortum. Alii uero Euangelistę secundum Iudeorum ritum a uespera ad uesperam diem dixerunt. Licet igitur diuersum aliquid sonent uerba, idem tamen tempus designant. In uespera itaque quintę ferię coena hęc facta est, et in eadem hora Christus captus. In uespera uero sextę ferię crucifixus, ut et typicum et uerum agnum uno die immolatum fuisse sciamus, alterum in initio, alterum in fine. Vel fortasse

ut eum morti traderent: et non inuenerunt, cum multi falsi testes adessent. O maliuolorum hominum impudens machinatio! Quia innocentem ueritate damnare nequeunt, mendacio nituntur. Nec tamen inueniunt, quonam credibili saltem commento falsum fulciant testimonium, ut uerba *corr. ex prepeditus fidem inuenirent. Nihil ergo Iesus neque dixerat neque fecerat, quod uel ab inimicis ulla ex parte reprehendi posset. Nouissime autem uenerunt duo falsi testes et dixerunt: Hic dixit: Possum destruere

Reus est mortis, responderunt. Quid enim aliud respondere poterant ei, qui eadem malicia accusabant? Reum esse mortis dixerunt, qui iam tot mortuis uitam dederat. Quam autem ineffrenata inuidia in illum accensi essent, continuo re ipsa patuit. Vix enim uerba finierant, et expuere coepere in faciem eius, colaphis eum cędere, palmas ori incutere et, ut Lucas ait, uultum eius uelare dicentes: Prophetiza, quis est, qui te percussit? O prępostera eius temporis conditio! Veritas oppressa fuit mendacio, sputis deturpata

aspera sustinere curauit, ut suis poenis pro nostro delicto iustitię satisfaceret diuinę. Vestimenta, hoc est, mysterium incarnationis eius in quatuor orbis partes diffunditur. Prędicantibus enim discipulis in omnem terram exiuit sonus eorum et in fines orbis terrę uerba eorum. Tunica uero, quia Ecclesię unitatem designat, non scinditur, inconsutilis est, nequando possit in diuersum dissui, cum sit simplex. Desuper per totum est contexta, quia tota de cęlo est; cęlesti consistens uirtute, ad unum sorte peruenit, ut omnes in unam

Faciamque semen tuum sicut puluerem terrę. Hoc euenisse in Christo credimus, qui secundum carnem fuit Abrahę semen. Christi autem Euangelium in omnes orbis terrę partes per apostolos est uulgatum. In omnem terram exiuit sonus eorum, et in fines orbis terrę uerba eorum. Atque ita Abrahę patris multiplicatum est semen, id est credentium numerus, qui ob multitudinem ipsis harenę puluerisque corpusculis per hyperbolen comparatur. Credentes autem et ipsi semen Abrahę sunt, quia ille fidei pater est dictus et multarum genitum

ante per Malachiam prędictum legimus quodque Marcus etiam adduxit in testimonium: Ecce ego mitto angelum meum, et pręparabit uiam ante faciem meam. Et statim ueniet ad templum suum Dominator, quem uos quęritis et angelus Testamenti, quem uos uultis. Nonnulli uerba hęc ad Dei Filium referunt, quasi de se loquente, sed cum dicat: Et statim ueniet ad templum suum Dominator, uidetur ad alium uertere sermonem. Quare mihi quidem accomodatius uerique similius uidetur, ut Deus* Pater de Filio proferat hęc et dicat se mittere

ędifices autem Ecclesiam fidelem et plantes in ea arbores rationales, quę in tempore suo *corr. ex. cum ** corr. ex sancte dabunt fructum suum. In eodem propheta huic simile est illud: Posui uerba mea in ore tuo, et in umbra manus meę protexi te, ut plantes cęlos et effundas terram et dicas ad Syon: Populus meus es tu. In ore Filii uerba Dei Patris erant. Ipse enim in Euangelio ait: Mea doctrina non est mea, sed eius qui misit me. Quod quidem

corr. ex sancte dabunt fructum suum. In eodem propheta huic simile est illud: Posui uerba mea in ore tuo, et in umbra manus meę protexi te, ut plantes cęlos et effundas terram et dicas ad Syon: Populus meus es tu. In ore Filii uerba Dei Patris erant. Ipse enim in Euangelio ait: Mea doctrina non est mea, sed eius qui misit me. Quod quidem ad naturam hominis referendum est, in qua dixit: Pater maior me est, non ad naturam Dei, in qua idem ait: Ego et Pater unum

Veteris Nouęque legis, egredi uidit Zacharias et ab equis diuersi coloris in diuersum trahi: alios ad aquilonem, alios ad austrum, sed robustissimos eorum discurrere per omnem terram. De quibus dicitur: In omnem terram exiuit sonus eorum et in** fines orbis terrę uerba eorum. Vbique enim *corr. ex. annis **add. u ulgatum est Euangelium per apostolos apostolicosque uiros. Quorum ilii ruffi fuere martyrio, alii nigri obscura quęque Scripturarum interpretantes,

gutture eorum, et gladii ancipites in manibus eorum, ad faciendam uindictam in nationibus (idola eorum damnando), increpationes in populis (Iudeorum arguendo incredulitatem obstinationemque reprehendendo). Vindictam istam in nationibus illa etiam psalmistę uerba sonant: Intonuit de cęlo Dominus, et Altissimus dedit uocem suam... misit sagittas suas, et dissipauit eos. Intonuit enim et dedit uocem per apostolos, qui uelociter loca percurrentes sagittis comparantur. Conuersis igitur ad Christum gentibus simulachra

et uenabuntur eos. Hi fuerunt iacula et sagittę aduersus gentium errores diabolique dolos, quę ***corr. ex. de *add. **corr. ex. multos Abacuch propheta pręuidit, cum ad Deum uerba conuertens diceret: In luce iacula tua ibunt, in splendore coruscationis* armorum tuorum. Et sanctus psalmista Dauid: Sagittę tuę acutę — inquit — populi sub te cadent. Hi fuerunt fontes et torrentes et flumina iuxta illud:

in eo, mons certe unus est. De quo in psalmis ait Saluator: Ego autem constitutus sum rex ab eo super Syon, montem sanctum eius, prędicans pręceptum *corr. ex muri Domini. Ac nequis ambigat, quin ista Christi sint uerba, Dominus — inquit — dixit ad me: Filius meus es tu; ego hodie genui te. Hic ille est, de quo alibi dicitur: Et induxit eos in montem sanctificationis suę, in montem quem acquisiuit dextera eius. In terra enim apparens, quos sua

Dei hęc uox est (ut ante diximus), sed futura pręuidentis atque scientis. Quod Zacharias testatus est dicens: Noluerunt attendere, et auerterunt scapulam recedentes, et aures suas aggrauauerunt, ne audirent. Et cor suum posuerunt ut adamantem, ne audirent legem et uerba, quę misit Dominus exercituum in spiritu suo sancto per manum prophetarum priorum. Quibus profecto si credidissent, Saluatorem sibi de cęlo missum facile cognouissent, uidentes omnia in illo impleri, quę prophetę prędixerunt. Sed neque adhuc peccati eos

mihi Dominus. Licet dictum istud non de Hieremia, sed de Zacharia sumptum fuerit, sicut tamen occurrit dicere Euangelistę, ita positum est, ut appareat dicta omnium prophetarum esse unius spiritus et nihil referre, si alius pro alio nominetur. Sed quoniam diuersa et uerba et series uerborum in Zacharia scribuntur, hoc quoque obseruandum, quod apostoli et euangelistę satis interdum habent sensum Scripturę in exemplum proponere, uerbis ipsis uel mutatis uel prętermissis. Et plane ubique non tam, qualiter aliquid dicatur,

dixit, quod uestimentis in partes quatuor diuisis tunicam inconsutilem non diuiserunt, *corr. ex suos **add. sed ei, cui sorte obuenisset, cessere.* Vide, quam bene consonent, quam apte quadrent Euangelio Prophetę uerba, et nihil casu gestum puta, quicquid de Christo ante fuit prędictum. Iccirco autem plurima de illo prędicta sunt, ut per ea, cum euenerint, Messiam agnoscamus. Quęnam igitur stulticia est alium uenturum expectare, in quo nihil aliud cernere possis, quam quod in isto

crucifixus, inquit, fuit, a mortuis resurrexit, mors rediit in uitam, infirmitas mutata est in uirtutem, carnis humilitas exaltata est in diuinitatis gloriam. Et, si mihi non creditis, uidete locum, ubi positus erat Dominus. Vacuum sepulchrum faciat uobis resurrectionis fidem, si uerba non faciunt. Non est hic ille in carnis suę pręsentia, qui ubique est in pręsentia suę maiestatis. Cito igitur euntes abite de loco mortis et mentem eleuate ad locum uitę, ut uitam, quę Christus est, inuenire ualeatis. Ipse Dominus pręcedet uos, pręcedentem

a Iacob. Hoc legitur in Esaia iuxta sensum, alio tamen textu uerborum secundum Hieronymi translationem. Apostolus autem usus est Septuaginta interpretum translatione de Hebreo idiomate in Gręcum. Quę quidem interpretatio in nonnullis dissona, sed in plurimis uel uerba eadem sunt uel sub aliis eadem intelligentia. Cęterum Petri Ioannisque curriculum possumus etiam moraliter interpretari, cum manifestum sit in Ecclesia Christi quosdam in principio uitę religiosę cursum pręcipitare et grauius, quam quod perferre possint, onus

conuertendus, et hoc est sumere reliquias atque eis dare. Hoc ipsum et in illo conuiuio, in quo turbam paucis panibus Dominus ipse saturauit, sed apostoli reliquias collegerunt, existimo fuisse significatum. Post porrectas reliquias dixit ad eos: Hęc sunt uerba, quę locutus sum ad uos, cum adhuc essem uobiscum, quoniam necesse est impleri omnia, quę scripta sunt in Lege Moysi et prophetis et psalmis de me. Sufficiebant ad fidem resurrectionis faciendam pręmisa argumenta, uoluit tamen etiam Scripturarum autoritete illa

quoniam necesse est impleri omnia, quę scripta sunt in Lege Moysi et prophetis et psalmis de me. Sufficiebant ad fidem resurrectionis faciendam pręmisa argumenta, uoluit tamen etiam Scripturarum autoritete illa roborare. Hęc sunt — inquit — uerba, quę locutus sum ad uos, cum adhuc essem uobiscum; hoc est, cum essem passibilis et mortalis, sicut nunc estis uos. Tunc a me didicistis, quia impleri oportet Scripturas, in quibus de me fuit prophetatum. Quomodo ergo perfidi Iudei Moysi uel prophetis uel psalmis

*corr. ex ipse discipulos apparere fecit. Prius enim mens ad ueritatis cognitionem illuminatur, deinde diuini amoris flamma succenditur, ut nihil aliud nisi cęlestia et ęterna cogitent. Et tunc demum ex abundantia cordis os in uerba soluitur. Nam de his loqui quenque delectat, quorum studio plurimum dicitur. Repleti Spiritu Sancto coeperunt loqui uariis linguis. Possumus intelligere alium alia lingua sermonem fecisse, uerba, quę uellet, protulisse, et tamen diuersorum idiomaę

cogitent. Et tunc demum ex abundantia cordis os in uerba soluitur. Nam de his loqui quenque delectat, quorum studio plurimum dicitur. Repleti Spiritu Sancto coeperunt loqui uariis linguis. Possumus intelligere alium alia lingua sermonem fecisse, uerba, quę uellet, protulisse, et tamen diuersorum idiomaę tum homines, quid illi dicerent, ita plane percepisse, ut quisque sua lingua locutos* censeret. Conuenit multitudo, et mente confusa est, quoniam audiebat unusquisque lingua sua illos loquentes. Aderant illic

effundatur super nos Spiritus de excelso, quomodo nescimus, unde ueniat? Hoc ita soluendum reor: De baptismi sacramento interrogatus Dominus ista respondit. Nam idem subiunxit: Sic est omnis, qui natus est ex Spiritu. Cum enim baptizamur et sacerdos uerba profert, quę in baptismo requiruntur, per os eius uocem Spiritus Sancti audimus. Et quoniam inuisibilis Spiritus, iniuisibilis est eius operatio nec corporis sensibus percipi potest. Ideo nescire dicimur, unde ueniat aut quo uadat. Sic est omnis — inquit — qui

si tu ipse, cum me audieris, ita esse fateri incipies? POETA: Tum omni monstro res ista monstrosior mihi uidebitur, ut, quod a nemine unquam audierim, abs te nunc auditurus sim. THEOLOGVS: Quid multis opus est? Iam uerba ad rem conferamus! Tantum, ut interrogatus rationi consentanea respondeas, uolo. POETA: Stulti est et non mentis compotis a ratione dissentire uelle. Itaque, quicquid rationabiliter abs te dictum edissertumque perspexero, certum est annuere atque

esse deberent, invidia nos quadam prosequuntur, et ex amaritudine nostra sibi adipes faciunt; sed Joanne Torquato deleto, tunc intelligent carnes et adipes ex invidia saginatos sine ossibus constare non posse. Verba subdola et apparentia inter gladios et frameas nullius efficaciae sunt. O quoties inter ignes villarum suarum, et multitudinem captivorum, ipse Joannes, non sine magno sanguine suorum, tanquam Leo irritatus in medias latronum et

armis et ope Turcis vicinis secum obstare valeat, et latrocinio latrocinia repellere, aut saltem aliquem virum religiosum ad illos populos mitte, cujus autoritate a fuga contineantur, et ad fidem Christi corroborentur, aut, Sanctitas tua, dic novissima verba. Vale.
Manlius arces Romanas et templa repulso,
Defendit Gallo saepius hoste procul.

quando ista erunt, nemo scit. Occultam id esse uoluit Dominus, ut certi, quod futura sint, quę prędicantur, sic nos pręparemus, tanquam dies ista crastina vel postridiana sit. Igitur de illo terribili admodum atque horrendo iudicio uerba nunc facturus sum non minus de uestra, quam de mea ipsius solicitus salute. Nescio equidem, an quicquam utilius homini Christiano sit, quam illorum, quae in fine futura sunt, frequens recordatio, tenaxque memoria. Hęc nos a uitiis

ipse, et oculi mei conspecturi sunt, et non alius. Reposita est hęc spes mea in sinu meo . Hoc quoque contra eorum errorem facit, qui dixerunt, corpora quidem surrectura, sed ex materia omnibus communi. Falsum autem id esse uerba hęc probant: Circumdabor , inquit, pelle mea, et carne mea, et non aliena pelle, uel carne. Et oculi mei, non alieni, et ego ipse, non alius uidebo Deum meum . Aequum pręterea et rationi consentaneum uidetur,

succrescunt, et flante spiritu a quatuor uentis, reuiuiscunt. Subiungitque propheta dicens: Hęc dicit Dominus [Deus]: Ecce ego aperiam tumulos uestros, et educam uos de sepulchris uestris, popule meus . Quid aliud uerba ista sonant nisi futuram mortuorum resurrectionem? In Daniele quoque est scriptum: Multi de iis, qui dormiunt in terrę puluere, euigilabunt, alii in uitam ęternam, alii in

