Your search found 4535 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 2001-2100:

supra in ea voce declaratum est. Valles scindentur, Mich. 1. praedicuntur horribiles poenae severissimi iudicii Dei, quibus erat Israelitas castigaturus, hisce verbis: Quoniam ecce egredietur Dominus de loco suo, et descendens calcabit super excelsa terrae, liquefientque montes sub illo, et valles scindentur, sicut cera a facie ignis, et sicut aquae actae in praeceps. Quae tantum hypotyposi quadam amplificie magnitudinem poenarum, non quod haec ad verbum accidere debeant: sed per hasce quasi locorum afflictiones, hominum ipsorum calamitates indicantur et depinguntur, ut in Regulis

Politic. 1. disserit. Quare merito, cum dicitur Nembrot fuisse robustus venator, de bellatore accipitur: quod etiam ex ipso textu apparet. dicitur enim ibi de primariis civitatibus ipsius regni: quod non ad venatorem, sed ad regem ac ducem exercitus recte referri queat, qui devictis gentib. validas civitates condiderit. Transfertur venationis metaphora etiam ad praedicationem doctrinae, et hominum conversionem. Ier. 16. Ecce ego mitto ad piscatores multos, et piscabuntur eos: et ad venatores multos, et venabuntur eos, de omni monte, de omni colle, et de omnib, cavernis petrarum.

Item Psalmo 13, et Roman. 3, Venenum aspidum sub labiis eorum. Vocem Hebraeam Rosch Deut. 29, et Osee 10, vertunt aliqui venenum, sed videtur potius sed significare. VENIO verbum plurifariam accipitur. primum aliquando est adverbium hortandi, sicut et de Vado supra dixi, idem valens quod Age, Agite. 1. Sam. 9, Veni revertamur. 1. Sam. 20. Veni egrediamur in agrum. Sic Psa. 66, Venite, audite et narrabo quae fecit animae meae. Sic intelligendum est illud Psalmi, Venite exultemus et iubile [?: ] Deo nostro. Reperitur in eodem usu etiam in novo

significata sit eximia. Heb. 10, Adhuc pauxillum, et qui venturus est veniet. id est, Christus secundo suo adventu ad iudicandum, quem nos tantopere expectamus, et de cuius adventu tam multa dicuntur. Vox autem ἐρχόμενος, Tu ne es ille veniens: idem valet quod, Tune es ille qui secundum prophetas et prophetias divinitus promissus est, quod ad salutem nostram venire debeat? Ille, cuius adventus tam solicite et cupide ab omnibus expectatur. Sic Antichristum venire aut venisse, valde significanter accipiendum est. Ioannes cap.

aliquando significat ingluviem, veritatemque, et nimium studium commodorum huius vitae. Phil. 3. Quorum finis est exitium, quorum Deus est venter, et gloria cum confusione ipsorum, qui terrestria curant. ubi declarat Apostolus phrasin suam, [?: ] cui ventrem suum esse Deum, idem valere, quod eum tantum terrestria curare. Sic Paulus seductores dicit tantum ventri suo, non Deo: Roman. 16. Sic Cyclops apud [?: ] ripidem dicit, se non scire aut colere alium Deum praeter ventrem, cui soli omnes victimas offerat. Sic et Lacilius inquit. Vivite lurcones,

sit ei coniunctiss. tum, quod efferat aut exponat, vel enunciet patrem, eiusque voluntatem, quia videatur perinde se habere ad patrem ut definitio ad definitum: et quia sit compendiaria facilisque demonstratio patris. Basilius in Sermone super initium Ioannis, alias rationes affert. Bucerus vult valere idem quod numerum, vim aut efficaciam quandam divinam. Ita variae rationes huius etymologiae redduntur: quarum tamen nulla prorsus certa demonstratione, ac sine ulla dubitatione, exclusis aliis, asseri potest. Quare non dubito esse absconditum mysterium. Aliqui volunt eam rationem

18, Dei via impolluta. Psal. 103. Notas fecit vias suas Mosi. Psa. 118, In via tua vivifica me. Baruc. 3. Zach. 3. Verbum patris Christus passim appellatur. nam ipsius consilio et iussu filius ea docebat et illustrabat, quae alias humana ratio suis virib. inquirere non valebat. Verbum Christi: Christus passim vocat verbum suum, hoc est, quod ipse revelarit, et adhuc tradat. Doctrina Christi: 2. Ioan. 1. Testimonium Christi: Apoc. 1. Verbum Spiritus S. Recte et Spiritus S. Verbum dici potest. Promittit enim Christus Spiritum S. qui discipulos ac totam

umbram rerum futurarum Oseae 4. Lis est Domino cum habitatoribus terrae, eo quod non sit veritas, misericordia ac cognitio Dei in terra: sed maledicere, mentiri, occidere, furari et moechari. id est, omnis generis impietates ac scelera passim et promiscue grassantur. In veritate, saepe idem valet quod vere aut verum. Matth. 22, Viam Dei in veritate doces: i. vere, aut veram. Sic Marc. 12. Magister in veritate dixisti. i. vere. Act. 10, In veritate deprehendo, quod Deus non sit acceptor personarum id est, vere. Pertinet hoc ad Hebraismum, quod nomen substantivum per

fuimus obstupefacti tanquam venefica potione. Crebro hac similitudine gravissimas afflictiones significat, sive quia perinde perturbant, et consilii ac ferme etiam mentis inopem reddant, sicut ebrietas: sive quod saepe cogebant sese invicem ebibere certos calices, non sunt molestia, et valetudinis gravi laesione. Psal. 75: Si quidem calix est in manu Domini, et vinum rubescit, plenus est mixtura, effunditque ex eo: quia et feces eius expriment ebibentque omnes impii terrae. Sic Ier. 51: Calix aureus fuit Babel in manu Domini, de cuius vino biberent gentes, et

Ibidem: Quicquid enim seminaverit homo, hoc et metet: id est, quod aliquis egerit, eius mercedem recipiet. Vir aliquando significat Quisque Ezech. 22: Vir in brachio suo fuerunt ut effunderent sanguinem. pro, quisque pro [?:-rili ] sua dedit operam, etc. Idem valet interdum [?: red- ] catum hoc nomen: Vir vir de domo Israel, qui mactaverit, Levitici 17. pro, quisquis, vel quicunque. Vir vir qui blasphemaverit: pro, quicunque

qui blasphemaverit: pro, quicunque blasphemaverit, Levit. 24. Esther 1. Fecerunt secundum voluntatem viri et viri. pro, cuiusque. Saepe iteratur: Beatus vir, quid talis est. pro, ille quisquis demum est, qui talis est, etc. Negotio adiuncta voci Vir, sive ante, sive post, idem valet quod Nemo. Levit. 17, Non sanctificabit illud vir. id est, nemo. Ios. 21. Non stetit vir in conspectu eorum. id est, nemo restitit illis. Sic et postposita negatione. Exodi 34, Vir non ascendat tecum in conspectum Dei. id est, nemo. Iud. 21. Vir ex nobis non dabit filiam suam. id est

quo gloria mea in ignominiam? Alloquitur proceres et potentes. Instrumentum viri non sit super mulierem, Deut. 22. i. non ferat arma, aut etiam vestes viriles. Despectus et reiectus virorum. Isa. 53. i. quem omnes viri contemnunt, aut qui prae aliis est contemptus. Tanquam vir unus, idem valet cum de aliqua multitudine aliquid dicitur, ac prorsus, penitus, nemine excepto, vel etiam uno animo, summo consensu. Iud. 20, Egressi itaque sunt omnes filii Israel, et collecta est multitudo tanquam vir unus a Dan usque Berseba. Eadem loquutio est Nehem. 8 et 1. Sam. 11. i. prorsus

