Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: IUdE.* Your search found 2711 occurrences
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 1-2711:1. Pop Dukljanin. Regnum Slavorum, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] die quo oravit beatus Vladimirus quasi sine veneno serpentes usque in hodiernum diem. Interea misit imperator nuncios Vladimiro regi, ut cum omnibus qui cum eo erant de monte descenderet sed rex non acqirievit. Iuppanus autem eiusdem loci Iudae traditori similis effectus misit ad imperatorem dicens: Domine, si tuae placet magnitudini, ego tibi tradam regem , cui remisit imperator: Si hoc agere praevales ditatum te scies a me, et magnificum valde . Tunc rex
2. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] laycali instantie dicens, quod electio non est celebranda precipitanter et cum secularium tumultu, sed matura deliberatione fratrum et relligiosorum uirorum. Sed layci suo more in iurgia prorumpentes conabantur hec a clericis per uiolentiam extorquere. Verum dimisso conuentu comes Ricardus, Murgia iudex et ceteri de consilio abeuntes ad cameram ecclesie per uim acceperunt bullam capituli, conniuente eis Fusco presbytero cum tribus aut quatuor nequitie sotiis et asportantes eam conscripserunt litteras sub nomine capituli, bullantes eas falso miserunt duos ex nobilibus, qui se procuratores
3. Toma Arhiđakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] talis electio nullius erat ualoris, cum foret in maximum oprobrium ecclesie attemptata. Sed hi, qui pestifero adhuc inuidie ulcere tabescebant, non putabant archidiaconum iustitie zelo moueri, sed credebant, quod ad se rem traheret et adhuc electionis preterite spei sibi fiducia superesset. Tunc iudex Murgia, Fuscus presbyter et ceteri, quos praue intentionis uexabat inscitia, concitantes populum ceperunt urgere archidiaconum, ut ipsemet personaliter ad ducendum electum proficisci deberet. Archidiacono ergo, licet displiceret electi persona et maxime false electionis processus, ne quia
4. Anonymus. Obsidio Iadrensis, versio... [page 38 | Paragraph | SubSect | Section] corpore eos priuauerunt eorumque gazas abstulerunt Iadramque transfretauerunt. In quos Iadertini non iudicium promulgantes de tanto et horribili scelere per ipsos homicidas perpetrato, sed etiam rei veritate res predatas in publico foro consenserunt venumdari. Sed iustissimus Iudex digna vltione in ipsos homicidas presignauit, quod aliqui morte carceris, aliqui ictu mucronis, aliqui suffocatione maris et aliqui iniqua et pestilentiali nece interierunt. Et ex quo homo a via rectitudinis sic recedit, tanto diuinum ab eo prolongatur
5. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 18 | Paragraph | SubSect | Section] Stephani abbatis Sanctae Luciae de Besca. Instrumentum procurationis scripsit magister Bandinus senior.
6. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 31 | Paragraph | SubSect | Section] Christi, in palatio praedictae communitatis, coram pluribus nobilibus Sibenicensibus, fecimus pacem inter ser Stephanum Dragani et ser Paulum Petrovich.
7. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
8. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section] 228. AD LIBROS SUOS
9. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section] corpora fonte lavas,
10. Nikola Modruški. Nauicula Petri, versio electronica [Paragraph | Section] electionis meruit appellari? Π de Paulo not. lector A2 in marg. Quanta se enumerat propter nomen Christi tormenta passum, in laboribus plurimis, in carceribus plurimis abundantius, in plagis supra modum, in mortibus frequenter: A Iudaeis, inquit, quinquies quadragenas una minus accepi, ter uirgis caesus sum, semel lapidatus sum. Ter naufragium pertuli; et alia pluraque mala quae enumerat. Aut princeps apostolorum Petrus ceterique discipuli et amici Domini quantas calamitates, quantas tribulationes, quanta tormenta ac
11. Nikola Modruški. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] mortuus sepeliatur. Interim neque lauantur, neque uinum aut cibum nisi uilem sumunt, neque uestibus utuntur splendidis atque id triginta diebus quidam agunt, alii quadraginta, nonnulli et septuaginta. Laceratio uero uestium et alius Iudaeorum luctus nota sunt. Haec uero cuncta ideo fiunt quod quidam putant rem se gratam et acceptam mortuis suis facturos si eos grauius luxerint. Alii quadam muliebri superstitione adducti Deo se facilius
12. Marulić, Marko. Carmina Latina, versio electronica [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
13. Marulić, Marko. Carmina Latina, versio electronica [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section] est anno a Dominica passione XLVII.
Mattheus
14. Marulić, Marko. Carmina Latina, versio electronica [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section] terra simulachra iacebant,
15. Marulić, Marko. Carmina Latina, versio electronica [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section] XLVII.
Matthias
16. Marulić, Marko. Carmina Latina, versio electronica [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
Matthias
17. Marulić, Marko. Carmina Latina, versio electronica [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
18. Marulić, Marko. Carmina Latina, versio electronica [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section] a Dominica passione XLVII.
Paulus
19. Marulić, Marko. Carmina Latina, versio electronica [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section] in agnum,
20. Marulić, Marko. Carmina Latina, versio electronica [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section] hęc Barnabas Cypri docet et Salaminis
21. Šižgorić, Juraj;... . Elegiarum et carminum libri tres,... [Paragraph | SubSect | Section]
22. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_8 | Paragraph | SubSect | Section] Filii
Festum, festiuitas
Finis
23. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_9 | Paragraph | SubSect | Section] Iracundia
Incertum
Hierusalem
Iuramentum
Infamia
Hypocrita
Impatientia
Importunus
Inobediens
Iudicium
Iudei
24. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_29 | Paragraph | SubSect | Section] dedit 62 . Populus Israel rege Achab uictis Moabitis agrum eorum optimum lapidibus repleuerunt, ligna, fructus succiderunt. In transmigratione Babylonis relicti tantum agricolę 69 . Ozias, Amasię filius, rex Iudę agriculturę deditus 80 . Iob: Si aduersum me terra mea clamat etc. 106 . Non oderis laboriosa opera er rusticationem creatam a Domino 142 . Sationes uirides
25. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_30 | Paragraph | SubSect | Section] In illa die exaudiam cęlos et illi terram; terra exaudiet triticum et
26. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_32 | Paragraph | SubSect | Section] Corruent fulcientes Ęgyptum et destruetur superbia imperii 190 . Contra Idumeos quia fuerunt auxilio Chaldeis in euersione Hierusalem 192 . Ab hoste uexati implorant auxilium Iudę 219 . Iudę cum Thimoteo pugnanti apparent duo equites ipsum protegentes et in hostem iaculantes. Iterum cum Lysia bellaturo apparet eques amictu candido pręcedens exercitum 218 . Vidit Iudas in somnis
27. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_32 | Paragraph | SubSect | Section] Ęgyptum et destruetur superbia imperii 190 . Contra Idumeos quia fuerunt auxilio Chaldeis in euersione Hierusalem 192 . Ab hoste uexati implorant auxilium Iudę 219 . Iudę cum Thimoteo pugnanti apparent duo equites ipsum protegentes et in hostem iaculantes. Iterum cum Lysia bellaturo apparet eques amictu candido pręcedens exercitum 218 . Vidit Iudas in somnis Hieremiam sibi porrigentem gladium in quo deiecturus
28. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_40 | Paragraph | SubSect | Section] 226 .
Menelaus accusatus e turri iussu regis pręcipitatur 228 .
Nicanor, cum diligeret Iudam, suspectus regi iubetur eum comprehendere; accusatus enim
erat apud regem.
Alchimus sacerdos accusat Iudeos seditionis coram rege 229 .
29. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_47 | Paragraph | SubSect | Section] Lazarus et mendicus et ulceribus plenus XVI.
30. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] Quisque nobis proximus est 308 .
Charitatis opera 309 .
Aquillarum amor in pullos 329 .
31. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_94 | Paragraph | SubSect | Section] iniqui 130 . Iudices eius lupi uespere, non relinquentes mane 142 . Auaritia rectorum Ecclesię 147 . Qui diligunt munera 192 . Iudeis et Romanis nihil auarius 193 . Exactores 197 . Rapina pauperis in domibus nostris 197 . Veh qui coniungitis domum ad domum 200 .
32. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_96 | Paragraph | SubSect | Section] In apostolis reliquię populi 190 . Et restituam iudices tuos, ut fuerunt prius 192 . Montes et colles 193 . Reliquię sunt apostoli et qui ex Iudeis per eos crediderunt 198 . Nubes prophetę uel apostoli 199 . Lucas, Matheus, Ioannes 204 . Signa legem in discipulis meis 209 .
33. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_96 | Paragraph | SubSect | Section] legem in discipulis meis 209 . Beniamin lupus rapex 216 . Apostoli per orbem prędicantes 217 . Paulus nauigans 217 . Reliquię Iudeorum. Oliuę XIIII 222 . Iudas 230 . Apostoli contra hereticos 235 . Duę oliuę, id est Paulus et Barnabas 237 . Craterę
34. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_101 | Paragraph | SubSect | Section] Antichristus contra Deum. Oratio contra Antichristum 326 .
Contra Antichristum 326 .
Aquilo 387 .
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
35. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_101 | Paragraph | SubSect | Section]
36. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_102 | Paragraph | SubSect | Section] 66 .
EVSEBIVS DE PRĘPARATIONE EVANGELICA
37. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_121 | Paragraph | SubSect | Section] quis renatus fuerit denuo, non potest uidere regnum Dei. Nisi quis renatus fuerit
ex aqua et spiritu, non potest introire in regnum Dei. Quod baptisma non potest repeti.
Augustinus. Quomodo natiuitas spiritalis carnali comparetur. Figurę: Heliseus eduxit de
aqua, ferrum. Iudei mare Rubrum transierunt. Naaman Syrus in Iordane purgatus est. Erat
Ioannes baptizans in Ennon iuxta Salim, qui aquę multę erant illic
38. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_121 | Paragraph | SubSect | Section] hic Spiritus Sancti V. Natatoria Syloe in qua cęcus uisum recepit signat baptisma per quod genus humanum a natiuitate cęcum illuminatur IX. Abiit iterum trans Iordanem, ubi erat Ioannes baptizans, et mansit illic, id est transiit de Iudea ad baptizatos ex gentibus X. Iam uos mundi estis propter sermonem, quem locutus sum uobis. Augustinus: Accedit uerbum ad aquę elementum et fit sacramentum. Vnde ista tanta uis aquę, ut corpus tangat et cor abluatur, nisi faciente uerbo, non quia dicitur,
39. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_121 | Paragraph | SubSect | Section]
SANCTVS PAVLVS AD ROMANOS
40. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_123 | Paragraph | SubSect | Section] XIII.
41. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_137 | Paragraph | SubSect | Section] 426 .
42. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] Paulus Persę regi sucubuisset, nisi Sulpicius Gallus territum lunę defectu
exercitum de syderis ratione disputando metu liberasset, liber VIII,
cap. II.
43. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_141 | Paragraph | SubSect | Section] Quod honestum, id utile 143 . Nihil mali agendum etiamsi omnes lateat 144 . Virum bonum esse, qui prosit quibus possit, nemini noceat. Nihil utile quod iniustum. Fimbria iudex. Marco Lutatio Pinthię, ęquiti Romano sane honesto, iudex fuit, cum is sponsionem fecisset, ni uir bonus esset 154 . Dignus quicum in tenebris mices 155 . Vir bonus 156 .
44. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_141 | Paragraph | SubSect | Section] 143 . Nihil mali agendum etiamsi omnes lateat 144 . Virum bonum esse, qui prosit quibus possit, nemini noceat. Nihil utile quod iniustum. Fimbria iudex. Marco Lutatio Pinthię, ęquiti Romano sane honesto, iudex fuit, cum is sponsionem fecisset, ni uir bonus esset 154 . Dignus quicum in tenebris mices 155 . Vir bonus 156 . Quod honestum sit, id solum bonum esse
45. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_145 | Paragraph | SubSect | Section]
46. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_149 | Paragraph | SubSect | Section]
Vnguentum pro benedictione 422 .
Benedicat te Dominus ex Syon, qui fęcit celum et terram 424.
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
47. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_149 | Paragraph | SubSect | Section] necem passus 121 .
48. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_164 | Paragraph | SubSect | Section] Chaldeis 162 . Vnusquisque se a proximo suo custodiat 169 . Non sedi in concilio ludentium 171 . Verbum Domini ad Hieremiam ne communicet Iudeis, quia abstulit ab eis Dominus pacem, / Quid paleis ad triticum, dicit Dominus 173 . Si exieris ad principes regis Babylonis, uiues; si non exieris, tradetur ciuitas et succendetur 178 .
49. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] Raphael admonuit Thobiam reuertentem, ut domum ingressus prius Deum adoraret quam parentes salutaret 92 . Thobias monet filium ac nepotes, ut semper faciant quę placita sunt Deo 93 . Neminem Iudeis resistere potuisse, nisi cum Deum reliquissent 94 . Magnus es, Domine; qui timent te, magni erunt apud te per omnia 97 . Iob surgens diluculo offerebat pro filiis holocausta
50. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_168 | Paragraph | SubSect | Section] Ego autem in Domino gaudebo, et exultabo in Deo Iesu meo 210 .
Et orietur uobis timentibus nomen meum sol iustitię, et sanitas in pennis eius 217 .
Matathias sacerdos zelatus legem Dei, Iudeum idolis immolantem occidit, et illum simul
qui ab Antiocho missus talia imperabat aramque idoli destruxit 217 .
51. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_168 | Paragraph | SubSect | Section] 28 .
De eodem 33 .
Neemias, princeps in terra Iuda, annis XII pensionem, quę ducibus debebatur, non
exegit, quia attenuatus erat populus 86 .
Cyrus dimisit Iudeos; iuuit ut ędificent templum; uasa quę transtulerat
Nabuchodonosor, restituit 88 .
Multo minora exigeris a Deo quam meretur iniquitas tua 103 .
Innocenter se habens erga bonos.
52. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_170 | Paragraph | SubSect | Section] Ioram fratres suos occidit gladio; ipse percussus a Domino alui profluuio consumptus est 78 . Filii Israel crudelitatis coarguti ab Obed propheta restituerunt captiuos 80 . Aman, ut Iudeos deleret de regno Persarum promisit regi X talenta, sed quod in eos cogitarat, ipsi accidit. In Iudeorum enim gratiam cum suis omnibus deletus est et cum his qui ei fauebant 98 . Artaxerxes iusserat omnes Iudeos in regno suo una die
53. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_170 | Paragraph | SubSect | Section] 78 . Filii Israel crudelitatis coarguti ab Obed propheta restituerunt captiuos 80 . Aman, ut Iudeos deleret de regno Persarum promisit regi X talenta, sed quod in eos cogitarat, ipsi accidit. In Iudeorum enim gratiam cum suis omnibus deletus est et cum his qui ei fauebant 98 . Artaxerxes iusserat omnes Iudeos in regno suo una die perdere 100 . Qui tollit ab amico suo misericordiam, timorem Domini
54. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_170 | Paragraph | SubSect | Section] Aman, ut Iudeos deleret de regno Persarum promisit regi X talenta, sed quod in eos cogitarat, ipsi accidit. In Iudeorum enim gratiam cum suis omnibus deletus est et cum his qui ei fauebant 98 . Artaxerxes iusserat omnes Iudeos in regno suo una die perdere 100 . Qui tollit ab amico suo misericordiam, timorem Domini dereliquit 102 . Impius fuisti erga proximos tuos, nec misertus es pauperis; propterea circumdatus es laqueis
55. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_170 | Paragraph | SubSect | Section] uanagloriam uisitabo 153 . Medorum crudelitas nec argentum nec aurum quęrens, sed sagittis interficiens paruulos 154 . Deiectio Babylonis propter impietatem 161 . Iudei immolantes paruulos. Impietas et iniquitas 164 . odificauerunt excelsa Tophet, quę est in ualle filii Ennon, ut incenderent filios suos et filias suas igni etc. 169 .
56. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_171 | Paragraph | SubSect | Section] De Sedechia ut supra 181 . Manus mulierum misericordium coxerunt filios suos cogente fame 182 . Impietas Sedechię regis. Ciuitas effundens sanguinem in medio sui. Item de crudelitate Iudeorum. Item: Pupillum et uiduam contristauerunt 189 . Filios quos genuerunt mihi, obtulerunt idolis ad deuorandum. Ve ciuitati sanguinum etc. 189 . Filia Osee prophetę, cuius nomen Absque
57. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_171 | Paragraph | SubSect | Section] 214 . Et erunt omnes superbi et omnes facientes impietatem stipula. Antiochi impietas super Hierusalem 217 . Iason desęuit in ciues; inde fugiens peregre periit et sepultura caruit. Antiochus in Iudeos 226 . Capta ciuitate Calphin duce Iuda interfectorum sanguis adiacentis stagni infecit aquas 220. Cibi potusque parcitas. Ne carnem cum sanguine comedas 2 . Agar in deserto
58. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_175 | Paragraph | SubSect | Section] epulis regiis 106 . Daniel: Diebus trium ebdomadarum panem desiderabilem non comedi, et caro et uinum non introierunt in os meum 199 . Daniel in lacu leonum esurit, et Abachuc propheta per angelum de Iudea in Babylonem delatus pulmentum, quod messoribus coxerat, ei obtulit 201 . Sanctificate ieiunium, et iterum 204 . Cum ieiunaretis et plangeretis etc., nunquid ieiunastis mihi
59. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_175 | Paragraph | SubSect | Section] ad comedendum 210 .
60. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_176 | Paragraph | SubSect | Section] Israel 63 .
Achior credidit Deo Israel, et circumcisus est 96 .
Iuda saluabitur.
61. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_177 | Paragraph | SubSect | Section] multarum. Claudi diripient rapinam etc. 158 . Tunc aperientur oculi cęcorum, et aures surdorum patebunt. De Hierusalem exibunt reliquię et saluatio de monte Syon 159 . De conuersione Iudeorum et gentium, et eorum pręmio 161 . Reuertere ad me, quoniam redemi te 161 . Me insulę expectabunt, et brachium meum sustinebunt 162 . De conuersis a diuersis
62. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_179 | Paragraph | SubSect | Section] ad munitionem uincti spei. Sibilabo eis, et congregabo illos, quia redemi eos; et muitiplicabo eos etc. 214 . In omni terra partes duę dispergentur et deficient; et tertia pars relinquetur in ea. Duę partes sunt Iudei et gentiles, tertia uero Christiani etc. de conuersione omnium in fine; qui reliqui fuerint, conuertentur 215 . Reuertimini ad me, et reuertar ad uos 216 . Mittam uobis Heliam
63. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_182 | Paragraph | SubSect | Section] eius in confessione.
64. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] impleatur domus mea XIIII. Filius, cum prodegisset bona et esuriret, reuersus est ad patrem, et accepit stolam, annulum, calciamenta, uitulum, id est baptismum, fidei uinculum, euangelizandi potestatem et sumendi eucharistiam. Inuidit frater maior, id est Iudeus etc. XV. Gentiles signati per Lazarum pauperem XVI. Cęcus secus uiam clamans ad Iesum XVIIII. Zacheus pusillus sicomorum ascendens ut uideat Iesum. Pullus ab apostolis solutus et adductus ad Iesum
65. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] Disce autem qualiter decet edere corpus Christi, in memoriam scilicet obedientię Christi usque ad mortem. Item quid operatur in nobis sanguis Christi? Quare uinum aqua miscetur? Quare primo datur panis? Quid significet fractio panis? Filium hominis tradit, non Iudeis, sed peccatoribus membris suis, qui ad mensam Domini indignus accedit XXII. Mulieres ualde diluculo accedunt ad monumentum. Et tu discussis uitiorum tenebris ad Domini corpus accedas, cum odore
66. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_192 | Paragraph | SubSect | Section] est, alii: Nequaquam, sed similis est eius etc. IX. Et alias oues habeo, quę non sunt de hoc ouili; et illas oportet me adducere, et uocem meam audient, et fiet unum ouile et unus pastor X. Ieeus declinans Iudeos abiit iuxta desertum, quia uerbum illis relictis uenit ad gentes XI. Quidem gentiles rogauerunt Philippum dicentes: Volumus Iesum uidere. Philippus, dicit Andreę, rursum uterque Iesu. Et ego, si exaltatus fuero a terra, omnia traham ad me ipsum.
67. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_193 | Paragraph | SubSect | Section] Qui manducat me, et ipse uiuet propter me etc. VI. Post bucellam introiuit in Iudam Sathanas. Qui enim indigne manducat et bibit, iudicium sibi manducat et bibit, non diiudicans corpus Domini XIII. Consolatio, Multi autem ex Iudeis uenerant ad Martham et Mariam, ut consolarentur eas de fratre suo XI. Circumcisio propter tres causas data etc. Moyses dedit uobis circumcisionem, non quia ex Moyse est, sed ex patribus, et in sabbato circumciditis hominem etc.
68. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
69. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_197 | Paragraph | SubSect | Section] genui in uinculis, Onesimo, qui
tibi aliquando inutilis fuit, nunc autem et mihi et tibi utilis etc. I.
70. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_198 | Paragraph | SubSect | Section] COLOSSENSES: In quo, scilicet Christo, et circumcisi estis circumcisione non
manufacta etc. II.
71. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] 412 . Caligulę feritas 414 . Neronis in matrem 418 . Vitelius dixit optime olere cęsum hostem, sed multo suauius ciuem 421 . Iudei Gręcos Romanosque, qui Cyrenis erant, ex prouiso aggressi ad CCXX milia hominum trucidant 428 . Comodi sęuitia 433 . Antoninus
72. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_227 | Paragraph | SubSect | Section] COMMENTARIORVM HIERONYMI
73. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] Misericordias et miserationes facite 161 . Expectat Dominus, ut misereatur nostri 259 . Christi clementia in delendo peccata 279. 280 . Christus dolens Iudeorum incredulitatem 287 . Misericordia Dei 288 . Misericors et iustus 293 . Misericordia 298. 299 . Misericordię Dauid
74. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_229 | Paragraph | SubSect | Section] 315 .
Circumcisio secundo in Galgalis 69 .
Circumcisio uaria 110 .
Circumcisio emundatio, pręputium uitium 338 .
Circumcisio Iudeis cum gentilibus communis 346 .
75. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] est quasi hortus uoluptatis et paradisus Dei 91 . Ad uocem Domini suscitantur mortui 92 . Conuerso peccatore spoliatur diabolus 285 . Offeram tibi bonos cum hyrcis, Iudeos cum gentibus 368 . Dixit Dominus: Ex Basan conuertam. Venient legati ex Ęgypto, othiopia pręueniet manus eius Deo 370 . Et dominabitur a mari usque ad mare 373 .
76. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] 425 .
Confitebor tibi, Domine, in toto corde meo 426 .
Ad excusandas excusationes in peccatis 427 .
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
77. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_237 | Paragraph | SubSect | Section] Asahel pernicitate pręstans 55 .
Consilium iuuenum 71 .
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
78. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_248 | Paragraph | SubSect | Section] Michol sterilitate damnatur, quia irrisit Dauid ludentem ante archam Domini 50 . Pueri XLII qui deridebant Heliseum a duobus ursis lacerati sunt 62 . Sanabalath et Thobię dicteria in Iudeos, cum reędificarent Hierusalem 85 . Thobias, cum irrideretur de operibus piis, econtra dicebat his promereri uitam ęternam 90 . Anna uxor exprobrat ei spem uanam et elemosinas eius non prospere cessisse
79. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_255 | Paragraph | SubSect | Section] clamantium ad Deum 95 . Dolor et exclamatio subita Vagaonis et Assyriorum uiso Olophernis trunco 96 . Iudith defunctam luxit populus diebus septem 97 . Dolor Mardochei et Iudeorum apud Persas, cum edictum regis exisset delendi eos 98 . Iob quoque nunciis calamitatis exceptis scidisse dicitur uestimenta sua, et tonso capite corruisse in terram 101 . Verba mea dolore sunt plena
80. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_264 | Paragraph | SubSect | Section] Dominus 173 . Vt facta est terra eorum in desolationem a facie irę columbę, id est Dei 174 . Ipse Dominus creauit terram et quę in ea sunt, et dat eam cui uult 174 . Ego sum iudex et testis, dicit Dominus 175 . O Israel, quam magna est domus Dei, et ingens locus possessionis eius. Magnus est, et non habet finem, excelsus et immensus. Adinuenit omnem uiam disciplinę 183 . De uanitate
81. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_276 | Paragraph | SubSect | Section] eum tangere, quia uirtus de illo
exibat et sanabat omnes VI. Suscitauit uiduę filium VII.
IOANNES
82. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_282 | Paragraph | SubSect | Section] diebus XL. Assumptus est in cęlum. Sic ueniet
quemadmodum uidistis eum euntem in cęlum I. Prophetię de Christo allegatę a Petro
83. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_282 | Paragraph | SubSect | Section] Paulus confundit Iudeos affirmans Christum esse Iesum VIIII.
Paulus in synagoga docet impleri Scripturas in Christo. In Ariopago dicit se reperisse in
eorum ara scriptum: Ignoto Deo. Quem ergo ignorant, hunc se prędicare etc. XVII. Apollo Iudeus
euangelizans Iesum Iudeos reuincebat ostendens Christum esse Iesum in Scripturis testatum
XVIII. Christus Iesus in Lege a prophetis promissus XXVIII.
84. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_282 | Paragraph | SubSect | Section] Iudeos affirmans Christum esse Iesum VIIII.
Paulus in synagoga docet impleri Scripturas in Christo. In Ariopago dicit se reperisse in
eorum ara scriptum: Ignoto Deo. Quem ergo ignorant, hunc se prędicare etc. XVII. Apollo Iudeus
euangelizans Iesum Iudeos reuincebat ostendens Christum esse Iesum in Scripturis testatum
XVIII. Christus Iesus in Lege a prophetis promissus XXVIII.
85. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] Pater et Filius 345 .
Deus timendus 347. Deus ubique 364 .
Sancta Trinitas 365 .
Deus ad inanimata locutus 371 .
Ego sum iudex et testis, dicit Dominus 373 .
Qui est 380 .
86. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_326 | Paragraph | SubSect | Section] Da mihi intellectum, et scrutabor legem tuam 415 .
87. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_332 | Paragraph | SubSect | Section] in uelamento carnis assumptę 396 . Aduentus Filii nomen Patris est. Redemptor. Ascensio Domini iterum 398 . In Iudeos, qui dicunt Dominum nostrum non esse Christum, eo quod non sit unctus unguento regali 400 . Docuit apostolos. Resurrexit 400 . Christi aduentus petitur: memento nostri, Domine, in beneplacito populi
88. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
89. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_334 | Paragraph | SubSect | Section] Christus
liberator 380 .
Saluator. Deus salutum nostrarum 384 .
Christus Deus et homo 385 .
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
90. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_334 | Paragraph | SubSect | Section] natus est Dominus, descriptio facta sub Cirino 158 .
De Christo ait: Fuit uir iisdem temporibus, si uirum illum licet
nominare 159 .
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
91. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_334 | Paragraph | SubSect | Section] De Christo ait: Fuit uir iisdem temporibus, si uirum illum licet
nominare 159 .
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
92. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_337 | Paragraph | SubSect | Section] Incarnatio 74 . Christu s liberator 76 . Isaac figura Christi 126 . Benedictio Isaac ad Christum pertinens 127 . Benedictio Iudę in Christo qui est de tribu Iuda. Iesus Naue 128 . Promissiones ad Dauid impletę in Christo. Descensus ad inferna 134 . Ad Christum et Ecclesiam pertinentia 135 .
93. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Pater fons 123 .
Sancta Trinitas 130 .
In Deo passio 133 .
Dii gentium 142 .
Sancta Trinitas apud Iudeos 149 .
Depositum Dei anima et corpus. Christus et Spiritus Sanctus et ratio 58 .
94. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_340 | Paragraph | SubSect | Section] 172 .
Lux mundi 174 .
Opera. Dei magna et parua 175 .
Christus rex regum 179 .
Christus descendit sicut pluuia in uellus, id est in Iudeos, et sicut stilicidia
stilantia super terram, id est super reliquas gentes 181 .
HIGINVS
95. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_344 | Paragraph | SubSect | Section] homines absentes pręsentes facit.
BIBLIA
96. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] CI 118 .
De reparatione Ecclesię.
97. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_354 | Paragraph | SubSect | Section] Idem ex Virgine dant ei principium. Lucę I. Dominus leproso dixit: Volo curare. Hoc contra Photinum V. Photinus purum hominem dixit. Ioannis VI. Iudeorum pharisei et saducei. Matthei XVI. Iulianus tollit peccatum originale. Marci IX. Idem uitanda esse sepulchra dixit. Lucę XI. Martion etc. ut supra Hebion. Matthei I. Martion et Manicheus Vetus
98. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_366 | Paragraph | SubSect | Section] Dominus illuminat cęcos 300 . Domus orationis 300 . Domus orationis 303 . Mons sanctus. Regnum Dei. 306 . Quę deserta erant in Iudeis, ędificant in Ecclesiam 309 . De Syon egredietur lex et uerbum Domini de Hierusalem 313 . Suges lac gentium et mamilla regum lactaberis. Portę uirtutibus cęlatę. Plantatio Dei. Vinea Sorech
99. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_366 | Paragraph | SubSect | Section] synagoga 353 . Domus Dei 364 . Ciuitas in excelso ędificata 375 . Ascendamus in Syon ad Dominum 375 . Ecclesia Christi primum ex Iudeis. odificatur ciuitas a Domino, a turre Ananehel 378 . Homines et iumenta reducti in Ecclesiam 381 . Heretici. Filii Ephraim intendentes et mittentes arcum 13 . Fames
100. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_367 | Paragraph | SubSect | Section] 162 . Persecutio 162 . Vera Hierusalem. Quicquid de Hierusalem et templo dicitur, spiritaliter ad Ecclesiam referri potest 163. 164 . Septem mulieres. Ecclesia de Iudeis et gentibus. Vrbs Dei 165 . Persecutio 168 . Lybanus. Templum 169 . Assumpsi mihi duas uirgas 170 . Persecutores inebriati
101. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] Salomonis templo pręstantius. Ciuitas Dei 107 . Ecclesia uirgo dicitu r, synagoga uidua et repudiata 112 . Ecclesia pręsens 113 . Ecclesię latior possessio quam olim in Iudea. Ciuitas Dei. Adonaissa, id est Dominus ibidem 122 . Supra petram fundata 143 . Fundamentum in farinę satis tribus 157 . Sagena ex omni genere piscium
102. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_374 | Paragraph | SubSect | Section] Qui Filium Patre minorem esse asserunt 434 .
Ad faciendam uindictam in nationibus. Et nobiles eorum in manicis ferreis 435 .
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
103. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_374 | Paragraph | SubSect | Section]
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
104. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_374 | Paragraph | SubSect | Section] 139 .
Heresis. Sectę quattuor apud Iudeos 158 .
Ecclesia. Desolatio templi a Dauide prędicta 107 .
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
105. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_384 | Paragraph | SubSect | Section] Vniuersa ęque ueniunt bono et malo, malis aliquando bene, et bonis male 134 . Iam hiems transiit, imber abiit. Surge, ueni etc. 135 . Montes ultra Iordanem, de quorum speculis cernitur terra Iudę. Sponsus ait se pręparasse bona ab amicis comedenda. LX reginę sunt patres descendentes ab Abraham, concubinę a Noe usque ad Abraham. Foecunditas regeneratorum per baptismum 136 . In prosperis humilis. Orant se transferri ad cęlos.
106. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_389 | Paragraph | SubSect | Section] saluabitur. Qui fiduciam habet mei, hęreditabit terram, et possidebit montem sanctum meum. Viri misericordię colliguntur, et non est qui intelligat. Creaui fructum labiorum pacem, id est confitentium me; pacem ei qui longe est et pacem ei qui prope, id est tum gentili tum Iudeo 164 . Circuite uias Hierusalem etc., id est paucos inuenietis facientes iudicium et quęrentes fidem. Domine, oculi tui respiciunt fidem 168 . Non glorietur sapiens in sapientia sua nec
107. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_390 | Paragraph | SubSect | Section] harena maris, et dicetur eis: Filii Dei uiuentis 201 . Iezrael, id est fideles 202 . Ephraim uitula docta diligere trituram, et ego transiui super pulchritudinem colli eius. De fide Iudę 203 . Rami Lybani, id est fideles Christi 204 . Germinauerunt speciosa deserti; lignum attulit fructum suum. Omnis qui inuocauerit nomen meum, saluus erit 204 .
108. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] 216 .
Symon abstulit immundicias 223 .
Machabeus templum et ciuitatem expiauit etc. 227 .
Rasias sibi ipsi mortem consciuit, ne ad gentilitatem compelleretur. Iudei minus
solliciti pro uxoribus, filiis ac fratribus quam pro periculo ciuitatis et templi 229 .
Fortis. Sanson leonem manibus discerpsit 38 .
Volens ligatus a
109. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_392 | Paragraph | SubSect | Section] omnium sicut nigredo ollę 209 . Seminastis multum, et intulistis parum etc. ob negligentiam templi ędificandi 211 . Fames in Syon obsidente Antiocho, quia annus septimus erat. Post obitum Iudę fames in terra Israel 220 . Filii 128 . Filius malus. Filius 128 . Filii. Filius insipiens. Filius malus bis. Filii iustorum 130 .
110. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] Nolite lugere, dies sanctificatus est Domino; comedite etc. Festum
teabernaculorum.Dedicatio muri Hierusalem 87 .
Egerunt scenophegiam. FestumPhase 89 .
Dies uictorię Iudith celebris apud Iudeos 97 .
Dies qua a cęde cessatum est, cum Iudei accepta auctoritate a rege Assuero uindicarunt
contra inimicos suos solennis habitus. Dies Phurim, id est sortium 99 .
Pro festo tubarum.
teabernaculorum.Dedicatio muri Hierusalem 87 .
Egerunt scenophegiam. FestumPhase 89 .
Dies uictorię Iudith celebris apud Iudeos 97 .
Dies qua a cęde cessatum est, cum Iudei accepta auctoritate a rege Assuero uindicarunt
contra inimicos suos solennis habitus. Dies Phurim, id est sortium 99 .
Pro festo tubarum.
217 .
Festum dedicationis altaris 218 .
Festum scenophegię. Festum quod dicitur Dies ignis 224 .
Apollonius captata occasione sabbato aggressus Iudeos occidit 226 .
Iudei, cum fugientem hostem persequerentur, superueniente sabbato quieuerunt 227 .
Finis 128 .
Finis.Finis. Finis 128 .
Festum dedicationis altaris 218 .
Festum scenophegię. Festum quod dicitur Dies ignis 224 .
Apollonius captata occasione sabbato aggressus Iudeos occidit 226 .
Iudei, cum fugientem hostem persequerentur, superueniente sabbato quieuerunt 227 .
Finis 128 .
Finis.Finis. Finis 128 .
confusus fuerit VIII.
Omnia possibilia credenti. Fides primo introductoria, deinde perfecta IX. Cęco in uia
sanato dicitur: Vade, fides tua te saluum fecit X. Habete fidem Dei etc. Quod montes
transferre poterit, qui non hęsitauerit XI. Tunc qui in Iudea sunt fugiant ad montes, id est
fideles ad culmen uirtutum, quia fides sine operibus mortua est XIII. Mulier cum alabastro
est ecclesiastica fides quę dicit: Nardus mea dedit odorem suum. Domus impleta odore cęlum et
terra est XIIII. Qui crediderit, et baptizatus fuerit,
homo in sabbato, ut non soluatur lex Moysi, mihi indignamini quia
totum hominem sanum feci in sabbato VII. Sabbatum obseruare spiritaliter est non habere
peccatum. Dicitur enim: Opus seruile in eo non facietis. Qui autem facit peccatum, seruus est
peccati VIII. Inter Pasca Iudeorum et nostruin quid intersit
XI.
PAVLVS AD ROMANOS
Cum autem Christus apparuerit, uita nostra, tunc et uos apparebitis cum
ipso in gloria
Fides dubia.
in Cornutum 353 .
Fides Pomponii capti et saucii 360 .
Veteranorum erga Cęsarem fides 387 .
Pompeius fidem seruat inimico 392 .
Iudei Cęsaris statuam inferri templo non sunt passi 413 .
Fideles persequi Traianus desiit apologeticis libellis permotus 429 .
Crux in cęlo Constantino apparuit 454 .
225 .
EX PRIMA COMMENTARIORVM
Lybani. Ebrietas 38 .
Anima credens habet sponsum Dominum uirginalem 40 .
Fides diffusa 44 .
Qui inuocant nomen Domini 45 .
Qui de Iudeis crediderunt, uocantur reliquię 45 .
Pregnantes Galaad 81 .
Conuersi festinarunt ad Christum 101 .
Christus queritur de raritate fidelium
Gentes non omnes simul crediturę. Christiani 283 .
Qui sequimini iustitiam et quęritis Dominum 290 .
Beta cocta, beta semicocta 293 .
Raritas credentium ex Iudeis 296 .
Fidelis quid significet 201 .
Fide appropinquamus Deo 301 .
Filius Abraham 310 .
Aurum et argentum
Iuxta litteram stare non potest 310 .
Filii et filię 313 .
Patris meritum suffragatur filio 334 .
Festiuitates tuas celebra non in uino et epulis, ut carnei Iudei existimant,
sed in spiritalibus deliciis et uoluptate torrentis 114 .
Aggei, id est
festa celebrantes 145 .
Festum azimorum Phase, pentecostes, tubarum, propiciacionis et
et uoluptate torrentis 114 .
Aggei, id est
festa celebrantes 145 .
Festum azimorum Phase, pentecostes, tubarum, propiciacionis et
tabernaculorum. Scenophegia. Tria festa Iudeorum 151 .
Tabernaculorttm 178 .
Pasca non passionem signat, sed transitum 281 .
Sabbatum custodiendum 302 .
Sabbati obseruatio
Labia mea laudabunt te, Domine 366 .
Ibi lętabuntur in id ipsum 367 .
Exultent in conspectu Dei et delectentur in lętitia 369 .
Et ędificabuntur ciuitates Iudę, id est animę sanctorum 371 .
Et inhabitabunt ibi 372 .
Prosperitas impiorum 373 .
Sanctis bene in nouissimis. In portis filię Syon
Adorate Filium, ne irascatur Pater 321 .
Incredulos percutit, fideles benedicit 321 .
In misericordi a tua introibo in domum tuam 322 .
Perfidia Iudeorum salus fuit credentium. Confitebor Domino 324 .
Multiplicatio credentium 327 .
Generatio iusta 328 .
Et posuit immaculatam uiam meam, id est fidem
uultum suum super nos. Via, quia per Filium uenitur ad Patrem 368 .
Fidei prędicatio ubique 372 .
Filius regis, populus fidelis 372 .
Confitebuntur tibi, Deus. Notus in Iudea primum, deinde in omnem terram 374 .
Non erit in te Deus recens 380 .
Fides nostra per apostolorum sanguinem probatur 382 .
Noua pręferuntur ueteribus
in fide 401 .
Et duxit eos in uiam rectam 402 .
Et posuit sicut oues familias 403 .
Consumatum est cor eius 408 .
Facta est Iudea sanctificatio eius 409 .
Sed nos qui uiuimus benedicimus Domino 410 .
Quia mandatis tuis credidi 416 .
Anima fidelis ciuitas regis 421 .
Quia mandatis tuis credidi 416 .
Anima fidelis ciuitas regis 421 .
De fructu uentris tui ponam super sedem tuam 422 .
Noe maior filius Iudei, minor gentiles. Fideles uestiunt Christum et uestiuntur ab eo 422 .
Montes Syon 423 .
Omnes leuant manus, sed non in sancta nisi fideles 424 .
Et cantent in uiis
158 .
Pasca, Hebraice Phase, non a passione, sed a transitu 176 .
Sabbatum et circumcisio in signum data sunt ueri sabbati et uerę circumcisionis 58 .
Dies quos obseruant Iudei 204 .
Pasca. Pentecoste. Scenophegia 380 .
Canebant tuba his tribus festis, et nos pręcipue ter canimus, id est resurgendo in
Christo, remissionem accipiendo, innouando domum pectoris nostri post
Impii felicitas breuis. Delectabuntur in multitudine pacis 348 .
Hęreditabunt terram. Inhabita in sęculum sęculi 349 .
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
filios 43 .
Caius filiam sibi esse dixit cum Ioue communem 168 .
Festum. Herodis ludi quinquennales 137 .
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
Fideles saluantur 153 .
Lapides uiui 156 .
Gabaonitę fides sine operibus 158 .
Raab 159 .
Iudeus in occulto, id est Christianus 161 .
Iesus cępit omnem terram, qui ex omni terra collegit credentes 164 .
Filius Orientis 180 .
pater noster, redemptor noster, a sęculo nomen tuum. Inuenerunt qui non quęsierunt me. Seruos suos uocabit nomine alio, id est Christianos 166.
Prophetat pastores futuros
et fideles inter gentes 176.
Gentium conuersio 187.
Siccaui lignum uiride, id est Iudeos, et frondem feci lignum aridum, id est gentes 188.
Terra illa inculta facta est ut hortus uoluptatis etc. 192.
Et dicam non populo meo: Populus meus es tu. Et ipse dicet: Deus meus es tu 202.
In die illa congregabo claudicantem 208.
De conuersione
166.
Facti filii Abraham 169.
Inserti in radicem bonę oliuę. Cęcitas ex parte facta est domui Israel, donec intraret plenitudo gentium 171.
Desertum 177.
Magnum nomen Domini in gentibus 181,182.
Secundi accipiunt hęreditatem, non primogeniti 189.
Iudeis succedunt gentiles. Plenitudo gentium 201.
Leuabit signum in nationibus 202.
Iudeis non credentibus gentiles crediderunt 204.
Cęcitas ex parte facta est etc. 204.
Abietes et cedri Lybani principes gentium 219.
Damascus 236.
est domui Israel, donec intraret plenitudo gentium 171.
Desertum 177.
Magnum nomen Domini in gentibus 181,182.
Secundi accipiunt hęreditatem, non primogeniti 189.
Iudeis succedunt gentiles. Plenitudo gentium 201.
Leuabit signum in nationibus 202.
Iudeis non credentibus gentiles crediderunt 204.
Cęcitas ex parte facta est etc. 204.
Abietes et cedri Lybani principes gentium 219.
Damascus 236.
Conuersi 237.
Ciuitas gentium timebit te 247.
Lybanus refertur ad gentiles 257.
timebit te 247.
Lybanus refertur ad gentiles 257.
Confugient gentes multę ad Dominum. Desertum 272.
A Christo mansuefacti. Populus pauper et tenuis 275.
Suscitantur ab aquilone, ut credant in eum qui uenit ab ortu 276.
Insulę 277.
Deus non solum Iudeorum Dominus, sed etiam gentium 283.
Persecutio 289.
Nos sumus et gens et tribus Domini 291.
Conuertimini ad me ab extremis terrę, et salui eritis. Beati qui non uiderunt et crediderunt 295.
Dabit impios pro sepultura 296.
In ipso gentes sperabunt 297.
captiuis indulgentiam 315.
A facie tua gentes mouebuntur 320.
Quibus non est nunciatum de eo audient 322,331.
Esurientes impleuit bonis, et diuites dimisit inanes 325.
Gentium conuersio 328.
Gentium peccata deleta 355.
Nos filii Abraham, non Iudei 366.
Gentiles cęci, Iudei claudi 375.
Ephraim gentes. Gentium uocatio. Et erit spes nouissimis tuis 376.
EX SECVNDA COMMENTARIORVM
Gloria. Qui de sanctitate morum superbiunt 19.
A facie tua gentes mouebuntur 320.
Quibus non est nunciatum de eo audient 322,331.
Esurientes impleuit bonis, et diuites dimisit inanes 325.
Gentium conuersio 328.
Gentium peccata deleta 355.
Nos filii Abraham, non Iudei 366.
Gentiles cęci, Iudei claudi 375.
Ephraim gentes. Gentium uocatio. Et erit spes nouissimis tuis 376.
EX SECVNDA COMMENTARIORVM
Gloria. Qui de sanctitate morum superbiunt 19.
Recedite polluti, clamauerunt eis 20.
56.
Magnum est nomen meum in gentibus 62.
Deserta et inaquosa* Populus congregatus ex gentibus 94.
Gentiles 116.
Aquę mortuę quę aquis templi uiuificantur. Mare mortuum 119.
Emoroissa gentium typus 150.
Niniue. Regina Sabba 156.
Recedit de Iudea, uenit in desertum locum, sequuntur turbę 159.
Filia mea male a demonio uexatur 161.
Erunt primi nouissimi et nouissimi primi 167.
Duo filii 169.
Gentilium populus non erat in uiis, sed in exitibus uiarum 170.
Emerunt agrum figuli in sepulturam
170.
Emerunt agrum figuli in sepulturam peregrinorum 179.
Symon portans crucem 180.
Galilea 181.
Populus gentilis pessimus. Emoroissa 185.
Sydon 186.
Demoniacus ab infantia, quem Dominus sanauit 186.
Pullus ligatus 187.
Vinea aufertur Iudeis et datur gentibus 187.
Centurio confitetur 190.
Vocatio gentium. Gentes cohęredes Christo. Hęreditas nostra Dominus 225.
Chanaan immutatus 286.
Familia 291.
Tempus spargendi lapides et tempus colligendi 293.
Melior est canis uiuus super leonem
et fugit 409.
Laudate Dominum omnes gentes 411.
Inuenimus eum in campis siluę 422.
Iacob et Israel 424.
Et dedit terra eorum hęreditatem 425.
Christiani. Pulli coruorum, id est filii gentilium 432.
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
Gula. Concupiscentię sepulchra 25.
Quid Hircanus responderit conuiuis, qui ante eum ossa carnium posuerant, uolentes illum uoracitatis notare 109.
Alexander crapula periit 120.
Gratus Dauid erga Ionatam 57.
Erga Berzelaum 65.
nemini facit iniuriam 78.
Iniustitia. Iniustum est plus auferre quam de quo lis fuit 78.
Iniusta ne parentibus quidem concedenda 82.
Pecuniam pro iniustitia promittentes fuge, ne corrumparis 92.
Aequa nolenti concedere extorquenda sunt 58.
Iudex aut iudicet aut ne sit 13.
Iudex non est deprecandus 39.
Iudex non nisi accusatos iudicet 42.
Reos absoluit nec legem uiolauit eam ad tempus antiquando 62.
Iudicis arbitri iudicium 85.
Parcite subiectis, debellate superbos 92.
Iniustum est plus auferre quam de quo lis fuit 78.
Iniusta ne parentibus quidem concedenda 82.
Pecuniam pro iniustitia promittentes fuge, ne corrumparis 92.
Aequa nolenti concedere extorquenda sunt 58.
Iudex aut iudicet aut ne sit 13.
Iudex non est deprecandus 39.
Iudex non nisi accusatos iudicet 42.
Reos absoluit nec legem uiolauit eam ad tempus antiquando 62.
Iudicis arbitri iudicium 85.
Parcite subiectis, debellate superbos 92.
Mater accusato filio ait: Nate, aut
quam de quo lis fuit 78.
Iniusta ne parentibus quidem concedenda 82.
Pecuniam pro iniustitia promittentes fuge, ne corrumparis 92.
Aequa nolenti concedere extorquenda sunt 58.
Iudex aut iudicet aut ne sit 13.
Iudex non est deprecandus 39.
Iudex non nisi accusatos iudicet 42.
Reos absoluit nec legem uiolauit eam ad tempus antiquando 62.
Iudicis arbitri iudicium 85.
Parcite subiectis, debellate superbos 92.
Mater accusato filio ait: Nate, aut crimine aut uita te absolue 99.
MELLA IN GEOGRAPHIA
Imprudens. Quibus ignis ignotus fuit, amplectebantur, donec noceret 57.
bona non solum coram Deo, sed etiam coram omnibus hominibus 197.
Infernus. Penę inferni et purgatorii 315.
Hypochrita bene loquitur, et male uiuit 302.
BIBLIA
Iudex. Moyses Hietro suadente causas maiores cognoscendas sibi reseruauit, minores autem delegauit tribunis, centurionibus, quinquagenariis, decanis 12.
De iudicio 13.
Iuste iudica 17.
Peccanti peregrino sicut et ciui ęquum iudicium sit 18.
61.
Iosaphat constituit iudices pręcipiens, ut iuste iudicarent 78.
Causam quam nesciebam diligentissime inuestigabam 106.
De iniquis iudicibus. Psalmus LVII 113.
Contra iniquos iudices inuocat iustitiam Dei. Psalmus LXXXI 116.
Malum aliquis iudicans bonum. Iudex iniquus munera accipiens 130.
Abominabilis est et qui iustificat impium et qui condemnat iustum. Misericordia et iudicium 130.
Iudex 131.
Iudex corruptus. Iudex cognoscens causam pauperis bis. Iudicium. Iudex ebriosus. Decerne iustum 132.
Psalmus LVII 113.
Contra iniquos iudices inuocat iustitiam Dei. Psalmus LXXXI 116.
Malum aliquis iudicans bonum. Iudex iniquus munera accipiens 130.
Abominabilis est et qui iustificat impium et qui condemnat iustum. Misericordia et iudicium 130.
Iudex 131.
Iudex corruptus. Iudex cognoscens causam pauperis bis. Iudicium. Iudex ebriosus. Decerne iustum 132.
Stultus omnes stultos existimat 134.
In iudicando misericors 141.
Noli quęrere fieri iudex. Non iudices contra iudicem 142.
Contra iniquos iudices inuocat iustitiam Dei. Psalmus LXXXI 116.
Malum aliquis iudicans bonum. Iudex iniquus munera accipiens 130.
Abominabilis est et qui iustificat impium et qui condemnat iustum. Misericordia et iudicium 130.
Iudex 131.
Iudex corruptus. Iudex cognoscens causam pauperis bis. Iudicium. Iudex ebriosus. Decerne iustum 132.
Stultus omnes stultos existimat 134.
In iudicando misericors 141.
Noli quęrere fieri iudex. Non iudices contra iudicem 142.
Iudex sapiens 144.
iniquos iudices inuocat iustitiam Dei. Psalmus LXXXI 116.
Malum aliquis iudicans bonum. Iudex iniquus munera accipiens 130.
Abominabilis est et qui iustificat impium et qui condemnat iustum. Misericordia et iudicium 130.
Iudex 131.
Iudex corruptus. Iudex cognoscens causam pauperis bis. Iudicium. Iudex ebriosus. Decerne iustum 132.
Stultus omnes stultos existimat 134.
In iudicando misericors 141.
Noli quęrere fieri iudex. Non iudices contra iudicem 142.
Iudex sapiens 144.
Priusquam
LXXXI 116.
Malum aliquis iudicans bonum. Iudex iniquus munera accipiens 130.
Abominabilis est et qui iustificat impium et qui condemnat iustum. Misericordia et iudicium 130.
Iudex 131.
Iudex corruptus. Iudex cognoscens causam pauperis bis. Iudicium. Iudex ebriosus. Decerne iustum 132.
Stultus omnes stultos existimat 134.
In iudicando misericors 141.
Noli quęrere fieri iudex. Non iudices contra iudicem 142.
Iudex sapiens 144.
Priusquam interroges, ne uituperes. Interrogatum corripe
iustum. Misericordia et iudicium 130.
Iudex 131.
Iudex corruptus. Iudex cognoscens causam pauperis bis. Iudicium. Iudex ebriosus. Decerne iustum 132.
Stultus omnes stultos existimat 134.
In iudicando misericors 141.
Noli quęrere fieri iudex. Non iudices contra iudicem 142.
Iudex sapiens 144.
Priusquam interroges, ne uituperes. Interrogatum corripe iuste 144.
ludicium improbum. Iudicium prudens. Munera excęcant oculos iudicum 145.
Erubescite de iniustitia 149.
Ne accipias personam, ut
Iudex 131.
Iudex corruptus. Iudex cognoscens causam pauperis bis. Iudicium. Iudex ebriosus. Decerne iustum 132.
Stultus omnes stultos existimat 134.
In iudicando misericors 141.
Noli quęrere fieri iudex. Non iudices contra iudicem 142.
Iudex sapiens 144.
Priusquam interroges, ne uituperes. Interrogatum corripe iuste 144.
ludicium improbum. Iudicium prudens. Munera excęcant oculos iudicum 145.
Erubescite de iniustitia 149.
Ne accipias personam, ut delinquas 150.
Omnes diligunt munera.
in nihilo etc. 206.
Contra malos iudices. Audite, principes, Iacob etc. Principes eius in muneribus iudicabant. Principes qui abominamini
iudicium et omnia recta peruertitis 208.
Iniquitas iudicum 211.
Iudex pecunia corruptus reum liberat, innocentes damnat 226./
Inuidia. Cayn occidit fratrem Abel 1.
Palestini inuidentes opulentiam Isaac obstruxerunt puteos potum negantes pecori eius 4.
Esau uoluit occidere
Danielem donauit muneribus, cum ille aduersa prędiceret 198.
Sicut fecisti, ita fiet tibi etc. 207.
Quid Dominus requirit a te, facere iudicium et diligere misericordiam etc. 209.
Iudicium uerum iudicate 213.
Matathias sacerdos Iudeum ad idola conuersum occidit simul et suasorem eius, nihil Antiochi potentiam ueritus, dum satis iustitię faceret 217.
Insidię. Malignitas insidiantium. Psalmus XXX 110.
Contra insidias auxilium implorat. Psalmus XXXIIII 111.
De insidiis inimicorum.
et in laudem et in gloriam, et non audierunt 170.
Nunquid redditur pro bono malum? 172.
De benefìciis Dei et populi inobedientia 176.
Contra Ammonitas ingratos erga Abraham, qui contulit beneficia patri eorum 180.
Hierusalem arguitur ingratitudinis 185.
Iudea ingrata de paupere facta diues a Domino, auertitur ab eo et seruit idolis 187.
Exprobrat beneficia patribus collata eductis de Egypto in terram lacte et melle fluentem 188.
Nesciuit, quia ego dedi ei frumentum, uinum etc. Iccirco conuertar et sumam frumentum meum
quia in pręceptis meis non ambulastis 186.
Ionas non obediens uoci Domini a pisce deglutitur 207.
Faciam in furore et indignatione ultionem in omnibus gentibus, quę non audierunt, id est obedierunt uerbo Dei 208.
Ceciderunt die una duo milia uirorum, qui non obedierunt Iudę Machabeo et fratri eius 219.
Reuelabunt cęli iniquitatem impii, et terra consurget aduersus eum 104.
Deus non condemnabit frustra nec Omnipotens subuertet iudicium etc 107.
De duplici iudicio. Psalmus VIIII. De iustitia. Psalmus X 109.
Iudicia. Psalmus XXXV 111.
De ultione Iudeorum. Psalmus XLVIII 112.
De iudiciaria potestate Christi. Psalmus LXXI 114.
De aduentu Christi ad iudicium. Psalmus XCV, XCVI 117 .
Mutabis eos et mutabuntur. Psalmus CI. De iudicio finali per Christum. Psalmus CVIIII 118.
Dominus iudicabit et
gentes comminationem eius. Tu autem, Domine Sabaot, qui iudicas iuste et probas renes et corda, uideam ultionem
tuam ex eis 170.
Faciet iudicium et iustitiam in terra 173.
Dominus de excelso rugiet et de habitaculo sancto suo dabit uocem suam 174.
Ego sum iudex et testis, dicit Dominus 175.
Vocem terroris audiuimus; formido, et non est pax etc. Conuersę sunt uniuersę facies in auruginem. Ve quia magna dies illa etc. Antichristi deiectio. Ecce turbo Domini etc. 175.
Faciet iudicium et iustitiam
herba fulonum. Et sedebit conflans et emundans argentum etc. Et accedam ad uos in iudicio et ero testis uelox maleficis et adulteris et periuris et qui calumniantur mercedem mercenarii etc. Ecce dies ueniet succensa quasi caminus etc. 216.
Iudei et quę de iis sunt prophetata. Filios enutriui et exaltaui, ipsi uero spreuerunt me. Terra uestra deserta desolabitur etc. Quomodo facta est meretrix ciuitas fidelis. Argentum tuum uersum est in scoriam etc. Qui dereliquerunt Dominum, consummentur 151.
exercituum erit uobis in sanctificationem, in lapidem autem offensionis et petram scandali duabus domibus Israel, et in laqueum et in ruinam habitantibus in Hierusalem 153.
Ve filii desertores etc. 157.
Non uocabitur ultra is qui insipiens est princeps, quia, scilicet Iudei, amittent principatum. Victima Domini in Bosrha,
id est synagoga uindemiata fructu redemptionis 158.
Idumei, id est perfidi Iudei interficientur gladio 159.
Iudeorum obstinatio. Quis cęcus nisi seruus meus? Et surdus nisi ad quem nuncios meos misi? 160.
Hierusalem 153.
Ve filii desertores etc. 157.
Non uocabitur ultra is qui insipiens est princeps, quia, scilicet Iudei, amittent principatum. Victima Domini in Bosrha,
id est synagoga uindemiata fructu redemptionis 158.
Idumei, id est perfidi Iudei interficientur gladio 159.
Iudeorum obstinatio. Quis cęcus nisi seruus meus? Et surdus nisi ad quem nuncios meos misi? 160.
Item de cęcitate et ingratitudine eorum et Gratia pręlata Legi 161.
Israel non congregabitur. Ecce enim in iniquitatibus uestris uenditi estis
etc. 157.
Non uocabitur ultra is qui insipiens est princeps, quia, scilicet Iudei, amittent principatum. Victima Domini in Bosrha,
id est synagoga uindemiata fructu redemptionis 158.
Idumei, id est perfidi Iudei interficientur gladio 159.
Iudeorum obstinatio. Quis cęcus nisi seruus meus? Et surdus nisi ad quem nuncios meos misi? 160.
Item de cęcitate et ingratitudine eorum et Gratia pręlata Legi 161.
Israel non congregabitur. Ecce enim in iniquitatibus uestris uenditi estis et in sceleribus uestris dimisi matrem
ad quem nuncios meos misi? 160.
Item de cęcitate et ingratitudine eorum et Gratia pręlata Legi 161.
Israel non congregabitur. Ecce enim in iniquitatibus uestris uenditi estis et in sceleribus uestris dimisi matrem uestram 162.
Iterum de incredulitate eorum 163.
Iudeos arguit iniurię in Christum. Iniquitates uestrę diuiserunt inter uos et Deum uestrum etc. 164.
Quęsierunt me qui ante non interrogabant. Sacrificia Legis respuit, incredulitatem Iudeorum apostolos persequentium increpat 166.
Populus Israel mulier adultera et
uestris dimisi matrem uestram 162.
Iterum de incredulitate eorum 163.
Iudeos arguit iniurię in Christum. Iniquitates uestrę diuiserunt inter uos et Deum uestrum etc. 164.
Quęsierunt me qui ante non interrogabant. Sacrificia Legis respuit, incredulitatem Iudeorum apostolos persequentium increpat 166.
Populus Israel mulier adultera et fornicaria 167.
Quia contempsistis me, euertent uos Romani. Filii insipientes sunt et uecordes. Vere mendaces erant colles et multitudo montium, id est scribę et
proiecit illos 168.
Hęc est gens quę non audiuit uocem Domini Dei sui, nec recępit disciplinam. Periit fides et ablata est de ore eorum. Vere mendacium opeeratus est stilus mendax scribarum. Propterea dabo mulieres eorum exteris etc. 169.
Vltio pro cęde Christi. Iudei computruerunt sicut lumbare Hieremię quod nulli usui aptum fuit 170.
Infirmata est quę peperit VII, id est terra decem tribuum, quę habuit VII reges pessimos. Ressiduos eius in gladium dabo, id est Iudam. Peccatum Iuda scriptum est stilo ferreo etc. 171.
sicut lumbare Hieremię quod nulli usui aptum fuit 170.
Infirmata est quę peperit VII, id est terra decem tribuum, quę habuit VII reges pessimos. Ressiduos eius in gladium dabo, id est Iudam. Peccatum Iuda scriptum est stilo ferreo etc. 171.
Christi imprecatio contra Iudeos impios et ingratos 172.
Transmigratio in Babylonem. Facti sunt filii mei perditi, quoniam inualuit inimicus 181.
Dicitur Ezechieli: Si ad ignotos mittereris, ipsi audirent te. Domus autem Israe! noluit
audire te 184.
/ Populus
audirent te. Domus autem Israe! noluit
audire te 184.
/ Populus Iuda primo mulier paupercula, deinde copulata uiro fit diues et ornata. Postremo beneficiorum uiri oblita sequitur fornicationes 187.
Siccaui lignum uiride etc, id est Iudeos 188.
Filia Osee prophetę, cuius nomen non populus meus, quia uos, ait, non populus meus et ego non ero uester Deus 201.
Afflictio per Romanos 203.
De uastatione Iudę per Assyrios,
Chaldeos, Gręcos et Romanos 204.
In die illa
uiri oblita sequitur fornicationes 187.
Siccaui lignum uiride etc, id est Iudeos 188.
Filia Osee prophetę, cuius nomen non populus meus, quia uos, ait, non populus meus et ego non ero uester Deus 201.
Afflictio per Romanos 203.
De uastatione Iudę per Assyrios,
Chaldeos, Gręcos et Romanos 204.
In die illa congregabo claudicantem, id est gentes, et eam quam eieceram, id est synagogam. Reliquię fratrum eius conuertentur ad filios Israel, id est ad fideles Christi 208.
De eorum obstinatione 210.
ante ab eodem satiatam uidissent, sed adhuc rudes erant VIII.
Inualidis et infirmis non est imponendum onus graue, sicut assumentum panni rudis uestimento ueteri aut uinum nouum utribus uetustis II. Spiritus quidem promptus est, caro uero infirma XIIII.
Iudei. Ficus arida a radicibus. Synagoga a Chayn et a cęteris, a quibus omnis sanguis iustus ab Abel usque ad Zachariam requiritur XI. Agricolę, quibus locata erat uinea, seruos Domini sui ceciderunt, filium occiderunt. Sed ueniet Dominus et perdet colonos, et uineam locabit aliis. Mulier
aliis. Mulier sterilis non relinquens semen ex septem fratribus, nouissime moriens, est synagoga relicta a Spiritu septiformi XII. Recedente Domino de templo non remanet lapis super lapidem, id est negantibus Christum nihil proderunt Lex et prophetę XIII. Caiphas scidit uestimenta, sacerdotium Iudeorum disperiit. Christi tunica mansit integra. Ipse enim factus est sacerdos in ęternum secundum ordinem Melchisedech XIIII.
LVCAS
Iudicium Dei. Et uidebit omnis caro salutare Dei
quod est hypocrisis XII.
Impatientia. Domum fundatam supra terram fluuii impetus subuertit, et facta est ruina domus illius magna VI.
Inobediens. Qui cognouit uoluntatem domini sui et non fecit etc, plagis uapulabit multis XII.
Iudei. Iairus rogans pro filia sunt Iudei credentes qui rogant pro synagoga VIII. Spiritus immundus exiuit de homine, id est de populo Israel credente, perambulat loca inaquosa, id est gentes etc. XI. Iudei ficus non fructificans per annos tres, id est nec ante Legem nec sub Lege
Impatientia. Domum fundatam supra terram fluuii impetus subuertit, et facta est ruina domus illius magna VI.
Inobediens. Qui cognouit uoluntatem domini sui et non fecit etc, plagis uapulabit multis XII.
Iudei. Iairus rogans pro filia sunt Iudei credentes qui rogant pro synagoga VIII. Spiritus immundus exiuit de homine, id est de populo Israel credente, perambulat loca inaquosa, id est gentes etc. XI. Iudei ficus non fructificans per annos tres, id est nec ante Legem nec sub Lege nec sub Gratia. Mulier inclinata annis
sui et non fecit etc, plagis uapulabit multis XII.
Iudei. Iairus rogans pro filia sunt Iudei credentes qui rogant pro synagoga VIII. Spiritus immundus exiuit de homine, id est de populo Israel credente, perambulat loca inaquosa, id est gentes etc. XI. Iudei ficus non fructificans per annos tres, id est nec ante Legem nec sub Lege nec sub Gratia. Mulier inclinata annis XVIII sanatur in sabbato XIII. Ad cęnam inuitati coeperunt simul omnes excusare etc. Dico autem uobis, quod nemo uirorum illorum qui uocati sunt, gustabunt cęnam
non fructificans per annos tres, id est nec ante Legem nec sub Lege nec sub Gratia. Mulier inclinata annis XVIII sanatur in sabbato XIII. Ad cęnam inuitati coeperunt simul omnes excusare etc. Dico autem uobis, quod nemo uirorum illorum qui uocati sunt, gustabunt cęnam meam XIIII. Iudei frugi filius qui indignatus est, quod frater rediit in gratiam patris
XV.
/ Iudei diues purpuratus XVI.
Centurio prope, noti a longe, hi Iudeos signant, ille gentiles XXIII. Iudei phariseus superbus. Gentiles publicanus humilis
XIII. Ad cęnam inuitati coeperunt simul omnes excusare etc. Dico autem uobis, quod nemo uirorum illorum qui uocati sunt, gustabunt cęnam meam XIIII. Iudei frugi filius qui indignatus est, quod frater rediit in gratiam patris
XV.
/ Iudei diues purpuratus XVI.
Centurio prope, noti a longe, hi Iudeos signant, ille gentiles XXIII. Iudei phariseus superbus. Gentiles publicanus humilis XVIII. Ciues autem eius oderant eum et miserunt legationem post illum dicentes: Nolumus hunc regnare super nos. Ob id iussu eius
Dico autem uobis, quod nemo uirorum illorum qui uocati sunt, gustabunt cęnam meam XIIII. Iudei frugi filius qui indignatus est, quod frater rediit in gratiam patris
XV.
/ Iudei diues purpuratus XVI.
Centurio prope, noti a longe, hi Iudeos signant, ille gentiles XXIII. Iudei phariseus superbus. Gentiles publicanus humilis XVIII. Ciues autem eius oderant eum et miserunt legationem post illum dicentes: Nolumus hunc regnare super nos. Ob id iussu eius interfecti sunt ante eum XIX.
illorum qui uocati sunt, gustabunt cęnam meam XIIII. Iudei frugi filius qui indignatus est, quod frater rediit in gratiam patris
XV.
/ Iudei diues purpuratus XVI.
Centurio prope, noti a longe, hi Iudeos signant, ille gentiles XXIII. Iudei phariseus superbus. Gentiles publicanus humilis XVIII. Ciues autem eius oderant eum et miserunt legationem post illum dicentes: Nolumus hunc regnare super nos. Ob id iussu eius interfecti sunt ante eum XIX.
IOANNES
Iudieium Dei. Amen
quia ego testimonium perhibeo de illo, quia opera eius mala sunt VII. Pharisei quęrentes occasionem accusandi Iesum adducunt ad eum deprensam in adulterio etc. VIII. Illuminauit Dominus cęcum a natiuitate et dicunt: Non est hic homo a Deo, qui sabbatum non custodit. Conspirauerant Iudei, ut siquis eum confiteretur esse Christum, extra synagogam fieret. In peccatis natus es totus et tu doces nos. Et eiecerunt eum foras IX. Iesus iam non palam ambulabat apud Iudeos etc. Non quia timeret, sed exemplum discipulis ponens, ut discerent non esse peccatum, si eius
Illuminauit Dominus cęcum a natiuitate et dicunt: Non est hic homo a Deo, qui sabbatum non custodit. Conspirauerant Iudei, ut siquis eum confiteretur esse Christum, extra synagogam fieret. In peccatis natus es totus et tu doces nos. Et eiecerunt eum foras IX. Iesus iam non palam ambulabat apud Iudeos etc. Non quia timeret, sed exemplum discipulis ponens, ut discerent non esse peccatum, si eius fideles oculis persequentium se subtraherent et furorem sceleratorum latendo potius
si eius fideles oculis persequentium se subtraherent et furorem sceleratorum latendo potius
propter spiritum, sed propter carnem VI.
Inobediens. Et siquis audierit uerba mea et non custodierit, ego non iudico eum etc. Qui spernit me et non accipit uerba mea, habet qui iudicet eum. Sermo quem locutus sum, ille iudicabit eum in nouissimo die XII.
Iudei. Piscina probatica quinque porticus habens, id est quinque libros Moysi. Ibi languidi iacebant, non sanabantur, quia Lex peccatores arguebat, non absoluebat V. In iudicium ego in hunc mundum ueni, ut qui non uident uideant, et qui uident, cęci fiant IX. Acetum oblatum ori Domini signat
Piscina probatica quinque porticus habens, id est quinque libros Moysi. Ibi languidi iacebant, non sanabantur, quia Lex peccatores arguebat, non absoluebat V. In iudicium ego in hunc mundum ueni, ut qui non uident uideant, et qui uident, cęci fiant IX. Acetum oblatum ori Domini signat Iudeos degeneratos a uino patriarcharum et prophetarum etc. XVIII.
PAVLVS AD ROMANOS
Iudicium Dei. Omnes stabimus ante tribunal Christi; unus quisquenostrum pro se rationem reddet Deo XIIII. AD CORINTHIOS I:
futura IX. Ciuitatem sanctam, id est Ecclesiam calcabunt mensibus XLII; et dabo duobus testibus meis, id est Enoch et Helię, et prophetabunt etc. Hi sunt duę oliuę et duo candelabra lucentia in conspectu Domini
terrę
PHILIPPENSES: Omnia autem facite sine murmurationibus etc. II. AD COLOSSENSES: Deponite iram, indignationem, maliciam, blasfemiam, turpem sermonem de ore uestro
apostolos Christi, et non mirum. Ipse enim Sathanas transfigurat se in angelum lucis XI. AD THIMOTEVM II: Qui penetrant domos et captiuas ducunt mulierculas oneratas peccatis etc.
Qui penetrant domos et captiuas ducunt mulierculas oneratas peccatis etc.
nazareis propter scandalum Iudeorum XXI. APOCALYPSIS: Nomen habes, quod uiuas, et mortuus es
APOCALYPSIS: Nomen habes, quod uiuas, et mortuus es
gentium intraret, et sic omnis saluus fieret XI. AD THESSALONICENSES I: Peruenit ira Dei super illos usque in finem II. /
METHAMORPHOSES
mari nomen dedit VIII .
Adon non obediens Veneri, in uenatione ab apro interemptus est X .
SENECA
Iudex. Ad penitendum properat, qui cito iudicat 85.
Conflagratio futura. Diluuium 100.
Iudicium fallax 27.
Inuidia. Si inuideris, maior es. Nam qui inuidet, minor est. Inuidia est dolor animi ex alienis commodis 87.
Cestius Ciceronem litteras nescire
Iudicatę animę sub terra in iudicii locum euntes meritas illic poenas sustinent 162.
Opera eorum sequuntur illos. Locus ubi oporteat omnes collectos iudicari ac deinde ad inferos proficisci 84,185.
Non iuuenem, sed senem esse bonum iudicem oportet 202.
Vter iudex melior etc. 268.
Curię iccirco templis proximę, ut inibi iudicantes meminerint se, dum alios iudicant, a Deo iudicari 288.
ludicii ordo 305.
De iudicum ignauia et probitate 308.
Diuinum iudicium nusquam potest euitari 310.
Forum uenale.
Deo iudicari 288.
ludicii ordo 305.
De iudicum ignauia et probitate 308.
Diuinum iudicium nusquam potest euitari 310.
Forum uenale. Redhibitio 315.
Iudicium uirgo pudica 319.
In iudicum delicta et recte officio fungentium honorem. Qualiter accusetur iudex. Rhadamantus magnę in iudicando admirationis 320.
Iudices arbitri 321.
Mundum post multa secula in ignem resoluendum 324.
Inuidia. Liuor tristitia quędam et lętitia iniusta est 35.
Inuidia multorum Socrates perimitur 169.
Inuidum qui
Ira.
Cur ualde excandescentium ardent oculi 17.
PROBLEMATA ARISTOTELIS Iudex.
Quam ob causam reo dexter apud iudicem locus datur. Cur, si suffragia pari numero accusatori et reo fuerint, reum uincere sancitum est 66.
Ira.
Irati cur feruidi sitibundique redduntur 65.
est quod prohibeant per Herculem iurare sub tecto, sed sub diuo 76.
Sacramentum militare 77.
Cur flamini Diali iurare non licet 78.
dictum antistršfon , id est reciprocum etc. 55.
Phauorinus super officio iudicis: Si res acta est sine testibus, credendum est uiro bono, si modo alter non bonus sit 85.
Quę grauitas iudicem decet 86.
Tria testamentorum genera 93.
Iudex, qui ob rem dicendam pecuniam accepisse conuictus est, capite punitur 117.
Vindicia correptio manus. Ex iure manu consertum. Sculna, id est sequester. Sequestro positum 120.
Inuidia. Cnęus Flauius dicitur ad collegam uenisse uisere ęgrotum, et
Emplastrum ęrisalieni 96.
Hipocrita. Contra eos qui aliter uiuunt ac docent 75.
Impatientia. Duo uitia omnium grauissima: intolerantia et incontinentia 105.
VITĘ PLVTARCHI
Iudex. Anacharsis, cum apud Gręcos contioni interesset, se mirari dixit, quod sapientes ibi causas dicerent, stulti uero iudicarent 20.
Ariopagitarum consilium a Solone constitutum 22.
Athenis primus Anitus iudicibus pecuniam dedisse dicitur, ut secundum se sententiam darent
sibi imponi recusauit, et statuę suę ablatam ultus est, se pro libertate populi stare simulans, cum tamen dominatum exerceret 104.
Impatientia. Papyrius eum qui sibi barbam demulsit, pugione percussit 47.
LACTANTIVS FIRMIANVS
Iudex. Nemo potest de se recte iudicare 51.
Deus iudex ingratum abdicat filium et fugitiuum punit seruum 76.
Quod impium sit damnare antequam cognoscere 76.
De districto Dei iudicio et quomodo placari possit 145.
Probatur futurum Dei iudicium 159.
Quod
pro libertate populi stare simulans, cum tamen dominatum exerceret 104.
Impatientia. Papyrius eum qui sibi barbam demulsit, pugione percussit 47.
LACTANTIVS FIRMIANVS
Iudex. Nemo potest de se recte iudicare 51.
Deus iudex ingratum abdicat filium et fugitiuum punit seruum 76.
Quod impium sit damnare antequam cognoscere 76.
De districto Dei iudicio et quomodo placari possit 145.
Probatur futurum Dei iudicium 159.
Quod post iudicium mille annis in terra regnabunt electi 160.
165.
Inimiciciarum causa est, quod Deus unus non uere colitur 105.
Quod tortores suos iusti diligant 109.
Iuramentum. Socrates per canem et anserem deierabat 67.
Hypocrita. Quod philosophorum oratio pugnet cum uita 61, 62.
Iudei quibus potestatibus pręditi fuerunt usque ad Domini passionem 80.
LAERTIVS
Iudicium. Diogenes mirari se dicebat, cum ollam quidem ac operculum non sine tactu ac tinnitu emamus, solo in homine emendo
uulnerans, simulans ab inimicis id passum, hoc commento tyrannidem occupat 86.
Intemperanti dictum, cum de modestia orationem haberet: Tacebisne, inquit, hodie, diues ut Crassus, uiuens ut Lucullus, loquens ut Cato 363.
VALERIVS MAXIMVS
Iudex. Iudicans alios ipse eiusdem culpę reus, liber VIII, caput VI. Lucius Cotta a Scipione Emiliano accusatus absoluitur, ne damnatio eius pręcipue accusatoris amplitudini existimaretur donata, liber VIII, caput I. De priuatis iudiciis, caput II.
Inuidia. Cum Xantippe uxor
COMMENTARIORVM HIERONYMI
Iudicium ultimum 41.
Tuba, dies Domini 42.
Dies Domini magnus et horribilis. Vallis Iosaphat 45.
Regnum mille annorum 46, 47, 178.
Dies tenebrarum 54, 71.
Et reuelabitur quasi aqua iudicium 54, 72.
Iudex causas, non personas considerat 55.
Ventilabrum tenebit in manu et purgabit aream 59, 79.
Ignis iudicii 75.
Misericors et iustus 92.
Regnum Domini Iesu 110.
Quod in fine mundi uniuersa moueantur 112.
Dies tribulationis 133.
Solitudo 135,
et terra interibunt 325.
Peccator C annorum maledictus erit. Mille anni 326.
Ecce Dominus in igne ueniet 329.
Mille anni 331.
In die illa peribit cor regis et cor principum 338.
Hierusalem aurea 359.
Consurget gens aduersus gentem 368.
Ego sum iudex et testis, dicit Dominus 373.
Inuidia. Qui lętantur de casu aliorum 81.
Lernea bestia 94.
De inuidis conqueritur 102.
Bonis mali aduersantur 108.
Philistei lętati de morte regis Israel 220.
Tyri de euersione Hierusalem 228.
In
nabala idaber, id est fatuus fatua loquitur 262.
Stultum Dei sapientius est hominibus 267.
/
Inconstantia. Notandum in Scripturis sanctis, quod semper peccatorum moueantur pedes 352.
Iustitia. Iudex iustus 70.
lustum iudicium iudicate 161.
Non est omnium recte iudicare 191.
Nullius personam accipit in iudicio 215.
Semita iusti recta est 248.
Iustus, iustitia 321.
Iudicate mane iudicium et erruite ui oppressum 361.
Iosias rex iustus
Hierusalem. Helius Adrianus ita muros Hierusalem subuertit, ut de urbis reliquiis ac fauillis sui nominis Helliam conderet ciuitatem 39.
Titus et Vespasianus 46.
Euersio Hierusalem 100,125.
Porta piscium 136.
Vrbes Iudeę dirrutę 137.
Destructio per Vespasianum et Titum 191.
Captiuitas 227.
Et eris destituta, quę oblita es Dei Saluatoris tui 237.
Hierusalem destructa in ęternum non ędificabitur, ut aureę Hierusalem atque gemmatę somnia conquiescant 247.
Conculcabit
ob mercedem faciunt 236.
Inobediens uerbis prophetę 256.
Non audierunt uerba mea, quę per seruos meos locutus sum 373.
ludei et gentiles 2.
Ruit Hierusalem, quia lingua eorum contra Dominum 9.
Synagogę fornicatio. ludei et gentiles. Iudei propter illatam Christo iniuriam subuersi 13, 17.
Israel Iudei uel heretici. Iuda gentilis uel Ecclesia 14.
Adultera Iudea 17.
Quando Israel translatus in Assyrios 20.
Iudeorum ignominia 45.
Esau Iudei, Iacob Christiani 49.
Patres nostri Iudei
256.
Non audierunt uerba mea, quę per seruos meos locutus sum 373.
ludei et gentiles 2.
Ruit Hierusalem, quia lingua eorum contra Dominum 9.
Synagogę fornicatio. ludei et gentiles. Iudei propter illatam Christo iniuriam subuersi 13, 17.
Israel Iudei uel heretici. Iuda gentilis uel Ecclesia 14.
Adultera Iudea 17.
Quando Israel translatus in Assyrios 20.
Iudeorum ignominia 45.
Esau Iudei, Iacob Christiani 49.
Patres nostri Iudei dicuntur 50, 63.
Synagoga. Ecclesia 55.
ludei
sum 373.
ludei et gentiles 2.
Ruit Hierusalem, quia lingua eorum contra Dominum 9.
Synagogę fornicatio. ludei et gentiles. Iudei propter illatam Christo iniuriam subuersi 13, 17.
Israel Iudei uel heretici. Iuda gentilis uel Ecclesia 14.
Adultera Iudea 17.
Quando Israel translatus in Assyrios 20.
Iudeorum ignominia 45.
Esau Iudei, Iacob Christiani 49.
Patres nostri Iudei dicuntur 50, 63.
Synagoga. Ecclesia 55.
ludei Christiani 62.
Domus hiemalis regnum Israel, domus ęstiua
quia lingua eorum contra Dominum 9.
Synagogę fornicatio. ludei et gentiles. Iudei propter illatam Christo iniuriam subuersi 13, 17.
Israel Iudei uel heretici. Iuda gentilis uel Ecclesia 14.
Adultera Iudea 17.
Quando Israel translatus in Assyrios 20.
Iudeorum ignominia 45.
Esau Iudei, Iacob Christiani 49.
Patres nostri Iudei dicuntur 50, 63.
Synagoga. Ecclesia 55.
ludei Christiani 62.
Domus hiemalis regnum Israel, domus ęstiua regnum luda 66.
Iudeorum impietas
9.
Synagogę fornicatio. ludei et gentiles. Iudei propter illatam Christo iniuriam subuersi 13, 17.
Israel Iudei uel heretici. Iuda gentilis uel Ecclesia 14.
Adultera Iudea 17.
Quando Israel translatus in Assyrios 20.
Iudeorum ignominia 45.
Esau Iudei, Iacob Christiani 49.
Patres nostri Iudei dicuntur 50, 63.
Synagoga. Ecclesia 55.
ludei Christiani 62.
Domus hiemalis regnum Israel, domus ęstiua regnum luda 66.
Iudeorum impietas
72.
Iudei Ecclesia 74.
Iudei propter illatam Christo iniuriam subuersi 13, 17.
Israel Iudei uel heretici. Iuda gentilis uel Ecclesia 14.
Adultera Iudea 17.
Quando Israel translatus in Assyrios 20.
Iudeorum ignominia 45.
Esau Iudei, Iacob Christiani 49.
Patres nostri Iudei dicuntur 50, 63.
Synagoga. Ecclesia 55.
ludei Christiani 62.
Domus hiemalis regnum Israel, domus ęstiua regnum luda 66.
Iudeorum impietas
72.
Iudei Ecclesia 74.
Iudei passi propter Christum. Toto orbe
Israel translatus in Assyrios 20.
Iudeorum ignominia 45.
Esau Iudei, Iacob Christiani 49.
Patres nostri Iudei dicuntur 50, 63.
Synagoga. Ecclesia 55.
ludei Christiani 62.
Domus hiemalis regnum Israel, domus ęstiua regnum luda 66.
Iudeorum impietas
72.
Iudei Ecclesia 74.
Iudei passi propter Christum. Toto orbe peregrini 77.
Christiani 79.
Iudeorum error 86.
Niniuitę ludeos condemnabunt 87.
Hedera, cucurbita, locusta 93.
Iudei capite diminuti
45.
Esau Iudei, Iacob Christiani 49.
Patres nostri Iudei dicuntur 50, 63.
Synagoga. Ecclesia 55.
ludei Christiani 62.
Domus hiemalis regnum Israel, domus ęstiua regnum luda 66.
Iudeorum impietas
72.
Iudei Ecclesia 74.
Iudei passi propter Christum. Toto orbe peregrini 77.
Christiani 79.
Iudeorum error 86.
Niniuitę ludeos condemnabunt 87.
Hedera, cucurbita, locusta 93.
Iudei capite diminuti 96.
Reliquię Israel saluabuntur. Iudei et
Iacob Christiani 49.
Patres nostri Iudei dicuntur 50, 63.
Synagoga. Ecclesia 55.
ludei Christiani 62.
Domus hiemalis regnum Israel, domus ęstiua regnum luda 66.
Iudeorum impietas
72.
Iudei Ecclesia 74.
Iudei passi propter Christum. Toto orbe peregrini 77.
Christiani 79.
Iudeorum error 86.
Niniuitę ludeos condemnabunt 87.
Hedera, cucurbita, locusta 93.
Iudei capite diminuti 96.
Reliquię Israel saluabuntur. Iudei et gentiles 99.
Israel
Ecclesia 55.
ludei Christiani 62.
Domus hiemalis regnum Israel, domus ęstiua regnum luda 66.
Iudeorum impietas
72.
Iudei Ecclesia 74.
Iudei passi propter Christum. Toto orbe peregrini 77.
Christiani 79.
Iudeorum error 86.
Niniuitę ludeos condemnabunt 87.
Hedera, cucurbita, locusta 93.
Iudei capite diminuti 96.
Reliquię Israel saluabuntur. Iudei et gentiles 99.
Israel earneus, Israel spiritalis 104.
Regnabunt usque ad tempus in quo
luda 66.
Iudeorum impietas
72.
Iudei Ecclesia 74.
Iudei passi propter Christum. Toto orbe peregrini 77.
Christiani 79.
Iudeorum error 86.
Niniuitę ludeos condemnabunt 87.
Hedera, cucurbita, locusta 93.
Iudei capite diminuti 96.
Reliquię Israel saluabuntur. Iudei et gentiles 99.
Israel earneus, Israel spiritalis 104.
Regnabunt usque ad tempus in quo parturiens pariet 104.
Septem pastores, octo primates. Sunt patres Veteris et Noui Testamenti 104.
Iudei Ecclesia 74.
Iudei passi propter Christum. Toto orbe peregrini 77.
Christiani 79.
Iudeorum error 86.
Niniuitę ludeos condemnabunt 87.
Hedera, cucurbita, locusta 93.
Iudei capite diminuti 96.
Reliquię Israel saluabuntur. Iudei et gentiles 99.
Israel earneus, Israel spiritalis 104.
Regnabunt usque ad tempus in quo parturiens pariet 104.
Septem pastores, octo primates. Sunt patres Veteris et Noui Testamenti 104.
Ficus, uinea, oliua 133.
Ablatum regnum a Iudeis.
saluabuntur. Iudei et gentiles 99.
Israel earneus, Israel spiritalis 104.
Regnabunt usque ad tempus in quo parturiens pariet 104.
Septem pastores, octo primates. Sunt patres Veteris et Noui Testamenti 104.
Ficus, uinea, oliua 133.
Ablatum regnum a Iudeis. Populus Canaan 136.
Homines et iumenta, id est Iudei et gentiles 154.
Duę mulieres, Israel et Iuda uel heretici et Iudei 159.
Vastatio per Romanos. Captiuitas eorum ęterna 170.
ludei destructo Romanorum regno se regnaturos dicunt 180.
Maledictus et
Israel spiritalis 104.
Regnabunt usque ad tempus in quo parturiens pariet 104.
Septem pastores, octo primates. Sunt patres Veteris et Noui Testamenti 104.
Ficus, uinea, oliua 133.
Ablatum regnum a Iudeis. Populus Canaan 136.
Homines et iumenta, id est Iudei et gentiles 154.
Duę mulieres, Israel et Iuda uel heretici et Iudei 159.
Vastatio per Romanos. Captiuitas eorum ęterna 170.
ludei destructo Romanorum regno se regnaturos dicunt 180.
Maledictus et dolosus populus Iudeorum 182.
Deseruerunt fratrem suum,
pariet 104.
Septem pastores, octo primates. Sunt patres Veteris et Noui Testamenti 104.
Ficus, uinea, oliua 133.
Ablatum regnum a Iudeis. Populus Canaan 136.
Homines et iumenta, id est Iudei et gentiles 154.
Duę mulieres, Israel et Iuda uel heretici et Iudei 159.
Vastatio per Romanos. Captiuitas eorum ęterna 170.
ludei destructo Romanorum regno se regnaturos dicunt 180.
Maledictus et dolosus populus Iudeorum 182.
Deseruerunt fratrem suum, id est Christum, et contaminauerunt pactum patrum suorum 183.
Filii
Canaan 136.
Homines et iumenta, id est Iudei et gentiles 154.
Duę mulieres, Israel et Iuda uel heretici et Iudei 159.
Vastatio per Romanos. Captiuitas eorum ęterna 170.
ludei destructo Romanorum regno se regnaturos dicunt 180.
Maledictus et dolosus populus Iudeorum 182.
Deseruerunt fratrem suum, id est Christum, et contaminauerunt pactum patrum suorum 183.
Filii Iacob 185.
Iuda et Beniamin in Hierusalem. Ephraim et Israel in Samariam 188.
Extrema passi, quia occiderunt medicum 190, 191.
Domus Israe! relinquitur
188.
Extrema passi, quia occiderunt medicum 190, 191.
Domus Israe! relinquitur a Domino. Principes Sodomorum et populus Gomorę 190, 191.
Scribę et pharisei 191, 192.
Legentes et non intelligentes 192.
Domus Iacob 193.
Malignitas interpretationis. Iudei cęci 195.
Nemo sancta percipit 196.
Scribę et pharisei 197.
Reliquię saluantur 198.
ludeę desolatio propter ingratitudinem 199.
Propterea ductus est captiuus populus meus 200, 207.
Qui fuerunt reliquię saluandę 217.
Passi sub
ingratitudinem 199.
Propterea ductus est captiuus populus meus 200, 207.
Qui fuerunt reliquię saluandę 217.
Passi sub Vespasiano et Hadriano, quia non receperunt Euangelium. Aure audietis, et non intelligetis 202.
Postquam terra repleta est gloria Domini Sabaoth, Iudeorum templum repletum est ignorantię tenebris 203.
In orbem dispersi. Prohibiti terram ingredi de qua eiecti fuerant 204.
Samai et
Helleel, ex quibus orti scribę et pharisei. Abscondit / faciem suam a domo Iacob 209.
Reliquię
sicut in profundum recesseratis, filii Israel 262.
Expulso Israel habitabunt in Hierusalem gentiles. Humiliabit Hierusalem 263.
Erunt quasi de incendio cinis 264.
Colentes portenta 266.
Israel carneus, Israel spiritalis 275.
Conuersus retrorsum populus Iudeorum 277.
Iudei cęci. Scribę et pharisei, duo Israel. Oues perditę domus Israel 278.
Israel 280.
Domus Iacob 283,285.
Duro corde, qui longe estis a iustitia 284.
Ad se missum non receperunt 287.
Iniquitatibus uestris uenditi estis. Quare 289.
recesseratis, filii Israel 262.
Expulso Israel habitabunt in Hierusalem gentiles. Humiliabit Hierusalem 263.
Erunt quasi de incendio cinis 264.
Colentes portenta 266.
Israel carneus, Israel spiritalis 275.
Conuersus retrorsum populus Iudeorum 277.
Iudei cęci. Scribę et pharisei, duo Israel. Oues perditę domus Israel 278.
Israel 280.
Domus Iacob 283,285.
Duro corde, qui longe estis a iustitia 284.
Ad se missum non receperunt 287.
Iniquitatibus uestris uenditi estis. Quare 289.
Iudei adhuc
277.
Iudei cęci. Scribę et pharisei, duo Israel. Oues perditę domus Israel 278.
Israel 280.
Domus Iacob 283,285.
Duro corde, qui longe estis a iustitia 284.
Ad se missum non receperunt 287.
Iniquitatibus uestris uenditi estis. Quare 289.
Iudei adhuc captiui 294.
Synagogę VII filii. Perfidia Iudeorum 298.
Filii auguratricis semen adulteri et fornicarię 304.
Vltio de Iudeis 312.
Expandi manus meas tota die ad populum incredulum 322.
Ad Iudeos comminatio 324.
Iudeorum exprobratio 293.
perditę domus Israel 278.
Israel 280.
Domus Iacob 283,285.
Duro corde, qui longe estis a iustitia 284.
Ad se missum non receperunt 287.
Iniquitatibus uestris uenditi estis. Quare 289.
Iudei adhuc captiui 294.
Synagogę VII filii. Perfidia Iudeorum 298.
Filii auguratricis semen adulteri et fornicarię 304.
Vltio de Iudeis 312.
Expandi manus meas tota die ad populum incredulum 322.
Ad Iudeos comminatio 324.
Iudeorum exprobratio 293.
Duę uirgę, Iudei et gentiles 298.
Scribę et
qui longe estis a iustitia 284.
Ad se missum non receperunt 287.
Iniquitatibus uestris uenditi estis. Quare 289.
Iudei adhuc captiui 294.
Synagogę VII filii. Perfidia Iudeorum 298.
Filii auguratricis semen adulteri et fornicarię 304.
Vltio de Iudeis 312.
Expandi manus meas tota die ad populum incredulum 322.
Ad Iudeos comminatio 324.
Iudeorum exprobratio 293.
Duę uirgę, Iudei et gentiles 298.
Scribę et pharisei 303.
Erruant te synagogę tuę 306.
Me etenim de die in diem
uestris uenditi estis. Quare 289.
Iudei adhuc captiui 294.
Synagogę VII filii. Perfidia Iudeorum 298.
Filii auguratricis semen adulteri et fornicarię 304.
Vltio de Iudeis 312.
Expandi manus meas tota die ad populum incredulum 322.
Ad Iudeos comminatio 324.
Iudeorum exprobratio 293.
Duę uirgę, Iudei et gentiles 298.
Scribę et pharisei 303.
Erruant te synagogę tuę 306.
Me etenim de die in diem quęrunt 307.
Elongatum est iudicium a Iudeis, quod gentibus nunciatum est 311.
estis. Quare 289.
Iudei adhuc captiui 294.
Synagogę VII filii. Perfidia Iudeorum 298.
Filii auguratricis semen adulteri et fornicarię 304.
Vltio de Iudeis 312.
Expandi manus meas tota die ad populum incredulum 322.
Ad Iudeos comminatio 324.
Iudeorum exprobratio 293.
Duę uirgę, Iudei et gentiles 298.
Scribę et pharisei 303.
Erruant te synagogę tuę 306.
Me etenim de die in diem quęrunt 307.
Elongatum est iudicium a Iudeis, quod gentibus nunciatum est 311.
Repromissiones non ad omnes
Synagogę VII filii. Perfidia Iudeorum 298.
Filii auguratricis semen adulteri et fornicarię 304.
Vltio de Iudeis 312.
Expandi manus meas tota die ad populum incredulum 322.
Ad Iudeos comminatio 324.
Iudeorum exprobratio 293.
Duę uirgę, Iudei et gentiles 298.
Scribę et pharisei 303.
Erruant te synagogę tuę 306.
Me etenim de die in diem quęrunt 307.
Elongatum est iudicium a Iudeis, quod gentibus nunciatum est 311.
Repromissiones non ad omnes Iudeos, sed ad eos factę qui in apostolis et
die ad populum incredulum 322.
Ad Iudeos comminatio 324.
Iudeorum exprobratio 293.
Duę uirgę, Iudei et gentiles 298.
Scribę et pharisei 303.
Erruant te synagogę tuę 306.
Me etenim de die in diem quęrunt 307.
Elongatum est iudicium a Iudeis, quod gentibus nunciatum est 311.
Repromissiones non ad omnes Iudeos, sed ad eos factę qui in apostolis et per apostolos electi sunt ex Israel 312.
Filii alieni mentiti sunt mihi 313.
Paulus dolens perfidiam ludeorum 316.
Sacrificiis Iudeorum refragatur 327.
exprobratio 293.
Duę uirgę, Iudei et gentiles 298.
Scribę et pharisei 303.
Erruant te synagogę tuę 306.
Me etenim de die in diem quęrunt 307.
Elongatum est iudicium a Iudeis, quod gentibus nunciatum est 311.
Repromissiones non ad omnes Iudeos, sed ad eos factę qui in apostolis et per apostolos electi sunt ex Israel 312.
Filii alieni mentiti sunt mihi 313.
Paulus dolens perfidiam ludeorum 316.
Sacrificiis Iudeorum refragatur 327.
Perfidi et ingrati 335.
Secundum numerum ciuitatum tuarum
est iudicium a Iudeis, quod gentibus nunciatum est 311.
Repromissiones non ad omnes Iudeos, sed ad eos factę qui in apostolis et per apostolos electi sunt ex Israel 312.
Filii alieni mentiti sunt mihi 313.
Paulus dolens perfidiam ludeorum 316.
Sacrificiis Iudeorum refragatur 327.
Perfidi et ingrati 335.
Secundum numerum ciuitatum tuarum erant dii tui, luda 336.
Iudei in ruinam 342.
Iudei 344.
Populus meus non cognouit iudicium Domini 344.
Lumbare Dei siue cinctorium 350.
Iudei habitantes in
in apostolis et per apostolos electi sunt ex Israel 312.
Filii alieni mentiti sunt mihi 313.
Paulus dolens perfidiam ludeorum 316.
Sacrificiis Iudeorum refragatur 327.
Perfidi et ingrati 335.
Secundum numerum ciuitatum tuarum erant dii tui, luda 336.
Iudei in ruinam 342.
Iudei 344.
Populus meus non cognouit iudicium Domini 344.
Lumbare Dei siue cinctorium 350.
Iudei habitantes in siccitate in deserto 356.
Toto orbe dispersi 358.
Obsessi a Romanis 359.
Ficus malę ludei, ficus bonę fìdeles
electi sunt ex Israel 312.
Filii alieni mentiti sunt mihi 313.
Paulus dolens perfidiam ludeorum 316.
Sacrificiis Iudeorum refragatur 327.
Perfidi et ingrati 335.
Secundum numerum ciuitatum tuarum erant dii tui, luda 336.
Iudei in ruinam 342.
Iudei 344.
Populus meus non cognouit iudicium Domini 344.
Lumbare Dei siue cinctorium 350.
Iudei habitantes in siccitate in deserto 356.
Toto orbe dispersi 358.
Obsessi a Romanis 359.
Ficus malę ludei, ficus bonę fìdeles 366.
Facta est terra
Sacrificiis Iudeorum refragatur 327.
Perfidi et ingrati 335.
Secundum numerum ciuitatum tuarum erant dii tui, luda 336.
Iudei in ruinam 342.
Iudei 344.
Populus meus non cognouit iudicium Domini 344.
Lumbare Dei siue cinctorium 350.
Iudei habitantes in siccitate in deserto 356.
Toto orbe dispersi 358.
Obsessi a Romanis 359.
Ficus malę ludei, ficus bonę fìdeles 366.
Facta est terra eorum in desolationem 368.
Repulsio ludeorum nostrę fuit salutis occasio 375.
Israel secundum
ludei, ficus bonę fìdeles 366.
Facta est terra eorum in desolationem 368.
Repulsio ludeorum nostrę fuit salutis occasio 375.
Israel secundum carnem et spiritum. Reliquię Israe! 375.
Ephraim dilectus 377.
Ecclesia Christi
primum ex Iudeis. Non est abiectum uniuersum semen Israel, sed tantum increduli 278.
Filius meus primogenitus Israel 380.
Hierusalem. Arihes. Leo Dei fortis Hierusalem. De eius euersione et reparatione 255.
Lena et catulus leonis 257.
265, 267.
Qui instaurat Hierusalem, destruit Babylonem 281.
Indoctus. Asinios ac Rabirios nostri temporis, qui de Gręcis bonis Latina faciunt non bona 20.
EX SECVNDA COMMENTARIORVM
Iudex. Iudica pro damna 11.
Comedent mulieres fructum suum 13.
In tempore uultus tui, id est in tempore ludicii 21.
ludicium uerum fecerit inter uirum et uirum 55.
Deus pater omne iudicium dedit Filio 62.
Olla succensa 66.
Dies Domini. Gladius
pater omne iudicium dedit Filio 62.
Olla succensa 66.
Dies Domini. Gladius 80.
Gladius Christi 85, 87.
Ecce uenit, et factum est. Dicitur de iudicio Christi 95.
Iudices dii 112.
Capilli tanquam lana mundissima purum sincerumque iudicium est. Christus iudex 131.
Quod interfecto Antichristo die XL Dominus cum maiestate ueniet 141.
Nolite iudicare. Non iudicare prohibuit, sed docuit 148.
Sinite crescere usque ad messem, id est nolite ante tempus iudicare. Elegerunt bonos in uasa, malos autem foras miserunt 158.
364.
Iudicia Dei abyssus 367.
Poena Iudicii 369.
Ecce dabit uoci suę uocem uirtutis suę 370.
Deus, iudicium tuum regi da 372.
Cum accepero tempus, ego iustitias iudicabo 374.
Libri in Iudicio aperientur. In medio autem deos diiudicat 381.
Iudex iniquus 381.
Surge, Deus, iudica terram 382.
Iustitia ante eum ambulabit 385.
Nihil occultum 389.
Iustitia et iudicium correctio sedis eius. Ignis ante eum pręcedet 395.
Quoniam uenit iudicare terram 396.
A uoce tonitrui tui formidabunt 398.
magis miranda et cogitanda quam eloquia proferenda 122.
Tropologia, id est moralis intelligentia 128.
Quando LXX interpretes 134,137.
Expositores Euangeliorum 143.
Aurum sensus, argentum sermo, ęs uox 151.
Commatica interpretatio 158.
Fugiendum de Iudea ad
montes, de littera, ad spiritum 174.
Parabola. Similitudo 185.
Corpus Ioannis sepelitur, caput in disco collocatur. Littera humo tegitur, spiritus in altari honoratur et sumitur 185.
Victorinus, Origenes, Dydimus, Porphyrius 191.
Hieronymus commentatus est super Psalmos 405.
Reuela oculos meos, et considerabo mirabilia de lege tua 415.
Mirabilia testimonia tua, ideo scrutata est ea anima mea 418.
Syon, specula, ecclesia, anima quę Deum contemplatur. In generatione et generatione, Iudeorum et gentilium. Alleluia, laudate Dominum. Littera, spiritus 432.
Psalmus alphabetites. Psalmi graduum 436.
Ingratus. Mutuabitur peccator et non soluet 349.
Obliti sunt beneficiorum eius 377.
Pro eo ut me diligerent, detrahebant mihi, ego orabam
terrę 29.
Hierusalem quattuor modis intelligitur 45.
Comparatur mulieri pulchrę, rursum leenę, deinde uiti et uineę pulcherrimę 57.
Saltum meridianum 61.
Ooliba Hierusalem, Oola Samaria 63.
Obsessa sub Tito 66.
Primus Iudeam Romanorum subiecit Pompeius 120.
Hierusalem euersa 170.
Et peccatum matris eorum non deleatur 405.
Hierusalem cęlestis 421,424.
Templum 426.
Iuramentum. Decipere aduersarium licet, si fidem iuraueris, non licet 52.
suscitat furorem 270.
Qui impatiens est, sustinebit damnum 274.
Murmuratio 401.
Inobediens perit 258.
Christo non obedistis 328.
Maledicti qui declinant a mandatis tuis 415.
Insensibilia obediunt creatori, homo non obedit 434.
Iudeorum dignitas periit propter idolatriam 12.
Persecutores prophetarum et Christi 19.
Profugi et uagi ob perfidiam 21.
Obstinatio 26.
Infelicitas 32.
Iudei conuersi 39.
Vox in templo audita
40.
Immolauerunt filios
a mandatis tuis 415.
Insensibilia obediunt creatori, homo non obedit 434.
Iudeorum dignitas periit propter idolatriam 12.
Persecutores prophetarum et Christi 19.
Profugi et uagi ob perfidiam 21.
Obstinatio 26.
Infelicitas 32.
Iudei conuersi 39.
Vox in templo audita
40.
Immolauerunt filios 48.
Iudeorum error de aduentu Christi 51.
Interfecerunt hęredem, ut perderent hęreditatem 56.
Tropologice sub typo adulterarum dicta sunt contra Samariam et Hierusalem 65.
periit propter idolatriam 12.
Persecutores prophetarum et Christi 19.
Profugi et uagi ob perfidiam 21.
Obstinatio 26.
Infelicitas 32.
Iudei conuersi 39.
Vox in templo audita
40.
Immolauerunt filios 48.
Iudeorum error de aduentu Christi 51.
Interfecerunt hęredem, ut perderent hęreditatem 56.
Tropologice sub typo adulterarum dicta sunt contra Samariam et Hierusalem 65.
Decem tribus ad Assyrios, duę ad Chaldeos 82.
A gratia excidistis, qui in lege iustificamini 86.
hęredem, ut perderent hęreditatem 56.
Tropologice sub typo adulterarum dicta sunt contra Samariam et Hierusalem 65.
Decem tribus ad Assyrios, duę ad Chaldeos 82.
A gratia excidistis, qui in lege iustificamini 86.
Passi ob cędem Christi 91.
Iudei de meridie tendentes ad aquilonem 116.
Curauimus Babylonem, et non est sanata 119.
Possessio communis Israelitis et aduenis 120.
Iudeorum perfidia 151.
Cum immundus spiritus exierit ab homine 156.
Cęci 167.
Asina synagoga, pullus gentiles
ad Assyrios, duę ad Chaldeos 82.
A gratia excidistis, qui in lege iustificamini 86.
Passi ob cędem Christi 91.
Iudei de meridie tendentes ad aquilonem 116.
Curauimus Babylonem, et non est sanata 119.
Possessio communis Israelitis et aduenis 120.
Iudeorum perfidia 151.
Cum immundus spiritus exierit ab homine 156.
Cęci 167.
Asina synagoga, pullus gentiles 168.
Ficus tantum folia habens 169.
Iudeorum commentum super illud Psalmi: Dixit Dominus Domino meo 171.
Serpentes, genimina uiperarum 173.
Curauimus Babylonem, et non est sanata 119.
Possessio communis Israelitis et aduenis 120.
Iudeorum perfidia 151.
Cum immundus spiritus exierit ab homine 156.
Cęci 167.
Asina synagoga, pullus gentiles 168.
Ficus tantum folia habens 169.
Iudeorum commentum super illud Psalmi: Dixit Dominus Domino meo 171.
Serpentes, genimina uiperarum 173.
Malchus populus Iudeorum 178.
Princeps sacerdotum scidit uestimenta, ut ostendat Iudeos sacerdotii gloriam perdidisse 179.
Blasfemabant mouentes capita. Duo
Cum immundus spiritus exierit ab homine 156.
Cęci 167.
Asina synagoga, pullus gentiles 168.
Ficus tantum folia habens 169.
Iudeorum commentum super illud Psalmi: Dixit Dominus Domino meo 171.
Serpentes, genimina uiperarum 173.
Malchus populus Iudeorum 178.
Princeps sacerdotum scidit uestimenta, ut ostendat Iudeos sacerdotii gloriam perdidisse 179.
Blasfemabant mouentes capita. Duo latrones: Iudei et gentiles 180.
Perfidię obstinatio, cum audissent Christum resurrexisse 182.
Iayrus 185.
Tyrus 186.
Asina synagoga, pullus gentiles 168.
Ficus tantum folia habens 169.
Iudeorum commentum super illud Psalmi: Dixit Dominus Domino meo 171.
Serpentes, genimina uiperarum 173.
Malchus populus Iudeorum 178.
Princeps sacerdotum scidit uestimenta, ut ostendat Iudeos sacerdotii gloriam perdidisse 179.
Blasfemabant mouentes capita. Duo latrones: Iudei et gentiles 180.
Perfidię obstinatio, cum audissent Christum resurrexisse 182.
Iayrus 185.
Tyrus 186.
Synagoga ficus sine fructu 187.
Mulier sterilis ex
commentum super illud Psalmi: Dixit Dominus Domino meo 171.
Serpentes, genimina uiperarum 173.
Malchus populus Iudeorum 178.
Princeps sacerdotum scidit uestimenta, ut ostendat Iudeos sacerdotii gloriam perdidisse 179.
Blasfemabant mouentes capita. Duo latrones: Iudei et gentiles 180.
Perfidię obstinatio, cum audissent Christum resurrexisse 182.
Iayrus 185.
Tyrus 186.
Synagoga ficus sine fructu 187.
Mulier sterilis ex septem fratribus non relinquens semen, nouissime moriens 187.
Malcho auris absciditur.
Tyrus 186.
Synagoga ficus sine fructu 187.
Mulier sterilis ex septem fratribus non relinquens semen, nouissime moriens 187.
Malcho auris absciditur. Isaac caligantibus oculis. Sacerdos scidit uestimenta. Dalida synagoga. Christus uestimentis suis nudatur, id est Iudeis. Purpura autem induitur, id est gentilibus 189.
Infidelitas 190.
Iudei cęssere gentibus 202.
Agar synagoga, Sarra ecclesia 207.
Lex Iudeis a Cęsare lata, ut suo ritu uiuere permittantur 217.
Filii irę 223.
Qui nascentem
non relinquens semen, nouissime moriens 187.
Malcho auris absciditur. Isaac caligantibus oculis. Sacerdos scidit uestimenta. Dalida synagoga. Christus uestimentis suis nudatur, id est Iudeis. Purpura autem induitur, id est gentilibus 189.
Infidelitas 190.
Iudei cęssere gentibus 202.
Agar synagoga, Sarra ecclesia 207.
Lex Iudeis a Cęsare lata, ut suo ritu uiuere permittantur 217.
Filii irę 223.
Qui nascentem Ecclesiam destruere nitebantur 245.
Iudeorum fabulę 246.
Geneologię et
caligantibus oculis. Sacerdos scidit uestimenta. Dalida synagoga. Christus uestimentis suis nudatur, id est Iudeis. Purpura autem induitur, id est gentilibus 189.
Infidelitas 190.
Iudei cęssere gentibus 202.
Agar synagoga, Sarra ecclesia 207.
Lex Iudeis a Cęsare lata, ut suo ritu uiuere permittantur 217.
Filii irę 223.
Qui nascentem Ecclesiam destruere nitebantur 245.
Iudeorum fabulę 246.
Geneologię et contentiones 249.
Poena Iudeis incredulis 258.
Persecutores Ecclesię
id est gentilibus 189.
Infidelitas 190.
Iudei cęssere gentibus 202.
Agar synagoga, Sarra ecclesia 207.
Lex Iudeis a Cęsare lata, ut suo ritu uiuere permittantur 217.
Filii irę 223.
Qui nascentem Ecclesiam destruere nitebantur 245.
Iudeorum fabulę 246.
Geneologię et contentiones 249.
Poena Iudeis incredulis 258.
Persecutores Ecclesię 283.
Serui 291.
Varia Iudeorum fortuna 293.
Iudei non lętentur in Christo 296.
Auferetur a uobis regnum et dabitur
Agar synagoga, Sarra ecclesia 207.
Lex Iudeis a Cęsare lata, ut suo ritu uiuere permittantur 217.
Filii irę 223.
Qui nascentem Ecclesiam destruere nitebantur 245.
Iudeorum fabulę 246.
Geneologię et contentiones 249.
Poena Iudeis incredulis 258.
Persecutores Ecclesię 283.
Serui 291.
Varia Iudeorum fortuna 293.
Iudei non lętentur in Christo 296.
Auferetur a uobis regnum et dabitur genti facienti fructus eius 297.
Adeps, malicia Iudeorum 330.
Iudei multiplicati
permittantur 217.
Filii irę 223.
Qui nascentem Ecclesiam destruere nitebantur 245.
Iudeorum fabulę 246.
Geneologię et contentiones 249.
Poena Iudeis incredulis 258.
Persecutores Ecclesię 283.
Serui 291.
Varia Iudeorum fortuna 293.
Iudei non lętentur in Christo 296.
Auferetur a uobis regnum et dabitur genti facienti fructus eius 297.
Adeps, malicia Iudeorum 330.
Iudei multiplicati 330.
Filii alieni inueterauerunt 332.
Ipsi obligati
irę 223.
Qui nascentem Ecclesiam destruere nitebantur 245.
Iudeorum fabulę 246.
Geneologię et contentiones 249.
Poena Iudeis incredulis 258.
Persecutores Ecclesię 283.
Serui 291.
Varia Iudeorum fortuna 293.
Iudei non lętentur in Christo 296.
Auferetur a uobis regnum et dabitur genti facienti fructus eius 297.
Adeps, malicia Iudeorum 330.
Iudei multiplicati 330.
Filii alieni inueterauerunt 332.
Ipsi obligati
/ sunt et
et contentiones 249.
Poena Iudeis incredulis 258.
Persecutores Ecclesię 283.
Serui 291.
Varia Iudeorum fortuna 293.
Iudei non lętentur in Christo 296.
Auferetur a uobis regnum et dabitur genti facienti fructus eius 297.
Adeps, malicia Iudeorum 330.
Iudei multiplicati 330.
Filii alieni inueterauerunt 332.
Ipsi obligati
/ sunt et cęciderunt, nos surreximus et erecti sumus 334.
Iudei uituli. Tauri principes eorum. Canes 335.
Leo. Vnicornis 356.
249.
Poena Iudeis incredulis 258.
Persecutores Ecclesię 283.
Serui 291.
Varia Iudeorum fortuna 293.
Iudei non lętentur in Christo 296.
Auferetur a uobis regnum et dabitur genti facienti fructus eius 297.
Adeps, malicia Iudeorum 330.
Iudei multiplicati 330.
Filii alieni inueterauerunt 332.
Ipsi obligati
/ sunt et cęciderunt, nos surreximus et erecti sumus 334.
Iudei uituli. Tauri principes eorum. Canes 335.
Leo. Vnicornis 356.
Vnicornes 340.
a uobis regnum et dabitur genti facienti fructus eius 297.
Adeps, malicia Iudeorum 330.
Iudei multiplicati 330.
Filii alieni inueterauerunt 332.
Ipsi obligati
/ sunt et cęciderunt, nos surreximus et erecti sumus 334.
Iudei uituli. Tauri principes eorum. Canes 335.
Leo. Vnicornis 356.
Vnicornes 340.
Leones 347.
Inimici mei dixerunt mala mihi 352.
Pueri 357.
Quid gloriaris in malicia, qui potens es in iniquitate
360.
Quę euenerunt Iudeis
Iudei uituli. Tauri principes eorum. Canes 335.
Leo. Vnicornis 356.
Vnicornes 340.
Leones 347.
Inimici mei dixerunt mala mihi 352.
Pueri 357.
Quid gloriaris in malicia, qui potens es in iniquitate
360.
Quę euenerunt Iudeis 360.
Alieni 361.
Dispersi. Iudei in Iesum. Ab eis discedens uenit ad gentes 361.
Non dimidiabunt dies suos. Contra Iesum 362,363.
Disperge eos in uirtute tua. Deus, repulisti nos 364.
Qui exasperant, non exaltentur 367.
Canes 370.
335.
Leo. Vnicornis 356.
Vnicornes 340.
Leones 347.
Inimici mei dixerunt mala mihi 352.
Pueri 357.
Quid gloriaris in malicia, qui potens es in iniquitate
360.
Quę euenerunt Iudeis 360.
Alieni 361.
Dispersi. Iudei in Iesum. Ab eis discedens uenit ad gentes 361.
Non dimidiabunt dies suos. Contra Iesum 362,363.
Disperge eos in uirtute tua. Deus, repulisti nos 364.
Qui exasperant, non exaltentur 367.
Canes 370.
Increduli. Iterum. Iudeorum dispersio 371.
Alieni 361.
Dispersi. Iudei in Iesum. Ab eis discedens uenit ad gentes 361.
Non dimidiabunt dies suos. Contra Iesum 362,363.
Disperge eos in uirtute tua. Deus, repulisti nos 364.
Qui exasperant, non exaltentur 367.
Canes 370.
Increduli. Iterum. Iudeorum dispersio 371.
Signa defecerunt et prophetę 374.
Obstinati 375.
Filii Iacob Iudei, filii Ioseph gentes. Iudei uiderunt Terram promissionis et non intrauerunt 376.
Generatio praua et exasperans. Tribus tres in Hierusalem: Iuda, Beniamin,
dies suos. Contra Iesum 362,363.
Disperge eos in uirtute tua. Deus, repulisti nos 364.
Qui exasperant, non exaltentur 367.
Canes 370.
Increduli. Iterum. Iudeorum dispersio 371.
Signa defecerunt et prophetę 374.
Obstinati 375.
Filii Iacob Iudei, filii Ioseph gentes. Iudei uiderunt Terram promissionis et non intrauerunt 376.
Generatio praua et exasperans. Tribus tres in Hierusalem: Iuda, Beniamin, Leui. Reges Samarię de tribu Ephraim 377.
Iacob et Israel carnalis. Quoties exacerbauerunt eum in
362,363.
Disperge eos in uirtute tua. Deus, repulisti nos 364.
Qui exasperant, non exaltentur 367.
Canes 370.
Increduli. Iterum. Iudeorum dispersio 371.
Signa defecerunt et prophetę 374.
Obstinati 375.
Filii Iacob Iudei, filii Ioseph gentes. Iudei uiderunt Terram promissionis et non intrauerunt 376.
Generatio praua et exasperans. Tribus tres in Hierusalem: Iuda, Beniamin, Leui. Reges Samarię de tribu Ephraim 377.
Iacob et Israel carnalis. Quoties exacerbauerunt eum in deserto. Non seruauerunt pactum
arcum prauum. Excidium, captiuitas. Vt quid destruxisti maceriam eius, id est synagogę 379.
Inimici Domini mentiti sunt ei. Israel saluus fiet 381.
Qui in Christo credituri erant, de illis dicitur: Quoniam loquetur pacem in plebem suam, misericordia in populo gentilium, ueritas in Iudeorum 384.
Peribunt, dispergentur 391.
Iudei immundi, quia unam ungulam habent, unum tantum credentes Testamentum et non ruminant litteram tantum legentes et sensum non considerantes 394.
Semen Abraham serui eius 399.
Peccauimus cum patribus nostris 401.
eius, id est synagogę 379.
Inimici Domini mentiti sunt ei. Israel saluus fiet 381.
Qui in Christo credituri erant, de illis dicitur: Quoniam loquetur pacem in plebem suam, misericordia in populo gentilium, ueritas in Iudeorum 384.
Peribunt, dispergentur 391.
Iudei immundi, quia unam ungulam habent, unum tantum credentes Testamentum et non ruminant litteram tantum legentes et sensum non considerantes 394.
Semen Abraham serui eius 399.
Peccauimus cum patribus nostris 401.
Synagoga. Et uexati sunt 403.
Populi Iudei,
391.
Iudei immundi, quia unam ungulam habent, unum tantum credentes Testamentum et non ruminant litteram tantum legentes et sensum non considerantes 394.
Semen Abraham serui eius 399.
Peccauimus cum patribus nostris 401.
Synagoga. Et uexati sunt 403.
Populi Iudei, nationes gentiles 403.
Barrabas eis dominatur 404.
Iudę filii. Synagoga. Nutantes transferentur et mendicent. Quando Iudea deleta 405.
Iudei radix, nos rami 406.
Lapidem reprobauerunt 412.
Longe est a peccatoribus salus. Quia
Testamentum et non ruminant litteram tantum legentes et sensum non considerantes 394.
Semen Abraham serui eius 399.
Peccauimus cum patribus nostris 401.
Synagoga. Et uexati sunt 403.
Populi Iudei, nationes gentiles 403.
Barrabas eis dominatur 404.
Iudę filii. Synagoga. Nutantes transferentur et mendicent. Quando Iudea deleta 405.
Iudei radix, nos rami 406.
Lapidem reprobauerunt 412.
Longe est a peccatoribus salus. Quia iustitias tuas non exquisierunt 418.
Inimicos eius induam confusione. Noe
Semen Abraham serui eius 399.
Peccauimus cum patribus nostris 401.
Synagoga. Et uexati sunt 403.
Populi Iudei, nationes gentiles 403.
Barrabas eis dominatur 404.
Iudę filii. Synagoga. Nutantes transferentur et mendicent. Quando Iudea deleta 405.
Iudei radix, nos rami 406.
Lapidem reprobauerunt 412.
Longe est a peccatoribus salus. Quia iustitias tuas non exquisierunt 418.
Inimicos eius induam confusione. Noe maior filius irrisit patrem 422.
Quia iudicabit Dominus populum suum non
serui eius 399.
Peccauimus cum patribus nostris 401.
Synagoga. Et uexati sunt 403.
Populi Iudei, nationes gentiles 403.
Barrabas eis dominatur 404.
Iudę filii. Synagoga. Nutantes transferentur et mendicent. Quando Iudea deleta 405.
Iudei radix, nos rami 406.
Lapidem reprobauerunt 412.
Longe est a peccatoribus salus. Quia iustitias tuas non exquisierunt 418.
Inimicos eius induam confusione. Noe maior filius irrisit patrem 422.
Quia iudicabit Dominus populum suum non credentem et in seruis suis
Quia iustitias tuas non exquisierunt 418.
Inimicos eius induam confusione. Noe maior filius irrisit patrem 422.
Quia iudicabit Dominus populum suum non credentem et in seruis suis consolabitur, gentilibus credentibus 425.
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
Inuidia regis in Dauid 49.
Ioab in Amasam 62.
Aman in Mardocheum 96.
Hircanus fratribus inuisus ob ingenii solertiam 104.
Frater fratrem occidit inuidens eius glorię 119.
Interpres. Quid signat
fratrem occidit inuidens eius glorię 119.
Interpres. Quid signat tabernaculum et quę in eo 23.
LXX interpretes 100,102.
Ingratitudo Agar ancillę erga dominam 5.
Nabal ingratus erga Dauid 52.
Demetrius erga Iudeos 113.
Antiochus 115.
Inimieus. Dauid Saulis sibi inimicissimi necem fleuit 55.
Heliseus eis qui eum perdere uolebant pepercit 78.
Hierusaiem a Pompeio capta 126.
Inobediens Deo Saul mulctatur 54.
hęreses, pharisei, saducei, Esseni, quarta secta 114.
Fortes pro legibus tuendis 159.
Roma pelluntur sub Tyberio 160.
Constantes in fide 165.
Dissidium inter illos et Samaritas 179.
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
Iniuria pudenda ostendentis magnam genuit pernitiem 24.
Imprudens. Radix babras demoniacos sanans 74.
Inuidia secundas res comitatur 6.
Iudei aquilę aureę simulachrum supra portam templi positum deiiciunt 19.
illos et Samaritas 179.
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
Iniuria pudenda ostendentis magnam genuit pernitiem 24.
Imprudens. Radix babras demoniacos sanans 74.
Inuidia secundas res comitatur 6.
Iudei aquilę aureę simulachrum supra portam templi positum deiiciunt 19.
Sectarum genera 21.
Stant pro lege 22, 23, 24, 25.
Perfidi erga Romanos 29.
Ipsorum scelere Hierusalem subuersa 64.
Quot bello capti 71.
Templum Iudeorum thamnis in
comitatur 6.
Iudei aquilę aureę simulachrum supra portam templi positum deiiciunt 19.
Sectarum genera 21.
Stant pro lege 22, 23, 24, 25.
Perfidi erga Romanos 29.
Ipsorum scelere Hierusalem subuersa 64.
Quot bello capti 71.
Templum Iudeorum thamnis in Ęgypto 78.
Iudei 80.
Quando migrarunt ab Ęgypto 80.
Qui gentilium scriptores de Iudeis aliquid dixerunt 83.
Qui illos carpere conati sunt 84.
Hierosolima umbilicus Iudeę 35.
Hierusalem 56.
aureę simulachrum supra portam templi positum deiiciunt 19.
Sectarum genera 21.
Stant pro lege 22, 23, 24, 25.
Perfidi erga Romanos 29.
Ipsorum scelere Hierusalem subuersa 64.
Quot bello capti 71.
Templum Iudeorum thamnis in Ęgypto 78.
Iudei 80.
Quando migrarunt ab Ęgypto 80.
Qui gentilium scriptores de Iudeis aliquid dixerunt 83.
Qui illos carpere conati sunt 84.
Hierosolima umbilicus Iudeę 35.
Hierusalem 56.
Templum 57.
Capta 71.
Origo
21.
Stant pro lege 22, 23, 24, 25.
Perfidi erga Romanos 29.
Ipsorum scelere Hierusalem subuersa 64.
Quot bello capti 71.
Templum Iudeorum thamnis in Ęgypto 78.
Iudei 80.
Quando migrarunt ab Ęgypto 80.
Qui gentilium scriptores de Iudeis aliquid dixerunt 83.
Qui illos carpere conati sunt 84.
Hierosolima umbilicus Iudeę 35.
Hierusalem 56.
Templum 57.
Capta 71.
Origo 81.
EVSEBIVS DE PRĘPARATIONE
Quot bello capti 71.
Templum Iudeorum thamnis in Ęgypto 78.
Iudei 80.
Quando migrarunt ab Ęgypto 80.
Qui gentilium scriptores de Iudeis aliquid dixerunt 83.
Qui illos carpere conati sunt 84.
Hierosolima umbilicus Iudeę 35.
Hierusalem 56.
Templum 57.
Capta 71.
Origo 81.
EVSEBIVS DE PRĘPARATIONE EVANGELICA
Ignis creator 15.
Incertum dogma Heraclitiorum 92.
Nihil certi 92.
De allegorico sensu Scripturę 52.
Nominum Hebraicorum interpretatio 71.
Fabularum significatio 79.
De Salomonis parabolis 83.
In Ezechiele similitudo quattuor animalium 84.
Iniuria. Homicidium 84.
Nulli iniuriandum 87.
Iudeorum ritus 39.
Iudeorum uera pietas 42.
Sanctorum uitę ex Hebreis 42.
Theologia 43.
Abraham 44.
Gentes externę admiratę Iudeos [59] 57.
Alieni conueniunt cum historia Iudeorum 59.
Abraham, Melchisedech, Enoch,
52.
Nominum Hebraicorum interpretatio 71.
Fabularum significatio 79.
De Salomonis parabolis 83.
In Ezechiele similitudo quattuor animalium 84.
Iniuria. Homicidium 84.
Nulli iniuriandum 87.
Iudeorum ritus 39.
Iudeorum uera pietas 42.
Sanctorum uitę ex Hebreis 42.
Theologia 43.
Abraham 44.
Gentes externę admiratę Iudeos [59] 57.
Alieni conueniunt cum historia Iudeorum 59.
Abraham, Melchisedech, Enoch, Isaac 59.
Iacob, Israel,
similitudo quattuor animalium 84.
Iniuria. Homicidium 84.
Nulli iniuriandum 87.
Iudeorum ritus 39.
Iudeorum uera pietas 42.
Sanctorum uitę ex Hebreis 42.
Theologia 43.
Abraham 44.
Gentes externę admiratę Iudeos [59] 57.
Alieni conueniunt cum historia Iudeorum 59.
Abraham, Melchisedech, Enoch, Isaac 59.
Iacob, Israel, Ioseph, alter Abram, Esau, Iob 60.
Moyses 60.
Iosue, Samuel, Dauid, Sâlomon 61.
De antiquitate Moysi et prophetarum
84.
Nulli iniuriandum 87.
Iudeorum ritus 39.
Iudeorum uera pietas 42.
Sanctorum uitę ex Hebreis 42.
Theologia 43.
Abraham 44.
Gentes externę admiratę Iudeos [59] 57.
Alieni conueniunt cum historia Iudeorum 59.
Abraham, Melchisedech, Enoch, Isaac 59.
Iacob, Israel, Ioseph, alter Abram, Esau, Iob 60.
Moyses 60.
Iosue, Samuel, Dauid, Sâlomon 61.
De antiquitate Moysi et prophetarum 66.
Migratio in Babylonem. Exitus ab Ęgypto 67.
Infernus.
Incerta omnia apud Academicos 159.
Infamia. Capite sanctitum , nequis alium infamet scripto 11.
Ablata libertas poetis maledicendi 11.
Inobedientia Adę multi perissent, nisi gratia Christi subuenisset 99.
Iudeorum regnum 31.
Quid de Iudeis Seneca senserit 45.
Figura sacrificii, quod Abraham offerre iussus, de Iudeis erat 124.
Figura commutationis regni Israhelitici 130.
Israel carnalis et spiritalis 132.
Pertinax infidelitas 136.
Reges post
159.
Infamia. Capite sanctitum , nequis alium infamet scripto 11.
Ablata libertas poetis maledicendi 11.
Inobedientia Adę multi perissent, nisi gratia Christi subuenisset 99.
Iudeorum regnum 31.
Quid de Iudeis Seneca senserit 45.
Figura sacrificii, quod Abraham offerre iussus, de Iudeis erat 124.
Figura commutationis regni Israhelitici 130.
Israel carnalis et spiritalis 132.
Pertinax infidelitas 136.
Reges post Salomonem utriusque regni 137.
De uario
infamet scripto 11.
Ablata libertas poetis maledicendi 11.
Inobedientia Adę multi perissent, nisi gratia Christi subuenisset 99.
Iudeorum regnum 31.
Quid de Iudeis Seneca senserit 45.
Figura sacrificii, quod Abraham offerre iussus, de Iudeis erat 124.
Figura commutationis regni Israhelitici 130.
Israel carnalis et spiritalis 132.
Pertinax infidelitas 136.
Reges post Salomonem utriusque regni 137.
De uario eorum statu 138.
Iudices et reges Israel 142.
Quando decem tribus
130.
Israel carnalis et spiritalis 132.
Pertinax infidelitas 136.
Reges post Salomonem utriusque regni 137.
De uario eorum statu 138.
Iudices et reges Israel 142.
Quando decem tribus abductę. Quando de Babylone redierunt 143.
Regum Iudeorum finis 147.
Iudei afflicti 149.
carnalis et spiritalis 132.
Pertinax infidelitas 136.
Reges post Salomonem utriusque regni 137.
De uario eorum statu 138.
Iudices et reges Israel 142.
Quando decem tribus abductę. Quando de Babylone redierunt 143.
Regum Iudeorum finis 147.
Iudei afflicti 149.
super uiuos et mortuos 103.
Iudicium inter angelos et homines 103.
Ad aream congregantur fructus 108.
Iudicii recordatio 116.
Raphidim, laus Iudicii 144.
Tuba 153.
Diuidentur in duas partes 155, 156.
Ordo resurgentium 173.
Gothoniel iudex super quem spiritus Sanctus 176.
Inuidia. Persecutores equi pharaonis 36.
Ira ad iustitiam 4.
Qui offert arietum pelles, iram uicit 91.
Idem offert pinnam iecoris 65.
Ira inebriat 68.
Cauendum, ut nec moueamur ad iram 16.
Gabaonitę 159.
Maledictus qui facit opera Dei negligenter 164.
Hierusalem ciuitas Dei uiuentis 141,145.
Iuramentum Dei 161.
Infamia, detractio, cacologus 98.
Impatiens. Murmuratio in Deum 39.
Iudei abiecti 14.
Populus populum superabit et maior seruiet minori 20.
Cęcitas Israel 37.
Adhuc bibunt aquas amaras Marath 38.
Iudeorum infelicitas 39.
Iudeus in manifesto, ludeus in occulto 61.
Residuus Israel sanguis quo cornua altaris
161.
Infamia, detractio, cacologus 98.
Impatiens. Murmuratio in Deum 39.
Iudei abiecti 14.
Populus populum superabit et maior seruiet minori 20.
Cęcitas Israel 37.
Adhuc bibunt aquas amaras Marath 38.
Iudeorum infelicitas 39.
Iudeus in manifesto, ludeus in occulto 61.
Residuus Israel sanguis quo cornua altaris tinguntur. Iudei figuram
amplexi ueritatem respuerunt 82.
Non luxit eis sol 85.
Tribuum stationes 94.
Filii Caath, Gerson,
detractio, cacologus 98.
Impatiens. Murmuratio in Deum 39.
Iudei abiecti 14.
Populus populum superabit et maior seruiet minori 20.
Cęcitas Israel 37.
Adhuc bibunt aquas amaras Marath 38.
Iudeorum infelicitas 39.
Iudeus in manifesto, ludeus in occulto 61.
Residuus Israel sanguis quo cornua altaris tinguntur. Iudei figuram
amplexi ueritatem respuerunt 82.
Non luxit eis sol 85.
Tribuum stationes 94.
Filii Caath, Gerson, Aaron, Leuitę, filii Merari 95.
abiecti 14.
Populus populum superabit et maior seruiet minori 20.
Cęcitas Israel 37.
Adhuc bibunt aquas amaras Marath 38.
Iudeorum infelicitas 39.
Iudeus in manifesto, ludeus in occulto 61.
Residuus Israel sanguis quo cornua altaris tinguntur. Iudei figuram
amplexi ueritatem respuerunt 82.
Non luxit eis sol 85.
Tribuum stationes 94.
Filii Caath, Gerson, Aaron, Leuitę, filii Merari 95.
Maria synagoga 98, 99.
Primus Iudeorum status 100.
Balaam, scribę et pharisei 116.
Residuus Israel sanguis quo cornua altaris tinguntur. Iudei figuram
amplexi ueritatem respuerunt 82.
Non luxit eis sol 85.
Tribuum stationes 94.
Filii Caath, Gerson, Aaron, Leuitę, filii Merari 95.
Maria synagoga 98, 99.
Primus Iudeorum status 100.
Balaam, scribę et pharisei 116.
Scribę contra Christum 116.
In fine saluandi 122.
Hebrei 127.
Iudei reprobantur, et introducuntur gentiles 130.
Primogeniti priorem populum signant 140.
Iudei negando facti sunt in
85.
Tribuum stationes 94.
Filii Caath, Gerson, Aaron, Leuitę, filii Merari 95.
Maria synagoga 98, 99.
Primus Iudeorum status 100.
Balaam, scribę et pharisei 116.
Scribę contra Christum 116.
In fine saluandi 122.
Hebrei 127.
Iudei reprobantur, et introducuntur gentiles 130.
Primogeniti priorem populum signant 140.
Iudei negando facti sunt in caudam 154.
Iudei et gentiles 155.
Iudei destructa terrena Hierusalem quęrant cęlestem 166.
Iudei in primogenitis 174.
synagoga 98, 99.
Primus Iudeorum status 100.
Balaam, scribę et pharisei 116.
Scribę contra Christum 116.
In fine saluandi 122.
Hebrei 127.
Iudei reprobantur, et introducuntur gentiles 130.
Primogeniti priorem populum signant 140.
Iudei negando facti sunt in caudam 154.
Iudei et gentiles 155.
Iudei destructa terrena Hierusalem quęrant cęlestem 166.
Iudei in primogenitis 174.
Barach formam tenens prioris populi 178.
Esau et Iacob 178.
Signum Gedeonis, uellus
scribę et pharisei 116.
Scribę contra Christum 116.
In fine saluandi 122.
Hebrei 127.
Iudei reprobantur, et introducuntur gentiles 130.
Primogeniti priorem populum signant 140.
Iudei negando facti sunt in caudam 154.
Iudei et gentiles 155.
Iudei destructa terrena Hierusalem quęrant cęlestem 166.
Iudei in primogenitis 174.
Barach formam tenens prioris populi 178.
Esau et Iacob 178.
Signum Gedeonis, uellus lanę populus Israel, terra reliquę gentes, ros uerbum Dei
Scribę contra Christum 116.
In fine saluandi 122.
Hebrei 127.
Iudei reprobantur, et introducuntur gentiles 130.
Primogeniti priorem populum signant 140.
Iudei negando facti sunt in caudam 154.
Iudei et gentiles 155.
Iudei destructa terrena Hierusalem quęrant cęlestem 166.
Iudei in primogenitis 174.
Barach formam tenens prioris populi 178.
Esau et Iacob 178.
Signum Gedeonis, uellus lanę populus Israel, terra reliquę gentes, ros uerbum Dei 181.
Hebrei 127.
Iudei reprobantur, et introducuntur gentiles 130.
Primogeniti priorem populum signant 140.
Iudei negando facti sunt in caudam 154.
Iudei et gentiles 155.
Iudei destructa terrena Hierusalem quęrant cęlestem 166.
Iudei in primogenitis 174.
Barach formam tenens prioris populi 178.
Esau et Iacob 178.
Signum Gedeonis, uellus lanę populus Israel, terra reliquę gentes, ros uerbum Dei 181.
HIGINVS
habens rapinam in holocaustum 165.
Vt quid mihi thus de Saba affertis; holocausta uestra non sunt accepta etc, scilicet propter iniquitatem uestram 168.
Si obtulerint holocaustomata et uictimas, non suscipiam ea propter iniquitates eorum 171.
Iudei de Babylone miserunt pecuniam ad sacerdotes in Hierusalem, ut offerrent holocausta et orarent pro eis 183.
Principis donum filio hęreditarium, aliis nequaquam 195.
Peccata tua elemosynis redime et iniquitates tuas misericordiis pauperum 197.
Iniustis dicit Dominus: Si
Deum, exultauerunt cum musicis et lętitia diebus VII. Lętitia iuniorum et dolor seniorum in reędificatione templi 89.
Lętitia Annę, cum a longe uidit Thobiam filium aduentantem 92.
Lętitia populi de uictoria Iudith et ipsius ludith inter eos concionantis 96.
Lętitia Iudeorum, cum Assuerus reuocaret edictum, quo iubebantur occidi permittens illud conuerti in eorum emulos et persecutores 99.
Exultat se esse exauditum. Psalmus VI 109 .
Lętentur quęrentes Deum. Psalmus LXVIIII 114.
Repletum est gaudio os nostrum
brachium suum 285.
Manum suam misit ad fortia 286.
Vanus mundi labor 289.
Boues 291.
Labor spiritalis 292.
Dulcis somnus operanti. Labor qui perit 297.
Lex. Euangelia sibi coherentia 23.
Euangelia. Duo Testamenta 24.
Lex Iudeis panis subcinericius 20.
Lex et prophetę usque ad Ioannem 32.
Iudei non possunt habere Legis obseruantiam 49.
A porta usque ad portam, id est a Lege usque ad Euangelium 100.
Quattuor Euangelia 108.
Lex et prophetę sale Euangelii condiuntur. Lex et
289.
Boues 291.
Labor spiritalis 292.
Dulcis somnus operanti. Labor qui perit 297.
Lex. Euangelia sibi coherentia 23.
Euangelia. Duo Testamenta 24.
Lex Iudeis panis subcinericius 20.
Lex et prophetę usque ad Ioannem 32.
Iudei non possunt habere Legis obseruantiam 49.
A porta usque ad portam, id est a Lege usque ad Euangelium 100.
Quattuor Euangelia 108.
Lex et prophetę sale Euangelii condiuntur. Lex et prophetę, priusquam Christus uenisset, erant porta clausa et liber signatus 109.
Corpus et sanguis sermo Christi 433.
Locus. Epechnus, locus inter Tygrim et Euphratem. In Elimaide prouincia templum Dianę 140.
Sicima, Samaria 365.
Ephrata regio Bethlem 422.
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
Lis. Seditio magna ex causa parua 180.
Libido. Mundus iuuenis amore captus Paulinę, Saturnini uxoris, ęgrotat 160.
Herodes Herodiadem deperit 161.
Leges Moysi 31.
Iusiurandum pro legum custodia 34.
Theopompus
Libido. Mundus iuuenis amore captus Paulinę, Saturnini uxoris, ęgrotat 160.
Herodes Herodiadem deperit 161.
Leges Moysi 31.
Iusiurandum pro legum custodia 34.
Theopompus mente lęsus, Theodectus uisu hebetatus, cum de sacris Iudeorum legibus scribere tentasset 102.
Iudei fortes pro legibus 159.
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
Luxus. Vitellius luxurię deditus iugulatur 53.
Libido masculorum in masculos 52.
Tale flagitium Vliaci et
Paulinę, Saturnini uxoris, ęgrotat 160.
Herodes Herodiadem deperit 161.
Leges Moysi 31.
Iusiurandum pro legum custodia 34.
Theopompus mente lęsus, Theodectus uisu hebetatus, cum de sacris Iudeorum legibus scribere tentasset 102.
Iudei fortes pro legibus 159.
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
Luxus. Vitellius luxurię deditus iugulatur 53.
Libido masculorum in masculos 52.
Tale flagitium Vliaci et Thebei approbarunt 91.
Paulina
Leges Moysi 31.
Iusiurandum pro legum custodia 34.
Theopompus mente lęsus, Theodectus uisu hebetatus, cum de sacris Iudeorum legibus scribere tentasset 102.
Iudei fortes pro legibus 159.
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
Luxus. Vitellius luxurię deditus iugulatur 53.
Libido masculorum in masculos 52.
Tale flagitium Vliaci et Thebei approbarunt 91.
Paulina 160.
Lex Iudeorum omnium antiquissima. Legum differentia 88.
159.
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
Luxus. Vitellius luxurię deditus iugulatur 53.
Libido masculorum in masculos 52.
Tale flagitium Vliaci et Thebei approbarunt 91.
Paulina 160.
Lex Iudeorum omnium antiquissima. Legum differentia 88.
Locus. Ptolomaidis descriptio 23.
Delmatia 27.
Galileę duę 34.
Locus
Genezar. Fons Iordanis. Phiala 42.
Lacus Asphaltus. Tyberiensis.
Fons apud Hiericuntem pestilens oratione Elisei
aquilo, nix, himber, gelu, crystallus, glacies, nebula, ros, uentus, mare 150.
Multitudo. Philistiim congregati contra Israel: XXX milia curruum, VI milia equitum, reliquum uulgus sicut harena 44.
Iuda et Israel innumerabiles sicut harenamaris 56.
Asę, regis Iudę, exercitus
scuta et hastas portantium de tribu Iuda CCC milia, de Beniamin scutariorum et sagittariorum CCLXXX milia. Egressus contra eos Zara Ęthiops cum decies centenis millibus et curribus CCC, et uictus est 77.
Ozię, regis lude, exercitus: II milia DC
sensata, sancta, pudorata, bona, constans et sancta 146.
Species mulieris
exhilarat faciem uiri sui. Qui possidet mulierem / bonam, incohat possessionem, et ubi non est mulier, ingemiscit egens 148.
Mulier continens cum uiro 149.
Arguit Iudeos de connubio alienigenarum, deinde subiungit dicens: Vxorem adolescentię tuę noli despicere 216.
Miseria humana. Homo natus de muliere, breui uiuens tempore, repletus multis miseriis etc. 103.
Spiritus meus attenuabitur, dies mei
rex Israel, cum inimicos effugere non posset, succensa regia in medium ignem desiluit 59.
Heliseus mundato Naaman munera sibi oblata noluit accipere; Gezi accepit simul et lepram 63.
Cum omnes dederent se regi Nabuchodonosor, soli filii Israel pręparauerunt se pugnę 94.
Iudei in regno Assueri, cum occidissent inimicos suos, ad spolia eorum non extenderunt manum 99.
Si putaui aurum robur meum 106.
Dominus mihi adiutor, et ego despiciam inimicos. Psalmus CXVII 119 .
Munerumm contemptor 128.
Magnanimus 130.
Cor
coram illo et expecta eum. Nunc enim non infert furorem suum nec ulciscitur
scelus ualde 107.
Persecutorum punitio. Psalmus
Persecutorum punitio. Psalmus
inferorum iuxta meritum culpę. Angelus Domini percussit Assyrios CLXXXV milia 159.
Vltionem capiam et non resistet mihi homo. Ecce facti sunt quasi stipula, ignis combussit eos 161.
Ecce omnes quasi uestimentum conterentur etc. 162.
Propter quę dispersi Iudei 164.
Vermis eorum non morietur 167.
Indignatio Domini ut ignis 168.
Gladio, fame et peste ego consummam eos. Extendam manum meam super te et interficiam te 171.
Poena eius qui uiolauerit sabbatum. Si feceritis malum, poenitentiam agam super bono quod promiseram
220.
Andronicus ibidem, ubi Oniam sacerdotem occiderat, necatus est. Iason fugiens peregre periit et sepultura caruit 226.
Antiochus ob superbiam uiscerum dolore contabuit. Iudas milites, qui pro pecunia captiuos dimiserant, perfidię damnatos occidit 227.
Ioppitę CC Iudeos submergunt. Ob hoc Iudas portum eorum cum nauigiis incendit, euadentes ignem gladio peremit 228.
Nicanoris caput et cum humero manus Hierusalem allata, lingua frustatim concisa auibusque proiecta etc. 229.
Militaris uirtus. Abraham impetu in
sagittas. Tenentes clypeum et hastam, quorum facies quasi leonis, ueloces quasi capreę in
montibus 71.
/ Bellator inops 147.
Fortis in bello Iesus Naue etc.
Dauid occidit Goliam 150.
Virtus Iudę Machabei. Iudas cum tribus milibus hominum pene inermium fudit exercitum V milium, deinde Ammonitarum copias fregit. Cum X milibus Lysiam superauit, qui habebat electorum VI milia, equitum V milia 218.
Eleazar, filius Saura, per mediam irrumpens aciem ac elephantem, super quo regem
tacui, scilicet non corripiendo Oziam 153.
Repleta est terra scientia Domini per prędicatores 154.
Pius Dominus genus humanum arat uomere prędicationis, proscindit uerbere tribulationis 157.
Beati qui seminatis super omnes aquas immittentes pedem bouis et asini, id est Iudeos et gentiles conuertitis 158.
Super montem excelsum ascende, tu
qui euangelizas Syon. Noli timere 160.
Quam pulchri super montes pedes annunciantis etc. 163.
Clama, ne cesses, quasi tuba exalta uocem tuam 164.
arguebatur negligentię circa delictum filiorum, sicut dictum estdeHeli 212.
Mora. Ioab uocatus distulit uenire. Venit autem cum messes suas incensas accepit. Id mulcta more fuit 52.
Noli tardare, quia nescis opera Dei 134.
Malus. Her, Iudę filius, nequam fuit in conspectu Domini nec uixit 7.
Non sequeris turbam ad malum 13.
Malorum supplicia 54.
Si auersi fueritis, auferam Israel de superficię terrę, quam dedi eis et templum proiiciam 57.
Achab pessimus regum Israel, peior eo
polutę sunt plantę tuę. Si mutare potest Ethiops pellem suam etc. 170.
Mali sicut ficus pessime abiiciendi 174.
Dissoluta est Damascus uersa in fugam 180.
Venit contritio super te qui habitas in terra etc. 185.
Iniquitas domus Israel et Iudę magna nimis etc. 186.
Malus pater non imputabitur filio bono nec contra. Arguetur principum malicia bis 188.
Malicia populi 189.
Cum sanare uellem Israel, reuelata est iniquitas Ephraim 202.
Arastis iniquitatem, impietatem messuistis
Minę Sanaballath ad Neemiam 86.
Minę 146.
Flagellum inundans cum transierit etc. sola uexatio intellectum dabit auditui, id est non credetis priusquam euenerit 157.
Adhuc XL dies, et Niniue subuertetur 207.
Nicanoris minę in Iudeos capiti eius inciderunt. Et Antiochus dixit se Hierosolimam congeriem sepulturę Iudeorum facturum, sed repenti morbo correptus in montibus periit 227.
Mutuum. Populus Israel cum supellectile mutuo a uicinis accepta iubente Domino abierunt 11.
De mutuo acceptis uel
inundans cum transierit etc. sola uexatio intellectum dabit auditui, id est non credetis priusquam euenerit 157.
Adhuc XL dies, et Niniue subuertetur 207.
Nicanoris minę in Iudeos capiti eius inciderunt. Et Antiochus dixit se Hierosolimam congeriem sepulturę Iudeorum facturum, sed repenti morbo correptus in montibus periit 227.
Mutuum. Populus Israel cum supellectile mutuo a uicinis accepta iubente Domino abierunt 11.
De mutuo acceptis uel conductis 13.
Si pecuniam mutuo dederis pauperi, non urgebis exigere 13.
ut et qui seminat simul gaudeat et qui metit. Ego misi uos matere quod uos non laborastis. Alii laborauerunt, scilicet prophetę, et uos non laborastis. Alii laborauerunt, scilicet prophetę, et uos apostoli in labores eorum introistis IIII. Ascendit Iesus in templum et docebat, et mirabantur Iudei, quomodo hic litteras scit etc. Qui a se metipso loquitur, gloriam propriam quęrit. Qui autem quęrit gloriam eius qui misit eum, hic uerax est et iniustitia in illo non est. Mea doctrina non est mea, sed eius qui misit me VII. Hęc uerba locutus est Iesus in gazophilatio docens
est Christus etc. II. APOC AL YPSIS:pmnibus mendacibus pars in stagno ardenti XXI. Foris omnis qui amat et facit mendacium XXII.
Magister AD ROMANOS: Gręcis ac barbaris sapientibus et insipientibus debitor sum. Euangelizare uirtus Dei est in salutem omni credenti, Iudeo primum et Gręco L Paulus: Ab Hierusalem per circuitum usque in Illyricum repleuerim Euangelium Christi XV. AD CORINTHIOS I: Paulus euangelizare mittitur non in sapientiam uerbi, ut non euacuetur crux Christi I. Sermo meus et prędicatio mea non in persuabilibus humanę sapientię uerbis, sed
liberis 293.
In steriles. Etas nubilis: puellę a XVI anno in XX masculi a XXX in XXXV. Causa agens in generando tam uir quam mulier contra Aristotelem 293.
De pueris educandis 294.
Venere ad procreationem secundum naturam utendum; a sterili abstinendum 302.
Iudex nudos mares et foeminas ad pubem usque inspiciat 306.
Mores. Vita triplex: suauis, tristis, neutra 34.
Socratis mores 167.
Criton de eo quod agendum 172.
Animę figura spectans ad mores 232.
Animarum in corpora bestiarum sibi similium transitus
Tabula Aristagorę 112.
Heraclitus Ephesius cuncta ex igne fieri arbitratus est et in idem elementum omnia resolui. Mundum animatum esse demonumque omnia plena 112.
Multitudo. Semiramidis copię quinquies supra tricies centummilia hominum 5.
Vndecies centummilia Iudeorum censa, qui arma ferre poterant, pręter tribum Beniamin et Leui 53.
Asę exercitus quingentaquinquagintamilia 58.
Iosaphati nouies centummilia 59.
In castris Ozię CCCLXXX hominum milia 64.
Scythicę multitudinis argentum sagittarum, cuspides cum singulę a
mors uoluntaria, cum patriam tueri non posset 350.
Fimbria sibi manum infert 354.
Item Norbanus. Item Marius. Norbani quidam interficiendus ad exonerandam aluumspacium petiit uitę cupidus 355.
Mitridates sorores et uxores occidi iussit 361.
Iudei plerique sibi manum intulerunt Pompeio templum obsidente 364.
Mitridates, cum uellet ueneno extingui, non potuit 364.
Iulia periit subita animi consternatione 375.
Crassus et qui cum eo erant sibi manus intulerunt, ne uiui caperentur
Diligit Deus quem corripit 111.
Non uindicabit Deus bis in id ipsum 113.
Poenę mensura 127.
Surgere dicitur Dominus, quando consurgit in uindictam populi sui 155.
