Your search found 4535 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 1-4535:

numquam ex eo tempore cessasse latices illos profluere, quibus ab S. Domnio nomen obvenit; ea enim aqua S. Domnii dicitur; ac praeterea coelestem vim eidem fonti ad propulsandos morbos inditam esse, Aqua S. Domnii ad pellendos morbos mire eficax. ut si quis incommoda valetudine affectus anniversario translationis die inde pauxillum aquae ad potandum pari pietate ac fiducia sumeret, statim ab omni prorsus morbo convalesceret: Haec siquidem, inquit ille, hodierno die miraculose apparet producta, et a vulgo ex tunc aqua S. Domnii appellatur, quam in suae

Hic sacer ille dies est,
Quo terras victor deseris,
Et coeli clara sydera,
Mundum triumphans penetras.
Inde nostras ut audias
Preces, oramus supplices,
Et commendatos facias
Uni trinoque Domino.
Qui nos transferre satagat
De valle plena lacrymis
Ad Beatorum gaudia
Per infinita saecula. Amen. In tribus nocturnis Antiphonae, Versiculi, Responsoria ex communi MM. tempore Paschali.

filii dicti episcopi, quatinus quis iam nunquam posset in aliquo seruos dei molestare, predicta territoria, sicut a suis patribus sacro cenobio donata fuerant, clarius propalauerunt confirmarunt et his terminis terminarunt: a mari uidelicet usque ad moncium summitates, et a fundo uallis, que in oriente post prefatam ecclesiam esse cernitur, in quo fossatus habetur, qui contra ipsos montes mitti uidetur usque maceriam, que ultra desertum oppidum in parte occidentali similiter habetur, quo eciam tunc ob sui facti memoriam lapidum pro signo pusillum statuunt aceruum.

domini nostri Iesu Christi millesimo LXX, indictione VIII. Regnante Romano imperatore tertio, rege Chrobatie Dalmatieque Petro, Siuinnimir bano. Actum in ciuitate Nona Adamizo iupano. Ego Radauanus trado omnem possessionem meam in terris et uineis, queque fuit aui meo Ualeco, in monasterio sancti Chrisogoni abbate Petro presente iure perpetuo possidenda. His coram testibus: capellano Petro teste, Laurentio teste, Desnna iupano teste, Adamizo iupano teste, Souinna setenico teste, Dedu teste, Uitadrago teste, Nepostoy

1. In Christi nomine et eiusdem incarnationis. Anno millesimo octogesimo, indictione uero VIII. Temporibus quoque domni Laurentii uenerabilis Spalatinę sedis archiepiscopi, regi Chroatorum Suinimiri, nec non Valizze prioris. Petrus ego Zerni, qui et Gumay filius, vna cum domina Anna mea coniuge, filia scilicet May Fauę, diuina docente clementia ac plurimorum dei seruorum fulti consilio, salubre causa nostrorum defunctorum immo delictorum redemptionis

I., antiphonarium nocturnale I., psalterium I. Terras autem dedimus omnes quę in circuitu eius habentur ęcclesię. A confinio territorii prelibate ecclesię sancti Domnii usque ad locum qui dicitur Saline quicquid infra est mons siue uallis a maris ripa usque ad uineam Tilsto Cosse Omnia enim ista nostro proprio acquisiuimus pretio: ideo in domo dei dedimus 2.

cum prefato decertauimus Miroslauo, ubi et conuentionem hisdem monentibus nobilibus cum eis denuo fecimus. Quapropter afirmauit nobis prefatas terras quas subtraere uolebat et insuper nobis augmentauit monticellum que prope Petra situm est, et ualle similiter incipiente de Saline usque Satilie et de Satilie usque ad mare. Et dedimus sibi pro conuentione octoginta modia ordei et unum solidum pro fine. Et ipse Miroslauo anteposuit se dicens: Quicumque ammodo uoluerit

Michahelis, uicum construere nostris famulis, ceperunt Uilkiki nec non Prodanus duornico cum omnibus Tugaranis causa inuidie zeloque diaboli inflammati resistere dicentes: Non licet tibi construere uicum in Monticellum quia noster est! Et ego illis: Uallem et montem incipiente ex Saline usque Satilie, omnia mea sunt, quia emi a Miroslauo coram idoneis testimoniis. Attigit eo tempore uenire in nostris partibus Slauizo rex et Petrus banus, nec non Sarubba causa discordię quę erat inter Slauzo et

uidelicet presbiterum Petrum Piseniza, et Forminum Platimisse, nec non diaconum Duymum Bocę. Igitur habii Spalatum, mecumque adduxi eos et ad nominatas Petras ascenderunt et ita, ut supra scriptum est, quia Monticelum et uallem, et incipiente a Saline usque ad uineam Tilsto Cosse, totum nostrum esse, testificauerunt coram Dabro diacono filio Diti, presbitero Dominico Macica, presbitero Runtino, Duymo filio Iezamoza, Oliuerio, Rugata, Ulcina Damanego, Dabro Petriti, Kerna de

33. +. Adhuc quoque comparaui terram supra Salona ubi dicitur a Suatizo de nepote de Uale pro V. solidis et medio pro fine; coram Sinice et Rarara 104 C. 55, K. 172, R. 131, S. 280: Tilstacossa. Treba da se kaze, da je ta rijec to-ponim, kao i u br. 6. Na oba mjesta je prepisivac izostavio de, te je tako mogao

usque ad Tessemil dub pertinet a sancto Moysen. E contra ego hęc respondebam: non est uerum. Nam sunt ibi terre de sancto Domnio et de sancto Martino et de sancto Gregorio, et alię sunt de nobilibus Chroatensis et ignobilibus insuper et de priore Valiza. Et contra ipse dicebat: habetis testes? Ego

Tam sordente domo perspice quid sit omo
in rebus stultis studui nichil utile multis
et dum uigui terror in orbe fui
parum aduc dicam de mei corporis vitam
dum vicxit in mundo ualatus munere fundo
ingenio lucxit Petrus sua quam bene ducxit
omnia despecsit cor semper ad etera uecxit
templum fundauit cum menibus et decorauit

magnum nomen facerent, consilio et voluntate primogeniti fratris congregantes exercitum magnum valde, et fortem exierunt de terra sua et venientes debellaverunt Pannoniam provinciam, et bellando obtinuerunt eam. Post haec cum valida multitudine pervenerunt in Templana. Tunc rex Dalmatinorum qui in civitate magna, et admirabili Salona manebat, misit nuncios, et litteras ad regem Istriae provinciae, ut congregaret exercitum,

caeperunt totam Macaedoniam. Post haec totam provinciam Latinorum qui illo tempore Romani vocabantur, modo vero Morovlachi, hoc est Nigri Latini vocantur. Imperator etiam plurima cum eis faciens bella, sedens in solio suo, nec valens in aliquo superare, misit, et facit pacem cum eis, et sic dimisit eos. Similiter et rex Bladinus cernens, quod maxima multitudo populi esset, cum eis, fecit pacem, caeperuntque se utrique populi valde inter se diligere,

atque psalterium, et omnes divinos libros Veteris, et Novi testamenti de graeca littera in sclavonicam nec non, et missam eis ordinans more Graecorum confirmavit eos in fide Christi, et valedicens omnibus, quos ad fidem Christi converterat, secundum apostolicum dictum Romam pergere festinabat. Dum autem pergeret transiens per regnum regis Sphetopelek honorifice ab eo susceptus est. Tunc vir Dei Constantinus,

Christo, et baptizatus est cum omni regno suo, et effectus est orthodoxus, et verus Sanctae Trinitatis cultor. Aliquantis post haec diebus immoratus cum rege vir beatissimus confirmavit eum in fide atque doctrina Christi, et valefaciens omnibus christicolis, Romam profectus est. Tempore isto facta est laetitia magna, et christiani descendentes de montanis, et locis abditis, quo dispersi erant, coeperunt nomen Domini laudare et benedicere, qui

eos, morteque pessima necaverunt eos. Crepimirius itaque post haec accepit regnum, et regnavit in loco patris; eo tempore venerunt Alamanii, et caeperunt Istriam coeperuntque intrare Croatiam. Tunc rex Crepimirius congregans fortitudinem validam gentis suae, paravit eis bellum, facto bello misit eos rex in ore gladii, et persecutus est eos, proiecitque eos ex omni terra sua. Post haec dux Alamanorum misit legatos regi Crepimiro, ut daret filiam suam uxorem filio suo

XXX Eo tempore defunctus est Bulgarorum imperator Petrus nomine, qui sedebat in civitate Magna Preslava, et Graecorum imperator congregans validam fortitudinem gentis suae, obtinuit totam Bulgariam, suoque subiugavit imperio, deinde reversus ad polatiam suam, reliquit suum exercitum. Hi autem, qui praeerant exercitui venientes cum exercitu caeperunt totam Rassam

culfum, ne concluderetur in medio, vocatis quinque filiis suis, dixit eis: Videtis filii carissimi, quod magnus est Graecorum exercitus, et nos valde pauci ad comparationem illorum, eis resistere, mihe videtur, in bello nullatenus valemus. Faciamus ergo sic: remaneant duo ex vobis, Goyslavus, et Radoslavus, caeteri vere tres, accipite unusquisque X strenuos cum tubis, et buccinis, et montana conscendite, et per cacumina montium vos distendite sic ut Graeci videantur

et audientes, quod evenerat, valde perterriti sunt. Luttovid autem princeps, quia vir bellicosus erat, et strenuus in armis minime timuit, igitur misit Goyslavo dicens: Ingenia tua nullatenus me perturbant, sed si vir es, et aliquid vales, sume tecum duos milites et ego similiter descendam usque in campum, ut dimicemus, et scies, qui sum ego . Placuit verbum in conspectu Goyslavi et statim sumens duos strenuos milites secum descendit in campum similiter et princeps

obtinuerunt totam Bulgariam, quam provinciam dedit rex Michala Bodino filio suo ad regendum. Praeterea Bodinus imposuit diadema capiti suo, et iussit se vocari imperatorem. Imperator Graecorum hoc audiens iratus, et congregans validam multitudinem misit ad debellandum Bodinum, et Bodinus congregans multitudinem exiit obviam eis quadam die, coeperunt utrinque populi valde laniare, et vulnerare. Cecidit ibi Bodinus Bulgarinorum imperator, et captus est a Graecis,

Dessam filium Urossi, et dederunt ei Zentam, et Tribuniam. Radaslaus autem, et fratribus eius remansit maritima regio, et civitas Decatarum usque Scodarim, et indesinenter non desinebant dimicare, et proeliare contra filium Urossi, et contra caeteros inimicos quatenus terram quae eis rebellaverat, valerent acquirere, et eam, quam dominabant, viriliter defendere. Etc.

duo duces Basilus et Octauius. Isti coegerant magnas populorum adiacentium cateruas, uidelicet Curetum, Dalmatinorum et Ystrorum, expectantes Cesaris partes, ut cum eis confligerent. Sed Vulteus famis sitisque coartatus penuria non potuit alterius in insulis comorari et licet esset undique hostium uallatus insidiis, tamen quandam nauem cum meliori sociorum manu conscendens uoluit latenter transponi in terram, sed hostium insidiis circumpositis nauis in medio transitu intercepta est. Cumque nauis hereret immobilis, uidens Uulteus, quod non pateret via diuertendi, cohortatus est suos, ut pro

propugnaculis, nunc clippeis excipientes uiriliter resistebant. In hostes nichilominus ingentes lapides reuoluebant, ad eos uero, qui eminus dimicabant, alii e machinis lapides iaciebant, alii balistis et arcubus fortiter sagittabant sicque diebus non paucis utrimque frustra certatum est. Sed quid ualet annisus hominis, ubi diuine protectionis gratia deest? Cum pro multis piaculis communiter singulariterque commissis superne ultionis iudicio peccatrix ciuitas hostili foret gladio euertenda, periit mens et consilium a ciuibus, presul nullus erat, rector inutilis, populus dissolutus, quid

in furoris impetu ciuitatem, breui hora in carbonem et cinerem redegerunt. De tot enim diuitiis paucas rapuere manubias, hoc pro maximis uictorie premiis reputabant, quod tam egregiam urbem absque ulla pene sui exercitus strage dare exterminio potuerunt. 9Quis autem enumerare ualeat, quot miseros ciues, quot puellas infelices, quot pueros abduxere captiuos? Quis comemoret eorum multitudinem, quos uorauit gladius, quos consumpsit incendium, quos mare obsorbuit fugientes? At ciues miseri rogum dulcis patrie inspectantes, non dolere poterant, non flere licebat super eam,

incendium, quos mare obsorbuit fugientes? At ciues miseri rogum dulcis patrie inspectantes, non dolere poterant, non flere licebat super eam, sed singuli uite proprie metuentes classem abducere properabant. Nec uacabat conuocare consilium, nec quid de salute publica foret agendum deliberare ualebant, sed unusquisque de sua familia anxius, cum rebus, quas de funere patrie subripuisse poterat, quo diuerteret, cogitabat. Hoc etiam agere consulte nequibant, quippe in tam precipiti fuga confuse et inordinate ad naues conscenderant, quia nec pater inquirebat filium, neque filius patrem,

Iste cepit adhortari conciues suos, ut ad patriam redirent. Sed quia non erat tutum inter ruinas urbis antique habitacula ponere, consulebat eis, ut in edificio Dioclitiani se interim reciperent, ubi securius comorantes aliquam saltem particulam sui territorii incolere sine magno timore ualerent, donec rebus prosperius succedentibus Salonam reedificandi possibile foret. Et tandem placuit hoc consilium nobilibus et popularibus uniuersis et tale pactum inter se statuerunt, ut ditiores sibi domos propriis sumptibus edificarent, ceteri uero, quibus res non erat sufficiens pro domibus

sumus uestraque potest reminisci paternitas me dudum ad uestram accessisse beniuolentiam. Et istis ad pedes uestre sanctitatis uenire placuit, ut genti sue, sicut omnibus, gratiam faciatis. Nimirum et iste nobilissimus Gothorum uir ad hoc uenit, ut per uos plenius instructus ueritatis normam ualeat liberius predicare . Rursus dominus papa: Quo honore fungitur? Responsum est, quod dudum in sua littera presbiter fuerit. Ad hec papa: Et cur barbam radere secundum catholice ecclesie morem renuit? Sceleratus presbiter inquit: Ideo, domine, ad uestram uenit presentiam,

cleri populique susceptus est. Cepit autem ecclesiam multa prudentia gubernare, emendare clericos, populum instruere salubribus documentis, facultates ecclesie uigilanti studio ampliare.//108 5Sed nunc ad Martinum episcopum insularum redeundum est. Hic cum esset senex, quadam ualitudine comprehensus, quasi amens effectus erat. Insulani uero eius amentiam non ferentes, expulerunt eum et accedentes ad ecclesiam Spalatensem elegerunt Lucarum, filium Duimi Cicle, archidiaconum eiusdem ecclesie. Qui presentatus Raynerio archiepiscopo consecratus est ab eodem.

cum toto exercitu applicare, tenerentur ex pacto contra omnes homines Venetos adiuuare. 3Erant autem eo tempore Iaderenses Venetis multum infesti. Quacumque enim ex parte poterant, Venetos inuadebant, bona eorum diripientes, iniuriantes, trucidantes et quicquid mali exercere ualebant in ipsos, totis uiribus conabantur. Quippe diuitiis affluentes multa lasciuie insolentia raptabantur, erant enim superbia tumidi, potentia elati, de iniuriis gloriantes, de malitiis exultantes, deridebant inferiores, contempnebant superiores, nullos sibi fore pares credebant. Et cum

Deinde clerus omnis olosericis super comptas induti uestibus cum crucibus et thuribulis procedentes usque posturium, prout regie magnificentie dignum erat pariter, concinnebant. Ipse uero illustris rex, uiso processionis cetu solempni, statim descendit de equo, magnaque suorum principum uallatus caterua, tenentibus eum hinc inde episcopis, qui conuenerant, pedes usque ad ecclesiam sancti Domnii processit. Ubi celebrato missarum officio, et data oblatione super altare, ad hospitium secessit. Ea die comunitas exhibuit regi affluentissimam procurationem in domo, que dicitur Mata

uexabit, super nos dominium exercebit . Itaque cum aliqua fiebat mentio de electione facienda, ipsi astuta cauillatione uoces murmurantium comprimebant. Simulabant enim se uelle eligere et nominabant pueros filios nobilium de Hungaria, qui etatis imbecillitate ad pastorale fastigium prouehi non ualebant, occasiones subdolas pretendentes dicebant utile fore ecclesie et ciuitati, si tales habuerimus principes in regis curia protectores . 2Cum ergo his malignis dilationibus ecclesia Spalatensis foret iam biennio supplantata, diaconus quidam, Petrus nomine, erat ualde

non tantum ob hoc, quod ecclesia pastore careret, sed quia fructus ipsius, ut dicebatur, ad suum usum seniores predicti deuoluebant. Murmurabat autem sepius et tacebat. 3Erat autem quidam clericus Hungarus, Guncellus nomine, filius Cornelii, nobilis quidam genere, sed non magni ualoris ipse. Hic cum esset iam prouecte etatis, nullam potuit in Hungariam dignitatem habere, sed assumpto cruciferorum habitu factus erat rector cuiusdam ecclesie sancti Stephani regis. Cum ergo Spalatensis ecclesia multo iam tempore pastore uacaret, iste Guncellus cepit se sollicite

erat eo tempore in Hungariam profectus. Sed ad ecclesiam suam rediens, non satis discrete absoluit interdictum legati. 4Interea legatus Acontius in Bosnam profectus pro exterminandis hereticis multo ibi tempore laborauit. Erat autem corpore imbecilus, sed zelo catholice fidei ualidus propugnator. Cum ergo forti fuisset languore correptus, ad extrema perueniens totum se domino commendauit. Ibique sue uite cursum feliciter peregit anno millesimo CCXXII. XXIX. De bello, quod gestum est pro uilla de Ostrogo 1Per idem

magnates multorum emerserat materies odiorum ita, ut in nequitiis perpetrandis sibi emulatores existerent et ille reputaretur maior et melior, qui plus gloriari poterat in malitia, qui potentior erat in iniquitate. Sic dissipata et lacerata erat ciuitas, ut nullum rigorem iustitie curia exercere ualeret, nisi in illos dumtaxat, quia nimia paupertate et imbecillitate sordebant. 3Tunc ciues, ex licentia malitie quasi effrenes effecti, ceperunt in communem pernitiem mutare dominia: modo pars una illum facere comitem, modo pars altera alium, non metuentes crimen periurii,

licet pauci essent, ibi ceperunt urgere ipsos lapidibus et non permittere eos ulterius progredi. E contrario uero pars aduersa lapides contra lapides iactando suos aduersarios ex loco illo expellere nitebatur. Cum ergo inter eos aliquantisper eminus pugnatum esset, pars filiorum Vitalis in tantum ualidior fuit, ut eorum inimici compellerentur retrocedere usque presidium suum. Sed cum fragor pugnantium in ciuitate audiretur, factus est popularis concursus contra filios Vitalis una uoce clamantium, ut recederent uel perirent. Tunc uidentes hi, qui erant ex parte Duimi Drasce, quod in auxilium

XXXV. De bello quod gessit cum piratis 1Anno autem secundo sui regiminis opus ualde commendabile aggressus est. Etenim quia uir erat detestator nequitie, cepit uigilanti studio cogitare, quonam modo fieri posset, ut tam uesanam piratarum seuitiam refrenare ualeret uocatisque non multis ex ciuibus cepit cum eis secrete tractare et eos inducere, ut bellum Deo gratum et hominibus in Almisanos inferrent. Et quamquam cerneret quosdam in facto huius negotii uacillantes nec assensum pleno corde prebentes, ardebat tamen eius animus aliquod suo tempore Deo

ceperunt penitere incepti contra potestatem maxime obloquentes, quod improuide et inconsulte ante sufficientem preparationem lignorum et armorum bellum uoluit atemptare. Tunc Garganus curarum pondere inquietus huc et illuc mente rapiebatur pertractans, qualiter hostium audatiam suppeditare ualeret. Fecit autem fieri unum lignum trireme in modum galee, quod esset ceteris uelocius et eminentius, quod infra uiginti ferme dierum spatium totum de nouo fabricatum est et expletum. Sed hoc erat, quod maxime potestatem affligebat, quia uidebat ciues non ex corde contra hostes arma mouere uix

barbaris et desperate salutis, qui non pro regnandi cupiditate sed pro predarum auiditate per mundum pugnando discurrunt. At uero alii securitate fatua dissoluti dicebant ad primam ostentationem nostre multitudinis eos esse in fugam uertendos. Sic autem quibus repentinus parabatur interitus, non ualebant in unum consilium concordare. 4Illis ergo consulendo cunctantibus, morasque inaniter protrahentibus, ecce nuntius inopinatus ad regem cucurrit, nuntians ex certo, quod infinita iam multitudo Tartaree gentis regnum intrauerat et iam prope esset. Tunc omisso consilio rex

commiserunt. Tanta denique fortitudine inter confertissimas hostium cateruas ferebatur Hugrinus, ut uelud fulminis ictum magno cum clamore uitarent. Similiter et Colomannus et templarius cum suis commilitionibus Latinis magnas strages ex hostibus faciebant. Sed impetum multitudinis iam non ualentes sufferre, Colomannus et archiepiscopus acriter uulnerati uix euaserunt ad suos. Magister uero templarius cum tota atie Latinorum occubuit, multi etiam Hungarorum in illo certamine perierunt. Hora autem diei quasi secunda et ecce uniuersus exercitus Tartaree multitudinis, ueluti quadam

Hostes uero undique circumfusi non cessabant iaculis et sagittis instare. At uero miseranda Hungariae multitudo omni salutis consilio destituta, quid faceret non uidebat neque enim alteri cum altero colloquium habere licebat, unusquisque sibi sollicitus de communi salute nullus prouidere ualebat. Sagittarum et iaculorum imbrem non armis oppositis excipiebant, sed dorsa uertentes ad ictus cadebant passim tam crebri, ut de concussa ylice diffluere glandes solent. Et cum omnis spes uite foret adempta, mors uero in omnium oculis yando per castra uideretur discurrere, rex et principes

agere pompas, non flere super caris extinctis, non sepulchrales exequias celebrare. Generalis interitus omnibus imminens non de aliena sed de sua morte quemlibet plangere compellebat. Mares enim et feminas, senes et paruulos letalis gladius deuorabat. Quis infelicissimam illius diei effari ualeat lucem? Quis stragem tam numerosi populi recensere queat, cum plusquam centum milia hominum seua mors unius diei spatio et breui loci termino deglutiret? Heu, quam effera corda pagane gentis, que sine ullo pietatis affectu totas Danubii aquas humano sanguine rubere cernebat!

de Hugrini potentia freti credebant per ipsum omnes casus suos ad integrum restaurari. Tunc adeuntes archidiaconum cum capitulo instabant, ut electioni assensum prebentes pro electo mittere festinarent. Sed non acquiescebat archidiaconus cum ceteris scientes, quod talis electio nullius erat ualoris, cum foret in maximum oprobrium ecclesie attemptata. Sed hi, qui pestifero adhuc inuidie ulcere tabescebant, non putabant archidiaconum iustitie zelo moueri, sed credebant, quod ad se rem traheret et adhuc electionis preterite spei sibi fiducia superesset. Tunc iudex Murgia, Fuscus

penitus desperaret, uocauit fratres de capitulo et in eorum presentia satis bene et ordinabiliter condidit testamentum. Coram quibus et coram aliis religiosis uiris mirabiliter de peccatis compunctus publice de quibusdam excessibus est confessus. Nichilominus autem cum multis lacrimis et gemitibus ualidis secreta confessione coram suo confessore penitendo, uehementer afficiebatur de omnibus, si superuiueret, satifactionem omnimodam promittendo nec semel, set pluries in ipsis diebus confitebatur. Fuerat enim uir litteratus et naturali facundia preditus et maxime in diuina pagina eruditus.

gubernatur. Scriptum est enim: per me reges regnant et potentes scribunt iusticiam . Et ad hoc ut pręfata ciuitas Spalatina diuino semper auxilio suffragante perpetuo conseruari ualeat in statu pacifico et tranquillo: nam Roma tam diu mundi tenuit monarchiam, quam diu uiguit iusticia in Romanis; deficiente autem in eis iusticia, defecit dominium Romanorum.

recognoscens, lites, contentiones et discordias cotidie generat inter gentes, ut, nisi iusticia conatus eius reprimeret, non posset mundus secundum rectum ordinem gubernari. Ideoque leges sunt proditae, ut mali homines ab eorum malicijs et erroribus conpescantur et boni iustique homines uiuere ualeant pacifice et quiete. Scriptum est enim: Ante Dei uultum nihil pertransit inultum . Lex enim non fuit necessaria propter bonos, quum sibi est lex quilibet probus homo et si a nemine puniretur, tum ex sua industria natali propter Deum male agere propensius euitaret. Scriptum est enim:

etiam debent esse naturaliter sapientes et iusti, quum Salon primus leges Atheniensibus tradidit, ut probatur in decretis, prima, distinctione vij, Moyses. et fit etiam mentio de Salona et legibus eius instituta de iure natali gentium et ciuili paragrapho: sed ius quidem ciuile. Valerius autem recitat de Salone philosopho, quum in senectute sua et ętate decrepita scienciam discere non cessabat et in ultimo die suae uitę euntibus amicis ad Salonem philosophum et conferentibus coram eo de quadam quęstione, quę creditur fuisse de conseruatione rei publicę ciuitatis

solet;
Dulcia non meminit, nisi qui gustauit amara;
Qui petit excelsa, debet uitare ruinam. Diligunt itaque iusticiam Spalatini, ut cum ordine iusticię perpetuo ualeant honorabiliter gubernari: cum iusticia sit famę perpetuę stabile fundamentum.
Si lis inciderit te iudice, dirige libram

Sed de eius superbię elatione sileo, eo quod plurrimis excedit cubitis fastum de grandis Sabthael non minimus, qui diuina similitudine formatus ac eius fuerat gratia illustratus, visione decora est perpetuo priuatus ac in abissum est precipitatus. Igitur, Iadera, non uales illud elegicum metrum regis Dauid resonare. Debuit enim tam horum, quam illorum nimio librante onere uitiorum grandem tempestatis rabiem excitare. Derelinquat ergo impius uiam suam et Deus ipsius miserebitur, reuertatur ad Dominum, et gressus sui prosperentur in sempiternum.

iunior, qui Crouatię diocesis erat dux constituendus. Et idem Ludouicus rex succedens Krolo patri cum iam sui regni baculum pacifice et possessum tenuisset, pro recuperanda perdita ex suis predecessoribus anno Dominicę incarnationis MCCCXLIIII, indictione XII mensis Septembris ualidum cumulauit exercitum. Cuius prefecit ducem Nicolaum, totius Slauonię banum, quem ad partes Croatię direxit, ut imperio regio subiugaret omnia castella ipsiusque regionis ciuitates cum eorum cunctis pertinentiis, secundum quod hactenus dignitati predecessorum illius extiterunt

defenssiones, in multa ammiratione cordis est comotus ac despiciens eundem bello capere non posse, diligentius deliberato consilio grauissima dispendia ipsi districtu imperauit impendere tam eius rura combustui tradendo, quam etiam vinearum uites et domos eradicando. Et non ualentibus id uiolento laceratu rapere, uisus est quendam montem Spas vocatum nimia uirtute praecinctus in domini naturalis suppetere potestate, uiriliter ipsum cepit agonizare. Ibique multas probitates ac corporum strenuitates ipsa militia experta est; demonstrarunt, quod et obtinere

extiterunt. Deducto ad ipsius regis notitiam tam grandem dolum et fraudem fuisse comissum, non in parua animositate cordis fuit repletus. Penitus statuit in se, licet dimidii regni sui thesa- urus in confusione esset dispergendus, decet ut cuncta oppida et uallata regionis Croatię sue dignitati regali sint perpetuo subiecta. 4. Qualiter Ludouicus rex mouit se uersus Croatiam Fluente itaque Anuntiationis Iesu Christi MCCCXLV, indictione tertiadecima Iulii mensis

dignitati regali sint perpetuo subiecta. 4. Qualiter Ludouicus rex mouit se uersus Croatiam Fluente itaque Anuntiationis Iesu Christi MCCCXLV, indictione tertiadecima Iulii mensis memoratus Ludouicus rex agregauit validam militiam, numero uiginta milia galleatorum, cupiens ac proponens tam ciuitates, quam castra prouintię Dalmatię et Croatię sue succumbere potestati. Et accipiente dicta comitiua itinere, cum incolumitate peruenit in fines Bihach, ibi castrametatus est fere per decem et octo

maritime, quas tunc temporis Venetorum potentia gubernabat, vehementer conceperunt formidinem, atque ad eum omnes Croati preter tantum duos, quos confestim nominabo, transmearunt debitam reueren- tiam impendentes ac claues castrorum cunctarumque suarum uallationum et possessionum offerentes. Quas rex gratanter suscepit illumque Iohannem cum sua genitrice offendentes iam bis ad sui gratiam benigne conuocauit ab eis recipiens Tnini oppidum cum suis pertinentiis, quod et ipse rex suo nutu feliciter regit et gubernat. Eidemque

et dilectionis affectum. Curis assiduis ad conseruationem uestram et aliorum nostrorum fidelium et terrarum misimus ad uos et ad partes Slauonię nostros prouisores, ut circa ea, quę sunt honoris nostri et salutis uestre et terrarum nostrarum, ualeant prouidere et diligentius procurare. Et quia cognoscimus fidelitatem uestram promptam et feruentem ad nostrum honorem fideliter conseruandum, sicut per effectum operis demonstrastis et continue demonstratis, non credimus fore necessarium multum apud uos uerbis insistere ad id, quod

die quendam fratrem Predicatorum ordinis nomine Nicolaum Veglensem ad dictum Capitaneum transmiserunt. Et cum mutuos sermones aliquos protraxissent, idem frater Nicolaus legatus ipsum Capitaneum pro parte Iadertinorum multo rogatu deprecatus est, quod licentia et nutu ipsius Capitanei Iadertini valeant tres solemnes ambassatores ad maiestatem Ducalem destinare de rumore eis illato et negotio supradicto. Et obtenta ab ipso Capitaneo licentia, retulit idem legatus ea, quę a Capitaneo didicerat, Iadrensi Consilio. De quo Iadertini valde gauisi tres honoratos elegerunt

et ad arctissimas perueniunt conditiones, ut Deo condonante gratiam satis lucide propalare studemus. Regnante vero vespere diei XV i20 Augusti predicti mensis, quidam classem seu galellam, in qua vltra decem potentiores viri de ciuitate Tragurii, qui Venetis transfretare extimabantur, in Vallem magistrorum applicauit. Quam Iadertini cum duabus barcis armigeratis cęperunt omnesque eius nobiliores et aliquos eius plebeios in carcerem detruserunt pro eo, quod et ipsi Tragurini quamplures Iadertinos in eorum ciuitate repertos absque causa rationabili in captiuitatem deduxerunt. Tu

rationabili in captiuitatem deduxerunt. Tu quoque fac simile, sic ars deluditur arte. Non cessant certe ipsi Iadertini multorum sublimiorum ędificiorum decorare eorum ciuitatem atque fodere iubent iuxta ripam portus et ianuas magnas profundissimas fasceninas ac valationes decoras per girum vrbis conficiunt et in deffensionem ipsorum et tutellam nauigiorum et galearum iuxta portum quandam cathenam mire grossitiei ex tredecim tignis adinuicem ferro connexis ac confibulatis, que pęnultimo prefati mensis Augusti in dicto

castri, quod Venetorum vocatur castrum, que quinquies in galleis iactauit, sed neutram valuit attingere, quam etiam variorum generum ingeniorum ipsam cathenam defensabant. Sed probiores ipsarum gallearum viri veraciter considerantes eorum intentionem non posse aliqualiter effectui producere nec valentes Iadertinorum cruentatos et terribiles ictus tollerare, confusi et conflicti inde abierunt. Grandem copiam gentis suę idem Capitaneus habetur amisisse, Iadertini vero modicam, sed maxima vulneratur. Inchoauit ipsa certatio a sexta vsque in horam vesperarum.