Ioel. 2, et Act. 2. Prophetabunt filii vestri et filiae vestrae, et iuvenes vestri visiones videbunt, et senes vestri somnia somniabunt Quae congeries rerum ac verborum id proprie vult, quid tempore Christi erit ingens copia et lumen verae doctrinae passim per orbem terrarum. Visionum vallem, dixi supra, [?: ] ri saepius Hierosolymam, ob multitudinem revelationi et largiorem copiam virorum doctorum ac doctrinae ibi propositam, quam usquam alibi. Visio oculorum, et [?: audi- ] [?: ] , [?:-ficat ] externam speciem. Isaiae 11,

Isaiae nono, et Matthaei quarto: Populus qui ambulat in tenebris, [?:-dit ] lucem magnam: et qui sedent in umbra mortis, [?:-x ] affulsit eis. Sic Psalmo quadragesimoquarto: [?: O-eruisti ] nos umbra mortis. Psalmo vigesimotertio: Si ambulavero in valle umbrae mortis, non timebo, quia [?: ] mecum es. Solent quippe valles arboribus refertae [?: ] umbrosae, aut etiam tenebrosae. Quare reduplicatur significatio obscuritatis per vallem simul et umbram mortis. Verum huius Hebraismi vis magis etiam cognosci potest ex voce

[?:-dit ] lucem magnam: et qui sedent in umbra mortis, [?:-x ] affulsit eis. Sic Psalmo quadragesimoquarto: [?: O-eruisti ] nos umbra mortis. Psalmo vigesimotertio: Si ambulavero in valle umbrae mortis, non timebo, quia [?: ] mecum es. Solent quippe valles arboribus refertae [?: ] umbrosae, aut etiam tenebrosae. Quare reduplicatur significatio obscuritatis per vallem simul et umbram mortis. Verum huius Hebraismi vis magis etiam cognosci potest ex voce MORS, et TENEBRAE. est enim multiplex huius vocabuli usus. Amos quinto:

[?: O-eruisti ] nos umbra mortis. Psalmo vigesimotertio: Si ambulavero in valle umbrae mortis, non timebo, quia [?: ] mecum es. Solent quippe valles arboribus refertae [?: ] umbrosae, aut etiam tenebrosae. Quare reduplicatur significatio obscuritatis per vallem simul et umbram mortis. Verum huius Hebraismi vis magis etiam cognosci potest ex voce MORS, et TENEBRAE. est enim multiplex huius vocabuli usus. Amos quinto: Convertit mane in umbram mortis. id est, illud gratissimum tempus orientis solis convertetur in densissimas tenebras. Iob tertio,

[?: ] nus. id est, nemo. Dan. 10. Non unus qui confirmet mecum in istis, nisi Michael princeps vester: id est, non est qui ferat mihi opem. Unus pro 100, minor, et [?: ] pro mille: 1 Paral. 12. id est, minimus illorum [?: ob- ] poterat centum, et maximus aut valentissimus [?: ] hostibus. Tanquam vir unus. Iud. 20. Congregatus est coetus tanquam vir unus: id est, penitus nemine es coepto, aut etiam summo consensu. 1. Sam. 11. Et [?: egr--- ] sunt tanquam vir unus. Iob 33, Uno loquitur Deus, [?: ] duobus, ei

simul animalibus ac hominibus pluribus modis prosunt. Psalmo trigesimosexto: Iudicia tua vorago multa. id est, prorsus inexhausta sunt. Sic et Paulus Romanorum undecimo exclamat. O profunditatem divitiarum sapientiae et scientiae Dei, quam inexhausta sunt [?: iudici- ] eius? Idem valet Paulo Profunditas, quod Davidi vorago aut abyssus in praedicto Psalmo est. Calamitas. Psalmo quadragesimosecundo: Vorago voraginem advocat, aut abyssus abyssum. id est, alia terribilis calamitas accedit ad aliam, veluti penitus submersurae aut devoraturae nos. VOTUM, vox notae

belli, aut alius mali. Ierem. decimosexto: Cessare faciam vocem gaudii, et vocem laeticiae: id est, gaudium et laeticiam. Vox gemitus, Psal. 102: A voce gemitus mei adhaesit os meum carni meae: id est, prae gemitu. Audire facere vocem in excelso, est excelse clamare, seu valide: sicut forte et illud, Gloria in excelsis. Silentium et vocem audivi: Iob quarto pro, vocem silentem, aut tenuem et gracilem audivi. Dare vocem suam cum fletu, Genesis quadragesimo quinto. id est, clara voce flere. Sic Numeri decimoquarto: Dedit vocem suam populus. Proverb. octavo:

nasci. UT quid, למה lama, vel potius Ad quid. Primo Samuelis decimonono: Ut quid interficiam te? id est, cur vis causam praebere tuo proprio exitio, si me vi detinere voles? Sic secundo Samuelis secundo: Ut quid percutiam te humi? Idem valet primo Paralipomenon vigesimoprimo: Ut quid erit hoc ad delictum Israeli? id est, cur hac re factoque Israel sibi accerset iram et poenas Dei? Matthaei vigesimoseptimo: Ut quid me dereliquisti? UVA acerba, aliquas similitudines in Sacris praestat: quarum prima est illud

Et vulva eius conceptus in aeternum. optat propheta, se nunquam a matre in lucem editum, sed in utero matris sepultum. Portamini a me ab utero, gestamini a vulva: Isaiae quadragesimosexto. id est, fovemini perinde a me ab ima infantia, ac si nutrix vestra essem, vosque in sinu foverem meo. Idem valet, Super te proiectus sum a vulva, Psalmo vigesimosecundo: Quis clausit ostiis mare, dum erupit ex vulva, et prodiit? id est, dum primum a me creatum est. Z ZELUS usitatissima in Sacris literis vox, tum Deo, tum piis, ac etiam impii tribuitur. Porro

Psal. Qui descendit super montem Sion. Item in aliam partem, in Propheta: Ne quando offendant pedes vestri ad montes caliginosos. id est haereticos: Colles, Sancti, sed minoris meriti. In Ps. Montes, et omnes colles. Item in aliam partem, in Evang. Omnis mons et collis humiliabitur. Valles, contritiones cordis humilis. In Ps. Et convalles abundabunt frumento. Item in aliam partem, in Propheta: Vallem filiorum Ennon. Petra, Christus, a firmitate. In Apostolo: Petra

colles. Item in aliam partem, in Evang. Omnis mons et collis humiliabitur. Valles, contritiones cordis humilis. In Ps. Et convalles abundabunt frumento. Item in aliam partem, in Propheta: Vallem filiorum Ennon. Petra, Christus, a firmitate. In Apostolo: Petra autem erat Christus. Lapides, interdum Christus, aut Sancti. In Psal. Lapis quem reprobaverunt aedificantes. Item in alia partem: Potens est Deus de lapidib. istis suscitare filios Abrahae. Ager, hic mundus. In

magis mortuos quam viventes. Mortui, peccatores, vel infideles. In Evang. Sine mortuos sepelire mortuos suos. Et in bonam partem: Beati mortui qui in Domino moriuntur. Item, Mortui estis, et vita vestra abscondita est cum Christo in Deo. Cadavera, infidelium corpora. In Propheta: Et impleam vallem Iosaphat cadaveribus mortuorum. Item in aliam partem: Posuerunt cadavera servorum tuorum. Sepulchrum, corpus peccatoris, mortuam vitiis animam intrinsecus retinens. In Evang. Similes estis sepulchris dealbatis, quae a foris patent hominib. speciosa, intus vero plena sunt ossibus mortuorum.

