Your search found 2016 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 1-2016:

Deo amabilis
Confortat cives nobiles,
At laudat et ignobiles,
Inter ruinas vepribus
Condensus atque frondibus
Urbis Salonae fodere,
Nutu divinae gratiae.
Muneris tanti praemium
Repertum Anastasium
Primo transferunt Spalatum,
Deinde Patrem Domnium.
Ubi multa miracula,
Virtutes, et prodigia
Eorum fiunt meritis
Ad salutem Christicolis.
Laetatur urbs egregia,
Devota sumat gaudia,
Thesauro tam perfulgido
Suscepto cum tripudio.
Catervam Christi Martyres

coepisset, patria profugus se recepit in hasce insulas, ab littore Apuliae haud ita late interjecto mari disjunctas, quas olim Veteres appellabant Diomedaeas, quod illuc Diomedes Rex Aetoliae post Trojam excisam appulerit, ibique, postquam aliquot annos regnasset, ut ferunt, diem suum obierit. Deinde vero cum tres numero essent, modico interfluente Euripo discretae, ex eo Trimitum, seu Trimitarum insulae nominari coeperunt; quamquam verius eas hoc vocabulo appellatas dixeris ab una earum principe, quam Tacitus Annal. lib. 4. Trimerum vocat. Tenet fama, litterisque multorum est

Quo illi viso, jussuque mirifice laetus nihil morae interposuit, quin extemplo Virginis mandata exsequeretur. Ergo simulatque locum sibi divinitus ostensum pervenit, nihil prius sibi faciendum censuit, quam ut templum exstrueret, quod Deiparae in coelum assumptae titulo exornavit. Hoc templum deinde saeculo quarto jam inito Alexander quidam Episcopus veteri solemnique ritu consecravit, cum S. Sylvester Romanum Pontificatum gereret, imperium vero Constantinus Magnus administraret. Joannes autem asperrimae vitae institutum aggressus brevi apud incolas magnam virtutis et sanctimoniae

iam peracta, conuocato presule iam memorato, Cęterisque ministris ordinis diuini, V. idus mensis. Octubris, eandem consecrari rogauimus, ad cuius sollempnitatem quam plurimi Spalatinorum Chroatorumque uirorum gratia remissionis seu absolutionis uenerunt. Deinde auctoritate duce diuina prephatus archiepiscopus cum cęteris sibi astantibus ministris pro dotis eiusdem ęcclesie nos exigere cepit. Nos uero pro uiribus et nostro posse quęcumque tamen necessaria eiusdem dei seruis

§. 281: compa(ra)ui. 185 R. 132: Radana, ali u b. 59, 137: rarara. 218 34. +. Deinde comparaui locum in Salona a Gribiza nepote de Baza pro II. solidis et I. modio de sale pro fine. Ante presentiam Iacobi Morstici et suę uxoris.

galetas uini pro fine; coram eidem Iacobo Marstico, Ueliaco13-5 cum filio suo, Gregorio podzuppo, Vcha, Cotino. 36. Deinde post multos annos insurrexerunt contra me nepus suus et filius Uilcane brauari Iohannes, uolentes per iniustitiam tollere prefatum molendinum. Vnde preiudicauit eos Vilcana brauaro ita dicente: Fili sine 141 requirere

Coram presentia Dobromiri fili Saraceni, et filio Tripuni Zurra, Priuet Dedo 37. +. Deinde comparaui similiter in ipsam domum locum de Uilcana, filio Mratino Locarda pro II. solidis et I. modio de sale pro fine; Formino Platimissa, et Benedicto Orbazai atque Uicha testes.

maxima multitudo populi esset, cum eis, fecit pacem, caeperuntque se utrique populi valde inter se diligere, id est Gothi, qui et Sclavi, et Vulgari, et maxime quod ambo populi gentiles essent, et una lingua esset omnibus, deinde Vulgari iam ex omni parte securi, construxerunt sibi villas et vicos, et inhabitaverunt terram, quam caeperunt usque in praesentem diem. VI

cursum aquarum, quae a montanis fluunt, et intrant in mare contra meridianam plagam, Maritima vocavit; aquas vero que a montanis fluunt contra septentrionalem plagam, et intrant in magnum flumen Donavi, vocavit Surbia. Deinde Maritima in duas divisit provincias: a loco Dalmae, ubi rex tunc manebat, et synodus tunc facta est usque ad Valdevino vocavit Croatiam Albam, quae et Inferior Dalmatia dicitur, cui Inferiori Dalmatiae consensu domini

XXIX Cresimirus autem frater eius cum avunculo pugnantes praedaverunt Uscople, et Lucca et Preva, banus autem Bosnae videns quod ante eos stare nequibat ad pugnam, fugit ad regem Ungariae, deinde Cresimirus caepit totam Bosnam, et dominavit eam. Defuncto etiam patre matris suae dominavit Croatiam Albam. XXX Eo tempore

XXX Eo tempore defunctus est Bulgarorum imperator Petrus nomine, qui sedebat in civitate Magna Preslava, et Graecorum imperator congregans validam fortitudinem gentis suae, obtinuit totam Bulgariam, suoque subiugavit imperio, deinde reversus ad polatiam suam, reliquit suum exercitum. Hi autem, qui praeerant exercitui venientes cum exercitu caeperunt totam Rassam provinciam. Iuppanus etiam Rassae fugit et venit ad regem

tradidit ei filiam suam in uxorem. Celebratis itaque nuptiis filiae suae more regali, constituit imperator Vladimirum in regem et dedit ei terram, et regnum patrum suorum totamque terram Duracenorum. Deinde misit imperator ad Dragimirum, patruum regis Vladimiri, ut descenderet, et acciperet terram suam Tribuniam, et congregaret populum, et inhabitaret terram, quod et factum est. Vladimirus itaque rex vivebat cum uxore sua Cossara

accepto corpore, et sanguine Domini, crucem illam, quam ab imperatore acceperat, manibus tenens dixit: Orate pro me, domini mei, et haec venerabilis crux una vobiscum sit mihi testis in die Domini, quoniam absque culpa morior . Deinde osculata cruce dans pacem episcopis et flentibus omnibus egressus est ecclesia moxque a militibus ante ianuam ecclesiae percussus, decollatus est XXII die intrante maio. Episcopi vero tollentes corpus eius in eadem ecclesia, cum

terram, non bene erit nobis. Opprimet enim nos, sicut alii oppresserunt reges, qui patres et fratres eius fuerunt; occidamus ergo illum et iam non erit ex progenie istorum, qui opprimat aut perturbet nos, seu liberos nostros . Deinde dum sederent ad prandium, id ipsum mutuo repetebant. Cumquc incoluissent vino, surrexerunt ut eum occiderent. Qui, ut vidit, accepto ense suo, fugit in ecclesiam, stansque deintus evaginato gladio defendebat se. At illi de foris

dum infirmus iaceret in lectulo, quidam de Tribunia, qui Scrobimesi vocabantur consilio inito venerunt, et interfecerunt illum iacentem in lecto, fratremque eius Predimirum capientes, similiter occiderunt, deinde quemdam constituerunt caput eorum et dominum nomine Domanech. Quo audito Myhala, et Saganec, et Radoslavus, fratres eorum, congregantes exercitum venerunt in Tribuniam, et comprehendentes homicidas illos diversis

Quo audito Myhala, et Saganec, et Radoslavus, fratres eorum, congregantes exercitum venerunt in Tribuniam, et comprehendentes homicidas illos diversis supliciis affligentes morte pessima peremerunt eos, sed Domanech cum aliquantis evasit. Deinde relinquentes ibi Saganech, Mychala, et Radoslavus reversi sunt in Zentam. Non post multum temporis Saganech timens et ipse reversus est in Zentam ad iuppanias suas. Domanech iterum venit, et intravit in Tribuniam. Videns autem

debellando obtinuit eam, atque possedit eam, posuitque ibi duos iuppanos de curia sua Belcano, et Marco, qui etiam iuraverunt ei, ut ipsi, et filii eorum essent specialiter homines regis Bodini et filiorum, vel haeredum eius, deinde coepit Bosnam posutque ibi Stephanum kncsium. Post haec potestate Francorum, qui erant in Durachium, et in tota terra Duracenorum, mortuo Riberto Guiscardo tulit, atque obtinuit rex Bodinus totam terram Duracinorum et

Radaslavus, Lobari, et Bladimirus, praeterea Dragilus cum omnibus terrae suae intravit in Podgoream regionem, et obtinuit Onogoste, et alias plurimas iuppanias. Videns autem rex, quod prudenter se ageret, valde ei placuit. Deinde consilio Dragili congregans rex exercitum abiit in Rassa, et proeliando obtinuit eam, et depredavit, inveneruntque ibi Uroscium in custodia, in qua missus a parentibus fuerat, unde extrahentes illum dimisserunt iuppanum

annuit omnibus petitionibus, quas Spalatenses fecerant pro pacis federe componendo. Facta igitur conscriptione omnium, que hinc inde fuerant ex beneplacito stabilita, iurauit rex cum suis principibus, omnia firmiter obseruare. Postera uero die iurauerunt Spalatenses, primo quidem maiores, deinde iuniores, postea uulgus omne, ut Colomanno regi et eius posteris, ac regno Hungarie subiecti et fideles omni tempore permanerent. Tunc rex ciuitatem ingressus, ualde honorifice a clero et populo susceptus est. Et ea die procuratione affluenter a comuni suscepta confectisque ac traditis

et fideles omni tempore permanerent. Tunc rex ciuitatem ingressus, ualde honorifice a clero et populo susceptus est. Et ea die procuratione affluenter a comuni suscepta confectisque ac traditis emunitatis priuilegiis, profectus est. 8Inde autem pertransiens uenit Tragurium et deinde Iaderam. A quibus ciuitatibus simili exemplo susceptus fecit eis libertatis priuilegium. Et sic in Hungariam est regressus anno Domini M.C.III. Qualiter Manases uoluit prodere ciuitatem 1Defuncto autem bone memorie

petierunt eum a Bernardo archiepiscopo, ut pro eorum necessitatibus deberet cum eis aliquamdiu comorari. Quorum postulatione a Bernardo concessa, abiit Treguanus Tragurium ibique cum ciuibus conuersando mutuum contraxit amorem cum eis. Factusque est primo eorum tabellio, postmodum archidiaconus, deinde in episcopum est electus. Presentatus ergo Bernardo archiepiscopo, munus ab eo consecrationis accepit. Tunc demum cepit Traguriensem ecclesiam a rudimentis sue uetustatis ad nouam informationis normam paulatim reducere eamque ecclesiasticis instituere disciplinis. Erat enim uir litteratus et

anno redemptionis nostre millesimo ducentesimo septimo decimo, mense Augusto, uicesimo tertio die, aduenit Andreas rex ad ciuitatem Spalatinam. Exierunt autem processionaliter obuiam domino regi uniuersi ciues, omnesque forenses totaque turba sui exercitus, laudes ei altis uocibus concrepantes. Deinde clerus omnis olosericis super comptas induti uestibus cum crucibus et thuribulis procedentes usque posturium, prout regie magnificentie dignum erat pariter, concinnebant. Ipse uero illustris rex, uiso processionis cetu solempni, statim descendit de equo, magnaque suorum principum uallatus

redeundi cepit habere propositum, uerens se suumque regnum in tantum precipitare discrimen credensque de suo uoto pleniter Domino satisfactum, incipit cum omni comitatu suo ad patrie regredi fines. Noluit autem ulterius marinis se comittere casibus, sed per terram iter faciens, uenit Anthiochiam, deinde transiuit in Gretiam, ubi affinitate contracta cum Lascaro rege Grecorum ultra progreditur. Accepit enim filiam eius suo filio primogenito Bele in uxorem. Exinde peragratis Gretie finibus, ascendit in Bulgariam, ubi ab Oxano Bulgarorum rege detentus est, nec ante abire permissus, quam plenam

commodius sui regiminis officium exercere. Et tandem placuit habere domum comitis Grubesce pro publico palatio et pro hospitio suo. Tertia uero die fecit coadunari uniuersum populum ciuitatis et facta curia primo expediuerunt se nuntii exponentes sue legationis processum et exitum ostendentes. Deinde nuntii Anconitanorum Matheus de Girardo et Albertus legationem ciuium suorum, que erat pro Gargano, coram populo multis laudibus perorarunt. Post hec autem surgens Garganus, ut erat eloquens uir, multum lepide contionatus est. Et prestito sui regiminis iuramento, fecit uniuersam multitudinem

aliquatenus formidare, statim extracto gladio perimebant uel si quas uidebant ad seruiendum habiles, preciso totaliter naso, deturpata facie seruili ministerio deputabant. Pueros quoque captiuos ad se uenire iubentes, tale de ipsis ludibrium faciebant: primo seriatim eos consedere iubebant, deinde uocatis paruulis suis, dabant eis uiridium lignorum uectes singulas et tunc precipiebant, ut in capita percuterent miserabilium paruulorum, ipsi uero sedentes et crudelibus oculis intuentes, corridebant ad inuicem collaudantes eum, qui melius ictum uibrasset et qui unica percussione cerebrum

antique, iuramenti religione contempta, manifestos se hostes Venetis ostenderunt. 2Sed Veneti, ut circumspecti et solertes uiri, a principio dissimulantes iniurias et dampna equanimiter supportantes traxerunt prius cunctos captiuos et pecunias, quas Iadre habuerant, receperunt. Deinde paulatim preparauerunt naualem exercitum fortem et magnum et multis machinis fabricatis, pluribus instrumentis bellicis adaptatis, circa festum beati Petri in magna classium multitudine Iadre applicuerunt. Quam undique impugnantes machinis et balistis acre certamen eis iugiter inferebant.

copiosa turba ciuitatis suis fauorem impendere est egressa. Et quamdiu sic mutuo partes certantes, visa est quedam mulier, armata vsque ad fęmora, in mari sita et in potentia duorum lacertorum remum gubernatoris violenter eripuisse. Deinde remigatores videntes spiritu deficere videbantur. Siquis melius poterat, in magna pressura in mare saliebat. Quinque ex ipsis transnatarunt ad reliquas cymbas, que aliquantulum longius distabant. Unusque formosi aspectus iuuenis, qui ibi in dicto platho repertus extitit, qui

eius laboris premium et tanti ignominiosi uituperii solutionem, quia idem rex inconsensisse arbitratur. Et nulla mora, ipso rege ibidem faciente, infregit treguam tertio intrante die Iulii, a partibus Iadrę amota militia discesit, in finesque Aurane suam callem cepit festinare, deinde aliquot dies ibidem ferre inducias ammoto vniuerso exercitu equitare non cessabat ad Panonię partes. Geminatur nunc obsessis dolor relictis agone nullumque ergo salubris consilii ualent perspicaciter pre tristitia speculari. Incedunt ut a uita

Die 11. mensis septembris in aurora obiit serenissimus princeps Lodovicus rex Ungariae et hoc in Ternovia. Unde translatum fuit corpus eius in Albam Regalem, ubi 16. dicti mensis fuit sepultum. Deinde cras hora tertiarum, videlicet 17. mensis praedicti, domina Maria filia senior antedicti regis in civitate praedicta coronata fuit in regem, in cuius coronatione multi milites facti sunt. Die 8.

regis, qui obsidebat Vranam, per triduum ante se deviavit, et dominus Albertus electus prior, ductor dicti exercitus domini regis, in civitatem nonensem se reduxit. Et die 18. praedicti mensis novembris bosnensis exercitus, ut fertur, ipsum territorium egressus est, deinde reversus est idem exercitus cum bano Ioanne et stetit usque die 17. mensis decembris. In illis diebus castrum Ostroviza reddidit se regi Bosnae. Die

qui per unam horam die veneris proxime venerunt post nos, fuerunt ser Benedictus de Gallo, ser Ioannes de Victor, ser Damianus de Nassis, dominus Tibaldus de Nassis, ser Elia de Grubogna, ser Marcus de Fanfogna, ser Georgius de Rosa et ser Gabriel de Nosdrogna. Deinde die dominico venerunt ser Andreas (Nicolai), ser Maurus (Petri) et ser Doyco (quondam Ioannis), omnes de Grisogonis, praedicti. Prima die mei adventus ut supra, exposui meam ambasciatam praedicto domino nostro regi et die veneris 2.

Iadram ser-Matthaeus quondam ser Petri de Tragurio pro parte ser Ioseph, filii ser Colani de Tragurio consanguinei sui, ad contrahendum matrimonium cum filia mea Michlina et supradictis die et hora in domo mea, praesente ser Marco de Cippico de Tragurio et uxore mea Grubula, coepit primo meam, deinde statim filiae meae Michlinae manum, in nomine Spiritus Sancti, contrahendi illud matrimonium inter praedictos ser Ioseph et dominam Michlinam. Die 12. mensis aprilis dominus Ioannes de Marino miles, ser Marinus Slovi,

et nocte sequenti similiter fuerunt plures, et etiam nocte post diem 24. eiusdem mensis, circa mediam noctem et circa matutinos, fuerunt terraemotus, et per omnes dies inter diem et noctem usque ad dies tredecim subsequentes modo cessavit terraemotus, et deinde die novembris, hora quasi vesperarum fuit similiter unus magnus et terribilis terraemotus. Die 24. mensis novembris applicuit ad portum Iadrae cum duabus galeis Venetorum a sepulcro Domini excellens dux

ser Stipe et Nico, fratres, filii quondam ser Petri de Zegis dicti Scilociach, ser Iacobus Sciobote, Thomas Zore filius Marmaz, Vitus Mazardich et Paparocich; et Augustinus quondam ser Nicolae Avelini, per Spalatenses a manu salva in civitate Spaleti fuit trucidatus et deinde pro maiori contemptu submersus in mari prope civitatem. Die iovis 2. mensis decembris, comes Nicolaus, filius quondam domini comitis Anz, applicuit Iadram, veniens per terram bene cum centum equitibus, cum quo fuerunt

1.93.13  Quod terram replet, et profunda ponti,
1.93.14  Quo iucundius esse nil putatur.
1.93.15  Primo quod dare virgines recusant,
1.93.16  Aeternum dare deinde concupiscunt,
1.93.17  Quod dat Iuno Iovi, Venus Gradivo,
1.93.18  Quod mortalibus et Deae dederunt.
1.93.19  Quod tu si dederis, lucrum assequeris,

mihi, nescio cur, arrides, Pindola, semper?
1.151.2  Istud non novi, qua ratione facis.
1.151.3  Nil unquam de te merui bene; nil tibi certe
1.151.4  Ante dedi, sed nec forte deinde dabo.
1.151.5  Crustula tu nobis tamen et diapasmata donas,
1.151.6  Vel ficos plena castaneasve manu.
1.151.7  Saepe ultro calamum largiris, saepe papyrum,

quam tibi lingua gerit. 200. IN LUPUM
1.200.1  Mutua dissimules cum solvere; munera mittis;
1.200.2  Redde meum primo, da, Lupe, deinde tuum. 201. IN OVILLUM
1.201.1  Esse super terras si quis genus Acephalorum

sensum, tot malis duratum reficiat, magisque notum fiat, belli huius causam maiorem esse quam bellum. Lustrum prope vicesimum, si apte memini circumagitur, quo Europae oras infesta Teucrorum arma, Deum, hominesque violatura pervolarunt, eaque post subactam plusquam brevi Graeciam, Macedoniae deinde ac Hungariae regna, praeterea Albaniae, item alias, ut dictu, ita et memoratu miserandas, plurimas terras, aliis super alias cladibus completas, superbo ludibrio, ruina, funeribus, servitute, religionis denique iactura, deformatas, in peregrinos ritus, mores, legesque ac infidae linguae

avisamentis, te utcunque solaremur, quibus imprimis certior fias, hac vice nos fortunae magis, quam animi possessione exutos; in caeteris, quae passi sumus, divino, non humano flagello, gloriam, laudemque tribuimus. Pridie penultimam Septembris ab Danubio, te vidente, castra mota fuere. Item deinde et provisum de omnibus, demum tam celeriter in hostem ventum est, ut prius perficere, quam sentire laborem videremur; laborem viae dicimus, non pugnae, nam de constantia pugnae, et ipsi hostiles oculi confiteri poterunt, vix unquam pertinaciorem contulisse. Equidem XVII. Oct.

pressuram, captivitatem et caeteras fortunas abunde experti, sed iuvat inter haec, quod non ignavo quaestu passi sumus, sed in eo negocio, utpote fidei, in quo nec armis, sed nec morti cedere destinatum erat, ubi cum adhuc idem exstet animus, poterit habere et ipsa fortuna regressum. Ex Turcorum deinde manibus erepti, apud Despotum Rasciae ad hos usque dies restitimus, tanto videlicet tempore, ut in vigilia festi nativitatis Domini ad hunc locum in medium Dominorum Praelatorum et Baronum, ac Procerum regni Hungariae in eo ipso loco congregatorum venire potuerimus. Inter quos

sancti Bartolome apostoli civitas Sibenici fuit combusta maiori parte aborea. Dominus Jacobinus Baduario natione venetus, arciepiscopus Spalatensis obijt die 18. aprilis 1452. deinde creatus est dominus Laurentius Zanni Venetus et positus fuit in corporalem possessionem die 26 Junij 1452. Pater Andreas recepit habitum monachalem in ecclesia sancti Stephani de pinis diocesis Spalatensis

Certum vero habeas, nil me tibi in hac re finxisse, sed rem ordine actam memorasse. Demum Padum una cum navi rimis fatiscente attigeramus triaque milia itineris perficiendi Ferrariam usque supererant, ibi una lembo conducta Ferrariam sole iam ad occasum vergente adnavimus, urbem ac deinde habitationem introgressi fame membris debilitatis satis aspere nihil prompti nos ad manducandum reperisse ferebamus, fiala tamen vitrea, quam plenam vino tuae benignitatis cocus vester repleverat, ille, ut nosti, brevis, qui, nescio, an iam magis creverit seu potius decreverit. Sed haec

Sobote Dalmate epistola. Superioribus diebus literis significavi illa, que rumore quodam ad nos referri videbantur: secundum Macometum, Teucrorum principem superbissimum, ingenti cum audacia Serviam invasisse. Parvo deinde interjecto tempore non rumore, sed veris auctoribus hoc declaratum est; qui rei novitate et periculi magnitudine exteriti ad nos venere

I 1 Qualiter affecti sunt qui consolatione egent. Consolatori optimo tria cognoscere expedit: primum qualiter affecti sint qui consolatione indigent, deinde a quibus personis illam praecipue expetunt, tertio loco qua ratione consolandi officium sit suscipiendum et quibus exsequendum rebus. Sane ad haec singula facilem nobis

praecipuam habebat, gemmam uidelicet signatoriam, smaragdum quam gestabat auro inclusam, opus Theodoris Samii, atque eam ex biremi longius prouectus cunctis spectantibus in pelagus proiecit, non absque magno dolore. Paucis deinde diebus piscator quidam insigni capto pisce eo Polycratem donauit; in cuius uentre famuli eam ipsam, quam abiecerat, gemmam inuentam Polycrati detulerunt. Qua re Polycrates admodum delectatus singula, ut gesta erant,

consilium, si dabitur facultas, uenienti occurrat morbo: Sero nam medicina paratur Cum mala per longas inualuere moras. Deinde, si antecapere non est concessum, saltem tempestiuam adhibeat medicinam, ut Prometheum illum Aeschyli monuisse Cicero scribit, cui cum dictum esset: "Atqui, Prometheu, te haec tenere existimo mederi posse

quae prius putabat mala, credere desinat. Inducere autem poteris ut talia mala suspicari desistat si ea in muneribus naturae esse doceas atque ad omnes aequaliter spectare; deinde si boni auferant nihil; postea si uel honoris uel utilitatis plurimum afferant; ad haec si nulli quicquam mali apponant; praeterea si ista, quae putantur mala, uel a plurimis uel a

Porro ex pueritia quid commodi amplius reportamus quam bruta animantia; quippe cum id aetatis nihil aliud nouimus aut ualemus, quam cibo somnoque uacare. Deinde nos excipit adolescentia quae, sicut a puerilibus impedimentis absoluit, ita uitiis miserrime implicat ac irretitur. Tunc enim omnis libidinis nefaria turba scaturire occipit ; tunc animi saeuissime

auaritia a pudore non numquam adiuta, eruit te e uolutabro suem , licet tu saepius languidior illud repetas. Exsurgenti primus labor uestiendi ornandique offertur. Petis deinde aliquod ingratum opus, aut forsan gratum, sed laboriosum ac difficile; ibi eo maceraris usque quo deficias, interim fame ac siti urgeris, nec eas amplius tolerare ualens pergis ad potum ac cibum, quae aut insipida fastidis, aut si

uersat, nec una hora patitur eodem habitu perseuerare. Ad haec circa te uelut lacessentium canum turbam saeuissimam immittit: hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices, pediculos, pulices, pruritum, scabiem, impetiginem, et duas infestissimas dolorum et cupiditatum turmas, quarum nec nomina nec numerum ullus umquam scire

quid aliud praedicatur quam omnium bonorum iactura, orbitas filiorum, fetidissima ulcera, uermes et totius corporis miseranda laceratio? Quo spectabiles et conspicui tres illi gloriosissimi pueri prius apud Nabuchodonosor exercitumque eius, deinde apud uniuersum orbem exstitere, nisi ardentissimi illius ignis camino, quem tanta constantia intrepidi subierunt? Quo celebrantur tanta cum omnium dignitate strenuissimi illi Machabaei; nonne furiosis Antiochi cruciatibus? Vel persecutio

philosophia dux, o uirtutum indagatrix expultrixque uitiorum! Quid non modo nos, sed etiam omnis uita hominum sine te esse potuisset? Tu urbes peperisti, tu dissipatos homines in societatem uitae conuocasti, tu eos inter se primo domiciliis, deinde coniugiis, tu litterarum et uocum communione iunxisti, tu inuentrix legum, tu magistra morum et disciplinae fuisti; a te opem petimus, tibi nos ut antea magna ex parte, sic nunc penitus totosque tradimus.

quae prius putabat mala, credere desinat. Inducere autem poteris ut talia mala suspicari desistat si ea in muneribus naturae esse doceas atque ad omnes aequaliter spectare; deinde si boni auferant nihil; postea si uel honoris uel utilitatis plurimum afferant; ad haec si nulli quicquam mali apponant; praeterea si ista, quae putantur mala, uel a plurimis uel a

Porro ex pueritia quid commodi amplius reportamus quam bruta animantia; quippe cum id aetatis nihil aliud nouimus aut ualemus, quam cibo somnoque uacare. Deinde nos excipit adolescentia quae, sicut a puerilibus impedimentis absoluit, ita uitiis miserrime implicat ac irretitur. Tunc enim omnis libidinis nefaria turba scaturire occipit ; tunc animi saeuissime

auaritia a pudore non numquam adiuta, eruit te e uolutabro suem , licet tu saepius languidior illud repetas. Exsurgenti primus labor uestiendi ornandique offertur. Petis deinde aliquod ingratum opus, aut forsan gratum, sed laboriosum ac difficile; ibi eo maceraris usque quo deficias, interim fame ac siti urgeris, nec eas amplius tolerare ualens pergis ad potum ac cibum, quae aut insipida fastidis, aut si

uersat, nec una hora patitur eodem habitu perseuerare. Ad haec circa te uelut lacessentium canum turbam saeuissimam immittit: hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices, pediculos, pulices, pruritum, scabiem, impetiginem, et duas infestissimas dolorum et cupiditatum turmas, quarum nec nomina nec numerum ullus umquam scire

Porro ex pueritia quid commodi amplius reportamus quam bruta animantia; quippe cum id aetatis nihil aliud nouimus aut ualemus, quam cibo somnoque uacare. Deinde nos excipit adolescentia quae, sicut a puerilibus impedimentis absoluit, ita uitiis miserrime implicat ac irretitur. Tunc enim omnis libidinis nefaria turba scaturire occipit ; tunc animi saeuissime

auaritia a pudore non numquam adiuta, eruit te e uolutabro suem , licet tu saepius languidior illud repetas. Exsurgenti primus labor uestiendi ornandique offertur. Petis deinde aliquod ingratum opus, aut forsan gratum, sed laboriosum ac difficile; ibi eo maceraris usque quo deficias, interim fame ac siti urgeris, nec eas amplius tolerare ualens pergis ad potum ac cibum, quae aut insipida fastidis, aut si

uersat, nec una hora patitur eodem habitu perseuerare. Ad haec circa te uelut lacessentium canum turbam saeuissimam immittit: hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices, pediculos, pulices, pruritum, scabiem, impetiginem, et duas infestissimas dolorum et cupiditatum turmas, quarum nec nomina nec numerum ullus umquam scire

Porro ex pueritia quid commodi amplius reportamus quam bruta animantia; quippe cum id aetatis nihil aliud nouimus aut ualemus, quam cibo somnoque uacare. Deinde nos excipit adolescentia quae, sicut a puerilibus impedimentis absoluit, ita uitiis miserrime implicat ac irretitur. Tunc enim omnis libidinis nefaria turba scaturire occipit ; tunc animi saeuissime

auaritia a pudore non numquam adiuta, eruit te e uolutabro suem , licet tu saepius languidior illud repetas. Exsurgenti primus labor uestiendi ornandique offertur. Petis deinde aliquod ingratum opus, aut forsan gratum, sed laboriosum ac difficile; ibi eo maceraris usque quo deficias, interim fame ac siti urgeris, nec eas amplius tolerare ualens pergis ad potum ac cibum, quae aut insipida fastidis, aut si

uersat, nec una hora patitur eodem habitu perseuerare. Ad haec circa te uelut lacessentium canum turbam saeuissimam immittit: hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices, pediculos, pulices, pruritum, scabiem, impetiginem, et duas infestissimas dolorum et cupiditatum turmas, quarum nec nomina nec numerum ullus umquam scire

quid aliud praedicatur quam omnium bonorum iactura, orbitas filiorum, fetidissima ulcera, uermes et totius corporis miseranda laceratio? Quo spectabiles et conspicui tres illi gloriosissimi pueri prius apud Nabuchodonosor exercitumque eius, deinde apud uniuersum orbem exstitere, nisi ardentissimi illius ignis camino, quem tanta constantia intrepidi subierunt? Quo celebrantur tanta cum omnium dignitate strenuissimi illi Machabaei; nonne furiosis Antiochi cruciatibus? Vel persecutio

quid aliud praedicatur quam omnium bonorum iactura, orbitas filiorum, fetidissima ulcera, uermes et totius corporis miseranda laceratio? Quo spectabiles et conspicui tres illi gloriosissimi pueri prius apud Nabuchodonosor exercitumque eius, deinde apud uniuersum orbem exstitere, nisi ardentissimi illius ignis camino, quem tanta constantia intrepidi subierunt? Quo celebrantur tanta cum omnium dignitate strenuissimi illi Machabaei; nonne furiosis Antiochi cruciatibus? Vel persecutio

quid aliud praedicatur quam omnium bonorum iactura, orbitas filiorum, fetidissima ulcera, uermes et totius corporis miseranda laceratio? Quo spectabiles et conspicui tres illi gloriosissimi pueri prius apud Nabuchodonosor exercitumque eius, deinde apud uniuersum orbem exstitere, nisi ardentissimi illius ignis camino, quem tanta constantia intrepidi subierunt? Quo celebrantur tanta cum omnium dignitate strenuissimi illi Machabaei; nonne furiosis Antiochi cruciatibus? Vel persecutio

philosophia dux, o uirtutum indagatrix expultrixque uitiorum! Quid non modo nos, sed etiam omnis uita hominum sine te esse potuisset? Tu urbes peperisti, tu dissipatos homines in societatem uitae conuocasti, tu eos inter se primo domiciliis, deinde coniugiis, tu litterarum et uocum communione iunxisti, tu inuentrix legum, tu magistra morum et disciplinae fuisti; a te opem petimus, tibi nos ut antea magna ex parte, sic nunc penitus totosque tradimus.

philosophia dux, o uirtutum indagatrix expultrixque uitiorum! Quid non modo nos, sed etiam omnis uita hominum sine te esse potuisset? Tu urbes peperisti, tu dissipatos homines in societatem uitae conuocasti, tu eos inter se primo domiciliis, deinde coniugiis, tu litterarum et uocum communione iunxisti, tu inuentrix legum, tu magistra morum et disciplinae fuisti; a te opem petimus, tibi nos ut antea magna ex parte, sic nunc penitus totosque tradimus.

uigilias, uulnera, cedes referrem, quibus utilitatis gratia sponte se dedunt atque haec cuncta iocundissima putant si optata praeda uel desideratis spoliis potiri concedatur. Deinde quis non uidet languentes et imbecillioribus uiribus morbis confractos, quas acerbissimas amarissimasque potiones, collisiones, uncturas, cauteria, sectiones, aliaque asperrima medendi genera aequo animo perferant

leuandam aegritudinem potentior, quanto innocentia afflicti est notior aut manifestior atque id triplici de causa: una quod palam esse cupit cunctis, qui casum eius cognouerunt, sibi immerito id accidisse. Deinde quod confidit, si integritas sua iniuste laesa cognoscatur, plurimos inueniri qui malis suis ingemiscant. Et, quod suauissimum hominibus esse solet, aduersarium eius execrentur odioque habeant propter ipsius impietatem

sunt, mortuos suos in cippis uitreis, cuius multa apud eos est copia, concludunt; prius corpore aromatibus condito, quos intra aedes per annum tenent , eis omnium rerum primitias offerentes, deinde elatos circa urbem statuunt. Indi Padaei, qui ad auroram incolunt, infirmos mox interimunt et comedunt; sed uicinis eorum longe alia consuetudo est. Nam quicumque ipsorum in morbum

multi nec solem nec caelum toto tempore suspiciunt. Sed mitius Aegyptii in simili re insaniunt, siquidem apud hos, dum homo alicuius momenti decedebat, familiae suae omnis muliebris sexus caput sibi et uultum oblinibat luto. Deinde relicto domi cadauere ipsae per urbem uagantes se plangebant succinctae nudatas mamillas et cum eis proxime quaeque, altera ex parte uiri et ipsi expectorati se uerberabant, ita uagantes quoad mortuus

Vtrunque enim consequitur ut in considerandis rebus humanis philosophiae fruatur officio et aduersis casibus triplici consolatione sanetur: primum quod posse accidere diu cogitauerit, quae cogitatio maxime omnes molestias extenuat et diluit; deinde quod humane ferenda intelligit; postremo quod uidet malum nullum esse nisi culpam, culpam autem nullam esse cum id, quod ab homine non potuerit praestari, euenerit.

urnae. Haec data poena diu uiuentibus ut renouata semper clade domus multis in luctibus inque perpetuo maerore et nigra ueste senescant. Deinde enumerat plerosque, quibus uita longior grauissimas attulit calamitates eosque intolerabilibus onerauit malis. Vt Nestorem, Peleum, Priamum, Andromachem, Mitridatem, Croesum, Hannibalem, Scipionem, Pompeium, quibus omnibus praestitisset

IV.1.6 Cic. Tusc. 3,16 (34), ubi Nihil est enim quod; eleuetque; post qui om. Cic. et; ut et pro ut in; rebus humanis proprio philosophiae; cogitatio una maxime; deinde quod humana humane; IV.1.7 intelligo ut sic | Sen. ep. 63,14-15, ubi Annaeum pro amicum; post carissimum add. mihi; ante quia om. quod; subito pro cito; lege

adhuc errore, Hunnorum natio tenebatur, cum potentissimus ille Atila Venetam provinciam ingressus, ac omnia Padum usque amnem ferro et igni populatus, obvium sibi Leonem Papam, in tanta veneratione habuit, ut eius monitis et interventu, omisso ad Urbem itinere, confestim Italia excesserit. D. deinde Stephanus, qui primus nostros ad fidem Catholicam convertit, circiter millesimum Dominicae incarnationis annum, cum Imperatoris Henrici gener, sororiusque esset, maluit tamen coronam regiam a Romano petere Antistite, ac per hoc, regnum illud Sedi Apostolicae devincire. Quem imitatus paullo

Sede principem sibi Ungaria postulavit, et accepit clarissimum Siciliae regem Carolum, cuius filius et successor Ludovicus, regnum Neapolitanum iure sangvinis ad se devolutum et nihilominus armis, post B. Petro Apostolo resignavit. Sigismundus porro Caesar, quanta in Constantiensi ac deinde in Basileensi concilio pro Martino et Eugenio pontificibus, et alias pro sacrosancta Ecclesia egerit; supersunt qui experientiae testimonium perhibere possunt. Ne singula percurrendo sim longior, semper gens nostra et principes nostri, huius sacratissimae Sedis auctoritatem longe plurimi

ad pedum oscula beatorum; ac remota omnis conditionis invidia maiorum suorum sinceritatem secutus, tibi tanquam vero Christi vicario, puram plenam et canonicam offert obedientiam, merito vicissim expectans regni sui libertates, et bonas ac vetustas consuetudines in suo vigore perstituras. Illud deinde proximo loco et ad se pertinere et necessarium esse duxit, quo in statu sua et omnium Christianorum res sita sit, tuae declarare Sanctitati. Quapropter admonet: Hostem ingenio ferocem, opibus potentissimum, nihil minus, quam de quiete cogitare, in dies magis ac magis insolescere, et

sanctissimoque eum amplectebatur affectu. Vnde sibi curandum statuit ut tam excellens ingenium per bonas artes excoleretur. Itaque docto cuidam grammatico Latinis eum litteris Vicheriae imbuendum tradidit, quibus mira celeritate perceptis mox Ticinium, deinde Patauiuum, subinde Venetias, Bononiam, Perusium, Senam, Ferariamque misit ut, quaecumque in tam celeberrimis Italiae gymnasiis aut liberalium artium aut sacrarum litterarum dogmata florerent, ipse uelut operosa apis undique colligeret et in

quis est qui ignoret nisi qui illa uti uel noluerit uel nescierit. Ea ipse ita flagrabat ut illos etiam, quibus iustis de causis aliquando irascebatur, muneribus tamen ornare non cessaret. Non semel neque solus interfui, cum quosdam familiarium merito obiurgasset, deinde uestimentis et magistratu donauit. Et cum aliquando a magistro domus suae, in cuius diligentissima fidissimaque cura merito conquiescebat, liberius argueretur quod nimia indulgentia et

praesulem Ecce, inquit, appropinquat iam hora; affer mihi sacrae unctionis oleum. Quod confestim cubiculo illatum nudato ac sublato, ut poterat, capite, religiose ueneratus est, deinde exhibitis manibus ac pedibus rite perunctus; quo facto Proferte, inquit sacros codices, et aliquid de diuinis mysteriis meam domino animam commendantes recitate. Quibus mox prolatis usque in lucem partim psalmi decantati sunt, partim lecta euangelia, semperque

animos sociorum et subditorum confirmaret et uirtute atque animi magnitudine tanto hosti obuiam iret. Fit Senatus decretum ut Nicolaus Canalis imperator reuocetur, deinde omnibus suffragiis ad tale negotium idoneus imperator designatur Petrus, clarissima familia Mocenica ortus; quae gens a primordiis ipsius urbis inter patricias familias semper habita est. De qua etiam multi clarissimi imperatores, naualis belli gloria uiri illustres, fuere,

Veneti, de compositione rerum cum Turco spe reiecta, in sequentem annum bello se praeparare statuunt. Mittuntur ergo oratores, primum ad Romanum Pontificem, deinde ad regem Ferdinandum, quatenus eos monerent suaderentque ut ad opprimendum communem hostem pestemque perniciosissimam christianae religionis animum atque uires intendant. Pontifex accepta benigne legatione, se pro uirili sua non defuturum promisit. Ferdinandus

Venetorum imperatori dant; equites ex praeda per eos capta, factis partibus, duas pro se retinent, tertiam quaestoribus assignant; ita enim cum imperatore conuenerant. Captiui autem omnes, quos naualis turba ceperat, quaestoribus traduntur, quos omnes posita hasta sub corona uendunt. Deinde pecuniam hoc modo distribuunt: primum omnibus ex naualibus, qui hostem captiuum adduxerant, tres aurei dantur, deinde impensae uictus equitum, quas praefecti nauium fecerant, soluuntur, reliqua pecunia aequis portionibus in naues diuiditur. Legatis uero, quantum singulae naues acceperant,

quaestoribus assignant; ita enim cum imperatore conuenerant. Captiui autem omnes, quos naualis turba ceperat, quaestoribus traduntur, quos omnes posita hasta sub corona uendunt. Deinde pecuniam hoc modo distribuunt: primum omnibus ex naualibus, qui hostem captiuum adduxerant, tres aurei dantur, deinde impensae uictus equitum, quas praefecti nauium fecerant, soluuntur, reliqua pecunia aequis portionibus in naues diuiditur. Legatis uero, quantum singulae naues acceperant, duplum datur. Praefecti acceptam pecuniam, portionem tertiam sibi retinentes, reliquam inter naualem turbam pro

etiam cubitorum quindecim, cum hac inscriptione: Νάξος Ἀπόλλωνι. Sunt et cisternae multae mirae magnitudinis, etiam nunc aquarum plenae. Hic per quaestores ex instituto omnis praeda diuisa est; deinde facta licitatione captiui uenduntur, pecuniaque redacta ex consuetudine diuiditur. Quibus peractis imperator, quoniam commeatus classi defecerant, ad Peloponnesi urbes diuertit. Inter nauigandum uero, ad Maleum promontorium Rechaiensius, regiae classis dux, cum

regiae classis dux, cum decem septem triremibus ei occurrit. Ubi, nauticorum more celeumate ac signis inuicem consalutati, simul Methonam ueniunt. Ibi imperator accepit Cardinalem quoque, legatum Pontificis Romani, cum classe aduenire. Deinde, acceptis cibariis, simul cum regio duce ad insulas Asiae adiacentes mature se contulit. Habent Rhodii oppidum opere ac defensoribus munitissimum ac inexpugnabile, quod Castellum Sancti Petri uocant, situm in ea parte

Homines pauci, praeter aliquot mulieres, quae asportandi sua cupidae non aufugerant, capiuntur. Allata sunt imperatori hostium capita absque numero; hostes uiui in proelio capti quam plurimi. Ex nostris desideratus nemo, sagittis uulnerati ad quinquaginta sunt. Quarta deinde die ad quendam locum Cariae, qui nunc Tabia dicitur, summo diluculo uenit. Ibi coeuntia ex utroque latere maria magnam partem Cariae peninsulam efficiunt. Ager Alicarnasseorum olim erat, quae ciuitas fuit regia principum

expositi cursim omnia peragrant. Praedam ingentem hominum ac pecorum agunt, quam absque mora ad naues adducunt. Assumpta ergo imperator in naues praeda, ad insulam inhabitatam, cui Caprariae nomen est, uenit. Ibi, ex instituto iam more, praeda omnis per quaestores nouos diuisa, deinde posita hasta captiui uenditi, et pecunia distributa est. Nam mos erat imperatori nouae praedae nouos quaestores designare. Dum haec aguntur, nuntiatum est legatum Pontificis cum classe adesse. Igitur imperator instructa armis signisque ornata

Dum haec aguntur, nuntiatum est legatum Pontificis cum classe adesse. Igitur imperator instructa armis signisque ornata classe obuiam ei procedit. Cui occurrens ipse et tota classis, celeumate ac caeteris quae laetitiam animi exprimere et ostendere solent, legati aduentum excipiunt. Deinde imperator ad legatum se contulit. Quo salutato: Audisti- inquit- forsitan ac legisti, optime pater, multa quae Senatus Venetus pro fide christiana ac libertate Ecclesiae strenue et magnifice gesserit; nunc etiam uides.

animo orationem imperatoris accipiunt. Quibus dimissis, ipse cum legato Pontificis ac regio duce in naui se continet, inde, si qua necessaria postea forent, subministraturus. Equites ergo uelocissimo cursu omnia excurrunt, praedam hominum ac pecorum agunt, deinde ad collem sibi demonstratum se conferunt. Victor Soprantius, impulsa remis naue, celeri cursu ad portum uenit, ac primus magno impetu ingruentibus undique bombardis, telis ac sagittis, catenam

in naues mercium commodi gratia, qui omnes uisa classe, subito malo perterriti, relictis omnibus in urbem confugerant. Erant tabernae pipere, cinnamomo, caryophyllo, ture, tapetis et alia omnifaria merce plenae. Nostri, desilientes e nauibus, mature omnia diripiunt, praedamque in naues imponunt, deinde supposito igne tecta omnia concremant. Et quia ob altitudinem murorum urbem scalis oppugnare nulla spes erat, muros suffodere tentant. Rhodius praefectus cum suis militibus ad portam urbis accedit, dolabris ac securibus portarum claustra frangere ac deicere aggressus. Interim

Katarini Zeni, uiri patricii, Venetorum oratoris, regem Persarum ad opprimendum Othomanum in expeditione esse, et iam eius duces cum expedita manu magna audacia Armeniam minorem Othomano subditam inuasisse, Tocatque, ualidissimam urbem eiudem regionis, et nonnulla alia oppida cepisse. Deinde affirmat Persas equis, uiris satis superque abundare; Persas quoque hasta, ense, sagittis ad pugnam idoneos, caeterum reliqui instrumenti bellici ignaros atque expertes esse. Proinde Pontificem Romanum, Venetos

Dum hostes acrius instant, Petrus Frasina, uir strenuus et inter equites nostros clarus, Balabanum, hostium ducem, gutture hasta transfixo equo deicit, ac reluctanti caput abscidit. Tunc alii alios aggredientes prosternunt, hostes multis obtruncatis in fugam uertunt. Deinde, fusis ac fugatis hostibus abscissisque interfectorum capitibus, uictores laeti ad urbem redeunt. Tunc nostri maxime expoliatam urbem supposito igne, omnia tecta atque aedificia concremabant. Itaque urbs antiqua, uaria fortuna ac multis monumentis insignis, horarum spatio in cineres collapsa

desertas, tantum aquis cisternarum ueterum abundantes, se contulit. Ibi expositi captiui posita hasta omnes uenduntur. Reliqua praeda absque sorte militi concessa est, quod etiam imperator in reliquis excursionibus semper seruauerat. Itaque quaestores iam ex consuetudine pecuniam omnem diuidunt. Deinde quarta die imperator in Clazomeniorum agro copias exposuit, ad locum qui nunc caput Stilari dicitur. Clazomenae oppidum fuit in fine sinus Smyrnaei positum, Anaxagora ciue suo, qui Archelai phisici et

opposita aedificauit, ad quae multas bombardas mirae magnitudinis constituit, praefectisque castellorum mandauit, si qua nauis illis inuitis transire uellet, bombardis fractam submergerent. Igitur imperator collaudato adolescente promissis eum onerat, si ea quae animo conceperat exequeretur. Deinde ab eo quaesita mature expedit. Antonius paratis necessariis intra paucos dies munitiones Hellesponti simulato mercatore superat, eadenque die Calipolim uenit atque uenalia poma exponit. Nauiculam enim his onerauerat,

in terram desiliit, et in proxima silua se abscondit. Interim domus cum omnibus, quae in ea erant, tota comburitur. Sequenti die subassa urbis cuncta perscrutari iubet, si quo pacto incendii auctorem inuenire posset, praemia magna indicibus proponens. Cum ergo scrutatores primum poma fluitantia, deinde nauiculam submersam offendissent, animaduerterunt mercatorem illum hesternum poma uendentem tale facinus patrasse. Igitur armati ad persequendum Antonium mittuntur, qui, prodentibus eum uestigiis,

mittere solent. Quibus paratis, orator Venetiis soluit, ac Cyprum uenit, ut inde commode, cum Usunasanus ad maritima Ciliciae aut Syriae uenisset, dona ei offerret. Fama enim erat aestate noua regem ad ea loca uenturum esse. Deinde ex Senatus decreto imperatori mandatum est, ut ad omnia Usunasani mandata semper paratus sit, quaeque maxime cordi regis esse existimaret omissis caeteris ageret. Othomanus quoque, non solum fama excitus, sed per exploratores de magnitudine copiarum ac

Cyprum, ad regem amicum ac foederatum, diuertit. Rex quoque Cyprius quattuor triremes cum duce Zamperio imperatori dedit. Imperator cum tota classe Cypro soluit, deinde ad Ciliciae litora, Seleuciae proxima, uenit, ubi tunc Caramanus, obsidendae Seleuciae gratia, castra habebat, in portumque Sancti Theodori nunc appellatum cum sua classe se contulit. In hoc loco olim Veneris

uti regi socio et Venetorum amico suis armis paternum regnum ab Othomano per iniuriam occupatum recuperet. Tum imperator oratores bene sperare iubens a se dimittit. Deinde Victorem Soprantium, legatum suum, ad Caramanum ire iubet, cui mandat uti, de statu rerum edoctus, quid potissimum agendum sit cum eo agat. Victor equo ad Caramanum mature se confert, salutatoque regulo: Ab imperatore- inquit- missus

militibus collectus est, gente magis agris colendis quam bellis gerendis assueta- uestra mihi ope, qui et militibus exercitatis et tormentis ad expugnandas urbes idoneis abundatis, opus esse uideo . Deinde narrat tria oppida a se obsideri, quorum duo Othomani praefecti tenent, tertium uero Mustapha, quidam Cilix, homo perfidus, per iniuriam occupatum habet; qui olim ex intimis amicis eius fuerat, nunc, fortunam sequens, Othomano adhaeret.