Minorum ordinis Iadrensem, qui multa scientia ac sapientia incomendabili fuerat presignitus, dicti ciues Iadrę ad dictum eorum regem sagaciter destinarunt roborando sponsionem ac Iadertinorum fidelitatem ipsi regi ac humiliter ab eo postulando iuuamen, per quod inimicis resistere valerent, et alia, que ad presens dimitto. Cui rex benignum se reddidit ac suam gratiam vberiorem spopondit se exhibiturum. 12. Qualiter Veneti obsederunt Iadram per terram Diluculo

eorum quam Italici et Longobardi bastidam, Dalmatici et Croati sticatum appellare consueuerunt. Longitudo vero ipsius bastide erat quantum ianua magistra Iadrę ab ecclesia S. Viti recta linea procedendo distat et amplitudo eiusdem quantum forum a dicta ianua prolongatur. Que vndique vallata ligneis tabulis mire pulchritudinis fabricatis, propugnacula crebra et alta in ea confecta et constructa sunt. Porro quia a constitutione ipsius sticati seu bastidę usque ad eius remotionem nullus fere preteribat dierum, quin inimici mixtim scaramutias seu badalutios conficiebant,

omnibus Iadrenses curam sollicitatam gerebant. Nullum in vrbem sinebant sine cautione introire. Obumbrante nempe nocte vigesima septima ipsius mensis Septembris dum animalia suaue recipiunt somnum, Veneti, vltra sexingentos electos et probos viros, in vallem S. Eufemię in insulis in eorum clasibus latenter duxerunt et ibi vsque ad horam tertiarum sequentis diei in loco vocato Briacel Verh latuerunt. Cum ipsa dies vigilie dedicationis principis Michaelis archangeli suam lucem cępisset patescere hominibus, hii qui in castro Sancti

et laudabile iter transfretare ad tam grande pręmium accepturum, quod ipse apostolicus deique vicarius vere pęnitentibus et confessis veniam cunctorum peccatorum ad dictum viagium se disponentium instituit. Quare hęc discordia illorum Venetorum et vestri Iadertinorum redundat in validum detrimentum appetentium tam altissimum consequi meritum. Et ut noster accessus ad ipsas partes magis fidei Christiane augeat beneficium salutis, postulo, immo rogatu affectuosissimo precor coniunctionem aliquam fęderis, in qua partes eligere magis concupiuerint velle conscendere, cum

plurimas laudandas prouisiones pro re publica sustentanda perquam scilicet fore comendata proponunt, quas nemo executioni studuit demandare iuxta illud Magistri veritatis: Dicunt et non faciunt. Statuunt quemque imbecillem, qui nullius commoditatis presidium prestare valeret, in exilium deponi ibidem moraturum vsque ad operis consumationem, sed moti intuitu pietatis et misericordia ab eorum proposito sunt pęnitus reuocati. Quod si ipsi Iadertini prognosticationis speciem agnouissent, ipsum salubre consilium non tam

Iadram, que a senioribus appellata est Teronia, de die in diem acriores cumulant contra hostes suos vires ad inferendam aduersariis grandiorem iacturam et molestiam. Monos ex illis nauigiis, de quibus supra recolimus tetigisse, quod Italici maranum nominant, super quo erant laborati trabuchi, in valle S. Iacobi iuxta portum locauerunt, cum quo continue hostium ciuitatem machinabant, sic quod a ventis quatuor ex machinarum tactu Iadertini lapides trabuchorum suscipiebant, nam secus bos et secus arator intelligere dicitur. Et cum dicta machina hostibus non tam grandem iacturam

ipsius cathenę tensos versus ipsas girauerunt. Circaque tertia vigilia noctis tenebrosę eiusdem Iadertini in quibusdam eorum crapulis decore armigeratis ac cum quadam magna gallea, in qua constructa erant eminentissima propugnacula, ad dictum Venetorum maranum, locatum in dicta valle S. Iacobi, audacter transfretauerunt. Quas aduersarii pęnes se concernentes, in multa cordis formidine sunt occupati. Plurima signa larium reliquis Venetorum clasibus in valle magistrorum tunc congregatis, secundum inter eos fuerat decretum,

propugnacula, ad dictum Venetorum maranum, locatum in dicta valle S. Iacobi, audacter transfretauerunt. Quas aduersarii pęnes se concernentes, in multa cordis formidine sunt occupati. Plurima signa larium reliquis Venetorum clasibus in valle magistrorum tunc congregatis, secundum inter eos fuerat decretum, propalauerunt. Intuens autem Petrus Cifranus, Capitaneus generalis Venetarum gallearum, neccesitatem suorum iussit duas galleas in subsidium sui nauigii transfretare. Et cum due galleę ad prefatam cathenam et vltimam

diuino, minime acquiescere studuerunt. Non quidem credendum, quod peruersum intentum concipere possent, sed casu et euentu eis sic contingit non obtemperasse. Nam si idem de vrbe vicissim coadunati fuissent, prout moris est et ut regula et modus docet bellandi, nullus eorum fere fugam arripere valeret nec ad patriam tutus posset accedere, quin in hostium incideret voluntatem. Acta sunt hęc penes Meltam, in quo certamine quamplurimi ex parte corruerunt Venetorum, ex contrariis paucissimi, quamuis vnicus nobilium membratim extitit mutilatus.

accedere cathenam, tubicula equestris clangit per vicos ciuitatis ac intonat nola pro pugna. Et in multo vigore et audacia muniti crucis signaculo ad defensandam cathenam celeriter properabant. Ascendunt in multa animositate mentis sagatiores in illa gallea, que maranum cum eius trabucho situm in valle S. Iacobi abstractum fuerat, secundum quod narrasse recolimus, ad dictam cathenam ex opposito inimicorum se firmauerunt. Et econtra hostes accedunt, multa misilia ac balistarum sagittas coniectant ut aer lucidus atra putabatur infectus nube. Machinat pars partem, ictus ictum,

Et econtra hostes accedunt, multa misilia ac balistarum sagittas coniectant ut aer lucidus atra putabatur infectus nube. Machinat pars partem, ictus ictum, non parsimonizant, multi partium corruunt vulnerati. Iactant sex trabuchos in hostes, Iadertinorum neminem attingere valent. Nititur ille plathus cum turri ad cathenam applicare, quem aduersarii crebribus sauciant ictibus. Fit ibidem multa Venetorum strages, quod ipse plathus ex crebra impressione aliquantulum retro secessit. Qui aliquantulum recreatus magna clade se

illud obstaculum cathenę defensare nequiuerunt, acerbo molestati dolore, sed ipsa turbatione non diu perdurante pro eo, quod fortioribus magisteriis et propugnaculis urbem studuerunt munire confeceruntque (ut diximus) plusquam XV trabuchos in vallatione ciuitatis. Architectant multos spingardos in gyro civitatis, vbi flebilioris apparebat virtutis. Eminentissima fabricauerunt edificia, que Veneti procurantes eorum machinis in ruinam pręcipitare, sed ab astris facultas eis non fuit concessa. Item illi fraudulentes

doctor gentium ad quodque imperium sub quodam correctionis velamento ad euitandam huius orbis angustiam sapientissime dogmatizando alloquitur. Summe igitur tibi, Iadertinorum vrbs, illa tria arma cęlestia, et versutias ac insidias inimici dyaboli, qui dupplex dicitur morsellus, superare valebis et de omnibus angustiis et tribulationibus liberata permanebis. Tuis hostibus, antiquo pariter et dyabolus, qui iam diu te afflixit, Veneticus recitatur populus. Sit quippe tuum proprium scutum in tuo ore veritas virtuosa, sit etiam tua lorica in pectore et iecore prefixa

cum ipsis pugnare. Plurima quidem alia tegimenta timore percussionis sagittarum a dicto sticato extraxerunt. Conficiunt et duos trabuchos positos ex boreali parte ecclesię S. Iacobi vltra portum fundate, quibus die noctuque dictam vrbem non cessando machinabant. Multa quidem habitacula in valle magistrorum stipendiati construxerunt, et tam isti, quam omnes, qui in obsessum erant ciuitatis, cum quibus erat ipsa bellanda, erant homines vltra viginti quinque millia exceptis illis, qui a remotis partibus venerant audientes, quod vrbs agone Uenetianis erat conculcanda.

regalis sceptri hesitent, immo hesitando consummuntur, si euentu serus agon per ipsos maleficos Uenetos exortus erit, eos non posse tam excelse resistere potentie, quin incidant in libitum hostilitatis Venetorum. Qui nuncius vicenoseptimo Madii mensis dictum Lodouicum regem cum sui valida potentia in fines Clochot reperiit, cui suę legationis formam deuote indicauit. Quem benigne idem rex audiens tam grandem fidelitatem intendens, mane crepusculo facto aliquot tubiculas equestres per vniuersam militiam tibicinare iussit. Parant se omnes de exercitu festinare

quod ipso die post solis occasum locus uacuus ibidem inuentus est. 6. Aduentus regis Lodouici existentis in districtu Iadrensi Eodem anno Christi et indictione, secundo Nonas Iunii mensis Lodouicus rex personaliter cum suo ualido exercitu vltra centum milia equitum, qui dignabantur in quocumque agone permisceri, in confinio Semelnici districtus Iadrę distans ab urbe fere per spatium septem miliarium castramentatus est. Et Idus quarto ipsius mensis pręfatus rex cum electis duobus milibus equitum penes fines S.

equitum, qui dignabantur in quocumque agone permisceri, in confinio Semelnici districtus Iadrę distans ab urbe fere per spatium septem miliarium castramentatus est. Et Idus quarto ipsius mensis pręfatus rex cum electis duobus milibus equitum penes fines S. Ioannis Baptistę, fundati in capite vallis portus, equitauit intuens vrbem alacri vultu et sincero cordis affectu, quam tenerrime gliscebat a manibus eripere hostium. Ad quem ingens congeries nobilium et mediocrum uirorum conuenerat, multa reuerentia genibus flexis inclinabant, manus pariter et pedes osculando. Et aliquantulum ibidem

policitauit eorum petitioni cito tribuere effectum et veniente die septimodenario Kalendas Quintilis mensis pręfatus rex mouit uniuersam militiam et peruenit in confinia Iadrę. Artissime et anguste Uenetorum bastidam obsedit quantum trabuchus attingere cum conamine non ualebat. Sed cum ipse exercitus sua erigebat tentoria, intueatur quisquam, quale Iadertini gaudium suscipiebant. Hoc iudicio lectoris est relinquendum. Certe clangunt tybicines et tubę, et nolę ad stornium pulsant plurimaque musicorum instrumentorum genera citarizant. Coreę astilidiaque

militia discesit, in finesque Aurane suam callem cepit festinare, deinde aliquot dies ibidem ferre inducias ammoto vniuerso exercitu equitare non cessabat ad Panonię partes. Geminatur nunc obsessis dolor relictis agone nullumque ergo salubris consilii ualent perspicaciter pre tristitia speculari. Incedunt ut a uita priuati, tandem dolum illius tam excelsi principis et tam appetibilem suorum baronum auaritiam, quodsi illo die unanimiter omnes capite mutilati fuissent, maiori merore non deflerent.

excelsi principis et tam appetibilem suorum baronum auaritiam, quodsi illo die unanimiter omnes capite mutilati fuissent, maiori merore non deflerent. 10. Lamentatio Iadertinorum aduersus radios fortunę et ad alios Nec illis ualet conquestus ad radios fortunę, quam magno uociferabant ululatu ac inquirunt: O mirabilis fortuna et inconstans, o machina mundi condita! Que celestium et terrenorum locorum iuste principatum tenes quidue sic sagaciter tuas metas resignasti? Cur in diurnorum non dilatasti prospera euo tua, sed

eorum consulte in hęc verba prorupit: Paratos nos fore fauorabiliter tractare et habere eos, qui sic a uia rectitudinis deuiarunt, qui tam grandem et humilem veniam exposcunt ex commissis, cum hoc puncto et perpendiculo urbem hanc prebeant, quam iniuste possident, expeditam cum cunctis eius vallatis castris et oppidis tam sitis intra ciuitatem quam extra gazas ciuitatis, siue ipsi ciues in sui libitum et commodum conuertant, dummodo fidelitatem condignam subiectionis Ducali dominationi perficiendo retineant. Quodsi aliquis tante temeritatis compertus fuerit, qui

ex certa scientia potius uelle artus ciuium mandere quam ad tales conscendere uelle conditiones nec eorum patriam tali suppetere uelle imperio. Sed tum grex inflamatiori furore contra illos accenditur, ipsi obtemperare non student. Decuplat audatiam, feruet indignatione et nec saturari ualent, tanta siquidem ipsius dementis gregis geminata erat iniquitas et elatio ac in tanta seditione uniuersa ciuitas est corrupta, quod secundum libitum populi hostes remigantes iuxta littus vrbis condescendere de nauibus in terram sępius faciebat nec erat aliquis tanto uigore

eius poterat resistere uoluntati ac oppositum eorum nutui aliquid retractare. Sed hi, qui hos ictus supportabant, nullum indignationis inditium propalare publice presumebant. Quodam vero decimonono Iulii hoc contigit: Vniuersa plebs armis latentibus amicta in publico ciuitatis mercato cum valido strepitu et uocis clangore adiuit: prorsus appetere principem Venetianum. Quorum minis ingenui ciues nimiam cordis formidinem sumpserunt, ex dolore ingenti et pauore precincti uerba pro statu pacifico eructare non ualebant. Sed nedum eiusdem diei

publico ciuitatis mercato cum valido strepitu et uocis clangore adiuit: prorsus appetere principem Venetianum. Quorum minis ingenui ciues nimiam cordis formidinem sumpserunt, ex dolore ingenti et pauore precincti uerba pro statu pacifico eructare non ualebant. Sed nedum eiusdem diei hora bis tertia consummasset, cephas quidam plebis de eorum conditione inter principalissimos et capitales et tam diri seminator facinoris suis relictis gazzis cum suis affinibus a ciuitate refugit factusque sue patrię publicus proditor et conspirator. De cuius

Parant Veneti, qui in obsessum oppidi S. Michaelis conuenerant, ad pugnam, quam quinto Idus Sextilis ab ortu solis inchoant grauissimasque vibices supportant et in magna strage deficiunt. Nam ipsum castellum nullum belli genus pati poterat propter rupium et altitudinem saxorum in vallatione dicti castri existentium, sed gratia illius proditoris Zoilli in tanta clade pugilles se disponebant, cum idem sceleris confictor signum eis dederat. Pugillatores seu defensores oppidi, licet coacti per reliquum capitaneum castri nomine Ioannem de Scherbeç, conciuem, austerrime

istis et illis adinuicem mutua visione se cernentibus, Iadrenses hęc verba protulerunt: Cuius rei causa aduentum nostrum desiderastis? Nutui vestro complacere studentes committentes ecce adsumus, ut verba narrando ex vestra parte nostris oratoribus testimonium perhibere valeamus. His auditis multum admirrari uidebantur taliaque ad illos eructarunt verba: Studemus, penitus negamus aliquem ad uos legasse nec nostro scitu fuisse ea, quę per uos narrantur, neminique per nos imperatum fuisse aliquem vestrum ad nostri

illi licentia a rectoris Iadrę, per menses iam duos egrotauit et nihilominus congrue posset recedere. Sed intelleximus de aduentu vestro, idcirco fecimus eum prestolari, donec venissetis. Quapropter dictum monachum informauimus, qui vobis seriem enarabit per totum. Valeat Magnificencia vestra cum augmento prosperitatis nunc et semper! Data Iadrę, die nono intrante Septembris. Nullusque iurisdictionis temporalis propter quorundam nobilium interpositionis obstaculos ausus fuit in ipsum abbatem et eius collegam extendere manum, sed

egestas, nam vnica libra nefrendium argenteis tribus venumdabatur. Arietum intesticulatorum copia haberi non poterat pro vno nec pro infinito obolo. Taurorum et vitulorum libra quelibet argenteo bino et semis, caballorum ac mulorum quaterna deca, pro vnica soluebatur numis ternis deca et sex, ualebat. Monos ouum galinę ereis duodecim, pullus eius pro argenteis bis tetras fiebat concambium, genitrix pullorum vel capo aureum monos et semis venumdabatur, et omnium horum grandissimam vrbs gerebat penuriam. Anonę modius vnus pro duodecim aureis haberi non poterat.

galinę ereis duodecim, pullus eius pro argenteis bis tetras fiebat concambium, genitrix pullorum vel capo aureum monos et semis venumdabatur, et omnium horum grandissimam vrbs gerebat penuriam. Anonę modius vnus pro duodecim aureis haberi non poterat. Tanta quidem valida fames in ipsa ciuitate turguit, quod venatores murium ac predones cattorum plurimi efficiebantur ciues, quos ad victum conuertebant, quod iam species cattorum ibidem minime reperiri poterat, holeraque crudaque brutorum corpora saturant ventrem, ex rabie

conuiuabantur, qui alebantur vsque ad saturitatem arietum intesticulatorum pro numis paruis ęreis, sub hora qualibet minima mensura falerni tempore felici terno numismate, integer leporis artus vno et semis argenteo, nam triceni erei minimum valebant argenteum. Nec de micis de mensa cadentibus diuitis cupiebant refici et lympha purissima loco Bacchi pitisant nec valentibus alio naturali motiuo huic passioni remedium nancisci. Quodam die septimo Kalendas vltimi mensis in aula comunis extitit generale aggregatum consilium, in quo

hora qualibet minima mensura falerni tempore felici terno numismate, integer leporis artus vno et semis argenteo, nam triceni erei minimum valebant argenteum. Nec de micis de mensa cadentibus diuitis cupiebant refici et lympha purissima loco Bacchi pitisant nec valentibus alio naturali motiuo huic passioni remedium nancisci. Quodam die septimo Kalendas vltimi mensis in aula comunis extitit generale aggregatum consilium, in quo fere ducenti conuenerant consiliarii disputantes ibidem super gestis tam arduis. Et nondum quicquam in ipso collectionis

ducenti conuenerant consiliarii disputantes ibidem super gestis tam arduis. Et nondum quicquam in ipso collectionis consilio terminatum fuerat, decreto quorundam nobilium ciuitatis plebs indiscreta in cuneo bellicorum hominum armorum decorata fere ducentorum in foro latiori persistens clamoreque valido resonans neci fore dignum qui concordie obstat, potius asserens velle ense succumbi quam pestiferam subire famem. Audiunt consiliarii vocum clangorem, plurimi ibidem accelerant vna cum stipendiariis comunis, qui erant primi numero

et delentes et nunc recentia fędera contuentur insurgere. Sed non presumendum, quod aliqua interfuit malitia nisi decoris laudisque uenustate aquirenda, si effectus consequeretur operum. Deputantur in vrbis custodiam peditum quatuor centenarii equitumque duo, qui continuis dietis ciuitatem valeant ab obstantibus tueri. Precipitantur etiam vtraque sticata atque eorum tabernacula in ruinam destruuntur. Fulciuntque ciuitatem anona et lignamine, si neccesse foret in ciuitate exercendum. Et adueniente die octauodecimo Martii mensis denarios nobiles a ciuitate Iadrę

Prva verzija. Latinski spellcheck.
Heu gemma splendida jacet sub hac petra
Cuius valor periit nunc in fossa tetra
Mladinus magnificus qui Clissie fuit
Comes, suis sola spes, cur tam cito ruit?
Georgii comitis memorie bone
Natus atque dominus Almesi, Scardone
Probitatis titulus, morum et honoris

Mladinus magnificus qui Clissie fuit
Comes, suis sola spes, cur tam cito ruit?
Georgii comitis memorie bone
Natus atque dominus Almesi, Scardone
Probitatis titulus, morum et honoris
Vt flos vernans defuit vir tanti valoris
Croatorum clipeus fortis et ipse erat
Inter omnes fortior; volens scire querat:
Eius mortem impiam cerno pro peccatis
Slavonie gentium evenisse gratis.
Flete, Slavi, nobilem nepotem banorum,

Lazchovich. Die 24. mensis octobris applicuit Iadram domina Elizabeth regina Ungariae senior, domina Maria regina iunior et domina Draga soror sua, cum certis praelatis et baronibus eorum, videlicet cum cardinale episcopo Valentino ecclesiae (quinqueecclesiensis, Stephano de Lindua, regni Sclavoniae bano et Stephano) Lazchovich bano nostro et multis aliis. Die 28. mensis octobris castrum Vranae reddidit se, quod modicum prius

Mariae monialium de Iadra, quarum trium clavium iuxta partem captam in secreto consilio Iadrae unam servare debet domina abbatissa dicti monasterii, aliam unus dominorum rectorum et tertiam unus procurator communis Iadrae, ne unus sine altero et sine ipsa domina abbatissa ipsam capsam aperire valeat. Ego igitur Paulus de Paulo tunc senior rector existens, cum supranominatis duobus primus fui, qui habui ipsam clavem. 1397 Die 12. ianuarii applicuerunt

benedictione posui. Die 24. mensis septembris ex mandato domini regis captum fuit in consilio generali, quod in instrumentis publicis quae conficiuntur in Iadra, non ponatur a modo nomen archiepiscopi, sed instrumenta valeant de cetero facta ac si nomen fuisset impositum, quemadmodum prius imponebatur. Die 11. mensis octobris, die iovis, ivi Nonam nuntius ad dominam Annam, comitissam Segniae et die crastina sum reversus.

Dei Mater, et tuum, martyr Christi Georgi, noster patronus, ego Domnus, archipresbyter Braciae et curatus villae Nerezi. Insula Bracia iacet inter insulas Pharam et Soltam et inter Spalatum et Crainam, primordiae cuius ambitus non excedit octoginta miliaria. Habet spaciosas valles et portus frequentes et sylvis, montibus est tota cooperta, unde multitudo magna animalium, caprarum et ovium etiam a vetustis temporibus. Omnes habitantes sunt catholici praeter una familia, quae huc ex Cephalonia appulit, et non excedunt sex milia. Fructus eius consistunt in animalibus

philosophantium vias magno tempore studioque fuisset opus. His itaque occupatum tibi me non scripsisse pateat non quod tui fuerim immemor, cum caritate, beniuolentia, amicitia firmissima, zelo honestissimo ita nectamur quod neque temporis cursus neque locorum distantia animos tam coniunctissimos ualeat separare. Parce igitur, obsecro, si tibi hactenus mei praesentiam tam diu non exhibui et cum meo commodo compensa siquid ex hac mora molestiae contraxisti. Si ab his detraho calamum, splendidissimis tuis respondeam litteris, quibus pugasti nuda

praesto sum tuae honestissimae amicissimae petitioni parens. In calce huius hoc tibi notifico me sospitem uiuere et studio rerum honestarum terere tempus quoad possum, ne effluat inutiliter, spe meliora concipiens. Laetor autem immense quod cum tuis ualeas ad optata idque quod maxime desideras tibi uenturum ualde perglisco, utque mente et corpore ualeas tuaque prudentia tuaque solerti industria stude. Moribus autem et genere uir clarus tuique amantissimus, tuas cui salutes exhibui, dominus Andre de Zaz,

tibi notifico me sospitem uiuere et studio rerum honestarum terere tempus quoad possum, ne effluat inutiliter, spe meliora concipiens. Laetor autem immense quod cum tuis ualeas ad optata idque quod maxime desideras tibi uenturum ualde perglisco, utque mente et corpore ualeas tuaque prudentia tuaque solerti industria stude. Moribus autem et genere uir clarus tuique amantissimus, tuas cui salutes exhibui, dominus Andre de Zaz, per has te multimode salutare non cessat.

Neven Jovanović 2012-04-29 Prva verzija. Johannes Sobote Mapheo Valaresso salutem Pompa nuptialis clarissimi tui Senatus tantae amplitudinis ac maiestatis mihi visa est, ut si coelum ac pulchritudinem beatorum contempleris. Nescio si ibi quicquam illustrius comperies, qua ex re, Maphee suavissime, ut opinio mea

comperies, qua ex re, Maphee suavissime, ut opinio mea fert, nullius nec laudatione nec vituperatione indigere videtur. Qua ex re optimam in partem accipies. Hoc meum silentium iure honestum facies satis, certe scio, pro innata tua in me humanitate. Vale. Disertissimo viro Vitali Lando meis verbis salutem dic. III martii, ex Civitate. Idem ad

velis; praestantissimo etiam iuris consulto domino Andreae Venerio. De incolumitate etiam Patavinae urbis ad me diligentissime scribes, mihi pergratum erit, quidve in hac re in futurum sperandum sit. Vale et incolumitati tuae servias, in qua et mea est. Ex Tragurio Pridie kal. septembris. Zorzi Vallaresso trogirski je knez 1438.

sit. Vale et incolumitati tuae servias, in qua et mea est. Ex Tragurio Pridie kal. septembris. Zorzi Vallaresso trogirski je knez 1438. Idem ad eumdem. Superiori die cuidam de Campolongo commisi, ut meis verbis te exoraret, disertissimus iuris

illam oratiunculam ad me mittas, quam ex Pergamo ille adolescens habuit in funere fortissimi ac audacissimi ducis Gatemelatae, quam, si ad me per latorem praesentium dabis, veluti excellens munus deorum ipsam suscipiam. Vale. Nakon siječnja 1443 Idem ad eumdem. Singularis ac prope divina tua in

tua est apud Angelum et tanta quidem, ut maior esse non potest, nec quicquain tibi denegare audet: profecto, si copiam illius consilii tuo nomine et caute accipies latorique praesentium dabis, Darii sane regis opes me superasse putabo. Vale. Tragurii Idem ad eumdem. Satis certo scio, humanissime Maphee, Jacopum fratrem tuum ad te scripsisse

disciplina viros illo execrando morbo esse consumptos, sed eos non nominas; qua ex re perlubens nomina eorum scire vellem. Reliquum est ut mihi significes quo in loco sit elloquentissimus M. Donato cęterique illi patritii viri. Clarissimum iuris consultum dominum Andream Venerium scio Venetiis in pręsentiarum esse. Cui si me diligentissime commendabis, mihi pergratum erit. Vale tu qui legis, et ama me mutuo amore. Die X. et quinta Iulii.

hanc fuisse semper bellantium rotam, ut iuxta superni Spectatoris nutum, modo prosperis interdum contrariis revolvatur eventibus; indicet autem, oro, Deus ipse eorum partem, e quibus tanta christianum populum circumvenit illusio. Multi etenim circumvicini Principes, puta, utriusque Valachiae, item de Bulgaria nonnuli, caeterum de Albania quam plures, ac de Constantinopoli, plurima unde quaque armorum pollicebantur subsidia, invitabantque nos pennatis, ut aiunt, advolare pedibus, caetera omnia ibidem provisa esse. Paruimus tandem, tanta solicitati fiducia, movimus castra,

gaudere vetustis.
114  Sic fati, extemplo saliunt e curribus altis,
115  Ac dextras tangunt, et pacis foedera firmant. 115
116  Sustulit hic mentem Glauco Saturnia proles,
117  Qui cum Tydide permutans arma feroci,
118  Aerea susciperet bobus vix digna novenis,
119  Aurea, centenos daret ipse valentia tauros.

1.18.1  Floret lingua Latina, confitemur;
1.18.2   Duplo floreat amplius licebit,
1.18.3   Guarino tamen illa redditori
1.18.4   Grates dicere non valebit aequas. 19. EPITAPHIUM LEONELLI, FERRARIAE PRINCIPIS
1.19.1  Principis hic artus Leonelli terra recepit,

1.50.7   Sed tu sic ea condis, et relegas
1.50.8   Intra scrinia, cistulas, locellos,
1.50.9   Communita seris fere ducentis,
1.50.10   Ut nec sol valeat videre, summo
1.50.11   Solus qui omnia cernit ex Olympo.
1.50.12   Tam servas vigili reposta cura,
1.50.13   Quam Phoebi Scythicos aves smaragdos,

tuos tandem nobis, Agapete, libellos,
1.53.2  Mitte inquam, censor non ero, lector ero. 54. IN FUREM SUORUM CARMINUM
1.54.1  Quod, Valline, tui, tot habent mea carmina, libri,
1.54.2  Vis imitatorem, te rear esse, meum.
1.54.3   Totos saepe locos, verbum transcribis ad unum,
1.54.4  Materia est mecum saepius una

58. LAUDAT CARMINA TITI STROZZAE
1.58.1  Edita Stroccigenae iam vatis Erotica tota
1.58.2  Vulgus in urbe sonat, culte Tibulle, vale. 59. IN PAULUM
1.59.1  Orationem, Paule, tu prosam dictas,
1.59.2   Ego dulce carmen concino, sed ut censent

me, tibi dedam,
1.105.2  Aspice quam praestem plus, Ludovice, tibi. 106. DE SE IPSO, CUM VIRGINITATEM AMISISSET
1.106.1  Virginitas valeas; hodie mihi forpice crinem
1.106.2  Tondeo, et abiectis sumo togam nucibus. 107. DE PORCIA
1.107.1  Sic ait, ardentes haurit

1.143.7  Ista dabit vulgus, vel garrula turba clientum,
1.143.8  Tu fac, Quintilio me recitasse putem. 144. EPITAPHIUM VALERII MARCELLI
1.144.1  Improba ni tenerum, Valeri te, fata tulissent,
1.144.2  Esses Marcellae, fama secunda, domus.
1.144.3   Tecum spes Venetum, tecum solatia matris,

garrula turba clientum,
1.143.8  Tu fac, Quintilio me recitasse putem. 144. EPITAPHIUM VALERII MARCELLI
1.144.1  Improba ni tenerum, Valeri te, fata tulissent,
1.144.2  Esses Marcellae, fama secunda, domus.
1.144.3   Tecum spes Venetum, tecum solatia matris,
1.144.4  Tecum deliciae disperiere patris.

procul a nobis hic, mea vita, furor.
1.156.5  Sed magis ut scires, quam te devotus amarem,
1.156.6  Vult aliquo nosci pignore castus amor.
1.156.7  Qualiter offensam valeas pensare, requiris?
1.156.8  Tu mihi fac mittas, ut nec ego accipiam. 157. IN LAPPUM
1.157.1  Pauper eram, tunc me nec noscere,

1.177.16  Rauca praedicat altus e cathedra
1.177.17   Albertus pater et loquax Rubertus,
1.177.18  Gaudens lacrymulis anicularum;
1.177.19  Dilectis, age, dic valere Musis,
1.177.20  Sacras rumpe fides, et alma Phoebi
1.177.21  Claudo carmina da fabro Deorum.
1.177.22  Nemo religiosus et poeta est.

180. RESPONSIO
1.180.1  Causaris senium, ne mecum carmine certes,
1.180.2  Sed plus eloquio pectora cana valent.
1.180.3  Aptior est tirone rudi veteranus in armis,
1.180.4  Certius et vitulo taurus aratra movet.
1.180.5  Nos petimus, tu summa tenes; spes lubrica nobis

esset vitam satis una per omnem,
1.190.12  Ut superent Pylios tempora nostra dies.
1.190.13  Dum queror, ecce iterum misero fers, Paule, salutem,
1.190.14  O quam te longe, Paule, valere velim!
1.190.15  Parce, precor, tenero capiti, et crudelia differ
1.190.16  Taedia; sic semper sit tibi, Paule, salus.
1.190.17  Quodsi forte placet numero certare

quod et ludunt et amant mea, Rufe, modestis
1.217.2  Illa placere negas? pluribus ergo placent. 218. AD PAULUM
1.218.1  Cum dare non valeas quantum petit improba Lais,
1.218.2  Iudice me, frustra, Paule, Corinthon adis. 219. IN CYPRIANUM
1.219.1  Quod toties ficta

persevera. 222. EPITAPHIUM HOMERI
1.222.1  Mole sub hac situs est Heroum orator Homerus,
1.222.2  Qui transis, dicas: summe poeta vale. 223. PRO CONSTANTINOPOLI DIRUTA
1.223.1  Concidit antiquae Byzantion aemula Romae;
1.223.2  Heu peragunt quales lubrica fata

corde lateret Homerus,
1.225.3   Et mea centenis resonarent guttura linguis:
1.225.4   Vix, Galeotte, tibi meritas persolvere grates
1.225.5   Munere pro tali facundia nostra valeret.
1.225.6   Tot tibi sint igitur grates, quot litus harenas,
1.225.7   Tmolus habet vites; maturas Gargara messes,
1.225.8   Dulcis Hymettus apes, vastas Hyrcania

pluvias quot bruma novissima gignit,
1.225.16  Irrigui pictis quot abundant floribus horti,
1.225.17  Arboribus montes, maturis frugibus agri.
1.225.18  Ergo vale, et nostri reminiscere semper amoris. 226. AD MARCELLUM
1.226.1  Non ego te idcirco vatem, Marcelle, negarim,

1.239.4  Cum clarus pulsis nubibus axis erit.
1.239.5  Ausonium interea nobis huc mitte, precamur,
1.239.6  Si iam forte tuas contigit ille manus. Vale. 240. AD CAROLUM
1.240.1  Irrita si nostram non fallit opinio mentem,
1.240.2  Pegasei cultor, docte Carole, chori,

249. AD LUCIAM
1.249.1  Quid nos, Lucia, temnis et repellis?
1.249.2  Nunquam displicuisse me puellae,
1.249.3  (Sic vivam et valeam) recordor ulli.
1.249.4  Quodsi credere forsitan recusas,
1.249.5  Magnis testibus approbare possum. 250. DE

virgas metire viriles,
1.253.4  Hic tibi pro palmo est scilicet, et cubito. Si
1.253.5   placuit nasus, placet illico mentula, amantis,
1.253.6  Nec plus blanditiis addita dona valent.
1.253.7   Nil iam in te, lenone opus est, nil arte magistra,
1.253.8  Lenonis vires nasus et artis habet.
1.253.9   Nec nisi nasatus tecum decumbit adulter,

instantes cursu effugit Umbros,
1.264.2  Vulpinam subito vanuit in foveam.
1.264.3  Cui vulpes; Vos qui pedibus sic fiditis, inquit,
1.264.4  Cernite quam lentum plus valet ingenium! 265. IN PUMILIONEM
1.265.1  In latebris habita, ne te petat oris acuti
1.265.2  Cuspide Pygmaeus, grus inimica,

DE LITTERA PYTHAGORAE
1.295.1  Turma gruum bifido tranat connexa volatu,
1.295.2  Inde novae Samio ducta figura notae. 296. IN VALLAM
1.296.1  Ipse Deas ausus reprehendere Valla Camenas,
1.296.2  Iudicium fertur pertimuisse suum. 297. COMPARATIO MARCELLORUM,

bifido tranat connexa volatu,
1.295.2  Inde novae Samio ducta figura notae. 296. IN VALLAM
1.296.1  Ipse Deas ausus reprehendere Valla Camenas,
1.296.2  Iudicium fertur pertimuisse suum. 297. COMPARATIO MARCELLORUM, VENETI ET ROMANI
1.297.1  Si Marcellorum

1.297.13  Alter Virdumari tulit, alter opima Philippi,
1.297.14  Si palmam pendas hoste, prior Venetus.
1.297.15  Hic urbem obsedit Ligurum, Romam ille potentem,
1.297.16  Vallari Libycis pertulit agminibus.
1.297.17  Primo illi Poenus cessit, Picininus at isti.
1.297.18  Sed victi insidiis concidit ille tamen.
1.297.19  Desine Marcellum veterem

1.321.20  Illis, quam puer imperat Cupido.
1.321.21  Nec sane mea tam potens Thalia est,
1.321.22  Ut magnae Veneris levet catenas,
1.321.23  Quae Martis validos ligant lacertos,
1.321.24  Et telo spoliant Iovem trisulco.
1.321.25  Ipse, inquam, potius lyra sonanti
1.321.26  Blandas, eia iterum canat querelas,

1.330.5  Multi laurigeris Capitolia celsa triumphis
1.330.6  Conscendere duces; solus at iste polum. 331. DE LAURENTIO VALLA
1.331.1  Saecula tot cervus, tot vivit saecula cornix;
1.331.2  Valla obit ante diem; quis putet esse Deos? 332. DE

duces; solus at iste polum. 331. DE LAURENTIO VALLA
1.331.1  Saecula tot cervus, tot vivit saecula cornix;
1.331.2  Valla obit ante diem; quis putet esse Deos? 332. DE GRAECO
1.332.1  Nec Pelopis regnum, nec sit mihi divitis auri
1.332.2  Copia,

natalis humus nobis tam triste parabat
2.9.6  Hospitium, melius, non rediisse, fuit.
2.9.7  Quodsi te incolumem superi, Galeotte, reservant,
2.9.8  Dimidia videor parte valere mei. 371. CONQUERITUR DE MORA REGIS
2.10.1  Horrida saevit hyems, et adhuc, rex inclyte, bellas,
2.10.2  Excutiunt densae, nec

2.54.12  At iam secunda mensa, sublatis adest
2.54.13   Fictilibus, uvae rancidae et fici putres.
2.54.14  Quid hoc amabo? nilne ponis amplius?
2.54.15  Vale, ut mereris, hospes Antoni, vale!
2.54.16  Tam non putabam familiarem me tibi. 416. LAUDAT OPUS THEOLOGI CUIUSPIAM
2.55.1  Quae

iam secunda mensa, sublatis adest
2.54.13   Fictilibus, uvae rancidae et fici putres.
2.54.14  Quid hoc amabo? nilne ponis amplius?
2.54.15  Vale, ut mereris, hospes Antoni, vale!
2.54.16  Tam non putabam familiarem me tibi. 416. LAUDAT OPUS THEOLOGI CUIUSPIAM
2.55.1  Quae dictas, ea nec dulci Lactantius

tibi Apollo suam tradidit ipse fidem.
2.76.13  Iam te post morsas quod recte (est) dicere lauros
2.76.14  Hippocreneo labra rigasse lacu,
2.76.15  Castaliasque sacra vidisse in valle Sorores,
2.76.16  Quas simul Ascraeus viderat ante senex. 438. DE REBELLIONE REGNI TRANSSILVANI
2.77.1  Castrorum septem

DE SIGNO IOANNIS VITÉZII ARCHIEPISCOPI
2.79.1  Dum fera Matthiae premitur Moldavia regi,
2.79.2  Ioannis signum praesulis istud erat.
2.79.3  Rettulit hoc domino, fusis, sua turma, Valachis,
2.79.4  Devota templis obtulit ille manu. 441. DE SIGNIS, QUAE MOLDAVIS EREPTA IN TEMPLO BEATAE MARIAE VIRGINIS BUDAE SUSPENDEBANTUR

449. AD POLYCARPUM
2.88.1  Occurrit quicquid, tu mox epigrammata poscis;
2.88.2  Nec fieri hoc debet, nec, Polycarpe, potest,
2.88.3  Nec valet ex omni signata moneta metallo,
2.88.4  Sed quae vel rutilat fulva, vel alba nitet.
2.88.5  Tum demum facili componam pectore carmen,
2.88.6  Si dederis dignam carmine

facit ingenio sarcina tanta meo.
2.93.15  Exigis, ut monstrem, cum sim rudis aequoris undae,
2.93.16  Navita velivolam qua regat arte ratem;
2.93.17  Ut doceam valere duces, et arare colonos,
2.93.18  Cum sim terrarum militiaeque rudis. 455. (EPIGRAMMA)
2.94.1  Laus tua, non tua

3.1.20  Ingenio veteres vincis, et arte, viros.
3.1.21  Edere tu possis spumas ex ore fluentes,
3.1.22  Tu Veneris Coae perficere effigiem.
3.1.23  Nec natura valet quicquam producere rerum,
3.1.24  Non valeant digiti quod simulare tui.
3.1.25  Postremo, tam tu picturae gloria prima es,
3.1.26  Quam tuus historiae gloria prima Titus.