est Iudas, a vico in quo natus est. Marcus, excelsus mandato. Lucas, ipse consurgens, sive ipse levans. Stephanus, norma vestra: Graeco autem sermone coronatus. Augusti, solenniter stantes. Caesar, possessio principalis. Cyrenaei, haeredes. Bethsaida, domus frugum. Bethphage, Syrum, domus vallis. Bethania, domus afflictionis. Genesar, ortus principis. Amaus, populus abiectus. Capharnaum, ager consolationis. Sarepta, incensa, sive angustia panis. Gethsemani, vallis pinguedinum.Golgatha, calvaria. Nazareth, flos mundiciae, vel virgultum. Ninivitae, nati speciosi. Sidon, venatio.

solenniter stantes. Caesar, possessio principalis. Cyrenaei, haeredes. Bethsaida, domus frugum. Bethphage, Syrum, domus vallis. Bethania, domus afflictionis. Genesar, ortus principis. Amaus, populus abiectus. Capharnaum, ager consolationis. Sarepta, incensa, sive angustia panis. Gethsemani, vallis pinguedinum.Golgatha, calvaria. Nazareth, flos mundiciae, vel virgultum. Ninivitae, nati speciosi. Sidon, venatio. Zacchaeus, iustificatus. Idumaea, rosa. Lisama, nativitas tentationis. Iordanis, descensus. Martha, provocans Deum. Magdalena, turris. Susanna, lilium. Saba, captivitas.

pacis. Sion, specula: et recte. nam haec civitas David in monte constructa est. Babylon, confusio, sive transitio. Aethiopia, tenebrae. Aegyptus, tribulatio, sive tenebrae. Tyrus, angustia. Romani, sublimes, vel tonantes. Sinai, mensura, sive mandatum. sive tentatio, vel amphora mea. Gehenna, vallis gratuita. Quidam aestimant appellatam hanc a valle Gehennon, quae est iuxta murum Hierusalem. Hebraei, transitores. Sadducaei, iustificati. Pharisaei, divisi. Galilaei, volubiles. Samaritae, custodes, eo quod â Babyloniis illic ad custodiam collocati sint Iudaeorum. ¶ Cum in

David in monte constructa est. Babylon, confusio, sive transitio. Aethiopia, tenebrae. Aegyptus, tribulatio, sive tenebrae. Tyrus, angustia. Romani, sublimes, vel tonantes. Sinai, mensura, sive mandatum. sive tentatio, vel amphora mea. Gehenna, vallis gratuita. Quidam aestimant appellatam hanc a valle Gehennon, quae est iuxta murum Hierusalem. Hebraei, transitores. Sadducaei, iustificati. Pharisaei, divisi. Galilaei, volubiles. Samaritae, custodes, eo quod â Babyloniis illic ad custodiam collocati sint Iudaeorum. ¶ Cum in caeteris, tum et in hoc abundanter liquet, scriptura

[?: ] ibid. 28 circumvenire ibid. 64 circumcisio ibid. 39 Cithara 128. 8 Civitas ibid. 13 Clamare ibid. 29 Clamare valles 129. 68 clamare pacem 130. 12 clamare unguentum ibid. 15 Clamorem intrare ibid. 17 clamorem assumere pro aliquo ibid. 20 clamorem pervenire facere ibid.

ib. 48 Eligere ib. 55 electus, et electi ib. 58 electio alicuius rei 267. 4 electio sepulchrorum ib. 5. 6 electio principum ib. 6. 7 electio votorum ib. 8 electio vallium ib. 9 electionum populus ib. 10 Eleemosyna ibid. 12 Elementum 269. 48 El, Eloa, Elohim 270. 6 Elongare ib. 14 elongare se a Deo ib. 15 elongare ab aliquo

ib. 55 Vado ibid. 58 vado quo vado 1234. 4. 5 Vae ib. 45 Vah ib. 62 Valde ib. 68 ad Valde, usque valde, in valde 1235. 7 non usque Valde ib. 11 Vallis ib. 27 vallis lachrymarum ib. 30 vallis visionis ib. 34 vallis Hennon ib. 66 valles scindi 1236. 1 Vanus ib. 13 vanum videre 1237. 16 in Vanum laborare ib. 37

ibid. 58 vado quo vado 1234. 4. 5 Vae ib. 45 Vah ib. 62 Valde ib. 68 ad Valde, usque valde, in valde 1235. 7 non usque Valde ib. 11 Vallis ib. 27 vallis lachrymarum ib. 30 vallis visionis ib. 34 vallis Hennon ib. 66 valles scindi 1236. 1 Vanus ib. 13 vanum videre 1237. 16 in Vanum laborare ib. 37 Vas ib. 56

quo vado 1234. 4. 5 Vae ib. 45 Vah ib. 62 Valde ib. 68 ad Valde, usque valde, in valde 1235. 7 non usque Valde ib. 11 Vallis ib. 27 vallis lachrymarum ib. 30 vallis visionis ib. 34 vallis Hennon ib. 66 valles scindi 1236. 1 Vanus ib. 13 vanum videre 1237. 16 in Vanum laborare ib. 37 Vas ib. 56 vas figuli ib. 60. 61

ib. 45 Vah ib. 62 Valde ib. 68 ad Valde, usque valde, in valde 1235. 7 non usque Valde ib. 11 Vallis ib. 27 vallis lachrymarum ib. 30 vallis visionis ib. 34 vallis Hennon ib. 66 valles scindi 1236. 1 Vanus ib. 13 vanum videre 1237. 16 in Vanum laborare ib. 37 Vas ib. 56 vas figuli ib. 60. 61 vas perditum ib. 61

Valde ib. 68 ad Valde, usque valde, in valde 1235. 7 non usque Valde ib. 11 Vallis ib. 27 vallis lachrymarum ib. 30 vallis visionis ib. 34 vallis Hennon ib. 66 valles scindi 1236. 1 Vanus ib. 13 vanum videre 1237. 16 in Vanum laborare ib. 37 Vas ib. 56 vas figuli ib. 60. 61 vas perditum ib. 61 vasa desideriorum ib. 63

ib. 26. 27 visionem invenire ib. 29 visionem multiplicare ibid. 32. 33 visionem scribere ib. 35 in Visionibus Dei, etc. ib. 43 visio cordis sui ib. 53. 54 visionum vallis ib. 66 visio oculorum ib. 69 Visito 1285. 26 visitare homines aliquem ib. 29 visitare Dei ibid. 35

Loquimini super cor Hierusalem, et clamate ad eam, etc. 649. 42. 43 Vae illi, qui dicit patri, Quid generas? etc. 686. 66. 67 Omnis caro sicut gramen 668. 53 Caelos palmo dimensus est 649. 2 Omnis vallis exaltabitur 1235. 44. 45 41, 48. Primus et novissimus ego sum 739. 11 Non clamabit, scilicet Messias, in plateis, etc. 1143. 8. 9 10 etc. 43. Non feci servire in incenso aut sacrificiis, vos autem fecistis me servire in