Lombardum Venetum nauis praefectum, Coricum cum decem nauibus misit, cui mandat, dum ipse oppugnationi Sichini instaret, ille obseruet, ne quis maritimo aditu cibaria oppidanis afferat: nam a continenti Caramani milites Coricum obsidebant. Deinde imperator cum reliqua classe ad Sichinum se recepit, copias omnes exponit, ac magistro classis mandat, uti tumultuario apparatu oppidum aggrediatur, experiaturque an absque bombardarum usu oppidum capere posset. Itaque magister cum omnibus classiariis ad oppidum tendit, muros

magnifice constructum. Haec quondam regia Archesilai fuit. Oppidani multas bombardas et alia tormenta per eam partem muri quae portui opposita est disponunt, prohibere his posse rati, ne quis portum illis inuitis intrare possit. Imperator oppido adnauigans omnia prius circumspicit, deinde sublimis ac eminens in puppi cursum manu magistro ostendit, qui inter frequentes bombardas et ingruentia tela primus portum subiit. Subsequitur regius dux, deinde legati ac tota classis. Imperator expositis copiis ad praefectum mittit, qui eum monerent, ut oppidum dedat: quod nisi dediderit,

disponunt, prohibere his posse rati, ne quis portum illis inuitis intrare possit. Imperator oppido adnauigans omnia prius circumspicit, deinde sublimis ac eminens in puppi cursum manu magistro ostendit, qui inter frequentes bombardas et ingruentia tela primus portum subiit. Subsequitur regius dux, deinde legati ac tota classis. Imperator expositis copiis ad praefectum mittit, qui eum monerent, ut oppidum dedat: quod nisi dediderit, quicquid uictoribus in uictos licet esse passurum. Mos est Turcorum principum a ducibus qui in alienas prouincias excursiones faciunt de omnibus

sibi et comitibus incolumitatem paciscitur, oppidum imperatori tradit. Imperator acceptum per deditionem oppidum cum omni instrumento bellico, quod in oppido erat, Caramano dedit, Hismaelem et comites ex pacto a nostris nauibus in Syriam deuehi iubet. Ipse deinde ad litora Seleuciae proxima se contulit. Seleucia urbs antiqua fuit, a Seleuco, uno ex successoribus Alexandri, aedificata, quinque milia passuum a mari recedens. Fuit autem ciuitas ampla, egregiis uicis ac aliis multis monumentis olim

ut situm oppidi ac munitiones exploret mittit, simul ut Hesibegum moneat oppidum per iniuriam ab Othomano occupatum, Caramanis auito et paterno iure debitum, restituat. Igitur magister, mature se ad oppidum conferens, cuncta diligenti acstimatione primum circumspicit, deinde euocato Hesibego inquit: Scis nec Seleuciam Sichino aut Corico munitiorem, nec te Mustapha, uiro genere et uirtute nobili, meliorem, nec Hismaele uiribus et rerum usu strenuo fortiorem esse, qui

Victor e uestigio se ad oppidum confert, tunc oppidum a praefecto per deditionem accipiens, Caramano (nam et ipse aderat) tradidit. Hesibegum quoque cum eius cohorte, opera et suasione legati, Caramanus ad militandum secum mercede conduxit. Deinde Caramanus, aduertens opera ac uirtute imperatoris nostri regnum sibi recuperatum esse, equum sella argentea et faleris bullatis ornatum, pardumque mansuetum imperatori ob rem bene et prospere gestam dono misit, simul gratias ei agit, quod nullis

mons in theatri formam claudebat) uallo locum ac fossa munire iubet, praesidium ad obseruandum aditum imponit, ne, si potens hostis aduenisset, nostros ab oppugnatione deturbare et oppidanis subsidium ferre posset. Deinde captato loco tres bombardas magnas a parte occidentis oppidi, quartam ab austro locat. Oppidum circumobsidere, ne quis intrare aut exire possit, mandat. Tunc impigre omnibus, quae ad exercendas machinas opportuna erant, paratis, bombardarum crebris

imperator, ueritus ne Othomanus solita astutia ad deprimendos hostium animos regem Persarum fusum atque fugatum a se diffamaret (solet enim saepe re etiam male gesta laetitiam atque alia signa uictoriae prae se ferre), primum Rhodum, tum Chium, deinde alias insulas atque ciuitates Graeciae adnauigans, omnibus affirmat regem, tametsi castra amisisset, proelio tamen et occidione hostium multo superiorem extitisse, nec credi debere

mittit, quibus mandat, ut reginam adeant, suoque nomine eam salutent, et, si res exigeret, imperatorem cum classe ad omnem ipsius reginae uoluntatem uenturum polliceantur; deinde, si quid noui in illo regno esset, ut ad se celeriter redeant iubet. Interim dux Cretensium imperatori, rumore quodam motus, scribit Cyprios animum sincerum non habere, atque res nouas moliri. Quapropter imperator Victorem Soprantium

regnum per tyrannidem coniurant. Sequenti itaque nocte, dato signo, omnes ad arma concurrunt. Primum reginae medicum cum quodam ciue, Polinzapa nomine, reginae fidos atque intimos, qui metu perterriti in cubiculum ad reginam confugerant, inter manus ipsius reginae trucidant, deinde ad inquirendum Andream tendunt. At ille, audita caede medici, ad arcem confugerat, ac a praefecto arcis exclusus inter duos muros arcis delituerat. Quem quidam Nicolaus, Epirota genere, uir omnibus probris obnoxius, coniuratis prodidit, qui ad locum

mittere uelle dicunt, qui et fidem eorum integram regi suo cum matre, et amicitiam perpetuam Senatui Veneto polliceatur. Praetor, tametsi eos falsa locutos sciret, tamen, tempori inseruiens, omnia se facturum promittit. Deinde coniurati ad regiam conueniunt. Tum filiam regis, puellam annorum sex, filio regis Ferdinandi etiam impuberi despondent, titulum principis Galileae et multa praedia doti promittunt (hoc titulo apud Cyprios successores regni gaudent).

promittunt (hoc titulo apud Cyprios successores regni gaudent). Quibus peractis, unam ex regiis triremibus cum illo regio nuntio qui cum archiepiscopo uenerat, uti regi Ferdinando acta significet, mittunt. Deinde, metuentes Venetorum potentiam, ne se opprimerent antequam ipsi suas opes firmassent, oratorem Venetias et ad imperatorem classis mittunt, ut

continebatur Andream a militibus propter eius auaritiam occisum, se cum filio regnum libere administrare, omnesque sibi fidos ac dicto oboedientes esse. Nam regina, tyrannide oppressa, omnia ex tyrannorum uoluntate agebat, et haec non ex sua, sed ex coniuratorum sententia scripserat. Deinde tyranni sibi fidos ac scelerum conscios arcibus praeficiunt. Et quoniam in aerario nihil pecuniarum erat, tyranni multa uasa regis argentea conflant, satellitibus suis stipendium daturi nummum percutiunt.

cibariis oneret, mercenariis militibus ex praesidiis ciuitatum deductis ac sagittariis Cretensibus compleat; has omnes copias ad se expectandum Rhodum mittat. Ibi enim omnes copias colligere, deinde Cyprum petere statuerat. Tres naues Syriacas Neapolim mittit, praefecto urbis scribens ut, quantum naues ferre possent, in eas equitum imponat, cursusque earum Rhodum uersus dirigat. Ipse, ex urbibus Peloponnesi praesidiarios milites

sed cum omnibus copiis ad extirpandam tyrannidem et componendum regni statum uenire maturaret. Imperator, lectis litteris reginae ac legati, diligentique aestimatione omnibus pensitatis, cum omni apparatu Cyprum se conferre statuit, primum ut regnum a tyrannide uendicatum componeret, deinde ut omnibus ostenderet Venetorum potentiam cum res exigerent quantum in expedito sit. Igitur cum omnibus copiis Rhodo soluens Cyprum uersus tendit, atque intra paucos dies

res exigerent quantum in expedito sit. Igitur cum omnibus copiis Rhodo soluens Cyprum uersus tendit, atque intra paucos dies Famaugustam uenit. Hic imperator, ut armati adsint, omnibus iubet. Deinde media urbe, in campo diui Nicolai, ante regiam, ipsa regina cum omnibus Cypriorum principibus inspectante, exercitum lustrauit, omnesque copias in conspectum dedit. Regina et principes uiso ingenti apparatu obstupuere, admirantes imperatoris nostri studium ac

tempore contraxerat. Imperator, inito numero copiarum, naues mercatorias caeterasque omnes quae undique euocatae aduenerant, praeter rostratas suae classis, soluit. Equites cuiusque generis cum militibus ex praesidiis deductis domum remisit, sagittarios Cretenses tantum retinens. Deinde ex Veneta natione praefectos delegit, quos cum praesidio Cretensium sagittariorum omnibus arcibus praefecit. Quibus expeditis, quoniam post fugam tyrannorum regina multos ex satellitibus comprehensos in carcere retinebat, imperator, habita quaestione caedis,

mater in manibus tenebat, exosculato, inde digreditur. Ipse relicto legato cum reliqua classe Cypro soluit. Dura nauigatione, usus remis, aduerso uento etesiis flantibus (quoniam aestas erat) primum Rhodum, deinde Cretam, post Methonam uenit. Hic accepit hostem Scodram, oppidum multis annis Venetorum dicioni subditum, ingenti apparatu obsidere. Scodra sita est in monte

Bassae Romaneae, expugnandi oppidi prouinciam demandat. Hic, captus in Pannonia inferiori, quam regionem nunc Bossinam dicimus, puer admodum, ob egregiam formam Othomano dono datus est; quem ille eunuchum fecit et in consuetudinem stupri habuit. Deinde superiori anno, iam uirum, in locum illius Bassae, qui in Persico proelio occubuerat, ad summum magistratum prouexit. Cui ad octo milia

sunt Othomanoque oboediunt ad se uocat, uti quisque cum suis copiis adsit iubet. Quingentos camelos, qui aes deuehant ad conflandas bombardas, parat. Quibus expeditis, cum toto exercitu per Macedoniam, deinde Triballorum prouinciam pertransiens, in Albaniam uenit, omnes circumiacentes campos Scodrae copiis suis occupat. Hic, inito numero copiarum, octuaginta milia hominum in exercitu se habere comperit. Itaque distributis partibus oppidum undique obsideri iussit, et, ne

terrestri itinere Scodrae subsidium ferat. Leonardo iubent, quatenus, fabricatis nauibus, per lacum simul cum Iuano ad Scodram suppetias laturus se conferat. Deinde quinque triremes, ut Drinonem intrantes praesidio Lissi sint, mittunt, quoniam Lissi oppidum in plano situm ac male munitum est. Insula non parua Lisso adiacet, quam Drino, diuisus bino ostio mari influens, efficit. In hac se

legatus Antonius Laoredanus, clarissima familia ortus, uir maximi animi indefessique ingenii, et omnia extrema pro patria subire paratus, qui, praesenti animo omnia circumspiciens, ubi muros lapsuros aduertebat, palos defigebat, quos transuersis trabibus firmabat, deinde, interiectis cratibus ex terra et stercore equino, cuius in oppido magna copia erat, aggerem quindecim pedum latum et

pontem, nec hoste prohibente destruere posset, sagittis tantum et glande plumbea Turcos pontem tuentes uulnerabat. Igitur, cum nostri duces frustra conatus fieri aduertissent, signo receptui dato ab incepto desistunt, et ad stationes suas copias reducunt. Deinde imperatoribus referunt Bassam ualidissimis praesidiis cuncta firmasse, nec sine magna equitum copia oppidanis subsidium se ferre posse affirmant, quoniam tota regio campestris erat. Imperatores, reiecta in presens spe subsidii, quoad Senatus ualidiores copias

habere iubet. Scalis opus non erat: nam per ruinas murorum ad summitatem munitionum euadere poterant. Igitur primo crates et pluteos ferentes, ad protegendos qui sequebantur, praeire iubet, deinde hastatos, quibus Ianizaros scuto et ense tantum leuiter armatos, ut ad munitiones expediti euadere possent, interposuerat, subsequi mandat; post hos sagittariorum atque aliorum militum ingentem copiam, qui glande plumbea atque aliis missilibus oppidanos a defensione deturbarent,

quinquaginta nouem. Oppidani sequenti die ligna, fasces et aliam aridam materiam corporibus occisorum hostium superiaciunt, deinde igne supposito cadauera concremant, uerentes ne foetida corpora aerem corrumpant, morbumque oppidanis inferant. Imperator, cum accepisset apud Scodram a nostris rem bene et prospere gestam, nihilque ultra de expugnatione

et ęris,
10  Et stabuli sordes fluminis unda rapit.
Taurum, Creta, tuum tellus Argiua recępit
Pasiphen captam cuius amore ferunt.
Quos aluit quondam Diomedes hospite cęso,
Illos deinde suo sanguine pauit equos.
15  Tris animas triplici fudit de corpore uictus
Pro grege Geryones dum capit arma suo.
Agmina Amazonidum peltis fugere relictis,
Zonam uicta suam perdidit Hippolite.

discipulos iam post miracula claro
10  Mors equidem soli non uiolenta fuit.
Sunt quoque qui dicant Romano more securi
Postremo iussum supposuisse caput.
Ossa prius Romam, Treuerim translata deinde:
Cęlesti fruitur spiritus ipse bono.
Obiit anno a Dominica passione XLVII. Paulus
Ante quidem Saulus, Paulus post nomine dictus,

Immo ex quo genitum ripis tulit Arnus Ethruscis,
Nulla fuit nobis absque labore dies.
Nunc has, nunc illas partes peragrauimus orbis
Per terras, per aquas perque pericla maris.
Deinde decus formę mortalis, dulcia uerba
Et motus casti signa pudoris habens
Inuasere meum feruenti pectus amore
Subiectumque suo detinuere iugo.
Iam, quoniam teritur tempus mihi,

communia 70 . An me ames, te tacente noui 75 . Amicos aduersa probant 76 . Placere hominibus quomodo quis possit 84 . Ama primum tuos, deinde alienos 90 . Adulatoribus ne assentias 16 .
Appetituum refrenatio 6 .
Audaces fortuna iuuat

185 . Spelunca Pauli primi heremitę 209 . Hilarion inter mare et paludes uasta et terribili solitudine fruebatur 236 . Breui primum tuguriunculo, iunco et carice texto, deinde cellula instar sepulchri usus est 237 . Habitaculum Antonii lepide describit 240 . BIBLIA
Agricola.

Manuę quęrenti nomen respondit: Cur quęris nomen meum quod est mirabile? 38 . Angelus Raphael, ductor Thobię, dixit se esse Azariam, Ananię magni filium 91 . Angelus apparens timorem primo incutit, deinde consolationem. Hinc Thobię cum dixisset: Ego sum angelus Raphael, timentes ceciderunt in faciem. Ille ait: Pax uobis! Nolite timere etc. 92 . Ab angelis in uiam dirigimur. Psalmus XC

Amicus. Habet periculum dilectio, si modum transeat. ORIGenes III. Iesus primum in Nazaret, ubi nutritus fuit, se manifestauit, ut doceret nos prius proprios beneficiare et docere, deinde ad reliquos amiciciam spargere IIII.
Auxilium. Annuerunt socii qui erant in alia naui, ut uenirent et adiuuarent eos; uenerunt et impleuerunt ambas nauiculas V.

Tu es Simon, filius Ioanna; tu uocaberis Cephas, quod interpretatur Petrus. Erat Philippus a Bethsaida, ciuitate Petri et Andreę I. Apostoli XII quia per quattuor cardines mundi Trinitatem fuerant denunciaturi VI. Apostoli prius serui, deinde filiolli, postmodum fratres XIII. Insufflauit et dixit eis: Accipite Spiritum Sanctum! Quorum remiseritis peccata, remittuntur eis; et quorum retinueritis, retenta sunt. Discipulorum dignitas. Petro agnorum et ouium cura committitur XXI.

Nenius augur inuenit botrum mirę magnitudinis et obtulit ad heroum casam uotum pro suibus inuentis, quos amiserat 79 . Lucius Quintius Cincinatus arator et consul 295 . Deinde dictator 262 .
Auaritia. Tarpeia pro armillis, quas concupierat, scutis obruta 42 . Non enim habitat in fortuna eorum inopia, sed

Concupiscentias partim esse naturales, partim inanes 109 .
Auditus. Audire esse, cum is, qui medius? est inter/loquentem et audientem est aer, uerberatur orbiculariter, deinde agitatus auribus influit, quemadmodum et cisternę aqua per orbes iniecto agitatur lapide 76 . Zeno Eleates ad aurem se aliquid locuturum simulans Nearco tyranno dentibus apprehensam perforauit 91 .

IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
Auaritia contemnit supplicium 64 .
Aqua. Fluuius Sabbaticus septimo quoque die exoriens, deinde intermediis deficiens 73 .
Audacia. Nimis confidens incautus est, metus autem prouidentiam docet 11 . Salutis desperatio pręstat audaciam 36.

bona opera sua placatum fuisse Dominum 78 . Amasias fecit bonum, sed non in corde perfecto 79 . Ezechias bonus de patre malo Achaz 81 . Manasses primo malus, deinde castigatus bonus euasit. Iosias bonus de patre pessimo Ammon, rege Iuda 82 . Iob usque adeo innocentię suę conscius fuit, ut ausus sit dicere grauiorem se habere calamitatem quam peccata

73 . Vtrum unum quiddam sit uirtus. Vtrum alii aliam uirtutis partem accipiant, an necesse sit eum qui unam habet, omnes habere 83 . Effici bonum difficile est. Nam ante uirtutem sudorem positum aiunt, deinde facile 85 . Fieri bonum difficile est, perdurare bonum impossibile. Optimi illi quos diligunt. Vtrum sapientia, temperantia, fortitudo, iustitia, sanctitas quinque nomina eiusdem rei sunt 86 .

Fieri bonum difficile est, perdurare bonum impossibile. Optimi illi quos diligunt. Vtrum sapientia, temperantia, fortitudo, iustitia, sanctitas quinque nomina eiusdem rei sunt 86 . Vir uirtute pręditus primo quidem sui ipsius, deinde et regum rex est 88 . Ad illa quisque bonus est, ad quę sapiens, ad illa malus, ad quę ignorans 102 . Bonorum primum sapientia, secundum corporis habitus, tertium formę commoditas

testimonium 247 . Frui in Domino 2 54 . Boni merces 259 . Tabernacula iustorum benedicentur 261 . Via uirtutis primum arcta, deinde spaciosa 261 . Benedictio Domini super caput iusti 266 . Radix iustorum proficiet 268 . Iusti sunt lapides sęculi. Reges, id est sancti

152 . Iustus demones interimit. Lapides uiui 156 . Lapides integri 157 . Perfectorum desyderium 157 . Vitia prius eradicanda, deinde plantandę uirtutes 161 . Iustitię natura initio amara, postmodum melle dulcior 162 . Effren 169 . In quibus habitat Deus. Montes Effren

dimidium lentis sextarium madefactum aqua frigida, III panem aridum cum sale et aqua, III uirgultorum radices crudas, V sex uncias ordeaci panis et coctum modice olus absque oleo. Sentiens demum calligare oculos adiecit oleum XXV annis. Deinde XV annis pane abstinuit, sorbitiunculis ex farina et olere comminuto usus est. Cibo et potu uix V uncias appendentibus, nunquam ante solis occasum nec diebus festis nec in grauissima ualitudine soluit ieiunium 237 . Ieiunia

de molari maxillę asini 38 . Ruth accepit bucellam panis aceto intinctam; comedit polentam, et saturata est 40 . Propheta in Bethel nec comedere nec bibere iussus, prandium et munera refutauit; ab altero deinde propheta deceptus comedit, et a leone occisus est 58 . Helias in torrente Carith a coruis pascitur. Iterum in deserto esuriens petiit mortem; dormiuit; expergefactus reperit ad caput panem subcinericium et uas aquę

Iesus in templo, id est in anima hominis uendentes ementes, id est carnales concupiscentias, et conuertens eam constituit templum orationis, quod fuerat negociationis etc. II. Samaritani conuersi primo prędicatione mulieris, id est ecclesię, deinde pręsentia Iesu, id est illustratione intellectus per gratiam Spiritus Sancti IIII. Mortui audient uocem Filii Dei, et qui audierint, uiuent V. Omne quod dat mihi Pater, ad me ueniet; et eum qui uenit ad me, non eiiciam foras VI.

73 . In Alexandrum, quod Calystenem occidit 107 . Crudelitas Caribdi et Oceano comparatur 114 . Quidam duos fratres occidit, tyrannum et adulterum, hunc patris iussu. Deinde captus a pyratis dimittitur, cum pater scripsisset, ut manus illi pręciderent. Ob hoc patrem egentem non alit. Disputatur, utrum debeat 121 . Supplicia tyranni in suspectam 128 .

cogitationes 302 . Prauum cor hominis et inscrutabile 356 . Contemplatio Dei 363 .
Conuersio. Paulus primo lupus rapax, deinde spolia diuidens 21 . Paulus 53 . Misisti in caput impiorum mortem, diuisisti in stupore capita potentium 132. 135 . Fidelis conuertens infidelem

toto corpore colorem mutat. Item colores mutat Scytharum tarandus et Indorum lycaon. Conchę ex prędante eas polypo escam capiunt 101 . Pinna se pandit, impletur pisciculis. Cancer, qui comes semper est ei, morsu signat, ut concludat se; deinde prędam partiuntur 103./ Drusus, tribunus plebei, sanguinem traditur caprinum bibisse, cum pallore et inuidia ueneni sibi dati insimulari Quintum Scipionem 3 inimicum uellet 275 . Nullum animal fraudulentius inuidet homini

Ęgeria Numę mortem lugens in ualle Aricina uersa est in fontem sui nominis XV .
Degener. Anigris fluuius aliquando potantibus iocundam aquam prębuit, deinde in amarissimam conuersus est, quia Centauri ab Hercule uulnerati suum ibi cruorem abluerunt. Hyppanis, Sicilię fluuius, ab initio dulcissimus, deinde marini liquoris XV .

Degener. Anigris fluuius aliquando potantibus iocundam aquam prębuit, deinde in amarissimam conuersus est, quia Centauri ab Hercule uulnerati suum ibi cruorem abluerunt. Hyppanis, Sicilię fluuius, ab initio dulcissimus, deinde marini liquoris XV .
Diabolus. Phiton serpens ab Apolline interemptus I , a Cadmo draco

filiam, tergo insidentem a Phenicię littore uexit in Cretam ibique ea potitus est II . Bacchum ex Semele genuit, cum illa ut cum Iunone congressus libidinoso furore extinxit Bacchumque exemptum suo femori inseruit, deinde alendum nymphis in Nysa, Indię monte, tradidit. Iunonem in contentione uicit, quod ex concubitu maior esset uoluptas mulierum quam uirorum indice Tyresia uttrumque sexum experto. Quem Iuno luminibus orbauit, ille diuinandi scientiam ei contulit

quas in arbore uiderat, in homines uerterentur VII . Ex Europa genuit Mynoem, Cretę regem. Cum Mercurio in homines uersi in Phrygia a Philemone et Baucide libenter suscepti, casam eorum in templum, eos in antistites templi, deinde Philemonem in fruticem, Baucidem in thiliam uerterunt, oppidum uero propter incolarum inhospitalitatem in stagnum VIII . Caliroe petenti dedit, ut duo filii eius in ętatem ualidam adolerent, quo patrem Alcmanum per fallaciam Phegei

Alexandro traditur cum Darii gaza 19 . Regiam Persarum diripiunt Macedones 24 . Gaza Persarum regum 24 . Alexander, cum graue spoliis agmen uix moueretur, suas primum, deinde totius exercitus sarcinas exceptis necessariis incendit 31 . Quid tibi diuitiis opus est, quę te esurire cogunt 42 . Indię opulentię descriptio 47 . Flumina

Cenaculum grande, Ecclesia magna, in qua narratur nomen Domini, strata uarietate uirtutum et linguarum XIIII. LVCAS
Eger. Paralitico prius peccata dimittuntur, deinde morbus, ut scias hoc passum fuisse propter delicta V. Lazarus ulceribus plenus; canes lingebant ulcera eius, sed post hęc ab angelis delatus est in sinum Abrahę XVI.
Ecclesia. Inter ecclesiam et synagogam IIII.

Stabulum ad quod implagatus ducitur alligatis plagis infusoque oleo et uino, est Ecclesia quam intrant sanguine Christi redempti et inuncti chrysmate. Iumento imponitur, ut carnalem appetitum supponat rationi X. Martha et Maria est Ecclesia primum sollicita, deinde beatitudinis fruitione quieta, quę non auferetur ab ea X. Domus mea domus orationis est XIX. Perdet colonos istos, et dabit uineam aliis XX. In templo non extendistis manus in me XXII.

ultra per te transibit Belial 114 . Populus Ecclesię 117 . Templum Dei estis 126 . Luna Ecclesia, sol Christus 131 . Prius Iebus, deinde Hierusalem 137 . Vinea Sorech 137 . Niniue, Ecclesia de gentibus 141. 142 . Templi reędificatio 145 . Mons Testamenti

tua te saluam fecit et filiam uocauit V. Et quotquot tangebant eum, salui fiebant VI. Qui me confusus fuerit VIII. Omnia possibilia credenti. Fides primo introductoria, deinde perfecta IX. Cęco in uia sanato dicitur: Vade, fides tua te saluum fecit X. Habete fidem Dei etc. Quod montes transferre poterit, qui non hęsitauerit XI. Tunc qui in Iudea sunt fugiant ad montes, id est fideles ad culmen uirtutum, quia fides sine operibus

super nos. Via, quia per Filium uenitur ad Patrem 368 . Fidei prędicatio ubique 372 . Filius regis, populus fidelis 372 . Confitebuntur tibi, Deus. Notus in Iudea primum, deinde in omnem terram 374 . Non erit in te Deus recens 380 . Fides nostra per apostolorum sanguinem probatur 382 . Noua pręferuntur ueteribus 385 .

ab ore uestro 204. Ve uobis qui comeditis agnum de grege et uitulos de medio armenti 206. Symon Mathatias et filius eius Iudas capti dolis Ptolomei in castello Doech; inuitati ad conuiuium, cum ebriati essent, occiduntur. Primum erat declinare suspecta conuiuia, deinde temulentiam, ut saluti suę prospicerent 224. Gratus. Noe egressus de archa ędificauit altare et obtulit holocaustum 2. Moyses mersis Ęgyptiis cecinit canticum Domino 11. Oblatio pro gratiarum actione panes absque fermento etc.

non comederint, sed combusserint 16. Ne quęras uindictas nec memineris iniurię 17. Rixatus cum altero Israelita quidam blasphemauit nomen Domini 18. Ira mitigatur tempore. Nam et Dauid exoratus est pro Absalon ipsum reduci ab exilio, sed tamen conspectui suo non adesse. Deinde uix exacto biennio etiam amplexum osculumque dedit ei 52. Achitophel indignatus, quod Absalon Chusi potius quamsuum consilium in bello secutus sit, laqueo sibi mortem consciuit 53. Achab indignatus, quod uineam Naboth nullo pacto habere possit, panem eo die non comedit quo

Cras eductus prophetat contra eum 172. Hieremias apprehensus a populo ad mortem poscitur 174. Vriam prophetantem rex Ioachim interfecit gladio 174. Sedechias rex posuit Hieremiam in carcere 176. Baruch et Hieremias iubentur comprehendi, abscondit autem eos Dominus. Deinde Hieremias in carcerem missus sedit ibi diebus multis 177. Hieremiam proiecerunt in lacum luti. Liberatur ab Ethiope eunucho; mansit tamen in uestibulo carceris usque quo capta est Hierusalem 178. Patrem et matrem contumeliis affecerunt 189. Facientes calumniam egenis

regnare coepisset, erat innocens quasi puer. Regnauit duobus annis legitime, reliquis contra legem 43. Ammon adamauit Thamar, uiolatam eiecit. Tam cito magnum amorem cum magno odio commutauit 52. Roboam tribus annis ambulauit / in uiis Dauid, deinde reliquit legem Domini 76. Ioas fecit bonum, dum uixit Ioiada sacerdos; eo mortuo deprauatus est uitiis 70. Nihil permanet 132. Non sis uarius in opinionibus 142. Bonus mutatus in malum 147. Precordia fatui quasi rota carri, et quasi axis uersatilis

Non sis uarius in opinionibus 142. Bonus mutatus in malum 147. Precordia fatui quasi rota carri, et quasi axis uersatilis cogitatus illius 148. Iustitia. Pondus et mensuram iustam habebis 29. Dauid a Semei maledictis lacessitus tunc quidem patienter tulit. Deinde, ne crimen maiestatis lęsę impunitum abiret, causę cognitionem successori commisit. Ioab quoque principem militię, qui occidit Abner et Amasam dolose, non statim puniuit, sed confecto bello successori puniendum mandauit. Ita et comuni utilitati et legibus fecit satis 55. Amasias,

Transmigratio in Babylonem. Facti sunt filii mei perditi, quoniam inualuit inimicus 181. Dicitur Ezechieli: Si ad ignotos mittereris, ipsi audirent te. Domus autem Israe! noluit audire te 184. / Populus Iuda primo mulier paupercula, deinde copulata uiro fit diues et ornata. Postremo beneficiorum uiri oblita sequitur fornicationes 187. Siccaui lignum uiride etc, id est Iudeos 188. Filia Osee prophetę, cuius nomen non populus meus, quia uos, ait, non populus meus et ego non ero uester Deus 201.

Canet enim tuba, et mortui resurgent incorrupti, et nos immutabimur XV. II: Omnes nos manifestari oportet ante tribunal Christi etc. V. AD THESSALONICENSES I: Ipse Dominus in iussu et in uoce archangeli et in tuba Dei descendet de cęlo. Et mortui qui in Christo sunt resurgent primi. Deinde nos qui uiuimus, qui relinquimur, simul rapiemur cum illis in nubibus obuiam Christo in aera; et sic semper cum Domino erimus IIII. Dies Domini sicut fur in nocte ita ueniet. Cum enim dixerint pax et securitas, tunc repentinus eis superueniet interitus, sicut dolor in utero habentis, et non

effugit, abdicat filium, res uenit in iudicium 120. PLATO Iudicium. Iudicatę animę sub terra in iudicii locum euntes meritas illic poenas sustinent 162. Opera eorum sequuntur illos. Locus ubi oporteat omnes collectos iudicari ac deinde ad inferos proficisci 84,185. Non iuuenem, sed senem esse bonum iudicem oportet 202. Vter iudex melior etc. 268. Curię iccirco templis proximę, ut inibi iudicantes meminerint se, dum alios iudicant, a Deo iudicari 288. ludicii ordo 305.

immolat nemo 85. Inimicus. In ęde Matutę nemo bona filiis suis optat, quoniam ipsa suum secum mersit in mare 75. Sola spolia in templo non refìciuntur, quod signa inimicicię renouare nefas putant 77. Dorixenus dictus,qui se redimens de captiuitate illius deinde amiciciam colebat, a quo fuerat captus 84. Iuramentum. Quid est quod prohibeant per Herculem iurare sub tecto, sed sub diuo 76. Sacramentum militare 77. Cur flamini Diali iurare non licet 78.

Inconstantia. Galli primo impetu acerrimi, postea labascunt 29. Inconstantia naturę in homine 64. Philippus ex pio in impium mutatus 77. Ingratus. Prusias Bizantiis sibi bellum inferentibus obiecit, quod cum eius imagines erigere decreuissent, rem deinde obliuioni tradiderint 72. Inimicus. Hannibalis perenne odium in Romanos 40. Iuramentum. Iusiurandum Romanorum per lapidem 43. Infamia. Cleomenes regi Ptolomeo absenti detrahens delatus, in uincula coniectus periculum

caput VIII. De reis absoluendis uel damnandis. De priuatis iudiciis, liber VIII, caput II. De testamentis, liber liber VII, caput VII. Ingratus. De ingratis, liber V, caput III. Ingratus libertus fit iterum seruus, liber II, caput I. Inimicus deinde amicus, liber IIII, caput II. Inimicum ut mitiorem efficias, leuioris rei occasio. Pręsta, ubi iram effundat. Sic maius periculum euades, exemplo eius qui Athenis populo inuisus erat, liber VII, caput III. Ignauus. De cupiditate uitę, liber IX, caput

7. Arguit ingratitudinis eos qui mutuum soluere neglexerant 24. Imprudens. Ignoscit delinquenti filio propter iuuentam, patri propter senium 7. Iniuriam illaturo se relaturum promittit 8. Iniurantem monet, ut sibi caueat, quo primum metu, deinde poena torqueatur 8. Admonet, ut cesset ab iniuria, quia uirum bonum esse audit 28. Captos scribit qui sibi infensi fuerant 49. Infamia. Inimici mores a suis discrepare asserit et sibi detrahenti minatur 12. Monet, ne de se rumoribus magis credant

Inualidus. Terra absque muro 94. Ipse cognouit figmentum nostrum 398. Petra refugium erinaciis 399. Hierusalem uastatio 19. Vmbilicus terrę 29. Hierusalem quattuor modis intelligitur 45. Comparatur mulieri pulchrę, rursum leenę, deinde uiti et uineę pulcherrimę 57. Saltum meridianum 61. Ooliba Hierusalem, Oola Samaria 63. Obsessa sub Tito 66. Primus Iudeam Romanorum subiecit Pompeius 120. Hierusalem euersa 170. Et peccatum matris eorum non deleatur 405.

donec inueniant quod latebat in littera, et hoc sabbato, dum a turbidis cogitationibus uacant XII. Fermentum quod mulier abscondit in farinę satis tribus, donec fermentatum est totum. Thesaurus absconditus in agro XIII. Panis filiorum et micę de mensa dominorum. Prius curat debilitantes, deinde pascit. Dimittere eos ieiunos nolo, ne deficiant in uia XV. Cedunt ramos de arboribus et sternunt in uia Domini XXI. Prandium est eloquium Dei. Eloquiorum fortia sunt tauri, delectabilia eorum sunt saginata XXII. Videbitis Filium hominis uenientem in nubibus cęli cum

101. Vxores proprias aliis concedunt Tapyri 203. Fortissimus quam uult ducit 205. Quę optime aurigatur, cui uult nubit. Mulieres singulę uiros plures habent 208. Rex multas habet uxores. Harmenii Lydique filias prius in templis prostare faciunt, deinde locant nuptui 210. Vxor cum uiro defuncto uiua comburitur, ne alteri nubat 268. Nubendi mos apud Taxilios 273. Vxores cum uiris mortuis in rogum eunt. Nemo prius uxorem ducit quam caput hostis ad regem attulerit. Quod allatum omnes frustatim comedunt

Axa, uxor Othoniel, accepit a patre irriguum superius et inferius 33. Sanson prohibitus intrare ad uxorem, quia iam alterum uirum acceperat, incendit segetes Philistinorum, illi mulierem cremauerunt 38. Filii Israel iurauerunt se noncommunicaturos connubia cum tribu Beniamin. Deinde, ne tribus ea periret, percussis habitatoribus Iabis uirgines eorum tradiderunt ei, reliquis de tribu suarum raptum indulserunt 39. Propinquus Ruth cessit eam in uxorem Booz, soluens calciamentum suum et dans ei in signum cessionis 40. Dauid accepit filiam

et sancta 146. Species mulieris exhilarat faciem uiri sui. Qui possidet mulierem / bonam, incohat possessionem, et ubi non est mulier, ingemiscit egens 148. Mulier continens cum uiro 149. Arguit Iudeos de connubio alienigenarum, deinde subiungit dicens: Vxorem adolescentię tuę noli despicere 216. Miseria humana. Homo natus de muliere, breui uiuens tempore, repletus multis miseriis etc. 103. Spiritus meus attenuabitur, dies mei breuiabuntur, et solum mihi superest

in montibus 71. / Bellator inops 147. Fortis in bello Iesus Naue etc. Dauid occidit Goliam 150. Virtus Iudę Machabei. Iudas cum tribus milibus hominum pene inermium fudit exercitum V milium, deinde Ammonitarum copias fregit. Cum X milibus Lysiam superauit, qui habebat electorum VI milia, equitum V milia 218. Eleazar, filius Saura, per mediam irrumpens aciem ac elephantem, super quo regem ferri credidit, subiens in uentre confodit belluęque casu pressus periit 219.

ero testis uelox maleficis etc. 216. Mandata Dei. Non habebis deos alienos etc. 12. Duę tabulę Testimonii scriptę digito Dei 14. Illis fractis Moyses excidit alteras duas etc. Dat deinde mandata cerimonialia 14. Precepit Dominus, ut faciant fimbrias in recordatione mandatorum suorum 22. Pręcepta Decalogi. Bis 26. Mandata Legalia 27. Errectis lapidibus scribant uerba Legis etc. Mandatum, quod ego precipio, non est procul, sed in

dicentium, non in sensu uerborum VIIII. Mors. In Adam omnes accepimus illam sententiam: Morte morieris. Sed cum persolueris mortem ueteris hominis, suscipies uitam noui. Non est uera uita nisi ęterna. Item contra amatores uitę pręsentis V. Lazarus, amicus noster, dormit. Deinde dicit: Lazarus mortuus est XI. Mendacium. Cum loquitur mendacium, ex propriis loquitur, quia mendax est et pater eius VIII. Magister. De Samaritanis. Proiecit cupiditatem et properauit annunciare ueritatem. Discant qui uolunt euangelizare, ut prius hydriam

De officio uiri et uxoris ad exemplum Ecclesi? et Christi V. AD COLOSSENSES: De officio uxoris et uiri III. AD THIMOTEVM I: Docere autem mulieri non permitto neque dominari in uirum, sed esse in silentio. Adam enim primus formatus est, deinde Eua, et Adam non est seductus, mulier autem seducta in pręuaricatione fuit. Saluabitur autem per filiorum generationem, si permanserit in fide et dilectione et sanctificatione cum sobrietate II. AD TITVM: Anus similiter in habitu honesto etc. Adolescentulas

similiter pudicas, non detrahentes etc. III. II: Mulierculas oneratas peccatis, quę ducuntur uariis desideriis, semper discentes et nunquam ad scientiam ueritatis peruenientes III. Magus. ACTVVM: Simon magus dementabat Samaritanos. Deinde illis a Philippo baptizatis et ipse baptizatus est VIII. APOCALYPSIS: Veneficis pars in stagno ardeoti .XXI. Mandata. AD HEBREOS: Viuus est enim sermo Dei et efficax et penetrabilior omni gladio ancipiti et pertingens usque ad diuisionem animę

desponsatam diceret V . Procris cum Cephalo rediit in gratiam, cum suspecta prius in siluas effugisset. Diu dulciter uixerunt exitu tamen infelici VII . Hercules duxit Deianiram, deinde Oethalię regis filiam, postremo deificatus Hebben, Iunonis filiam IX . Nuptię Iphis et Ianthis . Cum feminę essent, Iphis uertitur in marem IX .

Thetis in uaria. Apollo in anum. Dedalion in accipitrem. Lupus in saxum. Alcione et Ceix in aues alcyones. Esacus in mergum XI . Draco nouem pullis uolucris consumptis in saxum. Cygnus in cygnum. Ceneis in uirum, deinde in uolucrem sui nominis. Periclimenes in uaria, nouissime in aquilam XII . Aiacis cruor in florem purpureum. Hecuba in canem. Memnonis cineres in uolucres. Aurorę lachrimę in rorem matutinum. Anii filię in columbas.

Anii filię in columbas. Filiarum Orionis cineres in iuuenes Coronidas dictos. Athis , Fauni filius, in Athim fluuium. Glaucus piscator in deum marinum XIII . Scylla pubetenus in canes, deinde in saxum. Cecropes in simias. Vlixis socii in uaria. Picus in auem picum. Pici socii in diuersa. Vxor eius Cannens in locum sic appellatum. Diomedis socii in aues similes cignis. Apulus in oleastrum. Naues in nymphas. Alcinoe in saxum. Ardea urbs in

lachrymę, cum consyderasset tantam multitudinem breui morituram 80. Consolatur dolentem de morte fratris 81. Mortui consolatio 82. Scipio fratris mortem modeste tulit. Alter Scipio. Lentuli. Pompei 83. Diuus Augustus Octauiam sororem charissimam reliquit. Illa deinde filium amisit imperio successurum, si uixisset. Caius Cęsar fratrem. Item Marcus Antonius. Caius Cęsar Drusillam sororem 83. Bona mors est homini, uitę quę extinguit mala 85. Homo uitę commodatus est, non donatus. Lex uniuersalis est, quę iubet nasci

nihil aliud esse quam animę a corpore solutionem 176. Sapientię compotes euademus, cum mortui fuerimus; dum autem uiuemus, nequaquam. Philosophorum meditatio est animum a corpore separare 177. Ridiculum est, si uir qui se in uita sic comparat, ut quam proxime ad mortem accedat, ea deinde adueniente perturbetur 177. Cygni morti proximi dulcius canunt 180. Socrates moriturus fìlios ac mulieres amoueri iussit, ut expeditius accederet ad uenenum 185. Menexenus de oratione funebri 186. Finis post senectutem unde. Mors

intulit 277. Venenum hauserunt, ne uiui in hostium potestatem uenirent 290. Colossi Rhodii casus 304. Crassus percussorem ultro in suam necem prouocat 336. Scipio in morte ab inimicis honoratus 338. Gracchus a seruo uolens cęsus. Qui deinde se ipsum peremit, ne hero superstes esset 339. Germani lamentis abstinentes in funere 347. Iudacilii mors uoluntaria, cum patriam tueri non posset 350. Fimbria sibi manum infert 354. Item Norbanus. Item Marius. Norbani quidam interficiendus

in bono quam in malo dicitur 99. Mors quędam inimica Christo, quędam amica 111. Exire de Ęgypto mori est 141. Mendacium 28. Mendacis os aperit diabolus 30. Magister. Ligna quadrata in arca 5. Abrahę Sarra prius uxor, deinde soror 12. Ordeaceis pascuntur incipientes, triticeis proficientes 20. Aquę putei 22. Conuiuium magnum 23. Patres, paternitas 27. Doctores columnę 44. Doctor extruit tabernaculum 51. Doctor 52. Argue peccantem inter te et ipsum

flumen Ęgypti in VII riuis 154. Seruitutis Babilonicę anni LXX 174 . Hieremias emit agrum in Anatoth et appendit argentum VII stateres et X argenteos 176. Ezechiel sedit VII diebus moerens ad flumen Chobar. Dormies super latus tuum sinistrum dies CCCXC, deinde super dextrum dies XL. Diem pro anno dedi tibi 184. Post finem XL annorum congregabo Ęgyptum 190. Succendent arma igni VII annis etc. In uestibulo portę aquilonaris mensę VII super quas immolabant. Murus templi in longitudine cubitorum D et totidem in latus

Metcha interpretatur Scripturarum dulcedo 193. Pauli apostoli non uerba, sed tonitrua 156. Obedientia Abraham 180. Orthodoxa. Expositio symboli per Ruphinum 21. Quare dicimus; Credo in Deum, in Iesum, in Spiritum Sanctum; deinde dicimus: Ecclesiam, et non: In Ecclesiam 7. Qui libri cannonici , ecclesiastici, apochriphi . Expositio symboli per beatum Hieronymum 10. Expositio fidei Niceni concilii. / Fides rerum

A, a, a, Domine Deus, ecce nescio loqui quia puer ego sum, et Dominus tetigit os meum etc. 167. Tu scis quod egressum est de labiis meis, rectum in conspectu tuo fuit 172. Audiui uocem post me commotionis magnę etc. Ecce ligabunt te, et eris mutus. Deinde aperiam os tuum, et loqueris ad eos 184. Vox sermonum eius ut uox multitudinis 199. Ocium. Eunucus non intrabit in ecclesiam Dei 28. Vade ad formicam, o piger. Ocio uacans bis 127. Ocium quinquies. Piger 128. Piger sexies 130.

Contra Anaxagoram 55. Quid hominis propium 56. De antipodibus 69. Quę sit cognatio hominis et Dei 113. Quare homo corpore fragilis et rationis capax 150. Quare homo creatus, quare ex contrariis constet. Quid signat quod primo quadrupes sit, postea errectus, deinde rationalis 151. Quare homo creatus 153. Homo et corpore differt a brutis 172. Cur Deus fecerit hominem 179. Quod homo ex corpore uitia, ex anima uirtutes habeat 182. Contra Epicureos, cur homo cęteris animalibus imbecillior nascatur 187.

Saulem ex mansueto crudelem dignitas fecerat' 51. Daniel honoratus patuit inuidię 91. De his qui in officio positi sibi commissos male habent 162. Hedias honorem inuidens fratri Agrippę 164. Herodes a Cęsare Galileę pręficitur 124. Deinde Syrię 127. Hospitalis Abraham et Loth 5. Hospitii fides 38. Odores. Balsamum apud Hiericuntem tantum 133. EVSEBIVS DE PRĘPARATIONE EVANGELICA Oratio.