3.1.21  Edere tu possis spumas ex ore fluentes,
3.1.22  Tu Veneris Coae perficere effigiem.
3.1.23  Nec natura valet quicquam producere rerum,
3.1.24  Non valeant digiti quod simulare tui.
3.1.25  Postremo, tam tu picturae gloria prima es,
3.1.26  Quam tuus historiae gloria prima Titus.
3.1.27  Ergo operum cultu terras cum impleveris

3.3.139  Quisnam, cui sese redimendi est ulla facultas,
3.3.140  Malit servili subdere colla iugo?
3.3.141  At Deus est, referes, et habet sua tela Cupido,
3.3.142  Non valeo tantum vincere Numen homo,
3.3.143  Vulnificos arcus, celeres, quibus evolat, alas,
3.3.144  Nec non ignitas fertur habere faces.
3.3.145  Esse Deum, genitumque Dea,

3.3.160  Et cum Maenalio, candide Ïacche, Deo.
3.3.161  Quos gravis ingenti comitetur gloria passu,
3.3.162  Et late rapido quae pede, Fama, volat.
3.3.163  Scribere quae valeas, sunt plurima praeter amorem,
3.3.164  Sive nova arrident, sive vetusta placent.
3.3.165  Bellica sive iuvat clarorum gesta virorum,
3.3.166  Carmina materiae conveniente

pro vero Pannones arma ferunt.
3.3.191  Horum bella potes mansurae tradere famae,
3.3.192  Et tot praestantes occubuisse viros;
3.3.193  Cum quibus et regem validis cecidisse sub armis,
3.3.194  Pro sacra aeterni religione Dei.
3.3.195  Quippe ego non possum tantis me accingere rebus,
3.3.196  Cum meus in primo pulvere sudet equus.

velis Martem dicere, sive togam.
3.3.207  At desunt vires numeris, nec credere sese
3.3.208  Audet tam vasto nostra carina salo!
3.3.209  Solve ratem, curret; nervos intende, valebunt;
3.3.210  Inceptis aderit Calliopea tuis.
3.3.211  Quid tamen ingenio valeas, bene novimus omnes,
3.3.212  Tu fingis Clario,

3.3.208  Audet tam vasto nostra carina salo!
3.3.209  Solve ratem, curret; nervos intende, valebunt;
3.3.210  Inceptis aderit Calliopea tuis.
3.3.211  Quid tamen ingenio valeas, bene novimus omnes,
3.3.212  Tu fingis Clario, carmina digna, Deo.
3.3.213  At sine me paullum tantis praeludere rebus,

3.3.220  Et freta de parva magna palude pete.
3.3.221  Post molles rixas, certamina magna canantur,
3.3.222  Et quae sunt alio bella canenda pede.
3.3.223  Sit finis ludo, valeat lasciva Dione,
3.3.224  Sume gravem, plectro cum graviore, lyram.
3.3.225  Nox erat, irriguo dederam mea lumina somno,
3.3.226  Est Deus ante oculos visus adesse meos;

potuit nautas, flexit delphinas Arion,
3.5.22  Piscis opem tribuit, cui nocuere viri.
3.5.23  Iam, video, nil est sermone potentius ipso
3.5.24  Iam, video, nimium lingua diserta valet.
3.5.25  En! Ego qui fueram Veneris durissimus hostis,
3.5.26  Cedo, relanguescit spiritus ille meus.
3.5.27  Haud tamen idcirco similes delabar in ignes,

forsan adhuc dabitur reperire calentem;
3.8.4  Forsan adhuc misero flatus in ore manet.
3.8.5  Omnia nunc ego te, tibi per carissima rerum,
3.8.6  Oro; Machaonia, si quid in arte vales;
3.8.7  Si decus accendit, si mentem praemia tangunt,
3.8.8  Quanta foret nostri, sit tibi cura sui,
3.8.9  Incolumem quod si nobis, Henrice, repones,

3.8.152  Ceu non aeternus, sit sopor iste tibi.
3.8.153  Quin et nunc flavos, vidi si pone capillos,
3.8.154  Protinus a flavo, tu mihi, crine subis.
3.8.155  Alterius validos conspexi sorte lacertos;
3.8.156  Illius talis, dico, lacertus erat.
3.8.157   Ante igitur gelidae, mea fient ossa, favillae,
3.8.158  Quam tua, de nostro pectore, cura

Has animi dotes accumulare tui.
3.11.111  Nunc tibi bis denis, successit septimus, annis.
3.11.112  Cum sis doctus, adhuc doctior esse potes.
3.11.113  Quod facere ut valeas, longaevam ducere vitam,
3.11.114  Dent tibi torquentes, ferrea fila, Deae.
3.11.115  Hoc, Galeotte, tuo breve dedico carmen honori,
3.11.116  Ingratae mentis ne reus esse

3.12.40  Te Charites, geminus te comitetur Amor.
3.12.41  Et quoniam duce te, Phrygius sua praemia iudex
3.12.42  Vexit ad Iliacas, per freta longa, domos;
3.12.43  Da, valeat castam, duce te, reperire puellam,
3.12.44  Hic, pro quo blandas fundimus ore preces.
3.12.45  Tu cultus matrum, tu formas, Diva, recenses,
3.12.46  Tu loca sidereo lumine

3.14.28  Edam, cum formae cedat Apollo tuae;
3.14.29  Sed sponsae egregias percurram ex ordine laudes,
3.14.30  Cuius me nomen, metra referre vetant.
3.14.31  Ast valeat nomen, praestet cognoscere mores,
3.14.32  Et quam forte nequit nomen, imago notet.
3.14.33  Ut flos, de mille una gravi redimita pudore
3.14.34  Inter matronas nomen adepta

sub corde Ioannem,
3.16.28  Et nobis facito mutuus adsit amor.
3.16.29  Dicere plura vetor; dolor obstruit ora loquentis,
3.16.30  Extremumque tibi nil nisi dico: Vale. 17. EPITHALAMIUM IN LIBERAM GUARINAM ET SALOMONEM SACRATUM
3.17.1  Coelicolae magni, thalami quis foedera curae,
3.17.2  Vos

pauca, viro.
3.17.53  Sat fuerit Divos miti rogitasse precatu,
3.17.54  Ut tribuant istis, omnia laeta, toris. 18. VALEDICIT MUSIS
3.18.1  Thespiades et Bacche parens et candide Paean,
3.18.2  Debetur nostro iam rudis officio.
3.18.3  Natales numerate meos, sic tiro videbor;

clivoso tramite ferre gradus.
3.20.17  Iam libet et pulchram mirari turribus arcem,
3.20.18  Quae surgit sanctis proxima gurgitibus,
3.20.19  Audire et strepitum, quem subter, valle profunda
3.20.20  Spumea sulfurei fluminis unda facit,
3.20.21  Ac totos circum lustrare ex ordine montes,
3.20.22  Pura salutiferi, quos fovet aura, poli.

clarum tota nomen in Ausonia. ELEGIAE IN PANNONIA SCRIPTAE 21. ABIENS VALERE IUBET SANCTOS REGES, WARADINI
4.1.1  Omnis sub nive dum latet profunda
4.1.2  Tellus, et foliis modo superbum
4.1.3  Canae dum nemus ingravant pruinae,

flamine purpuravit aequor,
4.1.17  Quam manni rapiunt traham volantem,
4.1.18  Quam primum, o comites, viam voremus.
4.1.19  Ergo vos calidi, valete fontes.
4.1.20  Quos non sulfurei gravant odores,
4.1.21  Sed mixtum nitidis alumen undis.
4.1.22  Visum luminibus salubriorem,

4.1.22  Visum luminibus salubriorem,
4.1.23  Offensa sine narium ministrat.
4.1.24  Quam primum, o comites, viam voremus.
4.1.25  Ac tu, bibliotheca, iam valeto,
4.1.26  Tot claris veterum referta libris
4.1.27  Quam Phoebus Patara colit relicta,
4.1.28  Nec plus Castalios amant recessus,

4.1.28  Nec plus Castalios amant recessus,
4.1.29  Vatum Numina, Mnemonis puellae.
4.1.30  Quam primum, o comites, viam voremus.
4.1.31  Aurati pariter valete reges,
4.1.32  Quos nec sacrilegus perussit ignis,
4.1.33  Dirae nec tetigit fragor ruinae,
4.1.34   Flammis cum dominantibus

4.2.17  Nobis praeterea certamine nulla molesto
4.2.18  Lux vacat; in vestro est multa labore quies.
4.2.19  Luditis in mediae securi sidera noctis,
4.2.20  Hostiles, vallo nil metuente, minas.
4.2.21  Fert clypeus talos, dat pocula cassis, et altum
4.2.22  Ebrius ante ignem carmina lixa canit.
4.2.23  Succedit ludo somnus, pallentibus

vagas permittens longius umbras,
4.3.6  In caput Aethiopum spicula recta iacit.
4.3.7  Omnia nunc flagrant, nec caligantia puri
4.3.8  Asspectum coeli lumina ferre valent.
4.3.9  Cetera caeruleam Noctis variantia pallam,
4.3.10  Praestrictum radiis occuluere iubar,
4.3.11  Una tamen longe reliquis audacior astris,

4.5.164  Fine bono claudi vita probata solet.
4.5.165  Omnibus expletis sacra quae lege iubentur,
4.5.166  Libera terreno carcere ad astra volas.
4.5.167  Sed iam sancta vale genetrix, et civis Olympi,
4.5.168  Cunctantem in terris, voce precante iuva.
4.5.169  Mutua nos rursum iunget praesentia, cum mox
4.5.170  Audiet extremam, machina tota,

4.7.68  Iactarunt crebras tela imitata nives?
4.7.69  Quidve loquar quoties ausi prorumpere noctu,
4.7.70  Haud parva excubiis damna dedere meis?
4.7.71  Non illos validi stridens aquilonis hiatus,
4.7.72  Nec domat hiberno sidere triste gelu.
4.7.73   Continuus donec labor et penuria lymphae,
4.7.74  Infregit tandem pectora dura virum.

4.8.45  Dicebant multi; quae te vecordia ducit?
4.8.46  Quo raperis? nervos consule, tiro, tuos.
4.8.47  Scyria celatum quam lana decebat Achillem,
4.8.48  Herculis aut validas, Lydia pensa, manus.
4.8.49  Tam femori gladius, capiti tam fulgida cassis,
4.8.50  Fraxina tam dextrae, convenit hasta, tuae.
4.8.51  Ast ego praecludens monitis veracibus

4.9.38  Ambrosiaeve dapes, nectareusve latex?
4.9.39  Ipsa ministraret nobis licet Herculis uxor,
4.9.40  Pennatove Iovi raptus in astra puer.
4.9.41  Vita valetudo est; jugi qui peste laborat,
4.9.42  Non vivit, lenta sed mage morte perit. 30. AD SOMNUM
4.10.1  Cimmeria seu valle iaces,

valetudo est; jugi qui peste laborat,
4.9.42  Non vivit, lenta sed mage morte perit. 30. AD SOMNUM
4.10.1  Cimmeria seu valle iaces, seu Noctis opacae,
4.10.2  Axe sub occiduo mollia strata premis;
4.10.3  Seu tua, gentili madidum te nectare, Lemnos,
4.10.4  Pasitheae tepido detinet in gremio;

Hinc pater Eridanus, Troius inde puer.
4.12.19  Aut certe suprema alti convexa tegentes,
4.12.20  Aetheris, in terras praecipitantur aquae;
4.12.21  Ingeminant densi, valido sic turbine, nimbi,
4.12.22  Sic agit abruptum, machina laxa, Iovem.
4.12.23  Infelix deflet non unum rusticus annum;
4.12.24  Nam tritura simul cum satione perit.

4.12.28  Urbibus in plenis, obsidet atra fames.
4.12.29  Dum queror, incubuit gravior metus; en vaga late,
4.12.30  Excurrunt victis flumina litoribus.
4.12.31  Ac primum valles, et plana iacentia complent,
4.12.32  Mox etiam campis editiore premunt.
4.12.33  Nec iam de totis, nisi summa cacumina, silvis,
4.12.34  Extant, et rapido gurgite pulsa

4.12.159  I nunc, ventosae petitur cui gloria famae,
4.12.160  Casurum nullo tempore nomen ama!
4.12.161  Cum tibi sive toga partum, seu Marte cruento,
4.12.162  Tangere non valeat saecla secunda, decus!
4.12.163  Nec ventura minus te nascitura sit aetas,
4.12.164  Quam Phaëthonteas, quae fuit ante faces.
4.12.165  Magne Deum genitor, tantos qui fusus

4.14.14  Quam paene ille domum fabula sola redit!
4.14.15  Sed comitem miserata suum Tritonia sacro
4.14.16  Armavit trepidas protinus ense manus.
4.14.17  Huius tam validas excepit corniger ictus,
4.14.18  Ut raperet geminos unica plaga pedes.
4.14.19  Tum demum vano renovans certamina nisu
4.14.20  Labitur et vasto corpore plangit humum.

4.15.179  Praeterea quantis obnoxia vita periclis!
4.15.180  Me miseram! quantis continuata malis!
4.15.181  Et mirum est, si quid mortalia pectora peccant!
4.15.182  Quis valeat tantos exsuperare dolos?
4.15.183  Sed tamen agnoscunt crimen, culpamque fatentur,
4.15.184  Et facti veniam, supplice voce, petunt.
4.15.185  Nec sunt magna tamen

quibus, si quae sunt, tantorum naufragiorum reliquiae, gemunt magis, quam vivunt. Impedimento erat hactenus haec nova vis morbi, intestinae dissensionis, quae nimirum plurimum nostri laboris florem depasta, in eam conditionem propulerat, ut, nec incommoda nostra, nec remedia pati posse videremur; valentes populi huius vires se ipsae conficiebant, nihil amplius, quam suum militem, sua arma horrebant. Nunc vero pater beatissime, expeditis fere omnibus, quae ob residuas bellorum iras, impedita restabant, maiorem tuendae patriae spem, animumque suscepimus. Igitur benignitate Dei sub Sanctitatis

fidei causam, ante oculos ponere, taliterque curare et providere, ut non hanc inceptam, defectu aliquo perurgente vel remissius agere, vel omnio deserere non compellar, neve cogar et parta relinquere, cum detrimento et ignominia catholicae fidei et iactura sempiterna. Opibus et numero validi sunt, cum quibus arma conferenda erunt, vereorque, ne cum Teucro inceptum hoc bellum, cum tota Asia gerendum occurrat, quam ob rem spes maior christianae servitutis propulsandae, in perseverantia est. Aut enim non persuaderi bellum debuit, nec suscipi, aut si persuasum susceptumque exstitit,

nos celeriter avisare non postponas, redditurus nobis largam consolationis vicem, si hoc; quod summe optamus, maturasse videberis. Sanctissimo Domino nostro et Sacro Collegio nos recommissos facias, certificando rem nostram minoris esse periculi, quam famae. Vale. – Data Segedini die penultima Decembris. Anno Dom. MCCCCXLVIII. Ad Nicolaum Cracoviensem Decanum, regni et suum ad romanum Papam Eugenium IV. epistola Joannes de

amodo usque per totum mensem Madij proxime futuri, quo termine elapso respondeant et deliberent dictus Rv:mus Dominus Episcopus et suus clerus quoquo modo ipsi voluerint, tamen annue promissione facte per cives Sibenici sint casse et nulle, nulliusque valoris et momenti, et ponatur ista pars in copia sub parte suprascripta capta die 23 martij instantis. Die XXV

de unanimi nostri Capituli matura deliberatione modum prefate provisionis nullatenus duximus acceptandum, scilicet ut, iuxta beati Petri apostoli dictum, obmutescere faciamus imprudentum dectractorum ignorantiam et presumptionem, et ne quisquam cum veritate suspicare valeat nos prefatam negativam dedisse pretextu cupiditatis vel avaritie, aut velle subtrahere manus adiutrices pro dicta fabrica sublevanda modis debitis et honestis, in presentiarum tres modos honestissimos predicte fabrice sublevatione dicto generoso Consilio anteponere

de rе uxoria et commentariolos Brixienses mecum ad has partes non attulisse, cum quibus plurimorum vota, ad quos illorum fama pervenit, adimplerem; quos ut haberem, domino Zachariae nostro causam committere statui. Vale, pater patriae, et me tibi deditissimo in omni re tuo arbitrio uti velis. Ex Ragusio III. Idus Januarias MCCCCLI.

Neven Jovanović Početna verzija. 1451-06-28, Venetiis, ad M. Vallaressum Johannes Sobotae Mapheo archiepiscopo Hyadrensi. Bona est epistola et cuilibet legenti digna

dimicare coguntur; tandem captis non amplius XIIII. equitibus, caeteri incolumes tum fugiendo, tum strenue dimicando, inter maenia et valum consistunt pretoris fidei sua omnia divina et humana permittunt, pro vallo pugnant. Pretor Carolum monet, ne dedititios deditiosos [Segarizzi] oppugnet, tandem ab urbanis peditibus reiectus est, susceptis duobus periculosissimis vulneribus, ad suam stacionem defertur;

agri Mantuani oppido se continet, erepta etiam omni spe, quae homines sola in miseriis consolari solet, publicatis bonis hostis a Senatu iudicatus est. Nihil praeter haec relatu dignum gestum est. Vale vir ornatissime et me tibi commenda commendo [Segarizzi] . Ex Venetiis, IIII. kalendas Julii 1451.

Nicolai Sagudini fragmentum epistolae ad Joannem Subotam Traguriensem. Per loca angusta, qua nemo solitus esset iter facere: hostis collecta manu derepente irrupit in vallem Cetinam: ubi per omnia currens predam ingentem bovium et cuiusque modi pecudum egit: ut qui improviso facile omnia invasisset. Erat forte tum in oppido ipsi valli propinquo bannus: ut primum incursionem hostium accepit: Ratus hostem preda honustum non nisi qua intraverat egressurum: ubi

Per loca angusta, qua nemo solitus esset iter facere: hostis collecta manu derepente irrupit in vallem Cetinam: ubi per omnia currens predam ingentem bovium et cuiusque modi pecudum egit: ut qui improviso facile omnia invasisset. Erat forte tum in oppido ipsi valli propinquo bannus: ut primum incursionem hostium accepit: Ratus hostem preda honustum non nisi qua intraverat egressurum: ubi facile parva manu oprimi posset: tum pręter opinionem adversariis obviam datis: tum preda impediente: tum quoque locorum amfractibus prealtis altrinsecus rupibus

Neven Jovanović Početna verzija. 1452-08-02, Tragurio, ad M. Vallaressum Johannes Sobotae Mapheo archiepiscopo Hyadrensi. Omnes qui excellens ingenium tuum novere, clara voce et predicant et fatentur,

sequestrari, quae ille et patronatus iure et apostolica auctoritate possidet. Maiorem in modum rogo, ita rem suam suscipias, ut ipse intelligat me ad te hac de re non frustra scripsisse. Vale. Ex Tragur. IIII. nonas Sextilis MCCCCLII.

Patricio Karolo Mauroceno meis verbis dicito: collectis viribus omnibus dabo operam, ut pecunia sua quam celerrime exigatur; magnitudine aegritudinis meae factum est, ut haec exactio in hunc usque diem differatur. Vale et M. An. meis verbis salutem dicito. Ex Tragurio Kal. XIII Junii 1453.

Neven Jovanović Početna verzija. 1453-06-30, Tragurio, ad M. Vallaressum Johannes Sobotae Mapheo archiepiscopo Hyadrensi. Multis de causis, vir clarissime, Stephanus Cige a me et diligitur et amatur; qua ex re maiorem in modum te rogo atque etiam rogo, ita illum suscipias, ut

quia virtus tua preclara, in multis magnisque rebus mihi cognita ac spectata est, sibi suasi ut omnem spem in singulari ac prope divina virtute tua ponat, nec aliunde auxilium presidiumve speret. Vale, et vivens gloria tua fruere. Ex Trag. pridie kalendas Julias

petit, ut duo oppida sibi tradat: Golumbac et Smedrovo, oppida munitissima, ex quibus facillimus aditus in Panoniam est Georgius despotus vehementer trepidat. Hac tempestate dei omnipotentis virtus invocanda est. Vale et me ama. Ex Trag. die 24 Julii (1453).

vehementer etiam atque etiam commendo tuamque humanitatem oro atque obsecro, me tuam in benivolentiam ac amorem accipere velis. At ubivis gentium, ubivis terrarum fuero, tuo honori tuueque dignitati amplificandae Georgium Augustinum nunquam defuturum tibi persuadeas, velim. Etiam atque etiam vale. Ianus nostro in reditu nondum reversus erat. Sabbato tamen proximo, qui est dies tertius Kalendas Iulias, rediit. Quam laeti eum viderimus, vix verbis explicare possem, uti eum, quem magnopere exoptaveramus. Illico eum convenientes tuo ei nomine salutes diximus, quas

humanitas commendatum habeat, tuam praeterea magnificentiam oro, dominis Petro et Gregorio dominoque Marcello Romano nomine meo dic salutem. Marcello pro suis calamis, quibus me donaverat, age singulares gratiarum actiones dominoque Ioanni Treverensi me commenda. Vale et salve. Ferrariae, octavo Idus Iulias. Litteras iam dudum tuam ad amplitudinem dedissemus, si tabellarios, quibus eas fide committeremus, nos habere contigisset, verum plurimos metuentes, ne, si alicui nobis ignoto tradidissemus, tibi perferre

mihi digna relatu visa sunt. Audio Johanem Albertum iurisconsultum a senatu praetorem Traguriensem designatum esse. Hortare virum dignissimum, ut veniat, expectatus mihi crede veniet in praesentiarum. Apud nos aer saluberrimus est, valetudo optima, urbs pristine sanitati restituta est; nihil est, quod formidandum sit. Paulo M. me commendatum facito. M. A. S. dicito. Coriolanus tanquam claudus sutor ruri, domi se continet,

sanitati restituta est; nihil est, quod formidandum sit. Paulo M. me commendatum facito. M. A. S. dicito. Coriolanus tanquam claudus sutor ruri, domi se continet, equino calce sibi crus percussum. Vale et me amare persevera. Ex Trag. Kal. VI. Sextilis (1454).

quodam, sine tamen certo autore, nobis significatum est: Mahometum, Teucrorum principem superbissimum, maximis cum copiis Serviam ingenti cum terrore invasisse. Illustris Georgius desperatis rebus, quibusdam arcibus munitis, posito valido presidio ad Panones profectus est, ut suis fortunis consulat. Pro viribus ortatur ad extinguendum hoc commune incendium. Si Servia potietur, actum est de imperio Panonum; vel inviti imperata hostis facient. Si quid preterea

Uxor mea, cum hac aegritudine vehementer affligeretur, votum fecit, si vita longior dei clementia producetur, templum divi Antonii Padue visere. Vel hac necessitate coactus, te coeterosque, quos absentes colo et observo, videbo. Vale. Ex Tragurio die 14 Augusti 1454.

omnes eludunt, nulli fidi. Dalmatiae illa arx multum accomodata. — Habes epistolam verbosiorem fortasse quam velles. — Patricio domino Nicolao Canalio me comendatum facito. M. A. salutem dicito. Vale, et me amare perservera. Ex Tragurio Kal. VIIII. Januarii 1455.

sum ingressus; vituperationem certe non debeo, cum nec doctrina mea, nec aetas ea sit, ut citra veniae meritum quicquam potuerit a nobis delinqui. Quicquid erit, equidem prober ab aliis an reprehendar, juxta aestimo; si tu tantum obsequio meo contentus es, effugi poenitentiam. Vale. Kal. Decemb. M.CCCC.LVI. Montanianae. II. Ante libellum Plutarchi, De curiositate, Latine versum.

interpretandi officium, quod antea constantissime deprecari consveveram, impulisti. Accipe ergo iterum ex eodem Plutarcho libellum, mores negotiosorum hominum comice depingentem; quem ideo studiosis non inutilem fore arbitror, quod sive hoc morbo laborantes eum legent, poterunt sanari; sive plane valentes, qualis tu es, poterunt oblectari. Ceterum si mandatum meum de eo expectas; ad superioris opusculi, cui et hoc annectendum curabis, praefatiunculam te remitto. Nam in praesentia majus quippiam tecum agere constitui. Nomen quidem istud, quod pro indice libri asscriptum vides, Aulus Gellius,

venustatem desiderabis; fac primum cogites; quam aegre procedat omnis traductio; tum quod nec orationes nec historiae tam sunt difficiles translatu, quam scripta philosophorum, in quibus si modo sententiam recte verteris, magna felicitas est cetera non omnino insipida videri. Vale. Patavio, pridie Kal. Mart. M. Quadringentesimo Quinquagesimo septimo. III. Epistola praemissa Loco Homerico Iliados Z. Latinis

quae pro nunc satis impetrabunt, si tantum admitti et respici merebuntur. Si quid praeterea est, quod post fratrem meum D. Varadiensem exiguitas mea possit, cogitet R. P. V. habere se unum ex minimis suis in Hungaria, cui omnia suo arbitratu valeat imperare. Altissimus R. P. V. diu servet incolumem ac felicem! cui cupio esse quam commendatissimus. 1460. V. Ioannes Varadinensis, et alter

V. pro sua benignitate concepit. Nam quicquid de me rumor personet, ut verum ingenue fatear, nec animi virtutibus adeo unquam excellui; et si quid studiorum olim in Italia hauseram, ea mihi omnia, oblivione et longa desvetudine jam effluxerunt. Quantulumcunque tamen vel natura vel fortuna valeo, sciat R. P. V. id totum obsequiis suis esse dedicatum; nec quidquam mihi futurum jucundius, quam si quid mandaverit, in quo ego saltem hanc animi mei sibi deditissimi affectionem possim declarare. Cetera uberius referet R. P. D. Marcus, Episcopus Tinniniensis, quem

armis consiliisque suis, quantum reliqui Romanorum reges, tantum confidimus te et religione et magnanimitate Venetorum imperium propagare. Prospectus quidem est gravissimis 54 et difficilimis istud divinum ingenium consciliumque pace ac bello valere pollereque plurimum. Testis nobis est tua res publica, que semper in arduis rebus tuo conscilio, tua opera usa est! Testis est tota Italia, que tuis compluribus quibusdam stellis micat! Testes sunt tue res geste que suo felici eventu et tuo ausu ac magnanimitate semper

isti tui Archiepiscopi et Comites, Quos colis et Musarum et Apollinis aede relicta. Quanto autem longius et diutius es affuturus, tanto magis cura, ut quamprimum habeamus ea, quae tibi commisimus, schedulas puta nostras et arma et praesertim commentarios in Homerum. Thoracem autem sericeum, et si quae imparata vel nondum missa relinques, doce, uti requiramus. Postremo fac nos certiores quamdiu adhuc mansurus in Italia sis; ne frustra postmodum ad te scribamus, aut inani labore nuntios fatigemus. Vale.

corr. lector A1 ex recondiderem paraui, non quidem tam iucunda quam miserrima hac temporum nostrorum condicione congrua. Siquidem in his docetur ratio qua in turbulentissima hac omnium tempestate, quam in Petri nauicula nauigantes iugiter patimur, naufragii discrimina effugere ualeamus. Nec tamen miraberis si minus redimita comptaque erunt; non enim ex quietis ueniunt camerula aut ex otiosa bibliotheca sed ex festinantis equi dorso, quo me iam multis ut nosti mensibus grauissimae rei publicae curae insidere coegerunt. nota not. lector A1 in

nota not. lector A1 et expand. lector A2 in Π nota tribulationem fidelissimum probitatis custodem

Hinc est quod Deus, prouidens electos suos, alios summam pati sinit inopiam, alios liberis orbari, alios infecundos et sine prole esse, multos aduersa iugiter ualetudine laborare, non nullos diuturnis carceribus coartari, istos indefessis affligi persecutionibus, illos tyrannorum uaria tormenta pati. Nouit enim apprime medicus noster optimus quae cui ad morbum sint, quae autem ad salutem, ac pro uariis laboribus uarias adhibere medelas.

prosperitatem sempiterna amittere gaudia. Sic Petrus cito pro reparanda Petronellae sanitate intercedenti respondisse fertur: Sic ei expedit; Π Petrus respondisse fertur not. lector A2 in marg. etenim uerebatur scitus medici nostri discipulus, ne prospera corporis ualetudo uanam pulchritudinem ad lasciuiam induceret et pro temporali toro aeterna perderet connubia; solent plerumque rerum successus ad interitum esse et multi tribulationibus ad caelos euecti sunt. Propterea apostolus ait: Cum infirmor fortior sum.

peccat. Sed cupias sane libros, modo ne alios spolietis, praesertim minus habentes. Plena est huiusmodi supellectilis Italia, facite adduci quantos vultis; mittite numos Florentiam, unus vobis Vespasianus sufficiet. Quod nobis eos qui praesto sunt, gratis eripitis? Soline vos studiosi estis? Ne valeam, si omnes vos totum hunc mensem tam multa legistis, quanta ego vel heri. Testor Musas ipsas, et lecturum me, et scripturum fuisse plurima; sed iam extortis mihi harum rerum subsidiis, necessario conticescam, et linguam rubigini permittam. Nemo iam vestrum a me carmen expectet; nemo solutam

sit vita diuturnior. Nihil minus ordinem servat, quam Mors; ita ille mihi succedere potest, ut ego illi. Fac tamen superstitem; et id aeque dubium, quamdiu superem. Sic interim medium hoc tempus in cassum effluxerit. Nunc, nunc studendum esset et componendum, cum per aetatem sensus viget, ingenium valet, et animus nihil fastidit; senectutis si quis accesserit, dandum erit non tam literis, quam moribus; non tam gloriae mundi, quam animae saluti. Haec ipsa, in quibus nunc iuveniliter exultantes ludimus, aut omittenda erunt, aut mutanda, et ad bene vivendum a bene dicendo penitus transeundum.

faciendum fuit) ad Vestram Reuerendissimam Dignitatem, cui integrum deuoueram, transmittere curaui ut ex hoc membro cognosceres quid sit de toto corpore (si tamen cetera ad hanc rationem effingere ualebimus) spei reliquum. Ceterum hoc tibi frustum ea lege committo, ut sit mihi integrum id cum uniuerso compingere corpore ; et si ratio totius formae postulabit, in quibus opus fuerit, commutare,

Nec huius mali causam dicit esse immodicum cibum, aut uinum uel ueneris usum, quippe quorum et copiam et appetitum iam olim amiserat; sed ait:

Vnda locusque nocent, et causa ualentior istis,
Anxietas animi, quae mihi semper adest. Proinde tali morbo

I 3 Quibus incommodis aegritudo afficiat animum. Porro animum debilitat, grauat, et facultatem adimit philosophandi. Siquidem contristati nullam rem exacte curare ualemus, quoniam (ut in communi est prouerbio) delectatio perficit opus; unde et Ouidius ait:
Carmina proueniunt animo deducta sereno.

enim ingenium (ut ait idem poeta) patientia longa malorum, et pars antiqui longa uigoris abest. Cohartatur namque uoluntas in malis nec se explicare ualet; ac maxime cum spem euadendi amisit, et tamen inter angustias deprehensa, quoad potest, reluctatur; ac ueluti de uentis illis scribit Vergilius:
Circum claustra fremit,

et labore, animae eandem aestuationem declarat ac quo pacto intus fatiscat, manifestum facit. Qua agitatione adeo nonnumquam defatigatur, ut tantis absorpta malis nullum officium corpori ualeat praestare. Ita homo stupidus aliquando ac ueluti exanimis linquitur. Quae singula doctissimus poeta in persona Didonis pulcherrime expressit:

dolore exstinctus est. Ex his iam constare potest quo modo quaue de causa nimia aegritudo uires animi et debilitet et grauet. Porro cur philosophari maerentes non ualeant, causa impromtu est: quamuis enim diuersae sunt uires animae, radix tamen eius substantiae simplex ac penitus una, quamobrem nemo simul animum nisi ad unum opus intendere potest, quod dum exsequitur, alia negligat necesse est,

solus in externas iussus adire Getas:
des licet inualido pectus mihi robore fultum,
fama refert Imeti quale fuisse rei,
fracta cadet tantae sapientia mole ruinae;
plus ualet humanis uiribus ira dei.
Ille senex dictus sapiens ab Apolline nullum
scribere in hoc casu sustinuisset opus.

et consolationem lubentes amplectuntur. Similiter et illi facile maerorem reiciunt, quos natura ipsa finxit hilariores, ut sanguineos aut liberales aut humanarum rerum contemptores, quorum postremi maxime ualent et ad se et ad alios consolandos. Quod quidem probat caput illius epistulae, quam Cicero ad L. Lucceium scribit: Quamquam ipsa consolatio litterarum tuarum gratissima est, declarat enim sumam beniuolentiam

eorum praeferre uideamur, uerum quicquid uel dicere uel facere uoluerimus, uerecundius agere ac ipsorum dignitatem in omnibus conseruare; ita fiet ut et impudentiae notam pulchre effugiamus et apud eos non minus oratione quam beniuolentia ualeamus. I 6 Antidotum senum et pusillanimorum Sed de his uiris praestantibus hactenus; ad eos ueniamus quibus minus et spei est et uirtutis, cum quibus multo plus

plus operis difficultatisque superest oratori, atque illud praecipue curandum quo eos bene de se sperare inducat ostendatque in eis siquid poterit tale esse, quo freti miseri esse non poterunt, ueluti sapientiam, artem, scientiam, disciplinam, ualitudinem, robur, ingenium, sollertiam, probitatem, et cetera id genus; quo pacto Cicero Lentulum submonuit: "Tuae", inquit, "sapientiae magnitudinisque animi est omnem amplitudinem et dignitatem tuam in uirtute atque in rebus