Nunc dimittis servum tuum Domine in pace, etc. 846. 29. 30 Lumen ad revelationem gentium 1046. 68. 69 Christus positus est in signum, cui contradicetur 1139. 22 Et pertransibit gladius animam tuam 362. 41 3 Omnis vallis implebitur, et omnis mons et collis reddetur humilis 823. 8. 9 etc. Et facite fructus dignos poenitentia 350. 59. 60 4 Et omnes mirabantur super verbis gratiae eius. vide VERBUM. 5 Discede a me, quia peccator sum 1079. 62

gratiae [?:---0 ] . 1. 2 Vt inveniamus gratiam ad auxilium opportunum 375. 58 Vivus est sermo Dei, et efficax, et quovis gladio utrinque incidente penetrantior 124 3. 4 5 Filius Dei propter pietatem suam exauditus est, cûm preces Deo cum valido clamore et lachrymis obtulisset 2. 28 6 Impossibile est, ita peccantes denuo ad poenitentiam revocari 411. 59 Resipiscemus, siquidem permiserit Deus 883. 43. 44 7 Translato sacerdotio, sequitur etiam legis translatio 1059. 50. 51 8

et meritum, obedientiam aut passionem Christi, quid sit ib. [?: ] imputare nobis fidem ad iustitiam quid significet [?: 4-- ] [?: ] imputatio duplex ib. 8 et 10 imputativa seu fidei iustitia nihil coram hominibus valet 497 22 imputativam iustitiam Christi nequaquam esse rem parvam et levem, ut vero eam rident Papistae 429 16 imputatio iustitiae, vel peccati quas habeat locutiones aequivalentes 430. 60 imputare aliena vel peccata vel merita, atque adeo tum

causas evius sentiunt [?: 4-4 ] 41 imputatio divina et humana duobus discriminibus discernuntur ib. [?:-4 ] imputatio humanae iustitiae, aut non imputatio iniustitiae, cur adeo [?: ] hil, divina vero plurimum, vel potius infinitum valeat [?: 4-6 ] 27 de verbis Indicationis et noticiae ad Deum relatis, regula 444. 43 incantator 441 45 incestum quomodo Paulus [?: Sa--e ] ad interitum carnis tradiderit [?: 10- ] . 47 increpationes

praestetis: sed etiam zeloti, religiosique cultores illius vere opt. maximique Iehovae ac patris caelestis, eiusque Ecclesiae nutricii existatis. Quod ad me attinet, semper ius ac normam verbi Dei, et non violentiam, audaciam, aut denique somnia opinionesque humanas, in Ecclesia Dei valere ac vigere cupivi: semper contra errores, cum Augustana confessione et verbo Dei pugnantes, sedulo luctatus sum: semper etiam me, una cum multis aliis veritatis confessoribus obtuli, tum privatim, tum etiam publicis scriptis, ad legitimam cognitionem Ecclesiae Christi, tum in doctrina, tum

blateramenta. Vos vero Principes illustrissimi, date operam, ut in Ecclesia Dei, quae est columna et firmamentum veritatis, non gladii aut factiones, non fraudes ac pravae machinationes (quae homicidialis illius spiritus et Antichristi propriae artes sunt) dominentur. sed verbi Dei lux valeat, omniaque regat ac decernat. Deus enim vos constituit ut sitis honori bono operi, et terrori malo, idque in religione, non secundum hominum placita, libitumque: sed secundum unicam oraculorum Dei lucernam, nobis a summo illo rerum omnium Creatore propositam, ut eam solam in hac obscura

ac decernat. Deus enim vos constituit ut sitis honori bono operi, et terrori malo, idque in religione, non secundum hominum placita, libitumque: sed secundum unicam oraculorum Dei lucernam, nobis a summo illo rerum omnium Creatore propositam, ut eam solam in hac obscura tenebrarum et miseriarum valle religiosissime sequamur. Dominus IESUS vestras Celsitud. suo S. Spiritu imbuat ac regat, ad sui nominis gloriam, et afflictissimae Ecclesiae utilitatem: Amen. Francofurti ad Moenum, Calendis Augusti,

intelligenti. Eorum concordia et discrimen est certissima clavis totius Scripturae. Est autem eorum concordia haec, quod sciri debet, Evangelium esse supra legem, et vitam reipsa dare, quam lex promittebat quidem: dare autem culpa vitioque corrupti hominis, obedientiam praestare nequeuntis, non valebit. quare legem, omisso suo primario officio praestandae iustitiae ac vitae, nunc famulari Evangelio, et accidentaria functione fungi: nempe ut peccata ac iram Dei revelando, homines ad quaerendum medium

totius scripti cognoscendi breviter discentibus proponi. Summa ergo Scripturae sunt hi duo syllogismi. Primus et supremus syllogismus veteris Testamenti hic est: Quicquid Deus dicit, est verum. Quod probatione non indiget: est enim primum principium totius Theologiae, apud omnem creaturam merito valens. Nostra (inquit Moyses et Prophetae) dicta sunt Dei dicta, et per nos ille loquutus est: Igitur nostra dicta et scripta, sive de creatione ac lapsu, sive de benedicto semine aut Meschia, sunt verissima. Minorem probamus tum praesentibus miraculis eductionis Israelis ex Aegypto, ac

sequi debemus, quasi humanae scientiae sint prorsus inutiles, aut etiam noxiae ad cognitionem Sacrarum literarum et doctrinae caelestis. Oportet enim discere linguas, et eruditas Grammaticas. Utilis, ac plane etiam necessaria est Dialectica ac Rhetorica, et reliquae Philosophiae cognitio. Nec valet obiectio, quod ista Apostoli non didicerint. acceperunt enim illi cognitionem linguarum, et aliarum utilium rerum, ex dono Spiritus sancti. Videmus etiam hodie multos alioqui rudes ita caelesti quodam intelligentiae lumine donatos illustratosque esse. ut vel obscurissimas controversias summa

praestabit, ut non veluti errans in sylva, aut navigans, vel iter faciens obscura nocte ignores, ubi aut in qua parte verseris, ac quorsum tendas: sed semper scias ubi sis, et quorsum tendas: ubi tibi sit Oriens, Occidens, Septentrio aut Meridies: quam procul aut prope sis alicui fluvio, monti, valli aut praecipitio. 17 Quarto, conferre poteris hac occasione semper utilissime praecedentia cum sequentibus, ac cum eo ipso loco aut sententia, in qua nunc versaris: unde tibi ingens adiumentum accedit ad perspiciendam ac percipiendam veram loci sententiam, omnemque fructum qui inde

Sic dicit Christus Ioan. 12, illam caelestis patris vocem ad ipsum, (Glorificavite, et glorificabo) non propter ipsum, sed propter astantes aut spectatores factam esse. Sic Christus non coram omnibus vult se transfigurare, et cum Mose ac Elia colloqui. In hac circumstantia personarum multum valet illa Regula Augustini lib. 3 de Doctrina Christiana, cap. 17: Erit hoc in observationibus intelligendarum Scripturarum, alia omnibus communitur praecipi, alia singulis quibusque generibus personarum: ut non solum ad universum statum valetudinis, sed etiam ad suam cuiusque membri

In hac circumstantia personarum multum valet illa Regula Augustini lib. 3 de Doctrina Christiana, cap. 17: Erit hoc in observationibus intelligendarum Scripturarum, alia omnibus communitur praecipi, alia singulis quibusque generibus personarum: ut non solum ad universum statum valetudinis, sed etiam ad suam cuiusque membri propriam infirmitatem medicina pertineat. 18 Secunda circumstantia est Tempus, quae et ipsa maximi momenti est. Nam non tantum humanam in tempore geruntur, et ad tempora accommodantur: sed et Deus alio tempore aliter in quibusdam cum

subito contemptores filii sui extinguere posse. 22 Ultima circumstantia est, Instrumentum: quod etiam rem illustrat, amplificat aut minuit. Petrus verba Ananiam interficit: Samson mandibula asini tot Philistaeos: David funda Goliathum, tam bonis instrumentis ornatum: Christus mundum validissimis armis instructum expugnat per stulta imbecillaque mundi, et per ea quae non sunt. Sic Christus luto illito sanat oculos, verbo compescit mare et ventos, ac fugat diabolos et morbos. Idem spiritu oris sui conficit Antichristum. Sic Moyses virga scidit mare, et producit fontes ex petris