Dei et uenientem in nubibus cęli . Nemo, fratres, dubitet id implendum, quod a Veritate est pręnunciatum. Mentiri Veritas non potest; alioquin non esset ueritas, sed mendacium. Cęlum , inquit, et terra transibunt, uerba autem mea non pręteribunt . Omnia itaque certissime fient, quę uel ab ipso uel ab apostolis, uel a prophetis prędicta sunt. Omnibus ergo Christus Dominus uisibilis apparebit, dicente Ioanne in Apocalypsi

sed in cęlo esse credimus. Hoc nobis Saluatoris nostri indicat ascensio. Cernentibus enim apostolis cum glorificato corpore ascendit in cęlum. Paulus quoque apostolus raptus fuit usque ad tertium cęlum, et illic audiuit arcana uerba, quę non licet homini loqui. Nos quoque orando dicimus: Pater noster, qui es in cęlis. Ipse etiam Deus per prophetam ait: Cęlum mihi thronus est, terra autem scabellum pedum mearum . Et psalmista

tabernaculum Dei cum hominibus . Tabernaculum Dei Christus est, qui ait: Ego in Patre et Pater in me est . Hoc ergo tabernaculum cum illis erit, qui ad possidendum regnum ęternum a Christo uocati fuerint. Cętera Apocalypsis uerba de ornatu et decore et gloria sanctę ciuitatis huius longum esset prosequi et exponendo dissererre: quare fulta auro sit, quare duodenis gemmis constructa, iaspide, chrystallo, carcedonio, smaragdo, sardonice, sardio,

Selagii regnum ab Hungaris deffertur, quippe is erat Matthiae auunculus, ad eumque omnium rerum summa tunc respiciebat. Hic autem rex quum paterno genere Geta esset, quam gentem ab eorum asperiore cultu commodiore ad componenda uerba Graeca uoce Moroulachos nostrates nuncupant, sese Coruinum, ut dictum est, appellauit, seu quia pater eius Ianus Chugniades, uir bello clarissimus, dum exercitum ducit uexillo usus est, in quo coruus annulum aureum rostro portans depictus erat, seu

de more affixis, Albensis antistes aram sub eadem testudine erectam rem diuinam acturus ascendit. Absoluta re diuina episcopus Nuceranus, qui nomine Ferdinandi regis Neapolitani orator ad Matthiam aliquot ante mensibus uenerat, uir non ineruditus, pauca admodum in regis funere uerba fecit, magisque ritum funeris ea oratione seruauit quam quicquam dignum illo rege disseruit, propterea quod omni pene laudatione omissa tantum modo de eius exitu locutus est, affirmans nullum genus mortis, quantumcunque id horrendum eueniat, hominem fato functum infęlicem reddere, quem

abiit, quod profecto ipsius linguae, qua nunc Illirici utuntur, sonus facile indicat, nihil pene rerum uocabulis a Rhaxanorum differens sermone, nisi quod presertim Dalmatae sub mitiori sane positi coelo uerba lenius proferunt, retinentes adhuc quaedam Latinę linguae habitus ac morum uestigia. Sane ante Slauenorum in Illiricum ingressum non modo Dalmatae Latina lingua, qua multa nunc quoque utuntur, sed et omnes Illyrici usi

Vuladislauus, Boemorum rex, ad quem sane regnum delatum est; Maximilianus, Friderici imperatoris filius; Albertus, Vuladislaui minor natu frater; Ianus Coruinus Matthiae filius, ex concubina ortus. Primi Boemi auditi sunt, quorum maior natu in hunc ferme modum uerba fecit: Posteaquam ad Vuladislauum, proceres Hungari, allatum est uos regi designando in Rhacosium conuenisse campum, nemine exterorum ullam studiis uestris moram afferente, statim ille in animum induxit regnum Hungariae a uobis petere, memor non tam eius

oceanum et Adriaticum mare iacet, aut sub ditione uestri nominis erit, aut amicitia ac societate iunctum habebitis. Hungari eam laeti excipiunt; Alemannorum autem pro Maximiliano orationi haud attendunt. Haec uerba principes, penes quos summa rei Hungaricae erat, maxime qui proximi regis imperiosum ingenium aegre tulerant, simul qui reginę Beatrici dolose obsequebantur, laeti, utpote animis dudum ad id ipsum persuasis, audiuere. Illa enim nulla

qui in illa celebritate sacerdotis officio fungi solet, adiuncto sibi diui Martini abbate (ita conobii patrem monachi uocant) atque Albensi antistite, quorum superior diaconi, alter hypodiaconi parteis exequitur. Caeterum regina, si ei sana mens fuisset, iam animaduertisset uerba sibi ab Hungaris dari, seque barbarico astu peti, quippe cui promiserant Vuladislauum regia haudquaquam accepturum insignia priusquam sibi Beatricem matrimonio iungeret. Hanc etiam Hungarorum fraudem quidam Itali reginae amici, ut est illa natio callidi ingenii,

pręsulatum ― ad Alberthum mittit, qui eius animum, si posset, ad pacem sanioris admonendo consilii inducerent. Itaque Ianum concedente collega, quod hic cum Albertho eiusdem linguae esset ― nam Polonis et Boëmis idem sermo est ― uerba huiuscemodi locutum ferunt: Nisi animi tui magnitudo, rex Alberthe, atque humanitas, peculiare familiae uestrae decus, mihi perspecta forent, ad te, Hungaris tuo magis dolore quam ulla eorum in te iniuria iratum, nunquam accessissem: non equidem quod uerear te ulla animi

Martiam gentem, territare, qui pro fide sua et regis salute ac gloria, si ita usu uenerit, ultima essent subituri, neque unquam permissuri regem aliquid suis rebus deperdere. Adiecit ad haec quidam procerum, superbiae Alemanicae infensus, nec ignauiae eorum ignarus, uerba et feroci Hungarorum ingenio et postulatis Alemani insolentibus congruentia: non debere Maximilianum in Flamengorum delitiis enutritum (ita Morinos uulgo appellant) Vesprimio ac Alba Regia proditione captis nimium inflari atque efferri; acie non semel uincat Hungaros

permittendus, bonaque restituenda. Postremo, ne quid insolentiae deesset, petit ut, si rex Vuladislauus nullis post se liberis relictis e uita cessisset, Hungari alium regem praeter se substituendi ius non haberent. Haec Maximiliani plena temeritatis ac inconsultae arrogantiae uerba, ne dicam deliramenta, tametsi legati uix risum comprimentes audiuere, utpote satis certi eum, etiam cum Albertho et omnibus fere uicinis gentibus coniunctum, Hungaris bello haud quaquam parem fore, ut paulo ante dixi, modo principes Hungari uno studio publicam amplecterentur

spatio, futurum data timoris suspitione, nec se sine dedecore posse in patriam reuerti non tentata eius belli fortuna, quod ipse ultro intulisset. Alberthi ad suos oratio. Itaque prius quam praelium committeretur, huiuscemodi uerba apud suos fecisse dicitur: Etsi, milites, haec terra, quam nunc Hungariam dicunt, natura ipsa, quę quidem singulis fere gentibus suas atribuit regiones, antiqua nostrae nationis patria est ― Hungari nempe, ignobilis gens Scythiae Asiaticae, depulsis

sed potius, uti nihil sibi seorsum quęrens omnia in medium ad communemque conferret utilitatem. Id enim est et regem esse, et imperium recte administrare. At forsan dicet quispiam uestrum, quum sit in rempublicam ita rex affectus, cur pro conditionibus pacis a Maximiliano dictis, uerba ut facerem, me huc prodire uoluerit? Quare uelim uos minime ignorare illum non quidem belli formidine me pro Alemano dicere iussisse, quo sane et regni amplitudine ac opibus, et numero fortissimorum militum nos longe superiores sumus, sed pro fide ac iureiurando, quo cum

Dalmatas, partim quia Romana literatura utuntur, partim quia ritu religionis cum Romanis conueniunt, Latinis hominibus adnumerant. Quam uocem tametsi puella hillari accepisset animo, nullum tamen prae pudore responsum dedit, sed extemplo ad sororem natu maiorem accurens uerba, quae hospes habuisset, defert, nec dissimulat se hospitis amore deperire. Rogat itaque sororem ut in domesticis hortis collectos flores ad hospitem amantis puellae nomine ferat, indicetque eius animum in ipsum hospitem. Rhacusanus acceptis floribus, quo comodiore hospitio uteretur, spe

populationes, spolia, raptus exerceant, nihil tuti arma deponentibus relinquant, quippe queis nihil ueri, nihil sancti, nulla prorsus iurisiurandi religio inesset. Haec aut his similia, prout dolor animi iratis uerba suppeditabat, ab Hungaris tum in Vuladislauum, tum in Turcas merito iactabantur. Nam sicut Turcae priuatim fidem egregie colunt, ita ubi publica affulsit utilitas, omne ius fasque prae ea contemnitur. Tantum nimirum his

post diebus accipitrem a rustico, cuius columbas insectabatur, captum ad metum caeterorum ex alta turri pendere. Cui cuculus: quam melius tibi, amice, fuisset uermes uenari, quam alienas aueis impetere. At Alfonsus, ira pariter et superbia eius animo obstrepente, non parentis uerba auribus, non consilium animo recipere, non dolorem tegere, non linguae temperare, uerum propalam de Lodouico obloqui atque ei minari, bellumque prope denuntiare, nisi procuratione Mediolanensis imperii ocius abiret. Est etiam fama satis constans Alfonsum quosdam Italiae primarios

multo melius quam sperarat rem Dei munere contigisse. Etenim , inquit, hosteis putaui aereos, plumbeos inueni . Nempe Turcam Methone ui capta Venetorum contemptus perinde incesserat, ac si uictoriam non magna ex parte casus, sed uirtus omnino sibi uendicare posset. Quae quidem uerba literis quoque, quibus huius expeditionis successum quibusdam amicis scripsit, inseri iussit, usus sane solutiore quam eius mos erat dicacitate, parum etiam aduertens, nisi scribae imprudentia id factum sit, minus gloriosam esse ex imbelli hoste uictoriam. Postero die

partim legationibus defert. Accusat Venetos aeque ac sacrilegio contactos, hortatur ipsos reges, ut non modo Romanae Ecclesiae iniurias, sed et suas ulciscantur, nec sinant mercatores regna per scelus occupare, undique Venetis bellum concitat. Iam coeperant Christiani principes pontificis uerba non modo auribus, sed et animis admittere: nam praeterquam quod reges natura ipsa, cuius uis maxima est, uitae ac fortunae, ut fit, dissimilitudine populorum imperium auersantur, utilia simul et honesta suadebat. Itaque Francorum regem per se quoque in Venetos male

ipsum imprimis regem ad hoc bellum suscipiendum enixe hortatus est, tametsi nolebat Venetorum opes ita frangi, ut externi reges Italiam sibi uendicarent. Vnde ferunt ipsum pontificem legato, quem ad regem Francorum, Lodouicum Duodecimum, misit, mandasse, ut apud illum ita perplexe uerba faceret, ut si rex, cuius solius uires, nempe uicini et ualidi regis, Veneti formidabant, aduersus communem hostem uictor extitisset, nihil sibi assumendum existimaret, praeterquam quod illi pontifex, qui suo praescripto omnia agi uolebat, permisisset. Itaque societate inita cum

emolumentum nequit aquiri, gloria bellicae uirtutis quaeratur? Quare si quis uestrum, Hungari, laudis studiosior est et animi fidens, prodeat in medium ac mecum singulari certamine congrediatur. Mouent tam elata Turcae uerba iram Georgio Scythae, et praeterquam quod Hungari alienam insolentiam haud facile patiuntur, in equum etiam illum, quem prouocator insidebat, oculos coniecerat, eiusque potiundi cupidine ardebat. Itaque equo calcaribus incenso, infesta hasta Turcam sibi

se uenerare passus est. Cibi et uini parcus fuit, somni etiam minimi, laboris, frigoris, caloris, inediae patientissimus, ueste habituque uix a priuato discrepans, literarum, quibus Turcae utuntur, satis eruditus. Quum opus esset, uerba in concione facere non deerat ei dicendi facultas. Nihil libentius audiebat quam anagnostem gesta illustrium uirorum, praesertim Magni Alexandri legentem. Interdum uersus etiam sua lingua haud quidem amatorios componebat, sed quibus testaretur se cupidine

nobilitas habuisset, et pro se quisque regi ac patriae tempus commodare in animum induxisset, recepturi mox, quum pecunia in ęrario esset, quae in communem salutem contulissent. Ferunt autem legatum Hungarorum uerba in hunc modum apud pontificem fecisse: Omnibus qui Christiano nomine censentur, Pater Beatissime, opem tuam implorantibus, te adesse et auxilium conferre decet. Tu enim omnes Christianos aeque ac parens liberos fouere, hisque consulere

non modo se Turcarum exercitum in fugam coniecturum fuisse, sed etiam ipsum Salomonem uiuum capturum. Nihil enim roboris in exercitu Turcaico fuisse affirmauit, sed tantum eum tentoriorum ac camelorum, et hominum incondita multitudine conspicuum extitisse. Quae uerba ubi ab ipsis purpuratis, qui sermoni interfuerant, ad Salomonem delata sunt, suadendo ne talem uirum hostibus adiungi pateretur, pene coegerunt regem fidem frangere, atque auctores fuere per scelus eius occidendi, cui iureiurando incolumitatem

tribu Beniamin ad tribum Iuda id est de filiis amaritudinis ad filios confitentes Christum regem et glorificantes. Vtrumque enim significat Iuda. 137r I Cor 10,11 137v Verba Daniheli prophetae ascribuntur (cf. Dan 9.24--26), leguntur autem apud pseudo-Augustinum (PL 42.1124ff.), in medio aevo apud Ptolomaeum Lucensem (Bartolomeo Fiadoni, 1240--1327) in Continuatione S. Thomae De regno, Johannem Duns Scotum (1266--1308) in Ordinationis Prologi parte

2.80  Augustus Cesar, qui clara poemata sanxit, Laus olim Augusti et Mecenatis.
2.81  Dixit uera quidem, quamuis sint ore prophano
2.82  A felicone uiro uerba impia uatibus aucta Poete dolor propter conuicia quae mali bonis inferunt.
2.83  Iam pridem memini superans ego munera uestra,
2.84  Purpureos penetrare lares, regumque ducumque

qui ingluuiem uentris nouere nec unquam
2.150  Assiduis curis studiorum dicere fas sit
2.151  Non hii luxuriam cupiunt, non carmina amorum
2.152  Nec uates soluunt per turpia uerba pudorem
2.153  Nam decet esse pios, casios decet, atque poetas
2.154  Spernere quae exoptat semper uesana libido, Mores optimi poetae.

