Your search found 4572 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 1-4572:

4. +. Insuper emimus Semianum a suis inimicis pro XL romanatis; ipse autem non habens unde se redimeret, dedit mihi territorium quod sui patris erat ut ego diuiderem cum filio suo omne per medietatem; et in parte mea dedit totum territorium super ecclesiam et sibi retenuit territorium in Malcin; et quod remaneret diuideremus; et sic a me liber abscessit. Et hec

est! Et ego illis: Uallem et montem incipiente ex Saline usque Satilie, omnia mea sunt, quia emi a Miroslauo coram idoneis testimoniis. Attigit eo tempore uenire in nostris partibus Slauizo rex et Petrus banus, nec non Sarubba causa discordię quę erat inter Slauzo et Lubomiro. Vnde uocauerunt nos ante hos nominatos uiros omnes Tugarani; residentibus in ęcclesia beati Petri quę sita est in Olmisi, scilicet coram Slauzo nec non Petro et Sarubba, ceperunt altercare nobiscum, et ita nobis

cotidianis secundum ordinem sancti Benedicti, et psalterium cum litteris francigenis 100. Tempore transacto erat consuetudo in regno Croatorum: erant septem bani qui eligerant regem in Croacia, quando rex sine liberis moriebatur, silicet banus Croacie primus, banus Bosniensis secundus, banus Sclauonie tercius, banus Posige quartus, banus Podrauie quintus, banus Albanie

filii regis Senulaldi, quorum nomina sunt haec: primus Brus, secundus Totilla, tertius vero Ostroyllus. II Itaque qui maior caeteris erat, defuncto patre, Brus sedit in solio eius, regnavitque pro eo in terra nativitatis suae. Totilla vero et Ostroyllus, ut sibi magnum nomen facerent, consilio et voluntate primogeniti fratris congregantes exercitum magnum

hominum Christianorum in ore gladii mortua sunt et plurima captiva ducta sunt. Evasit autem rex Dalmatinorum cum valde paucis militibus, et aufugit in civitatem suam Salonam. Post haec quia magnus erat exercitus Totillae, et Ostroyili fratris eius, et populus ei accreverat multus, consilio inito cum suis magnatibus diviserunt exercitum, et Totilla per Istriam, et Aquileiam cum suo exercitu transiens Italiam petiit,

ingrediens pauco in tempore vitam finivit, sicut ei dixerat Dei famulus Benedictus. Ostroylus autem frater eius cum suo exercitu Illyriam provinciam ingressus, crudelia committendo bella, quia non erat, qui ei resistere posset, obtinuit totam Dalmatiam et maritimas regiones, donec advenit et resedit in regione Prevalitana. Tunc retentis secum aliquantis militibus misit filium suum Senulatum nomine, ut regiones

audierat, eum remansisse cum paucis in Praevalitana urbe. Praeterea venientes, qui ab imperatore missi fuerant invenerunt sicut dictum est Ostroyllum cum paucis; attamen quia vir forti animo erat, paravit se ad bellum. Commisso itaque bello cecidit Ostroyllus et interfectus est, et qui cum eo erant in fugam conversi sunt. Homines itaque imperatoris tollentes eorum spolia in terram suam reversi sunt.

Praeerat eis quidam nomine Kris, quem lingua sua cagan appellabant, quod in lingua nostra resonat imperator, sub quo erant VIII principes, qui regnabant et iustificabant populum, quoniam multus erat nimis. Igitur impugnantes Sylloduxiam, expugnaverunt eam. Inde debellando caeperunt totam Macaedoniam. Post haec totam provinciam Latinorum qui illo tempore Romani vocabantur, modo vero Morovlachi, hoc est Nigri Latini

persequi eum. Rex denique fugiens venit in locum, qui dicitur Lasta; cernens itaque non posse se evadere manus filii sui, cum aliquantis qui eum diligebant, venit prope haec ad litus maris. Post haec, quia Ciaslavus cum suis iam prope erat, tempore percussi, cum equitibus, ut stabant natantes pervenerunt, et ascenderunt quamdam petram, quae non multum longe erat a terra, et sic evasit rex. Non multo post, voluntate Dei transibat navis, quae de Apulia erat. Tunc rex et

cum aliquantis qui eum diligebant, venit prope haec ad litus maris. Post haec, quia Ciaslavus cum suis iam prope erat, tempore percussi, cum equitibus, ut stabant natantes pervenerunt, et ascenderunt quamdam petram, quae non multum longe erat a terra, et sic evasit rex. Non multo post, voluntate Dei transibat navis, quae de Apulia erat. Tunc rex et qui cum eo erant, coeperunt clamare, et vocare nautas, et nautae navigantes venerunt, ut viderent, quid nam esset. Ut autem

cum suis iam prope erat, tempore percussi, cum equitibus, ut stabant natantes pervenerunt, et ascenderunt quamdam petram, quae non multum longe erat a terra, et sic evasit rex. Non multo post, voluntate Dei transibat navis, quae de Apulia erat. Tunc rex et qui cum eo erant, coeperunt clamare, et vocare nautas, et nautae navigantes venerunt, ut viderent, quid nam esset. Ut autem cognoverunt causam cum honore susceperunt regem, et omnes eius, et duxerunt ad civitatem

ad civitatem Sypontinam. Inde perexit Romam ad limina apostolorum Petri, et Pauli, ab illa autem die petra illa vocata est Radaslavi camich sive petra. Ciaslavus praeterea maledictus a patre coepit regnare. Eo tempore erat quidam adolescens nomine Tycomil in partibus Sraga filius cuiusdam presbyteri de vico Rabici, pascebatque greges ovium cuiusdam principis, cui nomen Budislavus, et quia Tycomil fortis erat viribus, et robustus venator, atque valde

maledictus a patre coepit regnare. Eo tempore erat quidam adolescens nomine Tycomil in partibus Sraga filius cuiusdam presbyteri de vico Rabici, pascebatque greges ovium cuiusdam principis, cui nomen Budislavus, et quia Tycomil fortis erat viribus, et robustus venator, atque valde levis ad currendum, quandocumque princeps exibat venatum, ducebat eum secum. Quadam vero die dum iret venatum Tycomil, nolens, sed casu percutiens virga, quam manibus gestabat, unam canem

cum magno honore duxerunt illum in Tribuniam. Postea bani venientes in Tribuniam cum iupanis, et setnicis succeperunt illum honorifice, et in die Ascensionis Domini constituerunt illum regem. Solum iupanus Rassae, qui de Thycomil progenie erat cum sua provincia noluerunt venire ad regem. Tunc rex Bellus iratus congregavit exercitum et venit Rassam; Luthomirus autem iuppanus Rassae congregans similiter populum paravit ei bellum. Bello itaque inito iuxta flumen Limo, cecidit

itaque eodem dum Vladimirus esset adolescens, et regnaret in loco patris sui, supradictus Samuel Bulgarinorum imperator, congregato magno exercitu advenit in partibus Dalmatiae supra terram regis Vladimiri. Rex vero qui vir sanctus erat, et nolebat aliquem de suis perire in bello, seccessit humiliter, et ascendit in montem, qui Obliquus dicitur, cum omni gente sua. Veniens post haec imperator cum exercitu, et cernens, quod regi praevalere non posset partem sui

gladio . Tunc postquam haec, et alia plurima eis locutus fuisset resalutatis omnibus, perrexit ad imperatorem. Quem imperator statim relegavit in exilium in partibus Achridae, in loco qui Prapa dicitur, ubi et curia eiusdem imperatoris erat. Post haec congregato exercitu debellavit Dulcinium longo tempore, sed eum capere nullatenus valuit, inde ascendit iratus, coepit destruere incendere ac depraedare totam Dalmatiam, Decatarum autem atque Lausium civitates incendit, nec

habentes, manuque trophaea gestantes, et cum cognovissent, quod angeli Dei essent, timore perteriti aufugerunt quisque in locum suum. Rex vero venit ad imperatoris curiam in loco, qui Prespa dicitur, moxque ingressus est, ut ei mos erat, orare coepit Deum coeli. Ut autem cognovit imperator advenisse regem, ira magna iratus, proposuerat nempe in corde suo, ut in via occideretur, antequam ad eum veniret, ne videretur consors, vel consentiens neci eius, eo quod iurasset,

fapidem, et ligna iacentes in ecclesiam, interfecerunt eum. Post haec intrantes naviculam fugierunt. Populi autem videntes quod accidit, reversi sunt per loca sua. Uxor autem Dragimiri defuncto viro suo reversa est ad patriam suam. Filia erat Lutomiri magni iuppani Rassae, quae cum reverteretur cum duabus filiabus, et ipsa praegnans patrem suum defunctum invenit. Post haec perrexit Bosnam una cum matre ad avunculos suos. Peperit autem filium mascutum in itinere, in

hinc inde buccinas, et tubas clangere, et vociferare. Post haec tarde per latera montium descendendo appropinquabant hostibus similiter, et rex faciebat, Graeci vero valde timere coeperunt, et quia tarde audiebant eos descendere, quia nox erat, et videre non poterant, putabant maximam multitudinem, quemadmodum audiebant ab Antibarensi. At ubi audierunt sonitum tubarum et buccinarum et vociferationis hinc iam prope esse, et supra se irruere terrore percussi in fugam conversi

metu concuterentur, videntes eos sic trucidatos. Fecit igitur Goyslavus omnia, quae mandaverat ei pater, movens igitur exercitum transfretavit culfum, iter agens per Canalem. Ascendit in montem, qui Clouco vocatur. Tunc quia prope erat Luttovid exercitus, misit supradictos Graecos in eius castra. Quod videntes qui cum Luttovid erant, et audientes, quod evenerat, valde perterriti sunt. Luttovid autem princeps, quia vir bellicosus erat, et strenuus in armis minime

qui Clouco vocatur. Tunc quia prope erat Luttovid exercitus, misit supradictos Graecos in eius castra. Quod videntes qui cum Luttovid erant, et audientes, quod evenerat, valde perterriti sunt. Luttovid autem princeps, quia vir bellicosus erat, et strenuus in armis minime timuit, igitur misit Goyslavo dicens: Ingenia tua nullatenus me perturbant, sed si vir es, et aliquid vales, sume tecum duos milites et ego similiter descendam usque in campum, ut dimicemus, et scies,

eum, et in terram proiecit, tunc alius clamare coepit: Currite commilitones, et socii, currite, quoniam Luttovid cecidit et mortuus est . Ad cuius necem coeperunt omnes currere. Luttovid autem, ut erat vulneratus recuperato equo, fugam petiit. Hi vero, qui cum eo erant videntes quod cecidit, et vulneratus esset, omnes in fugam conversi sunt. At Goyslavus cum suis persecuti sunt eos tota die illa, tolentesque spolia eorum reversi

oblitus est bonorum, quae ei fecerat rex, in fide non stetit, sed consilio inito cum noverca sua, et cum quatuor filiis eius, qui ei fratres erant ex parte patris, rebellavit a rege una cum fratribus suis. Rex autem, quia mansuetus erat, et pacificus, noluit bellum cum eo committere, sed secessit humiliter cum filiis suis in Tribuniam regionem, ita senex et plenus dierum dormivit cum patribus suis, et sepultus est cum grande honorificentia in monasterio Sancti Petri

Georgius congregans populum venit, et obsedit Obliquum, Boroscius vero cum suis fortiter defendebat se. Audiens autem dux Kirialexius cum Gradigna, et cum fratre congregantes exercitum venerunt supra regem, quia vero iam rex erat exosus omni populo non fuit quis, qui hoc ei annunciaret quousque venit dux cum Gradigna, et cum exercitu, et percusserunt castra eorum, et occiderunt, et vulneraverunt plurimos, et fugaverunt eos. Rex evasit tunc, et

et vulneraverunt plurimos, et fugaverunt eos. Rex evasit tunc, et fugit Cermeniza, et dux fugato eo reliquit Gradigna cum exercitu, et ipse reversus est Durachium. Tunc quia propter tribulationes, et bella terra iam deserta erat, et quotidie magis magisque dessolabatur, rebellavit Decatarus et postea tota terra regis Georgii. At Gradigna cum suis coepit comprehendere terram, et persequi regem, alia autem ex parte Rassani eum persequebantur. Rex

ubi mortuus est in custodia. XLVI Post haec populi congregantes se constituerunt regem Gradignam, qui accepto regno coepit regere populum cum omni iustitia. Erat sane vir timens, ac diligens, Deum pius, et misericors viduarum, et orphanorum protector, atque defensor, et in omnibus actibus siris omni bonitate praecipuus. Praeterea hii qui dispersi erant per regiones, et provincias,

Nobilis ex villi factus, de paupere dives
Hic populus sparsus pluribus inde locis
Congeritur quod loco digne sit septus in ymo
Namque fides aberat per loca sparsa mala
Presbiter Antonius finxit nec plurima metra
Mandato domini posteritasque sciat.
Ragusij civis genus est galoppa vocatum
Fidus amicus erat, si quis amabat eum.

ubi est Dirachium et protenditur usque ad sinum Quarnarium, in cuius interioribus est oppidum Stridonis, quod Dalmatie Pannonieque confinium fuit. Hec fuit patria tellus beati Hieronymi, egregii doctoris. Dicta est Dalmatia etiam alio nomine Liburnia a quodam genere nauis piratice, que in usu erat apud illos, unde Lucanus: Pugnacesque mari Graia cum classe Liburnos . Exercebant enim piraterium propter oportunitatem locorum, quia mare illud ob multitudinem insularum latebrosum et portuosum est ualde. 2Dicta est etiam hec prouintia Illiris a quadam regina

expectauit in urbe. Quo cum beatus apostolus accessisset ibique uerbum Dei diutius predicauit. Cum autem per spiritum sanctum cognosceret in eadem urbe suum martirium consumandum, de ecclesiis Gretie disponere curauit. Quam ob rem beatum Titum non remisit ad Dalmatias, sed ad Gretiam ubique magis erat notus, pontificem eum constituens aput insulam Cretam. 2Cuius loco beatus Petrus, apostolorum princeps, direxit quendam discipulum suum, nomine Domnium, natione Syrum, patria Anthiocenum, qui Dalmatie populis uerbum uite, quod per Titum inchoatum fuerat, predicaret. Hoc enim

ubi erant archiflamines, archiepiscopos censuit statuendos. Unde per horas Adriatici sinus tres direxit pontifices: Apollinarem Rauenne, que est metropolis totius prouincie Emilie, Marcum euangelistam Aquilegie, que preerat Venetie et Ystrie; Domnium uero in Salonam direxit, que caput erat Dalmatie et Croatie. In qua denique ciuitate diutius predicans, multosque per totam prouintiam a gentilitatis errore conuertens, non paruam Christo ecclesiam adunauit, ibique agonem sui martirii felici cruore peregit. Ab huius ergo preeminentia apostolice dignitatis omnes successores sui

qui Domnionis uocabulo a nomine pontificis Domnii modicum differt. Sed hic fuit unus ex cubiculariis Maximiniani tiranni. Cum ergo iste Domnio maioris dilectionis aput imperatorem prerogatiua gauderet, ipse coronam imperii conseruabat et ipsam tempore debito super imperatoris uerticem imponebat, erat autem occulte christianus. Et cum uideret Maximianum adeo crudeliter in christianos deseuire, ut multos a sancto proposito deterreret, ipse utpote christianissimus et deuotus exortabatur martires in sancto proposito finaliter perdurare. Tunc fecit oportunitatem eis effugiendi tyranni rabiem et

eleuasse et ibidem quendam fluuium, qui Sytirion nominatur, firmis gressibus transuadasse ibique sepultus aliquo tempore requieuit. Cum autem dominus multa per eum miracula operaretur, ex multis prouintiis pro sanitate adipiscenda ad locum ipsum confluebant. Tunc Salonitani ciues, quia equinomius erat beato Domnio pontifici, abeuntes rapuerunt corpus beati Domnionis, et cum magna reuerentia locauerunt Salone. Qua de re, propter nominis consonantiam, multotiens uocabulum Domnionis pro nomine Domnii et e conuerso confuse describitur. Eodem tempore beatus Anastasius Aquilegensis aput Salonam

non poterat satiare. Propter ipsius siquidem edicta pestifera tot milia christianorum cotidie trucidabantur, ut pene uideretur totius humani generis excidium iminere. Vnde a suis aulicis tiranno suggestum est, ut tam crudele reuocaret edictum, ne tanta hominum cedes cotidie fieret, quia timendum erat, ne forte toto mundo in exterminium dato non esset, cui posset ulterius imperare. Tunc Dioclitianus tale moderamen sue uoluit adhibere seuitie dans legem, ut qui nollet a christiana cultura recedere, non ut prius statim capite plecteretur, sed bonis omnibus expoliatus ad diuersa metalla et ad

licet dirutum, magnum tamen inde transeuntibus admirationis spectaculum prestat, sicut legitur in ystoria quatuor coronatorum. In terra uero Getarum, que nunc Seruia seu Rasia nuncupatur, prope stagnum quoddam ciuitatem fecit construi, quam ex suo nomine Diocliam appellauit. Et quia Dalmatinus erat origine, nobilius edificium prope Salonam edificari iussit in modum urbis munitissime, quasi imperiale palatium, in quo templa facta sunt ydolorum Iouis, Asclepii, Martis, sicut apparet usque in hodiernum diem. In hoc edificio Dioclitianus matrem suam habitare fecit tradens ei Salonam cum tota

V. De Clicerio et Natali Salonitanis presulibus 1Ea tempestate Salona optimo statu pollebat, magna ciuium et extraneorum populositate florebat. Persecutionis uero iam cessante procella ecclesia suum paulatim resumpsit uigorem. Multitudo cleri, que ibi erat, ecclesiasticis cepit institutionibus informari pluresque presules post beatum Domnium seriatim successerunt. De aliquibus, prout scire potuimus, ad posterorum memoria aliqua disseramus. 2Tempore Leonis imperatoris, cum Antonius tirannus fuisset imperator designatus, propter

uero Pelagii et Gregorii doctoris, Romanorum pontificum, fuit quidam archiepiscopus Salone, Natalis nomine, eiusdem indigena ciuitatis, qui cum multorum esset propinquorum potentia circumfultus, multum a pontificali honestate deuius incedebat. Cum enim esset inpos scientie, non lectioni erat deditus, sed epulis et cotidianis conuiuiis cum cognatis et amicis uacabat et quod erat deterius, thesauros ecclesie et uasa ministerii dando suis contribulibus et complicibus sacrilega dilapidatione uastabat. Et erat eo tempore archidiaconus quidam, Honoratus nomine, qui Deum habens pre

Salone, Natalis nomine, eiusdem indigena ciuitatis, qui cum multorum esset propinquorum potentia circumfultus, multum a pontificali honestate deuius incedebat. Cum enim esset inpos scientie, non lectioni erat deditus, sed epulis et cotidianis conuiuiis cum cognatis et amicis uacabat et quod erat deterius, thesauros ecclesie et uasa ministerii dando suis contribulibus et complicibus sacrilega dilapidatione uastabat. Et erat eo tempore archidiaconus quidam, Honoratus nomine, qui Deum habens pre occulis zelo nimio mouebatur, dolens de sui presulis insolentia. Hic quantum licebat,

honestate deuius incedebat. Cum enim esset inpos scientie, non lectioni erat deditus, sed epulis et cotidianis conuiuiis cum cognatis et amicis uacabat et quod erat deterius, thesauros ecclesie et uasa ministerii dando suis contribulibus et complicibus sacrilega dilapidatione uastabat. Et erat eo tempore archidiaconus quidam, Honoratus nomine, qui Deum habens pre occulis zelo nimio mouebatur, dolens de sui presulis insolentia. Hic quantum licebat, conabatur se opponere Natali archiepiscopo maxime, quia uidebat bona eccelesie tam indecenter distrahi. Qua ex re archiepiscopus ualde

Gregorius quendam responsalem suum, qui ecclesias Dalmatie uisitaret. Eo tempore Natalis archiepiscopus de hac luce migrauit. 2Maximus autem ambitionis ardore succensus ad pontificatum impatienter anelabat et tandem non sine symoniaca labe dicitur fuisse electus. Hic non, ut erat consuetudinis, ad sedem apostolicam consecrandus accessit, sed misit prius et ab imperatoribus Constantinopolitanis fauorem obtinuit. Qui tamen preceperunt eidem, ut domini pape se conspectui presentaret. Sed ipse conscius electionis iniuste non accessit ad papam nec requisiuit consensum

propinquorum et aliorum secularium uirorum, quibus denudata sua ecclesia multa donaria largiebatur, missas celebrabat et omnia pontificalia presumebat. Tunc beatus Gregorius scripsit clero et populo Salonitano precipiens, ut nullus communicaret eidem Maximo sacerdotium rapienti. Sed tantus erat metus ipsius et suorum complicum, quod nullus audebat eum palam uitare. Honoratus uero archidiaconus et quidam Paulinus episcopus, isti, quia discreti et constantes erant uiri, preceptum summi pontificis obseruabant, ipsum Maximum tanquam scismaticum et excommunicatum ubique uitantes. Demum

preparato nauigio Rauennam aduenit expectans ibi pape preceptum. Misit itaque beatus Gregorius quendam notarium suum nomine Castorium precipiens Mariano archiepiscopo Rauenati, ut ambo pariter causam ipsius Maximi tali deberent fine concludere, uidelicet ut de symoniaca heresi, unde infamatus erat, suo iuramento purgationem subiret; de aliis uero excessibus ante corpus beati Apollinaris se esse innoxium uerbo simplici affirmaret; de hoc uero, quod excommunicatus celebrare presumpsit, penitentiam ei iniungerent competentem. Sicque huius Maximi causa sopita est.

VII. Qualiter Salona capta est 1Interea Salonitana urbs propter barbarorum uicinitatem, qui eam cotidianis insultibus impugnabant, ad deteriora labi cotidie cogebatur. Erantque in ea ciuiles discordie, nec satis arguto moderamine res publica regebatur. Non erat rector sapiens, qui refrenaret superbiam, qui puniret nequitiam, sed uoluntas propria unicuique pro iustitia habebatur. Qui plus poterat, colebatur, impotentes prede patebant. Iustitia procul aberat, totum prauitas occupabat. Timor Dei, sanctorum reuerentia, misericordia et pietas

unicuique pro iustitia habebatur. Qui plus poterat, colebatur, impotentes prede patebant. Iustitia procul aberat, totum prauitas occupabat. Timor Dei, sanctorum reuerentia, misericordia et pietas expirauerant, odia, rapine, usure, periuria et alia facinora totam inuaserant ciuitatem. Relligio erat derisui, clerus contemptui, humilitas superbie succumbebat. Debita subtrahebant ecclesiis, indebita exigebant. Preterea rector ciuitatis non communiter, sed diuisim querebatur; nec qui prodesset omnibus, sed qui priuatim aut amicorum comodum aut inimicorum incomodum procuraret. Et sic in

Ariana etiam erant tabe respersi. Gothi a pluribus dicebantur et nichilominus Sclaui, secundum proprietatem nominis eorum, qui de Polonia seu Bohemia uenerant. 5Isti, ut predictum est, impugnabant Latinos, qui regiones maritimas habitabant, maxime autem Salonam, que caput erat totius prouintie. Hec ciuitas a statu sue potentie ualde iam erat collapsa, et in facultatibus nimis atrita. Rector etiam oportunus in ciuitate non erat, quam ob rem ab inimicis facile capi potuit et uastari. 6Igitur dux Gothus, qui toti preerat Sclauonie, coadunato magno

et nichilominus Sclaui, secundum proprietatem nominis eorum, qui de Polonia seu Bohemia uenerant. 5Isti, ut predictum est, impugnabant Latinos, qui regiones maritimas habitabant, maxime autem Salonam, que caput erat totius prouintie. Hec ciuitas a statu sue potentie ualde iam erat collapsa, et in facultatibus nimis atrita. Rector etiam oportunus in ciuitate non erat, quam ob rem ab inimicis facile capi potuit et uastari. 6Igitur dux Gothus, qui toti preerat Sclauonie, coadunato magno exercitu equitum peditumque descendit de montibus et castra posuit

uenerant. 5Isti, ut predictum est, impugnabant Latinos, qui regiones maritimas habitabant, maxime autem Salonam, que caput erat totius prouintie. Hec ciuitas a statu sue potentie ualde iam erat collapsa, et in facultatibus nimis atrita. Rector etiam oportunus in ciuitate non erat, quam ob rem ab inimicis facile capi potuit et uastari. 6Igitur dux Gothus, qui toti preerat Sclauonie, coadunato magno exercitu equitum peditumque descendit de montibus et castra posuit ex orientali parte ciuitatis, sed et aliam turmam sui exercitus fecit castra metari ex

non paucis utrimque frustra certatum est. Sed quid ualet annisus hominis, ubi diuine protectionis gratia deest? Cum pro multis piaculis communiter singulariterque commissis superne ultionis iudicio peccatrix ciuitas hostili foret gladio euertenda, periit mens et consilium a ciuibus, presul nullus erat, rector inutilis, populus dissolutus, quid esset consultius, nesciebant. Alii erant nimis timidi, alii plus equo securi. Sic labefactari ciuitas primitus a se ipsa incepit. Igitur hostium caterue non cessabant cotidie ciuitatem miseram impugnare. Salonitani uero languentibus iam et defessis

in fluctibus mergebantur. 8At uero hostes in ciuitatem subito irrumpentes fugientes a tergo cedere, prede instare, nulli occursanti parcere, ignem domibus apponere non cessabant. Mox ubi miserabilis ciuitas suorum destituta presidiis filiorum, hostili populo repleretur, non iam erat, qui ecclesiis parceret, non qui structuris antiquis et speciosis misereretur palatiis, sed totam succendentes in furoris impetu ciuitatem, breui hora in carbonem et cinerem redegerunt. De tot enim diuitiis paucas rapuere manubias, hoc pro maximis uictorie premiis reputabant, quod tam egregiam

nec maritus uxorem: unica spes miseris patrios discedere fines. Qui ante recesserant, non expectabant extremos, qui extremi fuerant, non retardare poterant properantes. Quasi ebrii uel amentes, nonnisi in sola fuga presidium exquirentes, nesciebant quam tutius arriperent uiam. Heu quam triste erat spectaculum miserabilium mulierum crines lacerantium, pectora genasque tundentium! Quantus erat ululatus et planctus nescientium quid potius, ignem an gladium, euitarent. VIII. Qualiter ad insulas Salonitani fugerunt 1Postquam procul iam a

extremos, qui extremi fuerant, non retardare poterant properantes. Quasi ebrii uel amentes, nonnisi in sola fuga presidium exquirentes, nesciebant quam tutius arriperent uiam. Heu quam triste erat spectaculum miserabilium mulierum crines lacerantium, pectora genasque tundentium! Quantus erat ululatus et planctus nescientium quid potius, ignem an gladium, euitarent. VIII. Qualiter ad insulas Salonitani fugerunt 1Postquam procul iam a litore rates subduxerant, sparsim alii ad alias insulas properabant. Alii uero nec in insulis se

Pro dolor, quot opulenti et delicati in Salona fuerant, qui tunc ad aliena hostia panem miserabiliter mendicabant! Tunc electi iuuenes armatis liburnis ceperunt per Dalmatie litora discurrentes hostibus insidiari. Tantas enim cedes et predas de ipsis cotidie faciebant, quod nullus Sclauorum erat ausus ad mare descendere. His etenim modis Salonitani erumnosam uitam ducentes multo tempore in insulis comorati sunt. 3Eodem tempore Iohannes summus pontifex apostolice sedis, cum esset Dalmatinus natione, audiens sue gentis miserabilem casum ualde condoluit missitque

depingi ymaginem beati Domnii cum pallio et ceteris pontificalibus indumentis totum ex musio aureo. Similiter fecit ymaginem beati Anastasii inter alios sanctos. 4Per idem fere tempus quidam aduene, ut ferunt, Romana urbe depulsi, non longe ab Epitauro ratibus applicuerunt. Erat autem Epitauros episcopalis ciuitas, Salonitane ecclesie suffraganea. Quod ex epistola beati Gregorii pape conicimus, quam misit Natali archiepiscopo Salonitano, arguens ipsum, quia absque auctoritate synodali quendam Florentium Epitauritane ecclesie episcopum pro quibusdam iniectis

quippe incendium consumpserat omnia, turres et menia prostrata iacebant. Solum teatri edificium, quod in occidentali parte constructum fuerat, adhuc integrum remanebat. Sic ergo miseri ciues hinc rerum urgebantur inopia, illinc metus adhuc deterrebat hostilis. Et quia pars magna eorum per orbem erat dispersa et ipsi pauci et inopes remanserant, de reedificanda ciuitate deliberare non presumebant. 2Unde factum est, ut aliqui ex ipsis exeuntes de insulis per diuersas partes Dalmatici litoris oportuna sibi ad habitandum loca querebant. Quidam uersus occidentalem plagam

ferit unda Salonas et trepidum in molles zefiros excurrit Yader. Hoc igitur sepius nominato urbi nomen impositum est Yadria uel, ut quibusdam placet, ab Yadrio conditore Yadria nomen accepit. X. Qualiter de insulis redeuntes Spalatum intrauerunt 1Erat autem inter Salonitanos, qui ad proximas insulas seccesserant, uir quidam, Seuerus nomine, cuius domus fuerat iuxta colunas palatii supra mare. Hic quia pre ceteris maiori auctoritate pollebat, magnus Seuerus appellabatur. Iste cepit adhortari conciues suos, ut ad patriam redirent. Sed quia

autem inter Salonitanos, qui ad proximas insulas seccesserant, uir quidam, Seuerus nomine, cuius domus fuerat iuxta colunas palatii supra mare. Hic quia pre ceteris maiori auctoritate pollebat, magnus Seuerus appellabatur. Iste cepit adhortari conciues suos, ut ad patriam redirent. Sed quia non erat tutum inter ruinas urbis antique habitacula ponere, consulebat eis, ut in edificio Dioclitiani se interim reciperent, ubi securius comorantes aliquam saltem particulam sui territorii incolere sine magno timore ualerent, donec rebus prosperius succedentibus Salonam reedificandi possibile foret.

incolere sine magno timore ualerent, donec rebus prosperius succedentibus Salonam reedificandi possibile foret. Et tandem placuit hoc consilium nobilibus et popularibus uniuersis et tale pactum inter se statuerunt, ut ditiores sibi domos propriis sumptibus edificarent, ceteri uero, quibus res non erat sufficiens pro domibus construendis, haberent turres circumpositas pro habitaculis suis, reliquum uulgus habitaret in fornicibus et in criptis. 2Tunc auferentes omnia, que habebant in insulis, ac nauibus imponentes transtulerunt se cum mulieribus et paruulis exceptis

uulgus habitaret in fornicibus et in criptis. 2Tunc auferentes omnia, que habebant in insulis, ac nauibus imponentes transtulerunt se cum mulieribus et paruulis exceptis animalibus et uenientes intrauerunt predictum edificium, quod non pro ciuitate sed pro regia aula constructum erat. Et quia spatiosum erat palatium, Spalatum appellare ceperunt. Ibi ergo se collocantes posuerunt habitacula uilia, sicut temporis necessitas cogebat. 3Et sic illa populosa ciuitas Salona, nobilis et antiqua, pro multis peccatis, que in Deum comiserat, ad tantam extitit

et in criptis. 2Tunc auferentes omnia, que habebant in insulis, ac nauibus imponentes transtulerunt se cum mulieribus et paruulis exceptis animalibus et uenientes intrauerunt predictum edificium, quod non pro ciuitate sed pro regia aula constructum erat. Et quia spatiosum erat palatium, Spalatum appellare ceperunt. Ibi ergo se collocantes posuerunt habitacula uilia, sicut temporis necessitas cogebat. 3Et sic illa populosa ciuitas Salona, nobilis et antiqua, pro multis peccatis, que in Deum comiserat, ad tantam extitit miseriam deuoluta, ut de illa

informaret. In ecclesia autem Salonitana a tempore subuersionis presul non fuerat ordinatus. Venerabilis ergo Iohannes cepit clerum et populum exortari, ut archiepiscopatum ciuitatis antique intra se instaurare deberent. Quod illis ualde gratum extitit et acceptum. Tunc coadunato clero, ut moris erat, electio in persona predicti Iohannis concorditer ab omnibus celebrata est. Qui per dominum papam consecratione suscepta tamquam bonus pastor ad proprias oues accessit non animo cumulandi pecunias, cum ecclesia tunc esset pauperrima, sed caritatis studio de animarum salute lucrum spirituale

Salone remanserat, leuaretur translatumque in ecclesia, que nuper dedicata fuerat, locaretur. Et ualde placuit omnibus. Explorata itaque temporum uice, quando possent hoc comode atemptare, abierunt Salonam ingredientesque basilicam episcopii confusa et dissipata omnia repererunt. Repletus enim erat locus ille ruinosis tectis congestique incendiorum cineres uepres iam et uirgulta produxerant ita, ut quamuis adhuc aliqui superessent, qui locum sciebant, tamen quia tumba ipsius subterraneis fornicibus absconsa latuerat, non facile discerni poterat, unde corpus beati Domnii tolleretur.

egressa de regione sua, que Mageria nuncupatur, uenit in multitudine graui obstantia queque deuastans, totam Pannoniam ex utraque parte Danubii occupauit. Interfectis namque incolis regionis illius aliisque in seruitutem redactis posuerunt se in planitie illa, quia propter raritatem hominum abilis erat animalibus alendis, ex quibus maxime multitudo ipsa uictum habebat. Hec regio dicebatur fuisse antiquitus pascua Romanorum. Ceperunt ergo circumpositas regiones bellis assiduis infestare, ecclesias destruere, christianos affligere. Erant enim pagani crudelissimi, prius uocabantur Hunni, postea

regum. Paulus archiepiscopus, etiam natione Spalatensis, fuit anno Domini millesimo quintodecimo, tempore Basiliii et Constantini imperatorum Constantinopolitanorum et Cresimiri, eorum patricii et regis Chroatorum. Pater uero eiusdem archiepiscopi uocabatur Prestantius, qui eodem tempore primarius erat, hoc est rector, ciuitatis Spalatine. 3His temporibus Geyza, quartus dux Ungarorum, christianus effectus, cepit gentem suam ad ritum christiane professionis paulatim atrahere dans libertatem christianis edificandi ecclesias et nomen Christi publice predicandi.

natione anno domini millesimo tricesimo, temporibus principum predictorum. XV. De exemptione episcoporum superioris Dalmatie 1Factum est autem, ut illis diebus conuocarentur omnes suffraganei Dalmatie ad prouincialem synodum, que celebranda erat in ecclesia Spalatensi. Episcopis autem superioris Dalmatie uisum est, quod comodius suum possent iter peragere, si omnes uno nauigio ducerentur. Tunc preparata naui ex condicto accesserunt ad portum et imponentes, que erant nauigantibus necessaria, omnes fere episcopi eandem nauem

qui cum eis erant, perierunt. 2Tunc ciues urbium predictarum missa relatione ad summum pontificem nuntiauerunt de naufragio episcoporum suorum, suppliciter postulantes eximi a subiectione ecclesie Spalatensi satis probabilem pretendentes occassionem, quia periculosum illis erat tam remotam ecclesiam uisitare. Quam ob rem Romanus pontifex annuit petitioni eorum omnesque episcopos a Ragusio superius absoluit a uinculo, quo tenebantur antique metropoli Salonitane. Statuitque nouam metropolim in ciuitate Antibarensi et omnes episcopatus predictos ei subiecit.

antiquo sue metropoli Salonitane ecclesie subditos, uidelicet ab Apsarensi episcopatu usque ad Traguriensem. Vegliensis, Apsarensis et Arbensis episcopatus habuerunt parochias suas in insulis suis, sed Vegliensis optinebat maiorem partem parochiarum, quas nunc habet Signiensis ecclesia, que non erat tunc episcopalis sedes. Omnes enim ciuitates predicte ad regnum Chroatie pertinebant. Iaderensis episcopatus non magnam habuit parochiam propter uicinitatem Nonesis et Belgradensis episcopatuum. Cum autem Belgradensis ciuitas destructa fuisset a Venetis, mutauit sedem suam in Scardonam.

predicte ad regnum Chroatie pertinebant. Iaderensis episcopatus non magnam habuit parochiam propter uicinitatem Nonesis et Belgradensis episcopatuum. Cum autem Belgradensis ciuitas destructa fuisset a Venetis, mutauit sedem suam in Scardonam. Traguriensis episcopatus, quia sue metropoli uicinior erat, maiorem diocesim sortitus est, uidelicet castrum Sibinicense cum tota sua iupa, protendebatur enim fere usque ad fluuium Cetinensem. Fuit etiam episcopalis sedes apud Mucarum eratque sua parochia a confinio Craine usque Stagnum. In Stagno nichilominus fuit episcopatus suaque parochia erat in

erat, maiorem diocesim sortitus est, uidelicet castrum Sibinicense cum tota sua iupa, protendebatur enim fere usque ad fluuium Cetinensem. Fuit etiam episcopalis sedes apud Mucarum eratque sua parochia a confinio Craine usque Stagnum. In Stagno nichilominus fuit episcopatus suaque parochia erat in comitatu Chilmie. Voluerunt etiam Chroatorum reges quasi specialem habere pontificem petieruntque ab archiepiscopo Spalatensi et fecerunt episcopum, qui Chrouatensis appellabatur posueruntque sedem eius in campo in ecclesia sancte Marie iuxta castrum Tiniense. Hic multas optinuit parochias

pontificem petieruntque ab archiepiscopo Spalatensi et fecerunt episcopum, qui Chrouatensis appellabatur posueruntque sedem eius in campo in ecclesia sancte Marie iuxta castrum Tiniense. Hic multas optinuit parochias habuitque predia et possessiones per totum pene regnum Chroatie, quia regalis erat episcopus et regis curiam sequebatur eratque unus ex principibus aule et sua iurisditio usque ad Drauum fluuium extendebatur. Ecclesia nempe metropolis has sibi uoluit parochias retinere: comitatum Cetine, Cleune, Clisse, Massarum, Almisium et Corbauiam et ultra Alpes ferreas usque ad confinia

enim cum esset potens et nobilis nec foret aliquis ausus ipsius acta reprehendere, quicquid sibi placebat hoc licere putabat. Habebat namque mulierem et filios quasi laycus, quos secum in archiepiscopali palatio tenebat, totum uero episcopium nonnisi uagitibus paruulorum et ancillarum tumultibus erat plenum. Negotiis quippe secularibus implicatus, modicum spiritualia procurabat. Cum autem tam enormis uita pontificis summo fuisset pontifici nuntiata, statim misit quendam legatum, Iohannem nomine, uirum ualde prouidum et discretum. Qui ad partes illas accedens congregata synodo inquisitionem

iste Dalmatinus origine, statura quidem pusillus, sed sapientia magnus. Cepit ergo sua uigilanti industria ecclesiam in temporalibus et spiritualibus subleuare, per totam prouinciam predicando discurrere et sicut bonus pastor super gregis sui custodia tota sollicitudine insistere. Et quia talis erat uir, in magna reuerentia habebatur a regibus et principibus Sclauonie tribuebantque ecclesie sancti Domnii uillas et predia multa facientes confirmationes et priuilegia super nouis collationibus et antiquis. Ipse autem uenerabilis Laurentius non sibi aut carnalibus erat proximis intentus

insistere. Et quia talis erat uir, in magna reuerentia habebatur a regibus et principibus Sclauonie tribuebantque ecclesie sancti Domnii uillas et predia multa facientes confirmationes et priuilegia super nouis collationibus et antiquis. Ipse autem uenerabilis Laurentius non sibi aut carnalibus erat proximis intentus acquirere, sed omnia ad proprietatem ecclesie ascribebat. Tantum enim studiosus extitit ad ampliandum ac decorandum ecclesie thesaurum, ut quendam proprium seruum in Anthiochiam ad discendum fabrilia opera auri et argenti dirigeret. Qui cum iam bene instructus redisset, fecit

4Per idem tempus uacante ecclesia Traguriensi electus est quidam Iohannes, natione Ytalicus, et presentatus Laurentio episcopo munus ab eo consecrationis accepit. Hic pre ceteris episcopis aput Laurentium maioris dilectionis et familiaritatis prerogatiua gaudebat, quia erat uir litteratus et bonus. Pro amore siquidem celestis patrie cuncta carnis blandimenta contempnens asperrimam uitam ducebat et, sicut asserunt, ad tantam uirtutum gratiam excreuit, ut quedam in eo sanctitatis insignia eniterent. Vnde et in uita et post mortem in magna ueneratione habitus est a

munusculis Romam mittunt. Mox presbiter arrepto itinere Romam uenit, munuscula Chroatorum cum eorum petitionibus ad pedes domini pape detulit eumque suppliciter rogauit, ut statum ecclesiarum et clericorum in regno Sclauonico in morem pristinum reuocaret. Tunc summus pontifex ei respondit quod non erat iustum, ut contra statuta legatorum apostolice sedis aliquid facili consilio ageretur: Tu autem receptis nostris apicibus ad archiepiscopum et regem et ad ceteros prelatos illius prouincie perfer, ut duo episcopi pro his negotiis ad nos accedant, quia te, utpote ignotum, super his exaudire

fiat . Hoc audiens fatuus senex magno repletus est gaudio. Et mox uirgam pastoralem comparauit et anulum. 12Denique ingredientibus eis fines Chroatie compatriote audito eorum aduentu leti obuiauerunt suo pontifici eumque cum magno tripudio susceperunt. Et qui non pastor uerus erat, sed lupus rapax sub ouina pelle latebat, nimirum a suis erat fructibus cognoscendus. Etenim primo impetu Veglensem episcopum cum omni celeritate de sua sede fugauit eamque sibi quasi auctoritate apostolica usurpauit. Tunc, pro pudor, fantasticus pontifex cepit in consecrandis ecclesiis, in

Et mox uirgam pastoralem comparauit et anulum. 12Denique ingredientibus eis fines Chroatie compatriote audito eorum aduentu leti obuiauerunt suo pontifici eumque cum magno tripudio susceperunt. Et qui non pastor uerus erat, sed lupus rapax sub ouina pelle latebat, nimirum a suis erat fructibus cognoscendus. Etenim primo impetu Veglensem episcopum cum omni celeritate de sua sede fugauit eamque sibi quasi auctoritate apostolica usurpauit. Tunc, pro pudor, fantasticus pontifex cepit in consecrandis ecclesiis, in ordinandis clericis et aliis episcopalibus ministeriis

olim molestias Iohannem Spalatensem archiepiscopum sustinere fecit, debitam ei subtrahendo obedientiam et sibi ius metropolicum indebite uendicando. 15Interea uenerabilis Girardus legatus, Spalati positus, inuenit ibi supra memoratum Vlfum presbiterum, cui Golfancus agnomen erat, ab annis iam duodecim papali iussu grauissimis compedibus alligatum propter scismatis nefarium scelus, quod cum Cededa exercuerat in regionibus Dalmatie atque Chroatie. Hunc ergo fecit absolui dicens, quia dominus Alexander, felicis memorie, in suo decessu precepit uniuersos suo iussu

est regressus anno Domini M.C.III. Qualiter Manases uoluit prodere ciuitatem 1Defuncto autem bone memorie Crescentio archiepiscopo electio facta est ad instantiam laycorum in quendam clericum de curia Colomanni regis, qui erat gratiosus aput eum, nomine Manasses. Qui consecratus a summo ponitifice in ciuitate manebat et sepius in Hungariam proficiscendo regis curiam frequentabat. 2Dederant autem Spalatenses regi Colomanno turrem orientalis anguli. Rex autem posuerat ibi ducem quendam cum non parua

eum, nomine Manasses. Qui consecratus a summo ponitifice in ciuitate manebat et sepius in Hungariam proficiscendo regis curiam frequentabat. 2Dederant autem Spalatenses regi Colomanno turrem orientalis anguli. Rex autem posuerat ibi ducem quendam cum non parua militum manu, qui erat per Chroatiam exactor regalium tributorum. 3Contigit autem eo tempore, ut idem dux uellet ciuitatem capere eamque totaliter depredari. Habito itaque consilio cum complicibus suis deliberatum est hoc non posse oportunius fieri, quam si uellet archiepiscopus huic consilio

et sic ciuitas suorum effeta subsidio ciuium facile capi posse ostendit. Et placuit duci consilium et cunctis collateralibus eius et omnia sunt ad nutum presulis preparata. 4Ea tempestate quidam egregie strenuitatis uir, Adrianus nomine, Latinus gente, patria Triuisanus, erat comes rectorque fidelissimus ciuitatis. Hic magis suorum ciuium saluti et libertati consulens quam proprie dignitati, tante fraudis nequitiam ciuibus patefecit et mox ad solum patrie fugiens repedauit. Spalatenses uero facta sotietate cum Tragurinis et aliis Dalmatinis ponentes usquequaque

tante fraudis nequitiam ciuibus patefecit et mox ad solum patrie fugiens repedauit. Spalatenses uero facta sotietate cum Tragurinis et aliis Dalmatinis ponentes usquequaque custodias sibi tacite precauerunt. 5Indicta igitur solempnitate consecrationis cuiusdam oratorii, quod erat in rupibus montis Kyrieleyson appellati, cuncti se ciuitatem simulauerunt exire, experiri uolentes an uerum esset, quod eis predictus comes Adrianus patefecit secretum. Protinus ergo circa horam tertiam ceperunt, qui in turri erant, tubas clangere, uexilla erigere, per menia ciuitatis

uestigia inobediens Spalatine ecclesie permansit. 3Tunc Spalatenses elegerunt quendam Gregorium clericum Iaderensem. Ipse edificari fecit ecclesiam sancti Iohannis, que est capella curie. Sed antequam munus consecrationis suscepisset, morte preuentus est. 4Erat autem eo tempore Gaudius clericus, natione Spalatensis, plebanus ecclesie sancte Anastasie, eleganti statura et inter ceteros litteratior habebatur. Erat autem filius Cotini, nepos Carochule, potens homo, multorum enim erat cognatorum et affinium populositate preditus. Hic ergo Spalatine

fecit ecclesiam sancti Iohannis, que est capella curie. Sed antequam munus consecrationis suscepisset, morte preuentus est. 4Erat autem eo tempore Gaudius clericus, natione Spalatensis, plebanus ecclesie sancte Anastasie, eleganti statura et inter ceteros litteratior habebatur. Erat autem filius Cotini, nepos Carochule, potens homo, multorum enim erat cognatorum et affinium populositate preditus. Hic ergo Spalatine ecclesie archiepiscopus est effectus. Plebanatum ero ecclesie sancte Anastasie contulit nepoti suo Madio primicerio, fratri Iohannis Mesagalia, quia patronatus

munus consecrationis suscepisset, morte preuentus est. 4Erat autem eo tempore Gaudius clericus, natione Spalatensis, plebanus ecclesie sancte Anastasie, eleganti statura et inter ceteros litteratior habebatur. Erat autem filius Cotini, nepos Carochule, potens homo, multorum enim erat cognatorum et affinium populositate preditus. Hic ergo Spalatine ecclesie archiepiscopus est effectus. Plebanatum ero ecclesie sancte Anastasie contulit nepoti suo Madio primicerio, fratri Iohannis Mesagalia, quia patronatus iure spectabat ad eum. 5Fuit autem Gaudius iste

secum dumtaxat episcopum Chroatensem. Qui ueniens et uidens processum archiepiscopi contra canonicas institutiones fieri prohibuit eum dicens: Non debet archiepiscopus cum uno episcopo solummodo electo consecrationis munus impendere . Gaudius uero tante simplicitatis, immo temeritatis erat, ut diceret: Quia pallium michi est loco alterius episcopi . Tunc episcopus Chroatensis, utpote uir discretus et cautus, uolens honoris sui euitare periculum, ascendit in ambonem et coram omni populo protestatus est, quod non uoluntarius, sed inuitus et coactus metropolitano suo in hac

gratia uisitationis accederet, uidit eum adhuc episcopalem anulum gestare in digito, quam ob rem uehementer eum redarguens extraxit anulum de eius digito et abscessit. 8Fuit autem Petrus iste primo episcopus Narniensis, uir magne scientie et bonorum morum actibus decoratus. Erat autem precipue eruditus in scientia phisicali ita ut respiciendo in faciem sani hominis prenosceret, quo egritudinibus genere et quo foret tempore inuadendus quoue medele antidoto posset languoris euitare discrimen. 9Hic itaque, cum aliquot annorum curriculis Salonitane

tumulus habebatur. XX. De episcopatu Farensi 1Interea uacante ecclesia Iaderensi tres eiusdem ecclesie clerici ad pontificatus honorem certatim aspirabant, uidelicet Lampredius Marichne, Petrus Camasii et Martinus Manzauini. Comes uero ciuitatis erat eo tempore Petrana. Hic cepit fouere partem Lampredii sperans se cum eo suauius uiuere, eo quod nec ipse per se superbus nec erat de superbo sanguine procreatus. Tandem Lampredius iste Iaderensis episcopus est effectus. 2Iste primus sub patriarcha Gradensi pallium obtinuit

tres eiusdem ecclesie clerici ad pontificatus honorem certatim aspirabant, uidelicet Lampredius Marichne, Petrus Camasii et Martinus Manzauini. Comes uero ciuitatis erat eo tempore Petrana. Hic cepit fouere partem Lampredii sperans se cum eo suauius uiuere, eo quod nec ipse per se superbus nec erat de superbo sanguine procreatus. Tandem Lampredius iste Iaderensis episcopus est effectus. 2Iste primus sub patriarcha Gradensi pallium obtinuit ab Anastasio papa anno Domini milesimo CXLV. Erat eo tempore quidam Lucarus filius Duimi Cicle archidiaconus ecclesie Spalatensis.