etiam ille ipse, ubi quasi ex professo aliquid agitur, ex alio ubi non perinde ex instituto ac plene de eadem materia disseritur. Nec solum id fit in conferendis eiusdem autoris dictis, sed etiam diversorum. Sempertamen in tali collatione illa regula cautioque adhibeatur, ut primarius locus plus valeat minus primario, nisi evidentissima veritas alterius loci praeponderet. 31 In Sacris porro literis talis locorum collatio ob plures causas magis est adhibenda, quam in ullo alio. Primum, quia mirabili Dei providentia ac sapientia ita conscriptae sunt, ut in diversissimis libris ac

quam terribiliter leo regire, acuel in animalia vel etiam in homines saevire: quomodo ibi soleant sub vite aut ficu sua habitare: qualia sunt in Sacris innumera. 5 Quarto fit mentio artium, quarum aliquae aliter apud eos tractantur: ut in re rustica, illi bobus triturant, sicut et Vallachi et Crabatae. Illi oves multo mollius curant: nec fuit apud eos ignominiosum esse pastorem, sicut est nunc apud Germanos, et olim apud Aegyptios. 6 Alia ratio situsque locorum est: ibi sunt montes, valles, petrae, foveae, cavernae, magni aestus, inopia bonae aquae, varii,

aliter apud eos tractantur: ut in re rustica, illi bobus triturant, sicut et Vallachi et Crabatae. Illi oves multo mollius curant: nec fuit apud eos ignominiosum esse pastorem, sicut est nunc apud Germanos, et olim apud Aegyptios. 6 Alia ratio situsque locorum est: ibi sunt montes, valles, petrae, foveae, cavernae, magni aestus, inopia bonae aquae, varii, vehementes ac noxii venti, et similia innumera, alibi inusitata. Vastitates ac deserta pleraque ob defectum humiditatis sunt, sicut contra in Septentrionalibus locis vastitates ac deserta ex humiditatis abundantia et caloris

totum genus humanum sic ad imaginem Dei conditum esse, sic mundi dominio donatum, sic mandatum obedientiae proposita vita ac morte accepisse. Vult quoque intelligi in eo totum genus humanum lapsum esse, ac datam ipsi promissionem sanationis per benedictum semen, toti humano generi dari ac valere: quia ille erat pater ac veluti fons totius humani generis, ac in eo omnes homines continebantur. Quare quae cum eo Deus agebat, cum toto humano genere agebat. Sic et quae de iustificatione ac salute Abrahami per fidem dicuntur, de omnibus intelligenda sunt: quia ille erat pater omnium

alia omittam) si numerositas animalium cogebatarcae tantam fieri magnitudinem, immunda bina et munda septena intromitti animalia quid cogebat, cum aequali numero possent utraque servari? Aut vero Deus, qui propter reparandum genus servanda praecepit, eo modo illa, quo instituerat, restituere non valebat? Qui vero non esse gesta, sed solas rerum significandarum figuras esse contendunt: primum opinantur tam magnum fieri non potuisse diluvium ut altissimos montes quindecim cubitis aqua crescendo

inquit, Haereticos restim nectere de arena: quia male cohaerentia membra argumentando connectunt. Porro Allegoria magis locum habet in factis enarrandis. At hac ratione argumentandi utendum est in dictis explicandis, in Prophetiis ac promissionibus. Verum et in factis valet argumentatio, cum exempli causa factum proponimus cum aliqua figura: at, Daniel obiectus est leonibus propter verbum Dei: ita et oportet propter verbum Dei perpeti acerrima odia hostium. Hic quaedam similitudo ostenditur: comparatur rabies hostium Evangelii ad leonum truculentiam. Hoc genus

docendi causa exemplis, splendorem evidentamque orationi accedere: prorsus eodem pacto, quo solent interdum Rhetores, ad illustrandum facta Romanorum, adiungere facta Graecorum vel exterarum gentium: id quod cum primis eleganter fecisse videmus apud Graecos Plutarchum in Parallelis, apud latinos Valerium Maximum. Itaque eiusnodi exemplorum tractationem in Sacris sermonibus recte nuncupaverimus Argumentationem a typo, de quo post pauca dicturi sumus. Ad summum autem, omnis enarratio, quae fluit ex artificio Rhetorico vel Dialectico, quando quidem a simplici verborum sententia non abducit,

species aut Regulas annotabimus. 3 Alibi prolixe monui de vocibus et loquutionibus metas significantibus, quod illae alias includant, alias excludant suas illas metas, a quibus incipiunt, aut in quas desinunt: ut ibi etiam exemplis temporis ostendi. Haec Regula plurimum in hoc genere valet. 4 Nonnunquam igitur incompletum tempus completis vocibus exprimitur: ut anni nominantur integri, cum eis plures menses deficiant: sicut etiam vicissim aliquando abundantes dies aut menses non nominat. Sic Dominus dicitur post triduum resurrexisse: cum tres dies in sepulchro non

ab anno Darii 20, quo missus Nehemias ad civitatem reparandam: cum nos interim deducamus eas a muro civitatis consummato, hoc est Darii 32. Ex quo fit, ut 23 annos plures, quam illi, nos statuamus. Cuius rei existimavimus pios candidatos candide admonendos, quo ipsi facilius, rectiusque de omnibus valeant iudicare. 10 Reliquum est, de ratione supputandi per Olympiades paucula adnotemus. Graeci quidem hoc pacto, per Olympiades inquam, annos digerunt. quod, si Plutarcho credimus, primus fecit Hippias Elaeus: quamvis nullo admodum subnixus, ut idem Plutarchus meminit, necessario ad

Quod hoc fiet pacto. Animadvertis forte a Propheta graviter reprehendi ebrietatem aut avaritiam: veluti Isaiae quinto videmus fieri. Ex ea sane oratione cognosces, apud populum, ad quem Propheta concionatur, vitia illa passim invaluisse. Item audis damnari consilia de civitate munienda vallo et fossis: de mittendis legatis, qui amicitiam et societatem regum peterent externorum. Argumento haec sunt, graviter tunc periclitatem rempublicam, atque bellum fuisse in foribus, nec non consultationes de repellenda vi hostili habitas. Assequemur omnia multo plenius et certius, si quae

non sunt dedignati. Sic videmus etiam parentes aliquando cum infantibus balbutire. 16 Refert vero non parum, an Hebraica veritas proferatur in medium, an LXX interpretum authoritas. Certum namque est, illam semper anteponendam, nec non momenti plurimum afferre. Quocirca ubi plerunque validiores atque ex verbis sumptae argumentationes contexuntur, ibi veritatis Hebraicae prima cura est. Persaepe vero Apostoli translationem LXX usurparunt. Quamvis nominatim de Matthaeo testatur Hieronymus in eius vita, quod ubicunque sive ex persona sua, sive ex persona Domini salvatoris, veteris

de privatis negotiis agant, nec aliquam doctrinam institutionemve tam accurate explicent. Habent tamen in eo Epistolarum naturam, quod ad certos quosdam homines, eosque nominatos, sunt directae: quod habet subscriptiones, inscriptiones, et tum initialem, tum et alias in fine salutationes, et valedictione. Item quod interdum et alia aliqua privata interponunt. Ea omnia recte sunt ab ipsa doctrina institutioneque separanda, tametsi etiam subscriptiones et salutationes ipsius valde Theologicae sint. 4 Multa vero utiliter de Paulinis Epistolis dici possent, quae non parum lucis