Peccatum. Quod etiam post baptismi gratiam tentamur et peccamus et per penitentiam surgimus. Et quod nemo sine peccato, contra Iouinianum 42, 43 . Dauid primo in innocentia gloriatur, deinde, cum peccasset, penitens misericordiam implorat. Item patres etiam sancti aliquando peccarunt. Peccatores non ęqualiter puniri, contra Iouinianum 48 et. Peccatum ad mortem difficulter dimittitur 52 . Nemo sine peccato, contra hereticos

sed gratias egit Deo. Idem iurgante se uxore ingemuit et orauit in pace recipi a Domino spiritum suum 90 . Sara, filia Raguelis, ab ancillis probro iactata quasi ipsa per emisset uiros suos, ieiunauit et orauit pariterque infamia ac morte deinde coniugatorum sibi liberata est 91 . Thobias: Benedico te, Domine, quia tu castigasti me, et tu saluasti me 92 . Iob: Dominus dedit, Dominus abstulit etc. Si bona suscipimus de manu Domini

coram propheta deuorante. Sed qui ui trahi non potuit, tertii quinquagenarii humilitate adductus futuram regis mortem nunciauit 62 . Exercitus Syrię obsedit Heliseum in Dothaim. Ministro perterrito ostendit plures secum esse quam cum illis. Deinde orauit, et inimici percussi sunt cecitate 63 . Syrorum innumerabilis exercitus, cum obsidret Samariam, Domino sonitum in eos excitante relictis castris uersi sunt in fugam 64 . Potentia Iosaphat,

Christi. Spiritus oris nostri, Christus Dominus, captus est in peccatis nostris, cui diximus: In umbra tui uiuemus in gentibus 182 . Ingredere domum. Ecce ligabunt te, et eris mutus. Deinde aperiam os tuum, et loqueris ad eos etc. 184 . Signa thau super frontes eorum qui dolent super abominationibus quę fiunt 186 . Sume lignum et lignum, et iunge ligna. Et erunt in unionem in

dimittuntur XVI. Paulus it Hierosolimam uincula et tribulationes passurus XX. Paratus est non solum alligari, sed etiam mori pro nomine Iesu XXI. Flagellis cęditur XXII. Iussu Ananię sacerdotis in ore percutitur, et conuersus ad illum ait: Percutiet te Deus, paries dealbate. Deinde dictum excusauit etc. XXIII. Nocte confortans eum Dominus sit: Constans esto. Sic et Romę oportet de me testificeris XXIII. IACOBI: Omne gaudium existimate, fratres, cum in tentationes uarias incideritis etc. hortatur ad patientiam I. Patientes igitur

liberum arbitrium habet 23 . Clementia est temperantia animi in potestate ulciscendi 85 . Misericordia non causam, sed fortunam spectat 86 . Pietas in patruum pauperem, deinde in patrem 116 . Croesi filius mutus in periculo patris naturalia uocis impedimenta rupit, qui plusquam quinquennio tacuerat 135 . Allatum ad se Cęsar Pompei caput fleuit. Hoc ille propter filiam

qui pręclarissima sibi patrięque affectat, nihil unquam nisi rectum pulchrumque potest accidere 333 .
Peccatum. Primo cauendum est, nequid in Deum aut uerbo aut opere aliquando peccemus, deinde nequid aduersus diuinos homines 19 . Nemo sine peccato 85 . Peccanti, si lateat, nihil prodest, et si impune peccet, etiam obest 232 . Peccatum hominis est, non

sarcinas. A Sositheo poeta lacessitus patienter tulit dicens indecens esse Liberum patrem atque Herculem a poetis illudi nec irasci, se autem leui maledicto indignari 78 . Zeno Eleates a tyranno comprehensus ciues palam in eum exhortatus est, deinde pręcisa dentibus lingua illum conspuit, mox ciues facto impetu lapidibus obruerunt 91 . Anaxarchus a Nicocreonte, Cypri tyranno, comprehensus et in saxum concauum coniectus,

Pax est tranquilla libertas 193 . Patrię amatores in cęlo collocat 56 . Charitas erga patriam 85 . Qui reipublicę profuturi sunt, non suum, sed ipsius commodum quęrant, deinde totum corpus reipublicę curent 92 . Patrię charitaas 109 . Omnilbus qui patriam conseruarint, adiuuerint certum esse in cęlo ac deffinitum locum, ubi beati sempiterno euo fruantur

Perfidia. Quod Deus spernitur et statuę adorantur. Qui Christianis detrahunt 13 . VERGILIVS
Poeta. Tu deinde iubeto certet Amintas. Lenta salix quantum, tantum tibi cędit Amintas 7 . Tale tuum carmen nobis, diuine poeta, quale sopor fessis 7 . Nam neque me tantum uenientis sibilus Austri etc.

Accingite lumbos uestros in ueritate 114 . Qui se eunuchauerat propter regnum cęlorum 134 . Vinum germinans uirgines 163 . Qui prius equus ad libidinem pronus, deinde ad castitatem conuersus audit: Surge, eamus hinc etc. 178 . Eunuchi 303 . Lumbi accincti 334 . Virgines stultę 343 .

Ad penitentem reuertitur Dominus 162 . Penitentię locus est etiam blasphemis 164 . Christi gladio uulnerati 167 . Asinus prius immundus, deinde ferens Dominum 178 . Herba fulonum 185 . Quamuis graue peccatum posse sanari 204 . Diabolus nequit penitere 233 . Segor, hoc est

Sacerdotes donis promissisque corrumpi non potuertunt 12 . In domo mysteria fieri nefas esse 13 . Qui id fecit damnatus 14 . Deuotus primum, deinde resacratus 15 . Violare eos uetuit qui in templum confugerunt 37 . Cum laudaretur, diis agebat gratias 45 .
Rex.

uenit ad me et non odit patrem etc. non potest meus esse discipulus, et non baiulat crucem suam et uenit post me. Qui non renunciat omnibus quę possidet, non potest meus esse discipulus XIIII. Seruo, postquam arauit agrum, iussum est, ut prius ministret domino, deinde ipse manducet et bibat. Sic post pręceptorum impletionem exigitur perfectio. Duo in agro, unus assumetur et alter relinquetur XVII. Si toti terrę dominaremur, ei renunciantes nihil diagum esset in comparatione regni cęlorum. Nemo est qui reliquerit domum,

AD ROMANOS: Quod si spiritus eius qui suscitauit Iesum a mortuis, habitat in nobis, uiuificabit et mortalia corpora uestra VIII. AD CORINTHIOS I: Sicut in Adam omnes moriuntur, ita et in Christo omies uiuificabunttur. Primitię Christus, deinde hi qui sunt Christi, deinde finis. Nouissime autem inimica destruetur mors. Resurectionem probat exemplo seminum etc. Omnes quidem resurgemus, sed non omnes immutabimur. Mortui resurgent incorrupti XV. PETRI I: Et mortuis euangelizatum est, ut

Quod si spiritus eius qui suscitauit Iesum a mortuis, habitat in nobis, uiuificabit et mortalia corpora uestra VIII. AD CORINTHIOS I: Sicut in Adam omnes moriuntur, ita et in Christo omies uiuificabunttur. Primitię Christus, deinde hi qui sunt Christi, deinde finis. Nouissime autem inimica destruetur mors. Resurectionem probat exemplo seminum etc. Omnes quidem resurgemus, sed non omnes immutabimur. Mortui resurgent incorrupti XV. PETRI I: Et mortuis euangelizatum est, ut iudicentur quidem secundum

in ripa exposuisset, tactu herbę cuiusdam recuperato spiritu prosiluerunt in pelagus XIII . Hyppolitum Esculapius medicamentis a morte dicitur suscitasse, qui deinde dictus est Virbius XV . SENECA
Religio. Non aspicias, quam plenas quisque manus Deo, sed puras

sequitur. Euthyphron de sanctitate 19 . Quid sanctum, quid prophanum? 20, 21 . Nunquid omne iustum sanctum. Sanctitas. Cura est deorum ministra 21 . Primum Deus diligendus, deinde eius causa cętera 43 . Mysterium. Amor 59 . Corybantes, quando aliquem sacris initiaturi sunt, in solio collocant, plaudunt, choreas ducunt 90 . Dei cultus

decet sacrificare diis et interesse diuinis 283 . Cum animum quis ad sacrificndum induxerit 314 . Duo sine quibus Deus firmiter coli non potest, primum quod anima antiquior corpore generationis participe, deinde ueram esse mentem in astris 323 . Virtus maxima religio 324, 327 . Moderata quidem seruitus est, quę Deo exhibetur, immoderata uero quę hominibus. Deus quidem hominibus temperatis lex est,

Omnia mala prouenire ex eo, quod plures dii coluntur 105 . Impia deos colentium religio 961 107 . Quod Christianę religionis ueritas ex eo patet, quia de cultoribus deorum creuit religio Ecclesia deinde quod mori malint quam a uero discedere 109 . Pietas nihil aliud est quam Dei notio 111 . De ęquitate Christianorm, quam philosophi non habuerunt nec inuenire potuerunt 112 .

COMMENTARIORVM HIERONYMI
Religio a religando 58 . [Babylon potentissima] Quid quęrit a te Deus tuus, nisi ut diligas eum 107 . Viam bonam elige, deinde corpus mortifica 114 . Qui nolunt simul Deo seruire et mamonę3 135 . Qui tardant ingredi religionem 146 . De Ęgypto transiens in Terram promissionis

Hostię impiorum 130 . Confessio peccati 136 . Qui immolant bouem etc. respuit sacrificia Legis 166 . Vitulum pro peccato, deinde hyrcum, deinde super expiato vitulum et arietem in holocaustum Domino 194 . Offertis super altare meum panem pollutum etc. reprobat sacrificia Veteris Legis 216 . Spiritus Sanctus. Donec

Hostię impiorum 130 . Confessio peccati 136 . Qui immolant bouem etc. respuit sacrificia Legis 166 . Vitulum pro peccato, deinde hyrcum, deinde super expiato vitulum et arietem in holocaustum Domino 194 . Offertis super altare meum panem pollutum etc. reprobat sacrificia Veteris Legis 216 . Spiritus Sanctus. Donec effundatur super

insonuerit buccina 86 . Episcopi cum austeritate imperantes 88 . Episcopi inducentes in ecclesiam filios corde et carne in circumcisos 110 . In eos qui prius idola secuti, deinde sacerdotes facti hostias offerunt. Vestis sacerdotis. Coma attonsa. Foemoralia. Vittę 11 . Sacerdotis officium Legis habere notitiam 112 . Grandis dignitas sacerdotum, sed etiam grandis ruina

etc. XV. Tentatio. Cum homines uel demones nos per timorem nituntur mouere, audiamus Christum dicentem: Ego sum, nolite timere etc. VI. Cum diabolus iam misisset in cor, ut traderet eum Iudas etc. prius immisit in cor, deinde ipse introiuit. Non enim cum cogitasset scelus, sed cum facere decreuisset, capacem se fecit diaboli XIII. Ancillę et serui insultantes Petro signant demones qui nos tentant immittentes menti argumenta fidei contraria, ut negemus Christum XVIII.

quasi salutem quandam conseruationemque prudentię 97 . Charmides de temperantia 98 . Temperantię diffinitiones confutat, et primo, quod non sit quietudo 99 . Deinde, quod non sit, ut sua tantu m quis agat 99 . Cognosce te ipsum, idem quidem: Temperate uiue 100 . Optimam omnium harmoniam esse animi temperantiam 198 . Ornatus

etiam sitiunt et aluo soluuntur. Item cur uoce, manibus et labro inferiori tremunt 65 . PROBLEMATA PLVTARCHI
Tempus. Antiquitus principium anni Martius, deinde principatus datus Ianuario 75 . Cur tria mensis principia: Kalendę, Idus, Nonę 76 . Postridie Kalendas, Nonas, Idus nec quoquam exire nec peregre proficisci solebant 76 .

105 . Scythici equi asinorum uoce et aspectu territi 106 . Dionysius nouaculam timens carbone capillum adurebat 182 . Romani falsa specie territi primo funduntur, deinde uincunt 199 . Nocturnus terror Romę 216 . Pręnestinorum prętor sola uoce pene exanimatus 226 . Cassandri timor uisa imagine Alexandri 232 .

Fausti et infausti dies 188 . Claui figendi ratio ad annorum notam 198 . Athenienses, ne alieno mense cerimonias agerent, iubente Demetrio Ianuarium Nouembrem dixerunt et deinde eundem Iunium 243 . Antigonus respondit suam militiam non magis armorum quam temporum esse 252 . Germani nescierunt autumnum 347 . In Britannia noctes contractiores

humilia respicit et alta a longe cognoscit IIII. Dominus noster magnum nobis exemplu m prębuit humilitatis, dum habitu inuentus ut homo quęrit gloriam Patris, non suam etc. VII. Surgit a cęna et ponit uestimenta sua, et cum accepisset linteum pręcinxit se; deinde misit aquam in peluim et coepit lauare pedes discipulorm et extergere linteo, quo erat pręcinctus. Si ergo ego laui pedes uestros Dominus et Magister, et uos debetis alter alterius lauare pedes. Exemplum enim dedi uobis etc. Non est seruus maior domino suo

Hanno post Cannensem uictoriam legatos de pace mittendos censuit, cum audisset neminem sociorum post tantam cladem a Romanis defecisse. Herrenius Portius 10 legiones Romanas apud Furcas Caudinas conclusas dimittendas censuit, deinde internitione delendas, liber VII, caput II. Quintus Metellus Trebiam deimprouiso aggressus compressit, alioqui ad ultimam ei senectutem apud moenia Trebię sedendum erat, caput IIII. Vindicta. De ultione, liber IX, caput X.

2.2.300  Foemina nulla potest. Maior fuit hostia mundo
2.2.301  Debita et humanae nulla est par uictima labi
2.2.302  Te praeter, mea, nate, salus!« Vox deinde reliquit
2.2.303  Plura locuturam et iustum sua uerba dolorem
2.2.304  Destituunt lapsamque solo post terga secutae

et caelum humano generi reserabat? Commendat praeterea Demosthenis et Ciceronis facundiam, sed quid eorum facundia facundius, qui barbaros incredulos, et Orpheus apud poetas feras et saxa, ad salutem trahebant. Extollit deinde Periclis et Solonis et Catonis in republica gubernationem, sed quid ipsorum gubernatione in ecclesia dei praeclarius et quid denique ipsorum agone fortius et constantius, qui viventes in carne plantaverunt eam sanguine suo? Quod in

Appianus, Appianus sicuti Pannones secundum Romanos vel Peones secundum Graecos. populi Illyrici Himani praeterea, Encheleae Dudini et Peuceciae secundum Callimachum. Callimachus Sorretes deinde, Serapilli, Iasi, Sandrizetes, Colaphiani et Breuci secundum Plinium; Norici, Antintimi, Ardiei, Retii, Pallarii et Iapodes intra Alpes incolentes secundum Appianum. Appianus Item et Salasii, Segestani, Daysii, Daci et Gethae vel Gothi.

cuius rei testis est Marcialis Marcialis li° X. epigrammate (15) ad Macrum in Dalmatiam missum. Hodie quidem multa praeclarae antiquitatis vestigia ibi reperiuntur. Aspalatrum Aspalatrum deinde, coloniam Salonarum, dictum ab herba, ut autumo, sui nominis, Metropolis Dalmatiae et quorundam locorum Liburniae et Curetiae. Tragurium Tragurium quoque, vel

pestilentia, ubi horti cultissimi, vineta aegregia et oliveta utilia et aedificia grata navigantium conspectibus. Aurea insula Aurea insula deinde faucibus portus Sibenici adiacens, saxeis collibus turrita et XII flamminibus dicata, fertilis quidem amigdoletisque et vinetis et olivetis abundans. Est insula portuosa et piscosa habens in colle vetustissimi oppidi vestigia iam solo aequata. Haec insula saepius mihi tribuit domicilium

perditionibus barbaro ululatu emittebant. Et in nuptiarum die choreas ducentes quaedam cantant epithalamia, epithalamia qualia nec Catullus Catullus nec Claudianus Claudianus cecinisse fuit auditus. Petulans deinde iuventus cupidinibusque capta voce valens amatorium carmen amatorium carmen tale noctu decantat, quale vix cultus Tibullus Tibullus aut blandus Propertius Propertius aut lascivus Lichoridis Gallus

insonat ultrix
3.202  Verbera Tisiphone, tacitae stant ignibus umbrae.
3.203  Styx tacet atra palus, mutescunt triste sonantis
3.204  Pallentes Acherontis aquae, silet igneus amnis
3.205  Et ripis, Cocyte, tuis graue labile flumen.
3.206  Deinde deos Erebi precibus compellat amicis:
3.207  "Summe pater rerum, uacua qui Gorgonis aluo
3.208  Stas, quem scire palam uel cuius nomen in aures
3.209  Ferre nefas, res prima, Chaos, quae rite silendo
3.210  Dum sis iuncta deo, faecunda fundis ab

Suscepisti enim praeclarissimum hoc de Republica divini Aristotelis opus a Leonardo Aretino, homine erudito, e Graeca lingua in Latinam conversum, quod scriptorum vitio non modo mendosum, sed mutilatum et plane corruptum erat, atque illud quanta fieri potuit diligentia emendasti; deinde ut beneficium hoc trabali (quod dicitur) clavo configeres, commentaria etiam peregregia divae Thomae Aquinatis doctoris tui sedulo abs te recognita reconcinnataque addidisti. In quo quidem habenda est gratia Augustino etiam Piccolhomineo maximae spei

rei publicę christianę detrimentum poterit evenire huiusmodi hominum strages, significare non postponam. Causa igitur prima et potissima invadendarum huiusmodi provinciarum Turco, ut arbitror, hec fuit: animus insaturabilis necis fidelium usurpandique totius orbis imperii avidissimus; deinde copia rerum virorumque, quos Bossina fertilis alit et fovet, Bossina, inquam, provinciarum optima, quę cum omni posset antiquitatis memoria contendere, opima et habundans omnibus, quę victui humano sunt necessaria. Accedit et libertas vagandi, quo vult, nam quocumque e Bossina vexillum

Superioribus diebus hic perfidissimus nostrę fidei hostis, structis in Bossina magni exercitus copiis, quasi populabundus provincias aggreditur et sub vadis Amesię, quam Un fluvius excipit, mediam Sclavoniam transit, et sese Dalmatiam inter et Pannoniam, qua Savus influit, cautius ocludit. Deinde Liburniam superans ad imperatoris oras se contulit, duce bassa nomine Hadum, viro, ut aiunt, armis exercitato militeque veterano cumque iter pariterque prędam ad libitum peregisset iamque ad sua redire se pararet, interim Emericus de Derench, ab Ungarorum rege ad Croatię et Sclavonię

hostes, ni numina secus statuissent clarissime: nam et signa nigri signanda lapillo in cęlis apparuerunt, de mense Iulii proxime decursi nubes ab aquilone teterrima alias non visa similis, crebris commicuit ignibus, aspectu terribilis, tonitruis expavescenda: primum sępius fulmine crepuit, deinde grandinem invisibilis quantitatis emisit, non enim granis, ut solet, sed gellatis massis fluxit multumque damni attulit et animantibus et frugibus. Similiter et in vigilia diei, quo pugnatum est, persimilis cecidit. Denique et in ipso armigerorum congressu pulveralis nubes cadens super

Quibus licebit sub te rege nostro sapientissimo et fortissimo reliquum etatis in alta mentis tranquillitate proferre et corporis, quod prius dubie saluti tantum prospiciende intenti conterebant. Exultant deinde universi iuvenum conventus ac veneranda matronarum nostrarum comercia et candide puellarum turbe, pueri eciam ipsi vultibus ac gestibus innuunt leticiam. Tanto namque ipsius nature imperio intime quedam gaudii flamme in cuiusque

essetque proxime paritura, tanto principi famularetur ac serviret. Nihil deinceps aliud in foro, nihil in circulis, in templis, in domibus, in cenis, nihil denique quoquo gradum proferebas, nisi rex noster Wladislaus personabat. Os deinde parvulorum, cum pene lingue infancia proferre nequiret, te tamen, quoquo modo poterat, exprimebat. Dies insuper artificum brevior, labor eciam minor, huius quidem-- tam grata tamque iucunda-- nominis appellacionem

tantum flumen est ingenii, que tanta dicendi felicitas, ut celebrare dignis laudibus possit. Modestiam quoque tantam tibi inesse videmus, ut minoribus eciam in rebus non desit ordo, dictorum factorumque omnium modus, ita deinde liberalem, ita te munificum in omnis exhibuisti, ut non tibi tam tuum, quod cepisti, quam quod dedisti, videretur. Mansuetudo vero tua et clemencia quibus laudibus, qua nominis eternitate celebrabuntur? Hec enim eo clariora in rege,

elementa distinctum tuetur. Pax deinceps et in celestibus dominatur. Legimus enim celos ipsos vertigine sua, perpetuo quodam cursus ordine suavissimos indigenarum aribus offere contentus eosque, ne ab ullo quidem adverso impediri signorum deinde ac planetarum ceterarum quoque stellarum fulgencia lumina, quibus celorum machina illustrata divicias suas videtur terris ostentare, ita inter se arctissimo quodam pacis vinculo atque lege convenire, ut quodque in suo regno

huius imperium suscepisti. Auspicia eciam tua, beatissime rex, omnes gentes maxime timebunt, que regni tui extremitates vel attingunt vel spectant: Ea namque parte, qua lucis exordium est, Anarti, Teurisci, Cistobocidarum populi, Tibiscum deinde, Rabosum Alucanique flumina incolentes, Meotim eciam paludem et mare Ponticum quave solem cadentem excipit Oceanus, Goreta silva et gens Noriciorum Vindelicorumque et memoratum Elvetiorum nemus, tum Adula mons, qui tuum Istrum

mons, qui tuum Istrum peperit, septem hostiis in mare Ponticum salientem Rhenique primas excussit voces, qui tandem magnus Germanicas undas aggreditur et eo impetus suos enervat, Rhodani deinde pater est, quem mare Gallicum multorum fluminum receptubus tumentem excipit quaque Arctos polo firmata, subiectis terris semper aspirat sali, populi pictique Agatirsi, Pagirite, Sauri Boriscique, sed qua Liber pater triumphans siti

Quin immo ipsa hec dies nescio quo modo obscurior creatoris sui tormenta quasi sensatu quoddam turbata luce prosequitur. Dicam igitur, Beatissime pater, ac primum quidem Saluatoris nostri et penas et mortem necessariam saluti hominum fuisse docebo. Deinde quo breuius potero eiusdem mortis conditionem, cuius hodie memoriam celebramus, percurram; eritque hoc pietatis, illud ingenii et rationis curriculum. Vos, ut cepistis, queso diligenter attendite. Superuacuam fuisse mortalibus Christi passionem

ac prope extinctos oculos deflexit: Cumque eam lachrymis pene ocnsumptam: et uix iam dolori resistentem aliquandiu intuitus esset: ad Johannem postea: qui solus discipulorum ibi remanserat se conuertit: Mulier inquiens (sic enim matrem tunc appellauit) ecce filius tuus. Deinde rursus ad illam se reuoluens: quasi capite innueret quod manibus non poterat: Joani ait: Ecce mater tua. Et ex illa hora accepit eam discipulus in suam. Cogitate nunc uiri optimi et mentes uestras tanto dolori. tante pietati queso recludite: qui status: que conditio: qui erat tunc

ueram gloriam sibi parare possent. Neque ea in re ego, ut multi, priscos illos uel Romanos uel Gręcos uel alios inanium deorum cultores ualde miror, in quibus nihil perfectum esse potuit, uiam ueritatis ignorantibus, sed Iudeos primum, deinde nostros, id est, Christianos, qui soli Deo credentes neque impossibile factu esse duxerunt, quod ille pręciperet, neque implere dubitarunt. Sequantur igitur, qui uolent, Catones, Scipiones, Fabricios, Camillos, imitentur Socratem,

uendidisse pecuniamque apostolorum conculcandam pedibus apposuisse, ut scilicet ea contempta agrum sibi illum de Euangelio parare posset, in quo absconditus est thesaurus regni cęlorum. Nunc, qui deinde horum uestigia sunt secuti, ordine referamus! Gregorius, antequam pontifex, urbis Romę senator erat neque diuitiis minus quam nobilitate potens. In Sicilia sex monasteria sua impensa construxit, Romę unum, paternas

Domini tui! Abraham quoque Aegyptius non minus grandem, iam defessis ętate parentibus, hęreditatem mox aditurus non expectauit, sed, ut erat nudus, discedens in solitudine sibi cęllam constituit. Deinde illis uita defunctis, cum ad capiendum tantarum opum patrimonium uocaretur, tanti illud fecit, ut loco pedem non efferret. Porro per procuratorem ita egit, nequid sibi reliquum foret, sed rebus diuenditis pecunia omnis

foeminam et tanto uirtutum suarum prqęcone dignam, quantus fuit ipse Hieronymus! Paris propositi nec minoris constantię fuisse creditur Elizabeth, Pannonum regis filia. Quę lantgrauio, Thuringię regulo, nuptui data, deinde marito Hierosolymis peregre defuncto ab iis, qui eius tetrarchiam hęreditario acceperant, nequiter eiecta maleque habita, quasi rem uiri sui dissipasset, quoniam in dandis elemosinis minus parcam fuisse dolori erat

uenisse quendam atque elemosinam poposcisse legimus, quod se naufragium fecisse diceret; et cum sex nummos ab eo accepisset, mox reuersum totidem pari facilitate (tanta erat largitoris benignitas) impetrasse; perendie deinde rursum accessisse lamentantem minimum quid prę iis, quę in mari amiserat, sibi fuisse emendicatum, proinde ad opem eius implorandam iterum atque iterum necesse se habere confugere; tunc murmurante multum dispensatore

subueniret inopię, seruusque factus est hominis, ut seruitutis precium offerret Deo. Dixi dubitatum aliquando, diuitiis an auaritia magis pręstare. Nunc adiiciam et hoc incertum esse potuisse, an illis utrisque maior in eo deinde liberalitas fuerit, si idem liberalitatis, qui opum, finis fuisset et non impensis facultatibus necessitati proximorum ipse semet etiam super impendisset. O uere mutatio dexterę, Excelsi, in uno homine summę cupiditati

et ipse presbyter, domi suę benignissime suscepit. Eundem mox, quia Christum prędicabat, martyrio coronatum condidit et sepeliuit. Cui enim uiuo hospitium pręstiterat, mortuum tumuli honore carere non sustinuit. Deinde ad pontificale officium promotus effecit, ut omnibus ad urbem aduentantibus apud se hospitandi ius esset. Itaque * corr. ex Ita ut cum beato Iob iure suo dicere poterat: Foris non mansit

Neque enim multis conuenit uirorum consortium, ne, dum hospitalitas seruatur, periclitetur pudicicia. Mulier Sunamitis transeuntem Heliseum legitur tenuisse et secum panem comedere compulisse tam familiariter, ut deinde non pigeret prophetam ad illam uirumque eius frequenter diuertere, eorum consuetudine uti, cum ipsis una cibum sumere. Multus hospitis aduentus, putas, restinxerit studium erga se eorum? Minime quidem, sed magis

sed etiam detractione delectari. Siquis enim uisendi eius studio aduenisset, raro aditus copiam faciebat, tanti se habere molestissime ferens. Quamobrem pręsidi quoque prouincię spe conueniendi primum quidem decepto, deinde iterum aduentanti obuiam tandem profectus, cum interrogaretur, ubinam esset Moyses abbas (nam fama tantum ipsi notus erat): Quid tibi, respondit, cum stulto illo ac deliro sene? Denique de

Qui cum annos quadraginta in deserto solitarius uixisset, iussus uoce sibi e cęlo delata iam tandem ad frequentem locum pergere, coenobium construere, discipulos comparare tam constanter Dominum rogasse dicitur, nequa se deinde inter homines uersantem iactantię aura perstringi sineret, ut non aliud olim magis ueritus ad eremi latebram confugisse uideatur, non ante uitę finem inde discessurus, nisi iussio intercessisset diuina, quę

discessum impetraret, et iam dies septem nihil gustasset, ne inedia conficeretur, dimissus reliquit Palestinam. Pręterea gloriam semper fugiendo, dum crebro sedem mutat, Bethilium, Pelusium, Theubaton Babylonemque peragrauit, deinde Aphroditon, eremum Antonii, rursum Aphroditon, Alexandriam, Osam, Brutium, Paretonium, inde Siciliam et inde Epidaurum, ac post hęc Cyprum. In cuius insulę uastiore minusque noto angulo cum sese

se in monendo duntaxat corripiendoque nouerat, pręterea omnium minimus erat. Hor etiam abbas eadem erga peregrinos obseruantia, certo tamen ordine usus dicitur: primum cum illis simul suppliciter prouolutus Deum adorare, deinde pedes eorum abluere, postremo ablutis pręcepta salutis dare, quasi innuere uolens, iis, qui peccatorum sordes poenitentię lauacro mundare cupiunt, necessariam esse pietatem, humilitatem, iustitiam.

Gregorius primus se seruum seruorum Dei appelauit. Ac ne dictu id illi quam factu facilius fuisse putes, aduenienti Ioanni abbati assurrexit, et prior honoris gratia in terram prouolutus est pontifex quam abbas. Cęteri deinde maximi pontifices nomenclaturę istius titulum omnes usurparunt, opus rari. Omnes se seruos seruorum Dei dici, pauci esse uoluerunt. Igitur Gregorii humilitatem approbasse uidentur etiam qui imitari neglexerunt.

uitę, quam repetebat, captus dulcedine nullius iam dissuasionibus a proposito moueri potuisset, quoniam nec regis motus est. Id neque improuide neque inconsulte factum facile uel uno argumento probari potest, quod magis deinde miraculis claruit quam tunc pontificatu et tandem in numero sanctorum est habitus. Quis adeo mentis impos est, ut proposita sibi optione non mallet eius priuati habere conuersationem quam aliorum in dignitate

expositurus regi dona dignitatemque pollicenti ait: Munera tua sint tibi, et dona domus tuę alteri da! Scripturam autem legam tibi, rex, et interpretationem eius ostendam tibi. Quod uero deinde legitur eum mox purpura esse indutum, torque aurea circumdatum, potestate pręditum, argumento est licere aliquando peracto opere oblata recipere, non tamen ex pacto, sed ex donantis liberalitate, neque ad luxuriam, sed

nec aliud habens, quod pro mercede uectori daret, Euangelium manu sua exaratum coepit offerre. Sed qui accipere rogabatur, cum nihil eos habere cerneret pręter codicem illum et ea, quibus tecti erant, oblatum recusauit neque deinde quicquam exigere uoluit, et inopiam eorum miseratus omni debito solutos dimisit. O et periculorum uictrix paupertas et libera pensionum, inter rapacissimos latrones securitatem, inter mercenarios nautas inuenisti tibi

Dirigite uiam Domini, rectas facite semitas eius! Et quoniam hos omnes, quo magis a consuetudine mortalium semoti erant, eo familiarius Dei colloquiis reuelationibusque usos nemo dubitat, multi deinde ex Christianis eorum exemplis incensi solitarię uitę conuersationem iniere. Quorum primus Paulus Thebeus apud inferiorem Thebaidem, * corr. ex Thebaidam cum Decii

habitare coepit; intantum, ut, cum centum et tredecim uixisset annos, nusquam inde decesserit, hominem nunquam uiderit, pręterquam die uitę supremo Antonium, a quo et humatus fuit. Palmę primo fructibus nutritus est, deinde per annos sexaginta dimidiati panis fragmentum singulis diebus comedit coruo alite homini ministrante. Neque aliud quam aquam bibit. Indumento de palmarum foliis contexto nuditatem operuit. Hoc tenore uitę in Dei

ad radices suas aquas exprimit, quarum alias harenę ebibunt, alię ad inferiora delapsę paulatim riuum efficiunt, super quem ex utraque ripa palmę innumerabiles multum loco et amoenitatis et commodi tribuunt. De Hilarione deinde loquens, cum post obitum Antonii discipulos eius uisendi gratia adisset: Videres, inquit, senem huc atque illuc cum discipulis beati Antonii Isaac et Pelusiano discurrere. Hic, aiebant, psallere, hic orare, hic operari,

adhuc Antonio, quindecim annos natus, cum uisendi eius cupiditate flagraret, ad eremum est profectus. Vt autem eum uidit, repente mutato habitu non ante discessit quam uitę eius ordinem morumque pręstantiam edidicisset. Deinde frequentiam uentitantium non ferens, cum quibusdam monachis ad patriam rediit. Et postquam defunctis parentibus omnem hęreditatem partim fratribus, partim pauperibus distribuisset, solitudinem, quę in septimo milliario

Simon, Susotionis filius. Hic annum tantum cum fratribus in monasterio Antiochię conuersatus ad eremum abiit, annos tres in spelunca clausus permansit. Sed hoc ei commune cum multis. Illud autem proprium et peculiare, quod deinde super columnas dicitur habitasse, quarum altissimam cubitorum triginta fuisse ferunt; in una cum perstitisse annos quatuor, in alia duodecim, in alia rursum duodecim, in alia iterum quatuor et in illa postremo, quę

quiesce; ut scilicet deuitet fuga frequentiam, taciturnitate iactantiam, quiete fluxarum atque fragilium rerum solicitudinem. Proinde secendens in partes Syrię eo loci, qui Troen dicitur, sedit solitarius annos quadraginta, deinde in deserto uastiore ultra Babylonem, Memphim uersus annos decem, postea ad Canopum Alexandrię annos tres, rursum in Troen * corr. ex Troe annos duos. Sicque peracto uitę cursu

Dei es, non te teneat catena ferrea sed catena Christi! Quamobrem ille uincula quidem deposuit, sed tamen speluncam ingressus aditu obstructo * corr. ex obstruso habitare coepit. Deinde etiam discipulos aliquot secum adunauit multisque pręterea miraculis nobilitatus atque inter sanctos habitus. Nunc spacia metitur paradisi, qui tam anguste habitauit in terris. Fuisse etiam quoddam monachorum genus

tunc quoque ad offerendum Deo salutis sacrificium noctu consurgens, ne quiete occuparetur, contemptis lecti stratis super pauimento uestitus iacere consueuerat. Cum hoc uigiliarum pręludio ad monasterium uenit, tanto deinde minus somno concessurus, quanto perfectius uiuendi subibat institutum. Et quoniam sacris initiatus omni sanctitatis genere pręcelluit, etiam uigilantissimum fuisse nemo dubitat. Quod ergo noctu didicerat uigilando, hoc

timere pusillus grex, quia complacuit Patri uestro dare uobis regnum. Charitatem ibi: Cum stabitis ad orandum, dimittite, siquid habetis aduersus aliquem. Quo deinde corporis gestu, quaue humilitate orandum esset, suo sępe exemplo monstrauit, dum (sicut ueritatis scriptores retulerunt) nunc procidens in faciem, nunc positis genibus, nunc eleuatis in cęlum oculis obsecrat Patrem.

in sinum iactati sunt quam illi in sitellam, quibus in senatu decerni magistratus solent. Alteris terrenus honor quęritur, alteris Paulus cęlestem gloriam est adeptus. Isaac Syrus, tunc quidem monachus, deinde etiam ipse abbas, postquam Spoletum, Piceni oppidum, appulisset, presbyteros rogauit, ut ibidem orandi, quandiu uellet, copiam sibi concederent nec sinerent interim oranti quenquam impedimento esse. Ea re impetrata dies

recordari illud ab Apostolo pręceptum: Nolite fraudare inuicem, nisi forte ex consensu ad tempus, ut uacetis orationi. Ita ambo eiusmodi curę pariter incumbentes spiritui magis quam carni seruiebant. Sed illa deinde uiduitate facta liberior, tanto soli Deo intenta orauit ardentius, quanto a rebus familiaribus iam aliena uixit expeditius. Caput II / DE

Israheliticus Iesu duce contra Amalechitas decertarent, stans in uertice collis orabat. Cumque manus in cęlum tolleret, uincebant Israhelitę, cum remitteret, superbantur. Perseuerandum enim est, ut uincas. Nam et ipse deinde non lassatis manibus usque ad occubitum solis orans, suorum gladiis terga prębuit hostium. Ad hęc Dei iram, quoties ille populi flagitiis ac scelere prouocatus excandescebat, deprecando placauit. Mariam sororem lepra

maculas diluat, deputatum. Id ubi resciuit abbas, pro illo solicitus orauit simulque monachis, ut pariter orarent, iniunxit. Et ecce non multo post idem Benedictus ingenti fulgore renitens uisus est primum Eldeberto monacho, deinde ipsi Odiloni, cui et gratias egit asserens se suis fratrumque eius precationibus a poenis purgatorii ad beatitudinis quietem translatum. Hic idem sanctus abbas diuinitus monitus solennes pro mortuis precationes die

missę cessatum erat) proinde petens, ut ipse tandem necessitati suę subueniret. Quo uisu ille admonitus easdem pro sorore supplicationes nullo non die celebrans iterum ipsam uidit, et primum quidem in limine ecclesię stare, deinde ecclesiam ingredi, postremo altari proximam albatorum quorundam choro iungi. Quo indicio patuit ipsam fraternarum precum assiduitate multo celerius quam suis meritis purgatam ad consortium peruenisse beatorum. Oratio

Sauinianum martyrem multos ad fidem Christi a gentilitatis errore miraculorum operationibus conuertentem Aurelianus imperator comprehendi iusserat. Sed qui missi fuerant, orantem inuenientes timuerunt ei manus inferre. Alii deinde missi, cum similiter orantem offendissent, et ipsi animis concidentes nec uim irrogare ausi deprecari hominem coeperunt, uti secum ad cęsarem pergeret. Exoratus perrexit et martyrium passus est. Profecto

quin par cum uiris meritum et ęquam mirabilium faciendorum potestatem adipiscerentur. Anna, Helcanę coniux, diutinę sterilitatis opprobrium, cum Deum orasset, foecunditate compensauit. Genuit primo Samuelem, genuit deinde filios tres duasque filias. Phenenna uero, altera Helcanę uxor, consorti suę semper infensa, post susceptos liberos parere desiit et in idem uitium, quod illi petulanter obiicere consueuerat, ipsa incidit. Denique

Caput IV / DE CONTEMPLATIONE Satis hęc de oratione. Nunc res ipsa poscere uidetur, ut gradum faciamus ad contemplationem. Prius enim orandum, deinde contemplandum, ut, cum gratiam impetrauerimus, tunc demum in cubiculum introducamur regis, iam tacito mentis obtutu consyderaturi maiestatem glorię illius, cuius potentia nihil potentius, sapientia nihil sapientius,

die hesterno frustra quidem adisse, quod eiusmodi meditatione occupatus ipsam neque uidere neque omnino sentire potuisset. Ac proinde ne redire dubitaret. Rediit et, quod petierat consilium, sine cunctatione accepit. Maiorique deinde reuerentię habere hominem coepit quam ante habuerat, cum talia de illo sibi uidere contigisset. Quid igitur mirum, si tam copiose tamque argute de Trinitate scripserit, qui mente sic abstracta Trinitatis sacramentum

Quod si moritur, fructum plurimum affert. Thomam Aquinatem, catholicę ueritatis locupletissimum dissertorem, dum de Deo diu multumque cogitat, a solo attolli et altitudine fere cubitali in aere pendere uisum ferunt neque deinde tantę contemplationis fructum dissimulare potuisse, uultu prodente iocunditatem, quam intima conceperant pręcordia. Extasi autem tam profunda rapi solitum, ut interdum candelam accensam tenens, ea demum ad manum usque

olim per corporis turpitudinem in profundum perditionis corruerat, tantum postea per mentis contemplationem necdum sarcina carnis deposita extolli meruit, dum oraret. Quam male cum illa actum erat cum deliciis difflueret, tam deinde bene, cum resipiscere coepit et in sensu cogitare circumspectionem Dei. Elizabeth, Pannonum regis filia, cuius sępe mentionem fecimus, dum se supra se tollens cęlestia meditatur, in extasin abibat et

et apostolos dictante Spiritu Sancto prolata nouerat, ea non irreuerenter nec inconsyderate neque omnino inepte legenda iudicauit. Basilius ille Magnus, cum primitus mundanę philosophię studiis plurimum delectaretur, ubi deinde scientię spiritalis dulcedinem gustare coepit, illa contempsit et huic soli totum se dedit. Sunt, qui eum dicant panis ac uini usum sibi interdixisse, donec mysteriorum intelligentiam plenius perciperet.

Iudicis tribunal in cęlum trahi, accusari, uerberibus affici, quod Ciceronianum dicerent esse, non Christianum. Denique cum iuramento dimissum, ne unquam posthac alios pręterquam diuinos codices prę manibus haberet, tanto deinde studio legisse diuina, quanto ante mortalia non legerat. Itaque latentium sub uelamento mysteriorum dulcore iam tandem plenius hausto exclamauit dicens: Quę pars fideli cum infideli? Quę communicatio luci ad tenebras?

protulit fructum. Fides restaurauit, quod uastauerat perfidia. Caput VII / DE FIDE CHRISTI CONTRA IVDEOS Credere deinde in Iesum Christum, Dei Filium, patribus promissum, nobis datum, et quicquid de illo apostolica autoritate sancitum firmatumque esse nouimus, quam certum atque indubitatum sit, cum ueterum prophetarum iam impleta

mox conuersus eorum, quos persequebatur, factus est socius, collega, coapostolus? Nonne synagogas ingressus prędicauit, quod Iesus esset Christus, Dei Filius? Denique, qui prius in gratiam Iudeorum uinciebat Christianos, idem deinde pro Christianis confundebat Iudeos, qui Damasci erant. Qui cum, quod responderent, non habuissent, in necem illius coniurarunt. Sed qui iam apertis mentis oculis Christum aspiciebat, nullis minis, ne illum

Maneque hora tertia sanus de lectulo consurgens ad ecclesiam uenit ac Iudeum tanto miraculo stupentem baptizauit. Et quem sępe antehac testimoniis conuictum Scripturarum flectere nequiuerat, fidei tandem uirtute molliuit. Mox deinde ad stratum suum rediens extemplo expirauit, ita ut dubium non sit, quin hora illa, qua prędictum erat, fuerit moriturus, nisi mortis suę mora uitam medico esset allatura. Iosephi huius

uidit, et ipse credere se dixit, baptizari uoluit, non fidei ardore, sed operum, quę ipse facere nequibat, cupiditate, ratus recepto baptismate se etiam ęque grandia admirandaque facturum. Venit deinde Petrus, et cum baptizatis manum imposuisset, acceperunt Spiritum Sanctum. Hinc Simon offerre pecuniam coepit, petens sibi potestatem dari Spiritum Sanctum conferendi, cui uellet. Nunquid igitur magus apostolus, cui Simon

ut eos ligarent, ipsi igneis catenis ligati ibidem detinerentur. Expediti tandem, et apostolo quam mago obsequentiores facti, Hermogenem ipsum uinculis complicatum in medium adducunt, nihil pręterea ei mali inferre iussi. Qui deinde libertati redditus, ab apostoli latere discedere non audebat, nequid grauius a demonibus pateretur, donec baculo eius accepto abiit securus, plus iam confidens apostoli ligno quam ueneficiis suis. Conuersus igitur

periculo liberauit. Quam rem etiam maleficorum discipuli consyderantes Christiani facti sunt et sanctum, quem capitali odio persecuti fuerant, reuereri coeperunt. Cyprianus Damascenus, primum quidem magus et gentilis, deinde uero episcopus Christique martyr. Cum enim totis maleficorum uiribus Iustinam uirginem in amorem Agladii * corr. ex Aglai iuuenis, qui eam deperibat, pellicere molitus fuisset et demones re

Ioannem ultro se offerentem misit. Eius aduentu Gainas consternatus humi procidit et ab eo, quem interempturus putabatur, ueniam supplex petiit. Tum preda restituta amouit, exercitum matureque recessit, tam deinde fauens Christianis, quam antea fauerat impietati perfidięque Arrianę. Basilius etiam episcopus uere columna ignis (ut cuidam uisum fuit) calore ęstuans charitatis, non est ueritus Valentem imperatorem increpitare,

membrorum nodis Denodatus dictus, cum esset fidelis fidelibusque ortus parentibus atque inter regis Persarum aulicos primo loco haberetur, gentili domino gratificari cupiens eo prolapsus est, ut idolum adoraret. Deinde a matre per litteras increpitus culpam agnouit, animo resipuit, poenitentiam egit, honores, quibus fruebatur, contempsit. Regem nihil ueritus idola eius detestatus est et se Christianum esse palam asseruit tam

pauperibus erogauit atque impudiciciis finem statuens in monte Oliueti tuguriolum sibi posuit. Tum, nequis in solitudine manenti foeminę insidiari in animum induceret, sexu cęlato Pelagium se nominari fecit. Tantumque deinde uitę sanctitate excelluit, ut de pelago uitiorum facta diceretur pelagus uirtutum, amarissimas Mara aquas in dulces conuertens. Thais etiam, Aegyptia meretrix, crebris Pafnutii abbatis admonitionibus ad poenitentiam

sint, neminem ignorare uolumus de ipsa simul tractari, ubicunque de aliqua a nobis tractetur. Quędam tamen, quę illi magis propria censui, conabor hoc loco referre et sanctorum exemplis- primo quatenus Deus diligendus sit, deinde proximus, postremo inimicus- digerendo explicare. Deum toto corde, tota anima, totis uiribus iubemur diligere. Quod utique ita sit, ut sola erga eum dilectio omnes alias superet

Hinc iam in animum inducens constituere templum Domino sacrisque illius magis decenter reponendis dedicare, regiam cessisset, nisi multo magnificentius habitaculum iis quam sibi faciendum decreuisset, et quidem tale, quale deinde a filio suo Salomone legimus ędificatum. Cuius opulentię amplitudinisque gloria apud posteros uix fidem inuenisset, si eam humanę tantum, non etiam diuinę Scripturę monumenta retulissent. Sed mirentur alii opus, nos

talis Domini pręsentia iudicaret et genibus simul prouolutus diceret: Exi a me, Domine, quia homo peccator sum. Profecto, qui sic humiliabatur, iam diligere coeperat. Hinc et subleuari meruit, ne timeret, quod deinde non pisces, sed homines esset capturus. Quibus uerbis ita allectus est, ut, quem modo exire a se uolebat, mox exeuntem sequi maturaret, et quidem relictis omnibus, ut palam esset nihil se pręter Christum appetere, nihil

Dominum properat. Non petiit nunc, ut super aquas ambularet, quia et id petere tardatio uidebatur, et cum miraculo uelle agere aliquid, quod sine eo perfici potest, Deum tentare est. Itaque uado, quo uolebat, peruenit, reliqui deinde applicuere. Tum demum iubente Domino afferi de piscibus, quos ceperant, primus ascendisse dicitur et traxisse rete in terram magnis piscibus plenum. Qui enim impensius amat, solicitius paret. Magnisque affluit

amor Christi. Caput III / DE CHARITATE ERGA INIMICOS Sed quoniam qui ait: Dilige proximum tuum sicut teipsum, idem deinde dixit: Diligite inimicos uestros et benefacite iis, qui oderunt uos, hanc quoque dilectionis partem prosequamur, ut sanctorum exemplis discamus nulli malum pro malo reddere, ne male agenti pares

non opere differunt inferens et uindicans iniuriam. Ioseph ingentem fratrum inuidiam ingenti rependit beneficio. Occidere eum uoluerunt, in cisternam deiecerunt, Ismahelitis uendiderunt. At ille, cum deinde Pharaonis prępositus esset et fames septennis premere coepisset terram, uenientes in Aegyptum conuiuio excepit, frumento et pecunia iuuit, singulos exosculatus est, iniuriam omnem remisit. Ac ne sequentibus annis, qui

Accusationis summa erat Eugenium abbatem domi suę uim inferre uoluisse. At illa, cum se non iam Eugenium, sed Eugeniam esse, ut infamiam purgaret, prodere uellet, prius accusatrici suę ignosci petiit. Deinde coram patre, cuius iudicio neci iam addicta erat, pectus suum detegendo detexit fallacis mulieris impium commentum. Simul, cuius ipsa filia esset, indicauit. Sic omni prorsus periculo probroque sese expediuit, ante