Lampredii sperans se cum eo suauius uiuere, eo quod nec ipse per se superbus nec erat de superbo sanguine procreatus. Tandem Lampredius iste Iaderensis episcopus est effectus. 2Iste primus sub patriarcha Gradensi pallium obtinuit ab Anastasio papa anno Domini milesimo CXLV. Erat eo tempore quidam Lucarus filius Duimi Cicle archidiaconus ecclesie Spalatensis. Hic dolens quod Iaderenses a Salonitana metropoli se eximere laborabant, petiit a clero et populo consilium et expensas promittens se in persona propria ad sedem apostolicam accessurum et priuilegium Salonitane

ecclesie Spalatensis. Hic dolens quod Iaderenses a Salonitana metropoli se eximere laborabant, petiit a clero et populo consilium et expensas promittens se in persona propria ad sedem apostolicam accessurum et priuilegium Salonitane ecclesie contra Iaderensium molimina allegaturum. Sed tanta erat inuidia contra archidiaconum supradictum ut non acquiescerent dictis eius, immo absque omni pudore in faciem ei responderunt dicentes: Nolumus, quod aliquid boni per te lucretur ecclesia Spalatensis . Ad hanc responsionem perturbatus archidiaconus siluit nec de facto huiusmodi se

intromisit. Et quia tunc uacabat archiepiscopo ecclesia Spalatensis, facile Iaderenses sine contradictore potuerunt exemptionem sue ecclesie optinere. 3Istis uero temporibus, sicut ab antiquo, insule Faron et Bratia erant dioceses ecclesie Spalatensis. Archipresbiter uero erat in eis quidam Cernata sacerdos capellanus de Spalato. Predicti autem clerici, qui ad episcopatum anhelauerant, ceperunt inimicari comiti ob fauorem Lampredii. Qui uolens eos sibi pacatos efficere uni consensit episcopatum Apsarensem, quem cum duobus aliis episcopatibus, scilicet Vegliensi et

debitam reuerentiam exhibebat quandoque. 4Vacante autem tunc temporis ecclesia Spalatensi quidam cardinalis, uir magne auctoritatis et eximie honestatis, per totum regnum Hungarie legationibus officio fungebatur. Hic cum non modicam fecisset moram Spalati residendo, effectus erat familiaris omnibus et amicus, singulos enim pro meritis caritatis uiscere confouebat. Factum est autem, ut eo tempore congregaretur clerus Spalatine ecclesie pro archiepiscopo eligendo. Et tandem premisso tractatu de electione cuiusdam in archiepiscopum, ut moris est, omnia uota in personam

uineas et arbores quasque fructiferas detruncare. Tunc Spalatenses tristes et gemebundi sua dampna eminus inspectantes miserunt ad ducem nuntios uerbis pacificis postulantes, ut a tanta Spalatensium uexatione cessaret, et cum eis amicabiliter de pacis compositione tractaret. Ipse autem, ut erat peruerse mentis homo multoque intumesceret superbie fastu, talia nuntiis uerba respondit: Non cessabo, donec omnia uineta uestra ita prosternam, ut tantum uini non inferatur in ciuitatem, quantum poni possit in calice ad ministerium unius misse . Reuersi autem nuntii retulerunt ciuibus

nuntii retulerunt ciuibus tristia ducis responsa. At illi suspicientes ad celum dixerunt: Deus omnipotens, superbie detestator, contere illorum arrogantiam nostramque afflictionem, quam ab eis iniuste patimur, misericorditer intuere . Modico autem dierum transacto spatio et ecce dux ipse, ut erat solitus, uenit cum magno armorum strepitu et appropians usque ad menia ciuitatis insultansque armis et uocibus, ciues anxios et tremebundos ad prelium prouocabat. Mox autem quidam audatie spiritus incalescere cepit cordibus Latinorum et arreptis subito armis per portas constipatim errumpunt et

consilium, ut neminem eligerent, sed a sede apostolica pastorem ydoneum postularent. Tunc miserunt legatos suos ad curiam, sacerdotem quendam Ionium sacristam et quendam alium. Qui accedentes ad pedes domini Alexandri pape petitionem Spalatensis ecclesie humiliter porexerunt. 2Erat autem tunc temporis magna controuersia inter clericos Callenses Tuscie ciuitatis ex una parte et Raynerium eorum episcopum ex parte altera super quibusdam iuribus ecclesie ipsorum, steterantque ambe partes diu in curia implacabiliter litigantes. Cumque non posset inter eos tumultus huius

ecclesiam multa prudentia gubernare, emendare clericos, populum instruere salubribus documentis, facultates ecclesie uigilanti studio ampliare.//108 5Sed nunc ad Martinum episcopum insularum redeundum est. Hic cum esset senex, quadam ualitudine comprehensus, quasi amens effectus erat. Insulani uero eius amentiam non ferentes, expulerunt eum et accedentes ad ecclesiam Spalatensem elegerunt Lucarum, filium Duimi Cicle, archidiaconum eiusdem ecclesie. Qui presentatus Raynerio archiepiscopo consecratus est ab eodem. 6Per idem fere tempus dominus Alexander

scismatis nauigauit ab Apulia et uenit ad insulam Lissam. Statim autem, ut presensit Raynerius archiepiscopus preparatis nauibus multis cum magno comitatu cleri et nobilium ciuitatis uenit ad eum, defferens ei cibaria et exenia multa. Temptabat rogare ipsum, ut ad Spalatensem urbem, que prope erat, diuertere dignaretur, sed non acquieuit papa. Festinabat enim ire Venetias ad componendum cum Frederico imperatore. Nauigauit ergo inde et uenit Iaderam. Fuit autem Raynerius archiepiscopus cum eo. 7Tunc Martinus insularum episcopus recuperata sanitate iam compos mentis

expulsione et de Lucari intrusione deposuit. Summus uero pontifex auditis et cognitis cause meritis Lucarum deposuit, Martinum uero ad suam sedem remisit. 8Eo tempore Emanuhel inclite memorie apud Constantinopolim imperabat. Tota autem Dalmatia et pene Chroatia uniuersa subiecta erat principatui eius. Ipse autem erat benignissimus circa omnes sibi subiectos, non tributorum exactor, sed diuitiarum suarum liberalissimus distributor. Omnes ad se uenientes honorabat, omnibus impensas ex fisco regio exhibebat. Recepta etiam computatione capitum ciuitatis Spalatensis, mittebat

deposuit. Summus uero pontifex auditis et cognitis cause meritis Lucarum deposuit, Martinum uero ad suam sedem remisit. 8Eo tempore Emanuhel inclite memorie apud Constantinopolim imperabat. Tota autem Dalmatia et pene Chroatia uniuersa subiecta erat principatui eius. Ipse autem erat benignissimus circa omnes sibi subiectos, non tributorum exactor, sed diuitiarum suarum liberalissimus distributor. Omnes ad se uenientes honorabat, omnibus impensas ex fisco regio exhibebat. Recepta etiam computatione capitum ciuitatis Spalatensis, mittebat stipendia omnibus, infantibus etiam

furoris impetu Raynerium circumdantes exclamauerunt: Quid tu, pessime presul et inique, contra nos agere conaris? Numquid putas posse nos eicere de possessionibus territorii patrum et antecessorum nostrorum? Nisi incontinenti recedas, hic, hic dies uite tue ultimus erit. Raynerius autem, ut erat constantissimus, nil eorum minis perterritus, libera et intensa satis uoce respondit dicens: Non uestrum est territorium, ut asseritis, sed possessio ecclesie beati Domnii, a uobis hactenus usurpata . Ad hanc uocem omnis multitudo Sclauorum arreptis lapidibus in eum unanimiter

hostes omnes recesserant. Tunc extrahentes eum nauique extincta imponentes membra cum magno luctu et merore ad ciuitatem duxerunt. Clerus autem preparatis de more solempnibus exequiis una cum populo extulerunt corpus pontificis et sepelierunt eum in ecclesia sancti Benedicti. 12Erat autem eo tempore sacerdos quidam, nomine Micha. Hic, cum de suis excessibus a predicto antistite sepe argueretur, in magnum exarserat odium contra eum. Non enim erat homo, qui de correctione proficeret in melius, sed qui deficeret in deterius. Hic ergo uidens, quod mortuus erat insectator

exequiis una cum populo extulerunt corpus pontificis et sepelierunt eum in ecclesia sancti Benedicti. 12Erat autem eo tempore sacerdos quidam, nomine Micha. Hic, cum de suis excessibus a predicto antistite sepe argueretur, in magnum exarserat odium contra eum. Non enim erat homo, qui de correctione proficeret in melius, sed qui deficeret in deterius. Hic ergo uidens, quod mortuus erat insectator uitiorum suorum, letus effectus est. Et quasi insultans morti eius, dixit quibusdam complicibus suis: Date mihi potum aque, ut possim dicere, quia superstes sum illi

12Erat autem eo tempore sacerdos quidam, nomine Micha. Hic, cum de suis excessibus a predicto antistite sepe argueretur, in magnum exarserat odium contra eum. Non enim erat homo, qui de correctione proficeret in melius, sed qui deficeret in deterius. Hic ergo uidens, quod mortuus erat insectator uitiorum suorum, letus effectus est. Et quasi insultans morti eius, dixit quibusdam complicibus suis: Date mihi potum aque, ut possim dicere, quia superstes sum illi maligno presuli, qui me quiescere non sinebat . Et cum datam aquam ex uoto bibisset, ita quasi miraculose

archiepiscopi ad ecclesiam Spalatensem deferret. Ipse autem, cum esset fidelis et bonus, acquieuit ciuibus. Et preparato nauigio perrexit Rauennam. Miserunt autem cum ipso quendam clericum, nomine Raddam Marule. Tunc ostenderunt depositariis quedam intersignia archiepiscopi. Et quia ille idem erat, ad cuius manus depositum illus iusserat archiepiscopus tradi, reddiderunt totum illud dolium, in quo fuerant opes ille recluse. Receptis uero omnibus reuersi sunt. De rebus itaque illis quedam ecclesie date sunt, de aliis fecit communitas uoluntatem suam. De Petro et

date sunt, de aliis fecit communitas uoluntatem suam. De Petro et altero Petro archiepiscopis 1Post mortem uero Hemanuelis imperatoris, cum redissent Spalatenses ad dominium Hungarorum, electio facta est de quodam Petro Hungaro, filio Chitilen, qui erat nobili genere ortus. Cum ergo consecrationis munus fuisset adeptus, primo pontificatus sui anno conuocauit uniuersos episcopos suffraganeos suos, abbates etiam, et omnes ecclesie personatus habentes cum uniuerso clero. Et celebrauit prouincialem synodum in basilica sancti Andree, que dicitur

quod ab eis in episcopum est electus. Presentatus ergo Spalatensi archiepiscopo manus consecrationis sibi postulabat imponi, archipresul uero eius deuitans uersutias, sciens eum callidum et dolosum, minime admittebat. Tandem instantia ciuium superatus, promisit se die dominica, que crastino futura erat, eorum satisfacere uoluntati. Nicolaus uero, indigne ferens dillationem archiepiscopi, ipsa nocte iter arripiens, perexit Veronam ibique dominum papa Lucium quibusdam machinationibus circumueniens consecrationem ab eo petiit et accepit. 5Vacante autem ecclesia Iaderensi

reuerendissimum Gregorium de Crescentio cardinalem, ut uoluntati regie satisfaceret condecenter. Tunc cardinalis apostolica legatione suscepta transfretauit et uenit in partes Dalmatie applicuitque Tragurium. Et quia yemis adhuc asperitas imminebat, uoluit ibidem per totam quadragessimam comorari. Erat autem in comitatu eius clericus quidam capellanus ipsius, Bernardus nomine, de prouincia Tuscie, patria Perusinus, uir litteratus et eloquens, statura procerrus. Hic quia frequenter in Hungariam fuerat missus, notus erat effectus regi Bele gratiamque ipsius et multorum principum et prelatorum

adhuc asperitas imminebat, uoluit ibidem per totam quadragessimam comorari. Erat autem in comitatu eius clericus quidam capellanus ipsius, Bernardus nomine, de prouincia Tuscie, patria Perusinus, uir litteratus et eloquens, statura procerrus. Hic quia frequenter in Hungariam fuerat missus, notus erat effectus regi Bele gratiamque ipsius et multorum principum et prelatorum Hungarie habebat, ita ut rex ipse filium suum Henricum ei nutriendum traderet et docendum. Cum ergo legatus in Hungariam profectus legationis sue peregisset officium, ad propria reuersus est. 2Itaque

ita ut rex ipse filium suum Henricum ei nutriendum traderet et docendum. Cum ergo legatus in Hungariam profectus legationis sue peregisset officium, ad propria reuersus est. 2Itaque uacante ecclesia Spalatensi elegerunt Bernardum in archiepiscopum suum et quia regi carus erat, sperabant propter ipsum ciuitati et ecclesie multa comoda prouenire. Ergo fauore regio petito et facile optento miserunt Romam ad dominum Innocentium tertium petentes, ut electionem factam de Bernardo dignanter admittens consecrationis ei munus impenderet ipsumque ad regimen Spalatine

diocesis, cui professionem fecerat regularem et resumeret habitum, quem reiecerat monachalem. Quod et factum est. Tunc consecratus ab Innocentio anno Domini millesimo ducentesimo uenit Spalatum satisque uigilanter cepit curam pastoralis officii circa subiectos impendere. 3Erat autem insectator hereticorum ualde sollicitus. Fuerunt namque eo tempore dui fratres, filii Zorobabel, quorum alter Matheus, alter uero Aristodius uocabatur. Hi quamuis essent ex patre Appulo, erant tamen a pueritia Iaderenses ciues effecti. Conuersabantur uero ex maiori parte aput Bosnam,

omnes cedebant nichilque mutire audentes largam ei uiam hinc inde faciebant. Cum autem peruenisset ad fratrem, cepit eum et ducens extra aties misit eum in custodiam ad quoddam castrum. Et tunc omnes arma cum pudore et pauore deponentes ad regis genua prouoluti ueniam precabantur. Rex autem, ut erat clementissimus, uniuersos ad gratiam suscepit. 7Post hec autem non toto transacto anni spatio rex Henricus insanabile genus languoris incurrit. Cum ergo sciret diem sibi instare extremum, misit cum omni celeritate et fratrem suum fecit educi de custodia et ad se adduci. Qui

domini millesimo ducentesimo tertio, mense octubri, et uenientes circa oras Ystrie, intrauerunt in Dalmatiam, applicuerunt prope Iaderensium ciuitatem. 5Erant autem insigniores duces ipsius exercitus: ex parte Francorum quidam Symon comes de Monteforti, ex parte uero Venetorum erat dux Henricus Dandolus, uir ualde strenuus et circumspectus. Qui licet corporalibus oculis cecutiret, mente tamen satis nouerat perspicaciter intueri. 6Igitur ubi se Iaderenses uiderunt ab exercitu circumuallari, timuerunt ualde, quid consultius agerent nescientes. E uestigio

de Bernardo archiepiscopo sumere ultionem, uenerunt cum galeis et destruxerunt turrem cum palatio, quam idem archiepiscopus construxerat in insula Hurania, que est ante Salonam. 10His ita gestis, quedam controuersia cepit inter Bernardum archiepiscopum et eius canonicos agitari. Erat enim archiepiscopus astutus et callidus, canonici uero simplices et incauti. Cepit itaque uerbis blandis eos circumuenire, suadens ut refutarent priuilegia iurium suorum, que olim facta fuerunt in Romana curia sub archiepiscopo Petro dicens ea falsa fore et friuola. Et tunc fere omnes

archiepiscopus astutus et callidus, canonici uero simplices et incauti. Cepit itaque uerbis blandis eos circumuenire, suadens ut refutarent priuilegia iurium suorum, que olim facta fuerunt in Romana curia sub archiepiscopo Petro dicens ea falsa fore et friuola. Et tunc fere omnes resignauerunt. Erat enim eis largus in mensa, in munusculis liberalis et se familiarem ipsis plurimum exhibebat. Sed Andreas primicerius, Cataldus et quidam alii duo resignationi huiusmodi nullatenus assenserunt. Cum autem archiepiscopus a consueta munificentia paulisper manum retraheret, mox resignatores ipsi,

eum oculis archiepiscopus aspiciebat, sed mutuis se odiis insectabantur. Archipresbyter uero perseueranti constantia adherebat eidem. 13Eo tempore uacante ecclesia Traguriensi electus est Treguanus natione Tuscus, patria Florentinus. Hic quia Bernardo archiepiscopo compatriota erat, duxit eum secum ab Hungarie partibus mansitque cum eo aliquanto tempore docens Spalatenses clericos in grammatica facultate. Cum ergo esset etate iuuenis et in his, que ad litterature peritiam pertinent, ualde utilis haberetur, ciues Tragurienses petierunt eum a Bernardo archiepiscopo, ut pro

postmodum archidiaconus, deinde in episcopum est electus. Presentatus ergo Bernardo archiepiscopo, munus ab eo consecrationis accepit. Tunc demum cepit Traguriensem ecclesiam a rudimentis sue uetustatis ad nouam informationis normam paulatim reducere eamque ecclesiasticis instituere disciplinis. Erat enim uir litteratus et eloquens suaque uigilanti industria breui tempore fecit clerum et populum ciuitatis illius in bonum statum excrescere. 14Per idem tempus uacante ecclesia Nonensi electus est quidam canonicus Spalatensis Nicolaus nomine, quem archiepiscopus Bernardus

autem processionaliter obuiam domino regi uniuersi ciues, omnesque forenses totaque turba sui exercitus, laudes ei altis uocibus concrepantes. Deinde clerus omnis olosericis super comptas induti uestibus cum crucibus et thuribulis procedentes usque posturium, prout regie magnificentie dignum erat pariter, concinnebant. Ipse uero illustris rex, uiso processionis cetu solempni, statim descendit de equo, magnaque suorum principum uallatus caterua, tenentibus eum hinc inde episcopis, qui conuenerant, pedes usque ad ecclesiam sancti Domnii processit. Ubi celebrato missarum officio, et data

data oblatione super altare, ad hospitium secessit. Ea die comunitas exhibuit regi affluentissimam procurationem in domo, que dicitur Mata extra muros aquilonaris porte. Dicebatur autem tunc fuisse in comitatu regio plus quam decem milia equitum, excepta uulgari multitudine, que pene innumerabilis erat. Tunc rex cepit magnam benignitatem erga Spalatenses ciues ostendere, ita ut ipse ultro prouocaret eos ad petendum a se, quod eis ad publicum cederet comodum. Velle quippe regis erat, ut ad munimen ciuitatis sue reciperent castrum Clisse, uolebat nichilominus eis concedere comitatum insularum.

tunc fuisse in comitatu regio plus quam decem milia equitum, excepta uulgari multitudine, que pene innumerabilis erat. Tunc rex cepit magnam benignitatem erga Spalatenses ciues ostendere, ita ut ipse ultro prouocaret eos ad petendum a se, quod eis ad publicum cederet comodum. Velle quippe regis erat, ut ad munimen ciuitatis sue reciperent castrum Clisse, uolebat nichilominus eis concedere comitatum insularum. Sed Spalatenses suo more ad publica nimis tardi, ad priuata comoda singuli intendebant. Neglectis siquidem regalibus beneficiis, que eis pie et liberaliter concedebat, rex proprio

intendebant. Neglectis siquidem regalibus beneficiis, que eis pie et liberaliter concedebat, rex proprio clementie sue prouocatus affectu, noluit castrum illud comittere alicui de proceribus sciens, quia multa infestatio Spalatensibus ex illo castro procedat, sed accersito quodam Pontio, qui erat magister militie domus templi per regnum Hungarie, comisit ad manus eius custodiam et tutelam ipsius castri, precipiens ut uicissim fratres sue religionis ibidem faceret insidere. 3Cum autem Andreas rex aliquantam moram faceret preparando nauigium, Bernardus archiepiscopus

preparando nauigium, Bernardus archiepiscopus mortis debitum soluit. Sepultus uero est iuxta ecclesiam sancti Domnii. Protinus autem rex misit ad canonicos Spalatenses rogans et consulens, ut eligerent de clericis, qui circa ipsum erant, maxime quidem instabat pro quodam Alexandro fisico, qui erat uir litteratus et honestus, per quem ecclesie poterant multa commoda prouenire. Sed non fuit petitio regis admissa, quoniam aliorsum tendebat intentio seniorum. 4Interea rex naues ingressus dispositum arripuit iter. Spalatenses uero dederunt ei usque Diracchium duarum

non ualebant, occasiones subdolas pretendentes dicebant utile fore ecclesie et ciuitati, si tales habuerimus principes in regis curia protectores . 2Cum ergo his malignis dilationibus ecclesia Spalatensis foret iam biennio supplantata, diaconus quidam, Petrus nomine, erat ualde curiosus et impatiens. Hic cum esset de humili genere oriundus, non audebat se palam opponere parti archidiaconi et eius complicum nec eorum dolos ducere in apertum. Magnis tamen dolorum stimulis angebatur non tantum ob hoc, quod ecclesia pastore careret, sed quia fructus ipsius, ut

archidiaconi et eius complicum nec eorum dolos ducere in apertum. Magnis tamen dolorum stimulis angebatur non tantum ob hoc, quod ecclesia pastore careret, sed quia fructus ipsius, ut dicebatur, ad suum usum seniores predicti deuoluebant. Murmurabat autem sepius et tacebat. 3Erat autem quidam clericus Hungarus, Guncellus nomine, filius Cornelii, nobilis quidam genere, sed non magni ualoris ipse. Hic cum esset iam prouecte etatis, nullam potuit in Hungariam dignitatem habere, sed assumpto cruciferorum habitu factus erat rector cuiusdam ecclesie sancti Stephani regis.

autem sepius et tacebat. 3Erat autem quidam clericus Hungarus, Guncellus nomine, filius Cornelii, nobilis quidam genere, sed non magni ualoris ipse. Hic cum esset iam prouecte etatis, nullam potuit in Hungariam dignitatem habere, sed assumpto cruciferorum habitu factus erat rector cuiusdam ecclesie sancti Stephani regis. Cum ergo Spalatensis ecclesia multo iam tempore pastore uacaret, iste Guncellus cepit se sollicite intromittere, ut in pontificem eligeretur. Factum est autem, ut quidam Yula banus, qui erat de eius genere, mitteret ad clerum et populum

dignitatem habere, sed assumpto cruciferorum habitu factus erat rector cuiusdam ecclesie sancti Stephani regis. Cum ergo Spalatensis ecclesia multo iam tempore pastore uacaret, iste Guncellus cepit se sollicite intromittere, ut in pontificem eligeretur. Factum est autem, ut quidam Yula banus, qui erat de eius genere, mitteret ad clerum et populum Spalatensem epistolam satis loquacem, commendando Guncellum, et suadendo, ut eligeretur, ac promittendo suum seruitium et amorem. Tunc predictus Petrus diaconus, ut erat uerbosus, nacta occassione, abiit susurrando per clericos et per laycos,

ut in pontificem eligeretur. Factum est autem, ut quidam Yula banus, qui erat de eius genere, mitteret ad clerum et populum Spalatensem epistolam satis loquacem, commendando Guncellum, et suadendo, ut eligeretur, ac promittendo suum seruitium et amorem. Tunc predictus Petrus diaconus, ut erat uerbosus, nacta occassione, abiit susurrando per clericos et per laycos, laudando Guncellum de potentia, de honestate, de scientia, de quibus ipse nullam habebat certitudinem, sed ut seniorum intentionem elideret, modis omnibus satagebat, ut eligeretur Guncellus. 4Erat autem

ut erat uerbosus, nacta occassione, abiit susurrando per clericos et per laycos, laudando Guncellum de potentia, de honestate, de scientia, de quibus ipse nullam habebat certitudinem, sed ut seniorum intentionem elideret, modis omnibus satagebat, ut eligeretur Guncellus. 4Erat autem tunc temporis Domaldus comes ciuitatis Spalatine, uir satis circumspectus et prouidus. Hic quia bene Guncellum nouerat, ueritatem asserebat de ipso, quia pro suorum leuitate morum habilis non erat tanto sacerdotio fungi. Alii etiam multi tale de ipso testimonium dabant. Sed Petrus suorum

intentionem elideret, modis omnibus satagebat, ut eligeretur Guncellus. 4Erat autem tunc temporis Domaldus comes ciuitatis Spalatine, uir satis circumspectus et prouidus. Hic quia bene Guncellum nouerat, ueritatem asserebat de ipso, quia pro suorum leuitate morum habilis non erat tanto sacerdotio fungi. Alii etiam multi tale de ipso testimonium dabant. Sed Petrus suorum procacitate uerborum omnes reuincebat. Et quamuis in ecclesia Spalatensi uel alibi non deessent persone, que tutiori uia et iustiori possent ordine ad eam prouehi dignitatem: uulgaris tamen inscitia hac

suis nullatenus consentire uolebant. Sed cum tumultus popularis seditionis insurgere uideretur, uix tandem acquieuerunt inuiti. Ante biduum uel triduum quam eadem celebraretur electio, quidam ex his, qui cum Petro promotionem electionis moliebant, uidit per uisum, quod pulpitum ecclesie dirutum erat et archiepiscopalis sedes euersa iacebat. Dicebat autem Petro: Quid hoc esset? Respondebat ipsi: Hoc nescis modo, scies autem postea . Licet autem hec uisio non boni auspitii portendisset euentum, non minus tamen incepta improbitas insistebat, donec electio qualiscumque

sine pallio pontificalia celebrare. Sed non satis sibi credebatur a papa. Cardinales fere omnes aduersabantur ei, ita ut uix eorum auderet presentie comparere. Canonici uero qui eum fuerant comitati, uidentes causam archiepiscopi fore grauissimam et quia depositionis nota iam conscripta erat contra eum, relinquentes ipsum in curia ad propria sunt reuersi. Guncellus uero ibi remanens multa supplicatione pulsabat, ut de suis excessibus misericorditer ageretur. Tanta ergo fuit precum instantia, tam importunus labor, ut reuocaretur prior sententia, et conscriberetur altera mitior;

ita bene et diserte proposuit, ut multis litteratis, qui aderant, fieret admirationi non modice sermo hominis ydiote nec tamen ipse modum predicantis tenuit, sed quasi contionantis. Tota uero uerborum eius discurrebat materies ad extinguendas inimicitias et ad pacis federa reformanda. Sordidus erat habitus, persona contemptibilis et facies indecora. Sed tantam Deus uerbis illius contulit efficatiam, ut multe tribus nobilium, inter quas antiquarum inimicitiarum furor immanis multa sanguinis effusione fuerat debachatus, ad pacis consilium reducerentur. Erga ipsum uero tam magna erat

Sordidus erat habitus, persona contemptibilis et facies indecora. Sed tantam Deus uerbis illius contulit efficatiam, ut multe tribus nobilium, inter quas antiquarum inimicitiarum furor immanis multa sanguinis effusione fuerat debachatus, ad pacis consilium reducerentur. Erga ipsum uero tam magna erat reuerentia hominum et deuotio, ut uiri et mulieres in eum cateruatim ruerent, satagentes uel fimbriam eius tangere, aut aliquid de paniculis eius auferre. 14Sed iam ad propositum redeamus. Transcurso autem punitionis sue biennio, uenit Guncellus ad ecclesiam suam misitque ad

15Eo tempore mortuus est Gruptius archidiaconus. In cuius locum canonici elegerunt Cataldum, intronizantes eum, archiepiscopo tunc absente. Regressus uero archiepiscopus indigne tulit promotionem Cataldi; numquam uero confirmationem archidiaconatus sui ab eo potuit optinere. Erat autem Cataldus iam etate grandeuus, nec toto peracto biennio mortis debitum soluit. XXVII. De uictoria facta de Cetinensibus 1Per idem ferme tempus Spalatenses eiecerunt Domaldum de comitatu et fecerunt sibi comitem quendam nobilem uirum de

et qui numquam in pace uiuere sinerent Spalatenses, semper enim uelud rapaces lupi caulis ouium insidiantes, non nisi de sanguine uiuere appetebant. Vix enim dies unus immunis poterat transire ab eis, quo minus in campum nostrum irruerent, homines opprimerent, animalia predarentur. Nam quod erat immanissimi sceleris, cuncta hec perpetrabant facinora consilio et fauore quorundam pernitiosorum ciuium, qui emolumentum aliquod ex illis predonibus expectabant. Eorum etenim animalia signata erant, propter quod hostes ea pretereuntes ad rapienda alia conuolabant. 3Hoc est

communiter geritur nec pax unanimiter obseruatur. Illi siquidem urbi proximum paratur excidium, ubi regunt patriam patrie proditores, ubi celsiorem locum optinent ciuium predatores et cum in ipsos foret acrius uindicandum, ipsi e contra ad innoxios ciues uindictam retorquent. Tam misera tunc erat conditio Spalatensium, quia nullum intra se regimen opportunum habebant. 4Igitur Budimiro, qua dignus erat morte perempto, Chranislaus, successor fraterne nequitie, cepit in nostris molestationibus simili rapacitate crassari. Reliquerat autem Buisenus comes quasi uiginti

proditores, ubi celsiorem locum optinent ciuium predatores et cum in ipsos foret acrius uindicandum, ipsi e contra ad innoxios ciues uindictam retorquent. Tam misera tunc erat conditio Spalatensium, quia nullum intra se regimen opportunum habebant. 4Igitur Budimiro, qua dignus erat morte perempto, Chranislaus, successor fraterne nequitie, cepit in nostris molestationibus simili rapacitate crassari. Reliquerat autem Buisenus comes quasi uiginti equites ad auxilium Spalatensibus contra hostes. Ipse uero reuersus ad propria domi manebat. 5Factum est

Spalatenses, qui erant fortasse totidem, cohortantes se inuicem, ascenderunt post eos. Secuti autem eos sunt et non pauci ex peditibus, qui audatiores et expeditiores erant. Et cum ascendissent et castrum de Clissa transissent, perambulantes ulterius inuenerunt hostes in quadam conualle, que erat undique collibus circumuallata nec satis libera patebat uia ad partem aliquam diuertendi. Descenderant autem iam securi et quiescebant in pratis. Ut autem uiderunt hostes sua uestigia insequentes, statim ascenderunt equos et sese ad pugnandum ordinare ceperunt. Nostri uero uidentes eos ad

ancipiti se fato comittere cogitabant declinare potius quam pugnare. Quidam enim ex eis dicebant: Non consulte agimus, si propter modicam predam hanc nosmet ipsos ponimus in discrimen . Alias autem instante metu hostili difficilius uidebatur eis posse descendere, unde ascenderant, quia ita erat locus conclusus, ut nulla daretur tuta uia cedentibus. Erat autem uir ille, sub quo militabant equites comitis, monoculus quidem, sed ualde strenuus multumque exercitatus in armis. Is ergo, ut uidit agmen suum aliquantisper musitando cunctari, facta corona stetit in medio et dixit: Quid

pugnare. Quidam enim ex eis dicebant: Non consulte agimus, si propter modicam predam hanc nosmet ipsos ponimus in discrimen . Alias autem instante metu hostili difficilius uidebatur eis posse descendere, unde ascenderant, quia ita erat locus conclusus, ut nulla daretur tuta uia cedentibus. Erat autem uir ille, sub quo militabant equites comitis, monoculus quidem, sed ualde strenuus multumque exercitatus in armis. Is ergo, ut uidit agmen suum aliquantisper musitando cunctari, facta corona stetit in medio et dixit: Quid cunctamini, uiri prudentes? Ecce uictoria nobis in manibus est,

XXVIII. De comite Petro 1Post hec autem ingens bellum exortum est inter Gregorium comitem Berberiensem et Buysenum comitem Spalatensem. Manebat autem Buysenus in Suinigrado et licet esset uir nobilis, diues et potens, fautor tamen hereticorum erat. Cum autem dissensionum procella inter ipsum et Gregorium multo tempore deseuisset et assiduis congressionibus partes ad deteriora uergere cogerentur, pars tamen Buyseni superior uidebatur. Erant autem ambo una stirpe progeniti. 2Quodam namque tempore Buysenus cum exercitu

Cum autem dissensionum procella inter ipsum et Gregorium multo tempore deseuisset et assiduis congressionibus partes ad deteriora uergere cogerentur, pars tamen Buyseni superior uidebatur. Erant autem ambo una stirpe progeniti. 2Quodam namque tempore Buysenus cum exercitu suo erat circa Berberium diffusus, eratque Gregorius intra suum presidium undique coartatus ita, ut nulli egredi uel ingredi liceret. Gregorius qui nimis erat callidus et astutus, positis insidiis ualde diluculo, cum non bene uigiles precauissent, repente irruit in castra Buyseni et antequam arma bene

pars tamen Buyseni superior uidebatur. Erant autem ambo una stirpe progeniti. 2Quodam namque tempore Buysenus cum exercitu suo erat circa Berberium diffusus, eratque Gregorius intra suum presidium undique coartatus ita, ut nulli egredi uel ingredi liceret. Gregorius qui nimis erat callidus et astutus, positis insidiis ualde diluculo, cum non bene uigiles precauissent, repente irruit in castra Buyseni et antequam arma bene capere potuissent, ceperunt magnam cedem ex hostibus facere, ipsumque Buysenum ceperunt uiuum. Et cum ante Gregorium adductus fuisset, cepit pro uita

diluculo, cum non bene uigiles precauissent, repente irruit in castra Buyseni et antequam arma bene capere potuissent, ceperunt magnam cedem ex hostibus facere, ipsumque Buysenum ceperunt uiuum. Et cum ante Gregorium adductus fuisset, cepit pro uita sua misericordiam deprecari. Sed Gregorius, ut erat uir austerus et ceruicosus, nil flexus ad supplicis uerba captiui, dixit astantibus: «Exuite ipsum lorica». Et cum seipsum exueret, Gregorius arrepto ense transfodit eum per media ilia dicens: «Talis misericordia fieri debet de Buyseno, qui me totiens armis hostilibus instigauit».

astantibus: «Exuite ipsum lorica». Et cum seipsum exueret, Gregorius arrepto ense transfodit eum per media ilia dicens: «Talis misericordia fieri debet de Buyseno, qui me totiens armis hostilibus instigauit». 3Tunc Spalatenses prefecerunt sibi comitem Petrum quendam, qui erat dominus Chulmie. Erat autem idem Petrus uir potens et bellicosus, sed non sine infamia heretice feditatis. Quam ob rem non recipiebatur a clero. Sed layci, ut sunt ad temeritatem precipites, facto impetu uenerunt ad ecclesiam cum grandi tumultu et raptis clauibus a custode, introduxerunt eum

ipsum lorica». Et cum seipsum exueret, Gregorius arrepto ense transfodit eum per media ilia dicens: «Talis misericordia fieri debet de Buyseno, qui me totiens armis hostilibus instigauit». 3Tunc Spalatenses prefecerunt sibi comitem Petrum quendam, qui erat dominus Chulmie. Erat autem idem Petrus uir potens et bellicosus, sed non sine infamia heretice feditatis. Quam ob rem non recipiebatur a clero. Sed layci, ut sunt ad temeritatem precipites, facto impetu uenerunt ad ecclesiam cum grandi tumultu et raptis clauibus a custode, introduxerunt eum in ecclesiam uiolenter.

facto impetu uenerunt ad ecclesiam cum grandi tumultu et raptis clauibus a custode, introduxerunt eum in ecclesiam uiolenter. Que res, postquam ad aures Acontii peruenit, misit et totam ciuitatem interdicto supposuit. Cessatum est autem a diuinis fere per annum. Guncellus autem archiepiscopus erat eo tempore in Hungariam profectus. Sed ad ecclesiam suam rediens, non satis discrete absoluit interdictum legati. 4Interea legatus Acontius in Bosnam profectus pro exterminandis hereticis multo ibi tempore laborauit. Erat autem corpore imbecilus, sed zelo catholice fidei

a diuinis fere per annum. Guncellus autem archiepiscopus erat eo tempore in Hungariam profectus. Sed ad ecclesiam suam rediens, non satis discrete absoluit interdictum legati. 4Interea legatus Acontius in Bosnam profectus pro exterminandis hereticis multo ibi tempore laborauit. Erat autem corpore imbecilus, sed zelo catholice fidei ualidus propugnator. Cum ergo forti fuisset languore correptus, ad extrema perueniens totum se domino commendauit. Ibique sue uite cursum feliciter peregit anno millesimo CCXXII. XXIX. De bello, quod gestum est pro

pena plectenda, idcirco Domaldi machinationes sortiri potuerunt effectum. Cum enim absque reatu periurii non potuissent ipsum Domaldum de comitatu eiecisse, nec sine sacrilegio Petrum comitem contra prohibitinem ecclesie intrusisse, ad ultimum hoc piaculum publice commiserunt. 2Erat autem quidam sacerdos pauper et simplex. Hunc cum quidam Sclauus forensis super debitis impeteret, curiam laycalem intrauit, querelam deposuit. Vocatus sacerdos uenit, priuilegium allegauit, sed quidam nobilis, Caceta nomine, surgens de consessu curie dedit alapam in faciem presbyteri et