Quibus uerbis prudenter ei insinuare uoluit intelligat se ab illa neglectum esse ac spretum, ut potius odio sit persequenda quam desiderio . Valebit ergo hic, quantum salua pietate fieri potest, locos odii abhominationis inuidiae ac indignationis attingere et illis animum auditoris alienare, ut Ouidius in libello de remedio amoris egregie fecit, quibus de rebus omnibus plenius suis

res angusta domi. Quo carmine asserit poeta inopiam difficillimum esse obstaculum illis, qui per uirtutem ad altiora scandere nituntur. Valent ergo diuitiae, quoniam uiros praeclaros reddunt, potestatemque ac facultatem bene gerendi suppetunt sine quibus multae clarissimae uirtutes interirent, ut puta liberalitas, munificentia, et, quod praestantissimum est pietatis munus, ipsa

nascuntur uniuersa, qua lege gignantur, uiuant, operentur, et intereant; se praeterea ipsos diligentius aduertant atque quo modo in mundum uenerint et unde procreati sint, perscrutentur; seque mortales agnoscant, quam pauca possint paucioraque ualeant et sciant. Demum examinent paululum quo freti intumescant tantopere, quid se subito casuros extollat; aut cur potius, si se prudentes existimant, non illud magis uestigent cuius rei gratia in mundo sint, quemue finem, aut quod

cum omnibus, tum praecipue in luctu positis ad morbum esse solet. Quod optime intelligens Seruius Sulpicius scribit ad Ciceronem oportere eos, per quos consolationis munus obeundum sit, propinquos esse ac familiares. Valent ergo ad consolandum amici parentes filii aut alia quauis necessitudine coniuncti, inter quos consolatio filiorum est praecipua, et praesertim adulescentium uel paruulorum, si quando contingit ut quippiam aptius proferant, aut genitori

altero post delectationem ob pietatem paternam stringuntur seseque cohibent, ne filiis, quos tenere diligunt, dolorem iniciant aut eos cruciari cernant. Eadem hac ratione et uxoris amicaeque nimium dilectae consolatio egregie ualet. Possunt quoque domini in consolandis familiaribus plurimum ob hoc, quod obscuriores a dignioribus diligi honorarique gaudent, id uero tum liquido intelligunt, cum eos sibi in

putat, intentatum quicquam relinquit. Nititurque praecipue scitus medicus morbum tollere funditus, aut, si id nequit, dolorem sedare laborat, aut saltem minuere, et si neque id datur, comprimere eum curat, ne in amplius manans sana membra ualeat uitiare. Diuertere quoque minus noxiis itineribus conatur. His rationibus omnis medicorum ars procedit, quarum et medico animae nulla prorsus omittenda est. Verum dices: quo pacto istas consequar? Facile, inquam,

uerum, uel honestum uel utile cernere concedatur. Qui ergo, obsecro, illum consolare poteris cum omnis euellendi morbi uis, ut mox docebimus, in ratione consistat, quam aeger animus ne agnoscere quidem ualet? Itaque tali in negotio utendum est sapientissimo ille Ouidii consilio: Dum furor in cursu est, currenti cede furori, Difficiles aditus impetus omnis habet; Stultus, ab obliquo qui cum discedere

Quis matrem nisi mentis inops in funere nati Flere uetet? Non hoc illa monenda loco est; Cum dederit lacrimas animumque impleuerit aegrum Ille dolor uerbis emoderandus erit. Temporibus medicina ualet, data tempore prosunt Et data non apto tempore uina nocent. Quin etiam accendis uitia irritasque uetando Temporibus si non aggrediare suis.

extremo si oppositum horum malum esse ostendemus. Horum septem modorum quocumque maluerit, poterit prudens consolator persuadere, quae arbitrabatur afflictus, tristia non esse; et, si omnes has rationes adaptare ualebis, ne obmiseris; id autem assequi in defunctorum casu non erit difficile. II 5 Primus locus a munere naturae

me singuli dies ducunt. Nascenti mihi natura posuit protinus hunc terminum: quid habeo quo indigner? Haec omnia et horum similia ideo ad leuandum maerorem ualent quoniam docent mortem non esse malam eo quod a natura praestatur. Et hic locus leuando funebri luctui est aptissimus; quem tamen aliis perpaucis ualebis accommodare,

ad leuandum maerorem ualent quoniam docent mortem non esse malam eo quod a natura praestatur. Et hic locus leuando funebri luctui est aptissimus; quem tamen aliis perpaucis ualebis accommodare, quoniam non item priuatio aliarum rerum a natura prouenit ut uitae. Nisi forte hac ratione utaris ut dicas: "Vitam humanam inter praecipua bona nemo dubitat computare et tamen nullus sapientum interitum eius

Et uitis inuita forsan falcem patitur truncarique membra molestius fert: tamen hoc et fecundior redditur et diuturniore uita donatur. Infirmus qui fidit medico et a quo pristinam ualitudinem expectat, nullas amariores potiones, nullas incisiones, nulla cauteria, nullam omnino acerbitatem quam a medico patitur malam esse putat neque ob hanc aliquem concipit maerorem; idem et tu, si de Deo existimabis ut merito et de uero

dabitur commoditas persuadendi tales aduersitates malas non debere appellari. II 7 Tertius locus a damno Sane tertius locus quemadmodum ad efficiendum quod uolumus ualidissimus est, ita ad consistendum debilissimus. Nempe cum difficile sit rationes inire , quae constanter docere queant morte aut rerum interitu uel defectu boni nihil esse ademptum.

commoditatis, licet id nostra culpa proueniat. II 8 De miseria uitae humanae Atque ut de uita prius dicamus: quid est quod in toto cursu eius inuenire ualeas aliud quam sollicitudines, labores, curas, molestias, anxietates, dolores, et omnis generis miserias? Intuere in omnes aetates eius; nullibi pacem, nullibi quietem, nullibi tranquillitatem, nullibi aliquam reperies iocunditatem

laboresque qui ob infantiam sine intermissione capiuntur? Porro ex pueritia quid commodi amplius reportamus quam bruta animantia; quippe cum id aetatis nihil aliud nouimus aut ualemus, quam cibo somnoque uacare. Deinde nos excipit adolescentia quae, sicut a puerilibus impedimentis absoluit, ita uitiis miserrime implicat ac irretitur. Tunc enim omnis libidinis nefaria turba scaturire occipit

Exsurgenti primus labor uestiendi ornandique offertur. Petis deinde aliquod ingratum opus, aut forsan gratum, sed laboriosum ac difficile; ibi eo maceraris usque quo deficias, interim fame ac siti urgeris, nec eas amplius tolerare ualens pergis ad potum ac cibum, quae aut insipida fastidis, aut si sapient, uentrem saginis oneratum uix a mensa refers ad thalamum. Hinc rictus aut uomitus exsecrandi, hinc stomachi uentrisque grauis dolor.

"infirmor, fortior sum." Et Dominus ad eum: "Paule, uirtus in infirmitate perficitur." Quibus rebus languores corporis boni potius comprobantur quam mali ualitudinemque magis homini esse noxiam. Quae etiam si nihil noceret, tamen illud, quod bonitatis habet, naturae est bonum, non hominis, quandoquidem sanitas non facit bonum quenquam. Quamobrem si

quae nunc studio breuitatis omittere cogimur, maxime cum ista ingeniis uel leuiter eruditis inuentu difficilia esse non possunt, multosque futuros non dubitamus qui et talia qualia nos et longe aptiora post hanc nostram tenuem admonitionem ualebunt excogitare. Proinde huic quinto loco hic finem imponamus. II 12 Sextus locus a iudicio sapientum Sexto loco diximus posse probari malum non esse illud quod

Tantalus a labris sitiens fugientia captat flumina; quid rides? Mutato nomine de te fabula narratur: congestis undique saccis congeris aut pictis tamquam gaudere tabellis. Nescis quo ualeat nummus, quem praebeat usum? Panis ematur, holus, uini sextarius, ad quis humana sibi doleat natura negatis. An uigilare metu exanimem noctesque diesque formidare malos fures incendia seruos

– proh pudor! miserandam hominum mentis caecitatem , quae numquam in se curant descendere, aut quales ipsi sint diligentius examinare, atque ita se componere ut innocentiae integritatisque suae conscientia ualeant gaudere! Non nos, ubi sumus, miseri quaerimus: circum fora uolitamus, uulgi insani ora insaniores oberramus, ex illis pendemus hiantes, in illis nos futiles quaerimus; quales quantique apud ea resideamus, primis in uotis

extremo si oppositum horum malum esse ostendemus. Horum septem modorum quocumque maluerit, poterit prudens consolator persuadere, quae arbitrabatur afflictus, tristia non esse; et, si omnes has rationes adaptare ualebis, ne obmiseris; id autem assequi in defunctorum casu non erit difficile. II 5 Primus locus a munere naturae

me singuli dies ducunt. Nascenti mihi natura posuit protinus hunc terminum: quid habeo quo indigner? Haec omnia et horum similia ideo ad leuandum maerorem ualent quoniam docent mortem non esse malam eo quod a natura praestatur. Et hic locus leuando funebri luctui est aptissimus; quem tamen aliis perpaucis ualebis accommodare,

ad leuandum maerorem ualent quoniam docent mortem non esse malam eo quod a natura praestatur. Et hic locus leuando funebri luctui est aptissimus; quem tamen aliis perpaucis ualebis accommodare, quoniam non item priuatio aliarum rerum a natura prouenit ut uitae. Nisi forte hac ratione utaris ut dicas: "Vitam humanam inter praecipua bona nemo dubitat computare et tamen nullus sapientum interitum eius

Et uitis inuita forsan falcem patitur truncarique membra molestius fert: tamen hoc et fecundior redditur et diuturniore uita donatur. Infirmus qui fidit medico et a quo pristinam ualitudinem expectat, nullas amariores potiones, nullas incisiones, nulla cauteria, nullam omnino acerbitatem quam a medico patitur malam esse putat neque ob hanc aliquem concipit maerorem; idem et tu, si de Deo existimabis ut merito et de uero

me singuli dies ducunt. Nascenti mihi natura posuit protinus hunc terminum: quid habeo quo indigner? Haec omnia et horum similia ideo ad leuandum maerorem ualent quoniam docent mortem non esse malam eo quod a natura praestatur. Et hic locus leuando funebri luctui est aptissimus; quem tamen aliis perpaucis ualebis accommodare,

ad leuandum maerorem ualent quoniam docent mortem non esse malam eo quod a natura praestatur. Et hic locus leuando funebri luctui est aptissimus; quem tamen aliis perpaucis ualebis accommodare, quoniam non item priuatio aliarum rerum a natura prouenit ut uitae. Nisi forte hac ratione utaris ut dicas: "Vitam humanam inter praecipua bona nemo dubitat computare et tamen nullus sapientum interitum eius

Et uitis inuita forsan falcem patitur truncarique membra molestius fert: tamen hoc et fecundior redditur et diuturniore uita donatur. Infirmus qui fidit medico et a quo pristinam ualitudinem expectat, nullas amariores potiones, nullas incisiones, nulla cauteria, nullam omnino acerbitatem quam a medico patitur malam esse putat neque ob hanc aliquem concipit maerorem; idem et tu, si de Deo existimabis ut merito et de uero

dabitur commoditas persuadendi tales aduersitates malas non debere appellari. II 7 Tertius locus a damno Sane tertius locus quemadmodum ad efficiendum quod uolumus ualidissimus est, ita ad consistendum debilissimus. Nempe cum difficile sit rationes inire , quae constanter docere queant morte aut rerum interitu uel defectu boni nihil esse ademptum.

commoditatis, licet id nostra culpa proueniat. II 8 De miseria uitae humanae Atque ut de uita prius dicamus: quid est quod in toto cursu eius inuenire ualeas aliud quam sollicitudines, labores, curas, molestias, anxietates, dolores, et omnis generis miserias? Intuere in omnes aetates eius; nullibi pacem, nullibi quietem, nullibi tranquillitatem, nullibi aliquam reperies iocunditatem

laboresque qui ob infantiam sine intermissione capiuntur? Porro ex pueritia quid commodi amplius reportamus quam bruta animantia; quippe cum id aetatis nihil aliud nouimus aut ualemus, quam cibo somnoque uacare. Deinde nos excipit adolescentia quae, sicut a puerilibus impedimentis absoluit, ita uitiis miserrime implicat ac irretitur. Tunc enim omnis libidinis nefaria turba scaturire occipit

Exsurgenti primus labor uestiendi ornandique offertur. Petis deinde aliquod ingratum opus, aut forsan gratum, sed laboriosum ac difficile; ibi eo maceraris usque quo deficias, interim fame ac siti urgeris, nec eas amplius tolerare ualens pergis ad potum ac cibum, quae aut insipida fastidis, aut si sapient, uentrem saginis oneratum uix a mensa refers ad thalamum. Hinc rictus aut uomitus exsecrandi, hinc stomachi uentrisque grauis dolor.

"infirmor, fortior sum." Et Dominus ad eum: "Paule, uirtus in infirmitate perficitur." Quibus rebus languores corporis boni potius comprobantur quam mali ualitudinemque magis homini esse noxiam. Quae etiam si nihil noceret, tamen illud, quod bonitatis habet, naturae est bonum, non hominis, quandoquidem sanitas non facit bonum quenquam. Quamobrem si

sunt, succincte admonere. Pergamus itaque reliqua recensendo. Sane tertius locus quemadmodum ad efficiendum quod uolumus ualidissimus est, ita ad consistendum debilissimus. Nempe cum difficile sit rationes inire , quae constanter docere queant morte aut rerum interitu uel defectu boni nihil esse ademptum.

commoditatis, licet id nostra culpa proueniat. II 8 De miseria uitae humanae Atque ut de uita prius dicamus: quid est quod in toto cursu eius inuenire ualeas aliud quam sollicitudines, labores, curas, molestias, anxietates, dolores, et omnis generis miserias? Intuere in omnes aetates eius; nullibi pacem, nullibi quietem, nullibi tranquillitatem, nullibi aliquam reperies iocunditatem

laboresque qui ob infantiam sine intermissione capiuntur? Porro ex pueritia quid commodi amplius reportamus quam bruta animantia; quippe cum id aetatis nihil aliud nouimus aut ualemus, quam cibo somnoque uacare. Deinde nos excipit adolescentia quae, sicut a puerilibus impedimentis absoluit, ita uitiis miserrime implicat ac irretitur. Tunc enim omnis libidinis nefaria turba scaturire occipit

Exsurgenti primus labor uestiendi ornandique offertur. Petis deinde aliquod ingratum opus, aut forsan gratum, sed laboriosum ac difficile; ibi eo maceraris usque quo deficias, interim fame ac siti urgeris, nec eas amplius tolerare ualens pergis ad potum ac cibum, quae aut insipida fastidis, aut si sapient, uentrem saginis oneratum uix a mensa refers ad thalamum. Hinc rictus aut uomitus exsecrandi, hinc stomachi uentrisque grauis dolor.

"infirmor, fortior sum." Et Dominus ad eum: "Paule, uirtus in infirmitate perficitur." Quibus rebus languores corporis boni potius comprobantur quam mali ualitudinemque magis homini esse noxiam. Quae etiam si nihil noceret, tamen illud, quod bonitatis habet, naturae est bonum, non hominis, quandoquidem sanitas non facit bonum quenquam. Quamobrem si

Pergamus itaque reliqua recensendo. Atque ut de uita prius dicamus: quid est quod in toto cursu eius inuenire ualeas aliud quam sollicitudines, labores, curas, molestias, anxietates, dolores, et omnis generis miserias? Intuere in omnes aetates eius; nullibi pacem, nullibi quietem, nullibi tranquillitatem, nullibi aliquam reperies iocunditatem

laboresque qui ob infantiam sine intermissione capiuntur? Porro ex pueritia quid commodi amplius reportamus quam bruta animantia; quippe cum id aetatis nihil aliud nouimus aut ualemus, quam cibo somnoque uacare. Deinde nos excipit adolescentia quae, sicut a puerilibus impedimentis absoluit, ita uitiis miserrime implicat ac irretitur. Tunc enim omnis libidinis nefaria turba scaturire occipit

Exsurgenti primus labor uestiendi ornandique offertur. Petis deinde aliquod ingratum opus, aut forsan gratum, sed laboriosum ac difficile; ibi eo maceraris usque quo deficias, interim fame ac siti urgeris, nec eas amplius tolerare ualens pergis ad potum ac cibum, quae aut insipida fastidis, aut si sapient, uentrem saginis oneratum uix a mensa refers ad thalamum. Hinc rictus aut uomitus exsecrandi, hinc stomachi uentrisque grauis dolor.

"infirmor, fortior sum." Et Dominus ad eum: "Paule, uirtus in infirmitate perficitur." Quibus rebus languores corporis boni potius comprobantur quam mali ualitudinemque magis homini esse noxiam. Quae etiam si nihil noceret, tamen illud, quod bonitatis habet, naturae est bonum, non hominis, quandoquidem sanitas non facit bonum quenquam. Quamobrem si

quae nunc studio breuitatis omittere cogimur, maxime cum ista ingeniis uel leuiter eruditis inuentu difficilia esse non possunt, multosque futuros non dubitamus qui et talia qualia nos et longe aptiora post hanc nostram tenuem admonitionem ualebunt excogitare. Proinde huic quinto loco hic finem imponamus. Nos nunc ad quintum locum ueniamus qui germanus omnino est huic quem

quae nunc studio breuitatis omittere cogimur, maxime cum ista ingeniis uel leuiter eruditis inuentu difficilia esse non possunt, multosque futuros non dubitamus qui et talia qualia nos et longe aptiora post hanc nostram tenuem admonitionem ualebunt excogitare. Proinde huic quinto loco hic finem imponamus. Atque primum de morte: quis est tam perspicaci aut alto ingenio qui

quae nunc studio breuitatis omittere cogimur, maxime cum ista ingeniis uel leuiter eruditis inuentu difficilia esse non possunt, multosque futuros non dubitamus qui et talia qualia nos et longe aptiora post hanc nostram tenuem admonitionem ualebunt excogitare. Proinde huic quinto loco hic finem imponamus. II 12 Sextus locus a iudicio sapientum Sexto loco diximus posse probari malum non esse illud quod

Tantalus a labris sitiens fugientia captat flumina; quid rides? Mutato nomine de te fabula narratur: congestis undique saccis congeris aut pictis tamquam gaudere tabellis. Nescis quo ualeat nummus, quem praebeat usum? Panis ematur, holus, uini sextarius, ad quis humana sibi doleat natura negatis. An uigilare metu exanimem noctesque diesque formidare malos fures incendia seruos

– proh pudor! miserandam hominum mentis caecitatem , quae numquam in se curant descendere, aut quales ipsi sint diligentius examinare, atque ita se componere ut innocentiae integritatisque suae conscientia ualeant gaudere! Non nos, ubi sumus, miseri quaerimus: circum fora uolitamus, uulgi insani ora insaniores oberramus, ex illis pendemus hiantes, in illis nos futiles quaerimus; quales quantique apud ea resideamus, primis in uotis

Tantalus a labris sitiens fugientia captat flumina; quid rides? Mutato nomine de te fabula narratur: congestis undique saccis congeris aut pictis tamquam gaudere tabellis. Nescis quo ualeat nummus, quem praebeat usum? Panis ematur, holus, uini sextarius, ad quis humana sibi doleat natura negatis. An uigilare metu exanimem noctesque diesque formidare malos fures incendia seruos

Tantalus a labris sitiens fugientia captat flumina; quid rides? Mutato nomine de te fabula narratur: congestis undique saccis congeris aut pictis tamquam gaudere tabellis. Nescis quo ualeat nummus, quem praebeat usum? Panis ematur, holus, uini sextarius, ad quis humana sibi doleat natura negatis. An uigilare metu exanimem noctesque diesque formidare malos fures incendia seruos

– proh pudor! miserandam hominum mentis caecitatem , quae numquam in se curant descendere, aut quales ipsi sint diligentius examinare, atque ita se componere ut innocentiae integritatisque suae conscientia ualeant gaudere! Non nos, ubi sumus, miseri quaerimus: circum fora uolitamus, uulgi insani ora insaniores oberramus, ex illis pendemus hiantes, in illis nos futiles quaerimus; quales quantique apud ea resideamus, primis in uotis

– proh pudor! miserandam hominum mentis caecitatem , quae numquam in se curant descendere, aut quales ipsi sint diligentius examinare, atque ita se componere ut innocentiae integritatisque suae conscientia ualeant gaudere! Non nos, ubi sumus, miseri quaerimus: circum fora uolitamus, uulgi insani ora insaniores oberramus, ex illis pendemus hiantes, in illis nos futiles quaerimus; quales quantique apud ea resideamus, primis in uotis

diuina innuit clementia) de prima ratione consolationis disseruimus, qua tollere aegritudinem penitus conati sumus, et quoniam ista uix et paucis persuaderi possunt, idcirco nunc explicare rationes expedit quibus lenire ac mitigare angorem ualeamus; ut, si tollere morbum non possumus, tentemus, si quo modo efficere ualebimus, saltem ne cruciet languentem.

quoniam ista uix et paucis persuaderi possunt, idcirco nunc explicare rationes expedit quibus lenire ac mitigare angorem ualeamus; ut, si tollere morbum non possumus, tentemus, si quo modo efficere ualebimus, saltem ne cruciet languentem. III 2 Primus locus a iusto Atque id fieri poterit, ut Chrysippo placet, si malum, quod quis

est", inquit, "Pamphile," ac si diceret "non licet tibi eius spernere mandata." Hinc uulgaris illa consolatio orta est: "Patere; oportet; ita Dominus iubet." Quod nimirum ideo ad consolandum ualet quoniam principi licet quaecumque libet. Vnde Isaac, ut refert Ioseph, ubi cognouit se tam diuina quam paterna

spatio defuncturos. Vincitur sermo rei magnitudine et minus est omne quod dicitur. Haec uero cur ad tollendum maerorem ualeant? Inde quod superiori loco in causa est, id est inusitatum eis nouumque aut iniustum acciderit nihil, sed quae ipsa humanae naturae fert conditio. III 7 Sextus

III 8 Septimus locus a necessitate Quod si ita est, locus ergo a necessitate praecipue ad mitigandum laborem erit accommodatus; ut ostendas quam stultum sit iniquius ferre eas res quas aliter tenere non uales. Ideo Seneca ait: Stultum est timere quod uitare non possis, et Hieronymus ad Tyrasium: Non tam grauiter eos casus feramus quos nullo modo euitare possimus.

uirtute filii uoluptatem suscepisse quam ex morte dolorem, itaque ceptum sacrificium constantissimo animo persoluit. Simile huic, sed quanto sexu infirmior, tanto uirtute ualidior illa Lacaena mulier fecit, quae postquam accepit nuntium mortis filii strenuissimi, nullos femineos edidit eiulatus, immo nec illacrimata est, uerum laeto constantique uultu respondit: "Diis equidem ingentes ago gratias quod talem

ipsi in tantis necessitatibus constituto operam suam uiriliter nauare non cessauerit. Sic et nos mulieri uiro suo orbatae aut filio, cui parens ademptus est, dicere consueuimus: "Venit tempus in quo tua uirtus cognoscetur et quid ualeas ostendatur; hucusque alterius ope tutatus gubernatusque uixisti securus, nunc tibi in te ipso spes omnis relicta est: fac te uirum probes. Tempestas gubernatorem et stricta acies militem probat. Vir quoque fortis miseria examinatur."

terrae iacta atque commissa quanto glaciali frigore arcente tardius surgunt in frugem utili radice proficuunt, ac tanto post modum amplioribus fructibus praegrauata curuantur. Nauigantibus quoque ipsis longae serenitatis spem pollicetur nimis ualida ac diuturna tempestas. Sic et omnium fere creaturarum specie difficile exultatio aliqua nisi maerore praeeunte succedit. Quae cum ita sint, aequanimiter ferre conuenit, etiam si nos tribulationum imbribus ac dolorum asperioris hiemis

quod propositum praesens iste labor noster pergit. Hi sunt igitur loci praecipui, quantum meo ingenio colligere licuit, quae mitigare anxietates molestiasque animi ualent. Fuerunt autem numero decem, ut puta: ab iusto, a uoluntate Dei, a uoluntate principis uel maioris, a conditione fortunae, a conditione humana, a societate, a necessitate, a diligentia, ab honesto et ab utili. Et haec omnia ad secundam

tunc homini mortem esse pulcherrimam cum omnium bonorum est in culmine, cum omnibus est carus atque acceptus, cum nondum et sibi ipsi et aliis est odiosus, ut solet accidere omnibus fere senibus et infortunatis et quacumque aduersa ualitudine laborantibus, quorum omnium iocundior mors esse consueuit quam uita. Praestat quoque desiderium sui amicis quam nausiam aut satietatem relinquere. Praeterea, ut recte Seneca inquit, Quicumque ad extremum sui fati

persuadere. III 14 Secundus locus a breuitate temporis Ex breuitate autem temporis imminuitur malorum opinio si ea paruo tempore duratura insinuare ualebimus, ut philosophia ait Boethio: Si idcirco te fortunatum non existimas quoniam, quae tunc laeta uidebantur, abierunt, non est quod te miserum putes quoniam, quae nunc creduntur maesta, cito praeteribunt.

O socii, neque enim ignari sumus ante malorum; o passi grauiora, dabit deus his quoque finem. – Ciceroque ad Figulum: Ego quod intelligere et sentire ualeo et quia sum Romae, et quia curo attendoque quod possum, id tibi affirmo te in istis molestiis, in quibus es hoc tempore, non diutius futurum. – praeterea

III 15 Tertius locus ab ineuitabilitate Porro et ex futura necessitate minoratur nonnihil existimatio aerumnarum. Hoc est, cum quispiam damnum accepit, ostendamus si ualebimus, id licet nunc non accidisset, paulo post tamen necesse futurum. Idcirco talem casum non esse uiro prudenti aegre ferendum propterea quod nihil iure diuturnum dixeris quod finem

sensit in Media quem primum in Gallia denegarat, dumque Romanos propagare uult fines, perdidit propagatos. Iouinianus gustatis tantum regalibus bonis fetore prunarum suffocatus interiit ostendens hominibus quid sit humana potentia. Valentinianus uasto genitali solo et inultam patriam derelinquens uomitu sanguinis extinctus est. Huius germanus Valens Gotico bello uictus in Tracia eundem locum et mortis habuit et sepulchri. Gratianus ab exercitu suo proditus et ab obuiis

Iouinianus gustatis tantum regalibus bonis fetore prunarum suffocatus interiit ostendens hominibus quid sit humana potentia. Valentinianus uasto genitali solo et inultam patriam derelinquens uomitu sanguinis extinctus est. Huius germanus Valens Gotico bello uictus in Tracia eundem locum et mortis habuit et sepulchri. Gratianus ab exercitu suo proditus et ab obuiis urbibus non receptus ludibrio hosti fuit. Cruentataeque manus uestigia parietes tui, Lugdune, testantur. Adolescens

Valens Gotico bello uictus in Tracia eundem locum et mortis habuit et sepulchri. Gratianus ab exercitu suo proditus et ab obuiis urbibus non receptus ludibrio hosti fuit. Cruentataeque manus uestigia parietes tui, Lugdune, testantur. Adolescens Valentinianus et paene puer post fugam, post exilium, post recuperatum multo sanguine imperium haud procul ab urbe fraternae mortis conscia necatus est et cadauer exanime infamatum suspendio. Quid loquar de Procopio, Maximo, Eugenio, qui utique,

transit ego quoque transibo; stultumque est nolle mundo secum pereunte mori. III 17 Quintus locus a non impuni Valent ergo plurimum ad extenuandam molestiam aliorum commemorare diriores casus et praesertim inimicorum eorum quos consolamur, atque adeo si, unde amico nostro nocere studuerant, maiora inde damna acceperint

sordidamur, accipimus uulnera et de otioso uerbo reddituri sumus rationem. Iste locus praecipue a sacris scriptoribus frequentissime usurpatur ualetque ad minuendum dolorem plurimum uel quod eius magnitudo extenuat cetera uniuersa, uel quod reputatione ipsius uilescunt nobis cuncta, uel quod animum inducimus ad credendum iam nobis tantis miseriis destinatis nihil boni nec posse

19 De sex locis funebribus Enimuero praeter hos locos, qui dicti sunt, sunt etiam alii complures et praecipue funebres loci, ex quibus lugubres homines consolari possumus minuendo casus defunctorum; quorum primus ac ualidissimus accipitur a re morientis, secundus ab operibus eius, tertius a genere mortis, quartus a causa mortis, a ratione funeris quintus, sextus a loco in quo decedere contigit. Haec singula,

leniunt. III 20 Primus locus a re morientis Primus igitur locus, quem a re siue conditione morientis sumi diximus, si digna sit conditio, plurimum ualet ad leuandum angorem, hoc est si declarare poterimus ipsum, qui defunctus est, deuotum ac lubentem ex hac uita decessisse, et praesertim si qua ratione euidenti monstrare ualebimus cum eo bene actum

conditione morientis sumi diximus, si digna sit conditio, plurimum ualet ad leuandum angorem, hoc est si declarare poterimus ipsum, qui defunctus est, deuotum ac lubentem ex hac uita decessisse, et praesertim si qua ratione euidenti monstrare ualebimus cum eo bene actum beatorumque uitam possidere, ut fecit Hieronymus Heliodorum de morte Nepotiani consolando: Cum aestuaret febribus et uenarum fontes hauriret calor,

quam honorem. Huic subnectit et aliam rationem omni laude dignam: "Desolatos se", inquit, "homines aut propter negotia peregrinis regionibus credunt et gaudent tota uita sine affectibus commorari, dummodo ualeant quod cupiunt a suis pignoribus adipisci, et, ut ad palatia pergant, peregrinantur ad studia dignitatis. Nauigant ad quaerendas diuitias uel ad causas patrimonii aliquas explicandas et periculo proficiscentes omnes impelluntur: nec secum

patrimonii aliquas explicandas et periculo proficiscentes omnes impelluntur: nec secum natare, quos diligunt, patiuntur et ut ad palatia caeli, ad studia Christi, ad honorem uitae perpetuae et patrimonium possessionis aeternae cum securitate ualeant peruenire; nemo filios suos libenter ab se gratulatur abscedere. Propter incertam mercedem filium uel fratrem uel parentem unusquisque compellit, et ad certam salutem suorum aliquem proficisci nullus admittet. Ad comparanda peccata

praeceptione habeamus. Itaque ad alia pergamus. III 21 Secundus locus ab operibus defuncti Secundus igitur locus, qui ab opere defuncti trahitur, egregie ualet ad mitigandum dolorem; hoc est si post mortem superest aliquod eius egregium monumentum aut filii aut libri aut aedificia, possessiones, templa, monasteria, urbes, ceteraque eiusmodi uel saltem alicuius digni nobilisque facinoris memoria

Haec quanti momenti sint prudens lector diiudicet. Nos uero institutum prosequamur. III 23 Quartus locus a causa mortis Valet praeterea ad detrahendum angorem locus a conditione uel causa mortis non parum, hoc est si iniusta potius est quam iusta. Vnde Socrates uxori lamentanti ac dicenti plurimum dolere iniustam eius mortem respondit: "Tune, mulier, iuste me

cognoscatur, plurimos inueniri qui malis suis ingemiscant. Et, quod suauissimum hominibus esse solet, aduersarium eius execrentur odioque habeant propter ipsius impietatem immanitatemque. His ergo uiribus locus a causa facti ualet, quo etiam in omnibus rerum iacturis accommodatissime possumus uti. III 24 Quintus locus a ratione funeris Sane et ille, qui ex ratione funeris

III 27 Quomodo ex collatione boni mali opinio minuitur Nunc uidere superest quomodo ex collatione boni minuitur mali opinio, aut quo pacto iacturam, quam accepimus, si ad bona conferamus, attenuare ualebimus. Sed hoc non alio pacto commode fieri poterit nisi si bona, quae supersunt, multo uberiora praestantioraque esse explicabimus, adeo ut non debeat minorum iactura tantopere commoueri. Hoc facere uoluit ille poeta qui ait:

Cum igitur praecipua sit mortalibus uitae cura retinendae, o te (si tua bona cognoscas) felicem cui suppetunt etiam nunc quae uita nemo dubitat esse cariora. Quare sicca iam lacrimas; nondum est ad unum omnis exosa fortuna nec tibi nimium ualida tempestas incubuit, quando tenaces haerent anchorae quae nec praesentis solamen nec futuri spem temporis abesse patiantur." "Quam multos esse coniectas qui sese

IV 1 De quarta consolandi ratione praefatio Vtile est consolatori scire maestitiam aegrotantis diminuere atque id quo pacto consequi ualeat iam his, quae tradidimus, instructus esse potest. Verum non minus proposito suo conducere ualebit si rectam assequatur rationem, qua maerorem omnem queat comprimere, et non permittere eum licentiosius permanare.

consolandi ratione praefatio Vtile est consolatori scire maestitiam aegrotantis diminuere atque id quo pacto consequi ualeat iam his, quae tradidimus, instructus esse potest. Verum non minus proposito suo conducere ualebit si rectam assequatur rationem, qua maerorem omnem queat comprimere, et non permittere eum licentiosius permanare. Hanc uero Cyrenaici, ut ab initio docuimus,

casuum humanorum diligentem praemeditationem. Nihil enim, ut aiunt, adeo conturbat mortalium animos quam insperatus et inopinatus malorum aggressus, cuius rei documentum uel ex re militari certissimum accipere possumus, in qua uidere licet quam ualidus exercitus sepius uel leui sed inopinato casu perculsus sternitur et dissipatur. Ad comprimendas ergo et forti animo tolerandas quaslibet rerum ruinas et quoscumque euentus nihil, inquiunt, adeo ualet ut praecogitasse uniuersas

in qua uidere licet quam ualidus exercitus sepius uel leui sed inopinato casu perculsus sternitur et dissipatur. Ad comprimendas ergo et forti animo tolerandas quaslibet rerum ruinas et quoscumque euentus nihil, inquiunt, adeo ualet ut praecogitasse uniuersas miserias et cuncta infortunia quae ulli umquam hominum uel acciderunt uel accidere potuerunt. Qua re id efficiemus ut nihil nobis eueniat insperatum. Videmus autem ut omnia etiam tela praeuisa minus et

iacturam est passurus, ea multo ante ratione se ita comparasse oportet ut, cum aduersa euenerint, non ueniant insperata. Nostrum autem propositum est non ea presidia praestare quibus homo munitus omnia fortunae tela constanti animo ualeret excipere; nam id alterius est negotii alteriusque considerationis. Non hoc ergo in hoc opere curamus, uerum illud dumtaxat, quo consolatorem illis medicamentis instruamus, quibus aegroti uulnera ab infestis fortunae telis illata

ualeret excipere; nam id alterius est negotii alteriusque considerationis. Non hoc ergo in hoc opere curamus, uerum illud dumtaxat, quo consolatorem illis medicamentis instruamus, quibus aegroti uulnera ab infestis fortunae telis illata ualeat consolidare ac sanare et morbo, qui ex his uulneribus nascitur, congruas adhibere medelas. Eas ergo, quae ad comprimendum maerorem ualent, aptiores ex aliis locis (ut mea fert opinio) poterimus accipere.