Vitia primum omnium acriter increpanda maximeque eorum, quos in iis obstinatiores cernimus, docuit, phariseis insultans ac dicens: Genimina uiperarum, quis demostrabit uobis fugere a uentura ira? Remedium deinde, ne desperent, continuo ingerendum ostendit, dum subiungens ait: Facite ergo fructum dignum poenitentię! Postremo proponendum iustis pręmium, impiis poenam dicens: Congregabit triticum in horreum, paleas

indigent, perquirere et opportuna omnibus remedia conferre. Legimus Petro Hierosolymis primum uerba ad populum faciente die uno tria milia hominum baptizata fuisse, in dies quoque credentium creuisse numerum. Sed et alio deinde die quinque milia superioribus addita. Cum autem Petrus gentiles quoque Domini iugo subiiciendos per uisum cognouisset, Cornelium centurionem et, qui cum illo domi erant, credentes baptizauit. Qui ergo

dixerim, si etiam irrationabilia, quantum illis conueniret, monere non neglexit? Idem apud castellum Gallinarium prędicans hirundinibus multiplici garritu obstrepentibus silentium imperauit, nullaque deinde, quandiu ipse uerba fecit, ne minimum quidem sonum aut susurrum edidit. Et quisnam tam impudens est, ut dubitet, Spiritum Sanctum per os eius locutum, cum etiam bestię interdum pręter naturę suę usum, quod locutus

qui digne non honorat, sed etiam pontificis edictum negligit atque contemnit. Et cum gemini criminis reus existat, alteras irreuerentię, alteras inobedientię poenas dabit, si modo poententiam non egerit et correctus tanto deinde ministros Dei coluerit submissius, quanto erga eosdem insolentius se gesserat peruersus. A Constantino quoque imperatore legem editam tradunt, qua decernat, plus honoris deberi homini in sacerdotali dignitate

cum aliquando adeunti se Martino non assurrexisset atque etiam rem quandam petenti subiratus repulsam daret, statim flamma a solo sursum uersus emicante assurrexit inuitus et miraculo perterritus petita concessit multoque deinde honore afficere episcopos pariter et presbyteros coepit, liquido iam perspiciens terrenam dignitatem diuinę cedere debere et sacerdotio pręditos ęquum esse etiam ab imperatoribus honorari. Propterea quidem et

hoc laudatur, quod maximo semper honore sacerdotes prosecutus sit. Dicere solitum tradunt, si cui sanctorum e cęlo in terram delapso et cum illo simul sacerdoti forte occurrisset, prius se sacerdotis manibus osculum daturum, deinde reuerentiam facturum sancto, plus quidem se debere illi significans, a quo ministrante sacratissimum Christi corpus acciperet quam illi, quem iam cum Christo regnare nosset. Quanta autem res esset sacerdotium, in eo

utque eo secum pergere maturet, persuadet, cum non aliam ob causam se illum adisset diceret. Ingressus una cum eo in urbem, claudi portas, ipsum comprehendi, reliquos, qui cum illo uenerant, ad unum cędi fecit. Acceptis deinde centum talentis et duobus Ionathę filiis, quę, ut ipsum dimitteret, poposcerat, nequaquam dimisit, sed simul cum filiis interimi iussit. Antiochum deinde, dominum suum, dum confabulando cum illo iunctis lateribus

reliquos, qui cum illo uenerant, ad unum cędi fecit. Acceptis deinde centum talentis et duobus Ionathę filiis, quę, ut ipsum dimitteret, poposcerat, nequaquam dimisit, sed simul cum filiis interimi iussit. Antiochum deinde, dominum suum, dum confabulando cum illo iunctis lateribus incederet, transfigit ac regnum occupat. Habeatur sane cum talibus pax, si ulli unquam plus obfuit Triphon quam iis, qui sese illi credidere. Ptolomeus, Abobi

quantę uanitatis esset ille ornatus, quo caro mox in terram cessura et in putredinem resoluenda comitur decoraturque. Tunc domum rediens impetrata a uiro, cui tradita erat, coniugii solutione religioni sese addixit. Ac tanto deinde Deo seruire coepit humilius, quanto ambitiosius ante seruierat mundo. Magnum profecto fuit uirentis adhuc ętatis et liberalis formę foeminam * corr. ex foeminę tam cito contempsisse uestem sericam,

esset et eius immunditiem interdum ad hypocrisim spectare, qua inanis gloria, dum uideatur
contemni, quęritur. Cum ergo etiam cilicio sub ueste latenti carnem attereret, ubi id rescitum est, et ipsum deposuit. Nec unquam deinde asperius indumentum quam cęteri fratres ferre uoluit, ne forte illis pręstare sanctitate uideretur, quorum seipse minimum reputaret. Stephano abbati, Grandimontensis ordinis autori, qui in Mureto *corr. ex

immortalitatis commutarunt. Tanto nunc felicius cęlesti lumine illustrantur, quanto antea perusta solis ardoribus cute contemptius squalebant. Serapionem abbatem primitus quidem sola tunica simplicique paliolo contentum, deinde his etiam carere pietas compulit; quippe seipsum despolians pauperes contexit. Nec erubuit nudus incedere, dum nuditatem miseratur alienam. Timotheo quoque in Aegypti solitudine degenti ea duntaxat

satis indutum esse, qui cum Christo nudus esset. Honophrius itidem nudus in ulteriori deserto ab eodem Pafnutio repertus uerenda tantummodo foliis arborum operuerat. Consumptis enim uestibus, quę secum attulerat, alia deinde, quam quę natura dabat, non quęsiuit. Cumque uita functus esset, sanctam animulam eius uisibili specie ab angelis in cęlum ferri uisam tradunt. Et quisnam nostrum paululum usu detritos ferre dedignabitur pannos, cum

ad orandum procumbentem. Et dum rem tacitus miratur, ab eodem tandem audiuit: »Sic et tu age, Antoni! Sic enim agendo saluaberis.« Cumque id loquentem statim non comparuisse animaduerteret, angelum Dei fuisse intellexit. Ac deinde operum orationumque uices monitu eius diligenter seruans ad tantam perfectionem conscendit, ut nemo illis temporibus uel abbatum vel monachorum anachoretarumque maiori admirationi fuerit.

subueniendo, ocio locum non dedit laborem super laborem cumulando, religionis cultum non intermisit in monasterio permanendo et charitatis opus auxit miserendo calamitati alienę. Deinde solitariorum institutum secutus, cum in insula Nili uitam duceret, Cassiano eo aduenienti atque ibidem inter anachoretas residere cupienti cęllam cum supellectili dono obtulit se inde transmigrare uelle dicens. Post

fuerat, arrepto dure admodum sese diuerberauit. Cęterum, ubi uerbera parum profecissent (usque adeo uehemens tentatio erat) extra monasterium prorumpens, in altam niuem, sicut nudus erat, se deiecit diuque uolutauit. Ac deinde ex illa compactas hominum effigies identidem toto corpore astringens ipse se alloquebatur increpandoque dicebat: En tibi, Francisce, uxor, en tibi liberi! Aut uesti illos, ne sic algeant, aut dimitte omnia et uni Domino

est, quantę ille abstinentię obseruator mox futurus esset. Vbi enim cum ętate creuit uirtus, in templo beati Petri apostoli clausuram subiens herbas cum sale coctas absque alto condimento semper uesperi comedebat. Deinde presbyter factus pristino uictui salem ademit. Et ne hoc quidem tam fatuo cibo quotidie, uti uoluit, sed aut semel aut bis tantum in hebdomada eum sumere aut ad Dominicum usque diem inediam proferre. Postremo, cum in

saperet. Antehac ordeaceo pane et leguminibus uixerat, et his non sale, sed cinere conditis, quotidianum seruans ieiunium. Cum hac cibi ac potus uilitate luxuriam commutauerat epularum, ex Burgundię pręfecto monachus factus, deinde episcopus Antisiodori. Euagrius presbyter quadraginta annos pane, oleo et aqua usus est, deinde annos sedecim pomis coctoque abstinuit. Postea uero etiam panem sibi interdixit ac per biennium holere tantum et lentibus

seruans ieiunium. Cum hac cibi ac potus uilitate luxuriam commutauerat epularum, ex Burgundię pręfecto monachus factus, deinde episcopus Antisiodori. Euagrius presbyter quadraginta annos pane, oleo et aqua usus est, deinde annos sedecim pomis coctoque abstinuit. Postea uero etiam panem sibi interdixit ac per biennium holere tantum et lentibus uixit. Hic duorum Machariorum discipulus fuit, quorum mores imitando adeptus est meritum.

aqua uixit, alter in cisterna ueteri, quam gentili sermone Syri cubam uocant, quinque caricis sustentabatur. Paulus autem (ut idem refert) a sexto decimo ętatis suę anno usque ad sexagesimum palmę fructibus uixit. Deinde usque ad centesimum tertium decimum, quo terris relictis ad cęlum migravit, dimidiati panis fragmentum quotidie coruo alite deferente acceptauit. In aduentu Antonii integer allatus, Deo donante quantum utrique satis

ciborum dulcedine seposita edendi auiditatem coercere facilius posset. Hilarionem abbatem diuus Hieronymus tradit a quinto decimo usque ad uigesimum ętatis annum quindecim caricas post solis occasum comedisse. Triennio deinde dimidium lentis aqua maceratę sextarium ac deinde totidem annis panem cum sale et aqua et totidem aliis uirgultorum radices herbasque syluestres crudas. Deinde annis nouem ordeacei panis uncias sex et

posset. Hilarionem abbatem diuus Hieronymus tradit a quinto decimo usque ad uigesimum ętatis annum quindecim caricas post solis occasum comedisse. Triennio deinde dimidium lentis aqua maceratę sextarium ac deinde totidem annis panem cum sale et aqua et totidem aliis uirgultorum radices herbasque syluestres crudas. Deinde annis nouem ordeacei panis uncias sex et coctum modice holus absque oleo. Postea debilitate corporis compulsum

caricas post solis occasum comedisse. Triennio deinde dimidium lentis aqua maceratę sextarium ac deinde totidem annis panem cum sale et aqua et totidem aliis uirgultorum radices herbasque syluestres crudas. Deinde annis nouem ordeacei panis uncias sex et coctum modice holus absque oleo. Postea debilitate corporis compulsum olei parum addidisse usque ad tertium et sexagesimum uitę annum. Inde usque ad octogesimum pane abstinuisse,

syncerius offerretur, quod submouebatur humano. Promamus aliqua etiam hoc in genere foeminarum exempla! Agar ancilla cum Ismahele filio eiecta panem tantum et utrem aqua plenum secum in solitudinem defert. Consumpta deinde aqua, puer et ipsa siti uexati, fonte angeli pietate ostenso refocillantur. Abraham diues erat et inuitus illam emittebat; in angelo diuina uirtus omnia poterat. Sed et ille ęgre dimittens et hic

uino utatur modico propter stomachum et carnium edulio sustentetur, ne prius deficiant pedes quam currere incipiant. Et hoc dico iuxta indulgentiam, non iuxta imperium, timens debilitatem, non docens luxuriam. Deinde, cum iam adulta et firmior fuerit, ait: Cibus eius holusculum sit et simila raroque *corr. ex similia caroque pisciculi. Sic comedat, ut semper esuriat, ut statim post cibum possit legere,

Alioquin, cuius sint saporis, ignoret coenobium. Oua et lacticinia post ieiunia debilitatis sororibus et pręcipuis festiuitatibus permittantur ex gratia. Raro sciantur, quae in aquis oriantur et uiuant, nisi parui pisciculi. Deinde subdit: Tanta sit in sumendo sobrietas, tanta talisque parcitas, ut uenter potius conqueratur quam gaudeat, non egeat in digerendo stomachus medicinis; ructum potius uacuatio quam nimia repletio inducat.

Christum miracula facientem conspexerant, nondum cęlestis regni retributionem per illum futuram audierant, et statim, ut uocauit eos, relictis omnibus ipsum secuti sunt atque ita eidem adheserunt, ut nulla deinde aduersitate, nullis persecutionum tempestatibus auelli separarique potuerint. Qui enim semel gustauerit, quam suauis est Dominus, omnes alias suauitates facile contemnet. Sed neque tunc paruum obedientię specimen

porrexerunt; siquidem ipsi fame periclitari quam necessitatem excusando Domino suo non statim obtemperare malebant. Et quoniam lubenter paruerant, multo plura collegerunt quam obtulerunt. Cum deinde ad insinuandam gentibus ueritatem destinarentur et supplicia et neces sibi pręferendas didicissent, nunquid, quominus obedirent, exterriti sunt? In omnem terram exiuit sonus eorum, et in fines orbis terrę uerba eorum.

commoueri, post annum in tali opere consumptum interrogat, an lignum illud iam radices egisset; et se nescire respondentem, euerso ligno, ut ab irrigatione desisteret, iussit. Aliud deinde obedientię eius periculum facere uolens, cum multi adessent promptitudinis eius in obsequendo fama exciti, mandauit, ut de cęllario lenticulam quę oleo plena erat, proferens per fenestram proiiceret. Tantillum illis

principem, ne cum hoste congredi timeret, suis animauit oraculis, certissimo uictorię euentu, ita ut ille deinceps certamen nullum iniret, nisi ipso consulto. Igitur, qui olim omnibus abbatis sui iussis fuerat obsecutus, eius deinde responsis obediuit imperator. Albinum, Andegauensem episcopum, dum adhuc adolescens in monasterio degeret et ad perficiendum abbatis mandatum pergens effusum repente hymbrem sub tecto

Ioseph apud Pharaonem in Aegypto primo loco habitus fratres, a quibus uenditus fuerat, eo uenientes, ut frumenta emerent, se non agnoscere ipsis incognitus fingit obiectoque, quod exploratores essent, in carcerem compulit. Deinde de carcere eductis iurat (per salutem Pharaonis) non abituros inde, nisi minimum fratrum Beniamin, quem domi cum patre relictum dixerant, adduci facerent, quasi hoc experimento deprehensurus, utrum terram exploratum

ideo iam trium annorum fame laborare populum. Israhel, qui rex Saul Gabaonitas contra fidem, quam a Iosue acceperant, interfecisset. Sed si pręceperat iampridem Dominus omnes gentes illas internitione deleri, cur solis deinde mendacibus parci uoluit? Quod scilicet nulli obesse, sed tantum sibi prodesse mendacio quęsierant. Ac ne omnino impune mentitos crederes, mancipiorum more seruierunt. Dauid secundum cor Dei

criminisque conscia patrui conspectum ferre non ualens, clam ad urbem effugerat et iam desperatione quadam corpus uulgando pecuniam demerebat. At senex, obi tandem illam conuenit, notam incognitus aliquandiu considerauit ac deinde in colloquium euocatam, cum se prodidisset, flens exhortatus est, ut secum rediret. Rediit et multa uitę districtione commissa diluens cum ipso pariter sanctorum collegio meruit annumerari. At nisi Abraham alieno se

cessit. Mansueti enim placidique hominis proprium est dare locum improbitatibus aliorum neque cum pertinacium malignitate contendere. Sed cui Romę homines aduersabantur, in Syrię deserto ferę seruierunt. In Bethlemitico deinde monasterio manentem leo posita ferocitate blanditer adiit et reliquis, qui aderant, metu dilabentibus ipsi pedem spina uulneratum porrexit, sanatus famulatum exibuit. Nullique iam monachorum, metuendus asellum ad pascua

quam loqui proposuisset, ad illum, qui trigesimum octauum Psalmum sibi legere coeperat: Dixi, custodiam uias meas, ut non delinquam in lingua mea, sat est, inquit; reliqua audiam, cum istud opere impleuero. Multo deinde tempore post reuersus, cum interrogaretur, cur tantum ad magistrum redire distulisset, nondum se istud, quod didicerat, perfecisse dicit, et apostolicum esse pręceptum: Estote factores uerbi, et non auditores

sibi de se magis quam pręposito suo credens, excidit a sanctorum collegio et ad uomitum est reuersus. Primum irrationabile erat tam obnixo obstinatoque animo tacere, ut confiteri nollet, quasi qui nihil unquam deliquisset; deinde arrogans et superbum, maiorum uoluntati suam pręponere, cum Dominus dicat: Obedientiam uolo, et non sacrificium. Profecto, qui obedire negligit, subiici dedignatur; et qui subiici dedignatur, superbit; et

uidit. Iacobum apostolum, qui frater Domini nuncupatus est, intantum castitate sanctitateque pręstitisse ferunt, ut etiam Iudeis incredulis admirationi esset. Soli Sancta sanctorum intrare permittebant. Plerique deinde ob illius necem Hierosolymam euersam putauerunt. Hunc Paulus et Cepham et Ioannem, ueluti reliquorum pręsides, columnas uocat et ab iisdem sibi dexteras datas societatis gloriatur. Ac nequis calumnietur

quoque monachus diabolum, sub mulieris forma se dolose illicientem, candenti ferro manu e fornace rapto (erat enim faber) perculit in faciem, et ille edito eiulatu, ut a multis audiret, fugiens euanuit. Apelli deinde, sicuti tunc, candens ferrum manu, non forcipe tenere, cum opus faceret, moris fuit. Quem enim libidinis calor diabolo succendente urere non potuit, iam nec ferri poterat. Christophorum martyrem, qui mundi Opificem in

Medericus quoque, Heduensis abbas, et ipse malarum tentationum uictor ac uirgo, monachum quendam assiduis incestę cogitationis oppugnationibus tantum non superatum, tunica sua induens periculo liberauit, ita ut ille deinde omnis huiusce molestię se expertem palam affirmare solitus sit. Antonio, Alexandrino abbati, diabolus deformi admodum tetraque facie apparens dixit se fornicationis spiritum et ab eo superatum esse.

uellent quam pari miraculo insuperabiles facti fuissent. Helias quoque abbas, cum triginta annos natus coenobii uirginum curam suscepisset et carnis molestias ferre nequiret, ad desertum Scythi profugit. Deinde in quiete apparentibus angelis, cur Deo dicatas uirgines reliquisset, interrogatus causam dixit. Et cum ab eis uirilia sibi abscisa putasset, somno experrectus, et corpore se integrum et mente comperit uirginumque curam

Paulo apostolo Iconii Christum euangelizanti credidit. Cumque iam desponsata esset, repudiato coniugio uirginitatem seruauit et ob fidei confessionem in ardentem rogum missa uri non potuit, subitis hymbribus igne extincto. Deinde leonibus, ursis, tauris exposita, tot feris beluis repente mansuefactis euasit inoffensa. Puduit proconsulem ultra in illam sęuire uelle, cui tam atroces bestię pepercerant, et liberam dimisit.

carcerem detrudit. Nec tamen efficere potuit, ut uoto suo filia consentiret, quę se iam Christo desponderat. Vbi uero firmam in proposito permanere uidit et neque minis neque uerberibus moueri iam placatior dimitti iussit nec deinde impedimento fuit, quin ipsa inter sacras uirgines perpetuam uirginitatem, profiteretur. Tanta pro castitate perpessam martyrem dicerem, nisi obstaret fidelis pater. Martyrii tamen coronam meruit, quę sic oppugnata

In uirginitate ergo perseuerans, multa uirtute multisque miraculis celebris euasit. E uita decedenti Christus, angeli, apostoli in uisu apparuerunt. Quorum consolationibus iocundata mortis angustias non sensit. Solutam deinde a corpore animulam a Beata Virgine cum angelorum comitatu in cęlum ferri conspexit episcopus Tolosanus. Haud immerito tantam consecuta est beatitudinem, quę ne uiro quidem iuncta uirilem copulam admisit et matrimonii

uirginem Sigebertus et Beda scriptores tradunt. Quę Annę, regis orientalium Anglorum Christianissimi, filia primum Tonberto, australium Giruiorum principi in coniugium tradita, cum eodem pari uoto uirginitatem seruauit. Deinde eo defuncto iterum a patre inuita desponsatur Ecgfrido regi. Sed cum ipso quoque in uirginitate annos duodecim uixit. Postea uero eius permissu religioni se consecrauit et securiorem quidem in monasterio, sed nunquam

regis, coniux, cum annos aliquot cum marito sine querela uixisset, tandem seruandę castitatis cupiditate accensa diuortium impetrat et monasterio se includit. Quęque regis uxor fuerat, facta est sponsa Christi. Et magis deinde miraculis claruit quam ante claruerat Gallię regno, quod reliquit. Melania, urbani prętoris filia, uiro tradita, cum duos liberos, quos ex eo susceperat, impuberes adhuc morte immatura amisisset, nequaquam de

duxit duas uxores, et primus Cayn occidit fratrem. Dicitur tamen septuplum ultio dabitur de Cayn, de Lamech uero septuagies* septies. Sodomitę et Gomorrei, cum aduenas turpiter appetissent, cęcitate primum lucem amisere, deinde etiam uitam, cum ipsis * corr. ex septuagesies urbibus funditus euersi, et qui igne libidinis exarserant, cęlesti igne super eos pluente consumpti sunt. Ob Dinam, Iacob filiam,

caro autem infirma. Video aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meę, et non quod uolo bonum, hoc ago, sed quod odi malum, illud facio. At castiga corpus tuum et in seruitutem redige, ut obedire discat spiritui. Deinde, quanto infirmior es, tanto solicitius pete a Domino auxilium. Petenti datur et pulsanti aperitur. Frequentius ora, uentri minimum indulge. Hoc demonium non eiicitur, nisi per orationem et ieiunium.

cum iterum iisdem flagitiis se polluissent, Eglon, Moabitarum regi, decem et octo annos tributa pensitauere. Postremo poenitentes Aioth ambidexter uindicauit in libertatem, rege ipso interempto et decem milibus hostium cęsis. Deinde annos octoginta nemo illos armis lacessiuit, ut hinc intelligas cum potentibus diabolum congredi minus audere et, si audeat, nocere non posse. Mortuo Aioth peccauerunt, et traditi sunt Iabin, regi Chanaan. Sed post

in asino humilitas intelligitur, quibus prosternuntur nequitię spiritales, quia humiliantis se oratio nubes penetrat. De molari autem maxillę fluunt aquę cum inter orandum conscientię morsus ellicit lachrymas, quibus deinde parta beatitudo restinguit desyderii sitim. Sub Heli quoque sacerdote a Philistinis angustias cladesque passi, Samuelis admonitione atque hortatu ad poenitentiam inclinantur. Ipsoque pro eis deprecante

serui tai, quia stulte egi nimis. Ecce moeret et poenitens se deliquisse confitetur. Cur ergo non, ut ante, sequitur confessionem uenia, cum pręsertim illud quam hoc peccatum grauius fuerit? Quin licet deinde quis leuius peccet, magis tamen efficitur ingratus, dum post remissam culpam in culpam relabi negligit. Proinde Dominus, cui prius facile pepercerat, nunc eundem de tribus eximiis malis unius optione onerat, hoc est, uel

eum et ipsi reddidi consolationes. In Zacharia legimus Satan accusatione aduersari parantem Iesu, filio Iosedech, sacerdoti prohibitum fuisse a Deo, eo quod ipse Iesus poenitentiam egisset. Qui deinde sordidis tegumentis, in quibus iam se submiserat, exui et cidari munda operiri iussus desyderabilem illam Domini uocem audiuit: Ecce abstuli iniquitatem tuam, et indui te mutatoriis. Quam ergo magna

Aethiops pellem suam et pardus uarietates suas. Etenim quinque et septuaginta annos Deo in solitudine seruiuit, sex annos in cęlla inclusus permansit, ad multam noctem stans orabat, pane tantum et aqua sustentabatur. Deinde charitatis operi se accingens, noctu peragrabat, solitariorum tuguria hydriasque eorum aqua replebat, ut procul haustum petentibus laborem eleuaret; peracto officio tacitus redibat. Sic faciendo, qui prius homicidiis

in cęlum ferri et, dum ferretur, malos demones iter impedire conatos, obiicientes ea, quę olim ipse in seculo uiuens commiserat, sed ab angelis repulsos asserentibus ea omnia monachali professione delata esse nec quicquam deinde superextare, quod ab ipso perperam factum argui posset. Hoc modo ipsum Sathanę molestia liberatum cęlos ascendisse et rursum redisse ad terram. Si sic excutiuntur tantę perfectionis homines, qualiter, quęso,

super nonaginta nouem iustis, qui non indigent poenitentia. Andreas apostolus cuiusdam Nicolai iam senis fornicandi incontinentiam uehementer dolens, ab hora tertia ad nonam Deum pro illo cum lachrymis obsecrasse dicitur, deinde, cum etiam inedia se conficeret, die tandem quinto de cęlo sibi a Domino dictum audisse: Tua opera, o Andrea, Nicolaum, quem amiseram, inueni. Quotus quisque est, qui sic suum lugeret delictum ut apostolus alienum?

comperit, quorum nomina subduci uidit. Ac tandiu cum illis lugens ueniam orauit, donec iterum apparens angelus etiam illorum nomina conscriberet, quorum ante deleuerat. Illi itaque, quantum moeroris prius conceperant, tantum deinde lętati sunt, cum post poenitentiam se quoque conscriptos in cęlis ac in libro uitę repositos agnouissent. Et hoc sane, quod modo, dicemus, exemplum magnę erga poenitentem misericordię

in monumentum, et uidit duos angelos, unum ad caput et unum ad pedes. Paucis uerbis tota poenitentis ratio comprehensa est. Qui enim ad poenitentiam conuertitur, primo se peccasse dolet et compunctus lachrymas emittit, deinde inclinat se, dum humiliatur, et in monumentum prospicit, dum ante acta mente uoluens, quid mali commiserit, quid boni omiserit, examinat et singula quęque diligenter perpendit. Tunc autem angelos uidet, cum iam

tentamenta uicit, et hoc postremo, quod, cum insimularetur foeminam quandam de se grauidam peperisse, patienti animo tulit, puerum educauit ut suum, annos septem ante monasterii fores permansit, ueluti stupri rea. Recepta deinde cum puero cęlla se occlusit atque ipsum uiam perfectionis impense docuit. Triennio post uita defungitur et a Deo honoratur, quam homines * corr. ex Nonii infamauerant.

exaudiam eos. In Osee quoque propheta dicitur: Non dabunt cogitationes suas, ut reuertantur ad Deum suum, quia Spiritus fornicationum, in medio eorum, et Dominum eorum non cognouerunt. Deinde infert et ait: Super eos effundam quasi aquam iram meam . Cęterum, cum nec aduersitatibus concussi in uiam iustitię redire uellent, exprobrat illis per Aggeum prophetam dicens: Percussi uos

Adam — inquit — ubi es? Hoc est: Quo excidisti, quantum commisisti mali? Et ad mulierem: Quare hoc fecisti? Post confessionem eiecti sunt de paradiso subditique laboribus, doloribus, morti. Venit deinde Christus, exoluit pro eis debitum et reducti sunt, unde pulsi fuerant, angustiis liberati et ex miserrimis felicissimi facti. Tunc ergo gratiam recipit confessio, cum satisfactum est pro delicto.

uultu demissum cernens, cum tristitię causam didicisset, blanditer consolatus est, docens non esse malum foeda cogitatione impugnari, sed uinci; nam se quoque idem sępe passum, Deo tamen adiuuante nunquam succubuisse. Deinde senem iam relicto, in quo ętatem egerat, tugurio uagum profugumque ad se aduocans, ut rediret, admonuit, et iam suam expertus imbecillitatem alienę misereri disceret, non irasci. Post hęc pro illo precatus,

corpore, ita et animo puros nitidosque reddidisse. Quam in illo uirtutem nequaquam ignorauit, qui eum digito demonstrans dixit: Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi! Confert deinde spiritalis boni appetendi copiam exercendique facultatem, ut animus noster uitiis eradicatis uirtutibus exhuberet. Quod Osee propheta pręuidens inquit: Viuent tritico et germinabunt quasi uinea; memoriale eius

officiosius ibi inseruiret, panes aliquot referendę gratię causa muneri obtulisse, illum uero noluisse accipere, quod sibi eis non opus esset diceret uita hac iam defuncto. Se enim loci illius dominum aliquando fuisse et eo deinde labore expiare culpam ibi iussum. Quamobrem si sibi gratificari uellet, illos panes pro se consecratos Deo offerret. Quod cum ille fecisset, die octauo ad thermas reuersus, homine non inuento, noxa absolutum agnouit.

ibi iussum. Quamobrem si sibi gratificari uellet, illos panes pro se consecratos Deo offerret. Quod cum ille fecisset, die octauo ad thermas reuersus, homine non inuento, noxa absolutum agnouit. Ille ergo primum poscendo, deinde non comparendo, quanto hoc sacrificium defunctis emolumento sit, patefecit. Idem sanctus pontifex tradit, dum adhuc abbatis officio fungeretur, monacho sui monasterii, cui Iusto nomen erat, et ęgrotanti fratrum

nomen erat, et ęgrotanti fratrum colloquio se interdixisse et defuncto coemiterii sepulturam, eo quod tres aureos apud illum absconditos deprehenderat, qui omnibus communes esse debuissent; hac seueritate in languentem primo, deinde in mortuum usus, ut sanos uiuentesque ab eiusmodi uitio coerceret. Cęterum et saluti illius consulens, missas triginta pro eo celebrare Preciosum monachum iussit. Iustus ergo trigesimo die post fratri suo Copioso

sibi obuium habuit et uehementer miratus audiuit eum, dum scapham regendo partim labore, partim inedia iam deficeret, obdormisse et dormienti sibi uisum a quodam panem accepisse atque eo gustato se refocillatum sensisse; deinde expergefactum nauigio iuxta prętereunte susceptum Romamque delatum. Rem ergo curiosius exquirens comperit ea ipsa die illum pane eo refectum fuisse, qua sacrificium fuerat oblatum. Et Deo gratias egit, quia hic ille

magis nos, qui peccatores sumus, idem oporteat facere? His enim magis opus remedio est, qui grauius ęgrotant. Hoc autem remedio a peccati morbo conualescimus, ab inquinamentis mundamur, ab errore in uiam iustitię dirigimur, deinde, de morte transimus ad uitam, de tenebras ad lucem. Imprimis tamen uidendum, quo animo, qua mente accedatur. Aptis ad sumendum corporibus medicina prodest, male autem dispositis, si sumatur, exitio est. Et, si

cogitationis errorem sibi obiici audiuit, cognouit Deum esse in homine, qui aliorum arcana illi reuelaret et ostentis, quam magnus apud se esset, testaretur. Prostrauit ergo se et peccatum confitens ueniam petiit atque ita iam deinde, ut erat, de ipso deffinire coepit: quanto scilicet exteriori apparatu elatior uideretur, tanto interius humiliorem esse. Alium quoque eremi cultorem in Basilio deceptum tradunt. Qui cum festo quodam

animi arrogantiam uirtutisque ostentationem prę se ferre aiebat. At uero quicquid dudum in aliis reprehenderat, mox ipse egit inuitus. Nam in morbum uuę incidens prę dolore eam pręcidi non solum passus est, sed rogauit. Deinde corpori ex ualitudine frigescenti sagum admisit. Postremo secularium hominum molestiis uictus oleum benedixit. Et confessus est suopte iam exemplo se didicisse monachum, in quo alios labi iudicauerit, ipsum in eo

non moueri, non mala ualitudine concuti, non tyrannorum minis terreri, sed a uita prius quam a iustitię cultu discedere. Opportune itaque eorum nunc proponemus exempla, quos in perseueranda iniuria fortes fuisse accepimus, deinde de reliquis patientię generibus suo ordine dicturi. Ioseph fratrum in se inuidiam beneficiorum relatione compensauit. Fame, qua laborabant, interiissent, nisi ille eos aluisset, in cuius necem conspirauerant, quem in

in gentem magnam. Sed maius existimauit pro malo reddere bonum quam pręsidere plurimis. Saulis quoque regis illa patientia commendatur, qua rex factus, cum a quibusdam suorum contemptui haberetur, nosse dissimulauit. Deinde uictis Ammonitis, cum triumphans rediret, milites, qui eam contumeliam armis ulcisci moliebantur, coercuit, turpissimum ratus, si paucorum obtrectantium inuidiam ferre nequiuisset, qui tot millium bellatorum exercitum

ruinam eius, qui me oderat, et exultaui, quod inuenisset eum malum; non enim dedi ad peccandum guttur meum, ut expeterem maledicens animam eius. Molliter igitur ferendo inimicos usque adeo fortis euasit, ut nullo deinde calamitatum genere ad aliquod impatientię signum impelli potuerit. In maximas quidem incidit erumnas, sed omnibus erumnis maior in illo tolerationis uirtus fuit. Denique, qui non est gauisus ruinis inimici, idem nec

quem dedicauerat Deo. Ad hęc etiam, ut alibi diximus, in proximum flumen illum proiicere iussus, prompte uoluit obedire, nihil non faciendum ratus, quod ab abbate esset iniunctum. Igitur post probatam primo tolerationis, deinde obedientię uirtutem senior coenobii ipsum cunctis pręponens sibi successorem reliquit pręposuitque omnibus, qui omnium patientissimus obsequentissimusque fuerat habitus. Prosequamur modo infirmioris quoque sexus in

Alexandrię matrona, quę (ut tradidit Cassianus) Athanasium episcopum adiens petiit sibi dari unam ex uiduis, quę Ecclesię impensis alebantur, cui ipsa benefacere posset. Cęterum, cum petenti optima concessa esset, queri deinde coepit non ex animi sui sententia uiduam sibi datam. Ea igitur restituta deterrimam omnium accepit. Et dum illi benigne humaniterque deseruiret, nihil ab ea nisi contumelias maledictaque referebat, uerbera quoque

Et ipse peccatum confitentibus ignouit. Quia ergo semper in eos, qui se incommodo aliquo afficere tentauerant, mitis et clemens extiterat, ab omni prorsus incommodo tutatus est illum Deus et eundem episcopum primo Nouiensem, deinde Torniacensem fecit, super multa constituens, quia super pauca fidelem fuisse nouerat. Odo, Cluniacensis coenobii pater, ei, qui equum suum noctu abegerat et in eo sedens die lucescente

felicitatem quęrant, ubi casus timeri non possit! Quanto igitur felicior- ut foeminarum quoque in calamitate patientiam explicemus- Othilia uirgo! Hęc apud Bauariam cęca nata fuerat; paternas deinde uix effugerat manus, qui eo processerat insanię, ut propter ipsum corporis uitium ei necem intentaret. Illa uero in omnibus, quas patiebatur, angustiis Deo gratias agens meruit tandem et uisum recipere et in gratiam

In Vedasti, Atrebatensis episcopi, uita legimus, cum corpus eius de loco, ubi olim positum fuerat, transferretur, quendam cęcum, cui Audomaro nomen fuit, expetisse, ut uideret sancti ossa, et illico uisum recepisse. Deinde, cum rursum orasset, ut, si ea res animę suę saluti minus conduceret, rediret infirmitas, iterato oculis captum fuisse. O prudens uotum singularemque cęci patientiam, qui ne tunc quidem cernendi copiam postulasset,

ad quod repetendum, si sana extitisset, fortasse nemine hortante solus iuuenilis ętatis ardor eam compulisset. Aegra didicit optare meliora. Itaque, ut optata possideret, omne carnis detrimentum pro nihilo duxit. Mamillam deinde hulceribus affectam ita tolerauit, ut iam morti proxima, apparente sibi beato Petro apostolo, non, ut curaretur, rogarit, sed an sibi peccata sua condonata essent, quęsierit. Quę dimissa esse audiens, multo plus ex hoc

dixerim et ideo sanctam fuisse, quia patiens erat, et ideo patientem, quia sancta. Sic et Clara uirgo, cum languente corpore semota in lectulo decubaret, mentis oculis cernebat, quę procul in ecclesia agerentur, et ea deinde reuersis ad se sororibus magna cum omnium admiratione referebat. Nihil itaque illi obfuit fracti corporis ęgritudo, cum tantum animo ualeret. Aplaidem quoque uirginem toto corpore saniosam apud Tudotum, Gallię

iactatus lutatur, postremo lapidibus obruitur, Esaias in duas partes uiuus secatur. Dum enim missi a Domino ueritatem prędicarent, sęuissimorum principum uim atque minas pro nihilo habuerunt. Deinde Sydrach, Mysach et Abdenago pueri ętatem animi magnitudine supergressi, cum regis Nabuchodonosor statuam adorare nollent, in fornacem ardentem proiiciuntur et inter furentes flammarum globos laudes Deo decantant. Daniel

altare Dei positum multi ex Iudeis nolentes adorare trucidati sunt. Pueri, qui circumcisione deprehendebantur, suspendio interempti, et qui cibis immundis abstinuerant, neci traditi. Quidam qui se prius armis defenderant, deinde ab inuadentibus die sabbati ad unum fere cęsi sunt. Etenim, ne diuinę legis mandato derogarent, ea die repugnare nefas esse duxerunt. Duę mulieres, quę filios circumciderant, cum ipsis infantibus ad hubera alligatis

Hinc sane est, quod ipsi Domini apostoli flagellis primum acriter cęsi non dolent, sed gaudent, non tristantur, sed exultant, quoniam digni habiti sunt pro nomine Iesu contumeliam pati. Ex his deinde Iacobus Maior Herodis Agrippę gladio decollatur et eiusdem iussu Petrus in carcerem catenis uinctus coniicitur. Sed horum alter a uinculis diuinitus liberatur, alter pro temporali uita ęternam accepit. Infelicissimus

et mori paratus pro nomine Iesu comprehenditur, ligatur, flagellatur, torquetur, in ore percutitur. Postremo Romę capite truncatur, tunc demum cessans euangelizare Iesum, cum in corpore uiuere cessasset. Andream deinde apostolum Patras a pernicie erroris uindicare conantem Egeas, Achaię proconsul, comprehendi iussit et in facie cędi et in cruce suspendi. At ille ne sic quidem inhiberi potuit, quin pendens quoque Christum plebi

dum beatitudinis pręmia cogitarent, nullum laborem refugerunt, dum ad supernam quietem ascendere festinarent, Deo fruituri, qui pro Deo mundum contempserant. Post hos deinde Martyrum innumerabilis per orbem multitudo exhuberauit. Ex quibus paucos commemorabimus, quorum tamen singulorum exempla ad pellendam omnem animi ignauiam timiditatemque propulsandam sufficere possint. Martinus

sicut in plurimis, Deus ostendit facile se suos fideles ab omni iniuria tutari posse, si id illis expedisset, Romę Martiani pręfecti iussu bubalis loris flagellatus est, in equuleo extentus, ferreis ungulis laceratus, deinde ad machinam, ut membratim distraheretur, applicitus. At illa mox fracta diuinitus liberatur et a plagis, quas acceperat, aparuit sanus. Sed rursum, quia a puero uinci pudor erat, scissę apertęque ad medium usque

subire supplicia ne pueri quidem timuerunt. Conon cum paruulo filio apud Isauriam sub Aureliano imperatore passi sunt. Hi iubente Domitiano pręfecto primum in craticula extenti oleoque peruncti, deinde ad sartaginem translati torrentur ac friguntur. Postremo cum magis torqueretur tyrannus, quod tam diris mortiferisque suppliciis neque cederent neque consumi possent, constructa copiosiore pyra superiniecti expirant. Cur

patiendi timor agitauerit, horum memor exemplorum se pueris imbecilliorem esse erubescat et saltem his ęquari nolle nefas putet. Sicuti putauit Dionysius martyr Romę passus. Qui iubente Diocletiano fustibus pręlumbatus, deinde equuleo suspensus et uirgis cęsus, admotis etiam lampadibus miserabiliter ustulatus pro eiulatu clamorem edebat, quo se Christianum esse asseueraret. »Et si millies — inquit — occidi possem, Dominum meum Iesum

Eustratius apud Auraricenos a Lysia pręside equuleo a terra suspensus fumo suppositi ignis ac uapore torquetur, depositus cęditur et toto corpore plagis confecto, quo magis doleret, sale aceto diluto confricatur. Deinde pedibus perforatis, ne effugere posset, e Satalia ciuitate, ubi hęc primum passus est, ad Auarim urbem ductus et hinc quoque cum multis Christianorum Sebasten missus, ab Agricolao pręfecto igne consumptus martyrii

martyrium passos legimus. Cum enim deos gentilium demonia esse prędicarent et Martha eos hortaretur, uti confidenter pro Christo tormenta exciperent, fustigationem, equuleum, flagella, faces, ungulas pertulerunt. Pręcisis deinde manibus et ad collum alligatis per urbem ducti sunt, acclamante pręcone sic puniendos esse deorum contemptores. Postremo capite cęsi martyrium consummauerunt. Martha post illos in Nympha aqua suffocata et ipsa ęque

ut torqueretur, eductum uocem cęlitus delatam audisset: »Venite benedicti Patris mei, percipite regnum uobis a constitutione mundi paratum!« — nihil cunctatus ad pedes martyris prouoluitur, baptismo lustrari petit, deinde patiendi cupiditate Laoditum prętorem de impietate in Christianos redarguere coepit. Se quoque Christianum confessus capitis tandem abscisionem gaudens lętusque sustinuit, eodem die martyr factus, quo et Christianus.

imperatori, an mutus esset, Parmenas ait: non esse mutum episcopum, sed ideo tacere, ne impiorum colloquiis inquinetur. Quare in iram ille concitatus, statim Parmenę linguam pręcidi iussit, Polycronio os lapidibus contundi, deinde utrumque decollari. Itaque alter ne loqui quidem cogi potuit, alter sic locutus est, ut illum, qui in se necis potestatem habebat, contemneret. Hac animi pręstantia ostenderunt uerum Christi militem omni terrena uirtute

Bonifacius Tharsi passus, ad locum suppliciorum audacter accedens martyres ad patiendum palam hortari coepit. Et Sulpitii pręsidis iussu in equuleo errectus, ungulis ita laceratus est, ut ossa apparerent. Clauiculos deinde arundineos in digitis inter ungues et carnem defixos pertulit atque in os plumbum infusum, tum demum in bullientem picem in caput pręcipitatur. Sed cum neque hoc cruciatu consumi posset, capitis amputatione peregit

quod pręuaricatus esset religionis fidem, claudit ostium et se nolle eum domo recipere exclamat, qui a Christo desciuisset. Vt autem rem, sicuti erat, didicit, admissum dulciter amplexata una cum illo ad carcerem rediit. Deinde, cum ipse fustibus dure admodum uerberatus fractisque cruribus in terra semiuiuus uolutaretur, illa leniter plagas refouendo animum uiri in poenis deficientem adhortationibus errigebat. Vbi tandem ipse manu insuper

blanditiis auertere nixus est. Obi id param processit, quęstione torquere coepit; equuleum, flagra, ungulas in eos experitur additque uulneribus dolorem, ea sale et aceto perfricando. Deinde in crate distentos ad prunas applicat. Postremo suspensos laqueo necat. Adeo nullum tormenti inuenit genus, quo illos, ne magis Christo quam sibi militarent, mouere posset. Melioris itaque militię stipendia certiora

accepit in nomine. Cyprianus, Carthaginiensis episcopus, cuius multa religiose et eleganter scripta extant, Carthagine passus est sub Valeriano et Galieno principibus. Hic ob Christianam assertionem primo in exilium actus, deinde reuocatus, cum edictum, quo capite cędendus decernebatur, audisset, Deo gratias egit, nihil prę se tristitię ferens. Deinde suis pręcepit, ut spiculatori, a quo percuti deberet, quinque et uiginti aureos mercedi

est sub Valeriano et Galieno principibus. Hic ob Christianam assertionem primo in exilium actus, deinde reuocatus, cum edictum, quo capite cędendus decernebatur, audisset, Deo gratias egit, nihil prę se tristitię ferens. Deinde suis pręcepit, ut spiculatori, a quo percuti deberet, quinque et uiginti aureos mercedi darent, quasi beneficium ab eo, non interitum accepturus. Itaque oculos ipse sudario tegens, extensam ceruicem gladio subiecit et

percunctatus, quid facturus esset, si comprehensum trucidare uellent: »Precarer uos — inquit — ne uno ictu mortem mihi inferretis, sed prius particulatim mutilantes membrorum meorum frusta ante me numeranda exponeretis; deinde, ut hos oculos effoderetis et, postquam me aliquandiu in meo uolutassem sanguine, tum demum reliquum corpus cęsum dilaniantes, crudeliter extingueretis pro nomine Domini mei Iesu Christi.« Obstupefacti illi tanta uiri

uorticibusque obrutus nusquam comparuit. Agnes, Romana uirgo, tertio decimo ętatis suę anno primum contra pudicicię oppugnatores inuicta perstitit et ad lupanar ui adducta, Deo protegente corrumpi nequiuit. Deinde ab Aspasio tribuno, quod Christum confiteretur, ei se desponsatam dicens, in ignem comburenda impingitur. Sed diuisa flamma carnifices adussit, ipsam non attigit. Aspasii tamen ira flammis feruentior, ferro illam

martyrii retulit triumphum. Quę Valeriano desponsata, dum nuptiarum celebris ageretur dies, pro Fescenninis Euangelium intra se tacita decantauit. Et cum iam in cubilis secreto cum sponso adesset, illi fidem Christi, deinde etiam Tiburtio, fratri eius, persuasit atque ambos ad coronam egit martyrii, angelorum uisu rosarumque cęlestium odore ante animatos. Ipsa quoque, quoniam deos gentilium simulachra uana esse diceret, Almachii, urbani

et Ecclesię capiti, Christo, iungeris, tanto morte facta felicior, quanto fuisti in tolerando constantior. Eadem uirtus et Margaritam uirginem Christo desponsauit. Hęc ab Olybrio, Antiochię pręfecto, adamata, deinde, quod Christiana esset, amore in odium uerso, in equuleum fuit suspensa, uirgis cęsa, ungulis lacerata, carceri tradita. Vbi a dracone deglutita, rupto illius uentre euasit illęsa. Et demonem, qui humana figura ad se

pręferantur, se prius ad Christum mitti oportere, hac uociferatione prouocato Prisco pręfecto in cancerem cum cęteris, qui damnati erant, detruditur et Deo gratias agit, quod se martyrum numero dignam fecisset. Deinde, cum alii uincti, ipsa soluta, in forum producerentur, questa est derogari principum edicto, quod non se quoque sicuti reliquos uincula constringerent. Pręfectus ergo se ludibrio a puella haberi ratus, iracunde hoc

autem ab alto delapsa nuditatem eius texit. Ferreis nexibus constricta in teterrimo carcere compingitur. At uero ueniente ad ancillam suam Christo illuxit carcer, uincula confracta sunt, ipsa uirgo iocunditate perfusa. Deinde saxo ad collum ligato in mare pręcipitatur, sed ab eo soluta ad littus enatauit. Tum etiam leopardis exponitur, sed bestię, quam illico dilaniaturę putabantur, non attigerunt. Denique pręses omnibus bestiis

biberat in cruce. Inde uerberibus diruptę calceque confricatę, ut plagarum dolor duplicaretur, ad hęc etiam in equuleo extentę, compelli non potuere, ut idolo immolarent. In quod cum expuissent, super craticula torrentur, deinde ad bestias damnantur. Sed igne bestiisque parcentibus non parcit Anolinus. Gladio ambas cędi iussit, ut se et flammis ardentiorem et feris animalibus truculentiorem ostenderet. Ipsę autem uirgines, quoniam constanter

uerum etiam corpus nostrum aduersatur nobis. Vas electum Paulus: Video — inquit — aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meę et captiuantem me in lege peccati, quę est in membris meis. Deinde exclamat: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius? Et quia ipse per se non sufficit, respondet: Gratia Dei per Iesum Christum, Dominum nostrum. Sed quoniam gratia ista solicitis,

Iccirco pręceptum est: Fili, accedens ad seruitutem Dei, sta in iustitia et timore, et prępara animam tuam ad tentationem. Duo iuuenes Ioannem apostolum secuti (ut alibi diximus) cum deinde angi animo coepissent, quod facultates suas in pauperum usus erogassent nec iam apostolo meliora certioraque sperare iubenti acquiescerent, uirgis in aurum mutatis et lapillis in gemmas, plus etiam recipiunt, quam

facinus detestans atque indignabundus colaphum illi in faciem intorsit. Quo ictu repulsus demon euanuit et tum illa diutina genitalium titillatio cessauit, quia, qui uisibili palpalibique specie seduci nequiuit, frustra iam deinde iis inanibus cogitationum offuciis oppugnaretur. Magis enim uisa quam cogitata mouent multoque magis etiam ad tactum usque admissa. Sub eadem puellari figura nequissimus demon Paternianum, in deserto Aegypti

et diaboli laqueus dissipatus est. Tantumque in eam profecit malignus, ut, quo eam magis tentauerit, eo plus sibi confusionis comparauit, toties uictus, nunquam uictor. Igitur, quę semel corruerat, ita se errexit, ut nullo deinde aduersarii conatu euerti unquam potuerit. Ob quod quantum receperit mercedis, inde coniectari licet, quod, qua die uita decesserat, in uisu abbati apparuit, ad cęlestem thalamum gloriose sublata tantoque splendoris

et demon crucis uirtutem non sustinens effugit. Iterum idem Agladii formam assimilatus, noctu ad eam uenit et nunc blandus nunc minax, ut uoto suo consentiret, petiit. Sed eodem, quo prius, modo ab ea fugatus abiit. Deinde Iustina uirgo aliis atque aliis partim diaboli partim ipsius magi commentis tentata, cum semper cruce se muniret, semper superior euasit. Quam rem uidens Cyprianus et ipse Christo credidit et una cum illa martyrium

filiis Israhel melior, quia postremo pręuaricatus est, ab eodem Deo, a quo electus fuerat, regno indignus iudicatur et ab inimicis occiditur. Roboam una cum populo, cui pręerat, in uiis prophetę Dauid ambulasse dicitur, mox deinde legem Domini reliquisse. Ob quod a Sesac, Aegypti rege, capti, spoliati, in seruitutem redacti sunt, dicente Domino per prophetam: Vos reliquistis me, et ego reliqui uos in manu Sesac. Rex quoque Ioas,