2.153  Nam decet esse pios, casios decet, atque poetas
2.154  Spernere quae exoptat semper uesana libido, Mores optimi poetae.
2.155  Hi sed quando datur, quod scribant turpia uerba Quare poete scribunt quandoque turpia.
2.156  Hoc fit, quod caute carpunt mala tempora uite,
2.157  Ergo inuerte tuam trutinam miserabilis auceps

o mea magna uoluptas, Finis bonorum.
2.175  Absint pro puero diuturna silentia uobis,
2.176  Ite cite ad superos et dicite clara Tonanti
2.177  Verba, quod et uenit nunc nunc crinitus Apollo
2.178  Vrbinum perfusurus pia membra puelli
2.179  Rore sacro, in quo sint sibi fata per hemina mentis Progressus

mentem
1.201  Diua soror? num te nocturna somnia ludunt?
1.202  An ne suis tellus erroribus imbuit? unde
1.203  Labe mala coeleste petis corrumpere Templum,
1.204  Progeniem foedare Dei male prouida suades.
1.205  Nonne uides quam tu pugnantia uerba loquaris?
1.206  Quippe Deum atque hominem iungi natura repugnat.
1.207  Nam diuersa simul nulla ratione coibunt.
1.208  Frigida cum calidis luctantur, et humida siccis.
1.209  Est deus immensus, cuius sine fine potestas
1.210  Labe caret,

2.57  Protinus inquit, Aue plenissima numine Virgo
2.58  Praesentem Dea nacta Deum, faustissima Mater
2.59  Inter Adamidas, haec uisa, auditaque turbant
2.60  Commotum tenerae cor Virginis, ipsaque uoluit
2.61  Pectore uerba suo, pelle hunc Dea pelle timorem,
2.62  Ille ait, aspirat summo tibi gratia Coelo.
2.63  Ecce, et enim puro conceptum sanguine natum
2.64  Alma enixa dabis, sacrum cui nomen Iesus,
2.65  Magnus ab aeterno dicetur filius aeuo.
2.66  Cui dabit

Regnoque salus aspiret ab alto.
2.233  Hactenus et uates, et lex canit hactenus omnis.
2.234  Hunc etiam syluis inter spaelea ferarum
2.235  Versantem, foliis et mel syluestre legentem,
2.236  Vox coelestis aget, uillosus, et asper amictu
2.237  Verba feret diuina, Dei monstrator et index,
2.238  Vir mirandus erit, flagrans et lucida lampas.
2.239  Tum gentes Solymae, Iordanisque accola fontis
2.240  Conuenient, omneis fluuio lustrabit Apellas,
2.241  Et uerbo confessa uirum peccata piabit.

extulerat, patrio de more secarunt
2.322  Infantem puerum prisci pro foedere pacti.
2.323  Cui Deus imposuit nomen, quo protinus omnis
2.324  Est mirata tribus, quod et os elingue parentis
2.325  Restituit, soluitque suas in talia uoces
2.326  Verba Pater, fuditque nouum de pectore carmen.
2.327  Rex Deus Israel, faustum, et laudabile numen ❦
2.328  Relligione pia uenerandum, nanque redemit
2.329  Ipse suam plebem, tenebrisque inuisit in atris.
2.330  Erexitque apicem

in auras,
4.379  Astrorumque comas densa caligine miscet,
4.380  Illic orta dies quum Coelo pura sereno,
4.381  Et radios iubar effundit, dissoluit inanes
4.382  Materias, nitidusque super clarescit Olympus.
4.383  Illum admirantur coelestia uerba tonantem
4.384  Eloquio, tenera primos aetate per annos.
4.385  Quum petit auditu dociles accomodat aures
4.386  Quaeritur, ad nodos diuino effulminat ore.
4.387  Attoniti quo tanta fluat sapientia fonte?
4.388  Quo magis humano prudentia

6.138  Est hoc, esse refert, non est, non esse fatetur,
6.139  Amplius haud hiscit, nisi causa incredula cogat,
6.140  Iustaque, iudicii iurando fortia firmat.
6.141  Eia agite, capite arma manu potiora uirili, ❦
6.142  Verba ex ore meo, mea fulmina, sumite tegmen
6.143  Iustitiae, sitque illa noui lorica decoris,
6.144  Et sit pelta fides, ocreae bona nuntia pacis,
6.145  Certa salus uobis florenti cassida crista,
6.146  Hac armatura fulti contra omnia tela

Gaza.
6.497  Illa licet densis ruat imbribus ater Oryon,
6.498  Seu simul affusus rapidis torrentibus amnis,
6.499  Siue procellosi ueniant ex aethere nimbi,
6.500  Haud illisa cadet solido a fundamine petrae.
6.501  At quicunque meas uoces et uerba loquentem
6.502  Audierit, surdisque haec auribus hauserit, ille
6.503  Fundamenta domus fluidae commisit arenae
6.504  Stultus, in hanc hymber collecta nube solutus
6.505  Quom cadit, et praeceps euoluitur impete torrens,
6.506  Seu

7.45  Et natura suum rursus tulit aucta decorem.
7.46  At deserta petit Christus loca montis, et altum
7.47  Conscendit cliui dorso pendente cacumen, ❦
7.48  Hic uacat officio orandi, speculandaque uoluit
7.49  In se uerba, fluit lachrymis, et pectore feruet.
7.50  Vndique mox adeunt turbae, glomerantque, trahuntque
7.51  Impulsum precibus, uotisque sequacibus urgent.
7.52  Ille uiae ductor uicinam tendit ad urbem,
7.53  Quae Galilea uigil stabat super oppida custos,

ille recedit,
7.92  Ille uenit iussu nostro, fitque omne quod illis
7.93  Impendo offitium, res hinc mea dicta sequuntur.
7.94  Talibus auditis Rex est miratus, et acres
7.95  Intendens oculos uersa ceruice frequentes
7.96  In populos, illis haec uerba sequentibus infert.
7.97  Quid potuit dici feruentius? ulla ne cuiquam
7.98  Tanta fides? quantam Romano in pectore cerno.
7.99  Hinc fore, ut innumeri cedent in regna uocati,
7.100  Cum patribus superum coelesti sede recumbent,

data discipulis tulit haec consulta duobus
8.252  Ite simul, Christo paucis haec dicta referte.
8.253  Tu ne es? quem legis, uatumque oracla canebant,
8.254  Quemue alium superis olim expectamus ab astris
8.255  Venturum? nec plura, ferunt ea uerba profecti
8.256  Haud mora discipuli, Christum mox arce paterna
8.257  Conuentu stantem medio, magno ore tonantem
8.258  Conueniunt, hic uterque suas simul arrigit aures,
8.259  Intenditque animos, et uerba sonantia plusquam
8.260  Voce

8.255  Venturum? nec plura, ferunt ea uerba profecti
8.256  Haud mora discipuli, Christum mox arce paterna
8.257  Conuentu stantem medio, magno ore tonantem
8.258  Conueniunt, hic uterque suas simul arrigit aures,
8.259  Intenditque animos, et uerba sonantia plusquam
8.260  Voce uiri aduertunt, ea lapsa canalibus altis
8.261  Vt fluit unda sonant, et nectare pectora mulcent.
8.262  Hinc noua flammatas rapiunt incendia mentes.
8.263  Conticuit, tamen ora tenent intenta silentes,

Astitit hinc tentans iuris legumque peritus,
8.421  Atque ait, o, Rabbi quaenam peragenda facessam?
8.422  Vt mihi uita pio coelesti sede paretur.
8.423  Christus ad haec, dic lege Dei quae scripta legantur?
8.424  En haec, (si recte memini, si uerba tenaci
8.425  Mente gero) uenerare tuum dominumque Deumque
8.426  Toto corde tuo, tota hoc mens ignea flagret,
8.427  Tota anima, totis et uiribus omnibus uno.
8.428  Te quoque sicut amas, tibi proximus omnis ametur
8.429  Recte inquit

tales dabat ore loquelas,
8.484  Viderit an quisquam? quo saucia uiscera languent,
8.485  Cuius amore feror, quo nam diuerterit? illum
8.486  Indicet, o, nunquam missura amplexa tenebo,
8.487  Intrabit penitus materna cubilia mecum.
8.488  Verba mero meliora mihi, mihi pinguia fragrant
8.489  Vnguenta, et magnum perfuso nomen oliuo.
8.490  Suaue mihi mea nardus olet, myrraeaque fascis,
8.491  Dulcis ut Engadi Cyprus meus unicus ardor.
8.492  Ah quo nunc pascat? uel qua nunc accubet umbra?

offendunt obiice mentes.
9.475  Quid si prolem hominis super alta uidebitis astra
9.476  Scandere? sede sua moderantem regna priori
9.477  Imperio, uiuet, bonaque omnia uiuida reddet,
9.478  Sed non carne sua, nec enim prodesset edenti.
9.479  Verba quidem uestras ego quae sum fatus in aures,
9.480  Spiritus est, uiuo sunt fonte sonantia signa
9.481  At bona pars quod sponte fidem mihi denegat, intus
9.482  Propterea penetrare nequit sub stipite nostro.
9.483  Hinc abiit pars illa retro, nec iam

nec iam amplius haesit
9.484  Radice, aut uitae protegmine reprobus humor,
9.485  Vertitur interea ad socios. num uos quoque uultis
9.486  Hinc ait ire, Simon respondit talia Petrus.
9.487  O Rabbi quonam nos ibimus? ore beato
9.488  Quos tua uerba trahunt, aeterni es uita uigoris.
9.489  Credimus, hocque palam cognouimus, unde fatemur
9.490  Te nos Christe deo genitori aequabile numen.
9.491  Salue sancta Ceres, uno qua semina grano ❦
9.492  Multa fluunt, aliis in

sua sic edicit origo,
11.89  Nec mittens idem missum me deserit unquam,
11.90  Mecum semper adest, quia quae uult ipse facesso.
11.91  Haec illo dicente, uiris praecordia multis
11.92  Imbuit alma fides, huius edisserit auctor,
11.93  Cui mea uerba bono sub corde medullitus haerent,
11.94  Et manet in nostro ueraci stipite palmes,
11.95  Ille feret fructus, huic nota patebit
11.96  Lux mea, liber erit, ne seruitus urgeat ulla.
11.97  Gens sumus Abrami de semine libera dicunt,

11.128  Lumine nam cecidit, nec lux est ulla, per ipsum
11.129  Omnis mendacis fallacia nascitur oris.
11.130  Ast ego uera loquor, nec uos mihi creditis, ac si
11.131  Me quis labe notet, seu criminis arguat ullus,
11.132  Prodeat, en ego sum, mea uerba tenacia figunt
11.133  Cordibus, ubertas haec quos diuina profudit.
11.134  Hii quia non estis, nec cordibus illa tenetis.
11.135  Iudaeos furor irritat, qui talibus illum
11.136  Vt saeui increpitant insana uoce Leones,
11.137  Nonne

mei patris uenerabile nomen honestem,
11.143  Vos inter sine honore fui, popularis haberi
11.144  Nil quaero, patriae quum sit mea gloria curae.
11.145  Est meus ille pater quaerat qui et iudicet, inquam
11.146  Sic equidem, mea quisquis erit, qui uerba tenaci
11.147  Mente geret, lucis custos, operator honesti
11.148  Hic iubar aeternum, non funera nigra uidebit.
11.149  Faucibus atque iterum rabidis immane dehiscunt
11.150  Iudaei, sic rursum infesta opprobria fundunt.
11.151  Ignifer illa

11.149  Faucibus atque iterum rabidis immane dehiscunt
11.150  Iudaei, sic rursum infesta opprobria fundunt.
11.151  Ignifer illa Satan nigri (quis nesciat) orci
11.152  Audet inhumane, mortem si uidit Abramus,
11.153  Si sacri uates, et cur tua uerba tenaci
11.154  Quisquis mente geret? non unquam funera libet,
11.155  An quia forte pater nostro es tu maior Abramo?
11.156  Quam facis in populis, et te cupis ipse uideri?
11.157  Haec retulit Christus, nihil est mea gloria,

Et nos ipse doces, exi hinc, explosus abito.
11.256  Talia tum coeco coeli rex fatur Iesus.
11.257  Credis in aeternum, diuinaque foedera, natum?
11.258  Ille quis est inquit? quo foedera coelica credam.
11.259  Hic ipse est, quem luce uides haec uerba loquentem.
11.260  Procubuit tunc ille, ruitque, et pronus adorat,
11.261  Et ominum uocat, alma fides Domino omnia credit.
11.262  Hoc ego sum mundo coelo delapsus ab alto
11.263  Iudicium, quo nocte dies dissultet ab atra,
11.264  Lumina quo

eam, nisi prompta uoluntas.
11.307  Namque potestatis nostrae est deponere, et illam
11.308  Sumere, quae iussu mihi sunt accoepta paterno.
11.309  Dissonat interea uulgi pars aspera contra
11.310  Sermones Christi diuino fonte fluenteis.
11.311  Verba audistis aiunt lymphata mente furentis.
11.312  Ast alii dicunt haud haec lymphantis ab ore
11.313  Verba sonant, haud ulla soror furibunda Megaerae
11.314  Talia fert, oculos aperit num tartarus orbos?
11.315  Sic quibus aegroto sub corpore tabidus

iussu mihi sunt accoepta paterno.
11.309  Dissonat interea uulgi pars aspera contra
11.310  Sermones Christi diuino fonte fluenteis.
11.311  Verba audistis aiunt lymphata mente furentis.
11.312  Ast alii dicunt haud haec lymphantis ab ore
11.313  Verba sonant, haud ulla soror furibunda Megaerae
11.314  Talia fert, oculos aperit num tartarus orbos?
11.315  Sic quibus aegroto sub corpore tabidus humor
11.316  Feruet, et ardenti riget arrida lingua palato,
11.317  Dira dapes

Explantata ruent, quae non consaeuit Olympi
11.403  Rex pater ille meus, sinite hos, sunt eminus orbi,
11.404  Orborumque duces, caeco duce caecus eundem
11.405  Voluitur in puteum, simul illabuntur et ambo.
11.406  Petrus ait, sensu excoepit nam uerba retuso,
11.407  Pande subobscurumsub obscurum nobis aenigma rogamus.
11.408  Quoi deus, an uobis etiam sine lumine mens est?
11.409  Nonne per os intrat uentrem cibus omnis onustum?
11.410  Quem duri mandente

de corde cadunt ortu mala flumina prauo,
11.415  Quae uoluunt hominum strages, et sanguine currunt,
11.416  Quae flammis rapidae ueneris torrentibus undant,
11.417  Quae scelerata trahunt immixtis furta rapinis,
11.418  In fraudes et falsa ruunt in uerba clientes,
11.419  Testanturque nefas, blasphemaque murmura surgunt,
11.420  Surgit auarities, dolus et nequissimus, urens
11.421  Improbitas acies limas, uesania, fastus,
11.422  Atque pudicitiae facies exuta decorem.
11.423  Talia commaculant

11.477  Quisque dei implorat precibus sibi numen amicum,
11.478  Illicet uno omnes oculi curantur in ictu.
11.479  Astitit attonitum uulgus, mirantur euntes
11.480  Claudorum cunei, stupet et noua lumina caecus,
11.481  Mutis uerba fluunt, et Christum ad sydera tollunt,
11.482  Et mancus uidet ipse sua intergrascere membra,
11.483  Sicque decapoleae fecit deus Israel orae.
11.484  Inde uocat socios, illis ac talia fatur.
11.485  Me miseret populi, mecum qui perstat Eremo,

uersat?
11.547  Nondum quinque patent panum mysteria? nondum
11.548  Millia quinque uirum? meministis an illa deinde
11.549  Quattuor et septem? quot stagmina utrinque tulistis?
11.550  Non igitur panum, ast hominum fermenta cauere
11.551  Vos mea uerba monent. hac est excussa repente
11.552  Pectore uoce Ceres, et dogmata sacra patescunt.
11.553  Ast ubi non recto Bethsaida littore postam,
11.554  Vdaque piscoso subeunt mapalia ponto,
11.555  Ecce uir infoelix, oculorum luminis expers

quod fecimus. hoc genus orci
11.763  Non uis ulla potest, non altera trudere uirtus.
11.764  Sola sed altiuolis oratio concita pennis,
11.765  Per pia facta, fames, rerumque euicta cupido.
11.766  Admiranda quidem diuino ex ore, manuque
11.767  Verba et facta fluunt excelsi plena decoris.
11.768  Vt bello accinctus galilaeis acer in aruis
11.769  Astitit, et socios in praelia Christus agebat,
11.770  Et detrectantes belli concussit habenas.
11.771  Incipit, haec uestro mea figite pectore dicta,