ex paucis Christi verbis doctrina. Ad eundem igitur modum debes et tu passim in scriptura sacra, sive concio occurrerit didactica, sive historica narratio, certa dogmata religioni nostrae propria exculpere. Verum operae precium est adhuc explorare, num idem locus contineat aliquid valens προς ἔλεγχον, ad redargutionem: id est, ad convincendum errores Philosophorum, vel haereticorum, vel quorum cunque aliorum, qui contra veritatem sentiendo, aut falsum asserendo lapsi sunt. Nam falsa dogmata necessum est in Ecclesiis damnari, ac

vel ad vitae emendationem hauserint. Inveniunt, qui paulo feliciori captu sunt praediti, et prae caeteris illuminati, omnia caelestis philosophiae dogmata: qui erraverint, aut lapsi quoquo modo in doctrina fuerint, audiunt acres redargutiones: qui simplices sunt et modesti, ad altiora non valentes progredi, at soliciti tamen de vita pie inculpateque traducenda, obvias habent sanctissimas institutiones in iustitia: qui autem veritatis noticiam assecuti, segnes interim et frigidi manent, defigere animum possunt in salubres correctiones: postremo, qui afflicti sunt, et sive ob

memoriae continuitas dirimatur, neque inopinatis adfectionibus mens turbetur: sed amans Deum omnibus relictis ad Deum secedat, expellens provocantes nos ad intemperantiam adfectiones, et in studiis ad virtutem ducentibus conversetur. IRENAEUS ADVERSUS VALENTINI ET SIMILIUM SCRIPTA, LIB. 2, CAP. 46. Scripturis divinis niti, quae certa et indubitata veritas est, in firma et valida petra est domum suam aedificare: hac vero derelicta, aliis niti quibusdam doctrinis, in incertum effusae arenae (unde facilis eversio

ad intemperantiam adfectiones, et in studiis ad virtutem ducentibus conversetur. IRENAEUS ADVERSUS VALENTINI ET SIMILIUM SCRIPTA, LIB. 2, CAP. 46. Scripturis divinis niti, quae certa et indubitata veritas est, in firma et valida petra est domum suam aedificare: hac vero derelicta, aliis niti quibusdam doctrinis, in incertum effusae arenae (unde facilis eversio est) ruinam statuere. Idem adversus haereses Valentini et similium, lib. 2. c. 47. Si autem omnium quae in scripturis requiruntur absolutiones non

46. Scripturis divinis niti, quae certa et indubitata veritas est, in firma et valida petra est domum suam aedificare: hac vero derelicta, aliis niti quibusdam doctrinis, in incertum effusae arenae (unde facilis eversio est) ruinam statuere. Idem adversus haereses Valentini et similium, lib. 2. c. 47. Si autem omnium quae in scripturis requiruntur absolutiones non possumus invenire, alterum tamen Deum, praeter eum qui est, non requiramus. Impietas enim haec maxima est. Credere autem haec talia debemus Deo, qui et nos secit: rectissime scientes, quia

sunt, consonabunt, et manifeste dicta absolvent parabolas: et per dictionum multas voces, unam consonantem melodiam in nobis sentiet, laudantem hymnis Deum, qui fecit omnia. Idem adversus haereses Valentini et similium, lib. 3. cap. 2. Haeretici, cum ex Scripturis arguuntur, in accusationem convertuntur ipsarum Scripturarum, quasi non recte habeant, neque sint ex authoritate: et quia varie sint dictae, et quia non possit ex his inveniri veritas ab his qui nesciant traditionem.

adeo, ut etiam ipse Ticonius multa exponat obscura, in quibus nullam harum adhibet regularum. Et proinde ipse supra quam debuit, easdem regulas commendavit, tantum eis tribuens, quasi omnia quae in divinis libris obscure posita invenimus, eisdem regulis bene cognitis atque adhibitis intelligere valeamus. Hactenus summarie quatuor Augustini libellorum sententiam recensui, quatenus quidem de ratione intelligendi sacras Literas disserunt. Nunc porro plures Patrum regulas de eadem materia promiscue hinc inde collectas, una cum suis explicationibus ab eisdem patribus propositis,

fortuitis moribus animorum, sed plane summae dispositione providentiae, super omnes omnium gentium literas, omnia sibi genera ingeniorum humanorum divina excellens authoritate subiecit. Ibi quippe scriptum est: Gloriosa dicta sunt de te, civitas Dei. Ad Volusianum epistola 1. Hortor ut valeo, ut literarum vere certeque sanctarum studio te curam non pigeat impendere. Syncera enim et solida res est, nec fucatis eloquiis ambit ad animum, nec ullo linguae tectorio inane aliquid ac pendulum increpitat. Multum movet non verborum, sed rerum avidum, et multum terret lectura securum.

in nostra infirmitate sub lege fatigati, adiutorium gratiae poscere noverimus. Item Asellio: Utilitas legis est, ut hominem de sua infirmitate convincat, et gratiae medicinam, quae in Christo est, implorare compellat. Item ad Innocentium Romanum: Iubet lex, gratia vires agendi subministrat. Item Valentino: Iubet Deus quae non possumus, ut noverimus quid ab illo petere debeamus. Item: Data est Lex, ut nos reos faceret: rei facti, timeretis, timentes, indulgentiam peteretis, de viribus vestris non praesumeretis. Item: Ad hoc data est Lex, ut de magno parvulum faceret: ut te viam ad iustitiam

viri in alta specula consistentis, scriptura vero sacra sylvae vastioris similitudinem: qui profecto vir in alto situt, etsi acuta visione nemoris vastitatem considerat, in dum summam montium, dum extrema collium, dum arborum celsa, in quadam aequalitate sibi convenientia respicit, quam magnae valles, quam distentae planities in medio lateant, non attendit. Sed si perambulare, quod ei breve videtur, coeperit, repente cognoscit, quia qui se totum vidisse putaverat, valde plura remanserant, quae non viderat. Idem paulo post: Itaque dum ingentis historiae parvam partem explanare

propria: non tamen, quod sequitur, figurate est accipiendum, sed historica narratione. Et Lucas Evangelista, cum diceret de illis duobus qui Emaus petebant, quod aperti sunt oculi eorum, et cognoverunt Dominum in fractione panis. Non enim per viam clausis oculis ambulabant, sed eum cognoscere non valentibus. Sicut ergo ibi, sic in Genesi narratio figurata est, ut apertos oculos intelligamus, qui ante patebent. Figurate qui omnia dici in sacris Literis credunt, falluntur. August. 8. de Gen. ad literam, c. 1.

EXPLICATIO. Liber qui Cantica

Irenaeus dicit significare Latinus, quasi ille mysticus numerus indicet Antichristum fore Latinum, aut in Latio seu Romae. Aliae numerorum observationes ociosae, curiosae, aut etiam superstitiosae sunt. Numerus finitus plerunque ponitur in sacris Literis pro infinito. Tantundem etiam valet, varie multiplicatus: unde multae quaestiones solvuntur. August. 3. de doctrina Christiana, cap. 35.

EXPLICATIO. Cum enim dicitur in Psalmo, Septies in die laudem dixi tibi: nil est aliud, quam, Semper laus eius in ore meo. Tantundem valent

etiam valet, varie multiplicatus: unde multae quaestiones solvuntur. August. 3. de doctrina Christiana, cap. 35.

EXPLICATIO. Cum enim dicitur in Psalmo, Septies in die laudem dixi tibi: nil est aliud, quam, Semper laus eius in ore meo. Tantundem valent etiam, cum multiplicantur sive per denarium, sicut Septuaginta et Septingenti: unde possunt et septuaginta anni Hieremiae, pro universo tempore spiritualiter accipi, quo est apud alienos Ecclesia, sive per seipsos: sicut decem per decem centum sunt, et duodecim per duodecim centum

edocemur, quod Deus omnium est causa et principium, eorum quae sunt, substantia: viventium, vita: eorum quae ratione utuntur, ratio: utentium intellectu, intellectus: decidentium ab eo, revocatio: intereuntium autem, secundum naturam revocatio atque reformatio: eorum quae moventur secundum impetum validum, magnum firmamentum: stantium, stabilitas: eorum quae ad ipsum assurgunt, via, et reductiva manuductio: et eorum quae ab ipso sunt, pater est (principalius enim pater noster est) eorum qui eum sequuntur, et ab eo pascuntur, pastor: illuminatorum splendor: perfectorum perfectio: in Deum

Lectoris offendat. August. 5. de Genes. ad literam, cap. 8.