Gladius. Falx. Securis 158.
Dominus percutit, ut sanet 189,307.
In Iudeis Romanorum formido 194.
Manus Domini tetigit me 202.
Virga Domini 233.
Poena ignis 290.
Gladius 324.
Virga uigilans 334.
Supplicia inferuntur, ut uitia corrigantur 339.
Deus castigat, ut corrigat 341.
Potum dedit nobis aquam
401.
Mulier litigiosa 274.
Foemina sublimia non capit 292.
Mulier caput malorum 300.
Mulier pronior ad malum 300.
Mutuum. Qui accipit mutuum, seruus est foenerantis 276.
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
Miracula. Alexandro mare Pamphilicum se diuidens prębuit iter 16.
Iordanis Iudeis 35.
Sol stetit 36.
Pons CCC stadiorum a Caio constitutus 168.
Matrimonium. Tharbis uxor Moysi 15.
Nobiles ne ducant uxores
malorum 300.
Mulier pronior ad malum 300.
Mutuum. Qui accipit mutuum, seruus est foenerantis 276.
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
Miracula. Alexandro mare Pamphilicum se diuidens prębuit iter 16.
Iordanis Iudeis 35.
Sol stetit 36.
Pons CCC stadiorum a Caio constitutus 168.
Matrimonium. Tharbis uxor Moysi 15.
Nobiles ne ducant uxores ancillas 32.
Nabal durus et stupidus. Abigail, uxor eius, optima et sagacissima 52.
Leuitę
ad uitia delabi coepit 81.
Militia. Abraham parua manu Assyrios aggressus uicit 5.
Ionatas 47.
Dauid Goliam interimit 49.
Fortissimi milites Eusebius, Eleazar, Abysai, Banaias 63.
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
Magnanimus. Quidam latrones mori maluerunt quam se hosti dedere 9.
Symon uxorem, filios, parentes se ipsum interemit, ne inimicis subiaceret 30.
Eleazarus. Veciras. Philippus 38.
Iotapateni urbe amissa se ipsos interficiunt 39.
Supplicia
Christus, horę apostoli eius XI. Cubitis fere CC discipuli aberant a terra trahentes rhete ad littus plenum magnis piscibus CLIIIXXI.
PAVLVS AD ROMANOS
Nobilis. Non est acceptio personarum apud Deum II. Non est distinctio Iudei et Gręci. Nam idem Dominus omnium X. Tu autem, cum oleaster esses, insertus es in illis, et socius radicis et pinguedinis oliuę factus es XI.
Nauta. ACTVVM: Paulus prędicit nauigationem periculosam, et eam passi sunt prope Cretam. Eidem nocte reuelatum est omnes fracta
Gręcorum et Romanorum casuum declinari 251.
Nomina Salomonis 289.
Nabuchodonosor. Locusta 307.
Dauid. Asaph. Filii Chorę, Heliseus 380.
Si nolueritis, gladius deuorabit uos 151.
Vtinam attendisses mandata mea etc. 162.
Audite me duro corde 161.
Obedientes protecti ab inimicis 167.
Audite uocem meam, et ero uobis Deus, et uos eritis mihi populus 169.
Rechabitę obedientes patri, Iudei non obedientes Deo 177.
Sollicitus ambula cum Deo tuo 209.
Nicanor fugiens confitetur Iudeos a Deo protegi, eo quod parerent legibus ab ipso constitutis 227.
Opus dignum ędificatio templi per Salomonem 47.
Reędificatio per Zorobabel et Iosue cępta
Audite me duro corde 161.
Obedientes protecti ab inimicis 167.
Audite uocem meam, et ero uobis Deus, et uos eritis mihi populus 169.
Rechabitę obedientes patri, Iudei non obedientes Deo 177.
Sollicitus ambula cum Deo tuo 209.
Nicanor fugiens confitetur Iudeos a Deo protegi, eo quod parerent legibus ab ipso constitutis 227.
Opus dignum ędificatio templi per Salomonem 47.
Reędificatio per Zorobabel et Iosue cępta et biennio intermissa inuidia Samaritarum 84, 89.
Operatio 128.
Opera magnifìca, domus,
141.
Expectaui, ut faceret uuas, et fecit labruscas. Ideo auferam sepem eius, et erit in dirreptionem 152.
Audite et nolite intelligere, ne conuertantur et sanem eos 153.
Puer centum annorum morietur, et peccator centum annorum maledictus erit 166.
Excidium Iudę et Hierusalem propter obstinationem. Ęs et ferrum uniuersi corrupti sunt etc. Dominus proiecit illos 168.
Vetatur Hieremias orare pro populo in malicia obstinato. Quare auersus est populus iste auersione contentiosa etc. 169.
Iterum uetatur orare. Si
AD ROMANOS: Expectat Dominus penitentiam, tu autem in malo perseuerans thesaurizas tibi iram in die irę. Qui se emendant, beati. Obdurati damnabuntur II. AD EPHESIOS: Nolite contristare Spiritum Sanctum Dei IIIL ACTVVM: Asserit per Isaiam prophetatum de obstinatione Iudeorum capite sexto XXVIII.
METHAMORPHOSES
contentiosa. Omnes conuersi sunt ad cursum suum, quasi equus impetu uadens ad pręlium 344.
De malo in malum ingressi sunt, et non cognouerunt, dicit Dominus 345.
Reuelabuntur pudenda tua 351.
Nullus miseretur Hierusalem, quia flagitiis in dies abundat 353.
Peccatum Iudę indelebile scriptum stilo ferreo in ungue adamantino 355.
Verterunt ad me terga et non facies 381.
SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI
Oratio. Verba pro rebus 40.
In tapetibus sermonum pulchritudo
insanabile 23.
Filii dura facie et indomabili corde 25.
Disciplinam non recepistis 31.
Augens peccata peccatis 110.
Morticinum 113.
Cecinimus uobis, et non saltastis, lamentauimus uobis, et non plorastis 153.
Iudeorum perfida obstinatio 182.
Qui, postquam peccauerint, non dolent 231.
Vocaui, et renuistis 257.
Qui increpationes odit, morietur 270.
Cum in profundum peccatorum uenerit, contemnit 273.
Impius procaciter obfirmat uultum 276.
Qui mentis est durę,
325.
Putruerunt et corruptę sunt cicatrices meę 350.
Omnes declinauerunt, simul inutiles facti sunt 361.
Perambulantium in delictis suis 370.
Dimisi eos secundum desideria cordis eorum 380.
Vsque quo peccatores gloriabuntur 392.
Obstinatio Iudeorum 401.
Constitue super eum peccatorem 404.
Coagulatum est sicut lac cor eorum 416.
Cadent in retinaculo eius peccatores 427.
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
Honor. Saulem ex mansueto crudelem dignitas fecerat' 51.
cordis eorum 380.
Vsque quo peccatores gloriabuntur 392.
Obstinatio Iudeorum 401.
Constitue super eum peccatorem 404.
Coagulatum est sicut lac cor eorum 416.
Cadent in retinaculo eius peccatores 427.
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
Honor. Saulem ex mansueto crudelem dignitas fecerat' 51.
Daniel honoratus patuit inuidię 91.
De his qui in officio positi sibi commissos male habent 162.
Hedias honorem inuidens fratri Agrippę 164.
Herodes a Cęsare
206 .
Patientia Iob 180 .
Patientia imprudens Catilinę 238 .
PASSIO CHRISTI. Quare mortem elegit crucis 3 .
Christus crucifixus Iudeis scandalum, gentibus stultitia, uocatis Dei ueritas et Dei
sapientia 4 .
Christus passionibus subiectus 5 .
Prophetię de passionibus Domini. Item de reliquis eius mysteriis
198 .
Accessit huic patellę dignum operculum 245 .
Asino lyra superflue canit 247 .
Faliscorum liberos prodidit 99 .
Medicus Pyrrhi necem pollicitus Fabricio. Errantes ab errore reuocare sollicitet
episcopus 141 .
Heresim cauendam monet 172 .
Perfidia Iudę proditoris 211 .
De eodem et pręuaricatione Salomonis 213 .
Constantius fautor Arrianę hęreseos 259 .
Iulianus Apostata. Iouinianus et reliqui qui tandem digna factis
Concident gladios suos in uomeres etc. 208 .
In loco isto, id est in ecclesia, dabo pacem. In die illa erit pax per orbem 212 .
Et consilium pacis erit inter illos duos, id est Iudeos et gentiles. Veritatem et pacem
diligite. Veritatem et iudicium pacis iudicate in portis uestris 213 .
In pace et ęquitate ambulauit mecum 216 .
Pax inter Bachidem et Ionatham 221 .
In pace et ęquitate ambulauit mecum 216 .
Pax inter Bachidem et Ionatham 221 .
Siluit terra Iuda omnibus diebus Simonis Machabei 222 .
Pax Antiochi cum Iudeis, postquam multa aduersa passus esset. Iudas pugna superior, cum
belli quoque uictoria potiri posset, petentibus pacem non negauit 228 .
Nicanor pacem iniit cum Iuda et amabat eum, sed uolens suspicionem de se purgare regi
tentauit eum
In filia non auertente se firma custodiam 146 .
Mulier immaculata 149 .
Verbum Domini ad Hieremiam, ne accipiat uxorem nec suscipiat filios propter afflictionem
futuram super omnes qui generantur in Iudea 171 .
Sacerdotes uiduam et repudiatam non accipient, sed uirginem de domo Israel et uiduam a
sacerdote. Ad mortuum non ingredietur nisi ad patrem etc. et sororem uniuiram 194 .
Susanna maluit
deposito eo lugens manducauit, uesperi sepeliuit 90 .
Patris et matris sollicitudo de Thobia absente. Opera pietatis Thobię oblata coram Deo
per angelum 92 .
Hester cum periculo capitis sui regem adiit, ut pro Iudeis supplicaret. Pro eorum salute
suam contempsit 98 .
Amici uisitant Iob et prę dolore diebus VII manent nihil loquentes ei. Pietas Iob erga
proximos 101 .
Quis potest facere mundum de immundo
clausa morabatur, habens super lumbos
cilicium, ieiunabat quotidie pręter sabbata, neomenias et festa domus Israel 95 .
Mardocheus scidit uestimenta, indutus est sacco, sparsit cinerem capiti, cum clamore et
ululatu incessit et placauit Dominum Iudeis in presentissimo periculo constitutis 98 .
Si iniquitatem abstuleris a te, prosperaberis, et defossus securus dormies. Oculi autem
impiorum deficient 103 .
Saccum consui super cutem meam et operui
Syon consperserunt cinere
capita sua, uirgines Iuda etc. Deduc quasi torrentem lachymas per diem et noctem etc. 181 .
Ponet in puluere os suum, si forte sit spes 162 .
Penitenti a Iudeorum in Babylone: plorabant, ieiunabant, orabant et offerebant. Exui me
stola pacis,
aurum. Ipse uocabit nomen meum, et ego exaudiam eum et dicam: Populus meus es
tu. Et ipse dicet: Dominus meus es 215 .
Obseruantes legem Dei trucidabantur, pueros circumcisos deprehendentes suspendebant 217 .
Iudei nolentes libare diis necantur. Duę mulieres, quoniam filios circumciderant,
appensis ad ubera paruulis pręcipitantur. Sabbatum custodientes flammis torrentur 227 .
Eleazarus scriba mori pręoptauit quam contra Legem carnem porcinam manducare.
Factus es fortitudo pauperi 156 .
Pauperes homines in sancto Israeexultabunt etc. 157 .
Ad quem respiciam nisi ad pauperculum etc. 166 .
Translatis Iudeis in Babylonem relicti sunt pauperes agricolationi 178 .
Non erit sacerdotibus hereditas nec possessio 194 .
Derelinquam in medio tui populum pauperem et egenum et sperabunt in nomine Domini
reprobam damnat 108 .
Contra idolatriam.
Homo apostata uitiis plenus. Omnes qui me oderunt, diligunt mortem. Illusor solus
portabit malum. Aquę furtiuę et panis absconditus 127 .
Perfidia 128 .
Mulier adultera Iudei 132 .
Qui dissipat sepem, id est destruit disciplinam 134 .
Vos infirmi de populo ne turbetis Ecclesiam ad errores declinando. Capite, id est
occidite eos qui ad idolatriam populum adduxerunt
uestris uenditi estis etc. 162 .
Omne uas quod fictum est contra te, id est contra Ecclesiam, non dirigetur, et omnem
linguam resistentem tibi in iudicio iudicabis 163 .
Idolatria Iudeorum. Oua aspidum ruperunt, et telas araneę texuerunt. Qui comederit de
ouis eorum morietur, et quod confotum est, erumpet in regulum etc. 164 .
Gens et regnum, Domine, quod non seruierit tibi, peribit
Qui comederit de
ouis eorum morietur, et quod confotum est, erumpet in regulum etc. 164 .
Gens et regnum, Domine, quod non seruierit tibi, peribit 165 .
Contra idolatras. Contra incredulitatem Iudeorum 166 .
Reliquerunt me et libauerunt diis alienis. Contra idolatriam Iudeorum. Me dereliquerunt,
fontem aquę uiuę, et foderunt sibi cisternas dissipatas, quę continere non ualent aquas. Et
pro pterea facti sunt in prędam Ęgyptiis et
Gens et regnum, Domine, quod non seruierit tibi, peribit 165 .
Contra idolatras. Contra incredulitatem Iudeorum 166 .
Reliquerunt me et libauerunt diis alienis. Contra idolatriam Iudeorum. Me dereliquerunt,
fontem aquę uiuę, et foderunt sibi cisternas dissipatas, quę continere non ualent aquas. Et
pro pterea facti sunt in prędam Ęgyptiis et Chaldeis 167 .
Idolatrę comparantur mulieri adulterę et fornicarię
suam in iniustitia
et cęnacula sua non in iudicio etc. Polluti sunt. Iccirco uia
errorum eorum erit quasi lubricum in tenebris. Impellentur enim et corruent in
ea etc. 173 .
Pręuaricatio Sedechię et populi. Iudei angustiati uouerunt manumittere seruos. Liberati a
periculo irritarunt uota. Ob id Dominus reuocauit Chaldeos, et capta est ciuitas incensaque
igni 177 .
Ismael et X optimates ut amici uenerunt ad Godoliam in Masphat. Accepti
conuiuio
suo ponam 186 .
Destruam parietem quem linistis absque temperamento, et adęquabo eum terrę
etc. Dominus non fecit responsum tentantibus eum, sed puniuit eos 187 .
De idolatria Israel et Iudę. Preuaricatio sacerdotum. Falsi prophetę.
Peccata idolorum uestrorum portabitis 189 .
Omnis alienigena incircumcisus corde etc. non ingredietur sanctuarium meum 194 .
In littoribus et in
sacerdotio misit. Ipse autem
sibi, non Iasoni impetrauit 225 .
Andronicus Oniam sacerdotem euocatum de templo contra iusiurandum interemit. Antiochus
manibus impuris uasa sacra contrectando polluit 226 .
Iudei compelluntur sacrificare diis; nolentes necantur 226 .
Simonis milites perfidię damnati, quod corrupti pecunia quosdam ex captiuis effugere
passi sunt 227 .
Contaminati rapientes dona idolo dicata.
Nec superbi ab initio placuerunt tibi, sed humilium et
mansuetorum semper tibi placuit deprecatio 95 .
Iudith exibat noctibus et orabat escam sumens in uesperum 96 .
Hester regem aditura, ut supplicaret pro Iudeis, mandauit, ut congregati
orent Dominum et eo triduo ieiunent 98 .
Oratio Mardochei et Hester pro Iudeis 100 .
Si diluculo consurrexeris ad Deum et Omnipotentem fueris de precatus etc.
Iudith exibat noctibus et orabat escam sumens in uesperum 96 .
Hester regem aditura, ut supplicaret pro Iudeis, mandauit, ut congregati
orent Dominum et eo triduo ieiunent 98 .
Oratio Mardochei et Hester pro Iudeis 100 .
Si diluculo consurrexeris ad Deum et Omnipotentem fueris de precatus etc. 102 .
Clamo ad te, et non exaudis me, sto, et non respicis me. Mutatus es mihi in crudelem
116 .
Clamabit ad me, et ego exaudiam eum.
Samuel coram
me, non est anima mea ad populum istum etc. 171 .
Recordare, quod steterim in conepectu tuo, ut loquerer pro eis bonum etc., sed quia
indurati sunt, da filios eorum in famem etc. Christus contra Iudeos ingratos 172 .
Orate pro ciuitate ad Domi num, quia in pace illius erit pax uobis. Inuocabitis me et
uiuetis, et orabitis me, et ego exaudiam uos 175 .
Ad Hierusalem: Clama ad me, et ego exaudiam te et
meus es 215 .
Iudas facta oratione committebat pugnam et parua manu magnas superabat copias 218, 220 .
Ionathas suis iam fugientibus orauit et reuersus in pręlium uicit 222 .
Iudei Ioanne duce cum Cendebeo conflicturi tubis sacris insonuerunt, ille fugit. Oratio
Neemię, cum de captiuitate reuersi sacrificarent 224 .
Heliodorus gazophilatium dirrepturus cęcidit exanimis;
oratione Onię sacerdotis surrexit sanus
operatus es, inducam mala super domum tuam 58 .
Naaman
leprosus mundatur in Iordane 63 .
Ioachaz fecit malum, abducitur uinctus in Ęgyptum, ne regnet in Hierusalem. Transmigratio
Iudę in Babylonem 69 .
Heliu iratus contra Iob, quod iustum se diceret coram Deo 107 .
Peccauit Dauid numerando populum et patitur suorum pestilentiam 75 .
Dominus per
uia peccantium 145 .
In uia ruinę non eas 148 .
Recidiuans 148 .
Erubescite de delicto et iniquitate 149 .
Peccata ob quę Iudei captiuati: auguria, sodomia, auaritia, pusilanimitas
et idolatria 152 .
Contra eos qui peccatorum impunitatem putant 160 .
De lapsu a statu innocentię 161 .
Non
pecuniam regio exactori non soluisset, priuatus est
sacerdotio 225 .
Menelaus promissa pecunia crimen suum redemit et de innocentibus accusatoribus sumitur
supplicium 226 .
Nicanoris promissa minacia in Iudeos 227 .
est.
sustinuerit in finem, hic saluus erit XIII.
Cum hęc ad illos diceret,
coeperunt pharisei et legisperiti grauiter insistere et os eius
opprimere XI. Malchus absque aure dextera XXII. De doctore iustitię iniqui dixerunt: Hunc
inuenimus subuertentem gentem nostram etc. Commouit populum docens per uniuersam Iudeam
XXIII.
sedent I. Vtitur
et diabolus testimoniis Scripturarum, non ut doceat, sed
ut fallat; sic et hereticus IIII. Semen cecidit secus uiam etc. Geraseni rogant Iesum, ut
discederet a finibus eorum. Signant Iudeos incredulos VIII. Qui me erubuerit et meos sermones,
hunc Filius hominis erubescet, cum uenerit in maiestate sua et Patris et sanctorum angelorum
IX. Hereticus porrigit pro pane lapidem, pro pisce serpentem, pro ouo scorpionem. Tentantes
signum de cęlo quęrunt. Qui non est
IIII. In nauicula crucis obdormiuit. Fit tempestas in
cordibus discipulorum. Sed excitatus fugat procellam, quia resurgens increpat eorum timorem,
et ipsi uiso illo credunt et gaudent VIII. Baptismo autem habeo baptizari, et quomodo coarctor
usque dum perficiatur XII. Iudeus hedum requirit, Christianus agnum. Illis Barrabas soluitur,
nobis agnus immolatur XV. Camellus transiens per foramen acus, Christus per
passionis angustias et tormentorum punctiones XVIII. Hic est hęres, occidamus illum. Eiectum
extra uineam occiderunt XX. Et factus est
occiderunt XX. Et factus est sudor eius sicut guttę sanguinis decurrentis in
terram. Illudebant ei cędentes, et uelauerunt eum, et percutiebant faciem dicentes:
Prophetiza, quis te percussit XXII. Hunc inuenimus subuertentem gentem nostram. Commouit
populum docens per uniuersam Iudeam. Quid signat crucis latitudo, altitudo et profundum XXIII.
Nonne hęc oportuit pati Christum et ita intrare in gloriam suam. Quare Dominus reseruauit
cicatrices uulnerum. Obtulerunt ei partem piscis assi et fauum mellis. In pisce assato
exprimitur passionis Dominicę
in gaudium. Mulier,
cum parit etc. XVI.
etc. XVI.
obiiciuntur conuitia, patienter toleremus, et uera, quę possumus, non obiiciamus, sed
salutaria monita prędicemus. Sic Iesus, cum dixissent ei: Demonium habes etc., docet, cum in
sabbato fit circumcisio, non solui Legem VII. Attendendum quod Dominus in corrigenda Iudeorum
superbia asper erat, mansuetus uero in contumelia sibi illata, erudiens nos errata in Deum
uindicare, in nos uero despicere. Iram furentium etiam, cum resistere possumus, declinare
Dominus docet. Iudeis enim lapidare parantibus abscondit se et exiuit de templo VIII.
circumcisio, non solui Legem VII. Attendendum quod Dominus in corrigenda Iudeorum
superbia asper erat, mansuetus uero in contumelia sibi illata, erudiens nos errata in Deum
uindicare, in nos uero despicere. Iram furentium etiam, cum resistere possumus, declinare
Dominus docet. Iudeis enim lapidare parantibus abscondit se et exiuit de templo VIII. Cęcus
illuminatus confitens be nefactorem suum ab inuidis eiicitur foras, sed inuenitur a Iesu et in
fide Filii Dei solidatur IX. Si mundus uos odit etc. Sed hęc omnia facient uobis propter nomen
ad decorem XX. Petri martyrium prędicitur a Domino. Augustinus: Si nulla
esset mortis uel parua molestia, non esset tam magna martyrii gloria XXI.
furetur, et mactet, et
perdat. Loquor
uobis, et non creditis. Opera quę ego facio in nomine Patris
mei, hęc testimonium perhibent de me. Sed uos non creditis, quia non estis de ouibus meis.
Sustulerunt lapides Iudei etc. tollunt heretici uerborum lapides iactantes in eum, ut, si
possent, de throno eum suo in crucem detraherent. Si mihi non uultis credere, operibus credite
X. De cęcitate et perfidia Iudeorum Isaias XII.
Qui manducat mecum panem, leuabit contra
Sed uos non creditis, quia non estis de ouibus meis.
Sustulerunt lapides Iudei etc. tollunt heretici uerborum lapides iactantes in eum, ut, si
possent, de throno eum suo in crucem detraherent. Si mihi non uultis credere, operibus credite
X. De cęcitate et perfidia Iudeorum Isaias XII.
Qui manducat mecum panem, leuabit contra me calcaneum suum XIII. Siquis in me non
manserit, mittetur foras sicut palmes et arescet, et colligent eum et in ignem mittent, et
ardet. Si non uenissem et locutus fuissem eis, peccatum non haberent. Nunc
scriptam,
euangelicam. Vel primum peccatum in corde, secundum in consensu, tertium in actu, quartum in
consuetudine. Erat autem spelunca et lapis superpositus ei. Mortuus sub lapide, reus sub Lege.
Remouete lapidem, remouete Legis pondus. Prędicate gratiam euangelii XI. Iudei intrare in
prętorium peccatum putabant, condemnare innocentem sollicitabant. Hi sunt qui a minimis
abstinent et grauia delicta committere non cessant XVIII.
Passio Domini. Soluite templum hoc, et in triduo excitabo illud II. Et sicut Moyses
exaltauit
nondum uenerat hora eius. Cum
exaltaueritis Filium hominis, tunc cognoscetis quia ego sum etc. Non ne bene dicimus nos, quia
Samaritanus es tu et demonium habes? Tulerunt lapides, ut iacerent in eum. Iesus autem
abscondit se et exiuit de templo VIII. Conspirauerant Iudei, ut, siquis eum confiteretur esse
Christum, extra synagogam fieret IX. Ego pono animam meam, ut iterum sumam eam. Nemo tollit
eam a me, sed ego pono eam a me ipso. Potestatem habeo ponendi ipsam et potestatem habeo
iterum sumendi eam. Dicebant multi ex ipsis: Demonium habet
extra synagogam fieret IX. Ego pono animam meam, ut iterum sumam eam. Nemo tollit
eam a me, sed ego pono eam a me ipso. Potestatem habeo ponendi ipsam et potestatem habeo
iterum sumendi eam. Dicebant multi ex ipsis: Demonium habet et insanit; quid eum auditis?
Circumdederunt eum Iudei et dixerunt ei: Quousque animam nostram tollis? Si tu es Christus,
dic nobis palam. Sustulerunt lapides, ut lapidarent eum X. Quid facimus, quia hic homo multa
signa facit etc. Expedit uobis ut unus homo moriatur pro populo etc. Ab illo ergo die
Expedit uobis ut unus homo moriatur pro populo etc. Ab illo ergo die
cogitauerunt, ut interficerent eum. Caiphas prophetauit, quia Iesus moriturus erat pro gente;
et non tantum pro gente, sed ut filios Dei, qui erant dispersi, congregaret in unum. Proximum
erat pasca Iudeorum; quęritur in templo, ut apprehendatur XI.
Ante sex dies pascę uenit Bethaniam, quia ille qui sex diebus omnia fecerat et sexto die
hominem creauerat, ipse sexta mundi ętate, sexta feria, sexta hora redimere mundum uenerat.
Nisi granum frumenti cadens in
sex dies pascę uenit Bethaniam, quia ille qui sex diebus omnia fecerat et sexto die
hominem creauerat, ipse sexta mundi ętate, sexta feria, sexta hora redimere mundum uenerat.
Nisi granum frumenti cadens in terra etc. Ipse est granum mortificandum in infidelitate
Iudeorum, multiplicandum in fide populorum. Nunc anima mea turbata est. Et ego, si exaltatus
fuero a terra etc. Nunc iudicium est mundi, nunc princeps huius mundi eiicietur
foras. Iesus abiit et abscondit se ab eis XII. Si diligeretis me, gauderetis utique quia uado
Pacem habentes, non uos metipsos defendentes, sed date locum irę XII. Deus pacis cum
omnibus uobis. Amen XV.
auribus; et a ueritate quidem auditum
auertent; ad fabulas autem conuertentur IIII.
V.
Si autem mortui sumus cum Christo, credimus quia simul etiam uiuemus cum illo VI. Nam
quod impossibile erat Legi etc. Deus Filium suum mittens in similitudinem carnis peccati, et
de peccato damnauit peccatum in carne VIII. Christus minister fuit Iudeis ex promissione Dei,
gentibus ex misericordia etc. XV.
fuit Iudeis ex promissione Dei,
gentibus ex misericordia etc. XV.
XV.
Indutus ueste aliena 136 .
Mulier cui nomen Impietas 158 .
Massa plumsi idolatria 159 .
Acharon. Philistim 166 .
Iudei passi pro impietate in Christum 175 .
Qui Ęgyptius est, non ascendet in Hierusalem 178 .
Nec gentiles nec Iudei Scripturas intelligunt 188 .
Statua Hadriani
Acharon. Philistim 166 .
Iudei passi pro impietate in Christum 175 .
Qui Ęgyptius est, non ascendet in Hierusalem 178 .
Nec gentiles nec Iudei Scripturas intelligunt 188 .
Statua Hadriani 193 .
Fames super incredulos 210 .
Quia oblita es Dei, saluatoris tui 222 .
Sobna
Audita nece Ioannis Iesus secessit, in hoc arguens temeritatem ultro se offerentium
159 .
Calix martyrium 167 .
Martyres mortem affectantes 190 .
Iudei persequuntur Christianos, et carnales infensi sunt spiritalibus 208 .
Stygmata Domini Iesu Christi portans 218 .
Vicisisse est aduersarios in angustiis non cessisse 227 .
incredulus 123 .
Laodice maritum ueneno sustulit 137 .
Dimitte mortuos sepelire mortuos 149 .
In uiam gentium ne abieritis 151 .
Iudę 177, 178 .
Aceto et felle potant Iesum. Terrentur custodes increduli 181 .
Crux Iudeis scandalum, gentibus stultitia 210 .
Idolatria
149 .
In uiam gentium ne abieritis 151 .
Iudę 177, 178 .
Aceto et felle potant Iesum. Terrentur custodes increduli 181 .
Crux Iudeis scandalum, gentibus stultitia 210 .
Idolatria 231 .
Factis negant. Quędam bona negatio, ut abnegantes impietatem 246 .
Plurima exempla sunt quęrentium Deum non recte
Qui non credit, iam iudicatus est 320 .
Portę mortis idolatria 325 .
Dixit insipiens in corde suo: Non est Deus 328 .
Demones Deo, Iudei Christo, heretici Ecclesię inimici 330 .
Ne perdas cum impiis animam meam 338 .
Puluis qui omni uento mouetur 341 .
Erubescant impii, etiam deducantur in infernum
est anima mea 361 .
Iudas 362 .
Vespere, mane, meridie. Passio, resurrectio, ascensio. Conculcauit me homo tota die;
uerba mea execrabantur 362 .
I. N. R. I. Mors. Iudei in Iesum 363 .
Christus ad Patrem 364 .
Ad Patrem: Quod non rapui, tunc exoluebam. Sustinui opprobrium. Operuit confusio faciem
meam. Scribę et pharisei 371 .
meam. Scribę et pharisei 371 .
Tu scis improperium meum. Dederunt in escam meam fel, potauerunt me aceto. Quem tu
percussisti, ipsi persecuti sunt. Vitulus.Ego sum pauper et dolens 371 .
Queritur de Iudeis. Christus pauper. Tanquam prodigium factus sum multis.
Comprehenditur 372 .
Et fui flagellatus tota die 373 .
Exurge, Domine, iudica causam meam 374. Christus uenditus
Factus sum opprobrium illis 406 .
De torrente in uia bibit 407 .
Crux 422 .
Oratio ad Patrem. A
Iudeis passus persecutiones.
Prędicat, orat, patitur. Apostoli expectant Domini resurrectionem 428 .
Perseuerantia.Adolescens iuxta uiam suam 276 .
Perseuerantia boni. Non extinguetur in nocte lucerna eius
Penitentia Dauid 432 .
Pruinam sicut cinerem spargit. Contritio 434 .
Tribulatio penitentię 437 .
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
120 .
Pudor. Quidam pudenda sua detegens cędis multorum causa fuit 178 .
Prouidentiam negant Epicurei 92 .
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
mos per dies XXX his qui morbo aliquo laborarent 26 .
Poeta. Inuentum litterarum 79 .
Homerus. Primi philosophi 79 .
Historia. Ęgyptii et Chaldei. Triginta duo libri apud Iudeos 80 .
Philosophi multati, quod unum tantum Deum esse dicerent 91 .
Perfidia. Idolatria. Caput asini in templo Iudeorum fuisse Appion mentitus
est 86 .
79 .
Historia. Ęgyptii et Chaldei. Triginta duo libri apud Iudeos 80 .
Philosophi multati, quod unum tantum Deum esse dicerent 91 .
Perfidia. Idolatria. Caput asini in templo Iudeorum fuisse Appion mentitus
est 86 .
EVSEBIVS DE PRĘPARATIONE
Passiones rectę sanctorum 101 .
An primi homines in paradiso perturbationibus caruerint 102 .
Passio Christi. Mors. Corpus. Quod pugnat et renouat 73 .
Abel Christus, Cayn Iudei 109 .
Abel et Seth--- mors et resurrectio Christi 114 .
Noe nudatus, uino ebrius 118 .
Isaac immolandus 126 .
Preualuit
Abel et Seth--- mors et resurrectio Christi 114 .
Noe nudatus, uino ebrius 118 .
Isaac immolandus 126 .
Preualuit Iacob luctatori, Iudei Christo sic uolenti 127 .
Recumbens dormisti ut leo. Agnus pascalis 128 .
herba utuntur magi, cum uolunt deos euocare 245 .
Tullus Hostilius fulmine ictus, quia parum rite sacrificauerat 269 .
Flamini sacrorum equum tangere non licet 275 .
De Mose Iudeo, quem magum fuisse putant 289 .
Ęgypti pars scarabeos inter numina colit 293 .
Turtur, auis pudicissima, typus est Saluatoris 35 .
Item Salomon typum gerit Christi. Fructus spiritus 38 .
Sacerdotes Ęgypti continentissimi 46 .
Terrę Iudeę tribuumque descriptio typus futurę in cęlis Ęcclesię 53 .
Monachi officium 61 .
Arca Noe Ecclesię typus fuit 65 .
Perfectio est se nosse imperfectum
69 .
Quod doctrina cęlestis sapientiam sola largitur, quam philosophia
non inuenit, et efficax sit lex Dei
et Ecclesię sacramenta 71 .
Quare Pythagoras et Plato non accesserunt ad Iudeos 75 .
Sapientia et amor spectat ad filios, religio et timor ad seruos 76 .
Quod sapientia et religio non separant 76 .
De uiis quas docuit Christus
sit habenda 173 .
Quod religio sit et hominis sit 177 .
Corpus gloriosum 217 .
Consurgent ad uocem uolucris 307 .
Quoniam sunt reliquię homini pacifico 349 .
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
signat regem 70 .
Senacheribus a filiis occiditur 85 .
Propter regis iustitiam Deus populo placatur 86 .
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
134 .
Sancti dicuntur qui se uouerunt Deo. Vitulus 136 .
Abarim. Contemptus terrenorum 145 .
Leuitę portantes arcam 151 .
Pars tribus Iudę. Ciuitas solis 167 .
Dies Iesu 174 .
Beatus seruus Iesu 174 .
Noli retro aspicere 177 .
Rex habet uirgam
Melanuri in mare panem abiectum rapiunt; ad cibum in quo hamus sit non accedunt 303 .
Pythagoras Apollinis iudicio sapientissimus 319 .
Euphranoris Alexander Paris est; in quo omnia simul intelliguntur: iudex, amator,
interfector 321 .
Neocles pictor argumento declarauit quod arte non potuit 333 .
Etiam ferę abrosas partes corporis relinquunt, propter quas se periclitari nouerint
stipula etc. 216 .
Nicanor irrisit sacerdotes, despexit holocausta etc. Iudas cum paucis contriuit
exercitum eius. Nicanor primus cecedit 220 .
Nicanor minabatur se uenditurum XC Iudeos uno talento: a paucis superatus est. Superbia
Antiochi propter quam punitus est grauissimo uiscerum dolore et periit 227 .
Secretum. Moyses noluit coram pharaone sacrificare sed secedens in solitudine tridui
iter
Ve uobis qui dormitis in lectis eburneis et lasciuitis in stratis uestris 206 .
Zacharias uidit per noctem uirum ascendentem super equum ruffum etc. 212 .
Somnium Iudę Machabei de futura uictoria 229 .
Senex. Sperabam quod ętas prolixior et annorum multitudo doceret sapientiam. Sed ut
uideo, spiritus est in hominibus, et inspiratio Omnipotentis dat intelligentiam 107 .
extendisset 98 .
Aman rogaturus Hester pro anima sua corruit super lectum suum. Rex superueniens
suspicatus est eum opprimere uoluisse reginam, et statim in crucem agi iussit 99 .
Assuerus siue Artaxerxes Iudeos suspectos, quod pacem regni sui turbarent, iusserat
perdere. Mox cognita accusatorum inuidia illis pepercit, in istos animaduertit 100 .
Mulier zelotipa 146 .
Godolias suscepit Ismaelem multis quibus
deserto tentatur a diabolo IIII.
Iesus secedebat in desertum et orabat V. Inter deserta quęrentibus Christum datur
alimentum, et super abundat. Zacheus prę turba non poterat uidere Iesum. Ascendens supra
turbam uidit et in domo sua excepit XIX. Tunc qui in Iudea sunt, fugiant in montes, et qui in
medio eius sunt, discedant. Dominus die docebat in templo, noctibus exiens morabatur in monte
Oliueti XXI. Et egressus ibat secundum consuetudinem in montem Oliuarum XXII.
Spes. Mattheus de publicano apostolus V. Mulieri
non possumus. Quod autem
dicit: Soluite eum et sinite abire, hoc est quod post hanc uitam auferuntur ualamina, ut
facie ad faciem uideamus Dominum XI. Discipulus recumbit in sinu Iesu, cui reuelantur archana
sapientię Dei XIII. Ioseph discipulus Iesu occultus propter metum Iudeorum. Nicodemus quoque,
qui uenit ad eum nocte XVIII.
Suspitio. Maria Iesum existimauit quod hortulanus esset XX.
Sepultura. Corpus Iesu ligauerunt linteis cum aromatibus, sicut mos est Iudeis sepelire.
Admonuit ergo Euangelista morem
Dei XIII. Ioseph discipulus Iesu occultus propter metum Iudeorum. Nicodemus quoque,
qui uenit ad eum nocte XVIII.
Suspitio. Maria Iesum existimauit quod hortulanus esset XX.
Sepultura. Corpus Iesu ligauerunt linteis cum aromatibus, sicut mos est Iudeis sepelire.
Admonuit ergo Euangelista morem cuiusque gentis in sepeliendo esse seruandum XVIII.
Spes. Mulierem in aduterio deprehensam non condemnauit Dominus, sed imponens ei, ne
amplius peccaret VIII.
Seruus. Seruitutes duę: timoris et
et amoris XV.
Sollicitus. Martha, ut audiuit, quia Iesus uenit, occurrit illi; Maria autem domi
sedebat. Maria, ut audiuit, surrexit cito et uenit ad eum, cum adhuc esset, ubi occurrerat ei
Martha XI.
Sacrilegium. Qui aliquid de ecclesia furatur, Iudę perdito comparatur. Quare Iesus fures
admisit, nisi ut eius Ęcclesia fures, dum patitur, toleraret etc. XII.
Sacerdos. Qui intrat per ostium, pastor est ouium. Huic ostiarius aper it, et oues uocem
eius audiunt, et proprias oues uocat nominatim
uestrum indiget
sapientia, postulet a Deo I. Qui sapiens est, ostendat operationem suam in mansuetudine
sapientię. Item contra sapientiam terrenam. Item de sapientia, quę de sursum est
CORINTHIOS I
eius et fluent aquę 434 .
Sol oritur. In circuitu pergit spiritus 289 .
Sol cognouit occasum suum 399 .
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
99 .
Hircano aures amputatę, ut indecens haberetur sacerdotio 128 .
Pontifices de genere Aaron LXXXIII 181 .
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
dierum. De iustis tantum dicitur 165 .
Sacerdotes et Leuitę docere debent et ab eis quos docent uitę necessaria accipere 166 .
Aaron et Moyses in ordine sacerdotali 172 .
Iudex et episcopus Ecclesię non semper gladio uti debet 177 .
Pro meritis populi datur Ecclesię pręsul 177 .
Sacrificium. Hostiarum differentię 61 .
Sacrificium salutare
BIBLIA
proiiciebant idola et in cauernis se abscondebant 152 .
Timor obsessorum in Hierusalem, qui mox confortantur a Domino 153 .
Ioannan et socii eius timuerunt, ubi non erat timor. Cum tuto esse
possent in Iudea, fugerunt in Ęgyptum et ibi perierunt 179 .
Ędificium aquilonare signat algorem timoris 196 .
Timens Ionas fugit a facie Dei et a pisce deglutitur 207 .
A uerbis
Testis iniquus. Testis mendax 130 .
Testis uanus 131 .
Euersio Hierusalem propter falsum testimonium contra Christum 156 .
Ego sum iudex et testis, dicit Dominus 175 .
Senes duo testes in Susannam conuicti mendacii lapidantur 200 .
Tentatio. Tentatione uicti Eua et Adam transgrediuntur mandatum Dei, et subditi sunt
passionibus
habitauitque inter eos 33 .
Iudas habitatores uallis non potuit delere. Item alię tribus alios 34 .
Angelus denunciat illos reseruatos in ruinam suam 35 .
Ioas percussit Iudeos, interrupit murum Hierusa lem, spoliauit urbem, accepit obsides
et reuersus est in Samariam 66 .
Litteras Sennacherib minaces Ezechias expandens coram Domino orauit pro salute populi,
et exauditus est 68 .
non cessat 210 .
O, o, o, fugite de terra aquilonis 272 .
Princeps tributorum Antiochi pacem simulans irruit super ciuitatem etc. 217 .
Iuda duce absente Iudei a gentibus cęduntur 218 .
Iudas transiturus de Galaditide in Iudam per mediam Ephron, uetantes
transitum expugnat; transiensque super interfectos uenit in montem Syon, obtulit sacrificium
219 .
exercitus ferre nequiret, detrectauit pugnam abiitque in Hierusalem
219 .
Alchimas assideis iurat pacem; receptus occidit eos. Nicanor quoque
simulans pacem uoluit Iudam comprehendere, sed Iudas noluit et se credere. Post obitum
Iude iniqui leuauerunt cornua, amicos Iude persecuti sunt, facta
est tribulatio magna in Israel 220 .
Tubis sacris insonuerunt, et aduersarii conuersi sunt in fugam 224 .
Tempus. Principium mensium, anni
pugnam abiitque in Hierusalem
219 .
Alchimas assideis iurat pacem; receptus occidit eos. Nicanor quoque
simulans pacem uoluit Iudam comprehendere, sed Iudas noluit et se credere. Post obitum
Iude iniqui leuauerunt cornua, amicos Iude persecuti sunt, facta
est tribulatio magna in Israel 220 .
Tubis sacris insonuerunt, et aduersarii conuersi sunt in fugam 224 .
Tempus. Principium mensium, anni constituit Dominus
Timor. Nicodemus uenit ad Iesum nocte. Signat eos qui timore humano non audent palam
confiteri quę sunt Iesu Christi
Terra. Terrę partitio secundum Iones. Terrę motus Romę 312 .
Item in Syria, quo interierunt CLXX milia hominum 356 .
Terre motus in Iudea 404 .
Terrę motus sub Tyberio 413 .
Sub Gordiano terra concussa et urbes cum populis hiatu absorptę 444, 446, 452, 456 .
Tentatio. Iabitę auxilio impetrato a Saule
Qui timetis Dominum, benedicite Domino 425 .
Voluntatem timentium se faciet 430 .
Beneplacitum est Deo super timentes eum 433 .
Terra Iudeę fertilis 57 .
Auster pro Ęgypto 60 .
Rabbat quę et Philadelphia 67 .
Idumea. Duma 68 .
Sanir mons qui et Hermon. Lybanus
Res exitus mortis 370 .
Nox in IIII uigilias diuisa 388 .
Quod heri fuit, hodie non est 391 .
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
Nox in IIII uigilias diuisa 388 .
Quod heri fuit, hodie non est 391 .
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
duarum anni CXXX, menses VI, dies X
89 .
Ab Aaron usque ad ędificationem templi anni DCXII. Item aliorum temporum computatio
181 .
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
quibus assueti erant,
non relinquebant 67 .
Adolescens iuxta uiam suam, et cum senuerit, non recedet ab ea 131 .
Vitium usitatum cum labore emendatur 134 .
Vindicta. Iudei uindicauerunt contra inimicos suos habita licentia a rege Assuero: et
occiderunt eos 99 .
Si gauisus sum ad ruinam eius qui me oderat 106 .
Vindicta 130, 131 .
pro ultione 257 .
Ne reddas malum pro malo 275 .
Quid quęris te uindicare, si tuus ultor est Deus 392 .
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
nomen inditum 56 .
Venia. Annus iubileus 25 .
Vestis argento contexta animum extulit in superbiam 175 .
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
Bibiana uirgo. Theogenes. XI milia uirginum.
Daciano, pręside Barchinę: Eulalia et Iulia, uirgines.
Egea proconsule apud Patras: Andreas apostolus.
Pascasio, pręside Alexandrię: Lucia uirgo.
Vuandali et Gotthi: Thomas apostolus.
Iudei: Stephanus protomartyr.
Martiano: Marinus puer. Ioannes apostolus.
Lotario, Lodouico, Carolo: Sabinianus et [Paternianus] Potentianus et Alanus,
episcopi. De LXX discipulis.
Licinio: Argeus et Marcessus et Marcellinus fratres. Theogenes. Hernia, eius
per tot ludibria Christum
miserescere possent
in uertice frangat;
testantia tanti
quando sui magistra rara est
trudis ad inferos,
non ex
parietibus manufactis: sed ex lapidibus preciosis e uiuis constructi: quod tamen
triduo post instaurari debebat: ut si omnibus gentibus: omnibus populis: atque etiam
ipsi misero si uoluisset refugium foret salutis et gratie. At uero crudelissimus
parricida ad
Horribile a socio: horribilius a discipulo: et erat tibi ille quem
perdidisti notissimus o
intumescebat atris plagarum uestigiis totum corpus: disruptaque
uerberibus cute sanguis in terram undique diffundebatur: atque ubi iam tortores: et
essent quodammodo tormenta ipsa defessa:
Vos ergo, patres, quibus dei optimi munere
ueritas reuelata et celitus missa est sapientia, quibus et audire et lucem intueri et
uersari in luce permittitur. Adestote queso omnes animis qui adestis corporibus: huc
mentes uestras: huc pietatis misericordieque oculos conuertite. Educunt Judei Jesum
spinis coronatum: sanguine multo conspersum: sputo et omni sordium genere turpiter
oblitum. flagellis ac uerberibus debilitatum prorsus et uix iam pedibus innitentem.
Aspicite collapsa membra et omni penarum genere pallida atque exanguia. Riget cruore
squallidi capitis concreta
Quamquam quid ego huc sum delapsus quasi uel ex nostris dubitet quispiam uel ex
alienis negare possit ea que diximus omnia de Christo intelligenda esse? et
prophetas ipsos alium quendam diuinis illis uocibus cecinisse: non eum qui a nobis
colitur Jesum mundi redemptorem? Neque enim apud Judeos mihi sermo nunc est: quorum
furor toto orbi iampridem innotuit. Illud tamen quod a principio statueram mihi
dicendum loci huius oportunitate admonitus: uestraque humanissima attentione pene
requisitus preterire non possum. Juuat enim prophanum illud genus non nostris: sed
suorum
scietis:
incrassatum est enim cor populi huius. Item Ezechiel dum captiuus prophetaret in
Caldea sic ait: factus est sermo domini ad me dicens: fili hominis in medio domus
exasperantis tu habitas: qui oculos habent ad uidendum et non uident: et aures ad
audiendum et non audiunt. Ex quo certe Judeorum scelus atque impietas
manifestissime apparet: Neque enim tam clarus
uni
precluduntur? O uos omnes qui transitis per uiam attendite et uidete si est dolor
sicut dolor meus. Nonne hec uerba omnes comprehendunt calamitates? Non
uidemini nunc uobis uniuersos audire miseros? Quis tam fuit tempore illo durus et
ferreus: quis tam inhumanus preter impios iudeos. preter sceleratos iudeos. preter
sacrilegos iudeos: qui non eius fletu ac querelis commoueretur? et quis fuit quin
lachrymas emitteret? quin tantum hunc dolorem. tantam hanc calamitatem pio aliquo
affectu prosequeretur? Cui igitur comparabo te uel cui assimilabo te filia
Hierusalem:
omnes qui transitis per uiam attendite et uidete si est dolor
sicut dolor meus. Nonne hec uerba omnes comprehendunt calamitates? Non
uidemini nunc uobis uniuersos audire miseros? Quis tam fuit tempore illo durus et
ferreus: quis tam inhumanus preter impios iudeos. preter sceleratos iudeos. preter
sacrilegos iudeos: qui non eius fletu ac querelis commoueretur? et quis fuit quin
lachrymas emitteret? quin tantum hunc dolorem. tantam hanc calamitatem pio aliquo
affectu prosequeretur? Cui igitur comparabo te uel cui assimilabo te filia
Hierusalem: cui exequabo te: et
attendite et uidete si est dolor
sicut dolor meus. Nonne hec uerba omnes comprehendunt calamitates? Non
uidemini nunc uobis uniuersos audire miseros? Quis tam fuit tempore illo durus et
ferreus: quis tam inhumanus preter impios iudeos. preter sceleratos iudeos. preter
sacrilegos iudeos: qui non eius fletu ac querelis commoueretur? et quis fuit quin
lachrymas emitteret? quin tantum hunc dolorem. tantam hanc calamitatem pio aliquo
affectu prosequeretur? Cui igitur comparabo te uel cui assimilabo te filia
Hierusalem: cui exequabo te: et consolabor te uirgo filia Sion.
minori mansuetudine quam patientia
pertulisse. Quapropter cum satis pro tempore de die hoc sanctissimo dixerimus:
quanquam pro materie amplitudine non satis: si unum illud quod modo
succurrit addidero statim faciam loquendi finem: quod equidem ea potissimum causa
inuitus omiserim ne scelus iudeorum post hominum memoriam inauditum crudelitatemque
his omnibus que narraui maiorem silentio uidear preteriisse. Quid obstupuistis
patres? an uero putatis, que uestra est humanitas, locum iam aliquem impietati inter
tot mala non superesse: et Jesu Saluatori nostro post horrendum et
Quid obstupuistis
patres? an uero putatis, que uestra est humanitas, locum iam aliquem impietati inter
tot mala non superesse: et Jesu Saluatori nostro post horrendum et atrocissimum
illud crucis supplicium nihil ultra potuisse accedere? ita arbitror amplissimi
patres. Sed inueniet aliquid iudeorum feritas quod addat et dolori
dolorem. uulneribus uulnera adiicient: quibus satis non fuit Christi captiuitas. non
iurgia. non irrisiones. non maledicta. non uerbera. non fellis acetique potus. non
spinea illa corona. non manuum pedumque atrocissima uulnera. non crucis patibulum
non
et
flagitiorum omnium nequissimi latrones? Sed quid fecere? corpus illud
sanctissimiiam a communi luce: a libero spiritu seiunctum inusitata quadam rabie
ferro transfigi permittunt. Sed quid ego scelus extenuo minusque apud uos dico:
atque ipse cogitans sentio? quasi hoc permiserint tantum Judei ut fieret et non
effecerint ipsi: Immo uero aliter esse non potuit: duo enim in omni delicto maxime
spectari solent: animus scilicet et euentus. Sed quis Judeorum animus fuit tunc cum
Romanus ille Centurio latus Jesu Christi lancea confixurus erat? quis dubitat
patres? Nempe ut
transfigi permittunt. Sed quid ego scelus extenuo minusque apud uos dico:
atque ipse cogitans sentio? quasi hoc permiserint tantum Judei ut fieret et non
effecerint ipsi: Immo uero aliter esse non potuit: duo enim in omni delicto maxime
spectari solent: animus scilicet et euentus. Sed quis Judeorum animus fuit tunc cum
Romanus ille Centurio latus Jesu Christi lancea confixurus erat? quis dubitat
patres? Nempe ut feriret. Et quis fuit euentus? feriit: atque illico uidit
percussor cum cecus antea fuisset. et iudei in tenebris et cecitate sua remanserunt:
Statimque ex uulnere
delicto maxime
spectari solent: animus scilicet et euentus. Sed quis Judeorum animus fuit tunc cum
Romanus ille Centurio latus Jesu Christi lancea confixurus erat? quis dubitat
patres? Nempe ut feriret. Et quis fuit euentus? feriit: atque illico uidit
percussor cum cecus antea fuisset. et iudei in tenebris et cecitate sua remanserunt:
Statimque ex uulnere sanguis et aqua effluxit. Sanguis ad redemptionem nostram:
Aqua ad criminum ablutionem
O Reges. o duces. o principes: uos enim qui orbi huic misero cum
artibus ueram gloriam sibi parare possent. Neque ea in re ego,
ut multi, priscos illos uel Romanos uel Gręcos uel alios inanium deorum cultores
ualde miror, in quibus nihil perfectum esse potuit, uiam ueritatis ignorantibus,
sed Iudeos primum, deinde nostros, id est, Christianos, qui soli Deo credentes
neque impossibile factu esse duxerunt, quod ille pręciperet, neque implere
dubitarunt. Sequantur igitur, qui uolent, Catones, Scipiones, Fabricios,
Camillos,
populis totque
gentibus imperitauerat, unius homunculi preceptis obediuit.
At non solum susceptum sceptri honorem deponere propter Christum, sed etiam
oblatum refutare exemplis admonemur.
Etenim Iudaelles, Britannię rex, cum monasticam uitam ducere in animo
haberet, Iudoco fratri uoluit tradere regnum. Ille itidem ad Dei aspirans
seruitium, ne, quod ultro offerebatur, uel inuitus suscipere aliquando
cogeretur, clam
in toto corde meo: *add. exaudi me, Domine!
In corde ad Dominum clamant, qui ardenter orant, non qui tantum uocibus
obstrepunt et, quod labiis uolutant, mente non concipiunt.
Post illum Salomon, omnium Iudeę regum sapientissimus, in eo libro (si modo
illius liber est) qui Sapientię inscribitur: Adii, inquit,
Dominum, et deprecatus sum illum, et dixi ex totis pręcordiis
meis. Ex toto quippe corde rogandus
mutuo dare. Parabolam etiam proponens iudicis Deum
hominesque contemnentis, qui uiduę quotidie interpellantis uictus tędio eam
ab aduersarii sui calumnia tandem decreuit uindicare: Audite, inquit,
quid iudex iniquitati: dicit! Deus autem non faciet uindictam
electorum suorum clamantium ad se die ac nocte, et patientiam habebit in
illis? Non uindictam intelligas contra inimicos, quo: diligere
iubemur, sed
cum hoc unico felici admodum matrimonio iuncta, ad decrepitam
usque ętatem uixit sine querela.
Porro Iudit oratorium ingressa, cilicio induta, cinere conspersa, in terram
prostrata Domino supplicauit, et sola meruit Iudeam uniuersam die uno ab
Assyriorum oppressione liberare. Ausa enim facinus omnibus seculis
memorandum, inter tot armatorum milia Olophernem ducem sua occidit manu. Quo
cęso reliqui metu perculsi in fugam conuersi sunt. Si
ut poenitentis oratio mutet Dei
sententiam et, quem Deus ipse morti iam addixerat, eum rursus ne ęgrotare
quidem permittat?
Certe non paruam orationis uim et in Asa, rege Iuda, *corr. ex
Iudę
belli euentus ostendit. Cum exigua enim manu obuiam procedens Zarę,
Aethiopum regi, cuius exercitus decies centum milium hominum armatorum et
trecentorum curruum erat, inuocauit Dominum. Et repente lymphatico
metu perculsus nihil aliud nisi Deum deprecari indictoque ieiunio
se et sua illi impensius commendare. Denique urbem egressus gladium non
eduxit nec pugnam iniit, et hostes mutuis inter se uulneribus ante eum
conciderunt. Iudeorumque tunc labor non in uincendo, sed in spoliando fuit,
cum predam prope moenia iacentem uix per triduum prę magnitudine auferre
quiuerint.
Iudę quoque Machabei orationes magis quam arma de hostibus triumpharunt.
mutuis inter se uulneribus ante eum
conciderunt. Iudeorumque tunc labor non in uincendo, sed in spoliando fuit,
cum predam prope moenia iacentem uix per triduum prę magnitudine auferre
quiuerint.
Iudę quoque Machabei orationes magis quam arma de hostibus triumpharunt. Sępe
enim peracta prece solius dei auxilio fretus ad bellum egrediens parua manu
ingentes copias uicit. Cum tribus milibus uirorum pene inermium Gorgię
exercitu, sicuti
confidenter, ita et feliciter conflixit. Ea siquidem pugna aduersariorum
castra fuere euersa, Nicanor interfectus, reliqui fugientes a persequentibus
cęsi. Has tantas uictorias Hebreis olim attulere non Iudę pauci milites, sed
Iudę Deo gratę preces.
Et si adeo magnificum existimatur hostes uincere, spoliis inimicorum ditari,
quanto magnificentius pręstabiliusque est animi magis quam corporis bonis
ita et feliciter conflixit. Ea siquidem pugna aduersariorum
castra fuere euersa, Nicanor interfectus, reliqui fugientes a persequentibus
cęsi. Has tantas uictorias Hebreis olim attulere non Iudę pauci milites, sed
Iudę Deo gratę preces.
Et si adeo magnificum existimatur hostes uincere, spoliis inimicorum ditari,
quanto magnificentius pręstabiliusque est animi magis quam corporis bonis
excellere? Sed et hęc quidem a Deo petentibus
contendit, a Deo
autem facile impetrauit. Nam dum ipse ante aram suppliciter prouolutus
deprecatur, claustra laxantur, compedes ferrei franguntur, et qui uincti
erant, liberi euadunt. Itaque, quos durus magis quam iustus iudex perdere
cogitabat, misericordis hominis oratio seruauit.
Sed neque Lupi, Trecensis episcopi, orationis uirtutem tacebimus. Attila
ciuitatem eius obsidione cinxerat, cum ille deum precatus portas aperiri,
plenum, sed quę a Deo mundata dicerentur. Ex quo
significatum est gentiles quoque, qui plane immundi errorum inquinatione
erant, per fidem euangelicę ueritatis mundandos et Ecclesię gremio
excipiendos esse, sicuti et Iudeos. Quoniam non est, inquit,
personarum acceptor Deus, sed in omni gente, qui timet eum et
operatur iustitiam, acceptus est illi.
Paulus apostolus raptus usque ad tertium
meo abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi. Et illud de beato
uiro: In lege Domini uoluntas eius, et in lege eius meditabitur die ac
nocte. Meditationem legis non in replicando, quę scripta sunt (ut
Iudeorum existimant pharisei) sed in opere intelligens, iuxta illud
Apostolicum: Siue comeditis siue bibitis siue aliud * add.
quid agitis, omnia in gloriam Domini facite. ** corr. ex
Dominus dedit pluuiam et terra protulit fructum. Fides restaurauit, quod
uastauerat perfidia.
Caput VII / DE FIDE CHRISTI CONTRA IVDEOS
Credere deinde in Iesum Christum, Dei Filium, patribus promissum, nobis
datum, et quicquid de illo apostolica autoritate sancitum firmatumque esse
nouimus, quam certum atque indubitatum sit, cum ueterum prophetarum
in Christi discipulos erat, nonne mox conuersus
eorum, quos persequebatur, factus est socius, collega, coapostolus? Nonne
synagogas ingressus prędicauit, quod Iesus esset Christus, Dei Filius?
Denique, qui prius in gratiam Iudeorum uinciebat Christianos, idem deinde
pro Christianis confundebat Iudeos, qui Damasci erant. Qui cum, quod
responderent, non habuissent, in necem illius coniurarunt. Sed qui iam
apertis mentis oculis Christum aspiciebat,
factus est socius, collega, coapostolus? Nonne
synagogas ingressus prędicauit, quod Iesus esset Christus, Dei Filius?
Denique, qui prius in gratiam Iudeorum uinciebat Christianos, idem deinde
pro Christianis confundebat Iudeos, qui Damasci erant. Qui cum, quod
responderent, non habuissent, in necem illius coniurarunt. Sed qui iam
apertis mentis oculis Christum aspiciebat, nullis minis, ne illum
prędicaret, coerceri poterat atque in ipsum, qui
recepto. Constantini uero mater Helena, cum
esset in Bithynia, ut conuersionem filii audiuit, eidem scripsit se quidem
gaudere, quod idola uana reliquerit, sed moleste ferre, quod hominem
crucifixum adorare maluerit quam deum Iudeorum. Postremo, cum, utra eorum
uera esset opinio, disceptatione dirimi placuisset, Helena Romam rediens
phariseorum scribas in Lege peritos secum aduexit. Ex his duodecim
pręstantissimos delegit uni Syluestro
Causę cognitio alienę
sectę uiris defertur, ne iudicium suspectum foret, id est, gentilibus
philosophis Cratoni Zenophiloque. Quibus tandem Syluestri rationes
approbantibus uentum est ad experientiam miraculorum. Iudeus Zambri magicis
incantationibus taurum ferocissimum repente corrui mortuum
fecit, sed eundem Syluester Christum suum precatus, et uiuum et mansuetum
reddidit, quod ille efficere nequibat utpote mortis, non
quondam orbi terrarum imperitans.
Basilius Magnus eo quidem maior, quod iam desperatę pertinacię uirum
euidentissimi tandem experimenti argumento ad credulitatem egit. Cum enim
morbo grauiter affectum Ioseph, Iudeus medicus, adiens, deprehensis mortis
signis, eum uesperi illius diei decessurum dixisset: Quid, inquit, si et
alterum diem superuixero? Ille tunc Christianum fore, cum id contigisset,
respondit. Igitur Basilius non uitę
id contigisset,
respondit. Igitur Basilius non uitę suę in terris producendę, sed salutis
proximi cupidus, orando a Domino impetrauit exitus dilationem. Maneque hora
tertia sanus de lectulo consurgens ad ecclesiam uenit ac Iudeum tanto
miraculo stupentem baptizauit. Et quem sępe antehac testimoniis conuictum
Scripturarum flectere nequiuerat, fidei tandem uirtute molliuit. Mox deinde
ad stratum suum rediens extemplo expirauit, ita ut dubium non
illa, qua prędictum erat, fuerit moriturus, nisi mortis suę mora uitam
medico esset allatura.
Iosephi huius cęterorumque conuersionem minus mirabitur, qui animum
attenderit, quod Ioannes Damascenus, Mesuę Iudei filius, Iudeorum omnium doctissimus, Hebreis Gręcisque litteris ęque eruditus, nemine
cogente, contulerit sese ad Christianitatem. Nunquid nesciuit Legem?
Ignorauit prophetas? Non intellexit Psalmos?
illa, qua prędictum erat, fuerit moriturus, nisi mortis suę mora uitam
medico esset allatura.
Iosephi huius cęterorumque conuersionem minus mirabitur, qui animum
attenderit, quod Ioannes Damascenus, Mesuę Iudei filius, Iudeorum omnium doctissimus, Hebreis Gręcisque litteris ęque eruditus, nemine
cogente, contulerit sese ad Christianitatem. Nunquid nesciuit Legem?
Ignorauit prophetas? Non intellexit Psalmos? Immo, quia
(ut Petrus apostolus ait) in
quo oporteat nos saluos fieri.
Caput VIII / DE FIDE CHRISTI CONTRA GENTILES
Vicimus Iudeos. Nunc uertenda est acies aduersus gentilium fatuitatem, quorum
dii demonia erant.
Bartholomeo apostolo in partibus Indię templum ingresso idolum Astaroth
desiit responsa dare atque obmutuit. Demum iussu apostoli se
quam liberis, quanuis charissimis, orbari.
Quantum de arcę amissione doluit Heli, tantum de eius reductione a
Philistinis restitutę lętatus est Dauid. Nam cum rex esset et rerum gestarum
gloria omnibus, qui in Iudea regnauerant, pręferretur, non erubuit, dum arca a Leuitis portatur, omni regię dignitatis ornata
deposito et ephod lineo sumpto pedester incedere, saltare, ludere et quasi
unus e plebe iocunditatis
etiam animas
nostras, quoniam charissimi nobis facti estis. Rursum ad Corinthnos:
Cum liber essem- inquit- ex omnibus, omnium me seruum feci,
ut plures lucrificarem. Et factus sum Iudeis tanquam Iudeus, ut Iudeos
lucrarer; iis, qui sub Lege sunt, quasi sub Lege essem, cum ipse non
essem sub Lege, ut eos, qui sub Lege erant, lucrificarem. Omnibus omnia
factus, ut omnes facerem saluos. Idem
animas
nostras, quoniam charissimi nobis facti estis. Rursum ad Corinthnos:
Cum liber essem- inquit- ex omnibus, omnium me seruum feci,
ut plures lucrificarem. Et factus sum Iudeis tanquam Iudeus, ut Iudeos
lucrarer; iis, qui sub Lege sunt, quasi sub Lege essem, cum ipse non
essem sub Lege, ut eos, qui sub Lege erant, lucrificarem. Omnibus omnia
factus, ut omnes facerem saluos. Idem denique ait:
nostras, quoniam charissimi nobis facti estis. Rursum ad Corinthnos:
Cum liber essem- inquit- ex omnibus, omnium me seruum feci,
ut plures lucrificarem. Et factus sum Iudeis tanquam Iudeus, ut Iudeos
lucrarer; iis, qui sub Lege sunt, quasi sub Lege essem, cum ipse non
essem sub Lege, ut eos, qui sub Lege erant, lucrificarem. Omnibus omnia
factus, ut omnes facerem saluos. Idem denique ait: Ego per
magna etiam auditorum frequentia non suam gloriam, sed alienum profectum
quęrunt, tunc quoque, cum rariores conuenerint, docere non erubescunt.
Paulus segregatus in Euangelium Dei cum collega suo Barnaba peragrant oppida
Iudeę in synagogis prędicantes. Inuidentibus uero Iudeis et ad conuitia
furenti rabie prorumpentbus dixerunt: Vobis oportebat primum
loqui uerbum Dei. Sed quoniam repellitis illud et indignos uos iudicatis
sed alienum profectum
quęrunt, tunc quoque, cum rariores conuenerint, docere non erubescunt.
Paulus segregatus in Euangelium Dei cum collega suo Barnaba peragrant oppida
Iudeę in synagogis prędicantes. Inuidentibus uero Iudeis et ad conuitia
furenti rabie prorumpentbus dixerunt: Vobis oportebat primum
loqui uerbum Dei. Sed quoniam repellitis illud et indignos uos iudicatis
ęternę uitę, ecce conuertimur ad gentes.
corporis quieti indulgens ad socordiam
paulatim deuolutus a labore quoque spiritalium actionum animo obtorpescat.
Petrus et Paulus postremo Romę ad martyrium usque prędicando perseuerarunt.
Reliqui etiam apostoli dimissa Iudea in diuersas prouincias idolorum
cultores at religionem Christi conuersuri disperguntur. Andreas Achaiam,
Philippus Scythiam, Bartholomeus Lycaoniam, Iacobus Zebedei Hispaniam,
Ioannes Ephesum, Thomas Parthiam Hyrcaniamque
ardentis prędicationis facibus mundum succendit, sic doctrinę spiritalis
luce illustrauit.
Eius itaque collegii uir nominatissimus Vincentius tantum prędicatione
ualiut, ut in Hispania quinque milia Iudeorum ad Christum
dicatur conuertisse, in Mauritania octo milia Saracenorum. In urbe quoque
Granata docuit infideles, donec a rege eiectus ad suos rediit inuitus.
Italiam etiam Galliamque prędicando peragrauit, nec labore
in hostem quam in socium ferox. Merito postea et ipse a Salomone rege occidi
iussus malignę impietatis poenas dedit.
Godolias, per Nabuchodonosor regem, sicut in Hieremia habetur, reliquiis
terrę Iudeę pręfectus, Ismahelem, Nathanię filium, a Bahali, Ammonitarum
rege, ad se in Masphat missum cum multis, qui cum illo uenerant, ut socium
et amicum domi perquam laute acceperat, pro charissimo habuerat, ab iis,
quibus
domi perquam laute acceperat, pro charissimo habuerat, ab iis,
quibus suspectus erat, lędi prohibuerat. Ille tamen contra tot beneficia,
sicuti iam animo propositum habebat, incautum cum omnibus fere, qui in
Masphat erant, Iudeis ac Babyloniis simul trucidauit urbeque
potitus est. Quod bellum quoque hac pace plus habuit crudelitatis, si pax
dici debeat, qua nihil aliud nisi nocendi quęsita est occasio?
Nondum fama tam nefandi
appellatus et, ut
Egesippus ait, ab utero matris suę Sanctus, non laneum, sed lineum habuit
amiculum. Ad hęc, quod ad corporis cultum pertinet, nunquam attonsus est nec
oleo unctus nec balneo usus. Sic indutus etiam apud Iudeos in tanta
ueneratione fuit, ut soli permissum sit Sancta sanctorum intrare et Deo
laudis sacrificium pro populo offerre.
Ioannem etiam apostolum sola syndone amictum Hierosolymis aliquando
fuit, ut soli permissum sit Sancta sanctorum intrare et Deo
laudis sacrificium pro populo offerre.
Ioannem etiam apostolum sola syndone amictum Hierosolymis aliquando
incessisse ex Euangelio constat, quoniam, dum a Iudeis apprehenderetur, ea
relicta nudus effugisse dicitur. Nudi ergo nudum Christum sequamur, ne ab
aduersariis comprehendamur.
Aurelius Augustinus episcopus ueste non magis compta magisue ambitiosa quam
implerent, aduersariorum autem exercitus essent triginta
curruum, sex equitum, reliquum uulgus sicut harena, fauente
Domino multitudo cessit paucitati, armatura nuditati, saturitas ieiunio.
Iosaphat etiam, Iudę regem, legimus ieiunium cunctis, quibus pręerat,
indixisse, cum Moab et Ammon et Idumei innumera pene multitudo contra illum
uenientes mutuis inter se uulneribus concidere. Et qui cibo uacui erant, non
tentato pugnę
a sole iustitię
illuminandus pręfinito hebdomadarum numero panditur. In lacum leonum missus
per dies sex nihil comedit, et inter ferocissimas bestias mansit illęsus.
Cumque esuriret, Abacuch propheta per angelum Domini de Iudea translatus in
Babylonem, apposuit illi pulmentum, quod messoribus coxerat, et refocillatus
est. Ieiunus igitur Daniel sacramenta discit, leonum ferociam domat, prandium diuinitus missum accipit. Denique
peregrinantesque habitant. Et, si illi tam difficilia patris pręcepta
impense coluerunt, quam iniquus est, qui multo faciliora
leuioraque Dei mandata seruare contemnit? Hinc proposita eorum obedientia,
Iudeorum inobedientiam per prophetam increpans Dominus alteros captiuitatis
iugo affligendos minatur, alteros autem semper suo fruituros conspectu
repromittit. Et, si sic remunerantur, qui obtemperant patri, quanto magis
qui
legimus) nolentes obedire sacerdotis imperio
morte mulctandos deffiniuit. Et, si filius contumax et proteruus patris
iussa contempserit, lapidibus obrui iubetur. Per inobedientiam uxor Loth
uersa est in statuam salis, Onan, Iudę filius, a Domino percussus periit,
Datan et Abiron terrę hiatu absorpti sunt, Saul a Deo reprobatus et hostili
gladio traditus, Ahiel, Hierico urbis reędificator, una cum liberis
interiit, Amasias rex, cum obediuit,
per quę
beatitudinis cumulus augeatur et quorum patientia Deo nos efficit chariores!
Nequis tamen ad solos prophetas ueri obseruationem spectare arbitretur,
Achior, Ammonitarum ductor, ab Olopherne Bethuliam obsidente de Iudeorum
uirtute interrogatus, quod sentiebat, non dissimulauit, asserens
inexpugnabiles esse Deo ipsorum cum ipsis stante, nisi quando eo relicto ad
deos alienos declinassent. Ob hoc uinctus in Bethuliam mittitur, ut simul
indagandi ueri ratio usitatior nec tolerabilis tantum, uerum etiam probata,
sed non ita et decipiendi.
Quis tamen Iudit uiduę sutelas dolosque et mera mendacia audet accusare,
quibus patriam obsidione, Iudeam omnem, hoc est, Dei populum seruitutis
periculo liberauit? Omnibus se ornamentis comit, et Dominus auget illi formę
decorem orisque uenustatem, ut trahere possit Leuiathan hamo. Egressa ergo
occurrit exploratoribus. Et:
indulgentia permissum fuisse putetur, uideamus, an etiam nouis
et Euangelica perfectione excultis hominibus licuerit aliquando simulasse.
De Paulo apostolo in Actis relatum legimus, quod cum Timotheum discipulum,
cum matre Iudeus esset, propter Iudeos circumciderit, tum quod sibimet in
Cenchris nazareorum more caput totonderit, demum quod Hierosolymis Iacobi
apostoli et seniorum consilio atque persuasu, ne uideretur discessionem
docere a Lege
fuisse putetur, uideamus, an etiam nouis
et Euangelica perfectione excultis hominibus licuerit aliquando simulasse.
De Paulo apostolo in Actis relatum legimus, quod cum Timotheum discipulum,
cum matre Iudeus esset, propter Iudeos circumciderit, tum quod sibimet in
Cenchris nazareorum more caput totonderit, demum quod Hierosolymis Iacobi
apostoli et seniorum consilio atque persuasu, ne uideretur discessionem
docere a Lege Iudeisque fidelibus
Iudeus esset, propter Iudeos circumciderit, tum quod sibimet in
Cenchris nazareorum more caput totonderit, demum quod Hierosolymis Iacobi
apostoli et seniorum consilio atque persuasu, ne uideretur discessionem
docere a Lege Iudeisque fidelibus prohibere circumcisionem, quibusdam
nazareis secum assumptis una purificatus templumque ingressus sit ac tandiu
cum illis fuerit, donec tonsis de more crinibus uota perficerent
sacrificiumque offerrent.
offerrent. Hoc quidem multi pię simulationi
adscribunt, sed ego magis Augustino assentior, qui ait: Diebus illis
intermediis, qui inter Christi ascensionem et Euangelii uulgationem fluxere,
ueniam hanc Iudeis ad fidem uenientibus datam, ut simul etiam legalia
tenerent, si uellent; non autem ita et conuersis ex gentilitate, ne sibi
circumcisionem quoque necessariam esse suspicarentur. Ne uero Lex ipsa cum
idolatria pariter
ostendente se gratię plenitudine
est euacuata. Idolatriam uero statim, reppellendam iudicarunt, ut constaret
alteram Dei opus fuisse, alteram diaboli. Sic ista omnia, quę dicta sunt,
Paulum non simulate, sed licenter, ut Iudeum inter Iudeos egisse credimus
omnibusque omnia factum, ut omnes lucrifaceret. Intantum autem gentiles a
Legis obseruatione prohibuisse, ut ad Galatas scriberet: Ecce ego Paulus
dico uobis, quoniam, si
se gratię plenitudine
est euacuata. Idolatriam uero statim, reppellendam iudicarunt, ut constaret
alteram Dei opus fuisse, alteram diaboli. Sic ista omnia, quę dicta sunt,
Paulum non simulate, sed licenter, ut Iudeum inter Iudeos egisse credimus
omnibusque omnia factum, ut omnes lucrifaceret. Intantum autem gentiles a
Legis obseruatione prohibuisse, ut ad Galatas scriberet: Ecce ego Paulus
dico uobis, quoniam, si circumcidamini, Christus
erat. Prius enim
quam uenissent quidam ab Iacobo, cum gentibus edebat. Cum autem
uenissent, subtrahebat et segregabat se timens eos qui ex circumcisione
erant. Et simulationi eius consenserunt cęteri Iudei, ita ut Barnabas
duceretur ab eis in illam simulationem. Sed cum uidissem, quod non recte
ambularent ad ueritatem Euangelii, dixi Cephę coram omnibus: Si tu, cum
Iudeus sis, gentiliter uiuis et non Iudaice,
Et simulationi eius consenserunt cęteri Iudei, ita ut Barnabas
duceretur ab eis in illam simulationem. Sed cum uidissem, quod non recte
ambularent ad ueritatem Euangelii, dixi Cephę coram omnibus: Si tu, cum
Iudeus sis, gentiliter uiuis et non Iudaice, quomodo gentes cogis
iudaizare? Quod certe Paulus nequaquam dixisset, si etiam ipse ea,
quę supra dicta sunt, per simulationem et non per licentiam potius
peregisset,
Iudeus sis, gentiliter uiuis et non Iudaice, quomodo gentes cogis
iudaizare? Quod certe Paulus nequaquam dixisset, si etiam ipse ea,
quę supra dicta sunt, per simulationem et non per licentiam potius
peregisset, Iudeorum saluti consulens, sed gentiles, ne eadem facerent,
coercens.
Postquam autem satis omnibus notificatum est ueteres cerimonias legumque
sanctiones signa figurasque fuisse futurorum, quę in Christo
dicemus? Reprehensibilem eam fuisse non
nego. Quis enim sum, ut Paulo contradicam, cum pręsertim neque Petrum illi
contradixisse constet. Sed tamen facile uenia dignam tunc extitisse non
dubito, cum adhuc Moysi lex apud Iudeos in Christo credentes non illicite
uigeret. Postea uero neque propter Iudeos neque propter gentiles in fide
quicquam simulandum fuit, cum tandem non simulatio, sed error dici debuit,
quicquid iam peruulgatę officeret
contradicam, cum pręsertim neque Petrum illi
contradixisse constet. Sed tamen facile uenia dignam tunc extitisse non
dubito, cum adhuc Moysi lex apud Iudeos in Christo credentes non illicite
uigeret. Postea uero neque propter Iudeos neque propter gentiles in fide
quicquam simulandum fuit, cum tandem non simulatio, sed error dici debuit,
quicquid iam peruulgatę officeret ueritati.
Cęteris autem in rebus etiam apostolicis ac sanctis uiris ac
Ananię et Saphirę,
pontificum in Euangelio et phariseorum et his similium; simulatio quoque ac
dolus Ioab in Abner et Amasam, Triphonis in Ionatham et in Antiochum,
Ismahelis in Godoliam, Andronici in Oniam, Iudę in Dominum.
De talibus dicitur: Simulatores et callidi prouocant iram Dei. His et
Propheta imprecatur dicens: Disperdat Dominus uniuersa labia dolosa!
Et iterum: Qui loquuntur pacem cum proximo suo,
in feruentis olei dolium missus lędi non
potuit, et in terra relegates, quę in cęlo gerebantur, uidit.
Iacobum apostolum, qui frater Domini nuncupatus est, intantum castitate
sanctitateque pręstitisse ferunt, ut etiam Iudeis incredulis admirationi
esset. Soli Sancta sanctorum intrare permittebant. Plerique deinde ob illius
necem Hierosolymam euersam putauerunt. Hunc Paulus et Cepham et Ioannem,
ueluti reliquorum pręsides, columnas uocat et
rex Iuda, irruentibus aduersum se Moabitis et Ammonitis et Idumeis
indixit ieiunium atque orauit. Omnesque de Iuda steterunt coram Domino cum
paruulis et uxoribus ac liberis et in terram proni ado‑
*corr. ex Iudę
rauerunt. Cantores pręcedentes exercitum Deo laudes
personabant, cum illi, quos pertimuerant, in seipsos conuersi mutuis
uulneribus concidere. Iosaphat et Iuda diripuerunt spolia et gratias Deo
alii offenderunt.
Sed interim et reliquorum in poenitendo solicitudinem persequamur, ut et ipse
de mea tepiditate magis erubescam et alii de peccato suo dolore plenus
instruantur.
Olopherne Iudeos inuadente tutatus est eos Dominus, quoniam inuocauerunt
nomen ipsius et ieiunauerunt et sacerdotes induti sunt ciliciis cinereque
capita conspersi et infantes prostrati ante faciem templi et altare opertum
cilicio. Illa
illud, si etiam ante Ioannem hominum poenitentia mutare potuit Dei
sententiam?
Mardocheus ad Susa abductus, cum Aman Persę odio in ipsum ac simultate factum
esset, ut rex Persarum Assuerus edicto iuberet interfici Iudeos omnes, qui
Susis atque alibi in regno eius erant, uestimenta scidit,
saccum induit, aspersit cinere caput, cum clamore et eiulatu incessit. Illi
etiam, qui per prouincias erant Iudei, ieiunauerunt cilioque
edicto iuberet interfici Iudeos omnes, qui
Susis atque alibi in regno eius erant, uestimenta scidit,
saccum induit, aspersit cinere caput, cum clamore et eiulatu incessit. Illi
etiam, qui per prouincias erant Iudei, ieiunauerunt cilioque et cinere pro
stratu usi sunt. Et Deo propicio, cędes, quę in ipsos grassatura erat, uersa
est in autorem Aman. Quodque ipse Mardocheo ac cęteris Israhelitis facere
intenderat, hoc cum asseclis
Nos ergo, cum delinquimus, non sequamur Pharaonis duritiam, ne cum illo
mergamur in profundum; non Cayn desperationem, ne misericordię diffidentes
grauius fratricidio crimen committamus; non Iudę proditoris immoderatam ex
delicto tristitiam, ne prę nimio dolore citius ad laqueum quam ad petendam
ueniam curramus. Is enim, quem commissi poenitet, moerore quidem se afficere
debet, quia peccauit, sed a spe uenię
rebus iuris dicendi scientiam prętulit, plus etiam quam postularat,
accepit: sapientis utique opinionis pręmium referens, opes et gloriam.
At Assuerus, Persarum rex, malignis inuidi Aman delationibus plus ęquo
credulus Iudeos, qui in regno suo erant, ueluti pacis turbatores, edicto
omnes perdere iusserat. Mox innocentia eorum cognita sententiam uertit in
accusatorem. Quos autem neci iam addixerat, honore affecit. Laudabilius
egisset, si non
ut sis sapiens in nouissimis
tuis!
Nunc Euangelicę institutionis exempla, quę ad propositum quicquam spectare
uidebuntur, colligemus.
Dominus noster Iesus Christus Iudeorum in iudicando maliciam arguens:
Venit -inquit- Ioannes Baptista neque manducans panem neque
bibens uinum, et dicitis: Demonium habet. Venit Filius hominis manducans
et bibens, et dicitis: Ecce
aliis uelle pręponi erubescamus. Et cum ipse subsequenter dicat:
Qui autem iudicat me, Dominus est - desinamus nosipsos ita
iudicare, ut proximos putemus contemnendos, quando quidem et illorum et
noster et omnium Iudex et Conditor unus Deus, unus et Redemptor Iesus
Christus. Nolite - inquit- ante tempus iudicare, quoad usque
ueniat Dominus, qui et illuminabit abscondita tenebrarum et manifestabit
consilia cordium; et
Legi,
et iudicat Legem. Siquidem etiam in Lege scriptum est: Non eris
susurro nec criminator in populis! Pulchre itaque apostolus
continuat dicens: Si autem iudicas Legem, non es factor Legis, sed iudex.
Unus est enim legislator et iudex, qui potest perdere et liberare. Tu
autem quis es, qui iudicas proximum tuum? Nimis itaque audax est et
plus quam dici potest temerarius, qui suo iudicio ęternum Iudicem
etiam in Lege scriptum est: Non eris
susurro nec criminator in populis! Pulchre itaque apostolus
continuat dicens: Si autem iudicas Legem, non es factor Legis, sed iudex.
Unus est enim legislator et iudex, qui potest perdere et liberare. Tu
autem quis es, qui iudicas proximum tuum? Nimis itaque audax est et
plus quam dici potest temerarius, qui suo iudicio ęternum Iudicem pręuenire
non formidat. Christus uenturus
Nunquid autem, si etiam sacerdos non esset, maledicere
illi debuit? Nequaquam. Non igitur maledicendi affectu hoc dixit, sed
Spiritu Sancto concitatus, iniquo homini poenam denunciauit; uel etiam
prophetauit, quia uetus Iudeorum sacerdotium percutiendum, hoc est,
repellendum erat nouo Euangelii sacerdotio. Vnde alii codices scriptum
habent percutiet, non percutiat, ut, quod futurum erat,
significet, non quod ex indignatione
uirtutem potentissimo tyranno fortiorem esse et fideles, nisi Deo
permittente, nulla ui occidi posse.
Post hęc Antiocho Epiphane Hierosolymam uastante, idolum desolationis super
altare Dei positum multi ex Iudeis nolentes adorare trucidati sunt. Pueri,
qui circumcisione deprehendebantur, suspendio interempti, et qui cibis
immundis abstinuerant, neci traditi. Quidam qui se prius armis defenderant,
deinde ab inuadentibus die
Iudam Thaddeum in Persię urbe Senair, quia ipsis ingredientibus
in templum simulachra deorum corruerunt, ab ędituis trucidatos; Matthiam,
qui apostolatum, a quo Iudas decidit, sortitus est, Hierosolymis a Iudeis lapidatum et Romano ritu securi percussum;
Barnabam, gentium apostolum Salamine a Iudeis comprehensum atque igni
consumptum. Profecto nisi summa et pręclara esset martyrii gloria, nunquam
Christus apostolos suos (quos
corruerunt, ab ędituis trucidatos; Matthiam,
qui apostolatum, a quo Iudas decidit, sortitus est, Hierosolymis a Iudeis lapidatum et Romano ritu securi percussum;
Barnabam, gentium apostolum Salamine a Iudeis comprehensum atque igni
consumptum. Profecto nisi summa et pręclara esset martyrii gloria, nunquam
Christus apostolos suos (quos pręter omnes dilexerat) tanta ac talia pati
permisisset. Sed beati — inquit —
theatro exponitur. Sed eidem, in quem homines
grassabantur, bestię pepercere. Post hęc in carcerem fame consumendus
truditur. Sed angelo hominem nutriente, quem inedia iam extinctum putabant,
die decima saluum educunt. Tunc iudex plumbo liquefacto nudum perfundi
iussit. Sed cum neque hoc supplicii genere perimi ille potuisset, capitis
tandem abscisione finitur. Poterat nec sic mori, sed iam omnes poenas passo
beatitatis pręmia differre Dominus
iam delibor —
inquit — et tempus resolutionis meę instat. Bonum certamen certaui,
cursum consummaui fidem seruaui. In reliquo reposita est mihi corona
iustitię, quam reddet mihi Dominus, in illa die iustus iudex; non solum
autem mihi, sed et iis, qui diligunt aduentum eius. Quod siquis
adhuc sanctos martyres emulari ignaua timiditate uictus hęsitauerit, discat,
quia ii sunt equi illi Zacharia propheta, cruoris aspersione
robustissimi, de quadriga prodeuntes Euangelii et
perambulantes terram. Dum enim ad cęlum sibi uiam affectant, terrena omnia
pedibus conculcarunt. Hi sunt illa tertia pars, quę apud eundem prophetam
duabus reliquis, hoc est, Iudeis et gentilibus prędicatur superfutura.
Partes duę — inquit — in terra dispergentur et deficient, et
tertia pars relinquetur in ea. Et ducam tertiam partem per ignem, et
uram eos, sicut uritur
exemplo, et qui stat, caueat, ne cadat, et qui ceciderit, poenitendo
resurgat, ita ut ne rursum corruat. Nam crebrius corruendo languescere
resurgendi potestatem ac debilitari necesse est.
Pari ac pene eadem Iudei cuiusdam uisione, ob quam et ipse, ut Gregorius in
Dialogo ait, ad baptismum uenit, seruatus est Andreas, Fundanę urbis
episcopus. Qui cum sanctimonialem quandam foeminam secum cohabitare, suę
illiusque continentię
pro eis instituit supplicationem statutaque sacrificia. Quam quidem rem
nequaquam faceret, si nullum esset post mortem purgatorium.
Hoc etiam ante Euangelium sub Lege factitatum esse Machabeorum Historia
testatur, de Iudę, Israhelitarum ducis, erga eos pietate, qui in bello
desyderati fuerant, sic loquens: Fortissimus Iudas facta collatione
duodecim milia drachmas argenti misit Hierosolymam, offerri pro peccatis
mortuorum
est, et uocauit terram a solis ortu usque ad occasum.
Ex Syon species decoris eius. Deus manifeste ueniet, Deus noster, et non
silebit. Postea infert: Et annunciabunt cęli iustitiam eius,
quoniam Deus iudex est.
Caput VII / DE DOMINI DESCENSV AD IVDICANDVM VIVOS ET MORTVOS
Descendens igitur Maiestatis dominus cum
Arguentur principes, qui sibi subiectos minus recte
gubernant. Arguentur patres matresque familias et omnes, qui eorum, quibus
pręsunt, saluti atque utilitati consulere negligunt. Post hęc idem apostolus
aduersus perfidos Iudeos excutiens uestimenta sua dicet: Sanguis uester
super caput uestrum; mundus ego ex hoc ad gentes uadam, ut scilicet
Iudeis ob incredulitatis pertinaciam ad ęternas tenebras relegatis ipsos
gentiles conuersos
saluti atque utilitati consulere negligunt. Post hęc idem apostolus
aduersus perfidos Iudeos excutiens uestimenta sua dicet: Sanguis uester
super caput uestrum; mundus ego ex hoc ad gentes uadam, ut scilicet
Iudeis ob incredulitatis pertinaciam ad ęternas tenebras relegatis ipsos
gentiles conuersos et credentes in cęlestia recipiat tabernacula.
Caput X / DE SENTENTIA PROPHETARVM
uiduę
non iudicauerunt, causam pupilli non direxerunt et iudicium pauperum non
iudicauerunt. Nunquid super his non uisitabo, dicit Dominus, aut super
gentem huiuscemodi non ulciscetur anima mea? Et incredulos Iudeos
manu ostentans: Hęc est gens — inquiet — quę non audiuit uocem
Domini, Dei sui, nec recepit disciplinam. Periit fides, et ablata est de
ore eorum. De adulantium uero malignitate dicet:
Et ecce, pro quam modica delectatione momentaneisque deliciis in quam
immensas incidimus erumnas! In hęc et eiusmodi lamenta, qui damnati fuerint,
flebiliter concitabuntur.
Inter hos autem et Iudei erunt, qui in errore infidelitatis pertinaces
obduratique periere. Videbunt crucem in salutem credentium refulgentem,
uidebunt ipsum, qui in illa crucifixus fuerat, ponentem inimicos suos
scabellum pedum suorum, et tunc
prioribus? Quamobrem seruus,
qui cognouit uoluntatem domini sui et non se pręparauit et non fecit
secundum uoluntatem eius, uapulabit multis, qui autem non cognouit et fecit
digna plagis, uapulabit paucis? Quomodo deniquę Iudę pęccatum maius dicitur
Pilati peccato dicente ad Pilatum Domino: Non haberes potestatem aduersum
me ullam, nisi tibi datum est desuper. Propterea, qui me tradidit tibi,
maius peccatum habet. Quod autem
neruis nudum prorupit in uocem ac se
gentilem fuisse proximique uici indigenam respondit; nunc uero in foueam
baratri infernalis tam alte retrusum angustiari, quam procul a terra distet
cęlum. Sed etiam se inferius corruere Iudeos incredulos et ipsis inferius
hereticos Christianos, qui reuelatam diuinitus ueritatem mendacibus
peruertere sententiis moliuntur. Merito quidem ipsi heretici et gentilibus
et Iudeis damnabiliores sunt. Nam utrique illi
cęlum. Sed etiam se inferius corruere Iudeos incredulos et ipsis inferius
hereticos Christianos, qui reuelatam diuinitus ueritatem mendacibus
peruertere sententiis moliuntur. Merito quidem ipsi heretici et gentilibus
et Iudeis damnabiliores sunt. Nam utrique illi aperte cum Ecclesia pugnant,
hi uero amicicię simulatione ex insidiis nocent et, cum se Christianos
nuncupent, nulli Christianos perniciosius lędunt.
Eadmundo, Cantuariensi
miserebitur deus? numquid iustitiae frugalitatis parsimoniae atque integritatis obliviscetur misericors pater? numquid continere poterit in ira sua misericordias suas? et si namque mortem ob vetus illud crimen
tanquam iratus inferat iudex, gaudia tamen post mortem homini christiano negat minime; numquid ille qui etiam malis bonus est, impiis pius, probus improbis, misericors peccatoribus Cf.
relinquerint heredes. Tibi enim dico qui me patris loco accepisti, qui aetate adhuc tenellus, moribus autem gravis: patrium fatum quid, paternum obitum cur tanto luctu prosequeris? quem in patria sua quicquid fas est homini optare adeptum nosti: qui magistratum petiit nunquam, saepius tamen et iudex et consul factus est, qui florentissimo quoque atque ob divi Blasii, patroni nostri, venerationem celebratissimo tempore dictator praecelsus huiusce nostrae civitatis exstitit, cuius vita, fortuna atque gloria talis fuerit ut nihil posset accedere. Quid igitur eum paucorum annorum iuvare
graduque Pollux,
|
565. Marulić, Marko. In epigrammata priscorum... [page 8 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
quod uias urbis negligentia superiorum temporum corruptas impensa sua restituit. 13.2. Quando hoc egerit, indicat dum ait "designatus quartum", id est in quarto eius consulatu. (Vespasianus) Hic apud Iudeam ab exercitu imperator salutatus bellum Tito filio commendans Romam proficiscitur. Cf. Euseb. Chron. A. D. 72 [= 71] Capitolium casu incensum orsus est ędificare.
566. Marulić, Marko. In epigrammata priscorum... [page 15 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
filiam, in Algido monte militantis adamauit. (VIRGINIA) Quam quum corrumpere non posset, clientem subornauit qui eam in seruitutem deposceret, sic facile uicturus, quum ipse esset accusator et iudex. Pater re cognita, quum ipso die iudicii superuenisset et filiam iam addictam uideret, ultimo colloquio eius impetrato, quum eam in secretum abduxisset, occidit et corpus eius humero gerens ad exercitum profugit et milites ad uindicandum
567. Marulić, Marko. In epigrammata priscorum... [page 58v | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
D. 90 [= 89]; cf. Macrob. Saturn. 1,12,35-37 Philosophos et mathematicos Roma expulit. Cf. Euseb. Chron., A. D. 92 [= 91] Iudeos, qui de stirpe Dauidis erant, interfecit, regium genus suspectum habens. Cf. Euseb. Chron., A. D. 99 [= 98] Ipse occisus in palatio periit
568. Brodarić, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 114 | Paragraph | Section]
tutandos expensuros. 5 Velle omnino, ut orator caesaris 6 et Venetorum 7 abeat cum omnibus Alemannis, qui in aula regia vel reginali versantur. Factam esse praedam de Iudaica tota et de domo etiam cuiusdam servitoris reginae praedivitis superioribus annis facti ex Iudeo Christiani. 8 Venerant iam oratores Bohemorum pro conclusione unionis, tractabatur hoc negotium. 9 Apud regem Poloniae intelligimus esse oratores Turcae duos pacem ab eo et medio eius a rege Hungariae petentes; de rege Poloniae nullum dubium est eum pacem cum
569. Grisogono, Federik. Speculum astronomicum, versio... [Paragraph | Section]
extremo nervo diapason proportionem vel symphoniam constituere, taliterque hos nervos omni amicitia et convenientia uniri auresque nostras sic permulcere et animam sic disponere, quod alter iudex scilicet auris, minime diiudicare potest ibi duas voces proportionales esse, sed unam tantum. Et nisi esset et alter iudex scilicet ratio, qui quidem duo iudices mutuo se iuvant et alter alterius indiget auxilio, certe in tali etiam humana et materiali musica nos errare contingeret. Sed
570. Grisogono, Federik. Speculum astronomicum, versio... [Paragraph | Section]
constituere, taliterque hos nervos omni amicitia et convenientia uniri auresque nostras sic permulcere et animam sic disponere, quod alter iudex scilicet auris, minime diiudicare potest ibi duas voces proportionales esse, sed unam tantum. Et nisi esset et alter iudex scilicet ratio, qui quidem duo iudices mutuo se iuvant et alter alterius indiget auxilio, certe in tali etiam humana et materiali musica nos errare contingeret. Sed quia iste iudex ratio, scilicet quem per se non contingit errare, videt tales nervos in dupla proportione se excedentes:
571. Grisogono, Federik. Speculum astronomicum, versio... [Paragraph | Section]
auris, minime diiudicare potest ibi duas voces proportionales esse, sed unam tantum. Et nisi esset et alter iudex scilicet ratio, qui quidem duo iudices mutuo se iuvant et alter alterius indiget auxilio, certe in tali etiam humana et materiali musica nos errare contingeret. Sed quia iste iudex ratio, scilicet quem per se non contingit errare, videt tales nervos in dupla proportione se excedentes: subduplam quidem tardius, duplam vero velocius moveri, et duplam subduplae neque velociorem motum tardiori coaequari posse. Quare concludit ex hoc in tali symphonia plures esse voces,
572. Marulić, Marko. Vita diui Hieronymi, versio... [Paragraph | Sub2Sect | Section]
quod sciebam, illo docente non perdidi. Putabant me homines finem fecisse discendi. Veni rursus Hierosolymam et Bethleem. Quo labore, quo pręcio Barabanum nocturnum habui pręceptorem? Timebat enim Iudeos, et alterum mihi exhibebat Nicodemum. Hebraicis itaque perdiscendis litteris operam dedit, ut diuinis adhuc scripturis plenius erudiretur. Hoc ad Rusticum monachum
573. Marulić, Marko. Vita diui Hieronymi, versio... [Paragraph | Sub2Sect | Section]
Marcellam de Ephod expositio. Ad eandem de quinque quęstionibus Noui Testamenti. Ad eandem super psalmo CXXVI. Ad eandem sub titulo Paulę et Eustochij de locis sanctis Iudeę. Ad eandem de decem nominibus dei apud Hebreos. Ad eandem de 'alleluia', 'amen' et 'maranatha'. Ad eandem quid sit diapsalma. Ad
574. Marulić, Marko. Vita diui Hieronymi, versio... [Paragraph | Sub2Sect | Section]
Sermo de eodem. Sermo de Domini resurrectione. Sermo de assumptione Marię. Sermo de parentibus honorandis. Tractatus de locis Iudeę per ordinem alphabeti. De decem tentationibus quibus populus Israel in deserto Deum irritauit. De uiris illustribus. De uigilijs.
575. Severitan, Ivan... . Solimaidos libri III, versio... [page aiii_r | Paragraph | Section]
septem
3.210 Illorum regis, cecidit qui dirus ab alto 210
3.211 Aethere criminibus. Sed pravus traditor illic
3.212
Proditio Iudae.
Judas adest, qui prodit sancti viscera Regis.
3.213 Livor edax Christi trepidantia brachia tendit
3.214
Christi passio.
In cruce et infelix oritur per moenia
576. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Thessala Romano bellis ciuilibus arua,
Sed cęlo cognatum opus arcanisque sacratum
1.10 Mysteriis. Quorum qui solus crederis autor,
Solus, magne deus, mihi iam cantanda ministres.
Iudei
Gens quondam Iudea potens opibusque uirisque,
Orbe sub Eoo residens, non inscia uerę
Religionis erat; ritus moremque sacrorum
1.15 Edidicit monstrante deo, referentibus ipsis
E cęlo
577. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
arua,
Sed cęlo cognatum opus arcanisque sacratum
1.10 Mysteriis. Quorum qui solus crederis autor,
Solus, magne deus, mihi iam cantanda ministres.
Iudei
Gens quondam Iudea potens opibusque uirisque,
Orbe sub Eoo residens, non inscia uerę
Religionis erat; ritus moremque sacrorum
1.15 Edidicit monstrante deo, referentibus ipsis
E cęlo afflatis certissima quęque prophetis.
578. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Cęlicolum regi, sacris quę imponitur aris,
Hostia quam semper studio curaque fideli
Imperio parere suo. Quod spernere quum sis
1.55 Ausus, et ipse tuum de regno tollere nomen
Ac Beniaminam sobolem postponere Iudę
Decreuit, Iudę regem de stirpe creare."
Hęc ait indignans regemque relinquere uerso
Inde parat tergo. Vetat hoc et abire uolentem
1.60 Apprendit Saul apprensaque lacinia uestis
579. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
aris,
Hostia quam semper studio curaque fideli
Imperio parere suo. Quod spernere quum sis
1.55 Ausus, et ipse tuum de regno tollere nomen
Ac Beniaminam sobolem postponere Iudę
Decreuit, Iudę regem de stirpe creare."
Hęc ait indignans regemque relinquere uerso
Inde parat tergo. Vetat hoc et abire uolentem
1.60 Apprendit Saul apprensaque lacinia uestis
Implicita est digitis et, dum conamine pannus
580. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Populone pio dominarier illum
1.90 Ius tu fasque putas? Quin talem comprime luctum
Atque hęc nostra modo mandata facessere perge
Iesseus, Dauidis pater
Est Iesseus, magni genus alto a sanguine Iudę.
Intra Bethlemos domus ipsi condita muros
Illa parte manet, quę spectat lampada Solis
1.95 Fulgentem, quoties Eoo surgit ab orbe.
Illo te transfer natorumque agminis unum,
Quem placuisse
581. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
iam corporis ille
Viribus atque animi teneros excesserat annos.
Nuncius interea regis perfertur ad aures
Hostilem turmam latis descendere campis
Iamque Palestinas acies pallare per omnem
1.300 Iudeę regionis humum. Mora nulla, paratam
Rex Saul ipse suam profudit ab urbe phalangem.
Saul processit ad pugnam
It peditum pilata manus gladioque iuuentus
Ancipiti succincta latus.
582. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
tyranno.
Aduenere locos, Socoth et Azetha uocabant,
Quos Terebintea paruo discrimine uallis
1.320 Diuidit atque humilis montes interiacet altos.
Illa Palestinę cępere cacumina turmę,
Hęc Iudea phalanx. Positis certamina castris
Parua serunt cursuque leui magis arma lacessunt
Quam pugnam exercent, quum tandem maximus ille,
GOLIAS
1.325 Ille Gygantei generis, sed
583. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
plana Golias
Horrendo clamore tonat: qui cernere ferro
Et conferre manum secum audet, colle relicto
Deuolet, ut medio peragantur pręlia campo.
1.330 Vnius iam cęde uiri si uictor abibit
Iudeę miles, populo dominetur utrique
Rex Saul; oppresso si uicerit hoste Golias,
Turba Palestinę concędat Saulica genti.
Talia uociferans, ualido correpta lacerto
1.335 Tela quatit toruisque oculis et fronte
584. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Proponat census et summum laudis honorem.
Quippe suos animis postquam languescere uidit,
Saul ad suos
Talibus aggreditur dictis: "Fortissima quondam
1.365 Pectora diuinumque genus, Iudea iuuentus,
Cernitis en quali nos contra tendere probro
Non cessat uocitans audax in pręlia Getheus?
Nonne estis geniti ex illis, qui regibus istud
Erripuere solum, quis gentes uincere iniquas
585. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
guttura colli
Auulsumque caput tollit sublime suisque
Ostentat uictor. Ferit ardua sydera clamor
Israhelitarum. Trepidę fugere cateruę
Incircumcisę montana per auia plebis.
1.475 Insequitur Iudea phalanx pauitantia cędens
Terga uirum longe, portas Acharonis adusque
Getheasque domos, hosti loca tuta fugato,
Qui reliquus potuit cędi superesse cruentę.
Vesper
586. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
2.190 Spectantumque oculi tantum ęra micantia cernunt.
Ęquo Marte diu certatum, denique lassus
Hostilis cuneus iam retro cędere coepit.
Hoc magis expauidę sparsęque insistere turbę
Iudeus certat miles: iam Marte fugatos
2.195 Opprimere et multos furuo demittere Diti.
Corpora strata iacent campo; seruauit ad urbem
Paucos uersa fuga et uelox ad tuta recursus.
Exultat uictrix legio ditata rapina
587. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Quę fuerat Sodomis cum Lotho ablata nepote.
Vt Hiercunteus lituum clangore sacrorum
2.430 Conciderit murus simul et clamore uirorum,
Aspirante deo plebique fauente fideli.
Pręterea Iesus, Iudea uictor in ora,
Hostibus ut fusis Solis consistere currum
Et proferre diem iussit, uel quo usque fugatos
2.435 Prosternat cędens, oneret uel compede captos.
Vtque idem bello superatis regibus omnem
588. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
in ora,
Hostibus ut fusis Solis consistere currum
Et proferre diem iussit, uel quo usque fugatos
2.435 Prosternat cędens, oneret uel compede captos.
Vtque idem bello superatis regibus omnem
Iudeę regionis humum possederit utque
Israhelitarum tribubus diuiserit omnem,
Et tamen hac sanctos priuarit parte Leuitas,
2.440 Consortem cęli quo se sciat esse sacerdos
Ętherięque domus, non mundi labilis
589. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
hic pariter, matremque patremque, reliquit.
Ipse in pręsidio stetit antri rupis Odolę.
Gaddus propheta
Inde tamen, uatis seruans oracula Gaddi,
Descendit properatque tribus succedere Iudę
3.385 Monstratos fines comitante cohorte suorum.
Saltus Areth
At postquam saltum directis passibus Areth
Ingrediens illa fixit tentoria silua,
Extemplo Saulis rumor
590. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Interea muros, turres et tecta Ceillę
Turba Palestinę subsidens Marte premebat.
Audiit hoc Dauid nec mente quiescere quiuit,
Vt, quos ipse suis toties deuicerat armis,
4.5 Oppugnare tribus hi pergant oppida Iudę,
In quibus una fuit urbs nobilis ista Ceilla,
Consuluitque deum, nunquid succurrere fessis
Auxilioque iuuare pios se uellet. Amica
Persensit responsa dari. Tamen arma iuuentus
4.10 Sat
591. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Incurrisse manus, fugiens quas sępe latensque
Hactenus euasi cęlestis munere regis.
Nonne mihi melius procul hinc discedere et oras
5.240 Alterius regni sedesque subire remotas,
Vt, quum Iudeos extremi limitis agros
Excessisse sciet me rex, mihi bella mouere
Et mea scrutari tandem uestigia cesset?"
Summum mane
Phosphorus Eoo pręcurrere coeperat orbe
5.245
592. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
talia sese
Israhelitarum genti sublata referre.
Id simulare leuis fuit error, nec tamen ullum
Desęuire nefas aduersus corpora gentis
5.295 Infidę, mandante deo disperdere cunctos,
Quorum Iudeę promissa noualia plebi
Essent atque omnis possessio debita terrę.
Achis Maochi filius
Inde Maochides Dauidem dicere semper
Vera ratus populoque putans abducere prędas
593. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
debita terrę.
Achis Maochi filius
Inde Maochides Dauidem dicere semper
Vera ratus populoque putans abducere prędas
5.300 Illum sępe suo uastareque Saulica regna
Iudeumque solum, iam ipsum sibi semper amicum,
Ipsum per cunctos fidum fore credidit annos.
Achis ad Dauidem
Ast ubi iam magno compelleret agmina motu
Inferretque uolens Sauli fera
594. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Lib. VI
Saul
Post hęc non multo iussit sua signa moueri
Iudeę rector gentis uallosque reuelli.
Descendens igitur Gelboa, transtulit agmen
Iezrahelitanę ad fontes et flumina terrę,
6.5 Ne foret ante siti miles superatus anhella,
Quam tempus pugnam torquendaque tela
595. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
corda furore
Exclamant omnes: "Redeat dux iste locosque
Possideat, quibus est abs te donatus abunde!
Pręlia nobiscum tantum desistat adire
Et certare simul. Quis enim confidere tuto
6.30 Iudeis poterit, Iudeis bella mouendo?
Suspicio est igitur, ne, dum miscebimus arma
Atque tuum contra connixi stabimus hostem,
Iste suis, o rex, te primum sauciet armis
Atque hinc nostra sequens discindat
596. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Exclamant omnes: "Redeat dux iste locosque
Possideat, quibus est abs te donatus abunde!
Pręlia nobiscum tantum desistat adire
Et certare simul. Quis enim confidere tuto
6.30 Iudeis poterit, Iudeis bella mouendo?
Suspicio est igitur, ne, dum miscebimus arma
Atque tuum contra connixi stabimus hostem,
Iste suis, o rex, te primum sauciet armis
Atque hinc nostra sequens discindat uulnere terga.
597. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
proxima ripis
Oppida desertis subita formidine mortis
Effugere procul. Vacuas ingreditur urbes
6.140 Victrix turba uirum et coepit dominarier illis.
Ergo Palestinę concessit subdita genti
Iudei pars magna soli: castella fragosis
Collibus imposita et latis circumdata fossis
Moenia, frugiferę ualles et pascua rura
6.145 Quique fluunt sparsis riuatim fontibus horti
Et uario rident florum herbarumque
598. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
cantus
6.155 Audiri montisque procul splendescere culmen,
Quando Palestinus surgens exercitus omnis,
Pręsidio tantum super oppida capta relicto,
Nota retro petiit Gelboę culmina rupis
Iudeas lecturus opes atque arma iacentum.
6.160 Illic uisa trium natorum corpora primum
Ionathas
Cisidę Saulis. Ionatham recubare supino
Corpore conspiciunt. Clypeum gladiumque tenebat
599. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Mox inde auersus, Ionathę Saulisque cruenta
6.415 Secum fata dolens tales dabat ore querelas:
Dauidis lamenta
"Heu generis miseranda mei fortuna! Feroces
Robustique uiri, Iudeę fortia bello
Corpora, conflictu perierunt cuncta sub uno
In cliuis, Gelboa, tuis. Quid agetis inertes,
6.420 Quid turba imbellis regi ducibusque superstes?
Quis tua, ne rapiant hostes, pecuaria post hęc
600. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Sed uos, diuinas Charites, quę culmine lapsę
Ętherio colitis Iordanis fluminis undas
Et loca nota piis. Saulis post fata tyranni
Accepit responsa dei Iesseius heros
7.10 Atque his admonitus Iudę migrauit in urbem
Hebronem, quondam populis opibusque potentem,
Adam, Abraham, Isaac et Iacob
Quattuor et celebrem positis ibi forte sepulchris
Primorum Hebrei generis gentisque
601. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Vos iubet interea moestam deponere mentem
Atque bono esse animo, quando ipse in sede locatus
Saulis, odorifico perfusus unguine regnat,
Sic Iuda curante tribu fatoque fauente
7.50 Responsisque dei. Qui Iudę nominis estis,
Vos gaudere decet. Regnandi facta potestas
Perpetua est uobis, donec de sanguine uestro
Saluator ueniens prisci maledicta reatus
Tollat et ęternę condat noua sęcla salutis."
602. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
genus omne reliquit,
Ad Dauida pium studiis conuersus amicis.
Ergo fauens illi blandis affatibus omnes
7.255 Solicitare tribus coepit mollique precatu,
Sed Beniaminam cura maiore uocare
Ad Iudę partes, diuino numine lectę,
Israhelitani ut gestet diademata regni.
Ex qua nunc primum Dauid decernitur unus,
7.260 Sic dicente deo: "Sceptrum Dauide tenente
Israhelitarum populum saluabo fidelem.
603. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
8.25 Et Phrygio et Parii monstrat candore lapilli.
Portarum spacium solidis consistere pilis
Mirari poteras, nisi saxa ingentia docti
Artificis superasset opus, qui scalpserat omnem
Progeniem Iudę, deductam tempus adusque
8.30 Virginei partus nostrique crepundia Christi.
Cernere erat uiuos non uiuo in marmore uultus
Molliaque in duro consurgere membra metallo
Motu quęque suo et mutas expromere uoces.
604. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Inde capi pauidas. — O quam contraria rebus
Speratis persępe pati fiducia mentis
Inconsulta solet rationisque indiga uirtus!
Ergo quam primum contractis uiribus arua
8.90 Armati Iudea petunt, bellique tumultus
Tam subiti Dauida mouet: parat arma suosque
Tutari fines disponens consulit aras
Atque optata capit palmę responsa futurę.
His fretus conferre manum festinat et hostis
605. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
diuini foederis arcam
Religione colens multa sentire fauorem
Numinis incoepit, uitę gaudere quiete
Et magis atque magis rebus florere secundis,
8.220 Donec peruolitans tantorum fama bonorum
Iudeę regionis humum conscendit in ędes
Iesseidę regis mentemque illius amore
Illexit sacri iam intra sua septa locandi.
Ergo transacto rex temporis orbe trimestri
8.225 Obededona petit. Sustollitur arca Leuitis
606. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
regno
Israhelitano et sceptri donare decore.
Tecum semper eram, subieci uiribus hostes
Ipse tuis nomenque tuum memorabile in omnes
8.325 Effudi populos. Placidę nunc foedera pacis
Te duce Iudeę ponam per sęcula genti,
Vrbes ut nemo duro uexare duello
Audeat aut subitis uillas populare rapinis.
Salamoni destinatum templum condere
Tum demum post te germen seruabo
607. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Quattuor Dauidis uictorię
Quattuor insignem magnis dedit esse triumphis
Victorem semper, nullo certamine uictum.
Marte Palestinos primum superauit, et illos,
Ante quibus magnum soluit Iudea tributum,
8.395 Compulit ęra sibi totidem numerare quotannis.
Hinc Moabitarum non segnem in proelia gentem
Edomuit sternens arces et moenia tota
Pręcipiens ęquare solo, ne mente rebelli
608. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Conduxere Syros, peditum bis milia dena
Roobi Sobique soli, sed mille Maachi,
9.100 Mille etiam decies Bistobi, horrentibus armis
Omnes instructos animisque ad bella paratis.
Hos contra Dauid Iudeas ire phalanges
Armatosque uiros iussit ductore Ioabo.
Ioab superat Amonitas et Syros
Qui celeri penetrans hostiles agmine campos,
9.105 Stare aduersa sibi prospexit castra Syrorum,
609. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
9.120 Se quoque proripuit rapido per gramina cursu.
Abisas
Hos pedibus strepituque sequens animosus Abisas
Substitit, ingressos ut proxima moenia uidit.
Illic defixo legio Iudea tropheo
Ibat ouans et signa ferens uictricia, tandem
9.125 Ciuibus intrauit sanctam plaudentibus urbem.
Sed probrum delere fugę quum forte pudendę
Assyrii uellent, reparatis uiribus omnes
610. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Assyrii uellent, reparatis uiribus omnes
Rursum bella petunt. Regis gens Adadeseri
Ad pugnam Euphratis transmisso flumine uenit,
9.130 Agmina multa nimis magno ductore Sobacho,
Castraque Iudeis posuerunt proxima terris.
Iterum uictor Dauid
Inde suas Dauid contraxit ad arma cohortes
Et uada Iordanis raptim transgressus Helemos
Aduenit campos. Animis audacibus arma
611. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Terga dabit, solus nostris circumdatus armis
Corruet ille senex, cuius, ne sceptra capessas,
Obstat uita tibi. Sublato salua redibit
11.130 Turba uirum. Cuncti pariter tua signa sequentur
Et iam Iudeo tutus dominaberis orbi."
Dicta quidem lęto susceperat Absalon ore
Quique aderant natu maiores illa probabant.
Absalon ipse tamen Chuso quum uerba uocato
11.135 Achitophelis ibi dudum prolata referret
612. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
tribum Iudam, quoniam traducere regem
Prima sit ausa, palam uerbis obiurgat amaris.
Tribus Iuda
Ast illi contra "Generis" dixere "tribusque
Rex Dauid nostrę est, censemur nomine Iudę
12.145 Nos atque ipse simul. Fungi ergo munere tali
Cui mage conueniens fuerat? Traduximus illum
Non prece, non precio flexi iussuue coacti,
Sed solo obsequio studiisque ad honesta paratis.
613. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
tribus. Vereor, ne nostra molestet
Absalone magis bellorum turbine regna.
Quare age, perge, tribum solers tibi collige Iudam.
12.190 Tertia punicea quum luce aurora rubere
Coeperit, hic adsint omnes, qui nomine Iudę
Censentur, muniti armis ac tela gerentes."
Tertia punicea de cęlo lampade terras
Aurora in roseis lustrabat lutea bigis,
12.195 Quando Iuda cohors Amasa duce uenit ad ipsum
Dauidis
614. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
noua copia cornu.
nota
Tantum iussa dei prodest implere piisque
12.420 Officiis miseros solari opibusque iuuare.
Inde Palestinę rursum fera bella cateruę
Iudeis inferre parant. Se credere pugnę
Dauid pugnat cum Palestinis
Iesseides ausus, magno discrimine uitę
Horrendum certamen init. Dum pręlia miscet,
12.425 Illum terribili petit hasta
615. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Vsathia regione satus, uiditque cadentem
Ipsa Palestinę gentis manus atque repente
Fugit uersa retro. Nam Zaphus magnus et ipse
Esse Gyganteę ferebatur stirpis alumnus.
Rursum Iudei superant
12.445 Tertia palma loco Iudeis contigit illo:
Hinc illinc magno surgebant pręlia motu,
Hostes terga tamen rursum uertere pauentes,
Quum conspexissent fortem cecidisse Goliam
616. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Ipsa Palestinę gentis manus atque repente
Fugit uersa retro. Nam Zaphus magnus et ipse
Esse Gyganteę ferebatur stirpis alumnus.
Rursum Iudei superant
12.445 Tertia palma loco Iudeis contigit illo:
Hinc illinc magno surgebant pręlia motu,
Hostes terga tamen rursum uertere pauentes,
Quum conspexissent fortem cecidisse Goliam
Ense Deodati, Bethlemis clarus in oris
617. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Iesseidę regi ductor numeranda Ioabus.
Israhelitarum bello matura iuuentus
Robustique uiri, numerus quorum inde repertus
13.270 Millia mille fuit cum centum milibus una
Et quingenta, tribus post illos milia Iudę.
Beniamina cohors turbę subducitur isti
Gensque Leuitarum sacris arisque dicata.
Pertransisse quidem numerum tunc fertur eorum
13.275 Improba pertesus Dauidis iussa Ioabus
Et posuisse
618. Marulić, Marko. Dauidias, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Partis regis erant. Fonti uicina Rogello
Stabat acuta silex: Zeletham nomine dicunt.
Hanc prope Adonias sacris de more litatis
14.20 Conuenire iubet Dauidis germina fratres
Atque tribus Iudę partem sociosque patrandi
Audacis facti, cuius manifesta cucurrit
Suspicio. Quoniam, quos nouerat esse fideles
Dauidi, piguit tunc illos uelle uocare,
14.25 Hoc est Nathanum Sadochumque et Banaiam
619. Marulić, Marko. Quinquaginta parabolae, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
laesae fuerint, fructus suos ante maturitatem ad terram demittunt. Virtutum
radix fides est. Ea si quicquid titubauerit, frustra beatae immortalitatis fructus speratur,
cum scriptum sit: Spes impiorum peribit.
DE IVDEORVM PERFIDIA Parabola
620. Marulić, Marko. Quinquaginta parabolae, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
omni officio prosequi debuerant. Rex iratus jussit militibus, ut tantae erga se ingratitudinis scelus ulciscerentur. Homines ergo hii patriis sedibus pulsi meritas poenas dederunt. Nec tamen sic afflicti ab illo expectationis errore resipisci uoluerunt. Haec parabola Iudeorum arguit incredulitatem. Qui cum ob primorum parentum culpam libertate exuti sub maledicto Legis essent, liberatorem Christum expectarunt, quem illis uenturum prophetae praedixerant. Eius itaque futurum aduentum quotidianis sacrificiis cerimoniisque
621. Marulić, Marko. Quinquaginta parabolae, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
facimus, neque, quae prohibentur, cauemus? Et tamen ille pientissimus Dominus non continuo delinquentes punit, sed, ut corrigantur, expectat. Si poenitentiam agimus, ueniam indulget et aeternae beatitudinis efficit participes. Obstinatos autem caelesti haereditate indignos iustus iudex in infernum deiicit cruciandos. Et cum hoc ita sit, quis tam sibiipsi infensus est, ut nunquam eum deliquisse poeniteat nec iam, quantum potest, maturet per uitae emendationem uitare supplicia, beatitudinem promereri? Nolo, inquit Dominus, mortem peccatoris, sed ut
622. Marulić, Marko. Quinquaginta parabolae, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
quid in uita egisset, inquirebat. Aderant scribae. Pro illo stabat, qui benefacta eius conscripserat. Sed qui peccata notauerat, acriter accusabat. Tunc homo ille aut premium aut exilium ex sententia regis accipiebat. Parabolae huius intelligentia haec est. Rex et iudex noster est Christus, ciuitas paradisus. Qui cum rege bonis aeternis perfruuntur, angeli atque sanctorum animae sunt. Insula, in qua nobis laborandum est, terra mortalium est. In hac, qui propositam sibi uel beatitudinem uel miseriam contemplantur, ocia fugiunt,
623. Marulić, Marko. Quinquaginta parabolae, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
nulla aequi honestiue ratione habita, nullo uel praemii desyderio uel poenae metu suscepto. Vbi autem ad finem uitae peruentum est, ad tribunal Christi, quisquis decesserit, sistitur. Animam illius angeli benefacta recensentes defendunt, demones delicta exprobrantes criminantur. Iudex, si uirtutes uitiis uictas uiderit, moestam ad inferna relegat. Sin uirtutibus uitia superata cognouerit, laetam ac gestientem bonorum concilio adsciscit et bonis felicitat sempiternis. Quibus certe si digni effici uolumus, magnitudinem eorum atque gloriam iugiter meditemur.
624. Marulić, Marko. Quinquaginta parabolae, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
uitae aeternae? Si capitis iudicium subiturus reus, dum in dubio est, soluaturne an damnetur, non potest non contremiscere, nos aeternitatis examine in fine discutiendi non timebimus? Nemo Dei effugiet iudicium. Nemo crimen caelare poterit. Omnes ante eius tribunal stabimus, qui ait: Ego sum iudex et testis. Aut, quid ipsum latere potest, qui est renum scrutator et cordis? Hic igitur ne minimas quidem cogitationes nostras relinquet inexaminatas indiscussasque. Quicquid autem ipse decreuerit, ratum aeternumque erit. Neque praemium neque poena arbitrii eius ullo unquam fine
625. Baničević, Jakov. Epistula ad Erasmum Roterodamum,... [Paragraph | Section]
arbitrabar me non posse compotem voti fieri. Cum primum autem valebo, si per negocia licebit (postquam ita placet), ante digressum meum ex hisce regionibus D. T. Louanii conueniam; nec enim ipsa hoc tempore tam bonas horas huc veniendo perdere debet. De Iudaeo vel qui sub eius tam infami et perdito nomine cum doctissimo quoque ac optimo viro congredi audent, solum ex infamia famam sibi aucupantes, nil melius existimo quam illos omittere cum incircuncisa ab omni bono opere mente, et in tenebris suis ignotos delitescere. Ex motu tactuque rei foetide
626. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
De gratis erga Deum in Testamento Veteri c. 2 De gratis erga Deum in Testamento Nouo c. 3 De ingratis ante diluuium c. 4 De beneficiis Iudeis collatis post diluuium c. 5 De ingratitudine Iudeorum in Deum | et quę pro idolatria passi sint c. 6 Mala decem tribuum c. 7
627. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
De gratis erga Deum in Testamento Nouo c. 3 De ingratis ante diluuium c. 4 De beneficiis Iudeis collatis post diluuium c. 5 De ingratitudine Iudeorum in Deum | et quę pro idolatria passi sint c. 6 Mala decem tribuum c. 7 Mala duarum tribuum c. 8
628. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
pro idolatria passi sint c. 6 Mala decem tribuum c. 7 Mala duarum tribuum c. 8 Mala Iudeorum post Christi passionem propter incredulitatem c. 9 De ingratitudine hereticorum et Iudę proditione c. 10 De officio catholici prędicatoris c. 11
629. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
Mala duarum tribuum c. 8 Mala Iudeorum post Christi passionem propter incredulitatem c. 9 De ingratitudine hereticorum et Iudę proditione c. 10 De officio catholici prędicatoris c. 11 Quid potissime prędicandum sit c. 12 Qui prętermittendi et qui docendi et
630. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | Section]
631. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | Section]
Et quoniam experimento iam didicerat |
suam credulitatem omnino infirmam esse et imbecillem,
nisi
632. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | Section]
633. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
634. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Scandalizantur illi qui dubitant | nec satis credunt.
Vnde Apostolus:
635. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Matth. 12 Generatio praua et adultera signum quęrit. et quoniam qui dubitant, indigni sunt ut tale aliquid cernant: Signum inquit non dabitur ei nisi signum Ionę prophetę. Quęri potest, cur dictum sit: et signum non dabitur ei , cum Iudeis incredulis multa signa data fuerint? Sed qui signo, id est miraculo Dominicę resurrectionis, cuius typus Ionas fuit, non crediderunt, quod maximum erat , multo minus aliis non ita magnis credere poterant. Maius est enim semet a morte reuocare ad uitam
636. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Et peregre profectus est. non discedendo sed permittendo, ut in utranque partem libera sit operandi facultas. Misit deinde seruos ad fructus uineę colligendos ; misit enim prophetas, qui mandatorum Dei obedientiam exigerent. sed agricolę id est, Iudei proterui | et nullius bonę discipline patientes, nec Dei sui nunciis pepercerunt, alium afficiendo uerberibus ut Micheam, alium uulnerando ac perimendo ut Esaiam , Hieremiam, Zachariam et alios non paucos prophetas, neminem
637. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
non quia ignoraret quid facturi essent, sed innuens quid facere deberent. At illi: Hic est hęres, inquiunt | venite occidamus eum. occiderunt et ejecerunt extra uineam id est extra Hierusalem. extra ciuitatem enim crucifixerunt Dominum Iesum. uel extra uineam, extra Iudeorum ecclesiam. ut ab ipsis eiectus exciperetur colendus a nobis. Sequitur enim: Quid ergo faciet dominus uineę? malos male perdet, et uineam locabit aliis. hoc est, omnibus in Christum credentibus, tam gentilibus quam Iudeis |
638. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Dominum Iesum. uel extra uineam, extra Iudeorum ecclesiam. ut ab ipsis eiectus exciperetur colendus a nobis. Sequitur enim: Quid ergo faciet dominus uineę? malos male perdet, et uineam locabit aliis. hoc est, omnibus in Christum credentibus, tam gentilibus quam Iudeis | ueteribus noua copulans Christus lapis angularis, illa implens et ista incohans . Veruntamen quantum intersit inter Ecclesiam et synagogam, ipsa nominum
639. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
latuerant.
640. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
scriptum legimus:
641. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Matth26 Coepit Iesus contristari et moestus esse. tunc ait illis: Tristis est anima mea usque ad mortem. Quanuis alii moestitię huius causam assignent non timori mortis, sed ei dolori quem capiebat ex perditione Iudę proditoris | aliorum-que in se credere nolentium. posset hoc tamen, quod propinqua iam passione est dictum , et ad metum mortis referri. non tam quia timuit, quam ut hac etiam in re, sicut in cęteris in se hominis naturam ostenderet. Separari autem
642. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Et in psalmo habetur:
643. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
fugato-que hoste triumphans angelorum utitur ministerio.
Scriptum est enim:
644. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
645. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
increpuit,
quia errantem in uiam reducere non curauit.
At uero tanti periculi non ignarus Apostolus
Timotheum discipulum
obnixe,
solicite,
urgenter adiurat dicens:
646. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
posteritatem | eadem-que damnationis lege simul omnes premebamur. Misertus autem Deus filium suum misit unigenitum. qui ut pro nobis satisfaceret carnem suscepit serui, cum esset omnium dominus, uiam ueritatis monstrauit , cum totus terrarum orbis pręter Iudeam | impię religionis erroribus plenus foret. Morti ęternę obnoxii eramus, ille ultro se morti crucis obtulit, ut nos a morte liberatos ad felicia uitę promissa reuocaret. Mortuus et sepultus resurrexit | cęlum-que cum homine assumpto ascendit, ut homines de terrę
647. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Rem alienam iniuste concupiscis, bonum alterius inuides, lęsus uindictam appetis, uisę mulieris Venereo amore turpiter exardescis. et quodcunque malum ita cogitas, ut si posses, perficere uelles, ab illo, qui etiam occultorum iudex est, pro facto tibi imputabitur. Aliter enim Deus, aliter homo iudicat. Deus quem nihil latet, in omnibus uoluntatis affectum pensat. homo uero, quia cordis alieni secreta
648. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Quamobrem totis uiribus est cauendum,
ne cum tanto animę nostrę dispendio illicitę cogitationis laqueis
irretiamur |
et
dominus, cui nihil est absconditum,
sicut olim Iudeis,
ita etiam nobis exprobret
dicens:
649. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Non assumes nomen Domini Dei tui in uanum. Ne contemnere uideare, quod pręcipue oportet reuereri. tertium. Memento ut diem sabbati sanctifices. Nos uero sabbati obseruationem ad diem Dominicum transtulimus, ne cum Iudeis in Christum non credentibus uideamur sentire, qui eum in sepulchro mortuum sabbato quieuisse fatentur quidem, sed postea uiuum resurrexisse negant. Itaque ob resurrectionis reuerentiam | eo quo facta est die ab operibus uacamus, nec tamen ita superstitiose | ut Iudei sabbato.
650. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
ne cum Iudeis in Christum non credentibus uideamur sentire, qui eum in sepulchro mortuum sabbato quieuisse fatentur quidem, sed postea uiuum resurrexisse negant. Itaque ob resurrectionis reuerentiam | eo quo facta est die ab operibus uacamus, nec tamen ita superstitiose | ut Iudei sabbato. Nam et mensas paramus | et calices abluimus | et multa huiusmodi agimus. Etenim seruilia opera quę uetantur, peccata potissime, quibus Deus offenditur, intelligimus, a quibus certe tunc magis est
651. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
honestę artis laboribus diem illum conterere | quam per ocium ad tam nefanda flagitia conuerti? Profecto minus offenderetis nullum omnino diem festum agere quam hunc quem agitis tot uitiorum obscoenitatibus prophanare. Concessus fuit olim Iudeis repudii libellus, ne in uxores quę displicuissent | ueneno sęuirent, sed potius uiuas dimitterent. Age iam permittatur et uobis, ut omnes dies profesti sint, nullus festus, ut potius manuum labore occupetur animus quam nihil agendo male agere assuescat. Nullus
652. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
instituto probatum apparet,
id sequi,
id curare atque amplecti saluberrimum esse sentimus.
Sic olim sanctissimi uiri prędicauerunt,
sic docuerunt,
sic suo exemplo factitandum ostenderunt.
Dauid ipse, quem Deus prę omnibus Iudeę regibus dilexit |
653. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
petieritis in oratione credentes, accipietis. Et alibi: Quodcunque petieritis Patrem in nomine meo, hoc faciam. Et iterum: Siquid petieritis Patrem in nomine meo, dabo uobis. Quid ais, Iudee? Quid tu, Mahumetane? Quid uos omnes, qui in Christum non creditis? Nonne in cassum cęleste bonum speratis, quia illud in nomine Christi non petitis? Non enim potestis in eius nomine petere, quem non recipitis fide, quem Dei Filium esse negatis.
654. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
tantum autem obstinatorum non acceptat orationem, ut etiam pro eis orare uetet, pręsertim si incorrecti inpoenitentes-que decesserint, quod Ioannes apostolus in epistola testatur dicens: Est peccatum ad mortem. Non pro illo dico, ut roget quis . Ipse quoque Dominus Iudeorum pertinacię iratus, ad Hieremiam prophetam loquens ait: Tu ergo noli orare pro populo hoc, nec assumas pro eis laudem et orationem. Et non obsistas mihi, quia non exaudiam te. Timeant itaque horum uerborum sententiam, qui in
655. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
quo excideris cogita | et uel in fine de regione longinqua incipe redire ad patrem quem reliquisti. Difficile est inquis ab usitatis desistere | et pellem iam inueteratam serpentis more cum noua commutare. Sed nisi de Iudea transieris ad Galileam, Domini resurgentis gloriam uidere non poteris. Tametsi hoc tibi difficillimum sit, incipe tamen, tenta, experire | quanto magis tardas, tanto rem factu difficiliorem reddes. Neque enim ad hanc
656. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
657. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Hunc si imitari in gustando sacramento perges, nonne etiam tibi dicere poterit Dominus: Ecce manus tradentis me, mecum est in mensa. et vę homini illi per quem Filius hominis tradetur ? Tradidit illum Iudas impiis Iudeis, tu eundem tradis tibi impuro. Hanc ob rem nisi te correxeris | poenitentiam-que egeris | ac pro tanta tua temeritate fleueris, acerbissimas quidem et nullo fine concludendas in inferno poenas dabis. Sic enim
658. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
surdum ac mutum curasset: Hoc demonium inquit non eiicitur, nisi in ieiunio et oratione. Prodigus filius, qui bona scortando luxuriando-que abligurierat, tunc ad patrem flagitii sui poenitens rediit, cum esurire coepisset. Deus Iudeis placari paratus, per Iohelem clamabat: Conuertimini ad me in toto corde uestro, in ieiunio et fletu et planctu! Et Niniuitis ieiunantibus pepercit, quos-que minatus fuerat se funditus euersurum, seruauit. Danieli ieiunanti et oranti Christi uenturi mysteria reuelantur.
659. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
dominus serui illius in die qua non sperat, et diuidet eum | partem-que eius ponet cum hypocritis | illic erit fletus et stridor dentium. ubi sunt qui poenę dilationem impunitatem rati licentius peccant? Non poenam peccatorum remittit iustus Iudex, sed conuersionem expectat misericors Dominus. Quo diutius sustinet, eo acerbius in obduratos animaduertet, fletum irrogabit pro risu, pro gulę oblectamento dentium stridorem. Quę supplicia tunc demum futura quidam dicunt, cum in fine seculi hominum animę suis iunctę
660. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Talem se Paulus apostolus exibuerat, cum diceret: Bonum certamen certaui, cursum consummaui, fidem seruaui | de reliquo reposita est mihi corona iustitię, quam reddet mihi in illa die iustus Iudex; non solum autem mihi sed et omnibus qui diligunt aduentum eius. O felicem illius perseuerantiam cui in fine cum Paulo sic gloriari licebit | et cum eodem sic sperare.
661. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
seruituti, quam semel Deo obtulimus, pręferendum existimemus. Quia seruitus ista omni terrena libertate iocundior, utilior, gloriosior est. Hanc ne deseramus, occurrant semper menti nostrę Saluatoris monita dicentis: Qui in Iudea sunt, fugiant ad montes; et qui in tecto, non descendat tollere aliquid de domo sua; et qui in agro, non reuertatur tollere tunicam suam; Iudeam Hebraicorum nominum interpretes confessionem sonare dicunt. Qui ergo Christum confitetur, ad uirtutum celsitudinem
662. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Hanc ne deseramus, occurrant semper menti nostrę Saluatoris monita dicentis: Qui in Iudea sunt, fugiant ad montes; et qui in tecto, non descendat tollere aliquid de domo sua; et qui in agro, non reuertatur tollere tunicam suam; Iudeam Hebraicorum nominum interpretes confessionem sonare dicunt. Qui ergo Christum confitetur, ad uirtutum celsitudinem ascendere curet, eundem imitando, qui in se credentibus, ut sua sequantur uestigia iubet. Et qui in tecto sunt, hoc est, qui ad summa iam peruenerunt,
663. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Hunc si sequi uolumus | et sanctissimis eius institutionibus inhęrere, uere sapientes uere-que beati erimus | et iam non terreni sed cęlestes. Audiamus quid super hac re Apostolus dicat: Iudei, inquit, signa petunt, et Gręci sapientiam quęrunt. nos autem prędicamus Christum crucifixum, Iudeis quidem scandalum, gentibus autem stulticiam, ipsis autem uocatis Iudeis atque Gręcis Christum Dei uirtutem et Dei sapientiam. quia quod stultum est Dei sapientius est
664. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
inhęrere, uere sapientes uere-que beati erimus | et iam non terreni sed cęlestes. Audiamus quid super hac re Apostolus dicat: Iudei, inquit, signa petunt, et Gręci sapientiam quęrunt. nos autem prędicamus Christum crucifixum, Iudeis quidem scandalum, gentibus autem stulticiam, ipsis autem uocatis Iudeis atque Gręcis Christum Dei uirtutem et Dei sapientiam. quia quod stultum est Dei sapientius est hominibus, et quod infirmum est Dei, fortius est hominibus.
665. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
sed cęlestes. Audiamus quid super hac re Apostolus dicat: Iudei, inquit, signa petunt, et Gręci sapientiam quęrunt. nos autem prędicamus Christum crucifixum, Iudeis quidem scandalum, gentibus autem stulticiam, ipsis autem uocatis Iudeis atque Gręcis Christum Dei uirtutem et Dei sapientiam. quia quod stultum est Dei sapientius est hominibus, et quod infirmum est Dei, fortius est hominibus. In his ergo Scripturis, quas gentilitas deridet | et
666. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
sapientia | ideo-que uitanda. cum scriptum sit: Scrutator maiestatis opprimetur a gloria. Et iterum: Non plus sapias quam necesse est, ne obstupescas. Caue igitur nimis altum sapere, ne forte uel cum hereticis Vetus Instrumentum damnes uel cum Iudeis Nouum | et cum utrisque ipse damneris. dicente Domino: Nunquid non in die illa perdam sapientes de Idumea | et prudentiam de monte Esau? Peribunt utique heretici et Dei iudicio condemnabuntur,
667. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
damneris. dicente Domino: Nunquid non in die illa perdam sapientes de Idumea | et prudentiam de monte Esau? Peribunt utique heretici et Dei iudicio condemnabuntur, qui terrena sapiebant. hoc enim Idumea interpretatur. et Iudei qui cum Esau aduersabantur fratri eius Iacob, id est, cum synagoga Ecclesię Christi, ad quam credentem primogenita credere nolentium benedictiones-que transierunt. Illud quoque ad hereticorum infidelitatem spectare arbitror quod Salomon ait:
668. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
calumniatorem. Vir etiam iniquus | et homo inimicus est demon, ut in psalmo: A uiro iniquo erripies me. et in Euangelio: Inimicus homo in medio tritici superseminauit zizania. Idem est Barrabas, qui adhuc inter Iudeos homicidia peragit incredulitatis. Et ne ignoremus angelum aliquando Dei fuisse, post reatum etiam angelus nominatus est, non tamen bonus, sed malus, non Dei, sed diaboli.
669. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
est. Rursum in Ezechiele mons Seyr nuncupatur: Hęc dicit Dominus Deus: Ecce ego ad te, mons Seyr! Et extendam manum meam super te, et dabo te desolatum atque desertum. Seyr interpretatur hispidus | et pilosus. Diabolus quippe Esau pilosi partes secutus aduersus populum Iudę, id est, confessionis, illos uidelicet qui Christum confitebantur, sese errexerat | et montis instar superbia elatus regnabat inter infideles. His autem ad Christum conuersis | ille desolatus est et desertus. quod futurum de eodem monte Zacharias quoque uidit cum diceret:
670. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
qui pręsunt monasterio. ut non quod ipse deliberat faciat, sed quod illi concesserint. Patientia A Domino discamus et patientiam. Odia Iudeorum ęquo animo tulit. quos uno uerbo omnes perdere poterat | ab his probra , maledicta, uincula, flagella, uerbera, contumelias, alapas | atque sputa sustinuit. Ab his coronari spinis, clauis in cruce configi, felle et aceto potari, lancea
671. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Glorificauit enim Deus hominem quem assumpsit, a morte suscitando, in cęlum transferendo, quod semel assumpsit nunquam dimittendo, adorandum et angelis et hominibus proponendo. Iudicauit autem iudicio damnationis Iudeos incredulos | et gentiles in errore obstinatos | et fideles fidem opere destruentes. Quod ergo non quęsierit gloriam suam ad humanitatem pertinet, quod autem quęsierit et iudicarit, ad diuinitatem refertur.
672. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Eiusdem Domini exemplo discamus | non nostrę tantum saluti, sed etiam aliorum prospicere, uitę disciplinis eos imbuendo | et exhortationibus piis, ut ad uirtutis uiam dirigantur solicitando. Circuibat ille totam Iudeam, totam Galileam | per castella et uicos | docens ignaros | et uerbo curans ęgrotos, ut corpore simul et animo saluos redderet. Pręcepta dedit discipulis in monte, in planitie plebi, ut discas altiores mysteriorum sensus illis qui
673. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
magis in consortium recipere? Cauenda est igitur infidelium hominum conuersatio, maxime eorum qui ita auersi sunt, ut nulla supersit spes futurę illorum conuersionis, et hoc apostolorum ipsorum exemplo, qui cum uidissent incredulos Iudeos Christum nolle recipere, ab eis discedentes aliis euangelizare Dei uerbum coepere. Itaque ne perfectis quidem conuenit ad obstinatos accessio, cum ne in docendo operam perdant, tum ne molliter blande-que alloquendo fauere illorum errori uideantur.
674. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
ut cum flagitiosis conuersando lapsum non timeat ?
Vis nosse quia scelestis et prophanis hominibus iungi displiceat ipsi
Deo?
675. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
etiam manibus operatur,
partim ut alimenta sibi paret,
partim ne desidię se dedat,
et quiescente corpore |
feruor quoque animi erga diuina succensi tepescat.
676. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
In rerum pari inopia | propinquioribus prius opem feras | quam minus propinquis | et domesticis quam extraneis | et fidelibus quam infidelibus | et bonis denique quam malis. Iesus enim Dominus noster ante se a pastoribus qui in Iudea erant, quam ab alienigenis adorari uoluit. et ante in Nazareth ubi nutritus et educatus fuerat, Esaię prophetiam recitando se manifestum fecit quam Hierosolymis, et ante Iudeos ea quę fidei sunt, docere studuit | quam alienigenas nationes.
677. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
quam infidelibus | et bonis denique quam malis. Iesus enim Dominus noster ante se a pastoribus qui in Iudea erant, quam ab alienigenis adorari uoluit. et ante in Nazareth ubi nutritus et educatus fuerat, Esaię prophetiam recitando se manifestum fecit quam Hierosolymis, et ante Iudeos ea quę fidei sunt, docere studuit | quam alienigenas nationes. Quam quidem rem postea apostoli quoque ipsi confessi sunt | ad illos dicentes: Vobis oportuit primum prędicari regnum Dei, sed quia indignos eo uos fecistis, ecce
678. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
cum omnibus et sanctimoniam,
sine qua nemo uidebit Deum.
Nequis pręterea generis conditione alteri se pręferens dissidium concitet,
679. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Ob hoc equidem reor ipsum Christum ab Apostolo significatum, cum in fine epistolę ad Romanos dixit: Deus autem pacis sit cum omnibus uobis amen. Deus enim pacis est, qui inter Deum et hominem pacem ponere uenit, qui Iudeos et gentiles inter se dissidentes in una fide copulauit, qui noua ueteribus coniunxit et utraque fecit unum. Christus itaque et Deus pacis | et Dei pax | et pax nostra est. Ex quo satis constat | illos ab eo esse alienatos, ut non gratię sed irę filii sint, qui odio habent
680. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
egisset. Nonne pax istorum omni fuit detestabilior bello? omni aperta simultate deterior? Iudas Superata est tamen (ut ad nostra ueniamus) Iudę Scariothi scelere: Dominum suum, qui est omnium Dominus, omnium credentium Redemptor, omnium Saluator, a quo in apostolatum ascitus fuerat, quem sibi pedes lauisse sciebat, cum quo pascha comederat, cuius corpori et sanguini communicauerat, quem tot
681. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
sanguini communicauerat, quem tot miracula fecisse iam uiderat, quem iustum, quem pium, quem semper innocentem et in omnes beneficum nouerat, eum (proh nefas) ad necem prodidit | et in manibus querentium sanguinem eius dedit, triginta non amplius argenteorum precio allectus, quos a Iudeis accepit. Non fuit ergo ueritus tam prophano animo, tam mente impia ad talem Dominum accedere | et ei osculum pacis offerre, quem tam paruo iam uendiderat. Sed uide huiusce nefandi flagitii terribilem exitum. conscientia pulsatus ueniam desperauit. quam certe si petiisset
682. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
et qui pro suis crucifixoribus orauit, proditori quoque pepercisset. Ille tamen dolore superatus ipse sibi mortem consciuit, laqueo se suspendens | et infelicem animam ęternę mortis tenebris tradens. Ne igitur uel Iudę uel aliis infidis et execratis, quorum modo fecimus mentionem, similis habearis, maxime in pace concilianda conseruanda-que cauendum tibi erit, nequid simules uel dissimules | et erga eum cui blandiris, aliam faciem oris, aliam cordis
683. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Amos
684. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
afficit omni morte magis expauescendo. (!) Porro ex hac delictorum specie illud maximum esse creditur, quod blasphemia in Spiritum Sanctum in Euangelio nominatur. Huius criminis a Domino Saluatore coarguti sunt Iudei, cum dixissent | eum in Belzebub, non in Dei uirtute eiicere demonia. Patet ergo peccatum in Spiritum Sanctum tunc perpetrari, cum quis Dei opera aliis tribuit, non errore deceptus, sed inuidię stimulis actus, ut Dei laudem sua procacitate obscuret.
685. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
Quid enim despicabilius,
quid foedius |
quam ex homine pecudem effici |
et eo qui proprius humanę atque angelicę
mentis est,
intellectu carere?
Peccatum uitę spatia minuere dicitur.
Sic enim de Her, Iudę filio, in Genesi legimus:
686. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
|
et eo qui proprius humanę atque angelicę
mentis est,
intellectu carere?
Peccatum uitę spatia minuere dicitur.
Sic enim de Her, Iudę filio, in Genesi legimus:
quę societas Christi cum Belial?
Cum autem a Deo quis recedit,
continuo fit diaboli seruus.
uoluptatem remedia iuuabit animo recolere quicquid Saluatorem nostrum sponte in hac uita passum nouimus.
Visus
Igitur si te uana spectandi uoluptas prouocauerit,
qualem ille uoluptatem capiebat cogita,
cum Iudeorum cerneret perfidiam |
et ob id flere compelleretur |
cum-que eosdem contra se insurgere uideret,
quos ipse saluare uenerat.
Auditus
Si tibi aurium delectatio blandiri coeperit,
attende quodnam illi delectamentum erat |
quotidie ab impiis conuitia
Equos quoque ferocire cogit obesitas,
macilenti desinunt calcitrare.
Quod si Sodomitas et Gomorreos (ut scriptum est) saturitas panis et
ocium in abominandos pręcipitauit coitus |
et si hac ipsa de causa eiusdem criminis Iudei arguuntur,
dicente Domino:
cum nosset Dominus,
et ab accusatorum infamia purgatam |
et a mortis periculo liberam reddidit.
Anna
Sit patiens et humilis ut Anna Helcanę coniunx |
quę cum sterilitatis exprobrationem ęquo animo tulisset,
mater esse meruit Samuelis,
qui et iudex populi extitit et propheta.
In hac itaque unica prole multo felicior fuit |
quam illa in multis cuius procacitate incessebatur .
Vasthi regina
Sit in omnibus quę honeste fieri possunt,
obediens uiro |
uitet-que Vasthi
Tunc igitur a coniugii opera Venereę-que uoluptatis usu continere sese debent coniugati,
cum ciuitas opprimitur calamitate,
ne communi malo aliis tristantibus ipsi gaudere uideantur.
Sic enim in Iohele propheta imminente captiuitate ad Iudeos dicitur:
Porro pro defunctis elemosinas facere |
ex consuetudine religionis christianę est.
|
uel uos illis,
et spes omnis male partę rei in contrarium uertetur.
Intolerabilior tamen erit poena inferni |
quam uitę pręsentis calamitas.
Iudex
Cęterum neque illorum inulta erit auaritia,
qui dicundi iuris fungentes officio,
pecunia donisue corrupti iniuste iudicant |
et quęstum magis quam ęquitatem diligunt |
eius-que causam potiorem habent qui plus dederit.
His
dicentis:
Nemo igitur diu se fruiturum male partis rebus confidat.
sed quo plura inique congerit,
eo miserabiliorem finem expectet.
Gezi. Iudas
Timeat poenam Gezi.
timeat exitum Iudę.
alter mendacio munus extorsit,
et reuersus est leprosus.
alter iustum uendidit pro argento,
et laqueo uitam finiuit.
Ille quoque quem purpura tegebat,
quem quotidiana saginabant conuiuia,
in inferno sepultus,
in flammis ardens totus |
Proferam adhuc magis cruentum exemplum,
sed minus rationis compotis uulgi.
Titi milites.
(!)
Tito Hierosolymam obsidente |
plurimi ex Iudeis fame compulsi ad Romanos transfugiebant (ut Iosephus autor est)
percrebuit fama transfugas aurum haustum uentre gestare cum a suis nequid efferrent excuterentur.
ob hoc a militibus Romanis clam excepti laniati-que exenterabantur.
quęrebatur-que aurum intra cęsorum uiscera |
nec
ultro se dedentium cęde quęrere?
Plebis tamen mercede militantis ista auaritia,
illa uero regum.
Hirtacus / Herodes.
Hircanus enim prius,
deinde Herodes Iudeę reges aperuisse feruntur sepulchrum Dauidis regis,
thesaurum cum illo conditum rati.
Scilicet non satis erat humanę cupiditati prędam capere ex uiuis |
uel ex interemptis spolia |
latentia quoque in monumentis cadauera excutere coepit.
et inuitum ad se conuertit |
et de persecutore apostolum suum fecit.
Aliis uero supplicantibus et sanitates restituit |
et peccata donauit.
Idem amicis bona largitur ęterna.
pro inimicis a quibus crucifigebatur,
orauit.
Et Iudę non ingrato solum,
sed etiam malum pro beneficio reddenti,
sui corporis mysteria obtulit,
pedes lauit,
osculum non negauit,
nulla denique beniuolentię signa subtraxit.
Si ergo similes Christo effici cupimus,
ut debemus,
omnibus
(!)
Porro si quęris ,
quanta tunc fuerit culpa ingratorum,
multę bestię cathaclismo superfuerunt,
illorum nemo.
Iudei
Post diluuium ingratissimos omnium semper fuisse Iudeos comperio;
illos excipimus,
quorum superius facta est mentio.
Etenim cum ab ipso mundi Domino multo plura quam reliquę nationes beneficia accepissent,
magis etiam constanter illum colere debuerunt.
(!)
Porro si quęris ,
quanta tunc fuerit culpa ingratorum,
multę bestię cathaclismo superfuerunt,
illorum nemo.
Iudei
Post diluuium ingratissimos omnium semper fuisse Iudeos comperio;
illos excipimus,
quorum superius facta est mentio.
Etenim cum ab ipso mundi Domino multo plura quam reliquę nationes beneficia accepissent,
magis etiam constanter illum colere debuerunt.
De beneficiis Ivdeis collatis
semper fuisse Iudeos comperio;
illos excipimus,
quorum superius facta est mentio.
Etenim cum ab ipso mundi Domino multo plura quam reliquę nationes beneficia accepissent,
magis etiam constanter illum colere debuerunt.
De beneficiis Ivdeis collatis post dilvvivm.