12.246  Sunt et syderei quos continet aetheris ardor
12.247  Candidus, et summi dulcedo et feruor amoris.
12.248  Qui ualet hoc capiat, medio stat laurea campo.
12.249  Quum multi glomerant agmen puerile parentes,
12.250  Factricesque manus, et uerba potetnia poscunt.
12.251  Tum Christo astitere, illos auferte molestos
12.252  Discipuli increpitare, et Christo arcere labores.
12.253  At Iesus, sinite huc, et ne puerile uetate
12.254  Agmen ab amplexu nostro, cessate morari,

labores.
12.253  At Iesus, sinite huc, et ne puerile uetate
12.254  Agmen ab amplexu nostro, cessate morari,
12.255  Talibus astriferum uia lactea pandit Olympum.
12.256  Hoc dicto pueros ardentibus applicat ulnis,
12.257  Amplexuque fouet, tum uerba potentia coeli
12.258  Successu canit ex adytis, mox inde recessit.
12.259  Prodierat subeunte uiam quum principe Christus ❦
12.260  Poscitur a quodam, quae sint noua foedera uitae,
12.261  Suppliciter sed enim sic ille

simul haec habuit responsa suprema.
12.510  Mosea si et uates, qui sunt oracula coeli
12.511  Audita aerii discerpunt irrita uenti,
12.512  Haud alia euenerint his qui de morte redibunt.
12.513  Talia diuersis ultro citoque ferebant
12.514  Verba locis, Abram superis arrisit in oris,
12.515  Te quoque ridentem uiderunt Lazare campi
12.516  Elisii, laetumque deo Poeana canentem.
12.517  At fera derisum laniarunt monstra Naballem,
12.518  Aeternum et laniant suffragia uana petentem.

impete forti
13.184  Propulit e templo pollutas aere cateruas.
13.185  Euertitque solo cathedras, mensasque profuit,
13.186  Efusi mensis nummi saliere sonantes,
13.187  Alarumque sinus trepidae soluere palumbes.
13.188  Haec super adiecit depulsis uerba profanis.
13.189  Quae domus orandi diuino codice sanctum
13.190  Nomen habet, modo sit per uos spelunca latronum.
13.191  Tum quibus ignoti sub auara nocte colores,
13.192  Iniustique pedes, et inaequales incessus,
13.193  Accessere, quibus

frugibus aestas
13.745  Adproperat, tranquilla sinuque arridet onusto.
13.746  Sic ea gesta dei regnum post fata sequetur.
13.747  Nimirum genus hoc non desinet, omnia donec
13.748  Conficiam, coelum et terram transire necesse est,
13.749  Non mea uerba, quibus res omneis stare fatendum.
13.750  Lynceus huc oculus uobis, ageaque circum
13.751  Sollicito inuiglet custodia lumine, ne cui
13.752  Corda grauent epulae, neu mens otusa laboret,
13.753  Ebria pampineo quum merserit unda lyeo.

clausum
14.98  Visimus? his magni dicet regnator Olympi.
14.99  Dico equidem uobis (hoc quod meministis) egeno
14.100  Vos fecisse meis minimis e fratribus uni,
14.101  Id fecisse mihi. Tunc parti obuersa sinistrae
14.102  Ora ferens, illis haec uerba nouissima dicet.
14.103  Me procul aeternum maledicti abscedite in ignem,
14.104  Qui Ditem atque malos in Daemonas usque paratur.
14.105  Namque famem passo mihi pabula nulla dedistis,
14.106  Pocula nulla sitim, uestrisne penatibus hospes?

Exercenda meos interque docenda fideles.
14.235  Dico equidem, quod seruus hero, quod apostolus ipso est.
14.236  Se mittente minor, quam uos ea nota beatos
14.237  Efficient, fatis eadem si nosse probetis.
14.238  Non ego uerba loquor de uobis omnibus ista,
14.239  Quos pater elegit mecum, probe nomine noui.
14.240  Sed me implere decet ueterum praesagia uatum.
14.241  Vescitur is qui pane meo, calcanea contra
14.242  Me sua dira ferox inimica mente leuabit.

per orbem
14.419  Te donante, tuos et me lactante fideles,
14.420  Sermonemque tuum qui seruauere, fidemque.
14.421  Omnia quin etiam mihi tu quaecunque dedisti.
14.422  Cognouere sinu per me fluxisse paterno,
14.423   Per me, qui tua uerba pio sub pectore figunt,
14.424  Me nouere tuo ueracem lumine lucem.
14.425  Hos cape iam, et defende tuo mucrone tuendos,
14.426  Te preco, haec tua nanque duci mihi castra parasti.
14.427  Vt mea cuncta quidem tua sunt, tua nostra uicissim,

14.675  Qui sic respondit. Mundo mea lingua patenti
14.676  Ore palam sonuit, me tum Synagoga docentem
14.677  Audiit, et templum, quo uis coit omnis Iudae,
14.678  Nec quicquam occulto docui, quid quaeris ab ore
14.679  Verba meo? quin posce uiros ea cuncta loquentem
14.680  Qui uidere, calent, atque ii mea dogmata pandant.
14.681  Talia dicenti manus impia deuolat ori,
14.682  Incussoque genam signauit uerbere palmae.
14.683  Haeccine pontifici tute responsa dedisti?

Haec mihi testis erit per uos, hanc ardua Mello,
16.480  Hanc quoque luza nitens, omnisque uidebit Idume,
16.481  Vsque mari magno qua clauditur ultima tellus.
16.482  Vertitur haec fatus Phaebi uenientis ad ortus,
16.483  Sustulit et palmas, et uerba nouissima dixit.
16.484  Hinc oculos inter coelum sublimis in altum
16.485  Ibat, eumque repens excaepit lucida nubes.
16.486  Procubuere solo in facies, abeuntis Iesu
16.487  Numen adorantes, erectaque rursus in auras

16.602  Germine pubescit, nec uos nisi nomine Christi.
16.603  Quid sine me frugis, qui non mihi inhaeserit affert?
16.604  Hoc dabit excisis ut quum sarmenta maniplis
16.605  Stricta ligant, arent extemplo, atque igne cremantur.
16.606  Quoi mea uerba bono ut plantaria corde uirescunt,
16.607  Inserit hoc sanctum mea quam sub uiscera gluten,
16.608  Hic quodcunque uolet poscens impetrat habendum,
16.609  Non seruus sed amicus erit, quia seruus herilis
16.610  Ignorans animi est, qui iam notescit

istique Sanctissime Sedi perpetuo dicata ac velut in omnibus addictissima. Quod quidem utrumque conabor, dum vivam, totis viribus prestare, nec ero in huiusmodi oblationibus faciendis apud Vestram Sanctitatem longior. Quam scio non verba, sed facta a me et ab optimo quoque suo servitore desiderare. Supplicavi alias Vestre Sanctitati, et nunc rursus humillime supplico, ut me rebus omnibus, quibus opus fuerit ad hunc ipsum magistratum rite gerendum, adiuvare velit. Qua

Is 1, 7 Sed ne quisquam arbitretur uaticinium hoc Prophetae iamdudum fuisse impletum in euersione Babylonis et Ierusalem sub uespasiano et Tito Imperatoribus Romanis cum uerba Prophetiae uideantur respicere tempus illud praesens Prophetae, non futurum animaduertendum censeo, iuxta ecclesiasticam ueritatem futura fuisse praesentia Prophetis, quasi iam futura praesentia cernerent oculis mentis ut passim ex sacris paginis facile deprehendimus. Sed ne longe exempla

linguas, ex quibus magis quam ulla alia, in orbe praesertim Christiano collecta est haec Vrbs, ut uidemus. Et propterea dicitur communis patria omnium undecunque uenientium. Dicit pręterea plenam esse nominibus blasphemiis, matrem immunditiae, fornicationum et abominationum terrae. Haec quippe uerba demonstrationem huius uerbis magis specificam non exigunt, cum haec flagitia (etsi ubique fere regnent) hic tamen sedem et Imperium habent. His tot et tantis flagitiis praeuaricationibusque illius enumeratis, subiungit seuerissimam Dei sententiam, quae contra nos hoc

Vestram familiares et amicos nostros, nobiles viros, dominum Andream dictum Bucichlia et dominum Anthonium, exhibitores praesentium, et quicquid ex parte nostra Sanctitati Vestre dixerunt, ipsis amplam fidem praebere dignetur, quia sunt verba nostra, et similiter Sanctitati Vestre me commendo, que felicis Petri annos videat. Ex castro Clisii, die 28. mensis Augusti 1532. Devotissimus servitor Petrus Crusich comes Clissie et Lepoglave

Cernere. . . 310 terris] Gn 11 erat turrim et non intellecta loquentum
2.302  Verba, uagasque acies diuersa in regna ruentes.
2.303  Arctoas petit illa plagas Scythiamque rigentem,
2.304  Hęc Syriam ingreditur, flantes et pergit ad Austros:
2.305  Sunt Euros

Mirantur, iuxta iuxta. . . 741 plebes] II Esr 10- 11 iurati in uerba seorsum
2.739  Quisque suam latę in partem regionis abibat.
2.740  Rhachelides cum fratre sacram pulcherrimus urbem
2.741  Incoluit, circum diffusa est cętera

paratis.
3.4  Officii primo memores de more Magistrum
3.5  Hic obeunt, orbem facta cinxere corona.
3.6  Ille oculos tollit supplex et uerba precatur,
3.7  Dumque precem solitam exequitur, pia turba silebat
3.8  Et secum uoluunt suspensi pectore dicta,
3.9  Auditoque

3.474  Constans ni doceat demum experientia rerum.
3.475  Principium petite haud falsa de mente salutis,
3.476  Quę capit esse aliud, humana ut uerba loquuntur,
3.477  Fortuitum, cuius ratio quęcunque fuisset
3.478  Signans, quid rerum pote sit, iam limite certo.

3.521  Menbra uirum, uacuis lux orbibus indita, surdis
3.522  Redditus auditus, simul intellectaque uerba,
3.523  Atque ea me tantum dicto confecta iubente.
3.524  Tum uobis operata meo tot nomine solum,
3.525  Atque ita credendi facta est fiducia

Continuo. . . teneri] Ps (H) 41,10 facili sermone redarguit illum,
4.47  Inquit in id dudum scribis sua uerba teneri.
4.48  Non animaduertit tamen hoc auersa suorum
4.49  Mens, dictum incautos subito pręterfluit omneis.
4.50  Sic uetitum

Cynthia lumen,
4.648  Atque ostendit iter, mouit quos altera cura,
4.649  Et dubiis repetunt ambagibus orsa Magistri.
4.650  Quid sibi uerba uolunt dubitant, quęruntque uicissim
4.651  Vltima, quisnam abitusque breui est reditusque futurus,
4.652  Quid Patris arcana quod se iam sede recondet.
4.653  Cognouit motus

Concidit. . . 310 uoluntas] Mt 26, 39 et gemitu suspirant omnia circum,
5.303  Sensim collectus mox uerba precantia fudit:
5.304  "Abba pater, quem mens non nouit facta latentem,
5.305  Eia age tu gnatum nunc respice uera dolentem,
5.306  Tamque graui imposito depressum fasce

quid, Petre Simon, iactabas, subuenit, olim? 1
5.317  Quonam abiere tibi tam magna et fortia uerba?
5.318  Non uigil hanc noctem potuisti ducere mecum
5.319  Insomnem? Leuiter succumbis maxima nuper
5.320  Pollicitus: uigiles stratis exsurgite tandem,

337 somnus] Mt 26, 43; Mc 14, 40 et erectus socios inuisit Iesus.
5.335  Accedens sermone uiros compellat amico,
5.336  Reddita sunt contra sine sensu uerba sopitis: 2
5.337  Nam grauis

Cui. . . dicta] e marg. pro Hęc Christus contra cui reddit mollia uerba Christus contra tunc reddit mollia dicta:
6.217  "Omnis abesse loco pręsenti iniuria debet,
6.218  Vltor ubi pręsit, qui sontum crimina

iam sole dies terris illuxerat orto,
8.56  Cępta frequentari concursu compita feruent,
8.57  Omne iter et teritur, simul obuia turba salutem
8.58  Atque alia occursu reddunt bona uerba uicissim.
8.59  Hic tunc auditum, qui tota nocte labores,
8.60  Quo ductus fuerat: demum ut sententia dicta est,
8.61  Et dolor heu moestis gemitus iterabat acerbos:

rubescebat stellis aurora fugatis,
10.87  Et uolucrum uario resonabant auia cantu.
10.88  Substitit hic Marie, progressis omnibus ultra,
10.89  Inde petit Petrum, cui nuncia uerba ferebat:
10.90  Visisse et tumulum, foribus reuolutaque saxa
10.91  Nactas, quin etiam ingressis ostentaque uisa.
10.92  In dicto tenditque, explorat et omnia Petrus:

327 palmam] Io 20, 24-29 tunc forte aberat conuentu scilicet illo,
10.317  Christus cui uisus, Thomas cognominis Anceps.
10.318  Huic uisum narrant et singula uerba locuti;
10.319  Ille fidem dictis detrectat, et insuper addit
10.320  Nullis suaderi uerbis, nisi uiderit ipse
10.321  Et lateris plagam manibus tractarit

lustra Napaeas,
72  inquit, at incertum his, vt mihi, noctis iter.
73  O mihi si vltrices quis flammas porrigat, ater
74   Fronde sua fieret iam nemus omne cinis!
75  Talia collacrymans nequicquam verba profundit (75)
76   Suspensamque tenent ira, timor, tenebrae.
77  Nunc queribunda sedet, nunc indignata resurgit,
78   Et modo quod pergit, postmodo sistit iter.
79  Nunc fratres lassa implorat

Plus puto nunc homines posse nocere feris. (130)
131  Sed fera nec verbis nec fletibus vlla mouetur,
132   Dilacerat medio gutture surda preces.
133  Humanas poterunt aures mollire precantis
134   Verba, dolor, gemitus, cordolium, lacrymae.
135   Accedam supplex, homines insana verebor? (135)
136   An melius saeuis hisce perire locis?
137   Forsitan infelix vitam