EXPLICATIO. Quia non omnia scripta sunt, sed quantum satis iudicavit spiritus, qui inerat scribenti: ea quae non solum ad factarum rerum noticiam, sed etiam ad futurarum praefigurationem valerent nescientes, coniectamus quid fieri potuerit: quod ille non nesciens praetermisit. Nam si quid absurdi Lector offendat, dum existimat fieri non potuisse, quae facta esse Scriptura commemorat, resiliat a fide, vel non accedat ad fidem. Ambiguitas et repugnantia, quae videtur in

adhibitis eius testibus terminetur. Sacra Scriptura ferarum nomine aliquos homines appellat, propter affectiones interturbantes. Chrysost. super. Genes. Homil. 12.

EXPLICATIO. Interdum canes ob impudentiam et impetum vocat, dicens: Canes muti non valentes latrare. Interdum ob libidinem equos. Nam equi in feminam insanientes, unusquisque uxori proximi sui adhinniebet. Interdum vero asinos, ob stupiditatem et ruditatem. Comparatus est enim (inquit Scriptura) iumentes insipientibus, et similis factus est illis. Interdum leones et pardos vocat,

Scripturae sanctae. Nos, quicquid illud significat, faciamus: et quam sit illud verum, non laboremus. Et si quae tibi similitudines datae fuerint, si inveneris in Scripturis, crede: si non inveneris dici nisi fama, nec valde credas. Res ipsa forte ita est forte non est, ita. Tu profice tibi: valeat ad salutem similitudo. Sacra scriptura de omnibus virtutibus et vitiis exempla habet, et contra omnia vitia remedea. Chrysostomus in actibus Apostolorum, Homilia 29.

EXPLICATIO. Explanatione haec regula non indiget, quia longissima esset, idque

textu ipso actionum eius animadverti possit: tamen, ne abunde caligo dubitationis oriatur, de historia gentium collata cum Evangelio, lucidius certiusque colligitur. Disputationis disciplina ad omnia genera quaestionum, quae in Literis sanctis sunt penetranda et dissolvenda, plurimum valet. Sophistica tamen cavenda est. Aug. 2. de doctrina Christiana, cap. 31.

EXPLICATIO. Sunt enim multae, quae appellantur sophismata, falsae conclusiones rationum, et plerunque ita veras imitantes, ut non solum tardos, sed ingeniosos etiam minus

Mos est sacrae Scripturae, futurorum veritatem in typis praemittere. Hieronymus super Danielem, capite 10.

EXPLICATIO. De Domino salvatore in septuagesimoprimo Psalmo dicitur, qui praenotatur Salomonis: et omnia quae de eo dicuntur, Salomoni non valent convenire. Neque enim permansit ille cum sole, et ante lunam generationis generationum: neque dominatus est a mari usque ad mare, et a flumine usque ad terminos orbis terrarum: neque omnes gentes servierunt ei: neque ante solem permansit nomen eius: neque benedictae sunt in ipso omnes tribus

Scripturarum non satis ad suam causam aptis usi fuerint. Mystica quae sunt, operta sunt, figurata sunt. Aliquid manifestum, quod interprete non egeat, flagitatur. Sacra scriptura ea tradit, quae ad animarum extructionem nostrarum commodumque spectant. Ea autem quorum pondus ferre non valemus, silentio occultavit. Basilius Hexam. congressione 9. et Damascenus lib. 1. Orthodoxae fidei, cap. 1.

EXPLICATIO. Infinita proculdubio sunt mysteria Dei, quae non est fas, utile, aut etiam possibile nos homines nosse. Quare vetat Paulus

intrinsecus contegunt Sacramenta, nulli ante vigesimum quintum annum discere, aut etiam scire committitur. Quod scilicet sit hoc velut munus quoddam propositum virtutis his, in quibus ad illud aetatis et vita probabilis, et ornatus morum, et intelligentiae capacitas apparebit: qui utique iam valeant bene et confidenter ascendere ab inferioribus literae ad superiora spiritus excelsa. Hieronymus ubi supra: Hebraeorum, inquit, probatur traditio, quod nisi quis apud eos aetatem sacerdotalis ministerii, id est, tricesimum annum impleverit, nec principia Geneseos, nec Cantica canticorum, nec

EXPLICATIO. Si quis nostrum, qui Hebraeas literas ignoramus, id est, ipsos vocum characteres, videret eas in pariete conscriptas honorato aliquo loco: quis esset tam excors, ut eo modo pictum parietem putaret, ac non potius intelligeret scriptum: ut si legere non valeret, non tamen illos apices aliquid significare dubitaret? Ita prius illa omnia quae sunt in veteri Testamento Scripturarum sanctarum, quisquis non perverso animo legerit, sic oportet moveatur, ut aliquid ea significare non ambigat. Hanc consuetudinem in pluribus locis Scriptura

mulieres in virorum laudentur op probria. Hier adversus Iovinianum lib. 1. sic fit in historia Iudith, Abigail, Deborae, et Cananeae. Quomodo in his nostris literis non potest quis ad legenda verba texendaque procedere, nisi prius ab elementis coeperit: ita in scripturis divinis non valemus ea quae maior a sunt, nosse, nisi ab Ethica in ipsis habuerimus exordium. Hieron in Prooemio Lament. Hierem.

EXPLICATIO. Sic. n. propheta ait: A mandatis tuis intellexi. Videlicet, post opera coepit habere scientiam secretorum. Mos est sacri

Salomon rex aedificat illud nobilissimum templum. Haec enim et in terrena Hierusalem, secundum historiam contigerunt, et caelestis Hierusalem figurae fuerunt. Quod genus prophetiae ex utroque compactum atque commixtum in libris veteribus Canonicis, quibus rerum gestarum narrationes continentur, valet plurimum, multumque exercuit, et exercet in genia scrutantium Literas sacras: ut quod historice praedictum est, completum legitur in semine Abrahae secundum carnem, etiam in semine Abrahae secundum fidem, quod implendum allegorice significet, inquiratur in tantum, ut quibusdam visum sit,

non ita. Atque hoc identidem invenias, ipsum multis aliis locis factitantem. Hunc morem videre est et medium et magistrum observare Neque enim medicus cum iis, qui in morbi adhuc sunt initio, et iis qui ad valetudinis finem iam declinarint: neque magister cum discentibus ab initio pueris, et cum iis qui perfectiore doctrina indigeant, eandem ratione agit. Igitur aliis alia quadam causa et argumento adductus scribebat Paulus. Hoc ipsum declarat cum Corinthiis scribens, De iis autem, inquit, quae ad me

tenera aetas noceri dicitur fascino, sic etiam Galatae in Christi fide nuper nati et nutriti lacte, et non solido, veluti quod a fascinante sint laesi, et stomacho fidei nauseante, Spiritus sancti cibum evomuerint. Quod si aliquis contradicit, exponat quomodo de communi opinione sit sumptum vallis Titanorum in Regum libris: Syrenae et Onocentauri in Esaia: Arcturus et Orion et Pleiades in Iob: et caetera his similia, quae utique vocabula, Gentilium fabularum et causas et origines habent. Apostoli et Evangelistae aliquando veteris Testamenti adducunt testimonia, ut sensum,

fiet homo, et Meschias, ac similia. Verum de nominibus Dei dictum est supra in voce Deus. 6 Nomen aliquando alicui homini aut rei imponi tale dicitur, cum indicatur esse rem ipsam, quae nominis etymologia comprehenditur. Ratio autem est, quia saepe in hac lingua dici aut vocari, idem valet, quod esse aut existere, ut Esaiae capite septimo, Vocabitur nomen eius Emanuel, id est, erit vero Deus in eo nobiscum, tum quia ipsemet Meschias erit verus Deus, tum quia in eo, et per eum Deus nobis erit propitius. Sic 1. Ioan. 3, Videte qualem dilectionem nobis dedit pater, ut filii