Caput V
Videamus igitur primo,
quę-nam illis ab indulgentissimo rerum largitore Deo pręstita fuerint bona.
deinde quam ingrate ipsi ex aduerso se gessere,
et simul quę postea passi sunt
Videamus igitur primo,
quę-nam illis ab indulgentissimo rerum largitore Deo pręstita fuerint bona.
deinde quam ingrate ipsi ex aduerso se gessere,
et simul quę postea passi sunt mala.
Iudei
Solis unius Dei ueritas fuit reuelata,
solis leges de cęlo datę,
monstratus cerimoniarum ritus,
oracula futurorum indulta,
Dei uoces palam locutę,
ingentium miraculorum operatio
et pro maledicto induxit super illos benedictionem,
benedictos a Deo esse non dubitans,
pro quibus mutum animal uocem protulerit humanam.
Victi sunt deinde Palestini tonitru et fragore de cęlo territi.
Olophernes Caldeorum dux,
cum urbes aliorum prouincias-que expugnasset,
in Iudea unius foeminę manu uictus occubuit.
Regnante Hierosolymis Asa innumerabiles Aethiopum copias ad internicionem conciderunt.
Regnante Iosaphato cum ingentem Ammonitarum Idumeorum-que exercitum formidarent,
inimicos inter se digladiantes
non deseruissent.
Nunc ergo quod superest,
breuiter expediemus,
qua ingratitudine usi sint |
quanta-que Deo ulciscente pati meruere.
De ingratitvdine Ivdeorvm in devm et qvae pro idolatria passi sint .
Caput VI
Longum admodum foret memorare scelera singulorum,
qui inter Iudeos impii infidi-que fuere.
De ingratitvdine Ivdeorvm in devm et qvae pro idolatria passi sint .
Caput VI
Longum admodum foret memorare scelera singulorum,
qui inter Iudeos impii infidi-que fuere.
Omnium ergo simul in Deum suum infidelitas detegatur |
poena-que infidelitatis.
ut cum hęc nota fuerint,
simul constet et ingratitudinis magnitudo |
et iusti Domini in
quę sequuntur,
Regum continet historia.
Mala decem tribvvm.
Caput VII
Tempore regum
Ob idolatriam, quę maxima in Deum ingratitudo est, diuisum fuit Iudeę regnum.
decem tribus in Samariam secessere sub rege Hieroboam, duę reliquę sub Roboam Hierosolymis manserunt.
In Samaria quidem perseuerauit impietatis crimen | Hierosolymitę magis fideles inuenti sunt.
Vitulos ęneos adorabant Samaritę, quos pro diis colendos posuerat
secessere sub rege Hieroboam, duę reliquę sub Roboam Hierosolymis manserunt.
In Samaria quidem perseuerauit impietatis crimen | Hierosolymitę magis fideles inuenti sunt.
Vitulos ęneos adorabant Samaritę, quos pro diis colendos posuerat Hieroboam primus ex Iudeis Samarię rex.
Eam ob rem Abię Hierosolymarum regi, in pręlio succubuerunt; die uno quinquaginta milia eorum desyderata sunt.
Ciuitates tres amissę: Bethel Hiesana et Ephron.
Deinde regnum de familia Hieroboami ad alios translatum.
Postea
in regno successit Ezechias Ahazi filius per omnia patri dissimilis.
(!)
Pie enim ac sancte uixit.
et ut intelligas principum mores ciuibus documento esse solere |
semper quidem Iudei sub religiosis regibus religiosi fuere,
sub impiis impii.
Manasses
Post Ezechiam regnat Manasses eius filius,
magis impietate quam regno nobilis.
Captus a Caldeis addicitur seruituti.
aduersis pulsatus agnouit errorem,
poenitentiam egit |
impletum est quod in psalmo prędictum fuerat:
Tradidit in captiuitatem uirtutem eorum et pulchritudinem eorum in manus inimici.
et conclusit in gladio populum ,
et hęreditatem suam spreuit.
denique facta est,
quam prophetę prędixerant,
transmigratio Iudeę in Caldeam |
ac tanta prophanę gentis ingratitudo tales quidem poenas dedit.
quę si solę proponerentur |
et nulla futura esset in inferno,
quis adeo temerarius est,
ut audeat esse in Deum
tales quidem poenas dedit.
quę si solę proponerentur |
et nulla futura esset in inferno,
quis adeo temerarius est,
ut audeat esse in Deum ingratus?
Mala Ivdeorvm post Christi passionem propter incredvlitatem.
Caput IX
Postea uero per Cyrum manumissi |
postliminio-que reuersi sub Esdra sacerdote instaurarunt urbem et templum |
Domino fauente,
postquam eos delicti
Discipulos |
corpus-que furto sustulisse,
ut qui sepultus fuerat ad uitam credatur reuersus.
Inuida in Christum insurgentem.
(!)
Quid autem infelix Iudea alios celare iuuat,
cuius ipsa conscia es,
ueritatem?
si non surrexit,
cur pecuniam porrigis?
si surrexit,
cur Saluatorem tuum non agnoscis?
aut si nihil custodibus donaueris |
nihil-que illi prius testati fuerint |
quam quod postremo dixerunt,
nonne
sic interrogatos oportuit:
Vidistisne accessisse ad sepulchrum Discipulos |
an non?
si non uidistis multo sopore fortasse oppressi,
quomodo scire potestis?
sin uidistis,
cur non comprehendistis inermes armati,
paucos multi,
onere sublati corporis grauatos expediti?
Videtis o Iudei custodię uestrę manifestum mendacium |
attamen quę uestra pertinacia est,
uultis potius mendacio credere et perire |
quam sequi ueritatem et saluari.
Quid est autem quod Christum negando multo maiorem experti estis Dei iram |
diuturniorem-que passi calamitatem |
quam cum
Christo seruiunt,
Christum adorant,
de Christo die ac nocte cogitant,
Christi pręcepta totis uiribus exequi contendunt |
et contemptis terrenę luxurię deliciis post eum currere nunquam desistunt.
Sed ne solos Iudeos accusasse uideamur,
nostrorum quoque in Christum infidelitas (ut alia delicta prętermittantur) in medium ueniat,
non tam quę modo sit,
quam quę olim fuerit |
et ueri assertione uicta desierit.
De ingratitvdine hereticorvm et ivdae
Sed ne solos Iudeos accusasse uideamur,
nostrorum quoque in Christum infidelitas (ut alia delicta prętermittantur) in medium ueniat,
non tam quę modo sit,
quam quę olim fuerit |
et ueri assertione uicta desierit.
De ingratitvdine hereticorvm et ivdae proditoris.
Caput X
Cum enim nullum mendacium diu stare possit,
quia nihil firmi,
nihil solidi habet in quo innitatur,
omnis falsa religio paulatim euanescat necesse est.
Machumetus.
(!)
Sola quidem adhuc Machumetana heresis extat,
et uiribus aucta |
sęuit in Christianos,
ut qui Christi sunt,
calamitatum patientia probentur,
donec et illa sua corruat impietate ac dissoluatur.
Quemadmodum autem Iudeorum olim fuit in Deum ingratitudo ad idola conuerti,
ita nunc nostrorum par flagitium erit |
de Christo parum pie sentire.
Iudas.
(!)
Quod si tam ingrati sint,
apostolicę familię oeconomus factus et loculos habens,
ut quę omnibus offerebantur,
solus dispensares.
at tu (proh nefas!) tantorum beneficiorum prorsus immemor et pecunię cupiditate superatus,
ut triginta argenteos acciperes,
Dominum in mortem tradidisti.
Vicisti tuo parricidio Iudeorum ingratitudinem:
bonum quod acceperant illi,
commune cum aliis erat,
tu speciali priuilegio dotatus,
tu in ordinem pręcipuorum Christi comitum uocatus,
tu singulari quodam honore pręditus,
in tantam excidisti dementiam,
ut eius proditor fieres,
cuius fueras discipulus,
ecclesia episcopi officium est |
et illorum sacerdotum,
qui pręsidis autoritate probati sunt.
XIII
Ab illis uero quorum nulla speratur correctio,
qui cum pharaone obduruerunt,
auertenda uerbi diuini prędicatio est.
Apostoli Iudeorum obstinatione offensi dixerunt:
quos docendo et exhortando ut eadem facerent alleximus.
In Esaia etiam beatos uocat Dominus doctrinę sanctę dispensatores.
sermonibus prędicatoris instructus relicto errore ad uiam sese confert ueritatis.
Quid uerbis opus est?
experimenta docent,
quam sit expediens prędicationes audire.
Sępe uidimus his auditis |
Iudeos baptismum poscere Christi,
seculares uiros ac mulieres religionis uota suscipere |
et quę perfectionis sunt,
libera uoce profiteri.
Prędicationes igitur audiendo homines ex malis boni euadunt,
ex bonis
Qua quidem pietate Dauid,
uel patientia,
uel humilitate,
quodcunque horum dixeris,
recte dictum erit,
promeruit ad decrepitam usque ętatem regnare,
inimicorum uictor |
et ipse inuictus |
omnium-que regum Iudeę Deo charissimus.
Vnde futurę beatitudinis spe plenus:
superbos semper sunt iurgia.
In tantum quidem superbi iurgiis assuescunt,
ut ipsa iurgia superbiam appellet psalmista dicens:
Nemo enim superbo domino libenter seruit.
Nemo etiam impune aduersus Deum superbit.
Senacherib.
curis-que superuacuis incessantur.
Aman
Aman
|
et cum his ipse Mardocheus in crucem actus periret.
Sed uide quomodo Deus deposuit potentes de sede |
et exaltauit humiles.
Rex edoctus per reginam coniugem suam Hester,
quam bene de illo meritus fuerit Mardocheus detectis olim insidiis coniuratorum in ipsum,
mutauit edictum |
Iudeos-que liberę conditionis esse iussit.
interpretatione scripturę,
postremo nocte insequente interfectus est.
Anthiochus
ut-que illi magis in proposito confirmentur suarum passionum catalogum contexit dicens |
exercitatum se fatigatum-que fuisse in laboribus plurimis,
in carceribus abundantius,
in plagis supra modum,
in mortibus frequenter.
a Iudeis inquit quinquies quadragenas una minus accepi |
ter uirgis cęsus sum,
semel lapidatus sum,
ter naufragium feci,
nocte ac die in profundum maris fui,
in itineribus sępe,
periculis fluminum,
periculis latronum,
periculis ex genere,
periculis ex
dicens:
ait) et exiuit de templo |
Poterat omnes unico nutu interimere,
et maluit fugere,
ut nos doceret etiam imbecilliorum iracundiam potius deuitare |
quam resistendo magis accendere.
uoluptatem ullam corporis appetierit,
sed tribulationes et angustias et cruciatus et conuitia et probra ab impiis illata |
et acerbissimam atque despicatissimam crucis mortem.
Ille saluandi mei gratia qui perieram,
cum Deus esset,
hominem assumpsit;
homo factus nunquam conquieuit,
Iudeam,
Galileam,
Samariam peragrando ignaros instruere,
ęgrotos curare,
mortuos suscitare,
multa mira et incredibilia operari.
Cum-que in omnibus diues esset,
elegit sibi paupertatem,
aliorum impensis uitam sustentauit,
alieno usus est hospitio,
paupertatem,
aliorum impensis uitam sustentauit,
alieno usus est hospitio,
esuriuit,
sitiuit,
fatigatus est.
flesse pluries legitur,
risisse nunquam.
Adhuc puer quęsitus est ad necem.
deinde adultus odia semper perpessus est impiorum.
a discipulo uenditus ac proditus est,
a Iudeis comprehensus et afflictus |
et qui peccatum non fecerat,
ligatur,
accusatur,
falso testimonio circumuenitur,
conspuitur,
alapis cęditur,
deluditur,
maledicitur,
spinis coronatur,
arundine uerberatur |
nudus flagella sustinet,
nudus crucem
|
sola in Deum contumelia tuta est.
Poena ab homine expetitur ob iniuriam homini illatam,
et Deum maledicentis scelus nulla denunciatione reprimitur.
Sed male illi cessit ista audacia:
plurimi de populo perierunt,
ipse anno deinde tertio pedum dolore consumptus est.
urbs euersa,
ipse cum populo adductus est Babylonem catenis uinctus |
atque in captiuitate periit.
maledictio, eo quod Abimelechum passi essent
dominari.
THOLA
THOLA, filius Phua, patrui ipsius Abimelechi, de tribu Isachar, post eum dux
iudexque fuit annis tribus et uiginti.
IAIR
IAIR, Galadites, post Tholan annis XXII. Fuere illi triginta filii.
XXX
nepotes, iudicauit annis VIII. In Pharatone Ephraim fuit sepultus in monte
Amalech.
SANSON
SANSON, Manuę filius, de tribu Dan, hos insecutus iudex et dux populi Israhel
fuit, de quo ita traditur: Cum ob idolatriam seruissent Palestinis XL annis,
angelus apparuit uxori Manuę, quę sterilis erat, et ex ea nasciturum
prędixit nazareum, qui populum uindicabit in
quod insidias a
se factas Dauidi indicaret. Sacerdotes Nobę interfecit, quod Dauidem
fugientem suscepissent. Cumque rescisset Dauidem uersari in deserto Maon,
obsedit montem, sed accepto nuncio, quod Palestini uastarent Iudeam,
protinus recessit. Locum uocauerunt
non deserebant. Nonnulli etiam, qui erant de Sepharuaim, filios suos igni
comburebant diis Sepharuaim Adramelech et Anamelech simulque Deum Israhel
colebant. Regnauit Osee annis IX.
Nunc de regibus Iudę restat dicendum.
REGES IVDA
ABIA
ABIA, filius Roboam, rex Iuda, patri successit in regno. Bellum cum
pepercit, ne derogaret legi.
Decemmilia Idumeorum strauit in Valle salinarum. Expugnauit Petram et
appellauit eam Iezechel. Ioam, regem Israhel, ad certamen prouocauit. Illis
ducibus acies concurrerunt ad Bethsames, oppidum Iudę. Copię Iudę fugientes
in castra se recęperunt. Ioas uictor Amasiam captum duxit Hierosolymam,
interrupit murum, spoliauit urbem, obsides accepit et rediit in Samariam.
Amasias post mortem Ioę, regis Israhel, uixit
derogaret legi.
Decemmilia Idumeorum strauit in Valle salinarum. Expugnauit Petram et
appellauit eam Iezechel. Ioam, regem Israhel, ad certamen prouocauit. Illis
ducibus acies concurrerunt ad Bethsames, oppidum Iudę. Copię Iudę fugientes
in castra se recęperunt. Ioas uictor Amasiam captum duxit Hierosolymam,
interrupit murum, spoliauit urbem, obsides accepit et rediit in Samariam.
Amasias post mortem Ioę, regis Israhel, uixit annos XXV.
Syrię rex, et Phacee,
rex Israhel, obsederunt eum in urbe Hierosolyma, quam quidem expugnare nequiuerunt. Sed inde decędens rex
Syrię Hailam cępit eiectisque Iudeis posuit in ea Medos et Syros. Achaz uero
ad aliena auxilia conuersus magnam auri argentique uim misit
Theglatphalasar, Assyriorum regi. Hinc ille contra Syros insurgens uastauit
Damascum et Rasin regem interfecit. Achaz
Assyriorum rex, inuasit Samariam, anno VI ea potitus est et
populum transtulit in Assyriam. Hoc autem illis accidit, quia Deum suum
reliquerant ad deos conuersi alienos. Anno XIIII Senacherib, Assyriorum rex,
quibusdam Iudę oppidis ui subactis castrametatus est in Lachis. Misit ad
illum Ezechias dicens: Peccaui, recede a me! Pactusque XL talenta
dedit ei. At ille accepta pecunia fefellit fidem misitque Tartan et Rapsacen
cum magna
egit coram deo
patrum suorum, et restituit eum Dominus in regnum. Correctus igitur omnem
impietatem abiecit, fit ex pessimo optimus. Altare Domini, quod olim
destruxerat, instaurauit immolauitque super illud, simulque populo Iudę
pręcepit, ut seruiant Domino, Deo suo
Israhel. Duodecim annos natus regnare coepit, regnauit autem annis LV. Eo
defuncto regnauit filius eius Ammon.
tradidit
potestati. Nabuchodonosor igitur anno regni sui VIII uinctum illum abduxit
in Caldeam transtulitque omnia ab Hierosolymis ad Babylonem pręter pauperes
plebis. Constituit autem Matthaniam, patruum eius, Iudę regem, et
hoc suppresso nomine uocauit Sedechiam. Ioachin autem, siue Iechonias,
regnauit mensibus
eorum statim sublatus est. Illi admirantes narrare coeperunt mirabilia
Dei. Tobias pater ait: Deus castigauit nos propter iniquitates nostras et
ipse saluauit nos propter misericordiam suam . Postremo prophetauit de
dispersione Iudeorum et Christi aduentu Hierusalemque cęlesti. Sex et
quinquaginta annorum erat, quando oculis captus est. Cęcus uixit annos IIII,
post cęcitatem XLII. Totius uitę illius fuere anni CII. Sepultus est in ciuitate
toto corde Deum
pręcabantur. Olophernes interim obsidet Bethuliam. Achior illum admonet de
conditione et ritu Israhelitarum. Olophernes compręhensum misit Betulianis, ut
oppido capto ipse simul puniatur. Dixerat enim Iudeos insuperabiles esse, nisi
cum deo suo deliquissent. Ciuitatem oppugnat Olophernes. Ciues auxilium a Domino
implorant et, cum siti laborarent, insultant in Oziam principem, quod non se
tradiderit Assyriis, priusquam siti perirent.
Aman, de stirpe Agag, secundus a rege. Omnes illum adorabant pręter
Mardocheum, qui nefas putabat eum deferre honorem homini, quo Deus ipse
colebatur. Id Aman iniquo animo ferens persuadet regi, ut edicto iubeat
deleri Iudeos, qui in regno eius erant, proinde ac pacis quietisque
turbatores. Exiit edictum; metus et moeror Iudeorum animos occupauit.
Mardocheus more suę gentis in re tam tristi scidit uestimenta et sacco
coopertus cinere caput
eum deferre honorem homini, quo Deus ipse
colebatur. Id Aman iniquo animo ferens persuadet regi, ut edicto iubeat
deleri Iudeos, qui in regno eius erant, proinde ac pacis quietisque
turbatores. Exiit edictum; metus et moeror Iudeorum animos occupauit.
Mardocheus more suę gentis in re tam tristi scidit uestimenta et sacco
coopertus cinere caput aspersit. Tunc Hester cognita mestitię
afflictionisque causa contempto capitis
talia sibi
uendicare uellet, iussus est hoc ipsum pręstare Mardocheo, quem oderat
plurimum. Pręterea reginę Hester
poscenti concessum est, ut edictum mortis in Iudeos irritaretur seque illis
aduersum persecutores suos uindicandi ius esset; Aman quoque in ea cruce,
quam Mardocheo parauerat, suspensus inuidię in Iudeos poenas daret. Versa
est itaque Iudeorum anxietudo in lętitiam;
Pręterea reginę Hester
poscenti concessum est, ut edictum mortis in Iudeos irritaretur seque illis
aduersum persecutores suos uindicandi ius esset; Aman quoque in ea cruce,
quam Mardocheo parauerat, suspensus inuidię in Iudeos poenas daret. Versa
est itaque Iudeorum anxietudo in lętitiam; agitarunt inter se conuiuia.
Filios Aman, qui X erant, omnes in patibulis suspenderunt et de uulgo
plurimos, qui ipsis infensi fuerant, trucidandos curarunt
concessum est, ut edictum mortis in Iudeos irritaretur seque illis
aduersum persecutores suos uindicandi ius esset; Aman quoque in ea cruce,
quam Mardocheo parauerat, suspensus inuidię in Iudeos poenas daret. Versa
est itaque Iudeorum anxietudo in lętitiam; agitarunt inter se conuiuia.
Filios Aman, qui X erant, omnes in patibulis suspenderunt et de uulgo
plurimos, qui ipsis infensi fuerant, trucidandos curarunt fauentibus urbium
pręfectis, dum et
et de uulgo
plurimos, qui ipsis infensi fuerant, trucidandos curarunt fauentibus urbium
pręfectis, dum et regem timent et Mardocheum uerentur, quem rex a se
secundum iam constituerat. Dies liberationis festus habitus apud Iudeos per
annos omnes. Hic dicendum restat: Iustus es, Domine, qui iniustos
persecutores iuste punis et in te sperantes nunquam deseris.
IOB
dictum est supra) ab angelo cęsi sunt. Idem regi mortem imminere nunciauit. Et tamen Domino miserante
propagata sunt ei uitę spacia longiora, cum ipsum peccasse poenituisset.
Prędixit Iudeorum ad Babylonem translationem et inde postliminio reditum.
Mala quoque futura denunciauit Caldeis, Moabitis, Syris, Aegyptiis, Tyriis,
Aethipibus ob illorum superbiam. Deinde angelus calculo
tangit os
idem pertinet, quod Dominus ait:
Educam cęcos in uiam, quam nesciunt, et in semitis, quas ignorant,
ambulare eos faciam. Ponam tenebras coram eis in lucem et praua in
recta. Ac nequis adhuc putet ad solos Iudeos missum Christum,
Patrem audiat ei loquentem: Parum est, inquit, ut sis mihi seruus
ad suscitandas tribus Iacob et feces Israhel conuertendas. Dedi te in
lucem gentium, ut sis salus mea usque ad extremum
oblatis donariis ditauere. Et hoc est, quod eidem Ecclesię propheta
ait: Suges lac gentium et mamilla regum lactaberis. Alia pręterea
multa de Ecclesia uaticinatus Esaias nec de
ipsa Iudeorum tacuit perfidia, qui Christum sibi promissum, cum uenisset,
non recęperunt. Dominus, inquit, locutus est: Filios enutriui et
exaltaui, ipsi uero spreuerunt me. Et iterum ait: Dixit Dominus:
Dominus:
Vade et dices populo huic: Audite audientes et nolite intellegere.
Et rursum quęritur Dominus dicens: Quis cęcus nisi seruus meus et
surdus nisi ad quem nuncios misi? Vnde nuncii isti ad ipsos Iudeos
in Euangelio aiunt: Vobis oportuit primum prędicari uerbum Dei, sed quia
repellitis illud, ecce conuertimur ad gentes. Post hęc poenam
quoque obstinatis denunciat propheta: Terra, inquit, uestra
Deus. Spiritus quoque Patris nihil aliud est nisi Deus, cum in Deo
nihil accidens sit. Nec tamen tres Deos esse dicimus, sed tres personas in
uno Deo, tres proprietates in una diuinitatis substantia. Confundantur
igitur Iudei increduli, et prophetę sui uerissimo testimonio superati
nobiscum sentiant. Aut si adeo peruersi sunt, Esaiam ipsum, cui plurimum
autoritatis tribuunt, rursum mendacem fuisse asserant. Cum enim cuncta hic
relata in
breuiter attigimus, licet in Euangelio aliis
uerbis expręssa sint; idem tamen sensus est, eadem intelligentia. Nihil ergo
in Veteri Nouaque Scriptura discrepans,
est dulce
sicut mel in ore eius. Scriptura enim diuina, quanuis horreat in cortice, dulcescit in nucleo; omnis gloria eius
abintus. Idem propheta per alias rerum uisiones aduersa denunciat Iudeis,
maxime quia lege Dei derelicta post gentium ritus conuertebantur. Prophetas
quoque, qui se uidere, quod non uident, simulant, Dei iudicio damnandos
asserit. Per sorores Oolam et Oolibam, quę fornicatę sunt, Samariam
scripturam in pariete manu,
quę mirabiliter apparuerat, scriptam exposuit. Balthasaro successit Darius,
sub quo Daniel procerum inuidia mittitur in lacum leonum deuorandus. Non
attigerunt eum ferę, et Abachuch per capillum a Iudęa in Babylonem usque
delatus attulit ei prandium. Postero igitur die, cum mortuus crederetur,
educitur incolumis. Porro accusatores eius talione puniti a leonibus
laniantur. Ipse uero per somniarum suorum uisa prophetauit
hoc
utrumque regnum prędicit a gentibus euertendum. Prophetat de aduentu Christi
et die tertia surrecturum a mortuis innuit. Viuificabit nos, inquit,
post duos dies; in die tertia suscitabit nos. Eundem de Iudeorum
perfidia lamentantem inducit ac dicentem: Ego redemi eas, et ipsi locuti
sunt de me mendacia. Et ob hoc quidem propheta regnum eorum per
Romanos prędixit euertendum. In Christo autem credituris Dei
uinea; memoriale eius sicut uinum Lybani. Atque hęc de propheta isto
memorię prodita in prophetarum libello habentur.
IOHEL
IOHEL, filius Fatuel, denunciauit Iudeorum terram ab inimicis uastandam atque
consumendam, et hoc sub metaphora erucę, bruci, locustę, rubiginis. Prędixit
populi a captiuitate dimissi ad suum natale solum reuersionem.
Vidit Spiritum Sanctum super Dei
in siccum euomitur. Iterum iussus
adiit Niniuen; prędixit eius euersionem, sed poenitentiam agentibus Dominus
pepercit. Qua quidem in re significat nationes in prędicatione apostolorum
relictis idolis Christum suscepturas et Iudeos inuisuros. Quod in se
figurauit Ionas egre ferens non euenisse illa, quę prędixerat. Prophetauit
sub Ozia, rege Iuda, quando et Osee et Amos et Esaias.
MICHEAS
in Bethlem nasciturum dixit, in
cęlum deinde ascensurum, in illum credentium persecutionem pręuidit et
tandem de persecutione ipsis quoque qui persequebantur credentibus
liberationem. Dixit de iudicio per ignem futuro et Iudeis in fine
conuertendis atque saluandis.
NAVM
NAVM
Niniue euersa
propheta, a uico
auaritiam, crudelitatem, dolum, idolatriam. Prophetat
pręterea dę aduentu Christi, de eius passione, qua oppręssa est diaboli
potestas, de apostolorum prędicatione, gentium conuersione, Iudeorum perfidia. Hanc ob rem ingenti affectus
lętitia: In Domina gaudebo, inquit, et exultabo in Deo, Iesu meo.
Babylon autem a Cyro, Persarum rege, capta seruiuit et ab eadem Iudei de
captiuitate liberati
conuersione, Iudeorum perfidia. Hanc ob rem ingenti affectus
lętitia: In Domina gaudebo, inquit, et exultabo in Deo, Iesu meo.
Babylon autem a Cyro, Persarum rege, capta seruiuit et ab eadem Iudei de
captiuitate liberati Hierosolymam rediere. Impletum est igitur Abbacuch
prophetę super Babylonios uaticinium.
SOPHONIAS
SOPHONIAS,
insultantes diuina uirtute
comprimendos prędicat, eos quidem sub nomine Philistinorum, Moabitarum,
Amonitarum, Aethiopum et Assyriorum designans. Tum demum attenuandos
pręmanet terrę deos et Christum a gentibus adorandum. Iudeos quoque in fine
conuertendos demonstrat: Reliquię Israhel, inquit, non facient
iniquitatem nec laquentur mendacium.
enim erat ipso ueri Messię
aduentu. Alioquin primum illud et operis magnificentia et auri argentique
copia longe nobilius fuisse satis constat.
Conuincuntur ista prophetę autoritate Iudei, qui Messiam nondum uenisse
contendunt. Si enim nondum uenit, quomodo plus glorię secundo templo
adscribitur quam prima? Vt autem ex hoc, quod dicimus, magis glorificandum
intelligerent, priusquam de gloria eius
postea tamen quam ille coepisset mense secundo. Per multas
uisionum figuras de his, quę futura erant, uaticinatus est. Vidit uirum
ascendere super equum ruffum in myrteto, qua uisione nunciauit Deum in
gentes iratum et Iudeis facilem atque placatum. Vidit quatuor cornua, quę
uentilauerant Iudam et Israhel et Hierusalem. Vidit mox quatuor fabros ea
deiectum uenientes. Vidit uirum cum funiculo mensorum, ut eo metiatur futurę
Ecclesię
Euangelii et equos eius alias ruffos
martyrio, alios nigros carnis castigatione, alios albos castitatis puritate,
alios uarios diuersarum uirtutum gratia. Prędixit Ecclesiam sub Iesu,
sacerdote magno, ędificandam atque ex Iudeis gentibusque congregandam.
Prędixit dispersionem illorum Iudeorum, qui erga Christum incredulitate
obdurandi erant. Denunciauit mala Syrię et Palestinę futura. Consolatus est
autem Ecclesiam aduentum prędicans
castigatione, alios albos castitatis puritate,
alios uarios diuersarum uirtutum gratia. Prędixit Ecclesiam sub Iesu,
sacerdote magno, ędificandam atque ex Iudeis gentibusque congregandam.
Prędixit dispersionem illorum Iudeorum, qui erga Christum incredulitate
obdurandi erant. Denunciauit mala Syrię et Palestinę futura. Consolatus est
autem Ecclesiam aduentum prędicans Saluatoris: Exulta, inquit,
satis, filia Syon, iubila,
quoque et sanguinis Christi
futuro mysterio: Quid, inquit, bonum est et quid pulchrum nisi
frumentum electorum et uinum germinans uirgines? Prędixit hoc
secundum templum armis Romanorum destruendum, Christum Iudeis pro pecunia
tradendum: Appenderunt, inquit, mercedem meam XXX argenteis.
Prophetauit postremo de Antichristi aduersus Ecclesiam decertatione et
eius interitu fideliumque salute, de sacramento baptismatis,
pro pecunia
tradendum: Appenderunt, inquit, mercedem meam XXX argenteis.
Prophetauit postremo de Antichristi aduersus Ecclesiam decertatione et
eius interitu fideliumque salute, de sacramento baptismatis, de Iudeorum
repudio, de Christi passione, de martyrum fide, de ultimo Christi ad
iudicandum aduentu, de Hierusalem cęlesti a sanctis hominibus perpetuo
perenniterque habitanda.
sanctis hominibus perpetuo
perenniterque habitanda.
MALACHIAS
MALACHIAS, XII prophetarum postremus, ipse quoque diuinitus inspiratus
prophetauit Iudeos in Esau primogenito reprobandos, Christianos uero in
Iacob benedicendos: Iacob, inquit Dominus, dilexi, Esau autem odio habui.
Hinc arguere coepit propheta sacerdotum uitia: in
ęterna. Heliam uenturum prędicit, antequam ueniat dies Domini magnus et
horribilis. Prophetauit Babylone, quando Aggeus et Zacharias.
Hęc de prophetis. Restat, ut dicamus de Machabeis, ducibus prępositisque
Iudeorum.
EX LIBRIS MACHABEORVM
MATHATIAS
MATHATIAS sacerdos, Ioannis, filii Symeonis, sacerdotis, filius fuit. Huic
sacerdos, Ioannis, filii Symeonis, sacerdotis, filius fuit. Huic
fuere quinque filii: Ioannes, Symon, Iudas, Eleazarus et Ionathas. Consedit
in monte Modin. Quo cum uenissent Antiochi regis legati (sub illo enim erat
tunc Iudea), compellere populum coeperunt, ut idola adorarent. Multis ergo
subuersis Mathatias cum liberis constanter magnoque animo restitit nec
promissis nec minis ullis motus, ut Antiocho obtemperaret. Quin etiam eo
processit
populum coeperunt, ut idola adorarent. Multis ergo
subuersis Mathatias cum liberis constanter magnoque animo restitit nec
promissis nec minis ullis motus, ut Antiocho obtemperaret. Quin etiam eo
processit audacię, ut Iudeum quendam, idolo palam sacrificantem, inuadens
super aram trucidaret simulque illum, qui ab Antiocho missus fuerat,
occideret aramque idoli demoliretur ac destrueret. Cum iis, qui in fide
permanserant, fugit in montes.
Cęterum cum dimidia copiarum parte Lysiam reliquit mandans, ut reliquia
Israhel persequatur. Lysias igitur Ptolomeum, Dorimini filium, et Nicanorem
et Gorgiam duces misit cum XL milibus peditum et LXX milibus equitum in
Iudeam. Profecti applicuerunt Amaum. Iudas cum suis uenit in Masphat. Qui
aduersus tantam hostium multitudinem Dei auxilium implorantes ieiunauerunt
operti ciliciis et aspersi cinere caput et moerentium more uestibus circa se
His autem, qui metu perculsi
pugnam detrectabant, ut domum redirent, permisit. Cum reliquis castrametatus
est ad Amaum in parte australi. Tunc assumens Gorgias quinque milia peditum
et mille equites delectos accessit ad astra Iudę noctu, ubi nemine reperto ratus est Iudeos fugere et
easdem in montibus quęsitum abiit. At uero, postquam illuxit, apparuit Iudas
in campo cum tribus milibus uirorum tantum ac pene
Cum reliquis castrametatus
est ad Amaum in parte australi. Tunc assumens Gorgias quinque milia peditum
et mille equites delectos accessit ad astra Iudę noctu, ubi nemine reperto ratus est Iudeos fugere et
easdem in montibus quęsitum abiit. At uero, postquam illuxit, apparuit Iudas
in campo cum tribus milibus uirorum tantum ac pene inermium. Inita pugna
uictor euasit, fugientes persecutus est usque Gezeron.
quo rex uehebatur, subeundo transfodit ruentisque belluę pondere
oppręssus periit. Iudas post hęc Nicanoris castra deiiciens ipsum interimit.
Cum Romanis societatem iniit. Hi Demetrio minati sunt, nisi missos faceret
Iudeos. Cum Bachide et Alchimo, Antiochi militum pręfectis, congressus
plurimis interemptis multitudine inimicorum obrutus periit. Cęteri fuga
dilapsi sunt. Corpus precio redemptum sepelierunt in oppido Modin Symon et
Antiochi militum pręfectis, congressus
plurimis interemptis multitudine inimicorum obrutus periit. Cęteri fuga
dilapsi sunt. Corpus precio redemptum sepelierunt in oppido Modin Symon et
Ionathas fratres. Atque talis finis Iudę Machabei, fortissimi uiri ac bello
strenui ducis, fuit.
IONATHAS
IONATHAS, Mathatię filius, in demortui Iudę locum omnium suffragiis
Ionathas fratres. Atque talis finis Iudę Machabei, fortissimi uiri ac bello
strenui ducis, fuit.
IONATHAS
IONATHAS, Mathatię filius, in demortui Iudę locum omnium suffragiis
subfectus, ut Bachidis, Antiochenorum pręfecti, uitaret insidias, recessit
cum suis et in deserto Thecuę ad lacum Asphalti consedit. Vbi uero audiuit
Bachidem copias ultra Iordanem
reuersi sunt ad Iordanem.
Commisso pręlio fuderunt Bachidis aciem. Ionathas fugientes insecutus mille
ferme ex illis cędendo prostrauit. Cum reliquis Bachides Hierosolymam
contendit (Antiocho enim tunc seruiebat ciuitas) Iudeorumque ueritus uires
oppida muniuit et locis opportunis, ut hostis accessum impediret, pręsidia
posuit. Ipse in Syriam ad regem abiit ac per biennium ab armis est cessatum.
Quinquaginta Iudei a Bachide pecunia corrupti
enim tunc seruiebat ciuitas) Iudeorumque ueritus uires
oppida muniuit et locis opportunis, ut hostis accessum impediret, pręsidia
posuit. Ipse in Syriam ad regem abiit ac per biennium ab armis est cessatum.
Quinquaginta Iudei a Bachide pecunia corrupti insidiabantur Ionathę duci,
quos ille depręhensos occidi iussit et cum suis Bethbeson oppidum ingressus
uictu atque armis illud muniuit Symoneque fratre cum pręsidio ibi relicto
profectus
instaurandos
curauit, arcem Syon muniuit. Cęterum Alexander quoque Ionathę amiciciam
quęrens regia illi dona destinauit, purpureum indumentum aureamque coronam.
Ionathas autem non tam donis captus quam malorum memor, quę Iudei olim a
Demetrio passi fuerant, iunxit se Alexandro. Alexander igitur manum conserens cum Demetrio superat. Deinde
Ptolomei, Aegypti regis, filiam Cleopatram accipit uxorem. Cum
metuens autem Ptolomeum abiit
in Arabiam. Zabdiel Arabs eum interemit, interempti caput mittit Ptolomeo.
Mortuo Ptolomeo regnat Demetrius. Ionathas oppugnare coepit arcem Syon. Eam
tunc tenebant Macedones et transfugę Iudei. A Demetrio desistere iussus
illum cum muneribus Ptolomaide adiit. His acceptis Demetrius arcis
recipiendę ipsi gratiam fecit. Ille arce recępta misit eidem auxiliariorum
tria milia. Triphon quippe id agebat, ut
eidem auxiliariorum
tria milia. Triphon quippe id agebat, ut Antiocho, Alexandri filio, paternum
regnum restitueretur. Demetrius autem, cum Antiohię esset, plurimorum, qui
in ipsum coniurauerant, insidias passus ad auxilium Iudeorum, quos Ionathas
miserat, confugit. Hi repente arreptis armis pro rege stant, coniuratos et
ciues coniurationis conscios trucidant, res
diripiunt, regem periculo liberant, urbem
Ionatham quoque uexare coepit. Interim
Triphon Antiochiam ingressus Antiochum puerum in solio regni collocat.
Antiochus per nuncios commendat se Ionathę et Symoni, eius fratri, quos
Demetrius infestabat. Ionathas autem oppida Iudę rebus necessariis munire
non cessabat. Venit ei auxilio exercitus Syrię. Ascalonem ueniens amice
suscipitur. Gazam portas sibi claudentem obsedit, suburbana deprędatus est,
uicos incendit, submittentibus se fide data
Gazam portas sibi claudentem obsedit, suburbana deprędatus est,
uicos incendit, submittentibus se fide data acceptisque obsidibus pergit
Cades Galileę aduersus eos, qui Antiocho regnum inuidebant. Interea Symon in
Iudea relictus capit Bethsuram. Ionathas autem ad lacum Genesar cum
aduersariis confligit. Suis ad fugam conuersis Dei opem inuocat. Substitit
acies, et in pręlium reuersus uictor euadit. Fugientes persecutus usque
Cades ac
et, qui illum comitati
fuerant, mille uiri interficiuntur. Militum
phalanx a Triphone missa ad reliquum Ionathę exercitum persequendum pugnę se
credere diffidens reuertitum. Illi autem in Iudeam regressi ducem dolo sibi
ereptum planxere. Aduersarii uero ad delendum Iudeorum regnum occasionem
sibi datam gaudebant. Sed Iudei Symonem, et ipsum strenuum bello uirum, sibi
ducem constituunt. De quo nunc dicemus.
interficiuntur. Militum
phalanx a Triphone missa ad reliquum Ionathę exercitum persequendum pugnę se
credere diffidens reuertitum. Illi autem in Iudeam regressi ducem dolo sibi
ereptum planxere. Aduersarii uero ad delendum Iudeorum regnum occasionem
sibi datam gaudebant. Sed Iudei Symonem, et ipsum strenuum bello uirum, sibi
ducem constituunt. De quo nunc dicemus.
SYMON
reliquum Ionathę exercitum persequendum pugnę se
credere diffidens reuertitum. Illi autem in Iudeam regressi ducem dolo sibi
ereptum planxere. Aduersarii uero ad delendum Iudeorum regnum occasionem
sibi datam gaudebant. Sed Iudei Symonem, et ipsum strenuum bello uirum, sibi
ducem constituunt. De quo nunc dicemus.
SYMON
SYMON post fratris Ionathę captiuitatem dux creatus collegit
pręsidiaque disposuit. Ionatham, Absalomi filium, cum
militum manu misit Ioppem. Quo ille ueniens eiectis, qui in arce erant,
ipse in pręsidium mansit. Tryphon a Ptolomaide mouit Ionatham captiuum
secum trahens. Cum Iudeis collocutus eum pro argento Demetrio regi debito
se retinuisse dixit dimissurus, si sibi pendantur argenti talenta centum et
duo eius liberi obsides dentur. Symon,
uirtuti memorięque eorum dedicatum. Triphon deinde perfidię suę artibus ad
altiora nitens Antiochum regem, dum cum illo familiariter colloqueretur,
perimit atque Asię regnum occupat. Symon interea a Demetrio per legatos
Iudeę immunitate impetrata obsedit Gazam et in deditionem acceptam ab idolis
expiauit. Illi post hęc qui in arce Syon erant, cum fame compellente sese
ei tradidissent, fide sibi data recesserunt. His eiectis ipse ibidem
Syon erant, cum fame compellente sese
ei tradidissent, fide sibi data recesserunt. His eiectis ipse ibidem
habitauit. Et iam ętate grauatus Ioannem filium militibus pręfecit. Is
Gazaram habitatum concessit. Post hęc in Iudea diu a bello cessatum est.
Symon igitur Gazarę, Bethsurę, Hierosolymę et arci Syon dominatus est
nemineque eum armis lacessere auso
tranquilla fruebatur quiete. Societatis foedus cum
amiciciam confirmauit paternis concessionibus multa quidem
addens et plura promittens, cum primum pulsis aduersariis regnare coepisset.
Numenius pręterea a senatu Romano ad Ptolomeum attulit litteras, quibus
iubebatur, me Iudeas oppugnaret neue oppugnantibus auxilium ferret. Hoc idem
imperatum Demetrio, Attalo, Arabę, Arsaci ac cęteris orientis principibus.
Antiochus autem, qui tam benigne Symonem ante appellauerat, cum castra ad
Doram
quęrens per Attenobium legatum repetiit ab eo Ioppem, Gazaram, arcem Syon
urbemque Hierosolymam. Cunque tam improbę petitioni Symon nequaquam
acquieuisset, ille cum classe et pedestri equestrique exercitu misit
Cendebeum, ut Iudeam inuaderet. Cum his copiis Cendebeus uenit Iamniam et
incursionibus uastare Iudeę fines coepit. Aedificauit Cedronem ibique posito
pręsidio commeatum Iudeis, qui frequens erat, interclusit. Ioannes a Gazara
Hierosolymam
Hierosolymam. Cunque tam improbę petitioni Symon nequaquam
acquieuisset, ille cum classe et pedestri equestrique exercitu misit
Cendebeum, ut Iudeam inuaderet. Cum his copiis Cendebeus uenit Iamniam et
incursionibus uastare Iudeę fines coepit. Aedificauit Cedronem ibique posito
pręsidio commeatum Iudeis, qui frequens erat, interclusit. Ioannes a Gazara
Hierosolymam ascendens nunciauit Cendebeum circa Iudeę oppida hostiliter
agere. Tunc Symon
ille cum classe et pedestri equestrique exercitu misit
Cendebeum, ut Iudeam inuaderet. Cum his copiis Cendebeus uenit Iamniam et
incursionibus uastare Iudeę fines coepit. Aedificauit Cedronem ibique posito
pręsidio commeatum Iudeis, qui frequens erat, interclusit. Ioannes a Gazara
Hierosolymam ascendens nunciauit Cendebeum circa Iudeę oppida hostiliter
agere. Tunc Symon ipsi Ioanni ac Iudeis omnibus, ut pro patrio solo libere
pugnarent, pręcipit.
uenit Iamniam et
incursionibus uastare Iudeę fines coepit. Aedificauit Cedronem ibique posito
pręsidio commeatum Iudeis, qui frequens erat, interclusit. Ioannes a Gazara
Hierosolymam ascendens nunciauit Cendebeum circa Iudeę oppida hostiliter
agere. Tunc Symon ipsi Ioanni ac Iudeis omnibus, ut pro patrio solo libere
pugnarent, pręcipit. Ioannes igitur cum XX milium uirorum exercitu uenit ad
Modin. Primo mane surgens cum ad torrentem
coepit. Aedificauit Cedronem ibique posito
pręsidio commeatum Iudeis, qui frequens erat, interclusit. Ioannes a Gazara
Hierosolymam ascendens nunciauit Cendebeum circa Iudeę oppida hostiliter
agere. Tunc Symon ipsi Ioanni ac Iudeis omnibus, ut pro patrio solo libere
pugnarent, pręcipit. Ioannes igitur cum XX milium uirorum exercitu uenit ad
Modin. Primo mane surgens cum ad torrentem Cedronem applicuisset, uidit
exaduerso in ulteriore ripa stare
in fugam uersi Cedronem
castellum intrant. Ioannes ad portas usque fugientes insecutus cędebat. Inde
uictor decedens castella in agro Azothi cum iis, qui ad ea confugerant,
concremauit. Duobus hostium milibus interemptis in Iudeam rediit. Illis
diebus Ptolomeus, Abobi filius, oppidi Hierico pręfectus, ipsum Symonem
illic appulsum Matathiamque et Iudam, eius liberos, ad conuiuium, quod in
arce parauerat, inuitatos
mulctaretur, pecunia se redemit. Atque hic finis Onię,
Deo gratissimi sacerdotis, fuit.
ELEAZARVS
ELEAZARVS, scribarum princeps, cum uidisset Antiochi Epiphanis iussu Iudeos
ad gentilium ritum compelli, sabbata non custodiri ac pene
neminem esse, qui se Iudeum profiteri auderet- depręhensi sabbatum
obseruare igni cremabantur, duę mulieres, quę filios circumciderant,
ELEAZARVS
ELEAZARVS, scribarum princeps, cum uidisset Antiochi Epiphanis iussu Iudeos
ad gentilium ritum compelli, sabbata non custodiri ac pene
neminem esse, qui se Iudeum profiteri auderet- depręhensi sabbatum
obseruare igni cremabantur, duę mulieres, quę filios circumciderant,
paruulis ad ubera alligatis in pręceps missę sunt- ille tamen intrepidus
per supplicia occidi maluit quam
in europa acquisitae. Epirum / Illyridem / Dalmatiam / Liburniam /
Dardaniam / vtrasque Misias ad Tauricam Chersonesum. Idem Thurca superioribus duobus annis per Syriam / Modernus Thurca Syriam occupat. Anthiochiam / Mesopotamiam / Babiloniam / Iudaeam Palestinam / Aegiptum vsque ad Cinammiferam Arabiam et Persidem victorem exercitum circumtulit. Quantum vero nauali bello valeant Thurcarum virtus in mari. testimonio sunt Lesbos / Samothracia / Euboaea / Salamis / Cyclades / omnesque in Aegaeo et Ionio mari
tum igne vltus est: si Hebraeos electum sibi populum / Hebraei castigati a deo.
apud quem Christus natus est / castigari uoluit? si impotenti Pharaonis imperio diu pressit: Hebraei Pharaoni seruientes. si Hierosolymam caput Iudaeae poene solo per Romanos aequauit / Hierosolyma diruitur. atque Hebraeos transgressos fines iusticiae vagos per orbem afflixit / Hebraei hodie quoque affligunt ac in hanc vsque diem affligit: si tot amplissima regna florentissimasque
in Euboea / Grecia / Achaia / Istmo / Peloponneso / Epiro ciuitates vi
ademit: Dalmatiam aut deuastauit / aut occupauit / aut tributariam reddidit. Nunc
debellatis bellicosissimis nationibus / subacta Cilicia / Antiochia / Syria / Phoenicia /
Mesopotamia / Iudea Palestina / immissoque in Lybiam per Canopicum Nili Ostium imperio /
quibus Christianorum viribus prohibebitur / quominus populationibus et incendiis totam
Europam deformet: nisi forte Principum discordiam / ac nostra scelera nobis profutura
speremus. Idcirco
cerimoniis uariisque rerum euentis fuisse significata.
Postremo intelliges, a quanta humilitate ad qualem gloriam idem Dominus noster, non aliena, sed
sua uirtute fuerit exaltatus. Qui enim per tormenta interemptus fuerat, surrexit
de sepulchro uiuens in ęternum. Quem Iudei probro contemptuique habuerant, discipuli eius in
cęlum ascendentem uiderunt. Quem Pilatus Herodesque damnauerant, in cęlesti regno ad dexteram
sedit Dei Patris, iterum uenturus, ut iudicet mundum, in quem uenerat iudicandus. Nos ergo, si
cum illo exaltari cupimus, cum illo
ab incunabulis
usque in uitę finem in laboribus angustiisque fuerit, uel aduersa iniquo animo perferendo, cum
idem ipse tam dura, tam acerba, tam denique intolerabilia, ut nobis perennis felicitatis
aditum aperiret, uolens ac libens passus sit?
Cęterum, nequis cum Iudeis erret male de Messię aduentu sentiens, monstrabimus, quicquid
olim in Lege de ipso prędictum erat, in Christo crucifixo fuisse impletum. Postremo loco de
eius resurrectione et ascensione tractabimus, ut tanto promptius labores tolleremus, quanto
maius pręmium in Christo
a magis didicisset natum esse regem
Israhel, dubitauit illo saluo se de regni solio deturbatum iri et cęde ipsum tollere decreuit.
Angeli autem monitu Ioseph cum puero et Maria, matre eius, fugit in Aegyptum. In Aegyptum,
idolis deditam, iam tum Dominus inferebatur colendus, Iudeam relinquens incredulam. Fugit ergo
Saluator noster Herodem, ut se nobis exiberet in salutem, nos gentilitio errore liberaret et
in uiam ueritatis dirigeret, nos diabolo erriperet et Deo coniungeret ac de terrenis efficeret
cęlestes *corr. ex
Sanctus sanctorum erat, qui ab eo tentatus
est. Vt autem uincas, omnem uincendi spem in illo colloca, qui solus inuincibilis est et sine
quo uincere potest nemo. Sine me — inquit — nihil potestis facere.
Sed iam, quid aduersus eum ipsi Iudei, inuidię ueneno imbuti, dixerint siue fecerint,
uideamus. Et cum omnia pro nostra salute passus sit, credamus nihil esse tam durum, tam
asperum, quod pro nomine eius perferre non debeamus.
In Ioannis Euangelio legimus: Persequebantur Iudei Iesum, quia sanabat in
iam, quid aduersus eum ipsi Iudei, inuidię ueneno imbuti, dixerint siue fecerint,
uideamus. Et cum omnia pro nostra salute passus sit, credamus nihil esse tam durum, tam
asperum, quod pro nomine eius perferre non debeamus.
In Ioannis Euangelio legimus: Persequebantur Iudei Iesum, quia sanabat in sabbato et
quia patrem suum dicebat Deum, ęqualem se faciens Deo. Cum morbos pelleret, cum
demoniis imperaret et multa mira faceret, negare manifesta non poterant; hanc ipsam arguendi
ansam quęsierunt, **corr. ex
erat, poterat impios
detractores repente perdere, sed nostrę infirmitati maluit consulere, ut discamus pati potius
iniuriam quam referre.
Pręterea, cum multa uera salutiferaque admonuisset, dissensio — ut Ioannes ait
— facta est inter Iudeos propter sermones hos. Dicebant autem multi ex ipsis: Demonium
habet et insanit. Quid eum auditis? Alii dicebant: Hęc uerba non sunt demonium habentis;
nunquid demonium potest cęcorum oculos aperire? Nihil hic respondit Saluator noster,
ut discamus, quoties alii
Nihil hic respondit Saluator noster,
ut discamus, quoties alii pro nobis recte respondeant, *add.
falsas aliorum calumnias paruipendere et tacere potius quam aliquid dicere,
contenti contra cauillantes fauore ac beniuolentia bonorum.
Porro Iudeorum immanitas non satis habuit uerbis lacessere Dei filium: ad necandum tandem
inclinantur.
Cum enim ipse uocationem gentium designaret per uiduam illam Sareptanam (ut in Luca
legimus), ad quam missus fuit Helias, et per Naman Syrum ab Heliseo leprę morbo curatum,
ad necem ei inferendam pararant, in nihilum
uertitur. Non enim, quando illi uolebant, sed quando ipsi placuisset, occidi potuit. Volens
igitur pro salute omnium in ipsum credentium mortem subiit. Alioquin nihil in Dei filium
hominibus licuisset, qui etiam angelorum est dominus. Iudeorum autem mala mens, malus animus,
qui glorię eius inuidendo nec beneficia reputabant nec miraculis mouebantur, tollere illum de
medio festinabant.
Talis nunc est ipsa peccantium ingratitudo. Lapidant Saluatorem cordis sui obduratione, et
ipse absconditur
eis. Neque enim faciem illius glorificatam uidere merentur, qui
ad poenitentiam conuerti negligunt. Fugit ille de templo cordis eorum, quia uulpes foueas
habent et uolucres cęli nidos, Filius autem hominis non habet in obstinatis, ubi caput
reclinet suum. Poterat quippe Dominus Iudeos sibi tam infensos repente perdere, sed maluit
latere, ut nobis documento esset ne tunc quidem, cum possumus, in aduersantium furorem
uindicare uelle, sed potius ab eis recedere, et pati magis iniuriam quam inferre.
Iterum idem Euangelista refert, quod sublatis de
conuenitque illic tam frequens turba*, ut non esset refectioni locus.
Et cum — inquit — audissent sui, exierunt tenere eum. Dicebant enim,
quoniam in furorem uersus est. Suos appellat Euangelista, uel qui ex eadem tribu erant
uel ex eadem familia, Iudeos. Hi igitur uincire** eum quasi furiosum parabant, ut sequentium
eum animos auerterent. Tantum odii in illum propinqui quoque conceperant. Quos Ioannes
Iudeorum more fratres eius nuncupat, cum ait: Neque enim fratres eius credebant in
eum.
Et quoniam
quoniam in furorem uersus est. Suos appellat Euangelista, uel qui ex eadem tribu erant
uel ex eadem familia, Iudeos. Hi igitur uincire** eum quasi furiosum parabant, ut sequentium
eum animos auerterent. Tantum odii in illum propinqui quoque conceperant. Quos Ioannes
Iudeorum more fratres eius nuncupat, cum ait: Neque enim fratres eius credebant in
eum.
Et quoniam magni liuoris unum propositum est, quicquid dixeris, quicquid egeris, non uirtuti
dare, sed uitio uertere, de talibus queritur in Mattheo et in Luca ipse Dominus:
habere locum, sed detractionis. Detrahunt *corr. ex
turbato
**corr. ex uinciri
ieiunanti, cauillantur comedentem, et dum uitiis suis fauent, uirtutis cultores
linguę procacitate lacessunt. Hinc est, quod Iudei nullo placati Christi miraculo,
murmurabant de illo — Ioannes ait — eo quod dixisset: Ego sum panis uiuus,
qui de cęlo descendi. Nihil ergo, quod ad diuinitatem eius referri posset, admittere
poterant, quanuis multa etiam ab eo fieri
ergo prophetantium merita diuersos faciunt prophetas. Mali enim sicut boni ad
intelligendum illuminari non merentur. Quid igitur malis prodest prophetare, si non datur
intelligere? Magis itaque optandum est, ut uitam habeas probram quam linguam prophetantem.
Timuerunt autem Iudei terrena amittere, et non timebant Dei aduersum se indignationem
prouocare hominem persequendo innocentem. Quam ob rem merito quidem illis contigit hoc, quod
timebant. Illorum enim et locum destruxerunt Romani et gentem captiuam in seruitutem
abduxerunt. Nullum quippe
mortuos ad uitam reuocabat, demoniis imperabat. Tam ergo
cęca inuidia est, ut nec Deum timeat nec hominum bene facta penset. Odit amandos, odiendos
amat. Peruerso ducitur iudicio, dum neminem sibi pręferri patitur.
Iesus ergo iam non in* palam ambulabat apud Iudeos, sed abiit — inquit — in
regionem iuxta desertum, in ciuitatem, quę dicitur Effren, et ibi morabatur cum discipulis
suis. Et hoc quidem non timore insidiantium sibi Iudeorum. Poterat enim et inter illos
uersari illęsus, si uellet, sed ut suo
pręferri patitur.
Iesus ergo iam non in* palam ambulabat apud Iudeos, sed abiit — inquit — in
regionem iuxta desertum, in ciuitatem, quę dicitur Effren, et ibi morabatur cum discipulis
suis. Et hoc quidem non timore insidiantium sibi Iudeorum. Poterat enim et inter illos
uersari illęsus, si uellet, sed ut suo exemplo nos doceret fas esse nobis fugere persecutores,
pręsertim si ex fuga nostra nullum imminet credentibus fidei periculum; sicuti modo, cum solum
Iesum quęsierunt et in eum credentes nondum
esses admissurus?
Quid opportunitatem quęris, ut illum tradas? Iam uoluntate tradidisti. Quamquam ille pro
salute omnium tradi uoluit, tu tamen electus es, qui non obsequio, sed cupiditate traderes et
auaritię studio ipse subuersus perires.
Iam tandem ad exponendam Iudeorum infandam atrocitatem nostra dirigatur oratio.
Cogitauerunt — Ioannes inquit — principes sacerdotum, ut Lazarum
interficerent. Quare hoc? Nempe, quia (ut idem ait) multi propter
illum abibant ex Iudeis et credebant in
tandem ad exponendam Iudeorum infandam atrocitatem nostra dirigatur oratio.
Cogitauerunt — Ioannes inquit — principes sacerdotum, ut Lazarum
interficerent. Quare hoc? Nempe, quia (ut idem ait) multi propter
illum abibant ex Iudeis et credebant in Iesum. Lazarum occidere cogitauerunt; quasi
uero Iesus ipse, qui suscitauit mortuum, suscitare non possit occisum et iterato miraculo
plures etiam conuertere ad sui credulitatem. Cęterum nequaquam egerunt, quod cogitarant. Et
tamen, quasi qui
dies in te, et
circumdabunt te inimici tui uallo, et circumdabunt te, et coangustabunt te undique, et ad
terram prosternent te et filios tuos, qui in te sunt, et non relinquent in te lapidem super
lapidem, eo quod non cognoueris tempus uisitationis tuę. Debuit profecto Iudeorum
peruicatiam uel poenę denunciatę certissimus euentus confringere. Talia quippe cuncta eis
postea accidisse Iosephus in historia locupletissimus testis est. Et ne ipsi quidem negant per
Vespasianum et Titum, Romanorum duces, euersam fuisse Hierusalem, per Hadrianum
cum malis cupidinibus cor nostrum
implemus et, ubi habitare Deum oportuit per continentię cultum, ibi per carnis lasciuiam
diabolum admittimus. Tunc autem flagellat nos Dominus, cum aduersis urgemur, ut non ea, quę
nobis, sed quę Deo placita sunt, sequamur.
Iudei ergo minus perpendentes mirabilia Domini nostri et iniquo admodum animo ferentes ab eo
se tam ignominiose de templo eiectos, rursum in necem eius inter se consultant, rursum eum
perdere decernunt, a quo erant saluandi, si quicquam mentis sanę habuissent. Cum igitur (ut
uineam eiectum, et intulisset:
Veniet dominus et perdet colonos istos, et dabit uineam aliis; utque apertius
dicta intelligerent, subiunxisset: Ideo dico uobis, quia auferetur a uobis regnum et
dabitur genti facienti fructum eius, — cognouerant ipsi Iudeorum principes, quod eis
talia Iesus exprobraret iniicereque illi manus parabant, sed plebis multitudine deterriti sese
continuerunt. Plebs enim omnis eum ueluti prophetam uenerabatur. Ipse uero scelera eorum
commemorans damnabat eos ambitionis, simulationis, auaritię,
conuersę unum uerum Deum colere coepere.
Et ego — inquit — si exaltatus fuero a terra, omnia traham ad
meipsum. Exaltatus in cruce, exaltatus in resurrectione, exaltatus in ascensione traxit
ad se sanctos patres de tenebris, gentiles de errore, Iudeos de expectatione, sed illos
duntaxat Iudeos, qui eum, quem in Lege promissum expectabant, uenisse crediderunt. Omnia ergo
traxit ad se, quia ex omnibus partem aliquam saluauit. Et nunc quoque trahere non cessat. Vim
ergo ingerit, inquies? Nequaquam, sed bonum illud, quod per
Et ego — inquit — si exaltatus fuero a terra, omnia traham ad
meipsum. Exaltatus in cruce, exaltatus in resurrectione, exaltatus in ascensione traxit
ad se sanctos patres de tenebris, gentiles de errore, Iudeos de expectatione, sed illos
duntaxat Iudeos, qui eum, quem in Lege promissum expectabant, uenisse crediderunt. Omnia ergo
traxit ad se, quia ex omnibus partem aliquam saluauit. Et nunc quoque trahere non cessat. Vim
ergo ingerit, inquies? Nequaquam, sed bonum illud, quod per nos efficere non possumus, ipso
adiuuante
Prima autem dies azimorum quartadecima dies mensis primi
est (ut Hieronymus ait), quando agnus immolatur et luna plenissima est et fermentum abiicitur.
Intelligendum ergo, quod Ioannes iuxta uulgarem locutionem diem uocauit solis ortum. Alii uero
Euangelistę secundum Iudeorum ritum a uespera ad uesperam diem dixerunt. Licet igitur diuersum
aliquid sonent uerba, idem tamen tempus designant. In uespera itaque quintę ferię coena hęc
facta est, et in eadem hora Christus captus. In uespera uero sextę ferię crucifixus, ut et
typicum et uerum
abire illęsos, qui mecum sunt. Me
comprehendite, me ligate, me per supplicia interficite! Hos autem, qui me comitantur, *corr. ex committantur
dimittite liberos, pręstate securos.
Iudę osculum
Adhuc illis dubitantibus, an ipse esset, quem quęrebant, Iudę proditoris indicio
certius discere expectant. Tunc ille accedens eum palam osculatur, quem occulte uendiderat;
eum amice amplectitur, quem hostiliter in necem tradebat. Dixerat enim:
Hos autem, qui me comitantur, *corr. ex committantur
dimittite liberos, pręstate securos.
Iudę osculum
Adhuc illis dubitantibus, an ipse esset, quem quęrebant, Iudę proditoris indicio
certius discere expectant. Tunc ille accedens eum palam osculatur, quem occulte uendiderat;
eum amice amplectitur, quem hostiliter in necem tradebat. Dixerat enim: Quemcunque
osculatus fuero, ipse est, tenete eum!
nisi ad
poenitentiam conuersi sese correxerint, cum illo simul inferno poenas dabunt. Porro impii illi
accepto proditoris signo iniecerunt manus in Iesum et tenuerunt eum, cuius paulo ante uoce
perterriti ceciderant in terram.
Iudę scelus
Sed perpendamus parumper studio diligentiore Iudę scelus, et uidebimus, quam nullo
prorsus malorum hominum immanitas placetur beneficio, nullis leniatur blanditiis. Eum, a quo
in apostolatum susceptus fuerat, a quo morbos curandi demoniaque eiiciendi
poenas dabunt. Porro impii illi
accepto proditoris signo iniecerunt manus in Iesum et tenuerunt eum, cuius paulo ante uoce
perterriti ceciderant in terram.
Iudę scelus
Sed perpendamus parumper studio diligentiore Iudę scelus, et uidebimus, quam nullo
prorsus malorum hominum immanitas placetur beneficio, nullis leniatur blanditiis. Eum, a quo
in apostolatum susceptus fuerat, a quo morbos curandi demoniaque eiiciendi potestatem
acceperat, cuius corpus et sanguinem iam gustauerat, cuius
hominum immanitas placetur beneficio, nullis leniatur blanditiis. Eum, a quo
in apostolatum susceptus fuerat, a quo morbos curandi demoniaque eiiciendi potestatem
acceperat, cuius corpus et sanguinem iam gustauerat, cuius sanctis manibus lutulentos pedes
ablui sibi uiderat, Iudeis in mortem uendidit, osculo prodidit, in manus tradidit impiorum.
Quid egisti, teterrime Iuda? Quantum criminis, quantum sacrilegii commisisti? Iesum uendidisti
pro argento, pecunię cupiditate superatus; pro argento, inquam, Dominum tuum, benefactorem
tuum, et eo quidem
fuit, ut uoce ancillę perterritus eum, pro quo modo digladiatus est, negarit? Pręsente enim
Domino armatam cohortem non timebat, absente foeminas inermes expauit. Omnis quippe humana
uirtus debilis est et imbecilla, nisi pręsentis Domini iuuetur auxilio. Malchus figuram gerit
Iudeorum; qui aure dextera carent ad intelligentiam Legis spiritalem, sinistram tantum habent,
cum nihil extra historię sensum percipiant. Solis** autem illis mystica patent, quibus ipse
Iesus in credendo sanum infundit auditum.
Pręterea, cum dictum sit: Qui gladio
ut se ęqualem probet Deo
Patri. In nubibus autem ueniet, cum ad iudicandum descendet agminibus uallatus angelorum atque
animarum sanctarum.
Hoc audito idem sacerdotum princeps ira percitus scidit uestimenta sua. Quę res indicio erat
iam desiturum esse sacerdotium Iudeorum succedente Christi sacerdotio. Mos autem erat, siquid
aduersus Deum dictum audissent, ut ueluti detestando scindant a se uestimenta.
Blasphemauit — inquit — quid adhuc egemus testibus? Ecce nunc audistis blasphemiam. Quid uobis
Dominus ista pro nobis sustinebat. Ligari enim uoluit, ut nostrorum uincula solueret
delictorum, sputis sordidari, ut nos a culpa mundaret, colaphis cędi, ut eius regnum
euerteret, qui nos in Adam conciderat, uelari ab infidis, ut credentibus ueritatem
manifestaret et, quę Iudeis figurarum inuolucris adumbrata erant, ea nobis in se impleta
demonstraret.
Nos talia recolendo ad Saluatorem nostrum conuersi clamemus, eius in nos benignitatem
perpendentes et nostram lugentes ingratitudinem. Tu, Domine, pro nobis ligaris, nos te
quotidie
temperauit, ut et uera diceret **corr. ex doceret et illi
accusandi locum non pręberet. ***corr. ex preberet
Ego palam — inquit — locutus sum mundo. Ego semper docui in synagoga et in
templo, quo omnes Iudei conueniunt. Et in occulto *corr. ex premittit
locutus sum nihil. Quid me interrogas? Interroga eos, qui audierunt, quid
locutus sum ipsis. Ecce hi sciunt, quid dixerim ego. Magna profecto innocentię
fiducia, cum quis etiam
in
maximam patientis gloriam disponebat. Ob hoc nempe omnibus mors eius patere debuit, ut, qui
postea resurrexit, nemo eum a morte resurrexisse dubitaret. Si enim occulte occideretur,
plurimi tam de resurrectione eius ambigerent quam de nece incerti essent. Quicquid igitur
Iudei ad obterendum Christi nomen machinati sunt, hoc in uerę resurrectionis efficacius
cessit **corr. ex cęssit argumentum et in luculentiorem resurgentis triumphum.
Quid nunc de te, Iuda miserrime, dicam? Auaritię stimulis inquietatus Dominum tuum
peregrinorum. Propter hoc uocatus est ager
ille Acheldemach, hoc est, ager sanguinis usque in hodiernum diem. Ager figuli est
mundus iste, ager Dei conditoris. Hic redemptus est precio sanguinis Christi. In
sepulturam peregrinorum — in requiem non Iudeę gentis incredulę, sed alienigenorum,
qui in Christum crediderunt. Quibus dicitur: Iam non estis hospites et aduenę, sed estis
ciues sanctorum et domestici Dei. Hi sepulti sunt cum Christo et cum illo resurgunt in
gloria. Cuncta itaque, quę Iudei inimico in
in requiem non Iudeę gentis incredulę, sed alienigenorum,
qui in Christum crediderunt. Quibus dicitur: Iam non estis hospites et aduenę, sed estis
ciues sanctorum et domestici Dei. Hi sepulti sunt cum Christo et cum illo resurgunt in
gloria. Cuncta itaque, quę Iudei inimico in Christum animo faciunt, in nostrum uergit
commodum. Sanguinem illi comparant precio; cuius quidem sanguinis lauacro nostri mundantur
animi, ut ęterna *corr. ex etęrna beatitudine digni habeantur. Illos igitur ubique condemnat male agendi
dicit eis: Accipite ergo eum uos et secundum
legem uestram iudicate eum! Quasi diceret: Si ordinem recti iudicii peruertitis, uos
potius iudices eius sitis, ut uestra, non mea culpa pereat, qui uestram in eum criminationem
discuti non permittitis. Dixerunt Iudei: Nobis non licet interficere quenquam. Os
uestrum condemnat uos, o Iudei. Non negatis uobis non licere interficere quenquam. Et tamen
interfici poscitis innocentem. Si ergo uobis non licet interficere, certe nec interfici
quenquam uelle licet. In illorum autem
Quasi diceret: Si ordinem recti iudicii peruertitis, uos
potius iudices eius sitis, ut uestra, non mea culpa pereat, qui uestram in eum criminationem
discuti non permittitis. Dixerunt Iudei: Nobis non licet interficere quenquam. Os
uestrum condemnat uos, o Iudei. Non negatis uobis non licere interficere quenquam. Et tamen
interfici poscitis innocentem. Si ergo uobis non licet interficere, certe nec interfici
quenquam uelle licet. In illorum autem manibus, qui crucifigunt, qui supplicio afficiunt
Iesum, uestra est u
qui dixit: Date, quę sunt Cęsaris,
Cęsari! Aut se regem dicit,** qui, cum eum regem facere uellent, fugit in montem?
Dolosę autem horum accusationis ne Pilatus quidem ignarus, tantummodo ad regni suspicionem
animum adiecit et interrogat dicens: Tu es rex Iudeorum? Mox etiam hoc
contempsit, nihil ultra quęrens, cum consyderasset fieri quidem non posse, ut regnum ambiat
aut ad dominatum aspiret pauper, humilis nec arma habens, quibus aliena occuparet, nec
pecuniam, qua uulgi sibi (in)*** amorem conciliaret aut milites
neque obiectum diluit crimen neque confessus est.
Manifestum igitur fuit tam ex parte iudicis quam ex parte rei nihil ueritati consentaneum
dixisse accusatores, sed omnes eorum delationes ex inuidentię liuorisque malignitate
proficisci.
Quamobrem Pilatus ad Iudeos conuersus: Nihil inuenio causę — inquit — in
hoc homine. At illi inualescebant dicentes: Commouit populum docens per
uniuersam Iudeam, *corr. ex Ceperunt
**corr. ex dicet
omnes eorum delationes ex inuidentię liuorisque malignitate
proficisci.
Quamobrem Pilatus ad Iudeos conuersus: Nihil inuenio causę — inquit — in
hoc homine. At illi inualescebant dicentes: Commouit populum docens per
uniuersam Iudeam, *corr. ex Ceperunt
**corr. ex dicet
***om.
incipiens a Galilea usque huc. Quia nihil simile ueri obiicere poterant,
clamoribus inualescunt, ac ueluti rabidi canes, cum mordere
populum. Et ecce ego coram uobis interrogans nullam causam
inuenio in homine isto ex his, in quibus eum accusatis. Sed neque Herodes. Nam remisi uos ad
illum, et ecce nihil dignum morte actum est ei. Et Herodes igitur, inimicus Christi,
testis est innocentię eius et iudex Pilatus. Neuter morte mulctandum censuit, ut minus
excusabilis sit Iudeorum pertinacia, qui innocentis necem totis obnixi uiribus expetunt. Per
diem autem solennem consueuerat pręses populo dimittere unum ex damnatis, quem postulassent.
Quidam ex his magis insignis fuit
homine isto ex his, in quibus eum accusatis. Sed neque Herodes. Nam remisi uos ad
illum, et ecce nihil dignum morte actum est ei. Et Herodes igitur, inimicus Christi,
testis est innocentię eius et iudex Pilatus. Neuter morte mulctandum censuit, ut minus
excusabilis sit Iudeorum pertinacia, qui innocentis necem totis obnixi uiribus expetunt. Per
diem autem solennem consueuerat pręses populo dimittere unum ex damnatis, quem postulassent.
Quidam ex his magis insignis fuit Barrabas nomine, latrocinio infamis, seditione notus et
homicidii conuictus.
Christi iustitiam attestatur. Nihil tibi et iusto illi, inquit. Hoc est: Caue, ne
condemnes iustum et insontem neci tradas. Ecce somniantem me nocturnę terrent imagines et
ueluti pro illo stantes minaci uultu occurrunt. Hic obseruandum reor: Quare in eum, quem Iudei
capitali persequuntur odio, gentilis foemina pietate mouetur? Fortasse non aliam ob rem, nisi
quia Christum, quem Iudei repudiarunt, gentilitas susceptura erat. Iudei ergo continuis
clamoribus instabant, ut Barraba dimisso Christus crucifigeretur.
Aestuabat
insontem neci tradas. Ecce somniantem me nocturnę terrent imagines et
ueluti pro illo stantes minaci uultu occurrunt. Hic obseruandum reor: Quare in eum, quem Iudei
capitali persequuntur odio, gentilis foemina pietate mouetur? Fortasse non aliam ob rem, nisi
quia Christum, quem Iudei repudiarunt, gentilitas susceptura erat. Iudei ergo continuis
clamoribus instabant, ut Barraba dimisso Christus crucifigeretur.
Aestuabat Pilatus, quid sibi agendum esset, incertus. Introiuit ergo (ut
Ioannes ait) iterum in prętorium, et uocauit
terrent imagines et
ueluti pro illo stantes minaci uultu occurrunt. Hic obseruandum reor: Quare in eum, quem Iudei
capitali persequuntur odio, gentilis foemina pietate mouetur? Fortasse non aliam ob rem, nisi
quia Christum, quem Iudei repudiarunt, gentilitas susceptura erat. Iudei ergo continuis
clamoribus instabant, ut Barraba dimisso Christus crucifigeretur.
Aestuabat Pilatus, quid sibi agendum esset, incertus. Introiuit ergo (ut
Ioannes ait) iterum in prętorium, et uocauit Iesum et dixit ei: Tu es rex Iudeorum?
susceptura erat. Iudei ergo continuis
clamoribus instabant, ut Barraba dimisso Christus crucifigeretur.
Aestuabat Pilatus, quid sibi agendum esset, incertus. Introiuit ergo (ut
Ioannes ait) iterum in prętorium, et uocauit Iesum et dixit ei: Tu es rex Iudeorum?
Iesus autem, qui prius tacuerat, tunc respondit dicens: A temetipso
hoc dicis, an alii dixerunt tibi de me? Quare, quem nihil latere potest, quasi rerum
ignarus interrogat?
Quęstio
temetipso
hoc dicis, an alii dixerunt tibi de me? Quare, quem nihil latere potest, quasi rerum
ignarus interrogat?
Quęstio
Certe, non ut ipse discat, sed ut pręsentes et posteri sciant ipsius Pilati aduersum
Iudeos contestationem. Respondit enim Pilatus: Nunquid ego Iudeus sum? Vt
uidelicet ad te accusandum mouear sicut illi. Gens tua et ponitifices tui
tradiderunt te mihi. Quid fecisti? Respondit ergo Iesus ad ea, quę sibi de regno
affectato
Quare, quem nihil latere potest, quasi rerum
ignarus interrogat?
Quęstio
Certe, non ut ipse discat, sed ut pręsentes et posteri sciant ipsius Pilati aduersum
Iudeos contestationem. Respondit enim Pilatus: Nunquid ego Iudeus sum? Vt
uidelicet ad te accusandum mouear sicut illi. Gens tua et ponitifices tui
tradiderunt te mihi. Quid fecisti? Respondit ergo Iesus ad ea, quę sibi de regno
affectato obiecta erant: Regnum meum non est de hoc mundo. Si ex hoc
tua et ponitifices tui
tradiderunt te mihi. Quid fecisti? Respondit ergo Iesus ad ea, quę sibi de regno
affectato obiecta erant: Regnum meum non est de hoc mundo. Si ex hoc mundo esset regnum
meum, ministri mei utique decertarent, ut non traderer Iudeis. Nunc autem regnum meum non est
hinc.*
Quęstio
Quomodo, Domine, regnum tuum non est de hoc mundo, qui nisi per te regeretur, per te
sustentaretur, non subsisteret in nihilumque redigeretur? Sed tamen
ad regnum tuum, in quo est ęterna perpetuaque beatitudo,
pertinet, sed ad regnum spirituum immundorum, in quo poena est ęterna et perennis.
Si ex hoc mundo — inquit Iesus — esset regnum meum, ministri mei utique
decertarent, ut non traderer Iudeis. Nunc autem regnum meum non est hinc.** Scriptura
ista ita quoque potest exponi, ut, sicut alibi dixit: Non ueni iudicare, sed
iudicari, ita et hic: Non ueni regnare in hoc mundo, sed pati pro mundo. Si regnare
uenissem in mundo, ministri mei, angelici
est hinc.** Scriptura
ista ita quoque potest exponi, ut, sicut alibi dixit: Non ueni iudicare, sed
iudicari, ita et hic: Non ueni regnare in hoc mundo, sed pati pro mundo. Si regnare
uenissem in mundo, ministri mei, angelici spiritus, pugnarent, ne traderer Iudeis. Nunc
autem non est regnum meum hinc.*** Notanter et signate dixit nunc, hoc
est, passionis tempore, sed erit postea, cum omne iudicium Pater dabit Filio, cum ponet
inimicos scabellum pedum eius. Tunc et regnum eius erit in hoc mundo, ut iudicet
Quęsiuit
quidem, sed responsum non expectauit, ut ueritatis cognitione se iam indignum esse ostenderet,
iustum et innocentem non ex ueritate absoluturus, sed potius ex metu plebis obstrepentis
damnaturus. Fatetur nempe nullam se in eo inuenire causam, ob quam esset puniendus. Iudeorum
tamen clamoribus confusus cedendo *corr. ex cędendo eorum furori a iustitia recessit et, quem iam pluries
insontem esse promulgarat, eum indumento exutum flagris diuerberauit, deinde spinis
pungentibus a militibus coronari arundineque percuti,
Exiuit iterum Pilatus foras et dicit eis: Ecce
adduco (uobis) **add. eum foras, ut cognoscatis, quia nullam inuenio in eo causam.
Exiuit ergo Iesus portans spineam coronam et purpureum uestimentum. Et dicit eis: Ecce
homo! Intuetur ergo Iudeorum belluina feritas illius, quem accusabat, caput spinis
cruentatum, reliquum corpus flagellis discissum, cernit probris contumeliisque oneratum,
necdum satiatur. Cum uidissent (eum) ***add. — inquit — pontifices et ministri,
clamabant:
inique accusantium?
Qui testis es innocentię, quare consentis liuentium furori? Cur eum, in quo non inuenis
causam, sustines interfici?
Ego non inuenio — inquit — in eo causam. Responderunt ei Iudei: Nos legem
habemus, et secundum legem debet mori, quia Filium Dei se fecit. Quid agitis, immanes
belluę et omnis expertes rationis? Debet mori, qui mortuos ad uitam reuocat, qui cęcis uisum,
surdis auditum, mutis loquellam et quacunque affectis ęgritudine
quod Christus ueritatis est assertor, qui se Filium Dei libere professus
talia ac tanta operatus sit. Bene igitur de illis prędixit propheta sub persona Domini
loquens: Cognouit bos possessorem suum et asinus pręsepe domini sui. Israhel autem me
non cognouit. Iudei ergo boue asinoque stupidiores ac feris omnibus crudeliores Iesum
debere mori exclamant, quia Filium Dei se facit, cum ob hoc ipsum magis debuit honorari. Vnde
etiam Pilatus, qui gentilis erat, cum audisset hunc sermonem, magis timuit.
Timuit quippe, ne autor
peccat, arguit magis peccantes. Ideo: Vos uideritis,
inquit; qui me cogitis iustum in damnationem dare et innocentem, ut crucifigatur, permittere.
Illi autem reclamant: Sanguis eius super nos et super filios nostros. Ista quidem
maledictio super eos Iudeos nunc etiam permanet, qui non credunt. Sanguis enim Christi super
eos est, quos condemnat, et pro illis est, quos saluat. Hunc tamen effundi
permisit Pilatus ueritus populi aduersum se reclamantis seditionem. Sed aliud etiam formidando
id egit, ne uidelicet
et pro illis est, quos saluat. Hunc tamen effundi
permisit Pilatus ueritus populi aduersum se reclamantis seditionem. Sed aliud etiam formidando
id egit, ne uidelicet apud Cęsarem accusaretur, si resisteret his, qui Cęsari fauere
uidebantur.
Iudei enim (ut in Ioannis Euangelio habetur) clamabant dicentes: Si hunc
dimittis, non es amicus Cęsaris. Omnis enim, qui se regem facit, contradicit Cęsari. Pilatus
autem, cum audisset hos sermones, adduxit foras Iesum et sedit pro tribunali, in loco, qui
dicentes: Si hunc
dimittis, non es amicus Cęsaris. Omnis enim, qui se regem facit, contradicit Cęsari. Pilatus
autem, cum audisset hos sermones, adduxit foras Iesum et sedit pro tribunali, in loco, qui
dicitur litostrotos, * Hebraice autem Gabatha. Videamus primo Iudeorum in accusando
apertum mendacium, deinde Pilati iudicium peruersum. Christum criminabantur, quod se regem
faceret. Sed qua ratione hoc probare poterant de illo? Non milites circa se habebat, non
purpuratus incedebat, non regio diademate insignitus in publicum prodibat. At
tanquam nocentem damnauit. : corr.
ex licostratos
Quisquis itaque non ex animi sententia, sed ex aliqua mentis perturbatione
iudicat, Pilatum imitatur, magis hominem respiciens quam Deum in iudicando. Talem autem
iudicem iustus iudex Deus odit ac detestatur, dicente in Prouerbiis Salomone: Et qui
iustificat impium et qui condemnat iustum, abhominabilis est uterque apud Deum. Sedit
autem Pilatus pro tribunali quasi rem diligenti cognitione discussurus, sed tamen sedit in
loco
loco litostrotos, *corr. ex lycostratos
hoc est, in loco lapidibus strato, sententiam utique **corr. ex utrique contra Dei Filium
daturus, non secundum liberę uoluntatis rationem, sed secundum lapidea corda eidem
insultantium Iudeorum.
Erat autem Parasceue Paschę, hora quasi sexta. Hic tempus designatur. Parasceue
dicitur pręparatio. Hęc fiebat sexta sabbati, quando pręparabant, quibus in sabbato usuri
erant. Sexta autem die homo factus est, sexta die Christus passus, ut
Quęstio
Porro de hora nascitur quęstio, quomodo Ioannes hic horam sextam memoret, cum Marcus
dicat: Erat hora tertia, quando crucifixerunt eum. Alii respondent, quod Marcus
attenderit horam, quando Iudei petierunt, ut crucifigatur, Ioannes, quando crucifixerunt eum
milites Romani. Marcus ergo, ut Iudeis autoribus factam crucifixionem ostenderet, illud tempus
designauit, quando instare coeperunt Pilato, ut eam fieri permitteret. Alii uero ita soluunt,
ut dicant scriptorum
quęstio, quomodo Ioannes hic horam sextam memoret, cum Marcus
dicat: Erat hora tertia, quando crucifixerunt eum. Alii respondent, quod Marcus
attenderit horam, quando Iudei petierunt, ut crucifigatur, Ioannes, quando crucifixerunt eum
milites Romani. Marcus ergo, ut Iudeis autoribus factam crucifixionem ostenderet, illud tempus
designauit, quando instare coeperunt Pilato, ut eam fieri permitteret. Alii uero ita soluunt,
ut dicant scriptorum culpa id contigisse apud Gręcos. Nam gamma Gręcum tria denotat, ipsilon
sex. Et quoniam hę litterę
in se habent, alteram positam fuisse pro
altera atque ita, ubi scriptum est hora sexta, scribendum fuisse hora
tertia.
Tale igitur hora siue tertia siue quasi sexta Pilatus Christo in medium producto ait ad
Iudeos: Ecce rex uester. Quasi diceret: Quomodo iste regem se facit, qui humilis,
qui pauper, qui omnium magis egens est, quam ut in eo cadere possit regni affectati suspicio?
Illi autem clamabant: Tolle, tolle, crucifige eum! Nolunt aliquo minus pudendo
filii Iacob suum in seruitutem uendiderunt; Saul Dauidi, a quo plurima
acceperat beneficia, insidiatus est, Absalon patrem regno pellere uoluit. Quid multa? Nullum
est tam grande scelus, a quo abstinet inuidus, dum uoti sui compos fieri intemperanter
affectat. Inuidentes igitur Iudei Saluatoris nostri laudi atque glorię, ad necem illum
expetunt et in crucem agendum esse conclamant.
Dicit eis Pilatus: Regem uestrum crucifigam? Hoc est, si eius miseratione non
mouemini, uidete saltem, ne eius opprobrium ad uos redundet, rege
si Cęsarem pro rege se habere clamantium
postulationi non cessisset. Vnde sequitur: Tunc ergo tradidit eis illum, ut
crucifigeretur. Barrabam autem (ut alii Euangelistę tradunt) qui propter homicidium et
seditionem missus fuerat in carcerem, dimisit liberum. Hunc Iudei absolui petierunt, ut eo
etiam damnabiliorem ostenderent esse Iesum. Quicquid ergo ubique (aliquid)** odii et
indignationis erat, totum aduersus Christum congesserunt, ob hoc solum, quod plebs ipsa magis
ei quam ipsis honorem deferret. Pati enim non poterant sibi
Gestauit igitur primo sibi crucem
Iesus. Sed quoniam tota nocte illa afflictus fuerat, lassitudine superatus perferre nequiuit.
Fit itaque, quod alii Euangelistę narrant: Angariatur Symon Cyreneus de uilla ueniens et
crucem post Iesum ferre cogitur. Iam, quod Iudei abhorrebant, alienigenę suscipiunt.
De uilla ueniens: de siluestri feritate recedens. Symon, hoc est
obediens, portat crucem et sequitur Iesum, per crucem factus hęres Dei et
cohęres *corr. ex coheres
quoque multa (secundum Lucam) sequebatur Iesum, populi
et mulierum, quę plangebant et lamentabantur eum. Quanquam solę mulieres plangere et
lamentari dicuntur, magna tamen etiam populi pars moesto animo sequebatur, sed dolorem
dissimulabat, ne a Iudeis notarentur. Foeminis flere magis liberum erat. Et hic quidem sexus
semper ad lachrymas procliuior. Quoniam autem is, qui non inuitus, sed uolens pro omnium
salute ad crucem ibat, non erat lugendus, Iesus ad illas conuersus dixit: Filię
Hierusalem, nolite flere super
Denique idem ipse c lamat: Qui uult uenire post me, abneget semetipsum, et
tollat crucem suam quotidie, et sequatur me. Falluntur itaque, qui in deliciis et
uoluptatibus uiuendo se cum Christo regnaturos sperant. In deliciis tunc ętatem agebant Iudei
et in uoluptatibus effusi elata ceruice arroganter atque superbe incedebant. Vaticinii autem
Dominici euentus tunc capitibus eorum incidit, cum a Tito, Romanorum imperatore, euersa est
ciuitas, moenia solo ęquata, tot hominum milia cęsa, tot fame
ibi per Christi supplicium omnium
credentium peccata delerentur. Ibi ergo crucifixerunt eum et cum eo duos latrones, alterum ad
dextram eius et alterum ad sinistram. Cruci titulum apposuit Pilatus litteris Hebraicis,
Gręcis et Latinis conscriptum: Iesus Nazarenus, rex Iudeorum. Tot linguis exarata
est inscriptio, ut et ciues legere possent et aduenę. Hanc quoque inscriptionem cauillabantur
Iudei, ne Christus rex eorum nuncuparetur. Et certe in eo, quod inuidię uitio seruiebant, non
erat eis rex Christus, in eo autem, quod Creator et
dextram eius et alterum ad sinistram. Cruci titulum apposuit Pilatus litteris Hebraicis,
Gręcis et Latinis conscriptum: Iesus Nazarenus, rex Iudeorum. Tot linguis exarata
est inscriptio, ut et ciues legere possent et aduenę. Hanc quoque inscriptionem cauillabantur
Iudei, ne Christus rex eorum nuncuparetur. Et certe in eo, quod inuidię uitio seruiebant, non
erat eis rex Christus, in eo autem, quod Creator et Sustentator erat, ubique dominabatur.
Propterea titulus non est mutatus dicente Pilato: Quod scripsi, scripsi.
Tunc
pateris? Cur a me seiungi sustines? A tuis sanctissimis pedibus
nesciebam recedere, dum loquebare. Tuis saltem suauissimis sermonibus consolare miseram. Ecce
nunc a tua cruce diuelli nescio, in illa te pendentem aspiciens, in illa tecum mori cupiens.
Post hęc, ut reor, ad Iudeos conuersa uociferabatur* dicens: O uos, qui crucifixistis
Dominum meum, quare mihi parcitis, ancillę eius? Illum damnastis innocentem, quare me uiuere
sinitis peccatricem? Vt morte saltem dolorem meum finiam et amorem meum Iesum in tormentis
morientem ultra non uideam. Heu,
quod ipso destituor, in quo uno totum cor meum, totam spem meam fixeram et
collocaram. Cum ergo omni uitę iocunditate, omni solatio, omni denique interioris gaudii bono
priuata sim, cur uitę quoque huius usu non priuor? Violentas manus uestras in me quoque
iniicite, o Iudei, et uel raptam protinus hic ante crucem interimite uel in ima crucis parte
clauis configite, ut sub pedibus Domini mei cum ipso simul moriar et, cuius sani conspectu
carere non poteram, eius morientis etiam uulnerum atque necis consors efficiar; simulque ad
illas plantas
quid mirum, quod idem sol Creatoris sui
passionem senserit et quasi in luctu positus lucem retraxerit radiosque absconderit et
tenebris dederit locum, ut terram contegerent, sicut olim Aegyptum contexerant? Tenebrę illę
mentem pharaonis in obstinatione cęcam indicabant, hę Iudeorum cęcitatem testatę sunt,
ignorantium aduentum sui Saluatoris et ipsum, qui eos a peccatis soluere uenerat, ueluti
peccatorem condemnantium. De his tenebris prophetauit Esaias dicens: Ecce tenebrę
operient terram et caligo populos. Vsque adeo obtenebrati
cęcitatem testatę sunt,
ignorantium aduentum sui Saluatoris et ipsum, qui eos a peccatis soluere uenerat, ueluti
peccatorem condemnantium. De his tenebris prophetauit Esaias dicens: Ecce tenebrę
operient terram et caligo populos. Vsque adeo obtenebrati fuere Iudei, ut prophetarum
de Christo uaticinia noluerint admittere neque miraculis credere, dum terrenis honoribus
inhiant et tantum inani glorię student. Atque ideo illum tollere de medio uoluerunt, quem a
plebe in dies magis honorari cernebant, ut soli super omnes honorarentur. Sed
se hominem probet. Paradisum latroni pollicetur,
ut se Deum ostendat. Ideo quoque se derelictum clamat, ut consyderemus, quanto nos deuinxerit
beneficio, diuinitatem suam sibi subtrahendo, donec suę humanitatis passione pro nobis faciat
satis. Vel se derelictum clamat a Deo, dum Iudeorum deflet perfidiam, quia, pro quibus mori
uoluit, eos Dei prohibente iustitia saluare nequit. Illis etiam omnibus, qui Christi
diuinitatem negant et purum hominem fuisse asserunt, Christus a Deo derelictus est. Habent
itaque sibi hominem, qui mori possit, Deum non habent,
iustitia saluare nequit. Illis etiam omnibus, qui Christi
diuinitatem negant et purum hominem fuisse asserunt, Christus a Deo derelictus est. Habent
itaque sibi hominem, qui mori possit, Deum non habent, qui saluare uelit.
Cęterum Christus, dum »Heli, Heli« clamaret, Iudei non Deum ab eo inuocari dixerunt, sed
Heliam, ut imbecillitatis eum arguant, qui Helię indigeat auxilio. Quidam —
inquit — illic stantes et audientes dicebant: Heliam uocat iste; cum tamen
Heli Hebreum uocabulum sit et Deum
ardentius? Mortem sponte subiit Dominus, ut seruis
uitam daret, non hanc momentaneam et caducam, sed illam stabilem et ęternam. Quid dico: mortem
subiit, cum etiam ante mortem nullus corporis eius sensus a poena fuerit alienus? Visus
offendebatur actis gestibusque impiis Iudeorum, conuitiis auditus, odoratus loci, in quo d amnati morte mulctari solebant, sanguinolento foetore, gustus felis acetique
potatione, tactus, qui totius corporis est, flagellorum uerbere, spinarum punctione,
colaphorum percussu, sputorum foeditate, clauorum
habere ponendi animam suam et iterum
sumendi eam, re atque opere ostendat. Qui enim moriendo clamare potuit, poterat non mori, si
uellet. Clamor iste testatur non uiolentam esse mortem, sed uoluntariam. Volens ergo mortuus
est, uolens resurrexit. Non tamen ideo excusatur impietas Iudeorum, qui innocentem liuoris
uitio commoti perdendum curarunt. Patrem autem inuocando fatetur se Dei filium. Spiritum uero,
hoc est, animam in manus Patris commendando, se esse principium demonstrat animabus fidelium
ascendendi in paradisum, quę hactenus in infernum
Corpora mortuorum surrexerunt, et uos de morte peccati surgere negligitis. Et
quoniam in scelerum sepulchro iacere uos iuuat, in sanctam ciuitatem, cęlestem Hierusalem, non
intrabitis, sicut isti introierunt. De hoc satis. Nunc Ioannis narrationem subiungamus!
Iudei — inquit — quoniam Parasceue erat, ut non remanerent in cruce corpora
sabbato (erat enim magnus dies ille sabbati), rogauerunt Pilatum, ut frangerentur
(eorum)* crura et tollerentur. Parasceue pręparatio interpretatur, ut ante
diximus,
— inquit — quoniam Parasceue erat, ut non remanerent in cruce corpora
sabbato (erat enim magnus dies ille sabbati), rogauerunt Pilatum, ut frangerentur
(eorum)* crura et tollerentur. Parasceue pręparatio interpretatur, ut ante
diximus, quando Iudei feria sexta pręparabant cibos, quibus sabbato usuri erant. Erat autem
magnus dies ille sabbati propter festum Paschale, sanctius cęteris atque celebrius. Eos
igitur, qui adhuc in cruce spirare uidebantur, crucifragio necare uoluerunt et deponere, ne
pendentium, et nondum
in cęlo regnantem et post breuem laborem ęternę beatitudinis felici quiete perfrueris.
Et ecce uir (ut Lucas inquit) nomine Ioseph, qui erat decurio, uir bonus et
iustus; hic non consenserat consilio et actibus eorum, ab Arimathia, ciuitate Iudeę, qui
expectabat et ipse regnum Dei. Ioannes discipulum Iesu eum appellat, occultum
autem propter metum Iudeorum. Hic accessit ad Pilatum, et petiit corpus Iesu, et
depositum inuoluit syndone. Venit autem et Nicodemus (ut
(ut Lucas inquit) nomine Ioseph, qui erat decurio, uir bonus et
iustus; hic non consenserat consilio et actibus eorum, ab Arimathia, ciuitate Iudeę, qui
expectabat et ipse regnum Dei. Ioannes discipulum Iesu eum appellat, occultum
autem propter metum Iudeorum. Hic accessit ad Pilatum, et petiit corpus Iesu, et
depositum inuoluit syndone. Venit autem et Nicodemus (ut Ioannes
testatur) qui uenerat ad Iesum nocte primum, ferens mixturam myrrhę et aloes quasi
libras centum.
inuoluit syndone. Venit autem et Nicodemus (ut Ioannes
testatur) qui uenerat ad Iesum nocte primum, ferens mixturam myrrhę et aloes quasi
libras centum. Acceperunt ergo corpus Iesu et ligauerunt linteis cum aromatibus,
sicut mos est Iudeis sepelire. Et prosequitur Ioannes dicens: Erat autem in
loco, ubi crucifixus est, hortus et in horto monumentum nouum, in quo nondum quisquam positus
erat. Ibi ergo propter Parasceuen Iudeorum, quia iuxta erat monumentum, posuerunt
Iesum. His insuper
ergo corpus Iesu et ligauerunt linteis cum aromatibus,
sicut mos est Iudeis sepelire. Et prosequitur Ioannes dicens: Erat autem in
loco, ubi crucifixus est, hortus et in horto monumentum nouum, in quo nondum quisquam positus
erat. Ibi ergo propter Parasceuen Iudeorum, quia iuxta erat monumentum, posuerunt
Iesum. His insuper additum est in Mattheo: Altera autem die, quę est post
Parasceuen, conuenerunt principes sacerdotum et pharisei ad Pilatum dicentes: Domine,
recordati sumus, quia seductor ille dixit adhuc uiuens:
fuerant,
reuertentes parasse aromata et unguenta et sabbato quidem siluisse, hoc est, cessasse ab opere
secundum mandatum.
Quęri hoc potest, quomodo Ioseph, cum
Quęstio
esset occultus* discipulus Iesu propter metum Iudeorum, ausus sit petere corpus eius a
pręside *corr. ex ocultus
Pilato et palam de cruce deponere illud. Quam rem ne apostoli quidem ausi
fuerunt, qui tam aperte uiuum sequi non timuerant. Sed ex his, quę pręmissa sunt, potuit ei
quidem ausi
fuerunt, qui tam aperte uiuum sequi non timuerant. Sed ex his, quę pręmissa sunt, potuit ei
pristinus eleuari, immo etiam tolli metus. Nobilis erat, uir bonus et iustus erat, magnę
habebatur autoritatis. Timuit tamen uiuentem sequi, uidens tam immane in eum odium Iudeorum.
Peracta autem eiusdem nece consyderauit illos iam uoti sui compotes factos, et nemini ultra
graues fore putauit. Pręterea, cum etiam ipsi ideo latronum fregissent crura, ne suspensi
remanerent in sabbato, sed mortui deponerentur, potuit Ioseph, dum isto pietatis
perfectioris corroboret atque affirmet. Et quoniam ad fideles tantum spectat ista simplex
et nuda sacrę passionis rememoratio, proximo uolumine singula retexenda sunt et ostendendum
cuncta hęc multo ante et in Lege fuisse significata e t a prophetis prędicta*,
ut Iudeorum non solum prisca ista malicia, sed etiam pręsens** confundatur incredulitas, cum
iam manifesto intelligent ea omnia, quę in Scripturis de Messia uenturo figurata prędictaque
fuerant, euenisse in Christo, non tantum illa, quę passus est, uerum etiam, quę citra
proponimus, Christo ipso adiuuante indagare
incipiamus!
*corr. ex predicta
**corr. ex presens
LIBER SECVNDVS PROPHETICVS
Attendant animum Iudei, in errore supramodum pertinaces, et, si per Veteris Legis scripturas
illis ipsis diuinitus datas ab eisque receptas aperte monstrabimus Iesum, Dominum nostrum, qui
crucifixus est, uerum fuisse Messiam frustraque alium ab iisdem expectari, iam tandem uicti
manifestę
fulgentes habentur. Illi enim
matrimonio iuncti liberis operam impendunt et terrę opibus inhiant. Hi talibus contemptis soli
Deo seruiunt et castitatis paupertatisque suscepto uoto soli ei placere desyderant.
Vana esset profecto tam numerosę gentis pollicitatio, si de Iudeis tantum intelligeretur,
quando quidem eos non auctos numero, sed imminutos** cernimus et nihil omnino, quod sibi
proprium esset, terrę possidere, sed amisso etiam patrio solo incerta sede per aliena regna
dispersos uagari.
Rursum, cum ille Isaac filium immolare
in semine tuo omnes gentes terrę, quia obedisti uoci meę. Iureiurando
firmatur promissio, ut diuini consilii immobilitatem designet. Multiplicatum est autem semen
Abrahę, ut dicimus, in multiplicatione in Christo credentium, in quo benedici debuerant non
solum Iudei, sed etiam omnes gentes, quibus prędicatum est Christi Euangelium, ut omnes in
Christo, qui secundum carnem semen Abrahę* fuit, benedicantur atque saluentur. Pręterea si
nosse uis, quomodo isti possederunt portas inimicorum suorum, uideas oportet, quod principes
terrę,
quod uocabitur eum: Dominus iustus
noster. Non potest hoc referri ad Salomonem. Hieremias enim, ut Scriptura testatur,
prophetare coepit tertiodecimo anno Iosię, regis Iuda, qui a Salomone quintusdecimus fuit ex
iis, qui Hierosolymis regnarunt; non ad Zorobabel, quod Iudei conantur asserere Domini
Saluatoris glorię inuidentes. Nam licet Zorobabel de stirpe Dauid fuerit et dux populi de
Babylonica captiuitate reuertentis, non tamen potitus est regno. Hic autem dicitur: Et
regnabit rex. Pręter hęc, ubi nos habemus:
est Christus in Bethlem, terra
Iuda. Ideo sane de ipsa Bethlem a propheta est dictum: Et tu, Bethlem Effrata, paruulus
es in milibus Iuda. Ex te mihi egredietur, qui sit dominator in Israhel; et egressus eius ab
initio, a diebus ęternitatis. Hinc in Euangelio Iudei ab Herode interrogati, ubi
Christus nasci deberet, responderunt: In Bethlem Iudę. Cui dicto astipulari
uidetur oraculum illud Abacuch prophetę: Deus ab austro ueniet, et Sanctus de monte
Pharan. Montem enim Pharan et ipsam Bethlem iis, qui
Et tu, Bethlem Effrata, paruulus
es in milibus Iuda. Ex te mihi egredietur, qui sit dominator in Israhel; et egressus eius ab
initio, a diebus ęternitatis. Hinc in Euangelio Iudei ab Herode interrogati, ubi
Christus nasci deberet, responderunt: In Bethlem Iudę. Cui dicto astipulari
uidetur oraculum illud Abacuch prophetę: Deus ab austro ueniet, et Sanctus de monte
Pharan. Montem enim Pharan et ipsam Bethlem iis, qui Hierosolymis habitant, uergi ad
austrum aiunt*.
ait: Veniet Desyderatus cunctis
gentibus, et quod Zacharias: Ecce ego adducam seruum meum Orientem, et
quod Malachias: Orietur uobis timentibus nomen meum Sol iustitię. Vt ista,
inquam, prętermittam et alia huiusmodi multa, conueniamus Iudeos incredulos et dicamus eis: Si
genealogia, si tempus, si locus, si denique cuncta in Scripturis de Messię aduentu prędicta
cum aduentu Domini nostri Saluatoris conueniunt, quę stultitia est alium quęrere *corr.
ex ainnt
sapientia et ętate et gratia apud Deum et homines. Hęc
de infantia eius teneraque adhuc ętate Euangelistę nobis prodidere.
Quęramus nunc in Scripturis, an ista illis recte respondeant, quę de Messia, multo ante quam
Iesus nasceretur, sunt significata, ut Iudeorum confundatur incredulitas et hunc ipsum fuisse
uel inuiti agnoscant, quem hactenus uenturum stulte admodum contenderunt.
Iamprimum genealogiam a Mattheo contextam non negant Iudei, sed neque negare possunt,
attestante eam Veteris Instrumenti scriptura. Ioseph itaque,
recte respondeant, quę de Messia, multo ante quam
Iesus nasceretur, sunt significata, ut Iudeorum confundatur incredulitas et hunc ipsum fuisse
uel inuiti agnoscant, quem hactenus uenturum stulte admodum contenderunt.
Iamprimum genealogiam a Mattheo contextam non negant Iudei, sed neque negare possunt,
attestante eam Veteris Instrumenti scriptura. Ioseph itaque, uir Marię, de tribu et stirpe
Dauid fuit. Sed ingeritur
Quęstio
nobis quęstio: Si Iesus Marię tantum sit filius, quid ad eum spectet
uxores de tribu et cognatione sua, et cunctę foeminę de eadem tribu maritos
accipient, ut hereditas permaneat in familiis nec sibi misceantur tribus, sed ita maneant, ut
a Domino separatę sunt. Iesus ergo, Marię filius, de tribu et stirpe Dauid fuit.
Proinde iuxta Iudeorum consuetudinem a plurimis filius Dauid uocitatus est in Euangelio, cum
tamen ante tempora esset ex Deo Patre et in tempore ex Maria matre generatus, Deus ex Deo, ex
homine homo, unus tamen atque idem Iesus, omnium in se credentium redemptor omniumque
saluator.
quam dudum repudiare cogitabat, protinus
accipere non dubitauit atque eam reuelato sibi tanto mysterio non ut sponsam habuit, sed
coluit ut dominam. Genuit itaque filium, et Ioseph putabatur pater eius. Propterea quidem, cum
Iesus ipse se de cęlo descendisse diceret, musitarunt Iudei — ut Ioannes ait — dicentes:
Nonne hic est filius Ioseph, cuius nos nouimus patrem et matrem? Quomodo ergo dicit
hic: De cęlo descendi? Nouerant utique Ioseph maritum esse Marię, sed ignorabant, quod
Iesus non de Ioseph, sed de Spiritu Sancto natus esset
dicens: Ecce uirgo concipiet et pariet
filium, et uocabitur nomen eius Emanuel, quod interpretatur: Nobiscum
Deus. Quid est Nobiscum Deus, nisi quia Dei Filius nostra suscepit et Deus
esse non desiit?
Sed aduersantes nobis Iudei aiunt: In Esaia habetur: Ecce halma concipiet.
Halmam autem non uirginem dici, sed puellam siue iuuenculam, uirginem uero
betulam appellari. Quibus respondendum est betulam etiam anum nuncupari posse, si
modo uirgo sit. Halmam uero non solum
legimus — regnorum
terrę statuam conterens, qui factus mons magnus uniuersam terram impleuit. Christus enim
Dominus, absque uiri opera de uirgine genitus, idola ex multiplici metallorum genere conflata,
id est gentilium deos Euangelii prędicatione disiecit et, qui tantum in Iudea notus erat, in
omnem terram per apostolos exiuit sonus eius. Montis itaque instar dilatatus gentium quoque
corda occupauit. Et quid mirum, si pręter naturam Christus nascitur de uirgine, quando etiam
primi parentes nostri pręter morem nostrę generationis exorti sunt? Adam
angelis,
spes periclitantibus, solatium miseris, refugium cunctis. Hęc igitur fuit ueri Messię mater,
cuius purissimo salutiferoque partu, quicquid olim patribus diuinitus promissum fuerat,
plenissime est persolutum.
Quem alium ergo Messiam uenturam pręstolaris, o Iudee, si istum, qui ab ea ęditus est, habes
pręsentem? Aut falsum aut uerum locuti sunt prophetę. Si falsum, quare ipsis fidem pręstas? Si
uerum, quare, quod illi prędixerunt, iam euenisse non agnoscis? Ecce natus est Christus de
Virgine, de tribu Iuda, de semine Dauid, in
fulgoris indicat, magi cum muneribus salutant et, quem tam uili
loco, tam paupercula matre genitum conspiciunt, regem Israhel protestantur; non qualemcunque
regem (ad nullum enim alium sic uenisse referuntur), sed regem regum et dominum dominantium,
quem cęlo monstrante in terra Iudea natum esse didicerant. Audi, quid ipso nascente angeli
concinant: Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonę uoluntatis.
Bonę autem uoluntatis esse nequeunt, quicunque illum, qui summum bonum est, ignorant. Ipse
uero, qui pacem inter Deum et
testem pacis,
testem sempiternum. Qui hanc pacem tota animi intentione assequi cupit, ne iniuria
quidem lacessitus irascitur, sed offensas omneis ęquo animo ferens illum imitatur, qui in
psalmo ait: Cum his, qui oderunt pacem, eram pacificus. Tu igitur, o Iudee, si
aperte intelligis nihil prorsus prophetarum oracula cum Euangelio dissedere, nihil ab eo
discrepare, quare mauis* obstinatione mentis peruersę perire quam Christum, qui crucifixus
est, confitendo saluari?
*corr. ex maius
Hierusalem alloqueretur dicens: Nationes de longinquo ad te uenient, et munera
deferentes adorabunt in te Dominum. Tametsi magi in Bethlem adorarint, Hierosolymis
tamen prius quęsierunt eum et: Vbi est — inquiunt — qui natus est, rex
Iudeorum? Vidimus enim stellam (eius)* in oriente, et uenimus adorare
eum. Adoratus est autem posthęc et Hierosolymis ab iis, qui crediderunt in eum.
Percurramus reliqua! Pręsentatur in templo iuxta Legem primogenitorum, a Symeone sacerdote
suscipitur,
seruitute reparatum, nequaquam uerum dixisse propheta argueretur, nisi ipse Dominus, qui in
illo pręsentatus est, omnem mundi gloriam omnemque decorem superaret locumque ipsum sua
pręsentia longe magis quam Salomon suis opibus nobilitasset.
Interim Herodes, cum in Iudea regnaret scribasque conuocatos de Christo uenturo
interrogasset et illi in Bethlem nasciturum a prophetis edocti respondissent, turbatus est et
alienum metuens successorem, computato natiuitatis eius tempore, crudele secum iniit
consilium, omnes Bethlem pueros biennium et eo
crudele secum iniit
consilium, omnes Bethlem pueros biennium et eo minus natos interfici iubet et, ne quo errore
forte deceptus unum illum, quem timebat, pręteriret, in plurimos grassatur. Ioseph autem ab
angelo admonitus cum puero et matre eius fugit in Aegyptum. Nec ante in Iudeam sunt reuersi,
quam Herodes morte sublatus Archelao filio regnum reliquisset. Et hęc quidem in Christo
euentura Spiritu Sancto afflati prędixerant prophetę, nequis Iesum, Dominum nostrum, uerum
Messiam fuisse dubitet, uidens cuncta in eo impleri, quę tanto ante tempore
per occisionem Bethlem intelligimus multos etiam de Beniamin fuisse cęsos.
Vtcunque sit, pręuidit propheta et prędixit hanc in Christum puerum futuram Herodis
persecutionem, ut agnoscamus eum, in quem Herodes tanto exarsit furore, uerum esse Messiam,
uerum Christum, et Iudeos quidem intantum errare, ut nec suis prophetis satis credant. Quoniam
uero tam immane facinus futurum cognouit Hieremias, ideo puto eum Rachelem, quę iam sepulta
fuerat, nominasse, ut ostenderet non solum uiuis, sed etiam mortuis miserabile fore
spectaculum illud puerorum
nullum omnino humorem
sensit, qui grauaret uirginitatis eius integritatem. In figura autem fugę huius Rebecha filium
suum Iacob misit in Aram, ne ab Esau interficeretur. Et Dauid Saulis iram declinans transtulit
se in Palestinam ad Achim regem. Defuncto Saule reuersus est in Iudeam. Domino autem Aegyptum
ingresso corruerunt (sicut quidam tradunt) idola Aegypti, ut significarent gentibus ad
Christum conuersis colendorum deorum errorem in nihilum redigendum. Hoc figurauit arca a
Palestinis ablata; quam cum in templo Dagon posuissent, simulachrum
intonuit. Iam audierat igitur in
spiritu sanctus propheta uocem illam Dei Patris, quę postea nobis intonuit super Iesu
baptizato: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi complacui.
Tot ergo habes de baptismi nouitate Veteris Scripturę testimonia, o Iudee,* et adhuc
cunctaris, adhuc hęsitas ad Ecclesiam confugere et cum apostolis, qui et ipsi Iudei fuerunt,
credendo saluari? Vis istud, quod modo diximus, apertius expressiusque** prędictum agnoscere,
quod supra Christum baptizatum Spiritus Sanctus in columbę figura sederit,
postea nobis intonuit super Iesu
baptizato: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi complacui.
Tot ergo habes de baptismi nouitate Veteris Scripturę testimonia, o Iudee,* et adhuc
cunctaris, adhuc hęsitas ad Ecclesiam confugere et cum apostolis, qui et ipsi Iudei fuerunt,
credendo saluari? Vis istud, quod modo diximus, apertius expressiusque** prędictum agnoscere,
quod supra Christum baptizatum Spiritus Sanctus in columbę figura sederit, quod uox Patris
audita fuerit? Lege in Esaia pene iisdem scriptum uerbis Deo dicente:
iudicium gentibus proferet. Sed de hoc satis. Reliqua prosequamur!
Baptizatus Dominus Iesus, Deus noster, abiit in desertum. Per dies quadraginta nihil gustat,
ieiunus pugnat et cum eo, qui primos parentes nostros fraude subuerterat, *corr. ex
Iudeę
**corr. ex expresiusque
congressus uincit. Hęc si de Messia futuro prędicta non ignoras, quare in
Christo crucifixo impleta negare audes? An tantum, ut negando pereas, qui credendo et
confitendo posses
tuas propter me, hoc est, non tuis
meritis, sed mea miseratione, non tua iustitia, sed mea pietate. Non hoc dicimus, quod negemus
Patrem peccata delere, sed quod affirmemus cuncta Patrem agere per Filium, sine quo factum est
nihil.
Hoc loco interrogabimus Iudeos: Si Deus est, qui talia locutus sit, quomodo in Deo seruitus
et labor cadere potuit? Et, si — ut ipse ait — uere seruire illum et laborare fecerunt,
quomodo Deus est? Necesse est, ut fateantur hunc unum et Deum esse, ut peccata deleat, et
hominem, ut pati possit. Quod
Christus et peccata hominibus condonauit
et se passionibus subiecit, restat, ut idem et Deus et homo sit. Neque enim peccata hominum
delere aut ea delendi aliis potestatem tribuere ualuisset, si non esset Deus, neque supplicia
et mortem pati, si non esset homo. Falluntur itaque Iudei, qui Messiam sibi
promissum purum hominem fore putant, et non etiam Deum, quando quidem alii quoque prophetę
diuinitatem eius humanitatemque testantur.
Esaias ait: Paruulus natus est nobis, et filius datus est nobis. Hoc ad
humanitatem
hominis uero aspectus ostendit humanitatis
naturam. Quatuor animalia quatuor Euangeliste sunt, qui utrunque de Christo
senserunt, utrunque illi tribuerunt. Messias igitur, id est Christus, Deus et homo est, et non
homo tantum. Hinc est, quod, cum Iesus ipse Iudeos incredulos interrogasset, cuius filius
esset Christus, responderunt: Dauid, nihil diuinum de illo sentientes. At ipse eorum arguens
errorem continuo intulit et ait: Quomodo ergo illum Dauid in spiritu Dominum uocat
dicens: Dixit Dominus Domino meo: Sede a dextris
historiam.
Moralem uero sensum utrobique de conuersione eorum, qui talibus animi morbis laborabant,
esse ostenderemus, si mihi non foret propositum nihil aliud hoc uolumine demonstrare, nisi
quęcunque ueterum Scripturę de Messia uenturo prędixerant, in Christo, quem Iudei
crucifixerunt, fuisse impleta.
Quod autem gentes ad ueri cognitionem per Christum inducendę fuerint, per easdem pene
similitudines in eodem propheta Deum Patrem Filio loquentem audimus: Dedi te —
inquit — in foedus
propheta Deum Patrem Filio loquentem audimus: Dedi te —
inquit — in foedus populi, in lucem gentium, ut aperires oculos cęcorum et educeres de
conclusione uinctos, de domo carceris sedentes in tenebris et umbra mortis. Datus enim
fuit in foedus Iudeorum Patris promissionem exoluens, in lucem gentium ueritatem docens,
oculos mentis eisdem aperiens, ut fide Deum uideant et a demonum eis illudentium captiuitate
erruantur et sublatis errorum tenebris de morte reuocentur ad uitam, id est ad ipsum, qui ait:
Ego sum
mentis eisdem aperiens, ut fide Deum uideant et a demonum eis illudentium captiuitate
erruantur et sublatis errorum tenebris de morte reuocentur ad uitam, id est ad ipsum, qui ait:
Ego sum uia, et* ueritas, et uita. Cui tamen
inuidentes Iudei iniquo animo ferebant, quod sabbatis curaret quodque patrem suum diceret
Deum, se Deo faciens ęqualem. Hoc relatum in Euangelio legitur Ioannis, et impletur illud in
psalmis: Quare fremuerunt gentes, et populi meditati sunt inania? Discunt tamen
ab ipso, quem
promittitur sabbatum, ita ut diximus, obseruanti. Et licet quotidie ista, quę dicta sunt,
obseruare debeamus, pręcipue tamen in diebus diuino cultui dedicatis. Tunc enim ab operibus
manuum ideo cessatur, ut operibus mentis Deum orando diuinaque contemplando magis uacemus.
Iudei uero, litterę, non spiritus obseruatores, Christo imputabant, quod sabbatis beneficia
sanitatum ęgrotantibus conferret, et pietatis opus peruersa opinione impietati ascribebant,*
quod magis laudi dare debuerunt. Ille enim uere sabatum Domini sanctificat, qui a uitiis
In Hieremia Pater Filium
affatur et ait: Ecce ego constitui te hodie super gentes et super regna, ut euellas et
destruas, et disperdas, et dissipes, et ędifices, et plantes; hoc est docendo euellas
uitia, destruas errores, disperdas diaboli potestatem, dissipes Iudeos incredulos, ędifices
autem Ecclesiam fidelem et plantes in ea arbores rationales, quę in tempore suo *corr.
ex. cum
** corr. ex sancte
dabunt fructum suum. In eodem propheta huic simile est illud:
animo gentibus Euangelium prędicarent et
errantibus uiam ostenderent salutis. Vnde dicitur: Exultationes Dei in gutture eorum, et
gladii ancipites in manibus eorum, ad faciendam uindictam in nationibus (idola eorum
damnando), increpationes in populis (Iudeorum arguendo incredulitatem
obstinationemque reprehendendo). Vindictam istam in nationibus illa etiam psalmistę uerba
sonant: Intonuit de cęlo Dominus, et Altissimus dedit uocem suam... misit sagittas suas,
et dissipauit eos. Intonuit enim et dedit uocem per
non in
terra, sed in cęlo quęrunt. Sed uideamus, si in his quoque, quę de Christi discipulorumque
eius paupertate retulimus, in prophetarum reperire possimus uaticiniis, ut, cum cuncta, quę
prędicta sunt, impleri in Euangelio monstrabimus, magis patescat, quam stulta sit Iudeorum
credere Christo nolentium obstinatio.
In persona Christi uenturi dici illa in psalmis nemo negat: Ego autem mendicus sum et
pauper; Dominus solicitus est mei. Et iterum: Libera me — inquit —
quia egenus et pauper ego sum,
egenus et pauper ego sum, et cor meum conturbatum est intra me. Pauper enim
factus est, ut nos in cęlesti regno diuites faceret, dicente Iacobo apostolo: Pauper,
diues in fide, hęres erit regni. Pręter hęc Esaias de excidio Hierusalem futuro
prophetans ob Iudeorum perfidiam et Christo illatas iniurias ait: Ciuitatem sublimem
humiliabit, humiliabit eam usque ad terram, detrahet eam usque ad puluerem. Et ne
forte dubium relinquat, per quos Deus humiliabit eam, subiungit: Conculcabit eam pes,
pes pauperis, gressus
elegit, fuerint, operęprecium est audire.
Non solum in terra potestas data est eis signa et prodigia faciendi, sed etiam in die
nouissimo cum Christo simul iudicandi. Iudices eorum erunt, a quibus persecutiones passi
fuere: Cęsarum, regum, principum terrę. Iudices erunt Iudeorum Christo non credentium et
gentilium deos deasque colentium et hereticorum uanis sophismatum argutiis ueritatem deprauare
nitentium. In Mattheo Saluator noster ad phariseos, qui eum in Belzebub eiicere demonia
dicebant, respondit: Si ego in Belzebub eiicio demonia,
Et paulopost: Nescitis — inquit —
quoniam angelos iudicabimus? Quanto magis secularia?
In istis ergo impleta fuisse constat, quę ante prędicta legimus in prophetis. In spalmis
dicitur: Illuc enim ascenderunt tribus. Ac ne Iudeorum tribus, qui on
credunt, ascendere putares, additur: tribus Domini, testimonium Ishrahel,
ad confitendum nomini Domini. Tribus autem Domini in Christo credentium est multitudo.
Sequitur de apostolis: Quia illic sederunt sedes in iudicio,
patribus tuis nati sunt tibi filii; constitues eos principes super omnem terram.
Hi sunt etiam nubes illę, de quibus in Esaia loquitur Dominus: Nubibus mandabo,
ne pluant super Israhel imbrem. Et hoc quidem tunc est impletum, cum discipuli Domini
a Iudeis repulsi recesserunt ad gentes. Quid adhuc dicam? Hi fuerunt fulgura dicente Propheta:
Alluxerunt fulgura eius orbi terrę. Et iterum: Fulgura — inquit —
in pluuiam fecit. Parum est fuisse fulgura, etiam cęli fuere. Cęli
rapax, mane comedet predam, et
uespere diuidet spolia. Lupus utique rapax, quando laniatum perrexit oues Christi.
Mane, id est in principio, fidelium hostis comedit predam, sed uespere, id est in fine
conuersus diuidere coepit spolia Euangelium prędicando et conuincendo Iudeos, quia hic, quem
ipse persequebatur, uere esset Christus. De eius etiam consternatione in uia, quando auditam
Domini uocem expauit, in psalmo dicitur: Ibi Beniamin in mentis excessu. Quod
dictum ad illud quoque referri potest, quando raptus est usque ad tertium
uos,
*add.
et ad pręsides et reges ducemini propter me. Et ut per futurorum notitiam Deum
esse agnoscas, quęcunque prędixerat, illa euenerunt. In synagoga enim dum Christum prędicant,
a Iudeis flagellantur. Gaudent tamen — ut Lucas in Actibus ait — quoniam
digni habiti sint pro nomine Iesu contumeliam pati. Postmodum ad reges et pręsides
tracti supplicio afficiuntur, pro illo morientes, qui pro omnibus motri
Mattheum
in Perside Hirtacus* rex orantem post tergum ferro transfixit: Iudas Thaddeus et Symon
Cananeus siue Zelotes in urbe Caldeorum Senair, cum eorum pręsentiam simulachra lapidea ferre
nequissent atque corruissent, ab idolorum sacerdotibus laniati sunt; Matthias in Iudea Romano
ritu securi percussus martyrium peregit; Barnabam, Pauli socium, Salaminę Iudei rogo iniectum
concremarunt.
Hos postea multa quidem martyrum milia secuta sunt, quos neque supplicia terrere potuerunt
nec mors a Christo separare. Iam enim audierant a
et Symon
Cananeus siue Zelotes in urbe Caldeorum Senair, cum eorum pręsentiam simulachra lapidea ferre
nequissent atque corruissent, ab idolorum sacerdotibus laniati sunt; Matthias in Iudea Romano
ritu securi percussus martyrium peregit; Barnabam, Pauli socium, Salaminę Iudei rogo iniectum
concremarunt.
Hos postea multa quidem martyrum milia secuta sunt, quos neque supplicia terrere potuerunt
nec mors a Christo separare. Iam enim audierant a Domino: Nolite timere eos, qui
occidunt corpus, animam autem non possunt occidere, sed
uicinis nostris, et inimici nostri subsannauerunt nos. Et
iterum in alio psalmo: Posuisti nos — inquiunt — opprobrium uicinis
nostris, subsannationem et derisum his, qui sunt in circuitu nostro. Vicinis et qui in
circuitu sunt, hoc est Iudeis et gentibus; ab utrisque enim passi sunt persecutiones.
Et quoniam eiuscemodi labores ęterna sequitur remuneratio, in alio psalmo dicitur:
Euntes ibant et flebant, mittentes semina sua. Venientes autem uenient cum exultatione,
portantes manipulos suos.
res peruenit, ut etiam
ipsi Cęsares, quibus propositum fuit persequi Christianos usque ad internitionem, mutatis
mentibus susceperint Christianitatem. Quorum primus Constantinus apostolis ecclesias errexit,
Christum omnibus colendum proposuit, aduersus idolatras bella gessit, Iudeos quoque incredulos
oppressit seruitute, ut impleretur, quod per Zachariam prędictum fuerat: Et erunt in
omni terra, dicit Dominus, partes duę in ea
dispergentur et deficient, et tertia pars relinquetur in ea. Et ducam tertiam partem
duę in ea
dispergentur et deficient, et tertia pars relinquetur in ea. Et ducam tertiam partem per
ignem, et uram eos sicut uritur argentum, et probabo eos, sicut probatur aurum. Duę
partes istę pereuntes idolatrę gentiles fuerunt et Iudei Christum negantes. Tertia uero pars,
quę relicta est, quę aduersitatibus et pressuris probata purior argento atque auro inuenta
est, Christiani fuerunt persecutiones hominum passi, sed a Deo electi, ut, pro cuius nomine
mortem contempserant, cum illo uiuerent in
et cum impiis non sedebo.
*corr. ex. matri
De iis sunt illi uineę pessimi cultores, qui seruos domini ad fructum colligendum missos
alium ceciderunt,* alium occiderunt, alium uero lapidauerunt. Miserat enim Deus Iudeis
prophetas, qui eos monendo a uitiis coercerent et ad uirtutem hortarentur. Sed tantum abfuit,
ut sese corrigerent, ut etiam peiores euaserint. Micheam prophetam in maxillam** percusserunt
miseruntque in carcerem, Vriam interfecerunt, Hieremiam lapidibus obruerunt, Esaiam
in Ecclesia, quę est domus Dei, parere coepit
liberos ueluti mater foecunda.
Ad quam Esaias ait: Lauda sterilis, quę non paris; decanta laudem, et hinni, quę non
pariebas, quoniam plures filii desertę, magis quam eius, quę habet uirum. Siquidem in
Iudeis coepta est Christi Ecclesia, sed in gentibus multiplicata et dilatata. Futurum hoc
Spiritus Sanctus reuelauerat per prophetas. Hieremias: In tempore illo — inquit —
uocabunt Hierusalem solium Domini; et congregabuntur ad eam omnes gentes in nomine
Statuisti in loco spacioso pedes meos. Pedes Domini, qui perambulasse terram
dicuntur, apostoli fuere per omnes orbis partes diffusi, ut prędicent Euangelium. His conuenit
illud: Annunciaui iustitiam tuam in ecclesia magna. Quę enim parua erat in Iudea,
per omnes distenta est terrę tractus orbisque fines.
Hęc est igitur coenaculum illud de Euangelio grande stratum, in quo non typicum ut olim, sed
uerum Christi Pascha celebratur. Hęc est sagena, quam cuiuscunque generis pisces ingressi non
pereunt, sed
turris ipse Christus est, cui dicimus:
Esto nobis, Domine, turris fortitudinis a facie inimici.
De amplitudine pręterea et dilatatione huius uineę in psalmis canitur: Vineam de
Aegypto transtulisti, id est de tenebris Christum negantium Iudeorum, Aegyptus enim
interpretatur tenebrę; eiecisti gentes incredulas, et plantasti eam, in iis, qui
deposito gentilitatis errore Euangelio crediderunt; dux itineris fuisti, uiam
docendo salutis; plantasti radices eius, ut firma
Auferam, inquit, ab ea munimen protectionis meę, et tunc urbe ab
inimicis euersa ciuibusque seruitute oppressis eradicabitur atque disperibit. Ait enim:
Vinea Domini exercituum domus Israhel est. Nubes uero desierunt eam imbribus
irrigare, quando apostoli Iudeis incredulis dixerunt: Vobis primum oportuit prędicari
uerbum Dei, sed quia repellitis illud, ecce conuertimur ad gentes. Quibus credentibus
corda, quę terra arida erant, suscepta apostolicę disciplinę pluuia exhuberarunt fructibus
uirtutum.
De
fructibus
uirtutum.
De synagogę autem uinea in Hieremia quoque lamentantem Dominum audimus: Ego plantaui
te — inquit — uineam fructiferam, totam ueram. Quomodo conuersa es in amaritudinem uitis
alienę? Crebro enim ad gentilium ritus declinabant Iudei, nec tamen ita pertinaciter,
quin tandem aliquando ad Deum suum redirent, cum pro peccato ab inimicis opprimerentur. Porro
nihil illis immobilius fuit, nihil durius in repellendo perdendoque Christo Saluatore, cum
neque prophetiarum indicio, ut susciperent, inclinarentur nec
magnificentia referri meminerim. De illa in psalmis canitur: Magnus Dominus et
laudabilis nimis, in ciuitate Dei nostri, in monte sancto eius. Fundatur
exultatione uniuersę terrę mons Syon;
latera aquilonis, ciuitas regis magni. Mons Syon Iudei credentes sunt, latera
aquilonis gentiles. Vtrunque parietem iunxit Dominus, ut construeretur ciuitas ista regis
magni. De qua et in alio psalmo dicitur: Speciosa dicta sunt de te, ciuitas Dei.
Deinde: Homo — inquit — natus est in ea, et
ex complacuit
Post hęc in Euangelio dicitur: Venit Filius hominis saluare, quod perierat. Ob
hoc enim Iesus appellatus est, quod Saluatorem sonat, si ex Hebreo uerteris in Latinum. Hic
est ergo, qui promissus est, quem Iudei Messiam uocant, Gręci Christum, Latini Vnctum. Cui in
psalmis dicitur: Propterea unxit te Deus, Deus tuus, oleo lętitię, prę consortibus
tuis. Occurrit hoc loco uidendum, si alię causę, ob quas in Euangelio uenisse refertur,
ad hanc, quam modo memorauimus,
maneat. Ad
hęc singula respondendum puto, quod Christus Legem Veterem adimpleuit eo tempore, cum accepit
circumcisionem, Nouam autem inchoauit, cum baptizatus est. Prophetas adimpleuit, quando
cuncta, quę de illo prędicta fuerant, perfecit. Omnes tamen ad salutem tam Iudeorum quam
gentilium uenturum prędicarunt. Vbi autem dicitur: Non ueni pacem mittere, sed
gladium, uenit quippe pacem malam gentilium in colendis diis disturbare gladio
salutiferę separationis, ut, qui credere uellent, ab incredulis dissiderent et saluarentur.
uiris, qui — ut ait
Scriptura — proceres synagogę erant. Volebant enim et *corr. ex re
i psi uti sacerdotio. Sed Domino ulciscente alii terrę hiatu absorpti, alii
incendio inde effuso absumpti sunt, ut noscamus nec Iudeis impune fuisse, qui Christum
presequebantur, nec illis, qui postea ipsum esse Messiam negare ausi sunt. Dum enim eos, qui
tam impie egerunt, defendunt, participes commissi in Christum sceleris fiunt.
Multa pręterea in parabolis ad populum loquente Domino accedunt
integrumque
esset illis credere et saluari per eum, quem ignorando crucifixerant. Ad communem igitur
utilitatem spectat, quod ignorarint, sed ad ipsorum perniciem, qui obdurati ne resurgentis
quidem miraculis credere uoluerunt.
Hęc de impia aduersus Iesum Iudeorum consultatione ac de cęcitate eorum dixisse pro loco et
tempore satis sit. Ad illa, quę sequuntur explicanda descendamus.
Dum Iesus Bethanię in domo Symonis leprosi recumberet, accessit mulier, quam Ioannes Mariam
nominat, ferens in alabastro unguentum nardi
tradendi.
*corr. ex conuertatur
**corr. ex sanetur
Vbi hęc significata siue prędicta inueniemus? Quantum ad unctionem spectat mulieris, reor
equidem figuratum fuisse in Dauid rege, quem in Iudea regnaturum unxit Samuel propheta in
Bethlem, iterum tribus Iuda in Hebron, tertio cunctę tribus simul, cum ad illum ibidem
conuenissent. Ita Dominus noster Iesus ter unctus in Euangeliis apparet: primo, quod Lucas
refert, a muliere peccatrice in domo pharisei, quę pedes
suscitauerat Dominus; tertio
quidem Matheus et Marcus testantur, in domo Symonis leprosi, quando mulier, ut supra diximus,
non pedes unxisse, sed super caput recumbentis Domini unguentum effudisse uisa fuit.
Iudas
Iudę autem Scariothis nefandum sacrilegium atque perfidiam Dominum suum prodentis
Zipheos portendisse non inepte sentient, qui legerint *corr. ex
legerit Dauidis latebras ab iis proditas Sauli regi ipsum persequenti.
Dauidem autem regem sępe diximus
atque perfidiam Dominum suum prodentis
Zipheos portendisse non inepte sentient, qui legerint *corr. ex
legerit Dauidis latebras ab iis proditas Sauli regi ipsum persequenti.
Dauidem autem regem sępe diximus typum gessisse Christi. Prophetasse autem de Iudę perfidia
Amos propheta arbitror. Crimen enim eius cum** Iudeis Iesum persequentibus communicans ait:
Hęc dicit Dominus: Super tribus sceleribus Israhel, et super quatuor non conuertam eum,
pro eo, quod uendiderit pro argento iustum, et pauperem pro calciamentis;
non inepte sentient, qui legerint *corr. ex
legerit Dauidis latebras ab iis proditas Sauli regi ipsum persequenti.
Dauidem autem regem sępe diximus typum gessisse Christi. Prophetasse autem de Iudę perfidia
Amos propheta arbitror. Crimen enim eius cum** Iudeis Iesum persequentibus communicans ait:
Hęc dicit Dominus: Super tribus sceleribus Israhel, et super quatuor non conuertam eum,
pro eo, quod uendiderit pro argento iustum, et pauperem pro calciamentis; hoc est uili
triginta argenteorum precio. Aeque autem
non conuertam eum,
pro eo, quod uendiderit pro argento iustum, et pauperem pro calciamentis; hoc est uili
triginta argenteorum precio. Aeque autem paruo, uel etiam minori, fratres Iosephum uendiderunt
Ismahelitis, cum ipse se ab illis adorandum prędixisset. De eadem Iudę proditione, multo
antequam facta sit, in psalmis conquestus est Dominus dicens: Etenim homo pacis meę, in
quo speraui, qui edebat panes meos, magnificauit super me supplantationem. Idem dixit
in Euangelio: Cui ego panem intinctum dedero, ipse est.
et pullum filium
subiugalis. Hoc in Zacharia est scriptum. Huic tamen simile in Genesi legimus. Nam
Iacob patriarcha, cum de Christo nobis mittendo prophetaret, subiunxit dicens: Ligans ad
uineam pullum suum, et ad uitem asinam suam. Per pullum gentiles, Iudei per asinam
significati sunt. Super utrosque sedit Dominus, cum etiam ex Iudeis non pauci credidissent,
sed ex gentibus longe plures. Ob hoc puto tres alii Euangelistę pulli tantum fecerunt
mentionem, de asina uero tacuerunt. Subsequenter in Euangelio dicitur: Euntes
simile in Genesi legimus. Nam
Iacob patriarcha, cum de Christo nobis mittendo prophetaret, subiunxit dicens: Ligans ad
uineam pullum suum, et ad uitem asinam suam. Per pullum gentiles, Iudei per asinam
significati sunt. Super utrosque sedit Dominus, cum etiam ex Iudeis non pauci credidissent,
sed ex gentibus longe plures. Ob hoc puto tres alii Euangelistę pulli tantum fecerunt
mentionem, de asina uero tacuerunt. Subsequenter in Euangelio dicitur: Euntes autem
discipuli fecerunt, sicut pręcepit illis Iesus. Et adduxerunt asinam et
de asina uero tacuerunt. Subsequenter in Euangelio dicitur: Euntes autem
discipuli fecerunt, sicut pręcepit illis Iesus. Et adduxerunt asinam et pullum. Et posuerunt
super eos uestimenta sua, et eum desuper sedere fecerunt. Dicat nunc fatuitas
infidelium Iudeorum, quis unquam regum sic urbem eorum introierit, sicut pręuidit propheta?
*corr. ex prędicata
**corr. ex quedam
***corr. ex manifestus
Et, si nullum ante aut postea
Quasi regi honorem deferebant, quasi Deum, ut ipsos
Osanna*
saluaret, obsecrabantur. Osanna enim Hebraicum est. Latine dici potest: Salua
obsecro. Nam osi »salua« dicitur, anna autem apud Iudeos
interiectio obsecrantis est. Rursum hi dicunt: Osanna, quia repetitum uerbum
magis mouet. Quo autem locorum saluari cupiant, ostendunt addendo: in excelsis,
hoc est in cęlestibus, ubi uera salus credentium est et perennis gloria, non in terra, in
a corpore separatus descendit ad inferos patresque
deleto maledictionis chirographo ad benedictionis transtulit lucem. Hunc de diabolo superato
triumphum in tertio uolumine suo loco, qualiter a prophetis prędictus fuerit, exponemus. Nunc,
quę sequuntur, indagabimus.
Iudeis negantibus ipsum esse Christum et insultantibus ille — ut Ioannes refert —
abiit et abscondit se ab eis. Hac de causa hoc factum esse reor, ut discamus
furente aduersario recedere potius quam manere, ut, quem pręsentia nostra ad iracundiam
inflammat,
argentum. Et erunt Domino offerentes sacrificia in
iustitia. Qua in re instruimur, quam puros ac mundos esse oporteat Dei sacerdotes,
quando ne pedes quidem, id est nec ipsos humanę imbecillitatis motus, in discipulis inquinatos
relinqui passus est Dominus. Deinde de Iudę proditione prędicit, ut nihil sibi occultum, nihil
ignotum ostendat. Amen dico uobis — inquit — unus uestrum me traditurus
est. Et: Qui intingit mecum manum in paropside, hic me tradet. Pręterea
iuxta Ioannis Euangelium propter
nunciet, subdit: Veniat mors super illos, et
descendant in infernum uiuentes. Quod cum illo in Euangelio dicto conuenit: Vę
homini illi, per quem Filius hominis tradetur.
Timeant igitur pii et sancti homines humanę fragilitatis exitum, si Iudę initia sic
laudantur: unanimis, dux, notus Dominoque consentiens et in fine mutatus ad tam execrandum
deuolutus sit flagitium, ut Dominum suum uenderet et se perderet, in illum impius, in se
crudelis. Hunc figurabat Achan, qui auaritię stimulis concitatus de anathemate
in cęlum angelis hominibusque
imperaturus ascendendo.
Interim tamen, antequam Iudas perisset, commendat discipulorum constantiam Dominus et, quia
secum in tentationibus permanserint, pollicetur eos regnaturos secum et secum super thronos
sedendo iudicaturos infidas Iudeorum tribus. Hoc in psalmis erat prophetatum Spiritu Sancto
dicente: Illic sederunt sedes in iudicio, sedes super domum** Dauid, hoc est
super Ecclesiam Christi, ut eos *add.
**corr. ex donum
iudicent et
dirigetur. Quos dixit patres, eos nunc appellat seruos.
Filii autem et semen sunt illi, ad quos etiam Apostolus dicebat: Filioli mei, quos
iterum parturio, donec formetur in uobis Christus.
Post multa, quę in Ioannis Euangelio habentur, de persecutione Iudeorum et impietate
conqueritur dicens: Qui me odit, et Patrem meum odit. Inseparabilis enim
substantia Pater et Filius est. Quicquid igitur Filio fit, simul et Patri fit secundum
substantię unitatem. Si opera — inquit — non fecissem, quę
Opera quippe ipsa diuinę uirtutis erant, illi in Belzebub facta
dixerunt. Quę — inquit — nemo alius fecit. Nam alii talia se facere
non per se, sed per eum fatebantur, non ab ipsis, sed per ipsos ab eo facta. Quę quidem si non
uidissent Iudei, peccatum non haberent; non, quod omnis peccati expertes essent — nemo enim
sine peccato — sed *corr. ex progenię
h oc peccatum non haberent, cuius nunc arguuntur. Etenim ignorantia excusasset
errorem, cum se hominem odisse dicere
quia futurum erat, non
autem ideo factum, quia prędictum erat. Alioquin etiam pręsentia, quę esse nouimus, a nostra
notione, ut essent, compelli dicerentur, quod nemo quidem, quam dictu quoque absurdum sit,
ignorat.
Videamus igitur liberum et non necessarium Iudeorum peccatum in eum, quem diligere ac
reuereri debuerunt, quibus in locis Veteris Scripturę, antequam perpetratum foret, fuerit
ostensum. Ipse Dominus, multo antequam in carne apparuisset, per os Esaię conquestus est
dicens: Filios enutriui et exaltaui, ipsi autem
fontem aquę uiuę, et foderunt sibi
cisternas dissipatas, quę continere non ualent aquas. Dissipari enim et perfluere et
euanescere necesse est, quicquid a lege diuina diuersum excogitatur. Propterea plurimę quidem
hereses, quę Euangelio aduersabantur, iam desierunt. Iudeos ergo a se alienatos et in Osee
propheta pręuidens ait: Quia uos non populus meus, et ego non ero uester Deus. A
Domino itaque derelicti, stulti, fatui, absque intelligentię sensu facti sunt, et post tergum
conuersi cum uxore Loth in statuam salis mutati sunt,
cordis eorum, et in cornibus ararum eorum. Nam quemadmodum cor
*corr. ex obdurate
**corr. ex latitudine
p haraonis intantum induratum fuit, ut ne Dei quidem flagellis mollescere posset
ad dimittendos Iudeos, ita nunc ipsi Iudei ferro et lapide duriores modis omnibus Christo
repugnant et peruersa interpretatione* Scripturas deprauare conantur, ob hoc solum, ne earum
autoritate superati nostrę adherere compellantur religioni. De quibus psalmista ait:
Alienati sunt
et in cornibus ararum eorum. Nam quemadmodum cor
*corr. ex obdurate
**corr. ex latitudine
p haraonis intantum induratum fuit, ut ne Dei quidem flagellis mollescere posset
ad dimittendos Iudeos, ita nunc ipsi Iudei ferro et lapide duriores modis omnibus Christo
repugnant et peruersa interpretatione* Scripturas deprauare conantur, ob hoc solum, ne earum
autoritate superati nostrę adherere compellantur religioni. De quibus psalmista ait:
Alienati sunt peccatores a uulua,
a uulua, errauerunt ab utero, locuti sunt falsa.
Alienati sunt a Scripturarum uulua, quę sub uelamento uerborum spiritalis intelligentię
cęlabat mysterium. Vterus autem dicitur sermo, qui sensum generat apertiorem, id est
litteralem siue historicum. In utroque errant Iudei, quia neque, quod intelligunt, faciunt,
neque, quod non intelligunt, a nostris recte interpretatum accipere uolunt. Et quoniam
synagoga eorum pro tritico metere coepit zizania, merito in Esaia exprobrans eis Dominus sub
uineę suę metaphora dixit: Expectaui, ut
oratio.
Libet tamen parumper alloqui eos, qui offenderunt in lapidem electum, angularem, probatum,
ut esset illis lapis offensionis et petra scandali, ne putent deesse sibi locum poenitentię et
ex desperatione uenię magis indurentur. Ad Hierusalem, id est ad uos, o Iudei, uestri misertus
Dominus loquitur in Hieremia propheta dicens:
Fornicata es cum ęmatoribus multis; Iudei uocantur ad
poenitentiam tamen reuertere ad me, dicit Dominus, et ego suscipiam te. Denique
post multas
et petra scandali, ne putent deesse sibi locum poenitentię et
ex desperatione uenię magis indurentur. Ad Hierusalem, id est ad uos, o Iudei, uestri misertus
Dominus loquitur in Hieremia propheta dicens:
Fornicata es cum ęmatoribus multis; Iudei uocantur ad
poenitentiam tamen reuertere ad me, dicit Dominus, et ego suscipiam te. Denique
post multas pręuaricationum uestrarum obiectiones prophetę pręcipit dicens: Vade et
clama sermones istos contra aquilonem, et dices; Reuertere, auersatrix
Illuc uenit Iudas cum cohorte, osculo Dominum prodit, Dominus
comprehenditur,*** Petrus ferit Malchum seruum, apostoli relicto Domino in fugam conuertuntur.
Quidam relicta syndone nudus profugit. Hęc quoque ante significata monstrabimus, ut
confundatur et erubescat incredulitas Iudeorum, cum Scripturę, cui se credere aiunt,
autoritate senserint se superati.
Coepit — inquit — Iesus contristari et moestus esse. Tunc ait illis:
Tristis est anima mea usque ad mortem. Hoc ante in psalmis dixerat pronosticans in
dixerat pronosticans in
futurum: Tribulationes cordis mei multiplicatę sunt. Et in alio psalmo:
Quasi lugens et contristatus sic humiliabar. Et quoniam non de sua passione mox
futura contristatus est — ad hoc enim uenerat, ut pateretur — sed de Iudę proditione*
Iudeorumque perfidia, ideo alibi dicit: Contristatus sum in exercitatione mea.
Conturbatus sum a uoce inimici et a tribulatione peccatoris. Quoniam declinauerunt in me
iniquitates et in ira molesti erant mihi. Conturbatus est ergo Iesus non a
in
futurum: Tribulationes cordis mei multiplicatę sunt. Et in alio psalmo:
Quasi lugens et contristatus sic humiliabar. Et quoniam non de sua passione mox
futura contristatus est — ad hoc enim uenerat, ut pateretur — sed de Iudę proditione*
Iudeorumque perfidia, ideo alibi dicit: Contristatus sum in exercitatione mea.
Conturbatus sum a uoce inimici et a tribulatione peccatoris. Quoniam declinauerunt in me
iniquitates et in ira molesti erant mihi. Conturbatus est ergo Iesus non a
*corr. ex
ex recęperunt
**corr. ex resurgunt
***corr. ex compręhenditur
****corr. ex perditione
s ua passione, per quam mundo salus parabatur, sed a uoce inimici Iudę ipsum
prodentis, ob quam ille peribat. Contristatus quoque est a tribulatione peccatoris populi, qui
et in uita poenas daturus erat per patrię desolationem et in morte per iusti iudicii
damnationem. Hoc pium Dominum angebat, hoc molestiam ei ingerebat. Pro hac
dormiunt homines et in oratione
pernoctare negligunt, inimicus diabolus, ubi satum est triticum, superseminat zizania et uitii
suggestione propositum perimit sanctitatis.
Intrauit autem in hortum Dominus, ut primorum parentum peccatum in horto perpetratum, in
horto a Iudeis *corr. ex depręcationis
**corr. ex depręcatus
***corr. ex compelebatur
c omprehensus* diluere inciperet. Quod quidem futurum Salomon in Canticis
testatus est, ubi sponsam
Ioanne scriptum est — processit obuiam, interrogat, quem quęrerent. Respondent: Iesum
Nazarenum. Vbi autem audierunt dicentem: Ego sum, ueluti turbine repulsi
retrocedentes*** ceciderunt in terram. Quid hoc est nisi illud, quod olim contigit
Iudeis ad montem Synai? Loquente enim ad eos Domino et monte ex fulgure et tonitru fumante
atque coruscante ipsi territi stetere procul et sublata in altum uoce ad Moysen clamauerunt:
Loquere nobis tu, non loquatur Dominus, ne forte moriamur. Hanc igitur in
Christo
fuerat. Propiusque accedens Dominum amplectitur, osculatur, uultu amorem pręferens, in corde
autem meditans carnificinam. Significauit enim hoc indicio, quem illi comprehendere deberent.
Qua de re dixerat Propheta: Nox nocti indicat scientiam. Nox nocti — Iudas
Iudeis. Quemcunque osculatus fuero — inquit — ipse est, tenete eum.
Vnde alibi dicitur ei: Os tuum abundauit malicia, et lingua tua cincinnabat
dolos. Et iterum alibi: Molliti sunt sermones eius super oleum, et ipsi sunt
Quęstio
Sed si amici et proximi erant, quomodo in alio psalmo ait: Alieni insurrexerunt*
aduersum me et fortes quęsierunt animam meam, et non proposuerunt Deum ante conspectum
suum? Amici ergo et proximi eius erant Iudei, dum uenturum et de semine patris Abrahę
nasciturum credunt. Sed cum ille uenisset et natus fuisset, negantes eum esse Christum ab eo
alienati sunt et aduersus eum insurrexerunt.
De quibus rursum ait: Susceperunt me sicut leo paratus ad predam, et sicut catulus
persecuti sunt, et
super dolorem uulnerum meorum addiderunt. Percussus est a Patre, ut nos salui essemus,
dicente Apostolo: Proprio Filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit
illum. Percussus est autem a Iuda propter pecunię cupiditatem, a Iudeis uero propter
inuidiam, quod plus illis a plebe honoraretur. Et magis Domino dolori fuit illorum perfidia,
ob quam peribant, quam uulnerum cruciatus, quem ab eis patiebatur. Vnde alibi ait: Super
omnes inimicos meos factus sum opprobrium, et uicinis meis ualde, et
cum illum insultassent filii
Leui uolentes et ipsi fungi sacerdotio; Dauid etiam ante arcam Domini, dum illam in urbem
reduceret, exultans ac tripudians et uxoris Michol improperio pulsatus, quod humilius, quam
regi conueniret, se gessisset. Ad hęc propheta Heliseus Christi a Iudeis illudendi portauit
figuram, quando in Bethel ascendens ludibrio fuit pueris, qui ab ursis laniati petulantię suę
poenas dedere, nequis tutum existimet seruis Dei inferre iniuriam.
*corr. ex ignorabant
Porro, Saluator
causa expetunt iustum. Facinoris huius fortasse typum prę se tulit Gedeon a
ciuibus ad necem petitus, eo quod idoli Baal aram euertisset dictusque est Hierobaal, quod est
fortis aduersum Baal. Ita et Iesus, Hierobaal noster, fortis contra diabolum fuit, dum se
interimi patitur a Iudeis nostrę consulens saluti. Flagellatus ergo traditur illis, ut
crucifigatur.
Tunc in prętorium***** perductum purpura induunt, et spinis coronant, et genu flexo — ut
Mattheus ait — ante eum illudunt ei dicentes: Aue, rex
Iudeorum:
patitur a Iudeis nostrę consulens saluti. Flagellatus ergo traditur illis, ut
crucifigatur.
Tunc in prętorium***** perductum purpura induunt, et spinis coronant, et genu flexo — ut
Mattheus ait — ante eum illudunt ei dicentes: Aue, rex
Iudeorum: expuentesque in eum acceperunt arundinem et percutiebant caput eius.