4.4  Per Lati populos, Graias spargenda per urbes,
4.5  Ore auido legi, mens nec satiata recessit.
4.6  Aurea uerba sonant numeris aptissima, sensus
4.7  Et modis et formae. Quid dicam? Ridet Apollo.
4.8  Rident et Musae, Parnasi numina

ni flat rubigo tuum. 93. ad Michaelem Lipeum, Traguriensem
7.1  Accidisset si te facientem uerba, Lipee,
7.2  Exciperet plausu Tullius illa suo.
7.3  Si noscet quanto scruteris acumine uerum,

dicitis, magnum esse crimen hominem depingere, cui animam inspirare nequeas, quasi homo videretur per superbiam emulari divinam potestatem. Quanto sceleratius est eripere animam homini atque ipsum Dei opus dissolvere? Quum in hanc sententiam multa dixissem, [verba Solymanni] ille inquit, se quoque velle pacem, ac ut ea fiat, authorem et adiutorem esse futurum. Quid autem illud est, quod tuus dominus petit a domino meo, tandem edissere. Existimo, inquam, constare V.re M. dominationi quo iure Hungarie

fidei et preferebat testem fratrem Georgium, vel quod ille in gratiam Thurcorum nonnihil contra V.M. locutus est, vel in ipsum fratrem Georgium adduceret in odium V.M.tis. [Verba Rustham Bassa] Venisti, inquit, ad explorandum, ac ut verba nobis dares; quam rem nos intelleximus antequam Vienna discessisses, et idcirco providimus rebus nostris. Si sincere venisses ad petendam pacem, nonne dominus tuus respondisset ad ea, que Imperator

vel quod ille in gratiam Thurcorum nonnihil contra V.M. locutus est, vel in ipsum fratrem Georgium adduceret in odium V.M.tis. [Verba Rustham Bassa] Venisti, inquit, ad explorandum, ac ut verba nobis dares; quam rem nos intelleximus antequam Vienna discessisses, et idcirco providimus rebus nostris. Si sincere venisses ad petendam pacem, nonne dominus tuus respondisset ad ea, que Imperator illi ter significavit de reddendis illis quatuor civitatibus? Que

per Hungariam breviore via poteras venire? Negavi, tutum fuisse transire per medias predones, et quod ab iis, qui manent in confiniis magnum periculum esset legatis comeantibus, quoniam pacem et eos qui illam procurant exitialiter oderint. Post multa verba promisi ei nomine V.M.tis ea que mihi mandaverat, si negocium V.re M. proficeret, rogavique plurimum, ut rebus V.M.tis faveret, re ipsa esset expecturus optimo et liberalissimo principi se fuisse gratificatum. Deinde reliquos duos

domibus suis, si Thurci Budam tenuerint. Hic Jonus Beg summissa voce dixit: Cussì, quod placeret illi, si huiusmodi rationibus induci possent, ut Budam V.re M.ti redderent. Hec omnia ad verbum iussit Bassa advocato notario perscribi. Sunt et alia verba inter nos sequuta, sed non alicuius momenti, unum tamen referam: Quum dixissem, quosdam Hungaros (nam de iis mentio facta fuerat) nec esse Regie M.ti nec Imperatori fideles, et nihil aliud agere, nisi ut ipsi dominentur, quum quesivisset, quinam isti essent, ego commemoravi

ipse auderet fidem Imperatoris reprehendere, dixit: Hec est voluntas Imperatoris, ut tantisper hic sedeas, donec te dimittat Jonus Beg mirabatur, in quem eventum tamdiu detinerer. Hinc recta profectus sum ad Rhustam Bassam. Recensui illi verba Solimani Basse de responso Imperatoris. Non est, inquit, hoc responsum, ibis cum alio responso, fortasse cum meliore (hec autem ironice loquebatur). Venies ad bellum cum Imperatore, videbis, nos quoque scire bellare per hiemem. Tum erat dubius Thurcus, an

satis diu expectavit responsum. Hoc egit Imperator me detinendo. Tunc illi: Si saltem hoc nuntiaret rex tuus Imperatori, tuus sum, omnia impetraret. Omnia, inquam, dicta sunt bassis que debuerant dici. Propterea sic illis respondebam, quia sciebam, eos omnia mea verba deferre ad bassas. Post vigesimum circiter diem vocavit me Rhustan Bassa dixitque: Propterea vocavi te, ut tibi darem malum noscere; venit a beglerbeg chiechaia nuntians, Alemanos discessisse a Peste, timuisse, quod audissent, jantizaros venire

scies. [De Petro Pereny] Tunc etiam dixit: Quis suasit regi tuo, Petrum Pereni preficere Hungaris? Nunquam inter nos et vos pax constare poterit, si vel a vobis vel a nobis non castigabitur. Perfidiam eius accusabat. [Verba Rustan Bassa] Dixit etiam: Nonne melius est regi tuo dare illas quatuor civitates et habere pacem ethernam, quam et alia que habet in periculum adducere? Melius, inquam, si defendere illas non valet. Possetne, inquam, de pace transigi equis conditionibus? Hic diu

recte fecerit, si non versetur in luce ac celebritate hominum: caeterum sese abdat in tenebras et lustra ad oblivionem sui nominis sempiternam. Exposui quam brevissime potui, qui sint optimates. Nunc accipite quae causae me compulerint, non ad reges, non ad universum nobilitatem, sed tantum ad vos verba facere. Equidem si qua ingens intra fines regni vestri tempestas expectaretur, si certamen atrox, aut grave periculum Reipublicae immineret, ad quod propulsandum opus esset magna audacia, singularique virtute, si de omnium capite, libertate, fortunis dimicandum esset; putarem

uel nostras clades praesagijt, uel de nostris cladibus fictum est, DE TEMPLIS ILlorum. HAbent templa satis ampla, et sumptuosa, ipsorum lingua MESCHIT appellata, in quibus nullas prorsus imagines uidi, praeter haec uerba inscripta Arabica lingua uidelicet, LA ILLAH ILELLAH MEHEMMET IRESVL ALLAH TANRE BIR PEGAMBER HACH: id est, non est Deus nisi unus, Mehemmet autem propheta eius, Creator unus, er prophetae aequales. Vel haec, FILA GALIB ILELLAH, id est, non est fortis sicut Deus. Deinde conspicitur magna

est fortis sicut Deus. Deinde conspicitur magna abundantia lampadum ardentium oleo, totum templum dealbatum, pauimentum storeis stratum, ac desuper tapetis ornatum. Circa templum turris mirae altitudinis, quam eorum sacerdos tempore orationis ascendens, uoce alta, digitis in aures insertis, haec uerba ter repetit ALLAH HECHBER, id est, Deus uerus unus. Audito clamore conueniunt in templum nobiles et ociosi, tantum deuotioni astricti. Deinde praedictus Sacerdos descendens orat cum illis, idque ex officio facere debet quinquies inter diem et noctem. Quicunque uero ueniunt ad orationem,

deuotioni astricti. Deinde praedictus Sacerdos descendens orat cum illis, idque ex officio facere debet quinquies inter diem et noctem. Quicunque uero ueniunt ad orationem, debent abluere manus, pedes, et pudibunda, postremo ter spargunt aquam super capita, recitando haec uerba, ELHEMDV LILLAHI, id est, gloria Deo meo. Deinde, exutis calciamentis PATSMAGH dictis, eisque ante ianuam relictis introeunt, alij nudis pedibus, alij habentes munda calciamenta MESTH uocata, quibus non palpant terram. Foeminae nunquam congrediuntur

ascendit, ac ad duas circiter horas concionatur. peracto sermone ascendunt duo pueri, qui cantando suas preces pronunciant, peracto eorum cantu, incipit sacerdos cum toto populo submissa uoce cantare, quassando corpus in latus nihil aliud praeter haec uerba, LA ILLAH ILELLAH, id est, non est nisi unus Deus, sic media fere hora personat, ac mouetur. Huiusmodi autem orationes, et caeremoniae, ut cantus, praedicatio, non fiunt singulis diebus, nisi tempore Quadragesimali, et festiuo, utputa dic Iouis, ab hora nona noctis, usque duodecimam. Et ipsa

DE EORVM CIRCVNcisione. VTuntur circuncisione eorum lingua TSVNETH dicta, non octaua die, more Iudaeorum, sed quamprimum natus septimum aut octauum annum exegerit, sermonis iam peritus: idque ipsis mysterium est, propter uerba confessionis, quae ante circuncisionem requiruntur, erecto pollice manus PARMACH dicto, haec uidelicet, quae supra ostendimus in templis descripta. Puer ob id non defertur in templum, sed in domibus parentum circunciditur. Huic solennitati saepe interfui, quae ita se habet. Primo conuocatis

conuiuas, qui parata illi munera offerunt: Alij uestes sericeas, alij ciphos argenteos, alij pecunias, uel etiam equos. Mulieres quoque indusia, sudariola, et alia huiuscemodi. Iuxta uoluntatem et opes unusquisque conuiuarum donat. Foeminae non patiuntur circuncisionem, sed tantummodo (iam dicta uerba) confitentes MVSLVMAN efficiuntur. Si autem ex Christianis quispiam sua sponte confesso Mehemmeto circuncidi se patiatur, quod saepe contingit, propter grauissimum iugum, et onus tributi, talis ducitur per omnes uicos atque plateas ciuitatis, summo cum honore, et gaudio

aqua temperato, et immisso pane, uel recenti, uel bis cocto, serui, pariterque domini. Ibi silentium tempore noctis magnum, ut captiuos fugientes negligant, ne clamor excitetur, ob poenam iniunctam: sed cum uadunt cubitum, et cum surgunt abire, omnes alta uoce clamant haec uerba, ter repetentes, ALLAH ALLAH ALLAHV, idest, O Deus, DE IVSTITIA EXERcenda in bello. TAnta seueritas disciplinae fit in bello, ut nemo militum ausit aliquid iniuste rapere, alioquin sine

et saluus. Louanij, 16. Calend. April. Anno. 1545. CAETERVM ne vana habeantur, aut â me ficta, quae hic adfero, ipsa Turcica verba subieci, quae statim eius linguae peritus agnoscet, et ea esse quae ibi vulgo iactentur, confitebitur. Postmodum subiunxi Romanae linguae interpretationem vna cum breui commentariolo. Incipit lingua Turcica vaticinium. PAtissahomoz

ille quo Christianorum natio in libertatem vindicabitur, talionemque Mehemetanis reddet, rex aliquis Christianus magnis copijs totum imperium Turcarum sit expugnaturus, an propheta aliquis Christianus sua doctrina sit Mehemetanos conuersurus ad nostram religionem. quamobrem (vt dixi) vltima verba huius oraculi, viri cum gemitu, pueri cum fletu, mulierculae cum planctu et eiulatione excipiunt. Vtinam tandem Itali sua pila, Hispani suas lanceas, Galli sua gesa, Angli suas balistas, Germani et Hungari suas frameas contra istos canes fidei, ipsis (vt ita dicam) fatis

Hispani suas lanceas, Galli sua gesa, Angli suas balistas, Germani et Hungari suas frameas contra istos canes fidei, ipsis (vt ita dicam) fatis damnatos, distringere velint, et discordia qui solummodo moratur nostras victorias, a nostris rebus auferre studeant. Sed redeamus ad verba vaticinij de interitu eorum. Turki) Id est, Turcam ipsum hactenus regnantem. Gheressine) id est, retrorsum vnde egressus est, adeo vt vel ad latebras Bythiniae Bithyniae vnde primum erupit, vel in

mihi iam sylvae, non sunt mihi moenia cordi,
1.2.24   Nec capiunt oculos florida prata meos.
1.2.25  Non facit ad nostras agrestis fistula curas,
1.2.26   Iuncta nec argutae consona verba lyrae.
1.2.27  Sola meos etenim praedata es Sylvia sensus,
1.2.28   Maxima nec sine te regna tenere velim.
1.2.29  At, tua dum cupidis complectar colla lacertis,

1.3.31  Vidimus a prima praesagia multa iuventa,
1.3.32   Et iam tunc laudis nuncia signa tuae.
1.3.33  Novimus ingenium, nec dum patientibus annis
1.3.34   Aemula Nelaeo verba diserta Seni.
1.3.35  Quis te mellifluis referantem pectora dictis
1.3.36   Doctius Arpino non putet ore loqui?
1.3.37  Iam Romana suas in te facundia vires,

etiam charos mistum decet inter amicos
1.10.20   Ducere continuos nocte dieque choros:
1.10.21  Nunc decet et laetos ad sydera tollere cantus,
1.10.22   Et dare laetitiae consona verba meae.
1.10.23  Surge anime, et tantis, quantum licet, utere donis,
1.10.24   Dum vacat ad faciles blanda iuventa iocos.
1.10.25  Nam cito de nostro spargentur vertice

a vobis, et vix mihi cognita fama
2.1.6   Sponte sequor veteris Gnosia regna Iovis,
2.1.7  Quo mea me fortuna vocat: vos omine laeto,
2.1.8   Laeta mihi, et nostrae dicite verba viae.
2.1.9  Iungite complexus, et nostri pignus amoris,
2.1.10   Accipite haec lachrymis oscula mista meis.
2.1.11  Este mei memores, nec vos via longa moretur,

sibi purpurei florentia tempora veris
2.6.18   Vendicat hirsutis horrida bruma comis.
2.6.19  Sed, si scire cupis tantae novitatis origo
2.6.20   Unde sit; haec memori pectore verba tene.
2.6.21  Aspicis Ascrivias haec lintea tensa per undas,
2.6.22   Lintea Cecropiae numine tuta Deae.
2.6.23  Illic Euganeis vehitur digressus ab oris

tibi Virgilius, tibi sit collatus Homerus:
3.4.12   Virgilius stupidus, bardus Homerus erit.
3.4.13  Quos igitur dictare putem tibi carmina Divos?
3.4.14   Et tua tam tumido nectere verba sono?
3.4.15  Fallor? an haec Siculis squallens tibi dictat ab antris
3.4.16  Mulciber, irato qui struit arma Iovi?
3.4.17  Et movet Aethnaeos intra tua pectora folles?

revocat pietas, et blandae gratia linguae,
3.6.64   Et pariter mistae cum pietate preces.
3.6.65  Infera Threiicio patuerunt ostia vati,
3.6.66   Dum caneret querulae consona verba lyrae.
3.6.67  Umbrarumque ferunt captum dulcedine Regem
3.6.68   Euridicem cupido restituisse viro.
3.6.69  Nec ferus ille canis sparsis per colla colubris

3.63  Ah, quoties nullo cernens se robore fulctum,
3.64   Atque lacertorum disperiisse toros,
3.65  Ingemit; eque imo vellens suspiria corde
3.66   Saepius haec secum tristia verba refert.
3.67  Hae ne manus raptum alte, vinclisque petitum
3.68   Tartareum quondam perdomuere canem?
3.69  Et toties laeto sternendam viribus anguem

in Mysiam, et hinc in Thraciam, freti ejusmodi praesidiis, commeabant. Nec nos, puto, fallit ista conjectura, Strabo enim in VII. de hoc ipso facit mentionem, quum de Strymone amne loquitur, ad quem Philippus eandem urbem condiderat. Ejus verba haec sunt: Quoniam Philippus eximio captus studio, ut haec sibi loca vendicaret, maxima ex metallis et reliqua locorum ubertate vectigalia constituit. Ego hic Pantaliam municipium Pantalia. fuisse