Denique, ut Propheta ait, dies mei sicut umbra declinauerunt, et ego sicut foenum arui. Quid, quęso, reliquum est, nisi ut, de qua confictus sum, terra fiam? Soluto autem corpore et terra terrę reddita, quicquid deinde animę erit, ęternum erit. Iustis beatitudo, iniquis deputabitur poena. Vtriusque finis nullus. Cur tandem non resipisco, miser? Cur hoc non saltem, quod superest uitę, sic dirigo, sic exerceo, ut pro breui labore

etiam mori eorum exemplo discamus. Ac primum, ne nimia condendi cadaueris distrahamur cura, Abraham emisse agrum Ephron Hethei scribitur, in quo antrum erat. Eo antro pro sua suorumque sepultura usus est. Ibi primum ipse, deinde Isaac, postremo Iacob depositi recubuere. Desine, peccator, magnifica tibi extruere monumenta et immodico sumptu stupendis artificum operibus exornare. Ecce, qui cum Deo colloquebantur, sepeliri uoluerunt in spelunca. Et

mors fuit, quam gloriosa uita est in cęlo? Diuus Hieronymus moriturus humi se collocari iussit saccoque, quo induebatur, operiri. Tum discipulis conuocatis eos, ut in Dei seruitii perseuerarent, multum exhortatus est. Deinde sacramentum corporis et sanguinis Domini in genua errectus et lachrymis perfusus reuerenter hausit. Mox terram prono ore petens, dispessis manibus: Nunc dimittis — inquit — seruum tuum, Domine, secundum

mortem obiret, iisdem humiliationibus usus est. Cęterum qua hora migraturus erat, repente caput errigens, oculis pauitantibus circumspicere et quasi in furorem uersus clamitare: Non faciam, non faciam; mentiris, mentiris. Deinde ad terram procliuus faciem abscondere, intremiscere ac, quantum poterat, uociferari: Adiuuate me, fratres, adiuuate me, ne peream. Illi uero partim expauidi, partim moerore concussi rogitabant: Quid habes, pater? Quę

ęternum. Benedictus abbas diem suum postremum pręcognouit et, quibus hoc indicauerat, ne cui, antequam euenisset, dicerent, iniunxit. Sexto autem die ante euentum aperiri tumulum iussit et febricitare coepit. Deinde ingrauescente morbo, in oratorium delatus, sublatis manibus Deo se commendans, inter discipulorum manus expirauit ea ipsa, qua prędixerat, die. Quidam in uisu uiderunt uiam in sublime tendentem, panno stratam multisque

morum sanctitudine prędito, in quiete uisum est coronam candidissimis floribus contextam e cęlo labi ac super caput suum sisti. Post hęc aduersa ualitudine agitatus cum magna animi alacritate diem obiit extremum. Anno deinde decimoquarto Petri abbatis iussu aperto eius sepulchro incredibilis odoris inde suauitas exhalauit. Qua ex re illud, quod per somnium uiderat, uerum fuisse cognitum est. Qui tam feliciter mori cupit, debet, sicut ille

qui principes uiros ad se accedere conspiceret et aduentu eorum admodum gauderet: Optato — inquit — aduenistis, domini mei, et gratias ago, quod pręsentia uestra me dignamini, qui uester seruus sum. Deinde, tanquam ab ipsis inuitatus: Venio, uenio, respondebat. Tunc, quid uideret uel quocum loqueretur, ab iis, qui aderant, interrogatus: Nunquid — ait — non conspicitis hic Petrum et Paulum apostolos, qui modo huc

cum expirasset, cum angelis abiit, quorum cantus in sublime uolantium quidam sentire meruerunt. Tam ergo gloriose ad immortalitatem ascendit, quam humiliter mortalitatem finiuit. Cudbertus (ut Beda scribit) primo monachus, deinde episcopus, obitum suum in proximo futurum, sibi diuinitus pręnunciatum, Herberto presbytero, quem charissimum habebat, indicauit. Et ille ne in morte quidem amicum deserere cupiens, obsecrare coepit, uti se quoque ea in

cęlum sublata, pro laboribus, quos in terra sustinuerat, perpetuę quietis felicitate gaudere coepit. Et quę quondam lachrymis lauerat pedes Domini, nunc in conspectu eius exultat sine fine. Martha deinde, soror illius, reuelato sibi uitę fine, annum febris ignibus ęstuauit. Cum autem decessura esset, lampades accendi iussit et astantibus, ut uigilarent, iniunxit. Nocte prope media uentus irruens luminaria extinxit;

nunc secum uenturam, Benedictam autem die postea trigesimo ipsas secuturam. Abiit uisio atque illa excitis ad se sororibus, quod uiderat, enarrauit. Inde die tertio cum illa, quam apostolus prędixerat, simul oppetiit. Die deinde trigesimo Benedicta quoque moriens oraculum impleuit. O uere omnes benedictę, quę sic euocantur, ut nullius culpę conscientia eas terrere possit! In eadem urbe Romula, Redemptę religiosę foeminę discipula,

abbati Cluniacensi, Hugo, qui uitam eius conscripsit, diuinitus reuelatum tradit supplicationes pro defunctis die proximo post festum Omnium sanctorum ab Ecclesia fieri oportere. Idque ipse primus obseruauit, deinde obseruandum uniuersa recepit Ecclesia. Et quisnam tam temerarię perfidię est, ut negare audeat esse post mortem expiationi locum? Decimus Benedictus, pontifex maximus, cum mortem obiisset, Ioanni, Portuensi

erant, monachis, ut itidem facerent, iniunxit. Haud ita multo post Benedictus totus lucidus ac refulgens apparuit Eldeberto monacho seque a purgatorio ad beatitudinem translatum dixit, Odilone et monachis pro se deprecantibus. Deinde et ipsi Odiloni sub eadem forma se ostendens gratias egit, eo quod tam grande beneficium per eum potissime accepisset. Non frustra igitur pro fidelibus defunctis orat Ecclesia, non incassum solennem pro eis instituit

enitendum erit, ut hic potius quęque etiam minima expurgemus pietatis officiis corporisque labore, ne uel biduum illud, quod sanctissimus pontifex tantopere exhorruisse dicitur, in purgatorio peragamus. Deinde, si hoc difficile factu uidetur, saltem caueamus, ne illis poenis obnoxii simus, quarum nullus finis est, nulla requies, nullum leuamen, quas denique cogitare, nedum pati, poena est.

formidabilium magis expauescendum diem. Igitur, cum plurimum nobis ea res conducat, peropportunum uidetur, ut hoc ultimo uolumine de ipso ultimo Domini iudicio pertractemus, et primum de signis, quę pręcessura sunt, deinde de Antichristo, de Christo, de regno Christi, de damnatorum poena, de iustorum gloria et si qua alia interim occurrent non ab iis aliena neque memoratu indigna. Signa ergo, quę ante euentura prędicantur et quę

sic inter utrosque discernente: Ipse Dominus — inquit — in iussu (tubę) *om. et in uoce archangeli et in tuba Dei descendet de cęlo. Et mortui, qui in Christo sunt, resurgent primi. Deinde nos, qui uiuimus, qui relinquimur, simul rapiemur cum illis in nubibus obuiam Christo in aera. Et sic semper cum Domino erimus. Mali ergo in terra, quam dilexerunt, relinquentur, boni autem cęlum uersus in

igitur omnium ipse apostolorum princeps Petrus in illos insurgens exclamabit et dicet: Nouit Deus pios de tentatione erripere, iniquos uero in diem *corr. ex die Iudicii reseruare cruciandos. Deinde ad Simonem magum conuersus, omnes in eo simoniacos execrabitur dicens: Pecunia tua tecum sit in perditionem, quoniam donum Dei existimasti pecunia possideri! Post illum Iacobus Zebedei eos,

Ad hęc, ut illum etiam, qui uel unum tantum ex mandatis Dei pręuaricatus fuerit, morte dignum ostendat, inquiet: Quicunque totam Legem seruauerit, offendit autem in uno, factus est omnium reus. Ioannes deinde, frater eius, de peccatoribus deffiniet in hęc uerba: Qui facit peccatum, ex diabolo est, quoniam ab initio diabolus peccat... Omnis, qui non est iustus, non est ex Deo, et qui non diligit fratrem suum...

et conuertantur retrorsum omnes, qui oderunt Syon. Fiant sicut foenum tectorum, quod, priusquam euellatur, exaruit. De quo non implebit manum suam, qui metet, et sinum suum, qui manipulos colliget. Deinde aduersus omnes, qui, cum uitiorum morbo laborarent, poenitentię remedium contempsere, clamabit et dicet: Longe a peccatoribus salus, quia iustificationes tuas non exquisierunt. Et rursum: Caput

retributiones, pupillo non iudicant, et causa uiduę non ingreditur ad illos. Propter hoc, ait Dominus, Deus exercituum, fortis Israhel: En ego consolabor super hostibus meis, et uindicabor de inimicis meis. Deinde aduersus mulieres, quę plus operę ponunt in corporis decore quam in pudicicię cultu, uociferabitur et dicet: Pro eo, quod eleuatę sunt filię Syon, et ambulauerunt extento collo, et nictibus oculorum ibant, et

uitiis corrupti sunt percussitque eos leonis superbia, uastauit lupi auaritia, excitauit pardi leuitas. Vel aliter: percussit eos diabolus fortis ut leo, rapax ut lupus et multarum fraudum maculis distinctus ut pardus. Deinde in eos, qui cibo potuque repleti in libidinem turpiter effunduntur, sub persona Domini indignabitur et dicet: Saturaui eos, et mechati sunt, et in domo meretricis luxuriabantur. Equi amatores in foeminas et

confringitis pauperes, quę dicitis dominis uestris: Afferte, et bibemus. Iurauit Dominus in sancto suo, quia ecce dies uenient super uos, et leuabunt uos in contis, et reliquias uestras in ollis feruentibus. Deinde pręsides Ecclesię qui luxuriosę uitę exemplo etiam eos perdunt, quibus pręsunt, damnabit inquiens: Vę uobis, qui opulenti estis in Syon, et confiditis in monte Samarię, optimates, capita populorum,

conformes erunt, hominibus quidem miserantes, sed Deo obsequentes, quoniam misericors et iustus Dominus. Adde etiam demoniorum insultantium et singula cuiusque facinora exprobrantium, diros rugitus ingentesque minas. Quomodo deinde non etiam ob hoc supramodum confundentur, quia iam nihil absconditum erit, quod non sciatur, nihil occultum, quod non reueletur, dicente Apostolo: Omnes autem nos manifestari oportet ante tribunal Christi, ut

scriptum est: Pręparata est ab heri Topheth; ab heri, hoc est, a principio; Topheth autem interpretatur gehenna pauoris uel ampla poena uitę stultorum, ut per hoc intelligas et horrorem loci et immensitatem poenarum. Deinde sequitur: A rege pręparata, profunda et dilatata, ut scilicet capax esset multorum, quoniam multi sunt uocati, pauci uero electi, si illorum, qui uocati sunt, numero comparentur. Idem propheta poenę quoque genus

intermissione garrit atque argutatur. Et cum uterque peccet alterque multum temporis, alter parum in peccando conterat, homicidium tamen poena interdum longiore punitur, inconsulta uero loquacitas ne breui quidem coercetur. Deinde, tametsi ad delinquendum non multum temporis pręscriptum sit, animus tamen illius, quem nunquam delictorum poenitet, qui nunquam male agere cessat, tendit in infinitum. Et, ut Gregorius inquit, uellent iniqui semper

rodens uermis nunquam moritur, uexantia demonia nullo labore defatigantur, nulla crudelitate satiantur? Quis postremo malorum sperari terminus poterit, ubi diuini iudicii irreuocabilis maledictio in ęternum perseuerabit? Deinde, uitę huius aduersitatum tribulationumque causa hęc fere est, ut aut iustus per patientiam coronetur aut peccator per timorem corrigatur. Sed causa gehennę ignis alia non est,

in uisu apparuisse ferunt late patentem campum squalentibusque aruis uastum et in eo rustici cuiusdam sola uitę prauitate non ignobilis exanime corpus ab ingenti coruorum multitudine certatim impeti distrahique et dilacerari. Deinde compertum ea ipsa die rusticum illum fuisse uita defunctum. Quid mali, quid iniurię usquam esse potest, quod nequissimi spiritus animabus illic in inferno non irrogent, si hic in cadauera eorum tam auide

Idem Cyrillus refert, dum moestus oraret indicari sibi petens, qualiter se haberet Ruffi, nepotis sui nuper defuncti, anima, se foetorem primo sensisse supramodum grauem neque naribus omnino nisi compressis tolerabilem; mox deinde Ruffum conspexisse catenis candentis ferri pręcinctum, flammas fumo mixtas ore uomentem et toto prorsus corpore ex ardoribus, quos intra se habere uidebatur, scintillantem. Cumque hoc spectaculo contenitus miraretur et

ululantem uociferantemque. Eo uisu conterriti abierunt quisque ad cęllam suam. Mane uero reliquis fratribus, quę uiderant, referunt et una cum illis adeunt Valentini sepulchrum. Aperiunt, uacuum inueniunt, admirantur. Deinde extra ecclesiam corpus eius quęrentes, illic, ubi transpositum fuerat, iacere conspiciunt, sic uinctis pedibus, sicuti tractum custodes dixerant. Romę quoque tinctor quidam in beati Ianuarii martyris ecclesia

quid miraculi erit eos in propria imagine uidere? Nam et hoc beatis oculis datum erit, ut cernere angelicos spiritus possint, et non unum tantum aut duo aut tres, sed tot milia milium, et quorum numerum scit ipse, qui creauit. Deinde, quo ordine disponantur, quibus discernantur dignitatibus, qua quisque pręstet autoritate. Hic sunt angeli, illic archangeli, alibi throni, alibi dominationes, alibi uirtutes, alibi potestates, alibi Cherubin, alibi

eius. Et ipse Dominus in Euangelio: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum uidebunt! Discipulis quoque rogantibus ostendi sibi Patrem respondit primo id, quod credere debeant: Ego in Patre, et Pater in me est; deinde, quod sperare: In illo die — inquit — uos cognoscetis, quia ego sum in Patre meo, et uos in me, et ego in uobis. O, immensam erga nos diuinę bonitatis charitatem! In hominibus manere

ille in cęlum, sed supra cęlum, nec ideo beati futuri, quia ad inferna non descendent, sed quia diuino semper fruentur conspectu. Vis nosse, quantum inter se differant? Et ipsi in fine moriendum est Antichristo perimente, deinde resurgendum Christo resuscitante, ut ad solidam hanc, de qua loquimur, consummatamque perueniat felicitatem. Ezechiel propheta uidit super firmamento sedentem in throno et, cum multa alia, quę uiderat, enarrasset,

sed dilatio mortis erat. Pauli apostoli caput a corpore dissectum, ter per humum prosiliit, ter Iesu Christi nomen inuocauit, tres fonticulos, qua saliendo terram contigit, scaturire fecit. De uulnere eius lac primo, deinde sanguis emanauit. Quorsum tot miracula in morte sancti huius, nisi ut hęc tam magnifica oculis nostris obiecta pensitantes, quanto illa in cęlo magnificentiora sint eius pręmia, quę oculus non uidere potest,

feliciter, sed etiam manifesto assecutę sunt. Mariam Magdalenam, cum in solitudine uitam ageret, solitarius quidam presbyter ab angelis in cęlum tolli et iterum loco suo restitui uidit. Ab ipsa deinde, quid hoc esset, curiose sciscitatus didicit triginta iam annos eam non alio cibo sustentatam pręterquam cęlestium gaudiorum contemplatione — beatis, quemadmodum ipse conspexerat, spiritibus eo se perducentibus ac

abbati in quiete apparuit cum quadam nuptiali pompa, sanctarum exultantium agmine eam circumuallante, ipsa in medio gemmis auroque coruscans. Tunc se illam esse confessa est, quę Theodorus monachus diceretur, mas credita. Mox deinde experrectus et *corr. ex ut sibimet redditus, abbas continuo cęllam eius adiit et defunctam esse reperit et foeminam fuisse cognouit. Denique constantiam mulieris inter uiros tandiu tam integre

fidem probauit euentus, et Euphrasia (sicut prędictum fuerat) breui defuncta ad eandem beatitudinem ascendit, ad quam pręcesserat maritus. Euphrasię quoque eius, Deo dicatę uirginis, eadem abbatissa obitum prędixit, deinde prępositae eius Iulię, postremo suum; neque secus, quam prędixerat, euenit. In uno conditorio tres positę una beatitudine gaudent in paradiso. Quoniam ideo in proximo secum hinc migraturas abbatissa pręcognouit,

finem peruenisset, luce repente circumfusa est. Cuius lucis fulgore attoniti, qui ei assidebant, et expauefacti magis etiam timuerunt, cum mox conuenientis illuc turbę strepitum persensissent, et neminem uiderent. Represso deinde ambulantium fragore successit suauitas odoris, qui ibidem tandiu permansit, donec Romula spiritum tradidit. Tunc etiam ante ostium cęllulę eius psallentium cantus auditus. Haud dubium, quin ideo, ut palam fieret,

56.6  Tendis et inuitans dirigis hinc alios
56.7  Quid mandata Dei iubeant; qui solus ad unguem
56.8  Obseruas plures, deinde docere cupis;
56.9  Sub pedibus Fortuna tuis regina triumphans
56.10  Terribiles uinclis ferre coacta manus;

Sen. ep. 24, 20. quom igitur tum homines mori incipiant tumque mori desinant quum et vivere oportuit si vellent desinere mori ut etiam desinerent vivere et non vivunt semper ne moriantur semper. Placuit igitur auctori nostro deo nos exuere morte ut etiam non viveremus, et deinde vitam solam nobis reddere absque morte ut solum viveremus et non moreremur, ut semper proficeremus, aut certo eodem in statu permaneremus, nunquam autem deficeremus, nunquam minueremur. Ecce partes extinctum atque inane corpus huiusce nostri generosi civis, viri

Et ne inquam et inquit sępius interponerentur, ita hoc opus, ac si sermo a nobis coram haberetur, ordinauimus et descripsimus. Et quia quedam alias conscripta etiam cum primo induximus deinde ciuium interrogationes successerunt, hic quoque ordine utemur eodem. Quam quidem disputationem mouerat prius dignissimus pręsul noster et Archiepiscopus uir moribus et utroque iure maximaque rerum experientia insignis Iohannes Saccius Anconitanus mihi in domibus suis quom plerique et patrum

quod improbandum est. Quod nescit quid sit, ubi sit, quod uel uirtutem contineat, uel uitium admittat, quid inuentionem commendet, quod elocutionem illustret, uel contra. Vetus illud est, non nisi sapiens potest iudicare sapientem. Deinde si iudicare possis, uidendum quomodo is sit accepturus, cuius sunt scripta. Nam si quid laudes, neque cur laudes subiicias, adulator, aut potius derisor, si damnes, neque rationem afferas, inuidus ac malignus obtrectator uideare.

Hoc enim illis cognomen a quadam machina, quae barbara lingua Goç dicitur, quo instrumento primus quidam ex ea progenie, cum esset Alexandriae, malum navis erexit, fuit impositum. Deinde ab eo ingenioso inventu omnes caeteri congentiles coepti vocitari. Quo fit ut illud vetus et antiquum nomen Pecuariorum (ita enim nuncupabantur) penitus exoleverit. Quare novum ac recens hoc nomen et a virtute

Trecentę et sexaginta statuę Demetrio Phalerio Athenis positę olim fuisse memorantur et ab iisdem qui illas posuerant non multo post fractę atque contritę. (Marius) Caio Mario Romę omnibus uicis idem honos habitus, deinde in introitu Syllę per ignominiam sublatus euersis simulachris quę ipsi Mario erecta erant. Trecentę eqs.: cf. Plin. Hist. nat. 33,132; 34,27 Quam ergo uani sunt, ne

enim, qui se ipsum commendat, ille probatus est, sed quem Deus commendat. De hoc satis. Nunc, quod proposuimus, dicere incipiamus. I.5. Iam primum, ne te lateat ista ueterum epigrammata, quę a me reponentur, quo locorum adhuc extent, loci prius nomen referetur, deinde succedent inscriptiones inscriptionumque interpretamenta, non fortasse qualia debent, at certe qualia debere credimus. Libet autem ab iis exordiri quę Romę reperiuntur, ut a pręcipuis incipiendo auspicatius cętera subsequantur.

poterant et in uincula publica duci iubere. Consules eqs.: cf. Pomp. Laet. 'De consulibus' , f. Aii v (Dictator) Summa deinde potestas ad dictatorem translata est. Dictator in summis reipublicę periculis creabatur. Summa illi potestate data non erat ab eo ius prouocandi. Lictores et uniuersa regum habebat insignia. Idem magister populi

Summa illi potestate data non erat ab eo ius prouocandi. Lictores et uniuersa regum habebat insignia. Idem magister populi In margine alia manu: magistri populi cognominatus de patribus eligebatur, deinde primus de plebe dictator creatus est C. Marius Rutilius. Pro C. Marcius Rutilus , In margine alia manu: Marius primus de plebe dictator

filium, a prętorianis militibus Augustum appellatum ad pontem Miluium uicit atque interfecit anno imperii sui VI. Cf. Euseb. Chron. A. D. 312 [= 310], A. D. 318 [= 316] Deinde idem anno XXVI pacem dedit Christianis, idolicolarum templa subuerti iussit. Cf. Euseb. Chron. A. D. 321 [= 316], A. D. 335 Extremo uitę suę

allatum Polybius, Corinthiorum rex, pro suo nutriuit et a tumore pedum, per quos pependerat, Oedipodem uocauit. (Oedipus) Oedipus autem grandior factus Laium, nesciens suum esse genitorem, interimit. (Sphingis enigma) Deinde Iocasta iubente Sphinx proposuit enygma quod qui soluet, Iocastam cum regno acciperet uxorem, qui autem se soluturum offerret et nesciret, capite mulctaretur. Ab eis itaque qui Iocastę nuptias petebant quęrebatur quodnam esset animal quadrupes, bipes et

4119 CAPVAE M. ELVSIO. M. L. CA. O. H. S. S. 50.1. Integrum tale erit: Marco Elusio, Marco Lucio Caro uel Campano, subintelligitur: positum sepulchrum. Deinde infertur: ossa hic sita sunt. 50.2. Bene erit et ossibus si animo bene fuerit. 51. Cf. CIL XI 212* CAIETAE

Cuius dedicatione sportulas dedit. Locum designatum dono dedit. 59.2. (Augur) Augur: augurandi ars a Caldeis ad Gręcos, a Gręcis ad Hetruscos uenit, ab Hetruscis ad Latinos. Romę primum tres augures fuere, deinde quattuor ex patriciis, quibus postremo quinque plebei additi; nouem itaque augurum numerus mansit. Romulus instituerat magistratus auguriis confirmari. Cf. Pomp. Laet. 'De auguribus', ff. Biii –

creati; Cf. Fen. ' De duumuiris classis restitu ę nd ę et quibusdam paruis magistra [ n ] tibus ', f. [e8 v] item duum uiri primum qui inspicerent libros Sybillinos, deinde X, demum XV, quibus etiam cura data fastorum corrigendorum; item duum uiri eqs.: cf. Pomp. Laet. ' De duumuiris et X uiris sacrorum', f. [Bv]

cf. Pomp. Laet. ' De praetoribus et X uiris et curatoribus uiarum et triumuiris et V uiris et C uiris', ff. B, [Aiv] (Viri epulonum) Fuerunt et uiri epulonum, primo tres, deinde quinque, postremo septem, ut ludorum epulare sacrificium facerent; sacerdotale erat officium. Cf. Pomp. Laet. ' De epulonibus ', f. [ Bv ]

65.1. P. F. Populus Fauentinus. A. PRI. Aulo primopilo. Correxi ex Primipilo 65.2. (Primopilus) Centurio erat quem deinde p rimopilum appellarunt. Pręerat quattuor centuriis quę circum signa stabant primę legionis. Et hi ante dicti primopilares, postea pilani. Mos autem erat ut centuriones uirtutis causa a decima cohorte promouerentur ad nonam, a nona ad octauam et

probabant, modo scindebant. Tribuni plebis eqs.: cf. Pomp. Laet. ' De tribuno plaebis', f. [Aiii] Tribuni militum omnem consularem autoritatem primitus habuerunt, deinde ius imperii ad consules rediit. Officium tamen tribunorum militarium erat in castris milites continere et ad exercitationem producere, uigilias circuire, rei frumentarię pręesse, querelas commilitonum audire, ualitudinarios inspicere.

pronepotem fuisse ita inuenio: Agrippa ex adoptione fuit Augusti filius; Agrippina, Agrippę filia, neptis Augusti; Agrippinę autem ex Germanico filii fuere Drusus et Nero, ideoque Augusti pronepotes. Sed quum Tiberius, Tiberii Neronis et Liuię filius, quę deinde nupsit Augusto, esset et ipse ab Augusto in filium adoptatus, suscepto imperio Agrippam, regni coheredem, interimi fecit et Germanicum, Drusi fratris filium, quem ipse iussu Augusti sibi adoptauerat, ueneno sustulit. Agrippinam quoque, Germanici coniugem,

Post proximos delevi et "Etiam nunc", inquit, "regredi possumus. Quod si ponticulum transierimus, omnia armis agenda erunt." Suet. Caes. 31,2 Deinde ostento quodam confirmatus: "Iacta est alea", inquit traiectoque exercitu Picenum, Vmbriam, Hetruriam occupauit atque hinc secutum est ciuile bellum. Cf. Suet. Caes. 32-34 Sanctio

(Osiris) Hanc Osiris, Iouis filius, quum Phoroneo auo in Argiuorum regno successisset et regnum Aegilao fratri reliquisset Ęgyptiosque subiugasset, sibi copulauit. Illa Ęgyptios litteras docuit, ipse agriculturam. Deinde Osirim a Tiphone fratre clam laniatum Isis perquisiuit flens ac moerens et tandem iuxta Syenem in loco Philas inuentum fleuit acerbe. Eum in insula Abaton sepeliuit iuxta Memphim et paludem Stygem. Apparuit Ęgyptiis de improuiso bos. (Apis) Illum Osirim

Isidis) Erat Romę templum Isidis iuxta campum Martium, cui sacra faciunt sacerdotes. Cf. Tort. 'Osiris'; cf. Per. 2,24,6-7 In ueste linea uagantur et lugent, deinde gaudio exultant et Salomonis illud implere uidentur: (Prouerbia XIIII) Risus dolore miscebitur et extrema gaudii luctus occupat.

108.1. Huic Vibio Vibius Coccianus libertus peregre defuncto posuit sepulturam titulosque eius descripsit et ab imperatoribus delata dona. Fuit igitur Vibius primopilaris, id est miles primę legionis, deinde castrorum pręfectus legionis tertiędecimę. Correxi ex tertiedecimę 108.2. (Pręfectus castrorum) Pręfecti autem castrorum uel alarum uel

Caes. Bell. civ. 3,9,2 Octauius quinis castris oppidum pręmere coepit, illi se defendere. Tandem dispositis per muros pueris ac mulieribus portis egressi Octauii castra inuadunt expugnantque, deinde et reliqua, cędeque non parua facta eos qui superfuerant ad naues fugere compellunt. Atque talis fidei talisque in bello uirtutis tunc fuere Salonenses nostri! IV.3. (Diocletianus) Huc accedit quod Diocletianus

talis fidei talisque in bello uirtutis tunc fuere Salonenses nostri! IV.3. (Diocletianus) Huc accedit quod Diocletianus imperator, Salonis natus, uirtute rebusque gestis ad Romanorum imperium meruit promoueri. Deposito deinde imperio priuatam uitam peregit in patria. Et quum Romam ad pristinam dignitatem reuocaretur, maluit hic consenescere priuatus quam Romę imperare: usque adeo coeperat eum et amoenitas loci et tranquillum in secessu ocium. IV.4. Extat ędificium

ait solo candore discerni et id animal gigni in Aphrica Syriaque. Cf. Plin. Hist. nat. 8,63 Idem ait: pantheras primus Scaurus in ędilitate sua uarias CL uniuersas misit, deinde Pompeius Magnus quadringentas decem, diuus Augustus quadringentas XX. Plin. Hist. nat. 8,64, ubi primus autem Scaurus aedilitate; dein pro deinde

CL uniuersas misit, deinde Pompeius Magnus quadringentas decem, diuus Augustus quadringentas XX. Plin. Hist. nat. 8,64, ubi primus autem Scaurus aedilitate; dein pro deinde 132.3. Aulus igitur Terentius apud Salonas Romano more in agonali ludo pantheras exhibuit et qui id fecerit, ut posteris quoque notum foret, litteris in marmore sculptis testatus est. Hoc equidem in illo amphiteatro factum reor

134.2. (Marcus Antoninus Augustus) Marcus Antoninus ab Antonino Pio adoptatus eo defuncto ex senatus autoritate reipublicę regimen suscepit. Cum Lucio Vero fratre primus ęquo iure imperauit. Vxorem habuit Anniam Cornificiam, deinde Faustinam iuniorem, amitinam suam. Cf. SHA, M. Ant. 1,8, ubi habuit et sororem natu minorem Anniam Cornificiam, uxorem Anniam Faustinam, consobrinam suam Gręcis

non tenerentur. Cf. Mai. 'Volones' [1], [2]; cf. In epigr. 125,5 Hic igitur Iulius Aquis Sextiis primum iniit militare munus. Locus est in Gallia sic dictus, ubi Caius Marius consul Cymbros uicit. Deinde uicarius tribunus fuit, hoc est tribuni absentis uices gerens, dum esset centurio gregariorum militum ueteranorum. Gregarii milites erant extra ordinem asciti et humilis militię milites. Postremo fuit centurio primipilus, idest pręfectus

Patriarcha 4 divina celebravit officia. Dominus Quinqueecclesiensis 5 et Varadiensis 6 astiterunt pontificalibus induti, et alii episcopi minores. Inter initia missae, infans regius flens et vagiens et ob multitudinem territus primo inungitur, post ensem strictum ac deinde pomum aureum et sceptrum regale accipit. Post evangelium vero, antequam corona ei imponeretur, dominus palatinus 7 ex more ter quaesivit a dominis et regnicolis alta, ut ab omnibus, qui in templo aderant, exaudiri posset, voce, si vellent Lodovicum regem coronari. Qui

arcem Visegradi relata. 8 Novus regulus ingrediens hac pompa et hoc honore exceptus, nam praelati et alii, qui prius Budam venerant, omnes obviam regulo processerunt. Ordo introitus fuit: primo equites levis armaturae vestri Agriensis et domini cardinalis Strigoniensis, 9 post deinde armigeri. Subsecuti praeterea varii diversorum principum On Lardi see notes for the previous letter. copy of the original manuscript from the 19th century is in the Library of the HAS, Manuscripts Department (Ms 4999, bundle 11., 101–103) 3  See the previous

interea undique per omnes turres sonantibus, bombardis in theatro arcis et pixidibus innumeris emissis, tubis, tibiis et ceteris huiusmodi musicorum generibus circumstrepentibus et universa civitate ad spectandum effusa. Post illam, quam dixi, processionem ibant barones et iuniores et seniores. Deinde praelati omnes pedites. Post hos portabatur velum auratum, sub quo puer regius, immo rex novus, laetus, hilaris atque omnibus arridens in ulnis domini marchionis 10 ferebatur. Domino patriarcha 11 sollemniter habitu cardineo accincto sub eodem velo novum regem comitante,

et ornamentis dignum iudicarunt. 5 Porro inde egressus non socordiae neque ignaviae animum dedisti, sed ne bonum otium inerti desidia [...] primum reverendissimi domini Thomae cardinalis Strigoniensis ac patriarchae Constantinopolitani 6 etc. aulam es secutus, succedente deinde tempore in obsequia reverendissimi in Christo 22 claritudinis correxi ex: claritudine The multitude of expressions denoting age, which show that Brodarics got to Italy at a very early age, provide the strongest proofs that his date of birth should be put

Quinqueecclesiensis, 7 summi et secretarii cancellarii nostri, fidelis nostri, nobis sincere dilecti asciri voluisti, apud quos et maxime apud ipsum dominum episcopum Quinqueecclesiensem, qua fide, integritate, constantia, qua praeterea industria ac sollicitudine sis versatus, quantum deinde nobisque et huic inclyto regno nostro per plures annos serviveris, adeo in propatulo est, ut litterarum nostrarum praedicatione et testimonio non indigeat. His igitur virtutibus et obsequiis tuis inducti imperpetuum nostrae erga te benevolentiae incrementum ex speciali gratia nostra et de

ecce me adeo non ambientem, ut ne cogitantem quidem haec unquam ad Premisliensem pontificatum 4 evexit, tanquam e sinu quodam, ubi lenior fluctuatio, ad pelagus fluctuosissimum. Primum enim episcopatus ipse situs est in faucibus infidelium, ubi continuo casus et ruina est metuenda. Deinde in quantis turbis versetur res ecclesiastica in his regionibus, credo Vestram Dominationem non ignorare, in quibus nihil consultius videatur, quam latere. [3.] Porro intelligimus summum pontificem, quem sperabamus redempturum Israel, huic incendio faces etiam addere, 5 quo

regina 11 serenissima iussit. Nunc intelligo oblatam esse occasionem Vestrae Reverendissimae Dominationi ei in ista ecclesia Parmensi, quae est ei patria, de aliquo beneficiolo subveniendi. Supplico Dominationi Vestrae Reverendissimae primum ob respectum maiestatis regiae ac reginalis, deinde meorum etiam servitiorum, quae iampridem penitus Vestrae Reverendissimae Dominationi dicavi, dignetur ei providere. Quod ego non aliter conabor apud Vestram Reverendissimam Dominationem promereri, quam si in me ipsum esset collatum. Vestrae Reverendissimae Dominationi servitutem meam

quam erga nos geris, te illic rerum nostrarum habeamus curatorem. Rogamus autem te, ut, cum in aula eius caesareae maiestatis fueris, habeas commendatam causam nostram ducatus Barensis, 3 cuius possessione licet indicta causa spoliati fuerimus, ad quam legitime successeramus. Licet etiam deinde investituram caesaream et commissionem illius maiestatis de restituenda nobis ipsa possessione obtinuerimus et homagium debitum illius maiestati fecerimus, tamen hactenus possessionem ipsam assequi non possumus, ingerentibus nobis moras et difficultates officialibus illius Maiestatis

Venerunt nova de Constantinopoli, quae Vestra Maiestas intellexisse potuit. Milites prae torianos, quos Ianyczeros vocant, seditione facta, quod augeri sibi stipem annuam postu labant, plures domos et inter ceteras Imbraym bassae et nonnullorum aliorum diripuisse atque in praedam vertisse, adortos deinde locum, in quo thesaurus imperatoris servatur, eum locum expugnare non potuisse, imperatorem aegre tandem seditione oppressa coactum id facere, quod milites postulaverant. Haec pro re vera et certa huc scripta fuerunt. 10 50 Reverendissimus dominus

de mensura. Quia etiam primo incipit consideratio de mensura. Et etiam ratione demonstratum est cum impugnaverim omnes exponentes titulum libri, scilicet quare dicitur liber Elementorum vel principiorum. Dicitur enim principiorum propterea, quia mensura est principium in omni arte et scientia. Deinde dicit ibi: Principium autem mensurae punctum vocatur. Hoc non videtur esse verum, Mensura est ratio cognoscendi. De qua mensura multa supra diximus. Ideo hic manus ab illis abstineo. Solum tamen inferam ex isto loco (ut supra promiseram), quod nostra

de mensura. Quia etiam primo incipit consideratio de mensura. Et etiam ratione demonstratum est cum impugnaverim omnes exponentes titulum libri, scilicet quare dicitur liber Elementorum vel principiorum. Dicitur enim principiorum propterea, quia mensura est principium in omni arte et scientia. Deinde dicit ibi: Principium autem mensurae punctum vocatur. Hoc non videtur esse verum, quia anima, superficies, pondus, latitudo et profunditas sunt mensurae, non tamen harum principium punctum est. Solutio: dico quod argumentum veritatem concludit. Tamen littera sic est intelligenda, quia

Primo tamen quid sibi velit Campanus, enodabo. Sensus vero suae propositionis talis est: quandocumque sunt plures quantitates sibi invicem proportionales, omnes comparatae adinvicem (in eadem coordinatione), vel etiam commutando proportiones, habent inter se proportiones. Deinde dicit: eiusdem generis, hoc ideo dixit, quia omnis comparatio debet esse inter univoca: puta quantitas discreta ad discretam et continua ad continuam. Exempli gratia: sit linea numerorum coordinata in dupla vel tripla vel in quacumque alia proportione, quia non variat

inter terminos) iacere dicuntur. Quibus terminis mathematicis ipse Philosophus in hac diffinitione syllogismi (ut et ipsi geometrae) usus est. Dicit enim primo quibusdam positis, quia tribus terminis scilicet duobus extremis et uno medio: quia extrema mediata non possunt absque medio copulari. Deinde subdit necesse est a iacentibus, scilicet duobus intervallis: quorum unum erit ab uno extremo ad medium et aliud ab eodem medio ad aliud extremum. Deinde dicit: aliud quoddam evenire, scilicet tertium intervallum. Ex necessitate continget scilicet conclusio figurae et statim se

quibusdam positis, quia tribus terminis scilicet duobus extremis et uno medio: quia extrema mediata non possunt absque medio copulari. Deinde subdit necesse est a iacentibus, scilicet duobus intervallis: quorum unum erit ab uno extremo ad medium et aliud ab eodem medio ad aliud extremum. Deinde dicit: aliud quoddam evenire, scilicet tertium intervallum. Ex necessitate continget scilicet conclusio figurae et statim se declarat: scilicet nullo extrinsecus amplius termino adhibito scilicet ad hoc, ut figura sit et figura claudatur. Ita quod sensus erit iste: cum Philosophus velit

pręsbiteri uitam autore incerto. Quisquis tamen ille fuit, primo non satis narrandi ordinem tenuisse mihi uidetur, cum pleraque ante dicantur postea dicenda, ita ut confundat potius legentis mentem quam instruat, deinde nonnulla memoratu digna omississe, quę et sanctitatem hominis plenius indicare et nobis exemplo esse poterant. Quam ob rem illa eadem, suo in quo gesta sunt ordine, perscribere et alia quędam quę minime

scribens ait: Me ante quam uicesimum ętatis annum attingerem urbs Roma in summum elegerat magistrum in omnibus pęne liberalibus artibus. Quum igitur tantum in tam tenera ętate profecisset, nouem deinde et uiginti annos natus a Liberio Pontifice Maximo pręsbiter cardinalis est creatus. Post hęc Liberio in Arrianam heresim delapso et Constantio Imperatore catholicos persequente, cum plerique metu perculsi

miserere mei.' Hęc uox cum inter flagella resonaret, tandem ad pręsidentis genua prouoluti qui astiterant precabantur ut ueniam tribueret adolescentię, ut errori locum penitentię daret, exacturus deinde cruciatum, si gentilium litterarum libros aliquando legissem. Ego qui tanto constrictus articulo uellem etiam maiora promittere, deierare coepi et nomen eius obtestans dicere, 'Domine, si unquam

per nebulam somnij recordamur . Cum ergo omne studium ad diuina contulisset, Constantinopolim profectus Gregorium Nazanzenum eiusdem urbis episcopum sacrarum scripturarum habuit pręceptorem. Quibus deinde alijs in discendo magistris usus fuerit, quadam ad Pamachium epistola declarat dicens: Dum essem iuuenis, miro discendi feruebam amore, nec iuxta quorundam pręsumptionem ipse me docui.

fatear, usque in hodiernum diem maius possum sermonem Caldaicum legere quam sonare. His igitur apprime instructus disciplinis Vetus instrumentum prius de Gręco, deinde de Hebreo in Latinum transtulit sermonem, et quę Latina fecit, maiorem eorum partem ęditis commentarijs exponere curauit, ut suo loco monstrabimus. In Syria cum iuuenis adhuc monachorum lustraret

eruditione, studio ingenioque uiri et in persecutionibus patientia et in fide constantia satis dicta sint. Nunc ipsam uitę sanctitatem consyderemus explicemusque primum eius ad solitudinem secedendi desiderium, deinde secessum ipsum et inter ferarum cubilia cęlestem hominis conuersationem, ut appareat (sicuti initio diximus) non tam aduersariorum iniuria compulsum quam uoto uitę perfectioris illectum Romam deserere

luce cęlum uersus euntium, uocemque inde delapsam quę nunciaret, Hieronymi pręsbiteri animam ab angelis ad beatitudinis loca tunc portari pro laboribus pręmia recepturam. Subiungit etiam Augustinus quarta deinde nocte post primam uisionem sibi dormienti magnum angelorum agmen apparuisse. Inter quos duo uidebantur luculenta admodum ac uenusta effigie uiri, per omnia pene similes, nisi quod alter unam plus altero

pręclarique uidebantur et hi erant Ioannes Baptista et beatus pręsbiter Hieronymus qui solus omnibus cęteris considere iussis exurgens de Ioannis laudibus, ut natalem eius diem honoraret, sermonem fecit. Deinde se erigens Ioannes gratias illi egit et cum multis ipsum uerbis coram commendasset, in omnibus fere sibi similem fuisse dixit. Cyrillus postea uisionem hanc, quę quanta essent Hieronymi merita testabatur,

qua die una cum Eusebio iterum sibi migrandum esset e corpore, prędixerunt. Hoc uiso miraculo heretici credidere ac tam perniciosus error eodem die interijt, quo hi tres ad uitam redierunt. Eusebius deinde, quo die sibi prędictum fuerat, una cum ipsis tribus qui surrexerant feliciter obijt, hoc est uigesimo post die quam miraculum istud euenisset. Sed interim multa a Cyrillo priuatim interrogati reuelarunt,

stupescentibus membris ferire eos, a quibus se illudi putabant, nequaquam ualerent, uim suis uiribus maiorem aduersum se experti penitentiam agunt. Sanitatem recuperant, ad uisendas Sancti reliquias ire maturant. Deinde ad optatum locum peruenientes credunt, peccata confitentur, baptizantur. Erant numero fere trecenti. Tot igitur saluati sunt, dum duorum salus Hieronymi ope defenditur. Duo

se fuisse damnandum, nisi beato Hieronymo pro se deprecante impetrasset ut corpori redderetur. Itaque Sancti huius beneficio non tantum reuixit, sed etiam poenas euasit ęternas: uitam enim correxit, ac bene deinde finiuit. In superioribus ęgypti partibus Helię monacho in solitudine degenti ac sanctitatis fama omnibus noto beatique Hieronymi quondam familiarissimo, post orationem obdormienti uisum est uenisse se

libet in fine singula, quę ab eruditissimo sanctissimoque homine conscripta sunt, cursim referre, et quidem eorum primo indicem texere quę ipse confitetur a se confecta usque ad XIIII. Theodosij Principis annum; deinde simul cuncta quę adhuc extare comperimus et perlegimus recensebuntur, pręter illa quę uel temporis longitudine uel Gothici belli uastationibus uel hereticorum inuidia intercępta ad nostram usque ętatem

potius quam Liburnię mentionem fecisset. Porro Ptolomeus lib. III. ita ait: Ciuitates Liburnię mediterraneę hę sunt: Tediastum, Aruncia, Adrotium, Stulpsi, Curum, Ausancali, Varuaria, Saluia, Adra, Aruona, Assesia, Burnum, Sidrona, Blanona, Ouporum, Nedinum, deinde commemorat Delmatię mediterranea. Sidronam ergo oppidum, postea Stridonem dictum, in Liburnia posuit, non, ut Blondus somniauit, in Istria. Quod autem Sidrona et Stridon idem sit, uide Ptolomei expositorem, qui ait: Sidrona siue Stridon; hinc Sanctus Hieronymus de quattuor Doctoribus

declinare me compulit, ut sermonis nostri sensus apertior fieret, ille denique locorum situs, quos plene diserteque exponere non poteram, diuinare me fecit. Appendicem etiam operi adiunxi soluta utens oratione, singulorum uoluminum argumenta. Deinde historię ueteris contextum ostendi nouę esse figuram. Quod opus si sanctitati tuę placuerit, facile criticorum ronchos inuidorumque subsannationes contemmnemus, uel potius in illas incidere minime uerebimur, quando quidem tanta est tua unius

Hęc demum responsa dedit: "Tua iussa capessam.
1.220   Quem me cunque uoles fieri, rex inclyte, talis
Esse uolo, tibi me totum do, dedico totum,
Insanum sanumque sequar pariterque iuuabo,
Quicquid deinde meę uires artesque ualebunt.
Seu res uisa lyram fuerit seu poscere ferrum,
1.225   Pręsto adero, nec me segnem timidumue uidebis
Vlla in re quandoque tibi." Post talia dicta
Mens illecta magis Saulis concępit

2.395   Insidiisque tuas. Quem si patiare perire,
Mutatas uereor reuoluto cardine sortes
Et conuersa retro fata indignata referri."
Sic fatur Ionathas, et rex placatus in ipsum
Dauidem iurat se nullas deinde nocendi
2.400   Illi intensurum fraudes, nihil amplius esse,
Quod sibi formidet: conspectum horrescere regis
Desistat, notos inter numerandus amicos.
Lętus ad hęc Ionathas grates persoluit et ipsi

Mox scelus ingrati capitalemque indicat iram
Erga se regis, tectas fraudesque dolosque,
Insultus etiam manifestaque bella furentis.
Cędere nequitię tunc uate iubente tyranni,
Excessere loco. Ruralem deinde profecti
3.10   Secessum capiunt, ubi uicus nomine Naioth,
Cuius culta suis Iordanis perluit undis
Atque alit assidua lętos uligine campos.
Hic sedem posuere sibi Samuelque propheta

lęta sedens olim prope pascua Dauid
Quadrupedes tutatus erat. Custode sub ipso
Non armenta latro tetigit, non Martius ullas
Carpsit oues lupus, et pecudes quot pastor agebat
In dumos iubare exorto, tot deinde reuertens
4.315   Intra septa domus iam Sole cadente locabat. Dauid
Iesseides ideo tali sibi munere uinctum
Nabalem petiit modici subsidia uictus.
Qui missi fuerant,

posuisse rigorem.
4.470   Atque his astanti respondens Abigaili Dauid ad Abigailem
Exhilaratus ait: "Summas ego debeo grates
Ętherio primum, qui temperat omnia, regi,
Summas deinde tibi. Dedit ille repente profectis
Hic hodie ut fieres armatis obuia nobis.
4.475   Tu dulci eloquio uerbisque potentibus oris
Placasti ingentem nostris in cordibus iram,
Qua succensus ego petulantis crimina

Atque instar fumi in nebulas effusus abiuit.
At uero Saulis magno concussa pauore
Occupat ossa tremor gelidusque in uiscera sanguis
5.460   Cogitur ad terramque ruunt languentia membra.
Exanimi similis iacuit. Quum deinde redisset
Spiritus et pariter uitali corda calore
Excita sentirent solitum remeasse uigorem, Maga
Accessit mulier, multum miserata iacentem,
5.465   Atque ait: "Ecce