quo consolatorem illis medicamentis instruamus, quibus aegroti uulnera ab infestis fortunae telis illata ualeat consolidare ac sanare et morbo, qui ex his uulneribus nascitur, congruas adhibere medelas. Eas ergo, quae ad comprimendum maerorem ualent, aptiores ex aliis locis (ut mea fert opinio) poterimus accipere. IV 2 Primus locus a pudore Ac primum admonendus est amicus ne nimium mollem aut effeminatum se

ferre posse, ne id maius quam debeat tibi onus uideri, ne ex omnibus uirtutibus tibi haec una uideatur deesse." Ad hoc ipsum et tu lugentem impellas. Poteris autem et ualidius impellere si, quod hortaris, facile factu esse docueris ex hoc quod in nostra situm est manu, si modo nos cohibere paululum uoluerimus et non dare impatientiae manus: praesertim cum "nihil sit miserum," ut praeclare ait Boethius, "nisi

luctus tres loci tractandi sunt, quorum unus a pudore sumitur, alter ab aemulatione uirtutis et a constantia tertius. Licet et a ceteris uirtutibus omnibus non minus dignos locos educere ualebis ad compescendum omnem languorem; ualent enim omnes uirtutes ad comprimendum quemuis angorem, ut Cicero praeclare in Tusculanis quaestionibus docuit. Vbi ait: Quare si (ut mihi initio concessisti) turpitudo peius est quam dolor, nihil

tractandi sunt, quorum unus a pudore sumitur, alter ab aemulatione uirtutis et a constantia tertius. Licet et a ceteris uirtutibus omnibus non minus dignos locos educere ualebis ad compescendum omnem languorem; ualent enim omnes uirtutes ad comprimendum quemuis angorem, ut Cicero praeclare in Tusculanis quaestionibus docuit. Vbi ait: Quare si (ut mihi initio concessisti) turpitudo peius est quam dolor, nihil est plane dolor. Nam

distinguere ac ex singulis uirtutibus singulos trahere locos. IV 5 Quartus locus a metu Enimuero praeter hos omnes locos est et ille, qui maxime ad comprimendum luctum ualet, qui ratione metus constituitur; hic autem fit cum timorem maerenti incutimus ex malo aliquo quod ei propter nimium dolorem euenturum comminamur. Vt puta quod caros suos dolendo offendat aut cruciet aut ipsis displiceat; secundum quam

Vbi se longo carmine consolatur ostenditque inimico suo non tantum grauibus se oneratum malis, quantum ipse putabat; licet ipse aliter sentiret, tamen dissimulabat quoad poterat. Valet autem ideo dissimulatio doloris quia merentes comprimunt luctum dumque id frequentius tentant, tandem efficiunt ut uere accipiant consolationem. Et aliis quoque

Rursum igitur reuocare et hac re maestum a dolore poterimus si inicere ei curauerimus spem cuiuspiam non mediocris boni ac persuadere magna ipsum bona nec dubia manere. Quod quidem quantum ualeat, uel ex illo Veneris cognosce: Hoc equidem occasum Troiae tristesque ruinas solabar fatis contraria fata rependens. Quoniam ab Ioue

non cessat res publica, quantascumque uires habebit, ab his ipsis quibus tenetur, de te propediem (mihi crede) impetrabit." Nihil plane omnino tantum ad solacium hominis ualet, quando cuiuspiam rei iacturam fecit, quantum spes rei recuperandae. Id optime intellexisse uidetur Ouidius, qui in exilium missus hortatur amicum ut, si etiam minime speret posse patriae restitui, tamen semper se spe redeundi detineat uel

eius absterrent, non documenta erudiunt, non alliciunt blandae paternaeque pollicitationes, non sanctorum inducunt exempla, non sempiternae beatitudinis attrahunt praemia. Et quibus rebus gaudere debemus, ut pote indubiis ualidisque bonorum meritis, eisdem exacerbamur insani et tristamur uolentes ex crapulis et plumis per otium et uoluptates ad caelos euolare ad quos nemo umquam, immo nec ipsorum caelorum conditoris filius

quicumque respexerit ad illum, sanetur ab aegritudine sua et languore; ad quod spectaculum tanto crebrius et libentius concurrere deberemus quanto eius intuita specie non solum ab aegritudine liberamur et totam pristinam recuperamus ualitudinem, uerum etiam illos sempiternos altissimi thesauros promeremur. Sed de pietatis loco hactenus. IV 20 Secundus locus a cogitatione finis humani Porro sapientiae

ipse corruit. Quid mihi igitur cum mundo, quid cum diuitiis, agris, coniuge, liberis, imperiis, potentiis, dummodo illud, cuius gratia procreatus sum, consequar et obtineam? Viuat unusquisque, ualeat, habeat, me maledictis, me iniuriis, me flagellis, me gladiis impetat, loquatur, faciat, comminiscatur quicquid uult; ego tamen propositum meum sequar, nemo me ab eo

etiam longe grauiora, si esse possunt, ad illas sempiternas uerasque diuitias pergere non festinabo, quas mihi nec tempestas labefactari aut corrumpere, nec tyrannus eripere, nec fures subtrahere, nec demoliri tinea, nec aerugo exedere ualet; latrunculi sanguine suo et capitis certo discrimine miserrima spolia et uictum infelicem petere non dubitant, et ego bona illa quae nec oculus uidit, nec auris audiuit,

bona, quae propero, magis aptum celeremque constituunt. His ac similibus uersatur iste prior sapientiae locus, qui quantum apud integras mentes ualeat ad exonerationem cunctarum molestiarum, quicumque sani consilii diiudicare potest. IV 21 Tertius locus a recordatione mortis Non minus forte maerores uniuersos

mortis crebra recogitatio tum ad tollendas aerumnas, tum ad componendas omnes suae uitae rationes ad sapientes bonosque uiros plurimum pertinet, ita prouocatio minime. Valet enim ad consolandum mortis recordatio propter curas quae dictae sunt, praecipue autem propter terrorem quem incutit mentibus humanis. Est enim ita natura comparatum ut fortior dolor minorem excludat

decernere | cernere addidit II.2.7 Ov. rem. 119-134, ubi 121 descendere; 123 artem; 132 Temporis ars medicina fere est pro Temporibus... ualet; 133 accendas... inritesque II.3.1 medelis pro unguentis ] medicaminibus pro unguentis V1 | illud tollere transposuit | laborabis pro quoad poteris elaborabis

II.4.2 post credere delevit aut arbitrari II.4.3 nulli... mali ] quicquam mali nulli V1 II.4.4 ualebis... autem ] posse uidebit, non obmittat. Quod V1 II.5.1 ex... ostendere ] his omnibus locis docere V1

omnibus | negligi ] neglectum iri V1 II.6.7 gratias addidit | Vulg. Iob 1,21 II.7.1 post ualidissimus addidit est | inire immutavit ex inuenire II.7.2 disseremus ] dicemus V1 | abdicationem ] depositionem V1 | ceterum pro uerum | ut... pręsumat pro ut

II.4.2 post credere delevit aut arbitrari II.4.3 nulli... mali ] quicquam mali nulli V1 II.4.4 ualebis... autem ] posse uidebit, non obmittat. Quod V1 II.5.1 ex... ostendere ] his omnibus locis docere V1

omnibus | negligi ] neglectum iri V1 II.6.7 gratias addidit | Vulg. Iob 1,21 II.7.1 post ualidissimus addidit est | inire immutavit ex inuenire II.7.2 disseremus ] dicemus V1 | abdicationem ] depositionem V1 | ceterum pro uerum | ut... pręsumat pro ut

Cons. phil. 2P2, 2-7, ubi est allata pro illata est II.8.33 Hier. ep. 40,1-2 II.7.1 post ualidissimus addidit est | inire immutavit ex inuenire II.7.2 disseremus ] dicemus V1 | abdicationem ] depositionem V1 | ceterum pro uerum | ut... pręsumat pro ut

III.18.9 post pergamus V1 FINIS PRIMÊ RATIONIS CONSOLANDI. INCIPIT SECVNDA III.1.1 innuit pro indulsit (et V1 indulsit) | ualeamus ] possimus V1 III.2.1 Ov. Her. 5,7-8, ubi 7 Leniter; 8 indigno

fam. 1,6,2, ubi amplitudinem pro dignitatem III.10.13 Ov. trist. 4,3,69-84, ubi 75 si felix; 76 uirtuti 77 uacet pro iacet... in add. Ov; 78 ualeant pro non sint... uacet pro iacet; 82 qua tua tollat; 83 facta est III.10.18 Sen. de rem. fort. 6,1

III.14.1 Verg. Aen. 1,198-99 III.14.1 Cic. fam. 4,13,4, ubi ualeo et om. Cic; post attendoque om. quod III.14.1 Hier. ep. 75,1

aliis delevit omnibus III.18.9 ac per hos pro atque ita III.19.1 post ualidissimus delevit locus III.20.1 digna sit pro digna est | post actum delevit esse

IV. tit V1 FINIS TERTIĘ RATIONIS CONSOLANDI. INCIPIT QVARTA IV.1.1 scire ] nosse V1 | ualebit ] poterit V1 | permanare ] emanare V1 IV.1.4 dixerunt pro dicere eis libuit IV.1.5

IV.20.5 post obturatis delevit obstructis auribus IV.20.6 tam diuitias transposuit | exedere ualet ] exedere potest V1 IV.20.7 habent ] debent V1 | quę propero sic | celeremque pro celeriusque

ac nobilissimas sententias in hoc compendio breviter collectas cum velocissimo ingenio tuo facile perceperis, veluti regulas quasdam cotidianarum actionum habebis, et ad earum formam non modo loqueris salsius, verum etiam vives sapientius. Accipe igitur, rex inclyte, has nostrae devotionis primitias vultu sereno. Quas si tibi non ingratas fuisse senserimus, animabimur fortasse ut deinceps non iam ad te, sed potius de te scribamus. Vale. Quinque ecclesiis. Idibus Octobris. 1467.

ut luctum ac merorem, in quo et uos nunc esse intueor et me ac totam hanc miserandam familiam, quoad uixerimus, fore necesse est uobis adimam. Quin potius pro uestra clementia dabitis dolori meo ueniam, si eius acerbitate abductus nec rerum ordinem seruare ualeam nec uerborum tenere modum, praesertim cum ea culpa libentius ego carere uellem quam illam a uobis deprecari si mihi impositum onus detractare licuisset; agam tamen ut potero, et minus temeritatis quam ingratitudinis notam subire uerebor.

auctores illius picturae fuerint, sic etiam huius optimi imperatoris clarissimique principis atque ducis mores et uitam te aemulari uelim ut, cum eius uirtutes assecutus fueris, honores quoque ac dignitates, summum denique principatus gradum in re publica obtinere possis. Vale. Coriolani Cepionis Dalmatae Petri Mocenici imperatoris gestorum liber primus. Quom Venetiis

montes diffugiunt. Nostri uicum habitatoribus uacuum, sed omni barbara merce refertum, intrant, diripiunt, distrahuntque omnia; pictis tapetis, uersicolori ac serica ueste, pannoque hircinae lanae, quem zambilotum dicunt, et omni alia pretiosissima merce se onerant. Caetera, ferre non ualentes, cum tectis supposito igne comburunt, praedamque omnem ad naues referunt. Imperator ditata classe ad reficiendas naues in hiberna Methonam se recepit: brumae enim tunc erat tempus, annique pars saeuissima. Nec Methonae illi multos dies

muro apponunt, cratibus desuper iactis contegunt. Quibus paratis, nostri crates subeunt ac muros suffodiunt. Ad portas etiam urbis, quae occidentem spectant, ligna, taedam et aliam aridam materiam coaceruantes apponunt, et igne supposito claustra lignea portarum comburunt. At oppidani has quoque ualidissimo muro muniunt, alii per muros discurrunt, saxa et alia pondera in suffodientes muros deuoluunt, sulfur ac picem ardentem ad comburendas crates, quae nostros a saxis defendebant, demittunt.

liberis ubique acerrime res geritur, nox interueniens pugnam dirimit. Legati ad classem redeunt, relicto ad urbem idoneo praesidio, ne quis exire aut intrare urbem posset. Principes ad legatorum aduentum coeunt. Legati acta referunt, simul edocent urbem praealto muro ac ualido undique munitam et defensoribus satis instructam esse; propterea sine bombardis, quibus muri prosternerentur, potiundae urbis nullam spem esse. Et quoniam iam hibernum tempus appropinquabat, et ad uehendas ex Peloponneso bombardas multorum dierum erat opus, nec

imperatorem et reliquos principes classis adiens, narrat suasionibus ac monitis Katarini Zeni, uiri patricii, Venetorum oratoris, regem Persarum ad opprimendum Othomanum in expeditione esse, et iam eius duces cum expedita manu magna audacia Armeniam minorem Othomano subditam inuasisse, Tocatque, ualidissimam urbem eiudem regionis, et nonnulla alia oppida cepisse. Deinde affirmat Persas equis, uiris satis superque abundare; Persas quoque hasta, ense, sagittis ad pugnam idoneos, caeterum reliqui

se adire uelle dicit, oraturus uti regem suum tormentis, ad expugnandas urbes et ad summouendum eminus hostem necessariis, iuuarent. Cardinalis ac imperator cum reliquis principibus oratoris uerba benigne accipiunt, et ad impetranda quae petebat bene sperare iubent. Insuper ualidissimam classem uiris atque armis optime instructam ostentant, affirmantes ad omnem nutum regi Persarum ubique praesto esse futuram. Itaque dimisso oratore se ad agendum, quoad per tempestates liceret, praeparant. Est ex parte occidentis oppidi Sancti Petri, de quo supra mentionem fecimus,

singulis curribus binas bombardas imponens. Tormentorum quoque omnium generum incredibilem copiam, atque hominum qui tormenta exercere usi erant magnum numerum parat. Quibus expeditis, omnes copias de Thracia in Asiam traiecit. Ipse etiam, munito Bizantio ac ualido praesidio ad urbem cum minore filio relicto, exercitum ad occurrendum hosti subsequitur. Huic enim urbi maxime timebat. Verebatur enim ne, si Venetorum classis munitionem faucium Hellesponti superasset, expugnata urbe potiretur. Imperator

edoctus, quid potissimum agendum sit cum eo agat. Victor equo ad Caramanum mature se confert, salutatoque regulo: Ab imperatore- inquit- missus uenio, ut tibi referrem et ob patris tui et ob regis Persarum, cui nunc foederati sumus, amicitiam se cum ualidissima classe in subsidium tibi uenisse. Quapropter a te doceri uult quo in statu res sint, quidue primum agendum sit, ut ex communi consilio quid potissimum in re sit agat . Tum Cassambeg, imperatori gratias agens, inquit: Nunquam me spes de Senatu

equum ascendit, simul cum legatis inter ingruentes ex oppido sagittas et alia missilia oppidum circumequitat, omnia diligenti aestimatione lustrans. Tum demum aduertit a septentrionali parte muros non multum ualidos, et montem minus decliuum atque arduum esse, facilemque aditum ex ea parte oppugnatoribus, prostratis muris, ad oppidum fore. Igitur duas bombardas ex opposito a parte boreae locare atque aptare iubet. Mustapha, cum aduertisset ingentes machinas trahi, caeteraque omnia ad se

uersus nauigat. Inter nauigandum autem Zancius, a rege Ferdinando classis dux constitutus, cum decem triremibus uenit. Coricus a duabus partibus mari alluitur, tertia a continenti profundissima fossa munitur, duplici ac ualido muro undique circundatur. Portum habet a parte fauonii, quem intraturis non procul a muris oppidi transeundum est. Ex aduerso, a parte austri, trecentos passus ab oppido distans, insula Eleusia

duas bombardas magnas et ad prosternendos muros idoneas a parte occidentis, tertiam ad insulam oppido ab austro oppositam ponere ac aptare statuit. Magister classis iussu imperatoris ad extrahendas bombardas et ad reliqua ad earum opus necessaria toto studio incumbit. Opus est enim bombardas ualido opere munire, ut operi instantes machinasque regentes tuti ac ab hostium tormentis tecti opus suum exercere possint. Igitur in trahendis atque aptandis machinis caeteroque apparatu faciendo aliquot transiere dies, per quos nostri oppidanos lacessere et sagittis aliisque missilibus infestare

opere ornatissima, quam intuens ingemui, opus egregium, magnaeque impensae barbarorum incuria concidisse. Oppidum autem, quod nunc extat, arx tantum huius urbis fuit, situmque est in monte excelso ac undique decliuo, ualidissimo muro antiqui operis et fossa munitum. Huic praeerat Hesibegus, genere Graecus, ducentos Ianizaros sub se habens. Imperator magistrum classis ut situm oppidi ac munitiones exploret mittit, simul ut Hesibegum moneat oppidum per iniuriam

in Caramani ditionem uenerat) ne tempus amitteret, Lyciam, quoniam ea regio adhuc intacta erat, petere statuit. Caeterum, quia regem Cyprium ex fluxu uentris aduersa ualitudine laborare audierat, ad eum uisendum diuertit; quem graui ualitudine oppressum offendit, solatusque eum, ad patientiam morbi hortatus est. Tum rex: Vides- inquit-, clarissime imperator, me ex afflictione grauissimi morbi ad extremum uitae esse perductum. Vitalem enim spiritum me

Lyciam, quoniam ea regio adhuc intacta erat, petere statuit. Caeterum, quia regem Cyprium ex fluxu uentris aduersa ualitudine laborare audierat, ad eum uisendum diuertit; quem graui ualitudine oppressum offendit, solatusque eum, ad patientiam morbi hortatus est. Tum rex: Vides- inquit-, clarissime imperator, me ex afflictione grauissimi morbi ad extremum uitae esse perductum. Vitalem enim spiritum me deficere sentio: igitur uxorem meam grauidam cum postumo haeredem

mihi in matrimonium dedit. Ergo si fata me abstrahent, uxorem et regnum Senatui Veneto commendo. Te uero, per amicitiam nostram perque maiestatem imperii Veneti, rogo atque obtestor, si mors me occupauerit, haeredes meos et regnum ab iniuria defende . Imperator de ualitudine regem bene sperare iubet: nam et aetate integra et corpore robusto facile morbum superaturum affirmat. Tum si (ut est uita mortalium incerta) diem suum obierit, pollicetur et Venetum Senatum, et se, cuius ipse imperator erat, eius haeredibus ad defensionem regni in omni

nulli quam principi suo, a quo illud acceperat, tradere uelle affirmat. Imperator, accepto praefecti responso, oppugnationi se praeparat, et, quoniam unicus aditus equiti, et hic quoque perangustus, iuxta litus maris ad conuallem erat, (nam caetera omnia perpetuus mons in theatri formam claudebat) uallo locum ac fossa munire iubet, praesidium ad obseruandum aditum imponit, ne, si potens hostis aduenisset, nostros ab oppugnatione deturbare et oppidanis subsidium ferre posset. Deinde captato loco tres bombardas

Rex, prospero successu elatus, postero die omnibus copiis Othomani castra circundat. Othomano mos est in medio castrorum sibi priuatim munitiones facere, et in eis se quasi in arce continere. In hac quoque expeditione circiter quattuor milia passuum in circuitu locum uallo fossaque munierat, currusque catenis compactos circunquaque post uallum obiecerat, singulis plaustris binas bombardas imponens, praeterque eas ingentem copiam tormentorum cuiusque generis ad defendendas munitiones disposuerat. Ad haec regenda ad quindecim milia, uiros in administratione

occubuit. Caeteri Persae, tum exemplo suorum, quos passim mutilatis membris atque fusis uisceribus iacere uidebant, metu perculsi, tum equos terribili fragore tormentorum atque insueto tonitru bombardarum perterritos regere non ualentes, terga uertunt. Turci eruptione facta fugientibus instant. At regii subditis calcaribus celeri fuga hosti se surripiunt; nam totus exercitus regius equitum erat. Turci Persarum castra inuadunt, omnia impedimenta diripiunt, nec ultra hostem persequi

rebus cum tyrannis consumpsisset, nihilque ab iis praeter uerba se habere posse aduerteret, ad Senatum atque ad imperatorem scribit reginam ac regnum graui tyrannide oppressum, nec a se tyrannos ad sanius consilium oratione adduci potuisse; itaque ad liberandum regnum armis atque ualidiore expeditione opus esse. Iam imperator successorem sibi Triadanum Grittum, uirum acris ingenii atque in re publica exercitatum, aetate tamen pergrauem, utpote qui octuagesimum et quartum annum expleuerat,

a tyrannide oppressam, et quem animum tyranni haberent, quidue ipse cum illis egisset. Imperator ex litteris legati rebus cognitis, mature se Rhodum contulit. Dum ibi aliquot dies moraretur (nondum omnes apparatus undique uenerant, quos ipse expectare statuerat, ut cum ualidissimis copiis ad insulam accedere et hostem opprimere posset), litteras a Soprantio accepit, ex quibus cognoscit tyrannos metu perterritos aufugisse, remque Cypriam iam in uado esse. Regina autem scribebat, etsi principes tyrannidis, auditis copiis atque ingenti

Senatui Veneto et imperatori gratias agit, ipsum patrem ac liberatorem regni appellat. Quem ob res bene ac prospere gestas scuto egregii operis, ac uexillo serico uermiculo tincto atque auro picto cum regiis signis donat; legatis quoque minora uexilla dedit. Imperator, regina ualere iussa atque regio puero, quem regis mater in manibus tenebat, exosculato, inde digreditur. Ipse relicto legato cum reliqua classe Cypro soluit. Dura nauigatione, usus remis, aduerso uento etesiis flantibus

totam regionem in suam dicionem esse cessuram. Sperabat enim, redacta in potestate Albania, exemplo Alexandri et Pyrrhi, Epirotarum regum, cum classe Adriaticum sinum traicere, et, quod illi non potuerant propter exiguas uires, se ualidissimo apparatu ingentibusque copiis Italiam occupaturum. Igitur Solimano, Bassae Romaneae, expugnandi oppidi prouinciam demandat. Hic, captus in Pannonia inferiori, quam

reddit, quibus Antonius scribebat se situ loci, uirtute oppidanorum, munitionibus a se extructis, inexpugnabilem existimare, caeterum, quia euentus belli dubius erat, imperatores rogabat, ut sibi subsidium ferre conarentur. Nam ipse quoque rem difficilem fore cernebat, quoniam ualidissimus hostis omnes aditus firmis praesidiis occupauerat. Imperatores lectis litteris ad Leonardum ut rem acceleret cum Iuano scribunt. Leonardus sua diligentia omnia expedierat, et

fluuium classem inducere uellet, offendit flumen piscatoriis structuris totum quasi de industria ad prohibendum aduentum classis impeditum. Hoc enim in loco magna captura piscium fit, ex qua Veneti quinque milia aureorum uectigal exigere solent. Itaque classiarii, ultra progredi non ualentes, in primo aditu fluminis cum Turcis manum conserebant. Hic quidam Turcus iactabundus obequitabat, saepius inclamitans, si quis Venetorum singulari certamine secum pugnare auderet, extra

destruere posset, sagittis tantum et glande plumbea Turcos pontem tuentes uulnerabat. Igitur, cum nostri duces frustra conatus fieri aduertissent, signo receptui dato ab incepto desistunt, et ad stationes suas copias reducunt. Deinde imperatoribus referunt Bassam ualidissimis praesidiis cuncta firmasse, nec sine magna equitum copia oppidanis subsidium se ferre posse affirmant, quoniam tota regio campestris erat. Imperatores, reiecta in presens spe subsidii, quoad Senatus ualidiores copias praeparet, totam spem in situ oppidi et oppidanorum

suas copias reducunt. Deinde imperatoribus referunt Bassam ualidissimis praesidiis cuncta firmasse, nec sine magna equitum copia oppidanis subsidium se ferre posse affirmant, quoniam tota regio campestris erat. Imperatores, reiecta in presens spe subsidii, quoad Senatus ualidiores copias praeparet, totam spem in situ oppidi et oppidanorum uirtute ponunt. Interim nouus imperator cum Lodouico Bembo, legato suo, graui morbo corripitur. Nam tota regio Bolianae adiacens

et stagnantes aquae, crassam nebulam exhalantes, aerem corrumpunt, qua peste tota paene classis correpta atque prostrata erat. Igitur Triadanus cum Bembo, legato suo, procurandae salutis gratia Catarum se conferunt. Mocenicus, et ipse non satis ualidus, finem oppugnationis cum Malipetro expectare statuit. Iam Bassa omnes muros

Triadanum quoque Grittum, successorem suum, graui morbo oppressum proximum morti esse, multos praeterea ex praefectis triremium naturae concessisse. Eadem sibi metuens, ad medicos Rhagusium concessit, relicto ibi Stephano Malipetro legato, etiam non satis ualido, qui imperatori affirmat nunquam a Boliana se recessurum, etiam si certa mors sibi instaret, nisi prius hostis obsidionem Scodrae solueret. Rhagusium est ciuitas Dalmatiae,

multis diebus aqua se satiant. Hic multi aqua repleti stupidi rigentibus membris statim mortui conciderunt. Imperator audito hostis discessu, cum neque medici neque medicamenta Rhagusina aliquid eum iuuarent, graui ualitudine oppressus Venetias se contulit. Nec post multos dies Triadanus nouus imperator Catari moritur. Stephanus Malipetrus, Mocenici legatus, cum hostis suo discessu secura

frequenti Consilio procurator diui Marci creatus est, quae dignitas prima post ducatum apud Venetos habetur. Et iam domum reuersus, nondum satis procurata ualitudine, mortuo Nicolao Marcello duce, uniuersa ciuitate in hanc sententiam concurrente dux Venetorum constitutus est; quae dignitas instar Lacedaemoniorum regum apud Venetos habetur. Dux urbi praepositus ac rei publicae princeps omnia ex

Hi enim exactissime ornatissimeque elegiam scripsisse putantur. Tu igitur, iucundissime Georgi Sisgoree--- sic tibi dii omnia bene vertant--- facias, ut quemadmodum ingenii tui, ita mansuetudinis et humanitatis nomen vigeat et celebritas, hoc est talem iam mihi te prestes, qualem me quoque erga te esse cernis. Et si in hoc nimis forte temerarius ferar, quod te, disertissimum iuvenem, mea exili oratione alloqui ausim, conciliandi tui defendar cupiditate. Vale.

piorum
Nequaquam Medicum gens erit una satis. 10
Hac ratione tamen nobis potes ipse mederi
Et tanto, o Medices, obuius ire malo,
Christicolam populum si cogas foedus in unum
Turcarum ut ualidas frangere possit opes.
15  Hi sunt qui cupiunt cunctos delere fideles
Et uiolare tuo templa dicata Deo.
Hi tibi commisso generi fera bella mouentes
Desistunt nullo carpere nostra die.

bibule, lance tua.
At quia metimur mores, non pondera suci,
Non minus aut plumis es leuis, aut stipulis. Ad Crassum diuitem
Sępe solet »Longum ualeas« mihi dicere Crassus
Atque »O, Nestoreos uiuito, Marce, dies!«
Vt ualeam longum, tria da mihi sęcula, Crasse,
Aurum, ęs, argentum: sic ego Nestor ero!

plumis es leuis, aut stipulis. Ad Crassum diuitem
Sępe solet »Longum ualeas« mihi dicere Crassus
Atque »O, Nestoreos uiuito, Marce, dies!«
Vt ualeam longum, tria da mihi sęcula, Crasse,
Aurum, ęs, argentum: sic ego Nestor ero! In Marinellium uesanum equitem
Ibat uectus equo solus Marinellius uno.

Ingeniumque,
Vlla si uestri maneat poetę
Cura, si uestrum liceat uocare
15  Quem furor dirus uetat et Cupido
Ire solutum:
Siue supremum canite et dolendum
Mi »uale« moestas iterando uoces
Siue desertis Heliconis undis
20   Ferte leuamen! In amatorem Lucretię habitantis turrim
Sydereas habitat fortis

Reiecit multo membra soluta mero
Securusque palam teneros tractare lacertos
Coepit et insana lactea colla manu.
5  Me miserum! Fecit quod me fecisse iuuaret.
Si licet hoc Baccho, parue Cupido, uale! Ad Paulum de Franco moecho
Si potes uxorem Franco seruare furente
Non Argus sed tu, Paule, tetrargus eris.

Ad Priapum
Dic quibus in terris habites, lasciue Priape,
Hortos te quoniam deseruisse ferunt.
»Est inter geminos uallis foedissima colles:
Hic patet in media nunc mihi ualle domus.« MORALISTIČKI EPIGRAMI

Priapum
Dic quibus in terris habites, lasciue Priape,
Hortos te quoniam deseruisse ferunt.
»Est inter geminos uallis foedissima colles:
Hic patet in media nunc mihi ualle domus.« MORALISTIČKI EPIGRAMI Ad

Lumine quod sano quęque minuta uides,
5  Arrectaque leues quod colligis aure susurros,
Nescit odor nares quod latuisse tuas.
Cursu te superant tygres, te uiribus ursi,
Plus oculis lynces, plus ualet aure lepus,
Quam tibi odorandi canibus uis insita maior:
10   Naribus agnoscunt quo fera torsit iter.
Quid te igitur magnum censes, insane Pericles,
Gloria quum pecudum non sit habenda minor?

Aliud eiusdem
Hic Xarcus iacet ille qui solebat
Ingentes minima manu cohortes
Turcarum rigido fugare Marte.
Quiuit non alio perire fato
Hostis quam ualida phalange et astu. Primum edidit B. Lučin, "Nepoznati Marulićev epigram u ostavštini don Mate Ivčevića", Poslanje filologa: zbornik radova povodom 70. rođendana Mirka Tomasovića, Zagreb: Sveučilište u Zagrebu, Filozofski fakultet, Odsjek za komparativnu

POSLANICE I ELEGIJE Francisco Natali Marci Maruli in Valle surda commorantis responsio
Grata salutatrix a te mihi littera uenit
O Francisce, meę cultor amicicię!
Hęc docuit quanto est absentia nostra dolori
His quibus extiteram semper in urbe comes.

Tu me, somne, meam superans torpedine mentem
Non ubi sum, non si sim quoque nosse sinis. Ad Franciscum Martiniacum quod senectus non annis sed ualetudine conferenda est
Sum quoniam, Francisce, tibi charissimus unus
Optas me multas uiuere Olympiadas;
Hoc propter uotis diuos precibusque fatigas
Nec cessas sacris thura cremare focis.

si foret ante suum;
Non uersa in cineres uidisset Pergama si non
Ętate Anchises pręteriisset auos.
Nolo mihi toties, Lachesis, tua stamina laxes
Vt pigeat soles me numerare meos.
Sit ualidum corpus, mens sana et criminis expers, 25
Cum nos de terris cędere fata uolent.
Tunc neque me ceruis, neque me cornice fatebor
Viuacem, nec te, corue, fuisse minus.
Hinc tu, qui multos optas me uiuere

Cum nos de terris cędere fata uolent.
Tunc neque me ceruis, neque me cornice fatebor
Viuacem, nec te, corue, fuisse minus.
Hinc tu, qui multos optas me uiuere in annos,
30   Sat multos annos esse ualere puta. NABOŽNE PJESME

Ocia lętus agens. Per Te foeta ubere tellus
Aequatis circum spatiis, distante profundi
Conuexa regione poli pariterque remota,
Orbe quidem in medio librata mole pependit;
45  Quam tumidis uastę uallarunt fluctibus undę
Oceanusque parens animantum squamigerarum,
Quamque etiam obliquo torrentia flumina lapsu
Fregere et dulcem cęlo ostendere liquorem.
Tu uentos spirare iubes, Tu rore madentes

credere uelle uiro.
Cuius tunc iussu frangunt simulachra coluntque
Erectam Christi, signa uerenda, crucem.
15  O uerę fidei uis grandis: corpora surgunt
Mortua quę fuerant, quę malesana, ualent!
Tunc et apostolicis parens fera bestia iussis
Excessit illo nil nocitura loco.
Gentibus his tandem recedentibus inde Philippus
20  Finibus Asiacis se positurus abit

Iudice me, magno nec Cicerone minor.
5  Cecropia doctus lingua doctusque Latina,
Hebraicos didicit Chaldaicosque sonos.
Felix tam uarię donis donate loquellę,
Ingenio multum, nec minus arte ualens!
Te Scripturarum castigatore recessit
10   Omnis ab utroque menda fugata libro.
Te monstrante patent sensus et enygmata uatum,
Iam licet obscuris nil titubare locis:

feceris, non Orphea non Lynum non Thamiram non Amphionem, neque Echiona neque Ariona neque Demodocum neque Terpandrum, nec Simonidem nec Timotheum nec crinitum a Vergilio nostro Iopam desyderabimus. Tu unus pro omnibus satis eris. Vale! Ad Virginem beatam
O pręstans facie Virgo, quam clara coronant
Sydera, quę radiis Solis amicta nites,

Fortunę ut cursu prosperiore fruar,
Ingenium, linguam, calamum, suspiria, fletum,
Cor, curas omnes, Virgo, dicabo Tibi.
Ergo magis tuta timidam statione carinam
Siste, diu ualidis illa feritur aquis,
Et noua mutatę uerso moderamine mentis
Vota uidens placidis nutibus illa foue.
Aduentat suprema dies, discrimine paruo
A gelido durę limine mortis abest.

PRILOZI [1.] Franciscus Natalis Marco Marulo in Valle Surda commoranti
Cultor et antistes Surdę, celeberrime, uallis,
Marule, perpetui Regis amator, aue!
Cuius in auxilium fidei dictamina nostrę
Plura uigent scriptis annumeranda sacris,

PRILOZI [1.] Franciscus Natalis Marco Marulo in Valle Surda commoranti
Cultor et antistes Surdę, celeberrime, uallis,
Marule, perpetui Regis amator, aue!
Cuius in auxilium fidei dictamina nostrę
Plura uigent scriptis annumeranda sacris,
Cuius honoratę uolitant insignia phamę

dum tibi, Marce, tuum,
Quem pro Francisco uelis exorare misello,
Perpetuo sic te donet, amice, bono. [2.] Franciscus Natalis ad Marcum Marulum de obitu Valerii fratris
Marule, Socraticę non dispar gloria uitę,
Pręualido fultum robore pectus habens,
Exemplar uirtutis, honos, lux, Marule, nostri
Temporis, o patrię uita salusque tuę!

uideor, non uulnera ferre
Huic ego. Cur morsus non timet iste meos?
Sollicitat quem non duri uiolentia fati,
Dirruet imperium forsitan iste meum.«
Cui Valerus placida compostus mente, quieto,
Inperturbato reddidit ore sonos:
»Omnibus esse soles rabida truculentior ursa
Quis placuit uitam labe notare suam.

et diligas et ames. Satis profecto mihi erit, si meam dumtaxat perspexeris voluntatem. Invenies enim Georgium Sisgoreum te diligenter ad sacra Musarum excitare, qui preterea te et recta prosequitur benivolentia et honore non mediocri. Vale et Musam nostram cantantem audiamus!
Villia miretur vulgus, mihi flavus Apollo
pocula Castalia plena ministret aqua?

audiamus!
Villia miretur vulgus, mihi flavus Apollo
pocula Castalia plena ministret aqua? Iterum vale! Elegiarum et carminum liber primus

secus ac si eodem igne febrium me ipsum torrere sensissem. Quare non possum non foelicem illam medicinam vocare, que tibi profuit, nec medicum non beatum, qui te tam cito ac probe curavit. Tua enim bona valitudine egomet convalui et tuis antydotis sanatus sum. Sed et Musae, quarum etiam amore percussus es et quarum sacra geris, pro tua salute non dedignate sunt intercedere nec vatem suum, qui diutius

cuius nomen tuis chartis voluisti inserere. Et cum a me exigeres bidentem, non gravabor offerre pro tua sospitate nec vitulum aut magnam et pinguem iuvencam. Vale. De nouem poetis Latinis
1.3.1   Iam nouem

repetas, rogo, cateruam.
1.5.23   Certe Pyerios petam triumphos
1.5.24   Et nomen referam mei poete.
1.5.25   I, foelix ualeasque Musa foelix!
1.5.26   Et tu iam ualeas memor Camoene,
1.5.27   Iam noui dea te, poeta dulcis.

Pyerios petam triumphos
1.5.24   Et nomen referam mei poete.
1.5.25   I, foelix ualeasque Musa foelix!
1.5.26   Et tu iam ualeas memor Camoene,
1.5.27   Iam noui dea te, poeta dulcis.