Sic ergo Spalatenses per annum ferme incarcerati, uix tandem cum magno rerum detrimento euadere potuerunt. 5Post hec uero Colomannus filius Andree regis, dux Sclauonie, cum magno principum comitatu ad mare descendit et a Spalatensibus multum honorifice susceptus est. Erat autem adhuc puer adolescens, nec tale quid ab eo gestum est, quod dignum memorie haberetur. De scandalo, quod factum est inter archiepiscopum et archidiaconum 1Post hec autem anno Domini millesimo ducentesimo tricesimo uacante archidiaconatu

tunc absente Guncello. Cum uero fuisset reuersus, presentatum pro confirmatione petenda archidiaconum primo admittere noluit, quippe cui numquam pene canonicorum facta, licet honesta, placebant. Postmodum uero, uidens omnia de promotione archidiaconi rite ac canonice processisse et quia nulla erat scintilla discordie inter canonicos, ex qua posset refragrandi materiam finaliter inuenire, assensum prebuit et dans suam benedictionem ei archidiaconatum confirmauit propriaque manu installauit eundem. 2Erat autem archidiaconus competenti scientia preditus et in executione

de promotione archidiaconi rite ac canonice processisse et quia nulla erat scintilla discordie inter canonicos, ex qua posset refragrandi materiam finaliter inuenire, assensum prebuit et dans suam benedictionem ei archidiaconatum confirmauit propriaque manu installauit eundem. 2Erat autem archidiaconus competenti scientia preditus et in executione sui officii, prout ei possibile erat, satis feruidus et intentus. Amator iustitie, nequitie detestator nimioque zelabat affectu, ut sanctorum seruarentur statuta et in ecclesiaticis negotiis secundum Deum totius iustitie uigeret

ex qua posset refragrandi materiam finaliter inuenire, assensum prebuit et dans suam benedictionem ei archidiaconatum confirmauit propriaque manu installauit eundem. 2Erat autem archidiaconus competenti scientia preditus et in executione sui officii, prout ei possibile erat, satis feruidus et intentus. Amator iustitie, nequitie detestator nimioque zelabat affectu, ut sanctorum seruarentur statuta et in ecclesiaticis negotiis secundum Deum totius iustitie uigeret norma. 3Cum autem archiepiscopus in corrigendis subditorum excessibus se remissius

nonnunquam pontificem desidie arguebat ipsum incitando et monendo, ut sicut pastor bonus super gregis sui custodia magis sollicite uigilaret. Sed quia iam ipse in torpore segnitiei sue senuerat, durum ei uidebatur atemptare noua et suis moribus insueta. Sic ergo sollicitudo archidiaconi ad onus erat presuli, non ad leuamen uidebatur ministerii pastoralis. Unde non libenter cum ipso de causis ecclesiasticis conferebat, sed eos potius ad sui familiaritatem admittebat, qui de uanitate conueniebant in idipsum. 4Sicque factum est, ut aliqui clericorum, hi maxime, qui defixi

archidiaconi absque ulla cause cognitione absolueret. Archidiaconus uero magnis dolorum stimulis angebatur, non pro eo quod presul ad derogationem dignitatis eius intenderet, sed quia euacuando ministerium archidiaconalis officii totus ecclesiastici ordinis cursus turbari et confundi uidebatur. Erat enim certum animarum periculum et patens oprobrium ecclesie Dei, cum hi, qui pro enormitate sue uite puniendi erant, abiecto pudore de insontibus sumerent penas et ipsi licentius sua ludibria exercerent. 5Factum est autem, ut quadam uice congregatis canonicis archiepiscopus

insontibus sumerent penas et ipsi licentius sua ludibria exercerent. 5Factum est autem, ut quadam uice congregatis canonicis archiepiscopus diceret: Volo, ut nullus uacet in ecclesia personatus . Et tunc ordinatus est archipresbyter quidam Petrus, nepos Murigii. Hic, quia erat factiosus homo et inquietus, cepit aperte derogare archidiacono persuadens simplicioribus et indiscretis et se quasi caput eorum constituens nitebatur debitam obedientiam subtrahere archidiacono et se ipsum quasi superiorem reuereri querebat ab eis. Et sic feda nimis dissensio in capitulo est

uidebatur, si canonici sui dissiderent ab inuicem, quam si forent in unitate concordes. Videns autem archipresbyter, quod Guncellus sue parti accederet, ab archidiacono uero tota mentis esset intentione disiunctus, cepit eum magis ac magis in archidiaconum odiorum facibus inflamare. Ille uero, ut erat facilis ad credendum, et quia rancoris huius scintilla iam in eius erat corde perflata, libenter aures susurrationibus inclinabat. Et sic in archidiaconi periculum facti sunt cum archipresbytero concordes ad inuicem, qui prius numquam poterant concordare. Tunc ceperunt palam aggredi

concordes. Videns autem archipresbyter, quod Guncellus sue parti accederet, ab archidiacono uero tota mentis esset intentione disiunctus, cepit eum magis ac magis in archidiaconum odiorum facibus inflamare. Ille uero, ut erat facilis ad credendum, et quia rancoris huius scintilla iam in eius erat corde perflata, libenter aures susurrationibus inclinabat. Et sic in archidiaconi periculum facti sunt cum archipresbytero concordes ad inuicem, qui prius numquam poterant concordare. Tunc ceperunt palam aggredi archidiaconum et post appellationem a se factam interdicti et excommunicationis in

muniti, testificationibus armati, nil aliud nisi archidiaconum toto ore glutire parantes. At ipse nullam habens aliunde fidutiam nisi ex Deo, qui facit iudicium omnibus iniuriam patientibus, de sola enim innocentie sue causa confisus, bono animo rerum exitum expectabat. 7Erat autem tunc temporis dominus Gregorius papa nonus apud Perusium. Itaque Thomas archidiaconus consilio et fauore quorundam, quos numquam nouerat, intromissus est ad papam, quando solus erat in camera cum uicecancellario tantum. Et flexis genibus coram eo cepit cause sue seriem exponere

de sola enim innocentie sue causa confisus, bono animo rerum exitum expectabat. 7Erat autem tunc temporis dominus Gregorius papa nonus apud Perusium. Itaque Thomas archidiaconus consilio et fauore quorundam, quos numquam nouerat, intromissus est ad papam, quando solus erat in camera cum uicecancellario tantum. Et flexis genibus coram eo cepit cause sue seriem exponere diligenter. Ipse autem clementissimus pater benignam ei exhibuit audientiam et tanquam certus de omnibus multum ei de tot molestationibus est compassus. Et requisiuit ab eo, an uellet cum

quedam crimina denuntiando intentare. E contra archiepiscopus cum suo cetu inepta quedam et nil iuris habentia in archidiaconum confingebant dicentes ipsum in officii sui executione transgredi terminos a patribus diffinitos. Et cum diebus pluribus huiuscemodi altercatio haberetur, cardinalis, ut erat uir discretissimus, uidens quod non aliunde in archidiaconum consurrexerant nisi ex rancorum scandalis et fomite odiorum, tunc cepit multum dure increpare archiepiscopum, quod seminarium tante nequitie pullulare permiserat in ecclesia Spalatensi. Et quia non ut pastor bonus, qui animam solam

scandalis et fomite odiorum, tunc cepit multum dure increpare archiepiscopum, quod seminarium tante nequitie pullulare permiserat in ecclesia Spalatensi. Et quia non ut pastor bonus, qui animam solam ponit pro ouibus suis, se insidianti lupo opponeret, sed potius se actore inter fratres passus erat tanta scandali certamina excreuisse. Tunc requisiuit a partibus, an uellent ante diffinitionis calculum in pacis ac dilectionis redire consensum. Guncellus absque ulla cunctatione aquieuit, nil enim aliud affectabat, nisi pedem suam de laqueo eruere, in quem ipse inciderat, dum aliis

Acta sunt hec anno Domini MCCXXXIIII sub Ottone cardinali sancti Nicolai in carcere Tuliano. XXXII. De Gregorio comite 1Illis temporibus mortuo comite Petro Spalatenses prefecerunt sibi in comitem nobilem uirum Gregorium Berberiensem. Hic erat uir potens et diues et in administrandis rebus satis circumspectus et strenuus, ualde siquidem fortune prosperitas in prolis fecunditate et in omni rerum felicitate sibi arriserat. Nec erat in tota prouintia Chroatie qui tanta potentie prerogatiua polleret, omnes enim inimicos suos superauerat

mortuo comite Petro Spalatenses prefecerunt sibi in comitem nobilem uirum Gregorium Berberiensem. Hic erat uir potens et diues et in administrandis rebus satis circumspectus et strenuus, ualde siquidem fortune prosperitas in prolis fecunditate et in omni rerum felicitate sibi arriserat. Nec erat in tota prouintia Chroatie qui tanta potentie prerogatiua polleret, omnes enim inimicos suos superauerat nec erat qui ad res ipsius et fratrum suorum extendere manum auderet. 2Cum ergo factus fuisset comes, satis secure sub eo Spalatenses aliquo tempore laborabant terras

uir potens et diues et in administrandis rebus satis circumspectus et strenuus, ualde siquidem fortune prosperitas in prolis fecunditate et in omni rerum felicitate sibi arriserat. Nec erat in tota prouintia Chroatie qui tanta potentie prerogatiua polleret, omnes enim inimicos suos superauerat nec erat qui ad res ipsius et fratrum suorum extendere manum auderet. 2Cum ergo factus fuisset comes, satis secure sub eo Spalatenses aliquo tempore laborabant terras gregesque pascebant. Sed quia homo erat multis negotiis implicatus, non poterat Spalati facere moram sed dimisso ibi

qui tanta potentie prerogatiua polleret, omnes enim inimicos suos superauerat nec erat qui ad res ipsius et fratrum suorum extendere manum auderet. 2Cum ergo factus fuisset comes, satis secure sub eo Spalatenses aliquo tempore laborabant terras gregesque pascebant. Sed quia homo erat multis negotiis implicatus, non poterat Spalati facere moram sed dimisso ibi quodam suo uicario, qui iura colligeret comitatus, ipse in locis sibi oportunis manebat. Et si quando, quod rarissimum erat, uocatus ueniret, non pro statu ciuitatis erat sollicitus, sed de suis prouentibus maxime

secure sub eo Spalatenses aliquo tempore laborabant terras gregesque pascebant. Sed quia homo erat multis negotiis implicatus, non poterat Spalati facere moram sed dimisso ibi quodam suo uicario, qui iura colligeret comitatus, ipse in locis sibi oportunis manebat. Et si quando, quod rarissimum erat, uocatus ueniret, non pro statu ciuitatis erat sollicitus, sed de suis prouentibus maxime contendebat. Quam ob rem, quia ciuitas quasi uidua sine rectoris gubernatione manebat, non ante sed retro ire debebat. Superbie pestis precipue uigebat in ea ita, ut qui potentiores esse uidebantur, uel

terras gregesque pascebant. Sed quia homo erat multis negotiis implicatus, non poterat Spalati facere moram sed dimisso ibi quodam suo uicario, qui iura colligeret comitatus, ipse in locis sibi oportunis manebat. Et si quando, quod rarissimum erat, uocatus ueniret, non pro statu ciuitatis erat sollicitus, sed de suis prouentibus maxime contendebat. Quam ob rem, quia ciuitas quasi uidua sine rectoris gubernatione manebat, non ante sed retro ire debebat. Superbie pestis precipue uigebat in ea ita, ut qui potentiores esse uidebantur, uel rectores seu consules, paruam curam de communi

precipue uigebat in ea ita, ut qui potentiores esse uidebantur, uel rectores seu consules, paruam curam de communi utilitate haberent, immo pro modico sui lucri emolumento maximum communitatis commodum uenundabant. Preterea furta, cedes, rapine et omnia mala perpetrabantur impune. Non enim unicus erat, qui gubernationis moderamen super omnes teneret, sed uniuerse ciuitatis uulgus pro sua uoluntate singillatim dominos sibi de potentioribus fecerant, quorum iniquo freti patrocinio, multa scelera presumebant. Et propter hoc inter ipsos magnates multorum emerserat materies odiorum ita, ut in

fecerant, quorum iniquo freti patrocinio, multa scelera presumebant. Et propter hoc inter ipsos magnates multorum emerserat materies odiorum ita, ut in nequitiis perpetrandis sibi emulatores existerent et ille reputaretur maior et melior, qui plus gloriari poterat in malitia, qui potentior erat in iniquitate. Sic dissipata et lacerata erat ciuitas, ut nullum rigorem iustitie curia exercere ualeret, nisi in illos dumtaxat, quia nimia paupertate et imbecillitate sordebant. 3Tunc ciues, ex licentia malitie quasi effrenes effecti, ceperunt in communem pernitiem mutare

multa scelera presumebant. Et propter hoc inter ipsos magnates multorum emerserat materies odiorum ita, ut in nequitiis perpetrandis sibi emulatores existerent et ille reputaretur maior et melior, qui plus gloriari poterat in malitia, qui potentior erat in iniquitate. Sic dissipata et lacerata erat ciuitas, ut nullum rigorem iustitie curia exercere ualeret, nisi in illos dumtaxat, quia nimia paupertate et imbecillitate sordebant. 3Tunc ciues, ex licentia malitie quasi effrenes effecti, ceperunt in communem pernitiem mutare dominia: modo pars una illum facere comitem,

malitie quasi effrenes effecti, ceperunt in communem pernitiem mutare dominia: modo pars una illum facere comitem, modo pars altera alium, non metuentes crimen periurii, non uerentes iura patrie pestiferis factionibus temerare. Tunc eiecerunt Gregorium de comitatu et fecerunt comitem Domaldum, qui erat inimicus eius capitalis. Rursus eiecto Domaldo fecerunt comitem Marcum, filium Gregorii. Et hoc non communiter sed diuisim ex mutuis odiorum infestationibus presumebant. Propter hoc magnas inimicitias, dampna et pericula patrie conquirebant. 4Illis temporibus, ut ferunt,

sed diuisim ex mutuis odiorum infestationibus presumebant. Propter hoc magnas inimicitias, dampna et pericula patrie conquirebant. 4Illis temporibus, ut ferunt, quidam pestilenses ciues in odium eorum, quos Gregorius diligebat, abeuntes instigauerunt quendam Tollenum, qui erat nepos comitis Petri de Chulmia, ut exiens ueniret ad predam Spalatinorum pecorum et Tragurinorum. Qui armata equitum turma non modica clam equitauit ad locum, qui dicitur Basilen, ubi magna ouium multitudo pascebatur et abstulit de ouibus Spalatensium octoginta fere milia et abduxit eas in

Basilen, ubi magna ouium multitudo pascebatur et abstulit de ouibus Spalatensium octoginta fere milia et abduxit eas in terram suam nichilque Spalatenses recuperare potuerunt. Verumtamen armato sepius nauali exercitu magnam partem terre ipsius depopulati sunt. 5Eo tempore erat quidam senex Duimus nomine, qui licet esset etate maturus, crudis tamen erat moribus insuauis. Hic cum putaret sibi factam fore iniuriam a filiis Vitalis pro eo, quod in quandam eius ancillam manus iniecerant, indignum putauit adire curiam et iudicum sententiam expectare, sed iratus uenit cum

octoginta fere milia et abduxit eas in terram suam nichilque Spalatenses recuperare potuerunt. Verumtamen armato sepius nauali exercitu magnam partem terre ipsius depopulati sunt. 5Eo tempore erat quidam senex Duimus nomine, qui licet esset etate maturus, crudis tamen erat moribus insuauis. Hic cum putaret sibi factam fore iniuriam a filiis Vitalis pro eo, quod in quandam eius ancillam manus iniecerant, indignum putauit adire curiam et iudicum sententiam expectare, sed iratus uenit cum duobus filiis suis et primo quidem uerbis agressus est predictos iuuenes

bona ipsorum Iohanni et eius complicibus adiudicauit, cum ergo ambe partes assidue armate incederent et ex uicinitate ciuitatum sese ad inuicem oculte ac palam crebrius infestarent, ita ut homicidia, rapine, cedes in eos etiam comitterentur, qui neutri parti fautores erant. 8Erat autem tota ciuitas in pessimo statu posita, quia tanta erat disensio, ut fieri solet, quod nullus pene remaneret, qui non pro alterutra parte contenderet. Tunc ceperunt parentes timere pro filiis, pro rebus, pro uita etiam sua. In tantum enim omnes procliui erant ad facinus, ut generalis

ergo ambe partes assidue armate incederent et ex uicinitate ciuitatum sese ad inuicem oculte ac palam crebrius infestarent, ita ut homicidia, rapine, cedes in eos etiam comitterentur, qui neutri parti fautores erant. 8Erat autem tota ciuitas in pessimo statu posita, quia tanta erat disensio, ut fieri solet, quod nullus pene remaneret, qui non pro alterutra parte contenderet. Tunc ceperunt parentes timere pro filiis, pro rebus, pro uita etiam sua. In tantum enim omnes procliui erant ad facinus, ut generalis uideretur interitus ciuibus iminere. 9Iste

Anconam applicuerunt. Et cum iam rumor processiset, quod uenturi essent Spalatensium nuntii pro potestate eligendo satis honorifice suscepti sunt a nobilibus ciuitatis, alacri animo prebendo eis hospitia et grata seruitia impendendo. Tunc nuntii primitus accesserunt ad potestatem Anconitanum, qui erat Lombardus genere, patria Bergamensis. Et porrigentes ei salutatoriam Spalatensium, exposuerunt ei causas legationis sue petentes, ut necessarium eis consilium impendere dignaretur. Ipse uero, ut erat uir legalis et bonus, duxit eos seorsum cepitque multis suadere loquellis, ut super tam arduo

et grata seruitia impendendo. Tunc nuntii primitus accesserunt ad potestatem Anconitanum, qui erat Lombardus genere, patria Bergamensis. Et porrigentes ei salutatoriam Spalatensium, exposuerunt ei causas legationis sue petentes, ut necessarium eis consilium impendere dignaretur. Ipse uero, ut erat uir legalis et bonus, duxit eos seorsum cepitque multis suadere loquellis, ut super tam arduo negotio nichil incaute, nichil agerent properanter sed relligiosorum dumtaxat et fidelium uirorum utentes consiliis in facti executionem procederent. Nominauit eis expressim personas paucas, quarum

priuato odio non uituperanda uituperarent, nec consulendo sinceriter ad uestre respicient utilitatis profectum, sed ad sue carnalitatis affectum. XXXIII. De Gargano potestate 1Sic et factum est. Nam accedentes ad quendam religiosum uirum, qui erat de ordine fratrum minorum, qui fidem et conuersationem omnium perspicue cognoscebat secumque diutius conferentes, taliter deliberauerunt, ut neminem alium pro potestate eligerent, nisi nobilem uirum Garganum de Arscindis, qui testimonium habebat bonum ab omnibus. Tunc nuntii eundem Garganum

pro publico palatio et pro hospitio suo. Tertia uero die fecit coadunari uniuersum populum ciuitatis et facta curia primo expediuerunt se nuntii exponentes sue legationis processum et exitum ostendentes. Deinde nuntii Anconitanorum Matheus de Girardo et Albertus legationem ciuium suorum, que erat pro Gargano, coram populo multis laudibus perorarunt. Post hec autem surgens Garganus, ut erat eloquens uir, multum lepide contionatus est. Et prestito sui regiminis iuramento, fecit uniuersam multitudinem tam nobilium quam popularium uinculo sacramenti astringi, ut essent suis preceptis

ciuitatis et facta curia primo expediuerunt se nuntii exponentes sue legationis processum et exitum ostendentes. Deinde nuntii Anconitanorum Matheus de Girardo et Albertus legationem ciuium suorum, que erat pro Gargano, coram populo multis laudibus perorarunt. Post hec autem surgens Garganus, ut erat eloquens uir, multum lepide contionatus est. Et prestito sui regiminis iuramento, fecit uniuersam multitudinem tam nobilium quam popularium uinculo sacramenti astringi, ut essent suis preceptis obedientes per omnia et sequaces. Iussit autem omnes iuratos in scriptis redigi et inuentus est

gubernantur. Cum enim nihil pecunie in fisco publico reperisset, per sue discretionis industriam cito ipsum abundare fecit absque grauamine alicuius. Siquidem tantam ei gratiam concessit Deus, ut ab omnibus timeretur et audiretur, quasi quidam sanctus a Deo missus. Nec solum ciuibus uenerationi erat sed de tota pene prouintia ueniebant audire ipsius sententias, quasi diuinas. Erat enim quam maxime intentus cum omnibus pacem facere factamque fideliter obseruare, superbis resistere, pacificos quasi filios confouere. Sicque breui tempore tota ciuitas ueluti de magnis tenebrarum squaloribus

industriam cito ipsum abundare fecit absque grauamine alicuius. Siquidem tantam ei gratiam concessit Deus, ut ab omnibus timeretur et audiretur, quasi quidam sanctus a Deo missus. Nec solum ciuibus uenerationi erat sed de tota pene prouintia ueniebant audire ipsius sententias, quasi diuinas. Erat enim quam maxime intentus cum omnibus pacem facere factamque fideliter obseruare, superbis resistere, pacificos quasi filios confouere. Sicque breui tempore tota ciuitas ueluti de magnis tenebrarum squaloribus exiens ad lucem deuenit. 5Tunc illa cruenta et orribilis

ad pacis concordiam reducti sunt. Tanta namque fuit eo tempore securitas intus et extra, ut numquam maior ibi memoraretur fuisse. Hoc ideo contigerat, quia potestatis metus omnes ciues in unitate constrinxerat. Omnes autem, quasi per unum funem trahentes, robur ciuitatis integrum conseruabant nec erat ausus quispiam ciuium priuatas amicitias seu inimicitias cum extraneis facere, sed qui erat amicus publicus a singulis amabatur; quem uero ciuitas pro inimico habebat, quasi omnium hostem omnes insequebantur. 6Et hoc ceu miraculose eo tempore contigit, ut duo implacabiles

numquam maior ibi memoraretur fuisse. Hoc ideo contigerat, quia potestatis metus omnes ciues in unitate constrinxerat. Omnes autem, quasi per unum funem trahentes, robur ciuitatis integrum conseruabant nec erat ausus quispiam ciuium priuatas amicitias seu inimicitias cum extraneis facere, sed qui erat amicus publicus a singulis amabatur; quem uero ciuitas pro inimico habebat, quasi omnium hostem omnes insequebantur. 6Et hoc ceu miraculose eo tempore contigit, ut duo implacabiles hostes Spalatensium uiuendi finem facerent, uidelicet Tollen de Chulmia et alter Tollen

enim sol obscuratus est et tota serenitas aeris obtenebrata est. Et quasi noctis tempore stelle apparuerunt in celo et quedam maior stella micabat iuxta solem ex occidentali parte. Tantusque pauor in omnes incubuerat, ut uelud amentes huc illucque clamando discurrerent mundi finem adesse putantes. Erat autem dies Veneris luna tricesima. Et quamuis solis iste defectus per totam aparuisset Europam, in Asia tamen et Africa non dicebatur fuisse. Eodem anno uisa est stella crinita, id est cometa, que imminebat septentrionali regioni, quasi supra regnum Hungarie, et mansit diebus multis satisque

Tartarorum gens fines iam Christianorum inuaserant in Ruthenie partibus; sed quasi pro ludo reputabatur a multis. XXXIV. De regimine Gargani 1Interea Garganus in administrandis rebus publicis ualde circumspectus et cautus, ubicunque opus erat pro tractandis consiliis, pro disponendis negotiis, pro expendendis foralibus causis, multa prudentia ducebatur. Amator siquidem honestatis, quos laudabilis fame ac bone conuersationis esse nouerat, hos amicos et familiares habebat, quos uero superbos, elatos infamesque cognouerat, his nunquam

uero superbos, elatos infamesque cognouerat, his nunquam faciem ylarem hostendebat. Iuniores more pii patris ad se frequenter conuocans instruebat, hunc de rebus iusta negotiatione augendis, alium de militia exercenda, alium de causis ciuilibus fideliter exequendis. Et quid plura referam? Nunquam erat quietus sed semper intentus et feruidus statum singulorum et omnium ad meliora transferre. Qualiter autem ciuitatis honor et commodum ampliori possit mensura excrescere, mentis aciem undique circumferebat, dando operam solerti studio seruare habita et lucrari habenda, expendenda pro utilitate

ad meliora transferre. Qualiter autem ciuitatis honor et commodum ampliori possit mensura excrescere, mentis aciem undique circumferebat, dando operam solerti studio seruare habita et lucrari habenda, expendenda pro utilitate expendere et tenenda ex discretione tenere. De rebus propriis satis erat curialis et largus sed de communibus multum tenax et parcus. 2Facta est autem tunc collatio inter ciues, et peracta taxatione omnium bonorum mobilium et immobilium. Soluit unusquisque de centenario tria fuitque summa totius collecte quasi quatuor milium ypperperorum. Ex hac

opponebat. Denique tanto amoris studio de uita et moribus singulorum ciuium perquirebat, ut ante annum actus et nomina predisceret senum et iuuenum, puerorum etiam, ita ut omnium haberet notitiam ac si natus et nutritus in hac urbe fuisset. Preterea in exibendo honore hospitibus ita liberalis erat, ut plerique antea ciuitatis inimici, propter ipsius curialitatem amicissimi efficerentur. Veraces amabat, mendaces uitabat, ambulans in uia immaculata hic sibi ministrabat. In bello magnanimus et audax, in pace mansuetus et blandus, nullus poterat esse ita pauper et uilis qui non facilem

uitabat, ambulans in uia immaculata hic sibi ministrabat. In bello magnanimus et audax, in pace mansuetus et blandus, nullus poterat esse ita pauper et uilis qui non facilem ingressum haberet ad eum et qui propere sui iuris non consequeretur effectum. In penis autem pro maleficio inferendis non erat tepidus sed rigidus, ut nullus daretur criminibus locus. Ad uindictam siquidem malefactorum laudem uero bonorum portabat gladium iudiciarie potestatis. Tunc etenim ueraciter uidebat bonus bonitatem sibi prodesse, quando suam malitiam malis cernebat obesse. Multi namque ex habilitate sue nature

ad montana. Sed multis aliis negotiorum incursibus prepeditus inceptum edificii opus intermittere coactus est. XXXV. De bello quod gessit cum piratis 1Anno autem secundo sui regiminis opus ualde commendabile aggressus est. Etenim quia uir erat detestator nequitie, cepit uigilanti studio cogitare, quonam modo fieri posset, ut tam uesanam piratarum seuitiam refrenare ualeret uocatisque non multis ex ciuibus cepit cum eis secrete tractare et eos inducere, ut bellum Deo gratum et hominibus in Almisanos inferrent. Et quamquam cerneret

contra ipsos ex eo, quod quidam Tollen, nepos Malducis, predam fecerat in campo Spalatensi, palam arma parari constituit. Et cum pecuniam pro ipsa preda soluere pacti fuissent eamque soluere denegarent, tunc facta est Spalatensibus iusta occassio insurgendi unanimiter contra eos. Tunc potestas, ut erat sagax homo, cepit dissimulare aliquandiu, temptans si foret possibile insidiose inuadere castrum. Sed positarum insidiarum conatus frustra processit, nam castrensium uigiles presenserunt; ceperunt ergo manifeste bellum eis inferre. Itaque armatis lignis que habebant, quamuis non satis forent

ex potestatis precepto omnia bona Almisanorum, que erant in insula, greges, armenta et sata et uniuersa, que pertinebant ad ipsos. Que omnia receperunt Spalatenses et transposuerunt ea in terra, alia in Appuliam uendenda miserunt, alia in eadem insula custodiri fecerunt. Osor autem, qui erat comes eiusdem insule, eo tempore aberat, Almisani uero armatis clanculo lignis nauigauerunt latenter ad insulam et inuaserunt quatuor barcusios Spalatensium, qui erant missi ab exercitu ad aliud insule caput. Verum tamen nec unum hominem capere potuerunt. Tunc potestas, relictis ad custodiam

omnia Spalatensium ligna irruens, ulterius remigauit. Et dum iam constringi, dum teneri putatur, ipse, uelud anguilla lubrica, de manibus comprimentium elapsus est et euasit. De cuius euasione Spalatenses multum tristes effecti, ad propria sunt reuersi. 5Tunc Osor, qui ceteris erat fratribus insolentior, cepit toto suo conamine preparare se ad defendendum et resistendum contra Spalatensium incepta. Et ut erat consuetus, conuocauit ad se omnes uiros sanguinum et dans eis stipendia cum fratribus suis, quia piraticis erant opibus admodum locupletes, omnes, quas habebant

manibus comprimentium elapsus est et euasit. De cuius euasione Spalatenses multum tristes effecti, ad propria sunt reuersi. 5Tunc Osor, qui ceteris erat fratribus insolentior, cepit toto suo conamine preparare se ad defendendum et resistendum contra Spalatensium incepta. Et ut erat consuetus, conuocauit ad se omnes uiros sanguinum et dans eis stipendia cum fratribus suis, quia piraticis erant opibus admodum locupletes, omnes, quas habebant liburnas, multo plures et meliores quam Spalatensium armauerunt. Et exeuntes ab Almisio, ceperunt oculte et manifeste et quacumque

pondere inquietus huc et illuc mente rapiebatur pertractans, qualiter hostium audatiam suppeditare ualeret. Fecit autem fieri unum lignum trireme in modum galee, quod esset ceteris uelocius et eminentius, quod infra uiginti ferme dierum spatium totum de nouo fabricatum est et expletum. Sed hoc erat, quod maxime potestatem affligebat, quia uidebat ciues non ex corde contra hostes arma mouere uix enim cum magna difficultate cogere eos poterat ad ligna intrare. 7Itaque comes Osor cum sua classe in uigilia Apostolorum adnauigauit in insulam Soltam, quam percurrentes

hostibus relinquentes ad tutiora loca se contulerunt. Tunc Almisani liberum se cursum habere uidentes, ceperunt ad predam undique debachari, inuadere rusticos, mulieres opprimere, comburere segetes et mala omnia perpetrare. Venientes autem ad ecclesiam beati Stephani, diripuerunt quicquid in domo erat, flammis eam succedentes. Ad ultimum uero ecclesiam ingressi, paganorum more altariola fregerunt, spargentes reliquias, ac ausu nefandissimo ipsam sacrosancti corporis eucharistiam, que super altari pendebat, sceleratis manibus contingentes deiecerunt in terram. Mox uero, quasi leta potiti

confidebant. Erant tamen longa pace dissoluti, armorum asperitate desueti, non nisi carnalibus gaudentes illecebris ignauie torpore marcebant. Etenim terra Hungarica omnibus bonis locuplex et fecunda causam prestabat suis filiis ex rerum copia immoderatis delitiis delectari. Quod enim aliud erat iuuenilis etatis studium, nisi polire cesariem, cutem mundare, uirilem habitum in muliebrem cultum mutare? Tota dies exquisitis conuiuiis aut mollibus expendebatur iocis. Nocturnos sopores uix hora diei tertia terminabat. Cuncta quidem sue uite tempora in apricis siluis et amenis pratis cum

conuiuiis aut mollibus expendebatur iocis. Nocturnos sopores uix hora diei tertia terminabat. Cuncta quidem sue uite tempora in apricis siluis et amenis pratis cum uxoribus transigentes non de bellorum strepitu cogitare poterant qui non seria sed ludicra cotidie contrectabant. At uero, quibus erat mens sanior, feralibus nuntiis excitati pestifere gentis metuebant incursum. Quam ob rem regem et principes crebris sollicitabant alloquiis, ut tanto precauerent malo, ne forte subita fieret impie gentis irruptio et maiorem pernitiem inferrent incautis. 3Vix tandem rex his

iam multitudo Tartaree gentis regnum intrauerat et iam prope esset. Tunc omisso consilio rex et regni principes ceperunt arma parare, ordinare duces super legionibus, maiorem pugnantium copiam conuocare. Exeuntes autem a Strigonii partibus transierunt Danubium et uenerunt uersus Pestium, que erat maxima uilla. Igitur peractis iam fere diebus quadragesime, prope Pasca, uniuersa multitudo Tartarei exercitus in Hungarie regnum irrupit. Habebant autem quadraginta milia securigeros, qui preibant exercitum siluas cedentes, uias sternentes et omnia offendicula ab ingressibus remouentes. Quam

ex Rutenis ad regem cucurrit et nuntiauit dicens, quod Hac nocte ad uos transituri sunt Tartari. Estote itaque cauti, ne forte subitanei et improuisi irruant in uos! Tunc Colomannus rex armatis suorum cuneis e castris processit, quem secutus est Hugrinus archiepiscopus cum agmine suo. Erat enim et ipse uir bellicosus et ad pugnandum satis promptus et audax. Venerunt autem medio noctis tempore ad predictum pontem. Et ecce iam pars quaedam hostium ultra transierat. Quos uidentes Hungari statim irruerunt in eos et satis uiriliter pugnantes cum eis plurimos trucidauerunt, alios uero

audacter in hostiles aties irruerunt et cum eis aliquandiu multa fortitudine pugnauerunt. Sed cum essent paucissimi respectu infinite multitudinis Tartarorum, qui locustarum more paulatim ebulliebant de terra, pluribus iam de sua societate peremptis redierunt ad castra. Hugrinus ergo, ut erat uir constanti libertate intrepidus, eleuata uoce cepit regem de negligentia increpare et omnes barones Hungarie de ignauie torpore arguere, quod in tanto periculo constituti non sue uite consulerent nec toti regno subuenire pararent. Qui ergo parati erant, exierunt cum eis, alii uero inopinato

est ergo sicut populus sic sacerdos, et quos unum agmen commisit ad pugnam, unus interitus inuoluit ad penam. Igitur si qui ex illa uoragine euadere potuerunt, nullam spem habebant diffugii a facie gladii imminentis, cum tota terra quasi locustis esset repleta hostilibus turmis, quibus nulla erat pietas parcere prostratis, misereri captiuis, preterire lassos, sed uelud agrestes belue nil nisi humanum sanguinem sitiebant. Tunc uideres omnes uias, cuncta diuerticula densis cadaueribus repleta. 12Transierat iam prima communis exitii dies, quam alie nichilominus

defessis iam et cessantibus Tartaris non patebat liber transitus uolentibus fugere quocumque mediis tenebris diuertebant, impingebant in corpora miserorum spirantium adhuc aut sub uulnere gementium. Iacebant ex maiori parte letali sompno immobiles, uelud utres flatibus tumefacti. Horror ingens erat prima nocte cernere tam multa cadauera hominum, uelud ligna et lapides ubique iacentium. Sed diebus sequentibus assuetudo mali horrorem in tutelam mutauit. Nonnulli etenim, tota die diffugere non audentes, semetipsos interfectorum sanguine inuoluebant et inter cadauera latitabant et sic uiui a

precipiebant, ut in capita percuterent miserabilium paruulorum, ipsi uero sedentes et crudelibus oculis intuentes, corridebant ad inuicem collaudantes eum, qui melius ictum uibrasset et qui unica percussione cerebrum collidere poterat et corpus extinguere puerile. Quid pluribus opus est? Nulla erat reuerentia feminei sexus, nulla pietas puerilis etatis, nulla miseracio senectutis, uno cunctos impietatis genere trucidantes, non homines, sed demones uidebantur. Ad relligiosorum habitacula cum uenirent, procedebat eis clericalis cetus, sacris stolis induti concinentes ymnos et cantica,

E contrario uero Hungarorum infausta rebellio totis se uiribus defendere conabatur intendentes balistas et arcus plurima in hostiles cuneos iacula emittebant multos e machinis lapides intorquendo. Sed letifere Tartarorum sagitte infallibiliter penetrantes certiorem inferebant mortem. Non enim erat torax, clipeus, uel lorica quam non transfoderet ictus Tartarea manu uibratus. Cum ergo altrinsecus duobus aut tribus diebus pugnatum fuisset et plurima iam strages ex miseranda plebe foret peracta, ne quicquam infelices dextris languentibus resistebant. Et quia locus non satis erat munitus,

Non enim erat torax, clipeus, uel lorica quam non transfoderet ictus Tartarea manu uibratus. Cum ergo altrinsecus duobus aut tribus diebus pugnatum fuisset et plurima iam strages ex miseranda plebe foret peracta, ne quicquam infelices dextris languentibus resistebant. Et quia locus non satis erat munitus, die quadam uno impetu Tartari irruperunt, nec fuit ultra congressio, nec resistentia ulla. 15Tunc furor et impietas, ultra quam dici potest, in miseros deseuire cepit. Reuera in Pestio tota se pestis immersit. Ibi diuine ultionis gladius in Christianorum cruore quam

estatem et yemem peracturi. Et ut metum incuterent his, qui erant ex altera parte Danubii, collectam multitudinem occisorum in aceruos plurimos super ripam fluminis locauerunt. Alii uero puerulos lanceis affigentes, quasi pisces in ueru, per horas aluei baiulabant. Iam uero captarum predarum non erat numerus uel mensura. Quis extimaret inumerabilium equorum et ceterorum animalium multitudinem? Quis diuitias et thesauros? Quis spoliorum copias infinitas, quibus hostes locupletati gaudebant? Quanta erat hominum captiuitas, uirorum et mulierum, puerorum et puellarum, quos diuersis seruitiis

affigentes, quasi pisces in ueru, per horas aluei baiulabant. Iam uero captarum predarum non erat numerus uel mensura. Quis extimaret inumerabilium equorum et ceterorum animalium multitudinem? Quis diuitias et thesauros? Quis spoliorum copias infinitas, quibus hostes locupletati gaudebant? Quanta erat hominum captiuitas, uirorum et mulierum, puerorum et puellarum, quos diuersis seruitiis subigentes sub arta custodia detinebant! 18 Cum quidam relligiosus uir nimio afficeretur dolore super tanto casu populi christiani admirans et ardenti desiderio causam scire cupiens, cur

editam res suas Hungari subuexerant uniuersas. Inde discedens recto cursu deuenit ad urbem Albensem et continuo cuncta suburbane habitationis domicilia concremauit, ciuitatem uero aliquot diebus obsessam factis insultibus inuadere satagebat. Sed quia locus circumfusa palustrium aquarum copia satis erat munitus, quem optima Latinorum presidia erectis undique machinis tuebantur, dux impius uano frustratus labore discessit. Properabat autem regem attingere, idcirco non tantam uastationem transcurrendo facere poterat, sed adinstar estiue grandinis ea dumtaxat loca demoliti sunt, per que

maritimas, que propinquiores uidebantur ad fugam, dispersi sunt. Rex uero et totus flos reliquiarum Hungarie ad Spalatinas partes deuenit. Erant autem in comitatu regio multi ecclesiarum prelati, plures principes et barones, reliquum uero uulgus utriusque sexus et etatis pene innumerabile erat. Appropinquante autem domino rege ad introitum ciuitatis, uniuersus clerus et populus processionaliter exeuntes debito uenerationis obsequio susceperunt eum, dantes ei hospitia infra muros, quotquot uoluit ipse. Venerunt etiam isti magnates cum eo: Stephanus episcopus Zagrabiensis et alter

fugientium intra muros. Relinquebant equos et animalia, uestes et utensilia, ipsos etiam filios non prestolantes mortis urgente stimulo ad tutiora currebant. At uero Spalatenses magnam eis humanitatis gratiam exhibentes recipiebant hospitio et eorum inopiam, quantum poterant, releuabant. Sed tanta erat fugitantium multitudo, ut domorum eos non caperent diuerticula, sed manebant in uicis et in uiis. Nobiles etiam matrone circa septa ecclesie sub diuo iacebant. Alii in fornicium tenebras se abdebant, alii purgantes munditias de andronis et criptis, alii ubi poterant etiam sub tentoriis

illorum menibus appropinquans tota ciuitate undique perlustrata eodem die recessit. Spalatenses autem ceperunt fabricare machinas et eas per oportuna erigere loca. Ecce autem paucis diebus elapsis uenit Caydanus cum aliquota parte sui exercitus, quia non erant herbe pro toto equitatu sufficientes, erat enim principium Martii asperis frigoribus inhorrescens. Credentes autem Tatari, quod rex in Clisse presidio consideret, ceperunt undique oppugnare castrum iacientes sagittas et iacula intorquentes. Sed quia locus erat natura munitus, modicam poterant inferre iacturam. Tunc descendentes de

parte sui exercitus, quia non erant herbe pro toto equitatu sufficientes, erat enim principium Martii asperis frigoribus inhorrescens. Credentes autem Tatari, quod rex in Clisse presidio consideret, ceperunt undique oppugnare castrum iacientes sagittas et iacula intorquentes. Sed quia locus erat natura munitus, modicam poterant inferre iacturam. Tunc descendentes de equis ceperunt reptantes manibus ad superiora conscendere. Castrenses uero ingentes lapides reuoluentes in ipsos aliquot ex eis neci dederunt. Ipsi uero ex casu ferociores effecti usque sub magnas rupes manu ad manum

inspectans aduersarias aties et rei euentum expectans. Ceterum dux Caydanus omnibus loci illius circumstantiis perlustratis temptabat, si posset sub menibus equitando transire. Sed cum cognouisset, quod aqua illa, per quam ciuitas a terra dirimitur, propter limi profunditatem inuadibilis erat, retraxit se inde et ad suos reuersus misit quendam nuntium ad ciuitatem mandans, que uerba effari deberet. Qui ueniens prope pontem, exclamauit uoce magna Sclauonice dicens: Hec dicit uobis diuinus Caydanus, inuicte militie princeps. Nolite reatum alieni sanguinis uobis apropriare, sed

annis uiginti duobus. Hos autem episcopos eiusdem ecclesie suffraganeos suo tempore consecrauit: Nicolaum Scardonensem quo defuncto alium ibidem consecrauit episcopum nomine Bartholomeum. Fuerunt autem ambo isti de Spalatensi ciuitate assumpti. In episcopatu Farensi consecrauit Nicolaum, qui erat canonicus Spalatensis. In episcopatu Seniensi consecrauit Borislaum, quo defuncto substituit ei Iohannem. In Nonensi ecclesia consecrauit Samsonem. Omnes hi tres fuerunt Hungari natione. In Corbauia fecit episcopum quendam iuuenem, qui erat de parentella Domaldi comitis, nomine

assumpti. In episcopatu Farensi consecrauit Nicolaum, qui erat canonicus Spalatensis. In episcopatu Seniensi consecrauit Borislaum, quo defuncto substituit ei Iohannem. In Nonensi ecclesia consecrauit Samsonem. Omnes hi tres fuerunt Hungari natione. In Corbauia fecit episcopum quendam iuuenem, qui erat de parentella Domaldi comitis, nomine Sarracenum. 2In illis diebus coadunato capitulo et clero ecclesie Spalatensis factus est tractatus de pontifice subrogando. Tunc laycali importunitate et maxime Gargani annisu, modesto tamen et discreto, facta est ellectio de domino

et clero ecclesie Spalatensis factus est tractatus de pontifice subrogando. Tunc laycali importunitate et maxime Gargani annisu, modesto tamen et discreto, facta est ellectio de domino Stephano, Zagrabiensi episcopo, in Spalatensem archiepiscopum postulandum, qui tunc temporis Spalati morabatur. Erat autem episcopus ipse in auro et argento locuplex ualde, aliis etiam diuitiis opulentus. Mundana pompositate largus et curialis benignum se omnibus et affabilem exhibebat. Totus enim extolli fauoribus et efferri hauris popularibus cupiebat. Regressus autem Zagrabiam misit ad Romanam sedem pro

sarcinulas, uasa frangebant, scrutantes, si dictum possent inuenire Leonardum, ut eum cederent uel forsan morte punirent. Erant tamen nonnulli ciues, quibus tanti facinoris temeritas displicebat, tam stolida facta corde et animo detestantes. Sed quia stultorum infinitus est numerus, necesse erat multitudini cedere et eam coniuentibus oculis supportare. 5Reuersi tandem de claustro, quasi deuictis hostibus gloriantes, coadunati sunt in palatio publico et facta contione sapiens potestas proloquens iactabat se dicens: Viri prudentes, hodie opus ualde laudabile a

in palatio publico et facta contione sapiens potestas proloquens iactabat se dicens: Viri prudentes, hodie opus ualde laudabile a nobis patratum est, quod ad statum ciuitatis et honoris nostri cumulum non est dubium prouenire. Sed quia rectore puero puerili consilio ciuitas agebatur, non erat, qui condoleret prostrate iustitie, qui murum se pro domo Israhel opponeret ascendentibus ex aduerso, cum, pro pudor, ipsi etiam clerici odio archidiaconi tantum maleficium excusare malitiose nitentes presumptionem peruersorum ciuium uanis assentationibus demulcebant. 6Porro

querere pro sue arbitrio uoluntatis. 7Tunc miserunt quendam laycum in Apuliam cum monachis mandantes eis, ut per monasteria terre illius quererent quem preficerent in abbatem. Sic et factum est. Duxerunt autem quemdam ex Cauensi cenobio, nomine Bysantium. Hic quia ignarus erat admissi facinoris et bona uidebatur fide uenisse, abbas monasterii creatus est. 8Sed non dormit neque dormitat, qui custodit Israhel. Impie namque contra legem Dei agere impune non cedit. Unde quasi miraculose actum est, ut quando layci gaudebant, quod quasi superiores

turbationibus excitati exierunt ad arma congressum cum eis facturi. Stetit autem eminus Hungarorum et Chroatorum acies constipata, ex aduerso autem potestas cum sua cohorte stans et deliberans expectabat, donec ex ciuitate maior accurreret copia armatorum. Sed potestatis miles, qui secundus erat ab ipso, uir plus quam decebat impetuosus et audax, non passus longiores moras certaminis admisso equo ferri cepit in hostes. Sperabat enim prospere sibi succedere, quia de ipsis palam uictorie pluries reportarant. Cuccurrerunt et alii post ipsum, quibus ardentius extuabat animus ciuitatis

dampnis et doloribus affecti luximus et uix tandem flamma huius discordie restincta est et finita. 9Transacto autem sui regiminis anno Iohannes potestas recessit, cui successit Bernardus Tergestinus, uir etate maturus, sed quem assuetudo bellandi asperum effecerat et inquietum. Erat enim homo magnanimus et glorie cupidus, ad arma promptus, ad ciuile regimen tardus. XLII. De secunda captione Iadre 1Hoc tempore Iaderenses ciues, letis successibus subleuati, ceperunt animos ad insolentias retorquere et contempnentes uetera,

mentis cecidit super eos putantes banum esse mortuum nec sperabant absque Hungarorum adminiculo posse resistere uiolentie Venetorum. Qua de re statim relinquentes pugnam terga uertunt et quicquid poterant de domibus rapientes cucurrerunt ad portam et infringentes ianuas exierunt. Et quia magna erat oppresio multitudinis fugientium, ceperunt alii murum scandere et religatis ad propugnacula funibus dimittebant se certatim ex menibus et abibant. At uero Veneti uidentes suos hostes in fugam uersos continuo armati de ratibus descendunt et incedentes pedetentim nullamque cedem facientes ex eis

lucem et lucem tenebras reputantes. Hi suas uoluntates precipites et obscuras sanctorum constitutionibus preponentes dicebant scripta esse respuenda et solam uoluntatem sectandam contra sapientes et bonos uerbis procacibus contendentes. Et cum non modica fieret perturbatio, surgens Prodanus, qui erat inter presbyteros primus, benigno cepit concilium sermone alloqui monens, quatenus auxilio Sancti Spiritus implorato, uniuersorum in hoc resideret assensus, ut non diuersarum sequentes discidia uoluntatum, sed sacrorum canonum preuio documento ad electionem iuste et canonice celebrandam

quorum unus cum eodem archidiacono Traguriensem episcopum nominauit, reliqui tres neminem eligere uoluerunt. Quo facto iterum residentes et ad inuicem conferentes omnes sedecim in eundem archidiaconum consenserunt. Sed archidiaconus ipse miratus, quod preter opinonem suam tanti a fratribus habitus erat, ut ipsum tanta dignitate crederent dignum, eis gratias retulit. Nullum tamen suscipiendi oneris gerens propositum dixit se electioni nec consentire nec dissentire ad presens. 3Tunc quidam layci, quos inuidie liuor et odii exagitabat insania, hoc audientes exarserunt in

nichil de electionibus ad laycos pertinere. Volebat autem electionem aliam per clericos dumtaxat fieri, ut sanctorum precipiunt instituta. 4Erant autem in presbyteris seniors: astutus primicerius Prodanus, nepos quondam Gruptii archidiaconi et Nicolaus sacrista. In leuitis uero erat Martinus, Vitus, nepos olim Andree precentoris et Radosius, cognomento Daniel, qui tiranicam potestatis rabiem parui pendens, furorem quoque minacis plebecule despiciens pro honore ac statu ecclesiastici iuris libere satis et intrepide contendebat. At uero impie factionis dux et signifer erat

uero erat Martinus, Vitus, nepos olim Andree precentoris et Radosius, cognomento Daniel, qui tiranicam potestatis rabiem parui pendens, furorem quoque minacis plebecule despiciens pro honore ac statu ecclesiastici iuris libere satis et intrepide contendebat. At uero impie factionis dux et signifer erat quidam presbyter, nomine Fuscus, qui uere moribus niger totius modestie uirtute carebat. Hic quibusdam fatuis complicibus sotiatus, qui rebus erant hostes honestis, non cessabat circuendo per ciuitatem subuertere hominum mentes sussurando ad aures, conuenticula de sanguinibus congregando. Plus

qui uere moribus niger totius modestie uirtute carebat. Hic quibusdam fatuis complicibus sotiatus, qui rebus erant hostes honestis, non cessabat circuendo per ciuitatem subuertere hominum mentes sussurando ad aures, conuenticula de sanguinibus congregando. Plus morte timebant, ne is, qui eadem erat patria oriundus cum eis se yma tenentibus, ad tante conscenderet fastigium dignitatis. Postquam ergo furor cecus sue uesanie optinuisse arbitrabatur effectum, ne qua prioris electionis archidiacono restaret fiducia, conuenerunt omnes ad ecclesiam et capitulum importunis clamoribus infestantes,

belli copias preparare. At uero Tragurienses scientes se impares esse potentia nec sperantes se posse resistere uiolentie uicinorum ceperunt magno pauore dissolui. Tunc legationem mittentes uerbis ualde lenibus et submissis pacem postulabant, satisfactionem omnimodam pollicentes. Sed potestas, ut erat ferocis animi, auditis humilitatis sermonibus in tumorem superbie maxime leuabatur et consiliis quorundam iuuenum usus nolebat declinare ad mitia, sed ingentia minabatur. 2Unde factum est, ut Spalatenses, preparata expeditione, exirent in multitudine classium, quas habebant,