Innocens ergo Dominus peruerso damnatur iudicio, quod futurum uidens Esaias propheta ait:
Iustus perit, et non est, qui cogitet in corde suo. Idem futura quasi pręsentia
cernens
Propter quod et Deus exaltauit illum, et
donauit illi nomen, quod est super omne nomen, ui in nomine Iesu omne genu flectatur
cęlestium, terrestrium et infernorum, et omnis lingua confiteatur, quia Dominus noster Iesus
Christus in gloria est Dei Patris. Non credit hoc Iudeorum perfidia, sed tunc demum
confiteri cogentur, cum nihil omnino proderit confiteri ad inferos damnatis. Quanto igitur
satius eis foret nunc errorem suum agnoscere quam pro eo, quod agnoscere neglexerint, in
ęternum postea cruciari?
Post Iesum cum lachrymis
suum agnoscere quam pro eo, quod agnoscere neglexerint, in
ęternum postea cruciari?
Post Iesum cum lachrymis sequuntur mulieres, quibus ait: Filię Hierusalem, nolite
flere super me, sed super uos ipsas flete, et reliqua, quibus ob incredulitatem
Iudeorum denunciat futuram urbis euersionem et populi calamitatem, quam a Romanis passi fuere.
Et hoc quidem in Esaia legimus prędictum, ubi dicitur: In siccitate messes**
illius
*corr. ex Abrahe
**corr. ex
iudicia ipsa Hierusalem Deo ulciscente
passa est excidium.
Tunc Symon Cyreneus angariatur, ut portet crucem post Iesum. Hic gentis externę homo —
Cyrene enim oppidum Lybię est — significauit alienas nationes deposito idolatrię errore post
Christum ituras et Iudeis in perfidia obduratis euangelicę credituras ueritati. Canitur enim
in psalmis: Aethiopia pręueniet manus eius Deo. Et Hieremias ad Filium Dei
loquens ait: Ad te gentes* uenient ab extręmis terrę, et dicent: Vere mendacium
possederunt patres nostri,
e st Ecclesiam suam, et inebriatus uino charitatis nudus dormiuit in cruce, a
Cham irrisus quidem, sed a Sem et Iapheth, minoribus natu liberis, reuerenter habitus atque
contectus. Hos euigilans benedixit, illum uero perpetua seruitute damnauit, ut infideles
Iudei, filii Cham, diaboli serui sint, et qui Euangelio credunt, gaudeant libertate, qua ipsos
Christus liberauit. Idem Dominus Isaac noster fuit, quem pater in holocastum, ut Deo obediret,
offerre uoluit. Sed pro Isaac aries est immolatus. Caro enim et humanitas Christi passa est,
— inquit — quia ipse uoluit. Passus est enim, ut pro nobis satisfaceret,
factus est maledictum, ut nos a maledicto primorum parentum liberaret, mortuus est, ut in
peccato mortuis uitam donaret et erreptos diabolo Deo redderet. Merito tamen interdum de
Iudeorum impietate conqueritur, quia odio in eum commoti id agebant, quod ipse pro omnium
salute non grauate, sed libenter perferre aduenerat. Tetendit arcum suum — inquit
— et posuit me quasi signum ad sagittam. Hoc in Hieremia legitur. Sicut enim
id agebant, quod ipse pro omnium
salute non grauate, sed libenter perferre aduenerat. Tetendit arcum suum — inquit
— et posuit me quasi signum ad sagittam. Hoc in Hieremia legitur. Sicut enim
sagittarius cuncta sua iacula ad scopon dirigit, ita Iudei omne iniuriarum genus ei soli
nitebantur inferre. Vnde ipse in psalmis conquestus est dicens: Conculcauerunt me
inimici mei... omnia consilia eorum in malum. Et in alio psalmo: Multiplicati
sunt — inquit — super capillos
psalmus quinquagesimusquintus, in quo quidem ipse ad Patrem loqui dicitur, posuisti
— inquit — lachrymas meas in conspectu tuo.
Tunc Pilatus cruci titulum apposuit Hebraicis, Gręcis et Latinis conscriptum litteris: Iesus
Nazarenus, rex Iudeorum. Huius tituli significationem prę se tulisse uidetur
quinquagesimisexti psalmi inscriptio, quam diuus Hieronymus in suo* super psalmos commentario
hanc esse ait: Ne disperdas, ipsi Dauid in** tituli inscriptionem; id est, ne
corrumpas aut mutes uel deleas.
prę se tulisse uidetur
quinquagesimisexti psalmi inscriptio, quam diuus Hieronymus in suo* super psalmos commentario
hanc esse ait: Ne disperdas, ipsi Dauid in** tituli inscriptionem; id est, ne
corrumpas aut mutes uel deleas. Et hoc impletum credimus, quando Iudeis reclamantibus
respondit Pilatus: Quod scripsi, scripsi. Mihi uidetur tituli huius typus fuisse
lamina aurea, quę super tyaram summi sacerdotis posita fronti imminebat. Sic enim et titulus
iste supra caput Iesu affixus fuit, ut hunc eum sacerdotem esse
es sacerdos in ęternum.
Dicitur autem Iesus Nazarenus, id est consecratus siue
sanctus. De quo in psalmis Deus Pater: Super ipsum — inquit —
florebit sanctificatio mea. Vere quoque rex erat Iudeorum, quod est laudantium et
confitentium. Incredulorum enim rex diabolus est. Ipse quippe Leuiathan — ut in Iob est
scriptum — rex est super uniuersos filios superbię. Sic ergo Pilatus titulum hunc
posuit, sicut et Caiphas prophetauit, hic confessus
in regnum tuum, respondit:
Amen dico tibi, hodie mecum eris in paradiso. Patiebatur itaque offensas ut
homo, latroni uero paradisum aperiebat ut Deus.
Ipso**** in cruce pendente ab hora sexta usque ad nonam tenebrę factę sunt in omnem terram
Iudeę, sicut Euangelistę tradunt. Prędixit autem futurum Amos propheta dicens: Et erit
in die illa, dicit Dominus, occidet sol in***** meridie, et tenebrescere faciam
terram in die luminis. Hora nona — inquiunt Euangelistę — Iesus clamauit:
Patris auxilio. Vt quid — inquit —
dereliquisti me longe a salute mea? Passioni enim, sicut superius est dictum, et
Pater eum tradidit, ut nos saluaret, et ipse semet tradidit, ut Patri obediret. A Iuda autem
traditus est per pecunię cupiditatem, a Iudeis per inuidiam, a Pilato per timorem, ne Cęsarem
offenderet, si ei, quem regnum appetere dixerant, pepercisset. Patris ergo in Esaia uox est:
Propter scelus populi mei percussi eum, ut uidelicet eius sanguine humanum genus
a sorde abluerem peccatorum. Hoc in
Omnem uindictam, quam in peccatores effusurus eras,
ego sustineo, ut per me omnium miserearis. Et iterum alibi ad Patrem: Quem tu
percussisti — inquit — ipsi
persecuti
sunt. Pater ergo miserando percussit, Iudei sęuiendo persecuti sunt: Patrem
commouit pietas, Iudeos odia concitarunt. Ideo subiunxit: Et super dolorem uulnerum
meorum addiderunt. Non solum igitur in passione sua derelictus est Iesus, sed etiam
uolens in mortem pro nobis oblatus, pro nobis traditus, ut
sustineo, ut per me omnium miserearis. Et iterum alibi ad Patrem: Quem tu
percussisti — inquit — ipsi
persecuti
sunt. Pater ergo miserando percussit, Iudei sęuiendo persecuti sunt: Patrem
commouit pietas, Iudeos odia concitarunt. Ideo subiunxit: Et super dolorem uulnerum
meorum addiderunt. Non solum igitur in passione sua derelictus est Iesus, sed etiam
uolens in mortem pro nobis oblatus, pro nobis traditus, ut per agni immaculati immolationem
Deo placato tollerentur
et non est, qui intelligat.
Iusto nanque moriente fideles, qui prius mortui erant, reuiuiscunt dicentes cum
propheta: Spiritus oris nostri, Christus Dominus, captus est in peccatis nostris, cui
diximus: In umbra tua uiuemus in gentibus. At hoc increduli Iudei non intelligunt.
Excęcauit enim eos malicia eorum et tenebrę, quę suspenso in cruce Domino factę sunt,
ceciderunt super corda eorum, ut non sit in eis, qui intelligat.
Expirante autem Domino et alia secuta sunt miracula: uelum templi scinditur, terra tremit,
conuertuntur. In Aggeo propheta loquentem audimus Dominum:
Adhuc modicum, et ego mouebo cęlum et terram. Cęlum igitur mouit, quando sole
obscurato tenebrę factę sunt. Terram mouit, quando eam uibrare compulit. Veruntamen et hęc et
reliqua tunc contigerunt, ut Iudeorum perfidiam duritiemque testarentur. Obtenebrata enim sunt
eorum corda Sole iustitię angustias patiente. Velum templi scissum est, et ferreum illorum
pectus non est scissum ulla pietate. Terra mota est, illi in perfidia immobiles perstitere.
Petrę scissę* sunt, illi
scissę* sunt, illi petris omnibus duriores permansere. Monumentis apertis mortui
surrexerunt, illi de monumento scelerum suorum surgere neglexerunt. Centurio gentilis cum sua
cohorte Filium Dei confitentur, ut gentes contemptis idolis Christum suscepturas significarent
et tamen Iudeos a perfidię obstinatione non recessuros. De illis, qui in passione Domini
surrexerunt, arbitror in Esaia fuisse prędictum: Expergiscimini — inquit —
et laudate, qui habitatis in puluere, quia ros luminum ros tuus. Ros quippe sanguinis
Christi
in morte eius
baptizati sumus. Christi sanguis nos redemit, aqua Christi redemptos purificauit. Aqua
ista mundari nequeunt, qui in Christum non credunt. Quandiu autem immundi sunt, beatitudinem
consequi non poterunt.
Post hęc Ioseph ab Arimathia, ciuitate Iudę, nobilis decurio, discipulus Iesu occultus,
permittente Pilato tulit de cruce corpus eius, Nicodemus myrrha et aloe perunxit *om.
a cceptumque corpus et munda syndone inuolutum cum aromatibus in monumento nouo
deposuerunt et aduoluerunt saxum
discipulus Iesu occultus,
permittente Pilato tulit de cruce corpus eius, Nicodemus myrrha et aloe perunxit *om.
a cceptumque corpus et munda syndone inuolutum cum aromatibus in monumento nouo
deposuerunt et aduoluerunt saxum magnum ad ostium monumenti. Iudeis quoque suggerentibus
Pilatus custodiri iussit sepulchrum a militibus usque ad diem tertium. In typum sepulturę
Domini pręcesserunt: Ioseph a fratribus in cisternam demissus; Ionas in mari mersus et a cetho
deglutitus et tertia die inde exiens uiuus. Ipsum etiam Dominum in
quasi ursi omnes, et quasi columbę meditantes gememus. Flebant igitur
mulieres, quibus dixit: Nolite flere super me. Flebant discipuli, quos a morte
resurgens interrogauit: Qui sunt hi sermones, quos confertis ad inuicem et estis
tristes? At Iudei increduli neque erga crucifixum ulla mouebantur pietate neque
resurgentis uirtutem curabant agnoscere. De qua illorum immanitate atque
perfidia — sicut in Esaia est scriptum — conqueritur et ait: Expandi manus meas tota die
ad populum incredulum, qui
his adiungit: Ego quoque — inquit — in interitu uestro ridebo et
subsannabo, cum uobis, quod timebatis, aduenerit. Timuerunt enim, ne ueniant Romani et
tollant locum et gentem. Et hoc ipsum quidem, quod timebant, accidit eis Vespasiano et Tito
Iudeam uastantibus ipsosque redigentibus in seruitutem. Tollerabile tamen est malum, quod cum
tempore pręterit et cum uitę mortalis breuitate finitur. Illa uero poena magis,
immo maxime est timenda, quę infidelibus debetur in inferno, quia ęterna est et nullo unquam
tempore pręterit et cum uitę mortalis breuitate finitur. Illa uero poena magis,
immo maxime est timenda, quę infidelibus debetur in inferno, quia ęterna est et nullo unquam
clauditur fine neque minuitur unquam.
Nolite igitur cum uxore Loth retrospicere, o Iudei, et sicut illa conuersa est in statuam
salis, ita uos nolite sal fatuum effici ab hominibus conculcandum. Nolite aspides surdę fieri
obturando aures ad uocem incantantis sapienter. Audite ad ęternę beatitudinis pręmia uos
uocantem Hieremia dicente: Reuertere,
in cęlum ascenderunt, ut utriusque miraculi
testes essent et nos in spem resurgendi atque in cęlum ascendendi confirmarent.
Hoc quoque, quod ad inferos descenderit sanctosque suos de tenebris transtulerit ad lucem,
Veteris Instrumenti nobis persuadet autoritas et Iudeos arguit infidelitatis. Dei sapientiam,
quę Christus est, in Ecclesiastico prędicentem audimus: Penetrabo inferiores partes
terrę, et inspiciam omnes dormientes, et illuminabo omnes sperantes in Domino.
Obseruandum hoc loco, quod omnes quidem inspiciat iustus
indubitanter sperabant in aduentu eius. De quibus in Ezechiele loquitur dicens:
Et scient, quia ego Dominus, cum contriuero cathenas iugi eorum, et erruero eos de manu
ipsis imperantium. Imperabant gentibus demones, uana superstitione delusis. Quin etiam
fidelibus Iudeis imperabant protoplastorum culpa in inferno receptis. Sed gentili populo in
Sophonia loquens: Expecta me — inquit — in die resurrectionis meę in
futurum, quia iudicium meum, ut congregem gentes. Post resurrectionem enim Domini
apostolis euangelizantibus
futurum, quia iudicium meum, ut congregem gentes. Post resurrectionem enim Domini
apostolis euangelizantibus congregatę sunt gentes in una Christi Ecclesia, quę prius dispersę
erant in multiplicem idolorum culturam et inanium ritum deorum.
Porro utrosque, hoc est Iudeos et gentiles, pariter se liberaturum repromittit per Osee*
prophetam dicens: De manu mortis liberabo eos, de morte redimam eos. Ero mors tua, o
mors. Morsus tuus ero, inferne. Malum erat in morte esse, sed multo peius in manu
mortis. In manu mortis gentiles erant,
gustauerant. Desyderio quippe isto
affectus fuit Dauid, cum in psalmis concineret: Exurge, Domine Deus meus, in pręcepto,
quod mandasti. Et synagoga populorum circumdabit te, et propter hanc in altum
regredere. Non dixit synagoga populi, ne de Iudeis tantum dictum
intelligatur, sed populorum, ut ad omnes Domini resurrectionem pertinere nemo dubitet. Nam
plurima quidem gentium multitudo Christum fide complexa est, pauci autem ex Iudeis
crediderunt. Idem Propheta in alio psalmo uotum suum exprimit clamans: Exurgat
te, et propter hanc in altum
regredere. Non dixit synagoga populi, ne de Iudeis tantum dictum
intelligatur, sed populorum, ut ad omnes Domini resurrectionem pertinere nemo dubitet. Nam
plurima quidem gentium multitudo Christum fide complexa est, pauci autem ex Iudeis
crediderunt. Idem Propheta in alio psalmo uotum suum exprimit clamans: Exurgat Deus, et
dissipentur inimici eius, et fugiant, qui oderunt eum, a facie eius. Ipso enim
resurgente dissipatum est regnum diaboli, de quo admonuit nos Dominus in Euangelio dicens:
erat, ut in medio annorum perficiatur, optat. Cui
Dominus illud respondere uidetur — sicut paulo ante diximus — in Sophonia scriptum:
Expecta me, dicit Dominus, in die resurrectionis meę, in futurum, quia iudicium meum,
ut congregem gentes; ut uidelicet Iudeis ob perfidiam reprobatis ex gentibus mihi
congregem Ecclesiam.
Post resurrectionem enim Dominus noster misit operarios suos in messem suam, et triticum
quidem collegit in horrea, zizania autem in fasciculos colligata igni comburenda dimisit. Idem
in psalmis ad
Quanta hominum insania uidere uerum, et suadere falsum, aliud in
conscientia, aliud in ore habere! Milites ergo, quibus nihil est auro argentoque charius,
accepta pecunia fecerunt — inquit — sicut erant edocti. Et diuulgatum est
uerbum istud apud Iudeos, usque in hodiernum diem; apud incredulos utique, non apud
Christi fideles. Quicunque enim Christo non credunt, procul a ueritate absunt, quia Christus
ueritas est. Hactenus de resurrectione Domini explicata est Matthei narratio. Quędam autem,
quę hic
fuit,
prior ingressus est in monumentum. Non sine mysterio id referre uidetur Euangelista. Vt quid
enim opus erat narrare, quis citius, quis tardius cucurrerit, cum ambo eandem* rem eadem die
peregerint? Videtur itaque huius Euangelii scriptor per hos duos designare uoluisse Iudeos et
gentiles, in Petro gentiles, in Ioanne concludens Iudeos. Hi enim primi in fide unius ueri Dei
incesserunt et uenturum quidem Messiam in Scripturis sibi promissum credebant. Sed cum
uenisset, non introierunt in monumentum iustę credulitatis, negantes ipsum, qui
id referre uidetur Euangelista. Vt quid
enim opus erat narrare, quis citius, quis tardius cucurrerit, cum ambo eandem* rem eadem die
peregerint? Videtur itaque huius Euangelii scriptor per hos duos designare uoluisse Iudeos et
gentiles, in Petro gentiles, in Ioanne concludens Iudeos. Hi enim primi in fide unius ueri Dei
incesserunt et uenturum quidem Messiam in Scripturis sibi promissum credebant. Sed cum
uenisset, non introierunt in monumentum iustę credulitatis, negantes ipsum, qui crucifixus,
mortuus et sepultus fuerat, et de sepulchro uiuus
Christum cucurrerunt, utpote qui neque
Legem neque prophetas habebant, sed prius ad Christum ingressi sunt, in ipsum credentes, ipsum
confitentes, pro ipsius nomine nec supplicia nec mortem pati recusantes. Quod autem post
Petrum etiam Ioannes introisse dicatur, hoc innuit, quod Iudei quoque in fine seculi ad
Christum conuertentur, iuxta illud Micheę prophetę: In die illa, dicit Dominus,
congregabo claudicantem, hoc est gentiles, qui in idolorum errore claudicabant,
congregabo in Ecclesia fidelis rectęque culturę: et eam, quam
dixit Dominus: Qui uidet me, uidet et Patrem meum.
In Sophonia quoque scriptum est: Reliquię Ishrahel non facient iniquitatem, nec
loquentur mendacium, et non inuenietur in ore eorum lingua dolosa. Reliquię autem
Israhel sunt non solum illi, qui ex Iudeis in secundo Christi aduentu reliqui erunt, sed,
etiam apostoli ipsi et quicunque ex Iudeis crediderunt. Hoc et Paulus ad Romanos scribens
testatur et ait: Cęcitas ex
parte contigit in Israhel, ex parte, dicit, non ex toto; donec plenitudo
est: Reliquię Ishrahel non facient iniquitatem, nec
loquentur mendacium, et non inuenietur in ore eorum lingua dolosa. Reliquię autem
Israhel sunt non solum illi, qui ex Iudeis in secundo Christi aduentu reliqui erunt, sed,
etiam apostoli ipsi et quicunque ex Iudeis crediderunt. Hoc et Paulus ad Romanos scribens
testatur et ait: Cęcitas ex
parte contigit in Israhel, ex parte, dicit, non ex toto; donec plenitudo
gentium intraret, et sic omnis Israhel saluus fieret, sicut scriptum est: Veniet ex Syon,
ad monumentum foris plorans. Quare Maria plorat, et discipuli,
qui ad monumentum cucurrerunt, non plorant? Fortasse, quia infirmior sexus magis promptus est
ad lachrymas uel quia illi aliud, hęc aliud c ogitabant. Illi ab amicis
exportatum corpus putabant, a Iudeis exemptum et alicubi per contemptum proiectum, et non
minus dolebat mortuo illatam iniuriam quam in cruce pendenti poenam. Dum ergo
fleret — inquit — inclinauit se et prospexit in monumentum. Et uidit duos angelos
in albis sedentes, unum ad caput, et
**corr. ex compręhendat
constituere decernens: Vade — inquit — ad fratres meos, et
dic eis: Ascendo ad Patrem meum et Patrem uestrum, Deum meum et Deum uestrum. Fratres
uocat more Iudeę gentis eos, qui sibi carnali cognatione coniuncti erant, uel quia eos fratrum
loco habebat, quos sibi discipulos elegerat, uel quia diuinis parebant mandatis, fraterno
nomine digni erant. Ait enim: Quicunque fecerit uoluntatem Patris mei, qui in cęlis est,
ipse meus
Cum ergo duo discipuli isti Domino a mortuis suscitato, quem peregrinum esse arbitrabantur,
talia retulissent, tunc ipse captata occasione dixit ad eos: O stulti et tardi corde ad
credendum in omnibus, quę locuti sunt prophetę! Hoc ipsum nos Iudeis impiis et
incredulis dicere possumus. Quorum tanto maior est stuliticia nolle credere,
quanto plura sui erroris experti sunt argumenta. Quotidie legunt, quę sibi de Messia futuro
dicta sunt a prophetis, et eadem secundum Euangelistas in Christo crucifixo
queunt,* ut ad baptismi salutaris gratiam cum fidei
confessione accedant. Qua quidem in re et prophetis suis iniuriam faciunt, quasi qui minus
uera prędixerint, et semet in ęternę damnationis baratrum imprudenter pręcipitant. O igitur
stulti et tardi corde ad credendum Iudei! Nonne hęc oportuit pati Christum, et ita
intrare in gloriam suam? Si Esaias uera prophetauit, cui uos credere dicitis, cur ea,
quę dixit, de Christo crucifixo prędicta fuisse non creditis, si in illo euenisse non
ignoratis? Cum illum in crucem egissent
Hanc eius apparitionem Ioannes diffusius
exequitur. Iccirco, quid ipse referat, libet apponere, ut rem gestam plenius indicemus.
Cum — inquit — sero esset die illo, una sabbatorum, et fores essent
clausę, ubi erant discipuli congregati propter metum Iudeorum, uenit Iesus et stetit in
medio, et dixit eis: Pax uobis. Iam Maria, iam Petrus, iam duo a castello reuersi
nunciarant Dominum resurrexisse, illi tamen, qui nondum ipsum uiderant post sepulturam uiuum,
suspenso adhuc animo circa resurrectionis fidem fluctuabant.
indicabat. Vel piscis in mari fluitans
populus gentilis erat, in amaritudine idolatrię immersus, qui, postquam ad Christum conuersus
est, ardore diuini amoris assari coepit, cupiens mori pro Christo, ut cum Christo uiueret.
Fauus uero, quia cera et melle constat, uidentur esse Iudei in Christum credentes, antea
quidem Legis cerimoniis dediti, deinde Euangelii iugum suaue portantes Christumque pascentes
fidei fructu atque uirtutum. Hi reliquię illę* fuerunt populi Israhel, quę saluę factę sunt,
aliis in incredulitate stulte admodum
coram eis, sumens reliquias dedit eis.
Et hoc sane innuebat aliquid in illis, qui credituri erant, futurum. Dominus enim alitur
salute fidelium. Multa pręcipit facienda, multa ipse facit, et uerbis docens et exemplo. Hoc
fuit coram discipulis manducare. Restabat plurimus Iudeorum gentiliumque populus, ipsis postea
Christum euangelizantibus conuertendus, et hoc est sumere reliquias atque eis dare. Hoc ipsum
et in illo conuiuio, in quo turbam paucis panibus Dominus ipse saturauit, sed apostoli
reliquias collegerunt, existimo fuisse
Hęc sunt —
inquit — uerba, quę locutus sum ad uos, cum adhuc essem uobiscum; hoc est, cum
essem passibilis et mortalis, sicut nunc estis uos. Tunc a me didicistis, quia impleri oportet
Scripturas, in quibus de me fuit prophetatum. Quomodo ergo perfidi Iudei Moysi uel prophetis
uel psalmis credunt, si eum negant, in quo impleta sunt, quę ipsi illic implenda legunt? Aut
quomodo ex hoc eorum prauitas hereticorum non confunditur, qui dixerunt Christum in
miraculorum operatione magicis artibus usum? Si enim multo ante, quid
Oportebat igitur prędicare, sed
in nomine Domini, qui potest ignoscere et peccata delere.
In omnes genets
— inquit — incipientibus ab Hierosolyma. Et in his, ut mihi uidetur,
dictis ordo seruatus est saluandorum. Iudeis non credentibus gentes crediderunt. Iccirco prius
nominantur gentes, deinde hi, quibus prędicari est coeptum. Sic enim et apostoli, cum a Iudeis
repellerentur, dixerunt: Vobis prius oportuit prędicari uerbum Dei, sed quoniam uos eo
indignos facitis, ecce
— inquit — incipientibus ab Hierosolyma. Et in his, ut mihi uidetur,
dictis ordo seruatus est saluandorum. Iudeis non credentibus gentes crediderunt. Iccirco prius
nominantur gentes, deinde hi, quibus prędicari est coeptum. Sic enim et apostoli, cum a Iudeis
repellerentur, dixerunt: Vobis prius oportuit prędicari uerbum Dei, sed quoniam uos eo
indignos facitis, ecce conuertimur ad gentes.
*corr. ex disperabat
Quare autem prius Iudeis fuit
cum a Iudeis
repellerentur, dixerunt: Vobis prius oportuit prędicari uerbum Dei, sed quoniam uos eo
indignos facitis, ecce conuertimur ad gentes.
*corr. ex disperabat
Quare autem prius Iudeis fuit euangelizandum? Puto, ne Christus de Iudeis secundum carnem
genitus minus suos quam alienos dilexisse uideretur aut in illos mortis suę uindictam
appetisse, pro quibus orauerat in cruce. Pręterea iis primum ostendi debuit, qui de ipsius
aduentu Scripturas habebant,
Vobis prius oportuit prędicari uerbum Dei, sed quoniam uos eo
indignos facitis, ecce conuertimur ad gentes.
*corr. ex disperabat
Quare autem prius Iudeis fuit euangelizandum? Puto, ne Christus de Iudeis secundum carnem
genitus minus suos quam alienos dilexisse uideretur aut in illos mortis suę uindictam
appetisse, pro quibus orauerat in cruce. Pręterea iis primum ostendi debuit, qui de ipsius
aduentu Scripturas habebant, ut* cognita diuinorum sententia eloquiorum
debuit, qui de ipsius
aduentu Scripturas habebant, ut* cognita diuinorum sententia eloquiorum facilius crederent, et
ipsę gentes, cum eos, qui Iesum crucifixerunt, a morte suscitatum adorare uidissent, promptius
ad eiusdem fidei sacramentum confluerent. Inexcusabilis est igitur Iudeorum error, qui, primi
ad coenam patrisfamilias uocati uenire contempserunt, et grande profecto gentilium meritum,
qui, quod primi Legis et prophetarum munere donati refutarunt, hoc ipsi, cum nullam
Scripturarum cognitionem haberent, primi amplexi sunt, testantes eum uiuere,
uos — inquit —
testes estis horum. Et ego mittam promissum Patris mei in uos. Vos autem sedete in
ciuitate, quoadusque induamini uirtute ex alto. Apostoli sancti testes fuerunt
passionis et resurrectionis. Sed quia testimonium ferre uel aduersus Iudeos inuidię in
Christum ueneno infectos uel aduersus gentes idolatrię errore subuersas minime tutum
uidebatur, et humana fragilitas in uitę contemptum aliquid moliri non audebat, ego
— inquit — mittam promissum Patris mei in uos. Hoc illud est,
omnibus, quę
credere oportet, ut salui fiant, baptismi gratia purificate, ut Ecclesię membra facti mihi,
qui caput eius sum, coniungantur, et sicut ego et Pater unum sumus, ita et ipsi mecum unum
sint. Docete omnes gentes — inquit — ut se non modo ad saluandos Iudeos uenisse
significaret, uerum etiam ad omnes gentium nationes. Alioquin, qua ratione diceretur
Agnus Dei, qui tollit peccata mundi, si solum Iudeę gentis peccata tolleret et
tam modicę partis mundi tantum curam haberet?
Homines autem prius docendi
unum sumus, ita et ipsi mecum unum
sint. Docete omnes gentes — inquit — ut se non modo ad saluandos Iudeos uenisse
significaret, uerum etiam ad omnes gentium nationes. Alioquin, qua ratione diceretur
Agnus Dei, qui tollit peccata mundi, si solum Iudeę gentis peccata tolleret et
tam modicę partis mundi tantum curam haberet?
Homines autem prius docendi sunt, ut
Baptismus
credant, et cum crediderint, baptizandi. Sed si credentibus confertur baptismi gratia,
mortem transmigret ad uitam. Christus uero non ad aliquam terrę partem, sed ad cęleste
regnum nunquam posthac moriturus ascendit triumphans lętantibus angelis, plaudentibus, qui
post eum ituri erant, sanctis.
Sedet a dextris Dei, uiuorum ac mortuorum iudex futurus. A dextris autem Dei sedere est
ęqualem Deo esse. Aequalis est enim Patri Filius, non in humanitate assumpta, sed in maiestate
propria. In substantia quippe diuinitatitis non est aliud Pater, aliud Filius, quanuis in
personarum distinctione alius sit Pater, alius
Propter quam ergo non occidimur, per
eam et saluamur, si modo uitii alicuius macula tam preciosum** signum non deleuerimus. O felix
lignum, a prophetis *corr. ex appręhen-
**corr. ex pręciosum
prędictum, a Iudeis expectatum, a gentilibus susceptum et honoratum. Tu es uirga
illa Aaron, qua flagellata est Aegyptus, populus Israhel liberatus, qua mare percussum
pharaonem cum exercitu operuit fluctibus et populo Dei tutum pręstitit iter. Tu es Moysi
baculus, quo percussa petra fontem
alii uirtutibus, alii uitiis seruiunt, atque ita quidam amici,
quidam inimici sunt. Tunc autem omnia sibi subiiciet, cum in die nouissimo et amicos omnes in
suo regno recipiet et omnes inimicos in carcere ignis ęterni concludet, ut et illorum, qui
damnati fuerint, sit iustus iudex et eorum, qui saluabuntur, pius et misericors Dominus.
Secundum humanitatem tamen et ipse subiectus erit diuinitati, ne duo dii, sed unus esse
uideatur, cui subiiciuntur cuncta. Apostolus hoc nobis testatur et ait: Cum ei subiecta
fuerint omnia, tunc et ipse
dominum — inquit — sedentem super solium excelsum et eleuatum. Et
plena erat domus a maiestate eius, et ea, quę sub ipso erant, replebant templum. Hoc
autem de Christo dici testis est Ioannes Euangelista. Cum enim prophetę huius uaticinio
probaret Iudeos Christo fore incredulos, continuo subiunxit: Hęc dixit Esaias, quando
uidit gloriam eius et locutus est de eo. Hoc etiam ipsa uisionis ratio facile nobis
persuadet. Dominum enim, quem sedentem in solio se uidisse asseruit, effigie humana eum
uidisse indicat.
idiomaę tum
homines, quid illi dicerent, ita plane percepisse, ut quisque sua lingua locutos* censeret.
Conuenit multitudo, et mente confusa est, quoniam audiebat unusquisque lingua sua illos
loquentes. Aderant illic Parthi, Medi, Elamitę, et qui habitant Mesopotamiam, Iudeam,
Cappadociam,* Pontum et Asiam, Phrygiam et Pamphiliam, Aegyptum et Cyrenen**, Romani, Cretes,
Arabes. Singuli sua lingua audiebant eos loquentes magnalia Dei. Pars admiratione
stupebant, pars talia calumniabantur probroque excipiebant, musto eos incaluisse
alienata erat, nomen magis senescentis imperii quam uires
respiciens.
Mos erat apud Rhacusanos urbis praetores semestri imperio creare.
Forte obtigerat praetura Demiano cognomento Iudae (nemo superest ex hac
familia). Is quum auctoritate ac opibus caeteris ciuibus praestaret,
haudquaquam semestri contentus magistratu, insita animo immodica
dominandi cupiditate, continuare statuit imperium. Itaque turba satellitum
sed et libertate
priuatum, accusata Venetorum fraude ac generi parricidio puppi caput illisit.
Itaque interiit amissi imperii magis quam Christiani officii memor.
Hic exitus fuit Demiani Iudae, cuius imperium si ciues pati potuissent,
praeterquam quod externam seruitutem minime subituri fuissent, magis
honestis artibus quam mutandis mercibus noti essent. Erat enim uir
uehementis spiritus et bonae spei capax, satisque
reuelare. Vtraque autem tam pręmia, quam poenę in
resurrectione mortuorum omnibus aperta claraque erant, nequis ignoret, et quam
misericors est Dominus in his, qui saluantur, et quam iustus in illis, qui
damnantur. Neque ullus omnino iudex dici potest, de una eademque re bis
iudicasse, qui, quod antea judicarit, nunc se idipsum ratum firmumque habere
pronunciet. Itaque non est propterea ad iudicandum uenturus Dominus noster, ut
sententiam olim factam mutet, sed ut
mille annos Christum cum sanctis in terra regnaturum. Quę quidem
assertio dissentire mihi uidetur ab Euangelio, in quo futuri iudicii texitur
historia; quando videlicet separatis agnis ab hędis, iustis ab iniustis, alteris
Iudex dicturus est: Venite, benedicti Patris mei, possidete uobis regnum ab
initio paratum. Alteris econtrario: Ite maledicti in ignem ęternum. Quod si
Dominus post iudicium in terra regnaturus esset, non uocaret electos, ut ad se
regni opinione fuisse Tertullianum, Victorinum, Lactantium, et
apud Gręcos Hireneum, Lugdunensem episcopum, nisi illos Hieronymus cunctis
pręferendus redarguisset. Eos ille iudaizare dixit, qui mille annorum regnum in
fine constituunt. Iudei enim tunc se in regnum restituendos aiunt et in
Hierusalem auro gemmisque constructa collocandos, et rursum nuptias, sacrificia,
circumcisiones, sabbata seruanda, liberos educandos, rursum epulis deliciisque
indulgendum, nationes, ut
qui persecutionem
patiuntur propter iustitiam: si rursum beati sunt, qui argentum aurumque in
terra possident, qui liberorum procreationi operam impendunt, qui conuiuia laute
parant et crapulantur atque aliis dominari affectant. Sed Iudęorum ista tam uana
expectatio est, ad pristinas uoluptates uotis omnibus anhellantium, non
Christianorum, qui post corporum glorificationem istis se non indigere sciunt,
dicente Domino: In resurrectione neque nubent, neque
Dominabitur
enim, donec in illum ira Dei uindictam perficiet, qua oppressus peribit. Scelera
quoque eius describuntur, cum dicitur: et Deum patrum suorum non reputabit,
et erit in concupiscentiis foeminarum . Erit enim de Iudęorum progenie.
Deum itaque patrum suorum, Deum Abraham, Deum Isaac, et Deum Iacob contemptui
habebit, temerarie admodum sibi uendicans diuinitatem seque ut Deum coli iubens.
Quid est autem, quod dicitur, in concupiscentiis
suo lumine solis radios exuperabit eoque facilius reliquas cęli luces
supereminebit atque pręcellet. Tunc , inquit, plangent omnes tribus
terre . Visa enim cruce turbabuntur impii moeroreque afficientur.
Plangent Iudęi, quia quem crucifixerant, eum in cęlo regnare intelligent.
Plangent hęretici, qui crucem quasi Deo inimicam minime adorandam esse dixerunt.
Plangent peccatores, qui illum offenderunt, quem dominum omnium esse tam aperta
signa, tam
dicens: Reuelabitur ille iniquus,
quem Dominus Iesus interficiet spiritu oris sui et destruet illustratione
aduentus sui . Ante tamen Enoch et Heliam uenturos constat, ad quorum
prędicationem Iudęi quoque, qui tunc uiui aderunt, ad Christum conuertentur: sed
iidem (ut diximus) ab Antichristo interficientur. Et quoniam persecutio (ut
dictum est) tres annos cum dimidio perseuerabit, in Apocalypsi
ratio, dicente Zacharia propheta : Erunt in
omni terra, dicit Dominus, partes duę in ea dispergentur; et deficient,
tertia pars relinquetur in ea . Duę istę partes erunt Iudęi increduli et
heresi polluti Christiani; tertia pars erunt fideles, qui quomodo relinquentur,
declarat dicens: et ducam tertiam partem per ignem, et uram eos sicut uritur
argentum, et probabo eos, sicut probatur aurum . Et
sunt. Omnibus ergo Christus Dominus uisibilis apparebit, dicente Ioanne in
Apocalypsi : Ecce uenit in nubibus et uidebit
eum omnis oculus, et qui eum pupugerunt . Videbunt enim eum et Iudęi
increduli, cognoscentesque Dei filium fuisse, quem ipsi crucifixerunt, dolore
afficientur. Ideo subditur: et plangent se super eum omnes tribus terrę .
Plangent, quia multis in eum credentibus ipsi non crediderunt. Nemo tunc
est et Patris regis Filius. Ipsi data est
iudicandi potestas : Iudicabit orbem
terre in ęquitate et populos in ueritate sua . Non erit tunc testibus
opus. Ego sum iudex et testis , dicit Dominus. Hic est, de quo Esaias ait
: Dominus ad iudicandum ueniet cum
senibus populi sui, et principibus eius . Senes isti prophetę sunt,
reliquias in terra uenenatur et eos, qui non crediderunt, in sacrario sepeliri
prohibet, ut iam iudicatos demonstret. Absurdum quoque uidetur, Ut, quos
Christus secum iudicaturos dixit, nos iudicandos dicamus. Quod autem Christus
iudex est uiuorum et mortuorum, testatur Petrus in sua Epistola de his, qui judicandi sunt, dicens: Reddent ei
rationem, qui paratus est iudicare uiuos et mortuos . Et Paulus ad
Timotheum
quia ibi
sedebo, ut iudicem omnes gentes in circuitu . Iosaphat interpretatur
Domini iudicium. Eo igitur loci, qui iudicandi erunt, turmatim confluent, ubi
Iudicis thronus positus erit. Et si is locus uallis Iosaphat erit, quę in Iudęa
est, quomodo locus tam angustus tantam capiet multitudinem? Sed quemadmodum
ingens exercitus ad ducem suum congregari dicitur, ita ad uallem illam omnes
congregabuntur, sed alii in ualle, alii circa uallem. Et licet extremi inde
terram Dominum fideles serui reuerenter comitentur, asseclę et assessores in
throno sedentis. Restabunt adhuc alii minus perfecti, fideles tamen, quos in
dextera parte angeli statuent saluandos. Reliquos autem, hoc est, uel incredulos
Iudęos uel male credentes hereticos uel in peccatis perditos Christianos,
seorsum in parte sinistra stare compellent. Id futurum clare aperteque exposuit
Dominus, ut omnibus liquido pateat, qualis bonorum malorumque finis sit, et alii
de
ad iudicii sinceritatem, capilli,
qui a capite exeunt, ab ore prolata sententia est. Quę ideo lanę mundę
comparatur, ut nimia asperitate careat, et tamen iustitię munditiam seruet.
Misericors enim et iustus est Dominus. Denique iudex ille, misericors est et
iustus, capilli eius lana munda sunt. De igne autem, quo elementa excoquenda
sunt, superius disputatum est. De illo uero, qui iniquis atque impiis paratus
est, mox dicemus. Hoc tamen loco ter ignem nominari
sperabat, ad Timotheum scribens: Bonum
certamen certaui, cursum consummaui, in reliquo reposita est mihi corona
iustitię, quam reddet mihi Dominus, in illo die iustus iudex . Et sanctus
propheta Dauid pro beneficiis acceptis
gratias agens: Benedic , inquit, anima mea, Domino, qui coronat te in
misericordia et
ac armis ualidissimum prope pessum dederint, nedum conturbarint.
Neque gratiam Italae mulierculae tantum apud Hungaros ualuisse credendum est, ut
ex illius uoto sibi regem constituerent. Nempe Italis Hungari, Boëmi ac Poloni adeo
infensi sunt, ut illos eodem fere odio, quo et Iudaeos prosequantur, eorum maxime (has
enim maleuolentiae causas inquirendo comperi) calliditatem atque auaritiam perosi.
Quam profecto opinionem de Italis inde natam esse illis gentibus arbitror, quia aliquando
quidam Romani sacerdotes, missu summi pontificis ad
licet
per se tunc reges haberet, non tamen ab imperio Constantinopolitano alienata
erat.
Mos erat apud Rhacusanos urbis praetores semestri imperio creare. Forte
obtigerat praetura Demiano cognomento Iudae (nemo superest ex hac familia).
Is quum auctoritate, ac opibus caeteris ciuibus praestaret, haud quaquam
semestri contentus magistratu, insita animo immodica dominandi cupiditate,
continuare statuit imperium. Itaque turba
accepta, cui uestrae etiam sectae auctor adstipulatur,
dimoueri nefarium esse, quis nisi rationis prorsus expers non uideat?
Hec ubi Mauerdinus dixit, extemplo clamor Turcarum in eum, quasi obiecta parum
purgasset, accusatorum instinctu sublatus est, hoc quidem consilio ne forte iudex, quem
rei oratione, utpote uera, haud parum motum esse apparebat, dilato supplicio accusatorum fraudem deprehenderet. Itaque praetor circumstantis metu turbae, ne scilicet iure
apud regem accusari posset, quod Christianos digniores fide quam Turcas esset arbitratus, confestim Mauerdinum,
aggrediar Spiritu
Sancto adiuuante breui uerborum compendio Dauidis res gestę, quas ut potuimus
nostra poesi complexi sumus, quo spectent quosue typos in se habere mihi uideantur
nouitatis.
In omnibus fere Dauidem puto personam gerere Christi; Saulem autem Iudeos,
qui Christum persequebantur, significare. Tum sub prophetarum dictis factisque
contineri utriusque Legis autoritatem.
qui Christum persequebantur, significare. Tum sub prophetarum dictis factisque
contineri utriusque Legis autoritatem.
Samuel autem qui interpretatur audiens Deum in frusta concidit
cultum gladio lacerant ueritatis. Agag enim festiua solemnitas
dicitur, Amalech gens bruta ac fatua interpretatur. Dauid uirum manu fortem sonat
et uultu desiderabilem. Hic est Christus qui ligauit fortem ipse fortior, et idem
desyderatus cunctis gentibus a populo fideli suscipitur, atque a Iudeis regnum
transfertur; dicente propheta: Quum uenerit sanctus sanctorum, cessabit unctio
uestra. Translatum est regnum de tribu Beniamin ad tribum Iuda id est de filiis
amaritudinis ad filios confitentes Christum regem et glorificantes. Vtrumque enim
significat
postea usi sunt e. g. William Langland in
The Vision of Piers Plowman (1370), et Martin Luther Brief D. Martin Luthers wider die Sabbather an einen guten Freund (1538).
Saul agitatur spiritu immundo, et Dauide cytharam pulsante refocillatur; hoc
est Iudei in immunditia infidelitatis uersantes desipiunt, quidam tamen Christum
audiendo conuertuntur.
Iam primum Dauid fit armiger Saulis; quia Christus primum docuit Iudeos,
et crucem quę eius arma sunt, inter illos portauit, ut Ioannes testatur.
Saul agitatur spiritu immundo, et Dauide cytharam pulsante refocillatur; hoc
est Iudei in immunditia infidelitatis uersantes desipiunt, quidam tamen Christum
audiendo conuertuntur.
Iam primum Dauid fit armiger Saulis; quia Christus primum docuit Iudeos,
et crucem quę eius arma sunt, inter illos portauit, ut Ioannes testatur.
Goliam inter idolatras Palestinos fortissimum interemit. Christus diabolum
qui gentibus dominabatur, Euangelii uulgatione contriuit.
Palestini
maleis tundere aggressi sunt.
II.
Dauid cum Ionatha Saulis filio init amiciciam, et eius reuelationibus a Saulis
inuidia saluatur. Ionathas columbę
donum interpretatur, quod Spiritus Sancti
donum est. Spiritus autem Sancti dono Iudeis Lex data est, ideo Ionathas Saulis
est filius; cuius Legis reuelatione patuerunt mysteria Christi, quę
in illa continentur
sub uelamine figurarum. Hinc nos ipsorum Iudeorum proprię
Scripturę
non
credentium manifestam cernentes insaniam pericula occidentis litterę
uitamus,
inuidia saluatur. Ionathas columbę
donum interpretatur, quod Spiritus Sancti
donum est. Spiritus autem Sancti dono Iudeis Lex data est, ideo Ionathas Saulis
est filius; cuius Legis reuelatione patuerunt mysteria Christi, quę
in illa continentur
sub uelamine figurarum. Hinc nos ipsorum Iudeorum proprię
Scripturę
non
credentium manifestam cernentes insaniam pericula occidentis litterę
uitamus, et
spiritui qui uiuificat adhęremus. Ob hoc Ionathas, id est Spiritus Sancti donum
nostrę fidei fauet, et eorum reprobat perfidiam.
insaniam pericula occidentis litterę
uitamus, et
spiritui qui uiuificat adhęremus. Ob hoc Ionathas, id est Spiritus Sancti donum
nostrę fidei fauet, et eorum reprobat perfidiam.
Saul tamen Dauidem pręficit militibus. Et Iudei initio patiuntur ut plebem
doceat Christus et magister eorum sit.
Quum autem Saul uidisset pręferri sibi Dauidem laude uirtutis, odio eum habuit,
et uitę
illius insidiari coepit. Sic Iudeorum principes quum cernerent plebem
abire post Christum, et miracula
perfidiam.
Saul tamen Dauidem pręficit militibus. Et Iudei initio patiuntur ut plebem
doceat Christus et magister eorum sit.
Quum autem Saul uidisset pręferri sibi Dauidem laude uirtutis, odio eum habuit,
et uitę
illius insidiari coepit. Sic Iudeorum principes quum cernerent plebem
abire post Christum, et miracula eius prędicare,10 inuidentes quęsierunt eum
interficere.
cf. Io 10
138r
cf. littera enim occidit Spiritus
littera enim occidit Spiritus autem vivificat II Cor 3,6
sancti corr. ex sancto MS
138v
praeditare MS
Sępenumero cum Dauide in gratiam se redire simulat Saul, et Iudei Christum
tentantes blandius interrogant, non ut discant, sed ut accusent.
Saul despondit Dauidi filiam Michol pro prępuciis Palestinorum. Michol
interpretatur aqua ex omnibus, quę
est aqua baptismi inter omnes optabilior, qua
a maledicto primorum parentum
Palestinorum. Michol
interpretatur aqua ex omnibus, quę
est aqua baptismi inter omnes optabilior, qua
a maledicto primorum parentum liberamur. Hęc aqua sponsa est Christi; quia nisi
Christo plena fide adhęserimus, baptisma nihil nobis proderit. Saulis autem filia
dicitur, quia a Iudeis coepit baptizante eos Ioanne et postea discipulis Christi, qui
et ipsi Iudei erant.
Dauid pro sponsa Michol numerat Palestinorum prępucia; quia Christus
incircumcisos conuersos baptismo purificat.
Saulem fugit; fugit Christus Iudeorum
inter omnes optabilior, qua
a maledicto primorum parentum liberamur. Hęc aqua sponsa est Christi; quia nisi
Christo plena fide adhęserimus, baptisma nihil nobis proderit. Saulis autem filia
dicitur, quia a Iudeis coepit baptizante eos Ioanne et postea discipulis Christi, qui
et ipsi Iudei erant.
Dauid pro sponsa Michol numerat Palestinorum prępucia; quia Christus
incircumcisos conuersos baptismo purificat.
Saulem fugit; fugit Christus Iudeorum persecutionem, donec ueniat hora eius
regnandi in cruce.
quia a Iudeis coepit baptizante eos Ioanne et postea discipulis Christi, qui
et ipsi Iudei erant.
Dauid pro sponsa Michol numerat Palestinorum prępucia; quia Christus
incircumcisos conuersos baptismo purificat.
Saulem fugit; fugit Christus Iudeorum persecutionem, donec ueniat hora eius
regnandi in cruce.
Qui quęrebant Dauidem a Michola delusi re infecta reuertuntur ad Saulem.
In discipulos Christi baptismi gratiam prędicantes Iudeorum furit dementia, sed
qui in flagellis pro Christo susceptis
baptismo purificat.
Saulem fugit; fugit Christus Iudeorum persecutionem, donec ueniat hora eius
regnandi in cruce.
Qui quęrebant Dauidem a Michola delusi re infecta reuertuntur ad Saulem.
In discipulos Christi baptismi gratiam prędicantes Iudeorum furit dementia, sed
qui in flagellis pro Christo susceptis gaudebant, cogi nequeunt, ut ipsum negent,
et illi spe sua decepti ad infidelitatem suam redeunt.
Dauid fugiens uenit ad Samuelem. Christus litteram
Dauid fugiens uenit ad Samuelem. Christus litteram occidentem uitans aperit
spiritalem sensum prophetarum, qui aduentum suum prędixerant.
Missi Dauidem comprehendere, coeperunt prophetare. Et satellites Iudeorum
missi ut Christum capiant, uerbis eius stupefacti redeunt et aiunt: Nunquam homo
sic locutus est.
Dauid fugiens ab Achimelech sacerdote accipit panes sanctos et gladium
Golię
Gethei. Christus fugiens Iudeorum
Et satellites Iudeorum
missi ut Christum capiant, uerbis eius stupefacti redeunt et aiunt: Nunquam homo
sic locutus est.
Dauid fugiens ab Achimelech sacerdote accipit panes sanctos et gladium
Golię
Gethei. Christus fugiens Iudeorum perfidiam, a sacerdotio eorum amouet
gratiam panis in corpore suo sanctificati, porrigitque discipulis; accipit gladium
quo Golias periit, ut in eo uincat etiam nationes idolis deditas, et Iudeis incredulis
nihil prosit ablata diabolo potestas.
cf. II Cor
Achimelech sacerdote accipit panes sanctos et gladium
Golię
Gethei. Christus fugiens Iudeorum perfidiam, a sacerdotio eorum amouet
gratiam panis in corpore suo sanctificati, porrigitque discipulis; accipit gladium
quo Golias periit, ut in eo uincat etiam nationes idolis deditas, et Iudeis incredulis
nihil prosit ablata diabolo potestas.
cf. II Cor 3,6, ut supra
139r
numquam sic locutus est homo Io 7,46
ab corr. ex ad MS
II Cor 3,6, ut supra
139r
numquam sic locutus est homo Io 7,46
ab corr. ex ad MS
Dauid fugiens ad Achim Getheorum regem insaniam simulat. Et discipuli
Christi a Iudeis repudiati transeunt ad gentes, et dum insanire putantur aiunt: Nos
stulti propter Christum, sed stultum Dei sapientius est hominibus. Achis
interpretatur frater meus. Et Dominus ait: Qui fecerit uoluntatem Patris mei qui
in cęlis est, hic frater meus et soror et
prophetarum de se testantium. Deinde uenit in terram Iuda id est ad
populum confitentem se et Nouę
legi adhęrentem; ad quam sui conueniunt. Sui
enim sunt qui in ipsum credunt.
Sacerdotes Nobę
a Saule cęduntur; quia Christo in carne ueniente perire
debebat Iudeorum sacerdotium.
Abiathar Achimelechi filius fugit ad Dauidem et ab eo benigne est susceptus;
quia Christus sacerdos in ęternum ne Iudeos quidem ad se uenientes repudiat,
nemini claudens ianuam salutis.
IIII.
qui in ipsum credunt.
Sacerdotes Nobę
a Saule cęduntur; quia Christo in carne ueniente perire
debebat Iudeorum sacerdotium.
Abiathar Achimelechi filius fugit ad Dauidem et ab eo benigne est susceptus;
quia Christus sacerdos in ęternum ne Iudeos quidem ad se uenientes repudiat,
nemini claudens ianuam salutis.
IIII.
Ceila a Palestinis obsidetur, a Dauide liberatur. Ceila interpretatur sustollens
se ipsam. Fideles persecutionem passi ab idolatris a Christo liberantur et ad cęlum
ad quem uenit
Christus, hic affectibus floret piis, et germinat operibus uirtutum.
Sed quoniam multi etiam a perfectionis culmine corruunt, Dauid a Zipheis
proditur, et a Saule circumdatur. Sed Saul quum audisset hostes in regnum irruisse
a Dauide recessit. Christus ad Iudeos uenerat, ex quibus Iudas Zipheus erat, dum
apostolatus dignitate floreret, sed uitio subuersus uendidit Christum Iudeis; qui
quum ipsum comprehendere parati essent, timuerunt plebem et recesserunt.
cf. nos stulti propter Christum I Cor 4,10; quod stultum est
etiam a perfectionis culmine corruunt, Dauid a Zipheis
proditur, et a Saule circumdatur. Sed Saul quum audisset hostes in regnum irruisse
a Dauide recessit. Christus ad Iudeos uenerat, ex quibus Iudas Zipheus erat, dum
apostolatus dignitate floreret, sed uitio subuersus uendidit Christum Iudeis; qui
quum ipsum comprehendere parati essent, timuerunt plebem et recesserunt.
cf. nos stulti propter Christum I Cor 4,10; quod stultum est Dei sapientius est
hominibus I Cor 1,25
quicumque enim fecerit voluntatem Patris mei
in desertum ut tentaretur a diabolo; tunc diabolus tentauit illum
per oculum tentationis, quum ostenderet ei regna mundi.
Dauid latet in spelunca, Sauli oram clamidis abscindit, et Saul desinit eum
persequi. Christus latebat in obscuritate Veteris scripturę, in qua Iudei cęcutiebant.
Sed illis quos conuertit ostendit oram clamidis abscissam id est sensum Scripturę
spiritalem, et agnoscere coeperunt Saluatorem.
Samuel moritur, et Dauid uenit in Pharam. Vaticinia de Christo finem
accipiunt, et Euangelium inter ferocissimas
sibi coniunxit. Extirpata idolorum stultitia
Christus ecclesiam sibi sponsam fecit, et quę
demoniis seruiebat, facta est uxor
Christi per fidem.
Dauid superinduxit Achinoen; hęc interpretatur fratris decus. Fratres Christi
Iudei erant; ex his elegit apostolos, qui ipsum prędicando et exaltando facti sunt
eius decus.
Saul iratus Dauidi Micholam eius sponsam tradidit Phalto. Diximus per Michol
baptismum significari. Phalti autem interpretatur liberatus. Iudei ergo quanuis
Christo infensi
fratris decus. Fratres Christi
Iudei erant; ex his elegit apostolos, qui ipsum prędicando et exaltando facti sunt
eius decus.
Saul iratus Dauidi Micholam eius sponsam tradidit Phalto. Diximus per Michol
baptismum significari. Phalti autem interpretatur liberatus. Iudei ergo quanuis
Christo infensi auertere ab illo niterentur sponsam eius ecclesiam baptismo
consecratam, tradere tamen illam non poterant nisi per baptismum liberato.
Fidelium enim coetu constat Christi ecclesia.
Saul Zipheis prodentibus Dauidem obsedit in colle
Christi ecclesia.
Saul Zipheis prodentibus Dauidem obsedit in colle Achillę. Achila
interpretatur susceptio eius. Ziphei ergo id est florentes non uirtute sed malicia
140r
idolorum corr. ex Iudeorum MS
140v
sic
accusant Christum coram principibus Iudeorum, et illi uitę
eius insidiantur, et
eiusdem susceptores persequuntur.
Dauid noctu ingressus tentorium Saulis, tulit cyphum
susceptio eius. Ziphei ergo id est florentes non uirtute sed malicia
140r
idolorum corr. ex Iudeorum MS
140v
sic
accusant Christum coram principibus Iudeorum, et illi uitę
eius insidiantur, et
eiusdem susceptores persequuntur.
Dauid noctu ingressus tentorium Saulis, tulit cyphum et hastam, ipsum uero
interimi prohibuit; ob hoc Saul placatus abiit. Ingreditur Iesus Saulis tentorium,
dum aperit Iudeis abdita
coram principibus Iudeorum, et illi uitę
eius insidiantur, et
eiusdem susceptores persequuntur.
Dauid noctu ingressus tentorium Saulis, tulit cyphum et hastam, ipsum uero
interimi prohibuit; ob hoc Saul placatus abiit. Ingreditur Iesus Saulis tentorium,
dum aperit Iudeis abdita Scripturarum, et sensuum noctem sua expositione facit
lucescere. Saulem dormientem non permittit interimi, Iudeos incredulos non statim
punit, sed interim donec conuertantur, aufert ab eis cyphum et hastam; quia
nec calicem sanguinis Domini bibere nec hasta defensionis ueritatem
Dauid noctu ingressus tentorium Saulis, tulit cyphum et hastam, ipsum uero
interimi prohibuit; ob hoc Saul placatus abiit. Ingreditur Iesus Saulis tentorium,
dum aperit Iudeis abdita Scripturarum, et sensuum noctem sua expositione facit
lucescere. Saulem dormientem non permittit interimi, Iudeos incredulos non statim
punit, sed interim donec conuertantur, aufert ab eis cyphum et hastam; quia
nec calicem sanguinis Domini bibere nec hasta defensionis ueritatem tueri possunt
qui adhuc non credunt. Saul hoc uidens placatus abiit. Iudei quippe, qui dormiunt,
non permittit interimi, Iudeos incredulos non statim
punit, sed interim donec conuertantur, aufert ab eis cyphum et hastam; quia
nec calicem sanguinis Domini bibere nec hasta defensionis ueritatem tueri possunt
qui adhuc non credunt. Saul hoc uidens placatus abiit. Iudei quippe, qui dormiunt,
placari nequeunt: qui uident, illi placantur. Non enim uiderent, nisi crederent:
increduli cęci sunt.
Dauid proficiscitur ad Achim in Palestinam et habitat in Sicelech et ipsos
Palestinos occulte prędatur. Transit Christi prędicatio ad
plurimorum
deorum cultu, et errorum suorum fecem expurgantes, ueritatis puritatem admittunt.
Tum autem Dauid occulte prędatur Palestinos, quum Christus intimis inspirationibus
ad se trahit peccatores, siue incredulos gentiles.
Palestini armantur in Saulem, Romani in Iudeam.
Periit Saul cum filiis. Infideles Iudei, non recipientes Christum, lapsi sunt in
interitum sempiternum.
Fleuit Christus pręuidens eorum euersionem, sicut Dauid Saulis necem et
Israhelitarum cladem.
Palestini ascendunt in
ueritatis puritatem admittunt.
Tum autem Dauid occulte prędatur Palestinos, quum Christus intimis inspirationibus
ad se trahit peccatores, siue incredulos gentiles.
Palestini armantur in Saulem, Romani in Iudeam.
Periit Saul cum filiis. Infideles Iudei, non recipientes Christum, lapsi sunt in
interitum sempiternum.
Fleuit Christus pręuidens eorum euersionem, sicut Dauid Saulis necem et
Israhelitarum cladem.
Palestini ascendunt in Iezrahel, id est gentiles accesserunt ad uidentes Deum.
Sic
Fleuit Christus pręuidens eorum euersionem, sicut Dauid Saulis necem et
Israhelitarum cladem.
Palestini ascendunt in Iezrahel, id est gentiles accesserunt ad uidentes Deum.
Sic enim interpretatur Iezrahel. Videntes autem Deum dicuntur prophetę. Porro
uincere aliter Iudeorum errorem non potuissent, nisi Scripturarum ueterum
autoritate eos refellissent. Suo illos telo confoderunt.
VI.
Dauid rediens in Sicelech comperit eam ab Amalechitis uastatam, et uxores
suas inde captiuas abductas;
Israhelitę
in Gelboe prostrati ceciderunt, et Saul cum filiis periit, et ciuitates
a Palestinis occupatę
sunt. Et Iabitę
sepelierunt Saulem cum filiis. Gelboe sonat
aceruum pluuiarum. In aceruo pluuiarum gratię
diuinę
gentes ad Christum conuersę
uictoria potitę
sunt, et Iudei in suę
incredulitatis obstinatione perierunt cum filiis
id est cum omnibus erroris sui sectatoribus. Ciuitates occupatę
id est ecclesię a
Christianis ędificatę. Sed Iabitę
id est intelligentes, Iaba enim intelligentia dicitur,
Saulem et filios eius sepelierunt: quia gentiles
uisio sempiterna. In hac uisione Christus regnat. Benedicit
Euangelii doctoribus, qui finem statuerunt Legi, quę
ipsum uenturum significabat
quęque finiri debuit, quum ipse uenisset.
Filius interim Saulis Isboseth biennium regnat in Ierusalem Abnero autore.
Quia Iudei post Christi passionem regnarunt, donec a Romanis deleti sunt. Et hoc
Abnero autore, id est diabolo, qui regnantes obcęcabat, ne Christo crederent. Abner
enim interpretatur lapis lucidus. Lucidus quippe erat ante peccatum, postea
obstinatione induruit ut lapis. Iesboseth autem
donec a Romanis deleti sunt. Et hoc
Abnero autore, id est diabolo, qui regnantes obcęcabat, ne Christo crederent. Abner
enim interpretatur lapis lucidus. Lucidus quippe erat ante peccatum, postea
obstinatione induruit ut lapis. Iesboseth autem interpretatur coęquatus mihi. Quia
Iudei submittere se Christo noluerunt, quasi pares illi.
Dauid regnat in Hebron annos septem. Per septenarium uniuersorum summa
denotatur. Semper enim Christus in uisione regnat ęterna, quod est in Hebron.
Adduntur menses sex, fortasse quia in sexta
recipiunt, filii Dei uocabuntur, non ex sanguinibus, sed ex Deo nati.
Isboseth cum Abnero rixatus restituit Dauidi Micholam et Abnero autore Israel,
id est omnes reliquę
tribus, receperunt Dauidem regem. Isbosethus, qui
coęquatus dicitur, Iudeum designat prius superbum, qui deinde contra Legem, quam
non intellexerat, indignatus, currit ad baptismum, quod est Dauidi restituere
Micholam. Et Abner, qui hoc loco Legem significat, quum et ipsa sit lapis lucidus,
in tabulis lapideis digito Dei descripta, omnibus per spiritalem sui
sui sensum suadet,
ut se Christo regi submittant, si salui esse cupiunt.
Isbosethum filii Renon dormientem interimunt, caput afferunt Dauidi in
Hebron et ipsi Dauidis iussu interficiuntur. Et caput Isbosethi in Hebron sepelitur.
Isbosethum Iudeum ad Christum conuersum diximus, sed plerique conuersi
erroribus postea ab hereticis implicati sunt. Renon enim ecclesia uel congregatio
interpretatur. De qua in psalmo dicitur: Odiui ecclesiam malignantium et cum
impiis non sedebo. Qui tunc caput interempti ad
pacifico in
templo collocata. Quia de Christi sacramento est dictum: In pace inuentus est locus
eius,34 et: Beati pacifici quoniam filii Dei uocabuntur.
Regem ante arcam Domini ludentem derisit uxor et sterilitate damnatur.
Christum irriserunt Iudei, et bonorum fonte contempto uirtutis fructum proferre
nequiuerunt.
Templum Dei ędificare non Dauidi permittitur, sed eius filio Salomoni. Quia
ille bellator fuit, hic pacificus. Pacifici ergo Dei templum sunt. Vterque prę
se fert
personam Christi. Sed in
uirtutis fructum proferre
nequiuerunt.
Templum Dei ędificare non Dauidi permittitur, sed eius filio Salomoni. Quia
ille bellator fuit, hic pacificus. Pacifici ergo Dei templum sunt. Vterque prę
se fert
personam Christi. Sed in Dauide Christus est disputans cum Iudeis et contendens
cum gentibus: in Salomone in cruce moriens, ut corporis sui sacrificio nos Deo
reconciliet et in triduo excitet templum Iudeorum perfidia destructum.
Et pulchre hoc quidem Nathan nunciare inducitur. Nathan enim interpretatur
ille bellator fuit, hic pacificus. Pacifici ergo Dei templum sunt. Vterque prę
se fert
personam Christi. Sed in Dauide Christus est disputans cum Iudeis et contendens
cum gentibus: in Salomone in cruce moriens, ut corporis sui sacrificio nos Deo
reconciliet et in triduo excitet templum Iudeorum perfidia destructum.
Et pulchre hoc quidem Nathan nunciare inducitur. Nathan enim interpretatur
donans donum uel donatus gratię. Non enim nostris meritis hoc factum est, sed
per gratiam Spiritus Sancti diuinęque largitatis donum. Sed
percussit Idumeos. Idumei interpretantur ruffi, rubei, terreni, sanguinei;
ruffi iracundos significant, rubei inuidia inflamatos,38 terreni eos qui terrenarum
rerum curis implicati nihil de cęlestibus cogitant, sanguinei crudeles, quos nulla
mouet erga proximos pietas. Tales Idumeos iustus iudex in malo perseuerantes
damnat.
VIIII.
Dauid Miphibosetum Ionathę
filium bonis paternis donat, et mensę
suę
participem facit et Sibam seruum cum filiis terram eius colere iubet. Miphiboseth
os confusum, os uerecundum
igne accendit. Illuminatorum igitur et charitate ardentium uxor est
Bersabe. Hanc adamauit Christus dicens: Scrutamini Scripturas, ipsę
enim sunt
quę testimonium perhibent de me.
Huius primogenitus filius mortuus est, secundus regnauit. Primi Iudei
incredulitate perierunt, secundi gentiles in fide Christi dominantur.
Amisit ipsa primum uirum Iudeos, et secundo iuncta est Christo, qui non uenit
soluere Legem, sed adimplere. Seponamus interim crimen adulterii et homicidii
a Dauide nostro, et inueniemus: quia
ipsę
enim sunt
quę testimonium perhibent de me.
Huius primogenitus filius mortuus est, secundus regnauit. Primi Iudei
incredulitate perierunt, secundi gentiles in fide Christi dominantur.
Amisit ipsa primum uirum Iudeos, et secundo iuncta est Christo, qui non uenit
soluere Legem, sed adimplere. Seponamus interim crimen adulterii et homicidii
a Dauide nostro, et inueniemus: quia Bersabe adultera erat sub Iudeis, ipsam non
recte obseruantibus, postea, Vria mortuo, id est Dei luce in Iudeis extincta,
secundi gentiles in fide Christi dominantur.
Amisit ipsa primum uirum Iudeos, et secundo iuncta est Christo, qui non uenit
soluere Legem, sed adimplere. Seponamus interim crimen adulterii et homicidii
a Dauide nostro, et inueniemus: quia Bersabe adultera erat sub Iudeis, ipsam non
recte obseruantibus, postea, Vria mortuo, id est Dei luce in Iudeis extincta, iuncta
est Christo Domino, et per eum genuit filios, qui in illa Christum prophetatum
fide receperunt.
Aduersa patitur Dauid: et Christus a iuuentute sua in laboribus fuit.
ipsa primum uirum Iudeos, et secundo iuncta est Christo, qui non uenit
soluere Legem, sed adimplere. Seponamus interim crimen adulterii et homicidii
a Dauide nostro, et inueniemus: quia Bersabe adultera erat sub Iudeis, ipsam non
recte obseruantibus, postea, Vria mortuo, id est Dei luce in Iudeis extincta, iuncta
est Christo Domino, et per eum genuit filios, qui in illa Christum prophetatum
fide receperunt.
Aduersa patitur Dauid: et Christus a iuuentute sua in laboribus fuit.
Ex hac genitus est Salomon pacificus, quia ipsa nasciturum
Ammon, Dauidis filius, uitiat Thamaram, Absalonis sororem, et rex ex eo
tristatur. Ammon interpretatur filius populi mei. Hic mihi uidetur personam habere
apostolorum, qui filii erant Hebreorum. Hi prius adamauerant Thamaram, Absalonis
sororem, id est synagogam Iudeorum. Thamar enim dicitur amara, quod illi
conuenit, quę
adhuc sub maledicto erat. Quam postquam apostoli cognitam
refutarunt sequentes Christum, Iudei eos persequi coeperunt. Horum Iudeorum
personam Absaloni tribuendam censeo, quum patris luctus interpretetur. De quibus
pater
mihi uidetur personam habere
apostolorum, qui filii erant Hebreorum. Hi prius adamauerant Thamaram, Absalonis
sororem, id est synagogam Iudeorum. Thamar enim dicitur amara, quod illi
conuenit, quę
adhuc sub maledicto erat. Quam postquam apostoli cognitam
refutarunt sequentes Christum, Iudei eos persequi coeperunt. Horum Iudeorum
personam Absaloni tribuendam censeo, quum patris luctus interpretetur. De quibus
pater per prophetam queritur dicens: Filios enutriui et exaltaui et ipsi spreuerunt
me. Displicuit Christo suscitata
qui filii erant Hebreorum. Hi prius adamauerant Thamaram, Absalonis
sororem, id est synagogam Iudeorum. Thamar enim dicitur amara, quod illi
conuenit, quę
adhuc sub maledicto erat. Quam postquam apostoli cognitam
refutarunt sequentes Christum, Iudei eos persequi coeperunt. Horum Iudeorum
personam Absaloni tribuendam censeo, quum patris luctus interpretetur. De quibus
pater per prophetam queritur dicens: Filios enutriui et exaltaui et ipsi spreuerunt
me. Displicuit Christo suscitata seditio aduersus apostolos, et ait: Si me
et ait: Si me quęritis,
sinite hos abire.
Absalon id est pharisei fugiunt in Gessur; quę
interpretatur applicans lumen.
Hęc est Lex, quę
rite intelligentibus applicat lumen ueritatis, non intelligentibus
tenebras erroris. Tunc ergo Iudei fugerunt in Gessur, quum nihil spiritaliter
intelligentes clamabant: Legem habemus, et secundum legem nostram debet mori.
Ioab, qui dicitur inimicus, blanditur Absaloni, id est Iudeos per blandimenta
decipit et eos per mulierem Thecuitem cum
lumen ueritatis, non intelligentibus
tenebras erroris. Tunc ergo Iudei fugerunt in Gessur, quum nihil spiritaliter
intelligentes clamabant: Legem habemus, et secundum legem nostram debet mori.
Ioab, qui dicitur inimicus, blanditur Absaloni, id est Iudeos per blandimenta
decipit et eos per mulierem Thecuitem cum Christo reconciliare nititur: per somnia
terrens uxorem Pilati, ita ut illa suaderet marito dimittere Christum. Thecua tuba
interpretatur. Pilati itaque coniux tuba erat, quam inflabat Ioab inimicus, ut
passionem Christi, orbi
nititur: per somnia
terrens uxorem Pilati, ita ut illa suaderet marito dimittere Christum. Thecua tuba
interpretatur. Pilati itaque coniux tuba erat, quam inflabat Ioab inimicus, ut
passionem Christi, orbi salutiferam futuram, impediret. Absalon autem incendit
Ioabi messem, quando Iudei non consenserunt dimitti Christum, sed cruci figi.
147r
147v
cf. filios enutrivi et exaltavi ipsi autem spreverunt me Is 1,2
cf. si ergo me quaeritis sinite hos abire Io
ipsi autem spreverunt me Is 1,2
cf. si ergo me quaeritis sinite hos abire Io 18,8
nos legem habemus et secundum legem debet mori Io 19,7
Absalon deinde regnum auferre nititur Dauidi patri. Quia Iudei de Christo
dixerunt: Nolumus hunc regnare super nos,51 et: Qui se regem facit, contradicit
Cęsari. Absalon abutitur concubinis patris, hoc est Iudei peruertunt sensum Veteris
scripturę, litteram quę occidit sequentes, non spiritum qui
legem debet mori Io 19,7
Absalon deinde regnum auferre nititur Dauidi patri. Quia Iudei de Christo
dixerunt: Nolumus hunc regnare super nos,51 et: Qui se regem facit, contradicit
Cęsari. Absalon abutitur concubinis patris, hoc est Iudei peruertunt sensum Veteris
scripturę, litteram quę occidit sequentes, non spiritum qui uiuificat. Fugit Dauid
Absalonem; et Christus Iudeos fugiens per medium illorum ibat, quia nondum uenerat
hora eius.
Qui se regem facit, contradicit
Cęsari. Absalon abutitur concubinis patris, hoc est Iudei peruertunt sensum Veteris
scripturę, litteram quę occidit sequentes, non spiritum qui uiuificat. Fugit Dauid
Absalonem; et Christus Iudeos fugiens per medium illorum ibat, quia nondum uenerat
hora eius.
Mittitur Ioab cum exercitu contra Absalonem. Semper Ioab contra impios
mittitur: quia impii semper sub potestate diaboli sunt.
Defecit Absalonis
hora eius.
Mittitur Ioab cum exercitu contra Absalonem. Semper Ioab contra impios
mittitur: quia impii semper sub potestate diaboli sunt.
Defecit Absalonis uirtus, et per capillos implicatus a Ioabo transfigitur. Iudei
erroribus implicati diabolo subduntur.
Dauid luget Absalonem: Christus deflet Iudeos et pro illis solicitus orat patrem,
ut ignoscat eis.
Et quoniam Christi mysteria diuino succedebant consilio, ideo Absalon secutus
dicitur
Ioab contra impios
mittitur: quia impii semper sub potestate diaboli sunt.
Defecit Absalonis uirtus, et per capillos implicatus a Ioabo transfigitur. Iudei
erroribus implicati diabolo subduntur.
Dauid luget Absalonem: Christus deflet Iudeos et pro illis solicitus orat patrem,
ut ignoscat eis.
Et quoniam Christi mysteria diuino succedebant consilio, ideo Absalon secutus
dicitur consilium Chusi, qui interpretatur arcanum siue profunditas. Iudicia enim
Dei abyssus multa.
II Cor 3,6, ut supra
Io 7,30
cf. iudicium tuum abyssus multa Ps 36 (35),7
cf. Act 1,18
148v
sui bona. Sic gentiles conuersi sortiti sunt bona ęterna, Iudeis ante promissa. Quos
Iudeos Miphiboseth hoc loco figurauit. Os enim confusum interpretatur. Est autem
confusio etiam ad mortem,59 ut ait Scriptura.
Dauid uenit in Baurim et patitur maledicta Semei. Baurim interpretatur electi.
Venit Christus inter electos
Io 7,30
cf. iudicium tuum abyssus multa Ps 36 (35),7
cf. Act 1,18
148v
sui bona. Sic gentiles conuersi sortiti sunt bona ęterna, Iudeis ante promissa. Quos
Iudeos Miphiboseth hoc loco figurauit. Os enim confusum interpretatur. Est autem
confusio etiam ad mortem,59 ut ait Scriptura.
Dauid uenit in Baurim et patitur maledicta Semei. Baurim interpretatur electi.
Venit Christus inter electos suos discipulos et maledicitur
Miphiboseth hoc loco figurauit. Os enim confusum interpretatur. Est autem
confusio etiam ad mortem,59 ut ait Scriptura.
Dauid uenit in Baurim et patitur maledicta Semei. Baurim interpretatur electi.
Venit Christus inter electos suos discipulos et maledicitur ei a Iudeis. Quos ideo
designat Semeus, quia interpretatur: audi mihi. Hoc illis congruit, qui suam, non
Dei uoluntatem sequuntur.
Victo Absalone Dauid reuertitur in Hierusalem. Christus confusis Iudeis per
resurrectionem suam redit ad patrem, ascendens in cęlum.
electi.
Venit Christus inter electos suos discipulos et maledicitur ei a Iudeis. Quos ideo
designat Semeus, quia interpretatur: audi mihi. Hoc illis congruit, qui suam, non
Dei uoluntatem sequuntur.
Victo Absalone Dauid reuertitur in Hierusalem. Christus confusis Iudeis per
resurrectionem suam redit ad patrem, ascendens in cęlum.
XII.
Dauidi a pręlio uictori reuertenti prima occurrit tribus Iuda. Et Christo gentiles,
per prędicationem apostolorum conuersi, primi occurrerunt non passibus, sed
dicitur Iuda.
Occurrit et Siba cum filiis, qui et ipse (ut dictum est) interpretatur conuersus.
Occurrit et Miphiboseth, sed habitu tristis, et expostulauit in Sibam seruum,
qui per dolum sua pręripuerat. Miphiboseth Iudeos significare diximus. Qui
quoniam occurrisse Christo dicitur, de his, qui conuersi fuerant, intelligere
debemus, alioquin Christo occurrere non potuissent. Iudei isti dolebant hęreditatem
suam translatam esse ad gentiles. Christus uero, qui non erat acceptor personarum,61
sed
sed habitu tristis, et expostulauit in Sibam seruum,
qui per dolum sua pręripuerat. Miphiboseth Iudeos significare diximus. Qui
quoniam occurrisse Christo dicitur, de his, qui conuersi fuerant, intelligere
debemus, alioquin Christo occurrere non potuissent. Iudei isti dolebant hęreditatem
suam translatam esse ad gentiles. Christus uero, qui non erat acceptor personarum,61
sed meritorum, ibi diuidi iubet hęreditatem, ubi ęqualem uidet fidem.
Berzelaum Galaditem, ut secum habitaret, inuitauit Dauid, sed ille excusauit
se
quippe
filius est qui fideliter credit. Hęc est enim uictoria (ut Apostolus ait), quę
uincit
mundum, fides nostra. Et talem quidem Christus amplexatur, ut Dauid Chamaam.
Altercantur tribus Israel cum tribu Iuda. Hodie quoque infideles Iudei cum
Christianis contendunt. Iuda est quicunque confitetur Christum.
Seba seditionem mouit contra Dauidem. Seba interpretatur eloquentia. Seba
igitur heresiarchę sunt, qui eloquentię suę uiribus freti aduersus Euangelii fidem
latrabant.
cf. et haec est victoria quae vincit mundum fides nostra I Io 5,4
Rex ingressus Hierosolymam concubinas ab Absalone pollutas a se separat.
Concubinas Dauidis Vetus testamentum diximus significare. Quod quia a
plerisque Iudeorum male intellectum erat, ab Absalone pollutum dicitur, quod
Christus Euangelio succedente exclusit.
Dauid ducibus pręcipit, ut persequantur Sebam, seditionis autorem. Et Christus
ecclesię
suę
doctores dedit, qui ueritatis argumentis persecuti sunt
permansit.
XIIII.
Postremo Adonias, Dauidis filius ex Agita, appetit regnum, sed uota eius
frustrantur, Salomone in regnum succedente. Adonias Domini donatio interpretatur,
Agith festiua uel solemnis, Salomon pacificus uel retributor. Adonias Iudeos
figurabat, qui erant Domini donatio, quia dicti sunt populus Dei. Hi Agith, id est
festorum et solemnitatum, filii erant, dum Lex uetus uigeret. Sed quoniam Noua
quoque lege succedente a ueteribus institutis et cerimoniis desistere nolebant, ideo
regnum expetisse dicuntur. Succedente
rem peragendam solicitare. At in his occupatus priusquam cum
principibus pacisceretur, allectis mille Mamalucis, quos ex diuersis locis
congregauerat, ad Solymanum defertur, perduellionisque absens accusatur.
Erat Cayri quidam Iudaeus uir satis amplae mercaturae, hic nescio quo nam
modo defectionem hanc non solum olfecerat, sed pene manifestis argumentis
comprehenderat. Quamobrem Constantinopolim ueniens, adituque a consiliaris,
non sine pecuniis a
Spalatum
oppidum Dalmatiae, aliquando Diocletiani Augusti palatium per tria milliaria
a Salonis, quae ciuitas nunc solo est aequata, distat. Dicunt Turcae ab
ultimis Aethiopiae sedibus gentem quandam excitam, hos plerique Iudaeos
affirmant. sed haec quoniam fabulis simillima uidentur, latius explicare non
audeo. Bosinensem Sangachum audio quattuor millibus equitum ad Modruscensem
agrum uastandum profectum. uereor ne uoti compos fiat, cum nusquam
est.
portendit Olympus.
uellera signi,
praecedunt agmine longo,
formido repens ui magna pectus adorta est
ante Michaeas,
hae res, illaeque recurrunt
illi
florentis odor deserta secutus
undae, penitusque exterrita circum
orbes?
dicunt a nomine luces.
urite flammis,
I
palestinas traducit Christus in oras, ❦
sese Samaritis aquatum
uidit
putaret.
ullus,
illum dum flatibus arctant,
columen, sed legem haec turba profanat.
mihi creditis, ac si
qui et iudicet, inquam
uirtute coruscant,
ortu.
meus, ex animo nisi fratribus omnia uestris
membra suos in corpore cogeret uno.
fora turbida adibat,
age, parta salus tibi debita marte fideli.
monimento diua per omne
atque execrabile monstrum ❦
et fera marora ponti
Petrus, quo posceret, ille quis esset
deus irriguae nemorosa per aequora uallis
saeua deo uenienti Osanna canebas?
Iesum adduci, poscitque coacti
nequeo sine uiuere nato.
nos excussus ad unguem.
Pontius his iterum fetrur praetoris in Aulam,
iudaea citatus
spinis horrebat acutis,
ire periclum
Millia, quos oculis mortalibus ulla uidendi
diuersa suis ibi gens stupefacta loquelis.
et raris aegyptius imbribus asper,
Pamphiliam, Ciliciam atque Syriam. Deinde Cn. Pompeio duce
Bithinios, Paphlagones, Cappadocas metu potentissimi regis
liberauerat: tum uictor perlustrarat Iberos, Albanos, utramque Armeniam,
Scythas, Bastarnas, Iudęos, Assyrios, Cretam insulam, cunctis aliis insulis
atque littoribus mediteranei maris in potestatem redactis. Porro his uiribus
agressus es gentem bellicosam nec tamen uno praelio uniuersam, sed pares
inuadendo (quia
pro tutela corporis sui delegerat, his erat coniunctus post regem ac proceres equitum cataphractorum pulcherrimus globus mille vel paulo amplius cataphractos continens, nam alii huius generis equites per primum agmen sparsi erant. In medio huius globi erat vexillum regis, quod Ioannes Draghffy iudex curiae, quae tertia est inter seculares a rege dignitas, sustinebat. Hanc statariam aciem cingebant undique equites levis armaturae et pedites quoque a lateribus, quod superius diximus. In latere eius dextro post antistites et secretarios erant illi tres, quibus tutelam regii corporis
Paulus Thomory Colocensis dux belli, Franciscus de Peren Varadiensis, Philippus More Quinqueecclesiensis, Blasius Paxy Iauriensis, Franciscus Chaholy Chanadiensis, Georgius de Palyna Boznensis episcopi, ex baronibus Georgius de Zapolia comes Scepusiensis alter belli dux, Ioannes Dragffy iudex curiae, Franciscus Orzagh cubiculariorum, Petrus Korlatkeöy et Andreas Trepka ianitorum, Simon Horvath pincernarum regalium magistri, Thomas Zechy, Gabriel Pereni, Ambrosius Zarkan, Antonius Palochy, Mathias Zetchiny, comes de Frangepanibus, Sigismundus Banffy, Franciscus Hampo,
aruo,
in agro
At. . . 635 illo]
inuisere terram,
fatentia laudem.
mea pignora, non hęc
fragili]
certo promissaque fędere Patrum
quidam, coram progressus et inquit:
nihil fieri culpa, nil iudice dignum,
quando subit pręnsis non impiger armis.
Dicto
memor, actorum rationem lege teneri
facta]
non ingerunt, nisi eminus. Quod si iam Veneti et Lusitani nauales suas copias conferant, Angli, Poloni, caeterique principes militem subministrent, praesertim tali Caesare rerum gubernacula tenente, non diutius obsisteret Solymannus Carolo, quam Darius Alexandro, Xerxes Themistocli, Antiochus Iudae Machabaeo. Ita sentiunt omnes captiui Christiani. Idem ego tredecim annorum experientia didici, in fugientem scilicet Turcam fortissimum, aduersus inuadentem fugacissimum esse. Turca igitur cum natura sit fugitiuus, oppugnandus est- Impius enim nemine persequente fugit. Exurgat Deus et
emere coguntur, contrario (quam olim apud Romanos) more, ubi
DE VICTIMIS eorum.
IMmolant etiam uictimas, sed plerumque uotiuas CHORBAN tam Turcica quam Arabica linguis uocatas, in morbo enim aut periculo ouem uel bouem pro cuiusque opulentia in certis locis se sacrificaturos promittunt, uoti deinde uictima non comburitur in holocaustum, ut Iudaeis
mos est, sed mactato animali, cutis, caput, pedes, et quarta pars carnis sacerdoti praebetur, altera deinde pars datur pauperibus, tertia uicinis. Caeteras reliquias ipsi uictimatores sibi, et comitibus parant ad uescendum, neque tenentur uoto, si e morbo uel periculo
mores corrigerentur, ac non potius in deterius omnia quotidie pessum irent, omnino sperarem in proximo esse illud tempus, in quo Christus calamitates suae gentis respiceret, quod quidem et ipsi Turcae iam adesse putant: quia multi existimant easdem vices rerum Christianis fore, quae Iudaeis olim fuerunt.
Abductae sunt decem tribus Israel in captiuitatem, salua adhuc et aliquandiu postea florente Iudaea. iam plerique ex eorum fatidicis asserunt decem istas tribus Arabiam, Syriam, Chaldaeam, Armeniam, Phrygiam, Thraciam, Graeciam, Hungariam, Aegyptum, Africam esse, et id
illud tempus, in quo Christus calamitates suae gentis respiceret, quod quidem et ipsi Turcae iam adesse putant: quia multi existimant easdem vices rerum Christianis fore, quae Iudaeis olim fuerunt.
Abductae sunt decem tribus Israel in captiuitatem, salua adhuc et aliquandiu postea florente Iudaea. iam plerique ex eorum fatidicis asserunt decem istas tribus Arabiam, Syriam, Chaldaeam, Armeniam, Phrygiam, Thraciam, Graeciam, Hungariam, Aegyptum, Africam esse, et id quod superest in Europa, esse vnicam tribum Iudae, cum reliquijs Beniamin, atque proinde illam aliquandiu in imperio fore,
tribus Israel in captiuitatem, salua adhuc et aliquandiu postea florente Iudaea. iam plerique ex eorum fatidicis asserunt decem istas tribus Arabiam, Syriam, Chaldaeam, Armeniam, Phrygiam, Thraciam, Graeciam, Hungariam, Aegyptum, Africam esse, et id quod superest in Europa, esse vnicam tribum Iudae, cum reliquijs Beniamin, atque proinde illam aliquandiu in imperio fore, et multis inuicem cladibus inter Turcas nostrosque variatum iri.
Alij credunt tenorem victoriarum Turcicarum perpetuum fore, donec omnia regna Christianorum ipsis subijciantur: ac tum demum omnia in diuersum
D. V. Reverenda non solum interfuit verum etiam praefuit, ut existimem nec longa nec brevi narratione ad hanc rem cognoscendam opus esse, [W:. L] libellum vero recens editum et vidi libenter et legi jucundissime, omniaque illa exemplaria statim amicis distribuenda curavi.
Crucem, quam Deus nobis imponet, tulerimus, Christique auxilium sedulo implorauerimus, et nullo modo nostra sapientia per impia ista interimistica et adiaphoristica consilia effugere e praesentibus malis et diuinam liberationem praeuenire tentauerimus, sicut subinde Iudaei ob impatientiam, non expectato, ut Psalmus inquit, consilio diuino, alios duces eligere et in Aegyptum reuerti uolebant. Quid putamus, obsecro, ipsummet C. et Hispanos et alios Papistas de ista turpissima defectione et leuitate Interimistarum et Adiaphoristarum sentire? Nempe id quod
coleretur. Sic dicerem contra Hieremiam longe satius esse populum Dei Hierosolymis manere, quam in capti- // uitatem abduci, et tamen teste Deo illi, qui erant capti in Babilone sub ethnicis regibus, erant sicut ficus optimae, illi uero, qui Hierosolymis cum Iudaeo rege, principibus, pontificibus et sacerdotibus remanserant, erant sicut ficus pessimae. Non igitur hoc ago per hoc scriptum ut ullam seditionem moueam, sed ut tum pios exemplo isto diuinae praesentiae in conseruanda religione ad spem, patientiam et inuocationem excitem, tum ut
Dominus nos admirabili modo per praefectos ac magistratus Turcicos defendit, omnes enim fere magistratus Turcarum, et praecipue iurisconsulti, quos ipsi
Nam de rerum, Legis translationi impensarum
quantitate ac summa, ne quid referam: quae secundum Aristeae narrationem, earum subducta
ratione, tanta invenietur, ut mirari potius eam quam aestimare liceat, tot centenis
talentorum millibus, partim in Iudaeorum redemptionem, partim in donaria Pontifici
mittenda erogatis: Quanta benignitas et observantia Philadelphi in interpretibus
excipiendis, tractandis et dimittendis commemoratur? Ob adventum ipsorum ita laetatur,
ut septies de eo gratias Deo agat, atque prae
sancto dimanant,
prophanis veriora et certiora nobis habentur.
Auxit porro non parum historiae huius legendae cupiditatem, iucundissima multarum
rerum descriptio: utpote vasorum, phialarum, mensae aureae, vestium pontificalium,
locorum Iudaeae, Hierosolymorum, templi, arcis: ita expressa, ut oculis omnia subiecta
et exposita videantur, eorumque lectione animus liberalis non possit non affici ac
delectari.
Cum itaque et ad aliorum, tum vero Principum vitam exemplis et praeceptis praeclare
adornare constituisset, eius negocii partes Demetrio Phalereo dedit. Is
itaque singulari industria ac diligentia in coemptione et descriptione librorum
procuranda usus, brevi ducenta librorum millia Bibliothecae intulit. Inter alia autem,
quae paucissima erant, leges Iudaeorum ipsi nulla alia de causa, quam penuria
Interpretum, qui eas in linguam Graecam transferrent, deerant. Rex itaque, cui earum
desiderium singulare Demetrii oratione iniectum fuisset, ad Eleazarum pontificem
Iudaeorum, Andream praecipuum corporis sui satellitem,
alia autem,
quae paucissima erant, leges Iudaeorum ipsi nulla alia de causa, quam penuria
Interpretum, qui eas in linguam Graecam transferrent, deerant. Rex itaque, cui earum
desiderium singulare Demetrii oratione iniectum fuisset, ad Eleazarum pontificem
Iudaeorum, Andream praecipuum corporis sui satellitem, cum Aristea, libri huius autore,
cum amplissimis et elaboratissimis donis ablegat: petens, ut Interpretes Legi in linguam
Graecam transferendae idonei sibi mittantur. Utque id facilius impetret, Iudaeorum, qui
pontificem
Iudaeorum, Andream praecipuum corporis sui satellitem, cum Aristea, libri huius autore,
cum amplissimis et elaboratissimis donis ablegat: petens, ut Interpretes Legi in linguam
Graecam transferendae idonei sibi mittantur. Utque id facilius impetret, Iudaeorum, qui
partim a Persis, cum illi rerum potirentur, Hierosolymis abducti, partim a patre regis
Ptolemaeo cognomento Lagi capti fuerant, ultra centum millia, ad preces Aristeae
liberat: iusto precio iis a quibus captivi detinebantur, liberaliter persoluto.
iusto precio iis a quibus captivi detinebantur, liberaliter persoluto.
Eleazarus iaque regis erga Deum pietate, et gentem Iudaicam beneficentia perspecta, ex
singulis duodecim tribubus sex seniores cum pellibus, in quibus Lex literis
aureis lingua Iudaeorum praescripta erat, ad eam transferendam dimittit. Iis itaque
Alexandriam appulsis, rex splendidissimum sex dierum epulum praeparat: et denis, quatuor
prioribus diebus: undenis, posterioribus duobus, quaestionem vel de felici regni
gubernatione, vel vitae
de legis divinae ex Hebraica lingua in Gręcam translatione, per Septuaginta
interpretes facta, Historia: Mathia Garbitio interprete.
prę aliis celebrem, et apud suos cives et apud
alios homines, quique apud se haberet rem valde utilem suis et aliarum terrarum civibus,
quae faceret ad interpretationem legis divinae: propterea quod illa Hebraicis literis
perscripta in membranis, apud ipsos Iudaeos extaret. Atque hanc quidem legationem
studiose obivimus, ita ut inde acciperemus occasionem agendi cum rege de illis, qui ex
Iudaea in Aegyptum traducti erant a patre regis, qui primum et civitate potitus est, et
Aegyptum occupavit. Sunt quidem et haec
quae faceret ad interpretationem legis divinae: propterea quod illa Hebraicis literis
perscripta in membranis, apud ipsos Iudaeos extaret. Atque hanc quidem legationem
studiose obivimus, ita ut inde acciperemus occasionem agendi cum rege de illis, qui ex
Iudaea in Aegyptum traducti erant a patre regis, qui primum et civitate potitus est, et
Aegyptum occupavit. Sunt quidem et haec digna quae tibi exponam, licet persuasum habeant
te magis invitare nos ad gravitatem et mores exponendos illorum hominum, qui secundum
et studio, ut
cognosceres omnia quae extarent utilia ad animi informationem. Misi autem et ante ad
te illorum, quae putarem digna scitu, commentarios, quos consecuti sumus in
eloquentissima Aegypto, ab eloquentissimis et praestantissimis de genere Iudaeorum
sacerdotibus. Cum enim tu magno tenearis studio eorum quae menti prodesse possint, et
rectum sit talia quidem maxime communicare cum omnibus similiter affectis: multo tamen
magis tecum sunt communicanda, quae praeditus es genuina, et eadem mecum animi
studuit, quantum in se esset, regis perficere voluntatem. Ex quo
pręsentibus nobis interrogatus, quot iam myriades librorum adessent, respondit: Assunt,
rex, ultra viginti: sed brevi efficiam, ut reliquis adimpleantur myriades quinquaginta.
nam narratur mihi, Iudaeorum etiam leges dignas esse quae describantur, et in tuam
Bibliothecam seponantur. Tum rex: Quid ergo est, inquit, quod te prohibet facere hoc?
nam tibi omnia quae ad huius rei procurationem faciunt, sunt commissa. Numerus
librorum
est, inquit, quod te prohibet facere hoc?
nam tibi omnia quae ad huius rei procurationem faciunt, sunt commissa. Numerus
librorum bibliothecae Philadelphicae Ad haec Demetrius respondit: Indigent
interpretatione leges illae. nam Iudaei in sua regione, perinde ut Aegyptii literarum
dispositione, ita illi characteribus propriis utuntur iuxta pronunciationem quam
propriam habent. Putatur a nonnullis illa esse Syriaca, quod non ita est: verum est eius
alia ratio et forma. Rex his
literarum
dispositione, ita illi characteribus propriis utuntur iuxta pronunciationem quam
propriam habent. Putatur a nonnullis illa esse Syriaca, quod non ita est: verum est eius
alia ratio et forma. Rex his acceptis, dixit se scripturum ad summum Iudaeorum
sacerdotem, ut quae exposita essent, perficerentur.
Hic ego sum ratus adesse tempus agendi illa, de quibus saepe ante Sosibium Tarentinum
et Andream, primores regis custodes, allocutus fueram, ut liberarentur illi, qui a patre
regis
sacerdotem, ut quae exposita essent, perficerentur.
Hic ego sum ratus adesse tempus agendi illa, de quibus saepe ante Sosibium Tarentinum
et Andream, primores regis custodes, allocutus fueram, ut liberarentur illi, qui a patre
regis traducti ex Iudęa fuerant. Nam ille adortus partes cavae Syriae et Phoeniciae, cum
et viribus pręstaret, et ubique fortunam haberet faventem, alios in colonias traducebat,
alios captos abducebat: passimque terrore iniecto ita subiugarat omnia, ut ad decem
myriades ex
ex Iudęa fuerant. Nam ille adortus partes cavae Syriae et Phoeniciae, cum
et viribus pręstaret, et ubique fortunam haberet faventem, alios in colonias traducebat,
alios captos abducebat: passimque terrore iniecto ita subiugarat omnia, ut ad decem
myriades ex Iudaea in Aegyptum traduceret: ex quibus circiter tres myriades electos et
armis instructos viros assumpsit in regionem, ut in praesidiis ipsius degerent. Sed ante
quoque satis multi pervenerant in regionem cum rege Persarum, et ante hos alii ut
auxiliarii missi
illis, ad usus et necessaria in belli rebus ministeria. Nos ergo postquam nacti
essemus quandam ansam ad liberandos eos, talibus usi sumus verbis ad regem.
Aristeae cum Rege consultatio de legis divinae interpretatione, et captivorum
Iudaeorum liberatione Vide ne sit deforme, te (Rex) redargui ex rebus ipsis.
Nam cum ad omnes Iudaeos pertineant leges illae, quas cupimus non solum describere, sed
et interpretari: quam rationem habebimus mittendi ad illos, legatos, dum tam multi
ad liberandos eos, talibus usi sumus verbis ad regem.
Aristeae cum Rege consultatio de legis divinae interpretatione, et captivorum
Iudaeorum liberatione Vide ne sit deforme, te (Rex) redargui ex rebus ipsis.
Nam cum ad omnes Iudaeos pertineant leges illae, quas cupimus non solum describere, sed
et interpretari: quam rationem habebimus mittendi ad illos, legatos, dum tam multi
Iudaeorum servituti obnoxii sunt in regno tuo? Quin age, animi voluntate perfecta et
divite libera eos, qui
Iudaeorum liberatione Vide ne sit deforme, te (Rex) redargui ex rebus ipsis.
Nam cum ad omnes Iudaeos pertineant leges illae, quas cupimus non solum describere, sed
et interpretari: quam rationem habebimus mittendi ad illos, legatos, dum tam multi
Iudaeorum servituti obnoxii sunt in regno tuo? Quin age, animi voluntate perfecta et
divite libera eos, qui in aerumnis detinentur: praesertim cum idem Deus, qui ipsis legem
dedit, te tuumque regnum feliciter gubernet, quemadmodum hoc ego diligenter perpendi.
Nam
fiet multo splendidior et
illustrior, ad quam Deus confirmabat et impellebat ipsum, ad hoc ut contingeret salus
multis hominum coetibus. Tale autem erat edictum ex mandato regis conscriptum.
Edictum regis Ptolemaei de liberatione Iudaeorum Quicunque militantes cum patre nostro
in regionibus Syriae et Phoeniciae, adorti terram Iudaeam obtinuerunt corpora Iudaica,
et ea secum perduxerunt huc in civitatem aut regionem, aut etiam aliis vendiderunt:
similiter si qui vel ante aderant,
salus
multis hominum coetibus. Tale autem erat edictum ex mandato regis conscriptum.
Edictum regis Ptolemaei de liberatione Iudaeorum Quicunque militantes cum patre nostro
in regionibus Syriae et Phoeniciae, adorti terram Iudaeam obtinuerunt corpora Iudaica,
et ea secum perduxerunt huc in civitatem aut regionem, aut etiam aliis vendiderunt:
similiter si qui vel ante aderant, vel postea sunt huc adducti ex Iudaeis, volumus, ut
qui eos habent, illico dimittant a se liberos, et
cum patre nostro
in regionibus Syriae et Phoeniciae, adorti terram Iudaeam obtinuerunt corpora Iudaica,
et ea secum perduxerunt huc in civitatem aut regionem, aut etiam aliis vendiderunt:
similiter si qui vel ante aderant, vel postea sunt huc adducti ex Iudaeis, volumus, ut
qui eos habent, illico dimittant a se liberos, et accipiant statim pro singulis
corporibus drachmas viginti, milites quidem in distributione stipendiorum, alii vero de
mensa regia. Nam arbitramur illos neque ex patris nostri voluntate, neque
corporibus drachmas viginti, milites quidem in distributione stipendiorum, alii vero de
mensa regia. Nam arbitramur illos neque ex patris nostri voluntate, neque ut decet et
aequum est captos fuisse: sed ex militari impetu et regionem vastatam, et Iudaeorum
in Aegyptum traductionem factam. Nam quod commodi contigit ex auxilio militum regionis,
hoc satis magnum fuit: quia vero homines etiam ipsi sunt captivi abducti, hoc est omnino
iniquum. cum ergo constitutum habeamus reddere omnibus hominibus ius suum,
cum ergo constitutum habeamus reddere omnibus hominibus ius suum, et multo
magis illis qui sine ratione sunt sub imperio alieno: cumque ubique et in omni negocio
eligamus quod rectum sit ratione et iusticiae et pietatis: ideo mandavimus, ut quotquot
cuique Iudaeorum corpora sint obnoxia servituti, aut quocunque alio modo in regno
detineantur nostro, qui habeant illa apud se, illi pro precio a nobis deputato ea
dimittant libera: neque quisquam hic callide aliquam fraudem usurpet, sed intra triduum
post hoc edictum
deferre, ille in deprehensum ius et potestatem habebit
plenam, bona vero talium recipientur in fiscum regium.
Oblato hoc edicto, ut regi praelegeretur, cum id omnia complecteretur, hoc excepto, ET
SI QUI VEL ANTE ADERANT, VEL POSTEA SUNT ADDUCTI EX IUDAEA: hoc rex, ex sua munificentia
et magnanimitate adiecit: iussitque solutionem, ut quae multiplex et cumulata esset
futura, partiri et distribuere inter ministros mandatorum et regios nummularios. Atque
ita hoc negocium decretum, intra septem dies fuit
num et pro
istis essent viginti drachmae pendendae: Rex hoc etiam facere iussit, cum plene et
integre omnia in re decreta perficere studeret.
His peractis, Demetrium iussit scripto comprehenso sententiam suam offerre, de
libris Iudaeorum describendis. nam nihil inconsiderate et temere, sed omnia ex mandato
et cum magna diligentia administrantur apud hos reges. ex quo mihi visum fuit separatim
exponere et eorum quae fuerunt regi exhibita, et epistolarum exempla: ad haec, et
numerum et
quae fuerunt dono missa Eleazaro, propterea quod eorum
quodque excellebat et munificentia et arte. Ad hunc autem modum Demetrius sententiam
suam regi exposuit.
Epistola Demetrii Phalerei de libris Iudaeorum
describendis Cum Rex mandaveris mihi, ut qui deessent Bibliothecae tuae
libri, eos curarem ad eam complendam conquisitos colligi: et simul si quid detrimenti
cepissent, illos ad modum convenientem reficerem: ego hactenus non segnem in
percurrerimus, quae ad hunc modum conscripta
fuit.
Rex Ptolemaeus Eleazaro summo sacerdotum gaudium et salutem precatur.
Epistola regis ad Eleazarum, de mittendis interpretibus Quoniam evenit,
ut multi ex Iudaeis incolerent regionem nostram, quorum alii Hierosolymis abducti sunt a
Persis tum temporis, cum illi potirentur rerum: alii cum patre nostro capti in regionem
nostram pervenerunt, ex quibus ille multos selectos in exercitum et ad militiae usum
stipendiis
in toto terrarum orbe. Praeterea aetate et viribus valentiores in exercitum
recipimus: qui vero idonei essent ut circa nos versarentur, illos dignos iudicavimus,
quibus negocia aulae committeremus. Sed cum non solum his cupiamus gratificari, sed et
omnibus aliis Iudęis in orbe terrarum, illis etiam qui sunt in posterum futuri:
constituimus, legem vestram ex Hebraica lingua interpretatione traducere in Graecam, ut
hae leges vestrae in nostra Bibliotheca extent, cum aliis regiis libris. Praeclare ergo
et pro dignitate
exponam illa, quae sunt ipsius
interpretationis.
LXX interpretum electio Elegit ergo Eleazarus optimos et eruditione
praestantes viros, utpote pręclaris ortos parentibus: qui non solum exercitati erant in
literis Iudaeorum, sed etiam in studia et mores Graecorum non segnem operam navarant:
quique ideo idonei erant ad legationes, et eas obibant cum opus esset. Iam ad
disputationes de legibus explicandas valde solertes erant. iidem amplexabantur statum
vitae et
effecit, ut si quis tantum cogitet de
aliquo improbo facinore peragendo, nedum si id peregisset, sciret Deum id non latere:
sicque in tota lege sua Dei maiestatem et potentiam illustravit. Hoc initio ita facto,
demonstravit deinde, omnes alios homines, praeter Iudaeos, stulte multos statuere Deos,
et colere eos quibus ipsi sint multo praestantiores. Nam illos simulachra ex lapidibus
et lignis confecta, habere pro imaginibus eorum qui ipsis aliquid ad vitam utile
invenerint: atque ita adorare illa, quae manifeste
tantopere sollicitus, talia legibus suis ordinarit:
sed ut perspicias, omnia ab ipso graviter et sancte instituta esse iusticię causa, ad
morum conformationem, et ad animos piis et sanctis cogitationibus imbuendos. Quae
nam Iudaeis munda vel immunda censeantur Nam ex volatilibus, quibus utimur
omnia sunt mansueta, et excellunt puritate, nutriunturque tritico et leguminibus: ut
sunt columbae, turtures, attagenę, perdices, anseres, et id genus alia volatilia. quae
autem nobis
respiciens etiam ad excellentiam eius a
quo missi essent, remotis qui viderentur debere abesse, deambulans expectabat, donec
advenientes salutasset. Quos quidem ingressos cum muneribus missis, et variis
pellibus, in quibus lex aureis literis lingua Iudaeorum perscripta erat, quarumque
membranae mira arte elaboratae erant, et ita compositae ut oculis discerni non posset
earum compositio, Rex ut vidit, de libris interrogavit. Qui postquam illos involutos
revelassent, et membranas explicuissent: ille diu
reliquos post suum solium: nihilque nihilque
intermittendum putavit, quod faceret ad honorandos illos viros.
Primi diei convivium Postquam autem discubuissent, iussit Dorotheum
omnia peragere pro more illorum qui ex Iudaea advenire soleant. is ergo sacros
praecones, sacrificatores, et alios qui solerent peragere precationes, accersivit. sed
illi Eleazarum seniorem sacerdotem ex illis qui advenerant rogarunt, ut faceret vota.
qui cum convenienti reverentia stans dixit: Rex,
quae cupiebant, et praeter haec quotidie de illis quae regi apparabantur
et his Dorotheus ex mandato regio subministrabat. Atque etiam quotidie bene mane
veniebat in aulam, et salutato Rege redibant ad suum locum: lotisque manibus pro communi
omnium Iudaeorum more ex mari, et votis ad Deum peractis pergebant legere, et singula
interpretari.
Quare Iudaei vota peracturi manus lavent Interrogati autem et de hoc,
quare post lotas manus vota faciant? respondebant: hoc fieri in
etiam quotidie bene mane
veniebat in aulam, et salutato Rege redibant ad suum locum: lotisque manibus pro communi
omnium Iudaeorum more ex mari, et votis ad Deum peractis pergebant legere, et singula
interpretari.
Quare Iudaei vota peracturi manus lavent Interrogati autem et de hoc,
quare post lotas manus vota faciant? respondebant: hoc fieri in argumentum et
testimonium, nullius sceleris perpetrati, quoniam per manus omnes conatus soleant
expediri, ita
quidem ita cecidit, ut illa
interpretatio eorum absolveretur diebus septuagintaduobus, perinde ac si data opera hoc
ab illis factum fuisset.
Legis interpretatio absoluta Absoluta autem interpretatione, Demetrius
illam Iudęis omnibus congregatis in locum illum, ubi ea perfecta erat, pręlegit,
pręsentibus etiam ipsis interpretibus: qui etiam ut authores magnorum bonorum, magna
laude et approbatione sunt accepti ab ipsa Iudaeorum multitudine.
Absoluta autem interpretatione, Demetrius
illam Iudęis omnibus congregatis in locum illum, ubi ea perfecta erat, pręlegit,
pręsentibus etiam ipsis interpretibus: qui etiam ut authores magnorum bonorum, magna
laude et approbatione sunt accepti ab ipsa Iudaeorum multitudine.
Interpretationis comprobatio Similiter et Demetrium prosequuti sunt sua
laude, rogaruntque ut istam legem suis etiam principibus dare vellet. Ut autem perlecta
sunt ista volumina legis, adstantes et sacerdotes
His auditis Rex, et (sicut diximus) accepta a Demetrio legis interpretatione, religiosa
veneratione est eam prosecutus: et iussit magnam curam haberi librorum istorum, eosque
religiose observare. ipsos etiam interpretes rogavit, ut post reditum suum in Iudaeam
crebrius ad se venire vellent. Iam enim iustum esse ut ipsos dimittat: sed si redirent
ad se, ipsos, ut par sit, pro amicis habiturum, et maximis muneribus ornaturum. Hinc
iussit adornari quae Dona interpretibus et
amicis gratificandum 70
Ananias 18
Andreas Ptolemaei regis procerum primas 5. ad Eleazarum legatus 16.17
animalia in lege prohibita cuiusmodi 50
animalia mansueta tantum, non ferocia, lege concessa Iudaeis cur 46.47
animalia sacrificari solita cuiusmodi 52
animus hominis quomodo ad purum habitum informetur 1
Arabiae montium fodinae neglectae 39
arcis Sionis custodes 34
Aristeas
summe beneficus, et omnium bonorum causa 62
Deus veritatis amator 63
Deus unus tantum, eiusque potentia 42. 43
Dei aequitas et mansuetudo imitanda 57. 63. 65
Dei homines, appellari soliti ab Aegyptiis Iudaei 45
Dei in conservando genere humano cura 58
Dei maiestas et potentia in tota lege illustrata 43
Dei operum vices et successiones 50
Dei voluntate hominum animos flecti 7
Deum
Iacobus 19
Iason 19
Iesus 19
ab Ignavia quomodo sibi cavere quis possit 75
ad Imperandum quales idonei 89
imperium quomodo optimum sit 68
immunda Iudaeis quae 46
indignum se quomodo nihil egerit quis 67
iniusticia maximum scelus 90. vitae privatio et pernicies 65
interpretationis approbatio 94
interpretes LXX quomodo legis interpretationi vacarint
38
Iosephus 18
ab Ira liber et vacuus quomodo quis esse possit 78
Isacus 19. Isachus. ibid
Isaelus ibid.
Isias ibid.
Iudaeae torrentes 38
Iudaei a Ptolemaeo Lagi F. e Iudaea in Aegyptum traducti, item a Persarum rege, et
aliis 5. a Philadelpho liberi dimissi 8. 9. 15
Iudaei magno discrimine seiuncti ab aliis hominibus 47
Iudaei vota
ab Ira liber et vacuus quomodo quis esse possit 78
Isacus 19. Isachus. ibid
Isaelus ibid.
Isias ibid.
Iudaeae torrentes 38
Iudaei a Ptolemaeo Lagi F. e Iudaea in Aegyptum traducti, item a Persarum rege, et
aliis 5. a Philadelpho liberi dimissi 8. 9. 15
Iudaei magno discrimine seiuncti ab aliis hominibus 47
Iudaei vota peracturi, cur manus lavent 93
et vacuus quomodo quis esse possit 78
Isacus 19. Isachus. ibid
Isaelus ibid.
Isias ibid.
Iudaeae torrentes 38
Iudaei a Ptolemaeo Lagi F. e Iudaea in Aegyptum traducti, item a Persarum rege, et
aliis 5. a Philadelpho liberi dimissi 8. 9. 15
Iudaei magno discrimine seiuncti ab aliis hominibus 47
Iudaei vota peracturi, cur manus lavent 93
Iudaeorum lingua an
ibid.
Isias ibid.
Iudaeae torrentes 38
Iudaei a Ptolemaeo Lagi F. e Iudaea in Aegyptum traducti, item a Persarum rege, et
aliis 5. a Philadelpho liberi dimissi 8. 9. 15
Iudaei magno discrimine seiuncti ab aliis hominibus 47
Iudaei vota peracturi, cur manus lavent 93
Iudaeorum lingua an Syriaca 4
Iudaeorum lingua et characteres peculiares ibid.
Idaeis quae nam
Iudaeae torrentes 38
Iudaei a Ptolemaeo Lagi F. e Iudaea in Aegyptum traducti, item a Persarum rege, et
aliis 5. a Philadelpho liberi dimissi 8. 9. 15
Iudaei magno discrimine seiuncti ab aliis hominibus 47
Iudaei vota peracturi, cur manus lavent 93
Iudaeorum lingua an Syriaca 4
Iudaeorum lingua et characteres peculiares ibid.
Idaeis quae nam munda vel immunda, et cur 46
Iudaicae terrae fertilitas
Lagi F. e Iudaea in Aegyptum traducti, item a Persarum rege, et
aliis 5. a Philadelpho liberi dimissi 8. 9. 15
Iudaei magno discrimine seiuncti ab aliis hominibus 47
Iudaei vota peracturi, cur manus lavent 93
Iudaeorum lingua an Syriaca 4
Iudaeorum lingua et characteres peculiares ibid.
Idaeis quae nam munda vel immunda, et cur 46
Iudaicae terrae fertilitas 37. portus 38. arva ibid.
a Persarum rege, et
aliis 5. a Philadelpho liberi dimissi 8. 9. 15
Iudaei magno discrimine seiuncti ab aliis hominibus 47
Iudaei vota peracturi, cur manus lavent 93
Iudaeorum lingua an Syriaca 4
Iudaeorum lingua et characteres peculiares ibid.
Idaeis quae nam munda vel immunda, et cur 46
Iudaicae terrae fertilitas 37. portus 38. arva ibid.
Iudas 18. 19
in Iure dicendo
contra Leges quomodo quis nihil egerit 74
Levis 19
liberorum neglectus maximus 76
luxu abstinendum 62
mitra summi sacerdotis 33
modus in omnibus rebus optimus 68
mores qui in regia administratione maxime necessarii 64
muliebre genus confidens et animosum 77. mutabile ibid.
munda Iudaeis quae 46
mundum a Deo cum summa mansuetudine gubernari 78
munera Deo magna ab iis exhibenda, qui magna ab eodem dona acceperunt 8
munerum a rege ad Eleazarum Pont. missorum descriptio 20
munerum
doctrina parari possit 73
Psammetychus 5
Ptolemais a Ptolemaeo condita 38
Ptolemaei Philadelphi bibliotheca 4. eiusdem circa decus et splendorem ambitio 28. de Antigono victoria 55
Ptolemaei Philadelphi de Iudaeis captivis liberandis, et lege D. ex Hebraica lingua
in Graecam vertenda consilium 7. 8. inde. Ptol. epistola ad Eleaz. Pont. Hierosol. 14. eiusdem erga doctrina et prudentia excellentes viros observantia 41
Ptolemaei Philadelphi laus 67. liberalitas 8. 14.
ex Hebraica lingua
in Graecam vertenda consilium 7. 8. inde. Ptol. epistola ad Eleaz. Pont. Hierosol. 14. eiusdem erga doctrina et prudentia excellentes viros observantia 41
Ptolemaei Philadelphi laus 67. liberalitas 8. 14. 16. 97. eiusdem edictum de liberatione Iudaeorum 9. dona ad Eleaz. Pontif. missa 14.17
Ptol. salutatio interpretibus facta 54
Ptolemaeo Lagi F. quot Iudaeorum myriades captae, et in Aegyptum adductae 5
viros observantia 41
Ptolemaei Philadelphi laus 67. liberalitas 8. 14. 16. 97. eiusdem edictum de liberatione Iudaeorum 9. dona ad Eleaz. Pontif. missa 14.17
Ptol. salutatio interpretibus facta 54
Ptolemaeo Lagi F. quot Iudaeorum myriades captae, et in Aegyptum adductae 5
19
Theophilus ibid.
Theopompus quaedam ex lege divina in suam historiam inserere conatus, divinitus mente perturbatus 95
timor Dei in omnibus negociis necessarius 49. 58
torrentes Iudaeae 38
tristandum ob quae 82
a Tristicia quomodo quis vacuus esse possit 71
pecoribus lege permissis symbolum 47. 48. 50
volucres mundae aut immundae quae 46
ad Voluptates proni omnes homines 36
Voluptatibus quomodo sibi cavere quis, ne ad eas distrahatur, possit 75
vota peracturi Iudaei cur manus lavent 93
votorum compotes quomodo Deus alios faciat, alios non 58. 59
cum Uxore quomodo possit quis commode degere 77
Quare si, quae Graece optime intelliguntur, ea Latinum aliquando in
sermonem ita sunt translata, ut coniicere potius, quid sibi interpres velit, quam
videre plane liceat; id non tam ipsius inscitia interpretis, quam Latinae linguae
inopia accidere, iudex aequus existimabit. Nos in hoc libro tum perdifficili, tum
etiam multis locis depravato, summam adhibuimus diligentiam; quantum tamen unius
mensis studio potuimus consequi; (neque enim plus huic est negotio tributum temporis)
ut is non omnino
cum Hieronymo. D . Nicolaus Vidosius
senior, qui licet aegrotaret, tamen ad pugnam exierat, Nicolaus Arnerius, Nicolaus
Gabrielius, Hieronymi filius, Franciscus Urbanus, Vincentius Roseneus, Lucas Baraneus,
Marcus Grusius, tunc Curiae minoris judex, Franciscus Sevileus, Michael Cetineus
Cosmae filius, Franciscus Prismius, Antonius Marineus, Joannes Scemanus, Joannes
Petrovius, Franciscus Tulius Nicolaus Dragineus, Antonius Baptistinus, Marinus
Sacneus, Joannes, alterius Marini Sacnei filius.
Iesus tuam C. suo S. Spiritu regat, et in omnem veritatem, ipsique gratum et reipub. salutare opus perducat, in eoque largissima benedictione et felici successu cumulet, ad gloriam nominis sui, et Ecclesiae suae utilitatem.
est, peccatis sese oneravit, quorum poenas dabit post mortem. Habetur quoque 2 Reg. 17, Et occultaverunt filii Israel verba, quae non erant recta aut vera coram Deo: id est, clam obloquuti sunt Domino, aut falsam doctrinam sparserunt: vel, etiam clam patrarunt varia peccata idololatriae, sicut Iudaeorum clandestinae idololatriae Ezechieli per angelum patefiunt. Ephes. 5. Quae occulte fiunt ab illis, turpe est dicere. Occultare oculos ab aliquo, dixi supra, esse simulare se non videre eius benefacta aut malefacta, aut etiam operis indigentiam, nec ea facere circa eum quae fieri
inde venire haec solvendi aut absolvendi locutio, quod rei, seu accusati, vel legibus, vadimonio ac obligationibus aliquibus, vel etiam vinculis ac carceribus ligati constrictique teneantur, aut saltem actoris accusatione in famentur, seu (ut sacrae literae loquuntur) impiificentur: quos postea iudex ut innocentes vinculis illis soluit, aut absoluit,
facto eum in gratiam ac pectus suum, aut inter iustos et dilectos filios recipit. Contra Imputatio de mala re, aut in malam partem accepta, idem valet quod onerare aliquem alieno debito aut culpa, atque ita eum ex animo cordeque tuo, ac veluti ex tuo favore et benevolentia eiicere: sicut olim Iudaei querebantur, quod ipsi filii aut posteri cogantur portare onus seu iniquitates et idololatrias suorum patrum: et quod, cum patres comederint vuas immaturas, filiorum dentes obstupuerunt. Correlativa, ac veluti sibi invicem obviantia sunt ista duo, primum bona imputatio, aut imputare alicui
quoque liberetur? Et hoc iure utimur, ut licet reus non sit verbis obligatus, tamen acceptilatione per fide iussorem liberet. Annotat et Budaeus aliquoties, Accepto ferre esse veterum iurisprudentum phrasin.
ACCUSARE accusationes, id est, deferre aliquem, Et accusaverunt accusationes Iudaeorum, Ezech. 3, pro, accusaverunt Iudaeos. Sic Danielis 6. Viri illi qui accusaverant accusationes Danielis: pro, detulerant et accusaverant eum coram rege.
ACEDIA,
licet reus non sit verbis obligatus, tamen acceptilatione per fide iussorem liberet. Annotat et Budaeus aliquoties, Accepto ferre esse veterum iurisprudentum phrasin.
ACCUSARE accusationes, id est, deferre aliquem, Et accusaverunt accusationes Iudaeorum, Ezech. 3, pro, accusaverunt Iudaeos. Sic Danielis 6. Viri illi qui accusaverant accusationes Danielis: pro, detulerant et accusaverant eum coram rege.
ACEDIA,
ἀκήδεια, quasi dicas incuriositas, negligentia. Sic vocaverunt olim Theologi istud detestandum fastidium verbi Dei, verae pietatis, et omnis rectae actionis: cum homines perinde nauseant ad verbum Dei, ad beneficia et donum Dei, omneque studium erga Deum, ac olim Iudaei nauseabant ad caeleste Manna, et Aegyptias ollas appetebant. Gregorius in Homiliis eam sic describit: Acedia est, de virtutum laudabili exercitio utriusque hominis languida deiectio. Bernhardus vero in Epist. ita: Acedia est animi quidam languor, cum legere non libet, orare non delectat,
Iudicum 10. Aliquando habet nomen substantivum post se: ut, Addunt peccatum super peccatum, Isaiae 30. Ezechiel. 23. Addere sapientiam, 1, Reg. 10. Addere iram Domini, Num. 32. Quae loquutiones facile intelliguntur. Sic faciat, sic addat mihi Dominus, si non hoc aut illud: formula iuramenti Iudaeorum fuit. Addidit et accepit, Gen. 25. Addidit et peperit, Gen. 38. Non addet, veniet posthac in te, Isaiae 52. pro, non amplius veniet aut adorietur te peregrinus.
ADDUCERE, verbum in sacris Iudaeorum multum usitatum, significat hostiam aut aliud quodvis munus Deo offerre,
Sic faciat, sic addat mihi Dominus, si non hoc aut illud: formula iuramenti Iudaeorum fuit. Addidit et accepit, Gen. 25. Addidit et peperit, Gen. 38. Non addet, veniet posthac in te, Isaiae 52. pro, non amplius veniet aut adorietur te peregrinus.
ADDUCERE, verbum in sacris Iudaeorum multum usitatum, significat hostiam aut aliud quodvis munus Deo offerre, ac sacrificare. Gen. 4. Et fuit ut in fine diorum Cain adduceret de fructibus terrae oblationem Domino: Abel quoque etiam ipse adduxit de primogenitis. Per metaphoram etiam de spirituali cultu offerendo dicitur,
19. 1. Thessal. 5.
ADIUVARE, notae significationis: sed cum aliis vocibus aliquas obscuriores phrases efficit. ut 2. Par. 20, Adiuverunt quisque proximum suum ad internecionem: pro, confecerunt se mutuis vulneribus: id est, Moabitae, Ammontiae et Edomitae, qui conspiraverant contra Iudaeos, sese invicem contrucidarunt. Adiuvare cum aliquo, 1. Par. 12. Adiuverunt cum Davide contra turmam illam: id est, una cum Davide praeliati sunt contra turmam. Adiuverunt in malum, Zach. 1. Iratus eram parum, Ipsi vero adiuverunt me in malum: pro, Ego paululum volui castigare Iudaeos,
contra Iudaeos, sese invicem contrucidarunt. Adiuvare cum aliquo, 1. Par. 12. Adiuverunt cum Davide contra turmam illam: id est, una cum Davide praeliati sunt contra turmam. Adiuverunt in malum, Zach. 1. Iratus eram parum, Ipsi vero adiuverunt me in malum: pro, Ego paululum volui castigare Iudaeos, sed impii nullum modum in perdendis eis servarunt. Adiutor superbiae. pro superbus, aut etiam ad superbum, iniustum et contumeliosum conatum Iob 9. Sub Deo incurvantur adiutores superbiae. Adiutorium ponere super aliquem: pro, alicui per aliquem opitulari. Psal. 89,
6, ob incredulitatem quorundam. Admirantur saepe pii opera Dei, ea celebrantes et laudantes. Sic Matth. 9, Turbae mirantur opus Dei in sanatione paralytici, et laudant. Contra etiam increduli mirari dicuntur. Ioan. 3. Ne mireris quod dixi, Oportere vos denuo nasci. Sic Ioan. 7 mirabantur Iudaei, quod Christus nosset literas, quas non didicerat: Et ibidem Christus inquit: Unum opus feci, et omnes miramini. Sic Mar. 15, Pilatus miratus, si Christus mortuus esset, ac non credens, interrogat Centurionem. Saepe quoque per admirationem ac stuporem horrendi ac tristes casus,
admirationem aut stuporem ex nimio metu ortum. sicut Psal. 48 inquit: Quoniam ecce reges congregati sunt, transierunt simul: ipsi viderunt, sic admirati sunt, conterriti sunt, et in praeceps abacti, id est, divinis terroribus ac poenis sunt ab obsidione Ierosolyma et infestatione Iudaeae abacti et fugati.
ADOLESCENTIAE vocabulo plerunque vertunt Hebraeum
sunt peccatores ab utero. Isaiae vigesimoquinto, Palatium alienorum evertat. et vigesimooctavo:
Sicut aestas insiti tumultum alienorum humiliabis. Ezechiel hanc figuram integra oratione exponit, cum dicit, Iudaeos esse ex ethnicis gentilib. procreatos: volens ostendere, eos etiam perinde impios. capite decimosexto. Ponitur et pro hostibus, Esaiae primo: Alieni comederunt terram vestram. et Psalmo quinquagesimo quarto, Alieni surrexerunt contra me. Ratio significationis eadem est, quae, cur
Ecce virgo concipiet, et pariet filium, et vocabitur nomen eius Emanuel, etc. controversa est, dum Evangelista Matthaeus interpretatur virginem, sicut et Septuaginta: quam versionem ac sensum etiam tota Ecclesia sequuta est inde â Christo usque ad nostra tempora: contra vero Iudaei, tantum puellam aut iuvenculam significare contendunt. Rationes vero plures evidentissime nostram sententiam comprobantes, in promptu sunt: quarum praecipuae hae videri queant. Prima, quod haec vox ubique in Sacris significet virginem: quod postea ostendetur. Secunda; quod huius vocis
1. Evangelii sui, Graece reddidit voce
est, et vera, ita plane nihil habet absurdi, aut obscoeni. Et pluraliter elamoth Psalm. 68, Praecedunt cantores, subsequuntur musici, in medio autem adolescentulae cum tympanis. Cant. 1. Propterea adolescentulae dilexerunt te. Hactenus ille. Quod ad locum Proverb. 30 attinet, ex quo impii Iudaei probare volunt, vocem Alma significare quamvis, etiam violatam, atque adeo scortum, modo sit iuvencula: meo iudicio is ipse potentissime et evidentissime eos redarguit: et de virgine necessario exponendus est, non de scorto. Nam is demum amor vere fervens est, eoque plenus perturbationibus
suae non requiret. Item Eccl. 3 Altiora te ne quaesieris. Altitudines agri, Iud. 5. pro eminentioribus collibus. Vide quaedam huc facientia in verbo EXALTARE.
AMARUS, et Amaritudo, voces primum per metaphoram significant animum acerbum, iratum et crudelem. Sic Dominus minatur Iudaeis Hab. 1 quod sit excitaturus contra eos Chaldaeos, gentem amaram. Iudicum 18 Ne forte irruant in vos viri amaro animo: id est, tum tristes, tum crudeles. ex magno moerore enim saepe ira et crudelitas sequitur. Sic 2. Sam. 17 dicuntur profugi et exulantes cum Davide, esse viri amaro
et acerbissimo. Sic et Petrus dicitur flevisse amare, Matth. 26. Ezech. 27. Et plangent super te in amaritudine animae: id est, tristi animo. Eadem significatione uxores Esau dicuntur fuisse amaritudo animi Isaaco et Rebeccae: pro, perpetuo eos cruciantes. 2 Regum 14 Vidit Dominus afflictionem Iudae amaram valde. Amaritudines aliquando vocantur res dolore ac moerore afficientes, et alterum ad iram provocantes. Sic dicit Iob 13, Scribis contra me amaritudines: id est, crimina contristantia et irritantia, aut etiam acerba decreta, seu crudeliter me punis et flagellas. Sic et Oseas
et Iehosuae 6. 7. 10, et 1. Samuelis 15, et alias saepius, Septuaginta Herem plerunque per vocem Anathema verterunt. In novo Testamento haec vox ferme in malam partem accipitur, pro re execranda, detestanda, et irae Dei poenisque addicta et devota: ut Paulus cupit anathema esse pro fratribus Iudaeis, Rom. 9. id est, res damnata et perdenda. Quo modo ac sensu Moyses quoque petit se deleri ex libro viventium, Exodi 32: id est, tolli ex numero salvandorum, ut modo populo illud tantum scelus condonetur. Sic Paulus Gal. 1, et 1. Corinth. ultimo, falsos doctores iubet esse, aut
immissionem angelorum malorum. Psal. 35. Sint ut pluma coram vento, et angelus Domini impellat eos. Sic Iob 4, In angelis suis posuit dedecus. 2. Corinth. 12. habetur de angelo colaphizante Paulum. 2. Pet. 2. dicitur Deus non pepercisse angelis peccantibus. Sic et in Epistola Iudae, Matth. 25, Apocalyp. 12. habetur de praelio bonorum et malorum angelorum in caelo facto. Significat vox Angelus nonnunquam ipsum Dei
filium, quod et ipse in redemptione humani generis exinanitus, et tanquam
vocat: et ostendit, animalem sapientiam esse idem quod terrenam. Qui locus praeclare etiam refutat liberi arbitrii defensores. Porro 1. Cor. 15, Corpus animale vocat, corpus idoneum ad hanc terrenam vitam: Spirituale vero, quod ad caelestem vitam est aptum, conditûmve. Sic et epistola Iudae opponit homines animales, ut pravos, iis qui Spiritum Dei habent.
ANIMANS et ANIMAL ita distingui solent, quod Animans etiam plantas, Animal vero tantum sensum habentia significet.
ANNON, Adverbium interrogandi, crebro in Sacris literis ea quaerit, quae vel
hinc similitudo sumitur: ut Isaiae 17, Tumultus populorum sicut sonitus aquarum multarum sonabunt. Fellis aqua Hierem. 8. 9. pro noxio beneficio, aut ope, aut pro alia re noxia. Aqua metaphorice ponitur pro semine virili, ob similitudinem. Isa. 48, Audite me domus Iacob, qui de aquis Iudae existis. Sic Num. 24, Defluent aquae ex situla Iacob: id est, copiosam posteritatem propagabit. Pro lachrymis, ponuntur Ierem. 9, Quis dabit capiti meo aquas? Rivi aquarum descenderunt ab oculis meis, Psal. 119. pro, large flevi. Aquam fundere super manus alicuius, est
dicunt significasse ipsam Ecclesiam Dei, in qua qui vere sunt, soli salvantur, pereunte reliqua impiorum turba in fluctibus et furoribus huius mundi. Alia fuit parva quaedam capsa de lignis Sitim facta, et auro obducta, supra quam fuit propitiatorium, et super quam arcam Deus foedere promiserat Iudaeis se habitaturum, inde eos exauditurum, illisque propitium adfuturum: quae perpetuo in sacratissimo abdyto tabernaculi aut templi asservata est. Ea describitur Exod. 25. Quomodo autem eam portare et tractare debuerint, habes in Numeris. Quomodo eam abstulerint Iudaeis Phylistaei, et mox
arcam Deus foedere promiserat Iudaeis se habitaturum, inde eos exauditurum, illisque propitium adfuturum: quae perpetuo in sacratissimo abdyto tabernaculi aut templi asservata est. Ea describitur Exod. 25. Quomodo autem eam portare et tractare debuerint, habes in Numeris. Quomodo eam abstulerint Iudaeis Phylistaei, et mox magno malo domiti restituerint, habes 1. Sam. 5. et 6 Ea significat ipsum thronum gratiae, ubi nobis pater ille caelestis per Christum mediatorem accedendus et placandus, omniaque bona ab eo impetranda sunt.
Haec posterior vocata est Arcafoederis et
Siclus fuit idem quod Stater, seu 4 drachmae: una drachma, 9 crucigeri. Cogebantur autem singuli offerre in templum annuatim dimidium Sicli, seu didrachmon. Hoc Romani ad se rapuerant. Quare Christus pro se et Petro soluit unum staterem, siclum aut tetra drachmon. Tales credo fuisse 30. illos Iudae datos: ut summa faciat ad 20 florenos.
Quôd si superior illa supputatio valeret, coactus fuisset Iudas circiter 30 Iibrarum pondus argenti circumgestare, et postea illud coram sacerdotibus ut magnos lapides iactare. consentit cum nostra sententia Iosephus, cui argenteus est idem
acutum habent, sicut et vitrea fragmenta. Si tali fulcro innixus fueris, non tantum frangetur illud, atque te non substentabit, sed sua sustentatione opeque destituet: simulque etiam inclinante et ruente in ea fragmenta corpore mox te graviter sauciabunt. Sic auxilium Aegyptiorum, qui volebant Iudaeis contra Babylonios succurrere, baculus arundineus vocatur 2. Reg. 18, Isaiae 37. Ezech. 29. Quassata arundo, afflicti et contriti homines vocantur: propterea quod, licet arundo sit per sese imbecilla ac fragilis, multo fit imbecillior, si concutiatur aut frangatur. Tales filius Dei non
quoddam idolum, praecipue apud Accaronitas cultum, significat: num, quia idola, vel cacodaemon potius in idolis et peridola, tyrannice suis cultorib. imperitet, nullum eorum commodum sed potius exitium promovens: an vero ab isto primum adorato tyranno Belo. Ab Accaronitis porro, aliis ethnicis, Iudaei hunc cultum et idolum sunt mutuati, hinc toties in Scriptura fit eius mentio: Iud. 6. 1. Reg. 18. 2. Reg. 10. 11. Ier. 23. Plurimos autem habuit sacerdotes et cultores apud Iudaeos, quod vel ex illis lanienis apparet, quas in eos exercuit rex Iehu, 2, Reg. 10. et Elias, 1. Reg. 18.
sed potius exitium promovens: an vero ab isto primum adorato tyranno Belo. Ab Accaronitis porro, aliis ethnicis, Iudaei hunc cultum et idolum sunt mutuati, hinc toties in Scriptura fit eius mentio: Iud. 6. 1. Reg. 18. 2. Reg. 10. 11. Ier. 23. Plurimos autem habuit sacerdotes et cultores apud Iudaeos, quod vel ex illis lanienis apparet, quas in eos exercuit rex Iehu, 2, Reg. 10. et Elias, 1. Reg. 18. Porro per quandam catachresin, praesertim in plurali numero, videtur factum fuisse apud Hebraeos commune nomen idolorum omnium, ut Iud. 2, Israelitae servierunt Baalim. 2. Par. 33,
33, Manasses extruxit aras Baalim. Oseae 11. Baalim immolabant, et simulachris sacrificabant. Oseae 2, Auferam nomen Baalim de ore populi mei, non recordabitur nominis eorum. Unde cernitur, plura ac diversa idola hoc nomine esse vocata. Depingit porro hic Oseas istum cultum ita, ut ostendat, Iudaeos solitos ibi sese elegantius exornare, et promiscuas libidines exercere. Cum voce Baalim coniungitur idolum nomine
Astarot, quod etiam volunt fuisse commune quoddam nomen idolorum, praesertim
muscae. Fuit autem idolum spurcissimum, Accaron urbis Philistinorum: quemadmodum scriptum est 2. Reg. 1. Consulite Beelzebub. Lutherus alicubi admodum prolixe et diligenter exponit rationem etymi Baalpeor. Credo autem illud idolum non vocatum a suis cultorib. Baalzebub, sed tantum a piis Iudaeis quia est contemptibile ac odiosum nomen. Certum est, quôd in Novo testamento Iudaei hoc nomine usi sunt in malam partem, pro ipso cacodaemone: ut legitur Matt. 12. In Beelzebub principe daemoniorum eiicit daemonia: Ubi videtur etiam quasi explicatio etymologica addita esse, quod idem
scriptum est 2. Reg. 1. Consulite Beelzebub. Lutherus alicubi admodum prolixe et diligenter exponit rationem etymi Baalpeor. Credo autem illud idolum non vocatum a suis cultorib. Baalzebub, sed tantum a piis Iudaeis quia est contemptibile ac odiosum nomen. Certum est, quôd in Novo testamento Iudaei hoc nomine usi sunt in malam partem, pro ipso cacodaemone: ut legitur Matt. 12. In Beelzebub principe daemoniorum eiicit daemonia: Ubi videtur etiam quasi explicatio etymologica addita esse, quod idem significet Beelzebub quod princeps muscarum. Mar. 3 impii dicunt, Christum obsessum
proprie intinctionem, (qua voce Tertullianus usus est) significat. Ducta autem est a
esse signum ac sigillum primae initiationis ac foederis nostri cum Deo, per ipsum factae: sive ut indicaret, eodem modo nos interius potenter ablui, et super nivem dealbari sanguine et merito suo, sicut foris aqua mundaremur: sive etiam imitatione quadam illarum veterum lotionum, quas Deus apud Iudaeos, in typum spiritualis lotionis ordinaverat: sive denique, propter alias causas ac similitudines baptismi et Christianae pietatis, de quibus postea prolixius dicemus. BAPTISMUS igitur, et Baptizari, proprie significat nunc in Ecclesia pactum illud, quod primum ab omni Christiano cum Deo
filii Dei sumus: postremo etiam confitetur ac gloriatur de illa benedictione. Aptissime igitur per illud reciprocum hithbarech, lucta fidei cum dubitationibus ac tentationibus et peccatis, et illa perpetua aspersio aut purificatio, illud perpetuum Remitte remitte, depingitur. Impii blasphemique Iudaei calumniantur illas promissiones, tanquam si loquantur non de causali, sed exemplari benedictione: seu non dicant, quod propter Christum, eiusque meritum benedicentur homines: sed tantum proposito exemplo Abrahami, sint sibi aliisque imprecaturi similem felicitatem, ac si dicerent: Utinam ita
Sic et 2. Reg. 5. usurpatur. Sic et Paulus usurpat benedictionem
Zac. 8, Quemadmodum fuistis maledictio inter gentes, ita servabo vos, et eritis benedictio: id est, existimabimini benedicti. Vel omnes sibi invicem similem felicitatem imprecabuntur, nostrum exemplum ac nomen usurpantes. Vel denique vos eritis causa benedictionis ac felicitatis mundi, quia ex Iudaeis est salus. Sic Psal. 21, Posuisti eum benedictiones. Contrariam prorsus significationem habet verbum Maledicere, de quo suo loco. In primo Genes. aliquoties dicitur, Deum benedixisse tum homini, tum et aliis animalibus: quod significat, illum eas efficaces potentesque in
animum ac praecipuum quendam affectum significant. Perinde sonat quasi dicas, In quo bonam de me ipso habeo opinionem, et (ut ita loquar) ipse mihi placeo, sive in quo mihi complacitum est. Augustinus sermone 63 legit, In quo bene sensi: sequutus Cyprianum suum, qui itidem legit libro adversus Iudaeos decimo, cap 14. Uterque secutus videtur Tertullianum, qui libro contra Praxean legit, In quem bene sensi. et hic sequutus est, ut opinor, Irenaeum, qui frequenter hoc modo loquitur. nam
ad terminum voluntatis eorum. Voluntaria sacrificia, et similes locutiones, veniunt a Nadab themate: de quo vide in SPONTANEUS. Iohannes primo capite, definit eos esse filios Dei, qui Christum recipiunt: eos vero ait nasci non ex sanguinibus, nec ex voluntate carnis, nec ex voluntate viri. Iudaei enim putabant, filios Dei eos esse, qui vel ex sanguine aut semine Abraam essent propagati, vel qui suo studio ex naturae bonitate sese pietati dedidissent: praesertim autem, si quid heroici ac praestantis animi et ingenii eis inesset, qui pleno impetu ad voluntatem ferrentur. Illos enim
de obtrectatione in proximum apud prophanos reperiatur. De quo crimine Lex Levitic. 24 fertur, et exemplum etiam blasphematoris lapidati proponitur. Sic porro vox haec accipitur Esaiae 36. 37. 2. Reg. 19. Sic Esaiae 5 eloquium Dei blasphemari dicitur. Sic Matth. 9 et Marc. 9, cogitant Iudaei blasphemare Christum, cum offert cuidam remissionem peccatorum, quia ea ratione sibi divinam autoritatem tribuebat. Act. 26 dicit Paulus, se Christianos persequendo, multos compulisse blasphemare Deum: sic eorum abnegationes vocans. Aliquando tamen Blasphemia etiam maledictum contra
obtulit butyrum. id est, lac. Butyrum et mel comedere: pro, communi vita vivere, et communem sortem experiri: de Messia praedicitur Esa. 7. Ut discat eligere bonum, et reprobare malum. Quia experientia communis vitae, malorum ac bonorum docet iudicium. Tali enim victu multum etiam hodie in Iudaea utuntur. Sic Epistola ad Hebraeos: dicit, eum per omnia factum aliis similem, et tentatum, ut posset aliis compati. Vide et infra in MELLE.
BYSSUS, sicut et purpura, pro elegantiori et preciosiori vestitu ponitur, Ezech. 16. et Luc. 16, dicitur dives bysso et purpura fuisse
19, in meliorem partem de spirituali ornatu accipitur: Et datum est sponsae agni, ut amiciatur bysso puro ac splendido. Byssus enim sunt iustificationes sanctorum.
C
CABALA, vox Hebraea, quae in sacris quidem literis non reperitur, sed tantum apud Iudaeorum Rabinos, a recipiendo venit. Similis autem significationis et etymologiae est leca, itidem ab accipiendo dicta: quia vera doctrina a Deo quidem traditur, sed ab hominibus accipitur. De qua re ac voce forte aliquid plenius in vocabulo Traditionis dicetur.
CABUS, mensurae
communis. Christus bibit eum, ut nos redimeret. Aliter autem piis, aliter impiis porrigitur a Domino: piis, ad emendationem et purgationem, vel exercitium fidei: impiis, ad exitium. Et tunc vocatur calix irae et furoris Domini, Psal. 16. Huc referatur illud Ezech. 23, ubi contra Iudaeis minatur dicens, In via fororis tuae (id est, decem tribuum Israelis) ambulasti, et dabo calicem eius in manu tua, etc. Spiritus tempestatis pars calicis eorum, Psal. 11: id est, decreta ipsis ultio, et divinitus ordinata impietatis eorum retributio. Et Christus:
aspice, ego canticum eorum sum. Quinto, Canere pro simplici etiam sermone accipitur: ut Esa. 5, Cantabo canticum dilecto meo de vinea eius. id est, indicabo quomodo se res habeant inter dilectum meum et vineam eius. Sic Matth, 11 dicitur, quod et laeta et tristia sint cantata aut praedicata Iudaeis, sed frustra. Denique in novo Testamento. praesertim Eph 5. et Coll. 3. de ipsis pientissimis cordis cogitationibus, fide ac motibus accipitur Cantantes ac psallentes in cordib. vestris Domino.
CAPILLI cum sint numero multi, et res in homine minimae et tenues, multis
10. Sic dicitur dari via in caput alicuius: id est, in eius exitium, 1. Reg. 8. Ezech. 16. Foedus meum quod irritum fecit, dabo in caput eius, Ezech 17: pro efficiam ut sit ei exitio violatum foedus. Sic sanguis alicuius in caput alicuius: id est, ipse sui exilii causa est. Sic clamant Iudaei de Christo. Sanguis eius super capita nostra: id est si iniuste interficitur, puniam ur nos divinitus, ultro hanc totam culpam ac poenam quae eius occisoribus debetur, a te avertemus, et in nos totam recipiemus. Sic Psalm. 7, Convertatur perversitas eius in caput eius. Tertio, quia
Sam. 5, Os tuum et caro tua sumus. 1 Paral. 11. Iud. 9. sic et Germani dicunt, Der herr hatt sein fleisch und blut verrahten, etc. Esa. 48, A carne tua ne abscondas te: id est, ne desinas tuis benefacere. Paulus dicit, se velle provocare ad aemulationem carnem suam: id est, Iudaeos gentiles suos, et cognatos. Vicinum huic significationi est, sed tamen multo
aut dignitatem mirari. Quod porro addit, se ne Christum quidem nosse secundum carnem, tametsi eum viderit: intelligit se non tam eius miracula ac corporalem conversationem admirari, quam verbo eius adhaerere, et spiritualem eius praesentiam intueri: adhaec, nihil se carnale ab eo quaerere, sicut Iudaei ex suo Meschia, et ipsimet Apostoli initio quaesierunt. Vicinum huic est acquiescere carni et sanguini, Gal. 1: id est, non adii, ac quasi fundavi meam doctrinam, vocationemque super Petrum, aut alios eximios doctores, qui erant Hierosolymae, veluti ex illis pendens, aut in eos
capiunt et mactant. Non vespertinae, hoc est, ei quae a pastu sese ad cubilia vel latebras suas recipiat: sed matutinae, ei videlicet quae matutino tempore in pascuis circumquaque pascendo oberret, comparatur, in ea dispensatione, qua dum circumquaque cum discipulis suis veluti hinnulis in Iudaea, matutino tempore, i. ipsis regni sui, orituraeque iam diurnae lucis primordiis, pabula vitae administrando circuit, a venatoribus Iudaeis, Apostolis velut hinnulis dispersis, capitur et occiditur, ut esset hostia et sacrificium pro peccatis totius mundi. Unde et Chaldaeus legit in titulo
quae matutino tempore in pascuis circumquaque pascendo oberret, comparatur, in ea dispensatione, qua dum circumquaque cum discipulis suis veluti hinnulis in Iudaea, matutino tempore, i. ipsis regni sui, orituraeque iam diurnae lucis primordiis, pabula vitae administrando circuit, a venatoribus Iudaeis, Apostolis velut hinnulis dispersis, capitur et occiditur, ut esset hostia et sacrificium pro peccatis totius mundi. Unde et Chaldaeus legit in titulo huius Psalmi, Pro virtute sacrificii sempiterni et matutini: pulchre finem huius adflictae et occisae cervae exprimens. Est enim Christi in
itaque Spiritus sanctus ista de sacrificio Christi sempiterno, eiusque virtute, non ita expressis verbis hoc Psalmo describat, propterea quia nondum hoc ferebat temporis illius ratio et conditio: tamen pulchre depingit hoc titulo sortem et conditionem matutini Christi, cum hinnulis suis in Iudaea circumeuntis. Deinde ingenium, furorem et rabiem hostium Christi, qui ipsum essent non aliter insectaturi et infestaturi, quam quomodo venatores solent matutinam cervam, vel canibus, vel cassibus, insidiis, sine fine eo usque insectari, donec illam comprehendant et interficiant. Et vide quam
IESUM esse Meschiam aut Christum, haec ipsa quaestio agitatur: An hic homo, qui vocatur IESUS, filius Mariae et Ioseph (ut putabatur) sit ille verus Meschias ac servator mundi, toties a Deo per patriarchas et prophetas promissus: an huic subiecto aut viro conveniat illud praedicatum vel dignitas. Iudaei id negabant. At ipse Dominus, eiusque Apostoli contra monstrabant, omnes promissiones, et descriptiones veteris Testamenti de Messia, huic personae convenire, ac in ea impletas esse. Inde tam crebrae citationes et applicationes veterum prophetiarum, ad hunc IESUM, et eius facta, et ad alias
me quasi visio hominis, et confortavit me. Vir, Zach. 6. Ecce vir oriens nomen eius.
terrae, Apocal. 1. Dominus omnipotens. Apocal. 1. Leo de tribu Iuda, radix David. Apocal. 5. Iustitia sapientia, redemptio, sanctificatio, et resurrectio. 1. Corinth. 1. Pastor et curator nostrarum animarum. 1. Petr. 2. Princeps pastorum. 1. Petr. 5. Magnus pastor ovium. Hebr 13. Iudex vivorum et mortuorum, Act. 10. Paratus ad iudicandum vivos et mortuos. 1 Petr. 4. Iustus iudex. 2. Timoth. 4. Secundus homo ipse Dominus de caelo. 1. Corinth. 15. Christo opponunt diabolum. 1. Iohan. 3. Hebr. 2. Antichristum. 1 Iohan. 2. 4. et 2. Iohan. 2. Thessal. 2. Meretricem
5. Iustitia sapientia, redemptio, sanctificatio, et resurrectio. 1. Corinth. 1. Pastor et curator nostrarum animarum. 1. Petr. 2. Princeps pastorum. 1. Petr. 5. Magnus pastor ovium. Hebr 13. Iudex vivorum et mortuorum, Act. 10. Paratus ad iudicandum vivos et mortuos. 1 Petr. 4. Iustus iudex. 2. Timoth. 4. Secundus homo ipse Dominus de caelo. 1. Corinth. 15. Christo opponunt diabolum. 1. Iohan. 3. Hebr. 2. Antichristum. 1 Iohan. 2. 4. et 2. Iohan. 2. Thessal. 2. Meretricem Babylonicam, ebriam de sanguine sanctorum. Apocal. 17. Bestiam quae portat meretricem, Apoc.
armaberis. Sic accingi lumbos, est corroborari et praeparari ad aliquod opus aut negotium peragendum: 1 Regum. 19. 2. Reg. 4. Iob. 38. Ierem. 1. Lucae 12. Ephes. 6. Sic enim Dominus suos Apostolos ablegabat. Discinctus igitur contra, dicitur imbecillus: ut Esaiae 23. Non est cingulum ultra Iudaeis. Sic Iob. cap. 12 ait, quod Deus baltheum regum dissoluat: id est, eos exanimet ac debilitet. Cingulum fuit etiam ornamentum viris et feminis, Esaiae 3. et hodierna die est in multis locis. Inde fit per metaphoram Ioel. 1. Et accingi gaudio ac laeticia. Exultatione
17 et 40. Declaratur et aliarum rerum vilitas eadem metaphora: ut Iob. 13. Comparabitur memoria vestra cineri. Malach. 4. Et diruetis impios, cum fuerint ut cinis, sub plantis pedum vestrorum. Dolentes ac lugentes in cinere iacere, eoque se aspergere solebant. Fuit hic mos non tantum apud Iudaeos, sed et apud gentiles, praesertim Asianos: ut Homerus de Priamo, lugente mortem Hectoris, scribit. Ierem. 6. Filia populi mei accingere cilicio, et conspergere cinere. Hinc apud Papistas, Iudaismi simias, mos est initio Quadragesimae, cinere aspergi, cum epiphonemate: Memento quod cinis
haec vox legitur, est dubitatio. nam cum dicit Propheta: Expectavit Dominus iudicium, et ecce oppressio: iustitiam, et ecce clamor. Nam ibi aliqui clamorem intelligunt iniuriam inferentium, alii patientium, et ideo eis idem valet ac querela. Verum cum loquatur de fructibus malis ipsius vitis aut Iudaeorum, malo intelligere de clamore ac violentia peccantium, qua miseros invadebant et opprimebant. Porro qualis nam iste iniurius clamor sit, declarat ipsemet propheta cap. 58 in quiens: Ecce ad litem et contentionem ieiunatis, et ut percutiatis impio pugno. non ieiunabitis hunc
cap. 58 in quiens: Ecce ad litem et contentionem ieiunatis, et ut percutiatis impio pugno. non ieiunabitis hunc in modum hodie, ut faciatis audiri in excelso vocem vestram. Videntur enim potentiores inter alia etiam gravissimis foenoribus onerasse miseros ac plebeios, passim per Iudaeam habitantes: ac cum ad festum templi, conciones, sacrificia et preces convenerunt, tum occasione illa abutentes, iuxta ipsum templum eos invasisse, primum clamore, postea etiam plagis, ac flagitasse sua illa importabilia onera, quibus illos tenuiores opprimebant. Quare contra Deus hortatur
opprimebant. Quare contra Deus hortatur eos ad contrarias talibus clamoribus actiones, in quiens: Dissoluite impias colligationes, soluite fasciculos onerosos, dimittite concussos liberos, et disrompite omne onus. Ex quo contrario abunde licet cognoscere, qualis fuerit ille impius ieiunantium Iudaeorum clamor. In hac significatione utitur et Paulus hac voce, Ephes. 4: Omnis amarulentia, tumor, ira, et vociferatio, et maledicentia tollatur a vobis. Porro Apocal. 21 dicitur Dominus extersurus omnem lachrymam ab oculis suorum, nec futuram amplius mortem, luctum, clamorem, aut laborem
proprium alicuius regionis caelum vocatur, ut Levit. 26, Dabo caelum vestrum sicut ferrum. Et Deuteron. 18, Et erunt caeli tui, qui sunt supra caput tuum, ferrei. ubi semet exponit, quid appellet caelum alicuius gentis, nempe quod est proxime super caput eius. Hinc minatur Deus se sparsurum Iudaeos in omnes caelos: id est, regiones In hac significatione dicitur, quod aquae diluvii cooperuerint cunctos montes qui sunt sub omnibus caelis, Gen. 7. Et Deut. 2. dicit Deus, se daturum aut sparsurum terrorem Iudaeorum in faciem omnium gentium quae sunt sub omni caelo. Sic etiam plerique
gentis, nempe quod est proxime super caput eius. Hinc minatur Deus se sparsurum Iudaeos in omnes caelos: id est, regiones In hac significatione dicitur, quod aquae diluvii cooperuerint cunctos montes qui sunt sub omnibus caelis, Gen. 7. Et Deut. 2. dicit Deus, se daturum aut sparsurum terrorem Iudaeorum in faciem omnium gentium quae sunt sub omni caelo. Sic etiam plerique intelligunt in Dominica oratione, Pater noster qui es in caelis: id est, in omnibus locis. Verum ut ibi sic accipiatur: in sequenti tamen loco, Sicut in caelo, sic in terra, accipi non potest. Sic forte et in Psalm.