Stare nequis rectus. Reuocent obsonia uires
Ista tuas tandem. ut sanus tua castra reuisas."
5.475   Rex autem, moerore graui confectus, ab ore
Reppulit oblatas notę dulcedinis offas
Decreuitque mori. Precibus uix deinde suorum
Mens est mota uiri. Mutauit quippe rogatus
Propositum lethi porrectaque prandia tandem
5.480   Delibans hausit. Tunc ipse illique, refecti
Iocundis epulis pariter dulcique Lyeo,

tulerunt
Ad patriam Iabim (Galada stabat in ora
Vrbs Iabis summo sublimis et ardua colle
Trans Iordanis aquas). Frondes ramosque cupressi
Congessere super suppostoque igne cremarunt.
6.195   Deinde, pyra extincta, legerunt ossa calenti
De cinere atque eadem candentibus erruta prunis
Conspicuo posuere loco, quem frondea silua,
Quem fons irriguus, quem tellus nobilitabat,
Herbarum assiduo gaudens

effigies. Miserando pabula gestu
Postulat, ore loqui nimium languente nequibat.
Tunc data sunt illi caricarum massa, maniplus
6.245   Passę uuę panisque recens et pocula lymphę.
His reuocat uires. Dauidi deinde roganti
"Ęgypto genitus sum" dixit "mancipiumque
Cuiusdam magni modo principis Amalechitę.
Qui nunc cum multis per rura aliena uagatus,
6.250   Abduxit prędas, Sicelechum uertit in ignes

Corpora, conflictu perierunt cuncta sub uno
In cliuis, Gelboa, tuis. Quid agetis inertes,
6.420   Quid turba imbellis regi ducibusque superstes?
Quis tua, ne rapiant hostes, pecuaria post hęc
Defendet? Quis deinde tuos tibi proteget agros,
Hos inimica manus ne uastet? Denique muros
Quis fidens animi tutabitur, omnibus una
6.425   Fortibus amissis et dira cęde peremptis?
In quos Achis atrox grassatus, sanguine nostros

Aut secuit serris, aut ferro in frusta redegit,
9.460   Aut subiecta graui carrorum pondere pręssit,
Vt discant irati etiam compescere dextras
Legatisque mali nil uelle infligere regum.
Victor deinde uirum coetu comitante suorum
Et lętas tollente simul super ęthera uoces
9.465   In patriam rediit, pręda magis an grauis armis
Incertum. Sed enim pro tantis ille triumphis
Soluit uota deo, laudes gratesque

zizania cum tritico colligere iubet, sed hoc usui seruare, illa igni urenda tradere. DE INSTANTIA ORATIONIS Parabola XXV Quidam paupertate compulsus mendicare coepit. Et primo hostiatim panem petens abunde sibi alimenta comparabat. Deinde diuitum conciliabula circumiens non modicam colligebat pecuniam. Igitur elemosinis tandem diues factus dicere solebat mendicos prius oportet fieri, qui diuites euadere cupiunt. Haec parabola orare nos admonet et quasi mendicos in omni loco omnique die sublatis in caelum manibus Deum

in inferno. Homines uero humilitate submissi diabolicis uiribus fortiores sunt, non muros illos scandunt, in quibus aduersariorum superbiam stare uideant, ne pari cum illis uitio notentur. Sed uerae humilitatis cuniculos prudenter subeundo uictores euadunt et dominari incipiunt. Laeti deinde iam ad caelestem prouecti gloriam illum de Euangelio uersiculum decantant: Deposuit Dominus potentes de sede et exaltauit humiles. His oritur sol iustitiae, illis occidit, quia Deus et superbis resistit et humilibus dat gratiam. Ideo alteri orientem uersus stare dicuntur, alteri

DE BONO OPERE PERMANENTIS IN PECCATO Parabola XXXVIII Arborem frugiferam agricola fouere uolens, multo labore et fimum ei apponebat et aquam quotidie trunco infundebat. Nec tamen efficere potuit, quin illa liuescentibus primo foliis, deinde collabentibus pene tota aresceret, quia radici uermis inerat, cuius assiduo carptu uitiata nec fructum ferre nec omnino uiuere ualebat. At uero postquam ille circunfossa rastro radice tam noxii morsus uermiculum exemisset rursumque egestam humum suo loco reposuisset, sanata

alios in aciem descendere et manum conserere iussit, sed ipse in tuto residens, postquam uidit clamore utrinque sublato acies concurrere, arma misceri et iam digladiantium cruore solum passim spargi, non expectato belli euentu primus tergum uertit. Deinde milites quoque duce destitutos fudit hostis. Qui periculum elapsi fuerant, adito rege ducis ignauiam multis accusantes postremo in lingua illi fortitudinem fuisse dixerunt, in pedibus metum; ideo uictoriam aduersariis reliquisse. Rex, ubi accepit ducis culpa rem male gestam, urbe electum

eius. Sexcenta talia in libris diuinis conscripta et multi legunt et plurimi, dum leguntur, audiunt. Nec tamen uitam corrigere curant, quasi qui ea uera esse negent. Sed cum uera esse iam experimento didicerint, poenitere nihil proderit. Dum ergo licet, dum datur, operemur bonum, ne talia deinde subire cogamur, qualia meminisse, nedum pati, supplicium est. DE PARADISO Parabola XLIX Quoniam autem similitudines, id est parabolae, semper minus aliquid habent quam res ipsa, quae per illas designatur, quicquid inferno diximus,

ęquatis populisque ad internitionem deletis in Siciliam transmisit et, sicut futurum Benedictus abbas Diuino spiritu afflatus prędixerat, haud multo post fato est defunctus. Interea frater eius Stroilus Stroilus Illyrici regno potitur, deinde Mysiam inferiorem (quę nunc Bosna Bosna dicitur) ingressus, cum et ipsam breui subiugasset, in Delmatiam descendit. Vrbes maritimas deprędatus est, Scardonam oppidum et Salonas, totius prouincię emporium, dirruit et euertit, necdum malis

est. Huius gentis dux erat nomine Barris uel barro Barris, quem nos Cęsarem possumus dicere; sub eo chiliarchę pręfectique erant, quorum nutu atque auspiciis singuli plebis ordines regebantur disponebanturque. Hinc profecti Seleuciam sibi subegere, deinde Macedoniam, neque eo contenti Italiam quoque armis inuaserunt. Non semel cum illis congressus Romanorum imperator cum semper inferior discessisset reipublicę consulere cupiens foedus cum ipsis iniit; qui pacta pacis fideliter obseruantes bello abstinebant. Bladinus autem,

sortituros. Neque illos ea spes fefellit, quanuis ad quintum usque regem dilatus est euentus. Etenim haud ita multo post moritur Ratimirus absque liberis nullaque post se prole Rex 5 relicta. Suffectus est tamen in eius locum quidam ex propinquis, deinde et hoc 6 7 8 mortuo alius; uterque autem grauis atque molestus Christiano nomini inprimis fuit. Deinde alii duo unus post alterum regnarunt, omnes tamen, ut melioribus locum darent, satis celeri morte de medio sublati sunt. Cęterum quam diu

Ratimirus absque liberis nullaque post se prole Rex 5 relicta. Suffectus est tamen in eius locum quidam ex propinquis, deinde et hoc 6 7 8 mortuo alius; uterque autem grauis atque molestus Christiano nomini inprimis fuit. Deinde alii duo unus post alterum regnarunt, omnes tamen, ut melioribus locum darent, satis celeri morte de medio sublati sunt. Cęterum quam diu uixerunt usque adeo nostrę religioni infensi erant ut nonnulli ex Christianis persecutionibus afflicti ad eorum ritus declinarent, sed

quippe regni pręfectos ibidem iusserat congregari ut omnibus nota essent quę agebantur. Igitur per dies octo apostolici uiri nihil aliud egerunt nisi ut omnibus persuasum esset in Christum credere, fidem religionemque propagare, communi omnium saluti consulere et, quicquid deinde pontificali autoritate deffinitum fuisset, ratum habere; deinde cunctis audientibus scripturę per dies quattuor lectę et, sicuti hę monebant, regiones diuisę metęque finium singulis impositę ac iura constituta. His peractis Budimerum regem sacro chrismate delibutum

nota essent quę agebantur. Igitur per dies octo apostolici uiri nihil aliud egerunt nisi ut omnibus persuasum esset in Christum credere, fidem religionemque propagare, communi omnium saluti consulere et, quicquid deinde pontificali autoritate deffinitum fuisset, ratum habere; deinde cunctis audientibus scripturę per dies quattuor lectę et, sicuti hę monebant, regiones diuisę metęque finium singulis impositę ac iura constituta. His peractis Budimerum regem sacro chrismate delibutum sanctificarunt et in dignitate, in qua erat, opportunis

peractis Budimerum regem sacro chrismate delibutum sanctificarunt et in dignitate, in qua erat, opportunis benedictionibus confirmarunt, imponentes reliquis omnibus ut semper dicto eius audientes essent iussaque perficerent et suis post illum hęredibus pari studio obsequerentur. Deinde archiepiscopos episcoposque crearunt per loca dioeceses eis assignando iuxta quod in litteris uetustę obseruationis inuenerant. Vnum ex archiepiscopis miserunt Salonas, cuius quidem urbis tunc maxima pars dirruta erat et quęque egregia uastationibus deformata Gothorum

illius ecclesię ius usurparet, ne quis clerico iniuriam faceret, ne quis aduersus ecclesiasticam libertatem ire pręsumeret, sed ut omne clericorum ius atque potestas prępositorum ecclesię arbitrio deffiniretur, lęsę maiestatis reus esset si quis contra attentare auderet; deinde (ut dictum est) regionum fines diuisi. Postquam autem cuncta secundum pristinam consuetudinem in suum redacta sunt statum, hoc est maritima mediterraneaque Delmatię loca et quę inter flumina Drauum et Sauum, Danubium influentia, iacent regionemque quę a Delminii ruinis,

Luxit eum populus dies plurimos; nam ex omnibus regni finibus, ut funus eius honorarent, eo conuenerant. Non multo ante natus Rex 11 regi filius erat. Hunc infantem licet et in cunis adhuc iacentem omnes uno animo regem salutauerunt. Vncto deinde ab episcopis et coronato nomen inditum est Sfetolicus, quod in Latinum uersum Sanctulum sonat. Qui cum adoleuisset, patris, omnium qui ante illic regnarunt pręstantissimi, uestigia sequi coepit, sacris deditus Christianęque religionis ualde studiosus. Cumque in omnibus

filii manu trucidaretur, uix effugit. Cumque ibi per dies aliquot mansissent nec se satis in tuto esse putarent, fato quodam Deique miseratione contigit ut nauis quędam de Apulię partibus Delmatiam uersus iter habens pręternauigaret, quę clamoribus euocata scopulo applicuit. Deinde regem cum toto comitatu suscipiens conuersa nauigatione transuexit in Apuliam, ubi illi expositi terrestri itinere Romam contenderunt. Scopulus uero ille, qui fugientes exceperat, regis nomen sortitus est, quem usque nunc Petram Radoslaui appellant. Interim impius

non uenisset. Omnes enim una cum eo uenatum ierant nihil tale ueriti neque omnino quicquam suspicantes. Iussit mulier Seislauum in uincula coniici, naribus auribusque truncari et omnibus ostentui esse. Foedum sane spectaculum, sed tantis hominis flagitiis non indignum. Vesperi deinde in flumen Sauum cum uinculis deiectus pręfocatur; atque hunc exitum habuit illa in patrem impietas in Deumque contemptus. Audita filii nece Radoslauus familięque eius internitione, quod dignas factis poenas dedissent, Deo gratias egit, iusta eius iudicia

darentur victualia Arci ex Civitate, et eadem die fuerunt data, ut arbitror, plus quam pro x. mensibus. Dominus Andreas de Burgo Orator Caesareus Mediolani, parabat fugam et scriptum fuerat Duci qui erat versus Alexandriam contra Gallos, quod consuleret persone sue: cito venerunt deinde alie littere de xxvij. quibus scribunt advenisse litteras ex Urbe * *Il entend la ville de Rome. per quas nunciabatur Pontificem aperte se declarasse pro Duce Mediolani et contra Venetos, et deposuisse pecunias pro solutione Helvetiorum,

| inter credere Deo | et credere in Deum, ut credere in Deum sit per fidem operari | et eius cui credimus pręcepta exequi. Hinc idem ait: Joan. 6. hoc est opus Dei, ut credatis in eum quem misit ille Prius tamen credimus, deinde operi accingimur. alterum sine altero nihil proficit ad salutem. Cęterum fieri solet, ut ad sectę huius professionem accedentes nonnihil suspensum animum primitus gerant, deinde (si tamen dignoscendę ueritatis proposito hoc agunt) magis illuminati |

est opus Dei, ut credatis in eum quem misit ille Prius tamen credimus, deinde operi accingimur. alterum sine altero nihil proficit ad salutem. Cęterum fieri solet, ut ad sectę huius professionem accedentes nonnihil suspensum animum primitus gerant, deinde (si tamen dignoscendę ueritatis proposito hoc agunt) magis illuminati | nihil uerius esse existimant quam quod Sacrarum Litterarum monumentis contineri cognoscunt. Qui ita in fide stabiliri cupiunt (omnes autem cupere debent) Deo supplicent | et hominem illum imitentur, qui in

ad quę confugientes | carnis demonum-que impugnationes minus timemus, orationis armis accincti et cęlestis contemplationis fide protecti. Sequitur: Et peregre profectus est. non discedendo sed permittendo, ut in utranque partem libera sit operandi facultas. Misit deinde seruos ad fructus uineę colligendos ; misit enim prophetas, qui mandatorum Dei obedientiam exigerent. sed agricolę id est, Iudei proterui | et nullius bonę discipline patientes, nec Dei sui nunciis pepercerunt, alium afficiendo

cadunt dominorum. Rursum cum responsum Domini accepisset: Matth. 15. Magna est fides tua, fiat tibi sicut uis. Nequaquam tantę commendationis gloria sese extulit, sed potius eandem humilitatem, quam contempta non deseruerat, egregie deinde probata conseruauit, fidei suę magnitudinem magis ad diuine largitatis gratiam referens | quam ad arbitrii sui libertatem. Quod si quicquam ex eo sibi iactanter arrogasset, filiam pro qua supplicauerat, sanam non recepisset. Et

leuitas quicquid benefecerit , ipse suas laudationes iactabundus garrit | et facinus illud, quo meritum aliquod aput Deum consequi sibi potuisset, euacuat inanis glorię cupiditate. deinde hanc ipsam gloriam prauis operibus, ad quę semper pronior est destruit | et in suimet infamiam turpiter conuertit. Nam quanuis aliquando etiam non improbi ingenii esse uideatur, nunquam tamen non majore sui parte malus est. de quo Iacobus apostolus: Vir

lenitate, incontinentiam castitate | et breuiter uitium uirtute. Atque ita malarum passionum uictor eficitur, cum ad diuersas ab his actiones animum conuertere coeperit. In his deinde confirmatus omnes pręsentium tribulationum ictus excipit clypeo patientię, de omnibus Deo gratias agens | minus-que se pati confitens quam peccata sua mereantur. Hoc est ilud quod precipit Dominus et

dicente Domino: Matth5 Diligite inimicos uestros et benefacite iis qui oderunt uos | et orate pro persequentibus uos. Hoc prior pręstitit ipse qui precepit , deinde serui eius, qui suis persecutoribus monstrabant uiam salutis. et a quibus tormenta patiebantur, eis ignosci orabant. Proprium itaque Christianę fortitudinis est | seipsum uincere | et affectibus contra rationem nitentibus

qui libros diuinos ita legunt, ut a sanctorum interpretatione non discedant, a peruersis sensibus, qui cum Ecclesia non concordant, penitus abhorrentes. Quęre igitur in sancta lectione bonas margaritas, ut scias quid Lex pręcipiat, quid nuncient prophetę. Sed inuenta deinde preciosa margarita, quę est Euangelium Christi, omnibus aliis pręferendum scripturis, eam amplectere, eam exosculare, eam pro uiatico habe cum ambulas, pro cibo cum recumbis, pro puluillo cum dormis, pro speculo cum uigilas. nunquam euangelicus codex uel de manibus

cui nihil est absconditum, sicut olim Iudeis, ita etiam nobis exprobret dicens: matth9 Vt quid cogitatis mala in cordibus uestris? Primo suggestioni lasciuientium cogitationum erit resistendum, ne placeant, deinde si quicquam delectauerint, ne eatenus gratę sint, ut usque ad consensum facti animum inclinent. Quod si euenerit, iam certe commisisti scelus illud, quod cogitasti ut committeres, si

loculi eius! Et qui dormit cum iumento uel cum sorore uel cum socru uel cum uxore proximi! Et qui percusserit proximum et qui pro precio uitę insidiatur alienę! Post multa: Maledictus, aiunt, qui non permanet in sermonibus legis huius nec eos opere perficit! Deinde iterum ad maledicendum acrius insurgentes ad transgressorem-que conuersi dicunt: Deut. 28 Maledictus eris in ciuitate, maledictus in agro, maledictum horreum tuum et maledictę reliquię tuę, maledictus fructus uentris tui et

pro scelere puniuntur. Reg. 4. 25. Hic capta a Caldeis Hierosolyma cum fugeret, comprehensus uinculis-que constrictus coram rege una cum liberis adducitur. Hi spectante patre trucidantur, ille deinde etiam oculis orbatur, quas mallet ante errutos, ne filiorum cędem uideret. Vinctus postremo et cęcus in Babylonem est ductus, templum ipsum atque domus urbis igni consumptę, turres ac moenia solo ęquata, populus captiuus, pręter eos qui ceciderant, Babylonem translatus.

quia aduersarius uester diabolus tanquam leo rugiens circuit quęrens quem deuoret; cui resistite fortes in fide! Vigilantia primo opus est, ne imparati opprimamur, deinde fide, ut resistamus et uincamus. Quod si sępius uincere contigerit, etiam uirtute proficere continget. Superatis enim nequitię suggestionibus | restat ut ad bonorum operationem conuertamur. Ad hęc autem perficienda non sufficit nostra fragilitas.

luxuria libidinibus-que abstinere. Cum crapulati fuerint, graui sopore premuntur, quos ronchizantes non facilius excites | quam syluestres ursos | aut uitulos marinos. Putas experrecti ad orationes procumbant | uel ad decantandos psalmos instent? ientacula conquirunt, prandia deinde parari iubent, et cum hesternas perpotationes diu dormiendo uix edormierint, iam sese nouis ac recentibus ingurgitant | ne tunc quidem uigilare putandi cum uigilant. Nam eo quoque tempore inerti ueternoso-que stupore premi uidentur, oscitant, hiatant

Lucas ait, auulsus est ab eis quantum iactus est lapidis. Locus igitur ab omni strepitu uacuus, (si fieri potest) eligatur offerendę Deo precationi, ut purior syncerior-que offeratur. Deinde cum cogitaueris quam potens, quam immensus sit, quem allocuturus es, quam e diuerso tu uilis atque abiectus, humiliter quantum potes accede | suspirans, ingemiscens, lachrymas etiam si potes fundens. illum-que imitare publicanum, qui stans a longe

cuncta in agris exaruissent. Idem uiduę Sareptanę inopiam farinę olei-que copia exhuberare fecit filio-que eius mortuo, cum orasset, uitam instaurauit. Eliseus quoque Deum precatus, uiginti ordeaceis panibus centum uirorum famem saturauit, ita ut etiam reliquię superfuerint. Deinde Sunamitidi hospitę diu sterili prolem a Domino exorauit et, qui natus fuerat, puerum uita defunctum reuiuiscere fecit. Postremo Naman Syrum leprę morbo laborantem sanitati restituit. Nec terrenis corporibus modo, uerum etiam cęlestibus iusti atque fidelis

cunctis pulueris micis euentilatum non fuerit. Mar. 8 Denique, ueluti cęcus ille, qui nondum satis credulus uisu recepto quasi per caliginem cernebat uidebantur-que ei homines (ut Marcus ait) tanquam arborum effigies incedentium, deinde plena fide Christum suscipiens iterum-que ab illo contactus clare uidere coepit omnia. Ita nunquam perfecte illuminari poterit, cuius non erit ex omni parte poenitentia perfecta. de qua perfectione inferius, quantum Dominus nostras

Non enim pro eo quod quis nolens, sed pro eo quod uolens benefacit, laudem meretur atque gloriam. Voluntas ergo ut bene de Deo mereri possit, libera ad poenitentiam agendam accedat, non coacta, non ui aliqua compulsa. Deinde uoluntarię poenitentię iungenda est submissę mentis humilitas. Ille qui a patre recedendo peccauerat, ueniam petendo dixit: Luc. 15 Non sum dignus uocari filius tuus. fac me sicut unum

et tanquam ignauissimum uineę suę, hoc est animę tuę, quam tibi commendauit, cultorem arguat dicens: Esa. 5 Quid facere debui uineę meę, et non feci? expectaui ut faceret uuas, et fecit labruscas. deinde indignatus poenam inferat, quam subdit: Auferam sepem eius, et erit in direptionem. diruam maceriam eius, et erit in conculcationem | et ponam eam desertam; non putabitur et non fodietur; et ascendent super eam uepres et spinę; et nubibus

lepram et lepram, ipsi peccatorum nostrorum morbos curent, ipsi nos ad ęternam transmittant salutem, suppeditantes quicquid ad eam assequendam nobis necessarium fuerit. Necessarium est autem baptismo ablui, chrismate inungi. sed quoniam etiam post hęc in multis delinquimus, nihil deinde ita necessarium est | ut peccatorum cum poenitentia confessio. Hac sola quoties cadimus, errigimur et stamus. Baptismus quidem sordes ante se contractas eluit semel, confessio semper.

tui accedimus, ut corpori et sanguini tuo communicemus. Indigni quidem, sed tamen abs te inuitati, qui infirmitati nostrę pręsentaneum porrigens remedium, sacratissimum corpus tuum sub specie panis: Accipite inquis et comedite | hoc est corpus meum. deinde preciosum sanguinem tuum sub specie uini in calice infusum propinans ais: Bibite ex hoc omnes. Hic est enim sanguis meus Noui Testamenti, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum. Et ante per Salomonem in Prouerbiis hortatus es

Non delibutum unguentis te incedere pręcipit, quod luxurię uitium est, sed quia caput tuum Christus est, pasce esurientem, pota sitientem, uesti nudum, et caput tuum unxisti. Ait enim: Quod uni ex minimis meis fecistis, mihi fecistis. Deinde maculas animę tuę poenitudinis fletu ablue, et faciem tuam lauasti . atque non hominibus ieiunare uideberis, sed Deo. Tale habetur illud, de quo in Esaia clamantem auidimus Dominum: Hoc est ieiunium quod

in Moysen murmurauerunt. Profecti ab Aegypto ibant cum illo per solitudinem | et cum esurirent, manna de cęlo pluente aliti sunt, et cum sitirent, aquis de petra eductis potati. Deinde postquam manna contempto Aegyptias dapes concupissent, coturnicum uis ingens castra operuit. quarum carnibus ad nauseam usque satiati, malę concupiscentię proteruę-que murmurationis, qua et Deum et Moysen ducem suum offenderant, poenas dedere.

nobis commendat dicens: Quod audistis ab initio, in uobis permaneat. | quia si in uobis permanserit, quod audistis ab initio, et uos in Filio et Patre permanebitis. Dominus etiam in Apocalypsi: Esto fidelis inquit usque ad mortem, et dabo tibi coronam uitę. Deinde in spe quoque perseuerandum est, ut sicut per fidem ita et per spem habitet in nobis Christus. Habemus enim Apostoli testimonium affirmantis nos esse domum Christi, si fiduciam et gloriam spei usque ad finem firmam retineamus. Postremo

dum in lecto distentus recumberet, serui inuadentes trucidarunt. Quid Iuda Scariotho felicius, cum ad apostolatum fuit electus, cum potestatem accepit morbos curandi, mortuos suscitandi | demoniis imperandi? Quid eodem illo deinde miserius, cum ex fideli coeperit esse infidelis, ex domestico fugitiuus, ex apostolo proditor? Auaritia superatus Dominum suum uendidit, et qui demonia pellebat, demonio subiicitur. eo enim cor eius ingresso tam grande scelus commisit | ueniam-que desperauit | et laqueo sibi

enim cor eius ingresso tam grande scelus commisit | ueniam-que desperauit | et laqueo sibi mortem consciuit. Patet igitur, quid de illo miscellione sperandum sit, qui cum diu egregie magnifice-que sese gesserit, ad flagitia deinde conuersus ab iis non discedat. Cum pręsertim pręter iam dicta exempla etiam scriptum sit: Qui transgreditur a iustitia ad peccatum, Deus parauit eum ad romphaeam, hoc est ad uindictam. Romphaea enim teli genius

uitę curriculo ad impudica inhonesta-que diuertimur, ualde quidem uerendum est, ne forte iam iudicati simus, pręsertim si poenitentiam agere et ad priora redire negligimus. Primum ergo totis uiribus enitendum erit, ut cum iugum Domini subierimus, in proposito perstemus. deinde siquando delirare contigerit, cito rursum directo uomere coeptam arationem prosequi studeamus, ne forte si moram fecerimus, Herodi similes simus. qui uiso Iesu ingenti affectus est lętitia plurimi-que ipsum fecit, mox

ingenti affectus est lętitia plurimi-que ipsum fecit, mox autem mutata in contrarium uoluntate contempsit atque illusit; uel ne pares inueniamur Iconiis illis , qui Paulum et Barnabam primitus pro diis habuerunt, deinde lapidum ictibus impellentes ciuitate ueluti inimicos eiecerunt; ne etiam simus arundo uento agitata et de nobis dici queat: Vię eorum tenebrę et lubricum. Non est mutatio ista dexterę Excelsi, sed morphosis diaboli. Non ergo simus populus ille, qui (ut Hieremias

Et quoniam sola Dei sapientia | non uana sed uera est, per quam solam patet aditus ad beatitudinem: Sapientia, inquit Iacobus apostolus, quę desursum est, primum quidem pudica est, deinde pacifica, modesta, suadibilis, bonis consulens, plena misericordia et fructibus bonis, non iudicans sine simulatione. Omnes itaque uirtutes ista sapientia nobis diuinitus ostensa in se

Nemo cum tentatur dicat, quoniam a Deo tentatur. et ne ambiguum relinqueretur, de qua tentatione hoc diceret, subiunxit: Deus enim intentator malorum est. ipse autem neminem tentat ad malum. unusquisque uero tentatur a concupiscentia sua abstractus et illectus. deinde concupiscentia cum conceperit, parit peccatum; peccatum uero cum consummatum fuerit, generat mortem. Tentatio ergo carnis et diaboli semper prouocat ad peccandum. Quare de istorum

Ad Galat. V Caro enim concupiscit aduersus spiritum, spiritus autem aduersus carnem | hęc sibi inuicem aduersantur, ut non quęcunque uultis illa faciatis. hęc Apostolus. Deinde quis utriusque finis sit ostendens ait: Manifesta sunt opera carnis, quę sunt: fornicatio, immunditia, luxuria, idolorum seruitus, ueneficia, inimicicię, contentiones, emulationes, irę, rixę, dissensiones, sectę, inuidię,

alit, sibi seruientibus deese non poterit. Matth. VI Ideo: Respicite, inquit, uolatilia cęli, quę non serunt neque metunt neque congregant in horrea, et Pater uester cęlestis pascit illa. nonne uos pluris estis illis? Deinde considerare nos iubet lilia agri quomodo crescant, quali colore tegantur. et: Si, inquit, foenum agri, quod hodie est | et cras in clibanum mittitur, Deus sic uestit, quanto magis uos modicę fidei? Vnde ipse Deus, ueluti non habens quorum iustius curam gerat |

sententiam repetit dicens: Io. XV Hoc est pręceptum meum, ut diligatis inuicem sicut dilexi uos. et sequitur: Maiorem hac dilectionem nemo habet, quam ut animam suam quis ponat pro amicis suis. deinde paulo post: Hęc mando inquit uobis, ut diligatis inuicem. per hoc quod pręcipiendo replicat sępius de dilectione, maiore studio et diligentiore cura sequendam esse demonstrat. Quicquid enim magis

post rixas ne manibus quidem temperabis, in nullo prorsus phariseis cedens, qui tentarunt prius illum quem oderant, capere in sermone, ut captum accusarent | et eadem malicia os eorum qui ipsum in Hierusalem euntem laudibus prosequebantur obstruere uolebant | iubentes, ut tacerent. Deinde etiam edicto statuerant, ut siquis eum confitetur Christum, extra synagogam fieret. Postremo cum nullum finem inueniret inuidia, quandiu uiueret ille cui inuidebatur, falsis testimoniis circumuentum accusant | et totis animis ad necem innocentis maleuoli homines concitantur.

pax et Ismahelis extitit, qui amicissimum se ostendens ad Godoliam cum decem uirorum comitatu uenit | et cum iisdem conuiuio gratanter fuit exceptus | nulla tamen benignitate amici motus est ne perficeret, quod animo uersabat | inter epulas ipsum primo Godoliam, deinde illos qui in pręsidio erant concidit | oppidum-que occupauit. Eo loci postea octoginta uiros Hierosolymam ad sacrificandum pergentes, ut ad se in Masphat diuerterent rogauit, ueluti pro magno habiturus, si tales hospites habere sibi contigisset. cum autem uenissent, rebus

pacem Assideis iureiurando firmatam cum dedisset, sexaginta ex eis die uno interimi fecit. Triphon Et Triphon, Antiochi regis adolescentis exercitus pręfectus, primo Ionathan, regis amicum, simulatę beniuolentię blanditiis illectum interfecit, deinde regem ipsum. atque hac tanta usus perfidia Asię regnum possedit. p. XII. XVI. Ptolomeus Et Ptolemeus, Abobi filius, Simonem liberos-que eius Mathatiam et Iudam ad Hiericuntem in arce Doch

Helisei oratione aqua potu noxia salubritatem recepit, terra sterilis foecunditatem; uidua Samaritana cum inopia laboraret, oleo abundauit. in Suna ciuitate mulier, apud quam ille hospitabatur, diu sterilis filium suscepit. et cum deinde hunc ipsum filium sibi sublatum fleret, mox ab eo uitę restitutum uidit. Item Heliseus cum orasset, pulmentum amarum in dulcem conuertit. Centum hominum turbam uiginti panibus satiauit. Leprosum Naman sanum fecit.

psalmista dicens: ps. 23 Quis ascendet in montem Domini? aut quis stabit in loco sancto eius? et respondet: Innocens manibus et mundo corde, id est, qui nec actionis improbę | nec cogitationis malignę uitio fuerit pollutus. deinde sequitur: Qui non accepit in uano animam suam | nec iurauit in dolo proximo suo, hoc est, qui post uanitates et insanias huius mundi non abiit | nec quenquam uerbis ad fraudem compositis decipere est conatus .

Color albus Quoniam autem ubique color albus ac ruffus leprę tribuitur, quęri potest, quomodo albedo peccato conueniat, cum pręsertim Ecclesia in Canticis nigram se prius fuisse fateatur cum erraret, deinde formosam, cum credens Christo sponso iuncta esset. qua ratione igitur lepra candida est uel ruffa? Sed quia uel tegimus peccata uel ostentamus, ideo arbitror lepram candidam hypocritarum sepulchris similium dealbatis. Color ruffus Ruffam uero

regum et Dominum dominantium offendere non uerentur. testis est bis euersa Hierusalem, primo a Caldeis propheta dicente: Baruch 6 Propter peccata quę peccauistis, abducemini in Babyloniam captiui a Nabuchodonosor, rege Babyloniorum. deinde a Romanis. quod futurum illis prędixit Christus Dominus, quem ob inuidiam persecuti sunt. Hoc autem peccatis exigentibus euenire etiam in Ecclesiastico discimus, ubi dicitur: Eccl. IX Regnum a gente in gentem transfertur |

scortandi inexplebilis cupido, stupri, adulterii | alię-que libidinis, quę ne dici quidem honeste potest, perpetratio, et illa quę libidinem incitent: obscoeni cantus, molles musicorum soni, uirorum cum mulierculis lasciuientia tripudia | alia-que huiusmodi plura. Ipsa deinde dignitatum honorum-que appetitio genitrix est inuidię, nutrix superbię, amatrix inanis glorię. Is enim qui uideri publico aliquo officio dignus concupiscit, aliis detrahit, ut se efferat, aliorum facta deprimit ut sua extollat, adulatoribus fauet | et uix ullo uitio

Luc. xi Vę uobis pharisei qui diligitis primas cathedras in synagogis et salutationes in foro. Recordare pręterea quam graui onere premuntur qui in dignitate constituti sunt. primo quod multo magis illis imputatur peccatum quam cęteris, deinde quod non pro se modo, uerum etiam pro omnibus quibus pręsunt, tenentur reddere rationem. Et si per eorum negligentiam plebs deliquerit, tam alienę quam suę culpę rei erunt. Vt postremo diuitias non concupiscas, Apostoli pręceptum ad mentem reuoca:

sacerdotis perdidit. Gula Helam, regem Israhel, serui sui gladio interimendum obiecit. Gula Holophernem, Assyriorum ducem, unius mulierculę manu perire fecit. Gula Sodomitas et Gomorreos prius in nefandos egit concubitus, deinde igne et sulphure de cęlo pluente extinxit. gulę uitio id illis accidisse Dominus testatur in Ezechiele dicens: XXI Hęc fuit iniquitas Sodomę: superbia, saturitas panis | et abundantia, et ocium ipsius et filiarum

V Saturaui eos et moechati sunt, et in domo meretricis luxuriabantur. Ex quo satis constat | de uentris ingluuie gigni libidinis intemperiem. Cum igitur tot mala ex incontinentia gulę deriuentur, multo tamen ęrumnosiora his deinde sequuntur. Quid enim miserius quam ęternę beatitudinis expertem fieri | et nunquam finiendis affligi suppliciis? Ad Cori. prima VI Ebriosi

Qui ergo temperans fuerit, primum cor suum circumcidet, ne cogitet malum, ne prauę appetitioni assensum prębeat | qui enim assenserit | et ad perficiendum scelus quod cogitauit animum inclinauerit, hic incircumcisus corde erit. Incircuncisus auribus. Deinde qui temperans fuerit, suas aures circumcidere curabit, subtrahendo auditum delatorum susurris, adulatorum blanditiis, turpibus scortatorum canticis | impudentię-que scurrarum. Qui uero aliquem ex his libenter audierit, incircumcisus auribus erit.

est. et si sępius uiceris, periculum est ne postremo uincaris. Quanto autem difficilior uictoria, tanto et uictorię remuneratio maior ac pręstantior. Nunc ergo non incongrue referenda incidunt, primo castitatis pudicicię-que bona, deinde contrarię libidinis mala, ut his deterriti, illis allecti pertinacius in proposito persistamus uirtutis. Castitatis quidem principatum tenet illibata uirginitas.

uel Thalassio inter se pepigere, ut uana solebat gentilitas, sed ut decet fideles, Deo uero inuocato Christo-que teste et Ecclesia. Nihil magis ratum esse debet | quam quod his accitis ac pręsentibus pie iuste-que fuerit promissum. Deinde idem Apostolus paucis uerbis multa complexus: Ad Cori. prima VII Vxori inquit uir debitum reddat, similiter autem et uxor uiro. Debet quippe alter alteri fidem, debet charitatem,

conivge diligenda temporeqve continendi. Caput VIII Quod autem uiros respicit, uidelicet non oportere contemni uxores, dictum est supra. sed ut euidentius ea res constet, dicemus nunc qualiter ipsa uxor diligenda sit, deinde etiam continendi tempora indicabimus. Paulus apostolus | Ad Ephe. V Viri inquit diligite uxores uestras | sicut et Christus dilexit Ecclesiam | et seipsum tradidit pro ea, ut illam

est) secundo uiduas, ultimo maritas . Quod de altero sexu dicimus , de utroque sentimus. Prior est apud Deum qui foeminam nescit, deinde qui post cognitam castitatis uotum suscipit, postremo ille qui gignendę prolis gratia matrimonio seruit | et pudiciciam atque charitatem genitali thoro debitam colit. Hęc sunt tria illa hominum genera, de quibus in Euangelio dicitur: Matth. 24

negare poterit, nisi qui Scripturarum repugnare uoluerit ueritati, malens damnari cum infidelibus | quam cum fidelibus saluari. Vt igitur cęlestes ęternas-que opes capiamus, primo ueritatis cognitione opus est | ueri-que confessione, deinde ut delicta nostra expientur, et qui prius peccatis grauabamur, bonis actionibus proficiamus. Hęc autem omnia pręstare poterit fidelis ac syncerę mentis elemosina. act. 10 Cornelius

Ioseph. Daniel Neque enim peccauit Ioseph a pharaone accipiens dona | neque Daniel a rege Babylonis. Vtrunque diuina prouidentia contigit, ut populus Israhel prius in Aegyptum confugiens principem suę gentis haberet a quo aleretur. deinde in Caldea captiuus, a quo protegeretur. Ideo isti nec honorem nec dona recusarunt, ut suis in necessitate succurrerent, non ut sibi opes aceruarent. Beatus est autem qui pręceptum Domini obseruat dicentis:

opes certa ultro se dedentium cęde quęrere? Plebis tamen mercede militantis ista auaritia, illa uero regum. Hirtacus / Herodes. Hircanus enim prius, deinde Herodes Iudeę reges aperuisse feruntur sepulchrum Dauidis regis, thesaurum cum illo conditum rati. Scilicet non satis erat humanę cupiditati prędam capere ex uiuis | uel ex interemptis spolia | latentia quoque in monumentis cadauera excutere coepit.

extincta. Hęc in Lege, illa in Euangelio. Iudas. Anania. Saphira. Simon magus Iudam cupiditas ad laqueum usque perduxit. Ananiam et Saphiram morte perdidit repentina, Simonem magum prius maledicto, deinde nece affecit. Porro tam perniciosus est morbus iste, ut non modo corpora spiritu priuet, uerum etiam spiritum ipsum morti obiiciat ęternę. dicente Salomone:

Si enim quod male cessurum est dederis, gratias tibi aget donec iudicio officit affectus | cum autem damnum sentire coeperit, execrabitur | et amici gladio se perire clamitabit. Sin uero non dederis, quamprimum durum te et inexorabilem amicis conqueretur, deinde cum ad se rediens causam negationis iustam fuisse cognouerit, uere se abs te amari fatebitur | et tibi debebit, quod postulata non concedendo eum periculo erripueris, in quod uelut effrenis equus impetu ferebatur. Atque hanc quidem ob

quę homini dari queunt accepimus, accepturi adhuc meliora, si non ingrati decesserimus. Operęprecium erit huiusce rei proponere aliquot exempla. et primo eorum, quos Dominus gratiam sibi referentes amplexatus est. deinde illorum quibus pro ingratitudine intulit mala. ut cum pręsentia consyderauerimus , de futuris non ambigamus. beatos uidelicet et in cęlo fore, qui sic a Domino diliguntur in terra. e contrario autem in inferno quoque cruciandos esse, si non se

Ioseph Gen. 39 Gratus fuit Ioseph. In Aegypto dum seruus esset et iuuenis impudenter se ingerentis dominę libidini non consensit | maluit-que uitam suam periclitari | quam castitatem pollui, cum ab illa irata tentati adulterii insimularetur. Magnam deinde fratrum in se iniuriam cum ulcisci posset, magnis rependit beneficiis: eos quippe a quibus in seruitutem uenundatus fuerat, in Aegyptum urgente fame profectos benigne suscepit largiter-que aluit. Erat enim secundus a rege, cuius uisa

prodigiis terruit, populum Israhel eduxit de Aegypto, quando mare se aperiens aridum transeuntibus prębuit iter | et eorum persecutores oppressit aquis. Exodi. 31 Idem deinde in monte leges quas ad populum ferret, a Domino accepit. nemo tam familiariter cum Deo colloquebatur | nemo tam ardenter ab eo ad idola desciscentes puniuit. Ipso saxum

uoluptates, opes, ocia contemnere, continentiam seruare, modico contentos esse, religiosę uitę laboribus nunquam defatigari. Serui dei Talem quippe pro beneficiis gratiam primo Deo retulere apostoli, deinde martyres cęteri-que Christi serui, uirgines quoque et uiduę | omnes-que illi qui ecclesię autoritate in sanctorum collegio numerantur. Petrus. Paulus. Ioannes. Bartholomeus. Thomas. Iacobus maior.

sanguinem fratris tui de manu tua. cum operatus fueris eam, non dabit tibi fructus suos; uagus et profugus eris super terram omnibus diebus uitę tuę. Postremo et ipse interfectus fuisse creditur in septima generatione, ut prius annos multos aduersa sustineret maledictionis, deinde quod fratri intulerat, ipse ab aliis ferret. Peccatum Neque illa quidem parua fuit ingratitudo, illa malicia, quę Deum ad

illum colere debuerunt. De beneficiis Ivdeis collatis post dilvvivm. Caput V Videamus igitur primo, quę-nam illis ab indulgentissimo rerum largitore Deo pręstita fuerint bona. deinde quam ingrate ipsi ex aduerso se gessere, et simul quę postea passi sunt mala. Iudei Solis unius Dei ueritas fuit reuelata, solis leges de cęlo datę,

qua quinque regum Cananeorum prostratus est exercitus. Balaam pręterea prophetes asinę loquentis uoce prohibitus est eis maledicere, et pro maledicto induxit super illos benedictionem, benedictos a Deo esse non dubitans, pro quibus mutum animal uocem protulerit humanam. Victi sunt deinde Palestini tonitru et fragore de cęlo territi. Olophernes Caldeorum dux, cum urbes aliorum prouincias-que expugnasset, in Iudea unius foeminę manu uictus occubuit. Regnante Hierosolymis Asa innumerabiles Aethiopum copias ad internicionem

dii tui Israhel, qui te eduxerunt de terra Aegypti. Ob hoc iratus Dominus delere eos uoluit, sed Moysi pro ipsis instanter supplicanti gratiam fecit. Moyses tamen indignos tabularum beneficio testatus, de monte descendens ipsas confregit | uitulum-que contriuit. deinde Deo iubente Leuitę sumptis armis die illo uiginti tria milia fere ex iis qui uitulum adorauerant occiderunt. ut eum morte dignum esse noueris, qui in Deum ingratus est. Post hęc contempto cęlesti cibo cum Aegyptias dapes concupissent, aduersus Deum et Moysen mussitantes,

ad tempora iudicum. Iosue defuncto degenerauit populus. Colere coepere Baal et Astaroth, non numina sed monstra. Ob hoc passi sunt direptiones rerum-que detrimenta | nec omnino pares esse poterant uiribus aduersariorum. Deinde quoniam Palestinis et Cananeis aliis-que idolatris cultu et connubiis iungere se ausi fuerant, Deo poenam huiusce flagitii exigente annos octo seruierunt Cusanrasathaim Mesopotamię regi. Cum autem illos pręuaricationis poenituisset, liberati sunt. Sub liberatoribus

illis uero uita defunctis ueluti laxato freno quocunque rationis expers appetitio uocasset, eo ferebantur. Itaque sub Othoniele etiam fidem Deo seruarunt. eo autem mortuo statim ad idola desciuere. Quamobrem tunc quoque seruire compulsi sunt Eglon Moabitarum regi annos octodecim. Deinde post obitum Aioth ducis cum iterum idola colere coepissent, oppressi sunt seruitute a Iabin Cananeorum rege per annos uiginti. Post Debboram quoque uxorem Lapidoth (et ipsa enim pręfuit populo) peccauerunt | atque septem annis a

pro diis colendos posuerat Hieroboam primus ex Iudeis Samarię rex. Eam ob rem Abię Hierosolymarum regi, in pręlio succubuerunt; die uno quinquaginta milia eorum desyderata sunt. Ciuitates tres amissę: Bethel Hiesana et Ephron. Deinde regnum de familia Hieroboami ad alios translatum. Postea regnante Achab aduersum Syros profecti, ob hanc ipsam idolatrię culpam superantur. Achab quoque sagittę ictu interficitur. Regnante Ioachan seruierunt Azahelo , regi Syrię.

(!) Cum enim Matathias iste qui et Sedechias est dictus, a Caldeis defecisset, obsedit eos Nabuchodonosor Caldeorum rex, urbe potitus est, Sedechiam cum liberis fugientem comprehendit, liberos illo spectante trucidare iussit. ei uero nequid deinde iocundi uideret, oculos erruit | et uinctum secum Babylonem abduxit. Post hęc Nabuzardan ducem cum ualida militum manu misit, qui moenia urbis demolitus solo ęquauit, domos templum-que incendit, ciues in

Atque hęc hactenus. nunc autem ad reliquas charitatis partes descendere statuens, arbitror non minimam, sed pręcipuam potius esse: cum bene uiuendi pręcepta didiceris, operam dare ut alios doceas. Igitur de illius qui docere uult officio disseremus. deinde uidebimus , quantum iuuat, si adsit qui doceat, et quantum nocet, si absit. De officio catholici praedicatoris. Caput XI

Hierosolymam ab Artaxerxe dimissus redisset. Ita enim scriptum de illo legimus: Esdrę primo 7 Esdras autem parauit cor suum, ut inuestigaret legem Domini, et faceret | et doceret. Et apostoli ante Spiritu Sancto replentur, deinde prędicationis officio fungi iussi sunt. Porro quod aliis pręcipiendo ędificabant, ne aliter agendo destruerent, id etiam ipsi pręstare studuerunt, non minus exemplo docentes quam sermone.

de quibus scriptum est: ps. 18 In omnem terram exiuit sonus eorum | et in fines orbis terrę uerba eorum. Qui non modo illos qui tunc erant docuerunt, uerum etiam posteros omnes qui sunt qui-que deinde erunt, ad quoscunque scripta illorum peruenerint. Ac nequid ex his quę in terra fiunt sanctorum labore doctorum maius esse credatis, hoc labore fundata est Christi Ecclesia, hoc ędificata, hoc permanet et aduersum hereses inuicta | et aduersum

laboret manibus suis quod bonum est, ut habeat communicare ei qui indiget. Hoc idem suo te exemplo hortatur mulier illa fortis, de qua scriptum est: Prouerb. 31 Quęsiuit lanam et linum et operata est consilio manuum suarum. deinde sequitur: Manum suam aperuit inopi, et palmas suas extendit ad pauperem. Grandis profecto charitas | non tam pro sua quam pro aliorum inopia laborare | et operi propterea libentius incumbere, ut

Porro quoniam et humiliabatur plurimum | et uehementius quam cęteri diligebat, dedit ei Dominus claues regni | et principem constituit apostolorum. Paulus de uase irę uas factus est electionis | quantum antea furore aduersus Christum intumuerat, tantum deinde propter Christum humilitate se deiecit. Ad Cor. 1 15 Ego inquit sum minimus apostolorum qui non sum dignus uocari apostolus, quoniam persecutus sum Ecclesiam Dei. gratia autem Dei sum id

De hvmilitate Christi. Caput XXIV ICXC Io. 1 Dei uero Filius factus est Hominis Filius. Verbum caro factum est, et habitauit in nobis. Quid deinde? Et uidimus inquit gloriam eius, gloriam quasi Vnigeniti a Patre | plenum gratię et ueritatis. Qui eius glorię consors esse desyderas, eius humilitatis prius te socium ac participem exhibeas oportet.