Sed Tragurini uisa parte Spalatini exercitus, metu, quem habebant, paulatim exsufflato, ceperunt animis incalescere arbitrantes pulcrius mori per uulnera quam uite ignominiam sustinere. Et nullo premisso deliberationis tractatu subito ad mare concurrunt, ligna remigibus complent, armis exornant. Erat autem ibi quedam trieris magna et excelsa, quam rex Bela discedens eis reliquerat conseruandam, quam pubes selecta stipendiariorum ac ciuium conscendens in mare procedunt. Armarunt et duas liburnas cum aliquot paucis et breuibus lignis. Et erat eis auxilio lignum quoddam magnum ex bonis

concurrunt, ligna remigibus complent, armis exornant. Erat autem ibi quedam trieris magna et excelsa, quam rex Bela discedens eis reliquerat conseruandam, quam pubes selecta stipendiariorum ac ciuium conscendens in mare procedunt. Armarunt et duas liburnas cum aliquot paucis et breuibus lignis. Et erat eis auxilio lignum quoddam magnum ex bonis iuuenibus stipendiariis, ex profugis Iaderensium. Omnes hii exeuntes a portu ad spatium unius milii remigarunt. Et uidentes numerosam classem expeditionis Spalatine sparsim litora insule perstringentem timuerunt. Et uersis ad ciuitatem proris cursu

Turbati ergo et perteriti Tragurienses nesciebant, quo diuertere possent. Et tandem resumpto constantie spiritu cohortati sunt semet ipsos et connectentes ambas liburnas a latere herentis galee ceperunt stare parati, insultum hostium expectantes. Ecce autem Bernardus maiori ligno inuectus, ut erat impetuosus et preceps in arma, noluit sotios prestolari, sed irruit repente in hostes et intentis arcubus ceperunt sagittis insistere, pilis et contis acriter imminere. E contra uero Tragurienses de puppi sue trieris eminentius impendentes, quasi ex arce, non cessabant lapides super lapides in

Et cum tanta fortitudine res ageretur, cadebant hinc et inde quidam uulnere, quidam morte prostrati. 3Heu dirum et nefarium bellum, ubi spreta lege nature pater in filium et filius in patrem armabatur, frater in fratrem, amicus in amicum scelestis manibus crassabatur! Non illud erat hostile sed domesticum et ciuile certamen. 4Ubi autem pars magna diei armorum stridoribus et contrariis congressionibus fuisset expensa, euentus uictorie hinc inde dubius oberrabat. Sed eo iam certamen erat deductum, ut Spalatensium preualentibus turmis excussa esset

in fratrem, amicus in amicum scelestis manibus crassabatur! Non illud erat hostile sed domesticum et ciuile certamen. 4Ubi autem pars magna diei armorum stridoribus et contrariis congressionibus fuisset expensa, euentus uictorie hinc inde dubius oberrabat. Sed eo iam certamen erat deductum, ut Spalatensium preualentibus turmis excussa esset pugnantium aties de puppi hostilis galee et usque ad medium depulsa. Et cum prope iam esset, ut Spalatina iuuentus insiliret ad eos, ecce una ex liburnis Spalatensium, in qua melior pugnantium erat manus, fortiter remis impulsa

dubius oberrabat. Sed eo iam certamen erat deductum, ut Spalatensium preualentibus turmis excussa esset pugnantium aties de puppi hostilis galee et usque ad medium depulsa. Et cum prope iam esset, ut Spalatina iuuentus insiliret ad eos, ecce una ex liburnis Spalatensium, in qua melior pugnantium erat manus, fortiter remis impulsa percussit unam ex liburnis Traguriensium, que religata erat a latere maioris galee uenitque rostrum per mediam ratem inter remos. Tum hi, qui erant in Traguriensium ligno, insultu hostium tremefacti ascenderunt ad galee presidium et lignum, cui insederant,

excussa esset pugnantium aties de puppi hostilis galee et usque ad medium depulsa. Et cum prope iam esset, ut Spalatina iuuentus insiliret ad eos, ecce una ex liburnis Spalatensium, in qua melior pugnantium erat manus, fortiter remis impulsa percussit unam ex liburnis Traguriensium, que religata erat a latere maioris galee uenitque rostrum per mediam ratem inter remos. Tum hi, qui erant in Traguriensium ligno, insultu hostium tremefacti ascenderunt ad galee presidium et lignum, cui insederant, subleuatum est rostrumque Spalatine liburne ita tenaciter hesit tamque fortiter stetit ac si

uiris abiit cum Spalatensibus ad campum Traguriensem, ubi per duas fere ebdomadas considentes succiderunt uineas, secuerunt arbores omnia sata et culta uastantes. 9Inde uero recedens abiit in terram suam tradita sui regiminis uice cuidam cognato suo, nomine Ricardo, qui erat Calaber natione. Reliquit etiam pro ciuitatis tutela unum de filiis suis cum optima equitum turma. 10Sed Tragurienses obduratis animis noluerunt relaxare captiuos, sed missa legatione ad regem narrauerunt ei cuncta, que facta fuerant per banum cum Spalatensibus in campo

Tragurienses obduratis animis noluerunt relaxare captiuos, sed missa legatione ad regem narrauerunt ei cuncta, que facta fuerant per banum cum Spalatensibus in campo eorum. Rex uero his auditis iratus est ualde statimque uocans quendam ducem suum, nomine Dionisium, uirum potentem, qui erat banus totius Sclauonie et Dalmatie, misit eum cum B. Quinqueecclesiensi episcopo et cum quodam comite Michaele et cum multis aliis Hungarie proceribus imperans eis districte, quatenus in Dalmatiam uenientes, quantumcumque possent, rigidam de Spalatensibus exercerent uindictam. Alium exercitum

facto huiusmodi regale tulerunt rescriptum. Ciues uero hec audientes et credentes omnia ueritate constare, statim ad archidiaconum et capitulum accesserunt et imperantes potius quam consulentes petebant, ut incontinenti celebraretur electio cum eisdem. Archidiaconus uero, quia non ignota sibi erat insolentia Hugrini, non acquiescebat laycali instantie dicens, quod electio non est celebranda precipitanter et cum secularium tumultu, sed matura deliberatione fratrum et relligiosorum uirorum. Sed layci suo more in iurgia prorumpentes conabantur hec a clericis per uiolentiam extorquere.

sotiis et asportantes eam conscripserunt litteras sub nomine capituli, bullantes eas falso miserunt duos ex nobilibus, qui se procuratores capituli asserentes electionem ad regis libitum celebrarent. Sicque factum est. Abierunt ad regem nuntii false legationis prosequentes mandatum. Et quia tunc erat rex in partibus Sclauonie, cito reuersi sunt dicentes electionem se de Hugrino fecisse et regem ciuitati esse placatum et magnam ab eo gratiam fore ciuibus repromissam. 13Sed uulgo dicitur mendatium curtos habere pedes, parum potest procedere, cito deprehenditur. Non enim

Sed Spalatenses undique circumfusi hostilem impetum iaculis et lapidibus longius propellebant. At uero Tragurienses, qui erant gnari locorum, circueuntes ex occidentali parte ascenderunt ad pedem montis et ceperunt in ea parte committere prelium macerie, que secundum loci situm inualidior erat et pauciores oppugnatores habebat. Tunc stantes ex aduerso macerie excelsiores fuerunt his, qui maceriam defendebant et lapidum multitudinem proicientes in eos compulerunt interius ad planum descendere. Et quia conciues non audebant alia loca deserere, per que fuerant ordinati, non potuerunt

flamarumque copiam de domo in domum uorando transire ingenti sunt pauore perculsi metuentes, ne forte domibus suburbanis exustis totam ciuitatem uorax flamma corriperet. 15Ille dies putatus est Spalato ultimus illuxisse. Tantus enim quosdam inuaserat metus, ut Murgia, qui erat inter ciues ditior et loquatior, asportatis pecunie sacculis ad quasdam naues diceret deditionem Hungaris faciendam. Alii uero uigore spiritus confortati timiditatem eius uerbis asperis increpabant. Aduesperascente iam hora et inimico cessante incendio miserunt Spalatenses ad Hungaros pacem

Spalatenses de Hugrini potentia freti credebant per ipsum omnes casus suos ad integrum restaurari. Tunc adeuntes archidiaconum cum capitulo instabant, ut electioni assensum prebentes pro electo mittere festinarent. Sed non acquiescebat archidiaconus cum ceteris scientes, quod talis electio nullius erat ualoris, cum foret in maximum oprobrium ecclesie attemptata. Sed hi, qui pestifero adhuc inuidie ulcere tabescebant, non putabant archidiaconum iustitie zelo moueri, sed credebant, quod ad se rem traheret et adhuc electionis preterite spei sibi fiducia superesset. Tunc iudex Murgia, Fuscus

et Philippi Seniensis episcoporum anno Redemptionis millesimo ducentesimo quadragesimo septimo, XII Kal. Octub., gerens annos natu circiter XL. Fuit autem utraque preditus dignitate, archiepiscopatus et comitatus, nec his contentus ad altiora semper et ditiora toto mentis desiderio hanelabat. Erat autem sanguinis nobilitate turgidus, iuuenili calore pomposus, stature proceritas et faciei uenustas, quibus ceteros precellebat, non permittebant eum mediocria de se sentire. Secularibus quidem negotiis totus intentus, ecclesiastica uelud superflua quedam et minoris cure indigentia segniter

cum pro militaribus stipendiis domestice sibi non sufficerent facultates, tendebat manum ad aliena et illicita, cupiens in uictu, uestitu et multitudine clientele Hungaricorum prelatorum se copiis coequare. Sic autem tam clericis, quam laycis atque monasteriis durus exactor et onerosus dominator erat. Temptauit autem omnia iura canonicorum subtrahere totasque quatuor decimales portiones ad usum proprium retorquere, sed obsistente archidiacono cum ceteris non ualuit, nisi portionem pauperum dumtaxat contra predecessorum suorum consuetudinem usurpare. Et quia non permittebatur de rebus

eos sepius in contentionum scandala concitabat. Layci uero nichilominus de ipso sua spe fuere frustrati, nam cum putarent eum contra inimicos ciuitatis fortem ac bellacem futurum, ipse e contrario mitem et pacatum se gerens cum eis omnem austeritatis sue rigorem in ciues suos exercere uolebat. Erat autem bonis turbulentus et minax, prauis uero munificus et amicus. Ita quidem contigit, ut omnibus grauis et intolerabilis uideretur, ob quam causam ipse semper contra ciues et ciues contra ipsum maliuolentie suspitiones gerebant. Consecratus tandem, ut predictum est, misit prenominatum

Iohannem natione Hungarum, de ordine predicatorum, eligi in episcopum ecclesie Scardonensis. Qui presentatus archiepiscopo in illis tunc partibus existenti, confirmationem ab eo suscepit secumque duxit ad metropolitanam ecclesiam consecrandum misitque et uocauit suffraganeos, cum quibus eadem erat consecratio celebranda. 19Eo autem temporis articulo infelix Hugrinus graui languore corripitur et ingrauescente paulatim morbi feruore undecimo die ad extrema uite peruenit. Sic autem contigit, ut pridie quam prima uice decoratus pallio, consecrationem eiusdem episcopi

imminebat. 2Tunc predicti nuntii iter arripientes, abierunt per Lombardiam cum multa cautela. Illuc tandem peruenientes et legationem, sicut eis iniunctum fuerat, procurantes, per totum ferme annum in prosecutione negotii occupati fuerunt. Quia uero periculosum ac sumptuosum erat iterato pro facto huiusmodi legationem mittere, metuentes, sicut et contigit, ne forte, quod factum fuerat, non deberet admitti, hoc electores in petitione adiecerunt, ut si postulatio facta summo pontifici non placeret, alium ad regimen Spalatensis ecclesie cum plenitudine pontificalis

ut cassata postulatione predicta, mitteret Apulum quemdam de partibus Beneuentanis, Rogerium nomine, ex oppido, quod Turris Cepia uocatur. Fuerat autem clericus, capellanus cuiusdam cardinalis Iohannis Toletani, quem frequenter pro suis et ecclesie negotiis procurandis in Hungariam mittere solitus erat. Idem autem Rogerius tempore Tatarorum ibidem inuentus est, et in eorum manus incidens et inter ipsos per biennium fere sub spetie alicuius uilis et pauperis serui delitescens uix euasit mortis incursum. Cum autem ad suum dominum reuersus fuisset, cepit idem cardinalis ad ipsius promotionem

quam ad indigentiam uidebantur fuisse constructa. Cellas uero uinarias necessariis et nouis utensilibus adornauit. Edificauit in Salone fluuio molendina, posuit aratra, acquisiuit equos et animalia et quia propter inopiam rei familiaris non sufficiebat ad omnia, multis ecclesiis et monasteriis erat plurimum onerosus. Multum denique conabatur honorifice uiuere, preciosam habebat suppelectilem, sumptuosas uolebat uestes et lectisternia. Pro maiori parte anni domi residebat, nec facile egrediebatur ad publicum, nisi clericorum et clientum honesta comitante caterua. Mundam nitidamque

descendit ab Hungaria per Pannonie et Chroatie partes iter faciens ex ea uidelicet causa, quia fidelitatem requirebat ab illis gentibus filio suo Bele, adhuc in puerili etate constituto, quem super illas partes ducem prefecerat. Quod dominium ei naturali iure competebat, utpote qui secundus erat regis filius, primogenito iam Stephano Hungarici regni dyademate insignito. Venit ergo cum magno principum ac militum comitatu et in castro Tiniensi resedit. Ibique conuocatis omnibus illarum regionum proceribus habuit cum illis de predicta causa colloquium. 2Illis autem

nuntios, supplicantes et satisfactionem ad ipsius beneplacitum promittentes postulabant, ut non indignatione comota, sed placata et pacifica ad fideles suos accedere dignaretur, cum facinus illud non ex deliberatione communi, sed casu contingente perpetratum fuisset. Nec ad eorum culpam referendum erat, qui pro defensione suarum rerum exierant, sed ad illorum potius nequitiam imputandum, qui aliena diripere satagebant. Sed ipsa nichil ad rationabilem nostrorum excusationem flectens sui animi rigorem uenit et posuit se in Clisie castro. Inuentus autem ibi est Rogerius archiepiscopus, qui

de castro, paratum iam sibi regina periculum imminebat. Destinabant ad eam Spalatenses cotidie uiros religiosos, et nuntios mittentes exenia et delitias, si forte aliquo modo placari potuisset. Sed ipsa obfirmato ad ultionem animo ferocitatem sui pectoris ad clementiam nullatenus relaxabat. Erat autem cum ipsa exercitus magnus Hungarorum, Sclauorum, Cumanorum, quibus precepit arma capere, ad ciuitatem descendere, predas animalium facere, domos incendere, uineas et agros inuadere et cuncta, que possent, absque remedio deuastarent. 4 Spalatenses uero uidentes tam

sic ipsa ad Hungariam est regressa. 6Spalatenses uero miserunt Thomam archidiaconum et Marinum, cognomento Bonaiunctam, in Hungariam illico post reginam. Qui uenientes illuc et data copia coram domini regis presentia constituti, ibidem residente regina cum legationis seriem, ut erat congruentius, perorassent. Regina, que se spoponderat pro captiuorum liberatione apud maiestatem regiam intercedere cum effectu, cepit Spalatenses accusare de multis. Rex autem nimis credulus uerbis sue uxoris respondit, quod non acquiesceret petitioni Spalatensium, nisi darentur ei uiginti

tribuno
Iudice Basilio Ragusa quo regebatur,
1159 Centum anno mitte nostrae currente salutis
Quinquaginta novem, etiam voluntate divina
Septima tunc erat Iani. De cruce signatus
Teuthonicorum unus procerum ab Hierosolymis urbe
Attutit Simeonis Ragusam honorabile corpus
Prophetae, qui dixit: Vos rogo, fratres, audite:
Nunc, Deus,

natos, quorum unus Ludouicus hic primogenitus ac patris succedens, fratrum alius Andreas, Sicilię rex nondum sceptrum baiulans regale, qui iniquissimo interitu a suis extitit interfectus, et ultimus Stephanus. Hic omnibus iunior, qui Crouatię diocesis erat dux constituendus. Et idem Ludouicus rex succedens Krolo patri cum iam sui regni baculum pacifice et possessum tenuisset, pro recuperanda perdita ex suis predecessoribus anno Dominicę incarnationis MCCCXLIIII, indictione XII mensis Septembris ualidum cumulauit exercitum. Cuius

probitatem et audatiam eius aduersarii intuentes putarunt non rationales homines, sed rabiosos leones sic mirabiliter pugnare in admirationem compelluntur. Quę omnia supradicta prefata Vla- dislaua considerans, timuit quippe ac tante potentię, quę erat numero quatuor milium galleatorum, non posse resistere, extimata est pacisci cum dicto Nicolao bano, qualiter ipsa et eius heres in regis dilectione fideliter permanerent, sicque confecit. Interueniente siquidem federe ac firmato, uidelicet quod ipsa Vladislaua pro se et pro sui

Quomodo Veneti sub tegimento quinque litteras inferius descriptas destinarunt Veneti quidem iam preconceptum animum sui exequendi propositi grandem stipendiarunt turbam pro transfretatione ad Dalmatinas partes in confusionem Iadrę in classibus duodenis, quarum generalis erat capitaneus prefectus Petrus de Canali. Ipsis Iadertinis quodam tegimento ypocrisis, ne forte arbitraretur ipsa gens in ipsis cumulata classibus in detrimentum illorum fuisse, per quos aduenerant, penitus epistolas plumbeis apositione sigillis in membranis tenoris infrascripti

[7.] Qualiter Veneti obsederunt Iadram per mare Mane quidem facto duodecimi diei ipsius mensis Augusti dictus Petrus, Capitaneus generalis decem galearum, iussu Ducali ex parte quirinali portus Iadrę ultra Sagularum obsedit Iadram, ita quod exeuntibus et intrantibus penitus erat uia artissima. Ad quem Marcus Cornario, tunc comes Iadrę, cum comitiua duorum nobilium de ciuitate, quorum unus Biualdus Gregorii de Botono, alius Georgius Francisci de Carbanossis appellati sunt, transfretarunt. Considerantibus itaque Iadertinis, quod eorum comes ad regimen ciuitatis

ammissa, id quod predecessores reges perditum putarunt, per vestram benignam maiestatem recuperata existant.” Cuius nuntii legationem idem attente intelligens in multa cordis alacritate extitit usque ad cacumen repletus ibidemque spopondit affirmans ex certa scientia petitioni illorum, quorum erat legatus, velle infallibiliter, quantocius erit facultas, hilariter adimplere. Munus illud, quod Iadertini tam deuote sibi exeniauerant, gratanter suscepit. Adhuc etiam Iadertini non cessant per suos speciales missos concordiam a dicto Capitaneo frequentando postulare. Atque

et libitum conuerterunt, domunculas et tuguria insulanorum ciuiumque Iadre impie comburunt. Sed exercitus numero 20000 peditum et equitum in ciuitate cumulatus Nonę per terno die agros et rura et vsque ad fines S. Martini visitat et discurrit. Cuius exercitus Capitaneus Marcus Iustiniano erat prefectus. Et si quos ciues Iadrenses aut subditos reperit, terribili nece submittit, omnia habitacula rurum igne iubet conburi. Nunc insulani et villici fideles suas deserunt habitationes. Iadre sibi eligunt locum tanta copia virorum, qui dignabantur

et tutellam nauigiorum et galearum iuxta portum quandam cathenam mire grossitiei ex tredecim tignis adinuicem ferro connexis ac confibulatis, que pęnultimo prefati mensis Augusti in dicto maritimo portu extitit firmata et protensa. Nam a puncta S. Ioannis Euangeliste, constructa vltra portum, erat extensa vsque ad aliam partem, versus vrbem, aliquantulum a uia rectitudinis deuiando versus plagam austri. Tantę enim industrię et virtutis eadem cathena erat stabilita in ęquore, quod eius stipitem nullus architectorum poterat cum speculatione imaginari. Quam Iadertini vigilanti studio in

mensis Augusti in dicto maritimo portu extitit firmata et protensa. Nam a puncta S. Ioannis Euangeliste, constructa vltra portum, erat extensa vsque ad aliam partem, versus vrbem, aliquantulum a uia rectitudinis deuiando versus plagam austri. Tantę enim industrię et virtutis eadem cathena erat stabilita in ęquore, quod eius stipitem nullus architectorum poterat cum speculatione imaginari. Quam Iadertini vigilanti studio in nocte perspicatius et nocte tutius ingenti gaudio compulsi sunt custodire. 10. De pugna occasione

ecce processimus cum tota potentia nostra iuuare vos et properamus celeri gressu succurrere vobis. Vnde viriliter vos teneatis et regatis. Data sub Alto Castro die XXV mensis Augusti. —. — Quam epistolam rectores Iadrę eodem die legere et diuulgare in publico foro, vbi multorum erat nobilium congeries et plebeorum comitiua, siquidem fecerunt. Totus vulgus lętatur, inextimabilem suscepit lętitiam, tripudia et choreas per vicos discurrere compellitur, nam tota ciuitas ingenti exultat gaudio. Nunc cantica suauia cum melodiis, campanis ac tubis totam vrbem circumeundo

Qualiter Veneti obsederunt Iadram per terram Diluculo applicante illius illustrę solemnitatis, qua mater Ecclesia laudes debitas horis canonicis mirificę exaltationi Sanctę crucis deuotissime decantat, obsidium equoris et cuneus ille in Nonę ciuitate collocatus, qui erat equitum trecentorum et peditum octingentorum ex tota Italia congregatorum, iuxta ecclesiam S. Chrysogoni de fonte fixum construere ceperunt habitaculum versus vrbem et ibi confecerunt contra ciuitatem eorum quam Italici et Longobardi bastidam, Dalmatici et Croati sticatum appellare

ex tota Italia congregatorum, iuxta ecclesiam S. Chrysogoni de fonte fixum construere ceperunt habitaculum versus vrbem et ibi confecerunt contra ciuitatem eorum quam Italici et Longobardi bastidam, Dalmatici et Croati sticatum appellare consueuerunt. Longitudo vero ipsius bastide erat quantum ianua magistra Iadrę ab ecclesia S. Viti recta linea procedendo distat et amplitudo eiusdem quantum forum a dicta ianua prolongatur. Que vndique vallata ligneis tabulis mire pulchritudinis fabricatis, propugnacula crebra et alta in ea confecta et constructa sunt. Porro quia a

16. De gaudio, quod Iadertini conceperunt de quadam pugna habita inter partes Cuius nuntii relationem audientes idem Iadertini, in multa hilaritate mentis sunt exhilarati, quod in honorem et decus sui regis vexillum grande, in quo erat depicta effigies seu insignies ipsius regalis maiestatis, dum Titan tertiarum horam pręsignabat, in eminentiori turri locatę ex plaga quirinali ianue magistre tubarum sonitu ac grandi hortatione in trunco eminentissimo erexerunt. Nunc

supplicassent, ut domini regis edictum perficiant, pro quo in suffragium subditorum regie excellentię fuerant congregati. Sed ille Stephanus banus cum eorum complicibus et maioribus tyronibus ipsius exercitus potius crumenam auro et numismate Venetico, que in tam longo itinere erat excussa, elegerunt resarcire quam tam excellentem gloriam et laudabilem decorem velle suo naturali domino asscribere sicut ille qui magis dedecus quam laudem aquirit. Sed, o collega amantissime, sicut Aristotiles philosophus et Porphirius in eorum dialeticis et

Septimo Kalendas decimi mensis, in quo precipue Iadertini solemnissime eorum pastoris festum, mirifici martiris Chrysogoni, celebrando non desistunt, dominus Nicolaus, venerabilis pater et archiepiscopus Iadrensis compatriota, in ecclesia beatissimi athletę Chrysogoni, in qua totus erat apparatus clerus ac populus vniuersus eiusdem ciuitatis ad solemnia audienda officia aduenerant, deuotam celebrauit missam. Et post Sancte euangelicę lectionis enuntiationem pulpitum ascendit multosque hortatorios pronuntiauit sermones et benedicens altissima voce omnibus audientibus, qui ad

sole immediate subsequentis diei in medio polo, egregius Delphinus, naturalis dominus Vienensis, qui arcta sanguinis affinitate dicto Lodouico regi fuerat alligatus, cum duabus suis galleis congruenter apparatis, cum quibus versus partes Turchenas cupiebat transfretare, eo quod iussu apostolico erat dux et capitaneus exercitus Christianę gentis, et ad sticatum Venetorum applicauit et ibidem cum Venetis in multorum prolatione sermonum fertur protexisse. Sed ea, que mutuo contulerunt, iudicio lectoris disposuimus relinquere. Et sexto Kalendas Decembris

dignis asuescere intendatis, ut benedictionis laudem ab omnibus aquiratis. Cuius sermonis seriem prefati Iadertinorum nuntii consulte iuxta eorum commissionem plenarie intellexerunt. Tale responsum eidem dederunt: Strenue Princeps et inclyte domine, dum erat Iadertinis facultas cum Venetorum collectione fędera firmare, illi recusando spernebant. Sed cum vrbs hęc Iadre extitit tradita in protectione liberalis et naturalis domini Lodouici, regis Vngareorum, cuius sanguine vos participatis, nunc putant Veneti Iadertinos eorum velle

nunc reliqui patrem et propinquum sepeliunt, quod multi doloris tactu similem transitum properabant. Fit etiam defectus ac penuria subtilium alimentorum appetentium morbo languido. Nihilominus tantus ac tam intimior amor ac Iadertinorum fiducia erat prefixa et in eorum mentes stabilita in Lodouico, ipsorum rege, quod tunc temporis potius eligerent fame, siti ac vita priuari quam Venetorum principatu subiugare se velle. 22. De triumpho quem Iadertini habuerunt de quodam trabucho

burgum seu plathum vocant Mantuanum, pręfixa versus cathenam ad infringendam ipsam se direxit. Quę quidem turris in ipso platho fabricata huius compositionis extitit confecta, nam ipsa turris a planta eiusdem usque ad cacumen commensurando erat longitudo passuum plurium quatuor et quatuor propugnaculorum cum pauimento, vbi remitores remos protrahebant. Nam in inferiori pauimento, vbi considebant remitores remigando vltra viri XV, super quo erat propugnaculum circumquaque contextum ligneis tabulis distans a primo passibus duobus, sex

extitit confecta, nam ipsa turris a planta eiusdem usque ad cacumen commensurando erat longitudo passuum plurium quatuor et quatuor propugnaculorum cum pauimento, vbi remitores remos protrahebant. Nam in inferiori pauimento, vbi considebant remitores remigando vltra viri XV, super quo erat propugnaculum circumquaque contextum ligneis tabulis distans a primo passibus duobus, sex vel octo probi bellatores manentes a planta pedis usque ad verticem ferro et loricis decorati. Et adhuc sursum istos vltimum erat propugnaculum, in quo erant fabricata męnia eminentis staturę, distans

pauimento, vbi considebant remitores remigando vltra viri XV, super quo erat propugnaculum circumquaque contextum ligneis tabulis distans a primo passibus duobus, sex vel octo probi bellatores manentes a planta pedis usque ad verticem ferro et loricis decorati. Et adhuc sursum istos vltimum erat propugnaculum, in quo erant fabricata męnia eminentis staturę, distans ab alio vnico passu. Sex viri pugnatores et probiores primis ibidem balistantes. Sed in illo pauimento infimo erat hostiolum quoddam, quod secundum libitum in dicto carabo volentium

bellatores manentes a planta pedis usque ad verticem ferro et loricis decorati. Et adhuc sursum istos vltimum erat propugnaculum, in quo erant fabricata męnia eminentis staturę, distans ab alio vnico passu. Sex viri pugnatores et probiores primis ibidem balistantes. Sed in illo pauimento infimo erat hostiolum quoddam, quod secundum libitum in dicto carabo volentium aperiebatur atque claudebatur. Et cum Iadertini Capitaneum inimicum sic excellenter paratum conspicerent ad dictam accedere cathenam, tubicula equestris clangit per vicos ciuitatis

in quibus disiunctum crudeliter sunt interfecti, concernentes ad simile propositum quisquam pręsummere non temptarunt. Accessit in Capitanatus officio Idus 3 o8 Februarii Petrus de Canali prędictus loco Marci Iustiniani, qui Generalis capitaneus erat exercitus terrestris. Parant obsidentes plurimas cymbas, quibus per portum discurrunt inimicis molestiam inferendo. Pars partem vulneribus sauciat. Nam cum quodam secundo Idus Februarii mensis multi plathi Mantuani damnum hostibus exhiberent, inter quos duo erant

inter quos duo erant principaliores cęteris, inter hos duos vnus extitit sic confectus, quod ipsum tabulę ex omnibus partibus cingebant altissime, quod cuiuscumque generationis sagittę detrimentum remigatoribus aliquod non poterant pręstare. Secundusque carabus seu cymba erat ille Mantuanus plathus, in quo constructa erat turris, que a portu Iadre dirimerat cathenam, que adhuc non cessabat inimicis angustiam prębere. Tandem hic carabus ad quirinalem vrbis partem se traxit iuxta, immo preteriens Sagulas accedensque

inter hos duos vnus extitit sic confectus, quod ipsum tabulę ex omnibus partibus cingebant altissime, quod cuiuscumque generationis sagittę detrimentum remigatoribus aliquod non poterant pręstare. Secundusque carabus seu cymba erat ille Mantuanus plathus, in quo constructa erat turris, que a portu Iadre dirimerat cathenam, que adhuc non cessabat inimicis angustiam prębere. Tandem hic carabus ad quirinalem vrbis partem se traxit iuxta, immo preteriens Sagulas accedensque penes quasdam comunes laternas causa eas

ad quirinalem vrbis partem se traxit iuxta, immo preteriens Sagulas accedensque penes quasdam comunes laternas causa eas comburendi. Sed cum iste plathus vellet in pelagum se dirigere nec ualuit satis, remigabant in abiendo, sed sagulare, in quo erat congradatus et confixus, recedere non sinebat. Et quanto plus putabant in pelagus se trahere, tanto affinius vrbi se applicabant. Intuentes hęc hostes tam grande diuinum prodigium, sumptis neccessariis armis celeri passu illuc properant. Et in ęquore vsque ad vmbilicum sic ponderosi

Iadrę propter ineptitudinem magistrorum pertica cum brachiis in terram deuenit et ruptus, sed aliquibus modo retroactis diebus extitit reparatus. Et die penultimo Februarii Marinus Faletro Venetus aduenit in obsessum Iadre. Capitaneus nouem gallearum nihilominus Petrus Cifrano erat generalis capitaneus maris. Explicit liber primus. Incipit liber secundus 1. Induite vos armatura Dei, ut possitis stare aduersus insidias

2. De inextimabili consolatione Iadertinorum, de susceptione regalium litterarum Anno incarnationis Iesu Christi MCCCXLVI, indictione XIIII, XXVI die Martii mensis Lodouicus rex suos fideles Iadertinos sua quadam epistola duxit visitare, cuius series huius erat continentię: Tenor epistolę regis Lodouicus, Dei gratia rex Vngarię, fidelibus suis Iudicibus, Rectoribus, Consilio et Comuni ciuitatis Iadrę salutem et gratiam plenam. Nouerit vestrę comunitatis

Data in Vissegrad in festo S. Syluestri papę MCCCXLV. —. — Et perueniente die, quo Romani celebrabant Kalendas V Aprilis, Iadertini duas epistolas benignissimi tenoris deuotissime susceperunt, quas eorum memoratus rex ipsis transmiserat. Quarum vnius tenor consimilis erat epistolę paulisper iam recitate, munitę secreto regis cęreo sigillo. Vltima erat munita margarita regis et sigillo cęreo, in cuius circumferentia erant litterę ex sculptura impresse dicentes: Lodouicus Dei gratia Vngarię, Dalmatię, Croatię, Ramę, Servię, Gallicię

— Et perueniente die, quo Romani celebrabant Kalendas V Aprilis, Iadertini duas epistolas benignissimi tenoris deuotissime susceperunt, quas eorum memoratus rex ipsis transmiserat. Quarum vnius tenor consimilis erat epistolę paulisper iam recitate, munitę secreto regis cęreo sigillo. Vltima erat munita margarita regis et sigillo cęreo, in cuius circumferentia erant litterę ex sculptura impresse dicentes: Lodouicus Dei gratia Vngarię, Dalmatię, Croatię, Ramę, Servię, Gallicię Lodomarieque rex . Alius tenor epistolarum

sigillo cęreo, in cuius circumferentia erant litterę ex sculptura impresse dicentes: Lodouicus Dei gratia Vngarię, Dalmatię, Croatię, Ramę, Servię, Gallicię Lodomarieque rex . Alius tenor epistolarum regalium Huius talis erat tenor: Lodouicus, Dei gratia rex Vngarię, suis Rectoribus, Consilio et Comuni ciuitatis Iadrę salutem et gratiam plenam. Grates vobis referimus de sincera fidelitate, quam domino regi, genitori nostro pię memorie, et ante hoc dominis regibus, predecessoribus

veraciter intellexissent regem protectioni sue Iadertinos assumpsisse et eorum petitionem satagebat adimplere necnon suis tyronibus et subditis imperasset parare victui necessaria pro transmeatione defensationis aduersorum, ut iam sępius notavimus, cum quibus et ipse rex personaliter erat accessurus, eorum contra ciuitatem satagebant altioribus et plus imminentibus fundare propugnaculis et turribus ac eam cingi muro cemento linito, a boreali quidem parte turres ligneę seu decem propugnacula, ab australi totidem. Sed ex orientali plaga erant numero quatuordecim et a parte

altioribus et plus imminentibus fundare propugnaculis et turribus ac eam cingi muro cemento linito, a boreali quidem parte turres ligneę seu decem propugnacula, ab australi totidem. Sed ex orientali plaga erant numero quatuordecim et a parte quirinali inane nullaque fortilicia ab hac plaga erat instructa ex eo, quod illic tuti fore ipsi Veneti reputabantur propter ipsorum classes et galleas, quae ibi continue applicabant et sibi portum eligebant. Nam si euentu eos contigisset et nimia oppressione essent hostium conflicti seu aliquorum non posse resistere potentię, eorum

erat instructa ex eo, quod illic tuti fore ipsi Veneti reputabantur propter ipsorum classes et galleas, quae ibi continue applicabant et sibi portum eligebant. Nam si euentu eos contigisset et nimia oppressione essent hostium conflicti seu aliquorum non posse resistere potentię, eorum erat meditamen in dictas classes fugam arripere et inimicorum fugam euadere. Fabricare iubent quedam altissima edificia turrium et cathorum lignea vetustate compositorum, quibus ipsis Iadertinis minantibus eos debere cum illa impugnari. Sed ex

in terram precipitauit. Et eodem die bis duę naues maxime trium tectorum, quibus vrbs Iadrę debebat impugnari, causa conficiendi super eas ingeniorum edificia in scopulo mali consilii applicarunt. Quas hostes inspicientes deridebant confidentes in presidio diuini solii, quod eisdem erat concessurus. Parant et Veneti tam in equore, quam in terra propugnacula. Iubent tertio Idus Aprilis vltraquam quinquaginta plathos Mantuanos in obsessum ciuitatis peruenire. Et tertio Madii Kalendas grande extitit hostium in sticato exactum, per quod illa edificia miri decoris,

ad aliquem actum fęderis possent inclinare. Quorum versutias ac dolositates hostes intelligentes, constantiores in regis fidelitate permanebant. Nam illa edificia erant duę maxime turres trium pugnarum, sustentas quelibet bina vehicula et excelsa. Aliud erat hoc ingenium: vnus cattus ligneus satis flebilis erat confectionis, quem machinę Iadre sepius iactando penetrabant; in quo erat constructa quedam eminens turris duorum propugnaculorum, ipsam due maxime carruce supportabant. In infimitate eius erat quoddam longissimum tignum, quo menia iuxta

Quorum versutias ac dolositates hostes intelligentes, constantiores in regis fidelitate permanebant. Nam illa edificia erant duę maxime turres trium pugnarum, sustentas quelibet bina vehicula et excelsa. Aliud erat hoc ingenium: vnus cattus ligneus satis flebilis erat confectionis, quem machinę Iadre sepius iactando penetrabant; in quo erat constructa quedam eminens turris duorum propugnaculorum, ipsam due maxime carruce supportabant. In infimitate eius erat quoddam longissimum tignum, quo menia iuxta aduersariorum assertionem erant funditus

constantiores in regis fidelitate permanebant. Nam illa edificia erant duę maxime turres trium pugnarum, sustentas quelibet bina vehicula et excelsa. Aliud erat hoc ingenium: vnus cattus ligneus satis flebilis erat confectionis, quem machinę Iadre sepius iactando penetrabant; in quo erat constructa quedam eminens turris duorum propugnaculorum, ipsam due maxime carruce supportabant. In infimitate eius erat quoddam longissimum tignum, quo menia iuxta aduersariorum assertionem erant funditus precipitatura. Et vltimo erant due ingentes rote sustentantes quendam

quelibet bina vehicula et excelsa. Aliud erat hoc ingenium: vnus cattus ligneus satis flebilis erat confectionis, quem machinę Iadre sepius iactando penetrabant; in quo erat constructa quedam eminens turris duorum propugnaculorum, ipsam due maxime carruce supportabant. In infimitate eius erat quoddam longissimum tignum, quo menia iuxta aduersariorum assertionem erant funditus precipitatura. Et vltimo erant due ingentes rote sustentantes quendam prolixissimum pontem, quem hostes ad menia ciuitatis dicebant appodiare, ut possent per murum discurrere et ibidem cum ipsis

et duos trabuchos positos ex boreali parte ecclesię S. Iacobi vltra portum fundate, quibus die noctuque dictam vrbem non cessando machinabant. Multa quidem habitacula in valle magistrorum stipendiati construxerunt, et tam isti, quam omnes, qui in obsessum erant ciuitatis, cum quibus erat ipsa bellanda, erant homines vltra viginti quinque millia exceptis illis, qui a remotis partibus venerant audientes, quod vrbs agone Uenetianis erat conculcanda. 4. Quomodo hostes putauerunt Iadram