Recte sane, inquit, Rex. Nam cum a Deo omnia gubernentur, et recte hoc statuamus, hominem esse Dei creaturam: consentaneum est, ut ii omnes sui sermonis vim et rectitudinem a Deo principaliter petant. Hic cum rex innuisset, ipse desiit de his verba facere: ac deinde conversi sunt ad hilaritatem convivii, quod ad vesperam demum est solutum. Secundi diei convivium Postridie rursum eodem modo et ordine et convivium erat apparatum, et singuli discumbebant: ibi Rex, cum

qui cum omnes, ut Cicero etiam testatus est, dicendi artificio facile vicerit, cumque ita creber sit rerum frequentia, ut verborum prope numerum sententiarum numero consequatur, ita porro verbis aptus, et pressus, ut nescias utrum res oratione, an verba sententiis illustrentur: mirum tamen est, quam non huic nostro satisfaciat. perpendit omnia: pleraque damnat. at quibus rationibus? mihi quidem ut videtur, omnium firmissimis. quae si attendantur, non iam in historia summus Thucydides videbitur;

non vulgarem a cunctis laudem ferat. Iam in verborum ponderibus examinandis quantus est? hoc equidem ausim affirmare, quod Graecae linguae peritis non dubie patet, Thucydidis scripta, si hoc libro careamus, neque quod ad sententias, neque quod ad verba attinet, prorsus intelligi posse. Hunc talem, tamque utilem Dionysii de Thucydidis historiae commentarium, seu potius thesaurum veluti quendam, ex abditis tenebris nunc primum erutum, PAVLVS MANVTIVS, singulari vir eloquentia doctrinaque ornatus,

temporis) ut is non omnino inelegans atque incomptus in ora hominum prodiret. in quo quidem interpretando meum consilium hoc fuit; exemplo videlicet eruditissimorum vel nostrae, vel superioris aetatis hominum; non ut verba vitandi laboris gratia, singula singulis reddens, annumerarem, sed ut sententias ipsas appenderem. quod quidem institutum in aliis quoque eiusdem scriptoris libris, quos de arte rhetorica, deque apta inter se verborum collocatione scripsit, item in

quae in illo animadversione digna sunt, omnia persequerer, eo libro, quem de Demosthene tum in manibus habebam, reiecto, pollicitus sum tuae me voluntati obtemperaturum. nunc vero, re confecta, quod tunc promiseram, tibi persolvo. De singulis autem verba facturus, pauca quaedam de me ipso, deque huius tractationis genere praemittam; non tua sane, neque tui similium caussa, qui nihil non optime judicatis, nihilque ducitis veritate praestantius; sed ad illos spectavi, qui veterum scripta plus aequo

mutilatus. adversus barbaros multis partibus plures, ita maritimo proelio decertarunt, ut, quot ad bellum naves emiserant, totidem plane alias depresserint, alias cum ipsis hominibus ceperint. quae de re ipsius verba subiciam: Postea simul cum sociis Atheniensium apud flumen Eurymedontem in Pamphylia, terrestri navalique certamine adversus Medos pugnarunt: eodemque die bis Athenienses, duce Cimone, Miltiadis filio, victoria potiti sunt, captis ac

omnia diripiunt. Aeginetis autem, siqui a caede servati erant, abductis, Athenas reverterunt. Cum autem magnis utraque civitas in ipso statim belli initio calamitatibus conflictaretur, fiebat ut pacis utraque cupiditate teneretur. Iam de priori verba faciens, cum Athenienses, omni sua regione vastata, civitate vero propter pestilentiam exhausta, auxilium prorsus omne desperantes, Spartam legatos miserunt, qui pacem, qua maxime egebant, poscerent, non modo legatorum nomina praetermisit, sed

vero adeo pusilla, adeoque humilia nobis ostendit, ut eorum cognitio ne leviter quidem animos afficiat. Cum autem de Plataeensium, cum de Mytilenensium ac Meliensium civitatibus ageret, summam in illarum calamitatibus describendis vim adhibuit. ac verba quidem quibus calamitates eorum summis viribus exaggeravit, non puto necessarium esse nunc in medium adducere. ea vero loca, in quibus hanc diligentiam vitavit, et aerumnas eorum propemodum extenuat, quod in historia sua non raro fecit, afferam:

lapsum illum in hunc errorem videor animadvertisse, ut in eodem argumento, eodemque tempore, quae ad rem facerent, omiserit; quae vero maxime aliena essent, in orationem induxerit. cuius generis illud in tertio libro, ubi de Mytilenensium civitate verba facit, videtur esse. Nam post urbem captam, ac post captivorum adventum, quos Paches dux miserat, cum bis conventus Athenis ageretur, orationes ab iis qui populi factionum principes erant, habitas, quasi minime

contrahens: interdum autem verbalia nominaliter proferens, ac rursus nomen verbum faciens, atque omnem eorum usum pervertens: ita ut, quod proprium est, eo pro appellativo abutatur; quod vero est appellativum, pro nomine proprio usurpet. Insuper verba patiendi, activa facit; quae vero actionem notant, iis ipse passionem attribuit. Eorum item quae multitudinis, quaeve unius numero efferri debent, naturam commutat, atque alia de aliis dici cogit. Marem significantia, femineo sexui coniungit; ea

non per omnes historiae partes servavit. Iam, cum haec veluti per capita attigerimus, superest ut iam ad ea demonstranda nostra delabatur oratio. Neque vero est consilium, ita de singulis separatim Thucydidis dicendi formis sermonem facere, ut illius verba subiungam; sed diversis variisque; ex locis particulas quasdam sumere narrationis et orationum, hisque caussas apponere, ex quibus facile cognosci queat, quibus in locis, tam in rebus ipsis quam in verbis, bene maleve se gesserit. Sed illud iterum

clamore, confertim impetum in eos fecere . Multo autem haec comprehensio erat utilior futura, si ipse, non hoc, quo fecit, pacto eam comprehendisset, sed communiorem et utiliorem secutus fuisset rationem; atque ita haec verba collocasset, ut extremam cum prima parte coniungeret, quae vero in medio iacent, ea reiceret in sequentem locum. hoc sane pacto contorta et gravior est oratio; multo vero fuisset clarior et iucundior, hoc ordine collocata:

Multa illis est facta accessio ad cognoscendam rem aliquam novam, quae ad aggressionum artes, et ad exquisitas poenas valeret. quae vero vulgo rebus vocabula tribuebantur, ea ipsi immutantes, alia ratione res ipsas appellandas esse censebat. nam haec verba  ἡ τῶν  δ᾽ ἐπιχειρήσεων ἐπιτέχνησις καὶ ἡ τῶν τιμωριῶν ἀτοπία: καὶ ἡ εἰωθυῖα

insidias providisset: qui vero providebat ut nihil eorum opus haberet, societatis dissolutior, et adversarios timens . Hic quid sibi illud τυχών velit, non apparet, neque cognoscitur an ad unum eundemque haec duo verba, τυχών et ὑπονοήσας, sint referenda. Quodsi τυχών ad eum referri debet qui, re bene gesta, quod speraverat, est consecutus; illud autem

dubium est enim; utrique ne, an indocti tantum. ἐπὶ δὲ τῷ ἀγάλλονται id est; in hoc vero gaudent. hic quoque, qui sint isti qui gaudeant, incertum est. Nam, si haec de utrisque accipi vult, nullum illius verba habebunt sensum. neque enim improbis boni laetantur; neque ob imperitos mali erubescunt. Atque hic quidem obscurae ac perplexae dictionis est character et forma, in qua magna est toti sententiae tenebras offundens orationis perturbatio; quae quidem

MG: Concionum examen. ostendere, in quibus summam quandam inesse vim non nulli opinantur; totam hanc tractationem in duas partes distribuentes, in eam scilicet quae ad res, et eam quae ad verba pertinet, de iis utrisque separatim agemus, ab ea parte quam ad res pertinere diximus, initium sumentes. cuius quidem pars prima est enthymematum et sententiarum inventio: secunda vero, in usus rerum quae inventae sunt, consumitur. atque illa

ἡσυχίαν ἀλλήλους οὐ ψέγεται: τὰ δὲ τοῦ πολέμου παρόντα ἤδη καὶ οὐ μέλλοντα διαφέροντα αὐτοῦ φαίνετε. Hoc est; Quoniam nos non apud multos verba facimus, ne multitudo semel audiens ex perpetuo sermone ea quae allicere, nec refelli facile possint, in errorem a nobis inducatur: (ideo enim nos esse a vobis ad paucorum aures inductos intelligimus) vos, qui assidetis, tutius etiam quiddam

σωτηρίας ἤδη πάρεστι, καὶ ὁ λόγος, ᾧ προκαλεῖσθε τρόπῳ, εἰ δοκεῖ, γιγνέσθω. Hoc est; Et conventus quidem hic de salute nostra institutus est; et eo modo, si videtur, verba fiant, quo iam statuistis . Ac primum quidem argumentationem adhibuit, quae neque Atheniensium civitate erat digna, neque praesentibus rebus accommodata: “ἡμεῖς τοίνυν οὔτε αὐτοὶ μετ᾽ ὀνομάτων

imperii etiamsi finem conspiciamus, illius interitu animum non despondebimus . cuius rei caussam affert; etiamsi Lacedaemonii imperium ipsorum dissolvant, veniam tamen daturos esse; quippe qui et ipsi multa faciant talia. Sed ponam etiam ipsa eius verba: οὐ γὰρ οἱ ἄρχοντες ἄλλων, ὥσπερ καὶ Λακεδαιμόνιοι, οὗτοι δεινοὶ τοῖς νικηθεῖσι. Hoc est; Neque enim qui aliis imperant, ut Lacedaemonii, duriores

ac reprehendam etiam, siqua in re immerito mihi succensetis, aut calamitatibus rebusque ceditis adversis . Haec quidem Thucydidi, de hoc viro scribenti, ab historica dicendi figura minime abhorrent; sed Pericli, ad iracundia permotum populum verba facienti, seque purganti, minime conveniunt; praesertim in ipso statim defensionis exordio, antequam aliis sermonibus eorum animos demulceret, qui non abs re ob calamitates molestia afficiebantur; ut quorum regionis pars optima a Lacedaemoniis

eodem pacto nihil e re dicet. cui autem hoc etiam inest, si is a pecunia vincatur, pro hac una cuncta habebit venalia . Nescio equidem, an aliquis, ut haec vera esse fatebitur, ita Pericli convenire existimabit, praesertim ad irritatos Athenienses verba facienti. Neque enim sententiarum, aut optimorum argumentorum inventio ipsa per se multo studio digna videtur, nisi etiam rebus, et personis, ac temporibus, ceterisque rebus omnibus conveniant: sed, quemadmodum initio quoque dicebam, quae sua esset

in dubio vis sit posita, fidem vult habere. Haec sane pugnant inter se: siquidem, quod dolorem illis faciebat, id praesentem iam sensum habebat; utilitatis vero significatio adhuc aberat. Sed quemadmodum haec, neque quod ad res ipsas, neque quod ad verba attinet, laudo; ita ista, ut acute excogitata, et excellenter exposita, iucundeque coagmentata, admiror: καὶ γὰρ οἷς μὲν αἵρεσις γεγένηται τὰ ἄλλα εὐτυχοῦσι, πολλὴ ἄνοια

quibus de pace, de bello, de legum latione, de republica ordinanda, deque aliis rebus magnis, et ad rempublicam spectantibus, a civitatibus deliberatio sumitur; neque in foro, ubi de morte, de exsilio, de infamia, de vinculis, de pecunia abrepta, ad eos verba fiunt, penes quos harum est rerum potestas. nullus, inquam, his in locis eiusmodi orationis est usus; quae multitudini, raro haec audienti, magnam potius affert molestiam: neque vero in sermonibus familiaribus, in quibus de rebus ad vitam

circum, praetoria turba,
40  Pars latus obseruat regis, pars limina propter
41  Excubat et uigiles peragit custodia noctes.
42  Praetereo quos clara patrum gens addat honores,
43  Quam meritos scribat titulos, quae splendida uerba
44  Aggerat. Vsque adeo praecellit gratia ciuis
45  Quem rebus Racusa suis praefecit et esse
46  Rectorem populi uoluit pacisque sequestrum.
47  At cum plenus abit mensis iamque altera Lunae
48  Cornua formoso coepere albescere caelo,

ispravljeno iz "exscusans“ Archidiaconum aVicario requiri ad id opus curavit. Is non detrectans onus ex tempore dicturus ope Dei intra semetipsum implorata, et aperto psalmorum libro, quem in manu tunc habebat forte in illa verba psalmi 61 [tunc] scriba ipse delevit incidit. Duo haec audivi, potestas Dei est, et tibi Domine misericordia. Hinc orsus in medio sacrorum hujusmodi verba habuit. Audistis viri probi, Patres,

quem in manu tunc habebat forte in illa verba psalmi 61 [tunc] scriba ipse delevit incidit. Duo haec audivi, potestas Dei est, et tibi Domine misericordia. Hinc orsus in medio sacrorum hujusmodi verba habuit. Audistis viri probi, Patres, Fratres, ac filioli in Christo dilectissimi. Audistis inquam Davidis sententiam a me modo praelectam. Considerate quaeso in ea Dei duas potissimas virtutes, quarum altera nihil divinae

Domini super vitas. Preciosa mors Sanctorum. Beati mortui, qui in Domino moriuntur. Beati, qui persecutiones patiuntur. Ego in flagella paratus sum. Funes ceciderunt mihi in praeclaris. Si consistant adversum me castra non timebo, et alia hujusmodi verba, quae quotidie ore, et labiis recolimus, corde autem, et opere adimplere recusamus. Audite Fratres. Ego vobis nunquam suaserim tentare Deum, ut vos martyrio offeratis. Scio enim nostram omnium omnium

nimium praepotentem ajebat. Archidiaconus hortari omnes esse bono animo, et etiam ostendere litteras Antonii Paletini cum illo filo albo securitatem, et pacem significante. Illi vero interpretati filam vincula minari, et verba nihil prorsus bonae spei polliceri tanto magis turbabantur. Statim accito populo ad supplicationes, quas assidue frequentabamus Clero Clero D: claro Z misericordiam Dei, et suffragia

Statim accito populo ad supplicationes, quas assidue frequentabamus Clero Clero D: claro Z misericordiam Dei, et suffragia sanctorum implorante, ac universa multitudine cum lacrymis per eadem verba respondente visum est enim tres missas celebrare, ut diuturnior esset multitudinis occupatio in sacris, et obliviscerentur timoris. Cum igitur jam in Cathedrali S. Marci templo sacra peracta forent, et ad aedem Sanctae Trinitatis

vela hostilia expectari, scio te exivisse Praetorio speculandi causa, scio perforatam esse turrim Praetorii. Scio vos primis tenebris recessuros celoce Perastina hic in valle praeparata. Et quamvis omnia optime noverim, tamen non aegre fero a te mihi verba dari verba dari D: vervadari Z ; imo cum te fidelissimum Praetori experiar tanto magis amo, quanto ornatiorem fidelitate comperii. Per hunc ergo meum in te amorem, et per tuam fidem te

causa, scio perforatam esse turrim Praetorii. Scio vos primis tenebris recessuros celoce Perastina hic in valle praeparata. Et quamvis omnia optime noverim, tamen non aegre fero a te mihi verba dari verba dari D: vervadari Z ; imo cum te fidelissimum Praetori experiar tanto magis amo, quanto ornatiorem fidelitate comperii. Per hunc ergo meum in te amorem, et per tuam fidem te obtestor refer Praetori non tantum me unum sed universam Civitatem