Nam neque libidinosis proderit humilitas | neque gulę uentri-que seruientibus | neque alii alicui flagitio subnixis. humilitatis ordo Prima humilitas esse debet Deo obedire. deinde prępositorum iussa exequi, postremo facilem se omnibus pręstare, neminem offendere | et pati potius iniuriam quam inferre, nihil terrenum appetere, sed cęlestium desyderio semper inhęrere.

posuerant sibi sedem in terra Senaar. Turrim enim ędificarunt , cuius altitudinem ad cęlum usque educere decreuerant. Tam igitur stulta est superbia, ut etiam nulli mortalium possibilia pręsumat. Inter ędificandum linguis confusi sunt, deinde per orbem dispersi, ita ut | neque intelligere alter alterum | neque simul consistere quiuerint. Senacherib reg. primo 19 Senacherib Assyriorum rex (ut ante est dictum) Deum Israhel blasphemare ausus una nocte cęsis ab angelo

. Balthasar Dani. 5 Balthasar Caldeorum rex, quia uasis sacris, quę de Hierosolymis translata fuerant, bibit in conuiuio | et idola uana colens laudes dixit diis, ante manu supra parietem scribente territus, deinde ipsius interpretatione scripturę, postremo nocte insequente interfectus est. Anthiochus Mach. 2 9 Antiochus Epiphanes et ipse in Deum blasphemus | ira-que tumens minabatur urbem

uitam obiit, adhuc deterius ab immortali uerme in inferno carpendus quam a quibus consumptus est. C. Cęsar Gaius Cęsar (ut Iosephus refert) cultum sibi tanquam Deo exhiberi iussit, statuam in Capitolio posuit | se Ioui parem dictitans | deinde in senatu interemptus Deus esse desiit, ita ut ne hominis quidem in eo facies aliqua superesset toto tandem in cineres conuerso. Talibus imprecatur Ecclesiasticus dicens: Eccli 36 Contere

uirtute Spiritu Sancto fauente aggrediemur . De obedientia deo praestanda. Caput IX Primum omnium Deo obediendum est, deinde aliis propter Deum. Nemini autem in eo gerendus est mos, in quo offenditur Deus. Omnia extrema prius perpetienda sunt | quam contra Dei iussa, mandata, leges aliquid agendum. Nec unquam dubitandum, quin illud bonum

Ad Hebre. 13 Obedite prępositis uestris et subiacete eis. ipsi enim peruigilant, quasi rationem pro animabus uestris reddituri. Pontifici maximo ante alios parendum est. Christi enim uicem gerit in terra. Deinde ab illo ut nostro conuentui pręsint constitutis. omnibus denique qui ex eius autoritate ius habent quod uolunt nobis imperandi, ut deo erit obediendum | semper tamen habita superiorum ratione, ne forte dum minoribus obedimus, eos quibus et

pręsint constitutis. omnibus denique qui ex eius autoritate ius habent quod uolunt nobis imperandi, ut deo erit obediendum | semper tamen habita superiorum ratione, ne forte dum minoribus obedimus, eos quibus et ipsi obedire debent offendamus. Deinde parentibus nostris obedire nos et natura suadet | et diuina lex iubet. Vnde Apostolus: Ad Ephes. 6 Filii inquit obedite parentibus uestris in Domino, hoc enim est iustum. honora patrem

eadem repetuntur in Deuteronomio. para. 2 25 Amasias Et in Paralipomenon libro legimus | Amasiam regem Iuda cum Syris congressurum centum talentis centum milia militum conduxisse. deinde ut uiri Dei iussis obediret, dimisisse conductitios | et cum paruo suorum numero ingentes hostium copias fudisse uictoria potitum. Itaque qui cum paucis uicit, uictus cum multis fuisset, si non

Cęterum non minoris criminis reus est, qui non paret illis, qui a Deo destinantur uel constituuntur, ut instruant nos aliquid ac doceant, siue ut pręsint nobis atque imperent. Hi sunt primo angelici de cęlo spiritus, deinde pontifices, prophetę, principes, genitores, mariti | et omnes qui uel publico uel priuato iure pręferuntur atque pręstant. gen. 19 Angelis non obediuit uxor Loth, cum de Sodomis fugerent. admonita enim ne post se

Sed non multo post maxima pars illorum in pręlio a Syris prostrata | et rex a seruis suis domi interemptus poenas dedere. parali. 2 25 Amasias rex Iuda cum obediuit prophetę de hostibus triumphauit, cum obedire noluit uictus est. Deinde suorum etiam insidiis exceptus atque peremptus. Et nos profecto si nostris prophetis, id est diuini uerbi pręceptoribus non paruerimus, Deo ulciscente perire necesse erit. et isti qui nunc nostrę salutis consultores sunt, in die Iudicii

Dominus noster factus est obediens usque ad mortem, mortem autem crucis. propter quod et Deus exaltauit illum. Si ergo cum Christo exaltari cupimus in gloria, cum Christo prius prosternamur in humilitate | Deo ante omnia obediendo, deinde hominibus illis, quorum iussa exequentes Domino seruimus. Illorum uoluntatem nostrę uoluntati semper pręferamus. De patientia Calumnię. Caput XIII

Prosunt igitur non obsunt aduersa, si ęquo animo perferantur. Si enim assuesces ferre difficilia, quę facilia sunt feres leuius. Deinde per patientiam aduersitatum pro delictis facimus satis. quoniam quę per uoluptatum blandimenta perpetrantur, per contrarii doloris tolerationem purgari debent. Et cum hoc contigerit, tunc est nobis Dominus

multa mira et incredibilia operari. Cum-que in omnibus diues esset, elegit sibi paupertatem, aliorum impensis uitam sustentauit, alieno usus est hospitio, esuriuit, sitiuit, fatigatus est. flesse pluries legitur, risisse nunquam. Adhuc puer quęsitus est ad necem. deinde adultus odia semper perpessus est impiorum. a discipulo uenditus ac proditus est, a Iudeis comprehensus et afflictus | et qui peccatum non fecerat, ligatur, accusatur, falso testimonio circumuenitur, conspuitur, alapis cęditur, deluditur, maledicitur, spinis coronatur,

Ex his ostenditur | eum qui patiens est, nunquam murmurare, nunquam conqueri, sed inter malos quoque mitem atque mansuetum esse | et inter inquietos quietum. Impatiens autem prius ipse suę inquietudinis causa est, deinde etiam aliorum: hos odit, illis irascitur, alios contumeliis, alios afficit uerberibus. ipse uero intra se iracundia ęstuat, bile tumet, liuore consumitur. iuxta illud: Ecclesiastici 30

ab Anani propheta, quod fiduciam habuerit in rege Syrię et non in Domino, iussit illum mitti in neruum, et Dei nuncium in uincula coniicere non fuit ueritus. Sed male illi cessit ista audacia: plurimi de populo perierunt, ipse anno deinde tertio pedum dolore consumptus est. Hier. 36 Ioachim Sed neque Ioachimo Iudeę regi fuit impune | Hieremię uolumen per manum Baruch scriptum, in quo mala super regno suo uentura prędicebantur,

dicente Iacobo apostolo: epla. 1. Siquis putat se religiosum non refrenans linguam suam , sed seducens cor suum, huius uana est religio. deinde ait: Idem. 3. Siquis uerbo non offendit, hic perfectus est uir; potest etiam freno circumducere totum corpus. Potest ergo omnibus corporis sensibus imperare,

tamen maiores eorum pietatis, relligionis et auctoritatis fuerint, non ab re erit pauca commemorasse.

3. Federicus et Bartholomaeus Fregepanes Belam, Vngarorum regem, anno Domini millesimo ducentesimo quinquagesimo sexto campestri praelio a Tartaris profligatum, regno deinde expulsum et ad maritima latibula fugientem (quo tempore Veglia insula potiebantur) benignissime excaeperunt et uiginti quattuor auri atque argenti facti marcharum millibus donauerunt. Quo auxilio ille se suosque colligens, adiuuantibus maxime Fregepanum copiis, Tartarorum rabiem repressit

ordinum quae adhuc extant monasteria summa impensa extruxit, templis uero et sacerdotibus ad centum ducatorum millia elargitus est, ita ut nulla fuerit per totam Dalmatiam celebrior ecclesia cui auri aliquid uel argenti, aut preciosam uestem non legauerit. Validissimo deinde praesidio Illyricum a Turcis, dum prorex esset, tutari non destitit. Quarum rerum causa a Martino V. Pontifice Maximo per litteras Apostolicas summopere commendatus est.

6. Stephanus, eiusdem Bernardini pater, Mathiae item regi

Dei factus ponitur in paradiso uoluptatis, bonis gratuitis donatur, nomina rebus imponit. Eua de costa eius dormientis fuit formata. Serpentis fallacia decepti legem Dei pręuaricati sunt. Maledicitur primum serpenti, deinde mulieri, postremo Adę. Eiecti de paradiso, ne de ligno uitę comedant, passionibus subditi mortique addicti. Cherub ad paradisi custodiam constitutum. Et illi quidem genuerunt primo Cayn agricolam, deinde Abel, ouium

serpenti, deinde mulieri, postremo Adę. Eiecti de paradiso, ne de ligno uitę comedant, passionibus subditi mortique addicti. Cherub ad paradisi custodiam constitutum. Et illi quidem genuerunt primo Cayn agricolam, deinde Abel, ouium pastorem. Qui, eo quod sacrificia sua gratiora essent, a fratre Cayn per inuidiam interficitur. Cayn vero tanti parricidii conscius de misericordia Dei desperauit hintrauitque in terra Edom. Ibi

Abram autem consedit in terra Chanaan. Pollicitus est ei Dominus daturum se terram omnem multiplicaturumque semen eius. III. Abram deinde uenit secus uallem Mambre, quę est in Hebron. Bello inter reges orto Senair, Ponthi Elamitarumque gentium et reges Sodomorum, Gomorę, Adamę, Seboim, Segor concursum est in Valle siluestri, quę nunc dicitur Mare salis.

cum CCCXVIII uernaculis egressus de ualle Mambrę hostes inuadit, uictoria potitur, Loth captum et substantiam eius recuperat. Accepta benedictione a sacerdote Melchisedech, decimas omnium, quę acquisierat, offert. Regi deinde Sodomorum captiuos tantum petenti largitus est et substantiam, nihil sibi reseruans pręter uictorię laudem, Deo propicio partam. Rursum eidem a Domino promittitur semen stellarum numero exęquandum. Credidit Deo, et

uictor. Loth captum et substantiam eius recuperat. Accepta benedictione a sacerdote Melchisedech, decimas omnium, quę acquisierat Decima. , offert. Regi deinde Sodomorum captiuos tantum petenti largitus est et substantiam, nihil sibi reseruans pręter uictorię laudem, Deo propicio partam. Rursum eidem a Domino promittitur semen stellarum numero exęquandum. Credidit Deo, et

minori seruiturus esset. Gemellos peperit, Esau et Iacob. Esau tamen prior egressus est. Iacob matri, Esau patri charior erat. Esau cognominatus est Edom. Iacob ius primogeniturę emit ab eo pro pane lentisque edulio. Deinde fame compulsus abiit ad Abimelech, Palestinorum regem, in Gerrara. Et cum in Aegyptum proficisci uellet, angeli promissis inhibetur. De Rebecha dixit: Soror mea est. Arguitur simulationis. Fecit sementem,

Asser. Ruben repertas in agro mandragoras obtulit Lyę matri. Has illa prębuit Racheli pro concubitu cum Iacob, et enixa est quintum filium Isachar, sextum Zabulon et filiam Dinam. Rachel deinde a Domino exaudita peperit Ioseph. Post hęc Iacob, cum in patriam redire pararet, a Laban accepit partem gregis uelleris uarii, ne discederet, seruiuitque ei annis sex. Hinc quidem ualde ditatus est pecudum foetu,

uiris et pręda facta, mulieribus uero ac pueris in captiuitatem abactis Dinaque errepta abiere. Iacob diuinitus monitus abiecit deos alienos. Inaures eorum infodit post Sichem sub terebinto. Deinde ascendit Luzam in terra Chanaan, cognomento Bethel. Aedificat altare, locum appellat Domum Dei. Deus enim ibi fratrem fugienti apparuit. Illic Debbora, Rebechę nutrix, mortua sepelitur sub

rem habuit cum concubina eius Bala neque id latuit illum. Venit ad patrem Isaac in Mambre, hęc est Ebron. Ibi eum ipse et Esau sepelierunt. Fame plebem affligente misit decem ex filiis in Aegyptum ad comparanda frumenta. Deinde ipse quoque cum reliqua familia profectus in Aegyptum consedit in Gessen. Cęssit ei pharao rex possessionem optimo in loco Ramesses. Ibi generatione multiplicatus permansit annos XVII. Inuisit eum filius Ioseph

cognouit eos Ioseph ipse ab illis incognitus. Dissimulans, qui esset, objicit eis, quod loca exploratum aduenerint et captos mittit in carcerem non inde exituros, donec fratrem, quem reliquum esse dixerant, uenire facerent. Deinde, ut hoc pręstarent, abire dimissi Symeone obside relicto. Oneratis ergo iumentis frumento recessere. Pecuniam, quam pro eo soluerant, in saccis comperiunt. Rem patri indicant et Beniamin secum ad regem deducendum

a Mari rubro ad Palestinam et a deserto ad flumen. Scripsit Moyses Domini sermones, posuit altare, duodecim tribuum XII titulos erexit. Obtulerunt holocausta XII uitulos. Moyses Volumen foederis coram legit; illi omnes assensi sunt. Deinde Moyses et Aaron, Nadab et Abiu et septuaginta seniores Israhel, cum in montem ascendissent, uiderunt Deum Israhel: sub pedibus eius, quasi opus lapidis saphirini et ueluti cęlum, quando serenat. Ascendit Moyses montem fuitque ibi

Dei scriptę. Interim Aaron populo compellente uitulum de mulierum inauribus conflauit ab iisdem adorandum. Moyses ergo iubetur descendere. Dominum iratum pręcibus placat. Descendens uiso uitulo Tabulas ad radicem montis confringit, deinde uitulum conterot et: Siquis est Domini, inquit, iungatur mihi! Congregati sunt ad eum filii Leui, qui eius iussu die illo interfecerunt uigintitria fere milia honinum. Benedixit eis et reuersus Deum obsecrauit:

LEVITICVS Moysi de tabernaculo loquens disponit Dominus de sacrificiis faciendis et oblationibus et primitiis et uictimis et hostiis et aliis huiusmodi. Ipse Moyses deinde Domino iubente congregauit coetum ad ostium tabernaculi obtulitque Aaronem et filios eius. Lauit illos pontificalibusque indutos unxit et consecrauit, sicut pręceperat Dominus. Die septimo peracta est consecratio. Die autem

leprę, de mundatis ab ea, de uiro patiente seminis fluxum, de muliere sanguine fluente, ne Aaron sancta sanctorum ingrediatur quotidie et huiusmodi aliis; pręterea de matrimonio, de messe et uindemia, de dolo malo aliisque multis; deinde de sabbati obseruatione et ut blasfemans nomen Domini lapidetur, de possessionibus uendundis uel emundis, de uotis soluendis, de decimis offerendis. Pręcepta seruantibus cuncta prospera pollicetur Dominus, contraria minatur non

ducem populi constituerunt. Defuncto enim Iair filii Israhel ad idola prolapsi peccauerant et a Domino traditi sunt sub Palestinorum potestate seruieruntque eis annis duodeuiginti. Clamauerunt ad Dominum, et non exaudiuit eos. Deinde confitentes peccata sua idola de finibus suis proiecerunt, et placatus est Dominus. Igitur Ammonitę tentoria sua fixere in Galad. Israhelitę autem castrametati sunt in Masphat proponentes, ut, qui primus dimicare

hoc est Eleuatio maxillę. Sitiens clamauit ad Dominum. Et ecce, de molari maxillę egressę sunt aquę, quibus sedauit sitim. Locus uocatus Fons inuocantis de maxilla. Deinde ingressus Gazam adit meretricem. Palestini in portis custodiam ponunt. Ille autem ualuis euulsis euasit. Dalidam in ualle Soreth adamauit sibique coniunxit. Ea promissis corrupta solicitauit uirum sciscitans, in quo

Domino ab utero matris suę raso capite captus est mulieris proditione. Captum igitur oculisque orbatum Gazam adducunt et immolantes deo Dagon gratias agunt. Ipsum autem in carcerem coniiciunt. Deinde eductum ignominię causa inter duas columnas, quibus conuiuantium domus fulciebatur, constituunt. At ille dextra leuaque appręhensis columnis ipsam concussit donum seque met et tria fere milia Palestinorum oppressit

causa fuit Saulis uictorię in Palestinos. Mulieres cecinerunt: Percussit Saul mille, et Dauid decemmilia. Ob hoc exarsit in eum Saul capitali odio. Domi receptum lancea impetiit, ille declinato ictu effugit. Deinde amiciciam simulans Merob filiam ei despondit. Mox ea alteri data tradidit ei Michol, magis a Dauide dilectam. Sed rursum a Palestinis deuictis redeunti lancea minatus est. Ille fugiens uenit ad Samuelem in Ramatha. Saul

DAVID DAVID, Iesse filius, de tribu Iuda, de oppido Bethlem, pascebat oues patris sui, quando a Samuele unctus est in regem futurum. Hic Saulem spiritu immundo agitatum cytharę sono refocillabat. Fit deinde armiger eius. Goliam Palestinum ad certamen prouocantem interfecit. Reliqui in fugam conuersi regi Sauli cęssere uictoriam. Cum Ionatha, Saulis filio, amiciciam iniit. Dux magisterque militum fuit. Et quoniam magis eius

uictoriam. Cum Ionatha, Saulis filio, amiciciam iniit. Dux magisterque militum fuit. Et quoniam magis eius uirtus in plebe laudabatur, incidit in regis inuidiam. Rex primo uoluit eum interimere, deinde per beniuolentię simulationem filiam suam Michol eidem despondit. Mittit ipsum in Palestinos et cum uictoria redeunti insidias parat. Dauid ergo domi suę ab armatis obsessus per fenestram elapsus est. Fugiens uenit ad

Arcem Syon muniuit. Ab Hiramo, Tyri rege, accepit materiam ad regiam construendam. Duxit etiam alias uxores. Palestinos bis superat in Raphidim. Arcam ab eis redditam secum reduxit. Quam primo deduci iussit in domum Obededon, deinde in urbem. Et cum duceretur, ante illam lętanter tripudiauit. Quam rem cum ei uxor Micol exprobraret, sterilitate damnatur. Deliberabat ille Domino templum ędificare, sed per Nathan prophetam didicit id filio

audita lachrymas fudit et omnibus, qui factionis eius erant, pepercit. Amasam, eius ducem, Ioabi sui collegam fecit. Victori Hierosolymam reuertenti occurrit prima tribus Iuda. Semeus supplex pro maledictis impetrat ueniam. Deinde fit ei obuiam Siba cum filiis. Miphiboset habitu adueniens lugubri de Sibę serui aduersum se perfidia conquestus est. Iussit rex, ut bona inter se diuidant. Inuitauit Berzelaum Galaditen, ut secum Ierosolymis habitaret.

sanctorum, gloria Domini sub figura nubis impleuit templum. Rex benedixit toti ecclesię Israhel et pro acceptis quidem beneficiis gratias egit, pro accipiendis uero genuflexus manibusque ad cęlum expansis depręcatus est. Deinde cunctos ad seruanda Dei mandata exhortatus mactauit uictimas boum XXII milia, ouium CXX milia. Dedicauit templum, festa celebrauit pro dedicatione templi dies VII, die VIII dimisit populum. Apparuit ei Dominus per

excitasset, relictis omnibus diffugerunt. Egressus populus diripuit castra Syrię et de uictus copia ita euenit, sicut prędixerat Heliseus. Atque ille incredulus ad portam urbis turba irruente ellisus animam efflauit. Ioram deinde cum Ochozia, rege Iuda, pugnans aduersus Azahel, regem Syrię, in Ramoth Galad saucius rediit uenitque, ut curetur, in Iezrahel. Ochozias inuisit ęgrotantem. Interim Heliseus Iorami seruum Iehum ungi fecit in regem

ipse. Venit Samariam. Duos et LXX fratres Ochozię, regis Iuda, iugulari iussit, cum uenientibus occurrisset. Ingressus autem urbem reliquias domus Achab tolli imperauit. Et quod a Domino per prophetam iussum fuerat, impleuit. Deinde, cum fingeret sacrificare se uelle idolo Baal et congregati essent sacerdotes et prophęte Baal in templo, misit milites, qui illos occiderunt. Statuam Baal combusserunt et eodem in loco fecerunt latrinas. Iehu igitur

IOACHAN, Iehu filius, Samarię rex, fecit malum secutus impietatem Hieroboam, et Dominus tradidit Israhel in potestatem Azahel, regis Syrię, et Benadabi, filii eius. Deinde ad pręces Ioachan dedit Dominus saluatorem Israheli et liberatus est. Nec adhuc tamen recesserunt ab errore Hieroboam lucusque permansit in Samaria. Non erant reliqui Ioachan regi nisi L equites, X currus et X milia

in Ramoth Galad. Ioram uulneratus rediit in Iezrahel. Ochozias inuisit eum. Ambo egressi obuiam Iehu, filio Namsi, a quo insidias passi, cum fugerent, Ioram configitur sagitta, Ochozias periculum elapsus intrat Iezrahel. Deinde eum Iehu compręhendit in Samaria latitantem atque interfecit. Sepelierunt illum, eo quod esset de domo Iosaphat. Athalia autem, mater eius, perdidit omnem stirpem Ioram, pręter Ioam, Ochozię

IOAS IOAS, Ochozię, regis Iuda, filius, ab amita Iosabeth et Ioiada pontifice occultatus, ne ab auia sua Athalia interficeretur, cum reliquos fratres eius ipsa regnandi causa occidisset. Deinde anno regni Athalię VII Ioiada pontifex cum in illam coniurasset, produxit e latebris Ioam diademaque imposuit ei et palam inunctum regem salutauit. Omes, qui aderant, manibus plaudentes dixerunt: Viuat rex! Hoc

uim misit Theglatphalasar, Assyriorum regi. Hinc ille contra Syros insurgens uastauit Damascum et Rasin regem interfecit. Achaz autem, ut gratias referret regi, perrexit in occursum eius usque Damascum muneraque multa obtulit. Deinde uiso altari Damasci iniunxit Vrię sacerdoti, ut tale sibi in templo faciundum curaret. Eo facto reuersus obtulit holocausta aliaque multa prophana atque impia fecit in domo Domini. Exinde Zechrei de Ephraim

IOAKIM IOAKIM, Iosię filius, rex Iuda, ipse quoque fratris Ioachaz impietatem secutus Deum offenderat. Vriam prophetam interfecerat. Inde compulsus est pendere tributum Nechao pharaoni, Aegypti domino, deinde annis III seruire Nabuchodonosor, Babylonis regi. Et cum ab eo contra iusiurandum desciuisset, Deus iratus latrunculos immisit, qui Iudam disperderent propter scelera Manassę. Regnauit Ioakim annis

et ad XI Sedechię annum inualuit fames in ciuitate. Fugerunt ab ea propugnatores nocte, fugit et Sedechias. Sed Caldei compręhensum adducunt ad regem in Reblata. Rex iratus ipso spectante liberos eius interfici iussit, deinde illi oculos errui mandauit atque ita uinctum abduxit in Babylonem. Deinde uenit Nabuzardan, Babylonii exercitus ductor, et ingressus urbem incendit domum Domini et quęque principum uirorum habitacula igni consumpsit,

propugnatores nocte, fugit et Sedechias. Sed Caldei compręhensum adducunt ad regem in Reblata. Rex iratus ipso spectante liberos eius interfici iussit, deinde illi oculos errui mandauit atque ita uinctum abduxit in Babylonem. Deinde uenit Nabuzardan, Babylonii exercitus ductor, et ingressus urbem incendit domum Domini et quęque principum uirorum habitacula igni consumpsit, muros urbis demolitus est et eos, qui reliqui erant, transtulit. Fecit tamen

elemosinę operaque pietatis. Hoc autem Tobias moderate tolerans pręces cum lachrymis obtulit Deo et sputum suum recipi in pace petiit. Cunque se iam moriturum putaret, Tobię filio accersito dat primum pręcepta salutis, deinde mandat, ut pergens ad ciuitatem Rages a Gabello debitum exigat argentum. Ille dicto audiens continuo accipit chyrographum et Raphaele angelo duce profectus est in Mediam. Venit ad flumen Tygrim, piscem capit et angeli monitu piscis

oculis uisum ei restituit. Reparato uisu Tobias pater Deo gratias egit; omnes lętati sunt. Ductori, nescientes quod esset angelus, offerebant pro mercede dimidium bonorum. Quo ille recusato pręcepit, ut de omnibus Deo gratias agerent. Deinde confessus se esse angelum Domini Raphaelem e conspectu eorum statim sublatus est. Illi admirantes narrare coeperunt mirabilia Dei. Tobias pater ait: Deus castigauit nos propter iniquitates nostras et ipse saluauit nos propter

Domino missum non fuerit auxilium. Percrebuit res ista Iudit uiduę, et domo egressa coram pręsbiteris Chabri et Charmi repręhendit factum Ozię atque ipsos orare iubet, ut Deus Israhel consilii, quod mente agitabat, adiuuet propositum. Deinde ingressa cubiculi sui oratorium induit se cilicio, cinere sparsit caput, prostrata clamauit ad Dominum. Peracta oratione Abram uocat, ancillam suam, deponit cilicium, ungit se odoribus et ornat urbemque egressa adit Olophernem.

saniem deradebat iacens in sterquilinio. Obprobratus increpitusque ab uxore ait: Si bona suscepimus de manu Domini, mala quare non suscipiamus? Ab amicis uisitatus prima non agnoscitur, usque adeo fuerat deformatus, deinde agnitus comploratur. Scissis uestibus et sparsis puluere captibus per dies VII nihil ei locuti sunt cernentes in eo dolorem esse supramodum uehementem. Ipse autem os suum aperiens: Pereat, inquit, dies, in

tot mala ipsi inflixerit. Respondit Iob grauius esse quod patitur quam pro magnitudine peccatorum, quę commisit. Et tamen: Affligens me, inquit, dolore non parcat, nec contradicam uoluntati Dei mei. Deinde ait: Militia est uita hominis super terram et sicut dies mercenarii dies eius. Postremo se peccatorem fatetur et: Peccaui, inquit, quid faciam tibi, o custos hominum, cur non tollis peccatum

puniuntur. Rursum illi exprobrant, quod nonnisi ob peccatum tanta mala uenerint super eum. Respondit ipse: Probabit me Deus quasi aurum, quod per ignem transit. Donec deficiam, non recedam ab innocentia mea. Deinde enumerat opera pietatis, in quibus, cum sanus esset, exercebatur. Proinde conqueritur, quod iniuste de ipso iudicant amici. Deus postremo interrogat ipsum Iob

Dum esset Hierico, fonti mortifero ac pestilenti salubritatem impertiuit. Terram sterilem foecunditate donauit. Ascendit in Bethel. Ibi pueros ipsum irridere ausos duo leones lacerarunt. Ille perrexit ad montem Carmellum, deinde in Samariam. Ioram, rex Israhel, et Iosaphat, rex Iuda, in expeditionem profecti aduersum Mesam, regem Moab, in itinere solitudinis aquę defectu laborabant. Heliseus, fossas ut facerent, iussit. Et impletę sunt aquis.

peccasse poenituisset. Prędixit Iudeorum ad Babylonem translationem et inde postliminio reditum. Mala quoque futura denunciauit Caldeis, Moabitis, Syris, Aegyptiis, Tyriis, Aethipibus ob illorum superbiam. Deinde angelus calculo tangit os eius ostendens purioribus labiis eum loqui oportere de ueritate Euangelii quam de umbra Legis antiquę. Atque hinc uaticinari coepit de Virginis partu dicens: Ecce uirgo concipiet et pariet

ablatum fuerit a robusto, saluabitur. De idolorum interitu: Contaminabis, inquit, laminas sculptilium argenti tui et uestimentum conflatilis auri tui et disperges ea sicut immunditiam menstruatę. Deinde ait: Confractus est Bel, contritus est Nabo, facta sunt simulachra earum bestiis et iumentis. Prophetauit pręterea de iudicio in fine sęculorum futuro, de mortuorum resurrectione, de damnatorum supplicio, de

cibis de mensa regis, sed a pręfecto Asphanez obtenta gratia legumina ęsitauit. Data est illi dono Dei intelligentia uisionum et somniorum. Regis somnia, quę magi nosse nequiuerunt, ipse interprętatus est. Rex deinde tres eius socios, cum statuam, quam errexerat, non adorassent, misit in fornacem multo ardore furentem. Diuinitus liberatos admiratus iussit, ut quicunque Deum Israhel blasphemasset, capite puniretur. Mortuo

sic percussum Achab misit in carcerem. Sed in eo bello interemptus est Achab, et propheta, qui id futurum prędixerat, liberatus. Idem multa de Christi uenturi temporibus prophetauit: in Bethlem nasciturum dixit, in cęlum deinde ascensurum, in illum credentium persecutionem pręuidit et tandem de persecutione ipsis quoque qui persequebantur credentibus liberationem. Dixit de iudicio per ignem futuro et Iudeis in fine conuertendis atque

iustitię incumbentem, alios ab iniquitate auertentem legisque diuinę non ignarum: Labia, inquit, sacerdotis custodiunt scientiam et legem requirent ex ore eius, quia angelus Domini exercituum est. Deinde repręhendit impietatem earum, qui, dum improbis rem prospere cędere uident, Deum uel iniustum uel humana non curare dicere audent. Porro, ut errorem hunc refellat, uaticinatur de aduentu Christi iudicioque futuro.

profligauit. Ipse uero cum Ionatha, fratre altero, capit Besor, expugnat Masphat et alias quidem subiugat Galaditidis ciuitates. Iterum cum Timotheo congressus superat. Venit in Syon nemine ex iis, quos secum duxerat, amisso. Deinde regem Antiochum cum centummilibus peditum, uigintimilibus equitum et XXXII elephantis obuium commisso pręlio uicit. Eleazarus Inter pugnandum Eleazarus, Saurę filius, per medios

obsidebatur, portas cum armatorum manu egressus illius turmam fudit fugauitque. Bachides ergo retrocędens et iam periculo liber illos, quorum consilio ad oppugnandam accesserat ciuitatem, ut parum sibi fidos morte mulctauit. Deinde toties belli fortunam tentare haud tutum ratus, cum Ionatha pacem iniit. Post hęc Ionathas Machmis consedit pręsidens populo et a suorum consortia impios repellens. Postea Alexandra cognomento Nobili, Antiochi filio,

coronam. Ionathas autem non tam donis captus quam malorum memor, quę Iudei olim a Demetrio passi fuerant, iunxit se Alexandro. Alexander igitur manum conserens cum Demetrio superat. Deinde Ptolomei, Aegypti regis, filiam Cleopatram accipit uxorem. Cum utroque Ionathas Ptolomaide illos conueniens contrahit societatem. Emuli ex Israhel accusabant Ionatham coram rege. Rex uero repulsis accusatoribus induit

Ionathas enim capit ciuitatem, captam incendit, idoli templum dirruit, cuncta flammis cędibusque compleuit; suntque armis atque igni octo fere milia hominum absumpta. Hac uictoria potitus uenit Ascalonem, deinde Hierosolymam spolia secum ferens et rei feliciter gestę laudem. Alexander honoris gratia fibulam auream, quod insigne stirpis regię erat, dono misit ei. Acharon quoque cum eius agro in possessionem concessit. Per dies

amicicia deceperat, simulque liberos eius morte sustulit et Ptolomaidem rediit. Eorum corpora Symon in Modin patrio sepulchro condidit superposuitque ędificium cum pyramide, uirtuti memorięque eorum dedicatum. Triphon deinde perfidię suę artibus ad altiora nitens Antiochum regem, dum cum illo familiariter colloqueretur, perimit atque Asię regnum occupat. Symon interea a Demetrio per legatos Iudeę immunitate impetrata obsedit Gazam et in

pars se in vrbibus occluderet. Itaque Barbari omissa praeda ad oppugnationem vrbium se accingunt: quibus partim in deditionem receptis / partim vi expugnatis / Capta demum Constantinopoli altera Roma Constantinopolis altera roma vniuersae Thraciae iugum imposuerunt. Deinde Thraciae fortunam sequuntur Gentes a thurcis deuictae. Peones / Triballi / Macedones / Thessalli / Magnesii / Achaei / Boetii / Opuntii / Graeci / Aetholi / Locri / ac tota Peloponnesus / excepta vnica Venetorum ciuitate Neapoli. Eadem procella distrinxit

82  Paphlagonasque vagos / buxo vndantemque Cythoron.
83  Faelicemque Gygis patriam: cui Maesia cultu
84  Laeta superiaceant: propriae quoque causa ruinae
85  Alta diuturno collapsaque pergama bello.
86  Deinde premit lyciam / primis notosque volucrum
87  Auspiciis Caras: Cilicum transgressus et vndas /
88  Inuisas tunc Cydne tuas / quum tabida regis
89  Corpora reddideras: Armenis Proxima post haec
90  Moenia Cappadocum /

diuinitatemque continet. Videbis primum, quanta ille in terram de cęlo descendens perferre uoluit, quos labores, quę supplicia, ut pro nostris peccatis ipse iustus et innocens satisfaceret nosque diabolo erreptos et de terreno ad cęleste habitaculum translatos Deo coniungeret. Deinde cognosces ea cuncta, quę ipsi contigisse Euangelistarum scriptura testatur, olim quidem prophetarum oraculis, Legis cerimoniis uariisque rerum euentis fuisse significata. Postremo intelliges, a quanta humilitate ad qualem gloriam idem Dominus noster, non aliena, sed sua

pręstitit. Et quoniam homo factus Deus esse non desiit, ab angelo nasciturus nunciatur, de Virgine intacta nascitur, cęlestium spirituum cantu celebratur, a pastoribus adoratur, a magis nouę stellę indicio inuenitur oblatisque muneribus ut Deus excolitur. Deinde exactis diebus purgationis oblatus est puer in templo secundum Legem primogenitis dictam et data est hostia: par turturum aut duo pulli columbarum. Hostia hęc inopię et paupertatis indicium erat. Leuitici enim lex iubet offerri agnum in holocaustum pro filio et pullum

Si circumcisionem — inquit — accipit homo in sabbato, ut non soluatur lex Moysi, mihi indignamini, quia totum hominem sanum feci in sabbato? Quasi diceret: Si circumcidere licet, profecto et sanare licet, quod est pietatis opus. Deinde Dominus homini a natiuitate cęco die sabbati uisum dedit. Hoc illi sugillant et dicunt: Non est hic homo a Deo, qui sabbatum non custodit. O cęca inuidentium iudicia impudensque arbitrium! Non uident sic sentiendo, quod Deum offendant. Iniustum enim fateantur

recitat in domo Symonis non leprosi, alterum, quod Mattheus et Marcus aiunt domi Symonis leprosi. Vnde duos Symones fuisse putat, apud quos conuiuatus est Dominus. Matthei autem et Marci narrationi ipsam Ioannis copulat, ut prius, sicut hic dixit, integro alabastro pedes unxerit, deinde fracto perfuderit et caput. Sed hoc plane fieri non potuit, ut eadem hora utrunque factum sit, si ante dies sex Paschę et in domo Marię et Marthę pedes peruncti sunt et in domo Symonis caput perfusum, cum post biduum Pascha celebranda esset. Mihi tamen uidetur ista

Et fortasse alii discipuli a Iuda persuasi bono erga pauperes animo hoc egerunt, sed ipse Iudas malo, ut rei docuit euentus. Maria ergo, cum se peccatricem agnosceret, tunc lachrymis lauit pedes Domini et capillis extersit et unguento perunxit et ore est exosculata. Deinde impetrata uenia ueluti referendę gratię loco unxisse tantum pedes dicitur et capillis tersisse; ex hac uero consuetudine iam confidentior facta etiam caput eius perfudisse. Et sane oportuit eam a pedibus ad caput peruenire, quę prioris uitę calcata

Domine, respondentibus, audacter reclamat: Nunquid ego sum, Rabbi? Post esum agni illa, ut reor, quę Ioannes narrat, fiunt. Surgit — inquit — Iesus a coena et ponit uestimenta sua. Et cum accepisset linteum, pręcinxit se. Deinde misit aquam in peluim et coepit lauare pedes discipulorum et extergere linteo, quo erat pręcinctus. O admirandam Saluatoris nostri humilitatem! Deus hominum pedes lauat, Dominus seruorum extergit pedes, Magister ad discipulorum lutulentos pedes inclinatur. Quis

tantum ne me a te separes. Dicit ei Iesus: Qui lotus est, non indiget, nisi ut pedes lauet, sed est mundus totus. Qui enim Christi baptismo lotus est, totus mundus est. Confirmatione tamen ei opus est, ne inquinetur. Vnde baptizatos in ecclesia sacro deinde chrysmate inungi ab episcopo cernimus. Vel hoc est illud, quod Paulus ait: Nihil mihi conscius sum, sed non in hoc iustificatus sum; qui iudicat* me, Dominus est. Non enim sufficit nostra emundatio, id est a peccatis abstinentia; nisi Christi meritum

qui perseuerarunt in tentationibus cum Christo, non ad eos, qui pręuaricati sunt sicut Iudas, cuius locum obtinuit Barnabas, ut apostolorum duodenus numerus plenus esset et alii apostolici uiri singulis eorum adherere possent, quorum uirtutem ante fuissent imitati. Deinde in Mattheo et in Marco ad eos dicentem audimus: Postquam resurrexero, pręcedam uos in Galileam. Sed in Luca ad Petrum Symonem: Ecce Sathanas expetiuit uos, ut cribraret sicut triticum. Ego autem rogaui pro te, ut non deficiat fides

Postquam resurrexero, pręcedam uos in Galileam. Sed in Luca ad Petrum Symonem: Ecce Sathanas expetiuit uos, ut cribraret sicut triticum. Ego autem rogaui pro te, ut non deficiat fides tua. Vtrunque igitur dictum accipimus, prius ad omnes, deinde ad Petrum. Et quia iam dixerat: Omnes uos scandalum patiemini in me in ista nocte, ne propterea desperarent, consolatur eos de sua mox futura resurrectione prędicens **corr. ex predicens seque eis uidendum promittens, ut deposito

omnes dixisse Mattheus et Marcus aiunt. Veruntamen et hi fugerunt et ille negauit, ut noscamus nostram fragilitatem in tentationibus non sufficere, nisi diuino iuuetur subsidio, dicente ipso Dei Verbo: Sine me nihil potestis facere. Deinde secundum eosdem Euangelistas — uenit Iesus cum illis in uillam uel in prędium, cui nomen Gethsemani. Et hic est locus monti Oliueti proximus, ubi fuit hortus, in quem eos ingressos ait Ioannes trans torrentem Cedron. Multa tamen idem pręmittit, quę locutus

uis, ut bibam illum? Quibus uerbis aperte monstrauit sponte se pati uelle, quod impii per uim inferre decreuerant. Igitur ne iniuriam quidem sustinens a benignitatis suę officio abstinuit. Adductoque ad se Malcho abscissam auriculam tactu restituit ac sanauit. Deinde ad sacrilegos conuersus: Tanquam ad latronem existis — inquit — cum gladiis et fustibus comprehendere me. Quotidie apud uos sedebam docens in templo, et non me tenuistis. Hoc autem — inquit — totum factum est, ut adimplerentur

multo est pręstabilius quam toti terrarum orbi imperare. Sed iam ad id, unde digressi sumus, redeamus! Comprehensum Iesum ligauerunt (ut Ioannes ait) et adduxerunt eum ad Annam primum, Caiphę pontificis socerum; mox ad ipsum Caipham, deinde ad Pilatum et Herodem, ut omnium inique iudicantium contumelias sustineret, qui omnes redimere uenerat, et eo maiore beneficio nos obligaret, quo plura pro nobis ultro perferret. Illum ergo uinctum et ad Caipham ductum ex his, qui modo fugerant, secuti sunt

sicut*** Iudas, dum se grauius deliquisse putant, quam ut ueniam mereri possint. Christus autem non uenit uocare iustos ad poenitentiam, sed peccatores. Neminem ergo repellit pius et misericors Dominus, qui cum spe impetrandę uenię ad eum supplex accedit. Exacta deinde nocte illa, qua capto Domino nostro illuserunt atque insultarunt, magis quam dici queat, nequiter ac ignominiose, mane consilium iniere de morte eius maturanda. Vinctum ergo, ut morte dignus appareret, Romanorum pręsidi Pontio Pilato tradiderunt.

Fatetur nempe nullam se in eo inuenire causam, ob quam esset puniendus. Iudeorum tamen clamoribus confusus cedendo *corr. ex cędendo eorum furori a iustitia recessit et, quem iam pluries insontem esse promulgarat, eum indumento exutum flagris diuerberauit, deinde spinis pungentibus a militibus coronari arundineque percuti, alapis cędi et omnibus affici iniuriis passus est, postremo, ut crucifigatur, sustinuit. Sic enim in Ioanne est scriptum: Exiuit iterum Pilatus foras et dicit eis: Ecce adduco

amicus Cęsaris. Omnis enim, qui se regem facit, contradicit Cęsari. Pilatus autem, cum audisset hos sermones, adduxit foras Iesum et sedit pro tribunali, in loco, qui dicitur litostrotos, * Hebraice autem Gabatha. Videamus primo Iudeorum in accusando apertum mendacium, deinde Pilati iudicium peruersum. Christum criminabantur, quod se regem faceret. Sed qua ratione hoc probare poterant de illo? Non milites circa se habebat, non purpuratus incedebat, non regio diademate insignitus in publicum prodibat. At uero uitę alienę insidiantium mos est,

Barrabam habent diabolum, qui in eos latrocinia sua exercens credere in Christum non sinit, ut animas perdat. Messiam autem non habent, qui eos hoc periculo liberet, quia, quem occiderunt, Messiam fuisse negant. Neminem autem ille saluat nisi credentem. Deinde Ioannes narrans ait: Susceperunt Iesum et duxerunt. Et baiulans sibi crucem exiuit in eum, qui dicitur, Caluarię locum, Hebraice autem Golgotha, ubi crucifixerunt eum et cum eo alios duos hinc inde, medium autem Iesum. Pro maiori ludibrio ipsius, qui

deseri putaret, de *corr. ex predixisti c ruce respiciens affari coepit. Sic enim in Euangelio est scriptum: Cum ergo uidisset Iesus matrem et discipulum stantem, quem diligebat, dicit matri suę: Mulier, ecce filius tuus. Deinde dicit discipulo: Ecce mater tua. Et ex illa hora accepit eam discipulus in suam. Ipso uultus gestu et matri ostendebat discipulum et discipulo matrem. Nam manus ambę clauis ligno confixę tenebantur. Nec multis uerbis opus erat morte imminente, paucissimis plenam

supra fecimus mentionem iuxta Ioannis Euangelium, qui illas una cum Maria, matre Domini, iuxta crucem stetisse dixit. Quomodo Quęstio ergo Mattheus ait, quod erant ibi non iuxta, sed a longe? Vel quia prius iuxta constiterant, deinde, cum eum iam expirasse uidissent, paulo longius sese submouere; uel quia eodem loci et longe erant et prope: longe respectu militum, qui circa crucem stabant, prope respectu crucis non multo interuallo ab eis distantis. Consyderandum tamen, quanto erga Iesum amore istę

— inquit — regnum eius. Regnum autem Salomonis turbauerat Adonias frater, dum nititur illud sibi uendicare. Sed neque Salomonis thronus fuit sempiternus, multis post eum in regno succedentibus. Sub Roboam quoque, filio eius, diuisę fuere tribus ac deinde omnes in potestatem redacti inimicorum Babylonio regi seruierunt. Postremo a Romanis sub iugum missi per orbemque dispersi alienis dominis parent. Pręterea qua ratione Salomon Deo fuerit in filium, qui gentilium quoque diis templa posuisse dicitur et mulierum amorem amori,

fuerit et dux populi de Babylonica captiuitate reuertentis, non tamen potitus est regno. Hic autem dicitur: Et regnabit rex. Pręter hęc, ubi nos habemus: Suscitabo Dauid germen iustum, in Hebreo legitur: Suscitabo Dauid Messiam iustum. Deinde, cum hic dicatur: Et Israhel habitabit confidenter, nequaquam tunc confidenter habitarunt. Dum enim a Babylone reuersi templum instaurarent tectaque reficerent, a uicinis gentibus quotidie infestabantur, ut Esdrę sacerdotis liber testatur, nec licebat

Illo nato angeli cantantes dixerunt: Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonę uoluntatis. Et tunc quidem Iesus puer a pastoribus fuit adoratus, a magis stella duce quęsitus, inuentus quoque et salutatus, myrrha, auro thureque donatus, in templo deinde pręsentatus, a Symeone iusto susceptus atque circumcisus et ab eodem lumen ad reuelationem gentium et gloriam plebis Israhel appellatus. Ab Herode, ut interficeretur, petitus fugit cum Iosepho et Maria matre in Aegyptum. Interim Herodes pueros Bethlem, qui bimulam ętatem

Quęstio nobis quęstio: Si Iesus Marię tantum sit filius, quid ad eum spectet generationis ista series ad Iosephum deducta? Hoc soluitur Hieronymo autore: primo, non esse moris Scripturarum, ut mulierum in generationibus ordo obseruetur; deinde, ex una tribu fuisse Iosephum et Mariam atque de eadem cognatione. Hęc enim fuit matrimonii lex, ut in Numeris habetur: Omnes uiri ducent uxores de tribu et cognatione sua, et cunctę foeminę de eadem tribu maritos accipient, ut hereditas permaneat in familiis nec

inquam, omni culpa esse oportuit eum, qui pro omnium culpa in sacrificium Deo Patri erat offerendus. Quod autem desponsata fuerit Ioseph, diuina factum est prouidentia, ut per genealogiam Ioseph origo quoque Marię nosceretur, Lege iubente de eadem tribu fieri connubia; deinde, ne ut adultera lapidaretur a populo, cum hoc quoque Lex iuberet; postremo, ut in Aegyptum fugiens eius uteretur obsequio, qui maritus nomine erat, non opere. Vnde et ipse continentię suę conscius, cum grauidam u idisset, uoluit dimittere eam. Sed angeli

uirgo sit. Halmam uero non solum iuuenculam significari, sed iuuenculam uiro absconditam. Quare autem uiro dicatur abscondita, quę et puella est et uirgo, ostendit usurpatus apud illos mos. Nam sponsas uirgines uelata facie ducebant appellabaturque halma, id est abscondita uiro. Deinde de talamo uiri reuelata facie egrediebatur, ut rubore deposito se maritam esse appareret. Halma ergo maluit dicere Esaias quam betula, ut uno uocabulo et puellę ętatem exprimeret et uirginis integritatem. Halmam enim licet puellam nuncupent, non

quia pro Christo occisi cum Christo uicturi erant. Frustra autem Herodes sęuitiam suam in pueros exercuit. Non poterat interfici Dominus, nisi quando pro omnibus semet interficiendum offerret. Herodis igitur manibus elapsus fugit in Aegyptum, ut diximus. Deinde illo uita defuncto reuersus est. Hoc quoque futurum prospexerunt sancti prophetę. Esaias: Ecce Dominus — inquit — ascendet super nubem leuem, et ingredietur Aegyptum. Et mouebuntur simulachra Aegypti a facie eius. Tunc enim illum in ulnis

Sed Ioannis baptismus figura fuit baptismi Christi. Ego baptizo in aqua — inquit — medius autem uestrum stetit, quem uos nescitis. Ipse est, qui post me uenit, qui ante me factus est, cuius ego non sum dignus, ut soluam corrigiam calciamenti. Deinde prospiciens Iesum uenientem ad se, mente uidit, quod oculis uidere non poterat, in homine humili diuinitatis maiestatem et ait: Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi. Hic est, de quo dixi: Post me uenit uir, qui ante me factus est, quia* prior me

typum atque figuram fuisse agnoscas et Legem — ut Apostolus inquit — pędagogum fuisse ad Christum umbramque cessare oportere, postquam illuxit ueritas. Dicamus igitur, quę olim pręcesserunt baptisma istud, quo nunc credentes sanctificantur, ut futurum significarent, deinde reliqua, quę proposuimus, tractaturi. *corr. ex qui Huius sacramenti figura fuit arca Noe in aquis seruata, ex qua nouum hominum genus prodiit, ueteri per diluuium deleto; Mare rubrum aduersarias enecans potestates et in

peccata mundi. Ipse hoc testatus est, qui illum baptizauerat, qui Spiritum Sanctum uertici eius insidentem uiderat, qui Dei Patris uocem, quod esset Filius suus, audierat. Videamus, quibus in Euangelio dimiserit peccata, ne uanum Ioannis testimonium fuisse quis putet. Deinde ipsum figuris ueterum uaticiniisque confirmare curabimus. Mulieri in adulterio deprehensę ueniam dedit. Vade — inquit — et iam amplius noli peccare! Damnauit ergo peccatum pręcipiens peccatrici, ne amplius peccet, et illam de eo,

est hęc scriptura, sed adiunxit: in auribus uestris. Quasi dicat: Ego ipse, quem loquentem auditis, talium ero autor et eorum, quę mihi a Patre mandata sunt, executor. Porro, ipsum isto sanctę** prędicationis officio functum fuisse per se prius, deinde per apostolos, ex aliis quoque Scripturę locis monstrare possumus. In Hieremia Pater Filium affatur et ait: Ecce ego constitui te hodie super gentes et super regna, ut euellas et destruas, et disperdas, et dissipes, et ędifices, et plantes; hoc est docendo

ad phariseos, qui eum in Belzebub eiicere demonia dicebant, respondit: Si ego in Belzebub eiicio demonia, filii uestri in quod eiiciunt? Ideo ipsi iudices uestri erunt; hoc est, discipuli mei, qui filii uestri sunt, iudicio suo uos ob perfidiam uestram condemnabunt. Deinde iam postremę proximus passioni ad discipulos dixit: Vos autem estis, qui permansistis mecum in tentationibus meis. Et ego dispono uobis, sicut disposuit mihi Pater meus regnum, ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo et sedeatis super thronos duodecim