Multa quidem habitacula in valle magistrorum stipendiati construxerunt, et tam isti, quam omnes, qui in obsessum erant ciuitatis, cum quibus erat ipsa bellanda, erant homines vltra viginti quinque millia exceptis illis, qui a remotis partibus venerant audientes, quod vrbs agone Uenetianis erat conculcanda. 4. Quomodo hostes putauerunt Iadram agone capere, in quo Iadertini preualuerunt Sed cum Veneti nec ad latus istud nec ad eorum libitum Iadertinos inclinare valuissent,

ipsarum qualibet vnicus prolixus pons ligneo artificio et decore laboratus amplius cubitorum fere sex, qui in infimitate pubbi roboratus per superficiem prorę extrimsecus vltra viginti quatuor passuum egrediebatur ipseque pons ad eius tutelam cum pluribus funibus ad malum nauis erat connexus. In quo etiam ponte eminentia erant propugnacula confecta, in qua homines viriliter excertabant. Et in cacumine seu fastigio ipsorum malorum classium erant laborata quedam bellula capacia hominum pugnatorum circa quatuor, qui saxorum et emissione telorum Iadertinos acriter

plathis Mantuanis viginti commodiores elegerunt et in vno quoque eorum confecerunt similes pontes, sed minoris prolixitatis nauium. Composuerunt etiam inextimabilis pulchritudinis quamdam radam, quam Italici nuncupant Madiam seu Catram, in qua erat stabilita quedam lignea et ingens turris, ex qua procedebat maximus pons vltra cubitorum sexaginta. Necnon aptarunt in duobus ex predictis plathis adinuicem firmiter connexis vnicam turrim eminentis stature, sed minoris altitudinis cubitis duobus turre Iadrę sita in angulo ad Babbas.

particula pontis illius quartę classis applicatur in arsanam, in quo vltra octo homines simul impugnabant hostes, in humum precipitauit ipsosque bellatores secum in terra deduxit semiuiuos, quos hostes post solis occasum reperierunt interfectos. Et sicut idem pons, qui cunctis erat eminentior, prorsus nimia excedebat longitudine inimicorum propugnacula, sic nunc nimia deficiebat breuitate ibique aleuiatum extitit illud certamen. Sed in reliquis partibus magis continue augmentabatur, pręcipue supra ianuam S. Marię sic

aquam ex puteis absque penuriali pretio aurire non sinunt. Hec enim Iadratini auidissimi contra illos, qui suum cruorem fundebant et a tam prolixa peregrinatione fessi fuerant, exercebant. Sed ipse Vngarorum exercitus munus condignum ipsis contulit Iadertinis. Grandis quidem erat exercitus et multę nationes iussu regio congregate. Erant ibi Vngari, Croati, Bosgnachi, Phylistei, Cumani, Boemi et Theutonici seu Alemanici et alię plures gentes, quas particulariter explicare non curamus. Iadertini robustiores efficiuntur, suas

Petrus de Canali, capitaneus hostis seu exercitus sticati, intuens signum, quod eidem illi barones, illi regis, patefecerant, cepit suos hortari pugillatores. Et sic iussu capitanei grandis copia virorum ab ipso hostio sticati nimia festinatione est egressa et aliqui sponte per murum eiusdem, quia erat minime altitudinis, fere bini passus, in terram se precipitabant et versus Iadertinos se disponebant. Nullus coadiutor Iadrę eis obstare nititur. Lucide conspicit rex et tota eius turba, nemini imperat ex suis illis fidelibus Iadertinis guttam suffragii prestare, speculatur uniuersus

speculatur uniuersus exercitus armis fulgidis decoratus. Nemo properat ipsis succurrere, tanta siquidem fertilitas uirorum pugillatorum ab ipsa contra ciuitatem fuit egressa, quod numerum sex miliarium excedebat preter equittantes quorum erat numerus sexcenti equites. Inspecto hoc Iadertini talem dolum et proditionis conspirationem perfidorum athletarum necnon Stephani, Bosnensis bani, Belialis alumni, in multa stupefactione cordis commouentur, amittunt vires, nesciunt quo pergant, cruorem in se non sentiunt

fuerunt neci traditi. Ex illis certitudinem penitus ignoramus, sed existimandum est, quod pauci ex istis pergunt. Idem Iadertini infęlices lassati, sed plus merore occupati conspiciunt suos trabuchos igne cremari; non est qui manum adiiciat ab illis a quibus erat sperandum. Ingenti tristitia et inextimabili infortunio cinguntur, ascendunt menia vrbis, conspiciunt suos trabuchos pyro consummere, tueri ipsos nequeunt. Non tantum dolore mentis punguntur ex machinarum ammisione et cattorum destructione quam ex ingenti perpetrationis

distribui. Et similis dispensatio non extitit unica, sed plusquam bina et bina, numi vniuersitatis illis fuerunt dispenssati, sed aliquis profectus seu fructus operis ex hoc minime sequebatur, immo dementiorem capiebant audaciam. Nam qui parcit virge, inquit Sapiens in Prouerbiis, odit filium. Ubi erat quidem congeries plebeiatorum, totum eorum murmur et tumultus erat aduersus urbis pretores, concordiam per hostes eligendam illos nolle asserebat. Sed veritatis stilus ab eorum ore prosiliebat, cum generosi illud iugum, quod Ueneti affectabant,

bina, numi vniuersitatis illis fuerunt dispenssati, sed aliquis profectus seu fructus operis ex hoc minime sequebatur, immo dementiorem capiebant audaciam. Nam qui parcit virge, inquit Sapiens in Prouerbiis, odit filium. Ubi erat quidem congeries plebeiatorum, totum eorum murmur et tumultus erat aduersus urbis pretores, concordiam per hostes eligendam illos nolle asserebat. Sed veritatis stilus ab eorum ore prosiliebat, cum generosi illud iugum, quod Ueneti affectabant, possibilitas non denegaret, protinus abiiciebant.

quam ad tales conscendere uelle conditiones nec eorum patriam tali suppetere uelle imperio. Sed tum grex inflamatiori furore contra illos accenditur, ipsi obtemperare non student. Decuplat audatiam, feruet indignatione et nec saturari ualent, tanta siquidem ipsius dementis gregis geminata erat iniquitas et elatio ac in tanta seditione uniuersa ciuitas est corrupta, quod secundum libitum populi hostes remigantes iuxta littus vrbis condescendere de nauibus in terram sępius faciebat nec erat aliquis tanto uigore suffultus, qui eius poterat resistere uoluntati ac

et nec saturari ualent, tanta siquidem ipsius dementis gregis geminata erat iniquitas et elatio ac in tanta seditione uniuersa ciuitas est corrupta, quod secundum libitum populi hostes remigantes iuxta littus vrbis condescendere de nauibus in terram sępius faciebat nec erat aliquis tanto uigore suffultus, qui eius poterat resistere uoluntati ac oppositum eorum nutui aliquid retractare. Sed hi, qui hos ictus supportabant, nullum indignationis inditium propalare publice presumebant. Quodam vero decimonono Iulii hoc contigit: Vniuersa plebs armis latentibus

cephas quidam plebis de eorum conditione inter principalissimos et capitales et tam diri seminator facinoris suis relictis gazzis cum suis affinibus a ciuitate refugit factusque sue patrię publicus proditor et conspirator. De cuius saltu sublime hortamen generosi concives, contra quos erat facta borgella, sumpserunt, illud vulgus in senatum tamquam capite detruncato per uicos gradiebatur. Sed nemo pretorum seu oratorum in aliquem eorum manum extendere presumebant. Et dum idem dies penes vesperorum cantum appropinquasset, duos trabucellos in metis S. Mathei extra urbem

sumus Capitaneus quicquid iusserit, per nos erunt impletura, cum hi captiui non a nobis fiduciam acceperunt, forsitan ab aliis, qui hac carent auctoritate. His auditis episcopus in urbem accelerat cum obtento commeatu responsiuam pretoribus, pro quorum parte erat destinatus, legaliter indicauit. Illosque captiuos post aliquibus inde retroactis diebus cum reliquis ciuibus Venetis associarunt. Parant Veneti, qui in obsessum oppidi S. Michaelis conuenerant, ad pugnam, quam quinto Idus Sextilis ab ortu solis inchoant grauissimasque vibices

mensis quidam frater Michael, abbas monasterii Sanctorum Cosme et Damiani de monte diocesis Iadrę, extitit captiuatus pro eo, quia quandam paginam seriei epistolę capitaneo nouo classium per quendam cęnobitam suum collegam, hic etiam captiuatus, clam destinauerat. Cuius exemplum epistolę huius erat continentię: Exemplum epistolę Magnifico ac potenti viro et domino, domino suo, domino Andreę Maureceno, capitaneo generali, frater Michael, abbas Sanctorum Cosme et Damiani monasterii de monte diocesis

victum et ad sustentamentum fragilitatis humanę fulciunt ciues lares copia victualium ac vino inebriant stomacum. Denique die vicesimo tertio vltimi mensis memorati capitanei, qui vicem gerebant rectoris, grande consilium ad campanę sonum, ut moris erat, fecerunt, in quo omnes consiliarii tactis corporaliter Scripturis quam compromiserant, inuiolabiliter in perpetuum obseruabunt. Similique modo mane facto vniuersi plebeiati in logia maiori in foro sita firmauerunt sacramentaliter. Et cum sic per aliquot dies licet

suis sola spes, cur tam cito ruit?
Georgii comitis memorie bone
Natus atque dominus Almesi, Scardone
Probitatis titulus, morum et honoris
Vt flos vernans defuit vir tanti valoris
Croatorum clipeus fortis et ipse erat
Inter omnes fortior; volens scire querat:
Eius mortem impiam cerno pro peccatis
Slavonie gentium evenisse gratis.
Flete, Slavi, nobilem nepotem banorum,
Largam vestram copiam pacis et honorum.
Sic

alii milites Nobiles dictae Civitatis Salonae ad Insulas fugientes, et ibidem aliquo tempore permanentes, postea major pars Nobilium Salonae accesserunt prudenter ad aedificium, et Palatium Diocletiani Imperatoris Romani quod constructum erat pro Regia Aula prope Civitatis Salonae quod Spalatum appellare caeperunt, et ibi postmodum habitaverunt. Ex quibus Salonitanis Civibus nati sunt Nobiles Spalatini et ideo vere Nobiles sunt, quia ex generoso sanguine procreati ortum a

longas ferit unda Salonas
Et tepidum in molles Zephiros excurrit Iader. Et iste Iader, ut habetur in Chronicis antiquis, et in libro Poetarum vocabatur flumen Salonae, et quia erat delectissima aqua et serena ad bibendum circuibat totam Civitatem Salonae, et consolabatur omnes ibi stantes in ea. Et usque Spaletum per conductos discurrebat, fuit impositum ipsi nomen fluvii Iader. Licet igitur quod Civitas Spaleti

parte praedictum Thomam Dobruli invenientes, mox interfecerunt ipsum, nec suum scelus confiteri permittentes, quem Marinus vocatus Casciota ense proprio primus sauciavit, postmodum quidam familiares domini archiepiscopi et similiter omnes qui ibi venerant; quo interfecto, sustulerunt pecuniam quae erat apud eum, ut fertur ducatorum duo milia trecentum, et suum cadaver ad maius dedecus suum et suorum ad forum trahentes, quodam linteamini involutum, per totam noctem iacere dimiserunt, quod iam facta die sabbati per terram vehentes in quemdam puteum, quem ipse pro communi utilitate construxerat

Cyma, Bosichius de Saxis, Bernardus et Stephanus Barcich, Blasius Radoscevich, Antonius Stanich, Marinus Radosunich, Nicolaus et Georgius Derchevich, Franciscus et Nicolaus Pocoavancich, Georgius Prodassich, Nicolaus Gavranich et Nicolaus Supernich: Duymus Zaneri, qui huius sceleris primus auctor erat, poenitens eum tot malorum fuisset causa, fugit Sibenicum et ibi mortuus est. Principales ergo huius facinoris ut dicitur hi fuere et esse: Marcolus Slovides, quattuor nati Gardelcichi et quintus autem non impedivit se in istis duo marcuadis, Franciscus Siburni et Dessa Jacobi.

super altare Sancti Simeonis, ascendes galeam, recessit a portu. Die dominico 22. mensis decembris applicuit ad portum Iadrae una chocha et introivit illum de licentia regiminis. (Patronus eius erat) Spinarich, cum 70 hominibus super eam, quae (chocha) dicebatur capacitatis 1200 vascellorum, cuius longitudo erat, ut egomet mensuravi, vargorum meorum 52, praeterea corridorum quod excedebat proram per quattuor vargos, vel longitudo eius erat cum ipso corridorio, quantum est

dominico 22. mensis decembris applicuit ad portum Iadrae una chocha et introivit illum de licentia regiminis. (Patronus eius erat) Spinarich, cum 70 hominibus super eam, quae (chocha) dicebatur capacitatis 1200 vascellorum, cuius longitudo erat, ut egomet mensuravi, vargorum meorum 52, praeterea corridorum quod excedebat proram per quattuor vargos, vel longitudo eius erat cum ipso corridorio, quantum est ab angulo domus ser Ioannis et ser Blasii fratrum, filiorum quondam ser Georgii de Soppe, procedendo usque portas bechariae et

regiminis. (Patronus eius erat) Spinarich, cum 70 hominibus super eam, quae (chocha) dicebatur capacitatis 1200 vascellorum, cuius longitudo erat, ut egomet mensuravi, vargorum meorum 52, praeterea corridorum quod excedebat proram per quattuor vargos, vel longitudo eius erat cum ipso corridorio, quantum est ab angulo domus ser Ioannis et ser Blasii fratrum, filiorum quondam ser Georgii de Soppe, procedendo usque portas bechariae et usque ad finem domus domini Pauli militis de Georgiis, vel quantum distat ab angulo domus alterae, quae est in platea

bechariae et usque ad finem domus domini Pauli militis de Georgiis, vel quantum distat ab angulo domus alterae, quae est in platea haeredum domini Iacobi de Cesanis militis, procedendo usque logiam magnam Iadrae et usque ad secundam columnam ipsius logiae et latitudo ipsius chochae erat vargorum meorum 13 et arbor eius desuper coopertoria circundat palmis 12. Chabia autem eius per crucem erat palmorum 12 1/2, ad quodque latus ita, quod 14 homines stantes in ea praeliando defendant ipsam; habebant 27 cellulas pro dormiendo, praeterea alia parva cubicularia, inter

alterae, quae est in platea haeredum domini Iacobi de Cesanis militis, procedendo usque logiam magnam Iadrae et usque ad secundam columnam ipsius logiae et latitudo ipsius chochae erat vargorum meorum 13 et arbor eius desuper coopertoria circundat palmis 12. Chabia autem eius per crucem erat palmorum 12 1/2, ad quodque latus ita, quod 14 homines stantes in ea praeliando defendant ipsam; habebant 27 cellulas pro dormiendo, praeterea alia parva cubicularia, inter quae erant 8 camerae satis spatiosae, habebat etiam furnos pro coquendo pane 3.

et per ser Thomasium de Petrizo, praesentibus nobis rectoribus. Die veneris 6. eiusdem mensis iunii expedivimus eundem cursorem nostrum ad dominum nostrum regem, ac ad dominum Zoilum, notificantes quomodo dicta pecunia erat parata et quod transmittere volebamus eam Segniam, rogantes dominum (nostrum regem) Ungariae, ut ibidem ipsam accipere dignaretur, vel providere de secura transportatione eius usque Sagrabiam. Die lunae 9. eiusdem

Sibenici, ad locum ubi debet esse iactus ultra scriptus, et misimus signaculos in mari, inter quos iactari debent lapides et proiectus. Die veneris 7. mensis madii, applicuerunt Sibenicum cum una galeotta iadrensi, in qua erat patronus ser Marcus de Pomo, ser Damianus de Nassis et ser Andreas Nicolai de Grisogonis, ambasciatores communis Iadrae ad tractandum unionem inter communitatem Iadrae et communitatem Sibenici et alias civitates Dalmatiae.- Eodem die in consilio generali dictae civitatis captum fuit per omnes

iulii vidi quoddam animal parvulum, non bene poterat discerni an gatta fuisset, quod habebat pedes octo caput unum et caudas duas et quasi videbantur duo corpora coniuncta iuxta pectus; caput magnum ostendebat aurem, sed et cetera membrorum gatta; quod animal mortuum, proiectum erat prope ecclesiam Sancti Platonis de Iadrai. Die martis 20. mensis octobris, adhuc unus Pagensis ad furcas suspensus fuit in puncta Michae. 1406.

Andreae de Serz, proinde, quod dicto ser Andrea de Grisogonis consanguineo meo et ser Veturino de Calzina, quia ipse iustabat ut solverent impraestitum ducati unius pro quolibet non abstante quod unius eorum filius et nepos et alterius frater erat in exercitu sub castro Novigradi. Die 9. mensis iunii Carlucius de Turi de Neapoli, regius homo, introduxit nos in possessionem Novagliae. Die dominicali

Braciae insula remansit deserta, et illi de Salona et de Epetio contendebant super dominatu eius propter magnam multitudinem animalium, quae tenebant in illa. Sed alia gens Gotthica ex partibus septentrionis et sclavonicis peior priore, nullo indicto bello, de repente adorta est Dalmatiam, quae erat inermis, quia malum hoc non suspicabatur, et inter caeteras civitates invasit ferro, igne et destructione Epetium et magnam perpulcram Salonam. Illi miseri cives, qui potuerunt evadere eorum atrocitatem cum naviculis, receperunt se in proximas insulas, et magna pars in hac Braciensi, in qua

cinxerunt. Braciani per multos dies se et civitatem defenderunt, sed non potentes amplius se defendere ultro dederunt se et civitatem Narentanis, qui ut facilius Bracianos in sua potestate retinerent, illorum civitatem destruxerunt et sic Braciae civitas secunda vice destructa fuit. Haec civitas erat fortis et bene munita, et in praesenti extant reliquiae moenium, turrium ris inscriptiones et alia signa eius magnificentiae. Usque ad haec tempora hi nobiles eam deplorant et ob id et alia damna Narentanos freguenter latrones et maledictos vocant. At illi nobiles cives post

lectis tamen tuis suauissimis litteris non parum ex illo merore me vendicavim. Quod autem scribis te magna lętitia affectum quod Tragurium diis continue secundis venerim: id crede mihi ob singularem tuam in me humanitatem etiam te tacente mihi persuasum erat. Ego vero et tibi abscenti congratulor et mihi ipsi gaudeo ac serio triumpho, quum intellexi te ab illis turbulentissimis Patavinis rebus abesse nec salutem tuam illis gravissimis periculis obiectare. Scis enim me sępenumero crebro sermone usurpare te non solum tibi natum esse, verum et

patrię, parentibus et amicis. Pluribus verbis te hortarer ut in hac sententia persisteres, nisi pro tua innata prudentia confiderem te ita facturum ut fortem virum decet. Scribis etiam rem nostram totumque litterarum ordinem dirruptum ac prostratum esse, qui superiori tempore adeo florentissimus erat ut ad eius maiestatem, gloriam ac dignitatem nihil addi posse videbatur. Dabit Deus his quoque finem! Scribis etiam plures ex nostra disciplina viros illo execrando morbo esse consumptos, sed eos non nominas; qua ex re perlubens nomina eorum scire vellem. Reliquum est ut mihi significes quo in

῎Ενθα δὲ Σίσυφος ἔσκεν, ὁ κέρδιστος γένετ' ἀνδρῶν et verti posset hoc modo:
Sisyphus hic alios erat ante vaferrimus omnes. A. K.
37  Sisyphus Aeolides, quo Glaucus patre creatur,
38  At Glauci magnus de semine

60  Si qua sibi a genero portetur epistola Proeto. 60
61  Ergo notas postquam generi percepit iniquas,
62  Indomitam primum jubet expugnare Chimaeram.
63  Bellua non hominum, sed erat genus illa Deorum,
64  Ante leo, capra in medio, pone horridus angvis,
65  Turbida flagrantis spirans incendia flammae; 65
66  Sed tamen hanc stravit Divūm portenta secutus.

1.1.6  Lavit in Aonio, flava Thalia, lacu. 2. SE IPSE COMMENDAT
1.2.1  Si mihi sit quisquam, quod erat tibi, Fulvius, Enni,
1.2.2  Aut qui periurum contudit Hannibalem;
1.2.3  Bellator molli vel erat Messala Tibullo,
1.2.4  Quod Flacco Tuscis regibus ortus eques;

2. SE IPSE COMMENDAT
1.2.1  Si mihi sit quisquam, quod erat tibi, Fulvius, Enni,
1.2.2  Aut qui periurum contudit Hannibalem;
1.2.3  Bellator molli vel erat Messala Tibullo,
1.2.4  Quod Flacco Tuscis regibus ortus eques;
1.2.5  Huic ego sim contra, quod erat tibi maxime Caesar,
1.2.6  Qui silvas et agros dixit et arma virum.

qui periurum contudit Hannibalem;
1.2.3  Bellator molli vel erat Messala Tibullo,
1.2.4  Quod Flacco Tuscis regibus ortus eques;
1.2.5  Huic ego sim contra, quod erat tibi maxime Caesar,
1.2.6  Qui silvas et agros dixit et arma virum.
1.2.7  Aut hoc si nequeam, Stilichoni quod fuit olim,
1.2.8  Qui cecinit raptus, Persephonea, tuos.

7. LAUS GUARINI
1.7.1  Multum Roma suo debet reparata Camillo,
1.7.2  Sed plus Guarino lingua Latina suo.
1.7.3  Illa truci non prorsus erat calcata ruina;
1.7.4  Haec cum servata est, barbara prorsus erat. 8. DE EODEM
1.8.1  Priscae lingua Latina dignitati

Roma suo debet reparata Camillo,
1.7.2  Sed plus Guarino lingua Latina suo.
1.7.3  Illa truci non prorsus erat calcata ruina;
1.7.4  Haec cum servata est, barbara prorsus erat. 8. DE EODEM
1.8.1  Priscae lingua Latina dignitati
1.8.2   Guarino faciente restituta est.

miser es, mihi tunc, Matthia, Stoicus esto,
1.81.8  Nunc impune tibi fortia verba volant. 82. DE NASO CYRI ET GRYLLI
1.82.1  Cyrus erat Persis naso gratissimus unco;
1.82.2  Invisus tota est Gryllus in Ausonia. 83. IN UGONEM
1.83.1  In re vis omni, sapiens nimis,

1.109.2  Unum cuncta aetas Μητροδίδακτον habet. 110. DE THEATRO VERONENSI
1.110.1  Est tibi prostibulum, quod erat, Verona, theatrum;
1.110.2  Assidue Floram nunc colit ille locus. 111. IN BERTUM
1.111.1  Tollis femellas, occidis, Berte,

1.144.4  Tecum deliciae disperiere patris.
1.144.5  Si probitas, si forma, Deos, si lingua moveret,
1.144.6  Nestoris aetatem vivere dignus eras.
1.144.7  Mota erat his Clotho, Lachesis non ipsa negabat,
1.144.8  Tertia sed rupit stamina pulla soror. 145. DE SIGNO AMPHITRYONIS

soror. 145. DE SIGNO AMPHITRYONIS
1.145.1  Phoebus quadriiugo surgit cum lampade curru,
1.145.2  Bellantis signum hoc Amphitryonis erat. 146. IN LUCIAM
1.146.1  Hunc cum, Lucia, mentulatiorem,
1.146.2  Qui nasatior est, inepta credas,

non paedicet si, Line, vera refers? 166. DE EODEM
1.166.1  Orabam frustra, frustra ieiunus agebam,
1.166.2  Nil opis in donis, nil erat in crucibus;
1.166.3  Nam tanto diris gravius tentabar ab umbris.
1.166.4  Sed nunc paedico: daemones aufugiunt.

Anelle, tibi solus portabat asellus
1.213.2  Flava volubilibus farra terenda molis,
1.213.3   Nunquam iusta domum misero mensura redibat,
1.213.4  Aut erat externo semine mixta ceres. Hoc et
1.213.5   Praetori longo narrare libello,
1.213.6  Vicino et memini te mihi saepe queri.
1.213.7   Sed nunc egregiam vafer invenisse

1.267.2  Nuper habens aras, nunc caret et tumulo. 268. DE POMPEIO MAGNO
1.268.1  Quod nuper Magni, quod erat simul orbis et urbis,
1.268.2  Obtulit ut socero perfida dextra, caput;
1.268.3  Ingemuit Caesar; sed nec Fortuna videndo
1.268.4   Laeta fuit,

fortuna duellum?
1.275.2  Cur mea nunc gravius quam modo corda pavent?
1.275.3  Haerebam duris, fateor, minus anxia saxis;
1.275.4  Propugnator adhuc cum mihi nullus erat.
1.275.5  Ipsis cum vinclis utinam fera monstra vorassent
1.275.6  Me prius, huc volucrem, quam tulit iste, gradum!
1.275.7  Indefensa quidem, sed

tibi, cumulo en maiore refundunt.
1.298.8  Ingenti pensant et tua damna lucro.
1.298.9  Felix, qui tanto rediit cum foenore, iactus;
1.298.10  Quae sic convaluit plaga, salubris erat. 299. DE BILBILI
1.299.1  Bilbilis et ferrum pariter producit et aurum,
1.299.2  Perdere mortales ista metalla solent.

318. EPITAPHIUM IN HECTOREM SACRATUM
1.318.1  Sacratae hoc tumulo gentis decus occubat Hector,
1.318.2  Cui virtus claro sanguine maior erat.
1.318.3   Hunc pietas Superis, probitas mortalibus, olim
1.318.4  Principibus gratum fecerat alma fides.
1.318.5   Tunc etiam aethereis, animam cum redderet, astris,

flectis tua lumina, saxum,
1.319.2  Perlege flebilibus, carmina scripta,
1.319.3   notis. Andreas parva, iacet hac Marionus, in urna,
1.319.4  Qui doctor Logicae maximus artis erat.
1.319.5   Vincere sed duram, nequiere sophismata, mortem,
1.319.6  Quis fertur reliquos exsuperasse viros.
1.319.7   Nil tibi, quin caderes, iuvenilis profuit aetas,

1.327.2  Ingenium clades adiuvat ista magis.
1.327.3   Testis Democritus, qui, quo sapientior esset,
1.327.4  Luminibus tenebras intulit ipse suis.
1.327.5   Caecus erat Cyclops, calamis cum dulce creparet,
1.327.6  Cum caneret Troiam, caecus Homerus erat.
1.327.7   Caecus et ille senex, Pyrrho qui pace negata,
1.327.8  Reppulit a Latio dedecus

qui, quo sapientior esset,
1.327.4  Luminibus tenebras intulit ipse suis.
1.327.5   Caecus erat Cyclops, calamis cum dulce creparet,
1.327.6  Cum caneret Troiam, caecus Homerus erat.
1.327.7   Caecus et ille senex, Pyrrho qui pace negata,
1.327.8  Reppulit a Latio dedecus imperio.
1.327.9   Stesichorus sonuit melius, cum lucis egebat;

1.337.3  Desit currere non tamen volucris,
1.337.4  Dum deesset caput. Unde vis peremtae
1.337.5  Cum sic curreret, unde iners eunti?
1.337.6  An pars mortua, pars erat superstes?
1.337.7  Nec, quamvis posito procul cerebro,
1.337.8  Cor disperdiderat suum vigorem?
1.337.9  An casus levis hoc repente lusit,

342. QUANDO PRIMUM ROMAE MUSIS SIT HONOR HABITUS?
1.342.1  Cum sola antiqui tractarent bella Quirites,
1.342.2  Aonidum studiis non erat ullus honos.
1.342.3  Nec nisi quas nuper contexerat aerea cassis,
1.342.4  Postmodo cingebant laurea serta comas.
1.342.5  Mox ubi paulatim fratris surrepsit in urbem

viridis primaevo in flore iuventae
1.355.4  Mortis inaudito procubuit genere.
1.355.5  Cum famulo nitidis sese exercebat in armis,
1.355.6  Nec galea, ut famulus, tempora tectus erat;
1.355.7  Curritur, et falsum pugnae certamen initur:
1.355.8  Corruit inflictis unus et alter equis; P
1.355.9  ars galeae anterior iugulum perrupit herilem,

Clio, Polyhymnia, flete; Guarinus
2.7.2  Ecce iacet, vestri gloria, vester honos.
2.7.3   Occiderit licet ille senex, absolvere nemo
2.7.4  Fata potest, semper vivere dignus erat. 369. AD GALEOTTUM
2.8.1  Candida seu vultu ridet fortuna sereno,
2.8.2  Seu praefert tristes nubila fronte minas,

2.16.4  Inclyte rex, meriti, quis neget esse tui?
2.16.5  Talis cornigeris Diana iugalibus alte,
2.16.6  Frondosi vehitur per iuga Taÿgeti.
2.16.7  Talis erat nondum famulorum praeda suorum,
2.16.8  Compos adhuc mentis, versus Agenorides.
2.16.9  Quis iam adeo ferus est, tibi qui servire recuset,
2.16.10  Accipiant ipsae cum tua

per populos immensi transeat orbis,
2.26.6  Vox haec a terris sidera summa petat.
2.26.7  Cedat Strigonio Varadinum, Chrysius Histro,
2.26.8  Sit patrum primus, qui modo quartus erat. 388. DE TECTIS PER IOANNEM ARCHIEPISCOPUM STRIGONIENSEM INSTAURATIS
2.27.1  In cathedra Petri, Paulo residente Secundo,

elementa doces, rutilare capillum
2.56.2  Si doceas, facias plus, Galeotte, lucri. 418. AD EUNDEM
2.57.1  Unde tibi, ut, nuper quod erat pice nigrius atra,
2.57.2  Tam subito rutilum sit, Galeotte, caput?
2.57.3  Non magis intonsi, radiat coma torta, Sicambri,
2.57.4  Nec si quam Crathis perluit aut Sybaris.

animam dum quaero Platonis,
2.62.2  Marsilio hanc Samius dixit inesse senex. 424. DE FORTUNA AULICORUM
2.63.1  Qui modo summus erat, nunc tota est imus in aula,
2.63.2  Est hodie summus, qui fuit imus heri.
2.63.3   Tene juvat rebus, Fortuna, ita ludere nostris?
2.63.4  Regia vel potius

mihi, Vite, cano. 429. FRAGMENTUM ALICUIUS EPIGRAMMATIS SINE LEMMATE
2.68.1  Invia saxa prius, Matthias pervia fecit,
2.68.2  Haec erat Herculea, gloria digna, manu. 430. VEL ALITER
2.69.1  Invia quae fuerat pediti nunc pervia plaustro

432. AD PHILELPHUM
2.71.1  Tu scribis Graio, scribis sermone Latino,
2.71.2  At tibi nos contra, barbara dicta damus.
2.71.3   Tempus erat cum me Musarum plectra tenebant,
2.71.4  Dulcis et Aonio potus ab amne liquor.
2.71.5  Nunc Marti miles, non Phoebo servio vates,
2.71.6  Obstrepit et molli, buccina rauca,

436. ROMAE
2.75.1  Roma vetus, veteres dum te rexere Quirites,
2.75.2  Nec bonus inmunis, nec malus ullus erat.
2.75.3   Defunctis patribus successit prava iuventus,
2.75.4  Quorum consilio precipitata ruis.

crudelis et impia tellus,
2.77.2  Quid dominum contra, perfida colla levas?
2.77.3   Oblita es famulam, saltem te agnosce parentem.
2.77.4  Hic tibi, ni Princeps esset, alumnus erat.
2.77.5   Divitiisne tumes? cecidit Campania dives.
2.77.6  An populo? Marathon milia quanta premit?
2.77.7  Sed tibi forte animos periurus proditor auget,

440. DE SIGNO IOANNIS VITÉZII ARCHIEPISCOPI
2.79.1  Dum fera Matthiae premitur Moldavia regi,
2.79.2  Ioannis signum praesulis istud erat.
2.79.3  Rettulit hoc domino, fusis, sua turma, Valachis,
2.79.4  Devota templis obtulit ille manu. 441. DE SIGNIS,

referam, salvo quod iure sacratae
3.2.10  Iustitiae, pergas non tamen esse ferox?
3.2.11  Sed persaepe reo poenae de parte relaxes,
3.2.12  Et caedas virgis, qui cruce dignus erat?
3.2.13  Quam doleas cum te cogunt scelera esse ferocem?
3.2.14  Parcere quam properes, laedere sero velis?
3.2.15   Quanta tuumne canam decoret prudentia pectus?

3.2.19  Et me qua reliquos, regum placidissime, fronte
3.2.20  Excipis, et dulces fundis ab ore sonos.
3.2.21  Quando loqui volui, pro voto cuncta loquebar,
3.2.22  Et tua erat verbis, auris aperta, meis.
3.2.23  Obtuleram quae sunt a paupere dona ferenda,
3.2.24  Quantula erant, vidi grata suisque tamen.
3.2.25  Verum quae tandem

3.3.56  Causa fuit mortis Deianira malae.
3.3.57  At non esse tuam tam prava mente puellam,
3.3.58  Et bene te mores nosse, loquere, probos.
3.3.59  Non erat Aeolidae coniux suspecta marito,
3.3.60  Induit arma tamen proditione sua.
3.3.61  Nec te securum tanto in discrimine praesta,
3.3.62  Nec nimium dominae credulus esse velis.

3.3.82  Tardabit iustas, fax inhonesta, faces.
3.3.83  At nec Sisyphiden Circe, nec Ïasona Colchis,
3.3.84  Carminibus potuit detinuisse suis;
3.3.85  Sic erat in fatis, tenuisset Ïasona Colchis,
3.3.86  Sisyphiden Circe; tres vetuere Deae.
3.3.87  Tu bene per magicas, in amore tenearis, herbas,
3.3.88  Nec tu Parcarum flamine tutus

3.3.222  Et quae sunt alio bella canenda pede.
3.3.223  Sit finis ludo, valeat lasciva Dione,
3.3.224  Sume gravem, plectro cum graviore, lyram.
3.3.225  Nox erat, irriguo dederam mea lumina somno,
3.3.226  Est Deus ante oculos visus adesse meos;
3.3.227  Phoebus erat certe, Phoebum chelys ipsa probabat,
3.3.228  Et pharetra, et lauro

3.3.224  Sume gravem, plectro cum graviore, lyram.
3.3.225  Nox erat, irriguo dederam mea lumina somno,
3.3.226  Est Deus ante oculos visus adesse meos;
3.3.227  Phoebus erat certe, Phoebum chelys ipsa probabat,
3.3.228  Et pharetra, et lauro nexa virente coma.
3.3.229  Hos ad te incomtos monuit me scribere versus,
3.3.230  Excipe tu

fuit virtutibus inclyta summis,
3.7.16  Haec fuit aeterna clara pudicitia.
3.7.17  Haec gravis, haec prudens, haec integritatis amatrix,
3.7.18  Haec sanctae cultrix religionis erat.
3.7.19  Sed licet implerit magnis virtutibus orbem,
3.7.20  Plus tamen est natis nobilitata suis.
3.7.21   Nara peperit dextro Nicolaum sidere

quam roseos nondum sua purpura visus
3.8.30  Liquerit! et vivus spiret in ore decor!
3.8.31  Hanc faciem feretro Pallas extentus habebat,
3.8.32  Talis et ante rogos Parthenopaeus erat.
3.8.33  Quae iam spes hominum? quae iam fiducia vitae?
3.8.34  Quo se momento quis putet esse suum?
3.8.35  Quam cito bullatae, pluvius tumor interit, undae,

Paridem sed iungit Achilli,
3.8.58  Troilus et tremulum mittitur ante patrem.
3.8.59  Hic, hic funereos qui nunc effertur ad ignes,
3.8.60  Quam modo robustus, quam modo sanus erat!
3.8.61  Non illo duras quisquam insertare palaestras
3.8.62  Aptior, aut agili ducere frena manu.
3.8.63  Hoc sibi Tyndarides dederat, Cyllenius

3.8.91  Non vigil Hesperidum serpens, non bellua ponti,
3.8.92  Nec quicquid saevum, terra fretumve creat.
3.8.93  Dicite, qua culpa meruit tam funus acerbum?
3.8.94  Cuius erat tanti criminis ille reus?
3.8.95  Scilicet hic Delphos, Triviaeve incenderat aedem!
3.8.96  Mactaratve boves, Sol venerande, tuas!
3.8.97  Poenigenaeve sacrum mento deraserat

3.8.125  Haec ego iactabam; sed te, tua fata, pericli
3.8.126  Urgebant causas semper amare, tui.
3.8.127  Semper tu phaleras, semper tu lora volebas,
3.8.128  Semper erat tergo dulce sedere tibi.
3.8.129  Nec tergo pigrioris equi; sed naribus ignem
3.8.130  Qui vomat, et summam vix pede signet humum.
3.8.131  Nec te insuccussi

et nunc flavos, vidi si pone capillos,
3.8.154  Protinus a flavo, tu mihi, crine subis.
3.8.155  Alterius validos conspexi sorte lacertos;
3.8.156  Illius talis, dico, lacertus erat.
3.8.157   Ante igitur gelidae, mea fient ossa, favillae,
3.8.158  Quam tua, de nostro pectore, cura cadat.
3.8.159   Nec tibi, credo equidem, venient oblivia nostri,

prohibet plures cera me iungere pennas,
3.9.24  Et iunctas humeris applicuisse meis?
3.9.25  Hoc tuus, ut memorant, certe pater, Icare, fecit,
3.9.26  Et cur plus nobis ingeniosus erat?
3.9.27  Atlantis facunde nepos, sate Pliade pulchra,
3.9.28  Aliger aligero qui pede carpis iter;
3.9.29  Oro tuas nobis pennas concede parumper,

3.11.46  Pectora dans doctis erudienda viris.
3.11.47  Demum Ferrariam felici es forte profectus,
3.11.48  Et Phaëthontei, flumina clara, Padi.
3.11.49  Hic erat eloquio praestans undante Guarinus,
3.11.50  Pieridum Latio summus in orbe parens.
3.11.51  Hunc tu per geminos audis cum sedulus annos,
3.11.52  Luce cibi parcus, nocte

Deus fertur lectum statuisse iugalem,
3.12.8  Cum lutulenta hominem composuisset humo.
3.12.9  Neve aliquis seros caelebs remaneret in annos,
3.12.10  Romanae cautum legibus urbis erat.
3.12.11   Ergo et Romulidis sacratae vincula taedae,
3.12.12  Constat et aeterno complacuisse Deo.
3.12.13  Iure tua est igitur cuivis laudanda voluntas,

vir, nobilitate parentum
3.15.18  Pollet, et antiquis inclytus extat avis.
3.15.19  Patria non eadem est; Ferraria protulit illam,
3.15.20  Anguigerae pater huic urbis alumnus erat.
3.15.21  Una puellarum formas supereminet omnes,
3.15.22  Postquam in virgineo, constitit apta, choro.
3.15.23  Non aliter totum cum plena receperit orbem

4.4.3  Tantum nostra suem fudit pagana iuventus,
4.4.4  Vix capiunt vastam, stridula plaustra, feram.
4.4.5  Haec Meleagreo poterat procumbere ferro,
4.4.6  Haec erat Herculea, bellua digna, manu.
4.4.7  Asspice curvatos alte, duo fulmina, dentes,
4.4.8  Asspice, setosae, spicula densa iubae!
4.4.9  Abrupit quam saepe plagas! quam saepe

illi solae, praebebant pabula, silvae,
4.4.12  Nec quae de patulis, glans cadit ilicibus,
4.4.13  Arva diu miseri flebant populata coloni,
4.4.14  Saevior haec omni grandine pestis erat.
4.4.15  Sed iam securos resonet pastoria cantus
4.4.16  Fistula, respirant, pascua, rura, greges.
4.4.17  Nunc etiam timuisse iuvat cessante periclo,

Vos simul agricolae memores, victoris ephebi
4.4.22  Populea meritum, cingite fronde, caput.
4.4.23  Ecce sed ingentem, pubes fert altera, cervum!
4.4.24  Silvia, qualis erat, vel, Cyparisse, tuus.
4.4.25  Ardua bis denis, assurgunt cornua, ramis,
4.4.26  Suspendenda tuo, Cynthia Diva, tholo.
4.4.27  Iam foecunda fovet centesima femina,

ingratam properabat vincere Romam,
4.5.62  Victa ad maternas languit ira preces.
4.5.63  Fugerat Hesperium Sertorius exul in orbem.
4.5.64  Plurima sed profugo cura parentis erat.
4.5.65  Sancta humeris Siculi portarunt pondera fratres,
4.5.66  Aetnaeus flammas dum vomit ore gigas.
4.5.67  Nec plus Tyndaridas Sparte, quam praedicat Argos

ingenuas docilem transmittis ad artes,
4.5.100  Otia nec pateris ducere lenta domi.
4.5.101  Quicquid lana tibi, quicquid tibi tela lucelli
4.5.102  Attulerat, merces erudientis erat.
4.5.103  Imbiberam tenerae vix prima elementa Minervae,
4.5.104  Nec mala venturi iam documenta dabam,
4.5.105  Cum tuus Ausonias tradit me frater ad oras,

vacuas discedens spiritus auras,
4.5.132  Destituit tepido, frigida membra, toro.
4.5.133  Mater io cur me rerum inter prospera linquis?
4.5.134  Hoc tibi vivendum tempore, mater, erat.
4.5.135  Cum me florentem, cum me spectare beatum,
4.5.136  Cum poteras omni commoditate frui.
4.5.137  Pupillae et certe nondum nupsere, sorores,

4.6.8  Contingat vobis sic aliquando quies;
4.6.9  Uni debueram, cunctis convicia feci,
4.6.10  Omnes damnavi cum foret una nocens.
4.6.11  Privatum quod crimen erat, commune putabam.
4.6.12  Non bene mens verum, caeca dolore videt.
4.6.13  At nunc deprensus numeris innotuit auctor,
4.6.14  Causa fuit cladis, Cynthia sola,

4.7.60  Principis et miseri dempserat ense caput.
4.7.61  Huc feror, et regni confestim sede potitus,
4.7.62  Cetera partitis viribus aggredior.
4.7.63  Arx erat impendens captae modo moenibus urbis,
4.7.64  Praesidio et positu non adeunda loci.
4.7.65  Admoveo illius tormenta tonantia muris,
4.7.66  Sed tamen obsessos machina nulla

generi humano tantorum causa malorum,
4.8.8  Abs te feralis gentibus orta lues.
4.8.9  Ante nec insani vexabant corpora morbi,
4.8.10  Lurida nec macies nec dolor ullus erat.
4.8.11  Avia tunc nemorum mortalis turba colebat,
4.8.12  Inter montanas inviolata feras.
4.8.13  Quippe cibos rami praebebant, pocula rivi,

Ulcus et artifici persecuisse manu.
4.8.19  Necdum etiam pressae redolenti merce carinae,
4.8.20  Portabant rubri, quod creat ora, maris.
4.8.21  Vita rudis, sed sospes erat, nec tabida pestis,
4.8.22  Angustum fati praecipitabat iter.
4.8.23  Sera sed annosae, cum venerat hora, senectae,
4.8.24  Solvebat placidus, languida membra, sopor.