Ecclesiae Dei. quae sunt in summa: Imperitia linguarum: licentia declamitandi, et Scripturae testimoniis pene pro libitu abutendi: variae, et etiam contrariae interpretationes eorundem locorum ab iisdem Patribus adhibitae: et adhibitae: et denique, quod nullus eorum diligentissime ipsum Textum ac verba Sacrarum literarum explicuit. Etiam cum explicare videntur velle aliquem sacrum librum, potius ad rerum qualemcumque tractationem, et denique ad allegorias et rhetoricas declamationes aberrant. Etiam cum in vero sensu Scripturas citant, magis concinna elegantiaque dicta, quam

audire ac intelligere quam (--) planissime debeant: nihil profecto prius aut potius esse omnibus deberet, quam ut ipsum Deum in Sacris literis ad totum genus humanum loquentem, quam clarissime, ac citra omnem dubitationem scrupumque intelligerent. Verba enim eius, vere verba vitae sunt. Amplissimus profecto et instructissimus thesaurus, aut Copiaecornu omnium caelestium bonorum, nobis in Sacris literis paratus propositusque est: nec sane quicquam aliud restat, nisi ut nos inde omnia nobis necessaria ac salutaria remedia

quam (--) planissime debeant: nihil profecto prius aut potius esse omnibus deberet, quam ut ipsum Deum in Sacris literis ad totum genus humanum loquentem, quam clarissime, ac citra omnem dubitationem scrupumque intelligerent. Verba enim eius, vere verba vitae sunt. Amplissimus profecto et instructissimus thesaurus, aut Copiaecornu omnium caelestium bonorum, nobis in Sacris literis paratus propositusque est: nec sane quicquam aliud restat, nisi ut nos inde omnia nobis necessaria ac salutaria remedia hauriamus, eisque in timore Dei

vim (quae non aliunde rectius cognoscitur, quam ex ipsis Sacris literis) quam rectissime intelligere. De quo instrumento, totaque ratione cognoscendi Sacras literas, in toto hoc volumine, et praesertim in libello cui hunc ipsum titulum feci, copiosius disservi: ut de eadem re denuo hic verba facere, operae precium minime fore videatur. Adscripsi quoque supra testimonia Spiritus sancti, quod omnino ex hoc sacro volumine diligenter accurateque tractato, veritas caelestis, ipseque omnis boni fons ac rerum omnium Creator cognoscendus sit. Ostendi item postea in quodam

cognitio, quam non raro Christus a suis Apostolis serio exigit, plurimum facit ad intellectum Sacrarum literarum: et de rebus quoque ipsis et agnitione Christi non pauca in hoc opere dicta sunt, quae si recte intelligentur, vere clavem ac lumen Sacris literis afferent, et inferent. Certe cum verba sint notae rerum necessario sensus Scripturae ex vocabulorum ac sermonis noticia percipiendi sunt. Sublevabit autem me, ut spero, aliquantulum etiam aliorum exemplum. Nam quod exemplo fit (teste Cicerone) iure fieri videtur. Aliqui igitur bene literati hoc idem nominis, etiam

nonnunquam, aliquid alicui recondi aut asservari: inde mathomonim, reconditae opes. Ibidem habetur, Ossa eius repleta sunt occultis eius, et cum eo dormient in pulvere: id est, peccatis sese oneravit, quorum poenas dabit post mortem. Habetur quoque 2 Reg. 17, Et occultaverunt filii Israel verba, quae non erant recta aut vera coram Deo: id est, clam obloquuti sunt Domino, aut falsam doctrinam sparserunt: vel, etiam clam patrarunt varia peccata idololatriae, sicut Iudaeorum clandestinae idololatriae Ezechieli per angelum patefiunt. Ephes. 5. Quae occulte fiunt ab illis, turpe est

aeris alieni perferenda: quod idem est loss sprechen. Testimonium quoque talis solutionis aut acceptilationis dicitur Quitantia, quasi quietantia, aut quietatio. praestat enim debitori quietem ab omni molestatione debiti et creditoris. Pulchre consonant huic vocabulo quietantiae, D. Pauli verba: Iustificati aut absoluti fide, pacem aut Quietem habemus erga Deum, aut cum Deo, per CHRISTUM, per quem etiam fide aditum habemus in gratiam hanc acceptilationis, aut iustificationis. Verbum Imputare, de quo suo loco postea dicetur plenius, cum de re bona dicitur, aut in meliorem

nostrum ac ius, ob passionem unigeniti, inter filios suos recipit, adoptat ac diligit. Ut vero tanto plus lucis ac certitudinis explicationi huius locutionis et rei etiam apud dubios, atque adeo apud adversarios accedat, adscribam prolixum locum Dominici Soti, primarii adversariorum Theologi, verba Rom. 4. prorsus secundum nostram sententiam explicantis, qui in suis commentariis ita scribit: Sicut et David dicit Beatitudinem hominis, cui Deus accepto fert iustitiam sine operibus. Accersit (inquit de Paulo Sotus) Psalmistam quoque in testem eiusdem sententiae, et Psalmo 32 ubi nulla

aut Hierosolymae? Quo vero intelligatur quid sit quod Dominus dicit ibidem, Veros adoratores ubique adoraturos in spiritu et veritate: observandum est, alium esse cultum externum consistentem in conspicuis aliquibus actionibus aut rebus, et alligatum ad loca, tempora, vestitum, gestus, sonum oris, verba, sacrificia, et alia huiusmodi: alium internum cordis. item, alium esse in spiritu et veritate, seu spirituali motu, veraque fide in Deum praestitum: alium, in hypocrisi. denique alium esse, quem sophistae vocant ex opere operato, id est, cum tantum per sese ipsum opus consideratur, ac Deo

non esse nisi Dei cultum. Ludovicus porro Vives in suis Annotationibus super eum librum, facit mentionem istius distinctionis Latriae, Duliae, et Hyperduliae: et dicit Laurentium Vallam affirmare, idem esse Duliam et Latriam: quod et ipse ibi adductis exemplis contra suos Papistas probat. Verba eius libro decimo, capite primo, haec sunt: Latriam quippe nostri. λατρεύω est, δουλεύω, quasi servio. sed postea factum est, ut esset σέβομαι, teste Suida.

¶ Quaestio autem est, quid tandem haec vocula in fine precationis significet. Septuaginta aliquoties verterunt per FIAT, quo plerique scriptores inclinant, quasi sit optantis aut imprecantis Adverbium. Mihi sane, salvo aliorum honore, Hieronymi sententia maxime probatur, cuius haec sunt verba super Matth. Amen signaculum est Orationis Dominicae, quod Aquila, interpretatur Fideliter: nos possumus dicere, Vere. Causa autem, cur hanc significationem maxime probem, est. Primum quia in eo sensu Christus hac vocula utitur, ut supra dixi. Secundo, quia natura fidei ac verae precationis

etiam consilium aut conatus in Ecclesia, consonet cum summa fidei aut doctrina Christiana, quae iam in Decalogo, Evangelio. Symbolis, aut in Catechismo comprehensa est: ut Invocatio sanctorum, caelibatus, Missa, et similia repugnant primariis fidei capitibus. Quare etiamsi videretur habere aliqua verba sacrarum literarum aliquo modo eo tendentia, tamen admittenda non est, sed sensus illorum locorum diligentius est inquirendus. ANATHEMA. Distinguit Budaeus inter ἀνάθεμα et ἀνάθημα: quod

ne sacerdos semet contaminet super anima, id est, homine mortuo, aliquo suo cognato. Sic et Num. 5. 6 et 9, Immundus ab anima. Quidam vertit locum Act. 2. ex Psal. 16. citatum, Quoniam non derelinques animam meam in inferno, non derelinques cadaver meum in sepulchro: cum et verba ea, et totus contextus, et denique res ipsae repugnent. Nam negari non potest, animam non solere significare cadaver: et quod attinet ad locum Levitici, omnino ibi videtur significare homines mortuos. nam et mortuos adhuc solemus homines, parentes aut liberos vocare, per quandam vel

favoris ac beneficentiae. Antiquorum desolationes erigent Is. 6. pro, priscas ruinas, olimque dirutas civitates instaurabunt. Ab antiquo aenigmata. Psal. 78, Loquar aenigmata ab antiquo: pro antiqua, exoleta, et quae prae vetustate pene interciderunt. Intelligit autem verba, miracula, ac benefacta Dei. Antiquus dierum, Dan. 7. id est, Deus aeternus qui numquam esse coepit, semperque ab aeterno fuit. Antiquitates caeli. Psal. 68, Qui equitat in caelis, caelis antiquitatis: id est, in sua gloria aeterna. Reges antiquitatis: pro, antiqui,

Spiritu et aqua. Sic et 1. Iohan. 5. Vena aquarum viventium, per metaphoram vocatur ipsemet Deus. Ierem. 2 et 17. Aqua arcta et pane arcto aut angusto aliquem alere, 1. Reg. 22. pro tenui victu. Aqua aut fons fidelis, est perpetuo fluens: contra mendax, Ierem. 15. Aquae profundae verba oris viri, Proverb. 20. id est, plena sapientia, aut etiam occultantia finem et animum dicentis. Aquae multae loca humida nominantur, quae loca ob hoc, in illis ferventibus locis, pro frugiferis habentur: sicut et primus Psalmus celebrat arborem ad aquas plantatam. Num. 14, Et semen

primum Geneseos caput percurrens, mox postquam de expansione caeli dixit, addit de aquis in sublimi positis, easque cum nubibus et ventis coniunctim positas veluti pro fundamento aut pavimento domicilii Dei ponit, ut omnino appareat, aquas caelestes, nubes et ventos eodem loco positas esse. Verba Psalmi haec sunt: Qui operit se lumine veluti instrumento, qui extendit caelum veluti cortinam; qui contignat in aquis domicilia sua, qui ponit nubes currum suum, qui ambulat super alas venti. Quibus verbis veluti

singula valuisse denariis centenis: id est. una mina Attica. Et mox: ἀργύριον in historia Evangelica, decem coronati. Veniit igitur Christus coronatis circiter 300. Porro Beza super Matthaeum, videtur de hac illius sententia addubitare, cuius verba adscribo: Argenteos numos, ἀργύρια. Ita legitur in omnibus Graecis codicibus: et non dubium est, quin ἀργὺρια vocet, quae Hebraei כספים chesapem, sive denarios

AUDIRE, significat proprie auditus sensu, percipere aliqud. Et hoc modo crebro etiam in Sacris literis accipitur, ut Luc. 15, Audivit symphoniam et chorum. Exodi 19, Cum coeperint audire tonitrua. Per metaphoram saepe pro sequentibus auditum affectibus aut motibus accipitur, sicut et alia verba sensuum: ut pro audire cum studio et promptitudine animi. Iohannis 8. Oves meaevocem meam audiunt. Qui ex Deo est, verbum Dei audit 1. Iohannis 4, Qui novit Deum, audit nos. Aliquando etiam expressius credere significat, ut 1. Sam. 24. Ut quid audis verba hominum dicentium; Ecce David

aut motibus accipitur, sicut et alia verba sensuum: ut pro audire cum studio et promptitudine animi. Iohannis 8. Oves meaevocem meam audiunt. Qui ex Deo est, verbum Dei audit 1. Iohannis 4, Qui novit Deum, audit nos. Aliquando etiam expressius credere significat, ut 1. Sam. 24. Ut quid audis verba hominum dicentium; Ecce David quaerit malum tuum? pro, Quare credis delatoribus, etc. Simili ratione dicunt Latini, praebere aures delatoribus aut criminationibus. Audire ergo verbum Dei, est, non tantum utcunque auribus percipere: sed et intelligere, et credere, eo

etc, Prover. 4 Audi fili paternam castigationem. Audiens audierit vocem buccinae, Ezech. 33. pro, quicunque audierit. Audire facere, pro indicare, proponere. Saepe dicitur de praedicatione verbi Dei, aut aliorum mandatorum. Deut. 4, Congrega populum, et audire faciam eos verba mea Isaiae 41. Quae futura sunt facite audire nos. i. docete, praedicite. Non fecisset nos audire secundum haec: id est, non praedixisset nobis talia. Iud. 13, Sic et Isaiae 42. 44. Audire facite vocem laudis eius. Psal. 66. 1. Par. 15. Psal. 26. Isaiae 58 Ne

AURIS, Inclinare aurem, significat diligenter auscultare: ac ideo etiam sequi, et obedire alicui. Sic Latini Praebere aurem dicunt. Ttribuitur vero tum Deo, tum hominibus Deo, ut Ps. 71. Inclina ad me aurem tuam, et serva me. Hominibus, Psal. 78. Inclinate aurem vestram ad verba oris mei. Multa passim exempla reperiuntur. Psal. 49 paulo aliter accipitur, Inclinabo in parabolam aurem meam: id est, ipse quoque simul ea audiam et discam, quae alios docebo. Audi filia, et inclina aurem tuam. i. diligenter ausculta. Psal. 45. Contrarium est

QUINTO, cum hoc verbum ad Deum, ubi omnes res ac voces significantiores sunt, transfertur, significat non tantum beneprecari, sed et ipsum benefacere: sicut contra Maledicere, perdere significat. nam (ut scriptum est) Ipse dixit, et facta sunt: eius dicere est facere, eius verba sunt res ipsae. Sic igitur toties pollicetur Deus, se benedicturum: id est, benefacturum Abrahamo. Et, In semine tuo benedicentur, id est, beatae a Deo fient, omnes gentes: Gen. 12. 22 et 26. Hinc benedictio Abrahae, in Novo testamento: id est, beatitudo ei et eius semini promissa. Gal. 3.

aut in quo vere, plene ac solide cor suum acquiescat. Multo vero magis, cum de unigenito filio caelitus clamat: Hic est filius meus delectus, in quo acquiesco, aut mihi bene complacui. Nam et illud dictum de Davide, potissimum de hoc Davide dictum fuit, cuius ille tantum typum gessit. Eadem verba, ac de eodem suo Meschia, dicit Deus Isaiae 42. Ecce servus meus, cui innitar: electus meus, in quo complacuit animae meae. id est, quo unice delectatur anima mea, et in quo singulariter acquiescit. Hic cordis nostri affectus talis ast, ut licet illud eiusmodi obiectum ardentissime amemus,

veteri Testamento sumptam, quae quidem erit magis exemplorum citatio, quam ipsarum significationum accurata aut illustris tractatio. Facient tamen ista ipsa exempla plurimum cum ad declarationem, tum et ad confirmationem veritatis eorum quae supra disservi. Sunt igitur apud Hebraeos duo potissimum verba, חפץ Caphaz, et רצה Raza, quibus istud beneplacitum significari videtur. Prius adscribam notationem de priori, postea de altero. Caphaz igitur proprie significat Placuit, beneplacuit, complacitum est. At quia haec

verba, חפץ Caphaz, et רצה Raza, quibus istud beneplacitum significari videtur. Prius adscribam notationem de priori, postea de altero. Caphaz igitur proprie significat Placuit, beneplacuit, complacitum est. At quia haec verba Latina constructionem Hebraei verbi non recipiunt, illa vero dativum praeponunt: ideo si construitur cum accusativo, mediante articulo לש את, vel sine eo, necesse est vertere verbo Volo, importans simul adfectionem, adfectationem, acceptationem.