Domino in domo Symonis pharisei discumbente mulier peccatrix adueniens lachrymis lauit pedes eius, capillis tersit, osculata est et unxit unguento. Tunc dimissa sunt ei peccata multa, quia dilexit multum. Hanc Mariam Magdalenam fuisse aiunt deliciis prius lasciuięque deditam, deinde ad poenitentiam conuersam ueniam impetrasse delictorum. Hęc est ergo illa Maria, Aaronis sacerdotis soror, quę, dum petulanter Moysi detrahit, perfusa fuit lepra, sed Moyse pro illa Deum deprecante pristinam recepit sanitatem. Mulier ergo peccatrix mundata est a lepra

fidelium Ecclesia est; sepes, qua munitur, custodia est angelorum; torcular doctores sancti sunt, qui uino scientię inundarunt ad potum salutis; turris mysteriorum in Ecclesia sublimitas est. Quam sublimitatem intellexerunt primum illi, quibus datum fuit nosse mysterium Dei, deinde alii per illos in Christo credentes. Quorum fidei commissa est hęc uinea, ut eam excolant ligonibus bonorum operum et afferant fructum, alii centesimum, alii sexagesimum, alii trigesimum. Vel turris ipse Christus est, cui dicimus: Esto nobis, Domine,

latera aquilonis, ciuitas regis magni. Mons Syon Iudei credentes sunt, latera aquilonis gentiles. Vtrunque parietem iunxit Dominus, ut construeretur ciuitas ista regis magni. De qua et in alio psalmo dicitur: Speciosa dicta sunt de te, ciuitas Dei. Deinde: Homo — inquit — natus est in ea, et ipse fundauit eam Altissimus. Ipse ergo Christus fundauit eam antequam nasceretur in ea. Quod quidem factum impossibile foret, nisi Christus et humilis homo esset et Deus altissimus. Ad hanc ciuitatem

Syon, ciuitatem solennitatis nostrę! Oculi tui uidebunt Hierusalem, habitationem opulentam, tabernaculum, quod nequaquam transferri poterit. Nec auferentur claui eius in sempiternum. Ecclesia Dei primum est Syon, id est specula, quia sperando bona futura contemplatur. Deinde Hierusalem dicitur, id est, pacis uisio, cum bonis ipsis, quę sperauerat, Deum uidendo fruitur, pro laboribus quietem, pro *corr. ex consumationem p ersecutione perpetuam adepta pacem. Vt autem ad hoc facilius perueniat,

Ex quo sequitur omnes illi, qui Christo non credunt, inobedientię in Deum arguendi sunt, quando quidem, quem ille audiendum omnibus proposuerit, ipsi non audiunt. Quomodo enim audiunt eum, in quem non credunt? Apostoli autem primo Moysen et Heliam cum Iesu uiderunt, deinde solum Iesum, ob hoc fortasse, quia signa et figurę uenturi Messię cessare debebant, cum aduenisset, et ipse solus tanquam Deus adorari. Huius autem transfigurationis suę similitudinem in Moyse figurauit, cum ille de monte Synai descendens faciem pręferret

se agitauerant, perfecturi essent, ipse discipulis suis * corr. ex Osanua **corr. ex qnem a peruit dicens: Scitis, quia post biduum Pascha fiet, et Filius hominis tradetur, ut crucifigatur. Deinde, cum ad Patrem, ut clarificaretur, orasset et uocem de cęlo lapsam audisset dicentis: Et clarificaui et clarificabo, uictoriam aduersus diabolum mox futuram nunciauit dicens: Nunc iudicium est mundi; nunc princeps huius mundi eiicietur foras. Et ego, si

et quasi argentum. Et erunt Domino offerentes sacrificia in iustitia. Qua in re instruimur, quam puros ac mundos esse oporteat Dei sacerdotes, quando ne pedes quidem, id est nec ipsos humanę imbecillitatis motus, in discipulis inquinatos relinqui passus est Dominus. Deinde de Iudę proditione prędicit, ut nihil sibi occultum, nihil ignotum ostendat. Amen dico uobis — inquit — unus uestrum me traditurus est. Et: Qui intingit mecum manum in paropside, hic me tradet. Pręterea iuxta Ioannis Euangelium

ex donum iudicent et condemnent, qui Dei Filium despexerunt. In Esaia quoque locutus est Dominus: Brachia mea populos iudicabunt, id est apostoli, qui primaria membra Ecclesię sunt, cuius caput Christus est. Deinde ad Petrum loquens: Symon — inquit — ecce Sathanas expetiuit uos, ut cribraret sicut triticum. Ego autem rogaui pro te, ut non deficiat fides tua, et tu aliquando conuersus confirma fratres tuos. Quibus uerbis uniuersa quidem consolanda est

malle quam cum aliis saluari. Qui enim non credit, iam iudicatus est. Non enim resurgent** impii in iudicio neque peccatores in concilio iustorum. Resurgent autem, ut tormenta cruciatusque patiantur, a iustis separati et cum apostaticis spiritibus in imo inferni carcere nunquam deinde aperiendo infeliciter conclusi. Nunc ad illa, quę passionis Domini nostri sunt, recitanda noster accedat sermo. Venit Iesus in uillam Gethsemani, tristatur, orat, sanguinem sudat, discipuli dormiunt. Quibus excitatis intrat in hortum. Illuc uenit Iudas cum

Domino, et continuo meruerit audire: Dominus transtulit peccatum tuum, non morieris, nisi quia et Petrus recordatus uerbi Domini crimen negationis fleuit amare et ueniam impetrauit? Denique, sicut Manasses ob peccata captiuus fuit translatus in Babylonem, deinde peracta poenitentia liberatus *corr. ex illium r egnum, quod amiserat, recepit, ita Petrus post fletum in ordinem receptus est apostolorum. Respexit enim illum Dominus, ut illud impleret in Esaia dictum: Ad

his, quę olim prędicta significataque sunt, responderent. Labia dolosa — inquit — in corde et corde locuti sunt. Accusabant enim eum de his, quorum exortem esse sciebant, aliud habentes in corde, aliud in ore, innocentem reum esse mortis dicendo. Deinde ueluti iam damnatum contumeliis, quibus poterant, afficiebant. Hoc futurum significare uolens Esaias ait: Super quem dilatastis os, et eiecistis linguam? Nunquid non uos filii scelesti, semen mendax? Ipsius etiam Domini in psalmis lamenta audimus:

meam triginta argenteos. Et dixit Dominus ad me: Proiice illud ad statuarium, decorum precium, quo appreciatus sum ab eis. Et tuli triginta argenteos, et proieci illos in domo Domini ad statuarium. Quem Euangelista maluit dicere figulum, Gręci plasten appellant. Deinde Iesus a Pilato mittitur ad Herodem, Galileę regem, qui* tunc Hierosolymis erat. Multa ab illo interrogatus nihil respondit. Accusantibus autem eum principibus sacerdotum et phariseis despexit ipsum Herodes et per ludibrium ueste alba indutum remisit Pilato, ut de illo,

sunt filiis, dimiserunt reliquias suas paruulis suis. Hi quippe saturati sunt crudelitate, et sanguis, quem effuderunt, cecidit super filios eorum, cum post annos quadraginta euersa fuit Hierusalem et infidelitatis reliquię permanserunt in obstinatis. Deinde, si dimittis hunc — inquiunt — non es amicus Cęsaris. Pilatus igitur, ne apud Cęsarem populi aduersus se delatio aliqua fieret, Iesum flagellis cędi iubet ostenditque flagellatum. Id futurum indicabat Dauid in persona Christi dicens:

Messis multa in Euangelio dicitur, operarii pauci. Messis ergo sicca homines increduli sunt, non admittentes humorem uerbi Dei, quo se a siccitate infidelitatis in fidei uigorem uindicarent. Mulieres autem fideles Dominum suum miserando conterebantur dolore et lamentis. Deinde docebant, inquit, eam, hoc est Hierusalem. Quid docebant? Eum uidelicet, cuius uice tristabantur, esse iustum atque ab omni criminis suspitione alienum. Vnde sequitur: Non est enim populus sapiens. Propterea non miserebitur eius, qui fecit eum, et qui formauit eum,

scriptum — rex est super uniuersos filios superbię. Sic ergo Pilatus titulum hunc posuit, sicut et Caiphas prophetauit, hic confessus sacerdotem et regem, ille Saluatorem pro populo moriturum. Mysterii tamen, quod in uerbis latebat, uterque ignarus fuit. Deinde dicitur in Euangelio: Postquam autem crucifixerunt eum, diuiserunt uestimenta eius sortem mittentes, ut impleretur, quod dictum est per prophetam dicentem: Diuiserunt sibi uestimenta mea, et super uestem meam miserunt sortem. Legimus hoc in psalmo

isto uides? Stabant iuxta crucem - ut Ioannes tradit — Iesu mater eius, et Maria Cleophę, et Maria Magdalene.** Videns — inquit — Iesus matrem et discipulum stantem, quem diligebat, dicit matri suę: Mulier, ecce filius tuus. Deinde dicit discipulo: Ecce mater tua. Se de illa carnem suscepisse in cruce pendens ostendit. Non ergo de cęlo, ut Martion*** hereticus sensit, corpus attulit, sed ab ea suscepit, quam solam etiam in tormentis positus uoluit consolari. Et in hoc quidem se hominem esse

scisse uestros, et educam uos de sepulchris uestris, populus meus, et inducam uos in terram Israhel. Hoc illud est, quod in Euangelio dicitur: Et uenerunt in sanctam ciuitatem, et apparuerunt multis. Deinde latronum crura frangunt, ut citius animas exalent. Iesu autem (crura)* — ut Ioannes refert — eo quod iam mortuus esset, non fregerunt crura, sed unus militum lancea latus eius aperuit, et continuo exiuit sanguis et aqua. Facta autem sunt heç — inquit

demonia. Illa uadens nunciauit iis, qui cum eo fuerant, lugentibus et flentibus. Et illi audientes, quia uiueret, non crediderunt. Qualiter autem Marię Magdalenę se ostenderit Dominus, Ioannes plene luculenterque describit. Prius ergo Marię soli ad monumentum apparuit, deinde aliis mulieribus in uia. Mulieri igitur peccatrici, cum surrexisset, quamprimum sui uisendi copiam fecit, ut se propter peccatores uenisse ostenderet. Et illa tamen, quę ardentius Dominum quęrebat, digna fuit, ut prior inueniret atque eius resurrectione citius

indefessos peruenire. Sed quoniam plerique, etiam cum succubuerint, rursum resumpto spiritu ad cursum uegetantur atque ita pristino mentis feruore concitati et ipsi, quo contendebant, tandem perueniunt, ideo ipse Ioannes, qui ante monumentum substiterat, Petrum deinde secutus in monumentum introiuit. Non pauci tamen inueniuntur, qui, cum diu aratrum tenentes in agro Domini laborauerint, pertesi* labore post tergum respiciunt et seculi negociis rursum sese implicant atque a sanctioris uitę proposito auersi ad uoluptariam conuertuntur.

ęquari sapientię et scientię Dei. Transcendit igitur omnem intellectum mens diuina, ita ut, qui cuncta comprehendere nititur, ignorare conditionis suę mensuram probatur. Recte itaque iubet Apostolus non plus sapere quam oportet sapere, sed sapere ad sobrietatem. Deinde abeuntibus a sepulchro discipulis Mariam retinet Magistri sui amor. Non enim erat de illis, qui usque ad tumulum amicos diligunt, et simul cum illis dilectionem suam sepeliunt, nec ultra eorum recordantur, cum magis iis opus sit, ut tunc, cum uita decedunt, diligantur, quam

angelus apparuerit, postea duo. Quęstio Et uidetur illos in ea significatione apparuisse, ut ipsum, qui ibi positus fuerat, in se figurarent. Quia uidelicet unus Christus unigenitus Dei Filius erat, unus angelus primo uisus est, deinde duo, quia idem Deus et homo. Deum esse monstrabat, qui ad caput consederat, hominem, qui ad pedes. Dicunt ei: Mulier, quid ploras? Consolari illam cupiunt angeli, sed ipsa non admittit consolationem, donec *corr. ex Magdalena

eum, dicito mihi, ubi posuisti eum, et ego eum Quęstio tollam. Quomodo Dominum uocat, quem putat esse hortulanum? Primum, quia iis reuerenter blandiri solemus, a quibus in necessitate opem poscimus. Deinde, licet Iesus in humili habitu apparens hortulanus uideretur, ipso tamen uultus aspectu uenerabilis apparebat. Vel illa quodam purę mentis pręsagio Dominum uocauit eum, qui uere Dominus erat, quanuis nondum uere Dominum esse ipsa deprehenderet. Vel quia iam animaduerterat

quęstio, ut uideamus, si nunc a Magdalena tangi noluit, ob hoc quia nondum Quęstio ascenderat ad Patrem. Quare ante ascensionem pedes suos a mulieribus a sepulchro redeuntibus teneri — ut Mattheus refert — permisit seque deinde a discipulis palpari, ut Ioannes testatur? Pręterea, cum dicat: Nondum enim ascendi ad Patrem, polliceri uidetur tunc se tangi concessurum, cum ascenderit ad Patrem. Sed si in terra manens a manentibus in terra non tangitur, quomodo in cęlum sublatus

euentura prędicat, ea Nouum euenisse testatur. Et quoniam Vetus in mysterio ualde obscure loquitur, isti primum mente inter spem metumque uacillante secum fabulantur. Nouum autem certissimo rerum euentu obscura manifestat et ueritatis luce ambiguitatis tenebras dissipat. Ideo deinde Christo docente, de quibus ante dubitabant, de his plene credere discunt. Tropologiam quoque horum explicemus. Duo sunt, quibus se manifestat Dominus. Duo sunt genera charitatis, alterum, quo Deum, alterum, quo proximum diligimus. Hęc sunt, quę nos Christo

sequebantur. Nam Marcus etiam et Lucas, ubi de isto mulierum negocio scribunt, nullam faciunt, nisi ab illis, Domini mentionem, sed angeli tantum. Mattheus pręterea et Marcus de uisione unius angeli testantur, Lucas de duorum. Fieri enim potest, ut primo unum angelum uiderint, deinde prospiciendo in monumentum duos alios, quos Magdalene** quoque uidisse dicitur, cum in illud prospexisset. *corr. ex quidem **corr. ex Magdalena Cum ergo duo discipuli isti Domino a mortuis

amaritudine idolatrię immersus, qui, postquam ad Christum conuersus est, ardore diuini amoris assari coepit, cupiens mori pro Christo, ut cum Christo uiueret. Fauus uero, quia cera et melle constat, uidentur esse Iudei in Christum credentes, antea quidem Legis cerimoniis dediti, deinde Euangelii iugum suaue portantes Christumque pascentes fidei fructu atque uirtutum. Hi reliquię illę* fuerunt populi Israhel, quę saluę factę sunt, aliis in incredulitate stulte admodum irrationabiliterque *corr. ex ille

et peccata delere. In omnes genets — inquit — incipientibus ab Hierosolyma. Et in his, ut mihi uidetur, dictis ordo seruatus est saluandorum. Iudeis non credentibus gentes crediderunt. Iccirco prius nominantur gentes, deinde hi, quibus prędicari est coeptum. Sic enim et apostoli, cum a Iudeis repellerentur, dixerunt: Vobis prius oportuit prędicari uerbum Dei, sed quoniam uos eo indignos facitis, ecce conuertimur ad gentes. *corr. ex

baptismi denique sacri, quo illi, qui conuersi catethizatique essent, Ecclesię, cuius caput est Christus, membra fierent. Primum ergo insufflauit ad peccatorum remissionem propter eos, qui iam *corr. ex uestre c rediderant. Deinde misit, propter illos, qui credituri erant. Et quoniam Spiritum a Patre promissum dixerat, ne eum a Patre tantum procedere putaremus, insufflauit, ut a se quoque ipsum procedere doceret. Ad hęc etiam, ut cum Deo Patre se unum esse monstraret, de quo in Genesi est

Dominicę resurrectionis ueritatem superesse potuisset. Nisi uidero — inquit — nisi palpauero, sed quia posset esse alius, qui uidetur et palpatur, non esse autem alium uulnera ipsa, quę in cruce passus est, mihi facient fidem. Deinde dicitur: Et post dies octo iterum erant discipuli eius intus et Thomas cum eis. Non ante se iterum eis ostendit quam Thomas desyderio eum uidendi magis fuit accensus. Venit iterum ianuis clausis. Hinc discimus corpori post

*corr. ex compręhendere dicit Dominus. Pax primum uobis, inquit, qui in me creditis. Nondum enim erat pax ei, qui ipsum resurrexisse a mortuis non credebat. Ideo sequitur: Deinde dicit Thomę: Infer digitum tuum huc, et uide manus meas, et affer manum tuam, et mitte in latus meum. Et noli esse incredulus, sed fidelis. Iesus autem de industria in glorificato etiam corpore seruauit plagarum signa, ut per ea quoque agnosceretur et se eum esse

parte prophetamus. Tunc autem cognoscemus, sicut et cogniti sumus. Nunc uidemus in enygmate, tunc facie ad faciem. Dicit ergo eis Iesus: Pueri, nunquid pulmentarium habetis? Quare hic interrogat, cui nihil est occultum? Primo, ne statim noscatur ab eis, deinde, ut responsum elliciat, cuius occasione ad id, quod intendebat, perueniat. Cum enim interrogasset, nunquid pulmentarium habetis responderunt ei: Non. Dicit eis: Mittite in dexteram nauigii rethe, et inuenietis. Illi in dexteram mittunt rethe,

cęlestia affectum dirigens, in secundo spes post remissionem, in tertio fides in omnibus constans. Prępostero ordine uteris, inquiet aliquis, cum Apostolus dicat: Fides, spes, charitas. Cui respondebimus: ad illos hoc spectare, qui conuertuntur. Primo enim credunt, deinde, quod credentibus promissum est, consequi sperant, postremo, ne pro acceptis beneficiis ingrati sint, ad ipsum, a quo illa acceperunt, diligendum totis uiribus inclinantur. Postquam autem ad uidendum, quod crediderunt, ad possidendum, quod sperauerunt, ad fruendum, quod

ex sumum Piscis quoque assus Christi est passio. Panis de grano constat frumenti. Sed nisi granum frumenti mortuum fuerit, ipsum solum manet; si autem mortuum fuerit, multum fructum affert. Prius ergo panis datur de cęlo uiuus, deinde piscis in ara crucis ardore proprię charitatis assatus et mortuus. Huius communione, qui perditi eramus, inuenti sumus, qui mortui fuimus, reuiximus, Hunc Christus credentibus porrigit, ut secum eos coniungat utque ipsi fide suscipientes panis sacramentum in pisce asso

Euangelista dicens: Hoc iam tertio manifestatus est Iesus discipulis suis, cum resurrexisset a mortuis. Quod ait tertio, non ad apparitionum numerum referendum est, sed ad seriem dierum. Ipsa enim resurrectionis die apparuit primo Marię Magdalenę, deinde mulieribus a sepulchro redeuntibus, deinde duobus in Amaus pergentibus. Et hęc quidem primę diei manifestatio. Iterum post dies octo, quando ianuis clausis bis ad discipulos memoratur ingressus. Tertio die ista ad mare Tyberiadis, dum ibi piscarentur. Postea, quoties

manifestatus est Iesus discipulis suis, cum resurrexisset a mortuis. Quod ait tertio, non ad apparitionum numerum referendum est, sed ad seriem dierum. Ipsa enim resurrectionis die apparuit primo Marię Magdalenę, deinde mulieribus a sepulchro redeuntibus, deinde duobus in Amaus pergentibus. Et hęc quidem primę diei manifestatio. Iterum post dies octo, quando ianuis clausis bis ad discipulos memoratur ingressus. Tertio die ista ad mare Tyberiadis, dum ibi piscarentur. Postea, quoties uoluit, per dies quadraginta, donec in cęlum

ames me. Si rite pastoris officio functus fueris, tunc demum, quam bene me diligas, monstrabis. Quod ergo uerbis fateris, opere testare. Quare primo dicit Dominus: Pasce agnos Quęstio meos, deinde oues meas? Vt uidelicet rudes adhuc simplicioris doctrinę lacte pascat, magis autem doctos solido altioris scientię cibo nutrire curet. Lac enim agnis datur, herba ouibus. Pastorem itaque in docendo, in corrigendo, in promouendo discernere oportet, quid cuique

docet, dum ait: Et non dixit Iesus: Non moritur, sed: Si eum uolo manere, donec ueniam, quid ad te? Concludens autem Euangelium suum Ioannes de se ipso ait: Hic est discipulus ille, qui testimonium perhibet de his et scripsit hęc. Deinde, quoniam omnibus, quę descripta sunt, interfuit, audacter loquitur: Et scimus — inquit — quia uerum est testimonium eius. Nequis tamen arroganter dictum putet, non de se pręsumit, sed Spiritu Sancto, quem acceperat, reuelante uerum esse

imponimus et bene eis succedit, quoties uitiis debilitatos ad capessendam uirtutem salubri exhortatione, ut curentur, excitamus. De Christi autem apparitionibus Paulus quoque ad Corinthios scribens facit mentionem et ait: Visus est Cephę, et post hęc undecim. Deinde uisus est plus quam quingentis fratribus simul, ex quibus multi manent usque adhuc, quidam autem dormierunt. Deinde uisus est Iacobo, deinde apostolis omnibus; nouissime autem omnium tanquam abortiuo, uisus est et mihi. Petro, nisi quando cum aliis fuit,

excitamus. De Christi autem apparitionibus Paulus quoque ad Corinthios scribens facit mentionem et ait: Visus est Cephę, et post hęc undecim. Deinde uisus est plus quam quingentis fratribus simul, ex quibus multi manent usque adhuc, quidam autem dormierunt. Deinde uisus est Iacobo, deinde apostolis omnibus; nouissime autem omnium tanquam abortiuo, uisus est et mihi. Petro, nisi quando cum aliis fuit, apparuisse non scribunt Euangelistę, sed hinc discimus. Vndecim autem apostolis uisum semel et iterum in Ioanne legimus,

Christi autem apparitionibus Paulus quoque ad Corinthios scribens facit mentionem et ait: Visus est Cephę, et post hęc undecim. Deinde uisus est plus quam quingentis fratribus simul, ex quibus multi manent usque adhuc, quidam autem dormierunt. Deinde uisus est Iacobo, deinde apostolis omnibus; nouissime autem omnium tanquam abortiuo, uisus est et mihi. Petro, nisi quando cum aliis fuit, apparuisse non scribunt Euangelistę, sed hinc discimus. Vndecim autem apostolis uisum semel et iterum in Ioanne legimus, tertio in Marco. Quingentis

quis putaret, quam unde uenturum audierant. Qui quidem, quo magis manifestus fieret, et luce domum repleuit et ignitas linguas super *corr. ex ipse discipulos apparere fecit. Prius enim mens ad ueritatis cognitionem illuminatur, deinde diuini amoris flamma succenditur, ut nihil aliud nisi cęlestia et ęterna cogitent. Et tunc demum ex abundantia cordis os in uerba soluitur. Nam de his loqui quenque delectat, quorum studio plurimum dicitur. Repleti Spiritu Sancto coeperunt loqui uariis

(Centauri) In Thessalia Centauros, Ixionis et Nubis prolem, uiros semiequos inuadens uicit, manibus calcibusque frustra repugnantes. Pro Deianirę, Oenei filię, (Achelous) coniugio cum Acheloo, Acharnanię flumine, primo in serpentem, deinde in taurum mutato luctatus uicit. Eo humi prostrato alterum cornu dexterę ui auulsit. Quod Naiades nymphę uariis agrestium fructuum diuitiis repletum Copię deę dedicarunt. Ille uictor Deianiram formę uenustate imprimis decoram sibi copulauit. Cum illa profectus, postquam fluuium

bono atque ęquo deuient. Quod illis accidere solet, qui in re gerenda nimium sibi confidentes proprio sensu nituntur. Duas ergo Deus noster Christus nobis ad beatitudinem assequendam monstrauit uias, alteram necessitatis, alteram perfectionis. Si uis, inquit, ad uitam ingredi, serua mandata! Deinde dixit: Si uis perfectus esse, uende omnia quę habes, et da pauperibus, et ueni, sequere me! Necesse est igitur, ut, qui beati et immortales effici uelunt, illa obseruent et agant, quę Deus iussit. Illud autem, quod consulit, noluit esse necessarium, sed liberum, ut, qui consumatioris

officio comparata. Nostri igitur ab hac impietate alieni — de Christi, non de mundi amatoribus loquor — calcant auaritiam, rapinas execrantur, furtum damnant atque hac ratione tres Chrysauri natos interimunt. Chrysaurus enim auri tenet interpretationem. Quid deinde Hercules? (Gygantes) Ad Cumas cum Gygantibus pugnando uicit. Sed superbię uitium humilitate superare magis est magnificum quam procera Gygantum corpora humi deiicere. Siqua te mentis elatio et inanis glorię cupido solicitat, non ei acquiescas, sed in omnibus

aduersis obluctari et clades acceptas industria subleuare. Quandoquidem Epidaurus, teste Plinio atque eo auctore, qui libros aliquot C. Caesaris commentariis contexuit, Romana fuit colonia. Aliquot deinde post annis Polimirus, cognomento Belus, materno genere Romanus, paterno uero Rhatislaui, Bossinatium quondam regis pronepos, qui a filio Gothislauo regno pulsus Romam sese exulatum contulerat, in Illyricum studio auiti regni

Addunt etiam arcem ipsam lingua Epidauria Lauusam, eo quod in praeruptis saxis posita esset, uocitatam; in quod quidem nomen totam mox urbem abiisse tradunt, Lauusa in Rhacusam mutata. Ductis deinde duobus muri utrinque brachiis, regionem, protensis munitionibus ad rupes zephyro obiectas, moenibus circumdant, planitie omni extra munitiones relicta, quam partim silua, partim palustre solum id temporis obtinebat. Nam quicquid

disseram. 2 Explicabimus primum de his, quę iudicium pręcessura sunt; deinde de ipso Iudicis aduentu; postremo de his, quę ipsius Iudicis sententiam secutura sunt. Nihil meo sensu loquar, sed illa, quę Scripturarum testimoniis Ecclesięque autoritate firmata nouero, veluti de ueritatis thesauro

tempus afflictionis arctabitur, ne diutina uexatione a fide deficiant. Postremo dicit, quod pseudoprophetę illi et pseudochristi dabunt signa magna et prodigia. Hoc autem ideo prędictum, ne quis fidelis his captas inducatur in errorem. Deinde, post tribulationem istam, inquit, sol obscurabitur, luna non dabit lumen, stellę cadent, uirtutes cęlorum mouebuntur, signum Filii hominis apparebit in cęlo. Pręter hęc in Luca

locus relinquatur eis, qui credere nolunt. Dicere enim potuissent, ideo se quidem non credidisse, quia, quod uerum erat, nemo docuerit. Quemadmodum igitur tempore apostolorum per omnes orbis partes euangelizatus est Christus: ita deinde in fine sęculorum euangelizari oportet eum, qui pro hominibus factus est homo, ut omnes saluaret. Euangelii prędicationem subsequetur aduentus Antichristi, quem ego reor dici abominationem desolationis

apostolus ad Pathmos insulam in exilium est missus. Tertiam Traianus, in qua Symon Chleophę filius, episcopus Hierosolymitanus, crucifigitur, Ignatius, Antiochenus episcopus, bestiis traditur. Post hos Hadrianus Ecclesiam persecutus est, deinde Antoninus Pius, sub quo Iustinus philosophus, dum Christum confitetur, martyrii meruit coronam. Ad hęc M. Antonio Vero et Lucio Aurelio Commodo imperantibus Polycarpus et Pionius pro Christi nomine interfecti et in Galliis plurimi

Hierosolymitanum episcopum Palestinę Christum confitentes interfici iussit. Valeriano autem et Gallieno imperantibus, Cyprianus, Carthaginensis episcopus, martyrio coronatus est. Persecutionem a Valeriano suscitatam Gallienus sedauit. Eo deinde a Persis capto rursum mouit persecutionem Aurelianus imperator: sed non multo post ab ęmulis imperii occiditur. Quid pręterea dicam? Quanta Christianorum strages facta sit Diocletiano Maximianoque imperantibus, quanta Maxentio,

facta sit Diocletiano Maximianoque imperantibus, quanta Maxentio, quanta Licinio, quanta Constantio Arriana hęresi subuerso? Sapor quoque, Persarum rex, Christianos persecutus est, et Romanorum Iulianus Apostata, et Gothorum Harmaricus, deinde Radagasius, postremo Ataulphus. Post hos Vandalorum Alanorumque gentes cum Genserico suo rege Arriana hęresi et ipso polluto, tunc ab Hyspania ad Aphricam profecto, catholicam fidem persecutę sunt. Et cum ita sit, nonne mirum

Christiani erant, nunc Mahumetanę perfidię errorem militiamque sequuntur. Iam ergo per temporum curricula ad dies nouissimos peruentum est; necdum tamen finis. Multa enim adhuc percurrere debent, et ipsam Antichristi persecutionem, et deinde Christi cum maiestate aduentum. Apostoli ista assertio est ad Thessalonicenses dicentis: Ne terreamini, quasi instet dies Domini : quoniam nisi discessio uenerit

et tanquam uictores immortalitatis gloria coronabuntur. Erit itaque persecutio aduersus fideles, qualis non fuit ab initio, neque fiet. Sed dicamus prius de ortu Antichristi; deinde de gestis; postremo de interitu eius, non multum post futuro. Neque enim Deus illum diu regnare patietur, qui ad tantam humani generis perniciem insurrecturus est, ut omnibus mortem meditetur, uitam inuideat, nulli bene optet. Ideo

de cęlo et clauem habens abyssi, Christus est, cui data est omnis potestas cęlestium, terrestrium et infernorum. Cathena uero, qua ligatus fuit diabolus, passio Christi est. Antehac enim tam iusti quam iniusti ad inferos descendebant; deinde in aduentu Christi patere coepit cęlum et diaboli potestas minui. Desiit ille dominari iustis, et quos tenebat captiuos, Domino pro illis satisfaciente, dimittere coactus est. Idola quoque, in quibus decipiebat, confracta sunt,

nostram irrideat et Christianos talia confingere arbitretur. Pręter hęc experimento discimus tantam uim esse ignis, ut ligna consumat, petram conuincat, ferrum molliat, metalla liquefaciat, aquas assiduo callore siccet. Nequis deinde incredulus miretur terram, mare aęraque arsurum, gentilium annales idem innuere mihi uidentur et fidem hac de re uel incredulis facere. Seneca sincerissimę fidei autor lib. Naturalium

: Hęc est uoluntas Patris mei, qui misit me, ut omnis, qui uidet Filium et credit in eum, habeat uitam ęternam, et ego resuscitem eum in nouissimo die . Prius uidere est, deinde credere. Legendo uel audiendo Euangelium uidemus Iesum Dei filium, approbando autem ea, quę de illo scripta sunt, credimus in eum. Quicunque sic agit, ille habet uitam ęternam, prius in anima, cum moritur, deinde etiam in corpore,

Prius uidere est, deinde credere. Legendo uel audiendo Euangelium uidemus Iesum Dei filium, approbando autem ea, quę de illo scripta sunt, credimus in eum. Quicunque sic agit, ille habet uitam ęternam, prius in anima, cum moritur, deinde etiam in corpore, cum a morte suscitatur. Hanc nouissimam suscitationem ipsi quoque eius discipuli nobis prędicant, ita ut a Magistro didicerunt. Paulus ad Corinthios

multo erit Filii hominis in maiestate apparitio. Videbunt eum cum diuinitatis gloria de cęlo uenientem, angelorum agminibus comitatum, ineffabili luce circumfusum. Gloriosus olim apparuit in monte tribus duntaxat discipulis; gloriosior deinde apparebit omnibus gentibus a morte suscitatis. Hoc futurum ipse pręmonuit, cum diceret : Amodo uidebitis filium hominis sedentem a dextris uirtutis Dei et uenientem in nubibus

admonet Apostolus dicens: Ipse Dominus in iussu et in uoce archangeli, et in tuba Dei descendet de cęlo, et mortui, qui in Christo sunt, resurgent primi; deinde nos, qui uiuimus, qui relinquimur, simul rapiemur cum illis in nubibus obuiam Christo in aęra, et sic semper cum Domino erimus . Primos in Christo mortuos intelligimus eos, qui in Christo pro redemptione generis humani

simul rapiemur cum illis in nubibus obuiam Christo in aęra, et sic semper cum Domino erimus . Primos in Christo mortuos intelligimus eos, qui in Christo pro redemptione generis humani nascituro credentes obiere. Deinde nos , inquit, qui uiuimus, qui relinquimur . Hoc est, qui iam per Christum redempti uiuimus et a uetustatis obligatione soluti Euangelicę relinquimur ueritati. Simul rapiemur cum illis, qui sub lege erant et primi in

aliorum inopię, et quicquid pauperi impartieris, Christus tibi impensum reputabit atque ab eo accipies pro modicis magna, pro temporalibus sempiterna. His tamen talia promitti scias, qui uitam corrigunt, et sicut prius uitiis, ita deinde uirtutibus operam impendunt. Nihil enim prodest elemosinas facere et in mortiferis uoluptatibus perseuerare. Dona iniquorum non probat Altissimus. Ego Dominus , inquit, diligens iudicium et odia habens rapinam in

Quicquid igitur de his legimus, id certe maius esse, quam litteris exprimitur, nobis persuadeamus. Operę tamen precium erit breuiter nunc perstringere, quid de inferno, qui[d] de damnatorum poenis scriptum comperimus, ut deinde de beatorum gloria statuque sanctorum pauca de multis delibando pertractemus. Cognito enim malorum bonorumque hominum fine diligentius uitia cauebimus et uirtutibus, quibus uera beatitudo comparatur, alacrius incumbemus.

uapulabit multis; qui autem non cognouit, et fecit, uapulabit paucis . Minimam tamen inferni poenam grauiorem esse reor quam eam, quę maxima in hoc seculo habetur. Prima quia, quicquid mortali corpori infligitur, finem habet; deinde pręsentes paenę plerumque ad correctionem fiunt delinquentium, futurę uero ad punitionem tantum pertinebunt. Nam post factum iudicium latamque sententiam neque poenitentię neque emendationi ullus erit locus. Illi ergo, qui semel

. Vigilant nunc serui Dei in orationibus, in prędicationibus, in ieiuniis, in laboribus; postea uero discumbent in conuiuio pacis quietisque ęternę, ut, qui olim in bonis operibus Domino ministrarunt, his deinde in regno cęlesti Dominus ministret per eorum discurrens mansiones. Transiens , inquit, ministrabit . Transitus motum de loco ad locum significat. Sed nequaquam locali motu indiget Deus, qui simul omnibus adest locis.

igitur exequiis die maior pars procerum una cum pontificibus Albam Regiam conueniunt, paratoque funere pompa hunc in modum fit. Primo sacerdotes, omnes quidem de more candidati, manu funale accensum singuli portantes e domo Albensis antistitis progrediuntur. Deinde regii cubicularii cum caeteris aulicis eodem ordine, itidemque cum funalibus, pullati omnes procedunt. Hos sequuntur duodecim uiri ex regiis purpuratis tecti armis, equis cataphractis insidentes, panno serico ferream equorum speciem ad terram promisso tegente, qui aurata regis

animaduertente ualido firmat praesidio. Hungari enim, alioqui satis callidi, eum, quod et puer esset et iustis minime nuptiis genitus, ad patris fortunam haud quaquam aspiraturum, uimue facere ausurum suspicabantur. Munit deinde caetera castella, quae in manibus habebat, atque aperte regnum affectare incipit. Interea Stephanus Bother in Citeriorem Daciam, prouinciam suam, quam incolae Transistranam Hungariam, ut ante dictum est, appellant,

imperio dignus iudicaretur. Quod profecto uestris armis ad illius uirtutem atque ad Polonici regni opes adiunctis iam diu Christianae factum esset ditionis, ni eum mors importuna media ferme in expeditione uobis pariter et uniuersae Christianae reipublicae rapuisset. Maternum deinde nostri principis genus ab illo clarissimo Hungariae rege Lodouico, Sigismundoque eius genero ducitur, qui non Hungariae modo regnum, Boemiaeque, additis multis Alemmaniae regionibus, sed etiam Romanum obtinuit imperium. Alberthus enim, qui itidem rex

igitur animaduertens regulum omnia ad obtinendum regnum moliri, relicta regia in priuatas ciuitatis aedes sese recaepit, seu uim reguli metuens, seu, ut eo facto quasi e domo sua pulsa esset, se digniorem commiseratione faceret ac maius odium regulo conflaret. Proceres deinde supplex orat, ne se reginam legitime creatam deserant, priuatamque esse patiantur. Spondet praeterea, si Vuladislauum Hungariae regem declararent, seque ille, quod quidem eorum fauore posse fieri sperabat, uxorem duceret, totum thesaurum regnante

thesauris, oppidisque et caeteris omnibus locis iure ad rem publicam pertinentibus cederet, malletque gratiam senatus Hungarici quam uim experiri, neu pessimorum hominum fallacibus deceptus consiliis, uanaque inflatus spe sese in praeceps daret. Deinde animo prospiceret, quam periculosum peteret imperium, quamque difficilem rem atque supra fortunam suam attentaret, et quae ab ipso neque capi, neque contineri posset. Caeterum cum regulum huiusce adhortationibus nequaquam flecti appareret ― etenim ei adhuc regiis animis

dies castellum in potestatem optimatum iubente regulo his conditionibus custodes dedidere. Primum ut, quicquid regulo in praelio ad Scaruisium commisso esset ereptum, restitueretur, adiecta insuper Dalmatiae praefectura, cum omnibus rebus ei a patre relictis, atque ab se dudum possessis; deinde ut omnibus suae factionis hominibus uenia daretur, nec fraudi esset, quod contra communem nobilitatis consensionem reguli partes secuti fuissent. Atque ita cum pax omnium opinione celerius conuenisset ― facile enim senatus Hungaricus has admisit conditiones, ne fama

alioquin singularis foeminam ingenii, diuina constitutione, cuius sane lege humana aguntur negotia, in fraudem Hungarorum incidisse, quo omni ex parte patris eius Ferdinandi domus corrueret. Ab hac autem familia regnum Neapolitanum per idem tempus transactum, primo a Gallis, deinde ab Hispanis occupatum, mox in Ostriciam gentem iure affinitatis concessit. Nempe Carolus Augustus, Maximiliani Augusti ex filio nepos, in regnum Hispanum Neapolitanumque Ferrando auo materno successit. Et quoniam eo uentum est ubi opportune narrari potest, quo ritu Hungari

ter interrogat, uellent ne regem in Pestanis comitiis dictum regnare. Qui posteaquam terna nobilium acclamatione confirmatus fuerit, gladium nudum manu dextera a palatino accipit, designansque se undique ab omnibus hostibus regnum defensurum, eum sublatum ad orientem primum conuertit, deinde ad occasum, itemque ad septentrionem atque meridiem. Quibus rebus peractis rex sacerdotali ueste induitur, sceptroque aureo accepto in sede regia collocatur. Ad eum Strigoniensium pontifex et ipse sacerdotali ueste indutus moxque rem diuinam incoepturus accedit diadema ferens.

sede regia collocatur. Ad eum Strigoniensium pontifex et ipse sacerdotali ueste indutus moxque rem diuinam incoepturus accedit diadema ferens. Atque postea quam rex iurauerit se iuste ac secundum leges Hungarorum regnum gubernaturum, eius caput inter sacrificandum diademate circundat. Deinde iam sacrificio peracto singuli procerum suo ordine iusiurandum praestant, promittuntque regiam se potestatem legitime conseruaturos. Sed forte quispiam querit, cur hic mos omni ex parte in rege Vuladislauo creando haud quaquam sit seruatus. Neque enim ullo

redditaque oculi utrique lachrymis opplentur, nec circunstantes quidem gaudio tam pii spectaculi oculis temperarunt. Itaque siue rubore, quem forte conscientia fraterni certaminis perfuderat, siue mutua pietate attoniti, aemulationis subito obliti paululum conticuere. Deinde post cibum satis hilari habitu oris, si animus uultu estimari posset, eodem lecto captum, submotis arbitris colloquuntur. Quae autem tunc inter se agitauere mihi haud pro comperto est. Verum ut ex ipsius rei facie apparuit ― iam enim ille affectus, qui eis lachrymas commouerat,

mox uictum, aut aliqua ex parte attritum aggressuri. Turcae enim nihil aliud animo agitant, quam ne Christianis dissidentibus occasioni rei gerendae desint. Neque enim tantum suis armis, quantum nostra confidunt discordia, qua quidem fręti Thraciam primum occuparunt, Macedones deinde, Graecosque ac Epirotas subegere, et demum Illyricos, progenitores nostros ― inde enim Boëmi ac Poloni originem ducunt ― bona ex parte superarunt. Nam quicquid Illyrici intra Drilonem, Sauum, et Vrpanum amneis

ubi dixit, seque non solum modo magna cum efficacia locutum cognouit, sed etiam in intimam admissum amicitiam, Maximiliano non tam scelerato transfugae consilio offenso quam suo commodo moto, omnia Norici agri oppida, queis praeerat, Alemano tradidit. Principes deinde Salenses, Ladislauum Canasium, Nicolaum Secium, cum tota fere Sisiensi regione, quae Alemano aditum ad Hungaros dedit, in parteis suas facile, propter neccessitudinem, quae sibi cum eis intercedebat, traxit. Persuadet mox Maximiliano, id ipsum uehementer cupienti, uti se ducem

ad illam diem potitus erat, nullo repugnante expugnasse, caduceatorem mittit, qui eius uerbis Budam a principibus, qui per idem tempus ibi erant, propalam peteret, atque ad uoluntariam deditionem, molli primum oratione pelliceret, oppugnationem deinde atque ea tandem, quae captae urbes iure belli pati solent, ni ocius imperio obtemperent, Budenses passuros denunciaret, diceretque se uerum esse Hungarorum regem, atque a Deo constitutum. Ad haec addit (nam hostium res aduersas facile quisque ad suam trahit

non tam imparem animum gereret quam ab exercitu nondum paratus inops consilii ambigeret, cui primum ingruenti procellae obuiam iret; illum uero ambitionis ac impietatis nota aspersum, quod iure gentium neglecto fratris natu maioris regnum inuadat. Monuit deinde ab armis discederet, nec Hungaros tot iniurias inferendo in se concitaret. Quin etiam desineret Hungarorum iudicio ac studiis impedimento esse, caueretque, ne eorum libertati in constituendo rege moram frustra afferendo suam labefactaret libertatem, nec putaret ui agendum esse

Hungaricam retinuisset, aut aliquando acie Hungaros, fugacissimus ducum, superasset, tantum uanae fiduciae ac spiritus sibi sumpsit, ut has tandem pacis ferre conditiones non dubitaret. Primum, si Hungari pacem habere uelint, eis soluenda esse centum millia nummum aureorum, deinde tota Austria cedendum. Nam ultra Danubium multa tunc Austriae loca Hungari tenebant. Exulibus Hungaris, qui apud se essent, reditus in patriam permittendus, bonaque restituenda. Postremo, ne quid insolentiae deesset, petit ut, si rex Vuladislauus nullis post se liberis

summa alacritate (nihil enim de uictoria ambigebant) ad id bellum profecti septimo die in agro Casouiensi haud procul a Polonis castra posuere. Dux itaque Hungarorum, refectis ex itinere militibus, per triduum leuibus certaminibus suorum ac hostium animos periclitatus est, copias deinde in aciem eduxit, hoc modo prius suos adhortatus: Quantum detrimenti, comilitones, regi nostro regnoque Hungariae, Alberthi iniquitas atque haec tam improba regnandi intulerit spes, non est neccesse me uobis iam proelio instante narrare, quum pręsertim neminem

eum nulla omnino afficerent contumelia, cum omnibus suis, queis fortuna belli pepercerat, Alberthus illęsus multo maiore Hungarorum clementiae quam uictoriae gloria his conditionibus dimissus est. Primum, ut omnibus locis ad regnum Hungariae pertinentibus praesidia deduceret. Deinde, iureiurando affirmaret se nunquam de caetero Hungaris hostem futurum, perpetuoque in amicitia permansurum, atque si forte aliquando inter Polonos Hungarosque orta esset de qualibet re controuersia, non armis, sed iure ac disceptatione ea

Epidaurus, teste Plinio, atque eo authore, qui libros aliquot Gai Caesaris Commentariis contexuit, Romana fuit colonia. Aliquot deinde post annis Polimirus cognomento Belus, materno genere Romanus, paterno uero Rhathislaui Bossinatium quondam regis pronepos, qui a filio Gothislauo regno pulsus Romam sese exulatum contulerat, in Illyricum studio auiti

saxis posita esset, uocitatam, in quod quidem nomen totam mox urbem abisse tradunt, Lauusa in Rhacusam mutata. Ductis deinde duobus muri utrinque brachiis regionem protensis munitionibus ad rupes zephyro obiectas moenibus circundat, planitie omni extra munitiones relicta, quam

Tanaim fluuium profectos circa Moeotidem consedisse, Turcas uero, meliores sedes expetentes, transgressos Caucasum in Albaniam irrupisse anno salutis humanae quinquagesimo quinto supra septingentesimum. Inde per Albanum agrum ad Cyrum amnem accessisse, moxque Armeniam Maiorem occupasse. Deinde cum Persis et Sarracenis, gente Arabica, diu uaria fortuna decertasse, tandem a Sarracenis pacem sedesque in Asia quietas hac conditione impetrasse, uidelicet ut Machometani ritus acciperent religionem atque aduersus Christianos, Gothifredum maxime, atque Balduinum

secum arma coniungerent, caeterosque Romanae religionis homines Asia arcerent. Qua quidem accepta conditione, totius ferme Minoris Asiae imperium, praeter quasdam maritimas ciuitates breui sibi adiunxerunt, pulsis inde partim Graecis, partim Persis ac Sarracenis regulis. Post aliquot deinde annos, extincta penitus apud Turcas regia Hunchariorum prole, imperium in plures diuiditur principatus. Nam quisque fere praefectorum eam, cui praefuerat, regionem assumpto sibi regio nomine inuasit. Hi autem Turcarum satrapae Mollio, Hunchariae familiae regi ultimo, superfuisse

potu, rex ad Milonem conuersus, pateram argenteam uino plenam dextera tenens, Propino , inquit, tibi, Milon, uinum hoc una cum patera, licet proditionis apud me sis insimulatus . Ille nullam conscientiae notam uultu prae se ferens acceptum hausit poculum, deinde assurgens ad regem ait: Rex Lazare, quoniam nec iurgii nec disceptationis nunc tempus est, hoste iam prope in acie stante crastino die re ipsa ostendam et delatorem meum falsum ac mendacem, et me in regem meum integra esse fide . Milon, quo et proditionis culpam in se, ut erat,