4.8.38  Hic Furor, et vultu, Mors violenta, truci.
4.8.39  Nec dubito, quin sol, quin aura, et pulvis et imber,
4.8.40  Laeserit insuetum, talia ferre, latus.
4.8.41  Quanto erat o melius densave sub ilice fusum
4.8.42  Aut ubi rauca levi murmure lympha sonat,
4.8.43  Nunc his, nunc illis mentem oblectare libellis,
4.8.44  Pomave curvatis demere ab

avibus laevis regalia signa sequenti,
4.9.12  Funestae tantum non sonuere tubae.
4.9.13  Sic gravis, heu! miserum flammaverat hemitritaeos,
4.9.14  Tantus in accensis ossibus ardor erat.
4.9.15  Saevior en rursus capiti Fortuna minatur,
4.9.16  Incolumi tanquam faverit illa diu.
4.9.17  Quippe velut telis, costae punguntur, acutis,

ut in duro volvimus aegra toro.
4.10.13  Multum equidem morbus, sed plus insomnia torquet,
4.10.14  Ante diem vires, obruit illa, meas.
4.10.15  Quod modo corpus erat, nunc est cutis ossibus haerens,
4.10.16  Nunc tantum larva est, qui modo vultus erat.
4.10.17  Comprimo saepe genas, et lentum invito soporem,
4.10.18  Nec tamen in pressas,

plus insomnia torquet,
4.10.14  Ante diem vires, obruit illa, meas.
4.10.15  Quod modo corpus erat, nunc est cutis ossibus haerens,
4.10.16  Nunc tantum larva est, qui modo vultus erat.
4.10.17  Comprimo saepe genas, et lentum invito soporem,
4.10.18  Nec tamen in pressas, labitur ille, genas.
4.10.19  Tantum dira meis monstra obversantur ocellis,

pecudum vobis, maior quam, cura virorum,
4.10.26  At genus hoc vestrae semina stirpis habet.
4.10.27  Si tamen Endymion triginta dormiit annos,
4.10.28  Causa erat, ut Lunae gaudia longa forent.
4.10.29  Huc ades, o hominum, simul et rex, Somne, Deorum.
4.10.30  Huc ades, et placidus languida membra leva!
4.10.31   Quod fuit humanae,

Nunc gerit, alituum, qui tulit ante locus.
4.12.43  Ludimus. Innumeros hominum nova fata paventes,
4.12.44  Cum grege, cum stabulis, corripit uda lues.
4.12.45  Pagus erat, subito palus est, et mersa profundo,
4.12.46  Quaerunt montivagi culmina ruricolae.
4.12.47  Nec res ulla magis miseros, spe perdit inani,
4.12.48  Dum mala crementum non

possis, ubi rus, ubi collis, ubi arbor,
4.12.60  Omnia sic facies aequoris una tegit.
4.12.61  Haud secus Emathiam Penei stagna tenebant,
4.12.62  Unus cum vertex Ossa et Olympus erat.
4.12.63  Passa sub Ogygio est aliud nec Graecia regno,
4.12.64  Inachiae si quid credimus historiae.
4.12.65  Tale fuit Latium tunc, cum superantibus Umbris,

passim ruptis ingruit obicibus,
4.12.135  Non qualis refluo, Cimbros aut Santonas, aestu
4.12.136  Territat, ad motus, menstrua luna, tuos,
4.12.137  Verum quantus erat, cum sidera celsa petentes,
4.12.138  Obruit impulsis montibus anguipedes.
4.12.139  Ille et frondosos saltus iam mersit Eoae
4.12.140  Taprobanes, ipso cum grege dentifero.

compeditorum nundinas, quotannis religionis nostrae ludibrio ire. Satis inquam, erit pia credulitate et coelesti flagello super tot miserandas terras christiani nominis, busto insignes, exsatiari, in quibus, si quae sunt, tantorum naufragiorum reliquiae, gemunt magis, quam vivunt. Impedimento erat hactenus haec nova vis morbi, intestinae dissensionis, quae nimirum plurimum nostri laboris florem depasta, in eam conditionem propulerat, ut, nec incommoda nostra, nec remedia pati posse videremur; valentes populi huius vires se ipsae conficiebant, nihil amplius, quam suum militem, sua arma

oportet coram te, recte in infirmitatibus, passionibusque nostris gloriabimur, hostilem pressuram, captivitatem et caeteras fortunas abunde experti, sed iuvat inter haec, quod non ignavo quaestu passi sumus, sed in eo negocio, utpote fidei, in quo nec armis, sed nec morti cedere destinatum erat, ubi cum adhuc idem exstet animus, poterit habere et ipsa fortuna regressum. Ex Turcorum deinde manibus erepti, apud Despotum Rasciae ad hos usque dies restitimus, tanto videlicet tempore, ut in vigilia festi nativitatis Domini ad hunc locum in medium Dominorum Praelatorum et

plurimum honestarent (vix, ut opinio mea fert, sibi maiora tribui poterant), praeerat summa cum potestate splendidissimo equitatui; omnium peritorum huiusce disciplinae bellicae opinione nulla gens in tota Italia suae genti conferenda erat. Sed tam immoderata cupiditas dominandi, tantave ambitio animum eius invasere, ut omnia divina et humana iura facile perversurus videretur. Patribus quibus cura est, ne quid res publica

compulsus more maiorum in Colionum tamquam in improbum et audacem animadvertere statuit, Nicolao Canalio, qui hac tempestate decreto Senatus una cum magnanimo Gentile in castris erat mandat omni studio quam diligentissime curaret, ut Bartolomeus cum omnibus suae factionis militibus in praedam ac dirreptionem traderetur. Susceptis litteris, nulla interiecta mora, Gentilem

advesperasceret cum circiter V milibus electissimorum equitum, composito exercitu, prout temporis angustiae patiebantur, ad stationem Bartholomei (erat enim in agro Veronensi) incredibili celeritate contendunt, ut illum nihil suspicantem facilius opprimerent. Ea nocte confecto maximo itinere ferme

ad Joannem Subotam Traguriensem. Per loca angusta, qua nemo solitus esset iter facere: hostis collecta manu derepente irrupit in vallem Cetinam: ubi per omnia currens predam ingentem bovium et cuiusque modi pecudum egit: ut qui improviso facile omnia invasisset. Erat forte tum in oppido ipsi valli propinquo bannus: ut primum incursionem hostium accepit: Ratus hostem preda honustum non nisi qua intraverat egressurum: ubi facile parva manu oprimi posset: tum pręter opinionem adversariis obviam datis: tum preda impediente: tum quoque locorum amfractibus

nos praebueris nosque tuum in contubernium, ac si sexcentis annis antehac convixissemus, gaudens accepisti iusque hospitii more priscorum colere videbare. Illi etenim maximum aliquid consequi se putabant, si aliquos iure hospitalitatis sibi coniunxissent: tantaeque venerationis id nomen ipsis erat, ut nil foedius, nil turpius, nil denique taetrius admitti posse crederent, quam hospitem violare seu quavis affici molestia. Cuius rei et ipse Maro clarissimus omnium vates non ignarus ipsum Iovem summum deorum gentilium, etiam hospitio praefectum memorat. Inquit etenim: Iupiter,

oro atque obsecro, me tuam in benivolentiam ac amorem accipere velis. At ubivis gentium, ubivis terrarum fuero, tuo honori tuueque dignitati amplificandae Georgium Augustinum nunquam defuturum tibi persuadeas, velim. Etiam atque etiam vale. Ianus nostro in reditu nondum reversus erat. Sabbato tamen proximo, qui est dies tertius Kalendas Iulias, rediit. Quam laeti eum viderimus, vix verbis explicare possem, uti eum, quem magnopere exoptaveramus. Illico eum convenientes tuo ei nomine salutes diximus, quas gratissimas habuit eumque esse ac fore tibi coniunctissimum certo

sunt nonnulli, qui tradunt. Quedam necessitudo despoto cum Macometo est: filia Georgii Omorato, superiori principi Teucrorum, nuptui tradita erat; verum ea necessitudo apud Barbaros levis ducitur; quia pro opibus quisque quam plurimas uxores, denas alii, alii plures habent; sed reges eo amplius. Ita animus multitudine distrahitur, nullam pro socia retinet, pariter omnes viles

correxi ex diuisitque eos, ut in ipsis experiretur Israel utrum audiret mandata Domini, quae praeceperat patribus eorum per manum Moysi, an non. Callebat siquidem sapientissimus rerum opifex populi ingenia saepiusque periculum fecerat, quippe quamdiu iugo premebatur seruitutis frugi erat, uberioremque Deo famulatum exhibebat, sed eo deposito mox inutilis, immo uero et rebellis Domino reddebatur. Π sub iugo seruitutis uberiorem famulatum exhibebat not. lector A2 in marg. Cui Deus non est ueritus seueriorem se praebere uel patrem uel pedagogum,

uterque miseris excruciatus doloribus lethaeum foetorem et uermes acerbissimos in hac uita praegustauit. Sic Sodomitae sulphureos inferni ignes, quibus perpetuo cruciandi sunt, uiuentes senserunt. Sic Pharao caliginosas tenebras, ardorem, uermes et alia flagella, quibus torquendus a daemonibus erat, in carne expertus est. Sic rex Asuerus uniuersas paene Tartari acerbitates in carne sustinuit, quas erat post mortem sempiternis legibus passurus, cuius peccatum narrat Dominus per Isaiam dicens: Visitabo super fructum magnifici cordis regis Assur et super gloriam altitudinis oculorum eius;

Sic Sodomitae sulphureos inferni ignes, quibus perpetuo cruciandi sunt, uiuentes senserunt. Sic Pharao caliginosas tenebras, ardorem, uermes et alia flagella, quibus torquendus a daemonibus erat, in carne expertus est. Sic rex Asuerus uniuersas paene Tartari acerbitates in carne sustinuit, quas erat post mortem sempiternis legibus passurus, cuius peccatum narrat Dominus per Isaiam dicens: Visitabo super fructum magnifici cordis regis Assur et super gloriam altitudinis oculorum eius; dixit enim: “In fortitudine manus ego feci et in sapientia mea intellexi

et uigeat et habeat quandam uiriditatem, tam diu appellatur recens; ut Artemisia illa, Mausoli Cariae regis uxor, quae nobile illud Halicarnassi fecit sepulchrum, quam diu uixit, uixit in luctu, eodemque etiam confecta contabuit. Huic erat illa opinio quotidie recens, quae tum denique non appellatur recens cum uetustate exaruit. Itaque idem est dicere

concutiuntur, sed non consternantur, ut in eadem epistula testatur Cicero ita dicens: Haec cogitatio, uidelicet contemnendarum fortunarum, cum mihi omnino non excidisset (etenim penitus insederat), ui tamen tempestatum erat labefactata atque conuulsa. Tales igitur homines statim confirmare poterimus si eos, ut ad se ipsos redeant, admonebimus et sese diligentius colligentes quid eorum

quia nullus de meo quicquam me inuito contingere potest, et si aliis distribuo, diminutionem non patitur; tuus autem amissionis quotidie patet discrimini, et si alteri uel modice tribuis, semper deperit." Huius expectatio ab se erat et hic ab se pendebat, non ab extrinseco. Quod si dicas "Huic sapientia et rerum ingens scientia erat!" et tu, inquam, sapiens eris si ad naturam uixeris, non ad opinionem; nam neque illi de facultatibus fortunae amplius

amissionis quotidie patet discrimini, et si alteri uel modice tribuis, semper deperit." Huius expectatio ab se erat et hic ab se pendebat, non ab extrinseco. Quod si dicas "Huic sapientia et rerum ingens scientia erat!" et tu, inquam, sapiens eris si ad naturam uixeris, non ad opinionem; nam neque illi de facultatibus fortunae amplius erat quam tibi; diues tamen erat, quia ei, quod habebat, erat satis. Idem, si cito cupis ditari, tibi

erat et hic ab se pendebat, non ab extrinseco. Quod si dicas "Huic sapientia et rerum ingens scientia erat!" et tu, inquam, sapiens eris si ad naturam uixeris, non ad opinionem; nam neque illi de facultatibus fortunae amplius erat quam tibi; diues tamen erat, quia ei, quod habebat, erat satis. Idem, si cito cupis ditari, tibi faciendum est; mox enim ditaberis si cupiditati detraxeris et pecuniis adiicere non curaueris. His igitur atque

non ab extrinseco. Quod si dicas "Huic sapientia et rerum ingens scientia erat!" et tu, inquam, sapiens eris si ad naturam uixeris, non ad opinionem; nam neque illi de facultatibus fortunae amplius erat quam tibi; diues tamen erat, quia ei, quod habebat, erat satis. Idem, si cito cupis ditari, tibi faciendum est; mox enim ditaberis si cupiditati detraxeris et pecuniis adiicere non curaueris. His igitur atque eiusmodi suasionibus hi

Quod si dicas "Huic sapientia et rerum ingens scientia erat!" et tu, inquam, sapiens eris si ad naturam uixeris, non ad opinionem; nam neque illi de facultatibus fortunae amplius erat quam tibi; diues tamen erat, quia ei, quod habebat, erat satis. Idem, si cito cupis ditari, tibi faciendum est; mox enim ditaberis si cupiditati detraxeris et pecuniis adiicere non curaueris. His igitur atque eiusmodi suasionibus hi inducendi sunt ut uel fortunas omnes

creditorem, et nihil aliud decet quam creditori gratias agere mutuantem. Sic Iob legimus quam sequamur deuotissimam uocem dicentis: "Dominus dedit, Dominus abstulit, sicut Domino placuit ita factum est. Sit nomen Domini benedictum." Parum non erat haec consolatio contra luctum quod nemo lugere debeat cum aliquid reddiderit alienum, quia fas non erat apud alium retineri quod domino suo fuerat necessarium.

deuotissimam uocem dicentis: "Dominus dedit, Dominus abstulit, sicut Domino placuit ita factum est. Sit nomen Domini benedictum." Parum non erat haec consolatio contra luctum quod nemo lugere debeat cum aliquid reddiderit alienum, quia fas non erat apud alium retineri quod domino suo fuerat necessarium. Innumera eiusmodi et dicta et facta apud sapientes reperies. Pluraque in hanc partem, ut in ceteras omnes,

Hanc Zeno libens amplexus est, hanc Theramenes in poculo a triginta Athenarum tyrannis oblatam laetus hausit epotoque ueneno pateram excussit atque illam subridens publico tradidit seruo dicens: "Defer hanc ad Critiam, cui eam propinaui." Erat autem hic Critias ex omnibus tyrannis crudelissimus, qui diuino iudicio breui eum consecutus est. Et Lacedaemonius ille qui auiditate ad mortem properabat, cui dictum ab

in terris beatum uidisset, retulit de illis duobus fratribus Cleobolo et Bitone, quorum mater cum sacerdos esset et dies festus Iunonis apud Argiuos instaret, in quo sacerdoti adesse necessitas summa erat, et boues ei ex agro praesto ad horam non essent, tum iuuenes temporis interclusi angustia iugum subeuntes per quinque ac quadraginta stadia matrem uehentes mira celeritate ad templum toto praestolante populo ac spectante perduxere

aliquis horum diues fuit, licet omnes habundauerint rerum plurima substantia. Neque enim diuitem facit exuberans census et larga opum copia, sed animus his deditus et deuinctus, qualis illorum erat nemini. Singuli enim illud propheticum sequebantur consilium: Diuitiae si affluant, nolite cor apponere. Proinde et Dauid, tametsi amplissimum teneret

uirum nefaria impudentia consecratum; en uenerandam probitatem turpissimo scelere comparatam, quae, quam primum flagitiosi uoluerint, improba esse incipiet! At non talis erat qui dicebat Oleum peccatoris non impinguabit caput meum. Optime enim nouerat quod scriptum est: Vae uobis diuitibus, qui habetis consolationem uestram. Vae uobis, qui

creditorem, et nihil aliud decet quam creditori gratias agere mutuantem. Sic Iob legimus quam sequamur deuotissimam uocem dicentis: "Dominus dedit, Dominus abstulit, sicut Domino placuit ita factum est. Sit nomen Domini benedictum." Parum non erat haec consolatio contra luctum quod nemo lugere debeat cum aliquid reddiderit alienum, quia fas non erat apud alium retineri quod domino suo fuerat necessarium.

deuotissimam uocem dicentis: "Dominus dedit, Dominus abstulit, sicut Domino placuit ita factum est. Sit nomen Domini benedictum." Parum non erat haec consolatio contra luctum quod nemo lugere debeat cum aliquid reddiderit alienum, quia fas non erat apud alium retineri quod domino suo fuerat necessarium. Innumera eiusmodi et dicta et facta apud sapientes reperies. Pluraque in hanc partem, ut in ceteras omnes,

creditorem, et nihil aliud decet quam creditori gratias agere mutuantem. Sic Iob legimus quam sequamur deuotissimam uocem dicentis: "Dominus dedit, Dominus abstulit, sicut Domino placuit ita factum est. Sit nomen Domini benedictum." Parum non erat haec consolatio contra luctum quod nemo lugere debeat cum aliquid reddiderit alienum, quia fas non erat apud alium retineri quod domino suo fuerat necessarium.

deuotissimam uocem dicentis: "Dominus dedit, Dominus abstulit, sicut Domino placuit ita factum est. Sit nomen Domini benedictum." Parum non erat haec consolatio contra luctum quod nemo lugere debeat cum aliquid reddiderit alienum, quia fas non erat apud alium retineri quod domino suo fuerat necessarium. Innumera eiusmodi et dicta et facta apud sapientes reperies. Pluraque in hanc partem, ut in ceteras omnes,

creditorem, et nihil aliud decet quam creditori gratias agere mutuantem. Sic Iob legimus quam sequamur deuotissimam uocem dicentis: "Dominus dedit, Dominus abstulit, sicut Domino placuit ita factum est. Sit nomen Domini benedictum." Parum non erat haec consolatio contra luctum quod nemo lugere debeat cum aliquid reddiderit alienum, quia fas non erat apud alium retineri quod domino suo fuerat necessarium.

deuotissimam uocem dicentis: "Dominus dedit, Dominus abstulit, sicut Domino placuit ita factum est. Sit nomen Domini benedictum." Parum non erat haec consolatio contra luctum quod nemo lugere debeat cum aliquid reddiderit alienum, quia fas non erat apud alium retineri quod domino suo fuerat necessarium. Innumera eiusmodi et dicta et facta apud sapientes reperies. Pluraque in hanc partem, ut in ceteras omnes,

Hanc Zeno libens amplexus est, hanc Theramenes in poculo a triginta Athenarum tyrannis oblatam laetus hausit epotoque ueneno pateram excussit atque illam subridens publico tradidit seruo dicens: "Defer hanc ad Critiam, cui eam propinaui." Erat autem hic Critias ex omnibus tyrannis crudelissimus, qui diuino iudicio breui eum consecutus est. Et Lacedaemonius ille qui auiditate ad mortem properabat, cui dictum ab

Hanc Zeno libens amplexus est, hanc Theramenes in poculo a triginta Athenarum tyrannis oblatam laetus hausit epotoque ueneno pateram excussit atque illam subridens publico tradidit seruo dicens: "Defer hanc ad Critiam, cui eam propinaui." Erat autem hic Critias ex omnibus tyrannis crudelissimus, qui diuino iudicio breui eum consecutus est. Et Lacedaemonius ille qui auiditate ad mortem properabat, cui dictum ab

in terris beatum uidisset, retulit de illis duobus fratribus Cleobolo et Bitone, quorum mater cum sacerdos esset et dies festus Iunonis apud Argiuos instaret, in quo sacerdoti adesse necessitas summa erat, et boues ei ex agro praesto ad horam non essent, tum iuuenes temporis interclusi angustia iugum subeuntes per quinque ac quadraginta stadia matrem uehentes mira celeritate ad templum toto praestolante populo ac spectante perduxere

aliquis horum diues fuit, licet omnes habundauerint rerum plurima substantia. Neque enim diuitem facit exuberans census et larga opum copia, sed animus his deditus et deuinctus, qualis illorum erat nemini. Singuli enim illud propheticum sequebantur consilium: Diuitiae si affluant, nolite cor apponere. Proinde et Dauid, tametsi amplissimum teneret

uirum nefaria impudentia consecratum; en uenerandam probitatem turpissimo scelere comparatam, quae, quam primum flagitiosi uoluerint, improba esse incipiet! At non talis erat qui dicebat Oleum peccatoris non impinguabit caput meum. Optime enim nouerat quod scriptum est: Vae uobis diuitibus, qui habetis consolationem uestram. Vae uobis, qui

in terris beatum uidisset, retulit de illis duobus fratribus Cleobolo et Bitone, quorum mater cum sacerdos esset et dies festus Iunonis apud Argiuos instaret, in quo sacerdoti adesse necessitas summa erat, et boues ei ex agro praesto ad horam non essent, tum iuuenes temporis interclusi angustia iugum subeuntes per quinque ac quadraginta stadia matrem uehentes mira celeritate ad templum toto praestolante populo ac spectante perduxere

in terris beatum uidisset, retulit de illis duobus fratribus Cleobolo et Bitone, quorum mater cum sacerdos esset et dies festus Iunonis apud Argiuos instaret, in quo sacerdoti adesse necessitas summa erat, et boues ei ex agro praesto ad horam non essent, tum iuuenes temporis interclusi angustia iugum subeuntes per quinque ac quadraginta stadia matrem uehentes mira celeritate ad templum toto praestolante populo ac spectante perduxere

aliquis horum diues fuit, licet omnes habundauerint rerum plurima substantia. Neque enim diuitem facit exuberans census et larga opum copia, sed animus his deditus et deuinctus, qualis illorum erat nemini. Singuli enim illud propheticum sequebantur consilium: Diuitiae si affluant, nolite cor apponere. Proinde et Dauid, tametsi amplissimum teneret

aliquis horum diues fuit, licet omnes habundauerint rerum plurima substantia. Neque enim diuitem facit exuberans census et larga opum copia, sed animus his deditus et deuinctus, qualis illorum erat nemini. Singuli enim illud propheticum sequebantur consilium: Diuitiae si affluant, nolite cor apponere. Proinde et Dauid, tametsi amplissimum teneret

uirum nefaria impudentia consecratum; en uenerandam probitatem turpissimo scelere comparatam, quae, quam primum flagitiosi uoluerint, improba esse incipiet! At non talis erat qui dicebat Oleum peccatoris non impinguabit caput meum. Optime enim nouerat quod scriptum est: Vae uobis diuitibus, qui habetis consolationem uestram. Vae uobis, qui

uirum nefaria impudentia consecratum; en uenerandam probitatem turpissimo scelere comparatam, quae, quam primum flagitiosi uoluerint, improba esse incipiet! At non talis erat qui dicebat Oleum peccatoris non impinguabit caput meum. Optime enim nouerat quod scriptum est: Vae uobis diuitibus, qui habetis consolationem uestram. Vae uobis, qui

maestitiam luctumque deiecit: nouum credo aliquod inusitatumque uidisti? Tu fortunam putas erga te esse mutatam: erras. Hi enim semper eius sunt mores, ista ipsius natura; seruauit erga te potius propriam in ipsa mutabilitate constantiam. Talis erat cum blandiebatur, cum tibi false illecebris felicitas alluderet. Deprehendisti caeci numinis ambiguos uultus; quae sese adhuc uelat aliis, tota tibi prorsus innotuit. Si probas, utere moribus, ne queraris; sin perfidiam perhorrescis, sperne

debet quam qui cito nauigauit. Alium enim, ut scis, uenti segnes ludunt ac detinent et tranquillitatis lentissime taedio lassant, alium pertinax flatus celerrime perfert. Idem euenire nobis puta. Alios uita uelocissime adduxit quo ueniendum erat etiam cunctantibus, alios macerauit et coxit. Hic Senecae est discursus; sed ille Ciceronis non indoctior: Quae uero aetas longa est? Aut quid

uerbis induxit: Quae res mihi non mediocrem consolationem attulit uolo tibi commemorare, si forte eadem res tibi minuere dolorem posset. Ex Asia rediens cum ab Aegina Megaram uersus nauigarem, coepi regiones circumcirca inspicere. Post me erat Aegina, ante Megaron, dextra Epirus, sinistra Corinthus, quae oppida quodam tempore florentissima fuerunt, nunc prostrata et diruta ante oculos iacent. Coepi egomet mecum sic cogitare: en nos homunculi! si quis nostrum interiit aut occisus

beatorumque uitam possidere, ut fecit Hieronymus Heliodorum de morte Nepotiani consolando: Cum aestuaret febribus et uenarum fontes hauriret calor, lasso anhelitu tristem auunculum consolabatur, laetus erat uultu et uniuersis circa se plorantibus solus ipse ridebat. Proicere pallium, manus extendere, uidere quod alii non uidebant et quasi in occursum se erigens salutare uenientes; intelligeres illum non emori sed migrare, et mutare

recte quidem; nam cum homini non sit data secundum personam aeternitas, sed secundum genus, aegre ferendum non est si et debitam personae inierit conditionem et munus aeternitatis per propagationem sobolis sit consecutus. Ex hoc genere solacii erat quod Dido optabat illo carmine: Si qua mihi de te saltem suscepta fuisset ante fugam soboles, si quis mihi paruulus aula luderet Aeneas qui te tantum ore referret, non equidem omnino capta aut deserta

obmittimus et ne nobilibus ingeniis fastidium ingeramus, quibus satis est modum gerendi tantum ad mentem reducere; ipsi uero sollertia sua, quae supersunt, facile assequi poterunt. Itaque quae de collatione unius mali ad aliud dicenda erat, hactenus attigisse sufficiat. III 27 Quomodo ex collatione boni mali opinio minuitur Nunc uidere superest quomodo ex collatione boni minuitur mali

solacium accipit, immo nonnumquam et se ipsum consolatur, quod dirior pernicies discriminis ac tempestas uehementior omnia absorbere poterat ac per eam cuncta sublata erant uel diruta, nec aduersus eam nostrum aut consilium aut opera satis erat; quod ergo incolume superfuit, id iure in lucro deputatur ac fortunae uel Dei potius munus esse existimatur. Et ita collatione boni mali opinio attenuatur. Quomodo autem

hoste, meos? cum faceret Niobem orbam Latonia proles, non tamen huic siccas iussit habere genas; est aliquid fatale malum per uerba leuare: hoc querula Procnes Alcyonesque facit. Hoc erat in gelido quare Poeantius antro uoce fatigaret Lenia saxa sua. Strangulat inclusus dolor atque cor aestuat intus, cogitur et uires multiplicare suas.

se oppressum cernit. Humorem illum melancholicum quidam philosophorum praestantissimi dixerunt per lacrimas purgari atque ideo asserere non dubitauerunt salubriores esse lacrimas homini quam nimium risum, quippe quod ploratus quaedam erat malorum humorum purgatio. Sed de humore aut purgatione eius utcumque; illud tamen indubia fide tenendum est, lamentationibus et querelis opinionem malorum oppido extenuari, cuius multiplex causa est, sed

Idem poeta cum uellet matrem et parentes Marcelli consolari, qui puer adhuc extinctus est, nec per aetatem ulla uirtutis monumenta dedisset, accommodatissime finxit uirtutes eius quas, si superuixisset, praestiturus erat, et eas per commiserationem recensendo puerum apte laudauit: Tum pater Anchises lacrimis ingressus abortis: 'Nate, ingentem luctum ne quaere tuorum. Ostendent terris hunc tantum fata neque ultra

fallitur ancillae decipiturque labor. Fertur et abducta Lyrneside tristis Achilles Haemonia curas detinuisse lyra. Cum traheret siluas Orpheus et dura canendo saxa, bis amissa coniuge tristis erat. Hoc attigit et Vergilius de Polyphemo quem lanigerae comitantur oues: ea sola uoluptas solamenque mali de collo fistula pendet.

et legimus et uidimus." Simili ratione persuadebis et filii, fratris, amici, parentis, aut cuiuspiam alterius interitum lugendum non esse: "Fortasse, ut sapientia monet, raptus est ne malitia immutaret sensum eius. Placita enim erat Domino anima illius. Aut forsan, si superuixisset, acerbos dolores, uel ex eius prauis moribus uel ex miserabiliori casu suscepisses. Quanto enim satius fuerat Priamo si Paridem e cunabulis ad tumulum transtulisset quam quod eum adultum

patientia; stetit mutus ueluti ouis coram tondente se, non fuit in uniuerso corpore illo gloriosissimo quantum grano sinapi tegeres quod non fuerit plagis et liuoribus sauciatum ac labefactatum. Ad extremum, quod reliquum et summum erat, uitam suam ignominiosissime acerbissimaeque morti pro nostra uita exposuit; ut nos uiueremus, ipse mori uoluit; ut nos salui essemus, caput suum saluare noluit; quae, obsecro, est ista beniuolentia, qui amor inauditus, quae incredibilis

inquit deest in V1 | Cic. Tusc. 1,42 (102) Quam... compleuerunt ] Quam rem non minus strenue facto compleuerunt III.10.4 esset ] erat V1 | declarauerat ] uenerat V1 | occubuisset ex occumberet (quod etiam V1) III.10.5 insiliit sic | uoluntaria ] spontanea V1 | extenderunt

sit pro digna est | post actum delevit esse III.20.1 ut fecit... relinquere desunt in V1 | Cum ęstuaret... relinquere Hier. ep. 60,13, ubi cumque; erat uultus; post circa om. se Hier. III.20.1 oris ex horis; Verg. Aen. 2,784-87

maerorem, nec quisquam dubitavit speciali Spiritus Sancti afflatu Ecclesiae Dei de tali pastore provisum, quem omnibus virtutum numeris praeditum, olim summum principem natura ipsa designasset, qui sapientiam, qui animi magnitudinem factis magis prae se ferret quam dictis. Sed haec una et communis erat cunctis gentibus exultandi ratio. At regem nostrum cum universis pariter nostratibus etiam peculiaria quaedam exhilarabant. Sciebat Beatitudinem tuam amplissima Venetiarum urbe oriundam, et patriae, ut par est, amantissimam, cives suos, socios nostros et eodem, quo nos, in discrimine sitos,

hic est,
Gloria Romani Cecropiique salis,
Cuius Melpomene, si fas est dicere, sacro
Ore locuta dea est, ore locuta dea est.
Hic tamen ad Latias mendosus uenerat aures
Iamque parum, recte quod legeretur, erat
Sed Raphael uitio succurrit Regius isti,
Nec piguit tanti ferre laboris onus.
Quodcunque exedit carie longaeua uetustas,
Addidit et totum rite poliuit opus.

iterum sauciat inguen aper?
67  Nunc demum nobis periit Cynareius ardor,
68  Nunc demum uideor uilis et orba mihi.
69  Per te celsus Eryx, per te mihi Troius heros,
70  Et meus, heu! per te saluus Adonis erat.
71  At Ad saltem implesset- decor hic quoque quos debuit- annos,
72  Omnia si fuerat orta necesse mori!

illa modestia praecox
90  Tantaque te probitas erudiente uenit!
91  Imperiis parere tuis an forte necesse est
92  Cui sua natiuum fata dedere decus?
93  Thesides formosus erat, formosus et ille
94  Obiecit Lyciae quem Stheneboea Stenobea ferae.
95  Nec tuus hos, quamuis tentaueris, ignis adussit,
96  Propositique fuit uictor uterque sui.
97  Vtque

sagittas,
98  Quid tamen in Sixti sanguine iuris habes?
99  Scandere in has sedes (licet importuna) uereris,
100  Ianua Acidalio non patet illa pedi;
101  Quae domus aethereo par assurrexit Olympo
102  Nempe erat illecebris instituenda tuis!"
103  Plura loquuturam Venus occupat, atque uicissim
104  Iurgia pro tumulo pro lacrimisque cadunt mouet.
105  Interea

relinquam): pietatem, magnitudinem animi, munificentiam, prudentiam, modestiam, atque iustitiam; quae quales in eo fuerint, breuiter explicare conabor. Qua igitur pietate primum erga deum fuerit quamque magnificus cultor ipsius, si aduixisset, futurus erat, in primo uitae suae limine clarissime demonstrauit. Annos natus duodecim, cum orbatam patre familiam tanta prudentia regeret ut nec mater, matronarum praestantissima, nec fratres eius parentis sentirent desiderium, coepit deo dicatum pectus zelo

curam, ut coeperat, ageret uel maturiorem domi praestolaretur aetatem, quae pati melius iugum Christi posset. Sed cum pueri constantiam nullis blanditiis, nullis persuasionibus, nullis denique minis euincere posset, diuinum, ut erat, in eo aliquod munus arbitratus, hortantibus fratribus diui eum Francisci sacris initiauit, seruatisque pro more religionis rite caerimoniis uestem Christi induit. Qua assumpta ita omnia tyrocinii rudimenta libens promptusque et perdiscebat

ita memoriter recitabat ut ea illum heri aut nudiustercius memoriae mandasse existimares. Perfectis igitur quam celerrime omnium bonarum artium studiis, rediit sollicitus ad magistrum munus, cui caelitus destinatus erat, optime impleturus. Inerat enim menti eius praesaga quaedam futurorum diuinitas complurimaque antequam contigissent per quietem discebat, ita ut insomnia ipsius non uisa solum, sed certa uiderentur oracula. Quibus uarie sollicitatus coepit auunculum suum

ut insomnia ipsius non uisa solum, sed certa uiderentur oracula. Quibus uarie sollicitatus coepit auunculum suum hortari, coepit importunius compellere Romam peteret atque in ea urbe uersari uellet, in qua a maximo omnium rectore deo futurus summus pontifex erat designatus; ubi et seipsum accepturum ab eo cardinalatus decus et alios uniuersos honores, quibus eum functum uidimus, mira asseueratione praedicebat. Cerno hic nonnullos praelatos et ex aliis ordinibus uiros praestantes a quibus magna cum attestatione

partim nobili, omnes honesto loco natos: praelatos, milites, doctores, oratores, poetas, aut alicui alii honestae arti deditos; nullis tantorum sumptibus, nullis grauabatur impensis. Hospitem enim sese omnium honestorum uirorum esse dicebat, quod ipsa ueritate erat uerius. Nam si quis diligentius rem ipsam consideret, comperiet procul dubio omnes cardinalium domos nihil aliud esse quam honesta hospitia, in quae proborum uirorum liberis uel necessitatis uel bonorum morum gratia diuersari licet. Accipiebat

id parabat, illuc omnia sua studia conuerterat, fecissetque uotis satis ni eum nobis haec dira atque crudelis mors tam repente praeripuisset. Vincebat ingenio humana consilia, et tantum grauioribus reipublicae curis natus uidebatur; haec erat praecipua eius uoluptas, a qua nullis aliis oblectamentis poterat diuelli, huius delectabatur gustu, huius solius escis pascebatur. Omnium saluti die noctuque inseruiebat, et tamen a nonnullis negligentiae accusabatur, quem tanquam

eius numerus, norunt amici et alii omnes qui eius familiaritate usi fuerunt, quibus semper, cum per publicas licuisset curas, placidum sese exhibebat, affabilem, comem, benignum, ut socium crederes, non dominum. Tanta uero animi moderatione erat ut irasceretur perraro, iratus autem extemplo animum ad tranquillitatem reuocaret. De nullo obloquebatur, detrahebat nemini, et, nisi familiarium suorum, aliorum uitae minime erat curiosus. Maximum eius conuitium putabatur si quem, quod tamen parcissime fiebat, per

dominum. Tanta uero animi moderatione erat ut irasceretur perraro, iratus autem extemplo animum ad tranquillitatem reuocaret. De nullo obloquebatur, detrahebat nemini, et, nisi familiarium suorum, aliorum uitae minime erat curiosus. Maximum eius conuitium putabatur si quem, quod tamen parcissime fiebat, per iocum aliquo urbanitatis sale respersisset. Cibi uinique moderatissimi, somnolentiae nullius, immo uero peruigil, et qui multis quotidie

urbis obscurius esse consueuerat, nunc splendore et omnifario apparatu uincat uniuersa. Testatur Papie Maioli fanum in quo ne unum quidem uasculum in sacrificium reperit, libros autem prorsus nullos, adeo ut, quotiens diuina res patranda erat, opus esset ab aliis sacris aedibus omnia mutuari; nunc tanta cum omnium, tum praecipue libellorum, calicum, ac uestimentorum copia abundat ut aliae ecclesiae

et prouentibus hac proxima aestate ita eam instruere ut quinquaginta fratribus et commodae mansiones et necessarius uictus perpetuo suppetere posset. Insuper et bibliothecam his proximis diebus adiecturus erat praestantissimis omnium scientiarum libris egregiae refertam. Sed dei uoluntate nobis tam repente ademptus est, non quod tam piis operibus non delectaretur deus, uerum (quod ualde pertimesco) ut eum calamitatibus, quibus forsan in nostra crimina desaeuire decreuit, immeritum

deiectos ac prostratos animos erigit excitatque, affirmans non uera uirtute, sed dolo Othomanum Chalcidem expugnasse, qui tanquam latro ex insidiis inopinantes atque imparatos aggressus erat, breuique se effecturum ut Othomanus ad sua tutanda potius quam ad aliena rapienda uires atque animum intendat. Ubi satis confirmatos omnium animos perspexit, nauigationem Euboiam uersus dirigit. Iamque fretum quod Euboiam a

dicunt, et omni alia pretiosissima merce se onerant. Caetera, ferre non ualentes, cum tectis supposito igne comburunt, praedamque omnem ad naues referunt. Imperator ditata classe ad reficiendas naues in hiberna Methonam se recepit: brumae enim tunc erat tempus, annique pars saeuissima. Nec Methonae illi multos dies manere licuit. Motus enim crebris rumoribus, qui de Turcorum classe ferebantur, Lemnum uersus nauigare statuit.

tempus, annique pars saeuissima. Nec Methonae illi multos dies manere licuit. Motus enim crebris rumoribus, qui de Turcorum classe ferebantur, Lemnum uersus nauigare statuit. Erat autem fama Othomanum ad occupandam eam insulam quadraginta triremes optime instructas praeparasse. Itaque imperator, paratis necessariis acceptoque commeatu, uelocissimo cursu cum tota classe Lemnum se contulit. Comperit ibi de Othomani classe rumorem

dedita ac deuicta est. Quapropter, totam Graeciam praeternauigans, Lesbum uenit, atque ad orientale promontorium insulae, quoniam ea pars habitatoribus uacua erat, habens portum tutissimum, cum tota classe se contulit. Ex opposito est Aeolia, regio opulentissima, habens oppidum maritimum Castri appellatum, situm in agro Pergameno. Pergamus fuit olim ciuitas in tota Asia

euagari longius facultas daretur, circumiacentes uicos oppido depopulari statuit. Ergo tota nocte nauigans, dum adhuc tenebrae essent, ad litora oppido proxima uenit. Sed, cum aduertisset uel minimam partem nauium secum esse, nihil agendo diem opperiri statuit. Silentio enim lunae nox obscura erat; impedientibus etiam cursum nonnullis scopulis, rectores nauium per errorem alia ex parte cuiusdam promontorii naues appulerant. Sed cum iam illuxisset, praefecti, aduertentes imperatorem secum non esse, solutis funibus ac

solutis funibus ac sublatis ancoris, promontorium circumremigantes mature se ad imperatorem conferunt. Imperator ilico exponere equites partemque turbae naualis iubet. Iamque diei hora prima erat; incolae uisa classe imbellem turbam ad montes fugere cogunt, ipsi se ad conserendam manum cum hoste praeparant, uiribus ac asperitate loci freti. Hi enim uiri propter assiduas cum oppidanis consertationes prae caeteris Asiaticis uirtute pollent. Nostri, uisa aduersariorum

ad quinquaginta sunt. Quarta deinde die ad quendam locum Cariae, qui nunc Tabia dicitur, summo diluculo uenit. Ibi coeuntia ex utroque latere maria magnam partem Cariae peninsulam efficiunt. Ager Alicarnasseorum olim erat, quae ciuitas fuit regia principum Cariae, in qua Artemisia regina Mausolo uiro suo monumentum mirae magnitudinis ac opere insigne construxit, quod et ex uiri nomine Mausoleum appellauit, et postea inter septem mirabilia mundi connumeratum

agunt, quam absque mora ad naues adducunt. Assumpta ergo imperator in naues praeda, ad insulam inhabitatam, cui Caprariae nomen est, uenit. Ibi, ex instituto iam more, praeda omnis per quaestores nouos diuisa, deinde posita hasta captiui uenditi, et pecunia distributa est. Nam mos erat imperatori nouae praedae nouos quaestores designare. Dum haec aguntur, nuntiatum est legatum Pontificis cum classe adesse. Igitur imperator instructa armis signisque ornata classe obuiam ei procedit. Cui occurrens ipse et tota classis, celeumate

naues conficerent iubet. Quibus strenue paratis Samo soluit; zephyro flante Rhodum praeternauigans uelocissimo cursu ad insulas Chelidonias delatus est. Rhodii quoque duas triremes in auxilium mittunt. Erat autem numerus uniuersae classis nauium octuaginta quinque. Ex quibus Pontifex decem et nouem miserat, regiae decem et septem erant, Rhodiae duae, Venetae quadraginta et septem, in quibus Dalmaticae duodecim.