Possunt autem huius generis innumera exempla dari. Sic adeps pro potentia, opulentia ac vigore: quia opulentia ac potentia brutorum, in eorum pinguedine consistit. Tenebrae, nox, obscuritas, caligo, pro ignorantia vel miseriis, vel etiam peccatis et impietate: contra lux et sol ac dies. Inde, Vallis tenebrarum: duplicatur vis vocis et Metaphora, Psal. 23. Sic Umbra mortis, vermis, pro mala conscientia et aeterna damnatione, Esa. 66. Aethiops Psal. 7, pro pessimo. Sic alibi Amorrhaeus, Ezech. 16. Amalekita, Philistaeus, princeps Sodomae, Esa. 1.

alias vehementiam significationi adiicit: Templum Domini, Templum Domini Ierem. 1, Terra, terra, terra audi verbum Domini. Sic Esa. 6, Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus Zebaoth. Non qui dixerit Domine Domine, sed qui fecerit voluntatem patris. Alias distributionem aut collationem: Vallis erant putei putei, id est, passim erant multi putei. Dedit in manus servorum suorum greges greges, Gen. 22. pro, Separatim singulos greges. Accipe tribus tribus, pro, Singular tribus. Convivia convivia, et areolae areolae: pro, Convivia aut areolas. Mar. 6. Contra Levit. 17, Vir

donec peperit: non sequitur, postea cognovisse, ut quidam haeretici delirarunt. Matt. 5, Non exibis, donec reddas extremum quadrantem, id est nun quam exibis, ut Marcus habet. Luc. 22, Non bibam illud, donec veniat regnum Dei. In quibus et similibus exemplis, negatio illa cum sua meta idem valet, ac si esset sine meta. Nam Donec idem valet, ac si diceretur, Nunquam. Sic et Usque aliquoties accipitur. Matth. 28, Ego sum vobiscum usque ad consummationem seculi, id est interea et postea. 1. Sam. 15, Samuel non vidit Saulem usque ad mortem. Esai. 46 Usque ad senectam et canos ego

ut quidam haeretici delirarunt. Matt. 5, Non exibis, donec reddas extremum quadrantem, id est nun quam exibis, ut Marcus habet. Luc. 22, Non bibam illud, donec veniat regnum Dei. In quibus et similibus exemplis, negatio illa cum sua meta idem valet, ac si esset sine meta. Nam Donec idem valet, ac si diceretur, Nunquam. Sic et Usque aliquoties accipitur. Matth. 28, Ego sum vobiscum usque ad consummationem seculi, id est interea et postea. 1. Sam. 15, Samuel non vidit Saulem usque ad mortem. Esai. 46 Usque ad senectam et canos ego portabo, id est interea et postea. Vide Donec,

Aliquando contra nomen rectum deest. Isai. 51, Ebria non vini. iebria doloris ac moeroris. Psal. 74, Ne tradas bestiae, scilicet agri: neque coetui, scilicet hostium. 12 Inversae locutiones, ita ut nomen rectum regatur, et regens in genitivo ponatur, aliquande idem valent: ut Moyses dicit, Regnum sacerdotale, Exod. 19. et contra Petrus primae 2, Regale sacerdotium, sanguis Testamenti, et Testamentum in sanguine. Hic est sanguis Testamenti, id est, sanguis sanciens et confirmans hoc Testamentum aut foedus. Porro, Hoc est Testamentum in sanguine,

active, iustitiam Dei esse meritum Christi, quod nobis Deus largiatur ac imputet. Sicut et Augustinus testatur, iustitiam Dei vocari non eam, qua ipse iustus sit, sed qua nos iustificet. Dicitur igitur obedientia Christi nobis imputata Dei iustitia, ob quinque causas. 1 Quia sola coram Deo valet, ut Lutherus vertit, aut pro vera iustitia a Deo censetur. 2 Quia nobis a Deo per imputationem donatur. 3 Quis ipse filius qui eam praestitit, est verus Deus. 4 Quia eam Deus mirabili consilio ac mysterio excogitavit, et proposuit generi humano, ut omnes per eam, et per nullam aliam

es: pro, quae genuit te. Et Iesa. 26, Intrabit gens iusta servans fidem, cogitatio certa, quod servabis pacem: id est, quae est cogitatio firma, etc. Psalm. 9, Immersae sunt gentes in foveam fecerunt: pro, quam fecerunt. Posterioris ad Corinthios cap. 10, Arma valida ad subversionem munitionum, ratiocinationes destruentes et omnem altitudinem, se elevantem Dei: pro, quibus armis destruimus et omnem altitudinem quae se elevat. 3 Aliquando antecedens deficit. Rom. 6, Quem igitur fructum habuistis, de quibus nunc erubescitis? pro, de illis de

quid Zeh hoc ego? scilicet petii? Ibid em in fine iterum. Hic ponitur pro indefinito cuiusdam. 1 Sam 17, David autem erat filius Ephratitae Hazeh, cuiusdam de Bethlehem. Eodem, paulo post: Et abstulit hic, id est aliquid. 31 Depronomine demonstrativo, quod interdum idem valeat in sacris Literis quod adverbium demonstrantis, Ecce, disserui nuper in quodam libello, titulo Triginta demonstrationes. Nunc igitur hic suo loco pauca de hac vi pronominis adiiciam. Hebr. 9 capite manifestum est huius Hebraismi exemplum, ubi Apostolus recitat verba Mosis Exod. 24.

agi, nempe sanciri ac fieri novum foedus inter Deum ac homines. Nec tamen obluiscuntur illi etiam prioris sententiae, dum ea uno verbo adiiciunt, in meo sanguine: qua voce indicant, ibi praesenti distributione sanguinis ac corporis constabiliri illud foedus novum inter Deum ac homines. Nam idem valet illud In, quod Per, seu causam efficientem, aut instrumentalem. Verum de hoc genere Hebraismi plenius dicetur infra, sub titulo, Quod interdum tractentur duo ut unum, et contra. 20 Duo aut plura diversae constructionis verba coniungere solet. 2 Ioan. Qui transgreditur nec manet

populo leges non bonas, Ezech. 20. Et legem augere peccatum, et operari iram, Rom. 4 et 7, scilicet per accidens, nostroque vitio. Sic negat Deus Ierem. 7, Isa. 1, se mandasse Israelitis de sacrificiis, scilicet talibus, qualia illi per accidens iam suis erroribus finxerant: nempe quae valerent ex opere operato, sine vera fide et Meschia ac poenitentia, sicut et initio Isaiae reiiciuntur. Sicut res ipsae dicuntur esse, cum tamen aliae quidem actu, aliae tantum potentia existant: ita etiam verborum significationes, alias de sola earum potentia, alias de actu

Bibliographia locorum inventorum

Vlačić Ilirik, Matija (1520-1575) [1581], Clavis scripturae sacrae, pars secunda, versio electronica (), 600000 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [flaciusmclavis2].

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report