Dei omnipotentiam declarat, qui tanta efficiat. At Esaiae trigesimo quarto. Tabescet quoque omnis exercitus caelorum, et involventur caeli utliber, et omnis exercitus eorum defluet, sicut folium de ficu et de vite, quoniam inebriatus est in caelis gladius meus: quod aliqui exponunt de clade Iudaeorum, qui ob veram religionem fuerunt exercitus Dei aut caelorum. Aliquando tamen etiam per hyperbolen, aut hominum opinionem talis loquutio proponitur. Homines enim afflicti, et in rebus adversis, etiam ipsam lucidam serenamque diem iudicant esse tenebrosam et tristem, Esaiae 8, et Ierem.
tui, carnes filiorum et filiarum in obsidione et angustia, qua arctabit te hostis. Alias crudelitatem: ut Ezech. 5. Vicinum priori est comedere stercora, extremam egestatem indicans: Esa. 36. et 2. Reg. 18. Comedere patres vuam acerbam, et filiorum dentes stupere, Ierem. 31, fuit apud Iudaeos proverbialis locutio, qua iustitiam Dei calumniabantur, tamquam ipsi aliena culpa plecterentur. Verum Deus ibidem hoc proverbium refutat, adseverans quod unum quemque propter suam culpam puniat.
Vivere alicunde, 1, Reg. 17. de Sareptana, Et comedit ipsa et familia eius per
omnem familiariorem conversationem significat, quam Paulus cum impiis aut alio qui pollutis aliquibus gravioribus peccatis haberi vetat, 1. Cor. 5, et 2. Thes. 3. Secundo, rem veneream: ut Levit. 18 prohibetur commixtio cum masculo. Commiscere semen sanctum, Esd. 9, dicitur de coniugiis Iudaeorum cum Ethnicis. Commixturum se Iudam cum vicinis, minatur Deus in Esaia, id est, mutuis bellis implicaturum.
COMMORI. Paulus 2. Corin. 7 dicit: Vos estis in cordibus nostris ad commoriendum et convivendum:.i. ita penitus estis mihi chari, egoque vobis addictus, ut vel mori
bona regni Christi. Occupare interdum notat, aut obruere, Iohan. 12. Ambulate dum lucem habetis, ne vos tenebrae comprehendant. 1. Thess 5. Dies illa tanquam fur comprehendet homines. i. subito inopinata veniet.
COMPUNGI, significat aliquando dolore animi aut corporis affici. Sic Iudaei Actor. 2. accusati crucifixionis proprii Meschiae, dicuntur esse compuncti corde: id est, contriti esse, et ex animo doluisse de tam grandi peccato. Idem voluit dicere vulgata Psalm. 4. In cubilibus vestris compungimini. Sed in Hebraeo est dommu
dolent. de suis malefactis. ut Achabus et Saul agnoscit se non recte agere, quod hic persequatur Davidem.
CONCISUM id dicitur, quod quasi in parvas partes concisum aut discerptum est. Paulus igitur Philip. 3, alludens ad vocem circumcisionis, vocat pseudo apostolos aut Nazaraeos ex Iudaeis, qui de circumcisione gloriabantur, concisionem, non circumcisionem. Circumcisum enim, id est, cuius superfluitates resectae sunt: sicut in spirituali circumcisione superfluus, imo et noxius vetus Adam circumciditur, abscinditur aut mortificatur, vigente interim novo homine. Tales dicit
ut Gen. 35 Sara domina fuisse legitur: Agar, licet etiam fuit uxor, Sarae dominio tamen subiecta fuit. Nam tales concubinae sive uxores parent dominae, ut aliae ancillae. Sic Bala sub dominio Rachel fuit, ut Genes. 30, Ingredere ad eam, etc. Et hoc discriminis fuit apud Iudaeos inter concubinas, pellices, ancillas et heras, seu matres familias sive dominas domus. Ita Salomon multas habuit reginas, quibus singulis vel aulas vel castra dedit: concubinae, illarum famulae, et tamen etiam uxores fuerunt. Vide D. August. de concubina et uxore. Concubitum dare uxori
aliquem in angustias redigere, et undique coarctare, ut non possit effugere hostem, sed ab eo tanquam conclusus capiatur. Sic servi Davidis dicunt ad eum 1. Sam. 26, conclusit Dominus hodie inimicum tuum in manum tuam. Sic et Amos 1. dicitur, Concludere captivitatem perfectam: id est, ita Iudaeis profugis omnes exitus fugae obstruere, negato eis vicinorum hospitio aut transitu, ut necessario omnes caperentur a suis hostibus, eos tunc insectantib. Concludere [retibus] pisces, Luc. 5. Concludere etiam est, instructa acie conclusisque umbonibus invadere hostem. ut Psalm. 35.
ratio alia esse videtur: nempe quod ea quae prius quasi sparsim et dissipate dicta fuerant, nuncuna sententia veluti sera quadam aut claustro colligentur ac constringantur.
CONCULCARE alias simplicer pedibus premere significat, ut Esai. 1 dicit Deus, se id non requisivisse a Iudaeis, ut atria ipsius conculcent. Alias frequentare, incolere: ut Esaiae 7. Erunt agri in immissionem pedis bovis, et in conculcationem pecoris: id est, pecus multum pascetur in iis locis. Aliquando etiam gloriosam victoriam indicat. ut Psal. 91. Super aspidem et basiliscum
aut formosis iuvenibus accipitur. Concupiscibile, vel concupiscibile oculorum, 1. Reg. 20, pro rebus preciosissimis ac charissimis ponitur. Gen. 2. Arbor concupiscibilis. Sic Ezech. 24, Deus vocat uxorem eius Desiderium oculorum. Concupitas arbores, Esai. 1, vocat eas, sub quibus Iudaei suas idololatrias exercuerunt, quibus mirifice delectabantur. Concupiscentia carnis, oculorum et mundi, 1. Iohan. 2. significat ipsa vitia, voluptates, opes, et alia concupita aut obiecta vitiorum, quae una cum mundo interire dicit. Vocantur autem concupiscentia oculorum, non tantum
castigationem, verbo et poenis susceptam, et pertinaciam praefractam significat: Frustra conflavit conflator, et mali non sunt avulsi. Secundo, itidem per metaphoram significat penitus perdere. ut Ezech. 22, prolixa similitudo est a conflatione aeris sumpta, qua significatur extremum exitium Iudaeorum. Sic et Ierem. 42 reperitur. Verum locum Ezech. adscribam: Et factum est verbum Domini ad me dicens: Fili hominum, versa est mihi domus Israel in scoriam. Omnes isti aes et stannum et ferrum et plumbum in medio fornacis, scoria argenti facti sunt. Propterea haec dicit Dominus Deus: Eo
nunc porro etiam ipsam terrenam aut praesentem Hierusalem, quae etiam veluti altera Sara ac mater populi Dei censetur, (sicut metropolis fuit) eidem Agarae ancillae associat: quasi eadem sit utraque mater aut omnes tres Agar, Sara et Hierusalem, et utriusque praesentes liberi, five Agareni, sive Iudaei mere carnales ac servi, et nequaquam filii ac haeredes. Contra autem promissioni ac gratiae novam matrem, nempe caelestem Hierusalem adsociat, ut sic magis videatur quae sit altera uxor Dei, et vera mater spiritualium filiorum, quos Deus per meram gratiam ex ea procreat, aut ei largitur.
vel interna contaminatione, quae proprie est iniustitia, et a peccatis actualib. ac originali venit: vel externa ac caeremoniali quadam contaminatione pollutioneque, de qua praesertim in Levit. 5. 13. et passim alibi disseritur. Contaminari igitur externa ista immundicie, aut pollui putabantur Iudaei, si cadaver attigissent, aut aliquid immundum comedissent, ut saepe in Numeris et Levitico habetur. Sic nolebant sacerdotes intrare in praetorium Pilati, Ioh. 18, ne contaminarentur, sed munde comederent Pascha. Sic Christus negat, ea hominem contaminare, quae intrent per os, sed quae ex
in scelus idololatriae. Actor. 15 praecipiunt Apostoli gentilibus conversis, ut abstineant a contaminationibus sanguinis, suffocati, et scortationis In quo praecepto etiam ad veterem morem pollutionum Iudaicarum respiciunt. Volunt alioqui scriptores, eam legem etiam antiquitus solitam imponi a Iudaeis gentilibus conversis, aut alioqui subiugatis.
CONTEMNERE verbum, in Sacris literis non habet ignotam Latinis auribus significationem: sed tamen quaedam obscuriora loca attingam. Proverb. 18 dicitur: impius cum in profundum venerit, contemnet: id est, securus erit, non curabit
sed ideo noluit eum obiurgare nimium indulgens pater, ne eum moerore afficeret. Septuaginta verterunt, Non prohibuit. Aliquando significat quoquo modo laedere, ut Exod. 22, Advenam non contristabis. Levitic. 25, Fratrem non contristabis: id est, nullo modo laeseris. Sic Ezech. 22 exprobratur Iudaeis, quod viduam et pupillum contristaverint. Sic 1. Petr. 1, pro cruce et afflictione verbum Contristare ponitur. Perterrefacere etiam significat Ezech 13, Moerere fecistis cor iusti, quem ego non contristavi. Sic et 2. Corinth. 7 accipitur, Contristati estis ad poenitentiam: pro,
re, id est, in ea ut sufficiente sibi acquiescere. Sic Paulus 1. Tim. 6 iubet nos contentos esse cibo et vestitu. Luc. 3. Contenti estote stipendiis vestris. Esaiae 2. In filiis alienis contenti fuerunt, aut acquieverunt. Intelligunt plerique, dici de alienis doctrinis ac religionibus, quas Iudaei neglecta sua sectabantur.
CONTUREARE, verbum valde usitatum est in Sacris literis. Accipitur autem modo de animi perturbatione, excitata terrore ac periculis. Sic saepissime anima aut cor alicuius conturbatum dicitur. Credo idem etiam esse, cum ossa dicuntur conturbata. Sic
promitti reperietur.
CONVOCATIO. prosolenni die, qua convocabatur populus ad audiendam concionem et lectionem verbi Dei, Levit. 23, Num. 28. Die primo convocatio sancta, die septimo quoque convocatio sancta, nullum servile opus facietis in eo. Sic et Esaiae 1 dicit Deus, repudians Iudaeorum festa et sacra, calendas et sabbathum: convocare convocationem non possum: subintellige, ferre.
COOPERIRE pedes, pro exonerare aluum, Iud. 3. et alias saepius reperitur. Sic enim honestiore verbo rem vicinam ac sordidam indicant.
COPULARE se alicui: pro,
11. Et 1. Timoth. 6. Homines mente corrupti. Dicuntur et mores corrumpi per concupiscentias deceptionis, Ephes. 4. Legitur et via hominum ac Dei corrumpi, ut Gen. 6. Omnis caro corruperat viam suam: pro, extreme degeneraverat in pessimum statum, ac flagitia foedissima. Soph. 3, leguntur Iudaei mane surrexisse, et corrupisse omnia opera sua.
CORRUPTIO, saepe simpliciter peccatum, iniustitiam, aut malum culpae significat. ut Iob 33. Ista facit Deus, ut avertat animam hominum a corruptione, et illustretur luce viventium. Sic 2. Petr. 2. Servi corruptionis. Et, In
homines in usu sunt: sed Credere in Deum, proprie volunt significare, fiduciam suam in eum collocare, eum timere, ac ex eo solo pendere. Verum de his alibi. Creditum esse aliquid alicui, est idem quod concreditum, aut commissum. 1. Cor. 9. Dispensatio mihi credita est. Roman. 3. Credita Iudaeis sunt eloquia Dei. Gal. 2. Cum vidissent mihi esse creditum Evangelium praeputii. pro, fidei meae divinitus commissum.
CREMIUM, in veteri versione Psalterii significat ligna, aut faces ligneas, ad cremandum probe arefactas, et penitus desiccatas, quibus Psaltes suum
qui rivalem interficere crudeliter solet: quod ibi Salomon adultero iuveni minitatur. Iob 30. Mutatus est mihi in crudelem. Et Proverb. 17. Angelus crudelis mittatur contra eum: id est, acerbissimus hostis.
CRUX, notum instrumentum supplicii est olim quidem Romanis, Graecis ac Iudaeis valde usitatum in puniendis facinorosis: sed in novo testamento, ob reverentiam passionis Christi abolitum. Per quandam catachresin autem significat omnis generis calamitates piorum, praesertim veritatis gratia toleratas. Credo id ideo fieri, quia Christiani suis calamitatibus a satana et
dum hoc aut illud facit aut omittit. Deuter. 4. Custodi animam tuam valde, ne obliviscaris mandatorum. Ios 23. Custodite animas vestras valde, ut diligatis Deum vestrum.
CUSTODIA, alias functionem aliquam in templo significat, ut supra dixi: alias, vigilias nocturnas: nam et Iudaei noctem in quatuor custodias, ut Romani in quatuor vigilias, distribuerunt. Hinc illud, A custodia matutina usque in noctem speret Israel: id est, per totam diem. Erat autem ea custodiarum aut vigiliarum ratio, ut divisa nocte in quatuor partes, singulae partes tribus inaequalibus horis
vestris. Nam inter comedendum plerunque aliquid cibi adhaeret dentibus, aut intra dentes. Ubi ergo nulla talis immundicies reperitur, indicium est non sumpti cibi, et porro defectus alimenti. Quinto, Domus dentis, in Sacris literis pulcherrimae domus nominantur: propterea quod illae olim apud Iudaeos ebore exornabantur, quod Scriptura simpliciter dentem vocat, per excellentiam, propterea quod est omnium dentium maximus et spectatissimus, dens elephantis: Amos 3. Sexto, Proverbium illud Ierem. 31, Patres comederunt vuam acerbam, et dentes filioru obstupuerunt, satis obvium ac
dens elephantis: Amos 3. Sexto, Proverbium illud Ierem. 31, Patres comederunt vuam acerbam, et dentes filioru obstupuerunt, satis obvium ac perspicuum est. Sicut enim comedentis vuas immaturas dentes fiunt stupidi: ita aequum erat illos ipsos puniri, qui peccaverant, non alios. Sed Iudaei tunc querebantur, secum iniuste agi, quod ob peccata et idololatrias suorum maiorum punirentur, cum ipsi nullum tale scelus admisissent. Verum Dominus refutat illud impium et blasphemum proverbium. In dentibus hominum candor laudatur, et bonam valetudinem significat: contra rubigo,
et relicto corpore in sepulchro, in regnum caelorum ad Christum commigrabo. 1. Petr. 3. Baptismus non depositio sordium, sed stipulatio aut confirmatio bonae conscientiae in Deum, per resurrectionem IESU CHRISTI. Sensus est, quod Baptismus non salvet nos sola lotione, veluti ex opere operato, ut Iudaei olim de suis lotionibus sentiebant, et nunc multi de Sacramentis perperam docent: sed quatenus est foedus cum Deo, quatenus fide apprehenditur, et confirmat nostram conscientiam in Deum per Christum. Verum de hoc loco et vocabulo dixi alibi, in voce BAPTISMI, et CONSCIENTIAE.
plane quidem solitaria, sed tamen. incultiora, minusque frequentia quam reliqua erant. Unde Ios. 15, tribui Iuda sex civitates cum suis pagis in deserto attribuuntur. Quod observandum est, ne quis a vero sensu aberret, cum audit in deserto nominari habitationes et opera hominum. In tali deserto Iudaeae praedicavit Ioannes, non in tali ubi nullus mortalium fuit aut vixit: alioqui frustra clamasset et concionatus fuisset, nemine audiente. Tertio, Desertum aliquando simpliciter meridiem, aut meridionalem plagam significat: ut Psal. 75. Non ab oriente, non ab occidente, non
personarum in Deo cupidis veritatis indicaret. Sic etiam Abrahamo tres apparent, et tamen ille tantum unum adorat: et mox totus sermo mixtim iam de uno, iam de tribus, iam in singulari, iam in plurali habetur, ut ea numeri alternatione ostendatur et unitas Dei, et trinitas personarum. Perfidi Iudaei, ut mysteriam Trinitatis eludant, dicunt honoris ac dignitatis cuiusdam gratia pluralem pro singulari usurpari: ut aliquando reges ac principes de se scribunt. sed non possunt dare exempla similia de aliis potentibus in Sacris literis. Tum porro ista consonantia plurium Scripturae locorum in
regum, aut etiam idolorum et cacodaemonum, qui nec condiderunt caelum, nec ibi habitant. Deum invocare aut timere, seu invocatio aut timor Dei, saepe pro toto eius cultu ponitur. Audire vocem et videre speciem Dei, est eum vere agnoscere. Christus igitur Ioan. 5, cum negat Iudaeos vel vocem Dei audisse, vel speciem vidisse, veram ac spiritualem Dei agnitionem, qua intus in corde eum agnovissent, aut auribus et oculis cordis pernovissent, eis adimit. Loquutio autem sumpta est de medio communis sermonis: quia quae res, et praesertim homines, cognoscuntur, de visu aut
boni defendantur, et mali castigentur. Deum quaerere, in novo Testamento, et saepe etiam in veteri, significat studiosum esse veri cultus, verae pietatis, et eum invocare, ut, Quaerite Deum dum inveniri potest. Aliquando significat consulere, aut interrogare eum: ut olim soliti sunt tum Iudaei, tum gentiles, consulere de incertis aut futuris, suos deos. Exod. 18. Dei facies, postea in voce FACIES exponetur. Dei opera operari, Ioan. 6. est, facere ea omnia quae Deo probantur, quaeque ille potissimum a nobis exigit. Deus alienus, vocatur quodcunque idolum: sive quod idola
Deos alienos: ubi non tantum idola prohibentur, sed etiam ne hunc ipsum verum Deum falsa ratione colamus: sive id quadam synecdoche dicatur: sive quia quamprimum cultus vitiatur, non iam Deus, sed idolum colatur. Nam verus Deus negat sibi eum cultum exhiberi, aut placere. Sic recte dicimus nunc, Iudaeos et Turcas (quantumvis clamitent se verum Deum creatorem caeli et terrae colere) tamen eos colere idolum ac figmentum cordis sui, cum negent Patrem domini nostri IESU CHRISTI esse verum Deum. Verissimum enim est, quod qui non habet aut honorat filium, is nec patrem quidem habeat aut honoret,
cap. 43. Psal. 89. Dominus est scutum nostrum, et Sanctus Israel rex noster. PATER. Esaiae 63. Tu pater noster, et Abraham nescivit nos, et Israel ignoravit nos. Tu Domine pater noster, et redemptor noster, a seculo nomen tuum. Psalmo 68. Qui pater est orphanorum, et iudex viduarum, Deus in habitaculo sancto suo. PASTOR. Psalmo 23. Dominus pastor meus, nihil mihi deerit. Quae porro de Deo per anthropopathian dicuntur, ea forte in illa ipsa figura in Universalibus Regulis tractabuntur.
DEUTERONOMIUM, vulgo in Ecclesia, et etiam in Sacris literis
quod illi incipiant computare diem a vespertino tempore, aut ab occasu usque in sequentem occasum. Quod observandum est propter festa Veteris testamenti: quam consuetudinem etiam postea Ecclesia secuta est. Romani contra, diem suam a mane usque adsequens mane metiti sunt. Quam consuetudinem Iudaeis contrariam, putant aliqui Matthaeum sequi Cap. 28, in verbis: In extremo autem Sabbathi, cum iam illucesceret in primam Sabbathi. id est, exeunte iam priore hebdomada, cuius ultima erat paschatis dies: et inchoante luce primae diei sequentis hebdomadae, Christus surrexit.
dies pro cognitione Dei ac tempore gratiae ponitur: sicut et contra nox ac tenebrae pro ignorantia Dei, et ira eius. 1. Thessal. 5. Omnes vos filii lucis et diei estis. Sic credo et illud Roman. 13 accipiendum esse: Nox progressa est, dies autem appropinquat. pro, tempus legis ac umbrarum apud Iudaeos, et porro extremae caecitatis ac turpitudinis iniustitiaeque apud gentiles, iam ferme prorsus elapsum est, et lux gratiae divinae omnibus tam Iudaeis quam Ethnicis clare fulgere incipit. In vicina huic significatione accipitur etiam 1. Petri 1. Et habemus firmiorem sermonem propheticum,
lucis et diei estis. Sic credo et illud Roman. 13 accipiendum esse: Nox progressa est, dies autem appropinquat. pro, tempus legis ac umbrarum apud Iudaeos, et porro extremae caecitatis ac turpitudinis iniustitiaeque apud gentiles, iam ferme prorsus elapsum est, et lux gratiae divinae omnibus tam Iudaeis quam Ethnicis clare fulgere incipit. In vicina huic significatione accipitur etiam 1. Petri 1. Et habemus firmiorem sermonem propheticum, cui dum attenditis ceu lucernae apparenti in obscuro loco, recte facitis, donec dies illucescat, et Lucifer exoriatur in cordibus vestris. pro, donec
Humanam diem vocat, 1. Cor. 4: quod in iudiciis agendis certa dies utrique parti constituitur. sicut et Latini dicunt, Diem dicere alicui: pro, in ius vocare. Aliqui sic etiam Hieremiae decimoseptimo intelligunt. Verum ibi dicit propheta, se non desiderasse diem afflictionis aut poenae Iudaeorum, sed potius contra orasse. Dies visitationis, sicut et tempus visitationis, alias in bonam, alias in malam partem accipitur. ut 1. Petri secundo: Glorificabunt Dominum in die visitationis. Contra Micheae septimo, in malam partem accipitur, de poenis. Isa. decimo: Quid facietis in
mox praeterfluit, sicut nostra quae per momenta horas et dies mensuratur. Dicitur id etiam ideo, ne ob longinquitatem temporis Deum vel oblitum esse eripere suos, et castigare malos putemus: vel etiam irritas fore eius promissiones ac minas, si non mox quae praedicit aut minatur, eveniunt. Sicut Iudaei dicebant apud Ezechielem duodecimo: minas ac poenas Dei in longum proferri, et plane in fumum evanuisse. Regis dies, Hoseae 7, pro natali, aut certe inaugurationis die. Annorum dies, Genesis 41 et 47, pro tempore credo accipi: quasi dicat, tempus annorum. Malitia diei, Matth. 5.
praestantiam, amplitudinem, et veluti maiestatem significat, minus est in Sacris literis recepta.
DIIUDICARE, proprie quidem significatrem aliquam ita diligenter expendere ac considerare, ut eam ab omnibus vicinis, aut etiam falsis distinguas. Sic Christus dicit Matth. 16, Iudaeos posse faciem caeli diiudicaret id est, signa aut indicia futurarum tempestatum in caelo. Sic Paulus 1. Corinth. 14, iubet unum aut alterum in coetu Dei dicere alios vero diiudicare ea quae ab illis dicuntur. Sic Paulus 1. Cor. 11, vult nos in communicatione diiudicare nosmetipsos, et
moriamini, dicit Dominus Deus exercituum. pro, nunquam expiabitur: sed adeo crescet et fervebit, ut sit vos omnes absumptura. Luc. 13, est obscurus locus: Dico autem vobis, quia non videbitis me, donec venerit tempus cum dicetis, Benedictus qui venit in nomine Domini. ubi non id dicitur, impios Iudaeos aliquando agnituros et accepturos esse Christum: sed id tantum adfirmatur, Christum esse, deposita illa sua humili specie corporalis vitae, in qua eos solicitavit, et blandissime invitavit, rediturum in regnum ac gloriam patris sui, in eaque tamdiu et tanta incrementa accepturum, ut tandem
Iudaeos aliquando agnituros et accepturos esse Christum: sed id tantum adfirmatur, Christum esse, deposita illa sua humili specie corporalis vitae, in qua eos solicitavit, et blandissime invitavit, rediturum in regnum ac gloriam patris sui, in eaque tamdiu et tanta incrementa accepturum, ut tandem Iudaei volentes nolentes, gementesque ac dolentes, sint agnituri, eum revera esse illum divinitus missum iudicem, ac Dominum totius mundi. Non ergo praedicitur Iudaeorum conversio, sed Christi ad patrem reditus et glorificatio supra et contra hostes suos. Sic Isa. 42: Non afficietur moerore vel
et blandissime invitavit, rediturum in regnum ac gloriam patris sui, in eaque tamdiu et tanta incrementa accepturum, ut tandem Iudaei volentes nolentes, gementesque ac dolentes, sint agnituri, eum revera esse illum divinitus missum iudicem, ac Dominum totius mundi. Non ergo praedicitur Iudaeorum conversio, sed Christi ad patrem reditus et glorificatio supra et contra hostes suos. Sic Isa. 42: Non afficietur moerore vel fastidio, nec animo frangetur, donec ponat in terra iudicium, et legem eius insulae expectabunt. Verum de consimili obscuritate Adverbiorum et Praepositionum,
1, Conteram virgam de dorso eorum: liberationem significat. Sic et Psal. 81. Divertit ab oneribus dorsum. Ab hac servili conditione et castigatione videtur venire et illa phrasis, Dorsum eorum semper incurua, Psal. 69. et Rom. 2: quae intelligitur de servili Iudaeorum spiritu, qui in Sacris literis semper terrena quaerunt, et nunquam libera ac illuminata mente queunt sursum corda erigere. Solent enim tum gestantes aliquid in tergo, dorsum incurvare, tum etiam infirmi ac tristes. Dorsum alicui vertere, aut ostendere, est eum negligere. Hier. 18.
in quo et rectus usus Sacramentorum comprehenditur. Verum adscribam etiam alterius cuiusdam de voce Ecclesiae nomenclaturam, ut diversarum tractationum collatione tanto melius res tota illustretur. Vocabuli Ecclesiae, frequens usus est in Actis Apostolorum: ut Actorum nono, Ecclesiam per totam Iudaeam. Actorum duodecimo: Affligeret quosdam de Ecclesia. Actorum decimo quarto: Per singulas Ecclesias Actorum decimosexto: Ecclesiae confirmabantur fide. et alibi passim in Actis, et in Epistolis Pauli omnibus, Ecclesiae nomen aliquoties extat. In 1. Petri 5 semel legitur, Salutat vos
2. Ecclesiae quae Sardis, ecclesiae Philadelphiensis, Apoc. 3. Ecclesiae Dei quae Corinthi est, 2. Cor. 2. Ecclesiis Galatiae, Gal. 1. In Laodicensium ecclesia recitetur, Coloss. 4. Ecclesiae Thessalonicensium, 1. Thess. 1. Ecclesiae quae domi tuae est, ad Philemonem. Ecclesia per totam Iudaeam, Act. 9. ¶ Extant etiam in scriptis Apostolorum plures appellationes Ecclesiae, quales sunt: Credentes, Act. 2. Multitudo credentium, Act. 4. et 5. Multitudo discipulorum, Act. 6. Discipuli, Act. 6. Numerus discipulorum multiplicabatur, Act. 9. Accipientes eum discipuli. Et
mundis: sed impuris et infidelibus nihil est mundum, sed polluta est eorum mens et conscientia. De cuius loci ultimis verbis, nempe de polluta mente et conscientia, postea in voce MENS agetur. Nunc de prioribus disseram. Praecipitur itaque, negligendas esse nugas et praeceptiunculas incredulorum Iudaeorum, garrientium de rerum externarum mundicie aut immundicie et similibus, quia vera mundicies consistat in purificatione cordis ac conscientiae, per imputationem et infusionem iustitiae mundatae. Talibus enim omnia externa esse libera et licita, ut qui verbo, fide ac precatione omnia
vero prorsus res ac doctrina tractatur Lucae undecimo, cum inquit Dominus: Veruntamen date quae intus sunt eleemosynam, et omnia sunt munda vobis. Nam plane nullum dubium est vel mediocriter textum expendenti, non agi ibi de precio expiationis peccatorum: sed de mundatione rerum externarum, quod Iudaei illis licite ac pure ut mundis uti possent, nec ab illis fierent immundi ac polluti. Nam occasio quoque illius disceptationis oritur ex manuum lotione, â Christo omissa. Pharisaei igitur putabant, istum licitum rerum usum effici posse accurata lotione poculorum et patinarum: sed Christus
haec sit vera huius loci sententia, apparet ex praecedentibus ac sequentibus, in quibus utrobique externa sanctitas vituperatur, et contra interna flagitatur. Nam haec in convivio dicta, videntur esse appendix quaedam eorum quae proxime ante invitationem praecesserant: ubi requisivit Christus a Iudaeis, ut lumen eorum internum sit mundum ac lucidum, sic fore etiam corpus et alia externa munda. Nam quasi de medio illius sermonis fuit, teste Evangelista, in convivim abductus. Correspondent quoque optime haec de interna eleemosyna aut benignitate dicta, illis proximis praecedentibus de
ELEMENTUM vox in Sacris literis, praesertim in Novo testamento, raro significat ista quatuor Physica elementa, Terram, aquam, aerem et ignem, ut in Epistola 1. Petr. cap. 3: sed saepius significat prima rudimenta religionis, et praesertim illa externarum caeremoniarum, quibus Iudaei veluti pueri quidam in prima legis paedagogia imbuebantur: ut sunt observationes temporum, locorum, vestium, ciborum, sacrificiorum, rituum et caeremoniarum, ut abunde indicat Paulus Galat. 4. Ab hac enim puerili paedagogia et servitute per Christum liberati, et ad veram solidamque
Iob 5. Dei verbum crebro hac eadem voce notatur. Sic eloquia Dei dicuntur munda, et purgata instar argenti puri, Psal. 12. 18. 105. Eloqui peritus, Isa. 3. pro eloquente.
ENCAENIA, quasi renovationes dicas, aut instaurationes. Fuit solennis quaedam festivitas, quam Iudaei die 25 Novembris observarunt. Significat autem vocabulum renovationem, seu dedicationem. Alii putant hoc Festum initium sumpsisse a tempore Iudae Machabaei, qui templo insigni virtute recuperato, dedicationem eo die maxima laeticia fecit: ac deinceps communibus suffragiis statuit, ut eo die
Eloqui peritus, Isa. 3. pro eloquente.
ENCAENIA, quasi renovationes dicas, aut instaurationes. Fuit solennis quaedam festivitas, quam Iudaei die 25 Novembris observarunt. Significat autem vocabulum renovationem, seu dedicationem. Alii putant hoc Festum initium sumpsisse a tempore Iudae Machabaei, qui templo insigni virtute recuperato, dedicationem eo die maxima laeticia fecit: ac deinceps communibus suffragiis statuit, ut eo die quotannis
24 Novembris: Zach. 2. tempus enim perpulchre coincidit. Sed utut sese res illa habeat, planum est, laetissimum fuisse festum, in quo beneficia Dei de instaurato templo et conservato ministerio, denique etiam de patefacta et defensa doctrina caelesti, praedicata sunt. Observat id festum una cum Iudaeis Christus, ut Iohan. 10 scriptum est.
EO verbum, additum alteri, plerunque augmentum eius actionis significat. et quidem aliquando duplicatur, ut Gen. 8. A quae ibant, et decrescebant. pro, subinde magis magisque decrescebant. Sic Iud. 4 Ibat manus Israel eundo, et dura
populus. Exod. 17. Ubi non erant aquae, et iurgatus est populus. pro, propterea. Num. 14. Quia complacitum est Domino: et introducet nos. pro, ideo, propterea. Isa. 43. Quia preciosus fuisti in oculis meis, et dabo hominem pro te. id est, idcirco, propterea. Iohan. 2. Prope erat Pascha Iudaeorum, et ascendit. pro, ideo. Dum. Gen. 7. Et diluvium aquarum fuit. pro, dum venit. Tunc. Gen. 12. Et factum est, cum accederet ad intrandum in Aegyptum: et dixit ad Saram uxorem suam. Gen. 44. Quod si tuleritis et hunc, et acciderit ei mors, et deducetis. pro, tunc deducetis. Exod.
Iob 14. Ut lapides comminuuntur aqua, et spem hominis perdis. pro, sic conficis et consumis hominem. sicut lapis in torrente volutatus absumitur, ut restitui instaurarive prorsus nequeat. Psal. 29. Dominus in diluvio sedit, et sedebit rex in seculum. pro, sicut tunc fuit rex et iudex, sic et postea erit. Proverb. 22. Et Boreas fugat pluviam, et facies iracunda linguam secreti. pro, Sic Proverb. 26. Ut spina quae ascendit in manu ebrii, et parabola in manu stultorum. Proverb. 30. Quemadmodum expressor lactis educit butyrum, et expressor furoris educit litem. pro,
ut Matth. 18. Si non audierit Ecclesiam, sit tibi ut ethnicus et publicanus. pro, fuge ac vita eum sicut alium quemvis perditum ac sceleratum hominem. Nam tales plerunque tunc erant ethnici ac publicani. Sic et vox Samaritani accipitur: sicut nunc in vulgaribus linguis utimur vocabulo Turcae ac Iudaei. Ethnice vivere, Galat. 2. est, neglectis ac contemptis caeremoniis ac observationibus Iudaicis praesertim in discrimine cibotum, libere suo arbitrio vivere. Sic Petrus aliquando libere, neglecto Iudaismo, solitus erat victitare: sed ibi motus ac perterre factus authoritate Iudaeorum,
Turcae ac Iudaei. Ethnice vivere, Galat. 2. est, neglectis ac contemptis caeremoniis ac observationibus Iudaicis praesertim in discrimine cibotum, libere suo arbitrio vivere. Sic Petrus aliquando libere, neglecto Iudaismo, solitus erat victitare: sed ibi motus ac perterre factus authoritate Iudaeorum, iudaizabat: vi de baturque etiam gentiles conversos suo exemplo docere, non esse spem salutis non observantibus legem.
EVACVARE, per metaphoram significat, rem quamcunque, consilium aut conatum irritum, frustraneum, ac vilem efficere. sumpta metaphora a vasis res utiles
spem salutis non observantibus legem.
EVACVARE, per metaphoram significat, rem quamcunque, consilium aut conatum irritum, frustraneum, ac vilem efficere. sumpta metaphora a vasis res utiles continentibus, quae cum sunt exinanita, non ita magnifiunt. Hieremiae 19. Evacuabo consilium Iudae: pro, irritum efficiam. 1. Corinth. 1. Non in sapientia sermonis, ne evacuetur crux Christi: id est, ne vis aut efficacia simul et debita gloria ei adimatur. 1 Corinth. 9. Ut gloriam meam quis evacuet. Et 15 cap. Prophetiae evacuabuntur: id est, suum finem sortitae, porro
habet aliquando quasdam obscuras phrases, quarum aliquas nunc percurremus. Evasio nomen crebro significat eam particulam, quae intereunte maiore parte exercitus aut populi, superstes remansit, et singulari Dei ope beneficioque ab interitu reservata est 2. Regum 19. Et addet evasio Iudae, quae remansit, Esdrae 9. Nunquid irasceris contra nos usque ad consumptionem, ita ut non sit residuum et evasio? 2. Paralip. 30. et revertetur ad evasionem, quae remansit nobis e manu regis Assur. In evasionem esse, Genes. trigesimosecundo: Si venerit Esau ad turmam unam, et
Evangelii praedicationem nos vocat. Evangelium crux interdum appellatur. Gal. 5. Exinanitum est scandalum crucis.
Libenter sane Evangelium Paulus crucem nominat, vel sermonem crucis, dum adiectam eius simplicitatem vult opponere ampullis humanae sapientiae vel iustitiae. Nam et Iudaei (ut ita loquar) disciplinariae iustitiae confidentia, et Graeci stulta sapientiae persuasione inflati, Evangelii humilitatem despiciebant. Quum ergo dicit, Nunc recepta circumcisionis praedicatione nullum amplius fore scandalum crucis: intelligit, nullam sibi molestiam exhibitum iri â
et Iudaei (ut ita loquar) disciplinariae iustitiae confidentia, et Graeci stulta sapientiae persuasione inflati, Evangelii humilitatem despiciebant. Quum ergo dicit, Nunc recepta circumcisionis praedicatione nullum amplius fore scandalum crucis: intelligit, nullam sibi molestiam exhibitum iri â Iudaeis, sed bona eorum pace sibi docendi fore locum: quia amplius eos non offendet fucatum illud et adulteratum Evangelium, compositum ex Mose et Christo, reprehendendo. Ministerium spiritus et iustitiae. 2. Corinth. 3. Quia instrumentum est regenerationis, et offert gratuitam cum Deo
1 cap. dicere, Christum conceptum esse ex substantia spiritus, ideoque ipsam essentiam humanitatis Christi non corpoream, sed spiritualem esse: cum illic praepositio Ex nihil aliud quam authorem aut causam efficientem conceptionis significet. Paulus Rom. 3. dicit, Deum iustificare Iudaeos et gentiles per fidem: ubiutrunque idem prorsus significat, nempe nos medio aut instrumento fidei iustitiam Christi apprehendere. Sic Osiander perperam urgebat praepositionem Ex, in dicto, Iustitia ex Deo, Philipp. 3. quasi Paulus assereret, nos essentiali aut materiali iustitia Dei
modum. Excelsa inhabitare, significat loca tuta ac munita incolere, securitate ac pace frui, non esse obnoxium iniuriae hostili: Isaiae 26. et 33, sicut paulo ante dixi in verbo Exaltare et Elevare. Excelsa vacatur Iudaea, quia erat montosa. Habacuc 3, Super excelsa mea. Brachium excelsum, pro glorioso ac potenti, Exod. 14. et Actor. 13 dicitur, quod Deus eduxerit Israelitas in brachio excelso. Idem est brachium exertum et elevatum. Excelsum sepulchrorum 2. Paralip. 32, Sepeliverunt eum in
Excelsum sepulchrorum 2. Paralip. 32, Sepeliverunt eum in excelso sepulchrorum. id est, in excellentissimo. Excelsam esse sapientiam stulto, Proverb. 24, et Psal. 139, id est, difficilem aditu, supra eius vires. Visitabit Dominus exercitum excelsi in excelso: id est, Israelis in Iudaea. Isaiae 24. Duae porro istae phrases, Hosanna in excelsis, et Gloria in excelsis, Hebraice
EXCUTERE pulverem e pedibus, signum est excommunicationis, aut potius protestationis, quo iubet Christus Matth. 10. protestari contra contemptores verbi Dei, et verorum doctorum. Simili sensu ac fine Paulus etiam vestimenta sua excutit Act. 18, protestando contra Iudaeos, nolentes verbum Dei audire et accipere. Nehemias etiam hoc verbo, ac pene simili signo, sed longe in alium sensum, dicit: Etiam vestimentum meum excussi, ac dixi: Sic excutiat Deus omnem hominem, qui non compleverit verbum istud, de domo sua, et labore suo, et ita sit excussus ac vacuus.
30. Nihil diminuatur de dimidio siclo, qui datur in oblationem Domino, ad expiandas animas vestras. Expiationis dies. Levit. 23. et Numeri 28 describuntur dies expiationum, quibus singulari quodam studio ac zelo prae aliis temporib. poenitentiam agere, peccata expiare, et Deum sibi placare Iudaei debebant. Expiabat Aaron super cornua altaris, scilicet fundendo sanguinem, Exod. 30. Sed nimirum expiationis opus proprium est Dei ac mediatoris Christi: sicut Ezechias orat. 2 Paral. 30. Dominus est bonus, etc. expiet illum, qui totum cor suum praeparavit ad quaerendum
EXTERMINARE, quasi dicas extra terminos eiicere, saepe simpliciter significat perdere, quod supra in EXCIDO monui. Saepe id dicitur etiam de abolitione posterorum alicuius. Exterminare animam incircumcisi, Genes. 17, est, non tantum aliquem eiici ex populo, aut non haberi pro Iudaeo, sed etiam simpliciter perdi, deleri ex hac vita.
EXTOLLERE, idem quod supra diximus de Exultare, crebro significat. nempe alias glorificationem, alias liberationem, perinde ac si in altum tutumque locum te Deus subduceret. Psal. 28. Pasce cos, et extolle eos
de uberrima scilicet quadam revelatione Dei. Faciem susscipere, et agnoscere, item In factem alicuius respicere (alias vertunt Personam accipere) est loquutio forensis, ubi cum tantum causa, aut veritas, aut falsitas rationum utriusque partis respicienda esset, iniquus iudex respicit faciem hominis, non causae: accipit dignitatem alterutrius litigantis, neglecta bonitate aut pravitate rationum, aut causae. Psalmo 82. Usque quo iudicatis iniquitatem, et faciem peccatorum sumitis? Sic Deuteronomii 1. Proverbiorum 24. 26. Sic quoque accusantur sacerdotes
est, dare aequalia inaequalibus, aut contra, sive bona ac praemia, sive mala ac poenas. Verum haec definitio nimis late patet, ac restringenda est. Prosopolepsia enim est proprie, cum aequalia in aequalibus, aut contra, bona aut mala, praemia aut poenae dantur, tunc, cum Deus aut alius iudex praemia aut poenas secundum certas leges, vel iura, ex debito aut veluti in iudicio quodam distribuit: non autem, ei sua sponte dona sua pro arbitrio liberrimaque beneficentia ac liberalitate donat. quam prosopolepsiam Deus de se consitetur Romanorum nono: et in parabola eorum qui
aut beneficentiam, Genesis 24. pro, solidam, sinceram, ac veram beneficentiam: de qua phrasi in voce MISERICORDIA, et VERITAS. Facere iudicium et iustitiam, videtur esse phrasis forensis: et prius quidem significare veram ac legitimam cognitionem controversiarum inter partes, quam iudex ordine matureque facere debet, et non impedire aut differro litigantes, aut etiam pati involui imperitiores: posterius vero, constantem et maturam exequutionem. Porro ex foro ad communem vitam et cuiusvis hominis facta transfertur. Singuli enim et iudicare vere de omnibus rebus, et easdem
canit, Esurientes implevit bonis et divites, id est securos, dimisit inanes) aut denique cum pii esuriunt aut sitiunt iustitiam Dei, seu cupiunt meliorem statum religionis et Ecclesiae, quos saturandos esse Christus affirmat.
FAMULARI famulatu servi: Levi. 25. Iubet uti Deus empto Iudaeo, ut mercenario, non ut mancipio: quod praeceptum etiam Cicero repetit. Non opprimas servitute famulorum: id est, non duriter tractes ut mancipium. Sed famulus,
et exercitum Assyrium esse plane invictum. Alii, ut Lutherus intelligunt contra, illam interrogationem non habere vim negandi, sed affirmandi: quasi Deus affirmaret, omnino venturum adhuc alium hostem, qui sit Assyrios fracturus et castigaturus: nempe Persas, sed oportet interea prius castigari Iudaeos.
FERMENTUM, in comedendo agno Paschali severissime in veteri Testamento prohibetur, Exodi 12. quam caeremoniam ac typum proculdubio recte primum Christus Matth. 16 exposuit, de erroribus ac corruptelis Pharisaeorum, et aliorum seductorum, vitandis in cognitione ac fruitione
Cessare facere festum, Oseae 2. pro, gravi afflictione, et pene pro ipsa solitudine ponitur. Festum igitur significat non raro, quamvis laeticiam aut gaudium. Dicetur de hac voce in vocabulo Sacrificii, aut Mactationis. Festa et novilunia, voces non raro coniunguntur, propterea quod apud Iudaeos in noviluniis singulares quaedam solennitates et sacrificia habebantur.
FEX, longe aliam metaphoricam significationem habet in Sacris literis, quam in Latino sermone, ubi infimae sortis homines significat. Nam in Sacris, sicut poculum significat suam partem crucis aut
si quis concusserit cadent in os eius. Sic Isaiae vigesimooctavo: Erit gloria tua sicut ficus praecox ante initium aestatis. Tametsi hoc potius intelligatur de re in praedam exposita, et ab omnibus expetita, quia talibus ficubus omnes insidientur. Ficus bonas ac malas vocat Deus in Hieremia, Iudaeos poenitentes in captivitate, et impoenitentes Hierosolymae. Primi parentes sibi facere conati sunt perizomata ex foliis ficulneis, quod forte non vacat mysterio. Nam ficus res suaves, et tamen fragiles admodum sunt: sic etiam est omnis adulatio ac palpatio, quib. vel alii vel nos ipsi nobis
etiam vox Patris, fratris, matris, ac sororis. Secundo, vox haec per metaphoram significat discipulum, propterea quod praeceptores quasi patres quidam animorum sunt. Sic dicuntur filii Prophetarum et filii medicorum apud Arabes: filii cantorum, Nehem. 12. pro cantoribus. Alia significatione Iudaei dicuntur filii Prophetarum et Testamenti, Actor. 3. pro haeredibus promissionum, prophetiarum et foederis, aut bonorum ex testamento provenientium. Tertio, sunt et filii adoptivi. Sic omnes pii vocantur Filii Dei: tametsi etiam alia ibi causa sub sit, nempe quia ex Deo, seu Dei
1. Sic contra filios diaboli, ob simile semen, ingenium et imitationem, vocat impios, 1 Iohan. 3. Quod diligentissime observandum est, ut sciamus ibi describi nativam malitiam, seu originale peccatum. Similis loquutio est Baptistae, et Christi, Genimina viperarum: et cum prophetae dicunt, Iudaeos esse natos ex Cananaeis, Aemoreis et Hitteis. aut etiam cum eorum vitis ac vinum ex Sodoma petitum esse dicitur: id est, eadem cum illis nativa malitia ac perversitate deformatos et subversos esse. Quarto, multum hac periphrasi utuntur Hebraei, Filius aut filii hominum: pro, homines:
tributum dare non debent, sunt non tantum liberi regum, seu ad quos quoquo modo regnum pertinet, ut ad Christum regnum Iudaicum: sed etiam ministri regum. Matthaei octavo: Filii regni eiicientur in tenebras, in aeternum exitium: ii sunt, qui ad accipiendum regnum caelorum erant vocati, ut sunt Iudaei item vere pii. Matthaei decimotertio: Bonum semel sunt filii regni. Filii thalami, id est, nuptiales, Matthaei nono, Marci secundo, Lucae quinto: quia illi in rebus nuptialibus sunt occupati, et illo gaudio et deliciis fruuntur. Filii captivitatis, Danielis
nobis obedientibus iustitiam ac vitam afferret. Hoc cum illa non posset ob nostram inobedientem corruptionem praestare, Deus misit filium in carnem, ut obediendo et patiendo nobis acquireret iustitiam a lege flagitatam: ut habetur Romanorum octavo. Vult ergo Paulus in illo loco monstrare, stulte Iudaeos quaerere ex lege iustitiam, cum eum negligant qui illam iustitiam iam perfecit, praestitit, aut acquisivit: omnibusque nunc ultro offerat, modo fide eam accipere velint. Hae duae interpretationes facile coniungi possunt, et proculdubio verissimae sunt. Alii et quartam afferunt, quod
tui super me transierunt. Et Psalmo octuagesimo octavo: Cunctis fluctibus tuis afflixisti me. Non est etiam aliis linguis ignota ista metaphora: Eadem ratione et impetus torrentium non raro accipitur. Fluens terra lacte et melle, saepe de Iudaea dicitur, propterea quod hisce nobilissimis liquoribus abundat, et aequi fertilis est, aut sane olim fuit. Exodi trigesimotertio, Numerorum decimotertio. Fluens de carne sua fluxu Levitici decimo quinto, de seminifluis dicitur: quae est propria
dicunt Confluere populum. Flumen alioqui in singulari, admodum crebro per excellentiam, Euphraten significat. Et a flumine usque ad fines terrae: id est, ab Euphrate usque ad mare rubrum et mediterraneum: Psalmo septuagesimosecundo. Flumen enim hic Euphraten significat, quia ille erat Iudaeis notissimus: sicut rivus Nilum, forte quia in rivos deducatur in exundationibus ac irrigationibus. Flumina quoque et scaturigines crebro significant loca culta, sicut contra ariditas loca deserta. Psalmo centesimo septimo: Flumina in desertum, et scaturigines in sitim ponere: id est, ex
Et Proverbiorum trigesimo dicitur: Formica populus non fortis, attamen praeparavit in aestate cibum suum. Quo vult monere homines, ut simus seduli in nostra vocatione.
FORMIDO, postea in voce TERRORIS exponitur.
FORNAX, comparatur Ezechielis capite 22, castigationi Iudaeorum cum liquatione argenti, cum inquit: Ut funditur argentum in medio fornacis, sic fusi eritis in medio Hierusalem. Fornax ferrea, solet vocari durissima illa servitus Israelitarum in Aegypto: undecunque demum loquutio sumpta sit. Forte est quaedam allusio ad panis coctionem, quod illi
meditati sunt inania? Tametsi verbum
dicit, Moab esse ullam lavacri sui: id est, unum ex vilioribus instrumentis suae domus, quo ad sordidissima munia utitur.
FUNIS, et funiculus, linguae Hebraeae idiomate non raro
Furari verbum Dei, Ierem. 23. Ecce ego ad prophetas, qui furantur verba mea, quisque a proximo suo: id est, qui prava interpretatione corrupto sermone Dei, defraudant proximum vero sensu voluntatis ac mandati divini. Simile quid est quod Paulus dicit, adulterare verbum Dei. Israelitae accusant Iudaeos, quod sint furati Davidem: 2. Sam. 19. Cur furati sunt te fratres nostri viri Iuda: pro, quare nobis insciis te reduxerunt, cum debuissent nos sibi coniungere? Eo enim facto, illa tribus videbatur sibi Davidem proprium facere, ac conciliare, ut aliis tribubus sit alieniore animo. Socium
voce et Iacob. 3. Sumpta autem est haec appellatio a nomine loci. Fuit enim vallis in suburbio Hierosolymae versus Meridiem ac Orientem, admodum fertilis et amoena, in qua posteriores reges erexerant Moloch idolum Ammonitarum: ubi exurebant in sacrificium cacodaemoni parvos liberos idololatrae Iudaei. Dicta est et vallis Tophet, propter strepitum tympanorum, quae adhibebant sacrifici, ne parentes exaudirent vocem conflagrantium puerorum. Eam postea pius rex Iosias, congestis eo cadaveribus et ossibus impiorum sacrificorum, contaminavit, et prophanam detestabilemque reddidit. Hieremias
orta ista religio ac gens quae Christiana vocatur. Sensus ergo. est, quasi Dominus inter alia dixisset: Haec horrenda quae
ego vobis dico, minor ac praedico, adeo certa sunt, ut haec ipsa gens, nempe vos Iudaei sitis ea sensuri, visuri et experturi: nec somnietis vel vos impii nunquam hasce calamitates vos afflicturas: vel vos pii, timeatis, hasce liberationes vobis nunquam obventuras. Nisi hanc vocem sic acceperis, nunquam vere ac luculenter contradictionem ex textu auferes, eumve secum
22. ponitur synecdochice pro primis parentibus duarum gentium. Dicit enim Deus ad Rebeccam, duas gentes ac populos esse in utero eius, quae ita inter sese invicem collidantur. Synecdoche igitur est, qua ponitur principium pro toto. Per catachresin crebro pro quibusvis populis ponitur, praeter Iudaeos, significatque omnes infideles: sicut et hodie in Ecclesia gentilis et ethnicus infidelem quemvis significat. Lumen in revelationem gentium, et gloriam plebis tuae Israel: Luc. 2. id est, ad illuminandas gentes, ad docendas ac erudiendas eas. Sic Petro obiicitur quod ad gentes
est, ad illuminandas gentes, ad docendas ac erudiendas eas. Sic Petro obiicitur quod ad gentes introiverit: id est, familiarius commercium cum exteris habuerit, quod erat lege vetitum. Sic Gal. 2. Paulus dicitur esse Apostolus gentium, et Petrus coegisse Gentiles iudaizare. Gentilis natura et Iudaeus natura, pro natus gentilis aut Iudaeus: Rom. 2. Gal. 2. Indicabant igitur Iudaei hac voce omnes alias gentes, sicut Graeci et Romani voce Barbari. 1. Cor. 5, simpliciter pro impiis accipitur, cum dicitur talis scortatio nec inter gentes quidem nominari: id est, inter nondum conversos,
ac erudiendas eas. Sic Petro obiicitur quod ad gentes introiverit: id est, familiarius commercium cum exteris habuerit, quod erat lege vetitum. Sic Gal. 2. Paulus dicitur esse Apostolus gentium, et Petrus coegisse Gentiles iudaizare. Gentilis natura et Iudaeus natura, pro natus gentilis aut Iudaeus: Rom. 2. Gal. 2. Indicabant igitur Iudaei hac voce omnes alias gentes, sicut Graeci et Romani voce Barbari. 1. Cor. 5, simpliciter pro impiis accipitur, cum dicitur talis scortatio nec inter gentes quidem nominari: id est, inter nondum conversos, seu in gentilismo. Alioqui ipsi
ad gentes introiverit: id est, familiarius commercium cum exteris habuerit, quod erat lege vetitum. Sic Gal. 2. Paulus dicitur esse Apostolus gentium, et Petrus coegisse Gentiles iudaizare. Gentilis natura et Iudaeus natura, pro natus gentilis aut Iudaeus: Rom. 2. Gal. 2. Indicabant igitur Iudaei hac voce omnes alias gentes, sicut Graeci et Romani voce Barbari. 1. Cor. 5, simpliciter pro impiis accipitur, cum dicitur talis scortatio nec inter gentes quidem nominari: id est, inter nondum conversos, seu in gentilismo. Alioqui ipsi Corinthii maxima ex parte gentiles genere erant. Ex
accipitur, cum dicitur talis scortatio nec inter gentes quidem nominari: id est, inter nondum conversos, seu in gentilismo. Alioqui ipsi Corinthii maxima ex parte gentiles genere erant. Ex hac significatione, cum gens significat alienos a Iudaismo, oritur disputatio de Vocatione gentium, cum olim Iudaei, et etiam ipsi Apostoli dubitaverrunt, vel potius indubitanter senserunt, gentiles non esse accersendos a Deo per suum verbum, nec accensendos in populum verae religionis sectatorem, nisi sese plane in Iudaismum dederent, et quasi Iudaica gens fierent. Ponitur aliquando haec vox pro paucis,
exponit, et postea in Galatis etiam prolixius tractat. Gentium plenitudo. Rom. 11, Donec gentium plenitudo ingrediatur. id est, donec ingens multitudo gentilium, atque adeo totus numerus salvandorum ex ipsis convertatur. Duae istae voces, Gens et Circumcisio, saepe opponuntur quarum haec Iudaeos, illa Ethnicos notat: tametsi saepissime alioqui etiam in novo Testamento ponatur vox Gens pro Iudaeis. Gentiliter vivere, Gal. 2, est libere vivere, neglecta ceremoniali lege. Contra ibidem, Gentiles cogere Iudaizare, est, eos compellere ad observationem Iudiacorum rituum.
ingrediatur. id est, donec ingens multitudo gentilium, atque adeo totus numerus salvandorum ex ipsis convertatur. Duae istae voces, Gens et Circumcisio, saepe opponuntur quarum haec Iudaeos, illa Ethnicos notat: tametsi saepissime alioqui etiam in novo Testamento ponatur vox Gens pro Iudaeis. Gentiliter vivere, Gal. 2, est libere vivere, neglecta ceremoniali lege. Contra ibidem, Gentiles cogere Iudaizare, est, eos compellere ad observationem Iudiacorum rituum.
GENU, nomen notae partis in corpore humano, parit etiam quosdam idiotismos. Primum, quia ibi ob
ipsum bellum, et quamvis eius crudelitatem significat. Sic Christus Matth. 16. dicit, Se gladium in terram misisse: id est, spirituale bellum. Sic Iacob dicit, se acquisivisse terram gladio et arcu suo. Gen. 8. id est, bello ac pugna sua. Sic Ezek. 38, Deus dicitur advocare gladium in Iudaeam. Inducere gladium, levare gladium contra alios: id est, suscipere bellum. Mittere gladium post aliquos. Transiens gladius, Levit. 26. Videre gladium Ierem. 14. Non videbitis gladium, nec fames erit vobis. Nonnunquam etiam quasvis maiores poenas aut calamitates notat. ut Isaiae 1.
ut illi synonyma aliquando connectere solent. Hebr. 2. Gloria et honore coronasti eum. Philip. 1. Fructus iustitiae contingit per Christum, ad gloriam et honorem Dei. Gloriae, vocantur gloriosi, plenique dignitate, ac quasi maiestate quadam, magistratus. 2. Petr. secundo: et in epistol. Iudae: Glorias non timent blasphemare. quia Deus talibus personis ut officium, ita et dignitatem suam aliquo modo communicat. 2. Corinth. 3 dicitur. Legem et Evangelium fuisse in gloria: id est, a Deo et hominibus magnifactam, gloriosis miraculis illustratam, et praeclaros effectus operantem:
39. Dabo gloriam meam in gentibus. Et in insulis: Isaiae 42. id est, eximiis operibus inter gentes factis, illustrabo gloriam meam, ubi antea vel ignorabar, vel etiam male audiebam, ut non verus ac omnipotens Deus. Sic et Ezech. 26 dicitur Dare gloriam in terra viventium: id est, cum Iudaeam tunc a gentilibus vastatam denuo gloriosis operibus suis instaurabit, tum in politicis, tum et in spiritualibus. Sic quoque conspici dicit Psaltes 90, gloriam Dei in servis eius, cum ingentia eius beneficia et alia mirabilia ipsius facta in eis cernuntur. Sic quoque Deus dicitur
Dei praesentiam ac gubernationem, qua regit ac efficacem facit suorum ministrorum functionem, et conatum. ut 1. Cor. 15. Gratia Dei sum quod sum. Et, Gratia Dei erga me non fuit ociosa. Plus laboravi omnibus illis: non autem ego, sed gratia Dei, quae mecum est. Qui efficax fuit in Petro inter Iudaeos, idem in me inter gentes. Gratia, quae mihi data erat, Galat. 2. 1. Corinth. 3. Actor. 18 dicitur multum profuisse Apollo Corinthiis, per gratiam, Deo per eum efficaciter docente. Sic Actor. 14 et 15, dicuntur selecti quidam, et ad functionem graviorem missi Apostoli, gratiae traditi.
habebant coram omni plebe. Actor. 2. Item Christus proficiebat sapientia, aetate et gratia coram Deo et hominibus: Luc. 2. Quinto, ponitur haec vox etiam pro humano beneficio. ut 1. Cor 10: Qui gratiam vestram ferant Hierosolymam. Item, Petentes gratiam contra Paulum. Et, Festus volens Iudaeis gratiam ponere; Actor. 25 Ephes. 4. Sermo dans gratiam audientibus. id est, beneficium praestans. Accipitur haec vox metonymice. 1. Pet. 2 aliquoties, pro causa gratiae, seu quasi pro merito, cum dicit, nullam esse gratiam, si quis ex merito patitur: sed si quis indigne ac ob veritatem
est potentior, tanto eius gratia magis desideratur. unde gratia Dei desideranda est. Et hoc est quod dicit, Gratia Dei: et hoc ad salvandum. unde dicit, Et Salvatoris nostri. Isaiae quinquagesim oprimo. Salus autem mea in sempiternum erit. Haec autem gratia non proponitur uni solummodo populo Iudaeorum, sicut olim: sed omnibus hominibus. Isaiae 14. Videbit omnis caro pariter, quod os Domini locutum est. Isaiae 52, Et videbunt omnes fines terrae salutare Dei nostri. 1. Timoth. 2. Vult omnes homines salvos fieri. Hactenus Thomas.
Quod vox Gratia, cum Gratia iustificari
Dei perpetuo regens, et efficaciter promovens ministerium. Laboravi, non autem ego, sed gratia quae mecum est. 1. Corinth. 15.
est.
GRAECUS, in novo Testamento alias ponitur proprie, pro Graeca gente: quod tunc potissimum fit, cum vox Barbarus ei additur. ut cum Roman. 1 dicit Paulus, se esse debitorem Graecis et Barbaris. Alias omnes gentes aut gentiles notat: quod fit tunc potissimum, cum additur voci Iudaeus, ut cum Rom. 1 dicit, Evangelion esse potentiam Dei, ad salutem Iudaeo primum et Graeco: id est, cuivis genti, non tantum Iudaeis. nam sub istis duabus vocibus omnes gentes continentur. Sic Acto. 19 dicit, audisse sermonem Dei Iudaeos et Graecos. Sic et Rom. 3 dicit, se omnes homines
Graeca gente: quod tunc potissimum fit, cum vox Barbarus ei additur. ut cum Roman. 1 dicit Paulus, se esse debitorem Graecis et Barbaris. Alias omnes gentes aut gentiles notat: quod fit tunc potissimum, cum additur voci Iudaeus, ut cum Rom. 1 dicit, Evangelion esse potentiam Dei, ad salutem Iudaeo primum et Graeco: id est, cuivis genti, non tantum Iudaeis. nam sub istis duabus vocibus omnes gentes continentur. Sic Acto. 19 dicit, audisse sermonem Dei Iudaeos et Graecos. Sic et Rom. 3 dicit, se omnes homines convicisse iniustitiae, tam Iudaeos quam Graecos. id est, omnes gentiles.
ei additur. ut cum Roman. 1 dicit Paulus, se esse debitorem Graecis et Barbaris. Alias omnes gentes aut gentiles notat: quod fit tunc potissimum, cum additur voci Iudaeus, ut cum Rom. 1 dicit, Evangelion esse potentiam Dei, ad salutem Iudaeo primum et Graeco: id est, cuivis genti, non tantum Iudaeis. nam sub istis duabus vocibus omnes gentes continentur. Sic Acto. 19 dicit, audisse sermonem Dei Iudaeos et Graecos. Sic et Rom. 3 dicit, se omnes homines convicisse iniustitiae, tam Iudaeos quam Graecos. id est, omnes gentiles. Sic et Rom. 10, ac 1. Cor. 15 accipi debet. Caeterum
gentiles notat: quod fit tunc potissimum, cum additur voci Iudaeus, ut cum Rom. 1 dicit, Evangelion esse potentiam Dei, ad salutem Iudaeo primum et Graeco: id est, cuivis genti, non tantum Iudaeis. nam sub istis duabus vocibus omnes gentes continentur. Sic Acto. 19 dicit, audisse sermonem Dei Iudaeos et Graecos. Sic et Rom. 3 dicit, se omnes homines convicisse iniustitiae, tam Iudaeos quam Graecos. id est, omnes gentiles. Sic et Rom. 10, ac 1. Cor. 15 accipi debet. Caeterum 1. Cor. 1, videtur accipi pro solis Graecis, quod sapientiam quaesierint. Nam alii gentiles non perinde
Evangelion esse potentiam Dei, ad salutem Iudaeo primum et Graeco: id est, cuivis genti, non tantum Iudaeis. nam sub istis duabus vocibus omnes gentes continentur. Sic Acto. 19 dicit, audisse sermonem Dei Iudaeos et Graecos. Sic et Rom. 3 dicit, se omnes homines convicisse iniustitiae, tam Iudaeos quam Graecos. id est, omnes gentiles. Sic et Rom. 10, ac 1. Cor. 15 accipi debet. Caeterum 1. Cor. 1, videtur accipi pro solis Graecis, quod sapientiam quaesierint. Nam alii gentiles non perinde curarunt studia sapientiae, tunc praesertim temporis quandoquidem Romani quoque tunc magis
accipi debet. Caeterum 1. Cor. 1, videtur accipi pro solis Graecis, quod sapientiam quaesierint. Nam alii gentiles non perinde curarunt studia sapientiae, tunc praesertim temporis quandoquidem Romani quoque tunc magis rei militaris et pecuniariae studiosi fuerunt. Aliquando etiam vox haec ipsos Iudaeos, alibi extra Iudaeam natos ac educatos, aut etiam agentes, significat. ut, Num in dispersionem Graecorum ibit? quem locum multi de dispersis Iudaeis, sed tamen Iudaizantib. iam sermone, vestitu et aliis externis moribus exponunt. Sic Actor. 2, cum tam variae gentes audisse narrantur
1. Cor. 1, videtur accipi pro solis Graecis, quod sapientiam quaesierint. Nam alii gentiles non perinde curarunt studia sapientiae, tunc praesertim temporis quandoquidem Romani quoque tunc magis rei militaris et pecuniariae studiosi fuerunt. Aliquando etiam vox haec ipsos Iudaeos, alibi extra Iudaeam natos ac educatos, aut etiam agentes, significat. ut, Num in dispersionem Graecorum ibit? quem locum multi de dispersis Iudaeis, sed tamen Iudaizantib. iam sermone, vestitu et aliis externis moribus exponunt. Sic Actor. 2, cum tam variae gentes audisse narrantur diversitates linguarum ab
tunc praesertim temporis quandoquidem Romani quoque tunc magis rei militaris et pecuniariae studiosi fuerunt. Aliquando etiam vox haec ipsos Iudaeos, alibi extra Iudaeam natos ac educatos, aut etiam agentes, significat. ut, Num in dispersionem Graecorum ibit? quem locum multi de dispersis Iudaeis, sed tamen Iudaizantib. iam sermone, vestitu et aliis externis moribus exponunt. Sic Actor. 2, cum tam variae gentes audisse narrantur diversitates linguarum ab Apostolis sonatas, videntur illi fuisse plerique Iudaei, sed tamen alibi nati ac educati, et eo festi gratia venientes. Sic et
ut, Num in dispersionem Graecorum ibit? quem locum multi de dispersis Iudaeis, sed tamen Iudaizantib. iam sermone, vestitu et aliis externis moribus exponunt. Sic Actor. 2, cum tam variae gentes audisse narrantur diversitates linguarum ab Apostolis sonatas, videntur illi fuisse plerique Iudaei, sed tamen alibi nati ac educati, et eo festi gratia venientes. Sic et Actor. 6. Ortum est murmur Graecorum adversus Hebraeos: videtur accipi Graecus pro Iudaeo alibi nato. Non enim videtur esse verisimile, tantum Hierosolymae habitasse Gentilium, eorumve tam magnam frequentiam fuisse
Sic Actor. 2, cum tam variae gentes audisse narrantur diversitates linguarum ab Apostolis sonatas, videntur illi fuisse plerique Iudaei, sed tamen alibi nati ac educati, et eo festi gratia venientes. Sic et Actor. 6. Ortum est murmur Graecorum adversus Hebraeos: videtur accipi Graecus pro Iudaeo alibi nato. Non enim videtur esse verisimile, tantum Hierosolymae habitasse Gentilium, eorumve tam magnam frequentiam fuisse conversam, et insuper aliquid iuris ac potentiae in Ecclesia habuisse, cum adhuc de vocatione Gentium inter Apostolos valde ambigeretur. Sic de Hebraeis inter Graecos
etiam pro collo ponitur: Torque guttur et Alligare praecepta Dei gutturi, Proverb. 1. 6. Prohibe guttur a siti, Hierem. 2, significat, Noli procul peregre proficisci per loca arida, ad quaerendam humanam opem. Premuntur enim viatores in illis arentibus et aestuosis locis siti. Volebant vero Iudaei ex Aegypto accersere auxilia: id vetat Deus per Prophetam.
H
HABERE verbi significationes communissimas octo recenset Aristoteles in fine Categoriarum, nempe ut dispositionem, qualitatem aut scientiam, ut partem in toto, ut accidens in substantia,
prolixius et ex professo disserunt, quos vide. Exple hebdomadam huius, Gen. 29. pro sine transeant 7 dies nuptiarum huius sponsae, mox tibi eius sororem dabo.
HAEREDITAS, bona successionis iure a mortuis parentib. aut aliis cognatis accepta significat. Erant vero haereditaria bona Iudaeis multo gratiora et dulciora, studiosiusque retinebantur, quam nunc in Germania aut alibi fit: cuius rei causae erant duae. prior, quod non ita facile ex suis sedibus, civitatibus, aut tribubus alio migrabant, ut nunc in Germania fit: altera erat, quod illud solum a maiorib. haereditate
piorum felicitas. Haereditare terram, est certa ac firma possessione eam possidere, ita ut nemo possessori litem movere possit de ea. Ponere sibi terram in haereditatem Ezech. 36. Gentes, quae posuerunt terram meam in haereditatem sibi cum laeticia totius cordis: id est, rapuerunt sibi Iudaeam, et Iudaeos ipsos, pro libitu et tyrannice, tanquam si eis optimo iure competerent, et perpetuo ea sint possessuri. Haereditare facere. Deut. 31. 32. Haereditare fecit altissimus gentes terram. id est, quando Deus diversis gentib. terras sedesque distribuit. Haereditare igitur, et
Haereditare terram, est certa ac firma possessione eam possidere, ita ut nemo possessori litem movere possit de ea. Ponere sibi terram in haereditatem Ezech. 36. Gentes, quae posuerunt terram meam in haereditatem sibi cum laeticia totius cordis: id est, rapuerunt sibi Iudaeam, et Iudaeos ipsos, pro libitu et tyrannice, tanquam si eis optimo iure competerent, et perpetuo ea sint possessuri. Haereditare facere. Deut. 31. 32. Haereditare fecit altissimus gentes terram. id est, quando Deus diversis gentib. terras sedesque distribuit. Haereditare igitur, et Haeres
qui occupato eo loco, totum Dei populum ac ministerium in ordinem quendam et quietem redegit. Nec tamen solum temporariam pacem ac felicitatem suo nomine ea civitas populo Dei promisit, sed etiam spiritualem, veram ac aeternam: sicut et tota illa peregrinatio, aliique casus Iudaeorum, teste Paulo 1. Cor. 10. typus noster fuit, significavitque populum Dei non habere permanentem civitatem: sed futuram inquirere, ubi sit veram pacem visurus, et solidum gaudium gavisurus, sedes ubi fata vere quietas et felices omnibus piis pollicentur. Habet igitur hoc nomen plura
In ea enim urbe primarius colendi Dei locus fuit, etc. Medium terrae Hierusalem est. Situs enim terrae Cananeae in meditullio orbis noti est, sive longitudinem, sive etiam latitudinem consideres. Nam ad cultum Dei peculiariter delectum est medium terrae, ut nomen Dei, quod notum in Iudaea est, idem in omnes partes innotesceret. Econtra Civitas sanguinum appellatur apud Ezech. 22. Spelunca latronum, Zodoma, Aegyptus, lupanar. Isaiae 1 et 11. Campi sylvae, Psal. 132. Et Ephrata: Ecce audivimus eam in Ephrata, invenimus eam in campis sylvae. nam campos
cernitis. Haec phrasis clarioribus exemplis explicatur 2. Par. 29, Tradiditque eos Deus in commotionem, in desolationem, in sibilum, quemadmodum vos cernitis oculis vestris. Usque in hodiernum diem, crebro ponitur pro, usque in praesens tempus. Matth. 28. Sparsus est hic sermo apud Iudaeos usque in hodiernum diem. 2. Cor. 13. Usque in hodiernum diem est velamen super cor Iudaeorum. Sic et Rom. 11, Usque in hodiernum diem excaecati esse dicuntur. IESUS CHRISTUS heri et hodie, idem etiam est in secula. id est, perpetuo permanet, semper fuit, est et erit. Aliqui intelligunt
Deus in commotionem, in desolationem, in sibilum, quemadmodum vos cernitis oculis vestris. Usque in hodiernum diem, crebro ponitur pro, usque in praesens tempus. Matth. 28. Sparsus est hic sermo apud Iudaeos usque in hodiernum diem. 2. Cor. 13. Usque in hodiernum diem est velamen super cor Iudaeorum. Sic et Rom. 11, Usque in hodiernum diem excaecati esse dicuntur. IESUS CHRISTUS heri et hodie, idem etiam est in secula. id est, perpetuo permanet, semper fuit, est et erit. Aliqui intelligunt id dictum non de persona aut essentia Christi, sed de religionis patefactione. et per Heri
deponite et vos omnia, iram, indignationem, malitiam maledicentiam, turpilo quentiam ab ore vestro: ne mentiamini alius adversus alium, posteaquam exuistis veterem hominem cum factis suis, et induistis novum, qui renovatur ad agnitionem et imaginem eius qui condidit illum: ubi non est Graecus et Iudaeus, circuncisio, praeputium, Barbarus, Scytha, servus, liber, sed omnis in omnibus Christus. Vocatur autem Vetus homo. quia talis nascitur primum ex utero matris, talesque etia maiores eius fuêre. Novus homo ideo dicitur, quia sic per carnalem nativitatem reformatur, aut renascitur per
doctorum: sed tantum illam supremam, nempe Propheticam et Apostolicam amplificans. Saepe autem phrasis, aliquid esse ex hominibus aut ab homine, in malam partem accipitur, de humanae audaciae ac impietatis, aliquid sine Deo audentis ac conantis, instituto ut Christus quaerit Matthaei 21, a Iudaeis, an Baptismus Iohannis sit a Deo aut ab hominibus? id est, an veniat ex Dei mandato, an vero Baptista sua quadam audacia ex ambitione tantam rem sibi sumpserit? Sic Gamaliel dicit in Actis, futurum ut si collectio Ecclesiae et propagatio doctrinae de Christo, sit humanum inventum, brevi
ut 1. Cor. 4. Non curo humanam diem. i. iudicium censuras, carnalium hominum. Dies enim ei dicitur, de quo iudicandum est: et celebri controversiae diiudicandae certa dies constituitur. Hier. 17 quidam vertunt, dies humanus: cum proprie significetur dies afflictionis, Cum enim insultarent ei Iudaei, quod poenae ab eo praedictae non venerint: orat et protestatur coram Deo, quod nunquam optaverit maturari poenas a se Iudaeis praedictas, sed potius contra oraverit. 1. Cor. 10. Tentatio humana vos coepit. i. qualis solet hominibus crebro accidere.
et celebri controversiae diiudicandae certa dies constituitur. Hier. 17 quidam vertunt, dies humanus: cum proprie significetur dies afflictionis, Cum enim insultarent ei Iudaei, quod poenae ab eo praedictae non venerint: orat et protestatur coram Deo, quod nunquam optaverit maturari poenas a se Iudaeis praedictas, sed potius contra oraverit. 1. Cor. 10. Tentatio humana vos coepit. i. qualis solet hominibus crebro accidere.
q d. Nondum Dei beneficio incidistis in diabolicam apostasiam. Filius
Romani acclamarunt, Vita et felicitas Caesari etc. Sumpta vero est et illa vox, et pene tota illa exclamatio, ex Psal. 117, nisi quod in Evangelistis additur, In excelsis: de quo supra suo loco dictum est.
HOSTIAE, sunt idem quod sacrificia aut victimae apud Iudaeos et Gentiles: quae, quoniam post Christum, (quem potissimum omnia Sacra populi Dei significabant et figurabant) veluti umbrae veniente plena luce desierunt: ideo Paulus Rom. 12 iubet, ut nosmet totos Deo hostiam viventem, sanctam, acceptam Deo, et rationalem cultum exhibeamus. Plures vero
ut tanto minus metuamus esse humanum quodpiam figmentum. Huc facit aliquo modo, quod etiam Hilarius voce Substantiae non raro pro persona utatur. Caeterum quatenus haec vox etiam fiduciam declarat, prolixius in voce Fidei exposita est.
HYSOPUS, herba nota est. Utebantur ea olim Iudaei in sacris, ex mandato Dei: ut Exod. 12 iubentur fasciculo hysopi sanguinem agni paschalis spargere super postes aedium, in quib. erant Israelitae. Sic etiam aqua lustralis ex cinere vitulae ruffae confecta, aspergebatur hysopo, ad mundandos immundos. Significabatur autem eo ritu aspersio
una, simul: ut Ps. 4. In pace in idipsum dormiam, et requiescam: id est, simul dormiam et quiescam. Psalm. secundo, idem adverbium vertit In unum: Principes convenerunt in unum: id est, simul, una.
IDOLUM, proprie est simulachrum aut imago. et quia imagines Ethnici et impii Iudaei coluerunt ut Deum, ideo paulatim quadam catachresi invaluit, ut omnis pravus Dei cultus idololatria sit vocatus. Idolum igitur primum significat ipsam statuam, cultus divini gratia factam 1 Cor. 12. Scitis quod gentes fuistis, et ad muta idola cucurristis. Sic et Psalm. 112, ea pingit
iudicibus, inter quos etiam erat ipsemet Dominus, Deut. 19, Tunc stabunt illi duo viri Goram
Iehova. id est, coram sacerdotib. ac iudicibus per quos Iehova iudicabat, et inter quos erat tanquam primarius iudex et iuxta illud Christi: Qui vos audit, me audit. Alias coram templo Domini, in quo erat arca. Et omnes filii Iehudae stabant coram Iehova: 1 Regum 9. id est, coram templo aut arca.
IEIUNIUM. Vocem hanc exposui proprio scripto (quod et in fine huius Operis adiiciam) unde quid
ignominia, Psalmo octuagesimo: pro, ita deformare, et male castigare illum, ut eum pudeat in vultum alterius intueri, utque rubore ac pudore etiam in ipsa facie suffundatur. Ignominiam suam portari: id est, iuste affici a Deo ignominia, eamque perpeti, ut qui eam promeruerit. Sicut calamitati Iudaeorum insultaverunt, Ezek. 32. et 36.
ILLAQUEARE, significat non tantum intricare aut decipere, sed etiam prorsus perdere: quia laqueus feris exitialis est. Proverb, vigesimo nono: Homines derisores illaqueant civitatem, viri autem sapientes avertunt iram. id est, Impii derisores
armenta omnis generis.
IMMOLO quaere in verbo Sacrifico.
IMMUNDUS, vide in voce Mundus.
IMPELLENS, pro eo qui labascentem iam protrudit, ut porro ac prorsus corruat, sine omni longiori cunctatione. Sic dicitur 2 Paral. 21, Iehoram rex Iuda fecisse scortari Iudaeos a Domino, et eos plane impulisse aut protrusisse ad idololatriam. Impellere super aliquem malum, est eum festinanter perdere. 2 Sam. 15. Ne forte impellat super nos malum. Est metaphora aut allusio ad praegrandem petram ab aliquo impulsam, ut ruat deorsum, et omnia perdat, proterat ac
usque aetatem perduci, aut vitam ei prorogari. Sic Impleri dies alicuius, 1 Par. 17. i. satis vixisse eum. Implere sermon Dei. Col. 1 est plene perfecteque docere, aut propagare caelestem doctrinam Impleri animam, est exaturari pro voto: sic libi Aegyptii pollicebantur de praeda Iudaeorum, Exod. 15. Sic Ier. 31 Deus pollicetur se recreaturum Israelitas tempore Meschiae. inquiens in praeterito tempore: Inebriavi animam exhaustam et omnem animam tristem aut afflictam replevi. Impleri Scriptura dicitur, cum quae praedicta sunt, eventu ac opere ipso comprobantur: quae
Christi nostra gratia praestitum, nobisque donatum misericorditer ac clementer applicet, utque inde sibi, suaeque severae iustitiae persolvat illud ingens debitum obedientiae ac poenae, quod a nobis iustissime sub comminatione aeternorum suppliciorum exigebat. Postremo pater caelestis, qui tanquam iudex, et plenariam rerum omnium potestatem habens, nobis illam amplissimam persolutionem Christi ad dicit, imputat, et appropriat, eaque suae legi ac severae iustitiae ita largissime satisfacit, ut sicut illa antea nos accusabat extremae iniustitiae, ac nos aeternis suppliciis adiudicabat: sic
iniustitia Christo imputatur. Sic nos rei sumus ob Adami lapsum, seu ob illud ipsum eius actuale peccatum: sic tum peccata, tum et benefacta maiorum posteris imputantur, ob eaque vel praemiis vel etiam poenis afficiuntur in plures, atque adeo mille generationes. Sic peccata Manasse etiam posteris Iudaeis adeo vehementer imputantur, ut Deus, licet pientissimo rege Iosia suppliciter deprecante, tamen reatum ac poenas populo plane condonare noluerit, sed tantum nonnihil distulerit. Ex tali imputatione peccati maiorum, ortum est illud proverbiale dictum: Patres comederunt vuas acerbas, sed
poenas populo plane condonare noluerit, sed tantum nonnihil distulerit. Ex tali imputatione peccati maiorum, ortum est illud proverbiale dictum: Patres comederunt vuas acerbas, sed dentes filiorum obstupuerunt. Sic Daniel quoque sentit, reatum ac imputationem peccati suorum maiorum idololatrarum Iudaeorum, eoque se ac reliquum populum clementer liberari suppliciter precatur. Sic culpa reatus ac poenae priorum persequutorum, etiam posteris imputantur. Sic Iudaei volunt culpam caedis IESU a Pilato in se suosque liberos derivari. Sic Iudas dicit ad patrem: Si tibi non reduxero filium, sim
vuas acerbas, sed dentes filiorum obstupuerunt. Sic Daniel quoque sentit, reatum ac imputationem peccati suorum maiorum idololatrarum Iudaeorum, eoque se ac reliquum populum clementer liberari suppliciter precatur. Sic culpa reatus ac poenae priorum persequutorum, etiam posteris imputantur. Sic Iudaei volunt culpam caedis IESU a Pilato in se suosque liberos derivari. Sic Iudas dicit ad patrem: Si tibi non reduxero filium, sim tibi perpetuo peccator aut reus: id est, etiam si alieno scelere perierit, tamen ego volo culpam ac poenas sustinere, ut si ego eum scelerate perdidissem. Sic unius
etiam ipsa terra, aqua et aer maledicuntur. Quinetiam tota rerum natura, adeo illorum imputatione praevaricationis seu reatu gravatur, ut propterea in servitutem Satanae, et abusui ac vanitati subiecta sit. Sic Deus minatur, se terram redditurum sterilem ac salsuginosam, ob peccata populi. Sic Iudaei nunc infelix solum habet. Sic solum Sodomae, ac etiam ipsae arbores ferentes poma plena cinere, ob imputationem peccatorum aut iniustitiae incolarum maledictae sunt. Hanc imputationem iniustitiae, et translationem, aut certe communicationem scelerum, etiam Ethnici experientia ipsa
De tali imputativa terrae pollutione, ac scelerum communicatione, vel de crebro Deus disserit in posterioribus libris Mosi, ut firmans Cananaeos et alios gentiles suis nefandis sceleribus idololatriae, libidinum ac caedium, totam terram sanctam contaminasse. Idem etiam postea de Israelitarum ac Iudaeorum idololatriis ac sceleribus, non raro Prophetae et Sacrae historiae dicunt. ¶ Huc non pauca Sacrarum literarum dicta referri possent: ut Psal. 109. In memoriam revocetur iniquitas patrum eius apud Deum, et peccatum matris eius non deleatur, sint coram Domino semper. Sic
Aethiopiam et Seba pro te, eo quod fueris preciosus in oculis meis, et honoratus, et ego dilexi te: quare tradam homines pro te, et populos pro anima tua. ubi Deus affirmat se suo quodam modo peccata, reatum ac poenas ab Israelitis ad gentiles quadam imputatione transtulisse, suamque iram a Iudaeis aversam in illos effudisse, et vicissim satisfactionem suppliciorum gentilium per imputationem transtulisse ad Iudaeos, ut hosce tanto minus porro puniret, veluti placatus illorum poena quos prius castigavit, quique imputationem iniustitiae deprecati non fuerant. Pro tali imputativa
homines pro te, et populos pro anima tua. ubi Deus affirmat se suo quodam modo peccata, reatum ac poenas ab Israelitis ad gentiles quadam imputatione transtulisse, suamque iram a Iudaeis aversam in illos effudisse, et vicissim satisfactionem suppliciorum gentilium per imputationem transtulisse ad Iudaeos, ut hosce tanto minus porro puniret, veluti placatus illorum poena quos prius castigavit, quique imputationem iniustitiae deprecati non fuerant. Pro tali imputativa translatione reatus ac satisfactionis, saepe pii in veteri Testamento orarunt: ur Psal. 79, et Hier. 10.
scelus ac dedecus. Repellitur aliquando industrius nobilis ab aula regis, et magnis functionibus, ob parentis aut avi perfidiam vel proditionem. Sed nimirum omnium luculentissima, et ad convincendos adversarios veritatis efficacissima exempla sunt, quae ab ipsismet sumuntur. Sic enim olim impii Iudaeorum sacrifici persequentes et anathematizantes Prophetarum doctrinam, de imputatione iustitiae ac benedictionis benedicti seminis, quodque eius plagis sanemur: interim venditabant hominibus imputativam iustitiam suorum sacrificiorum, suarumque precum ac ieiuniorum, ac praesertim Baaliticarum
notiora et generaliora significata recensebo. nam multa sunt, quae parvo et obscuro discrimine a se invicem differunt. Primum igitur, homines aut Ecclesiae in Christo, saepe idem significat quod Christianae. Gal. 1. Eram ignotus Ecclesiis in Christo. 1. Thess. 2. Ecclesiis existentib. in Iudaea in Christo. id est, Christianis. Philip. 4. Salutate omnem sanctum in Christo Iesu. id est Christianum. Sic Col 1. Fidelib. fratribus in Christo. id est, Christianis. Rom. 16. Salutate Epaenetum, primitias Achaiae in Christo. id est, unum ex primis Christianis, aut primum conversis.
id est acceptum habeat: idque divinitûs demisso igne, et sacrificio in cinerem redacto testetur. Incinerare alioqui Hebraice
cinerem redacto testetur. Incinerare alioqui Hebraice
דשען Dischen, aliquando significat cinerem amovere.
INCIRCUMCISUS primum ac proprie is dicitur, cui praeputium more Iudaeorum abscisum non est. Hac voce per contumeliam et contemptum vocabant Iudaei gentiles. sicut si nunc nos aliquem vocaremus Turcum aut Iudaeum, id est hominem sceleratum, et alienum â Deo: quae quasi secunda huius vocis significatio est. sic Saul dicit 1. Sam. 31, Ne mihi insultent incircumcisi isti. Tertio, Moyses Exod. 6 dicit se esse Incircumcisum labiis, dicens: Quomodo me audiet Pharao, cum sim incircuncisus
audiet Pharao, cum sim incircuncisus
labiis? id est, impeditae linguae, aut certe infacundus. Quarto, fructus dicuntur incircumcisi et immundi novellarum arborum pet primum triennium fructificationis, eoque Iudaeis prohibentur: Levit. 19. Quinto, incircumcisi corde dicuntur non renati, quib. Spiritus S. praeputium carnale, semen diaboli, et lapido sitatem cordis non abstulit: Levit. 26. Contra autem Dominus pollicetur hanc spiritualem circumcisionem Israelitis. Deut. 30. Et Paulus hanc internam
Israelitis. Deut. 30. Et Paulus hanc internam circumcisionem laudat, Rom. 2, et alibi. Incircumcisis auribus a Hieremia dicuntur carnales, aut etiam prorsus acerbi adversarii veritatis, Hier. 6. Incircumcisa est auris ipsorum, neque poterunt attendere. Stephanus dicit Actor. 7, Iudaeos semper fuisse aurib. et corde incircumcisos Hier. 9 dicit, alias quidem gentes esse incircumcisas praeputio, sed Iudaeos esse incircuncisos corde. Denique incircuncisus simpliciter aliquando impium denotat. Sic Ezech. 28 et 31 dicitur, mortib. incircumcisorum moriemini, et in medio
a Hieremia dicuntur carnales, aut etiam prorsus acerbi adversarii veritatis, Hier. 6. Incircumcisa est auris ipsorum, neque poterunt attendere. Stephanus dicit Actor. 7, Iudaeos semper fuisse aurib. et corde incircumcisos Hier. 9 dicit, alias quidem gentes esse incircumcisas praeputio, sed Iudaeos esse incircuncisos corde. Denique incircuncisus simpliciter aliquando impium denotat. Sic Ezech. 28 et 31 dicitur, mortib. incircumcisorum moriemini, et in medio incircumcisorum cadetis. Vicina est haec secundae supra positae significationi. Causas circumcisionis, cur hoc sacramentum in
obfirmasset animum, ne nos dimitteret. Iob decimonono: Indurati estis mihi. id est, pertinaciter et importune disputatis mecum. Accipitur aliquando etiam de constantia animi in bono proposito. ut Ruth. 1. Videns quod indurata esset ad proficiscendum secum: id est, ad eundum cum socru Noemi in Iudaeam.
INDURESCERE, pro, fortiorem aut validiorem fieri. Iudicum 4. Et ivit manus Israel eundo, et indurescendo super Iabin, donec exciderunt eum.
INEBRIARE, aut INEBRIARI, primum habet notam significationem: ut Noachus et Lotus inebriati sunt. Secundo, saturationem vel
Negatur consequentia. Non enim necesse est nos omnia pati, quae Christus est passus: quia ipse fuit sub maledicto legis, nos non sumus, sed aliquatenus tantum ipsi in hac vita conformamur, alius magis, alius minus. Secundo, Christus dixit in cruce Consummatum est. Item Actor. 13 dicit Paulus Cum Iudaei omnia consummassent. Ergo omnia quae inferenda erant Christo, consummata sunt in cruce. Negatur consequentia. Certe enim prophetia de sepulchro impiis simili nondum erat impleta. Sed hoc tantum inde concludi potest: Ergo omnes afflictiones, quae a Iudaeis ei infligi debebant, finitae
est. Item Actor. 13 dicit Paulus Cum Iudaei omnia consummassent. Ergo omnia quae inferenda erant Christo, consummata sunt in cruce. Negatur consequentia. Certe enim prophetia de sepulchro impiis simili nondum erat impleta. Sed hoc tantum inde concludi potest: Ergo omnes afflictiones, quae a Iudaeis ei infligi debebant, finitae fuerunt. Dicit enim, Cum consummassent omnia: scilicet quae ab ipsis consummanda erant in vitam Christi. Tertio, Christus commen davit animam suam in manum patris: In manu patris haud dubie non male habuit: Ergo in descensu Christus nihil est passus.
de heler, Num. 15, Iniquitas eius erit in eo: id est, luet poenas. 2. Samuelis decimoquarto: Super me Domine mi fit iniquitas: id est, cum petam condonari culpam homicidae filio, puniat me Deus pro eius reatu, non te regem condonantem. Sic Iudaei clamabant: Sanguis eius sit super nos et filios nostros. Ierem. 14: Reddet
iniquitatem patrum in sinum filiorum post eos: id est, poenas debitas parentibus, rependes filiis eos
accusatur Act. 11, quod ingressus sit ad Ethnicos, et cum eis comederit: ubi haec locutio summam familiaritatem, ac intimam conversationem significat. Intrare et exire, significare omnes actiones, totamque conversationem, supra indicavi. Sic Act. 1 dicit Petrus, deligendum esse in locum Iudae aliquem discipulum, tanquam testem rerum a Christo gestarum, qui toto eo tempore praedicationis ipsius cum eis vixerit, quo Christus intravit et exivit ad eos: id est, cum eis vixit, et functionem suam in terris administravit: quod et mox faciunt, electo Matthia. Introitus Pauli dicitur
pars decem tribuum regnum Israel vocari, maiore portione gentis nomen universale occupante reliquis duabus nomen Iuda obtinentibus. Nonnum quam tamen etiam post id tempus Israel regnum Iuda significat, ut praesertim 2 Paral. 21 et 28 plerique exponunt: Filii Iosaphat regis Israelis: id est, Iudae. Sic et Mich. 1, Domus Aechzib erunt in mendacium regno Israel: id est, Iudae. Inde factum est, ut sicut Iudaeus aliquo modo non tam ex ea gente progenitum, quam eius religionis hominem significat, sicut Paulus de interno et externo Iudaeo disserit: sic et Israelita aliquando simpliciter
occupante reliquis duabus nomen Iuda obtinentibus. Nonnum quam tamen etiam post id tempus Israel regnum Iuda significat, ut praesertim 2 Paral. 21 et 28 plerique exponunt: Filii Iosaphat regis Israelis: id est, Iudae. Sic et Mich. 1, Domus Aechzib erunt in mendacium regno Israel: id est, Iudae. Inde factum est, ut sicut Iudaeus aliquo modo non tam ex ea gente progenitum, quam eius religionis hominem significat, sicut Paulus de interno et externo Iudaeo disserit: sic et Israelita aliquando simpliciter verum Dei cultorem significet. sicut Christus Iohannis 1, de Nathanaele inquit:
Iuda obtinentibus. Nonnum quam tamen etiam post id tempus Israel regnum Iuda significat, ut praesertim 2 Paral. 21 et 28 plerique exponunt: Filii Iosaphat regis Israelis: id est, Iudae. Sic et Mich. 1, Domus Aechzib erunt in mendacium regno Israel: id est, Iudae. Inde factum est, ut sicut Iudaeus aliquo modo non tam ex ea gente progenitum, quam eius religionis hominem significat, sicut Paulus de interno et externo Iudaeo disserit: sic et Israelita aliquando simpliciter verum Dei cultorem significet. sicut Christus Iohannis 1, de Nathanaele inquit: Ecce verus Israelita, in quo
plerique exponunt: Filii Iosaphat regis Israelis: id est, Iudae. Sic et Mich. 1, Domus Aechzib erunt in mendacium regno Israel: id est, Iudae. Inde factum est, ut sicut Iudaeus aliquo modo non tam ex ea gente progenitum, quam eius religionis hominem significat, sicut Paulus de interno et externo Iudaeo disserit: sic et Israelita aliquando simpliciter verum Dei cultorem significet. sicut Christus Iohannis 1, de Nathanaele inquit: Ecce verus Israelita, in quo dolus non est quod idem est ac si diceret, Ecce vere pius, aut Christianus. Saepe sane in prophetiis, Israel et Iudas novi
iudicium etiam ipsum ius. ut, Hoc erit iudicium regis: 1 Sam. 8. Quinto, significat discernere aut diiudicare lites. Sic dies iudicii particularis aut extremi dicitur, in qua Dominus cognoscet causas et vitam hominum, iudicabitque vivos et mortuos: Matth. 25. 2 Cor. 5. Sic dicit Dominus Iudaeis. Iohan. 7: Nolite iudicare secundum visum, sed iustum iudicium iudicate. id est, nolite iudicare ex prosopolepsia, vel etiam ex solis et incertis externis notis. Sexto, significat pronunciare de lite. i. tum absolvere, tum condemnare: praesertim vero condemnationem creberrime notat. Sic
impios liberabit. Iacob idem videtur velle, Gen. 48. Dan iudicabit populum suum, sicut aliqua alia trib. Israel. tametsi etiam de gubernatione ac regimine accipere possis. Iudica iudicium meum. i. vindica, aut etiam exequitor. Psal. 119. In hunc serisum Deus crebro dicitur esse iudex viduarum et pupillorum, i. eorum vindex et assertor, aut liberator contra oppressores. Psal. 71, Iudicabit pauperes populi. i. liberabit. Aliquando tamen ista locutio, Dominus tudicabit populum suum, idem valet quod gubernabit. ut Psal. 96. Quoniam venit
partem de executione, reos ac iniustos puniente, crebro accipitur, cum vel hominibus vel Deo tribuitur: Rom. 13. Qui magistratui resistit, iudicium sibi accipiet. i. punietur. Huc referri posset illud Actor. 13, Iudicatis vos indignos vita. i. declaratis, aut facto ipso pronunciatis, sicut iudex verbis declarat. Propinquum huic est, quod aliquando pro ulcisci ponitur. Gen. 15: Veruntamen gentem cui servient, ego iudicabo.i. ulciscar, puniam. 1 Sam. 3. Iudicabo ego domum illam usque in seculum. i. subinde puniam, affligam. Ezech. 22. Iudicabisne civitatem effundentem sanguinem?
sed ut servetur mundus per eum. pro, non ideo venit Christus, ut materiam aut causam efficientem iudicii seu danationis afferret mundo seu eum peccatis oneraret, sed ut salutis causam operaretur. Verum videtur propemodum commodior illa usitata expositio, quod in primo adventu venerit non ut iudex ac damnator sontium, sed ut liberator eorundem. Significat tamen et absolutionem aliquando, ac veluti collaudationem. Nam iudex sicut sontem damnat, ita insontem absoluit, eique testimonium innocentiae dat. Sic videtur ferme accipi, quod Paulus Rom. 14 dicit: Alius quidem iudicat diem prae
mundo seu eum peccatis oneraret, sed ut salutis causam operaretur. Verum videtur propemodum commodior illa usitata expositio, quod in primo adventu venerit non ut iudex ac damnator sontium, sed ut liberator eorundem. Significat tamen et absolutionem aliquando, ac veluti collaudationem. Nam iudex sicut sontem damnat, ita insontem absoluit, eique testimonium innocentiae dat. Sic videtur ferme accipi, quod Paulus Rom. 14 dicit: Alius quidem iudicat diem prae die. i. aliam diem alii, ut sanctiorem, praefert: veluti hanc a prophanitate absolvens, illam vero prophanitatis damnans. Alius
vero prophanitatis damnans. Alius porro, inquit, iudicat omnem diem. i. perinde vel prophanam vel sanctam iudicat unam diem ut aliam. Ita et illa Pauli sententia, ex natura iudiciorum et officio iudicis optime ac clarissime exponi post. Perinde. n. de duab aut plurib. reb. censere solemus, ac iudex inter duos, reum et actorem, iudicat: nobiscum deliberantes, aut dispicientes, utram alteri praeferamus. Nonnunquam significat et Deligere,
vel potius Statuere: quod est cognatum cum Ferre
inter eas constituere: sed ibi proprie per metaphoram dicitur, quod Meschias eis spiritualem pacem cum Deo et corde ac conscientia passione sua parabit. Ad iudices applicare: id est, ad iudices aut magistratus vocare, vocare in ius. 1 Sam. 24, Sit Iehova in iudicem inter me et te: id est, iudex. Iudicium nonnunquam significat omnes cogitationes, consultationes, consilia ac conatus alicuius. Hinc Dei quoque iudicia dicuntur abyssus multa, Psal. 36. Quam vocem et totam locutionem videtur admodum apte Paulus Rom. 11 exponere, cum inquit: O' profunditatem divitiarum
Reperitur in multis Scripturae locis nomen Iudicii coniunctum iustitiae ita, ut vel in eodem casu posita tanquam diversae res conectantur: ut, Facere iudicium ac iustitiam: vel etiam alterum in [?: geniti- ] casu ponatur, ut Iudicium iustitiae, aut contra Iustitia iudex aliquando etiam Iustitiam in iudicio, aut contra et aliis modis. Accipitur autem primo civiliter. Ut enim iudicii alteram iudicii partem significat, qua rei et nocentes damnantur ac puniuntur: ita iustitia est absolvere innocentes, eosque iuris beneficio defendere ac tueri a malorum
facta iuramento, et multo magis a poena quam nobis iuramento imprecati sumus, si promissa non servaremus. Execrationem interdum significare videtur, ut Isaiae sexagesimoquinto: Relinquetis nomen vestrum in iuramentum. id est, ut omnes iurantes dicant, Ita mihi non accidat tale malum, ut illi Iudaeo accidit, etc. Est idem ac, In exemplum irae ac poenae Dei proponi: sicut talium execrationum ab exemplo sumptarum habet Ovidius in Ibin longam seriem. Veteres aliquando soliti sunt iurare eo ritu, ut inferior seu obstringens se, manum foemori superioris subiiceret: sicut servus
Educere aut proferre dicitur Deus iustitiam nostram, cum causas nostras iustas et nosipsos ab oppressorib. liberat, ac victores facit: cumque sic nobis testimonium innocentiae ac iustitiae coram orbe terrarum tribuit. Sic insultat Ieremias Babyloni cap. 51, quod Deus Iudaeorum iustitiam ac innocentiam sit contra Babylonica tyrannidem coram toto mundo asserturus. Facere iustitiam et iudicium, supra expositum est in voce Iudicii. Sacerdotes induere iustitiam, Psal. 132, est id quod alibi Christus dicit: Beati qui sitiunt et esuriunt iustitiam,
absolvere eum, atque ita etiam liberare a contraria accusatione, culpa aut omni malo, sive is sit revera iustus, sive non: ut postea exempla ostendent. Disputant vero nonnulli, esse verbum forense, quod sicut ibi iudex reum criminis iniustitiaeve accusatum absoluit, et ab accusatione culpaque suo iudicio liberat: sic et Deus peccatorem fide ad tribunal gratiae cum Christo suo advocato ac mediatore confugientem, propter meritum ac intercessionem ipsius liberat, proque iusto ac sancto pronunciat, habet, et ad
in libidines, blasphemias, rapacitatem, latrocinia, seditiones, et similia prava facinora. Sicut enim in foro accusator sibi quoddam quasi ius in reum sumit, eumque vel ad solutionem debiti, vel ad alias aliquas obligationes, vel etiam ad mortem ipsam, quantum in eo est, obtorto collo trahit: et iudex contra absolvens reum, non tantum eum pronunciat iustum, sed etiam eum ab omni iure ac molestatione accusatoris reipsa in posterum represso accusatore liberat: sic et homines a peccato in ipsa morte liberantur, ne amplius infestentur ab ea. Sic Itali dicunt, homo morto non faguera. Sic
sicut impii, et condemnantur, et confunduntur: ita fideles in Domino et iustificantur, et de gratia illi gloriantur. Et cap. 50,
utero matris innatam malitiam describi: sicut prius cap. 6 dixerat simpliciter, Figmentum cogitationum cordis esse malum omni tempore, et Psal. 51 queritur David, se esse natum, et conceptum etiam in peccatis, aut peccatorem.
IUVENCULAM volunt significari Iudaei vocem
hanc vocem pro virgine usurpari: ut cum Rebecca ante desponsationem vocatur Alma, item Maria soror Moysis puella sex annorum. Verum etymologia huius vocis est ad inquisitionem verae eius significationis cumprimis necessaria ac utilis: venit enim ab occultatione. Solebant autem olim Graeci ac Iudaei, et adhuc solent Itali, ut et Venetiis fit, occultare summo studio suas virgines, putantes aliquid de earum castitate ac pudore decerpi, si ab aliis conspiciantur: sic he Phocylides praecipit iuventutem utriusque sexus occultari. A tali ergo sollicita virginitatis custodia ac occultatione,
labii et gravis linguae mitteris, quorum verba non intelligas. Videtur esse allusio ad barbaram prolationem aliarum gentium, quae forte non tam in lingua ac labiis formarunt sermonem quam in ipso gutture quasi ferinum quidpiam sonarunt, aut propemodum mugierunt, vel rugierunt: sicut nunc Iudaei suum sermonem absurdissime sonant, magis in gutture quam in ore, lingua aut labiis eum formantes: cum contra olim, ut ex hoc loco et aliis Scripturae apparet, et etiam ex ipsa harmonia vocalium et literarum, mutationeque eorum intelligitur, fuerit elegantissimae et suavissimae prolationis,
unum quendam ex principib. regni, qui cum adveniens manum eius ut subditus oscularetur, dixit: Non manum, sed faciem ipsum oportere osculari, ut Luitprandus testatur. Labium Canaan Isaiae 19, linguam Hebraeam significat. praedicitur.n. conversio Aegyptiorum, et quod loquentur lingua Canaan. i. Iudaeis sese associabunt in unam Ecclesiam, ac cum eis una veram doctrinam profitebuntur, Deumque celebrabunt. Movere labia, Prove. 16, et Iob 16, significat loqui: tametsi de matre Samuelis paulo aliter accipiatur. Labia extraneae favum stillans, Prover. 5. pro, extreme blandiuntur, seu,
Fuerunt mihi lachrymae meae panes die ac [?: ] . Sic et Psal. 102 ponitur, Potum meum cum [?: fle---scui ] . Sic et Ovidius in Metam. dicit de quodam in lucto et lachrymis tabescente, quod lachrymae illi fuerint [?: ] Thren. 2, Propheta invitans Iudaeos ad luctum, [?:-quit ] : Descendere fac lachrymam veluti torrentem, per [?: ] ac noctem. Eandem adversorum et dolorum copiam exprimit Psaltes etiam, illa huic vicina locutione, Madefacere lectum lachrymis, Psal. 6. Humecto per totam noctem stratum
[?:--guae ] imitatur, eaque quae consumit veluti lambere [?: vid--- ] .
LAMENTARI, et LAMENTATIO, est lugubris querela, voce plerunque clara expressa, de aliqua magna clade, aut tristi statu: cuiusmodi sunt threni [?: ] mentationes Hierem. de eversa Iudaea. Solent. n. ille orientales et meridionales, gentes magis tum res [?: ] cantionibus, musica, iubilis et tripudiis, aliisque externis signis gaudii celebrare: tum et res adversis contra externo luctu deplorare ac lamentari, quam [?: ]
id: ad quod et instituti fuerant. Porro additum epitheton Vivus, significat Christum et pios vere vivere et simul fit antithesis quaedam ad lapides mortuos. Dicitur porro ideo Christus lapis angularis, idque [?: sum--- ] quia tum dirupto interstitio maceriae, duos diversos populos Iudaeorum ac gentilium in unam Ecclesiam, ac (sicut ipsemet inquit) duos diversos greges in [?: ] ovile coniungit: tum et totum aedificium Ecclesiae, dissuatur, coagmentat. Ruptio enim parietum tum
suae, Prov 22. Ne discas vias eius, et accipias laqueum animae tuae: ine malorum mores imitando, tibimet tuaeque vitae exitium accersas. Exo. 34. Deut. 7. Ios. 27, et saepe alias prohibet Deus,
ne Iudaei ullum foedus faciant cum Cananaeis, neve parcant eis, aut eorum idolis, ne sint eis in laqueum: pro, ne paulatim eos pertrahentes ad suas impietates, eos in iram ac poenas Dei pertrahant, seducantque, ac tandem etiam iusto Dei iudicio incipiant fieri superiores illis, maximo ipsorum malo.
] giarii, quos Martalossos vocant: quae magis ex [?: ins- ] et clam in aliquam gentem grassantur, quam iusto bello aperteque belligerantur. 2. Reg. 24, Immisitque ei Deus latrunculos Chaldaeorum, latrunculos Syriae, latrunculos Moab, et latrunculos filiorum Ammon in [?: Iudae- ]
LATUS, lateris, obscuras aliquot locutiones [?: ha- ] quarum nonnullas commemorabo. Isaiae 66. Superlati portabimini, et super genua laetificabimini. Praedixit Propheta summam felicitatem piorum, veniente [?: ] schia: et alludit ad morem, quo
Deut. 21 praescribit Deus caeremoniam, qua senatores civitatum lotione manuum testarentur, se innoxios esse de caede reperti in vicinia cadaveris. Sic et Pilatus Matth. 27, in signum ac protestationem suae innocentiae, qui in insontis Iesu caedem non consentiat, sed tantum coactus importunitate Iudaeorum cogatur eum ad supplicium dedere, lavat manus coram toto populo. Voluit vero eo ipsius facto testatam fieri coram omnibus innocentiam Christi, qui revera non propter sua, sed tantum propter aliena peccata pateretur. Significat item vitam innocentem ac sanctam praestare, ut postea in voce
hostium, cum passim terra sit cruore contecta, cumque fugientes persequuntur ac caedunt, quorum sanguine viae passim contaminantur. Lavare sordes et sanguines Iuda, est, ei sua peccata condonare, et praeterea spiritu suo eam renovare, aut instaurare. Ezech. 16. ubi prolixe immunda nativitas Iudae, id est, originale peccatum omnium hominum notatur. Vide locum. Porro Isaiae 4 est locus perelegans. inquit enim: Cum Dominus laverit sordes filiarum Syon, et sanguines Hierusalem amoverit de medio eius, in spiritu iudicii et spiritu ardoris aut purificationis. Ob metaphoram porro, de qua
laudationem, et contritum cor, non sacrificia: sic et reddere laudes is dicitur, qui Deum de acceptis beneficiis celebrat. Laudem, vel in laudem ponere aliquem, pro, efficere valde laudatum: Soph. 3. Ponam illos in laudem et nomen in tota terra pudoris eorum: pro, efficiam ut ubique inter gentiles Iudaei summe laudentur, tanquam unicus vere Deum colens populus, ubi antea captivi ignominiosissime habiti, tractati, aut etiam alioqui vituperati sunt. Sic Isa. 62 dicit, non esse concedendam Deo quietem aut requiem, donec praeparet et ponat Hierusalem laudem in terra: id est, donec ita eam
Dei et cladibus evasuras esse.
LEPRA, est genus immedicabilis morbi per contagium serpentis, et totum sanguinem atque adeo massam corporis inficientis, et in omnibus ferme terris experientia ipsa noti: de quo multa passim in Moyse, praesertim Levit. 13 praecipiuntur. Fuit vero apud Iudaeos nonnunquam etiam lepra in vestimentis ac aedificiis, quae aliis gentibus inusitata, et soli illi populo propria fuisse videtur: de qua vide Levit. 14 prolixius. Allegorice patres lepram de falsa doctrina exponere sunt soliti, sicut Augustinus testatur, inquiens lib. 2. quaest. Evang.
testimonium etc. [?: Non--- ] quam vero lexomnia decreta complectitur, quae Deus per Moysen populo Iudaico ad totam illam [?: Mo---- ] politiam instituendam proposuit. Act. 7. Accepistis legem per dispositiones angelorum, nec servastis. Rom. 2. Eccetu Iudaeus cognominaris, et acquiescis in lege et gloriaris in Deo, et nosti voluntatem, et probas [?: ] mia, institutus exlege, etc. Rom. 5. Peccatum non [?: ] putabatur, cum non esset lex. Et Ephes. 2, Legem [?: ]
in nomine IESU, eosque poenis affecerunt. Usi autem sunt in talibus iudiciis legibus forensibus Mosaicis: sed male accommodarunt eas ad homines innocentes, et recte docentes. Act. 7. Stephanus ut blasphemus in Deum, et destructor legis Mosaicae, lapidibus obruitur iuxta legem Moysi. Act. 21, Iudaei Paulum in templo comprehendunt, et punire cupiunt, ut hominem qui adversus populum, legem et locum ubique homines doceat, et qui Graecos induxerit in templum, et locum sanctum prophanaverit. Act 22. Princeps sacerdotum Ananias praecepit astantibus sibi, ut percuterent os Pauli. Sed Paulus
os Pauli. Sed Paulus dicit: Percussurus est te Deus, paries dealbate, cum tu sedeas iudicans me secundum legem et contra legem iubes me percuti. Act. 24. Tertullus orator in accusatione Pauli ad praesidem inter caetera inquit: Nacti sumus virum hunc pestiferum, et concitantem seditionem omnibus Iudaeis in universo orbe, et autorem sectae Nazarenorum, qui etiam templum prophanare conatus est: quem et apprehensum voluimus secundum legem nostram iudicare. Rom. 7. An ignoratis fratres (scientibus legem loquor) quod lex tantisper dominetur homini, quoad mulier vixerit. Nam viro obnoxia
sed qui etiam reipsa ac factis, plenissimaque obedientia legi Dei satisfaciunt. Ibidem dicens Paulus eos qui sine lege peccarunt, sine lege etiam perituros esse: intelligit de iis qui legem Moysis non habuerunt, sed gentiles fuerunt, eos propria conscientia et aliae leges condemnabunt. Contra Iudaeos Moyses coram patre caelesti accusabit in extrema die, ut et ipsemet Dominus testatur. ¶ Sine lege esse, multipliciter intelligitur. Nam primum Romanorum secundo, sine lege dicuntur gentiles esse, quia carebant lege Moysis. Secundo, sine lege esse, est, non agnoscere veram vim legis,
et est sibimetipsi Lex: Roman. 2. Ideo etiam Lex iusto posita non est. primae Timoth. 1. Sexto, Paulus de se scribit 1 Corinth. 9, se exlegibus, aut lege carentibus, exlegem factum esse: id est, accommodasse se ad mores gentilium, ut eos Christo lucrifaceret: sicut paulo ante dixerat, se Iudaeis factum esse Iudaeum. Erat igitur foris ac externa specie sine lege, et quasi negligens legem: cum interim eo ipso facto vel maxime Deo, eiusque voluntati ac legi obedire et satisfacere conaretur. Actorum 21. accusatur Paulus, quod concionetur contra populum, legem ac locum illum. Ubi per
Lex: Roman. 2. Ideo etiam Lex iusto posita non est. primae Timoth. 1. Sexto, Paulus de se scribit 1 Corinth. 9, se exlegibus, aut lege carentibus, exlegem factum esse: id est, accommodasse se ad mores gentilium, ut eos Christo lucrifaceret: sicut paulo ante dixerat, se Iudaeis factum esse Iudaeum. Erat igitur foris ac externa specie sine lege, et quasi negligens legem: cum interim eo ipso facto vel maxime Deo, eiusque voluntati ac legi obedire et satisfacere conaretur. Actorum 21. accusatur Paulus, quod concionetur contra populum, legem ac locum illum. Ubi per legem tota Iudaica
Paulus, quod concionetur contra populum, legem ac locum illum. Ubi per legem tota Iudaica religio indicatur: locus vero significat templum, urbem, et terram sanctam. Opus legis esse in alicuius corde scriptum, Romanorum 2 habetur: id est, non tantum noticia ociosa aut speculativa, de qua Iudaei tumebant: sed etiam ipsa facultas ac studium obediendi legi Dei, atque adeo et ipsa obedientia. Dicuntur autem haec ibi conditionaliter non quod reipsa usquam in rerum natura, aut in ullo homine revera extent aut habeantur, nisi quatenus renatis divinitus (ut ita dicam) inchoative
hominem, Romanorum septimo: docere volens, pios ex animo assentiri et approbare legis divinae vere intellecta praecepta, cupereque eis plene ac perfecte obtemperare: sed quod impediantur ab inhaerente malitia, ne praestent ea quae cupiunt ac probant. Porro Capite secundo tribuit etiam hypocritis Iudaeis quod acquiescant in lege. Loquitur autem de illa externa hypocriticaque acquiescentia, aut potius superbia ac iactantia legis non vere intellectae, qua tumebant ac gloriabantur se solos habere veram religionem, et omnes alios homines prae se veluti bruta quaedam superbe contemnebant: et
Consonat cum hac sententia Paulietiam Isaias, qui clamat, Omnem pietatem hominis esse ut florem agri, quin et omnem iustitiam eius eum pannum menstruatae. De hac loquutione dicetur aliquid etiam infra in voce Operum. Per legem dicitur [?: ] tantum cognitio peccati. Vulgus Iudaeorum, et etiam [?: ho- ] erna die operariorum, ita male verum sensum acusos legis intelligebant, ut crederent legem esse remedium contra peccata, et causam iustitiae ac vitae, efficereque ut tum vitemus futura, tum expiemus praeterita percata. At Spiritus sanctus per selectum
furtis Venus. Innumera experimenta hanc nostram perversitatem quotidie patefaciunt et coarguunt. Verum haec ipsa pestis aut malitia inhaerentis peccati, multo est efficacior in religione, ubi satan quoque corruptam naturam contra Deum ac eius legem excitat ac extimulat. ut videmus in exemplo Iudaeorum: quamprimum eis aliquid Deus mandat, mox abhorrent ab eo et contraque primum eis aliquid prohibet, mox id toto corde desiderant. Iusserat simul, et tot promissionibus invitaverat Deus Israelitas, ut intrarent in terram Canaan. at illi sudinde nolunt ingredi in eam, vituperant eam, laudant
quod innatam. Potest igitur intelligi de noticiis, experientia, ratiocinando, aut ex patrum veterum, aut etiam Sacrarum literarum sententiis conceptis, quae noticiae consimiliter etiam inscriptae animo dici possent. Utitur autem Paulus hac locutione discriminis causa, et ad elevandam gloriationem Iudaeorum. quasi dicat. Vos Iudaei gloriamini de lege in Tabulis et Libris scripta: at multo satius esset, vos eam in animo scriptam habere, et circumferre Opponitur ergo loquutio, inscriptum esse cordi Inscriptioni membranae: non autem ut nativum quid accersitae vel accidentariae. Deinde ut maxime
intelligi de noticiis, experientia, ratiocinando, aut ex patrum veterum, aut etiam Sacrarum literarum sententiis conceptis, quae noticiae consimiliter etiam inscriptae animo dici possent. Utitur autem Paulus hac locutione discriminis causa, et ad elevandam gloriationem Iudaeorum. quasi dicat. Vos Iudaei gloriamini de lege in Tabulis et Libris scripta: at multo satius esset, vos eam in animo scriptam habere, et circumferre Opponitur ergo loquutio, inscriptum esse cordi Inscriptioni membranae: non autem ut nativum quid accersitae vel accidentariae. Deinde ut maxime loquatur de noticiis homini
Hunc esse scopum in de a verbis, Non enim Auditores, sed Factores legis iustificabuntur, usque ad finem huius capitis, manifestum est Ibi enim est propositio huius loci, ut mox dicetur. Ut autem id luculentius efficere possit, producit in theatrum duos diversissimos homines aut populos, Iudaeum legis auditorem, et Ethnicum factorem legis: illum quidem ornatum pompa externae sanctitatis, corde autem inobedientem, seu sepulchrum dealbatum: hunc vero cordis obedientia aut circumcisione praeditum, sine ulla externa specie caeremoniariae pietatis. Ait ergo: Quod si forte aliqui Ethnici
pietatis. Ait ergo: Quod si forte aliqui Ethnici tales existerent, quales ibi depinguntur, nempe qui essent non tantum Auditores, sed etiam Factores, praesertim moralis legis, haberent legem Dei cordi suo inscriptam, quique natura ac sponte facerent ea quae Deus per scriptam legem praecipit et a Iudaeis exigit, licet frustra. Illi essent multo praestantiores futuri Iudaeis. Superbiebant enim Iudaei de suo semine Abrahae, de lege et circumcisione, ac earum rerum possessione et professione se iustos esse somniabant ac contendebant. Ut igitur Apostolus (eos hoc capite ex professo accusans)
ibi depinguntur, nempe qui essent non tantum Auditores, sed etiam Factores, praesertim moralis legis, haberent legem Dei cordi suo inscriptam, quique natura ac sponte facerent ea quae Deus per scriptam legem praecipit et a Iudaeis exigit, licet frustra. Illi essent multo praestantiores futuri Iudaeis. Superbiebant enim Iudaei de suo semine Abrahae, de lege et circumcisione, ac earum rerum possessione et professione se iustos esse somniabant ac contendebant. Ut igitur Apostolus (eos hoc capite ex professo accusans) illis hanc inanem persuasionem et gloriolam detraheret, adeo ait in illis
qui essent non tantum Auditores, sed etiam Factores, praesertim moralis legis, haberent legem Dei cordi suo inscriptam, quique natura ac sponte facerent ea quae Deus per scriptam legem praecipit et a Iudaeis exigit, licet frustra. Illi essent multo praestantiores futuri Iudaeis. Superbiebant enim Iudaei de suo semine Abrahae, de lege et circumcisione, ac earum rerum possessione et professione se iustos esse somniabant ac contendebant. Ut igitur Apostolus (eos hoc capite ex professo accusans) illis hanc inanem persuasionem et gloriolam detraheret, adeo ait in illis externis rebus non esse
iustitiam ac sanctitatem, sed in perfecta cordis obedientia, seu in morum vitaeque honestate, aut innocentia: ut si quis Ethnicus carens lege et circumcisione, honeste pieque moralem legem praestando viveret, ille sine illis externis rebus aut adminiculis iustus ac saluus esse posset, plurimumque Iudaeis circumcisis, et legem non praestantibus antecelleret. Tales fictae collationes ac reprehensiones non sunt inusitatae etiam in communi sermone ac more: ut si pater nobilis ac potens filio de nobilitate ac opibus superbienti, et virtutem eruditionemque negligenti proponat alicuius sui infimi
superesset eum talem fore. Quod autem Paulus ibi conditionaliter, et non simpliciter ac assertive loquatur de Ethnicorum praestantia, ex ipso textu probo. Primum enim scopus Pauli est in illis duobus capitibus (ut ex sequenti, seu tertio, ubi est conclusio, apparet) probare, omnes homines, tum Iudaeos tum Ethnicos, ex aequo iniustos, ac peccato tum actuali tum originali perditos esse, nihil excellere alios prae aliis, omnesque perinde corruptos ac depravatos esse. Quare non revera, sed conditionaliter tantum Ethnicos Iudaeis praefert. Quid enim minus conveniret Paulo accusanti simul
seu tertio, ubi est conclusio, apparet) probare, omnes homines, tum Iudaeos tum Ethnicos, ex aequo iniustos, ac peccato tum actuali tum originali perditos esse, nihil excellere alios prae aliis, omnesque perinde corruptos ac depravatos esse. Quare non revera, sed conditionaliter tantum Ethnicos Iudaeis praefert. Quid enim minus conveniret Paulo accusanti simul Iudaeos. et Ethnicos, atque adeo omnes mortales, quam Ethnicis tantam excellentiam pietatis ac iustitiae tribuere, quantam verba quaedam eius loci male intellecta sonare videntur? Secundo, in proxime praecedentibus eodem plane
Iudaeos tum Ethnicos, ex aequo iniustos, ac peccato tum actuali tum originali perditos esse, nihil excellere alios prae aliis, omnesque perinde corruptos ac depravatos esse. Quare non revera, sed conditionaliter tantum Ethnicos Iudaeis praefert. Quid enim minus conveniret Paulo accusanti simul Iudaeos. et Ethnicos, atque adeo omnes mortales, quam Ethnicis tantam excellentiam pietatis ac iustitiae tribuere, quantam verba quaedam eius loci male intellecta sonare videntur? Secundo, in proxime praecedentibus eodem plane modo sub specie assertionis conditionaliter est locutus, ut cum dixit
assertionis conditionaliter est locutus, ut cum dixit Deum in extremo iudicio unicuique secundum opera sua daturum esse: illis quidem qui per patientiam boni operis quaerunt gloriam ac immortalitatem, daturum esse vitam aeternam. Item fore, ut honor, gloria et pax contingat omni operanti bonum, Iudaeo simul et Graeco. Ubi enim usquam aliquis mortalium [?: ] lis est aut fuit, cui haec tanta bona, nempe ipsa vita aeterna, per sua opera innocentiamue contingere possit? Sed solet crebro sic lex sub umbra assertionis conditionaliter loqui, tanquam si essent aliqui, qui vere legem
ea, vivet in eis. Dabit unicuique secundum opera sua. Quae natura legalium locution, aut velamen Mosis, diligenter observandum est. Sic etiam Christus Matth. 5. praedicat legem, et comparatione perfectissimae operum iustitiae, quae in nullo homine est, umbratilem, caeremoniariam, hypocriticamque Iudaeorum iustitiam damnat, inquiens ad suos auditores: Nisi abundaverit iustitia vestra plus quam scribarum et pharisaeorum, et non quod illi aliquam maiorem perfectioremue iustitiam suis operibus praestare possent, quam pharisaei, per quam salvarentur. Et tamen loquitur, quasi re vera queat
proponit, [?: ut- ] sudans in eo stadio agnoscat suam impotentiam, et [?: ] bi quaerat quod ipse praestare nullo modo possit. Tertio, ipsa rei veritas idem flagitat. ubi enim tandem gentium fuerunt ulli Ethnici, qui honestius, magisque per quam pharisaei, aut alii honesti Iudaei vixerint? Nequam sane possunt reperiri aut indicari: imo omnes honestissimi Ethnici fuerunt idololatrae simul et [?: ] ri, qui scortationem atque adeo Sodomiam non haberunt pro peccato. Cur ergo Paulus verissimus [?: doc--- ] falsa assereret, simpliciter ac sine omni
imo omnes honestissimi Ethnici fuerunt idololatrae simul et [?: ] ri, qui scortationem atque adeo Sodomiam non haberunt pro peccato. Cur ergo Paulus verissimus [?: doc--- ] falsa assereret, simpliciter ac sine omni conditione accens, esse aliquos Ethnicos alicubi, qui Iudaeis [?:-o-- ] stius vixerint, et natura faciant quae legis sunt, [?: hab--que ] opus legis cordi inscriptum, ac denique [?: sibi--- ] psis sint lex? Quarto respiciatur propositio, [?: unde--tus ] ille locus dependet. eius enim verba haec sunt:
unde--tus ] ille locus dependet. eius enim verba haec sunt: [?: ] auditores, sed factores legis iustificabuntur apud [?: D- ] in quibus non certe vult Paulus, quod sint reipsa [?: u- ] ulli factores legis, qui per legem iustificabuntur, [?: ] Iudaei erant nihil aliud quam auditores: sed loquitur conditionaliter, quod si qui usquam essent veri factores [?: ] gis, illi demum exclusis istis ociosis auditoribus iudicarentur. Proinde quem habet sensum propositio ac caput Disputationis, eum et reliquum totum [?: corp-- ]
esset: non assertive, quod revera talis aliquis usquam sit. Denique et illud hinc constat, agi hic de vero factore, ac vera impletione legis, non de illa qualicumque Ethnicorum disciplina, aut naturali honestate. De qua aliqui somniant hic Paulum agere, cum eam multo me [?: l--s ] Iudaei praestiterint, quam impurissimi idololatrae ethnici. Decimo, fingamus sane, quod alicubi fuerint. aliqui pauci excellentis Ethnici, divina quadam natura praediti, qui legem inscriptam habuerint, sibi ipsis lex fuerint, et natura quae legis sunt fecerint: num propterea ea quae de illis
iocisque Altius humanis exeruere caput) ad omnes homines communis sortis ac naturae. Et verum sane est, Deum quosdam singulares Heroas ac instauratores orbis mirificis donis ornasse, non tamen carentia originalis peccati. Undecimo, expendatur conclusio totius huius collationis hypocritae, Iudaei, et iusti Ethnici. Ea enim manifeste indicat, totam illam collationem esse factam per conditionem. Solet enim conclusio summam totius rei aut sensus breviter colligere. Nam primum dicit in conclusione: Si igitur praeputium custodiverit iustificationes legis. non simpliciter affirmat, sed
loquendi, ac pene etiam omnibus verbis sibi mutuo correspondere. Quae collatio maximi ponderis apud Lectorem attentum esse deberet. Nam conclusio summam totius praecedentis tractationis summarie colligit, ut dixi. Deinde dicit, Praeputium legem servans aut perficiens, iudicaturum in extrema die Iudaeos. Ubi (iterum hic quaero) tales Ethnici, legem Dei praestantes, usquam in orbe terrarum unquam fuerunt? Sic et sequentia de circumcisione cordis, et occulto aut interno Iudaeo, aut vere pio agenti, manifeste testantur, non agi ibi de naturali, innata, aut primorum principiorum pietate, quae
tractationis summarie colligit, ut dixi. Deinde dicit, Praeputium legem servans aut perficiens, iudicaturum in extrema die Iudaeos. Ubi (iterum hic quaero) tales Ethnici, legem Dei praestantes, usquam in orbe terrarum unquam fuerunt? Sic et sequentia de circumcisione cordis, et occulto aut interno Iudaeo, aut vere pio agenti, manifeste testantur, non agi ibi de naturali, innata, aut primorum principiorum pietate, quae a multis, revera praestetur, aut praestari queat: sed de conditionali pio, si quis talis cor habens circumcisum, vere esset usquam, is demum Deo placeret, etiam sine ista
revera praestetur, aut praestari queat: sed de conditionali pio, si quis talis cor habens circumcisum, vere esset usquam, is demum Deo placeret, etiam sine ista caeremoniaria iustitia externae speciei, cum alioqui nemo habeat cor circumcisum. Quin et initium 3 capitis, Quid igitur praecellit Iudaeus, etc. manifeste ostendit ac evincit praecessisse collationem Ethnici et Iudaei, seu verae pietatis cordis et caeremoniariae seu externae iustitiae: Omnes ergo partes ac sententiae huius loci conveniunt cum nostro intellectu aut explicatione eius dicti. Duodecimo, an non plane
circumcisum, vere esset usquam, is demum Deo placeret, etiam sine ista caeremoniaria iustitia externae speciei, cum alioqui nemo habeat cor circumcisum. Quin et initium 3 capitis, Quid igitur praecellit Iudaeus, etc. manifeste ostendit ac evincit praecessisse collationem Ethnici et Iudaei, seu verae pietatis cordis et caeremoniariae seu externae iustitiae: Omnes ergo partes ac sententiae huius loci conveniunt cum nostro intellectu aut explicatione eius dicti. Duodecimo, an non plane ridiculus esset Paulus, praeferens Ethnicum Iudaeo, si vere et assertive de primis principiis
ac evincit praecessisse collationem Ethnici et Iudaei, seu verae pietatis cordis et caeremoniariae seu externae iustitiae: Omnes ergo partes ac sententiae huius loci conveniunt cum nostro intellectu aut explicatione eius dicti. Duodecimo, an non plane ridiculus esset Paulus, praeferens Ethnicum Iudaeo, si vere et assertive de primis principiis aut noticiis Dei ageret, tantamque lucem ac promptitudinem in obediendo Ethnicis tribueret? Quo enim iure aut occasione ea principia Ethnicis tribueret, quae Iudaeis adimeret? Quasi vero Ethnici fuerint divino quodam semine sati, aut (ut ille
eius dicti. Duodecimo, an non plane ridiculus esset Paulus, praeferens Ethnicum Iudaeo, si vere et assertive de primis principiis aut noticiis Dei ageret, tantamque lucem ac promptitudinem in obediendo Ethnicis tribueret? Quo enim iure aut occasione ea principia Ethnicis tribueret, quae Iudaeis adimeret? Quasi vero Ethnici fuerint divino quodam semine sati, aut (ut ille inquit) gallinae albae filii: Iudaei vero infelicibus ovis prognati, et etiam ipsis primis noticiis omnium mêtibus inscriptis, veluti imperfecti quidam partus, carentes, manci ac mutili. Postremo, fuerunt sane
de primis principiis aut noticiis Dei ageret, tantamque lucem ac promptitudinem in obediendo Ethnicis tribueret? Quo enim iure aut occasione ea principia Ethnicis tribueret, quae Iudaeis adimeret? Quasi vero Ethnici fuerint divino quodam semine sati, aut (ut ille inquit) gallinae albae filii: Iudaei vero infelicibus ovis prognati, et etiam ipsis primis noticiis omnium mêtibus inscriptis, veluti imperfecti quidam partus, carentes, manci ac mutili. Postremo, fuerunt sane quidam et olim et hoc tempore qui intellexerunt haec assertive a Paulo dici: indeque illum deterrimum, et plane
praestandam per Spiritum sanctum renovamur? Observetur vis et emphasis verborum Pauli: loquuntur enim de quadam tali ac tanta noticia, cuius parem vix renati habent, imo et non habent: non de aliqua tenui, umbratili, incerta, enanida, utpote qui veram iustitiam operum pingat, ut illam umbratilem Iudaeorum confundat et refutet. Alio qui illam evanidam noticiam Dei multo melius Iudaei habuerunt. Omnia ergo clare evincunt, quod cum Iudaeo hypocrita de lege, circumcisione, et aliis caeremoniis, tanquam si per ea vere esset iustus, superbiente et gloriante, conferatur Ethnicus homo, istis
Pauli: loquuntur enim de quadam tali ac tanta noticia, cuius parem vix renati habent, imo et non habent: non de aliqua tenui, umbratili, incerta, enanida, utpote qui veram iustitiam operum pingat, ut illam umbratilem Iudaeorum confundat et refutet. Alio qui illam evanidam noticiam Dei multo melius Iudaei habuerunt. Omnia ergo clare evincunt, quod cum Iudaeo hypocrita de lege, circumcisione, et aliis caeremoniis, tanquam si per ea vere esset iustus, superbiente et gloriante, conferatur Ethnicus homo, istis omnibus externis iustitiis, aut iustitiae adiumentis carens, sed natura iustus: qualis
cuius parem vix renati habent, imo et non habent: non de aliqua tenui, umbratili, incerta, enanida, utpote qui veram iustitiam operum pingat, ut illam umbratilem Iudaeorum confundat et refutet. Alio qui illam evanidam noticiam Dei multo melius Iudaei habuerunt. Omnia ergo clare evincunt, quod cum Iudaeo hypocrita de lege, circumcisione, et aliis caeremoniis, tanquam si per ea vere esset iustus, superbiente et gloriante, conferatur Ethnicus homo, istis omnibus externis iustitiis, aut iustitiae adiumentis carens, sed natura iustus: qualis nullus unquam fuit, aut erit: sed tantum conferendi
de lege, circumcisione, et aliis caeremoniis, tanquam si per ea vere esset iustus, superbiente et gloriante, conferatur Ethnicus homo, istis omnibus externis iustitiis, aut iustitiae adiumentis carens, sed natura iustus: qualis nullus unquam fuit, aut erit: sed tantum conferendi aut redarguendi Iudaei gratia fingitur et proponitur talis persona, posito casu, quod si tales usquam gentium aliqui Ethnici fuissent, illi profecto prae Iudaeis iusti essent. Nec estid Sacris literis inusitatum, ut faciant collationes rerum non existentium cum praesentibus, perinde ac si et illae extarent: ut in
istis omnibus externis iustitiis, aut iustitiae adiumentis carens, sed natura iustus: qualis nullus unquam fuit, aut erit: sed tantum conferendi aut redarguendi Iudaei gratia fingitur et proponitur talis persona, posito casu, quod si tales usquam gentium aliqui Ethnici fuissent, illi profecto prae Iudaeis iusti essent. Nec estid Sacris literis inusitatum, ut faciant collationes rerum non existentium cum praesentibus, perinde ac si et illae extarent: ut in Universalibus Regulis plenius annotavi. Praesertim vero lex se hoc velamine locutionum saepe tegit: ut in libello de Velamine Moysis
omnem praetextum excusationemve ignorantiae, illis tribuere innatam veri Dei cognitionem, in ipsis primis principiis. Quod falsum esse, pluribus rationibus demonstrare possemus, quarum aliquas tantum hic recensebimus. Quod igitur Caput secundum inde â principio contineat tantum reprehensionem Iudaeorum, ex hisce patet. Primum in hoc capite incipit tractare Apostolus de hypocritis quibusdam, qui etsi foris qualem cunque disciplinam servabant, intus tamen erant pleni sceleribus: et interea de illa qualicunque disciplina sibi eximie placebant, aliosque omnes iudicabant, seu condemnabant,
capite incipit tractare Apostolus de hypocritis quibusdam, qui etsi foris qualem cunque disciplinam servabant, intus tamen erant pleni sceleribus: et interea de illa qualicunque disciplina sibi eximie placebant, aliosque omnes iudicabant, seu condemnabant, tanquam prorsus impios. Certum est autem, Iudaeos fuisse illos veros hypocritas, qui non putabant se esse peccatores, sicut caeterr erant: omnesque gentiles prae sua sanctitate, sicut Pharisaeus ille publicanum, contemnebant et condemnabant. Secundo: Quia nullus. Ethnicus philosophus fuit tam sanctus, quin et idololatra fuerit, et variis
sed etiam alios ea patrantes laudare, cuiusmodi publica scelerum licentia apud Ethnicos invaluerat, ut iam in malitia ac ne quitia sua gloriarentur. In hoc vero capite, dicit eos, quos accusat, condemnare omnes alios talia perpetrantes: quod est praecedentibus omnino contrarium. tales erant plane Iudaei. Quarto: Quia obiectionis occupatio, seu ratio, in hoc capite secundo posita, Non enim auditores, etc. non potest nisi ad Iudaeos referri. illi enim erant proprie auditores et factores legis. Sed haec occupatio, seu consultatio obiectionis, praecedentibus cohaeret. Igitur et
In hoc vero capite, dicit eos, quos accusat, condemnare omnes alios talia perpetrantes: quod est praecedentibus omnino contrarium. tales erant plane Iudaei. Quarto: Quia obiectionis occupatio, seu ratio, in hoc capite secundo posita, Non enim auditores, etc. non potest nisi ad Iudaeos referri. illi enim erant proprie auditores et factores legis. Sed haec occupatio, seu consultatio obiectionis, praecedentibus cohaeret. Igitur et praecedentia ad Iudaeos tantum referenda sunt. Quinto: In primo capite abunde accusavit et damnavit Gentiles, eosque de scientia iuris convicit,
Quia obiectionis occupatio, seu ratio, in hoc capite secundo posita, Non enim auditores, etc. non potest nisi ad Iudaeos referri. illi enim erant proprie auditores et factores legis. Sed haec occupatio, seu consultatio obiectionis, praecedentibus cohaeret. Igitur et praecedentia ad Iudaeos tantum referenda sunt. Quinto: In primo capite abunde accusavit et damnavit Gentiles, eosque de scientia iuris convicit, eorum inanes obiectiones refutans. Hoc prolixe et sufficienter egit in primo capite, in prima et secunda tabula. Cur ergo in secundo iam actum (ut dicitur) ociose ageret?
tilla [?: d- ] rior accusatio Ethnicorum, nulla commemoratio ipsorum peccatorum, sicut in primo: quomodo ergo potess eos reprehendere, sine omni reprehensione, aut peccatorum ipsorum commemoratione? Septimo: Cum [?: ] initium et finis secundi capitis in reprehensione Iudaeorum consistat, qua tandem ratione illud emblema reprehensionis Ethnicorum in medio esset insertum? Octavo: Non tantum non accusat Gentiles, sed etiam videtur eos maxime collaudare: dicens, eos esse [?: sibime- ] legem, natura facere quae legis sunt, iustificaturam eos
gratia, profecto totum liberum arbitrium eis concedere cogemur, et pugnabit secundum cum tertio capite: ubi tam foede originalis malitia depingitur. Undecimo: Necesse est concedi in fine [?: a-- ] conclusione huius loci, conditionaliter laudari Ethnicum collationis causa cum Iudaeo, cum dicit: Si igitur praeputium faceret legem, esset iustum sine lege, et damnant insuper legalem populum: quo ex ea collatione cernat Iudaeus, iustitiam veram consistere non in illa externa disciplina, aut caeremoniis, ut Iudaei somniabant, sed in [?: ve ] ra cordis obedientia,
depingitur. Undecimo: Necesse est concedi in fine [?: a-- ] conclusione huius loci, conditionaliter laudari Ethnicum collationis causa cum Iudaeo, cum dicit: Si igitur praeputium faceret legem, esset iustum sine lege, et damnant insuper legalem populum: quo ex ea collatione cernat Iudaeus, iustitiam veram consistere non in illa externa disciplina, aut caeremoniis, ut Iudaei somniabant, sed in [?: ve ] ra cordis obedientia, quam si vere praestaret Ethnicus, sine illa Iudaica larva iustitiae, esset vere iustus, ac Dei acceptus. Atqui ille epilogus aut conclusio
huius loci, conditionaliter laudari Ethnicum collationis causa cum Iudaeo, cum dicit: Si igitur praeputium faceret legem, esset iustum sine lege, et damnant insuper legalem populum: quo ex ea collatione cernat Iudaeus, iustitiam veram consistere non in illa externa disciplina, aut caeremoniis, ut Iudaei somniabant, sed in [?: ve ] ra cordis obedientia, quam si vere praestaret Ethnicus, sine illa Iudaica larva iustitiae, esset vere iustus, ac Dei acceptus. Atqui ille epilogus aut conclusio prorsus infertur ex praecedentibus, ut necesse sit et eadem in prioribus agi: nam epilogus
parenthesin, Cum DEUS iudicabit occulta, ibi enim ipsa conscientia se ream sistere cogetur: ut illas sententias [?: c- ] cti necesse sit, et non per parenthesin distrahi. Quid [?: ] obsecro omnes sanae mentis Lectores, attineret [?: c- ] re Ethnicum cum Iudaeo, si haec ad Ethnicorum accusationes pertinerent, nedum praeferre Ethnicum Iudaeo? Est [?: ego ] plane supina oscitantia eorum, qui putant hic praestantem Ethnicorum naturam praedicari, cum Paulus [?: ] sce tribus capitibus studio id agat, ut omnes homines accuset ac
sistere cogetur: ut illas sententias [?: c- ] cti necesse sit, et non per parenthesin distrahi. Quid [?: ] obsecro omnes sanae mentis Lectores, attineret [?: c- ] re Ethnicum cum Iudaeo, si haec ad Ethnicorum accusationes pertinerent, nedum praeferre Ethnicum Iudaeo? Est [?: ego ] plane supina oscitantia eorum, qui putant hic praestantem Ethnicorum naturam praedicari, cum Paulus [?: ] sce tribus capitibus studio id agat, ut omnes homines accuset ac condemnet, idque non tantum ratione [?: ] lium peccarorum, sed etiam
Dispositio loci Paulini, Rom. 2. Observertur igitur ante omnia scopus negocii, de quo hic ex instituto agitur. praedicatur enim poenitentia seu contritio in istis tribus capitibus. Primum in 1, Ethnicis: postea in 2, Iudaeis: postremo in 3, utrique simul accusantur. Omnes igitur hic homines concluduntur sub peccatum. Sed in hoc secundo capite est proprie accusatio Iudaeorum. Deinde observetur etiam ordo sententiarum huius loci, quae continet talem quandam expolitionem, ut primum rem proponat, deinde eam
negocii, de quo hic ex instituto agitur. praedicatur enim poenitentia seu contritio in istis tribus capitibus. Primum in 1, Ethnicis: postea in 2, Iudaeis: postremo in 3, utrique simul accusantur. Omnes igitur hic homines concluduntur sub peccatum. Sed in hoc secundo capite est proprie accusatio Iudaeorum. Deinde observetur etiam ordo sententiarum huius loci, quae continet talem quandam expolitionem, ut primum rem proponat, deinde eam explicet, sicut etiam modo in primo capite dixi, et in meis Hebraismis prolixius exposui. Nam primum est propositio bimembris, breviter duos populos aut
Nam primum est propositio bimembris, breviter duos populos aut genera hominum conferens, auditorem et factorem legis. Secundo exponitur posterius membrum: nempe, quod solum legis factores sint iusti, etiamsi essent alioqui Ethnici sine caeremoniis Moysis. Tertio explicatur prius: nempe quod Iudaei sint nihil aliud quam auditores, et ne micam quidem legis servent, eoque sint iniusti. Postremo est conclusio, ubi Apostolus utrumque memorum collationis simur coniungit, et summam praecedentium institutamque sententiam colligens concludit. Sequitur nunc ipsa distinctio textus per suas
aut membra, not [?:-t- ] , per
legem, iusti sunt `apud Deum. Sed et qui legem factis exprimunt, iust, habebuntur.
Propositio est, qua Paulus duos populos conferens, Iudaeum auditorem et Echnicum factorem legis, priori quidem iustitiam adimit, et posteriori eam soli tribuit. Id autem ideo facit, ut ostendat, adeo Iudaeos ob [?:--iam ] circumsionem, auditionem legis, et caeremoniorum observationem iustos non esse, sicut ipsi alio qui opinabantur, ut si Ethnicus homo omnibus illis carens vere legem moralem praestaret, esset futurus iustus. Ut autem duos populos breviter in hac propositione con
opinabantur, ut si Ethnicus homo omnibus illis carens vere legem moralem praestaret, esset futurus iustus. Ut autem duos populos breviter in hac propositione con [?:--rt ] , ita idem mox membratim prolixius agit: primum quidem de posteriore, nempe de Ethnico factore legis: postea de Iudaeo auditore agens, quod itidem per [?:-otas ]
ipso, natura, ex animo ac sua sponte legem moralem praestet, etiamsi non habeat scriptam aliquam legem, aut caeremonias: ut si Ethnicus homo id praestaret, qui omni illa externa larua iustitiae ac pietatis Iudaicae carebat.
dehone-s ] . Ninomen Dei propter vos male audit inter gentes: quaemadmodum scriptum est Nam circumcisio quidem [?: pro-st ] si legem servaveris: quod si transgressor fueris, circuncisio tua in praeputium versa est.