Nonnullae ex Venetis, ad munia obeunda ab imperatore eis demandata, aberant. Hic imperator inito nauium numero ad urbem tendit. Distabat autem milia passuum sexaginta, hora erat diei fere decima. Itaque tota insequenti nocte aduerso uento remigando, hora diei tertia ad litus urbi proximum classem appulit. Hinc Victorem Soprantium legatum cum decem nauibus, ut portum oppidi capiat, mittit; Stephano Malipetro, altero legato, cum reliquis

celeri cursu ad portum uenit, ac primus magno impetu ingruentibus undique bombardis, telis ac sagittis, catenam fregit atque portum intrat. Subsequuntur reliquae naues. Nostri quam primum turres omnes, quae circa portum erant, trucidatis defensoribus capiunt. Erat extra muros ad portum suburbium optime aedificatum, in quo habitabant maxime mercatores exponendarum atque imponendarum in naues mercium commodi gratia, qui omnes uisa classe, subito malo perterriti, relictis omnibus in urbem confugerant. Erant tabernae pipere, cinnamomo, caryophyllo, ture,

Erant tabernae pipere, cinnamomo, caryophyllo, ture, tapetis et alia omnifaria merce plenae. Nostri, desilientes e nauibus, mature omnia diripiunt, praedamque in naues imponunt, deinde supposito igne tecta omnia concremant. Et quia ob altitudinem murorum urbem scalis oppugnare nulla spes erat, muros suffodere tentant. Rhodius praefectus cum suis militibus ad portam urbis accedit, dolabris ac securibus portarum claustra frangere ac deicere aggressus. Interim oppidani ex opposito portas muro obstruunt

quem sui mortuum e uestigio ad naues referunt. Ignis, conflagrantibus tectis ac impellente uento, nostros perturbat et ab oppugnatione summouet. Interim a parte continentis Stephanus Malipetrus urbem corona cinxerat, atque ad muros militem admouerat. Erat urbs ab ea parte duplici muro ac fossa munita. Nostri autem admotis scalis interfectis defensoribus strenue primos muros capiunt. Ubi ad secundos uentum est, scalae non dimidiam murorum altitudinem aequare potuerant: tunc, desperata scalis expugnatione, trabes undique muro apponunt, cratibus

missilibus in nostros pugnant. Nonnulli saucii ex nostris cadunt, atrox pugna ubique committitur. Legatus obequitans instat, hortatur, ut rem strenue gerant obtestans. Praefecti quoque nauium omnes pro uirili sua operam nauare student, et munia sibi demandata strenue exequuntur. Erat in urbe mulier christiana, Illyrica natione, multis annis in seruitute uitam degens, quae, per muros discurrens, sicubi nostros cessare ac remisse rem agere animaduerterat, increpabat: Quid cessatis, uiri? Vultisne urbem opulentissimam atque omni barbara gaza refertam maleque

muro ac ualido undique munitam et defensoribus satis instructam esse; propterea sine bombardis, quibus muri prosternerentur, potiundae urbis nullam spem esse. Et quoniam iam hibernum tempus appropinquabat, et ad uehendas ex Peloponneso bombardas multorum dierum erat opus, nec classis absque portu tuto manere poterat (nam tota ora Pamphyliae importuosa est, unicum urbis portum habens, uix quindecim nauium capacem, sinusque Pamphyliae apertus ac expositus, maxime quoque uulturno et austro,

qui omnes sub hasta uenditi, et pecunia inde exacta, facta etiam portione pontificiis ac regiis militibus, diuiditur. Inde soluens imperator cum tota classe ad Naxon insulam uenit: ibi enim onerariae naues pane onustae ex imperatoris iussu classem expectabant. Et quoniam autumni ultimum tempus erat, regius dux accepta missione cum sua classe domum profecturus recessit. Pontificis legatus cum imperatore nostro, antequam hiems ingrueret, aliquod egregium facinus edere statuunt. Edoctus enim erat imperator Smyrnam, urbem Ioniae opulentissimam, male munitam esse.

naues pane onustae ex imperatoris iussu classem expectabant. Et quoniam autumni ultimum tempus erat, regius dux accepta missione cum sua classe domum profecturus recessit. Pontificis legatus cum imperatore nostro, antequam hiems ingrueret, aliquod egregium facinus edere statuunt. Edoctus enim erat imperator Smyrnam, urbem Ioniae opulentissimam, male munitam esse. Cuius maxima pars murorum ob uetustatem corruerat, quos ciues, longa pace usi, restituere neglexerant. Et quoniam in longissimo sinu urbs sita est, et a frequenti nauigatione multum recedens, bellum ne

gemitus, ubique luctus exauditur. Tota urbs planctibus atque ululatibus completur. Interim quidam, effugiens, praefecto urbis, quem illa gens subassam uocat, tunc in uilla manenti nuntiat urbem captam ab hostibus atque direptam esse. At Balabanus (nomen id praefecto erat), conuocata haud parua manu e proximis locis equitum ac peditum, instructa acie ad urbem subsidii ferendi gratia tendit. Tunc nostrae classis magister, qui cum equitibus et classariorum non paruo numero extra urbem ad resistendum, si qua uis ingrueret, paratus stabat, uiso hoste obuiam

Tum adueniente nocte, uigilia secunda, ad domum exploratam et sibi cognitam tendit, fractisque forcipe claustris domum intrat, et pluribus in locis ignem supponit. Et quoniam, inter reliqua, picis ac seui magna copia erat, ignis uehementi impetu absque mora cuncta comprehendit, flammamque extra tecta uomere coepit. Dum Antonius ad naualia tendit, nauibus etiam ignem suppositurus, ciues fragore ignis exciti undique concurrunt. Antonius, turba ac clamore discurrentium ciuium perterritus,

armati ad persequendum Antonium mittuntur, qui, prodentibus eum uestigiis, quoniam per arenosam humum iter fecerat, confestim ad siluam tendunt. Et iam ad latebras Antonii prope uentum erat, cum Rado, magni animi adolescens, manu promptus, natione Dalmata, Butuani oppidi accola, unus ex comitibus Antonii, strenue mori cupiens, stricto ense in hostes irruit, atque, duobus obtruncatis, ipse telis ac lapidibus undique obrutus

uero, tanti facinoris patratorem interficere non sui officii esse ratus, Antonium et comites ad Othomanum, principem suum, misit. Quem coram se adductum Othomanus interrogat qua sua iniuria, quoue hostium beneficio in se tantum facinus committere ausus erat. Tum Antonius intrepidus: Quasi uero nescias te omnes bonos, communem pestem omnium gentium, iure persequi debere! Tu enim omnes principes tibi conterminos nulla data occasione patriis regnis expoliasti; tu, perfide, nulli deditorum fidem seruasti; tu tuorum sanguine nunquam

mercaturae exercendae gratia ad omnes prouincias quotannis mittere solent. Quibus paratis, orator Venetiis soluit, ac Cyprum uenit, ut inde commode, cum Usunasanus ad maritima Ciliciae aut Syriae uenisset, dona ei offerret. Fama enim erat aestate noua regem ad ea loca uenturum esse. Deinde ex Senatus decreto imperatori mandatum est, ut ad omnia Usunasani mandata semper paratus sit, quaeque maxime cordi regis esse existimaret omissis caeteris ageret. Othomanus quoque, non solum fama

Veneris extra oppidi ruinas in litore maris extat, mirae magnitudinis, quadrato lapide egregie aedificatum. Hic Cassambeg, minor ex Caramanis fratribus (Piramet autem, alter Cilicum regulus, in exercitu regis Persarum erat), oratores ad imperatorem mittit, qui uenientes aduentum imperatoris gratulantur. Addunt etiam Caramanos semper ob paternam amicitiam cum Venetis in eorum uiribus maximam spem habuisse. Tum narrant iam quartum esse mensem ex quo tria oppida Ciliciae

manet, eosque in bellum et in proelium, uel quocunque ierint sequuntur. Haec cohors totius Othomani exercitus robur ac paene inuicta manus est. Nam omnes uictorias et iste princeps et eius maiores horum armis ac uirtute consecuti sunt. Ex hac igitur cohorte erat oppidi praefectus, natione Illyricus, nomine Hismael, ex inferiori Pannonia, inter Ianizaros ab ipsa pueritia educatus, cui Othomanus dederat ad oppidi praesidium milites centum et quinquaginta. Hismael respondit non

murorum prostratam, ex alia parte prope muros oppidi duas bombardas magnas appositas atque opere munitas, metu perterritus sibi et comitibus incolumitatem paciscitur, oppidum imperatori tradit. Imperator acceptum per deditionem oppidum cum omni instrumento bellico, quod in oppido erat, Caramano dedit, Hismaelem et comites ex pacto a nostris nauibus in Syriam deuehi iubet. Ipse deinde ad litora Seleuciae proxima se contulit. Seleucia urbs antiqua fuit, a Seleuco, uno ex successoribus

olim clara, quam praeterfluebat Calicadnus amnis, subiectos campos, qui lati sunt, irrigans. Extant adhuc multa uestigia aedificiorum, praecipue iuxta ripam fluminis. Hic uidimus, praeter ruinas templorum et amphitheatri, porticum quadratam, cuius maxima pars praeter tectum integra erat: columnis ac signis et omni statuario opere ornatissima, quam intuens ingemui, opus egregium, magnaeque impensae barbarorum incuria concidisse. Oppidum autem, quod nunc extat, arx tantum huius urbis fuit,

afferebatur. Imperator ergo, cum in Cilicia Trachea nihil quod agi posset reliquum esset (nam omnis Cilicia maritima usque ad Taurum montem in Caramani ditionem uenerat) ne tempus amitteret, Lyciam, quoniam ea regio adhuc intacta erat, petere statuit. Caeterum, quia regem Cyprium ex fluxu uentris aduersa ualitudine laborare audierat, ad eum uisendum diuertit; quem graui ualitudine oppressum offendit, solatusque eum, ad patientiam

meos et regnum ab iniuria defende . Imperator de ualitudine regem bene sperare iubet: nam et aetate integra et corpore robusto facile morbum superaturum affirmat. Tum si (ut est uita mortalium incerta) diem suum obierit, pollicetur et Venetum Senatum, et se, cuius ipse imperator erat, eius haeredibus ad defensionem regni in omni discrimine nunquam defuturum. Itaque, confirmato regis animo, ab eo digreditur, inde celeri nauigatione ad insulas Lyciae adiacentes cum tota classe

extra conuallem applicuit. Equites et classiariam turbam exposuit, qui citatissimo cursu per omnes campos discurrunt, uicos expoliant atque depopulantur, ingentem praedam hominum et aliarum rerum agunt. Quibus peractis in portum oppido proximum totam classem reduxit, omnesque copias exposuit. Erat ad praesidium oppidi Charagus Triballus, cum centum et quinquaginta Ianizaris, quem imperator misso caduceatore monet, quatenus oppidum dedat, nec expectare uelit ut, prostratis muris, capto oppido, ipse uinctus suorum ludibria spectet. Tunc Charagus

et defensoribus inexpugnabilem fore, oppidumque suae fidei creditum nulli quam principi suo, a quo illud acceperat, tradere uelle affirmat. Imperator, accepto praefecti responso, oppugnationi se praeparat, et, quoniam unicus aditus equiti, et hic quoque perangustus, iuxta litus maris ad conuallem erat, (nam caetera omnia perpetuus mons in theatri formam claudebat) uallo locum ac fossa munire iubet, praesidium ad obseruandum aditum imponit, ne, si potens hostis aduenisset, nostros ab oppugnatione deturbare et

nostri uictoria laeti ad imperatorem redeunt. Interfectorum hostium centum quindecim capita afferunt, uiuos sexaginta quattuor adducunt. Imperator hostium capita hastis affixa ad prospectum oppidanorum opponi iubet. Et iam duae turres oppidi bombardis deiectae erant, murus etiam qui intra turres erat corruerat, cum Charagus aduertens suos, qui suppetias oppido ferebant, fusos ac fugatos, nullamque spem praesidii sibi iam reliquam esse et murorum partem prostratam, ciuibus etiam maxime ad deditionem

uiro ignauo, qui relicta uxore domi inter concubinas luxuriose uitam degit. Oratores imperatori referunt regem Cyprium mortuum esse, a quo Carola haereditario regno per iniuriam expoliata erat. Proinde orant imperatorem uti amici olim regis Cyprii filiam, et foederati Venetorum Allobrogum ducis nurum, suis opibus ad recuperandum haereditarium regnum iuuare uelit, asserentes Carolam ex legitima uxore, fratrem ex concubina natum esse. Tunc

regnum autem non tantum sorori, uerum etiam Genuensibus, qui multo tempore meliorem partem insulae per tyrannidem occupatam tenebant, propria uirtute recuperasse, ac iure possedisse affirmat. Nunc reginam, per adoptionem Senatus Veneti filiam, cum postumo (quoniam grauida erat) regni haeredem relictam esse, quam et Senatum Venetum et se contra omnes reginae aut regno iniuriam inferre uolentes defensurum affirmat. Oratores accepto responso tristes recedunt. Iam imperator instructis omnibus

perculsi, tum equos terribili fragore tormentorum atque insueto tonitru bombardarum perterritos regere non ualentes, terga uertunt. Turci eruptione facta fugientibus instant. At regii subditis calcaribus celeri fuga hosti se surripiunt; nam totus exercitus regius equitum erat. Turci Persarum castra inuadunt, omnia impedimenta diripiunt, nec ultra hostem persequi ausi sunt. Rex ad montana Armeniae incolumis cum exercitu se recepit: ibi enim uxor cum liberis eius erat. Othomanus, quoniam hostem castris atque

fuga hosti se surripiunt; nam totus exercitus regius equitum erat. Turci Persarum castra inuadunt, omnia impedimenta diripiunt, nec ultra hostem persequi ausi sunt. Rex ad montana Armeniae incolumis cum exercitu se recepit: ibi enim uxor cum liberis eius erat. Othomanus, quoniam hostem castris atque impedimentis exuerat, dimisso exercitu, uictorem se existimans,Bizantium uersus tendit. Regiae copiae fuere in hac expeditione trecenta et

desiderati sunt. Rex ergo non copiis, nec uirtute militum ab Othomano, sed arte atque tormentis superatus est. Imperator his ex litteris Katarini Zeni cognitis, qui eum etiam monebat, ne hoc anno ultra regem expectaret (nam instante hieme in hiberna exercitum rex ducturus erat), Cilicia soluens Cyprum concessit, de filio nato reginae gratulaturus, quem antea enixam audiuerat, simulque si qua ad tutandum regnum necessaria forent prospecturus. Ubi ad reginam uenit, post gratulationem regina uolente puer ab imperatore et legatis ad sacrum

quem antea enixam audiuerat, simulque si qua ad tutandum regnum necessaria forent prospecturus. Ubi ad reginam uenit, post gratulationem regina uolente puer ab imperatore et legatis ad sacrum fontem suscipitur, pueroque paternum nomen inditum est. Baptizato puero, a regina digreditur. Erat Cypri Andreas Cornarius, reginae patruus, uir mansueti animi atque benigni ingenii, ab adolescentia optimis moribus institutus, potiusque iniuriam pati, quam inferre paratus. Huius consilio regina in administratione regni maxime utebatur; quem imperator ad se uocat,

gratia Famaugustae reliquit. Praefectis nauium mandat, uti dicto Cornarii audientes sint. Interim legatus Pontificis cum duabus triremibus ad imperatorem uenit, reliquas octo a quaestore, qui impensae faciendae gratia a Pontifice praepositus erat, abductas Chium uersus esse narrat. Legatus, de pugna regis Persarum cum Othomano ab imperatore edoctus, cum eo reuertitur, itaque simul Cypro recedunt. Et quoniam omnium animi ad regis Persarum copias atque exitum intenti erant,

debere Othomano, hosti fallacissimo. Quibus persuasis, Sporadas atque Cycladas praeternauigans, Peloponnesum uenit, Methonamque se recepit, quoniam iam hibernum tempus aduenerat et ab amicis litteras acceperat, quibus certior factus erat successorem propediem sibi designatum iri. Ibi expectare statuit Senatus decretum, quo domum reuocaretur. Legatus Pontificis cum duabus triremibus (nam reliquas octo ne uidimus quidem), et regius dux cum sua classe, Graecia soluentes, in

rex Cypri, potitus regno, omnes insulae nobiles atque principes, quoniam partes Carolae sororis suae secuti fuerant, alios exauctorauit, alios in exilium misit, aduenas homines postremae condicionis et qui piraticam exercuerant ad summum gradum prouexit. Horum maior pars erat ex illa regione Citerioris Hispaniae quae nunc Catalonia dicitur. Qui, mortuo rege, usi rapto uiuere, suo non contenti, tametsi a rege amplissima

Hispaniae quae nunc Catalonia dicitur. Qui, mortuo rege, usi rapto uiuere, suo non contenti, tametsi a rege amplissima patrimonia donata possiderent, res nouas moliebantur. Inter eos erat archiepiscopus Cypri: hic a rege suo ad Ferdinandum, regem Apuliae, legatus missus fuerat, qui, audita morte sui regis, ad occupandum per tyrannidem Cypri regnum cum suis popularibus, in quorum manu arces ac magistratus totius paene insulae

Ex foedere antiquo Veneti praetorem Cyprum mittunt, qui Venetis in ea insula ius dicit. Erat tunc praetor Nicolaus Pasqualicus, ad quem coniurati conueniunt. Andream ob auaritiam a militibus, quibus mercedem non soluerat, occisum narrant: se in fide reginae et in Venetorum amicitia mansuros affirmant; praetorem rogant, ut Senatui

esse. Nam regina, tyrannide oppressa, omnia ex tyrannorum uoluntate agebat, et haec non ex sua, sed ex coniuratorum sententia scripserat. Deinde tyranni sibi fidos ac scelerum conscios arcibus praeficiunt. Et quoniam in aerario nihil pecuniarum erat, tyranni multa uasa regis argentea conflant, satellitibus suis stipendium daturi nummum percutiunt. Dum haec aguntur, duae triremes ab imperatore missae Cyprum ueniunt, extra portum Famaugustae ad scopulos ancoras

qui studio reginae contra tyrannos operam suam nauauerant, cognita causa ex bonis tyrannorum remunerauit. Et iam ab imperatore omnia composita et regnum pacatum ac quietum erat, cum redduntur ei litterae Nicolai Marcelli, ducis Venetorum, cum Senatus decreto, quo prouincia Cypri ei demandabatur. Multa dux in expeditione facienda imperatorem monebat, ut de retinendis nauibus negotiatoriis, de equitibus Cretensibus ac

quae omnia imperator, admonitiones ducis ac Senatus superans, consilio ac diligentia sua iam fecerat. Hoc mirum: nam quicquid post mortem regis Senatus ad conseruationem regni fieri iussit, omnia imperator suo consilio praeoccupauerat. Etsi iam nihil quod ageret relictum erat, tamen ex Senatus decreto Cypri manere et successorem expectare ei necesse fuit. Interim uenit Iacobus Marcellus, nouus legatus, qui ab Senatu cum pecunia ad conducendos ex

expectasset, nihil de aduentu successoris audiret, tandem redduntur ei a successore litterae, quibus significabat se in terram Graec[i]am uenisse, sed ex Senatus decreto Cyprum accedere nolle, quoniam totum negocium illius regni ei demandatum erat. Imperator acceptis litteris successoris sui, cernens regni statum optime constitutum et omnia quieta et pacata esse, domum redire, quoniam iam tempus exposcebat, statuit.

atque regio puero, quem regis mater in manibus tenebat, exosculato, inde digreditur. Ipse relicto legato cum reliqua classe Cypro soluit. Dura nauigatione, usus remis, aduerso uento etesiis flantibus (quoniam aestas erat) primum Rhodum, deinde Cretam, post Methonam uenit. Hic accepit hostem Scodram, oppidum multis annis Venetorum dicioni subditum, ingenti apparatu obsidere.

trabes ac catenas parare, faucesque fluuii occludere uelle affirmat. Quapropter imperatores instructis nauibus, et hostes simul, ad occupandum locum contendunt. Cum nostri uenissent, iam utraque ripa a confertissimo hoste occupata erat. Hostes nostros sagittis infestant, nostri uero lapidibus et glande plumbea tormentis excussa hostem affligunt, telaque cuiusque generis ingerentes multos uulnerant. Et

magnas, duodecim minores, quibus tecta oppidi deiceret, fuderat. Itaque die noctuque non cessabat crebris ictibus bombardarum muros prosternere, qui, non multae crassitudinis, ob uetustatem etiam debiles ac inualidi, facile ruebant. Erat in oppido Scodrae praetor et totius Albaniae legatus Antonius Laoredanus, clarissima familia ortus, uir maximi animi indefessique ingenii, et omnia extrema pro patria subire paratus, qui, praesenti animo omnia circumspiciens, ubi muros lapsuros

ubi muros lapsuros aduertebat, palos defigebat, quos transuersis trabibus firmabat, deinde, interiectis cratibus ex terra et stercore equino, cuius in oppido magna copia erat, aggerem quindecim pedum latum et uiginti altum extruebat. Supra aggerem dolia uinaria terra repleta, loco pinnarum, disponebat, quibus oppidani tecti in hostem pugnare possent.

tonitruis ac nimbis ingruentibus horridam et obscuram noctem, per media castra hostium euadit, imperatoribusque litteras reddit, quibus Antonius scribebat se situ loci, uirtute oppidanorum, munitionibus a se extructis, inexpugnabilem existimare, caeterum, quia euentus belli dubius erat, imperatores rogabat, ut sibi subsidium ferre conarentur. Nam ipse quoque rem difficilem fore cernebat, quoniam ualidissimus hostis omnes aditus firmis praesidiis occupauerat. Imperatores lectis litteris ad

nauibus, ne ab hoste utramque ripam obtinente sagittis infestaretur, remis innixus, aduerso flumine ad oppidum tendit. Nec hostis interea cessabat: nam quae apud nos agebantur a transfugis edoctus erat. Igitur ad radices montis, quo Georgius uenturus erat, duodecim milia lectissimorum equitum cum duce Cansabego opponit, pontemque duplici praesidio muniit. Supra oppidum, unde Leonardi classem uenturam timebat, minores bombardas in ripa fluminis

remis innixus, aduerso flumine ad oppidum tendit. Nec hostis interea cessabat: nam quae apud nos agebantur a transfugis edoctus erat. Igitur ad radices montis, quo Georgius uenturus erat, duodecim milia lectissimorum equitum cum duce Cansabego opponit, pontemque duplici praesidio muniit. Supra oppidum, unde Leonardi classem uenturam timebat, minores bombardas in ripa fluminis disposuit, sagittariis caeterisque militibus, qui nostros missilibus

fieri aduertissent, signo receptui dato ab incepto desistunt, et ad stationes suas copias reducunt. Deinde imperatoribus referunt Bassam ualidissimis praesidiis cuncta firmasse, nec sine magna equitum copia oppidanis subsidium se ferre posse affirmant, quoniam tota regio campestris erat. Imperatores, reiecta in presens spe subsidii, quoad Senatus ualidiores copias praeparet, totam spem in situ oppidi et oppidanorum uirtute ponunt. Interim nouus imperator cum Lodouico Bembo, legato suo,

nouus imperator cum Lodouico Bembo, legato suo, graui morbo corripitur. Nam tota regio Bolianae adiacens insalubris atque pestifera est: paludes enim et stagnantes aquae, crassam nebulam exhalantes, aerem corrumpunt, qua peste tota paene classis correpta atque prostrata erat. Igitur Triadanus cum Bembo, legato suo, procurandae salutis gratia Catarum se conferunt. Mocenicus, et ipse non satis ualidus, finem oppugnationis cum

crates ac pluteos, quibus sui tecti munitiones subirent, praeparat; tum arpagones, manus ferreas atque falces longis hastis praefixas milites habere iubet. Scalis opus non erat: nam per ruinas murorum ad summitatem munitionum euadere poterant. Igitur primo crates et pluteos ferentes, ad protegendos qui sequebantur, praeire iubet, deinde hastatos, quibus Ianizaros scuto et ense tantum leuiter armatos, ut ad munitiones expediti euadere possent,

magno clamore edito corona oppidum aggrediuntur, per ruinasque murorum ad munitiones euadere conantur. Tunc oppidani praesenti animo hostem telis obruunt, nonnullis arpagones et manus ferreas extorquent, uiminea uasa ardentia in hostem demittunt, quae pestis Turcis maxime ineuitabilis erat (confertissimo enim hoste totus mons erat oppletus), uasa rotunda per decliuum montis se rotantia obuios quosque adurebant. Tum saxa ingentis magnitudinis deuoluunt, quae in subiectas petras per prona montis saepius incidentia maiore

per ruinasque murorum ad munitiones euadere conantur. Tunc oppidani praesenti animo hostem telis obruunt, nonnullis arpagones et manus ferreas extorquent, uiminea uasa ardentia in hostem demittunt, quae pestis Turcis maxime ineuitabilis erat (confertissimo enim hoste totus mons erat oppletus), uasa rotunda per decliuum montis se rotantia obuios quosque adurebant. Tum saxa ingentis magnitudinis deuoluunt, quae in subiectas petras per prona montis saepius incidentia maiore impetu ferebautur, atque cateruas

capere non posse (et longo tempore oppidum obsidere non audebat, quoniam acceperat a Venetis ad se opprimendum magnos apparatus fieri), bombardas quas fuderat in frusta concidere iussit, ut aes camelis exportari posset. Erat oppidulum, Dagnum nomine, a Scodra sex milia passuum distans, quod nostri in aduentu Turcorum, quoniam male munitum erat, supposito igne succensum dereliquerant. Huius castelli muros Bassa, ut aliquid fecisse uideretur, destruere et solo

ad se opprimendum magnos apparatus fieri), bombardas quas fuderat in frusta concidere iussit, ut aes camelis exportari posset. Erat oppidulum, Dagnum nomine, a Scodra sex milia passuum distans, quod nostri in aduentu Turcorum, quoniam male munitum erat, supposito igne succensum dereliquerant. Huius castelli muros Bassa, ut aliquid fecisse uideretur, destruere et solo aequare iussit. Quibus peractis,

siti confecti supra duo milia occubuerant. Nec aliquis oppidanorum, cum uiderent coniuges et liberos ante oculos deficere, animum ad deditionem conuertit. Et nisi obsidio soluta esset, quoniam iam in oppido aquae quod uix ad tres dies, modicum quiddam singulis distribuendo, sufficere poterat, non erat, decreuerant omnes uno impetu armati in hostem irruere et ibi, cum hoste uiriliter proeliando, sanguinem suum ulti occumbere. Itaque soluta obsidione omnes ad fluuium ruunt, desiderataque multis diebus aqua se satiant. Hic multi aqua repleti stupidi rigentibus membris statim mortui

solertius ac diligentius cuncta administrauit? Omnia enim consilia hostium praeoccupans, nullum locum inferendae iniuriae inimicis unquam reliquit. Proelia non minori audacia quam felicitate iniit et confecit. Patiens laboris, somni parcissimus, uictuque militari potius quam imperatorio contentus erat. Semper sollicitus et intentus ne hosti occasionem rei bene gerendae daret, ipse non cessans hostem aliqua insigni clade afficere. Nam praeter urbes captas et prouincias ab eo desolatas atque euersas multae naues onerariae

terra de matre creatus
Occubui telis, Phoebe superbe, tuis. De Daphne in laurum
Hęc laurus quondam uirgo Peneia Daphne
In lauro mulier, ni latuisset, erat. Io siue Isis
Isida nunc uocitant, pater Inacus Iona dixit:
Bosque fui Argoę tradita custodię.

cortina Sybillę
Olli certa nimis, sed cecinisse nocet. Bathus pastor
Hic lapis est index, sed si Cylenia furta
Desisset quondam prodere, Bathus erat. Aglauros
Aglauros pretio noctem depecta sororis
Duruit et nullas saxea quęrit opes.

Daphnidis Idei saxea fata docent. Salmacis et Hermaphroditus
Dum fuit ignotus tibi, Salmacis, Hermaphroditus,
Simplicis hic sexus Hermaphroditus erat. Mineides, Thebanę sorores
Facta est Mineis, dum despicit orgia Bacchi,
Nec uolucris nec mus, mus tamen et uolucris.

Thebanę sorores
Facta est Mineis, dum despicit orgia Bacchi,
Nec uolucris nec mus, mus tamen et uolucris. Ino, uxor Athamantis
Contemptrix Iunonis erat mater Melicertę
In mare cum nato se furiosa dedit. Athamas
Eolides Athamas lustrans indagine siluas
Confixit natum: credidit esse feram.

pugnatur. Scylla capilli
Fata secat, Minos Attica regna capit. Scylla
Scylla patrem fugiens fugiebat plumea Cyris.
Pone sequens natam Nysus alietos erat. Labyrintus et Minotaurus
Perplexum Labyrinthus iter, uarius Minotaurus.
Hoc est Pasiphes, Dedali at illud opus.

sani spreuit pręcepta parentis,
Improbus Icarię nomina fecit aquę. Perdix
Pręceps aeria Perdix dimittitur arce
Circinus inuentum serraque cuius erat. De Antheo ab Hercule superato
Antheus Herculea sublatus in aera dextra
Defecit: uictor, si cecidisset, erat.

arce
Circinus inuentum serraque cuius erat. De Antheo ab Hercule superato
Antheus Herculea sublatus in aera dextra
Defecit: uictor, si cecidisset, erat. De Męra, Proethi filia, a Ioue uitiata et a Diana interfecta
Cinthia, Proethidem quid curuo confodis arcu?
Parce, satis telum quod tulit illa Iouis!

Infernisque reos ignibus ille dabit. Supra portam urbis Tragurinę
Hoc prętoris opus Pizamani conspicis, hospes,
Dominico si uis noscere nomen erat.
Quęris qualis erat? Celebrarunt laudibus illum
Cum patribus populus cum populoque patres. De Sancto Christophoro
Christophorus

Supra portam urbis Tragurinę
Hoc prętoris opus Pizamani conspicis, hospes,
Dominico si uis noscere nomen erat.
Quęris qualis erat? Celebrarunt laudibus illum
Cum patribus populus cum populoque patres. De Sancto Christophoro
Christophorus plusquam cęlum gestauit in armo.

Domino Ioanni Baptistę de Molino Spalati prętori bene merito
Qui Christum profudit aqua Baptista uocatur
Atque eadem noster nomina prętor habet.
Alter sanctus erat, iustus nunc dicitur alter:
Ergo ut nominibus, sunt ita laude pares.
5  Illius est merces cęlum; speramus et istum
Consortem cęli participemque fore.
Tale bonum capiet, cum terram liquerit

ante,
10   Principe sub tali prospera cuncta fore. In laudem eiusdem
Si qua fides uatum, formosus Parthenopeius,
Prouidus ingenio dux Itacensis erat.
Inuicta uirtute ferox memoratur Achilles,
Hannibal armorum pręditus arte fuit.
5  Munificus Cęsar, Cicero sermone disertus,
Felici Croesus sorte beatus erat.
Tempora

Prouidus ingenio dux Itacensis erat.
Inuicta uirtute ferox memoratur Achilles,
Hannibal armorum pręditus arte fuit.
5  Munificus Cęsar, Cicero sermone disertus,
Felici Croesus sorte beatus erat.
Tempora temporibus ne cędant nostra uetustis,
Vnus, quę multis sunt data, Grittus habet:
Formosus, prudens, animosus, Marte probatus,
10   Largus opum, dulci nobilis eloquio.

Nec laudi consulis ipsa tuę?
Annulus e digito cecidit mihi: scilicet isto
Te falsum damno numen habere ferent!
Si sapis, hunc reddas, ne clamet turbaque dicat: 5
»Non erat hęc uerę pręda petenda deę!« In Periclem bona corporis sui iactantem
Attollit nimium te gloria uana, Pericles,
Quod celeri excurris plana per

Incepit doctis cum resonare modis.
Gaudebat tali Musarum coetus alumno:
Frigida nunc lachrymis irrigat ossa suis.
5  Nam mage maturum uitam si ferret in ęuum,
Vatibus antiquis annumerandus erat. Epitaphium Xarci Draxoeuii
Qui toties sęuum saturauit sanguine Martem
Obtulit et magno parta trophea Ioui,
Hic iacet insidiis

nec alte
Lęta tulit: fortes res decet ista uiros. Epitaphium eiusdem
Hic tumulata iacent Leonardi principis ossa,
Qui Lauredano sanguine natus erat.
Quam charus patribus, quam plebi gratus obisset,
Testata est lachrymis utraque turba suis.
5  Nam licet in centum uitam protenderit annos,
Visus perpropere est omnibus ille mori.

Tot bona nemo uni contulit ecclesię.
5  Correxit sacrę corrupta uolumina legis,
Exposuit ueterum mystica uerba patrum,
Errorum tenebras ueri splendore fugauit,
Assiduus recti doctor et autor erat,
Et Latię et Graię callebat Palladis artes,
Nouerat Hebraice Caldaiceque loqui. 10
His tamen ingenii magnis insignibus olim
Sancte actę uitę gloria maior erat.

Assiduus recti doctor et autor erat,
Et Latię et Graię callebat Palladis artes,
Nouerat Hebraice Caldaiceque loqui. 10
His tamen ingenii magnis insignibus olim
Sancte actę uitę gloria maior erat. Epitaphium Sanctę Catherinę
Passa rotas gladioque caput truncata tyrannum
Vici; sicque Deo sum modo iuncta meo.
Virginitas etiam dignam me

stabili fertque refertque rota.
Irus ut in Croesum, sic Croesus transit in Irum,
De misero locuplex, de locuplete miser. 60
Seruitio premitur dudum qui sceptra tenebat,
Sceptra tenens regnat qui modo seruus erat.
Denique cunctarum sunt magna uolumina rerum
Atque agitat uarias sors animosa uices.
65  Illo igitur nostrę mentes et uota ferantur
Est ubi perpetui mansio certa boni,

inuitus carmina nostra legit. Francisco Natali Marci Maruli responsio
Angebant, Francisce, mei me funera fratris,
Nulla quies lacrimis nec modus ullus erat.
Omnibus ex illis fuit hic charissimus unus
Quę quandoque animo grata fuere meo.
5  Non sic ipse suum dilexit Castora Pollux,
Eurialus Niso non ita gratus erat.
Illius affatu

Nulla quies lacrimis nec modus ullus erat.
Omnibus ex illis fuit hic charissimus unus
Quę quandoque animo grata fuere meo.
5  Non sic ipse suum dilexit Castora Pollux,
Eurialus Niso non ita gratus erat.
Illius affatu iocundo sępe fruebar,
Nullo me facto lęserat ille suo.
Promptus et urbanis fuerat disponere rebus
10   Et regere inde suos sedulus usque lares.
Illius cultu largo

Qui freti magicę uiribus artis erant.
Iudeos etiam lustralibus abluit undis:
10  Hinc Abiatari pertulit inuidiam.
Ipse Abiatarus mitris et honore superbus
Discipulis Christi durus et asper erat.
Hic igitur uerbis regem induxit Herodem
Innocuum ut rigido disecet ense caput.
15  Nec tamen iste necem sanctus passurus iniquam
Immemor officii uel pietatis erat:

Christi durus et asper erat.
Hic igitur uerbis regem induxit Herodem
Innocuum ut rigido disecet ense caput.
15  Nec tamen iste necem sanctus passurus iniquam
Immemor officii uel pietatis erat:
Dum trahitur, quendam tristi langore leuauit
Conspexit media quem recubare uia.
Post hęc occisi rapuit Hispania corpus:
20  Spiritus ętheria lętus in arce sedet.

In Principio« uidit et exposuit.
5  Commemorans pia gesta sui Dominique Deique
Veridico clarus fulget euangelio.
Ex Epheso Romam tractus feruente nequiuit
Lędi oleo: lętus, dum coqueretur, erat.
Exulat in Pathmo, cecinit tunc multa futura
10  Diuino edoctus rite ministerio.
Inde Ephesum rediens Drusianam suscitat, ipsum
Cratonem Christo fecit habere fidem.

Tunc baptizari seque suosque simul.
Hirthacus at regni post hęc successor amore
Egippo natę captus Iphigenię,
Dum sibi coniugio, sed frustra, posceret illam
20  (Nanque erat hęc Christo uirgo dicata Deo),
Iratus sancto, qui iam sacrauerat ipsam,
Transadigi orantis cuspide terga iubet.
Atque ita iustitiam retinens uitamque relinquens
Mattheus uitę dona perennis

habet.
Passus est anno a Dominica passione XVII. Iacobus Alphei
Alpheo genitore satus, cognomine Iustus
Moribus atque suis, hic Iacobus erat.
Extitit hic Dominęque nepos Dominique minister,
Sed Domini frater dictus ob effigiem.
5  Natus erat sanctus, sed sanctus coepit haberi
Cum coepit dubios promere barba pilos.

Alpheo genitore satus, cognomine Iustus
Moribus atque suis, hic Iacobus erat.
Extitit hic Dominęque nepos Dominique minister,
Sed Domini frater dictus ob effigiem.
5  Natus erat sanctus, sed sanctus coepit haberi
Cum coepit dubios promere barba pilos.
Carnibus abstinuit nec uini pocula sumpsit,
Nullo illi placuit tempore tonsa coma.
Non unguenta quidem fuerant nec

placuit tempore tonsa coma.
Non unguenta quidem fuerant nec balnea curę,
10  Sed sine fraude fides et sine labe pudor.
Huic licuit soli sanctorum sancta subire,
Hunc quę uelabat linea uestis erat.
Orandi huic usus submisso poplite creber
Callorum adduxit duritiem genibus.
15  Tempore quo calicem diuinaque pocula sumpsit,
Vllos esurum se negat esse cibos
Donec

Obiit anno a Dominica passione XLVII. Paulus
Ante quidem Saulus, Paulus post nomine dictus,
Ex Beniamina prodiit iste tribu.
Ciuis erat quondam Iudeę Giscalis urbis,
Nunc ciuis regni, Christe beate, Tui.
5  Illum tu, quoniam malefida mente furentem,
Contrita subito uerbere fronte domas.
Quique lupus fuerat, posthac mutatus

ille bono.
Passus est anno a Dominica passione XXXVII. Barnabas
Cypria progenies Barnabas atque Leuites
Luca teste sacro pneumate plenus erat.
Hic collega datus Paulo fuit urbeque Tharso
Inter se iuncti longius ire parant.
Adueniunt ipsam Antiochus quam condidit urbem, 5
Hic sanctas leges mira operando docent.

illis conditione pares,
15  Atque ideo uenisse quidem ut per deuia lapsos
Ad rectum reuocent religionis iter.
Mox Paulum iratum post quędam facta Ioanni,
Qui iam discipulus nomine Marcus erat,
Barnabas alio uertens uestigia liquit.
20  Non tamen improbitas dissociauit eos:
Hic pius, ille magis contra commissa seuerus
Extitit; aut nutus numinis istud erat,

iam discipulus nomine Marcus erat,
Barnabas alio uertens uestigia liquit.
20  Non tamen improbitas dissociauit eos:
Hic pius, ille magis contra commissa seuerus
Extitit; aut nutus numinis istud erat,
Vt per digressos peragratis pluribus orbis
Partibus in plures gratia sparsa foret.
25  Post hęc Barnabas Cypri docet et Salaminis
Matthei secum scripta sacrata ferens.

Et causam disces finis ab indicio.
Ille etenim potuit qui talia spernere multa
Contentus paruo, nunc bona summa capit.
Nunc fruitur cęlo, sed quo quoque tempore terras
Incoluit, mira dote beatus erat.
Mentis enim leuibus transcendens ęthera pennis 35
Non semel angelicos fertur adisse choros
Et sanctos uidisse patres, uidisse sedentem
Fulgentemque super culmina summa Deum;

iustius esse nihil.
Ergo sydereum merito conscendit Olympum
Et fruitur summis perpetuisque bonis. Augustinus
Augustinus erat stabilis defensio ueri,
Et certum falsi dogmatis exitium.
Ardua deplanans, dubiorum lubrica firmans,
Errorem a nostra depulit iste fide.
5  Credere mente Deo si uis magis ipse fideli,

Gregorius Pontifex Maximus
Pręsul Iulęę fuerat Gregorius urbis,
Cui datur inuito pontificalis honor.
Mens humilis fastum fugiebat, tam magis ille
Tanta superferri culmina dignus erat.
5  Tunc tamen efulsit melioris lumine uitę,
Cum magis eximio pręstitit officio
Accreuitque illi sanctorum gloria morum,
Auctus et est uerę religionis amor.
Maior

et gelido marmore tecta iacet,
Et mea decedens affecit corda dolore,
Corda sed hęc semper flere iubebat amor,
Milleque me uario iactabant turbine curę,
Illa sed unius nescia semper erat.
Quam quoque si nosset, nunquid non firma manerent,
Quę coluit semper iura pudicicię?
Quod nisi certa foret castę sententia mentis,
Dedecus hausisset illa, sed ipse necem.

Nosti quam subito mutantur gaudia luctu,
Alitis acta modo quam breuis hora fugit.
Confiteor graue sit damnum, grauior quoque poena,
Nonnullum ex charis occubuisse tuis.
»Frater erat« , dices. Carissima pectora fratris
Heu miser ipse gemo perpetuoque gemam!
Huius nomen erat quanta probitate fideque
Te docet et quali laude ferendus honos!
Quis dubitat clarę quod

graue sit damnum, grauior quoque poena,
Nonnullum ex charis occubuisse tuis.
»Frater erat« , dices. Carissima pectora fratris
Heu miser ipse gemo perpetuoque gemam!
Huius nomen erat quanta probitate fideque
Te docet et quali laude ferendus honos!
Quis dubitat clarę quod erat uirtutis amator,
Nobilis in bello nobiliorque toga?
Huic inerat gratę quędam pręstantia

erat« , dices. Carissima pectora fratris
Heu miser ipse gemo perpetuoque gemam!
Huius nomen erat quanta probitate fideque
Te docet et quali laude ferendus honos!
Quis dubitat clarę quod erat uirtutis amator,
Nobilis in bello nobiliorque toga?
Huic inerat gratę quędam pręstantia formę,
Ingenium, probitas consiliumque, decus.
Non sibi, sed patrię charisque uigebat

Iuuerat ignotos auxilioque suos.
Doctus, honoratę meruit pręconia uitę,
Mellifluum fundens semper ab ore fauum.
Adde quod ille quies studiorum, Marce, tuorum,
Ille tuis curis dulce leuamen erat.
Dum fuit hic, dulces Musarum expromere foetus,
Ęonidum poteras sollicitare nemus.
Sed quid ego hęc referens uulnus in uulnera condo
Et lachrymas lachrymis associare parem?

1.1.12   Et repetens missos reddidit echo sonos.
1.1.13   Cum dea suspirat, repetens suspirat et echo,
1.1.14   Echo simul tanti plena doloris erat.
1.1.15   Tityrus ad Musam coepit properare gementem
1.1.16   Et gregis oblitus ferre uolebat opem.
1.1.17   Te,

1.1.54   Et mala quae dudum noster alumnus habet.
1.1.55   Dormitans fuerat Parnaso in monte satelles,
1.1.56   Pluribus ex aliis qui mihi carus erat.
1.1.57   Hunc ego seruabam foelicia pocla ministrans,
1.1.58   Nectar et ambrosias pollicitansque dapes.
1.1.59   Munus

2.5.38   Gauderem extinctis tot mihi morte malis.
2.5.39   Nec te plorassem tantum, mihi frater adempte,
2.5.40   Cui Iacobo uite tempore nomen erat,
2.5.41   Nec gemerem ipse tuo fatali funere, frater,
2.5.42   Dimidium cordis, mi Nicolae, mei.
2.5.43   Alter bis denos

2.5.42   Dimidium cordis, mi Nicolae, mei.
2.5.43   Alter bis denos nondum perfecerat annos,
2.5.44   Me minor infoelix ipse Iacobus erat.
2.5.45   Lustra duo, qui maior erat, geminauit et unum
2.5.46   Addidit infoelix, cum periturus erat.

2.5.43   Alter bis denos nondum perfecerat annos,
2.5.44   Me minor infoelix ipse Iacobus erat.
2.5.45   Lustra duo, qui maior erat, geminauit et unum
2.5.46   Addidit infoelix, cum periturus erat.
2.5.47   Temperies celi uiciarat amara minorem,

2.5.44   Me minor infoelix ipse Iacobus erat.
2.5.45   Lustra duo, qui maior erat, geminauit et unum
2.5.46   Addidit infoelix, cum periturus erat.
2.5.47   Temperies celi uiciarat amara minorem,
2.5.48   Tabida quem subito perdidit ipsa lues.
2.5.49   Infoelix

2.7.2   Sed uolucri carmen flebile prebet opem.
2.7.3   Aurige, fortis currum qui rexit Achyllis,
2.7.4   Iam fesso cantus saepe leuamen erat.
2.7.5   Euridices coniunx uentos mulcebat et undas,
2.7.6   Spes erat hec Myniis ipse poeta uiris.
2.7.7   Et me

Achyllis,
2.7.4   Iam fesso cantus saepe leuamen erat.
2.7.5   Euridices coniunx uentos mulcebat et undas,
2.7.6   Spes erat hec Myniis ipse poeta uiris.
2.7.7   Et me solatur tenui mea fistula cantu,
2.7.8   Cum me forte dolor uel premit ipse labor.

Hieronymum Contarenum
2.13.1   Accipe, que nuper cecinit mea garrula Clyo,
2.13.2   Contarene tuis gloria Hieronyme!
2.13.3   Asper erat rigido castigans crimina uerbo
2.13.4   Stigmiferi frater relligione dei,
2.13.5   Asper et inculto tectus duroque cucullo,

2.13.4   Stigmiferi frater relligione dei,
2.13.5   Asper et inculto tectus duroque cucullo,
2.13.6   Asper nodoso funeque cinctus erat.
2.13.7   Aspera uox totam rumpens clamoribus aedem,
2.13.8   Asper erat dictis asperiorque sonis.
2.13.9   Hei tibi, cui

cucullo,
2.13.6   Asper nodoso funeque cinctus erat.
2.13.7   Aspera uox totam rumpens clamoribus aedem,
2.13.8   Asper erat dictis asperiorque sonis.
2.13.9   Hei tibi, cui sudant uitiis precordia nigris,
2.13.10   Clamabatque, tibi, turpis auare, caue!