Et dixit Samuel, An beneplacitum ipsi Iehova in holocaustis? Et capit. 18, Non est beneplacitum regi in dote. Iob 22, An beneplacitum omnipotenti, si te iustifices? Ecclesiast. 12; Non est mihi in eis beneplacitum: id est, non delector eis. Et mox iterum: Quaesivit Ecclesiastes, ut inveniret verba beneplaciti. Isa. 54. Et omnes limites tui in lapides beneplaciti: id est, desiderabiles. Malach. 3, Vos eritis terra beneplaciti. Usurpatur tamen in aliquibus locis non pro ipso affectu tantum, verum etiam pro intento seu proposito, seu actione et negotio aliquo, quod cui placet ut

119, Voluntaria oris mei accepta, obsecro. Malach. 1, Et oblationem non acceptabo de manibus vestris. Et cum affixis pronominibus: Genes. 33, Et receptasti me. 2. Sam. 24, Deus tuus acceptet te. 2. Paral. 10. Si eris in bonum populo huic, et acceptaveris eum, et loquutus fueris ad eos verba bona Iob 33, Orabit ad Deum, et acceptabit eum. Psalm. 44, Quia acceptasti eos. Ezech. vigesimo, Ibi acceptabo eos. SECUNDO, si cum ablativo construitur, mediante praepositione Beth, tum commode vertes, Bonam voluntatem habuit. Et non multum differt significatione, et

ipsos fuisse eum aversatos. Nunc igitur agnita eius voce, et mutatis animis, eum quem fugiebant, cupide accipiunt in navim. Nam τὸ θέλειν velle, saepe aliquid amplius significat, quam velle solum aut nudum: sicut in generalibus Regulis traditur, Verba affectuum, et omnino motuum animi, aliquando etiam consequentes affectus simul complecti. Velle, videtur etiam significare idem quod Probare. Psal. 5, Quoniam Deus non volens iniquitatem tu es: id est, non desiderans: ut sane in Hebraeo est Caphez. Voluntas aliquando

Secundo dicitur aliquando et ipsa res aut homo, cantio aut canticum. ut Psalm 18, Iehova fortitudo mea et canticum: id est, ille me corroborat, et ego de eo cano. Psal 119, Cantus fuerunt mihi statuta tua: id est, de eis tanquam re longe gratissima canam, Cantici verba dicere alicui, est aliquem laudare: 2. Samuel. 22. ubi David Deum laudat. Canticum non raro causam canendi denotat, nempe liberationes ac beneficia Dei. Sic dicitur Canticum Dei esse nobiscum. Psal. 42, Nocte eius canticum meum: id est, suis subinde renovatis beneficiis

novae cantiones componebantur, Psal. 95. et 149. Alioqui et Homerus dicit, recentissimas quasque cantilenas esse longe gratissimas. Non raro autem significat etiam ipsum Evangelium, seu praedicationem de Christo, quae est maxime suavis, et mundo nova ac ignota doctrina. Loqui verba cantica, est gratias agere. 2. Sam. 22, David loquutus est verba cantici huius: id est, gratias egit Deo hac cantione. Iud. 5. Exurge Debora, loquere canticum, Tertio, Esse aut ministrare in cantico, 1. Par. 6, est psallere in templo. Ibidem habetur, Praefici in locis cantici,

Alioqui et Homerus dicit, recentissimas quasque cantilenas esse longe gratissimas. Non raro autem significat etiam ipsum Evangelium, seu praedicationem de Christo, quae est maxime suavis, et mundo nova ac ignota doctrina. Loqui verba cantica, est gratias agere. 2. Sam. 22, David loquutus est verba cantici huius: id est, gratias egit Deo hac cantione. Iud. 5. Exurge Debora, loquere canticum, Tertio, Esse aut ministrare in cantico, 1. Par. 6, est psallere in templo. Ibidem habetur, Praefici in locis cantici, pro eodem ferme sensu. Porro Vir cantici, Nehem. 12. et doctus

ciba eum: si sitiverit, pota eum: hoc enim faciens, carbones ignis congeres in caput eius: tibi autem Dominus rependet. Rom. 12. Proverb. 25. Hunc locum plerique ita exponunt, ut dicant per carbones ignis significari, fore ut hosti benefaciendo conscientiam moveas, eumque convertas. Verum verba ipsa indicant, significari, Adhibebis ei rem vehementer laedentem, praecipuae ac periculosissimae eius parti. Sic enim Psalm. 140, Carbones super nos cadent igni facies eos cadere In eodem sensu et Psal 18 carbones accipiuntur: Dedit de caelo grandinem, et carbones ignis:

in caudam. Esa. 9 interpretatur de seductoribus: sive id fiat ob extremam vilitatem vitae, ac inscitiam veritatis: sive quia venenata satanae stercora ore, suo egerunt: sive denique, quia sic vacillant, dum hominibus aut potentibus adulantur, sicut canes motatione caudae turpiter adulari solent. Verba prophetae sunt: Excindet ergo Dominus de Israele caput et caudam, ramum et truncum die uno. Senex et authoritate suspiciendus, est caput: propheta autem docens falsa, cauda est. Vide CAPUT. CAUPONARI, et Cauponatores fuerunt, qui quaestum, idque etiam quibusvis fraudibus,

(ut ibi Paulus ipse exponit) eius gratuitam iustitiam, aliaque beneficia consequi, Christus peccato est mortuus, Rom. 6 id est propter peccatum seu ad abolenda peccata: sicut et Latinis verba cum dativo saepe significant in alicuius commodum, aut contra aliquid fieri, ut proverbium, Non omnibus dormio, sonat. Christum sedere ad dexteram patris est, in summa gloria ac maiestate cum patre ex aequo regnare: de qua re forte aliquid in voce Dexterae aut Sinistrae dicetur.

substantias eloqui: quo quid absurdius esset? Debere autem haec discerni, dicta aperte testantur. Iohan. 14. Si quis diligit me, verbum meum servabit, et pater meus diliget eum, et ad eum veniemus, et mansionem apud eum faciemus. Qui non diligit me, sermones meos non servat. Manifeste se et verba, hoc est doctrinam distinguit. Si Moysi scriptis non creditis, quomodo verbis meis credetis? Iohan. 5. Sermo quem ego loquor, non est meus, sed eius qui me misit patris. Soter, Salvator ab Angelo vocatur, Lucae 2. Samaritani a Christo recens conversi, et vera fide flagrantes, eum

caelis: id est, in omnibus locis. Verum ut ibi sic accipiatur: in sequenti tamen loco, Sicut in caelo, sic in terra, accipi non potest. Sic forte et in Psalm. Caeli enarrant, vox haec accipitur. nam ipsemet Psaltes exponit se per versiculum, In omnem terram exivit sonus eorum, et in fines orbis verba illorum. Quinto, Hinc fit, ut pro horizontibus vox haec, aut certe summitas caeli non raro accipiatur. ut Psalm. 18. Egressus eius et occursus eius a summo, aut fine caeli, usque ad summum eius: id est, ab una parte horizontis ad aliam. Videtur autem talis significatio et loquutio

contritio et perterrefactio de peccato. Sic Psal. 51. Peccatum meum ego cognosco: id est, gravi cum dolore ac contritione expendo ac perpendo. Quinto, pro variis cognitionis effectibus poni solet. Recitavimus autem alibi regulam universalem, latissimeque patentem, Quod verba Hebraea noticiae, non solam speculativam ac ociosam noticiam significent, sed et practicam ac vivam scientiam, ac sequentes motus animi, quin et externa opera ac conatus inde necessario sequentes. Ponitur igitur pro approbatione ac laudatione. ut, Novit Dominus viam iustorum,

connexionem, quam ad summam sensus, quae aliquo modo in genere aut capite habere potest. De quo licet multi varias sententias proposuerint, tamen profecto nondum omnem loci eius difficultatem sustulisse mihi visi sunt. Dicam igitur aliquid et ego pro doni Dei mihi collati tenuitate. Primum autem verba recitabo: Dicite mihi, qui sub lege esse vultis, legem non auditis? Scriptum enim est, quod Abraham duos filios habuit, unum ex ancilla, alterum ex libera. Sed is qui ex ancilla fuit, per carnem natus est: qui vero ex libera, per promissionem. Quae allegoriam habent. nam hae sunt duo illa

in eadem serie est: aut quandam similitudinem, coniunctionem aut societatem habet. Significare etiam potest, simul incedere aut ambulare. Potest etiam dici Sina mons coniunctus esse, consociatus esse, coincedere aut correspondere Hierosolymae, et etiam Agar. Nam quidam in parenthesi collocat illa verba (Agar Sina mons est in Arabia) et connectit συστοιχεῖ cum Agar, quod praesens Hierosolyma consonet aut correspondeat ipsi Agar, seu sit quasi soror ac socia eius, et cum ea ambulet. Sensus omnino necessarius est, meo iudicio, quod praesens aut

ferro castrantur, abscisis testiculis, quo sic non tantum resecentur illae partes, sed etiam illo ardenti ferro veluti crusta quaedam cutis loco, vulneri inducatur, ut ulteriore cura non indigeat. Sic forte verba Pauli, vel de resectione aut amissione conscientiae loquuntur: vel etiam, quod conscientia malorum perinde occallescat, et sit sine sensu, sicut vulnus talium cauterio sectorum. Eadem ratio cauterii est, cum aliqua putria membra, aut venenata ulcera, aut carcinomata, candenti ferro amputantur

tuo est, ad locum qui bonus et rectus est in oculis tuis, ut eo vadas, illuc vade. Dedit in conspectu eius gentes, Esaiae 41: pro, subiecit ei gentes. Sic et Gen. 20 et 47. In conspectu tuo est omnis terra. Aliquando explicari alicui aliquid. Exod. 19. Posuit in conspectu eorum omnia ista verba: id est, proposuit eis, explicavit eis. Stare in conspectu alicuius, alias significat resistere ei, ut Iosuae 21. Et non stetit vir in conspectu eorum: pro, nemo potuit eis repugnare. Aliquando significat precibus irae Dei resistere, ut Ierem. 18. Recordare Domine, quod in conspectu tuo

aut cinere, signum doloris aut luctus fuit, sive ob poenitentiam, sive ob calamitatem. Coincidit saepe haec vox cum Aspergo, de quo supra suo loco dictum est. CONSUMMARE, videtur significare, perficere aliquid: et simul etiam absumere aut perdere crebro valet. Varia autem Hebraea verba hoc Latino exponuntur. Porro cum hoc verbum de ipsa absolutione operis aut actionis accipitur, ut Gen. 6. 1. Reg. 6. Gen. 18, plerunque perspicua est locutio. Hebr. 10. Unica oblatione consummavit in perpetuum eos qui sanctificantur: id est, perfectos effecit, dum plene peccatum abolevit,

erga proximum sincere ac bona fide, seu ut bonum virum decet, agit. Psalm 101 Cor perversum discedat a me, malitiosum non agnoscam. Benedicere sibi in corde, est blandiri sibi, ac adulari, sua prava consilia probare, ac bonos eventus sibi polliceri. Deut. 29. Si itaque, cum aliquis audierit verba maledictionis huius, ut benedicat sibi in corde suo benedicendo: id est, promittat sibi res secundas, et impunitatem contra hasce meas minas ac poenas. CORNU, notae significationis vox est: sedque a cornua sunt praecipuus et ornatus, et robur aut arma quadrupedum: inde fit, ut per

quidem crescere, se autem imminui: non quod Baptista praesentia Christi minor fieret: sed quod praefulgens gloria Christi, ipsum veluti solis splendor lunam aut stellas obscurabat. Quod porro in Genesi dicitur Crescite et multiplicamini, et replete terram: ibidem abunde exponitur. Tria enim illa verba ibi pene synonyma et aequivalentia sunt. Caeterum phrasis Ire et crescere, 2. Par. 17: pro, subinde magis ac magis crescere, suo loco in verbo Ire, aut Vadere, exponetur. CRIBRUM, instrumentum est purgando frumento praeparatum: in quo, dum sua quadam ratione agitatur,

accipitur, cum Christus affirmat Apostolos custodivisse sermones Dei. Complectitur autem haec custodia primum conservationem purae doctrinae: deinde serium studium credendi verbo ac promissionibus Dei, et parendi praeceptis eius. Sic et D. Virgo dicitur custodivisse in corde suo omnia Christi verba. Custodire, pro cavere etiam in aliis linguis dicitur. Custodire animam in vitam aeternam. Iohannis 12, pro conservare: ubi verbum conatus pro effectu ponitur. Custodire Deum, Oseae quarto, Iehovam dereliquerunt custodire: pro, obedire ei. Custodire civitatem, plerunque in bonam partem

1. Reg. 9. Dare caesores lignorum, Ios. 9 id est, constituere, efficere. Manus dare alicui, est ei se subiicere: forte quod victi praebent semet vinciendos, aut manus ligandas porrigunt. 2. Paral. 30. Esdr. 10. Contra dare manum in Aegyptios. Exod. 7. percutere eos significat. Verba pulchritudinis dare: Genes. 49. de facundia tribus Nephthalim dicitur. Ad mensuram dare, est parce dare. Nam qui large ac liberaliter aliquid donat, non adeo exacte ac scrupulose ponderat, metitur aut numerat. Iohan. 3. Non enim Deus dat ad mensuram Christo Spiritum sanctum. Aliis

me. ubi valde obscure verbum (Decepit) usurpatur. Alii sane aliter eum locum explicant. Ego autem puto, ibi vocis (Decepit) sententiam esse, quod peccatum aut innata cordis perversitas, lege patefacta, ostenderit deceptum esse: ut sit posita res, pro eius indicatione: sicut plura eius loci verba exposui in Commentariis novi Testamenti. In Universalibus quoque praeceptis propriam quandam Regulam huius Hebraismi proposui, quod videlicet saepe voces rerum, aut res, pro noticia aut indicatione earum ponantur. quem idiotismum Linacer, factum pro dicto vocat: sicut et contra dictum pro

etc. Quinto, Ex his vero omnibus promptum est animadvertere, nulla omnino extare nomina quae substantiam Dei apposite evidenterque exprimunt. Verum adscribamus sane prolixiorem horum Dei epithetorum enumerationem, ut eam Fagius ex Rabbi Salomone recenset. Sunt autem eius haec verba. Sed placet hic commemorare, quomodo Hebraei haec Dei epitheta, quae sibi ipsemet Deus attribuit, exponant atque enarrent. Quod bis dicitur Adonai Adonai eo significari dicunt duplicem in Deo misericordiam: alteram, qua praeservat hominem a peccato: alteram, qua remittit ei qui peccavit

die comederis, morte morieris. pro, quacunque hora, aut momento. Aliquando Dies in singulari, ac etiam plurali numero, synecdochicos simpliciter pro tempore ponitur. Sic crebro repetitur, In die illa, aut In diebus alicuius regis: In diebus illis, aut, post dies illos. Sic Paralipomena vocantur Verba dierum: id est, res gestae, aut quae alioqui acciderunt illis temporibus. Deuteronom. quarto inquit Moyses, Interroga de diebus: pro, de priscis temporibus ac historiis, seu consule annales. Dies prima qua Deus mundum condere coepit, est dies solis, qua etiam resurrexit. Fit primae diei,