Conclusio utrumque complectens. Ergo SI praeputium legis iustificationes servaverit, nonne praeputium illius pro circumcisione reputabitur? et iudicabit, quod ex natura praeputium, SI legem servaverit, te, qui per literam et circumcisionem transgressor es legis? Non enim is qui in manifesto Iudaeus sit, Iudaeus est: nec ea quae in manifesto sit carnis circuncisio circumcisio est: sed QUI in occulto Iudaeus fuerit, is Iudaeusest: et circuncisio cordis, circuncisio est quae Spiritu constat, non litera cuius laus non ex hominibus est sed ex Deo. IV. Conclusio est, quae summam
complectens. Ergo SI praeputium legis iustificationes servaverit, nonne praeputium illius pro circumcisione reputabitur? et iudicabit, quod ex natura praeputium, SI legem servaverit, te, qui per literam et circumcisionem transgressor es legis? Non enim is qui in manifesto Iudaeus sit, Iudaeus est: nec ea quae in manifesto sit carnis circuncisio circumcisio est: sed QUI in occulto Iudaeus fuerit, is Iudaeusest: et circuncisio cordis, circuncisio est quae Spiritu constat, non litera cuius laus non ex hominibus est sed ex Deo. IV. Conclusio est, quae summam praecedentium colligens,
pro circumcisione reputabitur? et iudicabit, quod ex natura praeputium, SI legem servaverit, te, qui per literam et circumcisionem transgressor es legis? Non enim is qui in manifesto Iudaeus sit, Iudaeus est: nec ea quae in manifesto sit carnis circuncisio circumcisio est: sed QUI in occulto Iudaeus fuerit, is Iudaeusest: et circuncisio cordis, circuncisio est quae Spiritu constat, non litera cuius laus non ex hominibus est sed ex Deo. IV. Conclusio est, quae summam praecedentium colligens, utrunque populum simul coniungit ac confert, ostendens quod si Ethnicus legem praestaret, esset
reputabitur? et iudicabit, quod ex natura praeputium, SI legem servaverit, te, qui per literam et circumcisionem transgressor es legis? Non enim is qui in manifesto Iudaeus sit, Iudaeus est: nec ea quae in manifesto sit carnis circuncisio circumcisio est: sed QUI in occulto Iudaeus fuerit, is Iudaeusest: et circuncisio cordis, circuncisio est quae Spiritu constat, non litera cuius laus non ex hominibus est sed ex Deo. IV. Conclusio est, quae summam praecedentium colligens, utrunque populum simul coniungit ac confert, ostendens quod si Ethnicus legem praestaret, esset vere iustus, et
et circuncisio cordis, circuncisio est quae Spiritu constat, non litera cuius laus non ex hominibus est sed ex Deo. IV. Conclusio est, quae summam praecedentium colligens, utrunque populum simul coniungit ac confert, ostendens quod si Ethnicus legem praestaret, esset vere iustus, et damnaret Iudaeum, qui tantum erat studiosus seu doctor ac auditor doctrinae legis et caeremoniarum. Quia non externus Iudaismus ac circumcisio, de quali Iudai superbiebant: sed cordis Iudaismus, qui in tali Ethnico vere esset, coram Deo valeat ac iustificet. Proponam autem hunc textum etiam aliter, si forte
ac circumcisio, de quali Iudai superbiebant: sed cordis Iudaismus, qui in tali Ethnico vere esset, coram Deo valeat ac iustificet. Proponam autem hunc textum etiam aliter, si forte vel sic magis sensus loci effulgere, et a Lectore perspici posset. Confertur hic primum brevi propositione Auditor Iudaeus cum Factore Ethnico seu iustitia caeremoniaria cum iustitia operaria ac morali aut verae obedientiae. Postea clarius exponuntur singula membra collationis, nempe Auditor et Factor legis. Postremo tota haec collatio utriusque membri concluditur. Propositio, Non enim a Auditores legis
aut verae obedientiae. Postea clarius exponuntur singula membra collationis, nempe Auditor et Factor legis. Postremo tota haec collatio utriusque membri concluditur. Propositio, Non enim a Auditores legis iusti sunt apud Deum: sed b Factores legis iusti habebuntur. a Auditor. Ecce tu Iudaeus cognominaris et acquiescis in lege, et gloriaris in Deo. et nosti voluntatem, ac probas eximia, institutus ex lege confidisque te ipsum ducem esse caecorum, lumen in tenebris versantium, eruditorem insipientium, doctorem imperitorum, habentem formam cognitionis ac veritatis per legem. Qui
meum per Iesum Christum. Conclusio: Ergo SI praeputium iustificationes legis servaverit, nonne praeputium illius pro concumcisione imputabitur? et iudicabit quod est ex natura praeputium, SI legem servaverit, te, qui per literam et circumcisionem transgressor es legis? Non enim is qui in manifesto Iudaeus sit, Iudaeus est: nec ea quae in manifesto sit carnis circumcisio, circumcisio est: sed QUI in occulto Iudaeus fuerit, is Iudaeus est: et circumcisio cordis, circumcisio est, quae Spiritu constat, non litera: cuius laus non ex hominibus est, sed ex DEO. Talis naturaliter circumcisus, et
Christum. Conclusio: Ergo SI praeputium iustificationes legis servaverit, nonne praeputium illius pro concumcisione imputabitur? et iudicabit quod est ex natura praeputium, SI legem servaverit, te, qui per literam et circumcisionem transgressor es legis? Non enim is qui in manifesto Iudaeus sit, Iudaeus est: nec ea quae in manifesto sit carnis circumcisio, circumcisio est: sed QUI in occulto Iudaeus fuerit, is Iudaeus est: et circumcisio cordis, circumcisio est, quae Spiritu constat, non litera: cuius laus non ex hominibus est, sed ex DEO. Talis naturaliter circumcisus, et vere intus
pro concumcisione imputabitur? et iudicabit quod est ex natura praeputium, SI legem servaverit, te, qui per literam et circumcisionem transgressor es legis? Non enim is qui in manifesto Iudaeus sit, Iudaeus est: nec ea quae in manifesto sit carnis circumcisio, circumcisio est: sed QUI in occulto Iudaeus fuerit, is Iudaeus est: et circumcisio cordis, circumcisio est, quae Spiritu constat, non litera: cuius laus non ex hominibus est, sed ex DEO. Talis naturaliter circumcisus, et vere intus prius, nullus usquam aut unquam fuit Ethnicus aut alius, sed tam tum conditionaliter collationis gratia
imputabitur? et iudicabit quod est ex natura praeputium, SI legem servaverit, te, qui per literam et circumcisionem transgressor es legis? Non enim is qui in manifesto Iudaeus sit, Iudaeus est: nec ea quae in manifesto sit carnis circumcisio, circumcisio est: sed QUI in occulto Iudaeus fuerit, is Iudaeus est: et circumcisio cordis, circumcisio est, quae Spiritu constat, non litera: cuius laus non ex hominibus est, sed ex DEO. Talis naturaliter circumcisus, et vere intus prius, nullus usquam aut unquam fuit Ethnicus aut alius, sed tam tum conditionaliter collationis gratia fingitur. Haec est
textus Paulini, quae una cum praecedentibus rationibus liquido demonstrat ac evincit,
hic non reprehendi Ethnicos, non etiam simpliciter et assertive laudari, sed collatione tantum quadam conditionaliter Iudaeis praeferri: ut descriptione verae iustitiae, umbratilis et hypocritica illa Iudaeorum iustitia refutaretur, atque ita collatione, Ethnicorum Iudaei tanto magis accusarentur. Ex hisce rationibus ac dispositione manifeste apparet, primum et secundum Caput ad Romanos nihil plane patrocinari
hic non reprehendi Ethnicos, non etiam simpliciter et assertive laudari, sed collatione tantum quadam conditionaliter Iudaeis praeferri: ut descriptione verae iustitiae, umbratilis et hypocritica illa Iudaeorum iustitia refutaretur, atque ita collatione, Ethnicorum Iudaei tanto magis accusarentur. Ex hisce rationibus ac dispositione manifeste apparet, primum et secundum Caput ad Romanos nihil plane patrocinari libero arbitrio. In primo enim tantum praesentia Dei in suis operibus pene
hic non reprehendi Ethnicos, non etiam simpliciter et assertive laudari, sed collatione tantum quadam conditionaliter Iudaeis praeferri: ut descriptione verae iustitiae, umbratilis et hypocritica illa Iudaeorum iustitia refutaretur, atque ita collatione, Ethnicorum Iudaei tanto magis accusarentur. Ex hisce rationibus ac dispositione manifeste apparet, primum et secundum Caput ad Romanos nihil plane patrocinari libero arbitrio. In primo enim tantum praesentia Dei in suis operibus pene palpabilis praedicatur, quam utcunque ab effectibus et experientia ratio
nihil plane patrocinari libero arbitrio. In primo enim tantum praesentia Dei in suis operibus pene palpabilis praedicatur, quam utcunque ab effectibus et experientia ratio cinando Ethnici delibaverant: in secundo autem, tantum conditionaliter confert Apostolus sanctum Ethnicum cum hypocrita Iudaeo, non quod quisquam talis Ethnicus revera extiterit: sed ut ostendat, illam veram cordis obedientiam, non istam caeremonialem externorum membrorum, veram iustitiam esse, de qua Iudaei superbiebant. Quod non habeantur iam innatae noticiae de uno vero Deo, creatione et providenria.
Ethnici delibaverant: in secundo autem, tantum conditionaliter confert Apostolus sanctum Ethnicum cum hypocrita Iudaeo, non quod quisquam talis Ethnicus revera extiterit: sed ut ostendat, illam veram cordis obedientiam, non istam caeremonialem externorum membrorum, veram iustitiam esse, de qua Iudaei superbiebant. Quod non habeantur iam innatae noticiae de uno vero Deo, creatione et providenria. Quod aliqua fallacia aut seductoria lumina aut semina magis superstitionis, idololatriae, erroris et impietatis, quam verae religiositatis aut pietatis sint in homine, supra in libro
est, agnitio Dei: quare non tantum omnem vim agnoscendi verum Deum amisit, sed etiam contrariam nactus est. Sexto, quia etiam ii populi qui doctrinam de uno Deo habuerunt, subinde ab uno Deo ad plures defecerunt, perpetuo illuc sicut aqua deorsum ruentes: olim post diluvium omnes gentes, postea Iudaei, postremo Papistae, quibus Sancti revera dii quidam sunt. Non autem sic ab uno Deo ad plures proni praecipitesque ruerent mortales, si eius noticiae innata principia, naturalemve idoneitatem haberent, ut supra audivimus. Septimo, Paulus dicit, quod mundus per sapientiam [?: ]
quod catalogus, aut enumeratio. ut Genes. 5. Hic est liber generationum Adam: id est haec est recitatio, aut series posterorum Adam. Sic et Matth. 1. Liber generationis IESU CHRISTI: id est catalogus maiorum Christi. Liber recti, aut iustorum: Ios. 10, Nonne hoc scriptum est in libro recti? Iudaei de libro Mosis aut legis exponunt, sed illa quies solis, post Mosen demum accidit. Hic idem Liber recti aut iusti citatur etiam 2. Sam. 1. ac videtur omnino denotare quendam proprium librum sacrarum literarum, qui interierit: qualis fuit etiam Liber bellorum Domini, cuius fit mentio
Novit Dominus viam iustorum. Est enim, ut supra dixi, tota haec similitudo aut locutio sumpta a more gubernatorum et iudicum, diligenter [?: ] tantium suas res actas et agendas, et mores, crimies, aut benefacta subditorum: ut indicetur, quod et Deus talis sit vigilans et probe memor iudex ac gubernator. Tales vero, qui in tali speciali cura, aut (ut Christus alia phrasi inquit) in manu Dei sunt, nemo facile perdet, laedet, aut ex eius manu extorquebit. Quare tales dicuntur salui fore, Dan. 12. et Apoc. 21: non quidem ob aliquam immotam Parcarum fatalitatem, sed ob
quo rem ipsam maiori energia humanis oculis subiiciat, aut se alioqui magis ad hominum captum accommodet.
LIBERTATIS vox varie in Sacris literis accipitur, cuius significata compendio percurram. Primum, communiter significat hominem sui iuris. ut cum Exod. 21 praecipitur dimitti Iudaeus anno septimo liber, qui semet proximo in servitutem vendiderat. Sic quoque iubetur liber esse, cui dominus verberando oculum excussit. Vicinum huic est, quod Isa. ait cap. 58. Dimitte eos qui confracti sunt, liberos: id est, quos variis onerib. et veluti plagis afflixisti,
multo minus eum felicem ac beatum efficit Is vero idem est servus peccati, qui sese dedidit peccato, et in cuius membris illud regnat, impellens eum ad omnis generis pravas actiones. et denique quod in eum per iram Dei ad poenas temporarias et aeternas grassatur ac saevit. Ioan. 8 gloriantur Iudaei de libertate. At Christus contra contendit, eos esse servos, nec posse vere fieri aut esse liberos, nisi filius eos liberaverit. Exponit autem ipse Christus, de quânam libertate aut servitute loquatur: nempe de spirituali, addens regulam universalem, Omnis qui peccat, servus est peccati.
concedit ac largitur quoque [?: licet ] carnes avium in deserto, tamen idipsum postea,
nit. Sic in ira sua concedit eis regem, et in furore suo adimit, ut ipsemet dicit. Talia multa fuerunt Iudaeis propter duriciem cordis eorum, teste Christo, concessa: ut etiam multa coniugalia, quae tamen nec Deo omnino probata sunt, nec suis poenis caruerunt. Ea ergo omnia quae sunt huius infimi et deterrimi gradus iuris, ita licent, ut per sese quoque suaque natura sint simul nonnihil illicita,
non raro sellare, aut insternere. Ligare aliquem hominem, est, eum in carcerem coniicere, aut alioqui capere, captivumque efficere: ut 2. Reg 23. Et ligavit regem Iehuda Pharao Neko in Ribla. id est, captivum fecit. Isaiae 51, Festinat vinctus ut soluatur. Ligare legem in manu iubebantur Iudaei, Deut. 6 ut eam perpetuo ad manum haberent, perpetuoque recordarentur eam observandam esse. Hinc fit metaphora, qua Esaias cap. 8 orat, ut Deus liget testimonium, et obsignet in discipulis suis: id est, conservet eos in vera doctrina, illiusque perpetuo memores faciat. Quae
ubi percussus est, subito cecidit mortuus: in eo loco quem vivens sanusque occupaverat, est subito mortuus. Loca, cantici. i. officia, functiones. 1 Par. 6, Quos praefecit David in locis cantici, in suis functionibus, officiis'ue aut ministeriis. Locus singulari quadam emphasi aliquando Iudaeam significat. superbiebant enim Iudaei de loci sui sanctitate. Ioan. 11. dicunt: Venient Romani, et tollent locum, ac gentem nostram. i. nostram hanc regionem occupabunt suis coloniis, nos vero Iudaeos vendent in diversas nationes. Locum alicuius alicubi non inveniri, non tam significat id
mortuus: in eo loco quem vivens sanusque occupaverat, est subito mortuus. Loca, cantici. i. officia, functiones. 1 Par. 6, Quos praefecit David in locis cantici, in suis functionibus, officiis'ue aut ministeriis. Locus singulari quadam emphasi aliquando Iudaeam significat. superbiebant enim Iudaei de loci sui sanctitate. Ioan. 11. dicunt: Venient Romani, et tollent locum, ac gentem nostram. i. nostram hanc regionem occupabunt suis coloniis, nos vero Iudaeos vendent in diversas nationes. Locum alicuius alicubi non inveniri, non tam significat id quod Latini dicunt, alicui locum non
in suis functionibus, officiis'ue aut ministeriis. Locus singulari quadam emphasi aliquando Iudaeam significat. superbiebant enim Iudaei de loci sui sanctitate. Ioan. 11. dicunt: Venient Romani, et tollent locum, ac gentem nostram. i. nostram hanc regionem occupabunt suis coloniis, nos vero Iudaeos vendent in diversas nationes. Locum alicuius alicubi non inveniri, non tam significat id quod Latini dicunt, alicui locum non esse alicubi: quâm, nusquam eum ibi amplius comparere. Sic enim Apoc. 12 legitur: Et factom est, praelium in caelo, Michael et eius angeli praeliabitur cum
seu sordida vestis signum doloris erat veteribus, ut alibi dicetur. Super lumbos habere manum, significat dolorem ibi existentem, qui non tantum parturientibus, sed etiam valde moerentibus accidere solet. Sicut Ier. cap. 30, tali nota per effectum causam indicans, gravissimam Iudaeorum calamitatem declarat, in quiens: Interrogate quaeso, et videte, an pariat masculus. Quare video ego omnes viros habentes manus super lumbos, sicut parturiens solet habere et omnes facies versas in pallorem. Vae, quia magnus est ille dies, etc. Solent enim dolentes, ambas
potest, miraculosam fuisse eclipsin tempore passionis Christi factam, ut quae circa medium mensis aut lunae acciderit, nempe circa plenilunium, cum tantum in novilunio accidat, latitante post lunam sole, [?:-e ] nos aspicere possit. Quare naturales eclipses solis necessario apud Iudaeos acciderunt in fine mensis. Luna erubescet. Isaiae 24, Itaque Luna erubescet, et pudefiet Sol: id est homines prae magnitudine afflictionum pu [?: ] bunt etiam ipsam Lunam et Solem eis non recte lucere: tametsi etiam revera in magnis calamitatibus, aut [?:-stantib ]
obscurationem, stellarumque obtenebrationem, et similia, tristissimas ultionis divinae tempestates significare. Sic et Isaiae decimotertio, et vigesimoquarto. Hieremias decimoquinto, et vigesimotertio Ioel secundo, Amos octavo, Mich. tertio, et in locis aliis legimus, Dei ultionem nunc Iudaeis, nunc aliis gentibus tali sermone praedictam. Etenim in summa angustia constitutis videtur totus mundus perturbari, Sol obscurari, Luna esse sanguinea, stellae lucem suam retrahere, terra tremere, mare fremere, et cuncta ruinam minari: non quod ita re ipsa accidat, sed quod adeo homines
dixit, Se iustitiam quaerere Lucernam Dei splendere super caput alicuius, Iob 29, est eum [?: gi ] , foveri, ac felicem fieri a Deo in omnibus suis comtibus. Sic mox sequitur, in lumine Dei per tenebras ambulare. Christus dicit de Baptista, eum fuisse lucernum ardentem et lucentem, Iudaeos vero noluisse exultare ad tempus in luce eius: i. fuisse doctorem praestantem, qui tum doctrina, tum et exemplo ac autoritate aliis ad agnitionem et favorem Dei, summamque felicitatem praelum rit: quinetiam spem fecerit Iudaeis summae cuiusdam felicitatis: quare et Iudaeos plus iusto ei
Christus dicit de Baptista, eum fuisse lucernum ardentem et lucentem, Iudaeos vero noluisse exultare ad tempus in luce eius: i. fuisse doctorem praestantem, qui tum doctrina, tum et exemplo ac autoritate aliis ad agnitionem et favorem Dei, summamque felicitatem praelum rit: quinetiam spem fecerit Iudaeis summae cuiusdam felicitatis: quare et Iudaeos plus iusto ei tribuerunt, eumque Meschiam, aut aliquem ex illis magnis veteribusque Prophetis esse putantes, sperasse futurum, ut ille eos liberate a Romanorum servitute, ac in summam quandam [?: ] citatem perduceret. Qua inani spe
ardentem et lucentem, Iudaeos vero noluisse exultare ad tempus in luce eius: i. fuisse doctorem praestantem, qui tum doctrina, tum et exemplo ac autoritate aliis ad agnitionem et favorem Dei, summamque felicitatem praelum rit: quinetiam spem fecerit Iudaeis summae cuiusdam felicitatis: quare et Iudaeos plus iusto ei tribuerunt, eumque Meschiam, aut aliquem ex illis magnis veteribusque Prophetis esse putantes, sperasse futurum, ut ille eos liberate a Romanorum servitute, ac in summam quandam [?: ] citatem perduceret. Qua inani spe dementatos [?: ] curasse verum
de sylva, et fera agri depascit eam. id est, subtracta tua custodia et defensione, permisisti ut omnes eam lacerent ac vastent. Porro Ephesiis secundo, interstitium maceriae, aut medii parietis septum vocat Paulus legem caeremonialem, ut ex sequentibus apparet, quae dividebat ac distinguebat Iudaeos ab aliis gentibus, unde perpetua dissidia et aemulationes inter illos duos populos proficiscebantur: ea sublata iam per Christum, ex duobus gregibus factus est unus grex, unum ovile, et unicus optimus pastor. Proverbiorum vigesimoquarto depingitur male curatus ager ac vinea ignavi, quod
metat. Contra sunt Manui immaculatae, vita irreprehensibilis. Prov. 9. Qui castigat derisorem, recipit ignominiam: et qui arguit impium, recipit maculam: id est, caret praemio, nihil proficit, conciliat sibi odium, et aliquod aliud in commodum. Puer sine maculo. Dan 1, iubentur deligi ex Iudaeis pueri sine macula: id est, formosi, carentesque omni vitio corporis et animi. Sic Eph. 5 dicitur Ecclesia esse sponsa Christi, et ita eius sanguine mundata ac sanctificata, ut careat omni macula et ruga. Quod fit partim imputatione, partim et renovatione. Petrus 2 epistolae 2, vocat
et institutor litis. Sed de voce BAAL, eiusque vario usu, supra dixi. In novo Testamento haec vox valde usitata est, et significat doctorem. Ponitur enim pro Graeca
simul, potens ac gloriosum. Sic et Babyloniorum regum magnificentia dicitur Dan. 4 et 5 saepe illa eorum gloriosa et splendida potentia. Vicina magnificatio est, cum laus aut celebratio huius divinae magnificentiae. etiam Magnificentia vocatur. sicut [?: ] tur in fine Epistolae Iudae: Soli Deo servatori [?: ] gloria et magnificentia, et imperium, et potestas [?: ]
et in omnia secula, Amen. id est, perpetuo ei haec eximia tribuantur, seu celebratio harum
Deus talia cadavera quamprimum removeri, et veluti sub terram abscondi. Tanto vero magis id de cadavere suspensorum dicitur, quam de aliorum sontium, quod tantum idololatrae et blasphemi suspendebantur in ligno: tametsi et alia cadavera insepulta putabantur polluere terram, idque non tantum apud Iudaeos, sed et apud Ethnicos, ut Sibylla Aeneae canit inquiens:
dolum in manu sua. id est, sua solertia feliciter promovebit suos conatus et consilia. Pro cura aut tutela: ut Proverb 3, Iustorum animae in manu Dei sunt. Psalm. 31. In manus tuas commendo spiritum meum. Sic Dominus dicit, Neminem pios rapturum ex manu sua, et Dei. Sic et Isaiae 3 dicunt Iudaei, perditis suis rebus, ad quemvis mediocris sortis hominem: Sis princeps noster, sit haec ruina sub manu tua. id est, tu suscipe curam afflictissimi huius regni, et reduc omnia in meliorem statum: quando quidem habes opes, quibus alas exercitum, aliosque necessarios sumtus facies. Matth. 4,
1. Reg. 8. pro, opere ipso praestitit, quod promiserat, aut certe potentia sua. ¶ Secundo, manus varias phrases parit, a variis eius gestibus. Nam laeti, plaudimus manibus: tristes, habemus manus complosas, item super latera, ob dolorem credo hypochondriorum, ex atra bile effusa excitatum. Apud Iudaeos habebant, valde lugentes, manus in capite: ut Thamar, violata a fratre. Aliquando in admiratione simul et dolore percutimus femur: ut Ieremias de se scribit capite sexto. Orantes et iurantes manum in caelum levamus: pigri abdunt manus in sinum, aut etiam alioqui eas ociose complicant.
usque ad mare magnum, [?: ] tra occasum solis, erit terminus vester. Mare [?: ] vocatur etiam verum mare. Deut. 34, Monstravit Deus Mosi omnem terram Iuda usque ad mare novissimum. Nam monti Nebo, in quem iussu Dei Moses [?: ] rat, per Phoeniciam et Iudaeam respicienti, mare [?: ex-- ] posito erat. Sic et Ios. 1 et 15 accipitur. Mare [?: S- ] [?: ] Hebraei Mare rubrum vocare, quasi dicas Mare [?: ] ctosum aut paludosum: unde Germanice [?: S- ] [?: ] quod in littore
paludosum: unde Germanice [?: S- ] [?: ] quod in littore paludes crescunt in aliquibus [?: rest-- ] tionibus fluviorum, in id mare influentium. Mare [?: ] pe Hebraeis notat Occidentalem plagam, quia [?: ] proximum et mediterraneum est Iudaeae ad occidentem. Iosuae 16, et Isaiae 42, Laus eius a termino [?: ] ascendens in mare. id est, ab ortu usque ad occasum
[?: ] [?: ] , pro occidentali, aut Zephyro.
et variis necessariis iuvant: sive quia illae ex se colonias in diversa loca ablegant, quae sunt veluti quaedam filiae, ut etiam sane ab Hebraeis nominari solent. Significat haec vox etiam ipsas totas congregationes aut populos: singuli vero earum cives veluti pro liberis habentur. Sic et Synagoga Iudaeorum, et Ecclesia mater Christianorum, nova et ulteriori quadam metaphora vocatur: quia inde tales liberi proveniunt. Sic Oseae 2 habetur: Expostulate cum matre vestra, et contendite, quoniam ipsa non est uxor mea, nec ego sum maritus eius. Et mox: Filiorum quoque eius non miserebor, quoniam
[?: ] gum 18. Medicatus est altari Domini: pro refecit, instauravit. Sic Iob cap. 13 vocat suos consolatores, [?: Medic- ] vanos, inquiens: Atque vos estis concinnatores falsatis, medici vani omnes. Isaiae 1, variae calamitates et [?: ] gae, quibus Deus Iudaeos afflixerat, morbi, veluti [?: ] uno corpore humano existerent, vocantur: et [?: ] liberatio ab illis malis, Medicatio. Isaiae 3. Princeps [?: ] malis occursurus vocatur Curator aut medicus. Sic [?: ] de curatione aut
suo quodam modo causa vitae est, at laqueus est praesentissimum instrumentum exitii. Per metaphoram igitur hae duae voces ad omne bonum, et omne exitiale ac noxium transferuntur. Paulus Rom. 11 exponit hoc dictum, de eo quod ipsemet Meschias, Sacrae literae et vera religio versa sunt incredulis Iudaeis in extremum exitium. Prover. 9 dicitur sapientia aedificasse domum, et praeparasse mensam aut convivium, omnesque ad eam invitare: ubi mensa per metaph. aut hypotyposin salutaria praecepta notat. Isaiae 28, dicuntur omnes mensae repletae esse vomitu, et omnia loca stercore. Agit ibi
mensa divitis: forte est aliqua allusio ad tyrannicum potentum morem, de quo Iud. 1 inquit Adonibezek: LXX reges mutilati pollicibus manuum et pedum suorum, colligebant micas sub mensa mea.
1. MENSIS significat communiter nobis spacium temporis, quo sol in uno signo zodiaci versatur. Iudaeis fuit spacium ab uno novilunio ad aliud. Aliquando tamen haec vox paulo brevius tempus indicat: nempe non plane expletum, aut integrum mensem. Contra autem Mensis dierum, significat integrum mensem. Gen. 29, Habitavit Iacob cum Laban mensem dierum: i. est, integrum plane mensem omnibus
est sors tua, et pars mensurae tuae a me, dicit Dominus. Demosth. itidem de calamitatibus, singulis tib. inflictis, dicit
etiam gentilismum complectitur. Hinc Israelitae multum gentibus servis ac mercenariis utebantur, ut pauperiorib. Hinc prohibetur Exod. 12, ne peregrinus et mercenarius comedat de agno Paschali: ubi non quivis mercenarius, sed tantum ex gentib. significatur. Solebant enim gentiles ventitare ad Iudaeos, eisque servire pro mercede: et forte illi eos cupide conducebant, tanquam peritiores agriculturae, naturae aut ingenii, et illorum locorum. Dies mercenarii, pro plenis taedii ac molestiae. sicut mercenarii tempus plenum molestiae ac laboris est: non enim patitur eum conductor ociari,
gloria Christi, sicut et stellae et luna minui videntur praesentia solis: cum per se non minuantur, sed tantum comparatione aut relatione. Posset tamen videri respicere ad finem sui ministerii, cum vel maxime tunc functio Christi cresceret. Vel denique loquitur de interitura falsa opinione Iudaeorum, qui putaverant eum esse Meschiam: quae ipsius [?:-orte ] et Christi miraculis ac praedicatione redargueatur. Minuisti paulo minus angelis, Psal. octavo: quod epistola ad Hebraeos explicat de Christo, qui in sua in [?:--ruatione ] et passione fuit
impios putare obtineri terram serviendo et grassando contra ius ac fas: verum Deus (ut est in praedicto Psalmo) tandem illos perdit, et mitibus aut mansuetis quietam rerum possessionem relinquit. Sicut Christiani tandem obtinuerunt regna et provincias extinctis Ethnicis, et oppressis divinitus Iudaeis, quorum utrique aliquandiu horribiliter in Christianos sunt grassati. Mites vero non dicuntur in Sacris literis isti molles et ignavi, praesertim in rebus ad publicam utilitatem et gloriam Dei pertinentibus iudicandis. Quo titulo nunc sese subtiles quidam Epicurei venditant. Videmus enim
indicare, illam suam functionem sibi esse a Deo iniunctam. Adhanc celebrem vocem, aut potius rem, alludit Evangelista, exponens nomen piscinae Siloan, missus: ac volens indicare, nostram innatam caecitatem non nisi sanguine missi Mediatoris elui posse. Forte etiam Isaiae capite octavo, obiurgans Iudaeos, quod contemptis tacite fluentibus aquis Siloe, quod est missus, magna et turbulenta flumina quaerant, indicare voluerit, eos humilem et crucifigendum Meschiam contemnere, et sibi pingere ac fingere Meschiam gloriosum, praepotentem, armatumque. Sic et illud Silo Gen. 49. Meschiam aliqui
quae sunt mollia tactui: ut de illo praedivite epulone legitur, cum reliquum tenuius vulgus asperioribus vestimentis uteretur: sicut et ip semet Baptista, de quo ibi agitur. Solent autem homines, praesertim tenuiores, taliter vestitos mirari, et ad eos visendos confluere. Dicit ergo Christus, Iudaeos huius rei gratia non de buisse ad Iohannem male vestitum, ac horride viventem venire. Per metaphoram porro, similitudinem aut allegoriam putant aliqui inter pretes significari adulatores, quales plerunque sunt aulici, qui id omni studio cavent, ne illa austera et aspera feritate cuiusquam
monte Domini. Idem et mons Dei nominatur, Exodi 31 et 18, et est idem qui et mons Horeb. Incurrere se [?: ] montem sanctitatis Dei, Psalmo 99, est eiusve [?: ] religionem ac ministerium agnoscere, accipere et sequi. Allusio autem est ad mandatum et morem orantum Iudaeorum, qui incurvati versus montem Syon, [?:-t ] ubicunque erat tabernaculum et arca, orabant: sicut et Daniel versus Hierosolymam respiciebat orans. [?:-locare ] fortitudinem super montem alicuius: id est, alicuius fortem ac conditionem florentem confirmare.
Ecclesiam, et Christum ipsum. Malus in vertice montis, Isaiae 30. similitudine excisae sylvae, ubi vix una aut altera arbor in toto monte relinquitur, sicut in magna navi duo aut tres mali, cum alioqui totus mons veluti decalvatus ac deformatus longe conspiciatur, depingitur tristis devastatio Iudaeorum ad paucitatem relictorum, ubi vix unum aut alterum oppidulum adhuc saluum remanebat. Rivi et fluenta super montes ac colles, Isaiae ubertatem proventuum ac felicem rerum statum indicant. Intellige simul Ecclesiam florentem verbis, et donis ac ministris spiritualibus. Triturare montes,
13. id est, in summas calamitates. Tenebrae enim res tristes et casus adversos significant: tum porro, si quis etiam in parvum lapidem impingit non abit illaesus: at hic impingitur in totum montem. multiplicatur igitur et exaggeratur ingens calamitas: Alii intelligunt de regno Aegypti, in quod Iudaei sperabant: quod sicut olim fuit tenebrosum, educente Moyse populum: sic et nunc frustrata spe opis, relinquetur in summis calamitatibus. Sic etiam dicitur Baculus arundineus. In montibus comedere, est idololatriae vacare: Ezech. 18. nam neglecto templo Domini, passim in montibus
obruite nos. id est, vehementer timebunt, et mallent se centies mortuos, et in nihilum redactos: Oseae 10, Lucae 23, Apoc. 6. Abscondere se in speluncis et petris montium, itidem terroris et tristissimi status indicium est, Iudic. 6, Isaiae 2, Apoc. 6. Montes transferre, videtur apud Iudaeos fuisse proverbialis locutio, de re hominibus prorsus impossibili. Quare Dei potentia hoc modo declaratur Iob 9. 28, et Psal. 17, quod scilicet montes transferat. Et Christus Matth. 17, et Paulus 1. Corinth. 13, ad ostendendam fidei efficaciam, sumit locutionem et
etiam corporaliter, sicut [?:-ox ] loquitur de iis qui in monumentis sunt. Lex dicitur administratio mortis, 2. Corinth 3. quia revera id tantum agit, ut hominibus peccatum, iram Dei, damnationem et mortem aeternam denunciet: atque ita veluti criminalis aut capitalis quispiam iudex eos carnifici [?: ] supplicia dedat. Accipitur igitur ibi mors spiritualiter propoena, praesertim aeterna, Contra, Evangelium est ministerium iustitiae et vitae, quam non tantum annunciat, sed et re ipsa affert, et offert quoque [?: omni- ] in Christum credentibus.
sed renovatus [?: sp-- ] tu Dei homo vivet propter iustificationem, qua gratia est iustificatus: sed nihilominus etiam hoc ipsum mortuum ac resolutum corpus, denuo gloriose resuscitabitur et vivificabitur, ut ibidem mox additur: Vita haec pro vitali aut victuro ponitur. Assumptio Iudaeorum [?: ] vita ex mortuis, Romanorum undecimo. id est, perinde ingens quoddam bonum afferet toti mundo, ac [?: ] quis ex media morte ad vitam revocatur: seu erit [?: ] de salutaris. Nemo sibi vivit aut moritur, sed Domino: Romanorum decimoquarto. id
apprehendente, credite etiam in eum, et gratias Christo patrique pro ea agite. Stimulus mortis peccatum, 1. Corinthiorum decimoquinto. id est, mors tantum ideo et hac ratione efficax, quia peccato iram Dei provocamus: sicut si quis diceret, Furtum furis armat carnificem, non eius crudelitas, iudex, funis aut gladius, culpa coram Deo attrahit exitium peccati. Christus est factus obediens patri usque ad mortem, mortem autem crucis. Non significat illud dictum; quod toto vitae tempore fuerit obediens, usque dum moreretur: sed quod tam studiose obedierit, ut non solum minora in gratiam
plus, alius minus. Multiplicantes ad offerendum. Exodi trigesimosexto: Multiplicantes sunt populus ad offerendum ultra opus: pro, multo plura affert et offert populus, quam ad institutum opus sit necesse. Multiplicasti gentem, sed non auxisti laeticiam, Isaiae nono. id est, parum gavisi sunt Iudaei de incremento populi Dei per conversionem gentium, quin potius exacerbati et irritati fuerunt: sicut cum Paulus dicit Actorum vigesimosecundo, Mittam te ad gentes procul. Crescite et multiplicamini, Genesis primo et nono. id est, augeamini numero. Multiplicatae sunt aquae, Genesis
non deerit mendacium aut praevaricatio, ut est in Hebraeo. id est, multa loquendo fac le impingimus. An multiloquium carebit responsione? Iob undecimo. id est, tam prolixae verbositati respondendum non est? Putant Ethnici, quod in multiloquio suo exaudiantur, Matth. sexto. id est, Ethnici, Iudaei, et omnes ignorantes verum ac spiritualem cultum, eoque ad opus operatum delapsi sunt, cum ubique alibi suos cultus in immensum cumulant, tum et precationem multa loquacitate producunt, putantes Deum aestimare bonitatem precationis ex nimia prolixitate, non ex fidei vigore ac magnitudine,
sordes quaedam in medio domus sparsae: et quib, sublatis, mundus maximis peccatis, ira Dei ac poenis, turbis ac seditionibus liberatus videretur, sicut si ex aedibus sordes expurgarentur. Fornicatores huius mundi, 1. Corinthiorum quinto vocantur ii qui extra Ecclesiam tales sunt, ut Ethnici ac Iudaei. id est fornicatores, non Christiani. Opponitur hic mundus Ecclesiae. Scimus quod idolon nihil est in mundo, 1. Corinthiorum 8. Prorsus idem est ac si dicas, nihil est in rerum natura, sed est tantum stultum et impium somnium
cum vera doctrina. Omnia sunt munda mundis, sed impuris et infidelibus nihil est mundum, sed polluta est eorum mens et conscientia: Tit. 1. de cuius loci ultimis verbis supra in voce Mentis dixi: nunc de prioribus. Praecipit Paulus, negligendas esse nugas et praeceptiunculas incredulorum Iudaeorum, garrientium de rerum externarum mundicie ac immundicie, et similibus: quia vera mundicies consistit in purificatione cordis et conscientiae, per imputationem et infusionem iustitiae. Talibus omnia externa esse libera et licita, ut qui verbo, fide et precatione omnia sanctificent: imo
aliquo, et accusare aliquem tanquam iniuste secum agentem, significet. In hac significatione valde crebro in veteri Testamento, praesertim in quatuor posterioribus libris Pentateuchi, accipitur de Israelita, cum iniustis querelis contra Deum et Moysen utitur. Sic et in novo Testamento accipitur de Iudaeorum accusationibus contra Christum, Luc. 5. 15, et 19. Item operariorum contra patremfamilias, Matth. 20. et denique Graecorum contra Iudaeos, Act. 6. Accipitur tamen aliquando etiam in meliorem partem. ut sermo Iudaeorum loquentium de Christo, ac dicentium: Christus cum venerit, num
posterioribus libris Pentateuchi, accipitur de Israelita, cum iniustis querelis contra Deum et Moysen utitur. Sic et in novo Testamento accipitur de Iudaeorum accusationibus contra Christum, Luc. 5. 15, et 19. Item operariorum contra patremfamilias, Matth. 20. et denique Graecorum contra Iudaeos, Act. 6. Accipitur tamen aliquando etiam in meliorem partem. ut sermo Iudaeorum loquentium de Christo, ac dicentium: Christus cum venerit, num maiora [?: ] iracula faciet? vocatur murmur, Iohan. 7. Item ibidem, Sermo promiscuus Iudaeorum, ac partim bonus, partim malus, de
contra Deum et Moysen utitur. Sic et in novo Testamento accipitur de Iudaeorum accusationibus contra Christum, Luc. 5. 15, et 19. Item operariorum contra patremfamilias, Matth. 20. et denique Graecorum contra Iudaeos, Act. 6. Accipitur tamen aliquando etiam in meliorem partem. ut sermo Iudaeorum loquentium de Christo, ac dicentium: Christus cum venerit, num maiora [?: ] iracula faciet? vocatur murmur, Iohan. 7. Item ibidem, Sermo promiscuus Iudaeorum, ac partim bonus, partim malus, de Iesu, vocatur murmur. Sic et Paulus ad Philip. 2. et 1. Pet. 4, praecipiunt
Matth. 20. et denique Graecorum contra Iudaeos, Act. 6. Accipitur tamen aliquando etiam in meliorem partem. ut sermo Iudaeorum loquentium de Christo, ac dicentium: Christus cum venerit, num maiora [?: ] iracula faciet? vocatur murmur, Iohan. 7. Item ibidem, Sermo promiscuus Iudaeorum, ac partim bonus, partim malus, de Iesu, vocatur murmur. Sic et Paulus ad Philip. 2. et 1. Pet. 4, praecipiunt hospitalitatem, aliaque pietatis officia, sine murmurationibus et dissensionibus
MURUS crebro in Sacris literis significat ipsa moenia civitatis. Per metaphoram
et rerum penuria laborabunt, ut possint prae fame vel proprias carnes mandere, et proprium sanguinem bibere. Alii: Efficiam ut sint sibimet exitio. Possis quoque exponere: Maximis afflictionibus et conscientiae terroribus eos in eam desperationem adducam, ut semetipsos corrodant et absumant: sicut Iudaei et alii persecutores tandem semet interfecerunt, aut certe se extinctos esse, vel montium in se ruentium oppressionem cupiverunt. Act. 2 obiicitur Apostolis, ex dono spiritus variis linguis Deum celebrantibus quod sint dulci vino,
mutui, qui dedit mutuum proximo suo, non exiget. Deut. 15. exponit ipsemet Moyses, quid vocet Dominum mutui. nihil ergo in hac locutione difficultatis est. Illud tantum adhuc valde dignum est observatu, quandoquidem in hoc capite agitur de remissione debitorum, quae septimo quoque anno apud Iudaeos fiebat, quod Scriptura utatur verbo et nomine
religiosam, quae ab humana ratione, sine divina patefactione, et Spiritus sancti lumine percipi nequeat. Sic Dan. 2 somnium regis vocatur. Sic tota patefactio Christi, Matth. 13, Mar. [?: ] , et Luc. 8, ac saepe alias. Hoc nomine vocat Paulus voluntatem Dei de finali conversione Iudaeorum, Rom. 11. Sic etiam coniunctio Ecclesiae cum Christo, Eph. 5 dicitur. Antichristi quoque occulta origo et incrementa ac voce a Paulo notantur, 2. Thess. 2. et meretricis Babylonicae mysterium dicitur, Apoc. 17. Vulgata versio nonnunquam retinuit vocem Mysteria, nonnunquam per
quanti quanti sint, veluti repraesentare ac referre ipsissimum diabolum suum patrem: Contra autem, pios esse spiritu Dei in novos homines regeneratos, et eo etiam alioqui imbutos ac gubernatos. Sic Christus Iohan. 8. Post quam concessisset Iudaeis, eos esse semen Abrahae, mox negat esse filios eius, inquiens: Si filii Abrahae essetis, opera Abrahae faceretis: i. si vere patris vestri Abrahami iam renati indolem, ingenium, naturamque in vobis haberetis, sicut solent genuini filii patrizare. at vos degeneres filii estis: non. n.
modo etiam corruptae rei. [?: ] praeputium secundum naturam, Rom. 2, [?: Iudicabit ] quod est ex natura praeputium. i. natus gentilis. Sic naturam rami, Rom. 11, i. proprii ac genuini, appellantur. Contra, alii insiticii vocantur praeternaturales, Gal. 2, Non natura Iudaei, et non ex gentibus peccatores: id est, qui nati sumus Iudaei, non sumus proselyti, etc. Natura dicitur a Philosophis esse optima vitae magistra: id est, naturalis conditio, vis ac proprietas nostra. Sic Paulus dicit 1 Cor. 11, An non ipsa natura vos docet, comam decere
naturam, Rom. 2, [?: Iudicabit ] quod est ex natura praeputium. i. natus gentilis. Sic naturam rami, Rom. 11, i. proprii ac genuini, appellantur. Contra, alii insiticii vocantur praeternaturales, Gal. 2, Non natura Iudaei, et non ex gentibus peccatores: id est, qui nati sumus Iudaei, non sumus proselyti, etc. Natura dicitur a Philosophis esse optima vitae magistra: id est, naturalis conditio, vis ac proprietas nostra. Sic Paulus dicit 1 Cor. 11, An non ipsa natura vos docet, comam decere quidem mulierem, dedecorare autem virum? id est, ipsa forma,
possunt, solentque ab hominibus. D. Petrus cap. 1. 2 Epistolae, dicit nos fieri divinae naturae participes, quod tum de substantia ipsa recte exponi potest, quia donatur nobis spiritus sanctus tum de instauratione imaginis Dei in nobis, ac communicatione vitae aeternae. In Epistola Iudae dicuntur impii aliqua scire naturâ, sicut et bruta, et in illis corrumpi:.i. in rebus huic vitae utilibus ac suavibus foedissime peccare, iis abutendo. At isti quae non noverunt, conviciis incessunt: quae vero naturaliter (ut bruta) noverunt, in iis corrumpuntur. Homines natura esse
myoparona Aulae Romanae exponit. Ululate navis Tharsis, Isa. 23. id est, vos nautae et mercatores, ob devastationem Tyri, ad quam merces vehere solebatis. Continens pro contento ponitur. Minatur Deus Isaiae 30, se bello et variis calamitatibus ita absumpturum, et ad paucitatem redacturum Iudaeos, ut reliqui sint futuri sicut malus navis in vertice montis. i. perpauci. Non densi stabunt, ut sylvae in montibus, aut ut castra caeli innumerabilia, quemadmodum Abrahamo promittitur: sed admodum pauci et numerabiles, sicut caesa sylva una aut altera arbor in monte relicta speciem habet
Matthaeus, dum pro duobus Iochimis unum ponit, qui et Iechonias dicitur.
NEQUAM, apud veteres significabantur nullius precii. Ita Plautus piscem non recentem appellat nequam, quod nullius esset precii aut valoris. Sic et homines nequam dicti, ut Gen. 35. Fuit quoque Her primogenitus Iudae, nequam in conspectu Domini: id est, displicuit Domino, malitia eius nota fuit Domino: hoc est, fuit insigniter malus, fuit nequissimus. Sed invaluit usus, ut denotet hominem lascivum ac libidinosum et nequam. vide Annotat. Erasmi. Nequam, pro malus: 1 Reg. 16 cap. Spiritus
maxime sunt [?: fe-es ] , etiam fame efferante eos. Nix diu solet manere in [?: ] montib. et petris montium, ut sunt in eis varii [?: an-ct- ] et gelidae cavitates: ideo eius comparatione [?: do- ] Hier. cap. 18, mirabilius esse quod Iudaei deserant verum Deum, quam si praemature nix petras Libani desereret. NOBILIS, videtur in Sacris literis potius virtutis propriae praestantiam, quam veterum imagines respicentes. 10, Beata tu terra, cum rex tuus est filius nobilibilis virtute ac industria. Ideo mox veluti [?: de- ]
viribus, non pro luxu [?: u- ] ante dixerat, Vae tibi terra, si rex tuus est puer, principes tui mane comedunt. Quare hic nobilitas [?: ] [?: ] , sed virtutem respicit. Vera. n. nobilitas est [?: u- ] [?: virtus ] . Sic Act. 17 dicuntur Iudaei Beroenses nobiliores fuisse Thessalonicensibus, utpote qui veritatem prompte acceperint, et diligenter scrutati sint scripturas, an conciones Pauli et historia Iesu cum Prophetiis convenirent. ubi itidem nobilitas virtutem, non genus significat. Sic Rom. 16 Andronicus et Iunia dicuntur
Iurare in nomine Domini, est colere eum: [?: ] iurantes, sunt cultores. unusquisque. n. iurat per eum Deum, quem colit. Isai. 48. ponitur et hic pars pro toto, aut species pro genere. Ier. 44 de solo iuramento ac [?:-pitur ] . minatur. n. Deus, se extincturum omnes Iudaeos in Aegypto, ut nemo ibi iuret per Deum. Deum facere me [?:-uisse ] sui nominis in aliquo loco, est idem quod, institui ab eo ibi cultum et praedicationem verbi sui. Exod. 20. In omni loco, in quo faciam meminisse nominis mei, veniam ad te. Locus plenus consolationis, quod
[?: ] citate beaturum ac ditaturum esse. Sic de singulari quadam beatitudine et illud intelligendum est, quod [?: ] as cap. 62 dicit, fore ut Hierusalem aut populus Dei post adventum Messiae alio nomine vocetur: id est, [?: ] tantum vocabuntur pro Iudaeis Christiani, sed erat pro filiis Abrahae carnalib. dicentur et erunt filii Dei Atque huc omnino Iohan. in sua Epist. cap. 3 [?: resp- ] ac allusisse videtur, inquiens: Videte, qualem [?: charita ] tem pater nobis dedit, ut filii Dei nominemur.
Videte, qualem [?: charita ] tem pater nobis dedit, ut filii Dei nominemur. [?: S- ] phrasis est etiam Isaiae 65, Relinquetis nomen vestrum in execrationem servis meis, interficietque te Dominus Deus, ac servos suos vocabit nomine alio: id est, Nihil erit execrabilius Iudaeo et filiis carnalis Abrahae populus autem novus Dei nominabuntur Christiani, et [?:-lii ] Dei erunt. Ponere aliquem in nomen, aut laudem: [?: Zo- ] Ponam vos in nomen et in laudem in omnibus populis terrae: pro, efficiam vos nominari, aut celebrari,
Dei nominabuntur Christiani, et [?:-lii ] Dei erunt. Ponere aliquem in nomen, aut laudem: [?: Zo- ] Ponam vos in nomen et in laudem in omnibus populis terrae: pro, efficiam vos nominari, aut celebrari, [?: aut ] laudari. Aliquando dicit Deus, se posuisse Iudaeos [?: ] bi in nomen et laudem et gloriam: Ierem. decimtertio, Sic ego mihi applicavi omnem domum Iuda ut [?: eff-- ] mihi in populum, in nomen, in laudem, in gloriam [?: ]
et aliorum Nazaraeorum: in quo fuit singularis quaedam religio ac votum a Deo institutum, de quo forte [?: ] dicetur in verbo Radere. Contrâ vero iubet prophetam Ex. cap. 5 facere transire novacula per caput et barbam ut: ab rasorum pilorum varia absumptione indicet Iudaeorum [?: ] os casus poenasque mox sequuturas. Porro Ps. 52 comparat David linguam Doegi sanguinarii delatoris, [?: no- ] lae acutae et do losae: quod sicut novacula acuta vel [?: p- ] lulum aberrans gravissime laedit, atque adeo etiam iugulum attingens
sibique sapientior nobis videatur. Novissimum ira: Dan. 8, Docebo te quid sit futurum in novissimo irae: id est. in fine, seu cum desiner Deus irasci. Marc novissimum, Deuteron. 11 et 34. id est, mediterraneum, quod est respectu stagnorum domesticarum remotissimum, et plane terminat Iudaeam. Novissimum, pro praemio, quia operis praemium est finis. Psalmo 37, Novissimum recti pax: id est, tandem Deus ei id praemii dat. Statim autem sequitur, Novissimum impiis excindetur: quod supra exposui. Credo ab hac Hebraea voce venire, quod
firmissimum praesidium. Umbra enim imitatur noctem, et nox a Mathematicis umbra terrae vere dicitur. Quanto porro densior est umbra, tanto magis tuetur ab aestu solis, talis est nox. Isaiae decimo quinto hortatur Deus Moabitas, ut tutissimum receptaculum ac refugium afflictis ac profugis Iudaeis praestent, inquiens: Moab pone quasi noctem umbram tuam in medio meridiei: absconde expulsos, et vagos ne prodas. Peregrinabuntur apud te eiecti mei Moab, tu sis illis latibulum a facie vastatoris. Noctu et interdiu, pro assidue, Psalm. primo, Meditabitur in lege Domini die ac nocte.
ex illis tot visionibus ut supra dictum est, quo aliquid quasi oculis subiiciatur spectandum, eoque magis Deus praesens esse et terribilis appareat. Dies [?: nebul- ] et nubis, aut (ut Vulgata habet) nebulae et turbinis, Zoph. 1, dicitur dies tristis, qua Deus erat puniturus Iudaeos. inquit enim: Prope est dies Domini magna, prope inquam et accelerans valde. Vox diei Domini amara, ubi fortis vociferabitur: Dies in dignationis dies illa, dies tribulationis et angustiae, dies desolationis et devastationis, dies tenebrarum et caliginis, dies nebulae et nubis. Sic et
dispersae sunt in die nubis et caliginis. Solent tali tempore dispergi oves, nisi habeant diligentes pastores. Sed hic metaphora ovium et temporis dispersionis et collectionis
transfertur ad recollectionem Iudaeorum, in vastatione Iudaeae et Hierosolymae dispersorum et abductorum: multo autem magis ad collectionem filiorum Dei ex omnibus gentibus per verbum, Iohan. 11. et denique de omni recollectione ovium Domini errantium, quae omnibus seculis in potestate tenebrarum, et grassantib. erroribus in
et caliginis. Solent tali tempore dispergi oves, nisi habeant diligentes pastores. Sed hic metaphora ovium et temporis dispersionis et collectionis
transfertur ad recollectionem Iudaeorum, in vastatione Iudaeae et Hierosolymae dispersorum et abductorum: multo autem magis ad collectionem filiorum Dei ex omnibus gentibus per verbum, Iohan. 11. et denique de omni recollectione ovium Domini errantium, quae omnibus seculis in potestate tenebrarum, et grassantib. erroribus in varias opiniones, sectas,
aliquibus aut dignioribus viris colloquuturi. Sic Iacobus secundo inquit: Si autem frater et soror nudi sunt. Item Christus: Nudus fui, et non vestivistis me. Eadem ratione dicitur Iob 22, Nudos spoliastis vestibus. Nudum aliquem abigere, fiebat poenae et ignominiae gratia. Sic minatur Deus Iudaeis sub forma mulieris, Ezech. 16 et 23, ac Hos. 2, Ne forte dispoliem et denudem eam, etc. Dixerat vero prius prolixe Deus, Ezech. 16, se eam reperisse nudam et ignominiosam: sed misertum eius, vestivisse ac ornasse ipsam. Nudare caput, et lacerare vestes, luctus indicium
dictum est, se nudaturum esse filias Hierusalem: Isaiae 3. aut etiam totum populum, loquendo de eo sub forma mulieris. Nahum 3. de Ninive Deus inquit: Revelabo fimbrias tuas a facie tua, et ostendam gentibus nuditatem tuam, et regnis ignominiam tuam. Eadem locutio est etiam Hierem. 13, de Iudaea. Nuditas terrae dicuntur loca non tecta munitionibus aut firmata praesidiis, qua facillime hostis pervadere possit. Sic obiicit Ioseph fratribus suis, Genes. 42 quod venerint exploraturi nuditatem terrae. Propheta iubetur nudus et discalceatus incedere tribus annis: ut hac specie
meae, nudus etiam revertar eo, inquit Iob cap. 1. Sic et Paulus inquit 1. Timoth. 6, Nihil intulimus in mundum, nimirum nec esserre quicquam possumus. Clypeus nudabit parietem, Isaiae 22. id est, clypei pendentes in pariete de clavis, tegunt eum: sed tollentur ad bellum contra Iudaeos, atque ita nudabunt parietem. Nudare, pro evertere, Psal. 137, Nudate usque ad fundamentia. id est, remotis lapidibus denudate fundamentum: quod est, funditus evertite. Simile dictum avi mei Bartholomaei de Luciis memini, qui crebro repetebat de dolentibus dentes, nullum
neque mali: [?: ] tamen videtur nostri oblitus, cum nos non iuvat, fovet, [?: ]
Hac igitur ratione et significatione hoc dicitur. Contra Ier. 23 inquit Deus ad Iudaeos, Ecce obliviscar vestri obliviscendo. Sic Psal. 9, Non in seculum in oblivionem erit pauper seu afflictus: id est, tandem Deus [?:-um ] exaudiet, et succurret ei, eumque ex suis calamitatibus liberabit. Valde crebro haec phrasis reperitur in Psalmis et Prophetis
ac obtenebretur: imo ut evanescat etiam ex suo mense, vel aboleatur ac tollatur. Obscurentur oculi eorum, et lumbos eorum fac iugiter nutare: orat David Psalmo sexagesimonono contra persequutores. Sed proprie Psalmus ad Meschiam pertinet: unde et recte Paulus ad spiritualem excaecationem Iudaeorum accommodat, Romanorum undecimo. Obscura terrae Psalmo septuagesimo quarto, aliqui de carceribus, in quibus impii tyranni pios includunt, accipiunt. in quit enim Psaltes: Respice ad foedus, quoniam repleta sunt obscura terrae, et habitacula violentiae. Non obscurabuntur tenebrae a te,
tenebrae occultabunt me: sed nox quasi lux erit circa me, si quidem non obscurabuntur. Portas obscurari in terram, Ierem. decimo quarto: Luxit Iehuda, et portae eius desolatae sunt, obtenebratae sunt usque ad terram, et clamor [?: ] rusalem ascendit. Describit ingentem luctum Iudaeorum, ob summam annonae penuriam. Obscurari [?: ] portas ad terram, est idem ac, magnates in summa iustitia humi iacere, sese affligere ac volutare. Per portas enim Magnates intelliguntur, ut in Porta dicetur. [?: O-scuratum ] est aurum, dicit Ieremias Threnorum
virum occasionis meae de manu. id est, illum quem occidi [?: ] quique meae poenae ac mactationi, meoque [?: glad-- ] [?: ] bebatur. Magnae occisionis gladium vocat Ezechiel vigesimoprimo capite, exercitum Chaldaeum, qui erat [?: ] rus in Iudaeos. Occisio occisorum, Isai. vigesimo septimo An iuxta plagam percutientis, etc. num secundum occisionem occisorum eius, vel occidentium eum occasus est? id est, an sic atrociter castigabit ac perdet Deus Iudaeos, ut persequutores eorum gentiles? Nequaquam. multo enim illos
capite, exercitum Chaldaeum, qui erat [?: ] rus in Iudaeos. Occisio occisorum, Isai. vigesimo septimo An iuxta plagam percutientis, etc. num secundum occisionem occisorum eius, vel occidentium eum occasus est? id est, an sic atrociter castigabit ac perdet Deus Iudaeos, ut persequutores eorum gentiles? Nequaquam. multo enim illos horribilius puniet. Ego interficiam, et vivificabo: Deuteronomii trigesomisecundo. id est, Ego solus habeo potestatem vitae ac [?:-cis ] , ita ut nemo mihi repugnare queat. Non [?: occisos ] eos, ne
testificante toto hoc coetu. Ligavit eum in oculis eorum, Gen. 42. pro, coram, illis ipsis spectantibus et intuentibus. Sic Num. 24, In oculis [?: Mo- ] et totius coetus adduxit scortum. pro illis spectantibus Ieremiae 43. Abscondes illos lapides in oculis [?: vi- ] Iudaeorum. id est, illis cernentibus infodies eos [?: ] terram, super quem locum postea rex Babylonis [?:-et ] suum tentorium. Lucae decimo: Beati oculi qui [?: vi- ] quae vos videtis. id est, beati vos estis quod vide [?: ] haec, ac beati omnes
cura ac diligentia ipsius. Contra, Vultus Domini super aliquem esse, in malam partem accipitur Psalmo 34. et 1. Petri 3. Oculi Domini ad lustos, et aures eius ad clamorem eorum. Vultus Domini contra eos qui faciunt malum, ut extirpet de terra memoriam eorum. Oculus Domini erat super senes Iudaeorum, Esdrae quinto. pro, Deus eos regebat et fovebat. Ratio locutionis est, quia quae diligimus, curamus et fovemus, ea crebro respicere solemus. Inde fit, ut etiam verbum Respicere, pro curam habere alicuius, ponatur: Psalmo 101. Oculi mei ad fideles, ut sedeant mecum: id est, mecum
probrorum, criminum et refutationum, tibi in oculos obiiciam, et contra oculos tuos dirigam. Esse aliquem alicui spinas in oculis [?: ] mer. 33. et Ios. 23. id est, esse illi molestissimum, et maxime noxium: ut si quis haberet spinas aut aculeos in oculis. Sic futuras gentes Iudaeis, nisi prorsus exterminentur, minatur Deus. Acuere oculos contra aliquem, est, hostiliter eum intueri. Iob 16, Hostis meus acuit oculos suos contra me. Sic Germani dicunt, Einen scharf ansehen, etc. Er sahe mich an, gleich als wolt ehr mich durchsehen quasi vellet me
ornantur baccis aut granis, ut ferme spicae formam imitentur. Similis locus est etiam Apoc. 11, de duobus doctoribus. inquit enim, Illi sunt illae duae oleae, et duo candelabra, quae in conspectu Domini terrae existunt. Paulus Rom. 11, comparatione oleae et oleastri declarat conditionem Iudaeorum et gentilium. Iudaeos, tanquam natos in populo Dei: et nunc primum in eum translatos aut transportatos, vocat oleastrum, et dicit: Factos participes pinguendinis aut bonitatis verae oleae, hoc est, populi Dei: cum contra Iudaei increduli, tanquam inutiles rami ac infrugiferi palmites
granis, ut ferme spicae formam imitentur. Similis locus est etiam Apoc. 11, de duobus doctoribus. inquit enim, Illi sunt illae duae oleae, et duo candelabra, quae in conspectu Domini terrae existunt. Paulus Rom. 11, comparatione oleae et oleastri declarat conditionem Iudaeorum et gentilium. Iudaeos, tanquam natos in populo Dei: et nunc primum in eum translatos aut transportatos, vocat oleastrum, et dicit: Factos participes pinguendinis aut bonitatis verae oleae, hoc est, populi Dei: cum contra Iudaei increduli, tanquam inutiles rami ac infrugiferi palmites excisi, resectique, ac ab ea
Rom. 11, comparatione oleae et oleastri declarat conditionem Iudaeorum et gentilium. Iudaeos, tanquam natos in populo Dei: et nunc primum in eum translatos aut transportatos, vocat oleastrum, et dicit: Factos participes pinguendinis aut bonitatis verae oleae, hoc est, populi Dei: cum contra Iudaei increduli, tanquam inutiles rami ac infrugiferi palmites excisi, resectique, ac ab ea amoti sint. In qua comparatione illud est contra naturam insitionis aut rei, quod vult insertos surculos sylvestres imitari bonitatem trunci verae oleae: cum contra truncus transire soleat in naturam ac
frigus et etiam venena. id est, omnem externam vim munitos. Sed de significationibus unctionum harum, infra suo loco. Oleum ponitur pro uncto, aut Messia, Isa. 10. Corrumpeturque iugum a facie olei, seu propter oleum. id est, propter Ezekiam pium regem destruetur tyrannis regis Assyrii super Iudaeos. Proprie vero impletum est hoc per adventum ac redemptionem Meschiae veri, qui iugum ac chirographum nostrum, tyrannidemque legis, peccati, mortis ac Satanae confregit. Filius olei, qui possidetur ab oleo, aut quasi dicas oleatus. Cornu filius olei: Isaiae 5. Vinea fuit dilecto meo in
inflammatur olla et caro. Est etiam aliqua
similitudo, quod perinde est quoddam continens, et quoddam contentum. At Deus contra dicit, se eos extracturum esse ex illa olla aut loco munito: eosque in finib. Iudaeae, quo cum Zedekia rege profugerant: illos vero tantum in civitate perituros, quos ipsi ut persecutores innocentes in civitate iugularent. Mich. 3 depingitur summa crudelitas optimatum Israeliticorum, quod interfecerint miseros, excoriaverintque, et carnes ossaque eorum perinde conciderint,
Psalmo 37, Impii tanquam gramen cito succidentur, et veluti olus germinis computrescent. Sic et Isaiae 37 Facti sunt velut herba agri, olus recens, et foenum tectorum. Genes. 9 dicit Deus Noacho, se ei perinde largiri usum et esum animalium, ac antea olera fuerat largitus. Tota vetustas apud Iudaeos et Ethnicos sensit, olerum cibum quasi sanctiorem et Deo gratiorem esse quam carnium. Hinc Pythagorici tantum terra nascentibus vescebantur: cuius tamen opinionis rationem in ipsorum errorem de
restringendum est. Omnis aliquando simpliciter pro multis, aut maiore parte accipitur: ut et Regula Iuris inquit, Omnes videntur facere quod facit maior pars, est ad munic. §. Quod maior. Sic sacerdotes dicunt, Totos mundus abiit post eum. et Matth. 3, Tunc exiit ad cum Hierosolyma, tota Iudaea, totaque regio circumiacens Iordanem: pro, plurimi ex illis locis. Luc. 2, Venit [?:-dictum ] ab Augusto Caesare, ut describeretur tota terra habitabilis. id est, tota Iudaea. Coloss. 1. Evangelium est praedicatum omni creaturae sub caelo. pro, plerisque hominibus passim,
Sic sacerdotes dicunt, Totos mundus abiit post eum. et Matth. 3, Tunc exiit ad cum Hierosolyma, tota Iudaea, totaque regio circumiacens Iordanem: pro, plurimi ex illis locis. Luc. 2, Venit [?:-dictum ] ab Augusto Caesare, ut describeretur tota terra habitabilis. id est, tota Iudaea. Coloss. 1. Evangelium est praedicatum omni creaturae sub caelo. pro, plerisque hominibus passim, quam latissime. Sic Psalm. 39, Celebrabunt te omnes reges terrae. Omnis significat nonnunquam idem quod Quisquis, sicut Erasmus et Beda annotarunt: ut Matth. 4, Sanans omnem morbum
Matthiae, Sic ferme accipitur et Isaiae 21, ubi primum inquit Propheta, Onus deserti maris. ac mox se exponit, inquiens: Visio dura est ostensa mihi id est, tristes minae. Quia autem prophetae crebro usurpabant hanc vocem Onus, de minaci prophetia, et dura legis concione: ideo impoenitentes Iudaei caeperant exagitare prophetas, eorumque conciones poenitentiae [?: ] sine singulari contumelia Onus vocitabant, [?: dict--tes ] : Propheta quod est onus? quod onus iam nobis narras? Quas eorum blasphemias Hieremias caput vigesimotertio gravissime reprehendit,
pro, Quaerite: nempe non ex merito, sed gratuito aut precario: sicut mox sequitur, quod ipse sit eis illum daturus, (gratis nimirum, sicut antea illis terrenum panem gratis fuerat largitus) non ipsi sint suis viribus aut meritis, sudore aut labore sibi paraturi. Sic ibidem Christus interrogatus a Iudaeis, tantum ex sua operaria iustitia pendentibus, quod'nam sit opus Dei, aut a Deo maxime probatum exactumque, respondit, fidem in se. quasi dicat, Vos tantum vestris bonis operibus Deum demereri, et iustitiam consequi conamini: ignorantes quam nulla prorsus bona opera, innumera vero mala,
opus legis notat tum noticiam, tum vim ac studium recte agendi: sicut proxime prius dixerat. Gentes natura quae sunt legis facere, et sibimetipsis legem esse. Sunt vero omnia illa conditionaliter posita, quod si aliqui [?: gen- ] tales natura essent, sine, scripta lege et caeremoniis Iudaeorum iustificarentur, multumque illis apud Deum praestarent: ut indicet, frustra Iudaeos de sua caeremoniaria iustitia superbire. Verum de toto huius loci sensu prolixissime disserui superius in voce LEGIS. Operabona, Scriptura vocat idem quod Philosophi Virtutes: suntque in summa idem
Gentes natura quae sunt legis facere, et sibimetipsis legem esse. Sunt vero omnia illa conditionaliter posita, quod si aliqui [?: gen- ] tales natura essent, sine, scripta lege et caeremoniis Iudaeorum iustificarentur, multumque illis apud Deum praestarent: ut indicet, frustra Iudaeos de sua caeremoniaria iustitia superbire. Verum de toto huius loci sensu prolixissime disserui superius in voce LEGIS. Operabona, Scriptura vocat idem quod Philosophi Virtutes: suntque in summa idem quod Iustitia. Operibus igitur aliquid mereri, impetrare, aut salvari, est idem
Opus ego operor in diebus vestris, quod non credetis, sic quis narraverit vobis: Habac. primo, et Actorum decimotertio id est, eximium quiddam efficiam, nempe eversionem Ierosolymorum per Chaldaeos. Paulus alludit tantum ad locum hunc, loquens de adventu Messiae, et incredulitate ac poenis Iudaeorum. Probet autem quisque opus suum, tunc gloriationem habebit in semetipso: Gal. 6. id est, diiudicet, et recte instituat vitam actionesque suas: sic fiet, ut ex propria virtute, non ex aliena obtrectatione laudem consequatur. Filius Dei venit, ut destruat opera diaboli: 1 Ioan. 3. nempe
crebro pro aliqua terra aut regione in specie. ut cum Luc. 2 dicitur exiisse edictum ab Augusto Caesare, ut censeretur universus orbis,
ut censeretur universus orbis,
scelera eius punire. Sic mox in sequenti dicitur: Posuit rex Babel orbem quasi desertum. id est, vastavit, redegit in solitudinem. Talem Hebraismum credo esse etiam Actorum 11, cum Agabus dicitur praedixisse famem, quae erat futura sub Claudio in universo orbe terrarum. Quod dictum proprie de Iudaea intelligendum videtur. nam ob periculum famis Hierosolymitanis fratribus mittunt subsidium fratres ab Antiochia, ubi id Agabus praedixerat. Sic et Actorum vigesimoquarto accusatur Paulus, quod concitet seditionem contra Iudaeos per universum orbem terrarum. Quae illorum hyperbole idem
futura sub Claudio in universo orbe terrarum. Quod dictum proprie de Iudaea intelligendum videtur. nam ob periculum famis Hierosolymitanis fratribus mittunt subsidium fratres ab Antiochia, ubi id Agabus praedixerat. Sic et Actorum vigesimoquarto accusatur Paulus, quod concitet seditionem contra Iudaeos per universum orbem terrarum. Quae illorum hyperbole idem valet, quod late ac longe, passim et per plurima loca. Sic Ieremiae primo dicitur: Ab Aquilone pandetur malum super omnes habitatores terrae. id est, super Iudaeos. Sic et Pharisaei Ioannis duodecimo exclamant de Christo, Totus
Actorum vigesimoquarto accusatur Paulus, quod concitet seditionem contra Iudaeos per universum orbem terrarum. Quae illorum hyperbole idem valet, quod late ac longe, passim et per plurima loca. Sic Ieremiae primo dicitur: Ab Aquilone pandetur malum super omnes habitatores terrae. id est, super Iudaeos. Sic et Pharisaei Ioannis duodecimo exclamant de Christo, Totus mundus abit post eum: cum tantum aliqua Iudaeorum turba ad eum converteretur.
ORBO, est verbum notum, pro privo liberis, parentibus, aut coniuge. Genes. vigesimoseptimo: Quare orbabor ambobus filiis die una?
illorum hyperbole idem valet, quod late ac longe, passim et per plurima loca. Sic Ieremiae primo dicitur: Ab Aquilone pandetur malum super omnes habitatores terrae. id est, super Iudaeos. Sic et Pharisaei Ioannis duodecimo exclamant de Christo, Totus mundus abit post eum: cum tantum aliqua Iudaeorum turba ad eum converteretur.
ORBO, est verbum notum, pro privo liberis, parentibus, aut coniuge. Genes. vigesimoseptimo: Quare orbabor ambobus filiis die una? Deuteronomii trigesimosecundo,
ipsius etiam Deus dudum ordinaverat, ac tandem ad eventum perduxit: verum [?: ] daei neque sciverunt hoc consilium, nec in hoc Deo obedire sunt conati. Ita duplex dubium per hanc distictionem substantiae et accidentis in hoc loco solvitur: alterum, Qui fiat quod cum tum Deus tum Iudaei voluerint procuraverintque Christum interfici, tamen Dei factum est sanctissimum, Iudaeorum vero est plane sceleratum: nec huius illorum culpae causa in Dei ullo modo reiici potest. alterum dubium, quo nam modo persequutores dicuntur convenisse, ut efficiat Dei ordinationem, cum eam
[?: ] daei neque sciverunt hoc consilium, nec in hoc Deo obedire sunt conati. Ita duplex dubium per hanc distictionem substantiae et accidentis in hoc loco solvitur: alterum, Qui fiat quod cum tum Deus tum Iudaei voluerint procuraverintque Christum interfici, tamen Dei factum est sanctissimum, Iudaeorum vero est plane sceleratum: nec huius illorum culpae causa in Dei ullo modo reiici potest. alterum dubium, quo nam modo persequutores dicuntur convenisse, ut efficiat Dei ordinationem, cum eam ignoraverint, et nequaquam in illo suo furore obedire Deo sint conati, sed suae tantum malitiae.
aut vestiti. Idem, ac eadem phrasi verbisque dicitur etiam 1 Paralip. 16. Sic Daniel undecimo dicitur, Stabit in loco eius exactor in ornatum regni, aut etiam honore et magnificentia regni. id est, in vestitu regio. Sic et Ezechiel. 16, Ornatus quo Deus populum Israeliticum, praesertim autem Iudaeos ornaverat, vocatur
pueri parentibus orbi: sed orphani, qui etiam omni haereditate et praesidio parentum destituantur. Porro in Sacris literis orphanus crebro omnes miseros, et humanis praesidiis destitutos notat. Quoniam autem Deus talibus vel in primis succurrit, hinc fit, quod Deus quasi quodam proverbio dicitur Iudex aut vindex viduarum, pupillorum et orphanorum. Psalmo 10, Tibi derelictus est pauper, orphano tu eris adiutor. Psal. 68. Exultate in conspectu eius, turbabuntur a facie eius, patris orphanorum, et iudicis viduarum, Deus in loco sancto suo. id est, Vos miseri fidite Deo, et
sub. caedes, pro semper minabatur, licet clam, se Ammonem ob stupratam per vim suam sororem interfecturum. Sic forte illud 2. Reg. 24, Iuxta os
Iehovae fuit contra Iudam. pro, perpetuo Deus minabatur Iudaeis per prophetas extremum exitium. Prope esse ori alicuius: id est, crebro ab eo commemorari. Hierem. 12: Prope fuisti ori eorum, et longe a renibus eorum: pro, assidue de te loquuntur, sed corde suo te non curant aut magnifaciunt. Prope esse in ore et corde: pro, in promptu esse, et
servator mundi. id est, eum non solum pro Deo ac creatore suo agnoscere, sed et pro redemptore, rege ac servatore totius [?: ] di. Idem igitur est ibi, Osculamini filium ac, Subiicite vos ei sincero corde, et credite in eum, seu confidite [?: ] eum, ut ibidem est. Apud Iudaeos usitatum fuit, ut amici sese invicem osculo exciperent: tametsi et apud Persas, teste Xenophonte in Cyri paedia, et [?: Herod- ] Clio, Sic Iudas osculo salutat Dominum: et Christus dicit ad Pharisaeum Luc. 7, Osculum non dedisti mihi haec non desiit osculari pedes meos.
Idem valet haec vox et locutio Habac. 2. Non' ne omnes isti parabolam sument super eum, et sermonem aenigmaticum? id est, omnes ei insultabunt. Parabolizantes, dicuntur interdum autores parabolarum, qui eas invulgant, aut eis etiam delectantur: Num. 21. Ezech. 16. Sic Ezech. 18 capite Iudaei appellantur parabolizantes, quod multum illam parabolam iactabant, Deum iniustitiae accusantes: Patres comederunt vuas acerbas, et dentes filiorum obstupuerunt. Parabolice [?: lo-- ] , aliquando etiam obscure loqui significat. Ezech 20. An' non parabolice loquitur parabolas
Isaiae 25: id est, furor [?: persecuto- ] tam valide ac furenter incumbit in exitium miserori, sicut violentissimus turbo, qui solet parietes, atque adeo ipsas etiam domos super homines evertere: sed tu Domine nos contra talem furorem defendis. Patietis septum, quo gentiles a Iudaeis separabantur, ac inter eos perpetuum dissidium fovebatur, dicitur Christus [?: ] passione amovisse, Ephes. 2. Quod quid sit, ibi mox explicatur: nempe ceremonialem et iudicialem legem Iudaeorum, per passionem eius antiquatam esse.
PARIO, alias obscuras locutiones
evertere: sed tu Domine nos contra talem furorem defendis. Patietis septum, quo gentiles a Iudaeis separabantur, ac inter eos perpetuum dissidium fovebatur, dicitur Christus [?: ] passione amovisse, Ephes. 2. Quod quid sit, ibi mox explicatur: nempe ceremonialem et iudicialem legem Iudaeorum, per passionem eius antiquatam esse.
PARIO, alias obscuras locutiones efficit propia, alias figurata significatione. Prius de orientibus expropria significatione dicemus. In dolore paries filios, Gennesis tertio, significat omnes illas molestias conceptionis, gestationis,
variae poenae et castigationes temporariae et aeternae: Iob 2 et 27, Haec est pars hominis impii. id est, haesunt poenae. Psal. 10. Ignis, sulphur et spiritus procellarum, pars calicis impiorum: id est hisce praemiis Deus eos ornat et honorat. Sic Deus Hieremiae 13 dicit ad Iudaeos: Haec sors tua, et pars mensurae tuae est a me, dicit Dominus. Isaiae 17. Haec est pars praedantium nos, et sors diripientium nos. id est, sic illi castigabuntur a Deo. Sic et Demosthenes dicit, in communibus omnium gentium calamitatibus, etiam Atheniensibus suum
Hebraica vox, proprie transitum, praeteritionem, aut transilitionem significat: sed improprie plura habet significata. Primum enim significat ipsum angeli Dei transitum, aut transilitionem, qui interficiendo Aegyptiorum primogenita, transilivit, seu non adiit nec attigit domos Iudaeorum, ipsosque Iudaeos. Sic Exo. 12 usurpatur. Secundo, significat ipsum agnem paschalem, tunc et postea in memoriam tanti beneficii Dei mactatum et comesum. Tertio, illos dies festus, praesertim primum. Quarto, totam illam [?: celebrit-- ] et observatione. Postremo, Paulus
Hebraica vox, proprie transitum, praeteritionem, aut transilitionem significat: sed improprie plura habet significata. Primum enim significat ipsum angeli Dei transitum, aut transilitionem, qui interficiendo Aegyptiorum primogenita, transilivit, seu non adiit nec attigit domos Iudaeorum, ipsosque Iudaeos. Sic Exo. 12 usurpatur. Secundo, significat ipsum agnem paschalem, tunc et postea in memoriam tanti beneficii Dei mactatum et comesum. Tertio, illos dies festus, praesertim primum. Quarto, totam illam [?: celebrit-- ] et observatione. Postremo, Paulus etiam pro ipso Christo
et azymorum dies, Mar. 14. In die solenni paschae, Lucae 2. Appropinquabat festum azymorum, quod dicitur Pascha, Lucae 22. ubiipsum festum paschatos etiam azymorum dicitur, quia eo tempore cogebantur comedere azyma, id est, pacem infermentatum. Christus comedit agnum paschalem pridie quam Iudaei: hoc colligunt esse factum [?: qui-- ] hebdomadae die, quam vulgo nunc vocamus diem Iovis: quia sequentem vocat Marcus
convoluit, vestes induit, et aufert. Mesa rex Moab erat pastor, 2 Reg. 3. pro, habebat amplissimam rem pecuariam. Ezech. 37. Servus quoque meus David erit rex eorum, et erit pastor unus super omnes istos: nempe Christus. sicut et Ioan. 10 praedicitur, omnes oves Dei sive ex gentilib. sive ex Iudaeis, unicum pastorem Christum habituras. Zach. 11 praedicitur venturus singularis quidam stultus pastor, qui sit [?: pessim- ] pasturus, aut potius perditurus gregem Domini. De eo tamen exclamat Propheta, ei poenas praedicens: O` pastor idolum, gladius super brachium eius, et
capto Christo completa est: et completur, quoties oves Dei privantur veris ac constantib. doctoribus. Zac. 11 est obscurus locus: Succidam tres pastores in menso uno. Quod dictum licet varie exponatur, tamen maxime apta videtur esse illa expositio, quod sub adventum Meschiae destituentur Iudaei suo politico gubernatore, propheta et vero sacerdote, succedentib. meris seductoribus. Pastor bonus, mercenarius, et denique perniciosus, qui furem aut lupum agit, describitur Ioan. 10, et saepe in prophetis. Pastores dicti sunt in Ecclesia illi, qui tum docendo, tum et propugnando
non modo pati potuerit, sed etiam passurus fuerit, atque adeo poenis ac suppliciis perferendis destinatus: i. ut non sit
etiam aeternam tranquillitatem. Rom. 14, Quae pacis sunt sectemur: id est, neminem laedamus, omnibus prosimus, quaeramus denique temporariam et aeternam pacem. Christus dicitur pax nostra, quia utraque unum fecit, et maceriam septi dissolvit, Ephes. 2. id est, concilia vit gentiles cum Iudaeis, abrogata ceremoniali lege. Mox ibidem, non tantum de hac externa duorum populorum inter se invicem pace agit, sed etiam de pace cum Deo. Locus est perspicuus. Ibid. 6, Calceatis pedibus in praeparatione Evangelii pacis. Evangelium pacis vocat, quia et annunciat et affert
in meo conatu. Ab hac externa corporalive aberratione a recte agendo, videtur verbum hoc per metaphoram traductum ad spiritualem discessionem a recta linea legis Dei, aut quorumcunque superiorum, vel etiam aequalium, quibus aliqui legibus obstricti tenentur. 1. Regum decimoquarto Irritaverunt Iudaei Deum praepatribus suis, in omnibus peccatis quibus peccaverunt. Zoph. 1. Quia Domino peccaverunt. Psalmo decimoquinto. Tibi soli peccavi, et malum coram te feci. Huius significationis innumera plane sunt exempla. Sic et [?: co- ] homines aliquis peccare dicitur: ut Genes.
quinquagesimoprimo: se in peccatis [?: concept-- ] ac natum, non loquitur de actualibus peccatis: nec matrem, sed semetipsum accusat. Confitetur igitur se natum esse in multiplici immundicie, foeditate, reatu et crimine: seu turpem ac malum, Deo adversum, exosum ac reum. Sic com Iudaei dicunt ad caecum natum, ac a Christo sanatum, Ioan. 9. Tu natus es in peccatis, et [?: ] nos docere? non illi quidem proprie in originale omnium hominum peccatum respiciunt: sed tamen volunt dicere, eum ita inde ex utero distortae ac perversae naturae esse, ac ita quasi
ingenii ac indolis esse, eoque ab omnibus veluti portentum quoddam, detestandum et fugiendum esse. Significat igitur Psalmo quinquagesimoprimo, vox Peccati, non pravas actiones, sed innatas aut ingenitas pessimae indolis distorsiones aut malitias. Sic Ieremiae decimoseptimo dicitur peccatum Iudae esse scriptum aut sculptum stylo ferreo, et ungela adamantina in tabella cordis eorum. ubi non [?: act- ] le peccatum notat, sed innatam ac ingenitam malici ac proclivitatem ad idololatrias: sicut et Paulus [?: i- ] carnis opera recenset et idololatriam, Gal. 5.
exaudiat. id est, scelratos ac impios, dataque opera peccantes. Sic accipiendum videtur Peccatoris vocabulum et in illo Romanorum quinto, Cum adhuc peccatores essemus. Christus pro nobis mortuus est: id est, cum toti vitiosi ac in peccatis submersi essemus. Sic Galat. secundo, Nos natura Iudaei, et non ex gentibus peccatores. id est profani, perditi, et a Deo alienati. Sic 1. Timoth. 1, Sciens quod iusto non sit lex posita, sed iniustis et impiis, peccatoribus, homicidis, etc. Sic Iac. 4, Appropinquate Deo, mundate manus peccatores. 1. Pet 4. Si iustus vix
1. Timoth. quinto, Quorundam hominum peccata ante manifesta sunt, praecedentia ad iudicium: quosdam vero et subsequuntur. Dicuntur autem praeeuntia, quia mature patefiunt: ut Simonis Magi, ante manuum impositionem. Subsequentia sunt quae sero, et plerunque post mortem innotescunt: ut Iudae, Saulis, et aliorum, qui diu visi sunt viri boni, oculosque Ecclesiae fefellerunt, veluti zizania in medio tritici. quales illi quoque sunt, qui in extrema die dicent, Domine domine non'ne in nomine tuo praedicavimus?
V. Est proaereseos seu voluntarium, quod ipsum est et
ad hyemem, et tunc ire Corinthum, et hyemare. Theophylactus, citra controversiam interpretatur usque ad quinquagesimum diem, adscribens hoc esse argumentum insigniter amantis, quum temporis etiam modum praescripsisset. Haud dissentanea his scribit Chrysostomus tametsi non perinde liquet, an de Iudaeorum festo die senserit, an de spacio morae. Item Ambrosius interpretatur, ideo diutius manendum Ephesi quod illic multos haberet adversarios. et fructus esset ingens. Neuter de festo verbum facit. Quan quam in Actis cap. 20, quum ait,
ideo diutius manendum Ephesi quod illic multos haberet adversarios. et fructus esset ingens. Neuter de festo verbum facit. Quan quam in Actis cap. 20, quum ait,
videtur aliquod festum Iudaeis significare. Etiamsi Beda in Glossa [?: ordina- ] putat, Paschae et Pentecostes festum etiam Apostolorum temporib. fuisse celebratum ritu Christiano. Hoc commentum opinor ab illis repertum, ne Paulus crederetur observare dies festos Iudaeorum, quos docuerat esse negligendos. Apud priscos illos magna contentio fuit de tempore rituque celebrandi Paschae [?: festu- ] quod si ab hoc die numerentur quinquaginta, erit eadem controversia de Pentecostes die, de quo tamen [?: ] la fuit controversia. Verum hac
quinquaginta dies, non autem festum Pentecostes. quod, inquit, haud satis scio an id temporis gentium auribus notum fuerit: quum in epistola ad Romanos Apostolus tollat dierum discrimen et ego supervacaneum esse puto quaerere, an huiusmodi festa initio fuerint observata, ut hoc daretur Iudaeori infirmitati. Sed ut observata non fuerint: non tamen consequitur, hoc non fuisse usitatum in Ecclesiis, ut praesertim ii qui ex circumcisione crediderant, ab ab his festis intervalla temporum numerarent. Sic Act. 20. dicitur Apostolus solvisse Philippis post dies azymori: quos tamen quis
ac aerumnosum in se includit. Solent enim peregrini plerunque miseri ac aerumnosi esse, utpote qui in illis locis agant et vivant, ubi nec cognatos aut amicos multos habent, nec patrimonium aliquod a maioribus acquisitum, nec denique magnifiunt. Quod tanto magis accidebat peregrinantibus apud Iudaeos, quia nec soli haereditatem eis habere aut emere licebat, utpote quod tantum Israelitis erat divisum: nec nati erant ex Abrahamo, ut de divinis promissionibus gloriari potuerint: denique erant etiam plerunque a vera religione et Deo alieni, quo magis tum contemnebantur, tum et odio
in medio alicuius populi, Iosuae vigesimo, et alias. Peregrinari ubi potes: id est, peregre vivere. secundo Regum octavo dixit Helisaeus ad mulierem, cuius filium excitaverat. Peregrineris ubicunque poteris peregrinari, quia Dominus vocavit famem. id est, abi et vive aliquandiu alibi extra Iudaeam, ubicunque tibi se aliqua tolerabilis conditio aut occasio vivendi offeret, quia DEUS puniet hanc regionem tristi fame ac caritate. Terra peregrinationis alicuius: pro, in qua peregre versatus est. Exodi sexto: Terra peregrinationis eorum, in qua peregrinati sunt. Domus
in diebus peregrinationum suarum. id est, vitae passim peregrinando actae. Peregrinus sum filiis matris meae, Psalmo sexagesimo nono. id est, non agnoscunt me pro suo fratre. De peregrinis saepe praecipitur, praesertim in posterioribus libris Mosis. ubi illi intelligendi sunt, qui iam cum Iudaeis ut proselyti cohabitabant, non solum negociandi gratia eo ad paucos dies venerant. [?: Consitent- ] quod hospites et peregrini sunt in terra, Heb. undecimo. pro, non possidentes eam, non habentes hic certam possessionem aut patriam, sed futuram quaerentes. Tu solus
integram, non corruptam, mancam aut mutilam. Sic de vite Ezech. cap. 15 dicit, quod quandoquidem, cum adhuc thamim integra aut tota est, illaesaque manet, non sit idonea ad ullum opus inde fabricandum: nedum sit idonea futura, si magna ex parte exuratur. Loquitur autem allegorice de Iudaeis. Dicit ergo, vitem ante adustionem esse thamim. id est, integram, illaesam, non mutilatam, fractam aut adustam. Sic saepe in descriptione victimae ponitur haec vox, qua praecipitur, ut sit agnus integer, non mutilus, mancus aut claudus. ut Exod. 12 de agno paschali praecipitur hisce
sit mortua, otiosa, aut dormitans litera, quae mox excidit homini, non quidem ex memoria speculativa: sed ex praxi, opere, ac animo. Pondus perfectum, Deuter. 25, significat omnes mensuras, aut instrumenta cognoscendae quantitatis sincera, nec ad imposturam comparata. Non est in toto corpore Iudae perfectio, Isaiae 1. id est, nihil est integrum aut illaesum, quod non sit poenis Dei afflictum, sed frustra. Sic supra diximus de vitae perfectione seu integritate: id est, incolumitate, quae ex hoc Isaiae exemplo tanto melius intelligitur. Perfectiones auri: 2. Par. 4, Ipsum erat
igitur istae locutiones potissimum in foro ac iudiciis, ubi nimirum et ipsa res in plurimo usu est. Cum enim iudicis officium sit, in iudicando ipsas res, actiones, ac crimina considerare, citra omnem personarum respectum et affectum, et secundum illas pronunciare ac exequi: saepe admodum fit, ut iudex non tam ipsam causam aut litem, et utriusque partis rationes expendat, quam personas litigantium, eisque patrocinantium respiciat, consideret ac expendat: cogitans hunc vel illum potentem esse, qui obesse aut prodesse possit, eoque vel metuendum, vel favorem eius captandum esse: vel esse
et affectibus motus, de causa pronunciet. Talis personarum considerator aut acceptor negatur esse Deus. Is enim iuste iudicat, secundum rei ipsius veritatem, non secundum externam speciem aut umbram. Saepe ergo hoc nomine Deus celebratur. Sic Paulus dicit Rom. 2: Deum ex aequo Graecos et Iudaeos iudicaturum, citra omnem personarum respectum: quia sit iustus index, et soleat reddere unicuique secundum opera sua. Quidam alius de persona sic annotat: Persona in Scripturis usurpatur pro rebus omnibus externis hominis, quae aliquando in precio et honore haberi, ac propter eas etiam ipsi
PERVENIO,
genua attingebat, terram usque pertingit. Iudicum 3. 1. Sam. 24. Corruere ad pedes alicuius, est ei supplicare, 1. Samuelis 25. Marci 5 et 7. Latini dicunt Procumbere ad genua alicuius. Non deficiet Legislator de Iuda de inter pedibus: Genesis quadragesimonono. id est, semper nascetur Iudae gubernator ex ipsius stirpe, donec veniat Meschias: quia sic matribus nascuntur liberi de medio pedum aut coxarum. Pedes claudo eram, Iob vigesimonono. id est, errantium eram dux, et omnibus modis miseros promovebam ac iuvabam. Sic ait, Oculus eram caeco. Barac missus est in vallem
valde enim sunt plausibiles rationi humanae istae cogitationes, quae sicut praeclare Paulus ait, per suas stultas ratiocinationes tandem prorsus evanescit, impingens in extremos errores ac furores.
PHYLACTERIA Graece, Latine posses dicere conservatoria: Matth. 23. Fuerunt apud Iudaeos membranulae quaedam, in quibus scribebant quatuor dicta Scripturae, quasque alligabant ad frontem et brachium sinistrum, ut ostentarent studium servandae legis Dei. Eas igitur ampliabant et dilatabant, ut tanto magis cernerentur: cum Deus tantum eo fine illa ordinasset, ut essent memorialia
quasque alligabant ad frontem et brachium sinistrum, ut ostentarent studium servandae legis Dei. Eas igitur ampliabant et dilatabant, ut tanto magis cernerentur: cum Deus tantum eo fine illa ordinasset, ut essent memorialia mandatorum ipsis. Hanc superstitionem, aut potius ostentationem Iudaeorum Christus praedicto loco taxat. vide Paulum Fagium super Exodum cap. 13, prolixe de hac superstitione Iudaeorum disserentem. Manaverat quoque olim haec superstitio ad Christianos. Quare etiam in quadam Antiochenae Synodi Canone phylacteria notantur. Ex hac superstitione
et dilatabant, ut tanto magis cernerentur: cum Deus tantum eo fine illa ordinasset, ut essent memorialia mandatorum ipsis. Hanc superstitionem, aut potius ostentationem Iudaeorum Christus praedicto loco taxat. vide Paulum Fagium super Exodum cap. 13, prolixe de hac superstitione Iudaeorum disserentem. Manaverat quoque olim haec superstitio ad Christianos. Quare etiam in quadam Antiochenae Synodi Canone phylacteria notantur. Ex hac superstitione credo esse, quod nunc quoque in Papatu aliqui initium Evangelii Ioannis in membranula descriptum, de collo appensum gestant, nihil
erunt. Psalmo 92. pro, succulenti, vividi, et vigentes erunt: quod ibi iustis promittitur. Intelligitur autem, florituros eos spiritualibus et temporalibus bonis. Immolare pinguia, 1. Reg. 1. id est, saginata. Desolatis pinguium medullatorum advenae fruentur, Isaiae quinto. id est, divitum Iudaeorum, et iam nauseantium ad spiritualium bonorum copiam, successores erunt in illis gentiles vocati. convivabuntur enim Orientales et Occidentales cum Abraham, exclusis incredulis Iudaeis. Recordetur Dominus omnium hostiarum tuarum, et holocaustum tuum impinguet. Psalmo 20. Alii vertunt,
1. Reg. 1. id est, saginata. Desolatis pinguium medullatorum advenae fruentur, Isaiae quinto. id est, divitum Iudaeorum, et iam nauseantium ad spiritualium bonorum copiam, successores erunt in illis gentiles vocati. convivabuntur enim Orientales et Occidentales cum Abraham, exclusis incredulis Iudaeis. Recordetur Dominus omnium hostiarum tuarum, et holocaustum tuum impinguet. Psalmo 20. Alii vertunt, Incineret: quia vocabulum
in Universalibus Regulis.
PLANTARE, per metaphoram, sicut et Aedificare, significat aliquid quoquo modo provehere et promovere, sive sint homines sive res, sive in spiritualibus, sive in externis. Psalm. 44. Tu Domine manu tua gentes delevisti et plantasti: id est, Israelitas in Iudaea loco deletorum gentilium. Idem habetur Psalm. 80, et Hier. 24. Aedificabo eos, neque destruam: plantabo eos, neque evellam. Saepe alioqui plantari Israelitas, significat eos augeri numero, et omni alia felicitate. Sunt igitur contrariae voces, plantare et evellere: non tantum in propria,
quam non plantavit pater meus, evelletur. quod Christus dicit de prava Pharisaeorum opinione, qui putabant hominem externis cibis vere ac spiritualiter immundum aut iniustum fieri, cum ea immundicies aut iniustitia oriatur proprie excorde nostro. Aliqui exponunt de ipsis Pharisaeis ac Iudaeis, qui erant non plantulae aut filii Dei, sed genimina viperarum: eoque ex domo Domini excindendi, quia filii servae non manent perpetuo in domo. Liberi feliciter educati ac crescentes comparantur laetis plantis. Psal. 128. 144. Quae similitudo est perspicua.
quam ipse, et semen eius erit plenitudo gentium. Rom. 11, paulo aliter accipi haec locutio videtur: Induratio ista ex parte accidit Israeli, donec introierit plenitudo gentium. id est, donec omnes ii ex gentibus conversi fuerint, quos Dominus constituit converti. Ibidem est etiam Plenitudo Iudaeorum, pro plurimis Iudaeis conversis. Plenitudo temporis. id est constitutum tempus. Galat 4. At ubi venit plenitudo temporis, emisit Deus filium suum, etc. id est, ubi perfectum completumque est id tempus, quod Deus ordinaverat. Eadem etiam phrasis est ad Ephes. 1.
erit plenitudo gentium. Rom. 11, paulo aliter accipi haec locutio videtur: Induratio ista ex parte accidit Israeli, donec introierit plenitudo gentium. id est, donec omnes ii ex gentibus conversi fuerint, quos Dominus constituit converti. Ibidem est etiam Plenitudo Iudaeorum, pro plurimis Iudaeis conversis. Plenitudo temporis. id est constitutum tempus. Galat 4. At ubi venit plenitudo temporis, emisit Deus filium suum, etc. id est, ubi perfectum completumque est id tempus, quod Deus ordinaverat. Eadem etiam phrasis est ad Ephes. 1. Plenitudo legis est dilectio,
quinto: Thren tertio, Scrutemur vias nostras, et quaeramus, et revertamur ad Dominum. Humiliari. capitibus secundo Paralipomenon duodecimo et trigesimosecundo. Declinare a malo, Psalmo trigesimoseptimo. Nonnunquam etiam novam obedientiam complectitur: ut Actorum vigesimo, Testificans Iudaeis et Graecis eam quae est erga Deum poenitentiam. secundae Petr. 3, et Ezech trigesimotertio. Deus non vult ullum perire, sed omnes ad poenitentiam progredi. Apocalypsis secundo: Poenitentiam age, et priora opera facito. Interdum etiam magis beneficia aut effectus seu bona poenitentiam
secundo: Cum lenitate erudito adversarios, si forte eis Deus dederit poenitentiam ad cognitionem veritatis. Poenitentiam vocat hic Apostolus, illam Dei gratiam ac beneficium, quo nos trahit aut convertit ad veram religionem ac pietatem. ¶ Duplicem solent facere quidam poenitentiam: aliam Iudae aut Caini, quae est [?: ] contritio ex legis doctrina, seu desperatio, gustus ira Dei, ac descensus ad infernum. alteram salutarem, quae post contritionem habet ex Evangelio, fidem, aut [?: ] tarem cognitionem Christi: qualis fuit Petri, et omnium piorum est. Quidam
[?: ] . Deum non poenitet, quod sua dona dederit, Rom. [?: ] . Verum sane, Deum per se non poenitet, quod dona Dominibus dederit: sed homines ea a se solent [?: repelle- ] , sequae illis indignos facere possunt et solent. Quare Paulus dicit, Quod si adhuc Iudaei ad Christum conversentur, promissiones Dei illis de Meschiae regno [?: fa- ] adhuc essent ratae. Ier. 18. aliquoties more humano scitur, quod Deum poenitebit suarum minarum aut promissionum, si homines coeperint esse boni aut mali: id est, non patietur eis evenire promissa
Ezech. 22, Populus terrae opprimebantur oppressione. id est, vulgus. Dan. 9. Qui locuti sunt regibus, principibus et patribus nostris, et toti populi terrae. Populus Iehovae, aut Domini, est Ecclesia, in veteri Testamento. Sic primum sunt appellati omnes Israelitae, postea soli Iudaei potissimûm. 2. Sam. 1. Luxit David propter populum Dei. id est, ob caesos Israelitas cum Saule et Ionatha. Populus Israelis, idem quod Israel. Isa 2. Idem est populus Dei: Hebr. 4, Relinquitur Sabbatismus populo Dei. Filii populi tui loquuntur de te Ezech. [?: ] . ubi
de Israelle. forte propter plures tribus cum gentibus et populis Israel.
PORCUS, animal immundum, non tantum corporeae, sed et religionis immundicie habitus est, non
tantum Iudaeis, quibus ut immundum animal fuit interdictus: sed etiam Aegyptiis, qui (teste Herodoto) id adeo pro immundo habuerunt, ut si quis vel per transitum esset ab eo contactus, mox ad lotionem properanerit. Proverbialiter Iudaeis, porcus lotus rediens ad nolutabrum, significavit eum qui post
tantum Iudaeis, quibus ut immundum animal fuit interdictus: sed etiam Aegyptiis, qui (teste Herodoto) id adeo pro immundo habuerunt, ut si quis vel per transitum esset ab eo contactus, mox ad lotionem properanerit. Proverbialiter Iudaeis, porcus lotus rediens ad nolutabrum, significavit eum qui post poenitentiam ad priors scelera rediit. 2. Pet. 2. Porro cum Christus vetat margaritas porcis obiici, indicat per metaphoram Epicuraeos, et alios contemptores Dei ac eius verbi, qui conculcate superbe solent preciosissimas
Sic et Psal. 90: In manibus portabunt te, ne forte offendas ad lapidem pedem tuum. Exod. 10: Portavi vos super alas aquilarum. id est, perinde ut aquilae solent pullos suos inter volandum [?: sub-are ] . Non tu radicem portas, sed radix te. Rom. 11. id est, ex Iudaeis venit salus et veritas, inde habemus omne spirituale bonum, non illi a nobis gentilibus: nos in illam bonam oleam populi Dei ac Meschiae, veluti sylvestres quidam surculi inserti sumus. Portare iugum ab adolescentia, Thren. 3. id est, assuefieri ad piam institutionem, subiectionem,
haec dicens, non tam potentiam suam iactat, quam petentibus signum aut miraculum, praedicit futurum miraculum suae resurrectionis, ut mox ibidem sequitur. Sicut et alibi idem signum aliis verbis eis [?: pol- ] tur, quod nempe daturus sit illis signum Ionae. Sic intellectum testimonium Iudaeorum contineret acerbiorem
accusationem, quod videlicet Christus non tam stulte inctaverit vires suas, quod non valde capitale esse posset: quam sacrilege minatus sit, se eversurum illud sacrosanctum
sit, se eversurum illud sacrosanctum templum Dei, ubi solum eius votum accogitatio pro grandi sacrilegio habita fuisset. Et hic etiam clarius apparet falsitas testimonii, quod non tantum vocem templi male intellexerunt, sed etiam calumniose dissolutionem templi Christo tribuerunt: cum ille id Iudaeis tribuerit, quod sint destructuri templum corporis eius, sibi vero tantum suscitationem adscripserit. Sensus vero dicti Christi fuit: Vos petitis signum a me, quo probem me recte ac divino iure et mandato repurgare templum Dei. Ecce dabo vobis suo tempore illustre signum, quod plane veram
peccata manifesta sunt praecedentia ad iudicium: quorundam autem sequuntur. loquitur de iudicio Ecclesiae, quae multos mature agnoscit ex eorum manifestis sceleribus aut erroribus: ut Simonem Magum, cui ideo noluit imponere manus. Sed hypocritarum fraudes saepe tardius resciscuntur ut Saulis et Iudae, et illorum qui in extrema die dicent. Domine Domine non ne in nomine tuo prophetavimus? Luc. 22, Qui maior est inter vos, fiat sicut minor: et qui est praecessor, fiat sicut minister. In Graeco est, Dux, qui caeteris doctrina et exemplo praeit.
PRAECELLERE, est idem quod
Luc. 22, Qui maior est inter vos, fiat sicut minor: et qui est praecessor, fiat sicut minister. In Graeco est, Dux, qui caeteris doctrina et exemplo praeit.
PRAECELLERE, est idem quod antecellere, aut excellere. Romanorum 3, Quid ergo praecellimus [?: n- ] Iudaei gentiles? id est, in quo tandem sumus potior [?: ] aut in qua tandem re est melior nostra conditio? [?: Si- ] regi, ut praecellenti: sive ducibus, ut ab eo missis. 1 [?: P- ] 2. id est, summum gradum dignitatis et authoritatis in hoc mundo divina
aut est praeputiatus. Sic mox sequitur: Omnes quidem gentes sunt incircumcisae aut praeputiatae, tota vero domus Israel est praeputiata seu incircumcisa corde. Colos. 2, Vos eratis mortui delictis, et praeputio carnis vestrae. Huius praeputii circumcisionem Paulus Rom. 2 praedicat, et a Iudaeis requirit. Quarto, praeputium per metonymiam, posito signo pro re signata, significat ipsos gentiles, sicut circumcisio Iudaeos. Rom. 3, Deus est qui iustificabit circumcisionem ex fide, et praeputium per fidem. Rom. 2, Si praeputium custodierit iustificationes legis, etc.
est praeputiata seu incircumcisa corde. Colos. 2, Vos eratis mortui delictis, et praeputio carnis vestrae. Huius praeputii circumcisionem Paulus Rom. 2 praedicat, et a Iudaeis requirit. Quarto, praeputium per metonymiam, posito signo pro re signata, significat ipsos gentiles, sicut circumcisio Iudaeos. Rom. 3, Deus est qui iustificabit circumcisionem ex fide, et praeputium per fidem. Rom. 2, Si praeputium custodierit iustificationes legis, etc. Ibidem: Naturale praeputium legem faciens iudicabit te literalem aut legalem circumcisionem. Sic Paulus Galatis 2 suam
Ibidem: Naturale praeputium legem faciens iudicabit te literalem aut legalem circumcisionem. Sic Paulus Galatis 2 suam praedicationem inter gentiles vocat Evangelium praeputii, et vicissim Petri Evangelium circumcisionis, et Apostolatum circumcisionis: id est, praedicationem gentilibus aut Iudaeis propositam. Quinto, significat praeputium per synecdochen aliquando totum gentilismum, seu gentilem vitam, religionem ac conditionem, quam Paulus Ephes. 2 hisce verbis describit: Vos olim vocati praeputium, fuistis alieni a Christo, a politia aut Ecclesia Israelis, extranei a pactis et
hic plenum gentilismum denotat. Sic Paulus hasce duas voces usurpat, cum 1 Corinth. 7, et Galat. 5 et 6, negat vel praeputium vel circumcisionem quicquam esse: id est, non tantum praesentiam aut absentiam illius pelliculae, sed et totam aeternam ac caeremoniariam illam iustitiam aut pietatem Iudaeorum, aut contra gentilium, liberam, et illis observationibus carentem vitam. Atque hactenus dicit Paulus se Gentilibus factum Gentilem, et Iudaeis Iudaeum. id est, quod attinet ad illam externam speciem vitae, quae per sese revera neque vere pia, neque
quicquam esse: id est, non tantum praesentiam aut absentiam illius pelliculae, sed et totam aeternam ac caeremoniariam illam iustitiam aut pietatem Iudaeorum, aut contra gentilium, liberam, et illis observationibus carentem vitam. Atque hactenus dicit Paulus se Gentilibus factum Gentilem, et Iudaeis Iudaeum. id est, quod attinet ad illam externam speciem vitae, quae per sese revera neque vere pia, neque
impia est. Item quod 1 Corinth. 7 iubet unum quemque manere in suo genere vitae: si sit
esse: id est, non tantum praesentiam aut absentiam illius pelliculae, sed et totam aeternam ac caeremoniariam illam iustitiam aut pietatem Iudaeorum, aut contra gentilium, liberam, et illis observationibus carentem vitam. Atque hactenus dicit Paulus se Gentilibus factum Gentilem, et Iudaeis Iudaeum. id est, quod attinet ad illam externam speciem vitae, quae per sese revera neque vere pia, neque
impia est. Item quod 1 Corinth. 7 iubet unum quemque manere in suo genere vitae: si sit vocatus
pia, neque
impia est. Item quod 1 Corinth. 7 iubet unum quemque manere in suo genere vitae: si sit vocatus circumcisus, non accersat sibi praeputium: sin praeputiatus, non circumcidatur. id est, Si fuit Iudaeus, cum conversus est, maneat in illa externa forma Iudaicae vitae: si fuit incircumcisus, aut gentilis, maneat in illa. Ubi non est Graecus aut Iudaeus, circumcisio aut praeputium, Scytha aut barbarus, servus aut liber. id est, ubi nullius est momenti, ex qua gente, aut quibus maioribus quis
quemque manere in suo genere vitae: si sit vocatus circumcisus, non accersat sibi praeputium: sin praeputiatus, non circumcidatur. id est, Si fuit Iudaeus, cum conversus est, maneat in illa externa forma Iudaicae vitae: si fuit incircumcisus, aut gentilis, maneat in illa. Ubi non est Graecus aut Iudaeus, circumcisio aut praeputium, Scytha aut barbarus, servus aut liber. id est, ubi nullius est momenti, ex qua gente, aut quibus maioribus quis sit natus: sed tantum in eo tota res sita est, ut sit Christianus. Quod est ex natura praeputium, iudicabit te, etc. Rom. 2. id est,
liber. id est, ubi nullius est momenti, ex qua gente, aut quibus maioribus quis sit natus: sed tantum in eo tota res sita est, ut sit Christianus. Quod est ex natura praeputium, iudicabit te, etc. Rom. 2. id est, natus gentilis, et ex gentilibus: sicut contra Galat. 2, Nos natura Iudaei, et non ex gentibus peccatores. Credere per praeputium: pro, in praeputio, seu in gentili vita. Rom 4. Ut esset pater omnium credentium per praeputium. id est, qui alioqui sunt in gentili vita. Sic Rom. 2, Praeputium iudicabit te per literam et circumcisionem transgressorem legis. id
Ergo alii presbyteri erant doctores alii vero tantum seniores quidam et prudentiores populi (ac Actor. 15 nominantur) qui una cum doctoribus gubernabant Ecclesiam, et curam doctrinae, religionis ac disciplinae habebant, sicut illi Act. 15. cum Apostolis.
PRIMITIAE, erant apud Iudaeos primi fructos potissimum de frugibus terrae, qui primum maturescebant. Quamprimum enim in aliqua parte agri seges matura videbatur, cogebantur divino mandato inde aliquot manipulos demetere, et certo ritu ad tabernaculum sacerdotib. offerre: ut praecipitur potissimum Levit. 23. Antequam
honestate. Sic Scriba quispiam Marci 12 quaerit, quod' nam sit primum praeceptum? id est, summum, maximum, praecipuum. Quare in Matthaeo est capite vigesimosecundo: Quod est mandatum magnum in lege? id est, maximum, posito positivo pro superlativo. Sic illud Rom. 3: Quae est igitur praestantia Iudaei? Primum quidem, quod concredita sint eis oracula. id est, primum, aut primarium, seu praecipuum est illud.
PRIMUM adverbium, pro prius saepe ponitur. Matthaei decimo septimo: Heliam oportet venire primum. id est, priusquam veniat Meschias. Iohan. 15: Si vos mundus odit,
in quibus non adeo exacte posteriora prioribus, quod ad styli aequabilitatem attinet, conferruminantur. Aliqui Primum pro praecipue, aut in primis exponunt: ut non sit ordinis, sed praestantis indicativum. Primam fidem irritam facit, 1. Timoth. 5, supra in voce FIDEI expositum est. Primum dicum Iudaei unum, posito numero cardinali pro ordinali De quo in voce UNUS. Secundo primum sabbatum, Lucae sexto, ita doctiores explicant, quod licet continui septem dies azymorum in solennitate Paschae fuerint celebres, ac festa seu sabbatha sint vocati: tamen prima et ultima (quae fuit septima dies)
certi pronunciare. Nos vero hoc ipsum licet non adeo magni momenti dubium, moneat, vocem istam, et alias ei similes ac dissimiles, alias alio respicere. Verisimilius tamen est, hanc simpliciter fuisse primi, eiusque ideo quoque in narratione nativitatis Meschiae mentionem factam, ut indicaret tum Iudaeam prorsus sub alienigenarum imperio fuisse, eoque prophetiam Iacobi Gen. 49 fuisse impletam, et tempus adventus Meschiae adfuisse. Prima stola, Luc. 15, est primaria aut praecipua stola. Christus dicitur primus ex resurrectione mortuorum, Act. 26: id est, primus ex iis qui ad aeternam
PRINCIPATUS, aliquando ipsos principes, eorumque potentiam notat: sicut supra in voce POTESTAS prolixius ostendi. Ut traderent eum principatui et potestati praesidis: Lucae 20. id est, iuri et iudicio praesidis, seu in manus praesidis. Angeli non servaverunt suum principatum: Iudae Epistola rectius, suum principium aut originem, de quo mox in voce PRINCIPIUM dicam. Catachrestice princeps vocatur in Sacris, quivis primarius suo ordine: sicut et Latini dicunt, Principem Philosophorum, Oratorum, aut Poetarum, item Principem pubis, Senatus, populi, Principes civitatis, et
vocis significatio, uti dictum est, ad rem scopumque praesentem. Iohan. 6 est, Christum novisse ab initio qui nam non crederent. Item 16 inquit: Haec nolui vobis dicere initio, quia vobiscum fui. Ubi principium ad rem praesentem accommodandum est, nempe ad praedicationem Christi. In Epistola Iudae dicuntur lapsi angeli non servasse suum principium, aut originem: id est, suamillam originalem nativamque bonitatem, nempe imaginem Dei, ad quam initio ficti formatique fuerant. Illud igitur suum bonum principium non conservarunt, seu illam initialem indolem. Sic Christus dicit, eos non
putem esse intelligendum. Augustinus ergo (ut Eras, observavit)
id est, qui loquor vobis? quum praesertim
ὅτι
20, iubetur nudus et discalceatus incedere, ut eo signo aut prodigio indicet Aegyptios et Aethiopas nudos in captivitatem a Chaldaeis abducendos esse. Sic Ezekiel. cap. 12 et 24 ob similia signa dicitur esse portentum a Deo Israeli propositum: quia sua simulata fuga et migratione, Iudaeorum calamitatem portendit: sicut et suo luctu ob mortuam uxorem. Veri [?: pr- ] giorum sunt. Zach. 3. id est, idonei ad facienda prodigia, instructi vi patrandi miracula.
PRODIRE, idem quod egredi. Psal. 17, A facie tua iudicium meum prodeat. id
de servitute Og Basan, ac de furore, Pharaonis in medio maris rubri.
PROFUNDO verbum, ab hoc nomine formatum, reperitur Isaiae 7. Profunda petitionem, aut extolle sursum. id est, pete aliquod signum vel miraculum a Deo in confirmationem huius promissionis liberandae Ierosolymae ac Iudaeae, vel infra in imo tartaro, vel superius in summo caelo, etc.
PROGENIES, a progenerando ducta vox, significat primum stirpem aut familiam aliquam, seu totam cognationem. Sic filii Iacob ex Aegypto reversi dicunt patri, se a praefecto Aegypti per ordinem interrogatos
causa aut parentibus illorum, sed de inhaerente malitia. Sic et Matth. 23: Serpentes, progenies viperarum, quomodo potestis effugere a iudicio gehennae? Ubi idem per serpentes voce metaphorica, quod per progeniem viperarum, indicatur, nempe inhaerens serpentina pravitas. Sic Christus obiiciens Iudaeis, quod sint ex patre diabolo, non tantum primam illam occupationem ac deformationem, qua Satan genus humanum in suam potestatem redactum, ex imagine Dei in suam transformavit, obiicit: sed etiam inhaerentem diabolicam malitiam, quam secum ex utero matris attulerint. Vide in voce Filii.
credunt et accipiunt. Sed tamen, si propriissime exponere velis, significat, eos qui per divinam promissionem ex gentilib. filii Abrahae facti sunt. Sicut et Isaacus ei, deficientibus iam ipsius et Sarae naturalibus viribus, per gratiam Dei promissionemque contigit. Contra Carnis filii vocantur Iudaei, quos naturalibus carnis viribus procreavit. Roman. 9: Hoc est, non filii carnis (Abrahae,) filii Dei, sed filii promissionis computantur in semen, aut posteritatem. Gal. 4: Nos igitur, fratres, secundum Isaac filii, promissionis sumus. Quomodo autem ista promissionis generatio fiat,
id est, qui perinde credunt, sicut Abraham ipse. Confirmare promissiones: pro, implere. Rom. 15, Dico Iesum Christum fuisse ministrum circumcisionis pro veritate Dei, ut confirmaret promissiones patrum. Id est, ut promissiones patrib. factas de mittendo redemptore, reipsa eorum posteris Iudaeis seu circumcisis praestaret. Haec enim promissionis optima ac solidissima confirmatio est, cum reipsa praestatur. Omnes promissiones Dei in ipso sunt Etiam et Amen, 2. Cor. 1. id est, certae ac ratae, immobilesque. Hoc est mandatum primum in promissione, Eph. 6. id est, habens
propitiari peccatis nostris, Psalmo 25. 65. 103. Ieremiae decimooctavo, et trigesimoprimo: sed in Hebraeo est potius, Deum condonare nostra peccata. Deus enim nobis peccatoribus proprie, non peccatis, est aut fit propitius. Dies chipurim expiationum aut propitiationis, erat quoddam Iudaeorum festum decimo septimi mensis die, in quo ieiuniis et aliis modis sese afflictabant, in signum internae poenitentiae de suis peccatis: qui ideo sic vocabantur, quia tunc solenni quadam publicaque poenitentia sua peccata expiare, et Deum placare conabantur. Vicina expiationi aut
autem eos gentiles, qui reiecto gentilismo, Iudaicam religionem erant, amplexi, sive habitarent in Iudaico populo, sive adhuc suo loco inter gentiles. Idem ferme significat Hebraice
Erant autem plerunque equites Romani, ut ex Cicerone apparet, qui ordinem publicanorum (proculdubio non sine suo lucro) studiose coluit. Verum habebant varios famulos, ministros, ac procuratores per provincias ex illis ipsis gentibus: ut non sit dubium, multos publicanos tempore Christi Iudaeos fuisse, qualis fuit Matthaeus et Zachaeus. Porro Princeps publicanorum, Lucae decimonono, est unus ex primariis illorum. Quia vero ita scelerati erant, coniungitur ista vox crebro cum peccatoribus ac scortis, tanquam cognatam illis speciem denotans: ut Matthaei nono: Cum publicanis et
satan, aut vetus Adam. Pugnae verborum, ubi non tam de rebus est certamen necessarium, quam inutiles rixae de solis verbis. 1. ad Timoth. 6. Sed de hac locutione forte in voce VERBUM. Paulus Tit. 3 prohibet pugnas legales. forte fuerunt aliquae rixae de caeremoniis ac mundationibus Iudaeorum. Impio pugno percutere, Isaiae 58: id est, crudeliter caedere miseros in faciem.
PULCHRUM esse aspectu, aut facie: Gen. 12, 26, 29, et 39. pro, speciosum. Rectis pulchra est laus, Psalmo 33. id est, decens, conveniens, quasi diceret, Nihil magis decet et ornat pios,
1. Regum 10: Eo quod levavi te de pulvere, et posui te ducem populi mei Israel. Pulvis mortis est terra, ubi mortui collocantur: id est, sepulchrum. Psalmo vigesimosecundo: Et in pulverem mortis posuisti me. Lingere pulverem, seu terram, est humi iacere. aut procumbere: sicut solebant Iudaei et alii Orientales, aliquem adorantes. Micheae septimo: Lingent pulverem sicut serpentes, et sicut vermes. id est, subiicientur Meschiae. Sic et Isaias inquit de summa veneratione magnatum ac principum mundi erga Ecclesiam, capite quadragesimonono: Pulverem pedum tuorum lingent. id est,
Poenitet me in pulvere et cinere. Sic et Iob secundo: Sparserunt pulverem super capita sua in caelum amici Iob. Pulverem, lapides et vestes iactare, etiam [?: ] indicium est. Sic enim iactabat Semei pulverem et lapides contra Davidem fugientem, 2. Sam. 16: et Act. 22 Iudaei commoti in Paulum, pulverem et vestes [?: surf-- ] iactabant. Cum pulvere a vento agitato aut [?: dissip-- ] saepe conferuntur impii, eorumque exitium. Psal. 1. Sic ac pulvis, quem ventus proiicit a facie terrae. Sic etiam Assyrii exercitus interitus
impurum reddentibus: ut a tactu cadaveris, aut cibi illiciti, aut similium, quibus quoquo modo tactis se contaminari censebant. Talium purificationum etiam in Novo testamento fit mentio: Lucae 2, Impleti sunt dies purgationis, aut purificationis. Sex hydriae positae, secundum purificationem Iudaeorum: Iohan. 2. et Iohan. 3, Orta est quaestio Iudaeis, cum quiusdam ex discipulis Iohannis, de purgatione. Sic Actorum 21 et 24 dicitur de Pauli purificatione. Hanc carnalem aut externam purificationem aut lustrationem noverunt etiam Ethnici, et nunc Turcae ac Iudaei. Fit vero
illiciti, aut similium, quibus quoquo modo tactis se contaminari censebant. Talium purificationum etiam in Novo testamento fit mentio: Lucae 2, Impleti sunt dies purgationis, aut purificationis. Sex hydriae positae, secundum purificationem Iudaeorum: Iohan. 2. et Iohan. 3, Orta est quaestio Iudaeis, cum quiusdam ex discipulis Iohannis, de purgatione. Sic Actorum 21 et 24 dicitur de Pauli purificatione. Hanc carnalem aut externam purificationem aut lustrationem noverunt etiam Ethnici, et nunc Turcae ac Iudaei. Fit vero creberrima eius mentio, praesertim in veteri Testamento ac in
secundum purificationem Iudaeorum: Iohan. 2. et Iohan. 3, Orta est quaestio Iudaeis, cum quiusdam ex discipulis Iohannis, de purgatione. Sic Actorum 21 et 24 dicitur de Pauli purificatione. Hanc carnalem aut externam purificationem aut lustrationem noverunt etiam Ethnici, et nunc Turcae ac Iudaei. Fit vero creberrima eius mentio, praesertim in veteri Testamento ac in primis in libris Moysi. Secunda est, purificatio Ecclesiae ac religionis, quando Deus eam ab erroribus et seductoribus repurgat: ut hoc postremo tempore ingenti suo beneficio factum est, revelato ac ex templo eiecto
spiritus ponatur, pro oraculo, aut spiritu divinante sive in templo aliquo, sive in singulis hominibus.
Q
QUADRAGENUS: 2. Corint. 11. Quinquies quadragenas plagas accepi, una minus. Vetuit Deus Deuteronom. 25, ne plures plagas quam 40, suo populari iudex infligeret, ne fieret plane infamis. habebatur enim ea pro paterna quadam aut scholastica castigatione, quae fit citra infamiam. Ei numero Iudaei adhuc unam detraxerant, ex singulari benignitate, compensantes forte numerum acerbitate.
QUADRATIS lapidibus aedificare, est
QUADRAGENUS: 2. Corint. 11. Quinquies quadragenas plagas accepi, una minus. Vetuit Deus Deuteronom. 25, ne plures plagas quam 40, suo populari iudex infligeret, ne fieret plane infamis. habebatur enim ea pro paterna quadam aut scholastica castigatione, quae fit citra infamiam. Ei numero Iudaei adhuc unam detraxerant, ex singulari benignitate, compensantes forte numerum acerbitate.
QUADRATIS lapidibus aedificare, est splendide ac superbe aedificare. Solebant Iudaei primas levioresque castigationes Dei hoc proverbio deridere: Sycomori ceciderunt, cedris
habebatur enim ea pro paterna quadam aut scholastica castigatione, quae fit citra infamiam. Ei numero Iudaei adhuc unam detraxerant, ex singulari benignitate, compensantes forte numerum acerbitate.
QUADRATIS lapidibus aedificare, est splendide ac superbe aedificare. Solebant Iudaei primas levioresque castigationes Dei hoc proverbio deridere: Sycomori ceciderunt, cedris reaedificabimus: lateres ceciderunt, quadratis restaurabimus. id est, nunc magis reflorescemus, quam unquam antea, nihili istam levissimam calamitatem pendentes: Isaiae 9. Sicut Augustus, teste
ac per eam salvari. Significat et petere, aut postulare, seu etiam flagitare, Matthaei octavo bis dicitur, signum quaerere a Christo de caelo: id id est petere. Idem Lucae 11. bis dicitur Isaiae 1, Quis quaesat haec de manibus vestris? id est, postulavit. 1. Corinth. [?: ] , Iudaei signum petunt, et Graeci sapientiam quaerere id est, flagitant sapientes disputationes. Significat et te nari consequi, quae est ei ferme propria significavit Matthaei sexto. Quaerite primum regnum Dei, et iustitiam eius, et ista omnia adiicientur vobis. Significt te interrogare, sicut et
nullum crimen habentem dignum morte aut vinculis. et Actor. 25: Nullum crimen obiiciebant ei, sed quaestiones quasdam habebant adversus eum de sua religione. Sic capite vigesimosexto significat disputationes: Maxime cum te gnarum esse sciam omnium consuetudinum et quaestionum quae sunt apud Iudaeos. id est, controversiarum, aut etiam dogmatum. Aliquando rixas: ut 1. ad Timoth. 1: Nec attendant fabulis et genealogiis, quae magis pariunt quaestiones quâm aedificationem Dei, quae est per fidem. Aliquando etiam inanes et inutiles disputationes indicat. primae ad Timotheum sexto: Is
ab eo petere. Si Satanas est adversus Satanam, quomodo ergo constabilietur eius regnum? id est, pro fecto mox corruet: sed non corruit: ergo non est inter illos dissidium, nec alter alterum eiicit, ut vos mihi obiicitis. Quomodo potest Satanas Satanam eiicere? Marci tertio. Quomodo tu cum Iudaeus sis a me Samaritana petis potum? id est, non iuste, recte, aut pie. Quomodo potestis vos credere? Quomodo potestis vos bona loqui, cum malem sitis? Romanorum decimo, sunt aliquot talia negativa dicta: Quomodo invocabunt eum, in quem non crediderunt? Quomodo credent, de quo non audierunt?
locutionem Graeci ecliptice: ideo aliquando aliquo verbo antecedente sermo explendus est. Romanorum undecimo, Ministerium meum illustro, si quo modo ad aemulationem provocem carnem meam: subintellige, experiens, aut tentans omnia, si forte collaudando et ornando Evangelium, meos consangineos Iudaeos ad aemulandum aut imitandum, id, ad similiter credendum excitem. Philippensium tertio: Dum conformis fio Christo, si quomodo perveniam ad resurrectionem mortuorum: sub intellige, experiens, tentans, aut id unice agens et laborans, si quo modo occurram ad illam felicem, beatam,
quorum primus sit irasci: secundus, sono aliquo incerto motum significare: tertius, in manifestum convicium prorumpere. Atque ita sentit D. Augustinus commentariorum quos in hunc edidit locum lib. 1. addens, se id a Iudaeo quodam accepisse. Racha Hebraeis interiectionis instar esse: eaque voce nihil certi, sed tantum animi indignationem significari. Fortasse fuit ea mox temporibus Christi vulgaris irascentibus, quemadmodum hodie frequentissima est in omnium conciliatorum ore illa indignatione turgidissima
quod si gloriaris, non tu radicem portas, sed radix te. id est, tu habes omnem vim, vitam ac succum tuum spiritualem ex filiatione et haereditate illorum primorum patriarcharum ac prophetarum, totaque Israelitica Ecclesia, et Christo ipso ac eius Apostolis, qui omnes Israelitae sunt. Salus enim ex Iudaeis est. Ne forte sit in vobis radix germinans fel et absynthium, Deuter. 29: id est, sicut praecessit, Cavete ne sit aliquis seductor sua pestifera et venenata doctrina idololatrias excitans, et homines seducens, vosque ira Dei et exitio onerans. Idem dicitur et Hebraeorum duodecimo:
quasi non sint. Utique non sunt plantati, non sunt seminati, nec radices egit in terra truncus eorum. Ideoque ventus spiravit in eos, et exaruerunt, et procella tanquam stipula abstulit eos. Similitudine sumpta ab extrema totalive [?: succisi--- ] arborum, declarat Baptista imminentem Iudaeis iram et poenas Dei, inquiens Matth. 3: Iam etiam securis ad radicem arboris posita est. Omnis igitur arbor non ferens fructum, eradicabitur. Cum enim arbor a radicibus succiditur, nimirum tota ac prorsus perit. [?: Qu- ] hac similitudine plena ruina populi Iudaici adumbratur:
quas consecraverant Domino: Num. 6. Talem rasionem videtur et Paulus fecisse primum in Kenchreis, Act. cap. [?: ] postea etiam Hierosolymae, capite 21. Tertio, in consecratione raduntur Levitae: de qua tota caeremonia vide Num. 8. Quarto, mulier peregrina nuptura Iudaeo, redebat caput: Deuter. 21: ut depositione comae veluti testaretur, se abiicere gentilismum. Quinto, radetur caput et barbam testandi doloris ac luctus gratia presertim de morte alicuius: quod sacerdotibus prohibetur, Levit. 21. Id etiam de Moabitis praedicit Isaias, in eorum calamitate
Aegypti significat. Octavo, Ezechiel iubetur radere suum caput et barbam, eosque pilos in tres partes dividere, quarum primam in ignem iniiciat, secundam gladio concîdat, tertiam in ventum dispergat: ut illo novo ac peregrino facto ostendat Iudaeis, quomodo Deus sit illos puniturus. Postremo radebant aliquando communis usitataeque mundiciei causa. Quare intermittere talem rasionem, sicut et apud Romanos habere promissam barbam aut capillos, signum luctus ac doloris erat. Sic exulante Davide Mephiboschet non raserat barbam suam, nec se
quod significat perfidiam Ezekiae. Rom. 11 aliquoties vox Ramus et Rami significat Israelitas eius temporis, qui fuerunt ex primis patriarchis, veluti ex radice quadam producti: de quo Pauli loco supra in voce Radicis aliquid dixi. Defractos enim ibi dicit Ramos esse: id est, multos Iudaeos desiisse esse membra Ecclesiae Dei. Rami eius facti sunt albi, Ioel. id est, Delectantur quaedam animalia, in ter quae asini, corticibus ficulnearum: iis cum privantur rami, albedo earum apparet, et simul arescunt: per illam igitur decorticationem hostilis vastatio regni Iudaici innuitur,
quod sicut illa effusio succi aut teneritudo rami indicat vernum tempus, et aestatem imminere: sic et ipsos debere ex illis signis cognoscere, quod adventus Christi, finis mundi, et extremum iudicium prope sit. Caedere ramos, et tum humi spargere, tum et in manibus portare solebant olim Iudaei in publica laeticia pompis ac triumphis. Sic igitur Matt. 21 caedebant ramos, et sternebant Christo equitanti in illa sua regali pompa et introitu in Hierosolymam. Ioannes vero cap. 12 dicit, Iudaeos acceptis ramis palmarum obviam Christo venienti processisse. Solebant enim
Caedere ramos, et tum humi spargere, tum et in manibus portare solebant olim Iudaei in publica laeticia pompis ac triumphis. Sic igitur Matt. 21 caedebant ramos, et sternebant Christo equitanti in illa sua regali pompa et introitu in Hierosolymam. Ioannes vero cap. 12 dicit, Iudaeos acceptis ramis palmarum obviam Christo venienti processisse. Solebant enim eis rami palmarum virtutem et victoriam significare, sicut Latinis laurus semper virens: de qua significatione in vocabulo Palma. Tametsi etiam phrasis Latina, palmam consequi aut dare, eandem etiam illorum
18, Rapinam fratris rapere: id est, res proximi. et Rapinam rapere: id est, res alienas per nefas auferre, quae cum rapiuntur, vocantur rapinae: cum alioqui rapina potius ipsam raptionem aut violentam actionem significet. Rapina Libani obruet te, Abac. 2. pro, quam fecisti aut patrasti in Iudaea. Mich. 3, Vae civitas sanguinum, quae plena est mendacio et direptione, non recedit rapina. id est, perpetuo intenta est praedae. Christus cum in forma Dei esset, non est arbitratus rapinam se esse aequalem Deo. id est, non est usus aut abusus ea re pro arbitrio, non usurpavit aut rapuit
quadragesimoquarto, itidem populum Israeliticum, id est, totam [?: ] Ecclesiam hac voce nominat: Sic dicit Dominus factor tuus, et fictor tuus, qui te adiuvit inde ab utera. Noli timere serve meus Iacob, et Iesurum rectissime, quem elegi. Sic Danielis undecimo, quidam exponent de Iudaeis vocem Recti, cum inquit: Ponet quoque faciem suam, ut veniat cum potentia totius regni sui et recti cum eo, et faciet. ubi per Rectos aliqui intelligent Iudaeos, quia illi tunc erant cultores Dei, qui soli [?: ] recti: sicut Paulus eos vocat Sanctos.
REDARGUO,
te adiuvit inde ab utera. Noli timere serve meus Iacob, et Iesurum rectissime, quem elegi. Sic Danielis undecimo, quidam exponent de Iudaeis vocem Recti, cum inquit: Ponet quoque faciem suam, ut veniat cum potentia totius regni sui et recti cum eo, et faciet. ubi per Rectos aliqui intelligent Iudaeos, quia illi tunc erant cultores Dei, qui soli [?: ] recti: sicut Paulus eos vocat Sanctos.
REDARGUO, aliquando significat tantum [?: ] so, reprehendo. Eph. quinto, Opera eorum potius redarguite. In ore alicuius esse redargutiones: id est, qui
doctrinam, et dura servitute eos premendo.
REDIMO verbum sua compositione sonat, quasi iterum emo, id quod ante a me in alienam potestatem aliqua ratione aut iure transivit. Sic res Deo offerendas, et tamen ad oblationem parum idoneas, aut quas alioqui non libenter amittebant Iudaei, redimere iubentur Numeri decimonono: Sed redimendo redimes primogenitum hominis, et primogenitum iumenti immundi. Valde crebro hoc verbum significat liberare: qood inde factum est, quia qui in tristem servitutem erant venditi aut rapti, redimebantur data pecunia. Sic et facinorosi non
nutrices: quinetiam, ut pulverem pedum Ecclesiae, ante eam procumbentes, lingant. Quo significatur, etiam summos ac potentissimos homines colla cervicesque suas Christi iugo submissuros et Ecclesiam religionemque eius promoturos. Christus negat se esse regem huius mundi: et tamen vocatur rex Iudaeorum. ubi Iudaei, non illam regionem aut politiam, hominesque significant: sed pios, aut Ecclesiam, seu veros Israelitas, super quos ille proprie rex ac dominus est, regens eos spiritualibus bonis, veritate, iustitia ac pace, ut supra diximus. Christiani quoque vocantur Reges, quia sunt
quinetiam, ut pulverem pedum Ecclesiae, ante eam procumbentes, lingant. Quo significatur, etiam summos ac potentissimos homines colla cervicesque suas Christi iugo submissuros et Ecclesiam religionemque eius promoturos. Christus negat se esse regem huius mundi: et tamen vocatur rex Iudaeorum. ubi Iudaei, non illam regionem aut politiam, hominesque significant: sed pios, aut Ecclesiam, seu veros Israelitas, super quos ille proprie rex ac dominus est, regens eos spiritualibus bonis, veritate, iustitia ac pace, ut supra diximus. Christiani quoque vocantur Reges, quia sunt haeredes mundi, et
suam, sed cor suum seducit, huius [?: ] est religio. id est, nulla est in eo vera pietas. Sic et Cornelius centurio describitur Act. 10, quod fuerit vir religiosus, ac timens Deum. In Actis nominantur viri religiosi, et mulieres religiosae. In priori loco Lucas testatur illos fuisse Iudaeos, et quidem ex diversissimis gentibus eo profectos, ac illic commorantes. Videntur igitur omnino fuisse quasi quidam studiosi Theologae qui cognoscendae plenius religionis, et etiam sacrificiorum gratia, eo ex patria ad tempus migraverant At Act 13 dicuntur Iudaei excitasse contra Paulum
Lucas testatur illos fuisse Iudaeos, et quidem ex diversissimis gentibus eo profectos, ac illic commorantes. Videntur igitur omnino fuisse quasi quidam studiosi Theologae qui cognoscendae plenius religionis, et etiam sacrificiorum gratia, eo ex patria ad tempus migraverant At Act 13 dicuntur Iudaei excitasse contra Paulum mulieres religiosas et honestas, ac primarios viros. ubi per religiosas mulieres rectissime intellexeris, eas quae ex [?: ] cismo ad Iudaismum conversae, singulari hypocrisi et superstitione prae caeteris religionis studiosae videri volebant: quales etiam
11 negat Paulus, Deum repulisse populum suum, quem elegerit. id est, repudiasse, abiecisse, etc. Rursus de hominum repulsione mandati Dei, inquit Stephanus Act. 7. Cui noluerunt obedire patres nostri, sed repulerunt, et aversi sunt corde suo in Aegyptum. Sic et Act. 13 dicuntur Iudaei repellere Evangelion Christi.
REPLERI Spiritu sancto, Lucae primo. Repleri ira, zeIo, Lucae 4. timore, Luc. 5. insipientia aut amentia, Luc. 6 iocunditate, Actor. 2. gaudio, Act. 13. iniquitate, Rom. 1 omni gaudio et pace, omnique scientia, Rom. 15. consolatione,
REPTILIS nomine significantur omnia serpentia humi, quae non tam pedibus incedunt, quam humi repunt. Dicitur haec vox etiam de piscibus. Gen. 1, Producant aquae reptile animae viventis.
REPUDIUM, fuit dimissio uxoris, seu dissolutio matrimonii, Ethnicis usitata et Iudeis: idque ferme pro libitu, ac citra gravissimam causam, Deut. 24. Eam nimiam licentiam dissolvendi coniugii, Christus Matth. 5 et 19 reprehendit, ac restringit ad solam causam aut casum adulto rii. Modestinus Iurisconsultus id discrimen esse dicit inter Divortium, et Repudium, quod
repudium, dabatur
mulieri libellus repudii, qui vocabatur ab Hebraeis Sepher Chrithuth, libellus excisionis aut succisionis: eo quod praescindebat vincula ac obligationes coniugii. Qualis ea forma fuerit apud Iudaeos, ignotum est. Monsterus de praesenti Iudaeorum repudio ita scribit: Porro
mulieri libellus repudii, qui vocabatur ab Hebraeis Sepher Chrithuth, libellus excisionis aut succisionis: eo quod praescindebat vincula ac obligationes coniugii. Qualis ea forma fuerit apud Iudaeos, ignotum est. Monsterus de praesenti Iudaeorum repudio ita scribit: Porro
In cuius rei testimonium dedi ei librum repudii, et schedam dimissionis, atque signaculum divortii, iuxta constitutionem Moysi et Israel. Romanorum porro forma libelli repudii haec fuit: Res tuas curato, res tuas tibi habeto. Vide tractatum de Divortiis. Porro olim repudium tum gentilium, tum et Iudaeorum, fuit integra dissolutio, ut uterque esset liber, haberetque plenum ius contrahendi novum coniugium: quod et iam in nostris Ecclesiis in legitimo divortio in nocenti personae conceditur. Pontifex Romanus in suo regno habuit quoddam semidivortium, ut id Erasmus vocat, ita ut coniuges
est excusus Romae anno Domini 1552. Porro sicut coniunctio Ecclesiae cum Deo ac filio eius comparatur coniugio, tum in Veteri, tum et in Novo testamento: sic et separatio eorundem, repudio aut divortio. Transferuntur igitur per metaphoram ad utrumque coniugalia verba. Isa. 50 inquit Deus ad Iudaeos: Quis est iste libellus repudii, quem dedi matri vestrae, quod eam dimiserim? aut cui ex creditoribus meis vendidi vos? Ecce propter iniquitates vestras venditi estis, et propter scelera vestra abiecta est mater vestra. Quasi dicat: Non sponte dedi synagogae repudium, sed coactus eius
Dei, cognitione ipsius, precatione, et gratiarum actione, et praeterea omnibus charitatis operibus. De hac huius diei celebratione etiam in Decalogo praecipitur, Exodi capite vigesimo, Deuteronomii quinto, et saepissime alias. Secundo. Sabbatum significat quodvis Festum, quo ex mandato Dei, Iudaei tenebantur a prophanis operibus quiescere, et nomen Dei celebrare, sive in septimam, sive in aliam diem incidebat. Sic Levitici vigesimotertio ordinantur quaedam festa, nempe prima, decima, et decimaquinta dies, cum sequentibus septem, mensis septimi, quae festa necessario in diem septimam
mandatum, et alia etiam mea praecepta violastis: ego dabo eis satis Sabbatorum, curabo ut multis annis libera a vobis et inculta iaceat, ut [?: ] colendo eam vexetis et veluti affligatis, nec illa vobis fructus ferendo sese defatiget. Iter Sabbati, fuit spacium, quantum licebat Iudaeis sine peccato in Sabbato conficere. Id vero fuit, teste Erasmo et Hieronymo spacium bis mille passuum. qui sic super Actor. 1 annotat: Lucas hic per iter Sabbati sentit spacium bis mille passuum. Longius iter facere Iudaeis fas non erat Sabbatis. Hoc enim indicat Hieronymus, scribens ad
ferendo sese defatiget. Iter Sabbati, fuit spacium, quantum licebat Iudaeis sine peccato in Sabbato conficere. Id vero fuit, teste Erasmo et Hieronymo spacium bis mille passuum. qui sic super Actor. 1 annotat: Lucas hic per iter Sabbati sentit spacium bis mille passuum. Longius iter facere Iudaeis fas non erat Sabbatis. Hoc enim indicat Hieronymus, scribens ad [?:-gasiam ] , quaestione 10: nimirum Iudaeis religiose observatum, ne Sabbatis ambularent supra bis mille passus, ex institutione Barachibae, Simeonis et Hellis Rabrum, quos illi magistros nostros vocare soliti
fuit, teste Erasmo et Hieronymo spacium bis mille passuum. qui sic super Actor. 1 annotat: Lucas hic per iter Sabbati sentit spacium bis mille passuum. Longius iter facere Iudaeis fas non erat Sabbatis. Hoc enim indicat Hieronymus, scribens ad [?:-gasiam ] , quaestione 10: nimirum Iudaeis religiose observatum, ne Sabbatis ambularent supra bis mille passus, ex institutione Barachibae, Simeonis et Hellis Rabrum, quos illi magistros nostros vocare soliti sunt, ac inibi docet Hieronymus. Praeterea apud Ioan. cap. 11 Bethaniam abfuisse ab Hierosolymis stadiis ferme
inertem elici posse. Caeterum supra olei facta est mentio, hic salis. In altero lenitas, in altero acrimonia cernitur. Haec ut conveniat coniuncta esse, declarat proverbium vulgo iactatum: Oleum et sal oportet emere. Mare salis, est Sodomiticum mare, quod forte est salsum: cum alia stagna, quae Iudaei etiam maria vocaverunt, fuerint dulcia. Gen. 14 et 19, uxor Loth contra mandatum Dei retro respiciens, vertitur in statuam salis. Dubium est, an revera merum sal facta sit: vel mutata in eum lapidem, qui ob similitudinem quandam salis habet nomen. Christus Marci nono inquiens, Omnis homo
in aeternam vitam translatio. Prius dicam de istius vulgaris aut terrenae salutis exemplis: ubi non tam est difficultas in ipsa voce Salutis, quam in adiunctis vocibus, quae phrasin obscurant, Coniungam autem verbum Salvandi cum nomine Salus. Salvare de longinquo, est ex remotissimis locis a Iudaea eripere, et denuo ad terram promissionis in columes reducere, quo antea fuerant captivi abrepti: Ieremiae trigesimo, et quadragesimosexto. Salvare de aliqua re, 2. Regum 6: Unde salvabo te? num de torculari, aut area? pro, unde tibi opitulabor? quibus viribus aut facultatibus, cum nec
a iure peccati et [?: ] tis, et donatur nobis iustitia Christi, ob quam [?: d- ] Spiritus sanctus et vita aeterna. Consequi Iacobus: 2 ad Timoth. 2, Omnia suffero propter electos, ut et ipsi salutem consequantur, quae est in Christo Iesu, cum gloria aeterna. Salus ex Iudaeis est: Iohannis 4. id est, causa salutis, seu Servator. Evangelium est potentia Dei
ad salutem. id est, per hanc doctrinam salvat Deus credentes, Romanorum primo. Item Romanorum undecimo: Eorum casu
quid voce Salutis Zacharias intelligat: Ad dandam (inquit) scientia salutis plebi eius, in remissionem peccatorum eorum. ut salus nihil aliud sit, quam remissio peccatorum. Ioan. 3. Non misit Deus filium suum in mundum, ut iudicet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum. Io. 4. Salus ex Iudaeis est. ubi tota redemptio ac meritum Christi una voce effertur. Actor. 2. Dominus addebat qui salvi fierent. id est, converterentur et iustificarentur. Act 4, Non est in ullo alio salus: hoc est (ut Act. 10 exponit ipse Petrus) remissionem peccatorum accipiunt [?: ] qui
venit salvare peccatores. 2. Tim. 2, Omnia sustineo propter electos, ut et ipsi salutem consequantur, quae est in Christo Iesu. Heb. 7, Unde et salvos facere ad plenum potest, qui per ipsum adeunt Deum. Iac. 1, Recipite insitum sermonem, qui potest salvas facere animas vestras. Epistola Iudae: Mihi studium fuit scribendi de communi salute, etc. obsecrans ut vestris laboribus adiumento sitis fidei, quae semel data est sanctis. Eleganter autem verbum Salvare ad iustificationem transfertur. Significat enim alias liberare captivum ab hostibus, et pristinae libertati
vult omnes homines salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire. 1. Tim. 4. Teipsum salvum facies, et alios. IIII. Interdum Salus notat causas et occasiones ad salutem acquirendam destinatas, et totum Dei beneficium seu opus quod facit ad nos salvam dos. Rom. 11. Per lapsum illorum, s. Iudaeorum, salus contigit gentibus, id est occasio fuit ad salutem seu conversionem gentium. Rom. 13. Nunc est propior nostra salus, quam cum credebamus. Heb. 2. Si tantam neglexerimus salutem, quae primum enarrari coepit per ipsum Dominum, etc. hoc est, si neglexerimus doctrinam
Ratio autem huius significationis posset esse triplex potissimum. Prima, quia Sanctificare, significat segregare ab aliis, et ad aliquod singulare opus destinare aut ordinare: sicut Isaiae decimotertio Medi dicuntur sanctificati Dei, nempe ad hoc opus ordinati, ut Babylonem subigant, et Iudaeos in Iudaeam dimittant. Sic Christus fuit segregatus Deo, et a Deo, ex toto humano genere ad hoc mirabile opus Dei praestandum. Secunda ratio sanctificationis Christi est, quod sanctum et sanctificare significat aliquid Deo dedicare, largiri, consecrare et offerre, ut supra quoque ex multis
autem huius significationis posset esse triplex potissimum. Prima, quia Sanctificare, significat segregare ab aliis, et ad aliquod singulare opus destinare aut ordinare: sicut Isaiae decimotertio Medi dicuntur sanctificati Dei, nempe ad hoc opus ordinati, ut Babylonem subigant, et Iudaeos in Iudaeam dimittant. Sic Christus fuit segregatus Deo, et a Deo, ex toto humano genere ad hoc mirabile opus Dei praestandum. Secunda ratio sanctificationis Christi est, quod sanctum et sanctificare significat aliquid Deo dedicare, largiri, consecrare et offerre, ut supra quoque ex multis exemplis
Dei ad me, ut mea peccata coram Deo in memoriam reducas, et interficiatur mihi filius. Sic David quoque metuit familiaritatem Dei, eoque non mox vult quo ducere arcam in suam domum, sed apud Obededon relinquit. Ob talem antiphrasticam sanctificationes aut sacram contaminationem, forte et scorta Iudaea
etiam ad singulas vel internas animi necessitates, vel externa negocia, difficultates et actiones accommodandi. Sic Paulus in tertium caelum raptus, et tot revelationibus sublimium mysteriorum instructus, dici potuit sapiens. at Apollos, magna dexteritate et efficacia eadem tum piis proponens, tum Iudaeos redarguens et confundens, potuit dici prudentia ac intelligentia praeditus. Ad hoc discrimen referri potest, quod Paulus dicit 1 Corinthiorum duodecimo: Per eundem spiritum alii datur sermo sapientiae, alii sermo cognitionis. quem locum ita quidam breviter exponit. Sapientiam quam Hebraei
quod Christus indicantibus Apostolis, ostendit esse contemnendum, in quiens: Sinite eos, caeci sunt et duces caecorum. Sic est ipsemet Christus et eius verbum Petra scandali: et sic Deus dicitur excaecare, indurare, et dare in reprobum sensum. Nos vero praedicamus Christum crucifixum, Iudaeis scandalum, Graecis autem stulticiam 1. Corinth. 1. id est, cuius contempta specie ac conditione, defectu talium miraculorum, qualia ipsi cupiunt, et in speciem absurda, atque adeo impia doctrina ita offenduntur Iudaei, ut statuant hunc nequaquam esse Meschiam. Gal. 5 ait Paulus: Ego
et dare in reprobum sensum. Nos vero praedicamus Christum crucifixum, Iudaeis scandalum, Graecis autem stulticiam 1. Corinth. 1. id est, cuius contempta specie ac conditione, defectu talium miraculorum, qualia ipsi cupiunt, et in speciem absurda, atque adeo impia doctrina ita offenduntur Iudaei, ut statuant hunc nequaquam esse Meschiam. Gal. 5 ait Paulus: Ego autem, fratres, si circumcisionem etiam praedico, quid adhuc persecutionem patior? Nempe abolitum est scandalum crucis. id est, nempe sublata est causa, cur me meosque auditores Iudaei persequantur. Unde etiam porro
atque adeo impia doctrina ita offenduntur Iudaei, ut statuant hunc nequaquam esse Meschiam. Gal. 5 ait Paulus: Ego autem, fratres, si circumcisionem etiam praedico, quid adhuc persecutionem patior? Nempe abolitum est scandalum crucis. id est, nempe sublata est causa, cur me meosque auditores Iudaei persequantur. Unde etiam porro sequitur, cessante cruce, ut nemo possit offendi aut deficere a tali Christianismo. Porro quam multiplex sit [?: sca- ] et quâm varie detur, ac quod nam vitandum autem vitandum sit, non est huius loci ac propositi [?: explic- ]
[?: ] 1. Reg. 21. Quod saepe de Ieroboam et aliis regibus legitur. Radix germinans fel et amaritudinem, Deut. [?: ] sequi peccata patrum, Iudith 8. Facere impingere, [?: M- ]
SCENOPEGIA: Iohan. 7, Instabat autem [?: die- ] stus Iudaeorum Scenopegia, id est tabernaculorum [?: ] xio. Fit huius festi mentio hoc ipso nomine etiam Esdra, et Machabaeis. In quem autem usum et finem mandatus fuerit hic dies festus, Moses docet Levit. 22 nempe, ut annuo ritu in memoriam revocarent Iudaei patres suos in deserto annis
autem [?: die- ] stus Iudaeorum Scenopegia, id est tabernaculorum [?: ] xio. Fit huius festi mentio hoc ipso nomine etiam Esdra, et Machabaeis. In quem autem usum et finem mandatus fuerit hic dies festus, Moses docet Levit. 22 nempe, ut annuo ritu in memoriam revocarent Iudaei patres suos in deserto annis 40 sub tabernaculis, [?: ] liter eos ductante et fovente Deo vixisse, cum [?: d- ] ac omnino certis sedibus carerent: ut ita tum illius liberationis beneficium celebrarent, tum etiam [?: prae- ] tis peregrinationis in hoc
Sive quia in definienda [?: ] [?: ] quam tribuum debeat esse sacerdotium, Num 17, duodecim virgae cum inscriptione nominum tribuum fuerunt in tabernaculo positae, ex quibus sola virga et [?: ] floruit. vide VIRGA.
SCINDERE vestimenta solebant Iudaei in [?: mag- ] ctu, et quovis alio dolore, quasi prae nimia [?: impat- ] cruciatus tam tetros ac tristes gestus foris [?: exhibi- ] vide infra VESTIS.