Obsecro tamen te, quoniam tu forte aliud petis, quod respondeam, ut ad me scribas; dabo litteras copiosiores, si res ipsa exegerit. Vale. Carminum liber II

2.3.9   Laurea texebant Driades tibi serta benigne,
2.3.10   Oscla Zouenzonio terque dedere uiro.
2.3.11   Te merito clarum ualeo uocitare poetam,
2.3.12   Cui Phoebus, Nymphae Pyeridesque fauent.
2.3.13   Vate quid est sacrius? Quid tanto nomine maius?

ut unus.
2.4.9   Ergo nil fatis super est amaris,
2.4.10   Ossa ni claudat tumulus uel unus,
2.4.11   Claudat hos ambos, ualeant uel ambo,
2.4.12   Si pietas est.
2.4.13   Tu caue tantas furias, amator,
2.4.14   Nauita ut sceuam fugiens

apros, ceruos rapidos et ursos,
2.16.7   Te sequar, magni soror alma Phoebi,
2.16.8   Tu meus ignis.
2.16.9   Osculum mollis ualeat puelle,
2.16.10   Syderum quamuis radios ocelli
2.16.11   Et rosas uincat tenerum labellum
2.16.12   Colla niuemque.

2.17.4   Carior et uita forsan amica tua.
2.17.5   I celer, et facilem donent tibi numina cursum,
2.17.6   Vt patrios ualeas sospes adire lares.
2.17.7   Te tua gaudebit perfoelix sospite tellus;
2.17.8   Quales amplexus oscula quotque dabunt!

dabit.
2.19.23   Tu Musam paruo semper ueneratus ab euo,
2.19.24   Musa tibi magnum nomen in orbe dabit.
2.19.25   Nobilium, ualeas, soboles, pulcherrime Gorgi,
2.19.26   Et memor esto mei tempus in omne, precor.
2.19.27   Vel quotiens tete tangent tua nomina, Gorgi,

graues.
2.21.5   Summme lyram, tristes propellet pectore nubes
2.21.6   Et faciet pulso corda serena metu.
2.21.7   Quid ualeat numeris hec barbyton ipsa canoris,
2.21.8   Orpheus testis erlt, testis Aryon erit.
2.21.9   Nanque leuis cura est, poterit quam pellere Clio

2.21.10   Siue tue cantus, pulcher Apollo, lyre
2.21.11   Illa grauis nimium, nulla medicabilis herba,
2.21.12   Carmina quam nunquam pellere corde ualent.
2.21.13   Hec cruciat multos celesti carmine uates
2.21.14   Et proceres magnos ad iuga dura trahit.
2.21.15   Hec

2.21.22   Et canis Aonio, Chrisane, saepe choro.
2.21.23   Tu quoque non una gaudebis nanque corolla,
2.21.24   O nimium foelix, ualle sub Elysia.

2.33.31   Deprecor, aspirent uenti, cum uela per equor
2.33.32   Tendes cumque undis credita nauis erit.
2.33.33   Iamque uale, et tandem tua numina uota secundent
2.33.34   Atque aliquando uelis tu memor esse mei.

3.1.26   Legoque sed tumulo carmina bina meo:
3.1.27   "Ius colui, Musas colui coluique beatos,
3.1.28   Sisgoreo dicas, lector amice, uale!"
3.1.29   Nunc me restituit nostre deus ille saluti,
3.1.30   Virgine qui natus, qui cruce passus erat.
3.1.31   Thura feram et

3.2.12   Et mihi nunc pro te, crede, darentur opes.
3.2.13   Tu mihi Nisus eris, nec te tua sydera fallunt,
3.2.14   Si cupis Eurialum, Nise, ualere, uale!

3.2.12   Et mihi nunc pro te, crede, darentur opes.
3.2.13   Tu mihi Nisus eris, nec te tua sydera fallunt,
3.2.14   Si cupis Eurialum, Nise, ualere, uale!

3.6.12   Et cecinit tristes nostra Thalia modos.
3.6.13   Hei mihi, perpetui uexabor carmine luctus,
3.6.14   Nec me solari nunc ualet ulla quies.
3.6.15   Predia Virgilii Romanus miles habebat,
3.6.16   Reddita Pyerio sunt tamen illa uiro.
3.6.17   Arua

Plinio De naturali historia. Strabone De geographia. Valerio Maximo. Aemilio Probo. Plinio De uiris illustribus.

Quintus Curtius. Polibius. Valerius Maximus. Polibius. Valerius Maximus. Ciceronis opuscula: liber De amicicia, dicitur Lelius, De

Quintus Curtius. Polibius. Valerius Maximus. Polibius. Valerius Maximus. Ciceronis opuscula: liber De amicicia, dicitur Lelius, De senectute, Cato Maior. Thucidides.

quidem tuto commissę 168 .
Aduersa fortuna. Lęsa regione etiam diuina coli diligenter non possunt 198 . VALERIVS MAXIMVS
Amicus uerus non pecunia, sed caritate paratur 65 . Sic ames tanquam aliquando osurus. Bias 67 .
Aduersa

38 . Audax nimis solet esse incautus. Caius Pompilius Antiochum regem uirga circumscripsit 45 . Temptanda fati uoluntas 49 . Audaces fortuna iuuat. Ius habet soli, qui plus ualet armis 57 . Oppidum munitum mulieres habitent 60 . Auctor potius uirtutis appareas quam imitator. Sub umbra ergo pugnabimus 69 . Veni et accipe. Prandite tanquam apud

auaritia compresserat, extensa sit ad dandas elemosynas III. Vendentes et ementes eiiciuntur de templo. Cathedrę uendentium columbas euertuntur, id est pręlatorum dignitas, qui spiritalia uendunt, conculcatur, quia infatuatum sal ad nihilum ualet ultra etc. XI. Qui deuorant domos uiduarum XII. Fremebant in eam quę effudit unguetum super caput Domini XIIII. Iudas uendit Dominum XIIII. Apostoli quare mittuntur bini XI.

ille sermo: ab ęqualitate amiciciam procreari 289 . Non auri fulgor in misera mortalium uita rarissimi, non adamas, non argenteę mensę, quę apud/ homines habentur in precio, ita oculis coruscant neque lati fundi aut pinguia culta tantum ualent ad uitam quantum mens bonorum uirorum consentiens 330 . Anicum se nolle deserere ait nec potentiam tyranni ueritas nec opum eius cupiditate captus

Auxilium. Apologus Esopi, quo docet non nimis confidendum in auxilio amicorum nec propinquorum, sed propriis uiribus nitendum 20 . Coruus auxiliatus est Valerio cum Gallo pugnanti 53 . Auaritia quomodo corpus animumque uirilem effeminat 21 . Parcus unde denominatus sit 27 . Fabricius Luscinus Publio Cornelio Ruffino,

Infelicitatem nemini improperaueris, ne iustę querimonię pateas 10 . Bias infelicem dicebat, qui ferre nequiret infelicitatem 11 . Theodorus in exilium missus: "Me ", inquit, "Athenarum ciuitas ferre non ualens, non secus ac Semele Dionysum, expulit 25 . Sequitur sub folio.
Ars. Anacharsis anchoram et figuli rotam inuenit 14 .

220 . Tuguria conchis et Oceani purgamentis constructa 231 . Dardani speluncis sub fimo defossis pro domibus utuntur 261 . VALERIVS MAXIMVS
Amicicia. De amicicia, liber IIII, caput VII. Amicis inhonesta petentibus resistendum exemplo Pauli Rutilii, liber VI, caput IIII. Philippus Alexandrum increpat, quod non

II. Mulier a Philippo damnata, "prouocarem, inquit, ad Philippum, sed sobrium", eodem. Superbia Memmii accusatoris effecit, ut Fuluius Gabinus reus iam damnatus absolueretur, liber VIII, caput I. Valerii Valentini accusatoris turpitudo Caium Cosconium certissimum reum a damnatione liberauit, eodem.
Appetitus. Cretum execratio in eos quos oderunt, ut mala consuetudine delectentur, optant; inutiliter

II. Mulier a Philippo damnata, "prouocarem, inquit, ad Philippum, sed sobrium", eodem. Superbia Memmii accusatoris effecit, ut Fuluius Gabinus reus iam damnatus absolueretur, liber VIII, caput I. Valerii Valentini accusatoris turpitudo Caium Cosconium certissimum reum a damnatione liberauit, eodem.
Appetitus. Cretum execratio in eos quos oderunt, ut mala consuetudine delectentur, optant; inutiliter enim ali

Agricolę uoluptas 43 . Marcus Curius, Lucius Quinctius Cincimatus. Viatores 45 . Ager cultus laudatur. Cyrus 46 . Marcus Valerius Coruinus 47 . Nihil est agricultura melius 108 . Amicicię uis in quo sit 5 . Amiciciam omnibus humanis rebus anteponendam 5 .

EX PRIMA PARTE COMMENTARIORVM BEATI HIERONYMI
Agricolę officium 255 . Chartalum 341 . Vallis filiorum Ammon amoenissima 344 . Amantium cęca iudicia 29 . Amicus non hominis, sed rei, quam diligit. Damon et Phyntias. Simulator. Si uis uera amicicia delectari, esto amicus Dei

Ignoras, quod benignitas Dei te ad poenitentiam hortatur 380 .
Ars. Quisque suę artis loquitur exemplis 48 . Beselehel architectus. vallis artificum 196 . Aquę congregatio mare nuncupatur, iuxta idioma linguę Hebreę 1 . Mare in Scripturis ponitur pro parte occidentali 4 . Mare primum et ultimum

Aquarum congregatio iuxta idioma Scripturarum appellatur mare 120 . Tharsis mare 136 . Torrentes 290 . Torrens dicitur, qui de pluuiis uel de montibus in ualles descendit 331 . Qui dicunt aquas a Deo non esse creatas 393 . Aquę super cęlos 398 .
Accusator. Verba

Rheatini muli nobilissimi 92 . Elephantorum uenatio et domatio 269 . Serpens magnitudinis inauditę 287 . VALERIVS MAXIMVS
Bonitas, Sententiam ferre noluit Licinius Fimbria de Marco Luctatio Pinthia 64 . Talis esto, qualis uis uideri 65 .

Luctatio Pinthia 64 . Talis esto, qualis uis uideri 65 .
Bellum. Quando cum hoste confligendum 64 . Cum hoste ualido tota acie non confligendum 67 . EMILIVS PROBVS
Bonus cognominatus ob uitę probitatem 43 .

Honestum propter se expetendum 42 . Sententię uairię philosophorum de summo bono 43 . Summum bonum congruenter naturę uiuere 44 . ostimatio boni genere ualet, non magnitudine, quę axia dicitur. Inter bona corporis et bona animi 46 . Virtutis ęstimationi nulla anteponitur 46 . Bona, mala, media, id est pręcipua, reiecta, promota uel indifferens

Non qui scit, sed qui facit bonum beatus est. Proficientium tria genera 20 . Bonorum gradus tres, sed unum absolutum et perfectum--- uirtus ipsa. Pares esse uirtutes. Honestum omne uoluntarium est. que laudabilis uirtus in corpore ualido et infirmo, in domino et in seruo etc. 23 . Virtus par ubique. Bona uera. Bona prima, secunda, media. Ex duobus bonis summum bonum. Bonum omne optabile. Virtutum comitatus 24 .

pecuniis uirtutem, sed ex uirtute pecunias aliaque bona omnia et priuatim et publice hominibus prouenire 170 . Neque filios tuos neque uitam neque aliud quicquam pluris facias quam iustitiam ut cum in uitam alteram transmigraueris, ualeas illic pręsidibus horum omnium reddere rationem 174 . Si uirtus abest, diuitię, forma, scientia obsunt magis quam prosunt 188 . Omnis reipublicę gubernatio ad iustitiam referenda

Ranarum murumque multitudo Abderitis infesta 238, Sandrochus a leone territus, non lęsus 242 . Serpens catapultis confecta 255 . Elephantorum pręlium. Indici Ęgyptiis ualidiores 278 . Boues siluestres, alces, uri 377 . Missione una C leones producti. Elephanti. Crococetę. Tygrides. Rhinocerotes. Cocodrilli. Hippotami 430 .

Nasica 300 . Apud Germanos plus boni mores ualuerunt quam alibi bonę leges 347 . Bonus et suspicione criminis carere debet 367 . De Probo principe adhuc adolescente Valeriani dictum: Si nomen probi non haberet, potuit habere cognomen 449 .
Blandus. Onesili caput fauis refertum 113 .

Blandus. Onesili caput fauis refertum 113 . VALERIVS MAXIMVS
Beneficium. Scipio superior Siculis militiam, quam iusserat, remisit, si arma et equos suis militibus traderent. Pro beneficio habuerunt quod grauate ferrent, si hoc tantum imperatum foret, liber

Regnum cęlorum uim patitur 112 . Pugnandum cum Amalech 126 . Gladius spiritus 130 . Carnis pugna 132. 137.138. 139 . Butan uallis, ibi pugna 143 . Macelat, cum anima dominatur corpori 144. Pugna 148 . Infantes et mulieres non pugnant 149 . Bellum post baptisma

splendescunt igni magis quam aquis 193 . Aurum, quo sępius arsit, proficit ad bonitatem 312 . Musta feruere desinunt pumice addito 344 . Clementia elephantis contra minus ualidos, ut in grege pecudum concurrentia manu dimoueat, nequid obterat imprudens nec nisi lacessiti nocent 86 .
Crudelitas. Lusitani homine immolato diuinabant

uinum bibere nefas fuit 145 . Vxor a marito perempta, quod uinum bibisset. Matrona inedia mori coacta. Propinquos foeminis osculum dare mos fuit, ut scirent, an temetum olerent. Dote mulctauit mulierem, quę plus uini bibisset quam ualitudinis causa. Lucius Papirius imperator uotum uouit Ioui pocillum uini. Cato: "Non aliud", inquit, "uinum bibi quam remiges". Lucius Lucullus puer apud patrem nunquam lautum conuiuium uidit, in quo plus semel Gręcum uinum daretur. De uitanda ebrietate, caput XXII

Radix sitim tollens 313 . Celeritas Cai Cęsaris prędicatur 67 . Corebus in cursu olympico uictor 142 . VALERIVS MAXIMVS
Consortium. Consuetudine mala utaris--- acerbissima Cretum execratio est 66 .
Consilium. Consultandum diu, ubi error emendari nequit

Tygrin Hyrcani et Indi ferunt animal uelocissimum 88 . Velocissimus omnium animalium non solum marinorum delphinus 97 . VALERIVS MAXIMVS
Concordia. Caudę equi Romanorum uires comparauit Sertorius 67 .

Non tenera, sed iam robustior ętas assuescat uinum non bibere et carnes non comedere 128 . Indorum Bragmanes, Ęgyptiorum gymnosophystę polenta, oriza et pomis uiuunt. Sic comede, ut statim esurias et legere, orare ac psallere ualeas 129 . Displicent mihi maxime in teneris immoderata ieiunia. Quadragesima accuratius ieiunanda. Nunquam uinum redoleas. Ieiuna quantum ferre potes 132 . De cibis et ordine comedendi

modice olus absque oleo. Sentiens demum calligare oculos adiecit oleum XXV annis. Deinde XV annis pane abstinuit, sorbitiunculis ex farina et olere comminuto usus est. Cibo et potu uix V uncias appendentibus, nunquam ante solis occasum nec diebus festis nec in grauissima ualitudine soluit ieiunium 237 . Ieiunia moderata in Nepotiano 258 . Vnde habet ieiunorum auctoritatem quadragesima 291 . A uino abstinendum seruantibus

statuam in lecto collocatam dicens ipsum iacere egrotum; ita lusit eos, donec ille effugeret 46 . Dauid apud Achim, regem Geth, cognitus, simulata insania uitauit periculum 45 . Dauid percussit Phlistim in ualle Raphaim, non aduersum tendens, sed post tergum girans 50 . Ammon simulata egritudine euocatam Thamar, ut ministraret sibi, uitiauit. Mulier Techuites callido argumento compulit regem Dauid, ut Absaloni parceret et ab exilio reduci

paruulos 154 . Deiectio Babylonis propter impietatem 161 . Iudei immolantes paruulos. Impietas et iniquitas 164 . odificauerunt excelsa Tophet, quę est in ualle filii Ennon, ut incenderent filios suos et filias suas igni etc. 169 . Impios tradidi gladio, dicit Dominus 174 . Nabuchodonosor coram Sedechia, rege

7 . Vnde circumcisio 14 .
Corpus. Capita Ęgyptiorum duriora perficis 98 . VALERIVS MAXIMVS
Cosortium. Sextus Titius innocens damnatus, quia cognitum est eum Saturnini imaginem domi habere, liber VIII, caput I.
Callidus. Vafre dicta

Cibus, potus. Lex absthemia 3 . VERGILIVS
Crudelis Mezentius 159 . Constantia Eneę quercui ualidę comparatur 102 . Latini scopulo 147 .
Celeritas. Cursoribus pręmia proponuntur 112 . Dedalus

Qui dat escam omni carni 425 . Dat escam esurientibus 431 . Et adipe frumenti saciat te 433 .
Contemplatio. Turbę non ualent ad alta ascendere 149 . Cogitans malum 267 . Qui conturbat domum suam, possidebit uentos 267 . Cogitationes iustorum iudicia 268 .

tuus, pedalis pręcisionis tuę 181 . Vbi sunt qui argentum thesaurizant, et aurum, in quo confidunt homines, et non est finis acquisitionis eorum etc. 183 . Argentum eorum et aurum eorum non ualebit liberare eos in die furoris Domini 185 . Iniquitas Sodomę abundantia et ocium 187 . Olla plena bonis carnibus efferbuit, et discocta sunt ossa illius in medio eius 189 .

liberatus de carcere libertate donatur per Nabuzardan, magistrum militię regis Nabuchodonosor 178 . Adducam malum super omnem carnem, et te, Baruch, saluabo, quocunque perrexeris 179 . Ecce dedi faciem tuam ualentiorem facie eorum etc., ne timeas eos 184 . Murus triplex templi est triplex protectio: diuina, angelica, humana 195 . Et ego ero

mons magne, coram Zorobabel? In planum 213 . Princeps tributorum Antiochi regis simulans pacem irruit super ciuitatem 217 .
DEVS. Apparuit Dominus Abrahę in ualle Mambrę; tres uidit, et unum adorauit 3 . Iacobus locum, ubi luctatus est cum uiro, uocauit Phanuel, dicens: Vidi Dominum facie ad faciem 6 . Moysi apparuit Dominus: flamma in rubo, et rubus non

suo parentant XIII . Cannens uirum suum Picum lugens, iuxta Tyberim tabuit. Locus dictus Cannens. Hersilia flens Romulum maritum a Iunone mutatur in deam Horam XIIII . Ęgeria Numę mortem lugens in ualle Aricina uersa est in fontem sui nominis XV .
Degener. Anigris fluuius aliquando potantibus iocundam aquam prębuit, deinde in amarissimam conuersus est, quia Centauri ab

suscepti, casam eorum in templum, eos in antistites templi, deinde Philemonem in fruticem, Baucidem in thiliam uerterunt, oppidum uero propter incolarum inhospitalitatem in stagnum VIII . Caliroe petenti dedit, ut duo filii eius in ętatem ualidam adolerent, quo patrem Alcmanum per fallaciam Phegei occisum ulcisci possent VIIII . In aquilam uersus Ganymedem, Trois filium, e monte Ideo rapuit in cęlum ministrumque sibi fecit X . Thetim

ceruam imolandam supposuit XII . Zanclen insulam prius continenti Italię iunctam secreuit, quod ibi Latonę matri sedes denegata fuerat. Hyppolitum uitę restitutum ab Esculapio in adultam formam protinus extulit et Virbium dictum in ualle Aricina collocauit. Egeriam Pompilii mariti mortem lugentem in fontem sui nominis mutauit XV . Aurora Cephalum, Procris maritum, adamauit. Diana Procri canem cursu inuictum et iaculum sine errore dedit, illa Cephalo

discordia inter Syllam et Marium 351 . Inter Cęsarem et Pompeium 380 . Seueri filii inter se discordes 436 . VALERIVS MAXIMVS
Diligentia. Triumuir nocturnus populi iudicio concidit, quia uigilias negligentius circumierat, liber VIII, caput I.
Dolus.

Diuitię. Cęteris res suas efferentibus Bias nihil ferens omnia bona se sua secum ferre dixit, liber VII, caput II.
Dolor. Pictor quidam summi moeroris acerbitatem exprimere non ualens Agamemnonis in Ephigenię immolate nece lugentis caput inuoluit, liber VIII, caput XI.
Degener. Qui a parentibus claris degenerauerunt, liber III, caput V.

quidem pacifica loquebantur, et in ira dolos cogitabant 347 . Sicut nouacula acuta fecisti dolum 360 .
Diuitię. Argentum eorum et aurum eorum non ualebit liberare eos in die furoris Domini 33 . Diuitię obliuionem inducunt Dei 50 . Diuitię tuę et thesauri tui et multiplex instrumentum 74 . Ptolomeus Philadelphus

pręcipe non superbire neque sperare in incerto diuitiaum 215 . Bona 216 . Mala et bona non in diuitiis et pressuris, sed in uitiis et uirtutibus 216 . Diuitię bonum non ualent appellari. Satis habent, si non dicantur malum 232 . Non proderunt thesauri impietatis 265 . Qui confidit in diuitiis, corruet 267 . Est quasi diues cum nihil

Appius Claudius Cęcus lectica in senatum latus turpissimas pacis cum Pyrrho conditiones magnifica oratione discussit 15 . APOPHTEGMATA PLVTARCHI
Ęgrotus. Aduersa ualitudo 17 . Ęgri audacia in hostem 94 . Enigmata soluens 48 . EMILIVS PROBVS
Ęger. Cęcitatem

Theophrastus accusat naturam, quod homini breuem uitam dederit, ceruis autem et cornicibus longam. TVLLIVS DE FINIBVS BONORVM
Ęger. Inter optime ualere et grauissime ęgrotare nihil interesse putant Aristo et Pyrrho philosophi 23 . Sanitas incerta etiam usque ad uesperam 31 . Cnęus Aufidius cęcus desyderio lucis se moueri dixit, non utilitatis

Eger. Paralitico prius peccata dimittuntur, ut causa debilitatis sublata sanitas restituatur IX. Trans Iordanem sanat turbas, quia baptismo sanantur infirmitates spiritales XIX. Non est opus ualentibus medicus, sed male habentibus VIIII. MARCVS
Eger. Emoroissa omnia expenderat in medicos; tetigit Iesum, et curata est V. Dominus sanans surdum et mutum

in Christo XXII. Idem quod diuinitatem habuerit pro anima carne tantum hominis assumpta. Ioannis I.II. Quod de cęlo corpus attulerit VI. Item VIII. Quod non habuerit animam humanam X. Basilides, Valentinus et Martion respuunt Legem et prophetas. Lucas XI. Item Manichei XVI. Cherintus et Hebion dixerunt Christum hominem purum tantum. Item Martion, Paulus Samosetanus et Photinus. Matthei I. Cherintus et Hebion eircumcidi nos

Christi passionem phantasticam esse asseruit XII. Martion et Manicheus creaturas alienant a Deo. Dicunt Christum non esse natum ex Virgine, sed in phantasmate uisum XIIII. Contra Martionem et Manicheum X. Martion, Basilides et Valentinus respuunt Legem et prophetas X. Martion et Manicheus destruunt Vetus Testamentum XVI. Contra Martionistas qui dicunt Christum bonum Deum, Veteris autem Testamenti deum malum XIX. Idem Ioannis I. Martion

I. Item III. Contra VIII. Iterum et tertio VIII.XIII. Contra Sabellianos de pluritate personarum XVII. Tatianus et Martion nuptiis detrahunt. Ioannis II. Valentinus Christum a Patre missum dixit spiritale uel cęleste corpus attulisse, nihil de Maria Virgine sumpsisse I. Item transisse per Virginem quasi per aquę ductum. Lucę I. Contra II. Valentinus, Basilides et Martion respuunt

detrahunt. Ioannis II. Valentinus Christum a Patre missum dixit spiritale uel cęleste corpus attulisse, nihil de Maria Virgine sumpsisse I. Item transisse per Virginem quasi per aquę ductum. Lucę I. Contra II. Valentinus, Basilides et Martion respuunt Legem et prophetas X. Verbum fuisse creatori causam creationis.

SENECA
Ęger 3 . Cęcus 3 . Quidam hoc genere ualitudinis laborare, ut ipsi sibi uideantur occurrere 89 . Suspirium uocat ęgritudinem, qua implicitus erat; medici meditationem mortis uocant 18 . Distilationes et febriculę. Tria in morbo grauia: metus mortis,

Ętas. Iocus in senes, qui ita aliquid moliuntur, quasi diu uicturi essent. Crassi et Deiotari exemplum 23 . Enygma Homero propositum a piscatoribus: Quod, inquiunt, cępimus, dimisimus, quod non cępimus, habemus. Hoc ille soluere non ualens prę dolore periit 140 . Emptio, uenditio. Pomponius Atticus ad hastam publicam nunquam accessit. Nullius rei neque pręs neque manceps factus fuit 131 . Exemplum. Alexander ad Achillis statuam

Alexander 211 . Appius Cęcus et aures surdas habere optat 247 . Cornelius per quietem se amittere uisum somniauit 250 . Titus Manlius Torquatus excusata oculorum ualitudine consulatum refutat 290 . Imperatores altero oculo carentes: Philippus, Antigonus, Hannibal 292 . Metellus cęcus 337 . Sylla morbo pediculari periit

87 . Ecclesia. Hierosolimitanum templum miraculo deflagrauit 456 . Heretici. Pharisei, Eseni, Saducei 333 . Phariseorum dogma 417 . Valentiniana neresis 430 . Martionis heresis diuiditur 432 . Sabelliana heresis 446 . Paulus Samosatenus 448 . Arrianę heresis

Apollinaris dogma 460 . Pelagiana 461 . Emptio. Persę forensem usum non norunt neque uendunt quicquam neque emunt 91 . VALERIVS MAXIMVS
Ęger. Qui gaudent bellando uita decedere, non egrotando in lecto, liber II. Liuius Drusus ętatis uiribus et acie oculorom defectus ius ciuile populo interpretatus est et id discere cupientibus

imprudentem ne defraudes 159 . Hereticus. Mala et impia consuetudo est contra deos disputare siue ex animo 189 . PHALARIS
Ęger. Bene ualeo, si bene ualere est etc. 43 . ORATIVS IN EPISTVLIS
Exemplum. Non decet imitari uulgus 2 . Ęgri. Qui corporis, non

ne defraudes 159 . Hereticus. Mala et impia consuetudo est contra deos disputare siue ex animo 189 . PHALARIS
Ęger. Bene ualeo, si bene ualere est etc. 43 . ORATIVS IN EPISTVLIS
Exemplum. Non decet imitari uulgus 2 . Ęgri. Qui corporis, non animi uitio

iactat habere, quantam ipsi inter se 154 . Hebionitę cęteros recipiunt apostolos, Paulum tanquam transgressorem Legis repudiant 154 . Martion et Manicheus Christum natum de phantasmate dicunt. Contra Valentinum tres naturas introducentem: spiritalem, animalem atque terrenam 156 . Contra Martionem et Manicheum qui Legem repudiant 159 . Scandalum offendiculum et ruinam

ęqualem 174 . Nox nocti indicat scientiam 189 . In Hebionem et Photinum, quod Christus sit Deus 191. 193 . Alium lucis, alium sęculi et tenebrarum asserunt conditorem. Valentini delyramenta 192 . Martion conditorem respuit et alterius Dei Christum simulat 192 . Qui diuersas naturas prętendunt, spiritalem uidelicet et animalem et choicam 194 .

contriuerint 206 . Contra Hebionem qui post Euangelium credentes in Christo circumcidendos putat 208 . Arrius in Alexandria una scintilla fuit 210 . Contra Martionem et Valentinum, qui creatorem crudelem sanguinarium dicunt in Testamento Veteri 211 . Heresis ab electione dicitur 213 . Contra eos qui diuersas naturas asserunt et bonam arborem non posse malos fructus

Tatianus, Encratitarum heresiarches acerrimus, Christi carnem putatiuam esse dixit et omnem cum muliere coniunctionem immundam 216 . Qui alium Legis, alium Euangelii prędicant Deum 224 . Martion et Valentinus dicunt alium esse inuisibilium 2 conditorem, alium uisibilium. Contra Arrianos qui sapientiam Dei factam contendunt 226 . Valentini parabolę atque coniugia 227 . Contra Sabelium, qui

alium Legis, alium Euangelii prędicant Deum 224 . Martion et Valentinus dicunt alium esse inuisibilium 2 conditorem, alium uisibilium. Contra Arrianos qui sapientiam Dei factam contendunt 226 . Valentini parabolę atque coniugia 227 . Contra Sabelium, qui eundem Deum Patrem putat et Filium. Contra eos qui Christum non ante Mariam fuisse aiunt et alium Filium Dei, alium Filium hominis autu mant

382 . Montes tenebrosi 385 . A uerbo aspero et a sagitta uolante 390 . Martion quęrit, quare Deus cimicem aut pulicem fecit 391 . Vallis oliuarum. Philosophi heretici 391 . Loquentur iniquitatem. Pupillos occiderunt. Qui dicunt Deum corporeum et habere membra 392 . In Arrianos, qui Dominum factum dicunt. Qui dicunt aquas a Deo non esse

terrena et cęlestis 134 . Instauratio templi 149 . Maior gloria Ecclesię 150 . Regnum celorum 166 . Hęreticus Valens 40 . Porphyrii inconstantia et error 73 . Porphyrius 74. 75 . Cham hereticos signat 118 . Quod per hereticorum dissensiones

abrupta isse exanimatumque una. Hirundo detulit epistolam Fabio Pictori obsesso 109 . Columbę annexas pedibus attulere epistolas in obsidione Mutinensi 111 . Fortis. Tritanus Tritanique filius Aulus Iunius Valens, Fusius Saluius Atanatus, Caius Milo 78 . Siquis comparet onera corporibus, uires pręcipue formicis 121 . Fortissimi, quibus cor hirtum, sicut Aristomeni Messenio, qui CCC occidit Lecedemonios

perimitur. Darius Longimanus omnium pulcherrimus 280 . Fur. Auctolycus 176 . Furtis omnino abstinentes Indi 271 . VALERIVS MAXIMVS
Foelix, dum uiuit, nemo 65 . Omnia mea mecum porto, respondit Bias. EMILIVS PROBVS
Foelix eo fuit, quod LX natus

induistis. Omnes unum estis in Christo Iesu. Si autem uos Christi, ergo semen Abrahę estis, secundum promissionem hęredes III. Non sumus ancillę filii, sed liberę: qua libertate Christus nos liberauit IIII. In Christo Iesu neque circumcisio aliquid ualet neque prępucium, sed fides quę per caritatem operatur V. AD EPHESIOS: In quo et credentes signati estis Spiritu promissionis sancto, qui est pignus hęreditatis nostrę, in redemptionem acquisitionis, in laudem glorię ipsius I. Gratia enim saluati estis per fidem; et

terrigenę. Daphne omnium in Thesalia speciosissima ab Apolline adamata, Io a Ioue, Syringa a Pane I . Calisto a Ioue, Herse, Cecropis filia, a Mercurio, Europa a Ioue II . Diana nuda se lauans in ualle Gargaphię. Narcisus propria forma captus contabuit in florem III . Bacchus puer propter formam a Tyrenis captus III . Leucothoe, Eurimenes et Orchami filia,

Fortuna mari comparatur 82 . Fortuna crudelis 83 . Fortuna, cum blanditur, captatum uenit 86 . Fortunam citius reperies quam retineas. Fortuna nemini plusquam consilium ualet. Fortuna uitrea est, quę tunc cum splendet, frangitur 86 . Legem nocens ueretur, fortunam innocens. Nulla est tam bona fortuna, de qua nihil queri possis 88 . Pompei et Lepidi fortuna ex alto

die tuti a frigore sunt 27 . Cur homines pleni admodum rigent, cum tamen omne pingue calidum sit 39 . Cur pili eriguntur. Cur magis rigemus currendo quam stando. Quare qui rigent maxime, dormire non ualent 39 . Quam ob causam aere sudo apertoque frigus fit acrius quam nubilo, cum stellę sint calidę et cęlum. Cur cęlum nubilum tepidius sit 62 . Cur halitum ex ore tum calidum tum frigidum reddere

bello 150 . Incenditur Persepolitana regia 220 . Alexander felicitate nimia corruptus 222 . Metelli Macedonici felicitas 337 . Valeria in Syllę sedem transiens: Volui, inquit, felicitatis tuę portiunculam sortiri 357 . Syllę felicitas 357 . Fortunatę insule. Elysii campi 357 . Fides serui

a uertice ad imum uno ictu dimidiauit 250 . Machina Archimedis 284 . Tiberius recens malum digito terebrabat, adolescentis caput consauciabat talitro 413 . Comodus ualido corpore, ut elephantum hasta et origis cornu transfigeret etc. 433 . Maximinus tribunus quinos senosue milites quotidie sternebat, Antheus etiam Hercules dictus. Deiecto tribuno: Date alium, inquit, sed tribunum

Scipio filii pubescentis adhuc incursu seruatus 268 . Festa. Gothi religionis metu die festo non repugnantes cladem passi sunt 461 . VALERIVS MAXIMVS
Fortunę mutatio, liber VI, caput VIII. Felix. De felicitate, liber VII, cap. I. Solon neminem beatum dici debere arbitrabatur, dum adhuc uiueret, caput II. Anaxagoras interroganti, quisnam esset beatus, "nemo",

difficulter corrigitur 39. Gula damnosa. Comedones 71. Ebrietati et gulę cautum 8. Ebrietas excusat peccatum. Ebrietati parcitum 20. Ebrietas mulctata 16. Chiis permittitur lasciuire 80. VALERIVS MAXIMVS Gloria. De se ipso in neutram partem loquaris 66. TVLLIVS IN TVSCVLANIS Gloria. Ęterna moliri non glorię cupiditate, sed uirtutis 102. Philosophi qui de contemnenda gloria scripserunt sua nomina

et morte occumbant. Cur ad lachrymandum propensiores. Cur uinolentis somnus oriri nequeat. Cur tremunt. Quare qui leuiter a uino tenentur magis peccant uel delirant. Cur multa apparent quod unum est. Cur lingua oberret. Cur concumbere nequeant 33. Cur oleum ad arcendam uinolentiam ualet 34. Cur tempore frigido et hiberno potius quam ęstiuo uis illa famis incidat, qui caninus appetitus uocatus est 38. Cur edenda bellaria sint et usus secundarum mensarum adiici debeat 58. Cur fundus uasorum non urit, quę aquam feruentissimam continent 60, 61.