2.26.6   Plurimus ascendens sydera adusque sonus.
2.26.7   Hoc pro natali ueluti rhedarius axis
2.26.8   De Cereris grano melleque factus erat.
2.26.9   Et piper hunc condit, mandentia labra quod urit,
2.26.10   Ornabatque cibos ipsa medulla nucis.

2.27.7   Nec tibi sit durum. sacros deponere fasces,
2.27.8   Nec durum manibus ponere sceptra tuis.
2.27.9   Consulibus sic moris erat, Tristane, Quiritum
2.27.10   Ponere regales, quas habuere, manus.
2.27.11   Hac tibi lege graues licuit deponere fasces,

2.27.12   Scipio, Romanae gloria magna toge.
2.27.13   Sic licuit magno Ciceroni cedere quondam,
2.27.14   Quamuis perpetuo consule dignus erat.
2.27.15   Maiorum exemplo liceat tibi cedere, rector,
2.27.16   Atque animum uertas ad meliora tuum.

malos.
2.29.13   Delia, te cultus cantat, formosa, Tibullus
2.29.14   Et dolet ingratas semper habere faces.
2.29.15   Non erat ille dolor uatis sine uulnere ceco,
2.29.16   Attamen ille dolor plenus amoris erat.
2.29.17   Naso, pulsus eras patria cariturus, amicis,

2.29.14   Et dolet ingratas semper habere faces.
2.29.15   Non erat ille dolor uatis sine uulnere ceco,
2.29.16   Attamen ille dolor plenus amoris erat.
2.29.17   Naso, pulsus eras patria cariturus, amicis,
2.29.18   Sollatio multo, coniuge et ipse tua.
2.29.19   Ille

2.29.62   Pro patria pugnans pro domibusque suis.
2.29.63   Currebatque simul cum fundis rustica pubes
2.29.64   Praestoque cum tellis aduena miles erat.
2.29.65   Pugnabant patrii, dirus pugnabat et hostis,
2.29.66   Plurima sunt Turcis uulnera fixa uiris.
2.29.67   Ter

2.29.65   Pugnabant patrii, dirus pugnabat et hostis,
2.29.66   Plurima sunt Turcis uulnera fixa uiris.
2.29.67   Ter conatus erat nostras inuadere turmas,
2.29.68   Ter nostris Turcus Martia terga dedit.
2.29.69   Ad sua festinat compulsus uerbere castra

2.29.68   Ter nostris Turcus Martia terga dedit.
2.29.69   Ad sua festinat compulsus uerbere castra
2.29.70   Noster ager Turco milite plenus erat.
2.29.71   Impius ille furens uillas dedit ignibus omnes
2.29.72   In cinerem uersa est rustica tota domus.

De morte Virgilii
2.31.1   Que mors Virgilium potuit sic perdere magnum,
2.31.2   Heu, qui diuino carmine magnus erat?
2.31.3   Sydera namque reor toto lucentia celo
2.31.4   Et lunam fatis condoluisse suis.
2.31.5   Credo ego lugubres

3.1.28   Sisgoreo dicas, lector amice, uale!"
3.1.29   Nunc me restituit nostre deus ille saluti,
3.1.30   Virgine qui natus, qui cruce passus erat.
3.1.31   Thura feram et grano fumabunt templa Sabeo
3.1.32   Atque canam nostro carmina grata deo.
3.1.33   Tu, decus Ambrosi

3.6.26   Que miserum crucias et sine lege uides?
3.6.27   Non cernis nigrum me, patria terra, Sinonem,
3.6.28   Famosa certe qui cruce dignus erat,
3.6.29   Nec me damnasti Paridem uirtute carentem,
3.6.30   Nam fueram semper tyro, Minerua, tuus.
3.6.31   Delia nulla

3.6.52   Quos mirata fuit denique prisca fides.
3.6.53   Lelius in sacro semper uiuebat amore,
3.6.54   Scipio testis erat tempus in omne grauis.
3.6.55   Aonides, nimium nostros lacerastis honores,
3.6.56   Parcite Pyerio, parcite, queso, uiro!

3.10.6   Quas paris officio, Paule serene, tuo.
3.10.7   Magnanimus Veneta tu dux in classe fuisti
3.10.8   Et tua cum magna laude triremis erat.
3.10.9   Miles erat fortis, qui remo pelleret undas
3.10.10   Et qui barbaricis bella cruenta daret.
3.10.11   Est

serene, tuo.
3.10.7   Magnanimus Veneta tu dux in classe fuisti
3.10.8   Et tua cum magna laude triremis erat.
3.10.9   Miles erat fortis, qui remo pelleret undas
3.10.10   Et qui barbaricis bella cruenta daret.
3.10.11   Est honor iste tuus, nam, si dormisset Vlixes,

3.11.24   Sentit ut in magno uulnera facta rogo.
3.11.25   Sceue Cupido, Iouem domuisti uulnere ceco,
3.11.26   Miles erat quando Iuppiter ipse tuus.
3.11.27   Tu ductor Martis Mauortia pectora laedis,
3.11.28   Vulneris et tanti testis Apollo fuit.

3.11.66   In Veneris lecto Martia corda domas.
3.11.67   Cecus amor docuit fratrem te, Biblis, amare,
3.11.68   Vita tibi turpis, mors quoque turpis erat.
3.11.69   Tu Myrram uetito perdis sub amore, Cupido,
3.11.70   Patris in amplexu nata nephanda fuit.
3.11.71   Egregius

3.11.70   Patris in amplexu nata nephanda fuit.
3.11.71   Egregius forma contactus amore Hiacynthus
3.11.72   Turpiter ex puero foemina factus erat.
3.11.73   Legeque nature quamuis damnata uoluptas
3.11.74   Est concessa tamen lege, Cupido, tua.
3.11.75   Lex tua

3.12.1.10   Ordinibus priscis conuenit ordo nouus.
3.12.1.11   Prima dies Iani toto celeberrima mundo est,
3.12.1.12   Qua deus incisa carne puellus erat.
3.12.1.13   Nomen et excelsum nostre tulit ille salutis,
3.12.1.14   Vera salus Iesus nomine dictus erat.

3.12.1.12   Qua deus incisa carne puellus erat.
3.12.1.13   Nomen et excelsum nostre tulit ille salutis,
3.12.1.14   Vera salus Iesus nomine dictus erat.
3.12.1.15   Nec se iam tanto iactabit nomine quisquam,
3.12.1.16   Nomen ad hoc semper flectitur omne genu.

3.12.2.8   Tempus et hoc inter maxima festa cano.
3.12.2.9   Vndenaque die geminata mense sub isto
3.12.2.10   Clauiger in sacra sede triumphus erat.
3.12.2.11   Ter octaua dies numero numerata sub isto
3.12.2.12   Sortibus electum lux dabit ista nouum

3.12.3.10   Instituitque sacrum, Christe benigne, cibum.
3.12.3.11   Illa dies colitur lachrymoso plena dolore,
3.12.3.12   Qua deus humano corpore passus erat.
3.12.3.13   Vulnera flete dei mecum, mare, sydera, tellus,
3.12.3.14   Lugeat et nigra flamen in ecclesia.

3.12.3.16   Ipse creatoris flebo poeta necem.
3.12.3.17   Christe, tui nobis lux est ueneranda sepulchri,
3.12.3.18   Mors tua sed nostre uita salutis erat.
3.12.3.19   Diuino radio festum pascale refulget,
3.12.3.20   Quo deus in proprio funere uictor erat.

3.12.3.18   Mors tua sed nostre uita salutis erat.
3.12.3.19   Diuino radio festum pascale refulget,
3.12.3.20   Quo deus in proprio funere uictor erat. Aprilis
3.12.4.1   Martius Aprilem generat, quo prata

3.12.12.10   Ad decus electi, uulnera qui tetigit.
3.12.12.11   Nempe diem natalis habet uigesima quinta,
3.12.12.12   Quo deus intacta uirgine natus erat.
3.12.12.13   Stephanus inmensum sequitur natalis honorem
3.12.12.14   Nomine pro Christi plurima saxa ferens.

Amicicia. Laban hostili animo persecutus Iacob cum apprehendisset, inierunt amiciciam inter se 5 . Ioseph pientissimus erga fratres, magis tamen erga Beniamin, quia sibi uterinus erat 8 . Iudas se offerebat, ut Beniamin dimitteretur, ne pater dolore confectus deficeret. Diliges amicum sicut te ipsum 17 . Charitas erga proximum 28 . Ionathas

animam suam 45. 46 . Idem firmauerunt inter se foedus iam tertio 47 . Heliseus sequebatur Heliam etiam ipso inuito 62 . Raguel Tobiam osculatur cognito quod consobrini sui erat filius; Anna et Sara ex teneritudine flent 91 . Psalmus: Ad te, Domine, clamabo- contra simulatores amicicię imprecatur 110 . Psalmus CXXXIX: Inter alia petit liberari ab amicis fictis

223 . Auxilium petitur contra inimicos. Psalmus LXVIIII 114 . Item Psalmus LXX 114 . Auxilium meum a Domino, Psalmus CXX. Nisi quia Dominus erat in nobis, cum exurgerent. Psalmus CXXIII 121 . Petit se protegi a periculo inimicorum. Psalmus CXLIII 124 . Frater adiuuans fratrem 130 .

Iniquitas Sodomę pręter cętera: manum egeno et pauperi non porrigebant 187 . Item de auaritia eorum 189 . Lac comedebatis et lanis operiebamini, et quod crassum erat occidebatis, gregem autem meum non pascebatis 191 . Non comedere morticinum nec captum a bestia, est non rapto uiuere nec de illicitis 196 . Aurum suum et argentum suum fecerunt sibi idola et interierunt

60 . Helias ad Ochoziam qui se comprehensum miserat, ultro se ei offerens prędixit mortem ei iam imminere 62 . Ozias pręsumpsit, ut adolere uellet super altare thimiamatis, quod sacerdotum erat; lepra percutitur 80 . Audax ad malum 128 . Iustus confidit 131 . Qui amat periculum, in illo peribit 141 .

liberatur, accusatores innocentes ad mortem damnantur 226 . Menelaus accusatus e turri iussu regis pręcipitatur 228 . Nicanor, cum diligeret Iudam, suspectus regi iubetur eum comprehendere; accusatus enim erat apud regem. Alchimus sacerdos accusat Iudeos seditionis coram rege 229 .
Appetitus. Immaculatus cui non dominatur concupiscentia. Psalmus XVIII

quia manducastis ex panibus, et saturati estis VI. Mercenarius uidet lupum uenientem, et dimittit oues, et fugit X. Iudas: Quare hoc unguentum non uenditur CCC denariis, et datumm est egenis- non quia de egenis pertinebat ad eum, sed quia fur erat et loculos habens XII. Nunc etiam Christus quodammodo apud auaros mortificatur in paupere famem patiente XVIII.
Aduersa. De cęco a natiuitate dicitur: Neque hic peccauit neque parentes eius,

De cęco a natiuitate dicitur: Neque hic peccauit neque parentes eius, ut cęcus nasceretur, sed ut manifestentur opera Dei in illo. Igitur non semper propter peccata ueniunt aduersa IX. Facta autem sunt encenia in Hierosolimis, et hyems erat. Et ambulabat Iesus in templo, in porticu Salomonis. Satagas tu quoque dum hyems imminet, id est uita pręsens turbinibus iniquitatis concussa spiritales/ encenias tui templi celebrare, semper renouando te ipsum et ascensiones in corde tuo disponens. Tunc Iesus exit

cadere perturbationem animorum etc. Turbetur plane animus Christiani non miseria, sed misericordia XIII.
Apostoli. Tu es Simon, filius Ioanna; tu uocaberis Cephas, quod interpretatur Petrus. Erat Philippus a Bethsaida, ciuitate Petri et Andreę I. Apostoli XII quia per quattuor cardines mundi Trinitatem fuerant denunciaturi VI. Apostoli prius serui, deinde filiolli, postmodum fratres XIII. Insufflauit et dixit eis:

magnitudo 332 . Carebat enim amicis fidisque hominibus, quo nullum maius est argumentum uel improbitatis, si desint, uel probitatis, si adsint 333 . Non enim per uulgarem mercenariamque beniuolentiam factus erat amicus, sed per liberalis disciplinę communionem, cui certe uni, qui sapit, plus adhibet fidei quam ulli aut animorum coniunctioni aut corporum consanquinitati 333 .
Adulatio.

53 . Auaritia quomodo corpus animumque uirilem effeminat 21 . Parcus unde denominatus sit 27 . Fabricius Luscinus Publio Cornelio Ruffino, auarissimo homini inimicus erat, et tamen ei in petendo consulatu fauit, quod bellator bonus esset. Et mirantibus, cur id egisset, "malo", inquit, "compilari quam uenire" 29 . Nolani Vergilio noluerunt concędere, ut aquam in propinquum rus duceret, et ipse nomen

esset. Et mirantibus, cur id egisset, "malo", inquit, "compilari quam uenire" 29 . Nolani Vergilio noluerunt concędere, ut aquam in propinquum rus duceret, et ipse nomen Nolę de carmine suo derasit dicens: Et uicina Veseuo ora iugo, ubi erat: Nola iugo 49 . Laberii uersus sub persona auari sumptum filii in luxuriam effusi deplorantis 59 . Demosthenes ab aduersario pecunia corruptus tacuit, clienti synanchen se habere simulans

Amicicia inter Theseum et Perithoum 4 . Lex Solonis sine filiis decedenti ius constituendi hęredis, quem uellet, concessit, pręferens amiciciam propinquitati et gratiam necessitati 23 . Nemo erat natura tam aspera et difficili, quem Alcybiades sua comitate non sibi beniuolum redderet 32 . Xantippi, Periclis patris, canis abeuntis domini desiderio in mare insiluit, natando triremem consecutus et in Salaminem delatus expirauit; eo

anima sit corpus tenuibus partibus per totam congregationem seminatum. Vires animi. Animam dissipari. Anima corporea 104 . Habitaculum. Diogenes sub porticu habitans Athenienses aiebat sibi condidisse habitaculum. Idem dolium, quod in Metroo erat, pro domo habuit 55 . Democritum adeo fuisse studiosum, ut cella se includeret 92 .
Aduersa. Alexander epistulas Athenas ad Antipatrum miserat per

De aquarum uenis 323 .
Audacia. Themistoclis uox: Initium uincendi esse fiduciam 132 . Pori signa in pugna amittere capitale erat 229 . Neoptolemi filii ab hostibus interempti nece audita Pyrrhus: Tardius, inquit, quam timui 251 . Flaminii in hoste audacia 270 . Ingressus inimicorum castra,

399 . Auxilium meum a Domino qui fecit clum et terram 409 .
Adulatio. Malum dicit bonum et bonum malum 17 . Quod crassum erat, occidebatis 88 . Obsequium amicos, ueritas odium parit 205 . Si te lactauerint peccatores 256 . Vir iniquus lactat amicum suum 272 .

12 . Eleazar iussit, ut quę per flammam transire possint, flamma purgentur, cętera aqua 25 . Die III. transierunt Iordanem, quoniam baptisma in nomine sanctę Trinitatis perficiendum erat 31. Helias quattuor hidrias aquę ter infudit super ligna holocausti, et inuocato Deo Abraham, Isaac et Iacob cecidit ignis et uorauit holocaustum 60 . Naaman leprosus septies lauit in Iordane, et mundatus est a lepra

subditos Deo comendemus XXIIII. IOANNES
Bonus. De Nathanael: Ecce uere Israelita, in quo dolus non est I. De Ioanne Baptista: Ille erat lucerna ardens et lucens; uos autem uoluistis ad horam exultare in luce eius V. Sancti homines dii appellati in Scripturis X. Siquis ambulauerit in die, non offendit, quia lucem huius mundi uidet; si autem ambulauerit in nocte,

renatus fuerit ex aqua et spiritu, non potest introire in regnum Dei. Quod baptisma non potest repeti. Augustinus. Quomodo natiuitas spiritalis carnali comparetur. Figurę: Heliseus eduxit de aqua, ferrum. Iudei mare Rubrum transierunt. Naaman Syrus in Iordane purgatus est. Erat Ioannes baptizans in Ennon iuxta Salim, qui aquę multę erant illic III. Piscina probatica. typus baptismi: illic sanabantur corpora, hic animę; illic operatio angeli, hic Spiritus Sancti V. Natatoria Syloe in qua

illic sanabantur corpora, hic animę; illic operatio angeli, hic Spiritus Sancti V. Natatoria Syloe in qua cęcus uisum recepit signat baptisma per quod genus humanum a natiuitate cęcum illuminatur IX. Abiit iterum trans Iordanem, ubi erat Ioannes baptizans, et mansit illic, id est transiit de Iudea ad baptizatos ex gentibus X. Iam uos mundi estis propter sermonem, quem locutus sum uobis. Augustinus: Accedit uerbum ad aquę elementum et fit sacramentum. Vnde ista tanta uis aquę, ut corpus

militare, ne sepius repugnantes efficiantur bellicosi 12 . Non licebat inscribi in sepulchrum nisi eius qui fortiter in bello occubuisset 14 . Ante pugnam et pericula subeunda, deos consulere mos erat 47 . Marius ad temere dimicandum cogi non poterat 137 . Ingenium plus posse quam uires. Sertorius ingenio confecit, quod armis non potuit 144 . Noctu pugnare apud

Bonitas. Pedaretus non electus in numero trecentorum lętatus dicitu r, quod trecentos se meliores ciuitas haberet. Brasidę mater filium efferentibus prę cęteris, bonum fuisse assensit, sed multos Lacedemone illo esse meliores dixit. Qui melior erat, non qui fortior, principem constituebant 14 . Virtus facit, ut non solum opera laudentur, sed etiam ametur autor 50 . Aristidis constantia, modestia, ęquitas 86 .

eorum, quę mortales appetunt, summum bonum sit 56 . Virtus bona, sed non summum bonum 57 . De iustitia, quę aureo sęculo in terris fuisse dicitur 103 . Virtus non erat, si non esset uitium, cui repugnaret 105 . Iustitia non potest uideri, sed haberi 105 . Quod expetibilius est bonum esee et malum putari quam malum esse et uideri bonum 109 .

Vrbes ad effugium homicidę, qui nolens occiderit 28 . De eodem 33 . Neemias, princeps in terra Iuda, annis XII pensionem, quę ducibus debebatur, non exegit, quia attenuatus erat populus 86 . Cyrus dimisit Iudeos; iuuit ut ędificent templum; uasa quę transtulerat Nabuchodonosor, restituit 88 . Multo minora exigeris a Deo quam meretur iniquitas tua

uestimenta sua in uia XIX. Domine, tecum paratus sum in carcerem et in mortem ire. Petrus sequebatur a longe et ingressus est atrium XXII. Surgens cucurrit ad monumentum et procumbens uidit linteamenta sola posita. Non ne cor nostrum ardens erat in nobis, dum loqueretur in uia et aperiret nobis Scripturas XXIIII.
Crudelis. Genimina uiperarum III. Sacerdos et Leuita uulnerati iacentis in uia non sunt miserti, sed uiso

Petrus: Domine, ad quem ibimus? Verba uitę ęternę habes VI. Siquis sitit, ueniat ad me, itemet bibat etc. VII. Dixit Thomas Didymus ad condiscipulos: Eamus et nos, et moriamur cum eo. Maria autem, cum uenisset ubi erat Iesus,uidens eum cecidit ad pedes eius XI. Maria accepit libram unguenti nardi pistici preciosi, et unxit pedes Iesu, et extersit pedes eius capillis suis, et domuus impleta est ex odore unguenti. Appropinquante Iesu Hierusalem, procedunt obuiam clamantes:

non seruat XIIII. Sicut dilexit me Pater, et ego dilexi uos; manete in dilectione mea etc. XV. Caritas Marię Magdalenę quęrentis Iesum ad monumentum XX. Vt audiuit Petrus quia Dominus est, tunica succinxit se, erat enim nudus, et misit se in mare; alii autem discipuli nauigio uenerunt XXI.
Cibus et potus. Discipuli eius abierant in ciuitatem, ut cibos emerent. Ego cibum habeo manducare, quem uos nescitis. Nunquid aliquis

Cibus et potus. Discipuli eius abierant in ciuitatem, ut cibos emerent. Ego cibum habeo manducare, quem uos nescitis. Nunquid aliquis attulit ei manducare? Considerandum quod cibos ab aliis oblatos Dominus solitus erat suscipere, ut deferentes meritum consequerentur, simu nos instruens non erubescere paupertatem. Proprium est doctorum alios habere procuratores ciborum, ut ipsi uerbi ministrationi tantummodo incumbant IIII. Panes tantum ordeaceos habuerunt apostoli, quando

Argus Inois in uaccam uersę I . Tauri ignem spirantes et draco custodes pellis aureę VII .
Curiosus. Cornix contra edictum Mineruę cistellam, in qua Erictonius erat, inspexit et uulgauit, Aglaura aperiente cistellam. Hanc dea in saxum mutauit, illam a comitatu suo expulit II . SENECA

haberent, improbos fieri animaduertentes, unum tantum delegerunt, quem eo mitterent commertii causa, ne cęteri corrumperentur 84 .
Crudelitas. Nec hostem pręlio lacesere nec ferire fas erat nisi militari sacramento astrictis 77 . Romani duos uiros et duas mulieres uiuentes obruerunt. Barbaris mos erat homines diis immolare 80 . Hamaxocylistę inter Megarenses pessimi Peloponnesios ad

Crudelitas. Nec hostem pręlio lacesere nec ferire fas erat nisi militari sacramento astrictis 77 . Romani duos uiros et duas mulieres uiuentes obruerunt. Barbaris mos erat homines diis immolare 80 . Hamaxocylistę inter Megarenses pessimi Peloponnesios ad solemne spectaculum euntes curru euersos in paludem detruserunt 87 . Cibus ac potus. Institutum ut mulieres

ante solis occasum die uno mille stadium iter emensus 89 . Lucullus longinqua emensus 13 . Cęsar 52 . Consilium secretum esse oportere. Ideo Consi ara sub terra posita erat in Circo Maximo Romę 7 . Diana Aristobula, id est optime consulens 143 . Tonitru audito comitia dissolui solita 68 .

Zeno uescebatur perlibenter ficubus recentibus et siccis 63 . Rogatus, cur, seuerus cum esset, in conuiuio tamen hilaresceret, "et lupini", ait, "cum sint amari, perfusi tamen aqua dulcescunt. Erat simplicissimi uictus crudisque tantum cibis utebatur et tenui pallio. Philemon de illo: "Esuriem docet, et discipulos capit" 65 . Pithagoras primus athletas nutrisse carnibius, antea caricis et molli caseo nutriri

Piscibus duratis aut belluarum Oceani carnibus uescuntur 231 . Volones non nisi stantes cibum capiebant 283 . Sueui uino abstinent 373 . Nefas erat Britannis leporem, gallinam aut anserem gustare; alebant tamen uoluptatis gratia. Mediterranei plerique lacte et carnibus sine frumenti usu uictitant 374 . Repertum a Cęsarianis quoddam radicis genus, ex qua ad leuandam inopiam panem

Parasti cibum illorum 367 . Holocausta medullata offeram tibi 367 . Melchisedech sacrificium 374 . Panis cęli. Panis angelorum. Adhuc esca eorum erat in ore 378 . Dilata os tuum, et implebo illud 380 . Et cibauit illos ex adipe frumenti 381 . Quia oblitus sum manducare panem meum

DE FINIBVS
Deformis. Natura corporis uitia occulta esse uolumus 75 .
Dolus. Publius Sextillius Ruffus hęreditatem, ut rogatus erat, negauit ad filiam pertinere 24 . Quam improbe faciat qui alterum non admonet de periculo, licet sibi utile sit 25 .
Diuitię. Ad uirtutes pecunia dux

II. Ioannes: Qui autem post me uenturus est, fortior me est. Baptizato Iesu cęli aperti sunt, Spiritus Sanctus in specie columbę apparuit, uox Patris de cęlo audita est III. Demoniacos, lunaticos, paraliticos curauit IIII. Admirantur super doctrina eius. Erat docens sicut potestatem habens VII. Descendens de monte leprosum curauit, Capharnaum seruum centurionis paraliticum, socrum Petri domi febricitantem tactu manus sanauit. Demonia uerbo eiecit. Venti et mare obediunt ei. Demonia eum confitentur filium Dei, et se ab eo ante

cor tuum. Non potestis Deo seruire et mamonę VI. Nolite possidere aurum etc. X. Semen cecidit in spinis XIII. Quid prodest homini, si mundum uniuersum lucretur etc. aut quam dabit commutationem pro anima sua? XVI. Cum audisset adolescens, abiit tristis. Erat enim habens multas possessiones. Difficile diues intrabit in regnum cęlorum. Facilius camellus per foramen etc. XIX. Eiecit Dominus uendentes et ementes de templo XXI. Inuitati abierunt, alius in uillam suam, alius ad negociationem suam XXII.

Qui fuerit in tecto, et uasa eius in domo, non descendat tollere illa; et qui in agro, similiter non redeat retro. Memores estote uxoris Loth XVII. Domus mea domus orationis est. Vos autem fecistis eam speluncam latronum XIX. Templum quod lapidibus bonis et donis exornatum erat, destructm est, et non est relictus lapis super lapidem. Cum uideritis circumdari ab exercitu Hierusalem, tunc scitote quia appropinquauit desolatio eius XXI.
Debitum. Cui multum datum est, multum quęretur ab eo;

est mundum I. Nomen Iesu gloriosum etc. II. Salutare quod parasti ante faciem omnium populorum, id est Christum incarnatum: lumen ad reuelationem gentium et gloriam plebis tuę Israel II. Puer autem Iesus crescebat etc. plenus sapientia, et gratia Dei erat in illo. Annorum XII sedit in medio doctorum; stupebant super prudentia et responsis eius. Iesus proficiebat sapientia, et ętate, et gratia apud Deum et homines II. Volebant pręcipitare eum, ipse autem per medium illorum ibat IIII./ Stupebant in doctrina eius, et in

in illo. Annorum XII sedit in medio doctorum; stupebant super prudentia et responsis eius. Iesus proficiebat sapientia, et ętate, et gratia apud Deum et homines II. Volebant pręcipitare eum, ipse autem per medium illorum ibat IIII./ Stupebant in doctrina eius, et in potestate erat sermo ipsius. Demonia exibant clamantia: Tu es filius Dei, quia sciebant ipsum esse Christum IIII. Paralitico dimittit peccata V. Vt cognouit Iesus cogitationes eorum V. Omnis turba quęrebat eum tangere, quia uirtus de illo exibat et sanabat omnes VI. Suscitauit uiduę

inclinauit se, et prospexit in monumentum, et uidit duos angelos etc. XX.
Diabolus. Vos ex patre diabolo estis etc. Ille homicida erat ab initio, et in ueritate non stetit, quia non est ueritas in eo etc. VIII. Fur non uenit nisi ut furetur, et mactet, et perdat. Lupus rapit et dispergit oues X. Venit enim princeps mundi huius, et in me non habet quicquam XIIII.

ueritas in eo etc. VIII. Fur non uenit nisi ut furetur, et mactet, et perdat. Lupus rapit et dispergit oues X. Venit enim princeps mundi huius, et in me non habet quicquam XIIII.
DEVS. In principio erat Verbum etc. Deum nemo uidit unquam; unigenitus Filius, qui est in sinu Patris, ipse enarrauit. Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccatum mundi. Ego uidi et testimonium perhibui, quia hic est Filius Dei. Quem scripsit Moyses in Lege et prophetę, inuenimus Iesum,

quia Patrem uidit quisquam nisi is qui est a Deo, hic uidit Patrem. Et nos credimus, et cognouimus quia tu es Christus Filius Dei VI. A me ipso non ueni, sed est uerus qui misit me, quem uos nescitis VII. Non ne Scriptura dicit, quia ex semine Dauid et de Bethlem castello, ubi erat Dauid, uenit Christus? Ministri interrogati, quare non adduxerunt eum, responderunt: Nunquam sic locutus est homo, sicut hic homo loquitur VII. Ego sum lux mundi. Solus non sum, sed ego et qui misit me, Pater. Si me sciretis, forsitan et Patrem

imperium in secula sęculorum. Amen V. PETRI II: Hic est Filius meus dilectus etc. Hanc uocem nos audiuimus de cęlo allatam, cum essemus cum ipso in monte sancto I. IOANNIS I: Et uidimus, et testamur, annunciamus uobis uitam ęternam, quę erat apud Patrem, et apparuit nobis. Deus lux, et tenebrę in eo non sunt ullę I. Hic est, qui uenit per aquam et sanguinem, Iesus Christus, et Spiritus est qui testificatur quoniam Christus est ueritas, quoniam tres sunt qui testimonium dant in cęlo: Pater, Verbum et Spiritus

et hi tres unum sunt. Et scimus quoniam Filius Dei uenit, et dedit nobis sensum, ut cognoscamus Deum uerum, et simus in uero Filio eius. Hic est uerus Deus, et uita ęterna V. APOCALIPSIS: Ego sum a et w, principium et finis, dicit Dominus Deus, qui est, et qui erat, et qui uenturus est, Omnipotens. Ego sum primus et nouissimus, et uiuus, et fui mortuus, et ecce sum uiuens in sęcula sęculorum, et habeo claues mortis et inferni I. Sanctus et Verus, qui habet clauem Dauid III. Ecce sedes posita erat. Qui

qui erat, et qui uenturus est, Omnipotens. Ego sum primus et nouissimus, et uiuus, et fui mortuus, et ecce sum uiuens in sęcula sęculorum, et habeo claues mortis et inferni I. Sanctus et Verus, qui habet clauem Dauid III. Ecce sedes posita erat. Qui sedebat, similis erat iaspidis et sardonis; iris in circuitu sedis smaragdina, et XXIIII seniores sedentes...VII lampades ardentes ante thronum, quę sunt spiritus Dei, mare uitreum, quatuor animalia etc. IIII. Ecce uicit leo de tribu

est, Omnipotens. Ego sum primus et nouissimus, et uiuus, et fui mortuus, et ecce sum uiuens in sęcula sęculorum, et habeo claues mortis et inferni I. Sanctus et Verus, qui habet clauem Dauid III. Ecce sedes posita erat. Qui sedebat, similis erat iaspidis et sardonis; iris in circuitu sedis smaragdina, et XXIIII seniores sedentes...VII lampades ardentes ante thronum, quę sunt spiritus Dei, mare uitreum, quatuor animalia etc. IIII. Ecce uicit leo de tribu Iuda, radix Dauid,

super equum album et habens arcum, data est ei corona, et exiuit uincens ut uinceret VI. Vidi alterum angelum ascendentem ab ortu solis, habentem signum Dei uiui etc. VII. Vidi angelum fortem descendentem de cęlo, amictum nube, et iris in capite eius; et facies eius erat ut sol, et pedes eius tanquam columna ignis etc. Iurauit per uiuentem in sęcula sęculorum, qui creauit cęlum et ea quę in eo sunt, et terram et ea quę in ea sunt. Ecce Agnus stabat super montem Syon XIIII. Cum Agno pugnabunt, et Agnus uincet illos,

etc. XVI.
Degener. AD GALATAS: Sic stulti estis, ut, cum spiritu coeperitis, nunc carne consummemini III. PETRI II: Melius enim erat illis non cognoscere uiam iustitię quam post agnitionem retrorsum conuerti ab eo quod illis 2 /traditum est, sancto mandato. Contigit enim eis illud ueri prouerbii: Canis reuersus ad uomitum, et: Sus lota in uolutabro luti II. APOCALYPSIS: Et uidi

ponentibus, eo quod Alcyone et Ceix, eius maritus, Luciferi filius, suus nepos, in eas auiculas uersi sunt XI . Priapus, hortorum numen, fuit ex Lampsaco, urbe Hellesponti. Huic erat asellus uictima. Lothidę nymphę dormienti insidiatus frustra dicitur. Nam illa rudente asello excita effugit, ac ne ille fugientem consequi posset, uersa est in lothon arborem. Cuius trunco infixa inhęsit Driope, quod ramum eius ausa fuit decerpere

a Dedalo e muro deturbatum in uolucrem sui nominis mutauit VIII . Diana, Iouis et Latonę filia, Acteonem, qui nudam casu aspexit, uertit in ceruum III . Cum Proserpina erat ad Pegusam lacum Ęthnę, cum rapta est a Dite. Affuit Aretusę Alpheum fugienti et sub terra raptam in insulam Sicilię Ortygiam misit. Bello Gygantum Typhonem timens uersa est in felem V . Cum fratre Apolline sagittis occidit filios

uno et proprio habet actu, distribuit omnibus, capit a nullo 380 . Infinitas Dei superat temporis infinitatem 386 . Pater et Filius 390 . Vtrum Deus, quia facturus erat omnia, cuncta cognouit? Non 390 . Deus in se ipsum respiciens nouit omnia 390 . Plato Deum comparat soli. Ioannes: Videbimus Deum sicuti est 395 . Deus principium,

PROBLEMATA PLVTARCHI
Dolus. Chalcidenses uel Eoles pueros interfecerunt, qui iocis decepti pugillum terrę dederant Choto. Quo accepto ibi regnaturum responsum erat 84 .
Donum. Quid est quod uir ab uxore, uxor a uiro dono aliquid accipere prohibentur 74 .

Debitum. Pecuniam exactus, exigor portorium 91 . In eum qui soluendo non est, membrorum amputatio 117. 118 . Dies iusti XXX dati debitori, ut pecuniam conquireret. Erat item ius paciscendi, et si pacti non essent, habebantur in uinculis dies LX, demum capite puniebantur 118 . VITĘ PLVTARCHI
Deformis Philopemen

61 .
Diuitię. Aurei torques. Vestis auro distincta, tunicę gemmis adornatę 2 . Opes regias Persę gazam uocant. Regia pecunia, quę Damasci erat, proditur Alexandro 7 . Summa pecunię signatę talentorum duo milia et sexaginta, facti argenti pondus quingenta, ęquabat 7 . Arbella Alexandro traditur cum Darii gaza

172 . Deus amarus et dulcis, non sibi, sed patientibus 175 . Lux et gloria Dominus 176 . Admirabile nomen tuum 177 . In principio erat Verbum 179 . Odisse Deus anJropopaJws dicitur, ut flere, ut irasci 180 . Videre faciem Dei homo non potest 190 . Anima in Deo

Egredietur Dominus et pręliabitur contra gentem illam 175 . Lux et gloria Dominus 176 . Lapis angularis 177 . In principio erat Verbum 179 . Vita et pax Christus 182 . Ecce ego mittam angelum meum 184 . Christus magni consilii angelus 184 . Christi

Parentibus subiectus 248 . In eos qui Christum negant Deum. Christus panis 248 . Sapientia Dei 257. 264 . Dominus possedit me in initio uiarum suarum. In principio erat Verbum 265 . Sapientia ędificauit sibi domum, assumpsit hominem 265 . Testis fidelis 270 . Ciuitatem fortium ascendit sapiens 276 .

deos diiudicat 381 . Ego dixi: Dii estis 381 . Deus salutum nostrarum 384 . Non est simillis tui in diis 365 . Deus nobis erat, ambulat, sedet, dormit, uigilat 381 .
DEVS IESVS CHRISTVS. Solus sine peccato. Iustus in sermone, uictor in cruce 358 . Liberator

De uerbo Dei 45 . Deus 51 . Quando Christus 66 . Verbum Patris. Imago Dei 73 . In principio erat Verbum 74 . Dei Verbum 76 . Verbum caro factum 86 . Lux. Sapientia 87 . Principium. Verbum

fabulis uel risibus uel odiis uel cupiditatibus uacemus: ne improuisus ueniens nos flagellet et de ecclesia sua eiiciat II. Sponsa Ecclesia etc. III. Encenia templi X. Mundus pro Ecclesia, ut Deus erat in Christo mundum reconcilians sibi XV. Mulier cum parit, tristitiam habet, id est Ecclesia dum Deo filios generat, tentationibus affligitur; sed cum peperit, id est superauit tentamenta, iam non meminit pressurę propter/gaudium retributionis perceptę

I. Mulier amicta sole, et luna sub pedibus eius, et in capite eius corona stellarum XII; et in utero habens, et clamabat parturiens, et cruciabatur ut pariat XII. Et peperit filium masculum, qui recturus erat omnes gentes in uirga ferrea etc. Draco persecutus est mulierem quę peperit masculum; et datę sunt mulieri alę duę aquilę magnę, ut uolaret in desertum etc. XII. Veni, et ostendam tibi sponsam, uxorem Agni. Et sustulit me in

Ęger 3 . Cęcus 3 . Quidam hoc genere ualitudinis laborare, ut ipsi sibi uideantur occurrere 89 . Suspirium uocat ęgritudinem, qua implicitus erat; medici meditationem mortis uocant 18 . Distilationes et febriculę. Tria in morbo grauia: metus mortis, dolor corporis, intermissio uoluptatum 30. 31 . Innumerabiles morbos innumerabiles coquinę faciunt

Quod ex defectu doctorum data est temerariis hominibus audacia impugnandi ueritatem. Exemplum 100 . LAERTIVS
Ęger. Speusippus, quia paraliticus erat, uehiculo ferebatur in Achademiam. Obuiam factus Diogeni: "Salue", inquit. Et ille: "At tu nequaquam salue, qui eiusmodi cum sis, uiuere sustines" 38 . Sanitatem speciei esse constantiam, morbum contra huius esse uiolationem

uinculis percussit mille ex eis maxilla asini. De Gaza euasit uulsis foribus ciuitatis. Iterum ligatus rupit funes neruiceos. Tertio funes qui nunquam fuerant in usu alicuius operis. Quarto extraxit clauum de terra cui fuerat alligatus per VII capillos. Postremo, quia nazareus erat, raso capite captus est. Hinc ergo alligatus columnis quibus innitebatur domus, his concussis atque auulsis et se ipsum et III milia Philisteorum oppressit ruina 38 . Saul rex utrunque bouem concidit in frusta

renibus, et facies omnium sicut nigredo ollę 209 . Seminastis multum, et intulistis parum etc. ob negligentiam templi ędificandi 211 . Fames in Syon obsidente Antiocho, quia annus septimus erat. Post obitum Iudę fames in terra Israel 220 . Filii 128 . Filius malus. Filius 128 . Filii. Filius insipiens. Filius malus bis. Filii iustorum

Ennoch translatus etc. Sine fide autem impossibile est placere Deo; credere enim oportet accedentem ad Deum quia est, et inquirentibus se remunerator sit etc. Per fidem uicerunt regna etc. pati uoluerunt etc. Quibus dignus non erat mundus. Et hi omnes testimonio fidei probati XI. ACTVVM: Credebant pariter II. Multitudinis credentium erat cor unum et anima una IIII. In Antiochia discipuli primum dicti Christiani XI. IACOBI: Fides, si non habeat opera, mortua est in se

est, et inquirentibus se remunerator sit etc. Per fidem uicerunt regna etc. pati uoluerunt etc. Quibus dignus non erat mundus. Et hi omnes testimonio fidei probati XI. ACTVVM: Credebant pariter II. Multitudinis credentium erat cor unum et anima una IIII. In Antiochia discipuli primum dicti Christiani XI. IACOBI: Fides, si non habeat opera, mortua est in se metipsa. Abraham ex operibus iustificatus est et Raab meretrix II. PETRI I: Qui crediderit in eum, non confundetur II.

Leucothoe, Eurimenes et Orchami filia, pręlata Climenę Rhodoque ac Circes matri. Clitię a Sole dilecta. Medusa homines aspectu in silicem uertens. Andromede, quam amauit Perseus. Casiope, eius mater, nymphis se prętulerat, ob illa belluę erat exposita. Medusa a multis petita, a Neptunno uitiata, a Minerua deformata IIII . Proserpina a Dite rapta flores legens circa Pegusam, lacum Ęthnę. Aretusa Archaidum nympharum pulcherrima ab Alpheo dilecta

13 . Felix. Erichthonius omnium hominum fortunatissimus 20 . Filiorum officium erga parentes. Patris potestas in filios 38 . Patri licebat filios uendere. Bis manumissus erat seruus patris, tertio sui iuris erat 39 . Metii Coriolani reuerentia erga matrem Vetruriam 209 . PROBLEMATA ARISTOTELIS

Felix. Erichthonius omnium hominum fortunatissimus 20 . Filiorum officium erga parentes. Patris potestas in filios 38 . Patri licebat filios uendere. Bis manumissus erat seruus patris, tertio sui iuris erat 39 . Metii Coriolani reuerentia erga matrem Vetruriam 209 . PROBLEMATA ARISTOTELIS
Fortis. Cur homines fortes magis ex parte

Magni, inquit, fures paruum ducunt 57 . Cernens uestium furem in balneis: Num, inquit, ad unguentum an ad aliud uestimentum 58 . Zeno seruum in furto deprehensum uerberabat cumque ille diceret: Fatale mihi erat furari. Et cędi, inquit [88] 55 . Quę sunt unguibus recuruis aues non nutriendas 82 . [Fru] Frugalitas.

caput II. Filii. Parentum amor in liberos, liber V, caput VII. Parentum seueritas in liberos, caput VIII. Parentum moderatio in suspectos liberos, caput IX. Filię Afronię reuerentia in matrem Ebuciam, quę contra testamentum eius, quo pręterita erat, agere erubuit, liber VII, caput VIII. Quę matrem interemerat, mansit indemnata, quod constaret filiorum necem ab illa ueneno sublatorum ultam. Alia uirum et filium impune peremit, quod hi prius filium eius prioris mariti peremerant, liber VIII, caput I.

Propter uitium gulę eiecti de paradiso 1. Noe plantauit uineam; inebriatus est, pudenda nudauit, et a filio irrisus est 2. Loth ebrius concubuit cum filiabus suis 3. Esau uendidit primogenita pro pane et lente 4. Man comedentibus dulce erat. Quod autem in diem alterum reseruatum est computruit 12. Sanguis comedi prohibetur, quia anima carnis in sanguine est 17. Murmurantibus Moyses promittit cras se daturum carnis copiam usque ad nauseam. Fastiditi man recordati sunt saginę Ęgyptiorum, et ignis deuorauit partem

uinum in dulcedine, quoniam periit ab ore uestro 204. Ve uobis qui comeditis agnum de grege et uitulos de medio armenti 206. Symon Mathatias et filius eius Iudas capti dolis Ptolomei in castello Doech; inuitati ad conuiuium, cum ebriati essent, occiduntur. Primum erat declinare suspecta conuiuia, deinde temulentiam, ut saluti suę prospicerent 224. Gratus. Noe egressus de archa ędificauit altare et obtulit holocaustum 2. Moyses mersis Ęgyptiis cecinit canticum Domino 11. Oblatio pro gratiarum actione panes

Dei XII. Nomen glorię quot modis accipitur in Scripturis XIII. Gula. Quęritis me non quia uidistis signa, sed quia manducastis ex panibus et saturati estis VI. Gratus. Cęcus illuminatus credidit in Iesum et procidens adorauit eum IX. Gratia. Erat lux uera, quę illuminat omnem hominem uenientem in hunc mundum I. Non potest homo accipere quicquam, nisi fuerit ei datum de cęlo III. Dedisset tibi aquam uiuam, id est gratiam Spiritus Sancti uiuificantem IIII. Nemo potest uenire ad me, nisi Pater qui misit me traxerit