(ut vocantur) Spirituales sibi ius docendi ac discendi tractandique Sacras literas rapere, sed nec ipsos eas serio discere aut docere, nec aliis discendas permittere. Alii exponunt Sustulistis, scilicet corrupta vera doctrina, et obscurato genuino sensu: quod et Paulus indicat Rom. 2 dum Iudaeis tantum speciem cognitionis et veritatis in lege concedit. Idem Apostolus Rom. 10 concedit, Iudaeos habere zelum, sed non secundum scientiam: id est, suum zelum non oriri aut dirigi regique vera cognitione doctrinae ac voluntatis Dei. Atque in hisce exemplis Scientia non prorsus
nec ipsos eas serio discere aut docere, nec aliis discendas permittere. Alii exponunt Sustulistis, scilicet corrupta vera doctrina, et obscurato genuino sensu: quod et Paulus indicat Rom. 2 dum Iudaeis tantum speciem cognitionis et veritatis in lege concedit. Idem Apostolus Rom. 10 concedit, Iudaeos habere zelum, sed non secundum scientiam: id est, suum zelum non oriri aut dirigi regique vera cognitione doctrinae ac voluntatis Dei. Atque in hisce exemplis Scientia non prorsus speculativa aut ociosa accipi debet, sed cum quodam studio pietatis coniuncta. At cum 1. Corinth. 8 dicit.
destituatur: aut contra. Potest denique fieri, ut aliquis carnali aut hypocritica, vel etiam mortua quadam noticia aliquid norit: et spirituali aut practica, atque adeo viva ignoret. Sic aliquis videtur sibi aliquid scire, cum tamen nihil dum sciat, sicut scire oportet. 1. Corinth. 8. Sic Iudaei norant quadam humana noticia, IESUM esse Meschiam, sicut Nicodemus ait: Rabbi scimus quod a Deo sis. norant etiam aliquo modo patrem eius caelestem: et tamen revera spiritualiter neque ipsum, neque patrem norant. Tale quid est illud Matth. 13: Videntes non vident, et audientes non audiunt,
linguis est aliquanto in hoc usu ignotior. Citatur autem sic vetus Testamentum, non inndicato libro, aut eius parte: sicut et locutione, Sicut [?: leg- ] propterea quod illi in Sacris aut religione non alia scripta quam Sacras literas citare soliti erant. Eisdem verbis et hodie Iudaei Sacras literas allegant. Eas vero ac notas habebant, ut si modo unum aut alterum verbum indicassent, iam omnibus constaret, unde id desumpti esset, aut ubi illud dictum contineretur. Sic cum dicitur aliquid scriptum esse, intelligitur tantum de Sacris literis. Sicut D Paulus inquit: Quicquid
me, non tacebo, sed rependam, rependam in sinum eorum. Allusio est ad morem regum, sicut in Esther refertur, Mardochaei beneficium erga regem in libro scripti fuisse. Quarto, Scribi aliquid in animo aut corde eius, est ei penitus infigi ac implantari. Sic dicit Hier. ca. 17, de nativa malitia Iudaeorum, imo et de originali peccato omnium hominum: Peccatum scriptum est stylo ferreo, et ungula adamantina exaratum est in tabulis cordis eorum. Sic contra Deus promittit, se legem suam est scripturum in cordibus suorum: Hier. 31. Hebr. 8. id est suo spiritu se renovaturum imaginem suam in
vobis, quam quae legitis. id est, nihil insidiose, subdole et astute vobiscum agimus, quasi aliud quid astute et recondito quodam sensu agentes, quam ea quae quis mox prima statim lectione ex nativo verborum sensu intelligat ac legat. Tale quid, sed in meliori causa aut ratione, est, quod Iudaei legentes Moysen, aliud legunt, in ipso nimirum velamine haerentes, quam quod Moyses revera scripsit, aut suis libris apud illos efficere voluit. Nisi quis de diversis Epistolis intelligat Paulum, quasi dicat: Semper idem sum, non levis, inconstans, et versute agens: eadem iam quoque nobis
id est, exactissime purgabo, conquisitis adhibita candela sordibus ex omnibus angulis et rimis. Scrutantur iniquitates, persiciunt scrutinium scrutatum: Psal. 64. id est, summa diligentia conquirunt prava machinamenta, eaque postquam invenerunt, perficere conantur. Sic Dominus iubet Iudaeos scrutari Scripturas, quae ipsi testimonium perhibeant: Iohan. 5 et Act. 17. Thessalonicenses Iudaei dicuntur scrutati fuisse Sacras literas, inquirentes an earum testimonia conveniant personae IESU et concionibus Pauli. Haec sane est unica ratio reperiendae veritatis ac verae viae ad
iniquitates, persiciunt scrutinium scrutatum: Psal. 64. id est, summa diligentia conquirunt prava machinamenta, eaque postquam invenerunt, perficere conantur. Sic Dominus iubet Iudaeos scrutari Scripturas, quae ipsi testimonium perhibeant: Iohan. 5 et Act. 17. Thessalonicenses Iudaei dicuntur scrutati fuisse Sacras literas, inquirentes an earum testimonia conveniant personae IESU et concionibus Pauli. Haec sane est unica ratio reperiendae veritatis ac verae viae ad salutem in Ecclesia Dei. Dominus scrutatur corda. Rom. 8: id est, perspicit. Verbum Conatus, ponitur pro
in seculum, et tabernacula eorum in generationem et generationem. id est, cogitationes, vota et spes eorum est, quod ipsorum posteri ac familia diutissime [?: per- ] rabunt ac florebunt. Verum operaeprecium fuerit, paulo accuratiore ordine significata huius vocis recense-re, et quaedam Iudaeorum nugamenta, quibus sua [?: ] caeremoniarum perpetuitatem tuentur, refutate. 1. Primo aliquot in locis pro mundo seu seculo accipitur, non tamen ut mundi vocabulo intelligas tantum materialiter machinam illam a Deo conditam, quae caelo, terra, elementis, aliisque creaturis
nostri adventum in carne: seu potius ad baptismum, et dispensationem eius: vel a diluvio, usque ad consummationem seculi: vel a non ita longo tempore, quod olim fuerat, usque in aliud tempus. Haec eo consilio adducere liber ut refutetur non modo crassa illa, verumetiam pertinacissima obstinatia Iudaeorum, qui praecepta et promissiones legales, item circumcisionem, templum, [?: ] tum divinum, sacrificia, ceremonias, iudicialia, et [?: ] nus reliquas omnes legis Mosaicae observationes nequaquam abrogatas, sed aeternas, et ad iustificationem
semitis seculi. id est, pristinis, quae sit melior. Ecclesiastici duodecimo, Quia homo vadit ad domum seculi sui. id est, domum suam pristinam, unde primum egressus est. sicut et Iob trigesimo, humam appellat domum constitutam: iuxta illud, Pulvis et, et in pulverem reverteris. Ut ad argumenta Iudaenum tandem deveniam, quibus sua legalia ex hac voce confirmare conantur, quasi aeterna et immota sint, et ad finem usque mundi servanda, neque quenquam sine eorum observatione posse salvari: atque non paucos persuaserant ut existimarent non sola in Christum fide nos iustificari sed iuxta et
surrogandum: quodque illa quae in lege obumbrata, tantum figurae essent rerum futurarum corporis Christi. Hinc Paulus ad Galatas Legem dicit paedagogum ad Christum, et alibi finem legis Christum asserit. Imo Christus ipse dicit, Lex et prophetae usque ad Ioannem, etc. Ne autem Iudaei etiam haec eludant, ut solent perpetuo rimas quaerere, quibus elabantur: aliquot aliis Scripturae testimoniis multo evidentioribus obfirmabo, hanc vocem
et munificentia regia. Secundum aliquando significat incrementum. Oseae 4, Secundum multitudinem eorum ita peccaverunt. id est, quo magis creverunt, eo magis peccaverunt. Exod. 1, Secundum quod affligebat eum, sic crescebat, et sic multiplicabatur. id est, quanto magis affligebant Aegyptii Iudaeos, tanto illi magis [?: c- ] bant. Secundum omnem immundiciam eius. Levit 22 id est quacunque demum immundicie erit immundus. 1. Reg. 5, Secundum omnia quae dixeris. pro, quicquid [?: ] lis.
ibi quisquam: Hierem. 49. pro, sicut Sodomam nemo incolit, ita nec Babylonem. ¶Porro
novimus: id est, neminem de externis et humanis dotibus, aut omnino propriis virtutib. admiramur, et a nemine carnalia bona captamus: quinetiam licet olim Apostoli externam personam et opera magnificaque gesta Christi admirabantur, eumque sic fore terrenum Dominum sperabant, sicut et nos omnes Iudaei talib. somniis nobis blandiebamur, putantes Meschiam perpetuo apud nos ac nobiscum mansurum esse, et ab eo magna quaedam huius vitae commoda expectabamus, ignorantes eius verum ac spirituale regnum efficaciamque: tamen nunc omnes nos doctores longe aliter affecti sumus, et aliter de Christo
et etiam in voce PRIMUM.
SECURIS gloriatur contra secantem: videtur fuisse olim Israelitis proverbialis locutio. Hac locutione Isaiae 18 redarguit Deus insolentiam Assyriorum, qui sibi suaeque industriae tribuebant illas victorias, quibus Deus per Assyrios afflixerat, punieratque Iudaeos et alias gentes. Omnia enim grandia opera non instrumento, sed causae efficienti, seu instrumentum moventi tribuenda sunt. sicut Christus inquit: Non vos estis qui loquimini, sed spiritus patris caelestis loquitur per vos. 1 Reg. 6 est, non esse auditum malleum, aut securim, aut ullum
sedenti revelatum fuerit, taceat prior. Ezech. 33. Veniunt ad te, et sedent coram te, sicut populus meus, et audiunt, etc. Dicitur et Deus per anthropopathiam et metonymiam Sedere, cum regit et iudicat. Psalmo 9, Quoniam fecisti iudicium meum, et causam meam, sedisti in solio iudex iuste. Et mox: Dominus in seculum sedens, et confirmans in iudicio solium suum. Ipse enim iudicabit mundum in iustitia, iudicabit populos in rectitudinibus. Psalmo 46 Regnat Deus super gentes: Deus sedet super solium sanctitatis suae. Ioelis 3, Excitabuntur et ascendeat gentes ad vallem
Psalmo 46 Regnat Deus super gentes: Deus sedet super solium sanctitatis suae. Ioelis 3, Excitabuntur et ascendeat gentes ad vallem Iosaphat, quia ibi sedebo, ut iudicem omnes gentes per circuitum. Psalmo 29, Dominus in diluvio sedit, sedet rex in aeternum: id est, fuit autor diluvii: ut iudex puniens, sic perpetuo regnabit. Deus dicitur Sedere super Cherubim, Psalmo 80, et 99. ac saepissime aliâs: quia promiserat se habitaturum in intimo tabernaculo super arcam, in cuius extremitatibus erant duo Cherubini. Christus dicitur Sedere ad dexteram patris, Coloss. 3. Hebr. 1, 10,
seminis, rectissime etiam contra hanc depravationem tam salutaris promissionis adhiberi possunt. Quare vide eum locum. In hoc vocabulo necessario explicandus venit etiam ille Pauli locus Gal. 3. Non dicit In seminibus, ut in multis: sed ut in uno, Et semini tuo, qui est Christus. Hic enim Iudaei, et etiam ipse Hieronymus, arguunt Paulum, quasi sophistice argumentatus sit ex voce seminis, quae in Graeco quidem
zera, qua lingua data ac scripta est promissio Abraamo, tantum habeat numerum singularem. Varie autem omnino hic sese torquent Interpretes in excusando Paulo, quorum sententias qui volet inspiciat. Quod ad me attinet, respondeo primum, non satis liquido vel Hieronymus vel Iudaei probare possunt, nomen Semen in Hebraea lingua in plurali plane non fuisse in usu: non enim tantum illae voces, significationes aut phrases in ea lingua fuerunt, quae nunc in Veteri testamento Hebraeo extant, quandoquidem alioqui nihil aliud germane Hebraeum habemus. Deinde dico, nomina
promissionibus ostendit Deus, se ibi loqui de uno aliquo certo individuo, et non de tota posteritate Abraami. Primum etenim excludit Ismaelem, aliosque concubinarum filios cum suis posteris, ex voce benedicti seminis, eamque ad solam Isaaci prolem restringit: postea ad Iacobi, inde ad Iudae, donec ad solum Silo, et postremo ad unum quendam posterorum Davidis, qui simul sit futurus verus Deus et Meschias. Quare licet Paulus in praedicto loco utatur Graecae linguae commmoditate: tamen hac ratione vult monstrare veram usurpationem vocabuli Semen in promissionibus
dicto semine caput serpentis contrituro, et benedictionem omnibus gentibus acquisituro: clare loquuntur de uno aliquo certo filio, et non de tota posteritate Abraami: ille vero unicus, et quasi eximius Abraami filius, est ipsemet Meschias, ut omnes sequentes promissiones ostendunt. Stulte ergo vos Iudaei et Iudaizantes gentiles, cum vestris pseudapostolis ac seductoribus sentitis, vos omnesque posteros Abraami posse sibi suis bonis operibus, iustitiis, meritis ac purificationib. et sacrificiis benedictionem acquirere, et serpentis caput conterere, observando legem, quasi vos omnes simul
acquireret: et in eum solum credite ac confidite. Ille solus est ille unicus verusque Dei agnus, peccata maledictionemque mundi auferens qui profecto frustra fuisset factus maledictum, et in cruce passus, si vos ex operibus vestris iustitiam ac benedictionem habere possetis. De quare perpetuo cum Iudaeis in hac et aliis epistolis et concionibus contendo: ipseque etiam Christus coram disputavit, dum vos quidem vestram operum, ille vero suam passionis iustitiam astruere vult.
SEMITAE nota est significatio, angustius nempe iter. Figuratas tamen quasdam habet, explicatione
In Ierusalem ponam nomen meum in sempiternum. id est, longo tempore in hac terrena Ierusalem: et perpetuo in vera, seu in Ecclesia Dei. [?:---- ] aliquid in solitudines sempiternas, est, ita vastare, ut [?: nunqui- ] plius reaedificetur: Ier. 25. Sic minatur Deus Iudes et vicinis gentibus. Brachia sempiterna subter, Deuter. 33. hoc est, infatigabilia Dei brachia, suum Israelem ostentantia.
SENEX, sicut et apud Latinos non plane decrepitum significat. Quare additur ei aliquando aliquid, quod decrepitum denotet: ut Plenus dierum, implens dies,
sed simpliciter ponitur, aureus aut argenteus, subintellige siclus. Iudicum octavo: Pondus in aurium fuit 1700 aureorum: subintellige, siclorum. Sic Iudicum 17. Mille et centum argentei, qui ablati fuerant: subintellige sicli. Hinc est quod citra ullam adiectionem sacerdotes promittant Iudae argenteos 30, nempe siclos. Quia vero iubentur singuli Israelitae dare dimidium sicli, et id exponit Matth. decimoseptimo de didrachmo: apparet, siclum valuisse 4 drachmas, et esse idem quod staterem. Tales ergo triginta dederunt sacerdotes Iudae pro proditione Christi, et faciunt circiter
citra ullam adiectionem sacerdotes promittant Iudae argenteos 30, nempe siclos. Quia vero iubentur singuli Israelitae dare dimidium sicli, et id exponit Matth. decimoseptimo de didrachmo: apparet, siclum valuisse 4 drachmas, et esse idem quod staterem. Tales ergo triginta dederunt sacerdotes Iudae pro proditione Christi, et faciunt circiter 12 Ungaricos aureos, aut certe coronatos. Porro si quis ocii aut animi gratia ludere ac supputare vellet. posset verisimiliter dicere, Iudam iratum ob interpellatum sibi furtivum lucrum de unguento Mariae, voluisse illud quasi fugitivum (ut ille
offensa Dei. Signa nostra non videmus, Psalmo 74 id est, nostros status, ritus et solennitates. Contra ibidem de impiorum cultibus dicitur: Posuerunt signa sua signa. id est, ut illa essent loco nostrorum rituum, veri cultus ac religionis. Possis tamen etiam de insignibus ac trophaeis impiorum Iudaeos opprimentium accipere. Fac mecum signum in bonum Psalmo 86. id est, aliquo signo declara te mihi favere. Signa et prodigia saepissime in Novo testamento vocantur illa miracula, quae Christus aut Apostoli faciebant: quia illis certo testabatur Deus eam religionem esse veram, seque illis
id de lumine gratiae exposuisse. Tunc apparebit signum filii hominis in caelo: Matthei vigesimo quarto. id est, ipsemet filius hominis conspicietur, qui erit sui signum, seque metipsum abunde omnium oculis exprimet, depinget ac ingeret. Forte est aliqua allusio ad illa priora dicta, cum toties Iudaei petunt signum de caelo: et Christus contra eis pollicetur illud grande signum, aut miraculum suae resurrectionis, ascensionis in caelum, Iohannis sexto: qua ratione etiam hic forte eis praedicit illud gloriosum signum aut miraculum sui adventus ad iudicium. Sic quoque signum circum
rei natura de--pta. Silemus enim Primum, cum quieta et tranquilla pacataque sunt omnia nostra, ut querendi [?: c---- ] non habeamus. Unde sicut silentium res tranquillas ac prosperas denotat: ita contrâ Clamor magnas calamitates vel belli, vel pestis vel famis ac similes. Sic apud Iudaeos summum silentium, apud Aegyptios contra clamor praedicitur futurus nocte sequenti, Exodi undecimo. omnes enim in magnis doloribus et calamitatibus queritamur ac clamamus partim impatientia, partim petendo opem. Secundo [?: tacem-- ] cum timemus aliquem vehementer: ut familia
durissima, et plane silicea.
SILOH
generis, neque insigniat aut nobilitet Christum: illis relinquo, qui pie ea delectantur. Porro ego, si primam non amplecterer, mallem amplecti Hieronymi expositionem, atque dicere, tempestate ipsius scriptum fuisse
Sortes proiiciuntur in sinum, sed a Domino est iudicium earum. i. gubernatio. hoc est, Deus regit dubiarum rerum exitum. Sic Prover. 18, litem comprimit sors: i. diiudicat. Sic forte quaeritur a Iehosua cap. 7, Quis nam in exercitu admiserit anathema? Sorte quaerit Samuel regem Iudaeis. Sorte quaerit Saul, quis contra eius votum comederit ea die. Sorte quaerant nautae, cuius culpa exorta sit tempestas, Ionae 1. Sorte etiam decernunt Apostoli, quis in locum Iudae proditoris succedere debeat. Sic et apud gentiles, Graecos, Romanos et barbaros, multum sortitione usi sunt.
quaeritur a Iehosua cap. 7, Quis nam in exercitu admiserit anathema? Sorte quaerit Samuel regem Iudaeis. Sorte quaerit Saul, quis contra eius votum comederit ea die. Sorte quaerant nautae, cuius culpa exorta sit tempestas, Ionae 1. Sorte etiam decernunt Apostoli, quis in locum Iudae proditoris succedere debeat. Sic et apud gentiles, Graecos, Romanos et barbaros, multum sortitione usi sunt. [?:-de ] verbum Sortiri. Hinc igitur est locutio, Proiicere [?: ] , mittere sortes, dare sortes, exire sortes, cadere sortes, sortem mittere cum aliquibus,
tubae exaltata voce, indicare omnibus hominibus, ac opportune et importune eos monere, ut sibi ab eis omni studio ac diligentia caveant. Hoc est quod Christus et Baptista dicunt: Quis vobis commonstravit effugere venturam iram, seu imminentes atrocissimas poenas? Isaiae 6 accusat Deus doctores Iudaeorum, inquiens: Speculatores eius omnes caeci. id est, indocti, et non intelligentes, vel etiam alioqui cernere nolentes prae metu aut etiam scelerata malitia praedictos hostes iam irruere in populum Dei. Eadem sententia ac reprehensio est etiam Isaiae 56.
SPECULUM habet quasdam
verbum aliquando pro metuere usurpatur, nota etiam Latinis catachresi. Sic etiam aliquoties in Evangelistis dicitur Dominus esse venturus ea hora, qua famulus non sperabat eum venturum. Sic Virg. inquit: Si tantum hunc potui sperare dolorem. Sperare in Moisen, Ioan. 5 dicuntur Iudaei, qui statuêbant, se per religionem a Moise praescriptam consecuturos omnia bona divinitus promissa, temporaria et aeterna.
SPINAE, varias locutiones ac similitudines in Sacris suppeditant. Primum enim significant malos homines, qui nulli bono aedificio aut operi utiles
mirabatur Moises quoque Exodi 3, quod ille ignis tam diu duraret, eoque statuit aliquid insuetum ac praeternaturale esse, accedensque propius conatur explorare. Iter pigrorum dicitur spinis sepitum, aut impeditum: sed rectorum esse planum, Proverb: 26. Sic Oseae 2 minatur Deus, se viam Iudaeorum discursantium precatum opem ab impiis, spinis obsepturum. id est, impediturum ac praeclusurum. Seminaverunt triticum, et messuerunt spinas: Hier. 12. videtur dici de pessimis Israelitarum fructibus, quos protulerunt audito bono Dei verbo a veris Prophetis: sicut et Deus queritur Isaiae
Et cap. 3. spiritus levavit. Ibidem, Ingressus est in me spiritus. Et cap. 8, Elevavit me spiritus. Actor. 10, Petro cogitanti de visione, dixit spiritus: Ecce viri quaerunt te, surge et descende cum eis. Actor. 18. Spiritus cogebat Paulum, ut testificaretur Iudaeis, IESUM esse Christum. Matt. 4, Ductus est in desertum a spiritu. Matth. 22, David in spiritu vocat eum Dominum Ioan. 3, Quod natum est ex spiritu, etc. Ioan. 7, Nondum erat spiritus datus. 1 Cor. 2. Spiritus scrutatur arcana Dei. Gal. 3. Utrum ex operibus legis
spiritu, etc. Ioan. 7, Nondum erat spiritus datus. 1 Cor. 2. Spiritus scrutatur arcana Dei. Gal. 3. Utrum ex operibus legis spiritum accepistis, an ex praedicatione fidei? 1 Petr. 4. Spiritus super vos requiescit. 1 Ioan. 3 et 4. De spiritu suo dedit nobis. Autor epistolae Iudae: Hi sunt qui segregant animales, spiritum non habentes. Apocal. 2, Qui habet aurem, audiat quid spiritus dicat Eccles. 2, [?: A- ] cum epitheto, quod vel ab essentia, vel ab officio [?: ] effectib. eius desumitur: ut Spiritus meus, Gen. 6. Non rixabitur spiritus
est. Matt. 12. Qui dixerit verbum contra spiritum sanctum. Sic Luc. 1, 2, 4 Ioan. 7, 14, 20. Actor. 1. Accipietis virtutem Spiritus sancti supervenientis in vobis. Actor. 2, Repleti sunt omnes Spiritu sancto. Sic et Actor. 8, 10, 13, 15, 16, 19. et 1 Pet. 1 1 Iohan. 5 Et in epistola Iudae. Habet autem id nomen et propter substantiam, et propter officium. Est enim eius substantia, sicut et caeterarum personarum divinitatis, sanctissima: deinde est sons sanctitatis, afferens sanctitatem, hoc est remissionem peccatarum, et efficiens sanctos motus in cordib. credentium. Spiritus
accommodari potest. Primum igitur occidit omnis typus ac figura, dum externo tantum aut literali sensu accepta, vel decipit: aut aliquid plane falsi continens, ut cum membra Deo, aut Messiae regnum temporale promitti videtur: aut persuadens in eo verum cultum, pietatem ac iustitiam sitam esse, ut Iudaei de sua caeremoniarum iustitia sentiebant: vel certe nihil prodest, dum sanguis hircorum et circumcisio carnis non tollit peccatum. Contra autem verus ac genuinus spiritus sensus, proprie voluntatem Dei indicat, et tandem ad veram pietatem deducit. Secundo, tota lex occidit, vel falsam
scriptum, quam literam: et tamen voluimus ex more literam interpretari. Sed aliquid tamen amplius spectavit Paulus. nam quia lex non modo caeremonialis, sed etiam moralis, id est, Decalogus (quam vocant) ad Christum ducebat, qui nobis omni modo factus est iustitia: hunc autem Legis usum Iudaei partim ignorabant, partim aspernabantur: hinc factum est, ut Paulus de Lege loquens, modo ex Iudaeorum hypothesi, qui eam a Christo separatam, seorsim et per se consideratam sibi applicabant: modo ex vero ipsius usu et Legislatoris voluntate, vocabula excogitarit isti distinctioni
amplius spectavit Paulus. nam quia lex non modo caeremonialis, sed etiam moralis, id est, Decalogus (quam vocant) ad Christum ducebat, qui nobis omni modo factus est iustitia: hunc autem Legis usum Iudaei partim ignorabant, partim aspernabantur: hinc factum est, ut Paulus de Lege loquens, modo ex Iudaeorum hypothesi, qui eam a Christo separatam, seorsim et per se consideratam sibi applicabant: modo ex vero ipsius usu et Legislatoris voluntate, vocabula excogitarit isti distinctioni accommodata. Itaque Legem nudam et a Christo separatam,
habet: sed multo plus eius Hebraea
aliquid. Psalm. 50, Qui pepigerunt pactum meum super sacrificio. pro, adhibito sacrificio. Propter: Gen. 26, Ne moriar super eam. id est, propter Rebeccam. Gen. 43. Super argento huc addicti sumus. Super eam in altum revertere: Psal. 7. id est, propter eam sede in solio, ut iudex, et defende tuos. Sic Ps. 44. Super te occidimur quotidie. id est, propter te Ioel. 1, Eiularunt operarii super tritico. Gen. 20, [?: Mor-ris ] super muliere quam accepisti. Deut. 24. Ne moriatur pater super filiis, neque filii super patre. id est, propter. Gen. 19, Erue
quam me. Iustitia Dei manifestatur per fidem in omnes, et super omnes. id est, omnibus sine discrimine offertur gratuita iustitia, sicut et omnes ea indigent, vel erga omnes. Praedicare super tecta: Matth. 10, Quod in aurem auditis, praedicate super tecta. id est, dicite perpalam: quia apud Iudaeos etiam in tectis aut super tecta versabantur homines. erant enim plana. Haec iam de praepositione Super, brevius aliquanto quam rei magnitudo ac varietas postulabat, dixi. In Graeco Novo testamento aliquanto facilius est eius significata discernere, cum ibi sint duae diversae voculae,
pro, uni adhaerebit, ponit. 2. Tim. 4, Sanam doctrinam non sustinebunt. id est, non volent, nec poterunt tolerare aut admittere. Infirmos sustinere, Rom. 15, est patienter eos tolerare, ac insuper fovere.
SYNAGOGA, â congregando dicta, usitatissime dicitur locus aut domus, in quo Iudaei docendae ac discendae religionis gratia, praesertim extra Ierosolymam, congregabantur. Nam Ierosolymae id in ipso templo factitabant, in quo solo offerre ac sacrificare eis licebat. In hac significatione vox haec valde crebro in Evangelistis et Actis legitur. Raro pro coetu ipso ponitur, ut
congregabantur. Nam Ierosolymae id in ipso templo factitabant, in quo solo offerre ac sacrificare eis licebat. In hac significatione vox haec valde crebro in Evangelistis et Actis legitur. Raro pro coetu ipso ponitur, ut Act. 13. Soluta autem synagoga seu congregatione, secuti sunt multi Iudaei Paulum orantes, etc. Hinc fit vox
vertit Io. 9, Ut qui confiteretur eum, extra synagogam fieret. et multo ineptius ac obscurius Ioann. 16, Absque synagogis facient vos: cum sensus proprie sit, Excludent vos ex coetu ac populo Dei, habebunt vos pro ethnicis ac publicanis. Hinc porro obtinuit, ut apud Theologos Synagoga coetu Iudaeorum, et etiam aliorum impiorum vocetur: sicut Ecclesia, populus Dei. SYNAGOGAS tantum loca conventuum Iudaicorum, et Synedria Graecorum aut gentilium quidam volunt vocari: sed falso. Nam SYNEDRII crebra fit mentio in Novo testamento, ut Matt. 5. 10. 26. Mar. 13, et aliâs. Scimus autem,
et Synedria Graecorum aut gentilium quidam volunt vocari: sed falso. Nam SYNEDRII crebra fit mentio in Novo testamento, ut Matt. 5. 10. 26. Mar. 13, et aliâs. Scimus autem, Mosen cum oneri non sufficeret, LXX sibi ascivisse iudices, qui populum unam cum ipso regerent: Exo. 18. Iam vero Iudaei a Babylonico exilio reversi, Synedrion habuerunt, quod corrupte Sanedrin vocarunt, ex LXX iudicib. Ut autem fieri solet in talib. numeris, cum de Synedrio sermo erat, tantum dicebant LXX iudices: ac eos ex posteris Davidis electos fuisse, testis est Philo, ut potestas aliqua maneret in regia
eos in Synedria. Sic Marc. 13. Tradent vos in synedria et synagogas.
SYRIA, nomen totius illius regionis inter Aegyptum, Armeniam, mare mediterraneum, et Babyloniam. Sed vox Syrus, Deut. 26, significat Labanum, socerum et avunlum Iacobi. Ex institutione igitur Mosis cogebantur Iudaei coram tabernaculo aut templo offerentes, commemorare suorum maiorum historiam, pericula et liberationes Dei ex Aegypto, aliisque difficultatibus. Inter alia vero dicebant etiam, Syrus perdens patrem meum, et descendens in Aegypto: id est, voluit aut conatus est Laban perdere patrem
Psalmo 5. 18. 28. 29. et 138. Et Deus dicitur exaudire e templo sancto suo: Psalmo decimooctavo, et sexagesimooctavo. Aliquando totum simul illum cultum vox haec complectitur. Ierem. 7, Nolite considere in verbis mendacibus, dicentes: Templum Domini, templum Domini, templum Domini. Nam Iudaei audientes minas Dei per prophetas civitati Ierosolymae ac populo denunciatas, persuadebant sibi, nequaquam Deum tam severiter esse illam terram vastatutam, potissimum propter duas causas. primum, ne simul everteret templum ac cultum suum: deinde, quia per illa perpetua sacrificia, et tam
templum ac cultum suum: deinde, quia per illa perpetua sacrificia, et tam sacro sanctum cultum, omnia ipsorum peccata plenissime expiarentur, et Deus fieret eis prorsus propitius: sicut nunc Papistae in suam Missam plenissime confidunt. Alioqui de quatuor nominibus aut rebus insolescebant Iudaei, contra omnes prophetarum minas et conciones, quae sunt,
reaedificabo illud. Templum Dei violare, primae Corinthiorum tertio, est, a Deo et vera pietate deficere. Psalmo vigesimonono. Omnis in templo Dei dicat ei gloriam. id est, omnia membra Ecclesiae laudent eum. Matth. vigesimotertio dicit Christus, Zachariam filium Barachiae esse interfectum a Iudaeis inter templum et altare: quod alii ad Zachariam filium Ioiadae, alii ad Zachariam prophetam referunt, et denique alii ad Zachariam patrem Ioannis Baptistae, qui sit interfectus, quia praesentiam Meschiae propalam affirmaverit. Mihi maxime probatur eorum sententia, qui de ultimo Zacharia
finem 1551, quo convertebatur bellum a Magdeburga contra Papistas, quo tempore et magnum et parva Interim prorsus negligi coeperunt. Convenit ergo mirabiliter prophetia ac Spiritus sancti veritas in Novo ac veteri Testamento inter se, et cum ipso etiam [?: ] olim ante Christum apud Iudaeos, et nunc apud nos in novo Testamento, atque adeo etiam ipsarum abominationum durationes. Illa enim fuerunt typus rerum nostrarum. Tempus acceptum, aut beneplaciti, est tempus quo Deus se propitium offert: quod plerunque id est quo instaurat religionem suam, missisque olim prophetis,
sicut ferme et Latini dicunt, Humi iacere. Psal. 148, Magnificentia eius est supra caelos et terram. Ezech. 1. Ecce rota una erat in terra. Quintô, aliquando illam proprie regionem significat, de qua est sermo. 2. Par. 22. Athalia autem regnabat super terram. id est, super Iudaeam. Gen. 13 et 36, Terra eos ferre non poterat. id est, ille locus terrae Canaan. Gen. 34, Terra erit coram vobis, aut in potestate vestra. Indicat igitur in illis exemplis, et saepe alias terram Canaan, aut Iudaeam. Hieronymus super Isaiae 5 notat, moris esse Scripturae, nomine
qua est sermo. 2. Par. 22. Athalia autem regnabat super terram. id est, super Iudaeam. Gen. 13 et 36, Terra eos ferre non poterat. id est, ille locus terrae Canaan. Gen. 34, Terra erit coram vobis, aut in potestate vestra. Indicat igitur in illis exemplis, et saepe alias terram Canaan, aut Iudaeam. Hieronymus super Isaiae 5 notat, moris esse Scripturae, nomine universae terrae notare tantum eam regionem, de qua sermo est. Sic dicitur universa terra venisse in Aegyptum, ad emendum frumentum. id est, Syria et vicina Aegypto loca. Sic 2. Par. 9 dicitur Salomon magnificatus esse
aut etiam super omnes tum circumquaque regnantes. Tale forte est illud Luc. 2. Ut describeretur tota habitabilis terra. Sexto, valde crebro pro contento ponitur: ut terra significet homines vel totius mundi, vel plurium regionum, vel etiam unius alicuius, praesertim terrae Canaan aut Iudaeae. Genes. 6. Vidit Deus quod corrupta esset terra. Mox se exponit, Quia corruperat omnis caro viam suam super terram. Quod prius dixerat terram, hoc iam nominat carnem agentem super terram, nempe homines. Gen. 41, Universa terra veniebat in Aegyptum, ut emeret frumentum a Ioseph: id est,
TIMOR.
TESTIS aliquando doctorem significat: quia ipse testatur illam doctrinam, quam proponit, esse veram. Isaiae 55 de Meschia dicit Deus: Ecce dedi eum testem populis. id est, ducem et praeceptorem. Et Christus Lucae ultimo et Act. 1, Vos autem eritis testes horum omnium in Iudaea et Samaria, et usque ad fines terrae: quod saepe postea Apostoli in Actis repetunt. Sic et Christus de sua praedicatione inquit: Amen dico tibi, quod scimus loquimur, et quod videmus testamur. Ibidem aliquanto post inquit de Christo Baptista: Quod vidit et audivit, hoc testatur: sed
passive: quasi dicas testimoniatus, id est, cui aut de quo datur testimonium: non addita qualitate boni aut mali. inquit enim ibi textus, Dispicite viros testimoniatos septem. Sic et cap. 10 Cornelius dicitur (ut ita dicam) testimoniatus a tota gente Iudaeorum: quae significatio verbi testificandi convenit cum eo quod modo dixi significare, laudare, celebrare, praedicare: et cum eo quod supra ostendi significare, docere. Unde fit, ut in Novo testamento, sicut et in Veteri, non raro testimonium significet doctrinam. 2. Timoth 1, Ne te pudeat
aut Ecclesia: in sanguine foederis tui, ego dimittam. ut et Ecclesiae sit actio, quae verbum ac sacramenta beneficiaque eis inclusa administrat erga membra sua captivata: et Dei, qui IN et per sacramenta est efficax, ac captivata Ecclesiae membra emittit ex carcere. ¶ Act. 3 inquit Petrus ad Iudaeos: Vos estis filii prophetarum, et testamenti aut pacti, quod ordinavit Deus erga patres nostros, dicens ad Abrahamum: Et in semine tuo benedicentur omnes generationes: id est, ad vos pertinent prophetiae, aut prophetarum promissiones de Messia, et foedus de benedicto semine cum Abrahamo
quod verbum plane testamenti naturam, non pactionis sonat. ¶ Aliquando testamentum ipsam doctrinam, secundum quam testamentum aut foedus sancitum est, significar: sicut supra aliquoties, praesertim ex veteri Testamento ostendi. In hoc significato etiam Paulus ait Iudaeis velamen manere in lectione veteris testamenti, seu cum vetus testamentum legunt. Hinc in Ecclesia receptissimum est, ut vetus ac novum testamentum, duae istae Bibliorum partes vocentur. Sunt vero illae revera nihil aliud ferme, quam explicatio quaedam plenissima istorum duorum foederum aut
easque cum hac nostra cum Deo pactione aut confoederatione conferam, ut in tanta re Lector etiam rectius instituatur. In foederibus hae solent esse proprietates: I. Duae diversae partes antea vel inimicae, vel non perinde bene cohaerentes. Hae sunt in hoc nostro foedere, Deus iudex, et homo peccator.
II. Utriusque partis consensus in foedus, atque adeo etiam praesentia in pangendo foedere. Sic fit, et hoc credere debemus, nos in Sacramentis cum Deo coram agere, pacisci de certis conditionibus et transigere.
qui non vult laborare, ille ne comedere quidem debeat. Qua re observandum est, cum Paulus commendat traditiones, loqui eum de usitatissima Scripturae sacrae doctrina, non de humanis traditiunculis per quas et propter quas perinde nunc Papistae irritum faciunt mandatum Dei, sicut olim pharisaei et Iudaei, teste Christo, factitarunt. Aliquando tamen etiam de externis traditiunculis hominum, aut patrum, sicut eas Paulus et Christus vocant, usurpatur, idque plerunque in peiorem partem, ac cum reprehensione earum, ut noxiarum ac impiarum. Illud sane valde memorabile est, quod Christus et
ac cum reprehensione earum, ut noxiarum ac impiarum. Illud sane valde memorabile est, quod Christus et Apostoli, corrigentes ac emendantes doctrinam, nusquam traditiones patrum, sed tantum Scripturam, eamque solum authenticam citent: cum procul dubio multa pia ac praeclara, et apud Pharisaeos ac Iudaeos plurimum valitura, potuissent ex veteribus Rabinis et patrum sententiis aut traditionib. proferre. Quod proculdubio eo fine fecerunt, ut et nos disceremus, solummodo propheticum sermonem veluti lucernam in obscuro loco sequi, et inniti soli fundamento Prophetarum ac Apostolorum, cui superae
transeunt, et mulctantur: Proverb. 22. id est, recte eunt ad periculum. Transire facere de medio, est tollere: sicut supra dixi, significare interdum perire. 2. Par. 15. Et transire fecit de medio omnes abominationes de Iehuda. id est, abolevit. Esther 9, Dies isti non transibunt e medio Iudaeorum, et memoria illorum non desinet a semine eorum. Idem bis dicit. Transire e medio, est hic perire, oblivioni tradi. Iob 36, In ensem transibunt: id est, peribunt. Transire facere per aquas, aliquando significat [?: re ] . Num. 31. Quicquid non ingreditur ignem,
familia et loco Meschias erat expectandus. Quare etiam libros genealogiarum habuerunt, ut sciretur perpetuo, quis'nam ex qua tribu aut familia progenitus esset: qui libri post adventum Christi exusti sunt, ut in nostra Ecclesiastica historia plenius habetur. Quare iam prorsus ignorant perfidi Iudaei, quis nam eorum ex qua tribu, multo etiam magis ex qua familia sit: ut si maxime quis pseudo propheta veniret, nomine Meschiae sese venditans, ut multi venerunt, tamen non possent dicere, aut certo statuare, quod esset ex tribu Iuda, multo minus ex posteritate David.
TRIBUTUM,
aptissima etymologia vocis logos, Verbum, videtur esse: quod [?: ] Chaldaea versio saepissime habeat pro nomine propria Dei
voluisse eam vocem etiam in sua Graeca scriptione per Logon exprimere: sicut innumeros Hebraismos passim Apostoli suis scriptis inserverunt. Apparet sane, fuisse tunc usitatum vulgae, pro nomine Iehova voce Meimar uti: quod et [?: Ga-nus ] probat: sicut et postea, ac nunc quoque Iudaei pro eodem nomine utuntur vocabulo
Danielis 3. Qui mutaverunt verbum regis: id est, non curarunt. Aliquando est idem quod adulterare, ut Paulus loquitur. Pervertere verba alicuius: Exod. 23. Munera pervertunt verba iustorum, et excaecant oculos sapientum: id est, efficiunt ut causa bona male iudicetus, [?: ] iudex munere excaecatus, nequit verba ac rationes iustioris partis syncere iudicare, et crimen pro magnitudine odisse. Verbum aut verba ponere in alicuius ore, est [?: ] instruere quid loqui debeat. Num. 23 bis dicitur: Posuitque Dominus verba Bileam in ore eius. et,
Dei. Ion. 8, Qui ex Deo est, verba Dei audit. Item cap. 11, Beati qui audiunt verbum Dei. Act. 12, Verbum autem Domini crescebat et multiplicabatur. Act. 13, Praedicabant verbum Dei in synagogis Iudaeorum. Appellatur autem verbum Dei a causa efficiente. nam Deus id verbum revelavit, et proponit in eo suam voluntatem, quam vult omnes homines nosse ac sequi: et est ipse Deus in eo verbo efficax, licet homines id iuxta Dei mandatum proponant. Verbum labiorum Dei: Psal. 17.
sis hilaris ac laetus. Sic Epulo ille vestiebat se quotidie bysso. Pro vestimento habere saccum. supra in Sacco dixi significare moerorem ac luctum Psalmo 35, cum aegrotarent ipsi, vestimentum meum saccus. Sic Psal. 69. Vestem scindere, dolorem ac impatientiam significavit Iudaeis: undecunque demum is dolor accessit, sive ex suis aut alienis peccatis, sive ex aliquo tristi damno: ut Caiphas scindit vestes suas ob blasphemiam (ut putabat) Christi: Paulus et Barnabas scindunt vestes prae indignatione, quod Lystrii sibi ut diis sacrificare volebant. Sic 1. Reg. 21,
(ut putabat) Christi: Paulus et Barnabas scindunt vestes prae indignatione, quod Lystrii sibi ut diis sacrificare volebant. Sic 1. Reg. 21, Achab metu minarum scidit vestimenta sua. Sic Iacobi filii Genesis 44, capto Beniamin ob furtum paterae, scindunt vestimenta sua. Sic Ioel dicit Iudaeis, Scindite corda vestra, et non vestimenta vestra. id est, interno animi dolore dolete, non tantum externo gestu aut simulatione: vel potius excindite corda vestra, non tantum accidentia. Vestimentum et panis, sicut Germanis hüll unnd füll, synecdochice
literae. Rom. 7: Ut serviamus in novitate spiritus, non in vetustate literae. Vetustatem literae vocat Paulus, illam cognitionem religionis, praesertim totius legis, illamque pietatem quam vetus seu non renatus homo potest consequi et praestare: et praestiterunt omnes operarii, praesertim apud Iudaeos, antequam ad veram cognitionem Christi pervenerunt. Vocatur autem La tera, quia tota illa cognitio ac pietas non cordi inscripta est, vel in corde versatur, sed in ipsa litera parum intellecta, et ita sonata sicut psitacus suum
quippiam maius esse quam videre. Sic ferme vulgo dicunt Germani ad aliquem, parum ea quae ante oculos sunt animadvertentem, Ich main du bist mit lebenden augen blind, tues caecus quantumvis videntes oculos habes. De hoc Hebraismo vide supra in multiplici Scire. Iohan. 5 inquit Christus ad Iudaeos: Qui misit me pater, ipse est testatus de me: neque vocem eius audistis, neque speciem eius vidistis unquam. Videtur esse semiproverbialis loquutio, quando quidem vel visu de facie, vel auditu aliquem cognoscimus: ideo utitur hac loquutione hic Christus: quasi diceret, nullam prorsus
significant leges, iura ac doctrinam, quae quasi vincit et ligat subditos. Sic et doctrina religioque caelestis aliquando hoc nomine designatur. Psal. 2. Disrumpamus vincula eorum, et proiiciamus a nobis iugum ipsorum. Sic et Ieremias cap. 2. ac 5. accusat Iudaeos, quod disruperint vincula, et proiecerint iugum a se. Alioqui etiam per metaphoram significat obligationem, eoque non raro cum foedere coniungitur. Ezech. 20, Et adducam vos in vinculum foederis: id est, inibo vobiscum foedus, quo et ego vobis obligabor aut obstringar, et vos mihi. Paulus
describitur sacerdotum et prophetarum inscitia et vertiginosus spiritus, qui errant simul, ac seducunt, omniaque spirituali vomitu et stercore idololatriae, errorumque foedant ac contaminant. Proverb. 9 et Isa. 55, Vinum pro sana salutarique doctrina ponitur per metaphoram. Gen. 49, tribus Iudae homines dicuntur loturi vestimenta sua in vino, et habituri oculos rubros ex vino, et dentes albos ex lacte. i. abundaturi esse vino et lacte, ob loci aut soli fertilitatem. Deut. 32 nativa malitia aut originale peccatum Israelitarum hisce verbis depingitur: Quoniam de vinea Sodomae vitis
Locum Zach. [11,] Accepi mihi duas virgas, unam vocavi Decorem, et unam vocavi Corruptores, et pavi gregem, etc. valde varie tractant interpretes. Nostri enim, pro virga corruptorum, legentes Virgam funiculi: per virgam decoris intelligunt legem naturae, et per virgam funiculi legem Iudaeorum. Ubi autem venit Evangelium, utraque lex cessavit, ne posset damnare. Vel, sicut legem naturae emendavit lex Mosae, ita legem Mosis Evangelium, etc. Mihi verisimilior haec expositio videtur: quia semel se pastorem dixit, qui pasceret ovem occisionis, adhuc perseverat in
20, Assur virga furoris mei. Boni ergo pastores dicuntur Virga decora, mali vero corruptores vel depopulatores. Et illi, quia feliciter ac mansuete gubernant, Decor appellantur: hi vero, quia infeliciter et cum tyrannide, Corruptores, et virga ferrea. Et ita per hos pavit gregem, id est, populum Iudaeorum gubernavit. Virga panis, potius baculus aut fulcrum panis, vide supra in voce BACULUS. Sub virga transire: Levitici 27, Decima boum et ovium, quae transierunt sub virga: id est, quae a pastore reguntur, vel potius numerantur. Solent enim pastores numerantes pecus, in ostio caulae
Ioel. 1. Vitis per similitudinem aut metaphoram significat populum Israeliticum. Psa. 80. ubi prolixe agitur, quomodo sit ex Aegypto traducta, locus ei repurgatus, plantata creverit, et denique sit horribiliter Deo connivente a feris vastata. Porro Deuteronomii 32. corrupta natura ac origo Iudaeorum, ipsum nempe originale peccatum, hisce verbis describitur: Quoniam de vinea Sodomae vitis eorum, atque de arvis Gomorrhae vita eorum, uvae fellis et botri amaritudinum eis. Solent plantantes vineta, summo studio conquirere optimas species vitium, etiamsi ex longinquo afferendae sint, quo
Dies mei sicut umbra [?: dec--naverunt ] . et Psalmo 144, Dies mei sicut umbra praetereunt. Esdrae 4, Fugite umbram seculi: id est, res fugaces ac inanes huius mundi ac vitae. Isaiae 16, Pone velati noctem umbram tuam in meridie. id est, vos Moabitae praestate meis afflictissimis Iudaeis in meridiano aestu persequutionum, summum ac benignissimum favorem. Typi quoque Veteris testamenti vocantur um brae futurorum, ac Novi testamenti bonorum:quia perinde illa adumbrant, ac utcunque delineant, sicut umbrae sua corpora. Colossens. 2, Quae sunt umbrae rerum futurarum, at
Dan. 10, Non est [?: ] qui praesumat se mecum in istis, nisi Michael [?: pri- ] vester. id est, non est quisquam. Unus aliquando idem [?:- ] quod solus, sicut prius dixi Sodomitas de [?: Loto ] [?: ] re: Unus venit, et vult iudex aut gubernator esse, [?: ] 35, Unus testis non loquatur in animam, ut [?: mor- ] id est, unus solus testis non testificabitur, ut accipietur eius testimonium ut sufficiens ad damnationem Ezek. 33, Unus erat Abraam, et possedit terram nos [?: ] sumus
Ioannis decimo: Ego et pater unum sumus. Id veteres interpretati sunt de divinitate Christi, [?: ] sit patri consubstantialis. Reprehendunt hunc [?: intellectum ] recentiores aliqui: verum [?:-um ] esse dicti [?: il- ] sensum, testatur etiam Iudaeorum intellectus: qui [?:-nt ] illum asserere, se esse Deum. Porro Ioannis decim-oseptimo, videtur simul coniungere Christus tum [?:-iae ] suae cum patre unitatem, tum consensum ac [?: con-ctionem ] efficaciae, quam habet in patre, et cum
estis: Psal. septuagesimo sexto. id est, celebrate Deum, qui tam miranda facit. Isaiae decimo: Vota vovebunt Domino. id est, eum colent, non idola. Paulus dicitur votum habuisse, seque rasisse: Actor. 18 et 21: Videtur autem fuisse ceremoniale Nazaraeorum votum, quod in gratiam Iudaeorum servant, ut (sicut ipsemet scribit) Iudaeis Iudaeus, et gentibus gentilis fieret, atque ita ex omnibus aliquos Christo lucrifaceret.
VOX, non paucos Hebraismos gignit, qui explicandi sunt. primum enim significat interdum ipsum sensum, sententiam, aut doctrinam voce
id est, celebrate Deum, qui tam miranda facit. Isaiae decimo: Vota vovebunt Domino. id est, eum colent, non idola. Paulus dicitur votum habuisse, seque rasisse: Actor. 18 et 21: Videtur autem fuisse ceremoniale Nazaraeorum votum, quod in gratiam Iudaeorum servant, ut (sicut ipsemet scribit) Iudaeis Iudaeus, et gentibus gentilis fieret, atque ita ex omnibus aliquos Christo lucrifaceret.
VOX, non paucos Hebraismos gignit, qui explicandi sunt. primum enim significat interdum ipsum sensum, sententiam, aut doctrinam voce comprehensam. Sic saepissime dicitur populus audire, aut
celebrate Deum, qui tam miranda facit. Isaiae decimo: Vota vovebunt Domino. id est, eum colent, non idola. Paulus dicitur votum habuisse, seque rasisse: Actor. 18 et 21: Videtur autem fuisse ceremoniale Nazaraeorum votum, quod in gratiam Iudaeorum servant, ut (sicut ipsemet scribit) Iudaeis Iudaeus, et gentibus gentilis fieret, atque ita ex omnibus aliquos Christo lucrifaceret.
VOX, non paucos Hebraismos gignit, qui explicandi sunt. primum enim significat interdum ipsum sensum, sententiam, aut doctrinam voce comprehensam. Sic saepissime dicitur populus audire, aut non
inflammari, secundae Corinthiorum undecimo: Quis scandalizatur, et ego non uror? id est, graviter de eius scandalo crucior. Porro primae Corinthiorum septimo: Melius est nubere quam uri, notam significationem habet. Sic etiam ardere, incendi et flagrare amore dicitur aliquis. Urens ventus Iudaeis fuit orientalis, quia ex aridis et aestuosis locis spirabat, et ad eos perveniebat: Sicut contra, Italiam Boreae penetrabile frigus adurit. Saepe huius venti mentio fit in Sacris literis. Vulgata versio aliquoties vertit verbum
in Scriptura, propter infidias et crudelitatem, leoni saepe iungitur. Proverbiorum decimo octavo: Leo rugiens, et ursus esuriens, princeps impius. Amos octavo: Si fugiat homo a facie leonis, et occurrat ei ursus. In Thren. [?: V- ] insidiosus factus est mihi in via. Sperabant Iudaei iam extra teli iactum se constituendos regnantibus Persequi se in patriam remitterent: sed illos quoque [?: infest-- ] senserunt. Etenim, ut est iuxta Germanicum proverbium, Iunge herren, iunge beeren: alte herren, alte beeren: ita Cyrus principio quidem valde prudenter et
extra teli iactum se constituendos regnantibus Persequi se in patriam remitterent: sed illos quoque [?: infest-- ] senserunt. Etenim, ut est iuxta Germanicum proverbium, Iunge herren, iunge beeren: alte herren, alte beeren: ita Cyrus principio quidem valde prudenter et humaniter Iudaeos tractabat, similis ursis, qui iuvenes tractabiliores sunt.
URTICAE multum in ruinosis, aut potius [?: evers- ] aedificiis crescunt. Zoph. duodecimo: Erunt exitus urticae. id est, evertentur.
USQUE, metam aliquam vel temporis, velloci indicat: quam tamen
accerset iram et poenas Dei? Matthaei vigesimoseptimo: Ut quid me dereliquisti?
UVA acerba, aliquas similitudines in Sacris praestat: quarum prima est illud celebre proverbium, Ieremiae trigesimoprimo: Patres comederunt uvam acerbam, et dentes filiorum obstupuerunt. Quo dicto Iudaei accusabant Deum iniustitiae, quod se ob peccata et idololatrias suorum maiorum puniret. Verum Deus eos ibi redarguit, pronuncians fore, ut illius tantum dentes obstupescant, qui immaturas uvas comederit. id est, ut qui peccaverit, is etiam puniatur. Vuae in deserto, sunt res utiles ac
unicornium humilitatem meam. Unicornes hic superbos, vel unum testamentum tenentes. Rhinoceron, fortis quique, vel in bonam vel in malam partem In lib. Iob, secundum Hebraeum: Nunquid volet rhinoceros servire tibi? Onager, eremita. In Iob: Quis dimittet onagrum liberum? Potest et populus ille Iudaeorum onager dici, quia sequitur in eodem libro: Ex vincula eius quis solvit? Vincula utique praecepto-rum. Hinulus, Christus, aut sancti, pro gratiarum varietate. In Solomone: Similis es tu fratruelis meus damulae aut hinulo cervorum. Dama, idem quod supra. Lepus, timens Deum. In Psalm. Petra
caprarum, quae revelatae sunt de Galaad. Agni, Christus, vel Apostoli aut sancti. In Evangelio: Pasce agnos meos. Hoedi peccatores. In Evangelio: Hoedos autem â sinistris. Talpae, idola, vel haeretici, qui non vident veritatem. In Esaia: Ut adoretis talpas et vespertiliones. Canis, diabolus, vel Iudaeus, vel gentilis. In Psalmo: Et de manu canis unicam meam Et in aliam partem, in Ecclesiaste: Melior est canis vivus leone mortuo. Hic leonem diabolum, canem vero gentilem vel hominem peccatorem accipiendum putant: quod ille ad fidem vel poenitentiam possit venire, ille non veniat. Ranae,
anima. In Evan. Sint lumbi vestri accincti, et lucernae ardentes.
Aliquoties Iucernae, opera bona: Sic luceat lumen vestrum, ut videant opera vestra bona. Modius, corpus humanum, vel legis litera, vel populus Iudaeorum. In Evang. Nemo accendit lucernam, et ponit eam sub modio. Candelabrum, Ecclesia, vel corpus Domini, aut sancta Scriptura. In Propheta: Et vidi a dextris altaris candelabra duo ardentia. Mensa, altare, vel refectio spiritalis. In Psal. Parasti in conspectu meo mensam. Clavis,
peccata: Vae qui trahitis peccata velut funem longum. Et iterum: Funes peccatorum circumplexi sunt me. Rota, orbis, aut vita humana. In Ps. Vox tonitrui tui in rota. [?: ] , Deus meus pone illos ut rotam. i. volubiles vel instabiles effice in malitia sua. Spongia cava, infidelitas Iudaeorum. In Evang. Illi autem spongiam plenam aceto hyssopo circumponentes, obtulerunt ori eius. Scala, fructorum profectus. In Gen. Viditque in somnis scalam stantem super terram, et cacumen illius tangens caelum angelos quoque Dei ascendentes et descendentes super eam Scopae, cura
columba vel dolens. Micha, quis iste? Naum, germen sive consolatio. Abacuc, amplexans. Sophonias, abscondens eam. Aggaeus, festus, sive solennis. Malachias, angelus meus. Esaias, salus Domini. Hieremias, excelsus Domini. Ezechiel, fortitudo Domini. Daniel, iudicium Domini. Iudith, laudans, aut Iudaea. Ioseph, auctus. Maria, illuminata, sive stella maris: sed sermone Syro, domina. Simon, pone moerorem, vel obediens. Petrus, agnoscens. Bariona, filius columbae: Syrum pariter, et Hebraeum. Cephas, petrus: Syrum est. Paulus, mirabilis. Saulus, tentatio respicientis, vel tentationis
nativitas tentationis. Iordanis, descensus. Martha, provocans Deum. Magdalena, turris. Susanna, lilium. Saba, captivitas. Caiphas, investigator, sive vomens ore. Pontius, declinans consilium. Pilatus, os malleatoris. Herodes, pellicius. Barrabas, filius patris: vel magistri eorum, absque dubio Iudaeorum magistri, qui est diabolus. Edem, in Gen. deliciae. Iudaea, confessio. Hierosolyma, visio pacis. Sion, specula: et recte. nam haec civitas David in monte constructa est. Babylon, confusio, sive transitio. Aethiopia, tenebrae. Aegyptus, tribulatio, sive tenebrae. Tyrus, angustia. Romani,
Deum. Magdalena, turris. Susanna, lilium. Saba, captivitas. Caiphas, investigator, sive vomens ore. Pontius, declinans consilium. Pilatus, os malleatoris. Herodes, pellicius. Barrabas, filius patris: vel magistri eorum, absque dubio Iudaeorum magistri, qui est diabolus. Edem, in Gen. deliciae. Iudaea, confessio. Hierosolyma, visio pacis. Sion, specula: et recte. nam haec civitas David in monte constructa est. Babylon, confusio, sive transitio. Aethiopia, tenebrae. Aegyptus, tribulatio, sive tenebrae. Tyrus, angustia. Romani, sublimes, vel tonantes. Sinai, mensura, sive mandatum. sive
vel amphora mea. Gehenna, vallis gratuita. Quidam aestimant appellatam hanc a valle Gehennon, quae est iuxta murum Hierusalem. Hebraei, transitores. Sadducaei, iustificati. Pharisaei, divisi. Galilaei, volubiles. Samaritae, custodes, eo quod â Babyloniis illic ad custodiam collocati sint Iudaeorum.
¶ Cum in caeteris, tum et in hoc abundanter liquet, scriptura omnis sacra quam vere divina sit, ac plena mysteriis, quando ita congruant reb. nomina, effectibusque respondeant. Sicut David, quam exprimitur in Latinum fortis manu: utique fortiss. omnib. fere bellis extitit.
in modum deltae literae,
ex posteris Abrahae, de Cethura, qui vocatus est Afer. Ismaelitae vocati ab Ismaele, filio Abrahae. Iidem et Saraceni, et Sara iidem et Agareni, ab Agar. Nabathei, a Nabath filio Ismaelis appellati, qui ab Euphrate ad mare rubrum porriguntur. Cananaei, appellati de Canaan, filio Cham. Horum terram Iudaei expulsis incolis possederant. Hi omnes de origine Cham veniunt. Assur, Assyrii, ab Assur filio Sem. Hi urbem Ninum exnomine Nini regis condiderunt, quae nunc Ninive vocatur. Syros appellatos quidam asserunt ab Asurim, filio Abrahae ex Cethura. Us, quae et Auxitidis regio, circa
quod eadem nocte Dominus per Aegyptum transierit, cum Aegyptiorum primogenita cuncta percussit. Pentecoste, quinquagesima, Graecum est. Huius quinquagesimae figuram annus Iubilaeus gessit, quique nunc iterum futurae repromissionis aeternam requiem praefigurat. Scenopegia, cum tabernacula a Iudaeis figuntur, ob memoriam tabernaculorum.
est. Huius quinquagesimae figuram annus Iubilaeus gessit, quique nunc iterum futurae repromissionis aeternam requiem praefigurat. Scenopegia, cum tabernacula a Iudaeis figuntur, ob memoriam tabernaculorum.
enim Graece tabernaculum dicitur. Haec Iudaeorum solennitas, Septembri mense celebratur. Encaenia, novae aedificationis observatio, vel dedicatio.
Sed quia apud Hebraeos secundum lunae cursus menses supputantur, et
plenitudo domus ibid. 65
plenitudo pugilli ib. 70
plenitudo seminis 901. 4
plenitudo staturae ib. 9. 10
plenitudinis lapides ib. 13
plenitudo gentium ib. 17
plenitudo Iudaeorum ib. 24
plenitudo temporis ib. 25
plenitudo legis ibid. 29
Complementum, aut supplementum lacerae vestis ib. 32
complementum,
[?: S-te ] [?:-isitare ] ibid. 68
[?: ] magna 1068. 5
[?: ] in Domino ibid. 8
[?: ] consequi ibid. 66
[?: ] ex Iudaeis ibid. 69
[?: ] 1072. 10
[?: ] ibid. 46
Sactus ibid. 65
[?: ] sanctorum 1073. 28
[?: ] populus 1075. 15
e supernis est, super omnes est 1182. 43. 44
Qui recipit Dei testimonium, is obsignavit, etc. 1137. 45. 46
Ira Dei manet super ipsum 473. [?: ]
4 et 7 Flumina aquae viventis fluent de ventre eorum 338. 37
Salus ex Iudaeis 1068. 69
Veri adoratores adorabunt patrem in veritate et spiritu 24. [?: 5- ]
Regiones albae sunt ad messem 648. 25
Adhuc quatuor menses sunt, et messis veniet 283. 32
In hoc dictum illud verum est, quod alius seminat,
se vocasse Paulum ad hoc, ut portet nomen suum coram gentibus 922. 22. 23 etc.
11 Num igitur poenitentiam dedit ethnicis Deus 908. 8
13 Dicit Paulus ad Elymam magum, ô inimice omnis iustitiae, etc. 1016. 2. 3
Excitaverunt Iudaei adversus Paulum mulieres religiosas 1028. 34
Negastis Christum coram Pilato 716. 12. 13
14 Non tamen reliquit se sine testimonio, etc. 1030. 6
15 Quid tentatis Deum? etc. vide verbum TENTO
17 In Deo sumus,
modo, etc. 1002. 37 [?: 3- ]
Iesus Christus heri et hodie, idem ent est in secula 386. [?: 7- ]
Donec gentium plenitudo ingrediatur 360. 29. [?: ]
Paulus comparatione oleae et oleastri declarat coditionem Iudaeorum et gentium 778. 40. [?: 4- ]
Assumptio Iudaeorum erit vita ex mortuis 680 [?: ]
Eorum casu vobis contigit salus 1069 [?: ]
Non abiecit Deus populum suum, quem praecognovit 940. 2. 3
12
heri et hodie, idem ent est in secula 386. [?: 7- ]
Donec gentium plenitudo ingrediatur 360. 29. [?: ]
Paulus comparatione oleae et oleastri declarat coditionem Iudaeorum et gentium 778. 40. [?: 4- ]
Assumptio Iudaeorum erit vita ex mortuis 680 [?: ]
Eorum casu vobis contigit salus 1069 [?: ]
Non abiecit Deus populum suum, quem praecognovit 940. 2. 3
12 Offerentes Deo rationalem cultum, etc. 1011. [?: 5- ]
seu consecratio papistica 74. 10
benedictio Abrahae in Novo Testamento, quae dicatur ib. 29
benedictiones et maledictiones Dei 605. 37
benedictionem Abrahae promissam, non tantum verbalem esse aut exemplarem, sed efficacem et realem contra Iudaeos 74. 68
benedictio Dei varia et multiplex 76. 59
beneplacitum Dei, erga filium naturalem Christum, et erga nos filios adoptivos 79. 11
beneficia Dei quamvis gratuita saepe merces vocantur 645. 31. 32
blasphemia in Spiritum sanctum
collectae unde dictae ib. 25. 26
Colonienses theologi refutati 1019. 46 etc.
compunguntur nonnunquam et mali, proverbium Theologorum 150. 58
comedisse patres uvam acerbam, et filiorum dentes stupere: proverbialis sententia apud Iudaeos 145. 69
concussio, ut a Iurisperitis definiatur 154. 60
coniunx unde, et cur sic dicatur 486. 35 etc.
concupiscentia quid sit? 153. 60
confirmatio, sacramentum pontificium 156. 54
confessio Christi 157.
doctores dicantur 110. 16
[?: 4- ]
Elohim Hebraea vox indicium pluralitatis personarum 216. [?: ]
Elymas a Paulo filius diaboli vocatus 229. [?: 6- ]
Enakim unde dicti [?: 36- ] . [?: ]
de Encaeniis, olim solenni Iudaeorum festo 270 [?: ]
15
quotuplex sit excommunicatio ibid.
excommunicati quare olim Anathemata dicti 36. 68
quae versetur ib. 23
hominis primariae partes quae 388. 68. 69
hominem in Hebraica lingua quatuor primaria nomina habere 391. 43 etc.
hominem in quot partes principales Scriptura dividere soleat 389. 7
hysopi apud Iudaeos in sacris usus 399. 64
hysopo quatenus se aspergi David oret 400. 2
hysopo Mosen, sanguine foederis madefacto totum populum aspersisse ib. 3
I
quid obtinuerit Christus 423. 26 etc.
invocatio quare crebro pro toto cultu aut pietate ponatur 725. 16 etc
invocationis natura 3. 62
invocatio seu adoratio sanctorum refutatur 24. 42
Iohannes in quali de serto Iudaeae praedicaverit 210. 63
Iohannis Evangelium in membranula descriptum, unde sit quod multi in Papatu de collo appensum gestent 894. 18. 19
Ionas quomodo fugerit a facie Domini 295. 37
Ioseph quomodo dicatur duos funiculos obtinuisse 357. 1
distinctus 1229 19. 20
Israel et Iuda duo regna quid differant 475. 48
iter sabbati quantum spacium fuerit 1056. 20. 21
Iubilaeus 1055. 44
Iubilaeus annus 470. 67
cur divinitus institutus ibid.
Iudaea quare excelsa vocata 287. 4
Iudaei usque ad seculi consummationem duraturi 358. 50
Iudaei quid in gravioribus periculis facere consueverint 403. 12
Iudaeorum nugae falso interpretantium dictum, In semine tuo benedicentur 74. 61
Iuda duo regna quid differant 475. 48
iter sabbati quantum spacium fuerit 1056. 20. 21
Iubilaeus 1055. 44
Iubilaeus annus 470. 67
cur divinitus institutus ibid.
Iudaea quare excelsa vocata 287. 4
Iudaei usque ad seculi consummationem duraturi 358. 50
Iudaei quid in gravioribus periculis facere consueverint 403. 12
Iudaeorum nugae falso interpretantium dictum, In semine tuo benedicentur 74. 61
Iudaeorum argumenta, quo probare contendunt, dictum
spacium fuerit 1056. 20. 21
Iubilaeus 1055. 44
Iubilaeus annus 470. 67
cur divinitus institutus ibid.
Iudaea quare excelsa vocata 287. 4
Iudaei usque ad seculi consummationem duraturi 358. 50
Iudaei quid in gravioribus periculis facere consueverint 403. 12
Iudaeorum nugae falso interpretantium dictum, In semine tuo benedicentur 74. 61
Iudaeorum argumenta, quo probare contendunt, dictum Isa. 7. cap. IESU eiusque matri non accommodandum esse.
annus 470. 67
cur divinitus institutus ibid.
Iudaea quare excelsa vocata 287. 4
Iudaei usque ad seculi consummationem duraturi 358. 50
Iudaei quid in gravioribus periculis facere consueverint 403. 12
Iudaeorum nugae falso interpretantium dictum, In semine tuo benedicentur 74. 61
Iudaeorum argumenta, quo probare contendunt, dictum Isa. 7. cap. IESU eiusque matri non accommodandum esse. eiusque argumenti refutatio 30 60
Iudaeos et Turcos non colere
quare excelsa vocata 287. 4
Iudaei usque ad seculi consummationem duraturi 358. 50
Iudaei quid in gravioribus periculis facere consueverint 403. 12
Iudaeorum nugae falso interpretantium dictum, In semine tuo benedicentur 74. 61
Iudaeorum argumenta, quo probare contendunt, dictum Isa. 7. cap. IESU eiusque matri non accommodandum esse. eiusque argumenti refutatio 30 60
Iudaeos et Turcos non colere verum Deum, sed tantum idolum ac figmentum cordis sui 219. 61. 62
Iuda tribus quare
403. 12
Iudaeorum nugae falso interpretantium dictum, In semine tuo benedicentur 74. 61
Iudaeorum argumenta, quo probare contendunt, dictum Isa. 7. cap. IESU eiusque matri non accommodandum esse. eiusque argumenti refutatio 30 60
Iudaeos et Turcos non colere verum Deum, sed tantum idolum ac figmentum cordis sui 219. 61. 62
Iuda tribus quare per leonis naturam depicta 531. 27
Iudas unde dicatur 476. 16
Iudas a Christo diabolus vocatus 229. 55
iudicis officium in
iurare quo ritu veteres soliti sint 487. 19. 20 etc.
iuramenti finis et usus ibid. 22
iurantium quis olim gestus fuerit ibid. 43
iurantes Hebraei ibid. 37
iuramenti formula Iudaeis usitata 20. 20
iuramenti forma priscis usitata 303 51 etc.
iuris sive liciti sex gradus 573. 30
Iustitia 487. 50
iustitiae etymon 488. 21
iustitiae vocabulum nonnunquam infusam quoque iustitiam aut
Λογίζεσθαι
redemptorunicus et verus est Christus 1018. 46
regnorum Israel et Iuda appellationes 1021. 23
regnum Dei multivariam dicitur 1022. 68 etc.
regnum suum de hoc mundo esse, cur aut quomodo neget Christus, cum vocetur tamen rex Iudaeorum ibid. 48 etc.
religio seu fides Christiana, quare vocetur confessio 157 53
remitti nobis peccata, quomodo dicatur 1030. 44
remissio peccatorum gratuita teste Dominico Soto 16 55 etc.
esse in proprium corpus 186. 51
Scriptura sacra quid? 1211. 68. 69 etc.
Scripturae sacrae duae primariae partes 541. 31
Scriptura sacra in timore et invocatione Dei diligenter scrutanda et rimanda 706. 14
Scripturae sacrae Iudaeis notissimae 1100. 12. 13
Scripturae mos et consuetudo 98. 7
de Scripturae sanctae explicatione 36. 35
scuti nomine cur Deus in Scripturis toties indicetur 1102. 27 etc.
scutum quare fidem Apostolus vocet
98. 7
de Scripturae sanctae explicatione 36. 35
scuti nomine cur Deus in Scripturis toties indicetur 1102. 27 etc.
scutum quare fidem Apostolus vocet ibid. 46
seculi vox non significat aeternitatem, contra Iudaeos 1106. 9
seductores quare appellati fures 355. 35 derisores 110. 15 [?: c-onatores ] 111. 2 etc. cauda 110. 68
segregatus aut separatus Paul'quare dicatur? 1113. 49
de Septenario numero Augustinus 1122. 53
Testamentum 1264. 16
veteris Testamenti pleraeque res, quare figurae dictae 330. 26
in Vetitum ruimus omnes, cupimusque negata, hoc plurib. exemplis confirmatur 547. 34
vigiliae apud veteres 1273. 15
vigiliarum seu custodiarum ratio apud Iudaeos 194. 47
Vinariensis disputatio 209. 50
virgines quare occultae seu absconditae dictae 30. 3
virgines in meridionalibus et orientalibus locis domi occultari solitae ibid. 5
virtutes quatenus sint hominis iustitia 752.
De velamine Mosis: De praedicationibus poenitentiae: De multiplici praedicatione bonorum operum: Quid sit iustitia: De originalis peccati in veteri Testamento accusatione, aut phrasibus Scripturae in ea materia: De ieiunii phrasibus, De synecdoche Decalogi: De declinatione verae religionis apud Iudaeos, et accusatione aut correctione prophetarum eius corruptionis: De indiciis aut notis, unde Meschias in Mose, etiam extra eius praedictiones,
agnosci potuit: De variis prophetiarum modis venturi Meschiae: et complures alii
in totum genus humanum, etc. Qui enim vincitur, servus est vincentis: Rom. 5 et 2. Pet. 2. Ioan. 8.
REGNUM Christi, seu Gratiae, seu instauratio regni Dei.
Christus Deus et homo, Rex, Sacerdos, Salvator, et Iudex.
Obedientia, cruce, et (ut Script. ait) stulticia destruere
opera Satanae, et instaurare regnum Dei, tum acquirendo, tum
applicando homini iustitiam et vitam.
Duo fontes. 1 Deus immensa misericordia donavit filium suum
est, accipi debeant tota Biblia) non modicum impedimentum adfert imperitiori lectori. Ut enim quis maxime se ad unius illorum scriptorum phrasim assuefaciat, non mox alterum intelliget. Praeterea non raro ille diversus sermo, diversas etiam res adferre videtur. Ideo Sadducaei, et ab initio omnes Iudaei putabant, aliam doctrinam esse Prophetarum, quam Mosis fuerit. Sic nunc quoque multis Christianis alia quaedam dicere ac docere Novum testamentum videtur, quam Vetus.
8 Sermo valde figuratus est, idque multipliciter. Multus est in similitudinibus, allegoriis, typis,
homo IESUS, est verus Meschias. Minor, quae est definitio circumscriptiva IESU, a variis accidentibus et circumstantiis eius sumpta, probatur tot ocularibus testibus: nempe, non tantum 12 Apostolis, sed et 70 discipulis piis ac impiis. Multa ex hac definitione aut circumscriptione IESU, testantur Iudaei ac Turcae cum suo Alcorano etiam hodierna die, quorum testimonium suspectum esse non potest. Nonnulla testantur etiam ipsae ruinae Hierosolymae, et dispersio reiecti populi, totiusque illius cultus tam longa abolitio.
Cum hoc syllogismo secundo, qui est novi Testamenti proprius,
4, et Paulus Rom. 3. 4. 5. 6. 7 et 8 summo studio distinguit inter legem ac promissionem, seu Evangelion, quo scire possimus quid unde petendum sit, quidve singulis tribuendum, quaeve inferior aut superior doctrina sit, alteram regens, eive cedens, et quis uniuscuiusque verus usus sit: ne cum Iudaeis et Papistis a ministerio peccati ac mortis iustitiam ac vitam quaeramus, iustitiam Legis sectantes: aut etiam ministerium doctrinamque iustitiae ac vitae, quae est promissio gratuita de Christo, in Legem accusantem, iudicantem ac condemnantem cum eisdem transformemus. Oportet igitur
qui vel verbis aut phrasi, vel etiam rebus similes sunt. Sic etiam collatio partium unius loci examinatio accurata praecedentium et consequentium, ut ipse contextus nobis obscuram sententiam illustret. Sic legimus Act. 9, Paulum collatis Scripturae testimoniis. prophetarumque oraculis, Iudaeos Damasci confudisse et convicisse, quod vere IESUS sit ille promissus Meschias. Ditissimus omnino thesaurus Scriptura est, et ineffabilis in eo Dei bonitas ac sapientia, quod nullus in ea locus tam obscurus aut dubius est, quin aliorum scrutatione ac collatione explicari et illustrari queat.
Scripturae alias aliter; atque adeo contrarie interpretari, et usu ipso exercere. At contra, Scripturam dubiam aut obscuram per Scripturam exponere et diiudicare, tutissimum simul et utilissimum est, ita ut Deus ipse ac eius verbum sit omnium controversiarum ac dubiorum supremus iudex et diremptor. Hoc vero diligentissime agit Christus, disputans cum diabolo, ubi et quando proprie Deus custodiat homines: nempe, cum non tentant, sed in sua vocatione ordinaria ratione modoque convenienti versantur. et cum Iudaeis disputans, quatenus Meschias sit, aut non sit filius David:
ipse ac eius verbum sit omnium controversiarum ac dubiorum supremus iudex et diremptor. Hoc vero diligentissime agit Christus, disputans cum diabolo, ubi et quando proprie Deus custodiat homines: nempe, cum non tentant, sed in sua vocatione ordinaria ratione modoque convenienti versantur. et cum Iudaeis disputans, quatenus Meschias sit, aut non sit filius David: cum alibi dicatur eius Dominus, et sedere ad dexteram Dei. Sic et Apostolus Paulus facit: cuiusmodi eius studii exempla sunt multorum Scripturae testimoniorum congestio, Rom. 3. 9. et Hebraeis 1 ac 2, cum conferuntur
ut explicetur, quomodo Christus dicatur futurus tum gloriosus, tum etiam humiliatus aut exinanitus infra angelos.
Illud vero vel primarium est, quod pene oblitus fueram, quod videlicet homines pro sua perversa et inimica Deo curiositate, vel ex miraculis volunt veritatem cognoscere: ut Iudaei subinde flagitabant a Christo, ut sibi signum de caelo daret, vel etiam ad consulendos mortuos ac spectra confugere, ut Isaiae 8, habetur: et dives ille epulo docebat Abraamum, homines facillime converti posse, si aliquis ex mortuis ad eos mitteretur, qui illis concionaretur. At propheta
contra negantem adversarium: aliud, obedientem docilemque discipulum docere, eique causas et effectus rei declarare. Sic locus in Evangelio Ioannis capite sexto, Quomodo potest hic nobis dare carnem suam ad manducandum? et adiuncta, facile ex scopo intelligi possunt. Non enim id agunt ibi Iudaei, ut tanquam dociles quaerant ex Christo modum fruendi eius corpore, beneficiis, ac doctrina: sed simpliciter, ut tanquam increduli redarguant eum manifestae falsitatis, ut qui dicat rem falsissimam, nempe se velle eis dare corpus suum ad manducandum, seque esse panem de caelo venientem, et
tum demum suspicandum est, tropum aut figuram esse. In qua re Lectorem pii ac intelligentes expositores confirmabunt, et praesertim si deprehensa figura vere pium sensum, locoque convenientem, et denique aliis locis clare de eadem re pronunciantibus prorsus consentientem exhibeat.
4 Iudaei nunc, et olim, sicut etiam ipsi Apostoli, initio illas gloriosas ac (ut ita dicam) mundanas descriptiones potentiae et splendoris Meschiae et Ecclesiae ad verbum accipiebant, eoque longissime a vero sensu aberrabant, et totum Christi regnum ex spirituali carnale temporariumque faciebant;
aut amicitiae dari conveniebat, sed eam exactissime ad praescriptum caelestis Patris administrare. Sic et alibi adhuc puer existens asperius respondet: Quid est quod quaesivistis me? an nescitis, quod in iis quae patris mei sunt, oporteat me esse?
Sic, cum Matth. 12 et 23 vocat Iudaeos progeniem viperarum: et Ioan. 8, Filios diaboli: et Matth. 16. Petrum Sathanam: videtur modus aut forma sermonis nimium austerus. sed rei magnitudinem, zelum, et personae praestantiam decet illa severitas sermonis. Denique quid aliud agunt omnes impii, cum convincuntur de veritate
Causam aut Consilium: ex quo magna ex parte pendet actio.
Huc enim etiam affectus animi, intentio aut voluntas pertinet: de qua verissime dicitur, Quod volluntas et propositum distinguant factum. Paulus coram tota Ecclesia Antiochena duriter obiurgaverat Petrum, quod se metu Iudaeorum a familiaritate gentilium Christianorum subtraxerat. Id non tantum impius Porphyrius exagitavit, sed etiam aliqui Ecclesiastici scriptores: inter quos Hieronymus, nimium vehemens esse iudicavit, et lenire conatus est. Verum si expendantur causae tum efficientes tum finales
non poterunt plures habere ac possidere. In causa erat ipsorum propria inscitia Scripturarum, potentiae Dei, et proprietatum novae illius vitae: ubi non nubent, neque edent, ut respondet Christus. Ficta contrarietas est. Vivent enim commutata natura sine bonis accommodis huius vitae.
Iudaei putabant pugnare Prophetas cum Mose et aliis Scripturis, pollicentibus stabilitatem ac protectionem Dei illi Populo et cultui: sed non considerabant illas promissiones esse conditionales. Non etiam intelligebant vocem
quarum innumera sunt exempla: ut Marci 12, divites dicuntur misisse in Gazophylacium magna munera, vidua autem parvum: et mox contra dicit Christus, illam misisse plus omnibus illis. Ubi prius quidem accipitur Multum et Parum simpliciter, posterius vero correlative ad dantium vires aut opes. Sic Iudaei contra Christum, Apostolos et Paulum argumentabantur:
semem Abraae est benedictum: Nos sumus semen Abraae: igitur possumus ac debemus nostra diligentia et benefactis benedictionem, id est iustitiam ac
Ille vero est ipse Meschias, ut promissiones sese invicem declarant.
Sic ambiguitas est, quod Deus dicitur futurus Deus Abraae, et eius seminis, eumque populum dilectorus, et beaturus perpetuo. Et contra, quod Apostoli et prophetae dicebant, Deum esse reiecturum Israelitas et Iudaeos. Sed concordat Paulus in Epistola ad Romanos, capite quarto, nono, et undecimo; ac in epistola ad Galatas, capite tertio et quarto multipliciter. Primum, semen Abraae servabitur: id est aliquae parvae reliquiae ex posteris Abraae, quae erunt per gratiam electae. Deinde dicit,
plateis. Per accidens autem dicitur, Non veni mittere pacem, sed gladium ac ignem: scilicet culpa satanae et impiorum, qui contra me ac meos excitabunt horrendas persecutiones. Sic vita aeterna iam vocatur donum ac haereditas, quod proprie est: iam praemium, quod est per accidens ac improprie, Sic Iudaeis erat contradictio: Meschias erit Bethlehem ita, Iesus est Nazarenus et Galilaeus. Concordatur: Genere et nativitate erat Bethlehemita: per accidens autem, habitatione vel educatione Nazarenus.
19 Octavo, conciliantur loci ex diversitate rerum: ut multa passim dicta sunt in
cruce, praesertim Zach. 9. ac Isa. 53. Quae contradictiones ita facilime ac verissime concillantur, si illas gloriosas descriptiones potentiae Meschiae de eius spirituali potentia intelligas: hasce vero tristes ac lugubres de temporaria huius vitae inopia ac miseria. Sic Iesus est revera rex Iudaeorum, et tamen non habetius dividendi inter fratres haereditatem, quia nemo eum constituerit iudicem: non habet etiam, ubi caput reclinet. Conciliat ipse Dominus in iudicio coram Pilato: quia duplex sit regnum, aliud temporale, aliud spirituale: suum vero regnum non esse de hoc mundo, nec se
DE ECCLESIA.
1 De Ecclesiae quoque variis appellationibus et acceptionibus foret operaeprecium aliquid monere: sed quae ad nostrum hoc quasi forum pertinent, sunt in vocabulo Ecclesiae exposita. Hoc tantum adiicimus, quod saepe sub nominibus Syon, aut Ierosolymae, Iudae, Israelis, aut terrae Canaan notetur Ecclesia: ubi nihil ominus suum aliquem locum et tractationem etiam illae ipsae res proprie illis vocabulis significatae obtinere necessario debent. Sic David saepe praedicatur, aut eius filius Salomon, qui sit templum Domino conditurus: et tamen
percipiunt. Unus quoque ac idem vere pius habet in se tum veterem Adamum lege domandum, tum novum Evangelio vivificandum.
5 Exempla, in quibus doctrina Evangelii et legis coniunctim explicantur, passim fiunt obvia. Isaias cap. 1. magno spiritu et gravi oratione carpit Iudaeorum vitia, quae pars ad legem pertinet: sed eodem capite attexit de Evangelio, quae sunt consolatoria: Venite quaeso, ut nostram agamus causam, dicit Dominus. Si fuerint peccata vestra ut coccinum, quasi nix albescent, etc. Ioan. 1. Lex per Mosen data est, gratia et veritas per
enim iam plane suppositicios, atque adeo reiectos. Canonicos eos voco, qui plane accepti probatique sunt, et in canone Biblico semper censiti, quos supra recensui. Dubios eos dico, de quibus est dubitatum: ut sunt in novo Testamento Epistola Petri 2. ad Hebr. Iacobi, duae posteriores Iohannis, Iudae, et Apocalypsis. Apocryphi, id est, quasi absconditi aut sepositi, quibus nulla eximia authoritas tribuitur, sunt: Sapientia Salomonis,
Ecclesiastes aut Syrach, Iudith, Tobias, duo Machabaeorum, duo
argumenta ex causis, ex effectibus, ex definitionibus, ex contrariis, et aliis locis Dialecticis.
Verum observandum est, ne quid mala consequentia attexatur Scripturis: neve coniungamus membra
Secunda est, secundum
iubens discipulos cavere sibi a doctrina Pharisaeorum et Sadducaeorum, utitur succincta allegoria de fermento. Historia de Moyse velante faciem suam, ex libro Exodi, capite trigesimo quarto, multo artificiosissime secunda ad Corinth. tertio exponitur, de excaecatione Iudaeorum. Etiamsi typum ibi excuti, non male quis diceret. Allegoria tamen fuerit aptissima, si de iis interpretemur, quae nostra tempestate veritatis fulgorem ferre non possunt.
OBSERVATIO VII.
Etsi vero breves allegoriae esse debeant:
Spiritum autem voco rationem, mentem, consilium ac propositum loquentis. Hac intelligitur nonsolum quid, sed et quare, et quo fine dicatur. Sine ista intelligentia parum in Scripturis intelligit, etiam qui verba ac sensum orationis intelligit. Hac in parte deficiunt admodum multi, praesertim caeci Iudaei, qui sic corticiliterae inhaerent, ut potissimorum Scripturae locorum spiritum haud quaquam cognoscant. Haec et sequens cognitio Scripturae possunt sub uno nomine Theologicae tractationis Scripturae comprehendi. Quarta est, qua uniuscuiusque Scripturarum loci usus aliquis intelligatur. Est
aut ad subditos.
Ubi disputationes, aut sententiae.
Ubi praedictiones rerum futurarum, aut narrationes ante actarum.
Ubi de Christo (in quem tanquam scopum, semel dictum est, prophetas sua omnia intendere) aut de Ecclesia.
Ubi de reiectione Iudaeorum, aut de vocatione gentium.
Ubi de lege, aut de Evangelio.
Ubi orationes ad Deum, vel querelae: et quis in tanta rerum, de quibus disserunt Prophetae, diversitate enumeret omnia?
Haec igitur qui distinguere rite volet, diligentiam impendat non mediocrem
6 Nec inconsulte fecerit, qui Summas aut Argumenta aliorum piorum ac intelligentium perleget memoria complectetur, cum aliquem Psalmum legere volet: cuiusmodi sunt potissimum Lutheri, et Viti Theodori.
7 Illud certe in hoc genere valde necessario observatur, quod non tantum Iudaei, sed etiam quidam Christiani minus vere experti beneficia Christi et spirituales tentationes, nimiumque Rabinis aut eorum sectatoribus tribuentes, suis argumentis et declarationibus valde infrugiferum sterileque reddunt non tantum Psalterium, sed et Prophetas, atque adeo totam Scripturam:
quod dictum fuerat a Domino per Prophetam ita loquentem. Ecce virgo erit praegnans, et pariet filium, et vocabunt nomen eius Immanuel. Cap. 2 profertur vaticinium Micheae, quo demonstratur diu ante praedictum fuisse, Christum nasciturum in Bethlehem: Et tu Bethlehem in terra Iudaeae, nequaquam minima es inter principes Iuda: ex te enim mihi proditurus est dux, gubernaturus populum meum Israel. Eodem capite ex Osea, Ieremia, praedictiones aliae simili de causa attexuntur. Sed nullum fere caput extat in libris Evangelicis, quod non aliqua prophetarum testimonia in
cum populo eius. Et rursus ex Psal. 117, Laudate Dominum omnes gentes. Item Christus in evangelio: Dixit Dominus Domino meo, sede ad dextram meam. Quibus sane locis ducuntur argumentationes ex certis vocibus, nem pe gentium et domini. Apostolus namque probat, atque meminit, non Iudaeos modo sed gentes quoque promissionum Evangelicarum debere esse, iuxta veterum vaticinia, participes: Christus vero ex voce Domini demonstrat, se divina natura esse praeditum, atque patri per omnia aequalem.
15 Alias denique secundum versionem LXX, alias ad Hebraicam veritatem. In
Lectorem reddere queunt.
11 Est Apostolo familiare, Epistolas secare in duas partes principales: quarum priore ea tradit, quae pertinent ad doctrinam, id est dogmata fidei: ut de lege, de peccato, de gratia, de hominis iustificatione, de vocatione gentium ad Evangelium, de abdicatione Iudaeorum, de Ecclesia, de praestantia Evang elii prae Philosophia humana, de Baptismo, de coena Domini, de resurrectione mortuorum. Posteriore vero exponit, quae referenda existunt ad institutionem: hoc est praecepta morum, et vitae in vera sanctimonia conformationem: ut de obedientia erga
vel perpetuae narrationes, aut huiusmodi. Ad hunc modum dicimus Epistolam ad Romanos (praeter exordium, et extrema de rebus familiaribus) dividi in 3 partes: quarum prima complectitur disputationem de hominis iustificatione per fidem, ubique operibus: secunda, de vocatione gentium, et reiectione Iudaeorum: protrahiturque ad tria capita, nonum, decimum, et undecimum: tertia, doctrinam variam de iustificatorum vita. Ad Gal. tres similiter partes conspiciuntur: prima, in qua Apostolus suum munus a Deo se accepisse defendit: secunda, in qua evincit, hominem fide absque operibus iustificari:
locutum est haec. Haec ergo omnia Dei verba sunt: sed declaratio sermonum maxime necessaria est. Sunt enim sub velamine opinionis alterius praedicata, sunt secundum Apostolum allegorumena, sunt comparativis significationibus amphibola. Testis est Dominus, haec eadem per Esaiam ita dicta esse, Iudaeis infidelibus exprobrans
et dicens: Auditu audietis, et non intelligetis. Signata enim omnia sunt, et per solam spiritualem doctrinam resignanda. Haec enim ad Danielem desideriorum virum dicta sunt: Vade Daniel,
perinde quasi nos sensui nostro, ea quae scripta sunt, coaptemus, et non magis ex his quae scripta sunt, sensum legentis et solicitae intelligentiae consequamur. Scriptura enim legis manet, atque est anterioribus, quam adesset Dominus in carne, temporibus consummata a prophetis, audita a Iudaeis, pertractata a regibus, suscepta a gentibus: sed intellecta et probata a Christianis. Hoc forte insolens existimetur. Plane insolens est, si nobis hanc gloriam praesumimus: si tantum infirmitati nostrae licere volumus, ut tantis temporibus abstrusa, tantis humani generis obscura aetatibus,
filii essent Abrahae, qui fidem eius imitarentur: et sic est factum.
Natus est Christus de Maria virgine, quae ex illius genere fuit. Praedictum est per prophetas, quod in cruce passurus esset ab eodem populo Iudaeorum, de cuius genere secundum carnem veniebat: et sic factum est. Praedictum est, quod resurrecturus esset: resurrexit, et secundum ipsa praedicta prophetarum ascendit in caelum, et discipulis suis spiritum sanctum misit. praedictum est non solum a prophetis, sed etiam ab ipso Domino Iesu
Quoties in novo Testamento legimus, Hoc factum est, ut impleretur quod dictum est per prophetam quomodo intelligendum.
EXPLICATIO.
Remigius dicit, Matthaei consuetudinem hanc fuisse, ut confirmaret veteris Testamenti autoritate, quod dicebat: quia Iudaeis scribebat. Divus Hieronymus in principio decimi octavi Commentariorum in Esaiam: Evangelistae, inquit, et Apostoli semper adventum Domini, veteris Testamenti cupientes
testimoniis roborare, dicebant ut
Stephanus Iesum, qui a dextris virtutis Dei sedet, stantem se vidisse manifestat. Stare quippe adiuvantis est, et recte stare cernitur, qui in bello certaminis opitulatur. Aliquando a qualitate aeris res subsequens demonstratur, sicut Evangelista, cum praedicante Domino, nullos tunc ex Iudaeis credituros diceret, praemisit dicens: Hyems autem erat. Scriptum namque est: Quoniam abundavit iniquitas, refrigescet charitas multorum. Idcirco hyemis curavit tempus exprimere, ut inesse auditorum cordibus malitiae frigus indicaret. Hinc est, quod negaturo Petro praemittitur: Quia frigus
est, obediens Deo, qui hoc fieri prohibuerat: vel quod Pythones et ventriloquos de regno suo delevit. Aut quia laudabilis erat David, ideo peccata eius, quae Deus quoque arguit per prophetam, vel approbanda vel imitanda sunt. Sicut nec Pontio Pilato vituperandum est, qui adversus accusationes Iudaeorum innocentem Dominum iudicavit. Nec in Petro laudandum est, quod eundem Dominum ter negavit. vel unde ab ipso sathanas appellatus est, quod non sapiendo quae Dei sunt, eum voluit a passione, hoc est, a nostra salute revocare. Paulo ante dictus est beatus, paulo post dictus est sathanas: sed
eius? Persona est haec Domini nostri Iesu Christi: sed videte, si non ibi intelliguntur et membra. Dictum est hoc, cum ipse Dominus noster hic in terra in carne ambularet. Cum enim viderent multitudinem se qui auctoritatem eius, divinitatem et maiestatem miraculis praesentatam: cum hoc viderent Iudaei, de quibus ipse Dominus similitudinem posuit, quia dixerunt: hic est haeres, venite, occidamus eum, et nostra erit haereditas. Unde pontificis illius Caiphae vox est: Videtis, quod turba multa eum sequitur, et seculum post illum abit: si dimiserimus eum vivere, venient Romani, et tollent
Nam et per Olympiadas et per Consulum nomina, multa saepe quaeruntur a nobis. Et ignorantia consulatus, quo natus est Dominus, vel quo passus est, nonnullos coegit errare, ut putarent, quadraginta sex annorum aetate passum esse Dominum: quia per tot annos aedificatum esse templum, dictum est a Iudaeis, quod imaginem Dominici corporis habebat. Et annorum quidem triginta fere baptizatum esse, retinemus auctoritate Evangelica. Sed postea quot annos in hac vita egerit, quanquam textu ipso actionum eius animadverti possit: tamen, ne abunde caligo dubitationis oriatur, de historia gentium
EXPLICATIO.
Ante illud grande diluvium noster utique Noe patriarcha, quem prophetam non quoque immerito dixerim. Siquidem ipsa area quam fecit, et in qua cum suis evasit, prophetia nostrorum temporum fuit. Quid Enoch septimus ab Adam, nonne in Canonica epistola Apostoli Iudae prophetasse praedicatur? Quorum scripta ut apud Iudaeos, et apud nos in authoritate non essent, nimia fecit antiquitas, propter quam videbantur habenda esse suspecta, ne proferrentur falsa pro veris. Nam proferuntur quaedam quae ipsorum esse dicuntur, ab eis, qui pro suo sensu passim quod
diluvium noster utique Noe patriarcha, quem prophetam non quoque immerito dixerim. Siquidem ipsa area quam fecit, et in qua cum suis evasit, prophetia nostrorum temporum fuit. Quid Enoch septimus ab Adam, nonne in Canonica epistola Apostoli Iudae prophetasse praedicatur? Quorum scripta ut apud Iudaeos, et apud nos in authoritate non essent, nimia fecit antiquitas, propter quam videbantur habenda esse suspecta, ne proferrentur falsa pro veris. Nam proferuntur quaedam quae ipsorum esse dicuntur, ab eis, qui pro suo sensu passim quod volunt, credunt. Multa enim sub nominibus Prophetarum, et
quae sub tantae antiquitatis nomine proferuntur.
Sacra scriptura quosdam libros citat, qui tamen non inveniuntur in Canone: cuius rei causa non liquido constat. August. 18, de Civit. Dei, cap. 18.
EXPLICATIO.
In ipsa historia regum Iudae et regum Israel, quaeres gestas continet, de quibus eidem scripturae Canonicae credimus, commemorantur plurima, quae ibi non explicantur, et in libris aliis inveniri dicuntur, quos Prophetae scripserunt. Et alicubi eorum quoque Prophetarum nomina non tacentur: nec tamen invenitur in Canone,
Scriptura sacra hanc habet consuetudinem, ut omnes reges veteris Testamenti mortuos referat. et sepultos, praeter Ioachim filium Iosiae. Hieron. in Hierem. cap. 22.
EXPLICATIO.
Ioachim Iosiae filium Nechao Pharao rex Aegypti constituit regem Iudae pro Ioachaz fratre suo, quem vinctum duxit in Aegyptum: quem legimus in Regum et Paralipomenon historia undecim annis regnasse in Hierusalem, et regnasse crudeliter, et extitisse impium, et postea mortuum: nec tamen eius sepultura narratur. Quem interfectum a latrunculis Chaldaeorum, Syriae,
simulando, et sculptam Hierosolymam obsidendo.
Consuetudo prophetiae est, nunc ista, nunc illa conspicere, et ab aliis in aliud subito verba derivare, Gregor. super Ezech. Homil. 7.
EXPLICATIO.
Psalmista cum de Domino loqueretur, dixit: Deus iudex iustus, fortis et patiens, nunquid irascitur per singulos dies? Nisi convertimini, gladium suum vibrabit, arcum suum tetendit, et paravit illum, et in ipso paravit vasa mortis, sagittas suas ardentibus effecit: repente subiungit, Cepit dolorem, et peperit iniquitatem. Lacum aperuit, et
eum, et incidit in foveam, quam fecit. Ecce cum Domini narrat iustitiam, quasi non mutata voce peccatoris intulit culpam. Quod unum me exempli causa dixisse sufficiat: quia quisquis in Prophetis usum lectionis habet, quam crebro ista faciant, non ignorat.
Constituti erant in populo Iudaeorum sacerdotales gradus, qui Prophetas Pseudoprophetasque discernerent: hoc est, intelligerent, qui de Dei spiritu loquerentur, qui de contrario. Hier. in Esai. cap. 3.
Prophetae cum habeant in titulo, Visio quam vidit, etc. non inferunt quae viderint, sed
ut cum illa prophetiae pars completa esset, illud quoque, quod reliquum vel maximum erat, de adventu Messiae verum fore convinceretur. Rupertus Abbas in Oseae cap. 1.
EXPLICATIO.
Imminentem ab Assyriis Israelis captivitatem, itemque instantem Iudae in Babylonis transmigrationem, et praeterea nonnulla etiam minora, quaeliteris eorum legimus inserta, prophetabant: ut illis verissime completis, quod maximum erat, crederetur.
Prophetae aliquando
tuum reliqueritis, in omnes dispergendi estis gentes. Venit Esaias, atque comminatio ipsa in opus offerri debuerat, non poterat vocare Moysen iam defunctum, atque eos qui tunc audiverant, mortuique fuerant. Elementa igitur, quibus Moyses contestatus est, vocat: Ecce eiecti estis a promissione, o Iudaei: ecce deseruistis Deum: quomodo te vocabo Moyses? interiisti enim, mortuusque es. Quomodo et Aaron vocabo? et ille morti est deditus. Non adest, unde hominem voces. Voca, inquit, elementa. Idcirco et ipse vivens non Aaron solum contestatus sum, atque illum et illum: sed quoniam illi morituri
neque in incertum aurem cordis adducit: sed ita certum reddit, ita quod videt pro constanti habet, ut non dubitet dicere: Quia verbum factum, inquam, quia certissimum futurum est, immutabiliter adimplendum est, et impossibile ut non fiat, quod futurum esse denunciat.
Sicut in populo Iudaeorum multi olim prophetaverunt falso spiritu, quorum neque prophetiae nec scripta recepta sunt, ita et in Christianorum populo Evangelia plurimi scripserunt, quae ab Ecclesia non recepta. Luc. in praefatione sui Evangelii. Et Ambros. ibidem.
EXPLANATIO.
Pleraque
falso spiritu, quorum neque prophetiae nec scripta recepta sunt, ita et in Christianorum populo Evangelia plurimi scripserunt, quae ab Ecclesia non recepta. Luc. in praefatione sui Evangelii. Et Ambros. ibidem.
EXPLANATIO.
Pleraque nostrorum, quemadmodum veterum Iudaeorum, paribus et generibus formantur et causis, atque exemplorum similium pari usu exituque conveniunt, principioque rerum et fine concordant. Nam sicut multi in illo populo divino infusi spiritu prophetarunt, alii autem prophetare se pollicebantur, et professionem destituebant mendacio,
hominum peccata et blasphemiae, quibus blasphemaverunt. Vide regulam 230.
Evangelica narratio, quamvis verissima sit: non tamen omnia quae ibi dicuntur, vera esse creduntur. August. contra Priscillianistas, cap. 9.
EXPLICATIO.
Multa a Iudaeis falsa et impia dicta esse, quae inserta sunt, verax Evangelii Scriptura testatur.
Apostoli et Evangelistae ubicunque de veteri Testamento ponunt testimonia, si inter Hebraicum et Septuaginta nulla diversitas sit, vel suis vel Septuaginta verbis uti solent. Si aut in Hebraico
ob alias causas, praesertim historica et etiam simplex doctrina aliquando adhibentur: sicut in Esaiae prophetia quaedam de regno ac rebus Achaz et Ezechiae narrantur, quae necessario cohaerent cum prophetiis, earumque causas occasionesque monstrant: sic cum tetra, vilia, aut etiam idololatrias Iudaeorum describit. Videtur alioqui etiam simpliciter docere: ut cum veri ieiunii formam describit, aut veram poenitentiam, primo capite, et alias. Idem possis de Ieremia dicere, qui multo plura historica habet, et de aliis: sed ubique praedominatur prophetia, et autor etiam fuit prophetes.
atque ascensione, futuram vitam docuit, promisit, approbavit, indulsit. Iam caeteras acceptationes quis pro Domino sacramentisque ignorat effectas? Ipse Abraham, Isaac, lacob promittitur salutem gentibus collaturus: propter eum Abrahae semen a caeteris gentibus segregatur: propter ipsum Iudae tribus et benedictione praecellit, et in captivitatem ultima ducitur, et prima salvatur: quia ex ipsa Dominus carnem sumpsisse dignatus est, adeo, ut ex illo Iudaei fuerint nuncupati. Ipse David, domuique eius ac tribui repromittitur, in perpetuum de eius semine regnaturus. Igitur si fides
Abraham, Isaac, lacob promittitur salutem gentibus collaturus: propter eum Abrahae semen a caeteris gentibus segregatur: propter ipsum Iudae tribus et benedictione praecellit, et in captivitatem ultima ducitur, et prima salvatur: quia ex ipsa Dominus carnem sumpsisse dignatus est, adeo, ut ex illo Iudaei fuerint nuncupati. Ipse David, domuique eius ac tribui repromittitur, in perpetuum de eius semine regnaturus. Igitur si fides gentium pro vita futura, Christi incarnatio pro fide gentium, caetera pro Christi incarnatione sunt gesta: omnes acceptationum series ad futurum seculum pertinere ex
Modi praedictionum in Christo sunt fere viginti sex. 1 Aut de mirabilibus eius, conceptu et nomine: ut est, Ecce virgo in utero concipiet, et pariet filium, et vocabunt nomen eius Emanuel. 2 Aut de loco nativitatis: ut est, Et tu Bethlehem, civitas Iuda, nullo modo minores in civitatibus Iudae: ex te enim prodibit dux, qui reget populum meum Israel. 3 Aut pro his quaein rudimentis gessit: ut est, Priusquam sciat puer cognoscere malum, et eligere bonum. 4 Aut de iustitia eius atque iudicio: ut est, Dilexisti iustitiam, et odisti iniquitatem: propterea unxit te Deus, Deus tuus, oleo
1 Aut enim generatio, ut vita Iohannis Baptistae, praedicitur, ad patrem eius Zachariam. Omnis locutio illa per Angelum, et prophetiam ipsius Zachariae. 2 Aut Salvatoris conceptus, nativitasque mirabilis: ut est praedictio, quam ad sanctam Mariam Angelus dixit, et Magorum revelatio. 3 Aut Iudaeorum incredulitas atque conversio: sicut dicitur, Ecce iste positus est in ruinam et resurrectionem multorum in Israel, et signum contradictionis. 4 Aut praemium regni caelestis: sicut est, Poenitentiam agite, appropinquavit, et reliqua. 5 Aut gentium vocatio: sicut dicitur, Multi ab Oriente
sacerdotum, et mori, et tertia die resurgere. 16 Aut generalis resurrectio: ut cum dicit Apostoles, Sicut in Adam omnes moriuntur, ita et in Christo omnes vivificabuntur. 17 Aut simul Christi et nostra resurrectio: sicut dicitur, Cum ego exaltatus fuero a terra, omnes traham ad me. 18 Aut Iudae proditio: sicut dicit Christus, Nonne ego vos elegi duodecim, et unus ex vobis diabolus est? 19 Aut modus tentationis et mortis aliquorum discipulorum: sicut Petro Dominus et negationem futuram praedixit, et speciem passionis, dicens: Antequam gallus cantet, ter me negabis. et, Cum senex
semper, id est iuge. Esa. 2, Plus quam ante mikedem, id est, plus quam Orientales. Psal. 18, A splendore negedo eoram eius, id est praesentiae eius. Sic Olam, seculum, alias nominis, alias adverbii vim obtinet.
10 Nomen substantivum saepe pro adiectivo ponitur: ut, Iudex villicus, aut mammon iniquitatis, id est iniquus: vir sanguinum, id est sanguinarius: de quo Hebraismo postea in constructione Nominum prolixius agetur.
11 Saepe substantivum aliquod, praesertim abstractum, ponitur pro adiectivo seu concreto, et eius subiecto: ut, Veritas, pro
sublimitas, Rom. 8. 38. Tale est et apud Latinos, Scelus pro scelerato, mel pro mellito, mastygia, carcer pro incarcerando, aut carcere digno, sterquilinium pro impuro aut foedo.
12 Nomina abstracta aut alioqui rerum interdum pro personis ponuntur: ut, circumcisio pro circumcisis aut Iudaeis, praeputium pro Ethnicis. Virtus,
ab aliis, tum auget: alterum auget, ac alterum minuit. Verum habent ea innumeros plane usus, praesertim autem ut aliquam rei proprietatem eo loco potissimum observandam inculcent auditori aut lectori. Ut cum minae Dei hominibus proponuntur, dicitur: Deus terribilis, fortis, iratus, zelotes, iudex, vindex in mille generationes, etc. Contra, cum consolationes, dicitur clemens aut misericors, propitius, fidelis aut verax, et aliis huius generis qualitatibus ornatus nobis monstratur.
27 Quare praecipitur a Grammaticis et Rhetoribus, ut tantum ad rem scopumque
Dei, brachium, pes, oculus, os, lingua, et similia. Possunt haec ad Metonymiam referri: sicut et cum signum pro signato, materia pro materiato, et etiam causa pro effectu, aut contra ponitur: de quibus prolixe in Metonnymia. Locus pro locato, continens pro contento: ut, Hierosolyma pro civibus, Iudaea pro Iudaeis, Philistaea pro Philistaeis. de quo in Synecdocha.
44 Aliquando etiam contra, licet rarius: In caelestibus, pro in caelis. Marc. 5: Veniunt quidam ab Archisynagogo, dicentes: Filia tua est mortua, id est, ex eius domo. nam Iairus ibi erat, et ad illum ea dicebantur.
pes, oculus, os, lingua, et similia. Possunt haec ad Metonymiam referri: sicut et cum signum pro signato, materia pro materiato, et etiam causa pro effectu, aut contra ponitur: de quibus prolixe in Metonnymia. Locus pro locato, continens pro contento: ut, Hierosolyma pro civibus, Iudaea pro Iudaeis, Philistaea pro Philistaeis. de quo in Synecdocha.
44 Aliquando etiam contra, licet rarius: In caelestibus, pro in caelis. Marc. 5: Veniunt quidam ab Archisynagogo, dicentes: Filia tua est mortua, id est, ex eius domo. nam Iairus ibi erat, et ad illum ea dicebantur. Sic, Ardet
Christus erit mortis mors, et inferno pestis: id est, perdet ea. Christus est vita, via, veritas, lux, iustitia, sanctificatio, redemptio: id est, vivificat, illuminat, iustificat, sanctificat, redimit. Sensus carnis est mors, sensus spiritus est vita: id est, vivificat, interficit. Iudaeorum casus sunt divitiae gentilium: id est, horum abiectio est reconciliatio Ethnicorum, id est, ditat ac reconciliat eos suo quodam modo, quin eis veluti locum in tabernaculo Domini cedit, ut in locum ipsorum succedere, et populus Dei fieri queant. Sic Dialectici resolvunt orationes aut verba
mea in ignominiam? amatis vanum, quaeritis mendacia? Sic 10. Psal. Quousque Domine stabis procul, etc.
36 Aliquando contra abundant ociose, non tamen sine incommodo: ut cum similitudinis particulae non similitudinem, sed ipsam rei veritatem notant. quod Iudaei dicunt caf vel sicut veritatis. Quare aut abundant, aut vim adserendi habent, aut (ut ita loquar) identitatem notant: ut Deut. 9, In illis autem recol, sicuti omnia verba quae locutus est Dominus, id est, illa ipsa omnia intrant. Iud. 13, Non fecisset nos audire cazoth, sicut haec, id
Odyss.
in deserto, pro, baptizabat. Est nihilominus haec periphrasis et Graecis ac Latinis usitata. Eruditi dicunt esse Articismum. Plautus in Curculione: Sunt bibentes, pro, bibunt. Ero mors tua, 1. Corinth. 15, id est, perdam te. Tu es spes mea, id est, facis me sperare, aut das rem speratam. Ruina Iudaeorum est, reconciliatio Ethnicorum, id est, reconciliat, aut dat occasionem. Vide infra in Tropis. Idem verbum etiam alias obscuras constructiones, sicut et in omnibus linguis. Esse in spiritu immundo, Marc. 1 et 5. Item esse in fluxu, pro habere aut pati fluxum, et spiritum immundum.
videtur, et laetum laetis. Sic exponunt, quod montes concurrerint navigantibus Miniis in Argo: quia navigantibus inter angustias promontoriorum, anteriora, ad quae accedunt, videntur a se invicem digredi, et posteriora loca denuo videntur congredi. Sic Pilatus vocat Iesum in inscriptione regem Iudaeorum: non secundum rei veritatem, suo iudicio, sed secundum accusationem et hominum sermones. Verum Deus ipsam rei veritatem sic testatam esse voluit. Iam saturati estis, iam ditati estis, absque nobis regnastis, 1. Corint. 4. Respicit Corinthiorum stultas persuasiones de seipsis, et simul
rei naturam. Sic aliqua dicuntur salubria aut insalubria, quia per se talia sunt. Sic Deus est omnibus palpabilis et obvius, aut facile agnosci potest, Actor. 17. et: Lex salutifera est, si per se inque natura consideretur.
17 Alias habita ratione personarum. Sic bonum fuisset Iudae non nasci. Bonum fuisset danti scandalum, prius fuisse submersum. Sic dicuntur medicinae ratione morbi et aegroti salubres. Aliud est per se notum, aliud nobis. Sic Deus est notus et ignotus hominibus Rom. 1. Act. 14, et 17, Per se quidem palpabilis, ipsorum autem culpa ignotus Deus,
30 Vicinae res, ut sunt causae et effectus, cognata, similia, vicina, coniuncta, etc. saepe sibi invicem vel communicant voces, vel etiam commutant.
31 De uno quopiam individuo alias fit sermo, ut de specie, alias ut de individuo: ut Christus dicit ad impios Iudaeos, Quaeretis me, id est, in vestro exitio optabitis et flagitabitis praesentiam Meschiae. Non igitur ipsum individuum Iesum, sed in genere opitulatorem ac Meschiam cupietis. Iob 1, Revertar eo, scilicet in matrem terram.
32 Ubi res ipsae sunt aut cognatae aut coniunctae,
a propria ad impropriam cum virtute, aut certe sine vitio.
Antonomasia, cum nomen aliquod minus proprium aptumve loco maxime proprii substituitur.
Eam sex modis fieridicunt. Primum, cum patronymica loco propriorum ponuntur: ut, Hebraeus, ab Heber, Israelita, ab Israel, Iudaeus, pro aliquo ex posteris Iuda. Secundo, cum possessiva aut patria: ut Philistaeus, pro Goliath, Nazarenus aut Galilaeus, pro Christo, Aegyptius, pro Pharaone. Tertio, cum Epitheton, ut, Iesurum, rectus, pro Iacobo: solitarius, pro Abraham: superbus, pro Aegyptio. Isa. 51, Tu percussisti
ex Sodoma. Huc omnino referri possunt locutiones, cum definitio aut descriptio pro definito ponitur: ut filius hominis, pro Iesu aut Ezechiele. Sic sathan dicitur princeps mundi, adversarius, tentator, inimicus homo: et Christus dicitur rex Israel, filius David. Sic Deus dicitur habitator caeli, iudex mundi, custos hominum, sedens super Cherubim.
Periphrasis circumlocuto est, cum integra oratio pro uno nomine ponitur: quod propter varias causas fit: exempla aliquot modo indicavi. Sic genimen vitis vocatur vinum. 2. Petri I. Iustum esse arbitror, donec sum in hoc tabernaculo,
ut cum dicit Christus, Sani non indigent medico, Si caeci essetis, etc.
Sarcasmus vicinum quid Ironiae habet, nisi quod adhuc quiddam amarulentius et hostilius, coniunctumque cum risu et laeticia animi de alieno malo gaudente. Talibus sannis, testibus Evangelistis, Iudaei exagitarunt Christum in passione: Ave Rex Iudaeorum: Descendat de cruce, et credemus in eum: Alios salvos fecit, se non potest: Vah qui destruis templum. Sic Psal. 22, Speravit in Dominum, eripiat eum, quia vult eum. Genes. 4, Ecce magister somniorum venit. Isa. 37,
medico, Si caeci essetis, etc.
Sarcasmus vicinum quid Ironiae habet, nisi quod adhuc quiddam amarulentius et hostilius, coniunctumque cum risu et laeticia animi de alieno malo gaudente. Talibus sannis, testibus Evangelistis, Iudaei exagitarunt Christum in passione: Ave Rex Iudaeorum: Descendat de cruce, et credemus in eum: Alios salvos fecit, se non potest: Vah qui destruis templum. Sic Psal. 22, Speravit in Dominum, eripiat eum, quia vult eum. Genes. 4, Ecce magister somniorum venit. Isa. 37, Scilicet Iehova eripiet Ierusalem de manu mea.
ad ea, quibus ille promptam, exhibitam et paratam omnibus veram religionem esse testatur. Aliqui putant, eum illa citare: eoque sese et Moysen et Paulum misere excarnificant, dum eos concordare conantur.
Sic per allusionem vocat Christus Iohan. 16, fidem, opus: respiciendo ad verba Iudaeorum, Quid facientes operabimur opus Dei? Estque quasi tecta quaedam antithesis, dum Iudaei volunt multa bona opera Deo praestare, eumque veluti demereri ac obligare sibi: Christus contra iubet eos gratuita Dei beneficia aut panem caelestem per fidem precario mendicare.
Sic
Aliqui putant, eum illa citare: eoque sese et Moysen et Paulum misere excarnificant, dum eos concordare conantur.
Sic per allusionem vocat Christus Iohan. 16, fidem, opus: respiciendo ad verba Iudaeorum, Quid facientes operabimur opus Dei? Estque quasi tecta quaedam antithesis, dum Iudaei volunt multa bona opera Deo praestare, eumque veluti demereri ac obligare sibi: Christus contra iubet eos gratuita Dei beneficia aut panem caelestem per fidem precario mendicare.
Sic allusione quadam ad praesentem actionem et verba dicit Christus Matth: 26, Non bibam amplius de
te non praetorem, sed praedonem. Rom. 2, In quo alium damnas, teipsum condemnas, in Graeco
ut accumbant in regno caelorum cum Abraham, filii vero regni excludentur. Huc referri posset parabola trabem habentis, et alienam festucam extrahere conantis.
COMPARATIO est amplificatio collatione similium aut dissimilium, maiorum aut minorum facta: ut cum Prophetae exaggerant peccata Iudaeorum collatione asini aut bovis agnoscentis suum herum: collatione hirundinis et ciconiae agnoscentis suum tempus: collatione Sodomae et Israelis. Item Christi collatio Sodomae et Ninivae, quae poenitentiam egisset: collatione reginae Saba: collatione ipsorum propria, faciem caeli recte
ignominiam, si Corinthii imparati fuerint, non tam in se recisuram, quam in ipsos.
Commutatio est lepida quaedam rerum in sermone immutatio: ut, Non vivere ut edas, sed edere ut vivas, oportet. Non homo propter sabbatum, sed sabbatum propter hominem factum est. Rom. 2, Circumcisio Iudaei non servantis legem mutatur in praeputium. Sequetur praeputium Ethnici observantis legem esse ei loco circuncisionis. Tale est illud Augustini: Bona opera non praecedunt iustificandum, sed sequuntur iustificatum. Quod et Paulus Rom. 4. aliis verbis dicit: Non lex aut opera Abrahamum iustum
numeratam.
Merismon, cum posito toto aut genere mox subiungimus partium aut specierum enumerationem, alibi exposuimus.
Erotema interrogatio, in Capite de interrogatione ac responsione expositum est. Exempla huius schematis sunt passim obvia. Rom. 3, In quo igitur praestat Iudaeus? Multum per omnem modum, etc.
Climax, gradatio a Cicerone vocatur, cum res ita connexae sunt, ut alia etiam quasi generent: veluti mater filiam, filia neptem, ea proneptem, etc. seu, ut semper sequens colon aut sententia incipiat ab eo verbo aut re, in
Paradoxon etiam figuram, cum aliquis fingit sibi aliquid prorsus praeter opinionem accidere. Aliquando et id dicunt Paradoxon, cum loquens aut scribens aliquid prorsus inexpectatum auditori proponit. Prioris exemplum sit, quod Isa. 5 dicit Deus, sibi plane praeter opinionem accidisse impietatem Iudaeorum. Se enim ab eis expectasse uvas bonas, et eos produxisse acerbas: se expectasse ab eis iustitiam, eos vero exercere violentiam. Posterioris exemplum est. quod Paulus iubet contemptissimis et indignissimis quibusque temporaria iudicia credere, aut etiam potius pati iniuriam quam litigare.
παῤῥησίαν, etc. Sic Petrus vocat parrhisiam, quod dicit Davidem computruisse.
Latine aversio, cum inter loquendum subito sermonem avertimus ab eo ad quem loquimur, ad alium quempiam: vel etiam, cum aliquem in secunda persona alloqui incipimus, tanquam praesentem, de quo antea in tertia locuti sumus, tanquam de absente. ut Isa. 1, initio incipit accusare Propheta Iudaeos in tertia persona: paulo post eos veluti coram existentes in secunda obiurgat: Per quid percutiemini ultra, cum adiicietis praevaricationem? In qua Apostrophe manet ali quandiu. Aliquanto post redit ad tertiam personam, et mox ad primam regreditur: Sicut Sodoma fuissemus. Sed haec
et individuae sententiae in sacris plerunque ad omnes pertinent, iuxta illud: Quod vobis dico, omnibus dico.
PERMISSIO, vel concessio, est valde multiplex. Prima, cum iudici aut auditori aliquid expendendum relinquimus: ut cum dicunt sacerdotes ad Iudam, Tu videris: et Petrus ad Iudaeos Act. 4, Iudicate vos, an iustum sit coram Deo, vos potius audire quam ipsum? Isa. 5, Iudicate inter me et vineam meam, etc. Secunda est, cum adversario aliquid importune contendenti, aliquo modo concedimus, esse ita ut ipse vult: sed mox per Anthypophoram aliquid
probantur aut improbantur: non simpliciter improbantur aut probantur. Rom. 2, Circumcisio prodest quidem, si legem servaveris. Quod si legis transgressor fueris, etc. Non igitur simpliciter laudat circumcisionem Paulus, quam iam abrogabat: sed hoc nunc disserendi causa concedit Iudaeis, ut progredi possit, ne sit eum necesse etiam de minutioribus litigare. Dixi etiam alibi de hac natura concessionum. Sic solent disputantes Sophistae dicere, Posito et non concesso, quod verum sit id quod dicis, etc. Tamen, etc. Tertia concessionis species est, cum
qui sordet, sordescat adhuc, etc. Apoc. 22, non est quidem vera permissio, sed est quasi quidam modus loquendi. Sicut solent irati patres perditis filiis dicere: Video te tuis sceleribus perire, aut omnia tua perdere velle: age, perge, et propera sane ad exitium. Sic Christus dicit Iudae: Quod facis, fac cito. Destruite templum hoc. Matth. 23. Vos quoque implete mensuram patrum vestrorum. Sic Christus dicit Apostolis imminente sua passione in horto, Dormite et requiescite.
INTERROGATIO figurata una cum subiectione, in capite de Interrogatione ac responsione,
superbo, Quod neque ab ortu, neque ab occasu, neque e deserto: id est, nihil est nobis ex ullo loco periculi.
Sunt vero aliquando obscurae quaedam Mimeses, aut etiam tantum allusiones ad aliena dicta, quas animadvertere plurimum facit ad intelligendum verum Scripturae sensum: ut cum Iudaei Ioan. 7 dicunt, Novimus unde hic sit. Christus respondens ait, Et me nostis, et unde sim nostis. quod quidem ille magis tantum per Mimesin quandam aut allusionem ad eorum verba dicit, quam quod ipse sua sponte, suisve verbis asserat, eos vere nosse unde sit. Quod si quis ea accipiat pro
potuisse illum obsessum vincire catenis: quod non est intelligendum de prima colligatione, sed de finali detentione. Colligabant enim quidem eum, sed frustra, tandem tum pente eo catenas. Ponitur ergo initium actionis, pro pleno ac optato eius eventu. Sic verba conatus pro eventu, Pilatus et Iudaei convenerunt, ut facerent, quae Deus praefinivisset, Act. 4.
Sunt et alia innumera verba, quae per Metonymiam, Metalepsin, aut alium quempiam similem tropum, partim non tantum suam nativam significationem aut rem, sed et consequentes actiones aut passiones notant: partim vero
qui tantum amat, sed is qui et promovet, facit ac patrat iniurias. Sic saepe Dominus dicitur facere iudicium adflictis: ubi iudicium etiam cognitionem causae, executionem ac defensionem innocentem et poenas sontium notat. Sic Proverb. 19, Parata sunt derisoribus iudicia. Ierem. 26 clamant Iudaei de Ieremia: Iudicium mortis est viro huic. Ubi iudicium illis capitale crimen, reatum culpamve significat. Ioan. 3 significat quiddam praecedens, cum Dominus dicit: Hoc est iudicium, pro causa iudicii aut reatus. Haec est vita aeterna, ut te agnoscant: id est, causa aut medium vitae
regis alias patri, alias filio tribuuntur, prout alteruter magis celebris in regimine fuisse visus est, aut etiam diverso respectu. Quod huius monitionis imperitis in computationibus annorum et lectione Sacrae historiae non infrequenter multa dubia parit. Tali Hebraismo Iohan, 11. dicuntur Iudaei ab ea die iniisse consilium de interficiendo Iesu, cum id etiam antea decrevissent, sed tunc magis ac vehementius, quam unquam antea, coeperunt incumbere in eius exitium.
Contra etiam pars parva aut obscurum initium haud raro pro nihilo habetur: ut quod Mar. 5 dicitur, neminem
tum Metalepsin, tum Metonymiam quasi species quasdam Synecdoches faciant.
Subiectum pro accidente, et contra, per Synecdochen. Aliquando subiectum ponitur pro accidentibus, aut quo quo modo coniunctis: et vicissim haec pro illo. Gal. 3, et Col. 3. In Christo non est Graecus, Iudaeus, circumcisio, praeputium, Barbarus, Scytha, servus, liber: pro, nulla sunt discrimina ipsarum circumstantiarum, nihil illae vel addunt, vel adimunt Christianismo: de essentia dicitur, quod pertinet ad illam opinionem externae conditionis. Genes. 34, Ego sum viri numero, pro, meus caetus
facile est fugere, sabbato autem non licet procul fugere. Quasi dicat, periculum et calamitas erit ingens ac subita, ut et cito, expedite ac procul fugere sit necesse. Idem per praegnantes et lactantes ibidem indicatur: quia nec illae bene fugere queunt: et timent sibique onerique. Exod. 2, Apud Iudaeos canis non mutivit ab homine usque ad iumentum: id est, omnia fuerunt tanquillissima: alioqui et homines locutos esse, et canes latrasse quis dubitat? 1. Sam. 25, Non relinquam mingentem ad parietem, id est, omnes trucidabo. Esa. 2, Ingredietur in cavernas petrarum: id est, erit magna
quaedam ponere pro aliis adiunctis, nec esse ad impletionem prophetiae veritatisve sermonis necesse illa accidere, aut esse ea ipsa quae ad verbum dicuntur: sed solum ea, quae per illa indicantur, et quodammodo monstrantur. Prophetae huiusmodi locutionibus resertissimi sunt: quas cum interdum Iudaei et alii non intelligant, multum decipiuntur. Sic dicuntur septem mulieres apprehensurae virum unum, etc. et in omnibus desertis futuros tempore Meschiae, fontes et stagna, pinus et abietes, omnes vias planas, etc.
Latini et Graeci plerunque ex
tamen naturaliter simul voluntatem proprie includunt: et nihilominus ali quando solum eventum aut opus designant. Diabolus iubetur custodire animam Iobi, id est, non laedere opere externo: nam mala voluntas non aberat, nec bona aderat, aut adesse iubetur in eo. Sic Act. 4, Pilatus, Herodes et Iudaei convenerunt, ut facerent voluntatem Dei de Christo: id est, ipsum tantum externum opus crucifixionis, non autem bono animo obsecundandi voluntati divinae.
CONIUNCTA UNO VOCABULO AUT ETIAM PHRASI DENOTATA.
Concurrunt saepe in una re aut actione plura:
exitu, ubi tandem talis derisio in ipsum derisorem, non in Deum recidit. Verbum Cogo et cogi, valde crebro alias solum conatum, alias etiam eventum significat, ut in voce Necessitatis dixi, Sic illum obsessum nemo poterat vincire. Sic illud quoque intelligendum est de ultimo eventu, non de mala Iudaeorum voluntate aut conatu. An me illi irritant, dicit
Dominus, aut potius seipsos in confusione faciei suae. Dominus scrutatur corda, Rom. 8. id est, perspicit. Sic Terent. Quam vellem Menedemum
iuvat et sustentat. Psal. 2, Quare fremuerunt gentes, id est, fremuerunt, fremunt, et frement, audientes mendacia.
Ea quoque Synecdoches species, qua continens pro contento ponitur, usitata est in sacris Literis. Sic Terra saepe pro hominibus in terra habitantibus: sic Iudaea, Ierosolyma, Samaria, Philistaea, Aegyptus, et similes voces saepe pro incolis ponuntur. Sic Achaia et Macedonia apud Paulum pro Achaeis. Rom. 15. Consentit Macedonia et Achaia collationem quandam facere in sanctos Ierosolymitanos. Sic Calix in sacra coena pro vino ponitur. Deus dicitur
Hae quoque sequentes Regulae videntur non male ad Synecdochen referri posse.
Vocabula quaedam non sui natura propriaque significatione, sed per Mimesin aut oppositionis gratia rebus tribuuntur: ut, cum Evangelium vocatur Lex fidei, Rom. 3, quasi in oppositionem ac confusionem Iudaeorum perpetuo Legis nomen in ore ac sermone voluentium aut iactantium. Et cum operis vocem iactantibus et cogitantibus Iudaeis, Io. 6, fidem sub nomine Operis obtrudit: quasi diceret, An quid mihi vestrum facere, operari, et opera tam importune iactatis, putatisque in illis potissimum veram
propriaque significatione, sed per Mimesin aut oppositionis gratia rebus tribuuntur: ut, cum Evangelium vocatur Lex fidei, Rom. 3, quasi in oppositionem ac confusionem Iudaeorum perpetuo Legis nomen in ore ac sermone voluentium aut iactantium. Et cum operis vocem iactantibus et cogitantibus Iudaeis, Io. 6, fidem sub nomine Operis obtrudit: quasi diceret, An quid mihi vestrum facere, operari, et opera tam importune iactatis, putatisque in illis potissimum veram pietatem sitam esse: hoc demum est verum opus Dei, quod Deus probat, et a vobis unice exigit, ut videlicet credatis in
Pharisaeorum: et 1. Cor. 5, quam Lucae 13, Simile est regnum caelorum fermento. tametsi in utroque loco respiciatur ad illam unam eius proprietatem, quod modica eius particula magnam massam inficiat. Id enim et vera et falsa doctrina et mali mores ac sermones efficiunt. Scriptura aliquoties Iudaeos et praesertim Pharisaeos vocat genimina viperarum, Matth. 3, 12, 23, et Luc. 3. quod non ob eam proprietatem fit, quod sicut vipera marem in coitu interficit, et foetus matris uterum perrodens prodit, sic etiam illi Ecclesiam lacerent ac perdant, ut quidam suaviter philosophantur: sed
est urgendum semen aut posteritas carnalis aut naturalis serpentis: confertur enim, ut ita dicam, physica mulieris posteritas cum spirituali serpentis, id est, cum impiis.
10 Res malae cum bonis in aliquo collatae non mox per omnia laudantur: ut, Villicus iniquitatis, filius prodigus, iudex iniustus, dives dans sortem, et iubens dare ad foenus, cum patre caelesti confertur. Sic leo cum Christo et diabolo, fermentum cum vera et falsa doctrina, serpentina calliditas, et similia innumera.
11 In collationibus quibuscunque aliquando haec lingua alterutri collatorum nimium
Mich. 1. pro, tanquam qui aestivos fructus colligit, et perpaucos reperit. Sic namque ego paucos pios reperio, et paucos Meschiae lucrifacio. Mulier formosa sine intellectu, est annulus aureus in naribus porci: id est, est sicut sus ornata annulo aureo circa rostrum. Sic Matth. 11, comparantur Iudaei nolentes audire Baptistam et Iesum cum pueris in foro clamantibus ad oppositum coetum sodalium: Tibia vobis cecinimus, et non saltastis, etc. cum fuissent comparandi cum illo coetu qui noluit saltare aut lamentari: nam coetui frustra canenti rectius Christus et Baptista
definitur fur et bonus pastor: Amen amen dico vobis, qui non intrat per ostium in stabulum ovium, ille fur est, et latro. Qui autem intrat per ostium, pastor est ovium: pro, fur est is, qui alio aditu irrumpit, etc. Sed verus pastor intrat per ostium. Marci 6, Pharisaei et Iudaei nisi crebro lavent, non comedunt: pro, non comedunt, usi semper prius lavent.
In hisce omnibus transpositionibus partim clarior erit sensus positis vocibus suo loco, partim etiam verior et utilior.
Nec tantum voces ac sermo interdum invertitur, sed et sensuum ac rerum
nullam ibi esse aliam navem praeter suas, nisi eam, in qua soli Apostoli sine Domino traiecerunt, mox coniiciunt eum miraculose stagnum pertransisse, ideoque ex Domino una cum aliis, qui undiquaque confluxerant, quaerunt, quomodo eo venerit, cupientes sibi id miraculum exponi. Primum vident Iudaei Apostolos traiecisse sine Christo: deinde quaerunt eum in loco facti miraculi: postea traiiciunt stagnum, quaesitum eum apud Apostolos: quarto reperiunt eum ibi, et videntes unicam naviculam ibi esse, in qua soli Apostoli traiecerant, ratiocinantur eum miraculose transiisse: quinto mirantur
loco. Sic igitur negat Christus, se venisse ut voluntatem sua faceret: id est, propriam quandam voluntatem a patris voluntate separatam, quam certe nullam habuit. Nam quaecunque in ipso fuit voluntas, sive divina sive humana, distincta quidem fuit in sese a patris voluntate, at non separata, sicut Iudaei imaginabantur: ut qui Christum non intelligerent esse ex Spiritu sancto conceptum, ideoque ab omni peccati labe purum. Sic cum Christus Matthaei 12 inquit: Quisquis locutus fuerit adversus Spiritum sanctum, non remittetur ei neque in hoc seculo, neque in futuro: stulte raciocinantur
non simpliciter negat Christus se pro suis orare: sed solum taxat cogitationes discipulorum, qui putabant sufficere, quod ille solus pro eis oret, cum ille nihil tale eis unquam dixerit, aut eos docuerit. Sic negat Christus Ioan. 5 a patre administrari aut iudicari hunc mundum, ita scilicet, ut Iudaei arbitrabantur, qui patrem a filio separabant, cum pater contra non nisi per filium manifestatum in carne, mundum regat. Ergo non simpliciter removetur pater a mundi imperio, sed corrigitur in ea re Iudaeorum error.
Sic dicit Christus, se non venisse ut faceret voluntatem suam,
Sic negat Christus Ioan. 5 a patre administrari aut iudicari hunc mundum, ita scilicet, ut Iudaei arbitrabantur, qui patrem a filio separabant, cum pater contra non nisi per filium manifestatum in carne, mundum regat. Ergo non simpliciter removetur pater a mundi imperio, sed corrigitur in ea re Iudaeorum error.
Sic dicit Christus, se non venisse ut faceret voluntatem suam, sed voluntatem patris: Io. 2 et 6. Sic dicit hanc doctrinam non esse suam, sed eius a quo erat missus, Io. 7. neutrum simpliciter, sed ex eorum sensu, qul ipsum a patre separabant, quum revera una sit
dubitationis, et aliae. Assenerationis est longe creberrima in sacris Literis, cuius in praecedentibus multa exempla proposui: ut est, Annon sunt 12 horae diei? Annon frater tuus Aron facundus est? Miserationis, ut sunt Threni Ieremiae, ubi per multas interrogationes deplorat sortem Ierosolymae et Iudaeae. Quomodo sedet sola civitas domina gentium, etc. Instantiae, cum adversarium urgemus, Isa. 5, Quid erat faciendum vineae meae quod non feci? Quare expectavi uvas, et fecit labruscas? Sic Isaiae 58, Quare ieiunavimus, et non vidisti,
totam, de qua in voce Quomodo diximus. Nam ista vocula, Quomodo, Wie, Ioan. 6, et alias saepissime non quaerit de modo agendae, aut etiam actae rei, sed simpliciter negat, aut falsitatis arguit sermonem alicuius. Paulo post initium eius disceptationis, Ioan. 6. scriptum est: Murmurabant ergo Iudaei de eo, quia dixerat, Ego sum panis, qui de caelo descendi: et dicebant: Nonne hic est Iesus filius Ioseph, cuius nos novimus patrem et matrem? Quomodo ergo dicit iste, De caelo descendi? Hic igitur cum Iudaei dicunt: Quomodo hic dicit, De caelo descendi? non quaerunt de modo loquutionis
Paulo post initium eius disceptationis, Ioan. 6. scriptum est: Murmurabant ergo Iudaei de eo, quia dixerat, Ego sum panis, qui de caelo descendi: et dicebant: Nonne hic est Iesus filius Ioseph, cuius nos novimus patrem et matrem? Quomodo ergo dicit iste, De caelo descendi? Hic igitur cum Iudaei dicunt: Quomodo hic dicit, De caelo descendi? non quaerunt de modo loquutionis Christi, quam clare audiebant, non etiam quaerunt, quomodo de caelo descenderit: nam id illi prorsus non credebant: sed simpliciter negant id verum esse quod dicit, quodque ille de caelo descenderit aut venerit.
ergo stabit regnum eius? pro, certe non consistet regnum eius. Ibidem: Genimina viperarum, quomodo potestis bona loqui, cum mali sitis? pro, certe non potestis. Sic Matth. 23, Progenies viperarum, quomodo effugere possetis damnationem gehennae? pro certe non effugietis. Sic Ioan. 12 dicunt Iudaei: Nos audimus, quod oporteat Meschiam manere in aeternum. Quomodo tu dicis: Oportet filium hominis exaltari: id est, profecto parum congrua prophetiis dicis.
Talia exempla sunt innumera in sacris Literis. Quin et in communi sermone reperiri queant. ut, si aliquis mendico grandia
potissimum ad vigorem et acrimoniam sermonis, quia et dicentis commotionem indicant, et auditorem et etiam reum urgent. Aliquid tamen et sua vitatis sua varietate et simul etiam magnitudinis ex illo motu ac impetu assumunt. Verum de hac realibi prolixius dixi.
Usitata fuit etiam Iudaeis illa ratio disceptandi per interrogationes et responsiones, quali Platonem uti videmus, de qua Aristoteles Topicorum 8 praecipit. Quare videmus ea multum esse usum Christum, et eius adversarios. Interrogabat autem actor, aut qui ultro prior opponebat. Respondebat vero
autem actor, aut qui ultro prior opponebat. Respondebat vero
reus, aut qui se excusabat. De qua re in verbo Interrogo, disserui. In disputationibus plerunque sunt veluti insidiosi quidam laquei. Sic Iudaei suis interrogatiunculis captabant aliquod periculosum verbum aut dictum ex ore Iesu, quod plausibiliter postea exagitare, et ipsum in odium inducere possent. Ac facile sane hominibus hoc accidere potest, qui non prius praevident fraudulentum consilium adversariorum, ante quam irretiti
scriptum est, quod cogitationes insidiantium adversariorum animadverterit.
Non causa ut causa.
Dicit Aristoteles imperitos quaevis antecedentia pro causis sequentium arripere solere et cogitate, quia post illa acciderunt, ideo proculdubio propter illa: ut Iudaei Ierem. 44. sui regni eversionem tribuebant abrogationi cultus Reginae caeli, dictitantes: Ex quo desiimus offerre Reginae caeli, defecimus et consumpti sumus. Et olim Ethnici, praesertim Romani, suas calamitates tribuebant Christianismo. Et papistae nunc omnes calamitates ac turbas
Saepissime enim videntur ponere aut facere non causam ut causam: ut, Pro dilectione mea oderunt me, Psal. 109: id est, debebant quidem me redamare, sed rependunt odium: at sermo ita sonat, quasi amor ille pii, fuerit causa efficiens odii impiorum. Hoc sensu ipsemet Dominus dicit ad Iudaeos contra se furentes: Propter quod bonum opus lapidatis me? Sed illi negant se eum lapidare ob ipsius benefacta, verum ob contraria. Sic etiam Ethnici, praesertim poetae, interdum loquuntur: ut Dat Crystallus aquam Sic. Cantando condere longos soles, pro, peragere.
Coniunguntur
Sic 1 Pet. 3 aliqui dicuntur lucrifieri per honestam conversationem uxorum sine verbo. Ubi de prima tantum occasione conversionis agitur. Inde enim sumpta occasione audiunt. Sic lex operatur iram non proprie ac per se, sed tantum per accidens. Huc ergo potest referri causa per accidens: ut, Iudaeorum ruina salvatae sunt gentes, et misericordia in gentiles increduli facti Iudaei, Rom. 11. quae locutio ibi multum iteratur. Significat autem quasi quandam occasionem praebuisse Deo Iudaeos sua incredulitate, ut gentiles sibi in populum adscisceret. Simili abusu reperiuntur causae
sine verbo. Ubi de prima tantum occasione conversionis agitur. Inde enim sumpta occasione audiunt. Sic lex operatur iram non proprie ac per se, sed tantum per accidens. Huc ergo potest referri causa per accidens: ut, Iudaeorum ruina salvatae sunt gentes, et misericordia in gentiles increduli facti Iudaei, Rom. 11. quae locutio ibi multum iteratur. Significat autem quasi quandam occasionem praebuisse Deo Iudaeos sua incredulitate, ut gentiles sibi in populum adscisceret. Simili abusu reperiuntur causae instrumentales: ut cum fidei, verbo, sacramentis, ministerio ac ministris ea tribuuntur,
iram non proprie ac per se, sed tantum per accidens. Huc ergo potest referri causa per accidens: ut, Iudaeorum ruina salvatae sunt gentes, et misericordia in gentiles increduli facti Iudaei, Rom. 11. quae locutio ibi multum iteratur. Significat autem quasi quandam occasionem praebuisse Deo Iudaeos sua incredulitate, ut gentiles sibi in populum adscisceret. Simili abusu reperiuntur causae instrumentales: ut cum fidei, verbo, sacramentis, ministerio ac ministris ea tribuuntur, quae Dei sunt. Nam illi dicuntur ligare et solvere, aperire et claudere, mundare et immundare aut purificare,
Israelitae pervidissent finem legis. Illud velamem adeo nihil eos impedivit, ut monere eos debuisset subesse mysterium, eisque dare occasionem cogitandi et scrutandi Scripturas. Sensus ergo est, per illud velamen tum divinitus significatum esse, eos non intellecturos. Iudaei fecerunt de Christo, quaecunque praeordinavit manus tua, Act. 4. Factum et eventus correspondit, non quod Iudaei eo consilio aut cogitatione fecerint, ut illam Dei voluntatem explerent, sed tantum, ut suam parricidialem malitiam exatiarent. Testificamini vos esse parricidas prophetarum,
eos debuisset subesse mysterium, eisque dare occasionem cogitandi et scrutandi Scripturas. Sensus ergo est, per illud velamen tum divinitus significatum esse, eos non intellecturos. Iudaei fecerunt de Christo, quaecunque praeordinavit manus tua, Act. 4. Factum et eventus correspondit, non quod Iudaei eo consilio aut cogitatione fecerint, ut illam Dei voluntatem explerent, sed tantum, ut suam parricidialem malitiam exatiarent. Testificamini vos esse parricidas prophetarum, Matth. 23. Ipsi id facere nolebant, sed tamen hoc ultro ex eorum aedificationibus sepulchrorum sequebatur, nempe
qua mox utitur. Sic et 24 eiusdem libri, dicit Laban et Bathuel ad servum Abrahami: A Deo est hoc, non possumus ad te malum aut bonum loqui: id est, nihil hic licet mutare. et praesertim malum, seu negativum responsum nobis dare non licet. Nemo loquebatur aliquid propalam de Christo ob metum Iudaeorum, Ioan. 7. i. boni: nam mala licebat de eo loqui cum gratia et privilegio. Blasphemabant latrones: i. alter tantum illorum, Matt. 17. Apostoli murmurarunt de unguento: i. proprie Iudas. Matth. 26, Nec hic nec parentes eius peccaverunt, scilicet tale peccatum, ut hic propterea sit
id est, multi. Omnis civitas erat congregata ad ianuam, Marc. 1. id est, maxima pars. Tale quid est, quod Hier. 5. super Esaiam monet, quod Omnis terra in sacris Literis saepe de sola Palaestina sit intelligendum, non de universo orbe terrarum, Luc. 2, Ut describeretur tota terra: id est, Iudaea solum, 2. Paral. 9, Magnificatus est rex Salomon prae omnibus regibus terrae, scilicet terrae Canaan et vicinarum. Gen. 41, Omnis terra venit in Aegyptum.
Universalis persaepe apud Hebraeos latius patere videtur, quam praesentis materiae natura postulat, aut etiam ferre
et commodat, Psal. 21. pro, omni beneficentia alios iuvat. Sic praecepta Decalogi sunt Synecdochica.
Denique crebro etiam individua ponuntur pro universalibus: quia Scriptura multum cum individuis agit, totum genus inelligens, ut fit in Apostrophis. Rom. 2, Ecce tu es Iudaeus, etc. Rom. 9, Tu quis es qui responsas? Gal. Itaque non es servus, sed filius. Hoc faciunt et exempla. Hunc tropum ponentem individuum pro universali exposuit, cum dixit: Quae vobis dico, omnibus dico. Similis enim est ratio unius et omnium hominum in religione. De hac re in
complecti, quod videlicet persaepe negativae orationes in speciem simpliciter aliquid negantes, non simpliciter, sed secundum quid tantum accipiendae sint: id est, ex eorum hypothesi, ad quos dirigitur oratio. Sic negat Christus a patre iudicari aut administrari hunc mundum, ita scilicet, ut Iudaei arbitrabantur, qui patrem a filio separabant, cum contra pater non nisi per filium manifestatum in carne mundum regat. Ergo non simpliciter removetur pater a mundi Imperio, sed corrigitur in ea re Iudaeorum error. Sic dicit se non venisse, ut faceret voluntatem suam, sed voluntatem patris.
oratio. Sic negat Christus a patre iudicari aut administrari hunc mundum, ita scilicet, ut Iudaei arbitrabantur, qui patrem a filio separabant, cum contra pater non nisi per filium manifestatum in carne mundum regat. Ergo non simpliciter removetur pater a mundi Imperio, sed corrigitur in ea re Iudaeorum error. Sic dicit se non venisse, ut faceret voluntatem suam, sed voluntatem patris. Sic dicit hanc doctrinam suam non esse, sed eius a quo erat missus. Neutrum simpliciter, sed ex eorum sensu, qui ipsum a patre separabant, quique putabant eum suam voluntatem aut cupiditatem explere, et
In hoc genere etiam talis Regula utiliter proponi posset, quod dictum de re multis circumstantiis praedita non sit ad omnes accommodandum. Tale est quod Paulus cupit esse anathema pro fratribus et Moyses deleri de libro viventium. Ubi non est sensus, quod Paulus pluris faciat Iudaeos quam Christum, aut suam cum eo coniunctionem: sed solum, quod adeo doleat reiectionem Israelitarum, ut suo exitio optet eos liberare, magisque tantae gentis salutem quam propriam optet. Huc referri posset et illud dictum de Helia, 1 Reg. 19, Helias in virtute illius cibi ambulavit 40
eius non convenerunt. Nam alio animo, consilio ac fine Deus, alio impii voluerunt eum crucifigi: Deus quidem iusto, sancto ac pio, et ad summam utilitatem generis humani tendente, at impii contra nefario et sanguinario animo idem expetiverunt: Eventus ille ex Deo pendet, malae circumstantiae a Iudaeorum pravo animo veniunt.
Factum ergo ipsum seu eventum, ac veluti substantiam totius illius negotii, Deus ordinavit, promovit, et plane ad opus ipsum deduxit: sed nefarias illas et sanguinarias circumstantias impiorum, qui ex diabolico odio ac invidia Christum interfecerunt, idque
aut per ignorantiam, et quasi invitos voluntatem Dei executos esse. Sensus ergo est, quasi dicat Apostolus: Persecutores nefario animo conspirarunt in necem Iesu, eamque etiam tandem scelerate peregerunt. Quam mortem ipsemet etiam Deus dudum ordinaverat, ac tandem ad eventum produxit. Verum Iudaei neque sciverunt hoc consilium, nec in hoc Deo obedire sunt conati.
Ita duplex dubium per hanc distinctionem substantiae et accidentis in hoc loco solvitur. Alterum qui fiat; quod cum tum Deus, tum Iudaei voluerint procuraverintque Christum interfici, tamen Dei factum est
mortem ipsemet etiam Deus dudum ordinaverat, ac tandem ad eventum produxit. Verum Iudaei neque sciverunt hoc consilium, nec in hoc Deo obedire sunt conati.
Ita duplex dubium per hanc distinctionem substantiae et accidentis in hoc loco solvitur. Alterum qui fiat; quod cum tum Deus, tum Iudaei voluerint procuraverintque Christum interfici, tamen Dei factum est sanctissimum, Iudaeorum vero est plane sceleratum: nec huius eorum culpae causa in Deum ullo modo reiici potest. Alterum dubium, quonam modo persecutores dicantur convenisse, ut efficiant Dei ordinationem, cum eam
neque sciverunt hoc consilium, nec in hoc Deo obedire sunt conati.
Ita duplex dubium per hanc distinctionem substantiae et accidentis in hoc loco solvitur. Alterum qui fiat; quod cum tum Deus, tum Iudaei voluerint procuraverintque Christum interfici, tamen Dei factum est sanctissimum, Iudaeorum vero est plane sceleratum: nec huius eorum culpae causa in Deum ullo modo reiici potest. Alterum dubium, quonam modo persecutores dicantur convenisse, ut efficiant Dei ordinationem, cum eam ignoraverint, et nequaquam in illo suo furore obedire Deo sint conati, sed suae tantum malitiae.
me videbitis amplius, donec dicatis: Benedictus qui venit in nomine Domini: id est, donec ego fuero glorificatus: asserit tantum suam glorificationem, non eorum visionem. Ponitur aut asseritur aliquid cum suis circumstantiis, quod de sola substantia est intelligendum.
Deus praecipit Iudaeis Ezech. 20, inquiens: Abominationes oculorum vestrorum abiicite. Ubi in unica voce, Abominationes, tria sunt consideranda. Primum quasi quaedam substantia ea fuerunt idola, idololatriae ac errores: deinde duplicia accidentia aut circumstantiae. Aliis enim fuere in summo precio, aliis in
20, inquiens: Abominationes oculorum vestrorum abiicite. Ubi in unica voce, Abominationes, tria sunt consideranda. Primum quasi quaedam substantia ea fuerunt idola, idololatriae ac errores: deinde duplicia accidentia aut circumstantiae. Aliis enim fuere in summo precio, aliis in summo odio: Iudaeis erant in summo honore ac existimatione, ut qui ea pro suis diis habebant, indeque toti pendebant: ideo dicuntur esse oculorum ipsorum: id est, quae illi semper habebant in oculis, ea animo contemplabantur et admirabantur, ac ad ea subinde respiciebant tanquam ad unica suarum rerum
habebant in oculis, ea animo contemplabantur et admirabantur, ac ad ea subinde respiciebant tanquam ad unica suarum rerum praesidia. At Deo erant abominationes, eoque respectu Dei sic vocantur passim in sacris Literis. Per se igitur ac veluti ratione essentiae erant idola, ratione accidentis erga Iudaeos erant eorum Dii, ex quibus prorsus pendebant, ideoque dicuntur fuisse ipsorum oculorum: ratione Dei erant abominationes. Ita videmus confluere orationem ex vocabulis diversas personas spectantibus, et in unica re ratione alius personae substantia, et aliorum respectu alia atque alia
Sic Ioan. 5, simul agitur de morte et resurrectione spirituali et corporali. Sic in parabola saucii et Samaritani, tum quis sit proximus indicatur, tum unica ratio salutis per Messiam monstratur: atque ita miro artificio Lex et Evangelium miscentur. Sic Matth. 24, simul praedicuntur poenae Iudaeorum in devastatione Ierosolymae, et in ultimo iudicio. Isaiae 7, et saepe alias, tum praesens liberatio Ierosolymae, tum et verae Ecclesiae spiritualis atque adeo illa in ultima die futura praedicuntur.
3 Huc referti posset Regula de verbis motum significantibus, aut
veniente in cor per fidem Meschia, desinit lex nos accusare: nec etiam futurum servatorem quaerimus, sed praesentem et exhibitum amplectimur. Tota eius vitae afflicta, despecta et abiecta sors aut species convenit etiam eius religioni, ministris et omnibus piis. Sic abrogatio legis, sic servilitas Iudaeorum consonat cum non vere conversis. Sicut vero illa eius corporea praesentia aliis quidem fuit terrifica, aliis vero amoena, suavis ac salutaris: sic et eius Evangelium aliis est odor mortis, et venit in iudicium, aliis salutis: positum est aliis in surrectionem, aliis in ruinam, ut videntes
ergo in talibus locis ipsa Scriptura, alia sensus externi, imo et ipsa priorum experientia ac spiritualis gustus testari videntur: unde difficultas et veluti obscuritas talium descriptionum accumulatur, dum res tam grandibus ac fulgentibus verbis parum respondere videntur.
Hoc dubium Iudaeis occasionem dedit fingendi duos diversos Meschias: quorum errorem ac dubium alius quidam edita carta per duos diversos adventus dissolvere conatur. Verum id non sufficere, supra ostendi: quia unus ac idem adventus diversimode describitur, et pro diversitate personarum aut rerum, quibus
per Messiam filium Ioseph vel Ephraim, et per Messiam filium Davidis intellexerunt, ut habetur in Midrasc coheleth, et in libro Tanchuma.