pingui aqualiculo, impartire, inquit, et nobis pauperibus uentrem. Quippe et ipse leuigaberis et nobis emolumento eris 58. Zeno edaci cuidam nihil conuiuis relinquenti appositum piscem sustulit. Cumque iile turbaretur: Si tu, inquit, meam edacitatem ferre non uales, quid socios quotidie tolerare arbitraris? 64. Chrysippus in potatione tantum crura agitans, ita ut ancilla diceret Chrysippi sola inebriari crura. Mero hausto suffocatur 79. Pythagoras ebrietatem perniciem uocat 81. Nunquam deprehensus est siue saturitati siue

obtulit 221. Minucii gratitudo in Fabium 272. Gratus populus Romanus in Apiam et Cluuiam 291. Celtiberi iuuenis gratitudo erga Scipionem 292. Terentius Culeo in Scipionem 318. Cymon in equas gratus, Xantippus in canes 320. VALERIVS MAXIMVS Gloria. De cupiditate glorię; liber VIII, caput XV. Glorię, non auri cupidus Alexander conditionem a Dario oblatam non accepit, et dicente Parmenione: Acciperem, si Alexander essem; et ego, inquit, si Parmenio essem; liber VI, caput

Ignauus et armatus ignauus est 32. Ignauus domino inutilis, quamdiu seruit, sibi uero semper 43. Ignauus cultor in agro bono 15. Iners hostis contemptui est 28. Vestis uaria, sed gens eadem 37. Ignauus mulieri similis 77. Ignauia ciuium urbem ualidam debilitat 90. Archilocus poeta melius esse dixit amittere arma quam perire; urbe pulsus est 97. Ignauus alios pugnare uult 76. Ignauiam arguunt modica stipendia 80. Inualidus. Auxilia promittit ipse egens auxilio 57. Infirmum sustentaculum

80. Inualidus. Auxilia promittit ipse egens auxilio 57. Infirmum sustentaculum Athenę 79. Athenienses fortes, sed in tabula. Periit uiri uirtus 82. Agrum dedit, sed non uires simul 84. VALERIVS MAXIMVS Inimicus. Gracchus legem agrariam ferre uolens occisus est 64. STRABO Inimicus. Discordiam et seditionem delitiis et auaricia

Tinea comedet eos. Ecce uos omnes accendentes ignem, accincti flammis quas succendistis in doloribus dormietis 162. Isti fumus erunt in furore meo. Ignis ardens tota die, id est semper 166. Vermis eorum non morietur et ignis eorum non extinguetur etc. 167. Vallis filii Ennon, Hebraice dicitur Gehenhynnon. Hinc dicitur gehenna ignis infernalis. Ecce ego mittam uobis serpentes pessimos, quibus non est incantatio, et mordebunt uos 169. Ecce ego cibabo populum istum absinthio, et potum dabo eis aquam felis 169. Gehenna 172. Ecce

prope est dies Domini, et quasi uastitas a potente ueniet. Vlulate, quia prope est dies tenebrarum et caliginis. A facie eius contremuit terra, moti sunt cęli, sol et luna obtenebrati sunt, et stellę retraxerunt splendorem suum etc. Iterum congregabo omnes gentes, et adducam eas in ualle Iosaphat, et disceptabo cum eis etc. 204. Dies Domini ista, tenebrę, et non lux. Quomodo si fugiat uir a facie leonis etc. Reuelabitur quasi aqua iudicium, et iustitia quasi torrens fortis 205. Vidi uocantem iudicium ad ignem etc. 206.

uocantem iudicium ad ignem etc. 206. Iuxta est dies Domini super omnes gentes. Sicut fecisti, fiet tibi. Retributionem tuam conuertam in caput tuum. Ecce Dominus egredietur de loco suo. Et descendet et calcabit super excelsa terrę, et consummentur montes subtus eum, et ualles scindentur sicut cera etc. 207. Contremuit terra a facie eius, et orbis, et omnes habitantes in eo. Ante faciem indignationis eius quis stabis etc. 209. Reuelabo pudenda tua in facie tua

me. Terra uestra deserta desolabitur etc. Quomodo facta est meretrix ciuitas fidelis. Argentum tuum uersum est in scoriam etc. Qui dereliquerunt Dominum, consummentur 151. Propter quid captiuata domus Iacob. Persecuti sunt eos Chaldei. Dominus auferet ab Hierusalem ualidum et fortem, et effeminati, id est idolatrę Romani dominabuntur eis. Viri gladio cadent, et Hierusalem desolata in terra sedebit. Expectaui, ut faceret uuas etc. Ideo auferam sepem eius, et erit in dirreptionem. Arguit eos auaritię, ebrietatis, luxurię etc. ob

esse dixit, quod sterili et importuno loco urbem condidissent , cum ante oculos oportunissimum habuissent 107. Cleomenes insanus factus 121. Xerxes Hellesponto uerbera infligi iussit et compedes demitti 126. Diodorus sophisma soluere non ualens uitam / moerore finiuit 192. Titus Manlius, Lucii filius, tardus ingenio 198. Xenocrates 233. Hannibal leges et iura ciuitatis parum se callere dixit 308. Fuluio Flacco mens parum constare coepit, cum tegulas de templo

322. Persei regis capti ignauia. Sergius Galba 324. Qui uitę cupidus interfectorem tantum morę rogauit, donec aluum exoneraret 355. Domitius mortis pauidus 381. Stulta Caii expeditio 414. Inualidus. Adrianus Commodum sibi successorem adoptans, cum ualitudinarium esse cognouisset: In caducum, inquit, parietem inclinauimus 429. Iuramentum. Lysander dicebat puerorum esse astragalis, uirorum iureiurando fallere 180. Agesylaus sanctum habuit iusiurandum 236. Iuramentum militare 240. Per quos deos, Poeni,

Hypocrita. Pisistratus se uulnerans, simulans ab inimicis id passum, hoc commento tyrannidem occupat 86. Intemperanti dictum, cum de modestia orationem haberet: Tacebisne, inquit, hodie, diues ut Crassus, uiuens ut Lucullus, loquens ut Cato 363. VALERIVS MAXIMVS Iudex. Iudicans alios ipse eiusdem culpę reus, liber VIII, caput VI. Lucius Cotta a Scipione Emiliano accusatus absoluitur, ne damnatio eius pręcipue accusatoris amplitudini existimaretur donata, liber VIII, caput I. De priuatis iudiciis, caput II.

partem nauium accipere pactus omnes medias secuit, ut tota classe eum priuaret, caput III. Inuidiam facere Fabio conatus Hannibal agro suo pepercit, eodem. Inuidia accusatoris cognita iam morti addictus reus absoluitur. Quintus Flauius reus a Valerio, ędili plebis, apud populum actus. Scipio Asiaticus per inuidiam damnatus, liber VIII, caput I. Margius Chilo Marco Marcello datum a Cęsare spiritum sua manu eripuit, indignatus aliquem sibi amicorum ab eo pręferri, liber IX, caput XI. Scipio /

78. Prouerbium: Summum ius summa iniuria 79. Iustitia erga infimos 81. Iustitię partes sunt non uiolare homines, uerecundię non offendere 95. Iustitię officia pręponenda officiis scientię 109. Iustitia sine prudentia multum poterit, sine iustitia nihil ualebit prudentia 120. Iustus esse non potest, nisi idem sit magni animi 121. Iustitia etiam inter latrones 121. Iustitię causa reges constituti 122. Fundamentum est enim perpetuę commendationis et famę iustitia, sine qua nihil potest esse laudabile 130.

idem infensus, quem glorię Turni obliqua inuidia stimulisque agitabat amaris 200. PRIMA COMMENTARIORVM HIERONYMI Iudicium ultimum 41. Tuba, dies Domini 42. Dies Domini magnus et horribilis. Vallis Iosaphat 45. Regnum mille annorum 46, 47, 178. Dies tenebrarum 54, 71. Et reuelabitur quasi aqua iudicium 54, 72. Iudex causas, non personas considerat 55. Ventilabrum tenebit in manu et purgabit aream 59, 79. Ignis iudicii 75.

ait: Victor ipse periclitor, ne pręda hostilis fiam 101. Dionysius libidinis poenas dedit 104. Labore corporis mentem confirmari et motus sedari 273. Gimnetę et Bragmani uitam laboriosam uiuunt 275. VALERIVS MAXIMVS Legem abrogauit, dum sontes damnat; eandem mox restituit 66. EMILIVS PROBVS Libertati omnium quam dominatui suo amicior 2. Tam diu Thebę liberę quam diu uixit 34. Libertatem ciuium fratris

bonum pecoris est 42. Luxuria diuitum 55. Luxuria opulentię 56. Luxuria diuitum 61. Luxuriosi loquacitate delectantur 61. Voluptas communis cum brutis 62. Libido. In uirginem libidinose locutam 13. Libido 49. Caius Cęsar Valerio obiecit, qualis in concubitu esset uxor eius; Chereę contribuno signum petenti modo Veneris, modo Priapi dabat 78. Qui nulli rei nisi uino et libidini uacant 79. De obscena libidine cuiusdam Hostii diuitis, qui scelera sua in

te ipso statuere. Illa enim te uirum fecit, tute cogis milierem fieri. Dydimoni mecho curanti aliquando puellę oculum: Vide, inquit, ne uirginis oculum curans puellam corrumpas 59 . Amorem sedat fames, sin minus, tempus; eis uero si uti non uales, laqueus 61 . Quid sit amor formę 73 . Trasonidem aiunt, cum haberet in potestate amatam, abstinuisse ab ea, ne odiretur. Esse igitur amorem amicicię modum etc.

te ad scriptam confers 57 . Quare Zeno ad legendos quorundam libros magno se contulit studio 63 .
Lunam dixit Anaxagoras habitacula in se habere et colles et ualles 16 . Empedocles ait lunam disci / habere speciem 86 . Circulus circa lunam 107 .
Loci descriptio.

Lycurgi consilium in constituenda ciuitate. Lex 62. Leges ad numen aliquod relatę. Lacones, ne scriptis uterentur legibus, Lycurgus leges a se conditas sua morte perennauit 63. Leges a Romulo latę 70. In tabulis incisę leges axionę dictę 80. Valerii Publicolę leges 104. Lex agraria 123. Solonis leges 141. Lex X tabularum 142. Agrarię leges 165. Roscii lex theatralis 362. Lętitia. Periit Chilo immodica lętitia 87. Duę matronę lętitia extinctę 270. Publica

225. Canis capita tumuli quidam 308. Thermopyle. Gręcia 313. Olympi situs 323. Vnde Bithinia. Bithinię et Paphlagonię situs 351. Fortunatę insulę 357. Vbi sint Nabathei 363. Italię desciriptio 408. VALERIVS MAXIMVS Lis. Quę mulieres apud magistratus pro se uel pro aliis causas egerunt, liber VIII, caput III. De quęstionibus, caput IIII. Senatus Tiberium Gracchum legem agrariam promulgare ausum capite damnauit. Et tamen secundum legem eius censuit, ut

antiquior historia ecclesiastica cęteris 189. Audi, cęlum, mysterium, auribus percipe, terra, simplicem historiam 189. Scientia Scripturarum 192. Scrutamini Scripturas 210. Paleę uerba simplicia, triticum sensus interior 216. In ualle Raphaim, id est in litterę uilitate 237. Solidus cibus perfectorum est 253. Piscina Scripturarum 287. Paulus dicta gentilium usurpans 290. / Argentum optimum 23 lreloquia Domini 300. Himber et pluuię paries

Ciuitas Dauid 199. Basanregio. Og rex 194. Mulieres, id est urbes 197. Terra promissionis nihil pinguius 199. Samaria, nunc Sebaste 205. Moabitę Arabes 221. Assyrii, nunc Syrii, regio omnis inter Euphratem et Tygrim 225. Pharasim mons, Gabaon uallis 254. Ararath regio in Armenia, per quam Araxes fluit 269. Tharsis 347. Terra Ausitis, Hebraice terra Hus 367. Turris Anathot. Torrens Cedron 378. Liberum arbitrium. Forsitan audient, Deo hoc non conuenit, sed nostro loquitur

Toxica pręsentanea habent. Siqua necessitas impenderit, eo uitam finiunt Cantabri 69. Pyrrhus ad Argos ab una tegula occisus 151. Excedentes annum LX aconitum sumunt 194. Mortem natiuitatem esse ad beatitudinem 272. VALERIVS MAXIMVS
Matrimonium. Siue ducas seu non ducas, penitentia non carebis. Malo uirum pecunia quam pecuniam uiro egentem.
Magnanimus

, capitis reus, ob uirtutem absolutus perorante patre 3. Oratius Cocles pro ponte Sublicio stetit 7. Mutius Sceuola urbem obsidione liberauit. Manlius Capitolinus XXXVI donis ornatus ob uirtutem 11. Valerius Coruinus Gallum prouocantem uicit 13. Romanos omnes aduersis uulneribus cęsos miratus ait Pyrrhus etc. 15. Mora. Quintus Fabius Maximus Cunctator Hannibalem mora fregit 18. APOPHTHEGMATA

inest nuptiis. Marcella Careali seni se in uxorem petenti suasque pollicenti diuitias: Si nubere, inquit, uellem, maritum quęrerem, non hereditatem etc. 198. Coniugatorum tedia et modestię 207. Excusatur quę cum uiro scortatore repudium fecit 266. Valerius ad Ruffinum , ne ducat uxorem. Dissuasoria 286. / Magister. Habet nescio quid latentis energię uiua uox et in aures discipuli de auctoris ore transfusa fortius sonat. Eschines de Demosthene: Quid si ipsam

collocauit; accusatur dementię 135. Marcus Cato ut supra 135. Raptor negauit se rapuisse, iudicio uictus uult ducere, rapta optionem petit 137. Vxorum erga maritos pietas. Quod uxoris erga ipsum charitas effecerit, ut ipse sibi charior sit et propter ipsam diligentior in ualitudine curanda 51. Miseria hominis. Homo uas quassum, animal imbecillum 65. Quanta in uita sustinenda 53. Optima quęque dies miseris mortalibus ęui prima fugit. Quare optima 59. Mores. Tria genera uitę: unum uoluptati uacatur,

malle quam nimia 13. Magnanimus inter pericula intrepidus 19. Paratus ad omnia quę uenire possunt aduersa 23. Non enim beatum est nisi quod intrepidum 28. Quid sit fortitudo 35. Scipionis magnanimitatem laudat 36. Quid sit fortitudo 38. Valentior omni fortuna animus est 48. Magna et generosa res est humanus animus 51. Magnanimos natura produxit 52. Quid est fortitudo 56. De Fabricio exemplum 60. Maledicus. Qui sibi maledixerant. Antigonus uictos in seruitatem redegit idque se

caueret a suis; se enim nolle cum illo insidiis contendere, sed armis 23. Siquis equum haberet gracilentum inter Romanos equites, impolitię, id est incurię notabatur 31. Non in phaleris et ornamentis uirtutem militum consistere 33. De coronis militaribus 33. Valerius Coruinus Gallum prouocatorem superat coruo adiuuante 53. Titus Manlius Torquatus- a torque, quam induit interempto Gallo prouocatore 53. Par uigor populi Romani et Poeni 63. Cum Philippus Athenienses pręlio superasset, Demosthenes effugit. Quod sibi obiectum sic

5 . Pythagoras geometriam perfecisse dicitur, Moeris initia inuenisse 82 . Pythagoras hecatuOnben immolauit, cum inuenisset triangulum orthogonii latus tantundem ualere, quantum quę illum contineret 82 . Primus Gręcis pondera mensurasque inuenit 82 .
Memoria. Cleantem Zeno cęreis durioribus tabulis comparasse solebat, quę uix

Persę sibi ipsis mortem consciuere, ne uiui in hostium potestatem uenirent 24 . Indorum sapientes occupare fati diem pulchrum putant et uiuos se cremari iubent. Quis autem segnis ętas aut incommoda ualitudo est, expectatam mortem pro dedecore uitę habent etc. 50 . Sed unicum bonum diutumam uitam existimantes sępe acerba mors occupat 58 . Mors Alexandri et militum moeror

Manlii Capitolini uirtutis insignia 191. Pelopidę interitus 195. Spartanorum uirtus in patria tuenda. Epaminundas ex uulnere animam agens, cum audisset scuto suo hostem non fuisse potitum, lętus obiit 196. Titus Manlius Gallum sternit 198. Valerii cum Gallo certamen 202. Valeriii consulis uirtus. Romanorum milites Samnitibus terribiles uisi 204. Decius se deuouet 207. Titus Manlius dux strenuus 208. Alexander Achillis cytharam se malle uidere dixit quam Paridis 210.

191. Pelopidę interitus 195. Spartanorum uirtus in patria tuenda. Epaminundas ex uulnere animam agens, cum audisset scuto suo hostem non fuisse potitum, lętus obiit 196. Titus Manlius Gallum sternit 198. Valerii cum Gallo certamen 202. Valeriii consulis uirtus. Romanorum milites Samnitibus terribiles uisi 204. Decius se deuouet 207. Titus Manlius dux strenuus 208. Alexander Achillis cytharam se malle uidere dixit quam Paridis 210. Codomanus, 1 qui et Darius rex.

150. Messala Coruinus orator biennio ante mortem nominis sui oblitus 411. Mulierum industria pax initur inter Romanos et Sabinos 72. Mulieris uis 102. Mulierum pręsumptio 308. Pro mulieribus 309. VALERIVS MAXIMVS Miracula liber I, caput VI. Matrimonium. De amore coniugali liber IIII, caput VI. De fide uxorum liber VI, caput VII. Auspex nuptiarum liber I, caput I. Qui primus fecit cum uxore repudium. Dea Viriplaca. Indorum

suo milite gerere possent. Idem Romanorum animus Cannensi clade accepta. Spartanus claudus pugnare se, non fugere uelle dixit. Alius: In umbra pugnabimus. Alius urbis edita moenia mulieribus, non uiris condita dixit, liber III, caput VII. Medicus. Quo miraculo Valesius liberos pestilentia affectos sanauit, liber III, caput VII. Musica. Tibicines Romam a Tibure aduecti, dum temulenti dormirent, liber II, caput I. Socratem constat ętate prouectum fidibus tractandis operam coepisse, liber VIII, caput VII.

uelis, posse, sic magnitudinis uelle, quantum possis 36. PHALARIS Magister. Qui alios castigat, ipse uitio carere debet 7. Hortatur filium ad bonas artes 10. Malus. Aduersam corporis ualitudinem ars sanat, animi autem morbo sola mors medetur 4. Intter necessario et sponte malum 16. Controuersia inter fratres malos, uter nequior 19. Medicum laudat et multis donat 4. Medici precibus exoratus insidiatori suo

omnes habitatores terrę 368. Omnis correptio proficit ad salutem, quę ad pręsens uidetur esse tristitię 376. Militia. Centuriones. Chiliarchi. Tribuni. Quinquagenarii. Decani 196. Medicus uerus e cęlo 117. Absque Dei miesricordia nihil ualet ars medendi 249. Iussit Esaias, ut sumerent massam de ficis et cataplasmarent super uulnus et sanaretur 271. Ad stomacum remedium 293. Verus 356. Musica. Bucina cornea est, tuba ęrea 21. Cantica impiorum 72. Sermo epodicus 127.

SECVNDA COMMENTARIORVM Mundus. Quattuor clymata 23. Ęgyptus. Saltus 60. Mundi angustię 71. Fluuius Chobar 107. Occidens semper in mari 120. Mundum non esse ęternum 125. Mare 130,185. Bethsaida, id est domus uallis 186. Elementa mundi. Mundus pro his qui sunt in mundo 203. Omnia ex nihilo 219. Mundus quot modis intelligitur. Cęlum pro aere 222. Creare et condere quid differant 232. Cęlum pro aere. Nubes ex quibus pluuię 240. Ager 291. Maria,

qui sunt in mundo 203. Omnia ex nihilo 219. Mundus quot modis intelligitur. Cęlum pro aere 222. Creare et condere quid differant 232. Cęlum pro aere. Nubes ex quibus pluuię 240. Ager 291. Maria, fluctuationes sęculi, fiumina potentes 336. Vallis lachrimarum 383. Hierico 386. Quattuor climata. Mare, sęculum 402. Via sęculum pręsens 407. Nox sęculum pręsens, dies futurum 424. Babylon 425. Cedar. Habitaui cum habitantibus Cedar 437. Multitudo. Tropus qui uocatur

Quibus poenis hęc uita subiecta 180. De malis quibus humanum genus premitur 193. Mores et habitus Christianorum 151. Magnanimitas Romanorum. Brutus. Torquatus. Camillus. Mutius. Curtius. Decii. Marcus Paulus. Marcus Regulus. Lucius Valerius. Quintus Cincinatus. Fabricius 57. Mulcta. Qui delinquentes non corripit, peccat 2. Quando homicidium non est crimen 6. Iustitia retributionis primorum hominum pro inobedientia 104. Medicus. Archiatrus,

et ob id exactus 102. Ne in Manlia gente quisquam Marci pręnomen ferret 191. Pompeius quando Magnus cognominatus 356. Metellorum cognomina Creticus, Balearicus 362. Cognomina a Commodo uanissime adoptata 433. VALERIVS MAXIMVS Nobilis liber III, caput IIII: De his qui infimo loco nati mendacio se clarissimis familiis inserere conati sunt, liber IX, caput XVI. Rex Thracię Codrus , ut ab Atheniensibus ciuitatem sibi datam cognouit- Et ego,

eximeret 237. Honos. Primus locus natu maiori datur etiam inter barbarissimos 65. Demetrii statuę CCC conflatę 159. Albani honori habent senectutem 199. Senectus, nisi prudentia affuerit, contemptui est 271. VALERIVS MAXIMVS Oratio. Dixisse aliquando penituit, tacuisse nunquam 65. Ocio utilius negocium 64. EMILIVS PROBVS Orationis ubertate et eloquentia aduersarii uictus est exilioque mulctatus 8. Hipponicus

recusauit dicens: Vereor, ne per has deformiores appareant 117. Obedientia subiectorum disciplina est principis. Theopompus rex dicente quodam eo stare Spartam, quod reges imperare scirent: Immo, inquit, quia ciues imperio obedirent 15. Non ob aliud ualidiorem phalangem censebat Agesilaus quam ut per obedientiam ordinem seruet 29. Odor suauis de corpore Alexandri exhalabat 41. Sophoclea ciuitas plena odoribus 105. Obstinatio. Seueritas Catonis 59. LACTANTIVS

Lycon in dicendo suauissimus. Quidam cum addita gamma liittera Glyconem uocabant, quod dulcedinem sonat 51 . Demetrius dicebat, quantum in bello posset ferrum, tantum in republica eloquentiam ualere 52 . Antisthenes primus deffiniuit sermonem dicens: Sermo est, qui quid quodque sit aut fuerit exprimit 54 . Diogenes, cum serio quandoque loqueretur nemoque sibi

in bello uirtuti 242. Penitet Catonem, quod aliquando diem unam per incuriam passus esset effluere inanem 320. Lucullus reipublicę cura abiecta ad ocium se contulit 363. Opus imperfectum. Apellis Venus 233. Honor. Locus in Palatio ad habitandum Valerio datus, domus publico sumptu erecta, cuius fores in exteriorem partem aperirentur 108. Oleagina corona pręmium uirtutis in Olympiaco agone 130. Xerxes gubernatorem corona patris aurea donatum capite multauit 132. Themistocles honore exceptus, mox ostracismo eiectus

qua onerariam nauim onustam traxit manu altera sedens 284. Publica Claudii opera 415. Neronis opera 418. Traianus Istro pontem imponit 420. Hecatostylo centum columnarum opus 444. VALERIVS MAXIMVS Oratio. Quanta uis eloquentię, liber VIII, caput IX. Quanta uis in pronunciatione, caput X. A Romanis ad Gręcos non nisi Latine data responsa, liber II, caput I. Cnęus Pompilius Antiochum circulo circa eum humi signato compulit, ne prius

dirigetur 271. Bilinguis 273. Symbolum. Collatio 277. Sermo opportunus 279. Loquacitas. Indecens in ore stulti parabola. Labia tumentia cum pessimo corde sociata 280. Stultorum cor in lingua, sapientium os in corde. Verbosus 282. Sermo omnia non ualet explicare 298. Noli festinare in ore tuo, ne temere quid loquaris 296. Sermo sapientis, sermo insipientis 305. Verba sapientium 307. Sermo folium 320. Qui dixerunt: Labia nostra a nobis sunt 327. Vt non loquatur os meum opera hominum 330.

Piscator. Pisces effosiles. Idem 76 . Pisces fossiles in Paphlagonia 220 . VALERIVS MAXIMVS
Perfidiam pularis ultus Papirius Cursor 64 . Petenda a Deo quę ipse nouit profutura

Mutius dextram aris impositam cremauit 7 .
Paupertas. Menenius Agrippa cognomento Lanatus a populo collatis quadrantibus sepultus est 9 . Item Lucius Valerius Publicola 8 . Quintus Fabius Rullus. Huic mortuo tantum ęris populi liberalitate congestum est, ut inde filius uiscerationem et epulas publice daret 14 . Marcus Curius Dentatus legatis Samnitum

Annę 195 . De uiduitate ad Geruntiam super illud: Volo adolescentulas nubere; quod dicitur secundum indulgentiam 196 . Teutonum CCC mulieres captiuę, cum a uictore pudicicię obseruantiam impetrare non ualerent, cęsis liberis mortuę inuentę sunt 196 . In Euangelio fructus XXX, LX, C. Virginitas carnis incentiua non nouit 197 . Quidam pręcisam mordicus linguam in osculantis se meretricis faciem expuit, ut sensum

rex magnificentior quam unquam fuerat 197 . Ego Daniel lugebam trium hebdomarum diebus: panem desiderabilem non comedi, et caro et uinum non introierunt in os meum, sed neque unguento unctus sum 199 . Dabo ei uallem Achor, id est turbationem de peccatis ad aperiendam spem 201 . Cubate in sacco, ministri Dei mei etc. Conuertimini ad me etc. et scindite corda uestra, et non uestimenta uestra 204 .

Contra idolatras. Contra incredulitatem Iudeorum 166 . Reliquerunt me et libauerunt diis alienis. Contra idolatriam Iudeorum. Me dereliquerunt, fontem aquę uiuę, et foderunt sibi cisternas dissipatas, quę continere non ualent aquas. Et pro pterea facti sunt in prędam Ęgyptiis et Chaldeis 167 . Idolatrę comparantur mulieri adulterę et fornicarię 167 . Confregerunt iugum, ruperunt uincula. Iccirco percussit eos leo

abisti, et extendam manum meam super te et interficiam te 171 . Domine, omnes qui te derelinquunt, confundentur. Recedentes a te in terra scribentur, quoniam dereliquerunt uenam aquarum uiuentium, Dominum. Predicit afflictionem futuram ad uallem filii Ennon propter idolatriam. Domus in quarum domatibus sacrificauerunt omni militię cęli, et libauerunt diis alienis 172 . Ve qui ędificat domum suam in iniustitia et cęnacula sua non in iudicio

III. Vir plenus lepra uiso Iesu procidit in faciem et rogauit eum, et mundatus est. Paraliticus propter fidem illorum, a quibus illatus est ante Iesum, tum ab infirmitate, tum a peccatis liberatus est. Sic tu adhibe tibi precatores, quorum merito gratiam consequi ualeas V. Dominus exiit in montem orare, et orat pernoctans in oratione Dei. Oratio nocturna quam sit efficax VI. Ascendit in montem, ut oraret, docens nos solitarios et ascendentes orare ad nihil terrenorum declinantes IX. Duo modi orationis, alter laudis, alter petitionis. Quis

Peccatum. Et prędicare captiuis remissionem, id est peccatoribus IIII. Filius hominis habet potestatem in terra dimittendi peccata. Dum enim sumus in terra, peccata nostra delere possumus. Postquam uero a terra tollimur, non ualebimus confiteri. Clauditur enim ianua V. Qui peccatum cogitat, domi mortuus iacet cum filia [Arg]1 archisinagogi. Qui committit, effertur cum filio uiduę. Qui assuescit, sepelitur cum Lazaro VIII. Homo incidit in latrones, qui despoliauerunt eum et plagis impositis

III. Orante ecclesia Petrus ab angelo de carcere liberatur XII. Paulus positis genibus simul cum cęteris orauit XX. Positis in littore genibus orauimus XXI. IACOBI: Petitis, et non accipitis, eo quod male petatis IIII. Orate pro inuicem, ut saluemini. Multum ualet deprecatio iusti assidua. Helias orauit, et non pluit; iterum orauit, et pluit V. PETRI I: Estote prudentes et uigilate in orationibus IIII. IOANNIS I: Qui scit fratrem suum peccare peccatum non ad mortem, petat, et dabitur ei uita peccanti non ad

Circem contempsit. Pomona Vertumnum fugiens, Anaxarates Iphim XIIII . Hypollitus uirginitatis custos, a morte ab Esculapio suscitatus, a Diana in ętatem grandiorem statim promotus dictusque Virbius et in ualle Ericina collocatus XV .
Pietas. Mestra, ut patrem Eristonem alere posset, in seruitutem se redigebat et in uarias formas mutata eludebat dominos VIII .

De Lucretia 102 . Popinia Vestalis uiua defossa, corruptores occisi 223 . Item Vrbinia 240 .
Paupertas. Publius Valerius Publicola consul modico contentus et publica pecunia elatus 122 . Quintius Cincinatus ab aratro uocatus ad consulatum 259 . Iterum ad dictaturam, et talibus functus officiis ad solitam uitę tenuitatem

Gordianus puer humeris cuiusdam in medium illatus tumultum sedauit 444 .
Prouerbium. Non sine Theseo 35 . In incurabilem ualitudinem dicitur: Apio indiget, quod apio se pulchra coronabantur 201 . Cum in re aliqua laboratur dicitur: Res ad triarios rediit 207 . Cauterium in fossa 282 .

Traianus uestes concidit ad obligandas militi plagas, cum fascię desyderarentur 428 .
Penitentia. Manasses mutat uitam 76 . Caius Valerius 293 . Flaccus flamen, postquam inauguratus est, uitia cum uirtute mutauit 334 . Milites emendati. Patientia Lycurgi in eum qui sibi oculum expunxerat 62 . Patientia

427 . Cyprianus martyrium passus 441, Diocleciani persecutio 451 . Catherina uirgo 451 .
Paupertas. Valerius publico sumptu funeratur 108 . Item Menenius 117 . Andriorum dii inopia et impossibilitas 132 . Aristides tam pauper, ut domestico sumptu efferri non potuit

Lex: Nequa mulier semunciam haberet auri 308 . Alexander uniones Memię uxori donatos Veneri dedicauit, quod immensi precii essent 441 . VALERIVS MAXIMVS
Pax. Conuiuium solenne charistia, in quo necessarii inter se dissidentes ad

charistia, in quo necessarii inter se dissidentes ad concordiam redibant. Liber II, caput I. Pax bona perpetua, mala non diuturna. Liber VI, caput II. Valerius plebem tumultuantem sermonis inductione senatui subiecit. Marcus Antonius gladios in se uibratos loquendo inhibuit. Liber VIII, caput IX.
Pudicicia. Liber VI, caput I. Pudicicię corona donatę, quę uno

non quo Deus erroris causa sit et duritię, sed quo illius patientia nostram expectaintis salutem; dum non corripit delinquentem, causa erroris duritięque uideatur. Vnde: Non uisitabo super filias uestras etc. 320 . Vallis Achor 320 . Peccatum meum notum feci et iniquitatem meam non abscondi 321 . Erudiet te preuaricatio tua 335 . Nitrum nostrum et herba fulonum penitentia est

340 . Sicut seruisti diis alienis in terra uestra, sic seruietis in terra aliena 340 . Idolorum descriptio 346 . Qui obliuiscitur Dei 358 . Vallis filii Ennon, usi templum Baal 359 . Qui me persequuntur, cadent 360 . Impii traduntur gladio sempiterno 368 . Traditi ob perfidiam 370 .

oculi mei, quia non custodierunt legem tuam 418 . Qui seminat in lachrymis, in gaudio, metet 420 . Surgite, postquam sederitis, qui manducatis panem doloris 421 . De ualle ad campum, de campo ad collem, de colle ad montem 423 . Peccator lugeat, non cantet 426 . Penitentia Achab 427 . Et anxiatus est super me spiritus meus

infernus 385 . Babylon 386 . Quot peccata, tot animę infirmitates 398 . Tenebrę. ę Nox 399 . Peccator. Vallis 423 . Primogenita Ęgypti principalia uitia. Reges magni et reges fortes 425 . Nemo absque peccato 428 . Promissum. Affligetur malo, qui fidem facit pro extraneo

Oratio cordis et oris, duo altaria 105 . Immolatio 109 . Oratio pro armis 113, 114 . Sacrificium indesinens 133 . Plus ualet unus sanctus orando quam peccatores innumeri pręliando 137 . Altare 157 . Cum clamarent ad Dominum, suscitauit eis saluatorem 176, 177 . Peccata uincenda sunt quibus

in Euangelio quam in Lege 152 . Peccato nihil amarius 162 . Peccati regnum 163 . Peccatum occultum 168 . Perseuerantia. Hodie ualeo, sicut ualebam tunc 167 . Passio animi. Concupiscentia et ira 7 . Ramesse 143 . Equi et currus 163 . Passio Christi. Isaac

quam in Lege 152 . Peccato nihil amarius 162 . Peccati regnum 163 . Peccatum occultum 168 . Perseuerantia. Hodie ualeo, sicut ualebam tunc 167 . Passio animi. Concupiscentia et ira 7 . Ramesse 143 . Equi et currus 163 . Passio Christi. Isaac baiulat ligna 15,

coguntur. Ideo custodia circa eum maxima 311 .
Risus. Araneorum morsu alios ridendo, alios flendo mori 199 . VALERIVS MAXIMVS
Rex. Aut sapiens regnet aut rex sapiat 65 . Regum miseranda conditio. Cum rege uel rarissime uel iocundissime loquendum. Tyranni legibus dominantur

optime regum consuetudine utendum 86, 95 . Tulli et Seruii de regno contentio 90 . Ridere coram rege aut spuere nefas putant Persę 91 . Rex Ęthiopum pręcipua statutra ualidoque corpore 98 . Democratia utilior quam unius regnum. Creandi regis ratio 100 . Regis potentia 102 . Filiorum Darii contentio 123 .

Risus Sardonicus 339 . Heliogabalus incomposite ridens 439 . Philippus imperator nunquam risisse dicitur 444 . VALERIVS MAXIMVS
Religio. De religione, liber I, caput II.
Rex. Reges Numidarum nulli mortalium osculum ferebant, liber II, caput I. Anus pro Dionysii

Sensus. Odoris mali Ozollę dicti 171 . Visus acutissimi exemplum 106 . VALERIVS MAXIMVS
Sapientis est cędere potentiori 66 . EMILIVS PROBVS
Sapientię argumentum, quod nihil nisi ex eius

dans monita salutis uenit in suspicionem, quod non a Domino missus esset, sed persuasus ab aduersariis 179 . Spurcicies. Ventris onus depones extra castra et opperies humo 28 . Sepultura. Moyses sepultus in ualle terrę Moab: non cognouit homo sepulchrum eius usque in pręsentem diem 30 . Ebron, ante Cariatharbe, ibi inter Enachim Adam maximus situs est 33 . Thobias sepultus honorifice in Niniue iam centenarius

Simon, sacerdos magnus, suffulsit domum, corroborauit templum etc. 151 . Mundamini qui fertis uasa Domini 163 . De malis sacerdotibus. Speculatores eius cęci nescierunt. Vniuersi canes muti non ualentes latrare 164 . Quia stulte egerunt pastores et Dominum non quęsierunt, propterea non intellexerunt et omnis grex eorum dispersus est. Pastores multi demoliti sunt uineam meam, conculcauerunt partem meam etc.

aliis detrahit. Arrogantię quattuor species. Iustus superbus super atus est a peccatore humili XVIII. Facta est autem inter illos contentio, quis eorum uideretur maior. Corriguntur a Domino XXII. Secretum. Ioannes soluere corigiam calciamenti Domini non ualet, quia incarnationis mysterium nec ipse inuestigare sufficit, qui hanc per prophetę spiritum agnouit III. Iesus, cum legisset librum, ministro plicatum reddidit, quia non omnia omnibus dicenda, sed pro captu audientium IIII. Dum turbis loquitur

infantium est lac concupiscere IIII. Quęrebant Iesum apprehendere, et exiuit de manibus eorum X. Facies Lazari sudario tecta signat, quod in hac uita plenam cognitionem habere non possumus. Quod autem dicit: Soluite eum et sinite abire, hoc est quod post hanc uitam auferuntur ualamina, ut facie ad faciem uideamus Dominum XI. Discipulus recumbit in sinu Iesu, cui reuelantur archana sapientię Dei XIII. Ioseph discipulus Iesu occultus propter metum Iudeorum. Nicodemus quoque, qui uenit ad eum nocte XVIII. Suspitio. Maria Iesum

dumtaxat solitudine solaque animi totius in mentem solum conuersione rerum omn ium scientiam peperisse 391 . Semina scientiarum in homine 392 . Viri ingeniosiores sępenumero molles carne sunt, graciles, ualetudinarii etc. 401 . Aristoteles scribit: omnes in qualibet arte uiros ę excellentes melancholicos extitisse, siue tales nati fuerint, siue assidua meditatione tales euaserint

48 . Cur qui aliqua in arte ingenio pręstantes extiterunt, melancholicos fuisse constat 67 . Cur omnium animantium homo prudentissimus est. Qui minori sunt capite, prudentiores sunt. Cur seniores amplius mente ualemus, iuniores prius discimus 68 . Pręmia corporum certamini proposita, non sapientię animi, quia ipsa sibi pręmium 69 . Somnus. Qui nimis dormiunt, minus colore hilarantur quam qui se modice somno recreant

quam qui se modice somno recreant 31 . Cur inflexo corpore cubare melius est quam extento. Quare cum parte corporis dextra cubamus, somnus magis accedit 38 . Quare qui rigent maxime, dormire non ualent 39 . Quam ob rem qui grauiter et suauissime dormiunt, nihil somniant 69 . Senex. Cur qui loca ędita apertaque colunt, tardius senescunt, qui autem caua et palustria ocius

PROBLEMATA PLVTARCHI
Superbus. Marcum Crassum foenum in cornu habere dicebant 79 . Secretum. Deum in cuius tutela urbs est, nec quęrere nec nominare fas est. Valerius Soranus male perisse dicitur nomen huius dei efferre ausus 79 . Senex. Plato: Vbi senes imprudentes sint, adolescentes quoque turpissimos esse necesse est 77 . Suspicio. Circa Capitolium

Solis defectio Pericle nauigante 55 . Qui solis defectum prędixerat, a Dionysio argenti talento donatus est 74 . Suspicionem, ut auerteret in se conceptam, Valerius Publicola domum propriam demolitus est 26 . Cinna pro Cinna interemptus 58, 80 . Sspultura. Hannibal Marcellum honorifice sepeliri iussit 77 . Nicias

inuidia orta, quod senatui ad se uenienti non assurexerit 389 . Caligula se adorandum prębuit 414 . Domitianus deus et dominus appellari uoluit 426 . Sapor rex Valeriani tergo pro scabello usus equum ascensurus 445 . Secretum. Labrynthus 24 . Sanson reserato uxori secreto proditur 38 . Sphinx quęstiones proponens

accensis 444 . Suspicio. Egeus mortuum Theseum filium ratus ipse sibi mortem consciuit 34 . Ammonitę legatos uiolant, rati esse pro exploratoribus missos 51 . Valerius suspectus, quod domum in edito urbis loco fabricare coepisset 103 . Seruorum multitudo suspecta necatur 163 . Alexander deos hominesque suspectos habens 232 .

92 . Quid quis in sacrificio missali addidit 430 . Hecatombe qualis fuerit 443 . VALERIVS MAXIMVS
Sapiens. Grauiter dicta aut facta, liber VI, caput IIII. Sapienter dicta aut facta, liber VII, caput II. Bias: Ego, inquit, bona mea mecum porto. Plato tum demum beatum orbem terrarum futurum prędicauit, cum aut sapientes

te, an custodires mandata eius 26 . Non potuerunt filii Iuda delere Iebuseum etc. Tribus Ephraim non interfecerunt Chananeum in Gazer habitauitque inter eos 33 . Iudas habitatores uallis non potuit delere. Item alię tribus alios 34 . Angelus denunciat illos reseruatos in ruinam suam 35 . Ioas percussit Iudeos, interrupit murum Hierusa lem, spoliauit urbem, accepit obsides et reuersus

et uasa eius diripere, nisi alligauerit fortem? XII. Inimicus homo superseminauit zizania in medio tritici XIII. Nauicula iactabatur fluctibus absente Domino. Ascendente autem in nauicuiam cessauit uentus. Liberati a periculo adorant eum et confitentur. Petrus uidens uentum ualidum timuit, et cum coepisset mergi, clamauit ad Dominum. Tunc Iesus extendit manum et apprehendit cum XIIII. Si duo consenserint, id est spiritus et corpus, quodcunque petierint etc. XVIII. Si sciret paterfamilias,

Iesus statim post baptismum tentatur, ut scias etiam baptizatis imminere tentationes. Tria tella tentatoris: gulę, iactantię, ambitionis IIII. Paraliticus, id est torpore mentis pressus quęrit Iesum et prę turba cogitationum propius accedere non ualet. Per tectum autem infertur, id est ablato litterę uelamine ad notitiam peruenit Saluatoris inferentibus eum sacris doctoribus V. Orta tempestate excitandus est Domi nus, qui uentis et mari imperat VIII. Dedi uobis potestatem calcandi supra serpentes et scorpiones et

Res omnium preciosissima tempus. Nemo restituet annos. Tria uitę tempora: pręteritum, pręsene, futurum 79 . Nihil perpetuum 81 . De tempore quęstio. Cogita, quantum temporis tibi auferat mala ualitudo, occupatio quotidiana, publica, priuata, somnus 85 . Fluit tempus etc. 108 . Temporis fuga colligenda, iactura uitanda etc. 2 .

armorum quam temporum esse 252 . Germani nescierunt autumnum 347 . In Britannia noctes contractiores quam in Gallia 374 . VALERIVS MAXIMVS
Temperantia. De temperantia, liber IIII, caput I, III. Scipio et Lelius ad remittendum post labores animum Caietę et Laurenti littoribus conchulas et calculos lectitarunt; Sceuola pila lusit, aleis et

Vivendi genera tria post diluuium constituta inter homines, dixit Plato 230 . Qui in comune possident 297 . VALERIVS MAXIMVS
Victoria elatus sapientum consilio noluit acquiescere, et periit 66 . Captiuum potentem aut dimitte gratis aut omnino dele. Vtilitatis communis gratia priuatum odium deponas

49 . VENI, VIDI, VICI. Victoria elatus: Vbi nunc sunt Lacones, ait 80 . In uictorem insolentem exprobratio 85 . Vincere difficillimum est eo pugnę genere, quo plurimum ualet hostis 58 . Vincere uel mori 65 . Idem. Victor clemens 50 . Multi a paucis uicti 69 . Athenę captę sunt

regum sunt VII. Stola datur filio ad patrem reuertenti, id est amictus sapientię et doctrinę XV. Humilitas. Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum uerbum tuum. Quia respexit humilitatem ancillę suę. Deposuit potentes de sede et exaltauit humiles I. Omnis uallis implebitur. Cuius non sum dignus soluere corigiam calciamentorum eius III. Humilitatem ostendens Iesus pergebat ad seruum centurionis sanandum. Ambitionem deuitans ad reguli filium noluit ire. Non sum dignus, ut sub tectum meum intres VII.

Veritas. Discendi cupidum necesse est statim a pueritia ueritatem omnem summopere affectare 215 . Veritas profecto tum diis tum hominibus dux omnium est bonorum 285 . Validior quidem ueritas est quam falsum, cum ueritas esse sine falso possit, falsum absque ueritate consistere nequeat. Non enim falsum quicquam dicitur: nisi saltem uerum sit, illud esse falsum 339 . Super ueritatem nihil

uideant, proxima et exigua uident, alii e contra 15 . PROBLEMATA ARISTOTELIS
Visus. Quam ob causam, cum et senex et luscus per imbecillitatem parum oculis ualeant, alter proxime admouet, alter procul abducit 70 . Ventus. Cur uentus cecias solus nubes ad se ducere possit. Cur aquilones anniuersarii fiant, austri non fiant. Cur auster post pruinam spirare soleat. Cur procellę imbre

austrum cito aquilo spirat, post aquilonem non cito auster. Austri sicci febres inducunt 64 . Flatus futuri indicium 65 . Venatio. Cur flante Fauonio canes uestigia minus ualent comperire 63 . PROBLEMATA PLVTARCHI
Vaticinium. Metellus pontifex post Augustum mensem uetuit auspicari 77 . In

iurgio incessissent. Marcus Vectius ultimo supplicio affectus, quod transeunti per forum tribuno plebis uia non cęssisset 115 . Vsus. Laomedon in splenis morbo cursibus usus recuperata ualitudine cursu cum cęteris certasse dicitur et uicisse 85 . LACTANTIVS FIRMIANVS
Vaticinium. Prophetarum oracula inspicienda esse et quo tempore

ambitu circumdata ferarum uim ad uenatorium usum alentia. Ibi Alexander leonem prostrauit 226 . Humilis. Philopemenes apud hospitem incognitus ligna scidit 311 . VALERIVS MAXIMVS
Vaticinium. De ominibus, liber I, caput III. De prodigiis, caput IIII. Spurina Iulio Cęsari necem suam prędixit certissimo euentu, liber VIII, caput II. Hannibal regi Prusię, cum pręlium committere

Pauperes spirit u, qui iugo Domini colla subiecerunt 234 . Mitis et pauper 257 . Stulta mundi 266 . Humilitas bona et mala 305 . Vallis Achor 324 . Humilis timens Deum Dei templum est 327 . Ha, ha, ha, Domine Deus, ecce nescio loqui 333 . Nullam salutem

eas ut uitulos Lybani 340 . Et humiles spiritu saluabit 345 . Subditus esto Domino 348 . Asperge me isopo, et mundabor 359 . Et ualles abundabunt frumento 367 . Humiliatus sum, et saluauit me 410 . Ego autem humiliatus sum nimis 411 . Doce me iustificationes tuas 415 .

Martialis. Pius papa. Aureliano: CLXV milites. Mammes, puer septennis. Agapitus cum conuersis MMDXCVII. Anastasius. Priuatus episcopus. Timotheus presbiter. Porphirius. Antonino: Zepherinus papa. Aureliano: Hermes. Antonino Vero: [Aurelianus]. Valerianus. Victor et Stephana. Flacellus, puer decennis, Alexander episcopus et Herculanus. Aureliano: Andochius, Tyrsus et Felix. Herculanus. Antonino Pio: Ptolomeus et Lucius. Aureliano: Benignus presbiter. Venerandus. Antonino: Felicitas.

Rogatianus et Felicissimus. Germanus. Theopolus. Cęsarius et Vitalis. Amarantus. Triphon. Respicius et Nympha uirgo. Serapion. Faustus. Mercurius. Syrus. Cheramon episcopus. Philippus, imperator primus Christianus et Philippus, eius filius, Cęsar. Falnanus papa. Valerianus et Gallienus: Eugenia uirgo. XL martyres. Patroclus. Fructuosus episcopus. Augurius et Eulogius, diaconi. Perpetua, Felicitas et alii. Iouinus et Basileus, Marinus et Asterius. Lucius papa. Pontius diaconus. Priscus. Malchus. Alexander. Agabus et Secundus, episcop i.

Rogatianus, fratres. Andinus cum sociis. Vrbanus papa. Cantius. Cantianus et Cantianilla uirgo. Germani: Pamphilus sacerdos, Marcellinus presbiter et Petrus exorcista. Erasmus episcopus. Quirinus episcopus. Primus et Felicianus. Basilides. Cyrinus. Nabor. Nazarius. Ruffinus et Valerius. Vitus et Modestus. Crescentius. Marcus et Marcellinus fratres. Albanus. Luceia uirgo et Ancias, eius dominus. Lucina mater. Tranquillinus. Nicostratus. Claudius. Casterius. Victorinus. Symphorianus. Seuerus. Seuerianus. Simplicius. Carpophorus. Victor cum sociis Alexandro,

Symphorianus. Castorius atque Simplicius. IIII coronati: Seuerus, Seuerianus, Carpophorus et Victorinus. Theodorus. Tiberius. Modestus et Florentia. Mennas. Grisogonus. Ruffus cum familia sua. Adauctus cum aliis multis. Philetes, Hesichius, Pacomius, Theodorus episcopi. Valeriano Imperatore. Constantinus iunior, Constantius, Constans: sub Constantino Melchiades papa, Proiectus episcopus. Sub Constantio Paulus episco pus. Sub Constantino Arriano Vigilius episcopus, Eustatius e piscopus, Felix Secundus papa, Eusebius episcopus, Paulinus episcopus

eius filia, uirgo. XL martyres. Ianuarius et Pelagia. Theodorus. Aspasius prętor: Amos. Emerentiana. Maxentius: Dorothea uirgo. Porphirius cum CC militibus. Catherina uirgo. Iustina regina. Augusto: Gabinus presbiter. Almachio prętore: Tiburtius, Valerianus, Maximus. Sapore, Persarum rege: Symeon, Seleucię archiepiscopus et sexdecim milia militum. Anastasio: Sigismundus, rex Britannię. Theodorico, Longobardorum rege: Ioannes papa. Symacus. Boetius. Archadio: Innocentius papa.

Archadio: Innocentius papa. ROMANI IMPERATORES QVI PERSECVTI SVNT ECCLESIAM QVIQVE SVB SINGVLIS MARTYRES FACTI Claudio imperante martyres: Dionysius papa. Prisca uirgo. Marius et Martha cum filiis Audifax et Abacuch. Valentinus presbiter. Ducenti sexaginta duo martyres. Quirinus. [Felix Primus papa.] Cyprianus episcopus. Iustina uirgo. XLVI milites. Cyrilla uirgo. Cęsarius et Iulianus. Felix presbiter. Eusebius monachus.

Pagatus. Alcybiades. Antonino Vero et Aurelio Commodo imperantibus: Alexander et Caius. Carpus episcopus et Papyrius [episcopus] diaconus. Epipodius. Alexander cum aliis duodequinquaginta. Photinus episcopus. Blandina uirgo et duodequinquaginta uiri. Pius papa. Valerianus. Commodo imperante: Policarpus episcopus cum discipulis XII. Apollonius senator. Eleuterius papa. Victor papa. Iulius senator. Antonius. Eusebius. Vincentius. Peregrinus et Romanus. Cecilia uirgo sub Marco Aurelio et

Thebei milites, legio. Sergius et Bacchus. Iustina uirgo. Doninus, Cassius et Florentinus cum aliis septem. Geron dux et duodeuiginti militibus. Demetrius. Fidentius episcopus. Romanus et Esichius. Maximus presbiter. [Germanus]. Valeriano et Gallieno: Eugenia uirgo. XL martyres Romani. Patroclus. Fructuosus episcopus. Augurius et Eulogius, diaconi. Iouinus et Basileus. Marinus et Asterius. Lucius papa. Perpetua et Felicitas et alii. Pontius diaconus. Fontius episcopus. Felix presbiter. Rosina et Secunda,

Anolinus cum sociis. Vrbanus papa. Cantius, Cantianus et Cantianilla uirgo, germani. Pamphilus sacerdos. Marcelinus presbiter et Petrus exorcista. Quirinus episcopus. Artemius. Canidida. Paulina filia, uirgo. Primus et Felicianus. Basilides. Cyrinus. Nabor. Nazarius. Ruffinus et Valerius. Vitus. Modestus et Crescentia. Marcus et Marcellinus, fratres. Albanus. Lucina mulier. Tranquillinus. Nicostratus. Claudius. Castorius. Victorinus. Symphorianus. Seuerus. Simplicius. Carpophorus. Faustinus et Beatrix. Theodora cum tribus filiis. Tiburtius. Chromatius cum

Heryna uirgo. Ianuarius et Pelagia. Theodorus. Marco Antonio et Lucio Aurelio: Germanicus. Aspasio prętore: Agnes uirgo. Emerentiana uirgo. Augusto: Gabinus presbiter. Iustiniano: plurimi episcopi. Almachio prętore: Tiburtius, Valerianus et Maximus. Sapore. Persarum rege: Symeon, Seleucię archiepiscopus. Anastasio: Sygismundus, Britannię rex. Theodorico, Longobardorum rege: Ioannes papa. Symachus et Boetius, uiri doctissimi. Constantio:

ipso poemate constabit. Sed longiore videor mihi praefatione usus quam cum districtissimo principe deceat, satis superque felicem desideri; eventum habiturus si vel in solo legendo carmine quicquam tibi succisivi temporis dabit. Valeatur quam diutissime sibi ac rei publicae suae serenitas tua, cuius felicissimo nomini totum me devoveo. Patavii, millesimo CCCCLXXXII, pridie Idus Decembris.

se cognoscit verti, praesagia fati
1.140  prodita dat pietas et mens sibi conscia fraudis.
1.141  Interea firmat populos atque oppida cingit
1.142  turribus et longo circumdat moenia vallo
1.143  et veteres retegit fossas et flumina terris
1.144  immittit: ducit sparsas per prata paludes
1.145  ignarus iustae nil posse obsistere causae.

margine: Seu longinqua loquor: testis Prunetica uirgo / Mirificis ciuis tranat ab urbe modis
1.5.67  Nam quid Iulaeos memorem migrasse penates?
1.5.68   Haec ualeant libris sacra profana meis!
1.5.69  Sic etiam illa libens longinquis uenit ab oris,
1.5.70   Praesenti ut nobis auxilietur ope,

rerum discrimine, nobis
1.5.114   Concilies Superos, officiosa manus,
1.5.115  Tutelaeque uicem dextra praestantior omni,
1.5.116   Et ualli, et clypei munus obire uelis.
1.5.117  Sic longum nobis, sic consule, nostra nec unquam
1.5.118   Moenia diuina destituantur ope,

separat isthmos aquas,
1.22.3  Praeclusit Rhacusa uias molimine tanto
1.22.4  Ne sua barbaricus proterat arua furor.
1.22.5  Nec modo uallata est bimaris peninsula Stagni,
1.22.6  Sed minus expositas inuolat hostis aquas.

bonus artifex auaris:
1.24.3  Nam discedere quos cupit facetus,
1.24.4  Vltro gratuitos rogando nummos
1.24.5  Vrbanis salibus facit ualere. 25.
1.25.1  Diues sordidus ut procul facessat,
1.25.2  Aeris pondera

opibus, graues, onustos,
1.27.2  Sed parcos nimis, aridos, tenaces
1.27.3  Vis euadere, mutuum memento
1.27.4  Aes deposcere: protinus ualebunt. 28. Ad Nicolaum Araneum
1.28.1  Rector honoratus te iudice nuncupor Vrbis,

uetitum mensis apposuere merum,
1.31.7  Indigenam iussi et proprium potare Lyaeum
1.31.8  Externi latices lege uetante cadi.
1.31.9  Minoae ualeant sortes: hic ebria si qua est,
1.31.10  Sistat et externo larua sepulta mero. 32. In eandem

2.2.93  O dirum examen populi, ferale, nefandum!
2.2.94  Vilior atque infra Barabam est cui machina caeli
2.2.95  Non unum collata pilum pensare ualebit.
2.2.96  Progenies recutita, ferox, temeraria, nescis
2.2.97  Sit quanti Christus, cuius uel fimbria pluris
2.2.98  Omnibus est

oculos mihi criminis huius
3.2.48   Effodiam, tanti semina prima mali,
3.2.49  Siue ueneficiis purgabile pectus amaris:
3.2.50   Vt ualeam, quae non tetra uenena bibam? 3.
3.3.1  Si qua impacatos fluctus experta carina est,

ex uero quod prius omen erat.
3.5.7  Nunc ego sum felix, tam me langoris acerbi
3.5.8   Dedecet et mortis poenituisse meae.
3.5.9  Ipsa ualetudo grata est mihi, munere cuius
3.5.10   Est mihi peccandi copia facta minor.
3.5.11  Ergo mori lucrum est, nec corpus inutile damnem;

salute gerat. 10
3.13.11  Hoc omnes signo et prora pendemus ab una,
3.13.12   Crux omnes terras classis et una tegit.
3.13.13  Hoc orbis uallo, hoc praecluditur obice rerum,
3.13.14   Adnixa est humeris terra fretumque tuis.
3.13.15  Quid Superos igitur pro te, Grimane, precemur,

28b.
3.28.2.1  Cum nos corporeo, Mari, baratro
3.28.2.2  Tardant noxia membra plus amare
3.28.2.3  Quam cognosse uel eloqui ualemus,
3.28.2.4  Et plus expedit et minus fatigat
3.28.2.5  Immensum colere omnium parentem
3.28.2.6  Quam primordia

3.
4.3.1  Liber eram et placida securus pace fruebar:
4.3.2   Nunc mihi, Libertas, pacis amica, uale!
4.3.3  Scilicet incauto mihi raetia caeca tetendit
4.3.4   Meque improuisa casse fefellit Amor.
4.3.5  Nec me irretiri satis est,

4.3.35  Nec nisi uesano quaeres fomenta dolori
4.3.36   Cum tibi deciderint nomina magna, miser!
4.3.37  Armorumque acies et Martia bella ualebunt:
4.3.38   Fulmineosque ignes et mea bella canes.
4.3.39  Sero quid sit Amor iam te didicisse pigebit,
4.3.40   Flauia cum uires

4.3.44   Iam tibi seruatus gloria maior ero!
4.3.45  Vlterius ne me, tantis ne perde sagittis:
4.3.46   Vt ualeam, ductor magne, ualebo tuus!«
4.3.47  Ille autem: »Haud nostro morieris uulnere, uates:
4.3.48   Imperio liber sospes et esto meo.

4.3.44   Iam tibi seruatus gloria maior ero!
4.3.45  Vlterius ne me, tantis ne perde sagittis:
4.3.46   Vt ualeam, ductor magne, ualebo tuus!«
4.3.47  Ille autem: »Haud nostro morieris uulnere, uates:
4.3.48   Imperio liber sospes et esto meo.
4.3.49  Illa sed,

4.4.49  Parce tuo uati, uultu saeuire uenusto
4.4.50   Desine; uisceribus, Flauia, parce meis!
4.4.51  Scilicet haeroum laudes regumque ualebunt,
4.4.52   Proelia totque ducum uendicat unus Amor,
4.4.53  Neue ferocis equi ferientes inguina Parthos,
4.4.54   Tristia nec duri

4.4.53  Neue ferocis equi ferientes inguina Parthos,
4.4.54   Tristia nec duri pocula Massagethae,
4.4.55  Neue canam stratos Phlaegraea ualle Gigantes,
4.4.56   Saeua nec igniferi taela trisulca Iouis.
4.4.57   Attenuata lyra est, fortes fugere cothurni,

4.11.42   Aestiferi latrant sicca nec ora Canis,
4.11.43  Sed uer perpetuum est, glaciemque ignorat et aestum,
4.11.44   Et Zephyris fruitur uallis amoena suis.
4.11.45  Haec foelix igitur, nimios quicunque per aestus
4.11.46   Dulce susurrantis frigora captat aquae,
4.11.47  Nec

4.12.22   Nectare pampineo, dulcis Hyache, leuas!
4.12.23  Tu nimio sanas obnoxia corda dolori
4.12.24   Atque aegras mentes, Bacche, ualere facis!
4.12.25  Muneribus perfusa tuis ergastula rident
4.12.26   Et dura uinctum compede seruitium.
4.12.27  Corpora et assiduo

4.23.13  Coccyti soboles, soror Megęrae,
4.23.14   Instarque Eumenidum comata et hydris
4.23.15  Armata et face: non tamen ualebit
4.23.16  Sufferre una homines deosque pestis.
4.23.17  Ergo nunc Cereremque Liberumque
4.23.18  Atque omnes Veneres

salutem Pollicitus sum mea persica locutura, quae muta ad te uenerunt. En, loquuntur ultro, et quod admonent, cupiunt persuadere ut exemplo suo tuis ignibus consulas. Vale!
4.24.2.1   Quae sunt in patrio uenena caelo,
4.24.2.2  Hic

5.1.43  Non illam terrae, non interualla profundi
5.1.44   Aut saeclum mutare potest, quae stirpe perenni
5.1.45  Aeternoque adamante riget. Si ualle Promethei
5.1.46  Figar inaccessa, calidis si pascar harenis
5.1.47  Aethiopum conuiua Iouis, seu lumine fesso
5.1.48  Insignes

5.4.187   Nectare, lactandisque bonis nutricula solers
5.4.188  Nec claris ingrata uiris. Cunabula laudum
5.4.189  Sed ualeant et uisa tibi collactea uirtus.
5.4.190  Post cunas mox qualis eras, tibi proxima caepit
5.4.191  Quale rudimentum quaque indole floruit aetas?

5.4.277  Figere, contentus solo praeuertere cursu
5.4.278  Montis inaccessi rupes imperuia nec te
5.4.279  Fossa retardauit praeceps et concaua uallis
5.4.280  Transmittenda leui saltu, nec si qua fuerunt
5.4.281  Obuia, suspensas strinxerunt gramina plantas.
5.4.282  Non imber

5.4.356  Sed qualem primis te sensit Hetruscus in armis
5.4.357  Pontificis Calabrique ducis socia arma sequutum,
5.4.358  Consiliis quantum ualeas, Vrsine, uel armis,
5.4.359  Hostiles nouere manus, nanque agmine iuncto
5.4.360  Regia Pontificisque simul conflata potestas

longisque iubarum
5.4.433  Crinibus ornatas animare industrior alas?
5.4.434  Quisue catenatas equitum peditumque catheruas?
5.4.435  Quae ualeant acies cuneos acuisse feroces,
5.4.436  Cornua quae deceant, quaeque ordine prima feratur,
5.4.437  Quae postrema manus, quid dextra in fronte locari

in hostes,
5.4.445  Quam tonat horrendum clypeo, quam fulminat armis!
5.4.446  Non Alpes te mille iugis arcere ruentem,
5.4.447  Non ualidae turres, non muri adamante rigentes,
5.4.448  Non uallum, non castra queant. Tu Pelion Ossae
5.4.449  Erueres, uel si qua polos noua machina surgat

5.4.455   Atque hostis nudare dolos, quis cautior unquam?
5.4.456  Insidias caelare suas quae collibus apta est,
5.4.457  Quae campis acies, quae uallis idonea fraudi,
5.4.458  Quo tibi sint faciles aditus, imperuia quo sint
5.4.459  Hostibus atque inopina tuis loca, singula belli

6.3.171  Quod Tanaim Nilumque interiacet atque Britannos
6.3.172   Et Gangem, Eoum littus ad usque patet,
6.3.173  Hoc sibi deuictum est; nec uallo Caucasus horrens,
6.3.174   Nec fuit Occeanus, picte Britanne, tuus,
6.3.175  Subiecitque suis opulentum fascibus Indum

6.4.46   Damnaque transmissę longa repende morae,
6.4.47  Et desiderium per scripta reciproca nostrum
6.4.48   Compenses crebra, Paulle, salute! Vale! 5. Ad Laurentem Alterium
6.5.1   Parce tui, Laurens, culpare silentia uatis

6.5.50   Scribere dignatus quisquis amicus erat,
6.5.51  Nec tibi uicino rescribere turpe sodali
6.5.52   Inque uicem alternum reddere iure: »Vale!« 6. Ad sodales
6.6.1  Si nunc Cymmeriis agam tenebris

6.8.48   Eloquiique notat uerba diserta tui,
6.8.49  Hoc munus mandare uelis, clarissime uatum,
6.8.50   Et saltem externo pollice scribe: »Vale!« 9. Epitaphium Rogoni
6.9.1  Cur uixi et morior felix? Hinc disce, uiator,

6.20.12   Post obitum cuius me superesse nefas.
6.20.13  Plura locuturo praemortua linguaque uoxque
6.20.14   Defit in extremo murmure: Roma, uale! 21. In eundem
6.21.1  Orphaeis animata modis ut saxa fuerunt,
6.21.2   Sic ego

6.31.6   Esse Palestinis aemula parque iugis
6.31.7  Quae memor et gratus uestigia sancta propagat
6.31.8   Sorgius, Illyricum littus ad usque ualens. 32.
6.32.1  Heu merula infeelix, modulamine prodita dulci,

6.38.7  Et quouis melior Bono: meretur
6.38.8   Et uincit proauos. Sed ille sentit
6.38.9  Quantumcunque Bono haud ualere multum,
6.38.10  Si non optimus hunc Bonum fouebit
6.38.11  Princeps ut Deus. Hoc iubar serenum
6.38.12  Dum desiderat Aelius,

7.5.2  Defendas populum arduosque montes
7.5.3  Et fluctus maris hostibus profanis
7.5.4  Occlude insuperabilisque ualli
7.5.5  Nos munimine munias tuisque
7.5.6  Armis, numinis et pauore tanti
7.5.7  Arma hostilia dissipa

7.16.7  Sed trullam atque leuem crepitum meientis amici
7.16.8   Infamat uitiis anxia cura suis,
7.16.9  Quae tibi, Cymmeria quamuis in ualle cubares,
7.16.10   Cymmeria somnum carpere ualle uetent.
7.16.11  Frustra igitur latebram mutes et mille recessus,

7.16.8   Infamat uitiis anxia cura suis,
7.16.9  Quae tibi, Cymmeria quamuis in ualle cubares,
7.16.10   Cymmeria somnum carpere ualle uetent.
7.16.11  Frustra igitur latebram mutes et mille recessus,
7.16.12   Molliat et lectum pluma supina tuum,
7.16.13  Et

mente sat est.
7.45.5  Nec sonet ore tenus sophos, aut ars rhetoris; in me
7.45.6   Agnoscat mores pagina sancta suos.
7.45.7  Phoebe, uale, ualeant Musae; pia numina Christi
7.45.8   Sin canitis, Musae, numina uestra sequor. 46.

sat est.
7.45.5  Nec sonet ore tenus sophos, aut ars rhetoris; in me
7.45.6   Agnoscat mores pagina sancta suos.
7.45.7  Phoebe, uale, ualeant Musae; pia numina Christi
7.45.8   Sin canitis, Musae, numina uestra sequor. 46.

sit, et uere sis Fidelis et re et nomine; et thesauros sacrarum scripturarum ad alias bonas literas, quas habes, adiunge. Vt cum lampadibus, quas habes, etiam oleum habeas, quod ex sacris exprimitur eloquiis, et cum prudentibus Virginibus computeris et ut accipiaris a Domino. Vale Felix in Domino, et pro nobis ora. Sibenici M. CCCC. LXXXVII. Pridie Idus Ianuarias Cassandra Fidellis. / Ambrosio Miches Excellentissimo Docto Salutem Dicit

obseruo. Manda igitur, impera filiae Cassandrae: iussa capessere filiae erit. Quod me usque ad sidera extollis, minime mirandum est: paterno enim officio functum fuisse cognoui. Filiam literarum studiis incitatam laudibus inflammas: ecquid autem filiola mea? inquies. Semper quidem, sed me laudes incenderunt. Quare tibi ingentes ago gratias meque paterno amore diligas oro. Vale. Venetiis Kl. Kalendas Maias Anno Salutis M. CCCC. LXXXVII.

a tua peto humanitate, magis devotionem hominis religiosi quam elegantem limationem magisque nostram erga te venerationem quam rhetoricorum pompam verborum consyderes et ponderes. Valeat Magnificentia tua, cui me plurime commendo. AD ANTONIUM CALVUM PATRITIUM VENETUM PRAETOREM SIBENICENSEM
Praetor

Laesus et duro tolerans in orbe
20  Mille pericla.
Tertium caeli veniens theatrum
Raptus archanam videt ipse lucem,
Lingua mortalis resonare numquam
Rite valebit.
25  Ter deum carnis stimulo rogavit,
Carnis ut flammam perimat furentem,
Sed satis Paulo fuerat dolenti
Gratia caelsa.
Ensifer fortis fideique magnus

nigro sitibus colore
Aethyopumque.
Civitas Nabar nimium decora
Funditus novit sacra nunciantis,
Vidit et dotes nimium stupendas
Numine dante.
Credidit signis validis Egyppus,
Credidit coniunx meritis beatis,
Credidit natus superis in auris
Ipse revivens.
Porro designans hominem volantem
Visio narrat veluti prophetae,

senio trementi,
Vix suis sese pedibus gubernans
Sacra senectus.
Praevio Symon graditur bacillo
Spiritus sacri radio nitescens,
15  Porro qui vires validas ministrat
Sensibus aegris.
Nunciat forti senior vigore
Virginis natum, crucis et patiblum
Atque surgentis tremulo triumphos
20  Nunciat ore.
Barbarae

5  Ut salus rerum, dominus Redemptor
Dexteram patris tenuit potentem
Imperans orbi, meruit Thadaeum
Abgarus aeger.
Abgarus regno dominans Edessae
10  Scripserat Iesu, validis micanti
Usque miraclis tribuerat altam
Porro salutem:
"Christe, tu rerum dominus, Tonantis
Filius signo vario coruscans,
15  Namque Iudaei tibi sed minantur

et vir prudens apud Senecam: Quamcumque fortunam acceperit, aliquid ex illa memoriale efficiet. Tua iterum feliciter valeat humanitas, cui me etiam atque etiam facio commendatum. Ex aedibus nostris Sibenici anno salutis 1487, IIIIo Nonas Ianuarias.

dulce videre decus.
O domus Aoniae, domus o preclara caterve,
O qui monstratus saepius a digito,
Gorgi Priole, tibi meritas, celeberrime doctor,
10   Persolvo grates, carmina si qua valent.
Me cunctis notus voluisti reddere notum.
Novit sic paucos Scipio: notus erat.
Hic mihi Mecenas et clarus Pollio fuit,
Annue tu Veneti gloria magna chori.

Phocion aut Salustiana Salustius perstrinctione. Cum ergo patriae debeamus, patriae fines et dulcia scripsimus arva.(2) Perlegat magnificentia tua, et foeliciter valeat praestantia tua, cui me commendo vehementissime. GEORGII SISGOREI

Danubius Ptolomeus Ptolomeus alia descriptione hanc conterminat regionem. Et Ruffus Sextus Ruffus Sextus scribit Illyriam habere plurimas provincias: Noricorum duas, Pannoniorum duas, Valeriam, Saviam, b) b) corr. ex: Suaviam Dalmatiam et Myssiam, et Dacorum duas. Et Virgilius Virgilius noster (6) regna Liburnorum commemorat. Et Suetonius Suetonius in vita Tiberii,

Et in nuptiarum die choreas ducentes quaedam cantant epithalamia, epithalamia qualia nec Catullus Catullus nec Claudianus Claudianus cecinisse fuit auditus. Petulans deinde iuventus cupidinibusque capta voce valens amatorium carmen amatorium carmen tale noctu decantat, quale vix cultus Tibullus Tibullus aut blandus Propertius Propertius aut lascivus Lichoridis Gallus dicteria aut Lesbya