Adventus primus habetur a Zacharia propheta cap. 9. Exulta valde filia Sionis, Ecce Rex tuus venit, etc. Hic fabulantur Iudaei de Messia filio Ioseph, quem dicunt in certamine Gog et Magog interficiendum esse, quem primum Messiam affirmant. Alterum filium Davidis appellant, qui suscitabit primum Messiam, et Israelem redimet, illique regnum restituet, secundum figmentum suum. Hanc suam imaginationem corroborant in
interfectum, dicet coram Deo: Domine mundi, nihil aliud a te peto, quam vitam Messiae filii Ioseph.
Adventus secundus legitur apud Danielem cap. 7, Videbam, inquit, in visione noctis, Et ecce in nubibus caeli vere filium hominis venientem, etc. Hunc locum Iudaei non intelligentes, dixerunt Messiam subiugatis totius mundi regnis, regnaturum in virga ferrea, iuxta illud Psal. 2, Reges eos in virga ferrea. In quo errore et discipuli salvatoris aliquando fuerunt, Act. 1, dicentes, Domine num in tempore hoc restitues regnum Israeli? Et
in virga ferrea, iuxta illud Psal. 2, Reges eos in virga ferrea. In quo errore et discipuli salvatoris aliquando fuerunt, Act. 1, dicentes, Domine num in tempore hoc restitues regnum Israeli? Et Matth. 20, de filiis Zebedaei. Non itaque mirum est, Anabaptistas a fermento Iudaeorum, et spiritu satanico seductos esse. Refellitur haec opinio per glossam Rabbi Scelemonis super illud Zachar. 9, Exulta valde filia Sionis, etc. Et per Rab. Mosceh Hadarscam super illud Gen. 49, Ligans ad vitem pullum suum. Item in Bereschith Rabba. In quibus locis
esse, et infesta. Sic desperabunda conscientia putat caelum et terram adversus se pugnare: contra tranquilla conscientia, non tantum internam, sed etiam externam pacem sentit, omniaque, etiam ipsam crucem, placide excipit. Sic Ioel. 2 capite, videmus in descriptione vastationis Ierosolymorum, ac Iudaeae per Chaldaeos factae initio et in fine adscribi horrendam speciem caeli, cum nihil tale factum legatur.
Cum talibus Scripturae descriptionibus convenit Seneca, qui sic inquit in Oedipo:
se esse Heliam aut prophetam: non simpliciter de rei veritate per sese cogitatae pronuntiat, nam Christus eum utrunque esse affirmat: sed de tali persona, Helia aut propheta loquitur, qualem sacerdotes animo conceperant. Id est, negat se esse ipsummet Eliam, aut individuum illud, quod putabant Iudaei reversurum: non autem (sicut dixi) negat se esse metaphoricum Heliam: id est, qui spiritu ac virtute Heliae venerit. Sic negat, se esse talem prophetam, qualem tunc ipsi animo conceperant: id est, qui Messiam, post longum tempus venturum praediceret, ut alii antea sunt soliti: et de tali
inquit, Etiamsi ego ipse de me testificor, tamen testimonium meum verum est. Quae duo quasi pugnantia loca necesse est ita concordare, quod hoc posterius de veritate sui testimonii secundum rei ipsius naturam accipiatur: illud vero prius de eiusdem falsitate, secundum concessionem cogitationis Iudaeorum et communis sententiae. Sic dicit Christus. Et me nostis, et unde sim nostis: cum contrarium mox affirmet. Sed loquitur de noticia communi, crassa et externa, et secundum ipsorum opinionem: quasi dicat, Vos quidem putatis, quod me optime noveritis, et nostis sane suo quodam modo.
dicere, Remittuntur tibi peccata tua: aut, Surge et ambula? Iugulat igitur eos suo gladio: argumentatur non secundum rei exactam veritatem, sed secundum proprias cogitationes aut sententiam de rebus: quia cogitabant illi impossibile esse sanare illum paralyticum. Sic nonnunquam quasi ironice vocat Iudaeos
iustos et sanos, Luc. 5. et videntes aut oculatos, Iohan. 9. Sic Baptista dicit, oportere dehinc Christum crescere, se vero imminui, scilicet apud homines, et in opinione hominum, nimis magnifice de
habita ratione communis hominum iudicii aut consuetudinis. Contra Iohan. 8, habita ratione veritatis affirmat: tametsi et ibi ad communem consuetudinem duorum testium rem perducit. Secunda enim et prima persona de filio hominis testabantur. Sic et Iohan. 8, et concedit et negat Christus, Iudaeos esse filios Abrahae. Quorum prius intelligendum est de pro creatione ista externa, posterius vero de naturae internae ac spiritualis qualitate aut similitudine, seu de illa spirituali imaginis satanae procreatione.
Aliqua affirmantur et negantur aliquo diverso respectu generis,
Exod. 19, 20. Is verus et Theologicus legis usus est, de quo Paulus hic non agit.
Agit ergo de hypocritis, qui exciderunt gratia, vel qui nondum pervenerunt ad eam. Hi abutentes lege, quaerunt per eam iustificari, exercent et fatigant sese operibus eius dies ac noctes, ut Paulus de Iudaeis testatur Rom. 10. Testimonium (inquit) illis perhibeo, quod zelum Dei quidem habent, quod dies noctesque laborant, sed non secundum scientiam. Ignorant enim iustitiam Dei, etc. Tales confidunt sese per legem sic posse corroborari et locupletari, ut suam potentiam et divitias
opem.
Sic Paulus quadam comparatione aut respectu vocat sua opera reiectamenta ac damna, nempe cum per ea quoquo modo iustificari ac salvari volumus: sique nos impediant, quo minus ad solius Christi gratuitam iustitiam confugiamus.
Hac ratione saepe Deus reiicit sacrificia Iudaeorum, quae tamen severiter mandaverat: dicit se nihil de eis praecepisse, imo ea sibi esse abominationem, una cum sabbatis, noviluniis et aliis festis: Isa. 1. Sic etiam ex ipso sacrosancto templo faciunt homines speluncam latronum. Sic accipiendum est, quod Deus dicit, se tradidisse
simpliciter ad ipsas res transferamus: sic etiam ne malarum rerum laudationes ob aliquos bonos usus propositas de ipsis rebus per se intelligamus. Ut cum laudatur villicus iniquitatis, Rechabitae, spoliatio Aegyptiorum, et caedes Cananaeorum, furor Chaldaeorum et Assyriorum in puniendis Iudaeis, communio rerum initio Actorum, quae in illa tanta copia revera studiosorum Theologiae fuit non solum utilis, sed etiam necessaria. Toti enim erant in id studium intenti, mox per orbem terrarum ad propagationem Evangelii dispergendi, idque non tantum viri, sed et mulieres.
efferuntur. cuiusmodi multa exempla in Syncategorematibus annotata sunt, cum ostendi S I conditionalem particulam saepe omitti. Hoc fac, et vives, pro, Si feceris vives.
Talis est illa collati gentilium cum Iudaeis Rom. 2. Cum gentes ea quae legis sunt, fecerint: id est, Si facerent. De quo loco in prima parte in voce Lex. Non videbit me homo et vivet, pro, si viderit, non vivet. Quisquis te angariaverit, quisquis te percusserit in alteram malam, etc. pro, si quis te percusserit aut
illationes, vota, gratiarum actiones, et similes innumerae: alias aliae inter sese coniungi, et et praecedentibus adglutinari solent.
Nec raro illae veluti litigant inter se, quaenam ut proxima pedissequa, priori adiungi debeat. Quin etiam saepe fit, ut ipsemet scriptor, qui veluti iudex de earum ordine sedet, dubitet, quamnam praecedentibus proxime adhaerere ac consequi permittere velit. Aliam enim interdum videt rei ipsius naturam poscere, aliam sermonis ordinem, aliam denique animum auditoris, qui cito explicari cuperet (aut alioqui id fieri utile esset) ex aliquo dubio
cui scribat. Sic Isaias cap. 49, digreditur primum ad descriptionem suae functionis: deinde paulo post iterum ad descriptionem Dei et sui contempti populi, cum alioqui proprie ac directe Meschiam velit alloqui. Sic Ier. 33, ad descriptionem extremae vastitatis Hierusalem et totius Iudaeae. Sic initio Ephes. 2, ad descriptionem spiritualis mortis Ethnicorum: et porro initio 3, ad descriptionem sui Apostolatus inter gentiles: in qua digressione perseverat ferme usque ad finem eius capitis. Talis digressio circularis est etiam Col. 1. De qua re mox plenius dicam, ubi ex
Dei ad salutem omni credenti. Iustitia enim Dei revelatur per illud, Ex fide in fidem. Hoc ultimum membrum, quasi ex praecedentibus dependens, principalis propositio est totius epistolae. Sic Gal. 2, ex narratione sui certaminis cum Petro, transit ad propositionem principalem: Nos natura Iudaei scientes non iustificari hominem ex operibus legis, in Christum credidimus, etc.
Si Prophetae et Apostoli ac Evangelistae in concionibus diligenter accurateque separarent confirmationem a confutatione, ut solent Graeci Latinique oratores, facilius se lector ex eis
miro artificio ex alio in aliud labi. Sic maxima pars Epistolae ad Rom. inter se cohaeret. Primum in exordio dicit se cupere Romanos docere. Adfert rationem a praestantia Evangelii et eius iustitiae, quam ut ostendat omnibus esse necessariam, omnes coarguit peccati, primum Ethnicos, postea Iudaeos. Ostensa vero necessitate huius iustitiae, circumscribit ac explicat eam primum breviter, ac praesertim illud demonstrat evincitque, quod ea non veniat ex operibus, aut merito cuiusquam, sed ex sola gratia nobis contingat. Denique ut tanto magis haec iustitia agnoscatur, veluti per Analysin
nobis contingat. Denique ut tanto magis haec iustitia agnoscatur, veluti per Analysin quandam totam hanc materiam resolvit, exponendo quid sit peccatum aut iniustitia, et unde veniat, quid efficiat, quove modo regnet: tum etiam quid lex, gratia ac iustitia sint aut agant: ac denique qui fiat, ut Iudaei eam non consequantur, gentiles vero ea potiantur. Quae rerum sententiarumque perpetua connexio mirabili artificio per integra 11 capita cohaeret.
Solet igitur hic Apostolus singulari quadam dexteritate ent ibi connexionem rerum aut sensuum reperire, ubi alioqui sua natura non
eo, etc.
Sic mox ponitur propositio, revelari caelitus iram Dei super omnes peccatores, quae in sequentibus non comfirmatur: sed potius tantum explicatur per integra duo capita, dum indicatur, quam varii et foedi peccatores ac peccata sint, tum inter Ethnicos, tum et inter Iudaeos. Sic et Christus Ioan. 6, sub finem aliquoties eadem asserit, se scilicet esse vere caelestem ac salutiferum panem, seu verum filium Dei, et verum salvatorem, non interpositis aliquibus nervosioribus demonstrationibus.
Est etiam alia quaedam connexio sententiarum, quam vocare
reprehendendus esset. Explicatio propositionis:
eos, qui erant ex circumcisione. Ac simulabant una cum illo caeteri quoque Iudaei, adeo, ut Barnabas simul abduceretur in illorum simulationem.
Iudaice, cur gentes cogis Iudaizare?
1 Cor. 1. Propositio:
Visum est Deo per stulticiam praedicationis
Expolitio propositionis:
fit in summo brevitatis studio, ubi omnia simul dicere cuperemus, nec volumus sermonem fusius dilatare. Ibi igitur Paulus cupit pergere in praedicatione poenitentiae, seu accusatione omnium hominum, et tamen necesse est eum quibusdam obiectionibus respondere, ut de praestantia vel praerogativa Iudaeorum, de reiectione eorum, de iustitia Dei, et obmurmurationibus et calumniis impiorum contra iustitiam simul et gratiam eius: nam contra iustitiam Dei sophisticabantur, Si per nostra peccata eius gloria et iustitia illustratur, cur igitur nos punit? contra gratiam vero dictitabant, Si adeo
dictitabant, Si adeo benignus est et misericors, ut gratis peccatores servet, faciamus ergo malum, ut veniat bonum. Hasce tot obiectiones perstringit, ac tandem mira dexteritate ad suum intermissum opus praedicandae contritionis regreditur, concludens omnes esse perditissimos peccatores, sive sint Iudaei, sive gentes.
ANANTAPODOTON ET ANACOLUTHON.
Anantapodota etiam aliquo modo ad ordinem Sententiarum referre possis. Est enim quaedam necessaria harmonia aut consonantia non tantum in rebus, sed etiam in sermone, ut sequentia praecedentibus respondere
Aliquando vero propter iustam causam, quando scilicet nominativus, seu illud quicquid demum est, a quo sententia inchoat, ita quasi onustus est, adiectis vocibus, ut iam non possit satis commode ac perspicue cum iis quae adhuc dicenda restant, contexi: ut Gal. 2, Nos natura Iudaei, et non ex gentibus peccatores, scientes, quod non iustificatur homo ex operibus legis, sed tantum per fidem in Christum. Iam deberet verbum aliquod nominativo Nos addere: sed quia nimis multa inter nominativum et verbum addendum infarcta sunt, ideo cogitur nominativum iterum repetere, et
nos in Christum Iesum credidimus. Hoc genus repetitionis ad Epanalepsin pertinet, estque in omnibus linguis usitata. Eph. 1, In quem et vos, audito sermone veritatis et Evangelio salutis vestrae, in quem credidistis.
Nec tamen illa priora ociosa sunt: continent enim amplificationem, Iudaei et non gentiles. Item causam credendi, Scientes quod non iustificatur, etc. Sic et in aliis exemplis plurimis.
Saepe quoque non solum perficiendae sententiae gratia repetunt, sed ut etiam priora obscurius dicta nonnihil declarent: ut Genes. 15, Et dixit Abraham,
flumina Aethyopiae et trans mare, utentem vasis iunceis in superficie aquarum. His autem verbis describi Aegyptum, ex sequentibus, praesertim initio capitis deciminoni, ubi Misraim sive Aegyptus diserte nominatur, perspicuum fit. Sic Apostolus mox initio cap. 2 incipit accusare Iudaeos, quod in progressu demum elucescit, ubi etiam nominantur.
Ad Rhetoricas repetitiones pertinet, quod aliquando plura commata, aut etiam cola, vel versus, aut incipiunt ab eadem voce, aut in quam prior desinit, ab ea sequens incipit: de quibus in tropis dictum est.
gentes (repetit) Et cum cognovissent gratiam datam mihi, Iacobus, Cephas et Ioannes, qui videbantur columnae esse, dextras dederunt mihi et Barnabae societatis, ut nos inter gentes, ipsi vero in circumcisionem, etc. Tertium quoque exemplum est eodem capite in his verbis: Nos natura Iudaei, et non ex gentibus peccatores: (digreditur) quoniam scimus non iustificari hominem ex operibus legis, nisi per fidem Iesu Christi (repetit:) Et nos in Christum Iesum credidimus, ut iustificaremur ex fide Christi, et non ex operibus legis. In hoc exemplo repetit illud: Et nos, quandoquidem
qui datus est nobis. At haec atque huiuscemodi in elocutionis arte traduntur. Sicut ergo Apostolum praecepta eloquentiae secutum fuisse non dicimus, ita quoque quod eius sapientiam secuta sit eloquentia, non negamus. Scribens ad Corinthios in secunda epistola redarguit quosdam, qui erant ex Iudaeis pseudoapostoli, eique detrahebant. Et quoniam seipsum praedicare compellitur, hanc velut sibi insipientiam tribuens, quam sapienter dicit, quamque eloquenter? Sed comes sapientiae, dux eloquentiae: illam sequens, istam praecedens, et sequentem non respuens. Iterum dico, inquit, ne quis me
quo quis audet, in insipientia dico, audeo et ego. Hebraei sunt? et ego. Israelitae sunt? et ego. Semem Abrahae sunt? et ego. Ministri Christi sunt? et ego. Ut insipiens dico, super ego. In laboribus plurimum, in carceribus abundantius: in plagis supra modum, in mortibus frequenter.
A Iudaeis quinquies quadraginta una minus accepi. Ter virgis caesus sum, semel lapidatus sum, ter naufragium feci: nocte et die in profundo maris fui. In itineribus saepe, periculis fluminum, periculis latronum, periculis ex genere, periculis ex gentilibus, periculis in civitate, periculis in
Ut insipiens dico, super ego. Iam caesa quatuor sequentia, remota, decentissime interrogatione funduntur: In laboribus plurimum, in carceribus abundantius: In plagis supra modum, in mortibus frequenter. Deinde interponitur brevis circumitus, quoniam suspensa pronunciatione distinguendum est: A` Iudaeis quinquies, ut hoc sit unum membrum, cui connectitur alterum: Quadraginta una minus accepi. Indereditur ad caesa, et ponuntur tria: Ter virgis caesus sum, semel lapidatus sum, ter naufragium feci. Sequitur membrum: Nocte ac die in profundo maris fui. Deinde quatuordecim caesa decentissimo
Quapropter et eloquentes quidem, non solum sapientes canonicos nostros authores doctoresque fateamur, tali eloquentia usos, qualis personis eiusmodi congruebat.
Idem ibidem aliquanto post:
Avertat autem Deus ab Ecclesia sua, quod de Synagoga Iudaeorum Hieremias propheta commemorat, dicens: Pavor et horrenda facta sunt super terram, prophetae prophetabant iniqua, et sacerdotes plausum dederunt manibus suis, et plebs una dilexit sic. Et quid facietis in futurum, ô eloquentia tanto terribilior, quanto purior: et quanto solidior, tanto
Hinc vim sermonis Satyricus declarat, cum primum narratione in genere proposita subiungit: — Quid rides? mutato nomine, de te Fabula narratur. Talem energiam aut efficaciam sermonis saepe Paulus in suis generalibus disputationibus exprimit: ut Rom. 2, accusans omnes Iudaeos internae hypocriseos, et non vere praestitae legis, ita subitô loqui incipit, ac si de tota turba unum aliquem sanctulum Pharisaeum, vel maxime ac prae caeteris de sua operum iustitia tumentem, corripuisset, eumque in medio omnibus in exemplum sisteret, et aspero sermone flagellaret, ut
vel maxime ac prae caeteris de sua operum iustitia tumentem, corripuisset, eumque in medio omnibus in exemplum sisteret, et aspero sermone flagellaret, ut singuli se agnoscant sic separatim a Paulo flagellari, singulique eos quasi cruciatus in seipsis sentiant: Ecce, inquit, tu cognominaris Iudaeus, et acquiescis in lege, et gloriaris in Deo: et nosti eius voluntatem, etc. Qui igitur doces alium, teipsum non doces: qui praedicas non furandum, furaris, etc. Ubi illud Ecce, totam illam disceptationem mirabiliter sub oculos subiicit, quasi eam coram digito
ficui, indicans Israelitas esse et fore sterilem ficum. Idem eiectione ementium ac vendentium, pollicetur spiritualem Ecclesiae repurgationem. Sic sanatione corporalium morborum pollicetur spirituales sanationes. Ieremias videt duos corbes ficuum bonarum et malarum, significantes duas partes Iudaeorum.
Quae omnes dicendi rationes tum grandes sunt, tum efficaces, tum denique etiam in oculos incurrunt, seu evidentiam faciunt. Atque hisce dicendi rationibus Scriptura alias omnes linguas longissime superat: veteribus tamen valde usitatum fuit, tum in brevi dicto, tum et in
quod in omnibus linguis fit. ut, Videte et gustate quam suavis est Dominus: pro, fide cognoscite, ac experimini. Adiungatur hisce illa vocula, Ecce: qua saepissime prophetae utuntur, veluti coram totam rem demonstrantes. Ut, Ecce dies venient. Ecce me, ubitu es? Haec est requies. Ecce, tu es Iudaeus, etc. Rom. 2.
Tertio, sicut philosophicae disputationes et omnia in genere ac thesi et sine circumstantiis proposita, quasi de communi hominum conspectu remota esse, ac veluti dormitare videntur: ita contra Scriptura suas disputationes personis, idque coram
gladium post eos, et fugiam a gladio persequente. Sic superius dixi. Homerum sagittae cupiditatem sauciandi tribuere. Sic fit evidentia, cum mortui loquuntur: ut cum Assyrium tyrannum excipiunt mortui in inferno insultantes ei. Sic cum regina Sabba, Ninivitae et alii dicuntur litigiaturi cum Iudaeis in extrema die, et cum dives epulo colloquitur cum patre Abraam.
Septimo, exempla externorum factorum, rerum ac personarum sistunt sermonem ante oculos, nam ea cum per sese res externae sunt, tum et alioqui celebres ac illustres, utpote ex caeteris tanquam praecipuae, selectae,
colloqui audirentur: ut colloquium Christi cum Nicodemo, Samaritana, cum matre in nuptiis Canae, cum Cananea, et aliis innumeris adductis coram ipsis personis recensetur. Sic et Paulus suum certamen cum Petro veluti coram depingit, dicens: In FACIEM ei restiti CORAM OMNIBUS, ET DIXI: SI TV cum sis Iudaeus, ethnice vivis, etc.
Huc recte ille Hebraismus referri potest, quod narrantes aliorum sermones aut colloquia, non oblique, ac in tertia persona ea recenseant: ut plerunque Latini, sed directe, ac in prima aut secunda. Sic Moyses Gen. 20, colloquium Dei cum
Vani facti sunt, obtenebratum, stulti facti: mox per species plene exponitur, quomodo sint vani et stulti facti, et quomodo gloriam Dei commutaverint, et quomodo tandem sint etiam puniti a Deo reprobo sensu, et horrendis sceleribus.
Sic capite secundo post verba, Ecce tu cognominaris Iudaeus, et acquiescis in lege, et gloriaris in Deo: plene ac copiose exponitur hypocrisis Iudaeorum, qua et simulant, sibique ipsis persuadent se esse pientissimos, et contra revera intus et in corde sunt impientissimi. Qua expositione non tantum res ipsa plene agnoscitur, sed etiam ipsi rei
vani et stulti facti, et quomodo gloriam Dei commutaverint, et quomodo tandem sint etiam puniti a Deo reprobo sensu, et horrendis sceleribus.
Sic capite secundo post verba, Ecce tu cognominaris Iudaeus, et acquiescis in lege, et gloriaris in Deo: plene ac copiose exponitur hypocrisis Iudaeorum, qua et simulant, sibique ipsis persuadent se esse pientissimos, et contra revera intus et in corde sunt impientissimi. Qua expositione non tantum res ipsa plene agnoscitur, sed etiam ipsi rei veluti obruuntur et submerguntur suis criminibus.
Sic cap. 3, Non est
luxuriant, aut etiam exundant.
Tales vero orationis repletiones fiunt a Paulo, cum auditores accusando vult potenter suae improbitatis convincere, eos confundere, et veluti obruere: quomodo fit Rom. 1, dum accusat gentiles nomine corrupti cultus et teterrimarum turpitudinum: et 2, Iudaeos, ostendens quam et tumeant de sua iustitia
ac pietate, cum tamen interim revera sint plane impii: et cap. 3, dum totum genus humanum ex Psalmis suae perditissimae malitiae convincit, de
revera sint plane impii: et cap. 3, dum totum genus humanum ex Psalmis suae perditissimae malitiae convincit, de quibus exemplis separatim paulo ante dixi.
Similis plenitudo sermonis cum maxima vehementia coniuncti, est etiam initio Isaiae in descriptione degenerationis Iudaeorum: et multo magis ibidem in descriptione tristissimarum poenarum extremaeque vastitatis, qua Iudaei eorumque regio tunc extreme afflicta, et tantum non abolita fuit: maxime autem in mox sequente reiectione omnium cultuum illorum, in quibus sunt commemorationes, inculcationes ac
malitiae convincit, de quibus exemplis separatim paulo ante dixi.
Similis plenitudo sermonis cum maxima vehementia coniuncti, est etiam initio Isaiae in descriptione degenerationis Iudaeorum: et multo magis ibidem in descriptione tristissimarum poenarum extremaeque vastitatis, qua Iudaei eorumque regio tunc extreme afflicta, et tantum non abolita fuit: maxime autem in mox sequente reiectione omnium cultuum illorum, in quibus sunt commemorationes, inculcationes ac distributiones poenarum ac cultuum, in suas species. Verba eius sunt haec:
Audite caeli, et auribus
damnatae operum necesssitatis profert, ut pote ubi ipsemet in hac ipsa controversia coram tota Ecclesia, idque tandem etiam cedente et consentiente ipso quoque Petro, obtinuerit eviceritque, non esse necessariam legis observationem ad iustificationem et salutem.
Mox addit: Nos natura Iudaei, et non ex gentibus peccatores, scientes non iustificari hominem ex operibus legis, sed tantum per fidem IESU CHRISTI, et nos in Christum credidimus. Ubi a suo aliorumque apostolorum exemplo et etiam sententia argumentatur, quod et ipsi deserto Moyse ac omni fiducia operum ad Christum
sed tantum per fidem IESU CHRISTI, et nos in Christum credidimus. Ubi a suo aliorumque apostolorum exemplo et etiam sententia argumentatur, quod et ipsi deserto Moyse ac omni fiducia operum ad Christum confugerant. Addit autem mira brevitate illustrem amplificationem a genere: Nos, inquit, sumus Iudaei. Igitur merito nostrum Moysen exosculari, et non deserere debuissemus, si fuisset in eo spes vitae. Certe non debemus esse suspecti, quod innato quodam Moysis odio ad Christum solum nos contulerimus. quis enim non suorum maiorum gloriae gentisque suae institutis favet? Tum porro sumus vita
habent.
Omnia vero ista fiunt Paulo tanto vividiora et potentiora, quôd ea in illustribus exemplis ac veluti in motu vitaque proponit. quasi dicat: Controversia ista iam saepe coram Ecclesia vivis ac vehementibus actionibus agitata, et luculenter decisa est: primum, quod nosmet Iudaei ac Pharisaei operarii sanctissimi et summi cultores Mosis, eo deserto confugimus ad solum Christum, coepim usque neglecto Iudaismo uti libertate gentilium vitae. Deinde, quod denuo quasi relabente Petro et aliis ad Iudaismum, et operum necessitatem: ego eos coram tota Ecclesia libere
offeratur, veluti per antithesin delabitur ad praedicationem contritionis per legis praedicationem. Quasi dicat: non sine causa magnifacio Evangelium, vobisque id praedicare cupio, quia in eo prompta parataque iustitia ac salus omnibus offertur: qua omnes extreme indigent, quia et gentiles et Iudaei sunt peccatores: ut mox usque ad dimidium tertii capitis prolixe ostendit, dum primum gentes quidem ex crassis eorum peccatis, Iudaeos vero ex interna hypocrisi coarguit: qui licet externa disciplina aliquo modo fulgeant, intus tamen in corde sunt spurcissimi. Convictis utrisque iniustitiae,
Evangelium, vobisque id praedicare cupio, quia in eo prompta parataque iustitia ac salus omnibus offertur: qua omnes extreme indigent, quia et gentiles et Iudaei sunt peccatores: ut mox usque ad dimidium tertii capitis prolixe ostendit, dum primum gentes quidem ex crassis eorum peccatis, Iudaeos vero ex interna hypocrisi coarguit: qui licet externa disciplina aliquo modo fulgeant, intus tamen in corde sunt spurcissimi. Convictis utrisque iniustitiae, initio tertii capitis indicat ipsum fontem iniustitiae to tius generis humani, nempe originale peccatum.
Ita videmus
et quasi innocentis hominis rusticani: et qui nec facere nec declinare noverit insidias, sed quocunque respexeris, fulmina sunt. Haeret in causa, capit omne quod tetigerit: tergum vertit, ut superet: fugam simulat, ut occîdat. Calumniemur ergo illum, atque dicamus ei: Testimonia quibus contra Iudaeos vel caeteras haereses usus est, aliter in suis locis, aliter in tuis Epistolis sonant. Videmus exempla captiva, servierunt tibi ad victoriam, quae suis in vosuminibus non dimicant. Nonne nobis loquitur, cum Salvatore, aliter foris, aliter domi loquimur? Turbae parabolas, discipuli audiunt
familiarem: qualis ille et nobis indubie foret, si satis a nobis pietatis, satis adhiberetur studii. Certe et Paulo sermo fuit tam minime vulgaris, inamoenus, aut arte carens, ut Lystris non abs re Mercurius ipse eloquentiae Deus haberetur, ut quoslibet et doctissimos et eloquentissimos non Iudaeos tantum; sed et Graecos: nec hos quosvis, verum Athenienses, et ex his natos disputationibus Stoicos quoque convinceret, Evangelioque adduceret. Sed dum ipsas Epistolas tractabimus, singulis locis indicabimus, quam divina et inexplicabili arte sint omnia inventa, digesta, verbisque exposita:
cum Paulus, ut putant, ea destitutus Ecclesiam gubernarit. Sed isti viderint, quomodo Paulum statuant non multum acumine et
sed me licebit et pauperem esse verbis, et rerum appellationibus simplicibus uti, cum in intellectu et veritate dogmatum, non sit is de quo loquimur, imperitus, neque desidiam suam obtentu illius viri, qui in vertice laudum stetit, conetur obnubere.
Unde enim, dic mihi, confundebat Iudaeos, qui erant in Damasco, cum adhuc signa facere non coepisset? Unde gentiles superabat? Cur autem etiam in Tharsum dirigebatur? Nonne quia erat in verbo fortissimus, propter quod adeo irritabantur, ut victoriam eius non ferentes, de effusione sanguinis illius cogitarent? Et certe, ne tunc
arbitrati sunt, signo praecedente constat effectum. Quod vero hunc Mercurium esse dicebant, sermonis claret fuisse insignem.
Unde autem et plures quam caeteri Apostoli Christo populos acquisivit? Unde et toto orbe terrarum multus in omni ore versatur? Unde nobis non solum, sed etiam Iudaeis et gentibus maxime celebris est, et
qui plus caeteris honoretur, nisi ex virtute et splendore Epistolarum suarum? per quas non solum eos qui tunc crediderunt, sed etiam ab illo tempore usque nunc, et
quoque Matthaei 11, et Lucae 10, eodem modo de poenitentia loquitur.
Verae autem agnitionis peccatorum per legis praedicationem, item fiduciae in promissiones de Christo, saepe nulla fit mentio in talibus locis: cum tamen eos praecipue requirat Deus. Sicut Isa. 58. reprehendit Iudaeorum ieiunia, quod tantum affligerent corpus, et incederent inclinato capite, tanquam debiles et moesti: cum Deus ab eis veram potius conversionem et luctum animi requireret, hunc vero externum corporis luctum tantum eatenus probaret, quatenus esset effectus et consequens verae contritionis.
luctum animi requireret, hunc vero externum corporis luctum tantum eatenus probaret, quatenus esset effectus et consequens verae contritionis. Sic eos reprehendit Propheta et 29 cap. quod ore quidem prope accederent ad Deum, corde autem essent procul. Sic Ioelis 2, iubet Propheta Iudaeos cor scindere, et non vestimenta. Solebant Iudaei in omni vehementi ac tristi animi commotione disrumpere vestimenta sua a pectore. Sic igitur etiam Ioelis tempore factitabant veluti ostentantes impatientiam ingentis doloris de suis peccatis. At propheta iubet eos non simulare tantum dolorem
luctum tantum eatenus probaret, quatenus esset effectus et consequens verae contritionis. Sic eos reprehendit Propheta et 29 cap. quod ore quidem prope accederent ad Deum, corde autem essent procul. Sic Ioelis 2, iubet Propheta Iudaeos cor scindere, et non vestimenta. Solebant Iudaei in omni vehementi ac tristi animi commotione disrumpere vestimenta sua a pectore. Sic igitur etiam Ioelis tempore factitabant veluti ostentantes impatientiam ingentis doloris de suis peccatis. At propheta iubet eos non simulare tantum dolorem externa laceratione: sed intus in corde vere ac
doloris signa, vere in corde conversio: et per hanc quasi corporis contritionem vera animi contritio indicatur.
Verum quoniam externa illa poenitentia et moesti animi signa simulare et facile est, et persaepe lucro sum, rem autem ipsam poenitentiae praestare perdifficile: ideo et Iudaei olim, et tempore Christi Pharisaei, et nostro monachi plane inania quaedam externaque et hypocritica signa, sordidum videlicet vestitum, inclinatum caput, et similia pro reipsa, id est, vera animi conversione amplexi sunt, quibus tantum simularunt dolorem et poenitentiam commissorum
ut apparet Ier. 14, Isa. 58, Zach. 7.
Cavendum itaque, ne, cum haec externa tantum eatenus in Scriptura probentur, quatenus sunt signa pietatis, et non quod in se aliquam praestantiam habeant: nos cum hypocritis, externa signa pro rebus ipsis, veraque pietate amplectamur: ut Isa. 58, Iudaei neglecta vera animi contritione, foris tantum corpus ieiunio cruciabant, et incurvicervico capite pallidi (ut nostri monachi) incedebant. Item ut ex Ioel. 2 apparet, lacerabant vestes, et non cor: cum contra potius faciendum fuisset, ut Propheta inquit: Lacerate corda vestra, et non vestes
(sicut et aliae multae) deduci potest. Nam apud Hebraeos Iana affligere significat. Vocant vero Hebraei ieiunium afflictionem animae.
Appellant autem Hebraei Ieiunare affligere animam, ut est videre Levit. 23. Nec est veri dissimile, cum sacrificia, ac multae aliae ceremoniae a Iudaeis ad gentiles pervenerint, etiam voces aliquas Religionis simul ad eos pervenisse: tametsi, cum certum sit ex Hebraeo sermone omnes alias in linguarum divisione
profluxisse, quid absurdi fuerit Latinae
et 2. Sam. 1 liquet. Nec ieiunandi quidem tempus erat praefinitum. Ieiunabant enim alias una die, ut Israelitae Iudic. 20. alias 7 diebus, ut 1. Sam. ultimo cives Iabes, alias incerto tempore, ut 2. Sam. 12, tam diu ieiunat David, donec infans morbo cruciatur.
Non solum autem Iudaeis is ieiunandi modus fuit, sed et aliis Asiaticis populis, ut apud Homerum in tribus ultimis libris Iliad. Priamus mortem Hectoris tali ieiunio, talibusque cruciatibus luget, abstinet a cibo, sordide se induit, iacet in pulvere. Solatur autem eum Achilles ac hortatur, ut tandem comedat
et non ob praeparationem ad futuram orationem.
Tertia, non est verisimile Christum concessurum fuisse, ut Apostoli, ipso cum eis versante, ieiunia negligerent, si essent tam utilia exercitia ad pietatem et orationem, ut isti sentire videntur.
Quarta, ne Deus quidem ieiunia Iudaeorum reiiceret, Esa. 58, si vere essent exercitia ad orationem aliasque virtutes praeparantia.
Quinta, Christus ipse ieiunat, cuius corpus haud dubie tali freno, et tali castigatione non indiguit, non enim lasciviebat caro eius contra spiritum. Non igitur parabat se ille ieiunio
cum non procedebant ex interno dolore animi de peccatis admissis, et timore irae ac minarum Dei, seu non ex vera cordis contritione: reiiciebantur a Deo, tanquam res hypocritica, quam plane Deus contemneret, ut Esa. 58, et Zacha. 7, et in aliis locis legitur.
Postulat autem Deus a Iudaeis Esa. 58 charitatem pro ieiunio, itidem per Synecdochen totam conversionem significans et postulans, sed certiori nota. Nam vera charitas haud facile alibi, praeterquam in vere conversis poenitentibusque invenitur.
Sed age conferamus hanc poenitentiae descriptionem cum
fractionem, contritionem, et supplicem coram Deo prostrationem, externa corporis cruciatio, sive non, quae tamen necessario in magna contritione aliqua sequetur. Certe si nihil aliud, existet tamen neglectio quaedam, ac quoddam quasi taedium ac fastidium corporis et vitae huius.
Apud Iudaeos olim eo vehementiores cruciationes plerunque sequebantur, quod iam consuetudine quoque in illa gente tales luctus in magnis animi doloribus confirmati erant, sicut prius dictum est.
Hactenus exposuimus, quid sit ieiunium, cur saepe in sacris Literis orationi coniungatur: item,
fracti, contriti vereque poenitentis cordis, et Deus exigat, ut laceremus corda nostra, non vestes nostras: quod, inquam, haud dubie, si recte animi luctum, seu contritionem praestiterimus de peccatis admissis, Deus non magnopere exiget a nobis hunc externum corporis luctum, quem ne quidem a Iudaeis valde exigebat, ut intelligi potest ex Esaiae capit. 58, et Michaeae cap. 6.
Deinde et illud scire debemus, esse quasdam peculiares consuetudines, et titus apud quasdam gentes, quas Deus non perinde exigit ab aliis gentibus, ut ab illis ipsis, apud quos ille mos
ut intelligi potest ex Esaiae capit. 58, et Michaeae cap. 6.
Deinde et illud scire debemus, esse quasdam peculiares consuetudines, et titus apud quasdam gentes, quas Deus non perinde exigit ab aliis gentibus, ut ab illis ipsis, apud quos ille mos inolevit. Ut apud Iudaeos mos fuit, hospitibus advenientibus lavare pedes. Quae tamen consuetudo etiam certam causam habebat. est enim illa regio ob rariores pluvias pulverulenta, et praeterea ibi nudis tibiis incedebant. Id officium Scriptura maximopere probat, quare et Christus discipulis suis pedes lavare voluit,
et Christus discipulis suis pedes lavare voluit, et ipsos sibi mutuo idem facere iussit. Et Paulus 1. Tim. 5, illud tanquam certum indicium probae viduae ponit, si sanctorum pedes lavit. A nobis non perinde id requiritur. Sic Paulus inquit: Nos talem consuetudinem non habemus.
Iam Iudaeis fuit consuetudo, in omni gravi commotione animi, lacerare vestem a pectore. Quare laudat Deus Iosiam regem, ultimi Regum 22, quod cum audivisset legi minas Dei, quibus in Deuter. minatur Deus Iudaeis suam legem deserentibus, disciderit vestem a pectore. Econtra vituperat eius filium
non perinde id requiritur. Sic Paulus inquit: Nos talem consuetudinem non habemus.
Iam Iudaeis fuit consuetudo, in omni gravi commotione animi, lacerare vestem a pectore. Quare laudat Deus Iosiam regem, ultimi Regum 22, quod cum audivisset legi minas Dei, quibus in Deuter. minatur Deus Iudaeis suam legem deserentibus, disciderit vestem a pectore. Econtra vituperat eius filium Iehoiakim et ipsius aulicos, Ieremiae 36, quod cum audivissent legi in libris Ieremiae minas Dei, non laceraverint vestes a pectore. A' nobis talem ceremoniam non requirit Deus, propterea, quod in his
nobis talem ceremoniam non requirit Deus, propterea, quod in his gentibus in usu non est. Item Paulus 1 Cor. 2, omnino vult sexum muliebrem in templo caput velare. In Germania virgines non omnino velant caput in ecclesia, nec tamen propterea peccant, quia hîc alia consuetudo est. Fuit item mos Iudaeis, ut clara voce lamentarentur uxores, liberi, matres, sorores, etc. in funere suorum mortuorum. Tale charitatis pietatisque opus Deus in gente illa probavit, a nobis vero id non exigit, quia hîc talis mos non est.
Talis fere est et ieiuniorum ceremonia: quia enim
mos in ullo animi moerore tantas corporis cruciationes adhibere, ideo Deus eas non perinde in nostra poenitentia, nec tantas exigit.
Postremo et ex ipso situ ac natura regionum harum duae rationes nequaquam contemnendae peti possunt, quare nos non perinde ad ieiunia obligemur, ac olim Iudaei. Quarum altera est, quod hîc ventriculi propter circumstans frigus, et etiam ex ipsa gentis natura sunt calidiores, et propterea plus alimenti consumunt, et minus inediam ferre possunt. Altera est, quod, cum frigus longe plus affligat ieiunos, quam saturos, si quis se hîc inedia multum
frigus longe plus affligat ieiunos, quam saturos, si quis se hîc inedia multum macerare vellet, haud dubie in istis tantis frigoribus, aut omnino extingueretur, aut certe in aliquem gravissimum morbum incideret.
Hae sunt causae, quare Deus a nobis non perinde exigat ieiunia, sicut a Iudaeis. Sed cor tamen vere fractum, contritum et prostratum ex agnitione suorum peccatorum, et irae Dei, ultro tales aliquos tristes et lugubres gestus foras expromet. Qui qualescunque erunt, si modo naturaliter ex illo fracto et contrito corde provenerint, et non artificialiter ex hypocrisi, haud
una cum illo externo ritu. Daniel. 9 et 10, significat totam contritionem. Cum enim Daniel dicit se ieiunasse, non solûm significat se externis afflictionibus corpus suum macerasse, sed et intus vere contritum fuisse, veros et gravissimos dolores habuisse, de tam horrendis idololatriis, quibus Iudaei Deum offenderant. Quod ex eius precatione facillime intelligi potest.
Deinde per Synecdochen simul et Catachresin significat totam crucem, atque adeo omnes calamitates et labores, quos pii homines in hac vita tolerare coguntur, vicinitate quadam significationis: quia omnia ista
seu naturale ieiunium appellamus id, quod humanis viribus aliquandiu praestari potest. Hoc autem rursum subdividatur, si libet, in Intensius et Remissius.
Intensius est tanta corporis afflictio, quantam homo naturaliter diu perferre non potest. Qualia fuerunt plerunque apud pios Iudaeos ieiunia, ac de quibus superius praecipue disputavimus.
Remissius ieiunium vocamus id, quod idem est ac nimia quaedam temperantia et sobrietas, seu non copiosiori alimento uti, quam quantum extrema corporis necessitas postulat: praeterea abstinere ab omnibus voluptatibus corporis
species possunt esse pene infinitae. Falsitas enim est multiplex, nos tamen tres tantum eius species faciemus, Meritorium, Ostentatorium, et Crapulosum.
Meritorium ieiunium appellamus, cum eo finem fit ab Hypocritis, ut hac ipsa sola afflictione quippiam a Deo mereantur. Eiusmodi olim Iudaei ieiunarunt, Esa. 58. Et in papatu vetulae et monachi olim.
Ostentatorium est, quod tantum fit ad captandam inanem gloriam, aut aliud aliquid. Cuiusmodi erant olim Pharisaeorum obscurantium suas facies, Matth. 6. et maxima ex parte hominum spiritualium in Papatu, praecipue
opera mandasset duodecies ieiunari, cum sint duodecim menses, aut quinquagies, propter totidem hebdomadas.
Innocentius primus anno circiter 420. constituit die Sabbati ieiunandum esse. At sexta synodus hanc Romanam consuetudinem anathematizat. Diei Veneris ieiunium putant aliqui a Iudaeis ad Christianos pervenisse, quod illi sunt soliti etiam ante Christum die Lunae et Veneris ieiunare, sicut Pharisaeus Lucae 18 inquit: Ieiuno bis in hebdomada.
Ita partim legibus Pontificum, partim superstitione, partim etiam consuetudine ieiunia adeo invaluerunt in Papatu, ut
ieiunent, perpetuo pro suis et aliorum peccatis, veluti redemptores quidam humani generis, lugeant, et sint perpetuo poenitentes.
Illud autem est commune omnibus ieiunii cuiusdam indicium in Papatu, quod dicentes mea maxima culpa, tundant pectus, et etiam faciem aliquando. Sic enim Iudaei in magno animi moerore facere solebant, ut et de Publicano Lucae 18 legimus.
Atque haec de ieiunio dicere volui, ut aliquanto appositius ac verius totam rei huius naturam explicarem. Nam Papistae, quia certis diebus semel tantum in die epulantur, et a carnibus abstinent, nos
istis poenis damnat. Verum nihil est tali ratiocinatione ineptius, et magis propalam falsum. Varia enim prorsus est connexio rerum. Praeterea saepe etiam, ubi nulla omnino est coniunctio inter ipsas res, tamen talis aliquis ordo aut series rerum in sermone reperitur: ut in capite de Causis dixi. Iudaei olim contra Ieremiam ratiocinabantur et vociferabantur: Ex quo desiimus offerre reginae caeli, hae calamitates nos obruerunt: igitur propter intermissum illum sacrosanctum cultum punimur. Contra vero clamabat Ieremias: Imo ob illam ipsam idololatriam nunc punimini. Verûm huius imposturae
vobiscum foedus aeternum, misericordias
Davidis fideles: id est, certo praestabo promissiones de Meschia filio Davidis, ipsi datas aut factas. Sic saepe propter Abrahamum aut Isaacum dicit Deus se aliquid boni Iudaeis facturum, quod alibi exponit cum dicit, eum recordatum esse foederis, iuramenti ac promissionum patribus factarum. Sic Abrahamus dicitur pios molliter in sinu suo fovere, cum caelestis pater foveat ipsum Abrahamum et alios omnes pios. Sic Iudaei non intelligentes cur et qua ratione
Abrahamum aut Isaacum dicit Deus se aliquid boni Iudaeis facturum, quod alibi exponit cum dicit, eum recordatum esse foederis, iuramenti ac promissionum patribus factarum. Sic Abrahamus dicitur pios molliter in sinu suo fovere, cum caelestis pater foveat ipsum Abrahamum et alios omnes pios. Sic Iudaei non intelligentes cur et qua ratione Abrahamus celebretur, de suo Abraham superbiebant, Ioan. 8, eiusque paternitatem iactabant. At Christus docet, etiam ipsum Abrahamum a se opem et salutem expectasse et accepisse.
28 Ut vero maxime multa magnaque beneficia ac praemia in hac
sibi ab eo donatis, eisque se iustum coram Deo opinabatur: alter vero tantum precatione fidei mendicabat gratuitam debitorum condonationem, et propter Meschiam, qui quidem longe iustior altero a filio Dei pronunciatur.
Huic gratuitae iustitiae imputationis etiam alii Pharisaei et Iudaei noluerunt esse subiecti, volentes
statuere proptiam iustitiam operum ac meritorum. Hac iustitia est, per fidem, iustificata peccatrix mulier prae Simone Pharisaeo: et hac peccatores, publicani et
similitudines in Sacris, aut certe fiunt aliquae allusiones ad eas, quas cognovisse vel vulgari tantum quadam noticia, ac expendisse omnino operaeprecium fuerit ad sacrarum Literarum intellectum.
Sic Christus de prognosticis futurarum tempestatum in sole ac toto caelo conspectis dicit, Iudaeos quidem faciem caeli considerare solere, et ex alio indicio alia divinare: at spiritualis caelorum regni iam ad eos venientis formam agnoscere nec posse, nec velle.
Meteororum quoque cognitionem vel vulgarem, vel etiam pleniorem pernosse utilissimum foret, ad sacrarum Literarum
earum nosse utile est: ut quomodo imperitus, praesertim reus, soleat ibi esse trepidus et consilii inops, quomodo contra accusator sit audax, vehemens, infestus ac crudelis, et etiam calumniator: quomodo advocati ac intercessores, suum clieotem instruant, animent et foveant ac tueantur: quomodo iudex malus, propter munus aut alioqui ob respectum personarum, affectusque, soleat debiliorum bonas causas pervertere, et contra amicis et potentibus in pessima causa favere: et vicissim quomodo iustus iudex citra affectus et prosopolepsiam, soleat iudicium ac iustitiam facere, insontes ac
advocati ac intercessores, suum clieotem instruant, animent et foveant ac tueantur: quomodo iudex malus, propter munus aut alioqui ob respectum personarum, affectusque, soleat debiliorum bonas causas pervertere, et contra amicis et potentibus in pessima causa favere: et vicissim quomodo iustus iudex citra affectus et prosopolepsiam, soleat iudicium ac iustitiam facere, insontes ac oppressos
Ex hoc eodem loci fervore accidit, ut omnia meteora sint illic vehementiora, ut notissimum est fulgura et fulmina, ac grandines subitosque turbines, pluvias et tempestates, esse multo violentiores in Italia, quam in Germania. Longe vero etiam importuniores ac impetuosiores sunt in Iudaea, quae ob supra dictas causas, multo est Italia fervidior.
Hinc fit, ut turbines ventorum, et tonitrua celebrentur, ac per illa metaphorice, non raro Dei aliaeque calamitates describantur. Ier. 23 et 30: Ecce quasi tempestas Domini egressus est furor, tempestas, inquam,
cum instar Adami pudenda nostra eis obtegere, et peccata nostra non confitendo Deo, aut offenso fratri, occultare conamur: cum nec tegant recte, nec calefaciant, et sua asperitate radant cutem conscientiae, ut David de silentio peccati queritur, Psal. 32.
Solebant item Iudaei aestivo et pacato tempore multum in vinetis habitare, sicut et in Italia in multis locis libenter foris in vinetis aestate captandae refrigerationis et fugiendorum pulicum ac cimicum gratia, dormiunt. Quare habitare sub ficu sua, et sub vite sua, quarum amplissima umbrositas amoenissima
legitur ursus esuriens et leo rugiens populo pauperi princeps tyrannus. Deus quoque puniens, aut etiam minans, cum leone rugiente confertur. Sic et diabolus quaerens atrociter hominum perniciem, 1. Pet. 5.
Fuerunt in illis regionibus viperae venenatissimae, unde Christus et Baptista, Iudaeos gloriantes se esse sanctum ac benedictum semen Abrahae, vocat progeniem viperarum: id est, pessimae ac perditissimae naturae homines, sicut et filios diaboli, indicantes ipsam imaginem diaboli, aut ceu alludentes ad dictum Gen. 3, Semen serpentis pugnabit cum semine mulieris. Revera autem
Ieiunio dixi.
Quanta ac quam indomita sit eorum vel ira vel ardor libidinis, facile in Graecis, Italis, praesertim ultra Florentiam et Apenninum agentibus, quae pars est multo meridionalior, et in Hispanis licet vel experientia animadvertere.
Talis omnino ratio fuit etiam Iudaeorum, qui ob hoc etiam polygami fuerunt, sicut ferme semper Asiatici (tametsi boni polygamiam potius ob studium sobolis) eam adhibuerunt. Ob hanc causam crebro aliae quoque foedae promiscuaeque libidines, vel in ipsis falsis religionibus interdum admixtae, in Iudaica gente receptae fuerunt ac
sicut Hector cum sua matre disputat, et reficitur homo potu, et vicissim laeditur, cum nolens volensque suam ratam portionem exhaurire etiam cum ipsis fecibus cogitur, prout alii sodales antea illi praeiverunt. Aliqui malunt calicis metaphoram a diligenti oeconomia venire: quia soliti sint etiam Iudaei, sicut et Romani, singulis ex tota familia dare certam quantitatem cibi, potus, et etiam operarum: hinc Latinae voces, Demensum et pensum.
Hac metaphora et Christus ipse in deprecanda sua cruce ac passione apud patrem, usus est: ubi etiam illud verbum Transire convivale quid
videmus in Alpibus et alibi onerariis equis ora obstrui, ne pabuli causa de via decedant, sed sese invicem sequendo pergant.
Isaias inquit, Rota non immittitur cimino, sed ciminum baculo excutitur. Dulcissima allegoria est, sed quae intelligi nequit, nisi ex ratione triturandi usitata Iudaeis. Triturarunt bobus, item plaustris et rotis, quibus ferrei dentes erant impacti. Triturarunt et baculis: pro diversitate frumentorum et leguminum, diversis rationibus et instrumentis sunt usi. Vide Hieronymum in Comment. in Isaiam. Sententia est apud Isaiam, Deum non imponere nobis
et inde venientes descendere.
Haec opera ut difficilior, ita multo utilior esset in istis descriptionibus Palaestinae et Ierosolymae, quam quod multas partim inutiles, partim etiam violentas allegorias infarciunt.
Matth. 19 dicitur, Christus ex Galilaea profectus est in Iudaeam, traiecto Iordane. Hoc posset ignaro situs errorem obiicere, quasi Galilaea non sit in eodem latere Iordanis, in quo Iudaea: at pictura situs docet, Iordanem tendere a Galilaea ad Iudaeam, eoque posse id iter confici, vel vitato penitus Iordane, vel etiam bis traiecto, ita ut semel prope
et Ierosolymae, quam quod multas partim inutiles, partim etiam violentas allegorias infarciunt.
Matth. 19 dicitur, Christus ex Galilaea profectus est in Iudaeam, traiecto Iordane. Hoc posset ignaro situs errorem obiicere, quasi Galilaea non sit in eodem latere Iordanis, in quo Iudaea: at pictura situs docet, Iordanem tendere a Galilaea ad Iudaeam, eoque posse id iter confici, vel vitato penitus Iordane, vel etiam bis traiecto, ita ut semel prope Galilaeam traiicias, secundo prope Iudaeam.
Matth. 4 citantur ex Isa. 8 haec verba: Terra Zabulon, et terra
etiam violentas allegorias infarciunt.
Matth. 19 dicitur, Christus ex Galilaea profectus est in Iudaeam, traiecto Iordane. Hoc posset ignaro situs errorem obiicere, quasi Galilaea non sit in eodem latere Iordanis, in quo Iudaea: at pictura situs docet, Iordanem tendere a Galilaea ad Iudaeam, eoque posse id iter confici, vel vitato penitus Iordane, vel etiam bis traiecto, ita ut semel prope Galilaeam traiicias, secundo prope Iudaeam.
Matth. 4 citantur ex Isa. 8 haec verba: Terra Zabulon, et terra Nephtalim, via maris ultra Iordanem, Galilaea gentium. Hîc
ignaro situs errorem obiicere, quasi Galilaea non sit in eodem latere Iordanis, in quo Iudaea: at pictura situs docet, Iordanem tendere a Galilaea ad Iudaeam, eoque posse id iter confici, vel vitato penitus Iordane, vel etiam bis traiecto, ita ut semel prope Galilaeam traiicias, secundo prope Iudaeam.
Matth. 4 citantur ex Isa. 8 haec verba: Terra Zabulon, et terra Nephtalim, via maris ultra Iordanem, Galilaea gentium. Hîc dubitant, quomodo dicatur Ultra Iordanem, cum et Propheta et Evangelista fuerit in eodem latere Iordanis, in quo est Galilaea. Respondeo: Illud Ultra
efficere. Quare rectius vulgata et etiam vulgaris vertit Per circuitum, quam aliae, quae habent Circumiacentibus regionibus.
Ad Ethnicorum etiam consuetudines sacrificantium canes, porcos, et alias abominationes, atque adeo etiam homines, respicere interdum putant Prophetas, cum Iudaeorum sacrificia cum talibus abominationibus comparant: ut Es. ultimo, Qui mactat bovem, perinde est ut si occideret hominem: et qui sacrificat pecus, quasi qui sacrificat canem: et qui offert hostiam Mincha, quasi qui offert sanguinem suillum. Sic innumerae idololatriae Iudaeorum ex Ethnicis
Prophetas, cum Iudaeorum sacrificia cum talibus abominationibus comparant: ut Es. ultimo, Qui mactat bovem, perinde est ut si occideret hominem: et qui sacrificat pecus, quasi qui sacrificat canem: et qui offert hostiam Mincha, quasi qui offert sanguinem suillum. Sic innumerae idololatriae Iudaeorum ex Ethnicis historiis intelligi declararique possunt, ut cultus reginae caeli apud Ieremiam, fuit cultus Iunonis: cultum Baal Peor pulchre Luth. exidololatria Priapi declarat. Planctum Thamuz. Ezech. 8, non male exponunt aliqui de planctu Adonidis, sicut etiam vulgata convertit.
luculenter.
Tum porro natura est prona ac praeceps in externos lusus aut gesticulationes ac ceremonias, illisque mirifice capitur, ac putat Deum quoque ipsum illis theatricis pompis ultra omnem modum delectari. Testatur id Papatus et omnium gentium religiones, praeter Israelitas. Quare Iudaei ita in suis ceremoniis, circumcisione et aliis pompis haerebant, seque per eas iustificari somniabant, ut interim etiam ipsius moralis legis obliviscerentur, frustra Prophetis contra illam ceremoniarum et sacrificiorum admirationem pro morali lege clamantibus, et iubentibus non sacrificia,
per eas iustificari somniabant, ut interim etiam ipsius moralis legis obliviscerentur, frustra Prophetis contra illam ceremoniarum et sacrificiorum admirationem pro morali lege clamantibus, et iubentibus non sacrificia, sed corda offerre et lacerare Domino.
Omnes ergo sensus ac mentem Iudaeorum occupaverant illa quatuor speciosa et illis dulcissima nomina,
ita Deum esse addictum, aut inclusum, ac tantopere illo aedificio delectari, ut plane fieri nulla ratione posset, ut id deserere, id destrui, aut alibi locum cultus sibi deligere vellet. Clamabant igitur furenter contra Prophetas: Templum Domini, templum Domini.
Denique totam terram Iudaeam opinabantur ita Deo gratam ac electam esse, ut nusquam alibi in orbe terrarum habitare, exaudiri, aut se coli unquam vellet.
Quibus quatuor adde et quintum, quod existimabant adeo esse addictum
vero Meschia, eiusque munere multo clarius et plenius disserunt: tamen vicissim tam multis figuris, allegoriis, parabolis et picturis, a regno rebusque carnalibus et felicitate huius mundi sumptis utuntur, ut carnalis ruditas et cupiditas facillime ab illis omnibus clarioribus patefactionibus Iudaeos, atque adeo ipsos etiam Apostolos initio ad regnum et commoda carnalia retraxerit. Quin et nobis eadem carnis nostrae ruditas ac perversitas post tot illustres patefactiones, ipsamque vivam experientiam eodem modo imponere, et fucum facere adhuc quotidie conatur.
Hoc modo dum
sed per illum pontificem mundari conscientias ipsas, et ad plenum servari homines: terrenum illud sacerdotium et sacrificia desitura, sed illum caelestem sacerdotem ac functionem eius fore aeternam. Illum igitur ibi accedendum esse, et per eum ad thronum gratiae perveniendum. Sic quoque contra Iudaeorum somnia declaraverunt Christus et Paulus, nihil esse profanum aut commune, nihilque contaminare hominem, omnium esse liberum usum a Deo concessum, regnum caelorum non consistere in cibo aut potu, aliisve externis.
Magnum denique lumen attulit caelesti doctrinae Paulus, quod
ipsaque tandem a domino aut paedagogia talis ad Christum deducti peccatoris deponatur et abrogetur.
Ingens lumen intulit Paulus veteri Testamento, quod imitatus suum praeceptorem Christum, in medium produxit ipsummet Abraham patrem omnium salvandorum, de quo tantopere gloriabantur Iudaei, confidebantque se eodem modo, sicut ipsum rebantur salvatum esse, per circumcisionem et obedientiam salvos fore. Et ostendit, illum ipsum tantum patrem, et quasi fontem ac sinum salutis, non suis operibus, sed fide, intuente in venturum benedictum semen aut Meschiam, coram Deo iustum ac
Ut vero eo magis Paulus verum usum ac primarium finem legis ostenderet, et simul impossibilitatem legalis iustitiae declararet, detracto velo eius faciei monstrat, quam acute, quam procul, austere ac severe ea intueatur, ut quae non tantum externam disciplinam, sicut somnia bant Iudaei, respiceret, sed etiam perfectissimam non tantum manuum, sed et cordis obedientiam flagitaret: atque adeo quae intimis visceribus et latebris cordis scrutaretur deprehenderet, ac gravissime vexaret et persequeretur illum summum Dei et suum debitorem ac hostem veterem Adamum: eumque collo
valde florerent? Quid vere pius homo praeter ipsius favorem, iustitiam ac vitam expeteret?
Proinde illa sanctissimorum patrum et patriarcharum tam ardens, perpetua et anxia expectatio Meschiae satis ostendit, eorum votis ac gemitibus nondum illam religionem satisfecisse: aliosque Iudaeos necessario monuit, Meschiam demum vera ac summa bona, nempe liberationem a peccato, ira Dei, morte et inferno, allaturum, eosque cum Deo reconciliaturum, iustitiam ac vitam aeternam comparaturum: ideoque in illis brutorum sacris veram salutem ac expiationem non consistere.
17
iustitiae et vitae viam propositam, nihil prorsus obstantibus aut mutantibus in ea omnibus illis ceremoniis aut cultibus, quos posteri, praesertim Moses, adiecerant.
Hinc est in novo Testamento illud perpetuum certamen de paternitate Abrahae, et promissionum eius haereditate: quam Iudaei ad carnales et circumcisos Abrahami filios: contra autem Christus et Apostoli tantum ad spirituales, id est, qui fide eum repraesentarent aut imitarentur, trahebant.
Christus porro etiam altius rem tractans, et clarius pronuncians de hac quaestione Ioan. 8 dicit, non tantum (ut
quod haeredibus suis relinqueret: sed id illum ex sua carne et sanguine hausisse, quam valde famelicus videre et habere cupierit, atque tandem (ut ita loquar) avide voraverit: idemque et ipsos facere oportere, aut in peccatis suis aeterno exitio perituros.
Ursit ergo Christus Iudaeos, ne eo nomine adeo contra se fontem vitae insolescerent, quod filii Abrahae essent: sed expenderent, quis fuerit etiam ipsius Ahrahami spiritualis pater, unde ipsemet iustitiam ac vitam acceperit, ut ipsi quoque eam indidem petendam esse scirent.
Sic si primum illud foedus recte
diligenter ac prolixe exposuerunt, et publice ac privatim inculcarunt, et quae singulare lumen toti veteri Testamento, verae religioni et piorum cordibus attulerunt.
Hic utile fuerit ad illustrationem veteris Testamenti, et perspicienda indicia verae viae salutis, considerare etiam tum Iudaeorum declinationem a veritate, et praesertim a vera cognitione verae viae et vitae seu Messiae, ad extremam impietatem: eum etiam, quomodo vicissim Prophetae in suis concionibus ac certaminibus incipiendo a summo gradu impietatis, eos tandem ad fontem iustitiae seu ad ipsum Messiam retrahere
summo gradu impietatis, eos tandem ad fontem iustitiae seu ad ipsum Messiam retrahere sint conati. Quae graduum in errore ac veritate consideratio, etiam alioqui in alios usus, et praesertim ad intelligendos Prophetas proderit.
GRADUS DECLINATIONIS IUDAEORUM A VERA IUSTItia ac pietate, ad extremam iniustitiam et impietatem. Et vicissim series revocationis aut retractionis eorundem ad sanitatem a Christo et Prophetis adhibita.
1 A cognitione suae corruptionis aut morbi, paulatim recesserunt Iudaei ad Liberi arbitrii bonam
GRADUS DECLINATIONIS IUDAEORUM A VERA IUSTItia ac pietate, ad extremam iniustitiam et impietatem. Et vicissim series revocationis aut retractionis eorundem ad sanitatem a Christo et Prophetis adhibita.
1 A cognitione suae corruptionis aut morbi, paulatim recesserunt Iudaei ad Liberi arbitrii bonam valetudinem, et medici Christi neglectionem.
2 Ab Evangelica iustitia solius Christi, unicique medici, ad commixtionem eius cum infusa, seu ad confusionem remissionis peccatorum cum meritis et inhaerente iustitia cordis: quae iustitia partim Evangelica,
praecipites corruerunt. Sic enim paulatim magis ac magis trahuntur in sensum reprobum, qui semel veritatis studium negligere, et ab ea declinare coeperunt, prurientibus eis auribus ad novas doctrinas ac doctores.
Porro pugna et conciones Prophetarum, Christi et Apostolorum cum Iudaeis, eodem modo ab ultimo et pessimo gradu impietatis incipientes, regrediuntur: et populum Israeliticum ad meliores fontes aut initia, unde deviaverat, reducere conantur: quos gradus et materias Propheticarum concionum, ordine brevissime recensebo.
1 Quod illa non tantum non
foedissimas idololatrias pertrahere homines conetur, fraus eius deprehensa, fiat irrita. Simul vero hinc cernimus, de quibus potissimum sententiis ac rebus olim Prophetae cum Israelitis tantopere litigarunt.
DE NOMINE IEHOVA.
De nomine Iehova plurima et a Iudaeis et a Christianis disputantur: sed multa parum certa, pleraque inutilia, quaedam etiam superstitiosa et impia. Nos autem, ducente nos ipso filio per hasce invias et desertas solitudines, et per spiritum suum illuminante, pauca iam eaque utiliora et certiora dicemus.
Non est autem
aut interpretationem grandia miracula fieri queant. Unde nomen Hamephoras, id est interpretationis, vocatum est. Si quis. n. vera ac firma fide promissio nes nomenque Christi agnosceret et apprehenderet, is sane (teste ipsomet Dño) vel montes transferre posset.
Talem aliquem tumorem Iudaei a patribus hauserunt, et postea non intellectum, ac in superstitionem versum, suo Thalmud inserverunt, ut et alia multa. Certe non plane de nihilo est ista perpetua praedicatio et celebratio huius divini nominis prae omnibus aliis, quantumvis illustribus ac significantibus: quae praedicatio
huius nominis non tantum ab hominibus, sed et â Deo ipse adhibetur.
9 Caeterum prolixa tractatio nominis Dei et uberioris cognitionis filii Dei, Exod. cap. 33 et 34 clarissimê hanc interpretationem et mysterii explicationem confirmat. Nem ibi Christus offensus Iudaeorum idololatria, videtur velle retractare hanc promissionem Ero, Ero et Erit, quod velit esse eorum liberator temporarius et aeternus, corporalis et spiritualis: seque prorsus ab illo populo separare conatur, substituto alio quodam ductore angelo.
Quod Moses et totus populus summo
diis haberetur, ut hoc quoque tempore videmus fieri.
Deus se in sacris Literis revelavit, quod sit unus Deus in tribus personis, quod crearit caelum et terram, miserit filium, ut morte sua genus humanum servaret. Hunc talem Deum credunt, et adorant veri Christiani, sed Mahometistae et Iudaei eiusmodi Deum habere nolunt, in quo sint tres
Deum significare, sed esse proprium nomen Israelitici Dei, ut intelligamus in sacris Literis non temere quemvis Deum invocari, sed tantum illum unicum, qui se hoc nomine Iehova suo populo revelaverit. Idemque nobis quoque faciendum esse, ut nos et in docendo, et in orando ab Ethnicis, Turcis et Iudaeis separemus, ac non temere, vel ad dextram, vel ad sinistram declinemus, sed revelata nobis divinitus via incedamus.
Quod autem Graeci, Latini et multae vernaculae linguae per nomen Dominus, hanc vocem transtulerunt: id non eo accidit, quod vox haec idem proprie valeret: sed quod,
monumentis nomen
sed contradicturos, imo ne in ipsum Deum.
At quae sunt obsecro ista monumenta tam antiqua? Nam Thalmud partim ccc, partim et cccc annis eoque amplius post Christum consarcinatum est. Quo tempore Christiani parum Hebraice calluerunt, et si quid sciverunt, in Bibliis permanserunt, nec Iudaeorum nugas curarunt.
Ad haec unde constat Osiandro sic initio in illis ipsis monumentis scriptum fuisse, et non a posteris sic scribendo detortum et depravatum? Sed Iudaei semper diabolico odio contra Christum flagrarunt, eumque sine intermissione maledictis, etiam de trivio
est. Quo tempore Christiani parum Hebraice calluerunt, et si quid sciverunt, in Bibliis permanserunt, nec Iudaeorum nugas curarunt.
Ad haec unde constat Osiandro sic initio in illis ipsis monumentis scriptum fuisse, et non a posteris sic scribendo detortum et depravatum? Sed Iudaei semper diabolico odio contra Christum flagrarunt, eumque sine intermissione maledictis, etiam de trivio sumptis, incessiverunt. Quid ergo mirum, si et nomen Iesu sic corruperunt contumeliae causa, sicut et nomen divae Virginis?
Atqui dicit Osiander, id Christiani non fuissent
doceat Christianum tantum linguam, ne dicam mysteria eorum, satis Hieronymus testatur. Quin etiam, ut maxime voluissent plura Hebraea scripta cognoscere, non quiverunt. Hieronymus homo diligentissimus, nihil ferme praeter Biblia vidit.
Quare rectiûs nos sic opponeremus in hoc loco: Si Iudaei ad Christum conversi, aut omnino quisquam Christianus Hebraeae linguae gnarus, aliam veriorem etymologiam ista quam semper Ecclesia tenuit, scivisset, certe aliquando monuisset, et errantibus contradixisset, extarentque aliqua eius monitionis seu disputationis monumenta: scivisset aliquid de
aliquando monuisset, et errantibus contradixisset, extarentque aliqua eius monitionis seu disputationis monumenta: scivisset aliquid de ea re et Hieronymus tam doctus Hebraeus, qui hanc nostram etymologiam sequitur, illam vero Osiandri ignorat.
At dicit Osiander, quod Deus restitisset Iudaeis, nec permisisset obtinere apud eos hanc nominis Filii sui corruptelam: cur ergo passus est ipsum eorum errorem contra Christum, quod aliquanto maius est ipso nomine: ita apud eos invalere et obtinere?
Rectius ergo et in hac parte, sic Osiandro obiiciemus: Si nomen Iesus non
praesertim cum non de puro nomine disputatio sit, sed etiam tam diversae doctrinae in illis diversis nominibus contineantur, et aliquanto magis curet Deus, quid eius dilecta Ecclesia de filio suo, eiusque sponso credat ac doceat, quam quibus nominibus impia Synagoga eundem vocet.
A Iudaeis porro Arabes corruptelas rerum et nominum Christi in suum Alcoranum transtulerunt, ut et hoc argumentum Osiandri breviter attingam.
Secundo, inquitille, dicere Matthaeum, Salvatorem nostrum ideo vocatum esse Iesum, ut satisfieret prophetiae de puero vocando Emanuel: quare
tamdiu aut vixit, aut memoria tenere lectionem potuit? cum tamen plerique omnes trucidati fuerint? Certum est et alias saepe sub impiis regibus studium sacrarum Literarum valde refriguisse.
Porro ne hoc quidem recte rem perpendenti valde videtur credibile, ausuros fuisse addere a pices Iudaeos. Etsi enim verum est in torquenda sententia valde audaces esse: tamen in servanda scriptione adeo sunt superstitiosi, ut si quae litera, fortasse etiam casu, aut suo loco mota fuit, aut paulo aliter picta, aut aliqua alicubi defuit, non ausint eam restituere. Sed si alicubi diversas
Habent et pervulgatum dictum, nullam esse literam in lege, quin in ea magni montes pendeant: quod eorum nimis religiosam, vel potius superstitiosam diligentiam, in servanda sacrarum Literarum scriptione, satis testari potest. Nec recte faciunt, qui aliquando dicunt, veteris Testamenti textum a Iudaeis corruptum esse. Nam et eis falsum crimen impingunt, et Ecclesiae longe plus obsunt, quam volunt defendere, quam Iudaeis, quos parum caute oppugnant.
Sed iam ad alteram veniamus, quod scilicet quidam dicunt novum Testamentum tam clarum scriptum esse, tantumque ei authoritatis
vel potius superstitiosam diligentiam, in servanda sacrarum Literarum scriptione, satis testari potest. Nec recte faciunt, qui aliquando dicunt, veteris Testamenti textum a Iudaeis corruptum esse. Nam et eis falsum crimen impingunt, et Ecclesiae longe plus obsunt, quam volunt defendere, quam Iudaeis, quos parum caute oppugnant.
Sed iam ad alteram veniamus, quod scilicet quidam dicunt novum Testamentum tam clarum scriptum esse, tantumque ei authoritatis tribuendum, ut etiamsi vetus pro obscuro incertoque habeatur, tamen Ecclesia piaeque mentes omnes novo satis confirmari
ac unde novi aureum istud flumen derivatur, ad quodque saepissime a novo remittitur. Imo vero inde etiam ipse Salvator, et suam doctrinam veram esse confirmavit, et nos scrutari idem praecepit.
Huc etiam accedit, quod novo nos tantum confirmare, falsosque fratres oppugnare possumus: Iudaeos autem, Mahometistasque eo, utpote cuius apud eos nulla est authoritas, confutare non possumus. Vetus autem non solum consolationi nobis est maximae, quod ea videmus multis seculis anteque fierent, a Prophetis praedicta, quae novum facta esse commemorat: sed etiam validum contra omnes omnium
eo, utpote cuius apud eos nulla est authoritas, confutare non possumus. Vetus autem non solum consolationi nobis est maximae, quod ea videmus multis seculis anteque fierent, a Prophetis praedicta, quae novum facta esse commemorat: sed etiam validum contra omnes omnium sectarum, sive Iudaei, sive Turcae sint, praesidium. Quare et vetus, et novum, cum propter nostram salutem utrunque scriptum sit, toto pectore complectamur nobisque diabolicis technis eripi non sinamus.
Ex his quae hactenus, diximus, luce clarius quemvis perspicere posse arbitror, si hanc hypothesin,
Quarto, perpetuis spiritualibusque exercitiis illas antea in nobis excitatas et accensas, aut verbo Dei commonstratas noticias, quae antea tantum theoricae erant, nouc prorsus practicas insitas ac vivas vigentesque tanquam igniculos quosdam ardentes in corde reddit.
At Iudaei contra habent suam quandam fidem aut summam noticiae de Deo et Messia erroribus longe plenissimam, ea
prorsus ignorant. Denique ubi semel res ipsas, quae in Bibliis traduntur, suis erroribus corruperunt, necessario etiam linguam aut verborum significationes, quae iam in solo hoc libro habentur, prava interpretatione aut intellectu corrumpere coguntur: ut ita revera Hebraeam linguam nostri temporis Iudaei ignorent.
Hasce ingentes utilitates, et multiplicem necessitatem cognitionis linguarum cum anim adverterent eruditi et graves viri nostro seculo et iam olim, vehementer urserunt et hortati sunt iuventutem, ut graviter in cognitionem linguarum incumberet. Contra autem seductores
continere. quod abunde ipsemet Dominus ostendit, affirmans: caelum et terram prius et potius corruiturum, quam unum apicem aut iota in sacris Literis non implendum. Qua sententia abunde indicat, in singulis earum sententiis, atque adeo verbis amplissimas opes contineri. Inculcaverunt idem veteres Iudaei, qui dictitarunt nullam esse literam in sacris Bibliis, ex quibus non maximi montes dependeant.
Ne vero cui videar tantum paradoxa quaedam affirmare, ostendam reipsa id ita sese habere. Editum est hisce annis a meis charissimis collegis
suas scholas habuerunt. Quare et Paulus dicit, se ad pedes Gamalielis institutum esse, et supra suos coaequales aut condiscipulos tum zelo, tum et scientia legis divinae profecisse.
In Stephani historia Act. 6, clare habetur, quod cum eo disputaverint varii, ac ex diversis collegiis Iudaeis ut ex schola Libertinorum, Cyrenensium, Alexandrinorum, Cylicum et Asianorum. Unde manifestum est, in Academia Hierosolymitana perinde tunc fuisse diversa collegia aut bursas (ut vocant) studiosorum Theologiae, sicut nunc Parisiis, Lovanii, Coloniae, aut alibi, et inprimis olim Romae.
aut alibi, et inprimis olim Romae.
Inde toties fit mentio scholarum et synagogarum Iudaicarum: et Apostoli affirmant, Moysen habere suas scholas, ubi perpetuo tractetur.
Ex illa veteri institutione ac consuetudine mansit receptumque fuit, ut in hodiernam usque diem Iudaei etiam quadam accuratiore ratione ac modo suam illam Theologiam studiosis iuvenibus proponerent, quam reliquae communique plebi: quin et quasdam promotiones eorum, qui profecissent in Rabinos et magistros, haberent.
Nec in paucis quoque frequentioribus urbibus Germaniae,
suos discipulos docere destitit: saepe etiam in ignobilibus pagis, atque adeo et in solitudinibus rude ac ignobile vulgus maxima cum alacritate docuit.
Utinam vel ea esset diligentia et fervor tractandi sacra, retinendique religionem in nobis, quae est in caecis istis reprobatisque Iudaeis, qui nulla paucitate nullisque afflictionibus, non omni propriae politiae ac gubernatorum carentia, a suo indefesso sacrarum Literarum et suorum Rabinorum studio, et discendi ardore abduci queunt. Vere piorum, teste Scriptura, profecto esset, meditari in lege Domini die ac nocte, audire, et
Antichristi blaterant? Quasi vero Spiritus sanctus, eius autor, vel studio nos decipere, nobisque imponere voluerit: vel etiam non potuerit ea perspicue dicere, quae voluit.
5 Semper hypocritae ad suos patres et traditiones confugiunt, ut videmus in exemplo impiorum Pharisaeorum et Iudaeorum. At Christus cum Apostolis adeo non curat patres, ut etiam eos redarguat, et severiter pronunciet de illorum institutis ac traditionibus, inquiens: Frustra me colunt mandatis hominum: et eorum sectatores affirmet esse caecos, et caecorum duces. Sic et nostri Papistae hoc tempore clamant:
ad aliquam indubitatam summam in omnibus controversis dogmatibus reducendae? Quare si veritatem reperire et retinere volumus, consistamus in ista finita norma sacrarum Literarum aut verbi Dei: et non ea deserta, nos, Religionisque controversias in abyslum Patrum praecipitemus.
24 Iudaeorum profecto hac ratione conditio multo melior fuerit, eorumque religio certior erit quam Christianorum, si ista adversariorum norma valebit. Nam ipsi, praeter vetus Testamentum, habent suam
Patrum
hosce sacrarum Literarum libros vere esse a Deo humano generi traditos, et unicam verae pietatis normam propositos ac impositos omnibus, posset aliquis suspicari, esse conscriptos ab aliquo impostore, aut alioqui incertae fidei homine. In hoc porro genere non tantum Ecclesiae credimus, sed et Iudaeis, saltem de veteri Testamento: quin etiam suo quodam modo et Mahometo ac Turcis ac Iudaeis de novo Testamento. Testantur enim et ipsi de Christo, quod certo fuerit talis aliquis magnus propheta, qui talia quaedam docuerit et fecerit, etc. Quorum testimonium, qualecunque est, vel
pietatis normam propositos ac impositos omnibus, posset aliquis suspicari, esse conscriptos ab aliquo impostore, aut alioqui incertae fidei homine. In hoc porro genere non tantum Ecclesiae credimus, sed et Iudaeis, saltem de veteri Testamento: quin etiam suo quodam modo et Mahometo ac Turcis ac Iudaeis de novo Testamento. Testantur enim et ipsi de Christo, quod certo fuerit talis aliquis magnus propheta, qui talia quaedam docuerit et fecerit, etc. Quorum testimonium, qualecunque est, vel ob hoc multum valet, quod in hanc partem non possunt esse suspecti, tanquam in gratiam
maxime aliquando quid speciosum alicunde e Scriptura arripiant, quo imperitis imponere conentur: tamen mox ubi seria collatione et scrutatione Scripturarum urgentur, clare et evidenter refutantur.
Scrutemur igitur et nos Scripturam iuxta Christi mandatum, et Thessalonicensium Iudaeorum exemplum: et verum Messiam aeternamque lucem in eis reperiemus. Illarum sensu intelligentiaque Dominus suos Apostolos, universi mundi errores ac furores expugnaturos armavit: Luc. ulti. Contra autem satan ignorantia Scripturarum sua mancipia in errore detinet, dicente Domino: Erratis,
quoque super de electio. cap. Solit. pronunciat, adeo solam Scripturam in synodo regnare debere, ut vel minimo laico Scripturam pro sua sententia proferenti, sit plus credendum, quam toti reliquo Patrum coetui. Sic et Gerson pronunciat. Hoc idem, ut sola Scriptura sit summus et unicus iudex, cui alia omnia cedant, etiam decretum Pontificium dist. 8 et 9 prolixe decernit, et autoritatibus testimoniisque Patrum confirmat. Vide ipse Christiane frater eum Decreti locum, et expende.
DE FORMA SYNODI, ET MODO IN
ea disputandi ac
gravissimis causis Ecclesiae in manu ac potestate indoctiorum, frigidorum, aut etiam malorum, canum mutorum et hypocritarum. Unde porro manifestus interitus expectandus veritati esset.
Nono, in hac cognitione nequaquam valeant illae iuridicae regulae, Iura vigilantibus subveniunt: et, Iudex debet tantum iudicare secundum dicta et allegata. Non enim aequum est, somnolentiam, vel donorum tenuitatem illorum, qui causas religionis agunt in Christiana synodo, veritati detimento esse.
Quare non tantum ius ac fas sit iudicibus percontari quae volunt, sed etiam teneantur
aut interpretes, quam ii qui nobis eadem scripta Sacra tradiderunt: quique, quo pacto, quave ratione intelligenda erant, clarissimis exemplis perpetuisque consuetudinibus edocuerunt, interpretati sunt, expresserunt et exposuerunt. Etenim quis' nam alius maioris vel sapientiae vel autoritatis iudex, illas lites et controversias, quae de vetustissimis Patrum scriptis, deque sacris Evangeliorum verbis, inter nos suboriuntur, melius actutius dirimere et comprimere potest, quam maiorum nostrorum vetustissima et universalis consuetudo? quam communis et concors eorundem Patrum sententia? quam
iudicium non ex Scripturae verbis ac ex textu, sed ex Papae, eique horrendis diris obstrictorum Praelatorum ore ac intellectu petendum erit.
In eadem anathematizantur, qui dubitant de autoritate librorum Tobiae, Iudith, Sapientiae, Ecclesiastae, Baruch, Machabaeorum, epist. Iacobi et Iudae, etc. Quo facto anathematizant omnem primitivam Ecclesiam, quae de istis scriptis dubitavit: imo et ipsum Christum et Apostolos, qui illa veteris Testamenti scripta nunquam sua citatione aut qualicunque nominatione confirmare voluerunt: cum essent multa, quae praeclare citari
et mandatis, atque adeo etiam iuramentis allicit, invitat, et plane compellit.
Quomodo autem tales homines, ô bone Deus, vel initium vel finem Dominicae orationis dicere possunt? Quomodo enim is Deum appellabit suum patrem, qui dubitat, an sit sibi vel propitius pater, vel severus iudex? Quomodo item in sua precatione Amen dicet, qui dubitabit an sit exauditus (quod ea vox valet) aut non? an a Deo remissionem peccatorum impetraverit, aut non? Quomodo spiritus Sanctus in eorum pectoribus clamabit, Abba pater? Quomodo etiam testimonium praebebit spiritui nostro, quod filii Dei
Dicunt illi, pro varietate temporum, hominum ac locorum. Num ergo Christiana religio adeo incerta et in constans est, ut pro tempore, locis ac hominibus variet? Hoc vero Turcae de suo Alcorano, et Iudaei de suo Thalmud dicere non ausint.
Sed audi, Christiane frater, bellas praedicationes, quibus hanc suam Babylonicam turrim, quidvis in Sacramentis et Religione mutandi, confirmant et constabiliunt
quantum incommodi sit supra breviter ostendi.
12 Patres, concilia, traditiones, et perpetua consuetudo sit interpres Scripturae, et norma omnis iudicii et concilii: ut statuunt patres Tridentini.
13 Si vos (inquiunt illi) sic intelligitis Scripturam, nos aliter: quis erit iudex? Necessario nimirum Patres, concilia, perpetua consuetudo, et omnes Papistis recepti scriptores. Ne sit ergo posthac lucerna loci obscuri.
14 Praelati sedent super cathedram Mosis, et habentius condendi Canones sub poena peccati mortalis: et quicquid illi modo praeceperint, nos
in Colloquiis Erasmus, totam vitam Christianorum, praesertim in Papatu, in ceremoniis consistere. Quid igitur opus est Bibliis? Illae Ethnicae observatiunculae variarum ceremoniarum, totusque talis Christianismus, possunt etiam sine omni cognitione Dei ac eius verbi observari: ut olim apud Iudaeos, Ethnicos, et postea apud Papistas et Turcos factitatum est.
46 Ministri Ecclesiae in Papatu sunt plane obruti variis precationibus, boatibus, Missationibus, et aliis superstitionum ceremoniis. Quando ergo vacat eis studere, aut sacras Literas secundum praeceptum Domini
neque enim quicquam, nisi plane authenticum ac ipsissimum verbum Dei, qui eos miserat, docere et citare sustinuerunt.
2 Eventus praedictionum, ut semen Abrahae aut Israelitas liberatos ex Aegypto, deleturos esse gentem Cananaeam, et eorum regionem possessuros, ut desiturum esse regnum Iudaeorum, Gen. 49: venturum esse Messiam desinente sceptro Iudae: venturos Romanos; qui subiugent Orientem, teste Bileam, Num. 24: Abrahamum fore patrem gentium, id est, eam religionem ad gentiles quoque perventuram: abolendas esse gentiles idololatrias. Hic, inquam, et alii plures maximarum
Dei, qui eos miserat, docere et citare sustinuerunt.
2 Eventus praedictionum, ut semen Abrahae aut Israelitas liberatos ex Aegypto, deleturos esse gentem Cananaeam, et eorum regionem possessuros, ut desiturum esse regnum Iudaeorum, Gen. 49: venturum esse Messiam desinente sceptro Iudae: venturos Romanos; qui subiugent Orientem, teste Bileam, Num. 24: Abrahamum fore patrem gentium, id est, eam religionem ad gentiles quoque perventuram: abolendas esse gentiles idololatrias. Hic, inquam, et alii plures maximarum rerum eventus, tanto tempore antea praedicti, indicant tum
probatur linguae origine. Omnes enim alias linguas inde deductas esse, sagaciter inquisitis originibus, aut primis thematibus ostendi potest. Unde probatur hanc religionem et vetustissimam et perpetuam fuisse.
6 Probatur etiam ex propagatione literarum, quae inde ab Orientalibus et Iudaeis per Cadmum ex Phoenicia venisse ab Herodoto scribuntur. Cadmus Hebraeis Orientalem sonat, Tebe bonum solum. Ipsa nomina et ordo literarum Graecarum testantur Hebraeam originem, quae Hebraeis quidem in suo etymo concinnam habent significationem, ut Hieronymus in Epistola ad Paulam Urbicam
omnipotentem causam a parte Moysis stare.
15 Solum. verbum Dei aliquid certi de animae immortalitate, de spiritibus bonis et malis dicit: Philosophia haec omnia ignorat, quae tamen in rerum natura existere manifestum est.
16 Consensus contrariarum gentium, Turcorum, Iudaeorum, Christianorum, et multarum aliarum sectarum in comprobatione Moysis ostendit esse incorruptum testimonium, ut non potuerint domestica quadam fraude in unum consensisse aut conspirasse. Idem consensus contrariarum gentium est etiam de Christo, quod talis aliquis excellens vir fuerit,
aut etiam confirmat unicuique suos errores? nimirum, quia ille pater mendacii scit in ista veritate sitam esse gloriam Dei et hominum salutem. Huic ergo thesauro pro sua inexplebili malitia invidens insidiatur.
20 Tam multa miracula Christi etiam ab ipsis eius summis hostibus, Iudaeis ac Turcis testificata, tot eius victoriae inde ab ascensione ipsius contra tam multos potentissimosque Monarchas, atque adeo etiam successus praesentes annorum 50, quibus invito toto mundo Religio pertestacea quaedam vasa, ex ore infantium ac lactentium, primum contra Papam potenter in
populus Israeliticus a prophetis et aliis sanis doctoribus etiam sine auctoritate propheticorum scriptorum doceri et convinci poterat, quod sacrificia non expient peccata, ut quaedam verba veteris Testamenti sonare videntur: sed Meschiae sit hoc opus proprium 350
Gradus declinationis Iudaeorum a vera iustitia ac pietate, ad extremam iniustitiam et impietatem. Et vicissim series revocationis aut retractationis eorundem a Christo et prophetis adhibita 353
De nomine Iehova 354
De Iesu, nomine Christi servatoris nostri, contra Osiandrum 360
Quod puncta
greges mei 255
37. Non potuerunt, locuti sunt ad pacem 160
44. Loquatur quaeso servus tuus. 158
48. Invocetur nomen meum super pueros hosce 385
49. Iuda habitabit leo 203
50. Vos cogitastis adversus me malum. 160
¶ Exod. 2. Apud Iudaeos canis non mutivit ab homine usque ad iumentum. 189
3. Cum venero ad Israelitas, ac dicam, Deus vester misit me ad vos, etc. 363
4. Nonne frater tuus loquendo loquetur? 255
5. Palea non datur nobis, et lateres dicunt nobis, etc. 205
duos 255
In quamcunque domum intraveritis, manete ibi, etc. 221
Quicunque non receperint vos, nec audierint, etc. 253
Ne induamini duabus tunicis 109
Non potuit Iesus in sua patria multa miracula facere 190
Pharisaei et Iudaei nisi crebro lavent, non comedunt 207
7. Quare tui apostoli illotis manibus comedunt? 212
8. Exiverunt Pharisaei, et coeperunt altercari cum Christo 189
9. Hoc genus daemoniorum in nullo potest exire, etc. 207
9. Omnia sunt possibilia
1
Descendi de caelo, ut faciam non voluntatem meam, etc. 211
Hic est vere propheta ille qui venturus est in mundum, etc. 208
Hoc vos offendit, quid si videritis filium hominis eo ascendentem, etc. 227
Murmurabant ergo Iudaei de eo, quia dixerat, Ego sum panis, etc. 213
Non Moses dedit vobis illum panem caelestem, sed pater 209
Omnis qui audierit et didicerit a patre, venit ad me 221
Operemini non
quis voluerit voluntatem patris facere, cognoscet de doctrina, etc. 10
Vos nostis qui sim, et unde sim 163
Spiritus nondum erat 162
Nemo facit aliquid occulte, et vult ipse propalam esse 207
Nemo loquebatur aliquid propalam de Christo ob metum Iudaeorum 217
Quaeretis me, et non invenietis 188
Si hic non esse a Deo, non posset facere quicquam 218
8. Etiamsi ego ipse de me testificor, tamen testimonium meum verum est. 236
In lege vestra scriptum est, quod testimonium duorum virorum sit verum. 235
187
20. Quorumcunque remiseritis peccata, remittuntur eis 218
21. Sunt et alia multa quae fecit Iesus, quae si scribantur, etc. 221
¶ Act. 4. An coram Deo iustum sit, vos potius audire quam Deum, vos ipsi iudicate 285
Pilatus, Herodes et Iudaei convenerunt ut facerent voluntatem Dei de Christo 191
Si nos hodie interrogamur de beneficio hominis infirmi 238
5. Praedicate omnia verba vitae huius 226
Cur implevit satan cor vestrum 212
7. Coegit eos in concordiam 193
Moses redegit eos
ratiocinationibus fuis, etc. 279
2. Circumcisio prodest quidem, si legem servaveris 178
Cum gentes ea quae legis sunt, fecerint. 238
Cumulas tibi iram in die irae 185
Dico enim per gratiam quae data est mihi 183
Ecce tu cognominaris Iudaeus, et acquiescis in lege 272
Existimas quod tu effugies iudicium. 185
Nam cum gentes quae legem non habent, natura quae legis sunt fecerint 276
Persistentibus in bono opere gloriam et honorem et immortalitatem 258
Qui redditurus est unicuique iuxta
2. Ab iis vero qui videbantur esse aliquid, etc. 260
Cum autem venisset Petrus Antiochiam, palam illi restiti, etc. 250
Cum vidissent, quod creditum mihi est evangelium praeputii, sicut Petro circumcisionis 260
Nos natura Iudaei, et non ex gentibus peccatores, etc. ibidem
Num igitur Christus minister peccati est? 221
3. Fratres, secundum hominem dico, tamen hominis confirmatum testamentum. ibidem
In Christo non est Graecus, Iudaeus, circumcisio, etc. 187
Petro circumcisionis 260
Nos natura Iudaei, et non ex gentibus peccatores, etc. ibidem
Num igitur Christus minister peccati est? 221
3. Fratres, secundum hominem dico, tamen hominis confirmatum testamentum. ibidem
In Christo non est Graecus, Iudaeus, circumcisio, etc. 187
O stulti Galatae, qui vos fascinavit, etc. 290
4. Dico autem quanto tempore haeres. 203
4. Dies observatis, et menses, et annos, etc. 269
Ita et nos cum essemus infantes,
441. 442. quatenus Christi diem viderit 185. quomodo rationem fide occiderit 373. quomodo sit salvatus 347
Abraham duas uxores habentis historiae typus 51. fides 357. iustificatio 353. semen quomodo servetur 24. 25. semen et circumcisionem cur tantopere iactarint Iudaei 344
Abrahamo cur data circumcisio 353. primarium foedus Israelitarum cum Deo datum. ibid.
Abrahamus et Lotus qua ratione ex Aegypto ad Austrum sint profecti. 338
propter Abrahamum et patriarchas cur Deus multa facere dicatur
ratio apud Hebraeos 146
Aegyptiorum liberatio quid significet. 355
aenigma 196. parabola ac proverbium quomodo differant 168
aeternum quid in Scriptura dicatur 85
aetiologia 177
Aeloim 356
aer in Iudaea qualis 330
aerem esse factum Scripturae testimonia 111. 112
Aereb vox unde deducatur 235
affectus tristes 307. 308
affectuum malorum mater quae 376. nomina externa opera iuvantia aut laedentia complecti 190. nomina aut
336. quibus gentes Septentrionales minus moveantur 307
ex Affectibus animi quatenus diversissimi motus existant, cur difficile sit ostendere 307
affirmandi et negandi quae sit natura 232
afflictio dat intellectum 6
afflictiones in Iudaeis quas Deus probet 309
afflictiones piis salutares 196. et ieiunia saepe pro integra poenitentia poni 305
afflictionibus aliquando tantum consolationem proponi 318. cur ardentes orationes adiungendae. 307
412
Aristophanis dictum. ibid.
Aristoteles de qua virtute et felicitate scribat 321. quae exempla probet 274
Aristot. de Mose sententia 247
Aristotelem quo nomine aliqui merito exagitent 368
arma Iudaeorum qualia 336
Arrianorum haeresis unde 99
Arsiae fluminis vallis 331. 332
artem dicendi an D. Paulus adhibuerit 298
in Arte quae requirantur 281
artes liberales dona Spiritus S. 69
artium
389
Caesaris exclamatio 190
calix salutis cur dicatur 196
calicis metaphora 335
Calix. papa quando claruerit 313. cur ter in anno ieiunandum statuerit. ibid. item quater. ibid.
calor Iudaeae 344
Caluini locus 377
Canaan, montosa regio 331
Cananaeae situs 338
Canticum Salomonis cur a iunioribus apud Hebraeos legi vetitum 59
Cantici Salomonis scopus. ibid.
caro quid Paulo
190
causales coniunctiones non semper in Scripturis essendi causam designare 216. particulas non semper vim suam servare. ibid.
cedrorum significationes 333
ad Ceremonias externas natura prona 344
in Ceremoniis quomodo Iudaei haeserint. ibid.
ceremonialis lex quomodo sese velaverit. ibid.
ceremonialia ubi moralibus praeferantur 24
Ceres Hebraeice Hores, quid significet 390
Cereri Rom. olim ieiunasse 306
392. dux vitae 197. et Paulus quomodo sua dicta constabiliant 247. ieiunaturus cur in desertum abierit 157. imago inconspicui Dei 287. in coena sua unde foederalia verba sit mutuatus 157. iustitiae sol 328. 329. maceriae interstitium quomodo sustulerit 334. offensus Iudaeorum idololatria, se prorsus ab illo populo separare conatur 358. perpetuus Ecclesiae sacerdos 441. princeps pacis 197. qua nota suos depingat 278. qua ratione verus panis dicatur 188. item vera vitis. ibid. qualibus sarcasmis a Iudaeis sit exagitatus 168. quatenus
quomodo sustulerit 334. offensus Iudaeorum idololatria, se prorsus ab illo populo separare conatur 358. perpetuus Ecclesiae sacerdos 441. princeps pacis 197. qua nota suos depingat 278. qua ratione verus panis dicatur 188. item vera vitis. ibid. qualibus sarcasmis a Iudaeis sit exagitatus 168. quatenus primogenitus omnis creaturae 169. quatenus primogenitus ex mortuis 170. quomodo concedat et neget, Iudaeos esse filios Abrahae 237. quomodo dicatur non novisse peccatum 184. quomodo dicatur positus in ruinam multorum 215. quomodo in ruinam
princeps pacis 197. qua nota suos depingat 278. qua ratione verus panis dicatur 188. item vera vitis. ibid. qualibus sarcasmis a Iudaeis sit exagitatus 168. quatenus primogenitus omnis creaturae 169. quatenus primogenitus ex mortuis 170. quomodo concedat et neget, Iudaeos esse filios Abrahae 237. quomodo dicatur non novisse peccatum 184. quomodo dicatur positus in ruinam multorum 215. quomodo in ruinam multorum positus dicatur 319. quomodo Mosis velamen detraxerit 346. quomodo mundum regat 220. quomodo nos redemerit 280. quomodo oculos
dicendus 403
Christianorum sectae unde ortae. 444
Chronicorum Graecorum error unde. 385. Chrysostomi de Pauli eloquentia sententia 300. locus 285. sententiae 75
cibus solidus in Sacris quid 10. 11
ciborum genera qualia apud Iudaeos fuerint 351. 352
Ciceronis copia Romanorum plebi cur apta 285 locus 191
in Cinere, cilicio et ieiunio poenitentiam agere 309
cingula Iudaeorum qualia 337
circularis forma sermonis quid Hermogeni 247
circulus
75
cibus solidus in Sacris quid 10. 11
ciborum genera qualia apud Iudaeos fuerint 351. 352
Ciceronis copia Romanorum plebi cur apta 285 locus 191
in Cinere, cilicio et ieiunio poenitentiam agere 309
cingula Iudaeorum qualia 337
circularis forma sermonis quid Hermogeni 247
circulus Pauli 248
circumcisio quatenus iustitiae signaculum 238
circumitus quot membra habeat 265
circumstantiae cur alias obscurent alias illustrent
quis sit 403
conciones a scholasticis disceptationibus quid differant 400. cur plerunque maiore verborum copia et earundem sententiarum repetitione repleantur. ibid. in Papatu rarae 438. monachorum quales. 439. prophetarum, Christi et apostolorum cum Iudaeis quales 354
concionum sacrarum et profanarum ingens discrimen 262
concupiscentiae vocem quomodo pontificii intelligant 342
conditionalem Si crebro Iohannem usurpare 302. 303
confirmare promissionem 221
a confutatione cur sacri scriptores non separent 244
confiteri Domino 330
congeries 175
congerie verborum quatenus Hebraei utantur 259
coniugii sacramentum unde papistae conflarint 343
coniugia extra suam tribum Iudaeos contrahere non solere 336
coniunctionis in Scriptura ratio quae 86
coniunctiones finales et causales saepe non veris causis ac finibus addi 214
considerationis scopi, argumenti, dispositionis, etc. commoda 14. 15
302. 303
Demosthenes, quo orationis genere in exordio pro corona utatur 247
Demosthenis locus 249
densitas sermonis quomodo fiat 280
descendere quando Deus dicatur 199. item ascendere. ibid.
deserta Iudaeae 332. meridionalia unde oriantur, ibid. item septentrionalia. ibid.
deterius semper potiori insidiari 443
Deus ad quem potissimum respiciat 396. affectibus minime obnoxius 199. author ordinis, non confusionis 32. 33. cur
numerent 429
diligi et odi quos affectus indicent 185. 186
Diodori Siculi locus 339
Dionysii Areopagitae dictum 444
discentem oportet credere 10
disceptandi ratio per interrogationes et responsiones quae Iudaeis usitata. 213
in Disceptatione quod praeceptum tenendum 161. 162
discipulorum Christi error 233. Christianismi genera 10
dispensationes omnis generis quotidie Romae cudi 438
in Disputando quae Platonis regula observanda 411
facies alicuius super aliquem 185
faciem suam quando Deus abscondere dicatur 199
falsa aliquando verorum nomina obtinere 237
fascinus quibus potissimum nocere dicatur 119. 120
felici omnia arridere 234
ferae in Iudaea quales 333. 334
fermentum in vituperatione et laude in Scriptura positum 94. Pharisaeorum 197
fermenti natura. ibid.
festinandi verbi constructio 160
ficuum bonarum et malarum corbes quid significent 274
Dei quomodo sit factus diaboli filius 381
filii Dei a filiis diaboli quomodo differant 378. iuventutis 385. senectutis. ibid.
filios Dei et diaboli non esse eandem speciem 378
fines unius actionis varii 226
flumina Iudaeorum 333
fluminum quatuor de paradiso egredientium nomina 94. 95
foederis sanguinem quis profanum ducat 343
femina in Scripturis S. ubi legitur, quo transferendum 113
feminarum quarum res gestae in literis Sacris scriptae 108
morem nosse, theologo necessarium 329
Fragilitatis humanae typus 277
Francisci Spierae horrendus casus 445
fratres qui dicantur in Scriptura 85
frigus ieiunos plus affligere quam saturos 309
fruges cur in Iudaea citius maturescant quam in nostris regionibus 331
frui, quid 93. 94
fructus ex quoque opere percipiendi, mox cognoscendi initio 6
furor quando Deo tribuatur 199
futura quomodo a prophetis praenunciari solita 57
nonnunquam activê posita 137
gnome 179
gradatio 264
gradationem multum facere ad sermonis iucunditatem 296
gradatoria interrogatio 213
gradus ad rerum agnitionem quis 1
gradus sacerdotales cur in Iudaeorum populo constituti 116
Graeca lingua magis quam Hebraea Christianis usitata 362
Graeci brevitatis studiosiores quam Latini 285 leves 119
Graecarum et Hebraicarum literarum cognatio 361
Graeculorum sophistarum iactantia 292
difficile. ibid.
Hebraeae linguae consuetudo 211. dignitas unde demonstrari possit 383
ad Hebraeae linguae studium exhortatio 382. 383
Hebraeae linguae syrmata 241. 242. usus 384
Hebraeam linguam nostri temporis Iudaeos ignorare 387. supra modum a Graeca et Latina differre 387. 388
Hebraeam originem Graecarum literarum ordinem testari 441
sine Hebraea lingua puritatem coelestis
doctrinae non diu
175
Hosius cardinalis quomodo Sacras literas pedibus proculcet 425. eius liber contra Brentium. ibid.
Hosii cardinalis locus. ibid.
hospes quomodo tractandus 186
hospitibus advenientibus cur pedes Iudaei laverint 311
hostium dona, venena pestilentissima 435
philosophi locus 262
Iana quid Hebraeis 307
Ianus bifrons 390
icon quid 169
idiomatum communicatio. ibid.
idololatria invocationis sanctorum quomodo sit confirmata 385
idololatriae Iudaeorum quomodo ex ethnicis historiis intelligi possint 339
in Idololatrias Iudaeos fuisse pronos 335 idola abominationes Dei 227
Iehoiakim quod vestes non laceraverit, vituperatur 306
Iehosua filius Nun in quo Christi typum gesserit 362.
390
icon quid 169
idiomatum communicatio. ibid.
idololatria invocationis sanctorum quomodo sit confirmata 385
idololatriae Iudaeorum quomodo ex ethnicis historiis intelligi possint 339
in Idololatrias Iudaeos fuisse pronos 335 idola abominationes Dei 227
Iehoiakim quod vestes non laceraverit, vituperatur 306
Iehosua filius Nun in quo Christi typum gesserit 362. nomen cur non fuerit effabile 363. fuisse effabile quibus rationibus probetur 363. nomen
quomodo Deus sibi vendicet 355. nomine divinitatem Christi denotari 357
in Iehovae nomine fundamentum iaci veri sensus totius legis lationis 351. omnes thesauri sapientiae Dei consistere. ibid. quid mysterii lateat 356
de Iehovae nomine qualia a Iudaeis et Christianis disputentur 355
Iehovae vocem cur multae vernaculae linguae Dominus nomen transtulerint 360
Ienae situs 331. 332
ieiunare quid Hebraeis 306
ieiunium ad certos dies allegatum in papatu 307. crapulosum 312.
fuerint 312. publica 310. quando Deo probentur 306. quando item displiceant. ibid. quomodo in papatu invaluerint 312
ieiuniorum ceremonia qualis 311. ex vera forma degeneratio 390. maxima varietas 312
ad ieiunia cur non perinde ac olim Iudaei obligemur 311
Ieremias quo tempore vixerit 55
Ieremiae liber in ieiunio publice lectus 310 threni 335
Iesus cur ab angelo antequam nasceretur, sit hoc nomine vocatus 363. cur ab angelo sit vocatus 364. ecclesiae suae servator et
heroicas virtutes elucere 59
in Iocis aliquando Homerus magis terribilis, quam in seriis 168
Ioel quo tempore vixerit 55
Ionas quo tempore vixerit. ibid.
Iordanis exundatio 333
Iordanem a Galilaea ad Iudaeam tendere 338
Ioseph exemplum temperantiae 72
Iosias ob vestium lacerationes laudatur 311
Iosiae vestis laceratio cur Deo placeat. ibid.
a Iosia vestis laceratio probatur 306
iota unum, vel apex de
dictum 398
Israelitae, Sterilis ficus 274
Israeliticus populus unde ante prophetas veram salutis rationem perspicere potuerit 350
in Istria quod genus victus sit in usu 336
iterationum usus 255. etc.
Iudaea in 12. tribus divisa 334. regio saxosa 331
in Iudaea arbores quales 333
Iudaei a patribus quem rumorem haustum suo Thalmud inserverint 358. ab aliis gentibus separati 334. cur non in alia loca migrare sint soliti 336. genimina viperarum 197.
populus unde ante prophetas veram salutis rationem perspicere potuerit 350
in Istria quod genus victus sit in usu 336
iterationum usus 255. etc.
Iudaea in 12. tribus divisa 334. regio saxosa 331
in Iudaea arbores quales 333
Iudaei a patribus quem rumorem haustum suo Thalmud inserverint 358. ab aliis gentibus separati 334. cur non in alia loca migrare sint soliti 336. genimina viperarum 197. qua ratione suam Theologiam studiosis iuvenibus proponant 399. quomodo
veram salutis rationem perspicere potuerit 350
in Istria quod genus victus sit in usu 336
iterationum usus 255. etc.
Iudaea in 12. tribus divisa 334. regio saxosa 331
in Iudaea arbores quales 333
Iudaei a patribus quem rumorem haustum suo Thalmud inserverint 358. ab aliis gentibus separati 334. cur non in alia loca migrare sint soliti 336. genimina viperarum 197. qua ratione suam Theologiam studiosis iuvenibus proponant 399. quomodo olim contra Ieremiam ratiocinati sint
soliti 336. genimina viperarum 197. qua ratione suam Theologiam studiosis iuvenibus proponant 399. quomodo olim contra Ieremiam ratiocinati sint 317. regni sui eversionem cui tribuerint 214. vinetorum studiosissimi 333. viperarum progenies. ibid.
Iudaeorum a vera iustitia declinationis gradus 353. caecitas 387. consuetudines 25. 26. cruciationes vehementiores unde 310. crudelitas 335. de Christo testimomonium 407. de litera in lege per vulgatum dictum 366. de sacris literis dictum 396. hypocrisis 279. ieiunium
305. qualia olim fuerint 312. in sacris literis error 387. in sententia torquenda audacia 366. in scriptione servanda superstitio. ib. ingenium quale 334. mos in funere suorum mortuorum qualis 311. mores 333. peccata quomodo prophetae exaggerent 175
in Iudaeorum populo cur gradus sacerdotales constituti 116
Iudaeorum promotio 399
Iudaeorum ruina gentes quomodo salvatae 215
Iudaeorum ruina, ethnicorum reconciliatio 161
Iudaeorum sectae 334
Iudaeorum sensus ac mentem
in sententia torquenda audacia 366. in scriptione servanda superstitio. ib. ingenium quale 334. mos in funere suorum mortuorum qualis 311. mores 333. peccata quomodo prophetae exaggerent 175
in Iudaeorum populo cur gradus sacerdotales constituti 116
Iudaeorum promotio 399
Iudaeorum ruina gentes quomodo salvatae 215
Iudaeorum ruina, ethnicorum reconciliatio 161
Iudaeorum sectae 334
Iudaeorum sensus ac mentem quae nomina occupaverint 244. etc.
in scriptione servanda superstitio. ib. ingenium quale 334. mos in funere suorum mortuorum qualis 311. mores 333. peccata quomodo prophetae exaggerent 175
in Iudaeorum populo cur gradus sacerdotales constituti 116
Iudaeorum promotio 399
Iudaeorum ruina gentes quomodo salvatae 215
Iudaeorum ruina, ethnicorum reconciliatio 161
Iudaeorum sectae 334
Iudaeorum sensus ac mentem quae nomina occupaverint 244. etc.
Iudaeorum servilitas quomodo consonet cum non
334. mos in funere suorum mortuorum qualis 311. mores 333. peccata quomodo prophetae exaggerent 175
in Iudaeorum populo cur gradus sacerdotales constituti 116
Iudaeorum promotio 399
Iudaeorum ruina gentes quomodo salvatae 215
Iudaeorum ruina, ethnicorum reconciliatio 161
Iudaeorum sectae 334
Iudaeorum sensus ac mentem quae nomina occupaverint 244. etc.
Iudaeorum servilitas quomodo consonet cum non vere conversis 232
Iudaeorum fervor tractandi
333. peccata quomodo prophetae exaggerent 175
in Iudaeorum populo cur gradus sacerdotales constituti 116
Iudaeorum promotio 399
Iudaeorum ruina gentes quomodo salvatae 215
Iudaeorum ruina, ethnicorum reconciliatio 161
Iudaeorum sectae 334
Iudaeorum sensus ac mentem quae nomina occupaverint 244. etc.
Iudaeorum servilitas quomodo consonet cum non vere conversis 232
Iudaeorum fervor tractandi sacra retinendique religionem, quantus sit 401
175
in Iudaeorum populo cur gradus sacerdotales constituti 116
Iudaeorum promotio 399
Iudaeorum ruina gentes quomodo salvatae 215
Iudaeorum ruina, ethnicorum reconciliatio 161
Iudaeorum sectae 334
Iudaeorum sensus ac mentem quae nomina occupaverint 244. etc.
Iudaeorum servilitas quomodo consonet cum non vere conversis 232
Iudaeorum fervor tractandi sacra retinendique religionem, quantus sit 401
Iudaeis quid occasionem dederit
Iudaeorum promotio 399
Iudaeorum ruina gentes quomodo salvatae 215
Iudaeorum ruina, ethnicorum reconciliatio 161
Iudaeorum sectae 334
Iudaeorum sensus ac mentem quae nomina occupaverint 244. etc.
Iudaeorum servilitas quomodo consonet cum non vere conversis 232
Iudaeorum fervor tractandi sacra retinendique religionem, quantus sit 401
Iudaeis quid occasionem dederit confingendi duos diversos Messias 232
Iudaeos suam linguam non intelligere 387
215
Iudaeorum ruina, ethnicorum reconciliatio 161
Iudaeorum sectae 334
Iudaeorum sensus ac mentem quae nomina occupaverint 244. etc.
Iudaeorum servilitas quomodo consonet cum non vere conversis 232
Iudaeorum fervor tractandi sacra retinendique religionem, quantus sit 401
Iudaeis quid occasionem dederit confingendi duos diversos Messias 232
Iudaeos suam linguam non intelligere 387
Iudaicae regionis situs cur theologo cognitus esse debeat 330
sectae 334
Iudaeorum sensus ac mentem quae nomina occupaverint 244. etc.
Iudaeorum servilitas quomodo consonet cum non vere conversis 232
Iudaeorum fervor tractandi sacra retinendique religionem, quantus sit 401
Iudaeis quid occasionem dederit confingendi duos diversos Messias 232
Iudaeos suam linguam non intelligere 387
Iudaicae regionis situs cur theologo cognitus esse debeat 330
iudicare. ibid.
iudices synodi quales
244. etc.
Iudaeorum servilitas quomodo consonet cum non vere conversis 232
Iudaeorum fervor tractandi sacra retinendique religionem, quantus sit 401
Iudaeis quid occasionem dederit confingendi duos diversos Messias 232
Iudaeos suam linguam non intelligere 387
Iudaicae regionis situs cur theologo cognitus esse debeat 330
iudicare. ibid.
iudices synodi quales requirantur 409. 410
iudicii norma qualis in synodo esse debeat 409
Lege, Moyses appellatus in Scripturis 93. 94
de Lege quomodo Apostolus loquatur 237
a Lege quomodo simus liberati 324
sub Lege quot modis praedictiones factae 129
in Lege tota quomodo praecepta proposita 30
leges Iudaeorum quales 334
legalia et Evangelica ubique mixtim tradi 30
legalibus verbis quomodo scriptura utatur 314. 315
legislationis totius intentio quae 127
de Legislatione, eiusque differentiis. ibid.
metaphoris significantissimis Hebraeos uti 197
in Metaphoris, similitudinibus et allegoriis quis usus potissimus 226
in Metaphoricis significationibus quae cautio observanda 197
metastasis 176
meteora in Iudaea qualia 331
meteororum cognitio theologo necessaria 329
methodus analytica quae 35. definitiva quae 35. synthetica 33. synthetica Theologiae maxime propria ibid. tractationis Scripturarum scholasticae 67. 68. inde
methodi
tradendarum praecipuae tres 8
methodicarum scriptionum laus 394
metonymia 182. in sacris literis tropus usitatissimus. ibid.
Michaelis Medinae locus 407
Micheas quo tempore vixerit 55
militia apud Iudaeos qualis 336
Milonis de suis lacertis vox 377
mimesis 180
mimeses aliquando obscurae. ibid.
Miriis in Argo navigantibus quomodo montes concurrerint 163
ministerium externum cur institutum 5
suam quibus verbis institutam esse papistae asserant 435
Missarum varietas 436
modi circunstantia 20. 21
modum imperativum pro optativo ponere, Scripturarum mos 91
moeror animi quomodo depingatur 275
molendi ratio apud Iudaeos qualis 336
monachi ieiunia absolutoria praestare quomodo conentur 313
monachorum conciones quales 439
monachorum ieiunium 305. 306. poenitentia 305
monasteria, horrenda prostibula 423
Montanus cur haereseos
monachorum conciones quales 439
monachorum ieiunium 305. 306. poenitentia 305
monasteria, horrenda prostibula 423
Montanus cur haereseos sit notatus 313. quando claruerit. ibid. eiusdem somnia 114
montes Iudaeae 331. 332
moralis legis verus et ultimus finis 345. usus primarius 347
moralia praeferri ceremonialibus 24. contra. ibid. quomodo quidam distinguant 30
mores bonos colloquia prava corrumpunt 11
mors peccati
nova sententia. ibidem. definitio unde petenda 369. definitiones quae insufficientes. ibidem
originarium malum quid 378
os cur Deo tribuatur 199
Osanna, vox laetantis 75
osculari Meschiam 345
osculandi ritus apud Iudaeos 375
Oseas quo tempore vixerit 55
Osiander ipsis Cabalistis in quo sit ridiculus 363
Osiander unde occasionem arripiat, ut iustitiam ex Deo substantialem iustitiam intelligat 387
Osiandri confutatio 362
Osiandri
380
Pictorum consuetudo 338
pietas quatenus promissionem praesentis et futurae vitae habeat 316
Pighii blasphemia 439. contra scripturam blasphemia 426. de originali peccato sententia 368
Pilatus quomodo Iesum regem Iudaeorum vocet 163
Pindari magniloquentia 263
pium et impium quomodo Iohannes depingat 278
pii cur per arbores frugiferas depingantur 331. lucis filii 289. quomodo sacrificium gratissimum Deo exhibeant 373
piorum coetus unum
pleonasmorum in Hebraeo sermone varietas 222. usus 224. 225
pleonasticae inculcationes quales in Psalmis 225
pluralem numerum saepe in singularem in veteri Testamento verti 272
pluviae cur media aestate in Italia sint rariores 331. in Iudaea quales. ibid.
poenarum descriptiones in sacris quales 229
poenitentia monachorum qualis 305.
quatenus per synecdochen in scriptura notetur. ibid. vera 309
poenitentiae descriptiones ab effectu sumptae
305
poenitentiâ duci, quomodo dicatur Deus 200
Poëtae et historici cur efficacius videantur docere, quam philosophi 349
poetarum in scribendo modus et ratio 49
politia Iudaica cur Ecclesiae commixta 334
polygamia Iudaeorum 335
Polysimorum usus 170
polysyndeton 173
Pontifex Rom. quantam sibi potestatem adscribat 418
Pontificiae religionis primum principium 437. synodi normae quod sit evidentissimum iudicium 426
pontificios
minus probationibus in sua confirmatione, quam Christus aut Apostoli utantur 244. cur obscuri 114. cur prophetias de Christo plerunque per praeteritum tempus exponant 31. naturae peritissimi 340. non in Ecstasi locuti 114. qui 54. quam docendi rationem sint secuti 399. quomodo Iudaeos ad Messiam retrahere sint conati 353. soli qui in veteri Testamento 115. veri a falsis quid differant. ibidem.
in Prophetarum concionibus exordia qualia 244
Prophetarum cum sacerdotibus certamen 350. doctrinae summa et scopus quis 54. 55.
verba 274
Sacramentorum mutilatio 430. numerus 429. partes quae 430
Sacramenta etiam non credentibus gratiam conferre, papistarum assertio 429
Sacrificia cur non expient peccata 352. cur vituperentur 306. Ethnicorum unde orta 443. Iudaeorum qua ratione Deus reiiciat 237
Sacrificiorum et expiationum monstratio 350. inefficacia unde colligenda ibid.
Sacrificiis cur olim convivia coniuncta 308
sacrificia qualia Israelitis. Deus non mandaverit 162. 163
consistat 327
Salutis adipiscendae modus 294. consequendae media unde papistae somniarint 317. rationem semper eandem fuisse, esse et fore 345 etc.
Salustius qua in re nonnihil sit utilis sacris literis 3
salutandi ritus apud Iudaeos 337
Samaritani et viatoris saucii qualis concio 314. parabola quatenus legalis et evangelica 284
Samsonis capillo quomodo robur mirabile tribuatur 138. 139
Samuel cur sic vocatus sit 283
Sanctus 323
sancti
incipiendum 7
scopus certus omnium scriptorum sanorum 14
scopus scripti totius, et singularum eius partium, diligenter observandus 15. 16
scopi argumenti, dispositionis etc. considerationis commoda 13. 14
scorpiones Iudaeae 335
scriptio ac dictio omnis quatenus minus
rerum afferre possit 399. 400
scriptores quomodo in unam brevem orationem aliquando multa infarciant 241. veteres parum sibi in multis doctrinae
84. 85. inde. luculentissimis sermonis schematis abundans 262. meris concionibus constare 261. 262. non semper cruditos interpretes habuisse 366. non tam verbis, quam rebus ipsis nobis loqui 274. omnibus respondere 98. qua fraude diabolus nobis evertere conetur 367. quo Iudaei torqueant 387. rationibus exponere, non autoritate, periculosum 103. rerum verarum
nomina aliquando rerum similitudinibus tribuere 87. rebus mutis loquentium personam imponere. ibid. totam in Christum,
ibid.
sententiis brevissimis cur veteres res maximas complecti sint soliti 283
in Sententiis efferendis cur ordo aliquis vocum esse debeat 205
sepultura asini quae 109
sepulchra dealbata, locutio unde veniat 336. Iudaeorum qualia. ib.
Sermo ab eruditis qui maxime probetur 384. aliarum gentium semper aliis difficilis 1. doctoris sinceri qualis esse debeat 390. grandis cur in concionibus forensibus adhibeatur 261. 262. in omnibus gentibus unde plurima sumat 330. Latinus cur ad
Similitudinibus quid observandum. ibid. quo vox respiciat 159. saepe res non cum vero simili, sed cum eius vicino conferri 203
Simonem cur Christus Cepham vocet 283
Simonides de Deo 37
Sine vox quid Christo 385
sinus Iudaeorum qualis 338
Socratis dictum 402
Sodomitarum poena 337
solis et lunae obtenebratio 219. similitudines variae 329
solitudo tentationibus et orationi aptissima 309. 310
Somotopoeia 179
sophisma
283. dona 387. munus quod 5. nomina diversi generis Grammaticis 113. persona quot modis significetur 124
spiritualia bona vel mala sub beneficiis vel poenis corporalibus intelligi 61
sponsi et sponsae in literis S. qui et quae 112
stagna Iudaeae 335
Staphili astus in conspurcandis sacris literis 423. locus. ibid.
stare quid 81. 82
stellarum de caelo casus 219
169
Tautologia 173
Tautologiae sacrarum literarum quales. ibid.
Telesphorus papa ieiunii quadragesimalis author 313
temperantiae exemplum Ioseph 72
templum Dei quomodo efficiamur. ib. Domini, cur Iudaei contra prophetas clamarint 344
Temporis circumstantia 20
in Temporis descriptione quid observandum 170
tempore nostro sacrarum literarum lux et claritas 4
temporum mutationes usitatae 158.
ratio in historiis
Timotheus quomodo a Paulo informetur 401
Toluminus augur cur a Turno felix dicatur 164
Topographia 180
torrens, pro afflictionibus huius vitae 196. 197. quomodo in Scripturis accipiatur 113
torrentes in Iudaea terribiles 332
Torrentum metaphorae in scripturis. ibidem.
Traditio intelligentiae in ecclesia unde emanarit 424. 425
traditiones per epistolam factae quid sint 423
traductio 196
transire convivale vocabulum
sit 440. concilium cur novam religionis formulam fabricarit 426
Tridentinorum patrum regula. ibid.
Trinitatis personae quid commune habeant, vel proprium 124
de Trinitatis significationibus 123
Trituratio qualis apud Iudaeos usitala 336
Troiae nomen unde 288
Tropologia in Scriptura S. libera 90
tropologiae et historiae non eadem lex. ibid.
Tropus 168
tropi in sacris quales 263
troporum obscuritas 161.
ad signifiata fieri progressionem 180. 181
in Typis veritatem fuurorum praemittere, Scripturae saraemos 106
Tzualem quid
illustrarint 403
Versionis vulgatae authoritas 427
versionem vulgatam innumeris locis a genuino sensu verbi Dei aberrare. ibid.
versores quales Sacrae literae requirant 389
vestimentorum ruptio 305
vestes Iudaeorum quales 337
vetus homo quid Paulo 375. 376
veteris Adami malitia cohibenda 397. 398
Veteris et novi Testamenti summus consensus 444. hominis adhuc praegrandis massa in piis 324
ad Veteris Testamenti illustrationem quae
178
Vultus alicuis super aliquem 185
Uxor iuventatis 385
Uzae factum cur improbetur 227
necessariis. Sunt magae aquae, facili negotio et labore nunc tolli presentis possent. Idque cumprimum faciatur, rogamus nosque tandem de omnibus his certiores reddatur.
Quas foelicissime valere desideramus.
et ad humanae usum vitae, in seminationibus, plantationibus et in universum in omni agricolendi ratione fructus capiuntur. Quod in Cassio Uticense maxime apparet. Recta itaque ratione, non solum Zoroaster, sed etiam Abramus itidem Chaldaeus Astronomiae habiti sunt periti. Quem Abramum, Philo Iudeus probat, per Astronomiae scientiam in veri Dei notitiam pervenisse, eique ob id
simplex, et stata forma placet.
te consilio, quaeque annis praeeo, regum
Capitaneus, conversis in te omnium oculis, amoribus, atque
laudationibus, pluribus annis gubernasti; magnam et frequentem fortunae
varietatem, animi tui magnitudine, prudentia, et aequanimitate, superasti;
Curiae Regiae Iudex, quae tertia est a Rege, inter Civiles dignitates, tanti
tui Magistratus atque officii, quasi animam, iustitiam habuisti; a qua licet
nunquam vel lato ungue deflexeris, cum illa tamen lenitatis atque
mansuetudinis nomen,
ipsa, vel scripto aliquo comprehensa, vel antiqua iam
consuetudine recepta, iuxta quam talis acquisitio fit; et ad quam, tanquam
terminum ad quem, omnis lis terminari debet: infra quaest. 9.
Unde et iudex, qui talem litem, huiusmodi lege terminat, magis
ad hanc causam formalem, quam ad efficientem spectat: quandoquidem ex
sententia Ciceronis, 3. de legibus, magistratus, vel quod idem
est, iudex, dicitur esse
Unde et iudex, qui talem litem, huiusmodi lege terminat, magis
ad hanc causam formalem, quam ad efficientem spectat: quandoquidem ex
sententia Ciceronis, 3. de legibus, magistratus, vel quod idem
est, iudex, dicitur esse lex ipsa loquens. Finalis, erit ipse finis, propter
quem omnis huiusmodi suscipitur actio; nimirum ut unicuique quod suum est
reddatur, neminem laedamus, sed cum omnibus iuste et quiete vivamus. Atque
sic
sive per defectum seminis, sive alio
quocunque; titulo, ad se praetenderent pertinere, absque ulterioris
prorogationis confidentia, in ipsa prima instantia, coram suo Iudice, ad
decimum quintum diem, fieri debet: ac quicquid Iudex ipse superinde
decreverit, et pronunciaverit, id citra omnem dilationem, debitae etiam
executioni demandet; contradictione, et inhibitione quorumcunque non
obstante:
peti solent, licet ex abusu
quodam (qui tamen admitti non deberet) non consueverint per eosdem produci:
18. anni 1574. Et 4. Vlad. art. 6. Imo
huiusmodi revidendis transmissionibus, gratia quatuor dierum extra terminum
iudiciorum superaddita habetur:
sequitur.
QUAESTIO QUINTA. / Quot modis Paria soleant peti, et extradari?
Duobus: iudicialiter videlicet, et collateraliter. Iudicialiter: dum Iudex
danda decernit, cum futuro termino, sine ulla praesenti responsione.
Collateraliter autem: dum quidem statuit danda, sed ut simul ac penes illa
tamen, et tanquam ad latus ipsorum, statim et de
eorum fieri?
Poterit, si quando conformiter Originalibus non fuerint descripta, et facta
collatione ipsorum in Iudicio contradictorio, coram Iudice, tanta disparitas
apparuerit; potissimum si neque Iudex, negligentia suorum Scribarum, factum
excusaverit; qui tamen statim repetitis illis ad se, talem errorem
corrigere, vel defectum supplere consuevit. Quod et licet eidem facere, si
ex inadvertentia factum praetenditur:
QUAESTIO DECIMA TERTIA. / Quid est huiusmodi Incompetentia?
Est privatio, seu carentia legitimae Iurisdictionis, et autoritatis: propter
quam, vel Actor, ab actione; vel Iudex, ab adiudicatione; vel vero Tempus,
et Locus, in quibus
fieri debere quid praetendebitur, a prosecutione ipsius, amoventur.
utendum erit ipsi Prohibito, aliqua exceptione, contra
easdem, si fieri poterit: sin minus, danda erit per Prohibentem, aliqua
ratio factae Prohibitionis; sed necdum plena, et ad meritum causae
pertinens. Qua si neque tunc Iudex contentus esse voluerit, sed ulterius
perrexerit, atque in causa convictionem
pronunciaverit, et ipsam ad executionem exmiserit: tunc extremo iam Iuridico
remedio
sunt, et non in
talibus Locis credibilibus, dici solet violenter repulsa;
huiusmodi autem violentia, et violenta Repulsio, non solet fieri in Locis
credibilibus. Idem quoque et Stylus continet; ubi Iudex
Executori mandat, ut ad facies bonorum ipsorum accedat. Neque vero similis
ratio esse videtur Inhibitioni, quia illa, uti iam praemissum est, extra
dominium fit: Repulsio autem omnino de dominio fieri debet, si cum
Nam Repulsio bifariam fit. I. Ad Iudiciariam sententiam ex sede
exmissam, et tunc non est necesse repellentem citare; sed sufficit
Executionem
impeditam esse. Unde et Iudex Capitulo vel Conventui mandat, ut seriem solum
huiusmodi Executionis, ut fuerit expedita, ad decimum quintum diem, ultimi
diei ipsius Executionis, legitime perdurando, sibi rescribat.
Stylus. Ex quo
quid faciendum?
Ratio demum factae Repulsionis reddenda est, (non expectato Novo
Iudicio per favorem Principis concesso, ut vult Decius) talis, si
fieri potest, quae meritum causae concernat, et qua Iudex pro parte sui
contentus esse possit. Atque ita petat se Reus ab ulteriori impetitione
ipsius Actoris, etiam cum poena indebitae actionis absolvi et eliberari;
literasque superinde Adiudicatorias absolutionales; Inhib.
vide supra quaest. 1. cap.
2. Deinde licet Domini Iudicis Curiae quoque Scribae, de Curia
Regia ad huiusmodi Executiones exmittantur: non tamen nomine illius, sed
tantum Regio, cum Regis Curiae Iudex sit, denominantur, de Iure et
consuetudine Regni.
tantum Parte fiat.) Unde, si
aliqua praeassumptam suam Inquisitionem tunc omiserit, amplius non datur
illi regressus, neque admittitur binario fieri numero, 2. tit. 31.
(nisi fortassis interdum Iudex sic deliberavit.) Vel
quia huiusmodi testium Inquisitio fit communiter per quoscunque Vicinos,
Commetaneos, et Comprovinciales, Nobiles, et Ignobiles, Spiritualesque ac
saeculares, utriusque sexus, Bonae tamen et
postea pecuniam profusius expenderit, nec sciri possit, undenam illam habere
potuerit; tanto facilius de ipso praesumi potest, quod ex tali comisso
furto, ipsam sibi comparaverit. Verum necdum his plena fides datur: Quia
Iudex ex praesumptionibus violentis, et indiciis indubitatis et
vehementissimis, non potest devenire ad condemnationem, ac sententiam
Definitivam In Causa Capitali, absque aliis probationibus, ut
est; ac ideo ex
huiusmodi praemissis suspicionibus, et praesumptionibus, aliisque certis
indiciis, quae plus quid sunt, quam simplex praesumptio, et minus quam
Semiplena probatio, Mynsing. Obs. 97. cent. 6. Iudex meritum
rei, seu facti, eliciendum statuerit, ut etiam ad finem Prologi
habetur, veluti ex istis casibus, non tamen
singulis seorsim, sed ex
satiusque
esse nocentem absolvere, quam innocentem condemnare; et probationes luce
meridiana clariores exigendas, crimina autem non praesumenda esse.
Andr. Fachin. lib. 9. cap. 16. Nisi forte Iudex promittat
impunitatem delinquenti, et tunc si delictum confessus fuerit, non tenetur
promissum servare, sed ex tali confessione, potest ipsum condemnare, et
excusatur a non praestita promissione; Quia publici boni
hisce duobus, Coniecturali videlicet, et Quaestionum uti volumus?
Quanquam Innocentia cuiuslibet favorabilis, et legibus amica esse debeat; ne
tamen in nondum bene explorata re, vel Reus ita simpliciter absolvatur, vel
vero Iudex neglecti oficii redarguatur, maiusque exinde scandalum
suboriatur; assumitur adhuc Quartus quidam proprius, et iam ab
olim usurpatus Status, apud nullas quidem alias gentes cognitus
et usitatus;
his annectunt sentiendum, et quid sit?
Informatio est quaedam interdum non levis, nec impertinens Iudicis, super
aliqua re dubia, contra aliquem quasi per ipsum patrata, undecunque facta
instructio; secundum quam tamen Iudex neminem Iudicare solet, cum videatur
privata illius scientia esse, sed ex allegatis et probatis iudicium et
sententiam fert; uti et Prologus continet cap. 15. Verum utri
partium iuramentum
Non semper; sed pro qualitate causae, interdum negat partem, et interdum
affirmat partem; et hoc modo dicitur Qualificare responsionem
suam, vel Qualificative respondere ad actionem; atque tunc
Iudex super hac qualificata sua responsione, iudicium fert, ut eam, prouti
et respondit, sic et probet, vel literali documento, vel autem humano
testimonio, usque ad sexaginta annos, et non amplius, 1.
fecerit,
rationem dare. Atque ideo nisi sufficiens ratio per ipsum data fuerit, ad
propriam iam confessionem condemnari poterit. Imo vero, cum nemo sibi satis,
vel Iudex, esse possit,
QUAESTIO VIGESIMA PRIMA.
Sed praecise cum quot Coniuratoribus, In causam attractus iurare debeat?
Praecise cum tot, cum quot illi Iudex adiudicaverit, nec cum pluribus, nec
cum paucioribus. Et si aliquando cum pluribus deposuerit, ut hac pluralitate
forsan numerum reiiciendorum per (A) suppleat, id nihil sibi proderit, quia
(A) non contra plures, sed
reiiciendorum per (A) suppleat, id nihil sibi proderit, quia
(A) non contra plures, sed tantum contra adiudicatos excipere debet, et ita
ubi excipere voluerit, omnes illi ad eum tantum numerum sunt revocandi, ad
quantum illi Iudex adiudicavit; ac postea sic debet exceptio fieri. Sic
iudicatum Posonii, citato anno 1610. et antea tempore
Michaëlis Mereii Propalatini; ubi (I) cautus esse debet, ut
in illis superfluis,
tit. 9.
de quo vide infra quaest. 24. ad finem cap. 9. Septimo,
ex spontanea obligatione, sub nota infamiae maternae, vel uxoriae, cum
Iudex iuxta eam inter partes iudicium pronunciaverit, quia haec ex vi
obligaminis robur suum trahit.
super quo
huiusmodi attestationem celebrari fecerit, studio non sinit illos talibus
literis Relatoriis inseri, siquidem soepe etiam odiosa continere soleant, et
neque id Iudex in Compulsoriis praecipiat, sed solummodo declaret, super
quo, per Exponentem, vel hominem suum interrogati fuerint. Styl.
Unde neque aliud quoque quippiam extra illos diversum vel contrarium:
(etiamsi forte
quoque quippiam extra illos diversum vel contrarium:
(etiamsi forte testis huiusmodi quid per occasionem fateretur) contestatis
ad interrogata, adscribi debet; sed solummodo ea, super quibus interrogati
fuerint; prouti et Iudex praecipit. Nam si hoc admitteretur, suopte se
gladio Exponens soepenumero confoderet, quod natura refugit, quae sui semper
magis est conservativa, quam destructiva. Et alioquin de iure divino, Reus
non tenetur dare Actori
QUAESTIO DECIMA QUINTA.
Estne certus aliquis locus praefigendus, in quo celebrari debeat; et quid de
externis personis ratione Attestationis sentiendum?
Non, quia singulos testes Iudex committit accedendos. Ideoque quisque eorum
domi suae requirendus; vel per occasionem ubi personaliter reperiri poterit
interrogandus, dummodo in eodem Comitatu repertus fuerit, qui in literis
Compulsoriis est annotatus;
processu. Tum quia per id, quod noluit
attestari, solus sibi vim Citationis dedit, sicut et repellens ab
Executione, latae sententiae. Tum quia tenor Compulsoriarum continet,
immediate huiusmodi poenam extorquendam esse, ubi Iudex sic praecipit;
si et in quantum ex fideli relatione T. Et T. annotatum
Exponentem, praescriptos T. et T. ad faciendum et testificandum de
praemissis, vigore praemissarum literarum T. et T.
ultra formam commissionis.
Mynsing. obser. 93. cent. 4. et Hart. tit. 45. de posses. obs. 3.
num. 5. VII. Causae articulares, et extraordinariae, quas
Illustrissimus Dominus Comes Palatinus, tanquam Iudex specialis, inter suam
Maiestatem Fiscumque suum Regium, et Dominos Regnicolas, 1. Vlad. art.
33. diiudicare solet, etiam non transmittuntur, quia supra illum
non est alius superior Iudex in illis, cum
Palatinus, tanquam Iudex specialis, inter suam
Maiestatem Fiscumque suum Regium, et Dominos Regnicolas, 1. Vlad. art.
33. diiudicare solet, etiam non transmittuntur, quia supra illum
non est alius superior Iudex in illis, cum sint propriae illius, ex Officio
Palatinatus sibi incumbente. VIII. Causae liquidorum debitorum,
passim. IX. Causae quoque Rusticorum iuxta modernorum usum, ex
sedibus Comitatuum ulterius in
potiri; et haec proprie Remissio
dicitur. Aliquando etiam pro maiori declaratione continuanda, remittitur ad
eandem sedem Iudiciariam Comitatus, absque ullo praemissorum modorum, ubi
non satis liquet. Veluti olim apud Romanos Iudex non liquere
pronunciabat, quando scilicet probationes et argumenta, non satis
erant idonea ad diiudicandam causam. Budaeus in Pandec. quod et
amplius liquere (id est liquidari
tamen quamprimum fuerit ab
ea appellatum, fingitur non esse iudicata; ac proinde nec dici potest
sententiam in rem
iudicatam transivisse, a qua appellatum est, nisi Iudex appellatus, eam denuo
comprobarit. Si vero Appellatione omissa effluxerit tempus, quo appellari a
sententia oportuit, nempe (apud illos) decendium, aut pacto renunciatum est
appellationi inter litigantes, fingitur non
semper, ante
autem Executionem, ante anni duntaxat unius integri revolutionem, a die
emanationis ipsarum literarum sententionalium, in persona sua detineri,
captivarique, et ad domum Iudicis deduci poterit. Ubi ipsum Iudex tribus
diebus, causa pacis et concordiae ineundae, cum suo adversario, conservare
debebit, et si pax et concordia inter ipsos non successerit, ad infligendam
ipsi poenam, manibus adversarii sui (quod tamen de facto non
populo reddita fuisse; unde merito cavetur, ne quid
huiusmodi in iis committatur, sed ut summa reverentia, honor, ac veluti
religio quaedam exerceatur, et observetur, quaest. 21. cap. 10.
Cum et Iudex nedum in tam sancta et religiosa domo, sed in sede Dei
sedere, et locum eius tenere perhibeatur, ex eoque etiam Deus dicatur.
Exod. 21. et Psal. 81.
non obstante Nobilitari
praerogativa, ut Nobiles non captiventur, nisi citati; et ordine Iudiciario
fuerint convicti,
citatus et
convictus est, saltem ut solvat, quod debet; quem tamen Iudex ipse, vel homo
suus captivabit, et quindecim diebus apud se conservabit, ut
concordet cum adversario suo, etsi non poterit, dabit illum Iudex adversario
suo, quem ille tanquam unum de familia sua servabit, non puniendo, nec
impediendo in persona; sed tamen ut serviat illi tamdiu, quousque cum illo
concordabit, et tam de praescriptis centum
expressum habetur, quod si
huiusmodi convicto, mortem, vel aliam poenam a Iure statutam Actor
intulerit, a Iudice, et parte adversa, sine solutione alicuius pecuniae, vel
gravaminis, absolutus habeatur. (nisi in eo casu quo Iudex ipsum ex
captivitate dimitteret; idem Iudex laeso damnum solvere debeat. 6.
Matth. art. 38. et
mortem, vel aliam poenam a Iure statutam Actor
intulerit, a Iudice, et parte adversa, sine solutione alicuius pecuniae, vel
gravaminis, absolutus habeatur. (nisi in eo casu quo Iudex ipsum ex
captivitate dimitteret; idem Iudex laeso damnum solvere debeat. 6.
Matth. art. 38. et
ex suis dotibus satis idonea, et publica authoritate, omni ad
id iurisdictione aucta, ut possit quamlibet causam coram se propositam,
iusto Iuris tramite, legeque et consuetudine patriae discutere, et
diiudicare. Dicitur autem Iudex, quasi Ius dicens, aut Iure
disceptans, id est, iudicans iuste, et secundum leges; et quod secundum
allegata et probata iudicare debeat, non autem secundum conscientiam, patet
defensiones. Atque haec duo mala sunt, et semper fugienda. Unde et Cicero
olim peroraturus, non abs re, semper sibi ab huiusmodi praeiudiciis
demulcendo prius animos Iudicum exordiis, praecavere solebat. Tertio, an
Iudex alterutri partium, vel etiam utrique consilium et informationem dare
debeat? Et quod sic, multos arguere ex hoc, quod videlicet nemo melius et
utilius consulere et informare possit, quam qui secundum consulta sua postea
strictissimo
praecavere solent iuramento, in Camera Imperiali, ne id fiat, unde
scilicet sportulis potius, quam vasis deferri solebant, unde
postea huiuscemodi donaria, sportulae solum denominari coeperunt. Ideoque
serio prohibent, ne Accusator; vel Reus, pendente accusatione intret domum
Iudicis, ut Iudex intranti faveat, sub poena centum aureorum. Petr.
Iacobus Aurelianen. in practica libellorum, Rubr. 110. Quantumve
fidei tribuendum sit, huiusmodi acceptis rebus, ibidem uberius videre licet.
Plato
Aurelianen. in practica libellorum, Rubr. 110. Quantumve
fidei tribuendum sit, huiusmodi acceptis rebus, ibidem uberius videre licet.
Plato lib. 11. de legibus, capite sanciendum existimavit, si
aliquis Iudex, quacunque de causa, pecuniam aut munus acceperit, teste
Osorio lib. 7. de Regis Institutione. Et Ioannes
Althusius in Epitome Dicaeologicae Romanae, dicit; Iudicem esse
personam mediam,
huius.
QUAESTIO DECIMA QUARTA.
Qui, et quot sunt Ordinarii Iudices Regni?
Hi tres. Dominus Palatinus, Dominus Iudex Curiae, et Dominus Secretarius
Cancellarius, tanquam personalis Regiae Maiestatis praesentia. art.
15. anni 1536. (qui hodie est, Dominus Archiepiscopus
Strigoniensis) si praesens fuerit; sin autem non,
DECIMA QUINTA.
Qui habent ex istis Vice-gerentes, et qui etiam Magistros Protonotarios, et
an semper integro numero Iudiciis interesse debeant?
Duo habent Vice-gerentes, Dominus Palatinus, Vice-Palatinum, et Dominus Iudex
Curiae, Vice-Iudicem Curiae; omnes autem habent suos Magistros
Protonotarios, videlicet Dominus Palatinus unum suum, Dominus Iudex Curiae,
similiter unum suum, et Dominus Personalis praesentia duos suos; ac quando
interesse debeant?
Duo habent Vice-gerentes, Dominus Palatinus, Vice-Palatinum, et Dominus Iudex
Curiae, Vice-Iudicem Curiae; omnes autem habent suos Magistros
Protonotarios, videlicet Dominus Palatinus unum suum, Dominus Iudex Curiae,
similiter unum suum, et Dominus Personalis praesentia duos suos; ac quando
etiam Locumtenens suae Maiestatis Regiae, persona Spiritualis erat, et ille
quoque habebat suum, ita ut universe quinque fuerint. Quod
Praelatus, Baro, duo homines
Domini Archiepiscopi, et quatuor Iurati Nobiles, sive Assessores, ita ut
ultimo assumptus praecedat priores. Ab interiori vero parte, sive ad
parietem, attingunt ipsum Domini, Vice-Palatinus, Vice-Iudex Curiae, et
Magistri Protonotarii, Palatinalis, Iudicis Curiae, et duo eiusdem. Et hoc
ideo, ut vel directo intuitu litigantes aspiciant, deliberationesque versa
ad eos facie pronuncient, vel ne a frequentia astantium
dicere
vocem, vel votum, latine et eleganter dicitur, dicere sententiam; dicere
vero diem, est certam diem Reo constituere, ut accusetur. Ast dicere causam,
est cum Reus accusationibus respondere cogitur; et dicere Ius, cum Iudex
Iustitiam reddit, vel ministrat; denique dicere legem, est praescribere,
quid opus sit facto. Adrianus Cardin. Et si omnium voces, sive
sententiae, in duas aequales partes diversae pares fuerint, illa tamen
sed alia iam usitata, quae
habetur
ipse, qui fallere nescit, et
falli non potest, idque faciendo pro omni posse suo, (quia non est mere
hominis posse adimplere legem Domini) enititur dicto Iuramento suo,
satisfacere. Secunda, sed suntne leges verae (obiiciet Iudex) quod secundum
eas Iudicare debeat, quia soepe videntur se aliter habere?
Sunt maxime verae, quia ex communi omnium Dominorum Regnicolarum, libero
voto statuuntur, et per legitimum Principem confirmantur; ideoque quia
et religiosae, quam onerosae et exosae esse debent.
Ast si quis cauteritatam habens conscientiam illis abutitur, propter talem
abusum, non sunt culpandae, quia sic optimae quaequae res, vitiabuntur
propter sui abusum. Et quia Iudex, non secundum conscientiam, sed secundum
allegata et probata iudicare debet. Prolog. cap. 15. uti iam
dictum est, quaest. 13. praecedenti. Ideo etsi aliquando ex
externis quibusdam
statim temere de alio
iudicare debet, quia licet huiusmodi indicia, animi sint quodammodo signa,
Deus tamen scrutans interiora, cor hominis intuetur, et talia foris audit
verba, qualia ex intimis proferuntur. Ideoque discretus Iudex, qui
interpretatur intentionem Iurantis alteri considerare debet. Quod verba
debeant deservire intentioni, et non intentio verbis, 22. quaest. 5.
Atque ita de occultis, etiam per Signa externa,
debet. Quod verba
debeant deservire intentioni, et non intentio verbis, 22. quaest. 5.
Atque ita de occultis, etiam per Signa externa, non
statim verum Iudicium ferri potest. Quarta, sed an Iudex Pedaneus
potissimum, iudicabit ex bono et aequo, quod dici solet?
Non sane, nisi partibus sic omnino volentibus, seque submittentibus, ac
omnibus ordinariis Iuribus et legibus se sponte abdicantibus. Quia hoc modo
Nequaquam: sed omnino iuxta antiquam in hoc semper observatam consuetudinem,
exsurgere et exire debent.
Cicerone pro Cluentio; Iudices sunt
interpretes legum, ac veluti lex ipsa loquens, ut idem 3. de
Legibus inquit. Tertio, consuetudinem (seu usum) loci urgebit, quam
Iudex, tanquam propriam loci, et sibi bene notam admittere debet. 2.
tit. 2. et in causis rusticorum, 3. tit. 29. et 30.
quae consuetudo, dicitur etiam Ius municipale, Ius positivum, et Ius
loco statutum
est, et ab incolis eorundem observatur. Prolog. cap. 8. Quarto,
communem rationem, quae scilicet pluribus et doctioribus, iisque
sapientioribus probabilior esse videbitur, sequetur; quam Iudex ex sua
prudentia diiudicare debet, et si Actioni congruerit, non refutabit. Vide
etiam supra quaest.
9. cap. 1. num. 3. Quinto, debet adhibere testes, omni
si coram Regia Maiestate, fieri non potuit, hinc missus Scriba de
Curia Regia, ad illas, huiusmodi Procuratoriam constitutionem, audivit ab
illis, et postea retulit coram Iudice Regni, literasque in solita forma
superinde idem Iudex extradedit. Melius autem omnino foret, huiusmodi
Procuratoriam constitutionem, coram publico Notario facere, dummodo in
solita forma literae ab ipso extrahi poterint.
iam constitutionibus Regni, anni 1608. art. 3. et
4. et anni 1609. art. 29. soli duntaxat Vice-Comiti absolute in
partibus permissa est. Licet
Iudiciariae, vel congregationis, indifferenter,
per quemcunque Iudicem Nobilium, vel Vice-iudicem Nobilium fieri assolet.
Ubi Nota, quod si aliquando contingat, huiusmodi Citationem fieri debere, ex
alio Comitatu, tunc Iudex citantis ex illo Comitatu, in quo citans degit,
cum solitis literis Citatoriis, debet venire ad alterum Comitatum, ad
Iudicem nempe citandi; et per eum dictam Citationem exequi
Pro parte Nobilis T. et T. ut Actoris, contra T. et T. veluti
In-causam-attractum.
Hic inferius quasi in medio.
CITATORIA ET EVOCATORIA.
Postea Iudex Nobilium factam Citationem, inscribit dorso inferne, et refert
in sede, etc.
QUAESTIO UNDECIMA. / Quot
in
Actione necessario inseri debent; desideretur. Tempus enim circa quod, et in
quo anno, locus, ubi res acta est persona, quis, et contra quem, quid et
qualiter actum.
Cum omnia tentarit Advocatus; Iudex vero causae, exceptionibus locum non
dederit; tunc respiratione opus est. Non defendente tandem ulterius Reo,
causa iuxta meritum acquisitionis Actori adiudicatur. Cui eodem die, remedio
Prohibitionis, coram Notario
nititur. Ubi iterum
alterius partis Advocati solertia requiritur, ne se, et Iudices patiatur a
re proposita distrahi. Si deinde non datur effugium, uti licet, si vult
qualificatione, propius scilicet ad rem accedente. Et nisi Iudex cogat ex
professo ad litis contestationem, id est, negationem, vel rei affirmationem,
minime quoad fieri potest, accedendum. Si vero secus non datur respirium,
qualificationi proba adiungi potest; quod si tamen
seu pedaneo Iudice, ad superiorem maturioris
revisionis gratia transmittitur. Dicti ab apo quod est de
et stolum, id est missio, vel quasi
dimissio, quam facit unus Iudex ad alium, dum scilicet pars appellans,
huiusmodi Apostolos, ab ipso petit, his verbis, seu iterationibus;
instanter, instantius, et instantissime, ideoque
dimissorii etiam libelli
idque ante
contestationem litis, quorum vigore, Vicarii huiusmodi causas (extra
matrimonialem,
1563.
Sincerus sociosque trahens in uota sequentes;
te Curia parua senatus
te quaerit honor, moresque probando
sequi necessum est, quod deinde admitti nec debet nec potest, debentque in tali casu luce meridiana clariores esse probae, adeo, quod si sufficientes testes ac fortis ac violenta praesumptio ex probabilibus conjecturis et indiciis et fama communis a certis et gravioribus proveniens, nullo modo judex inquisitionem facere aut contra aliquem procedere potest, quod et clari ac manifesti juris est.
Quinto, quia praetensae delatricis, veluti unius dumtaxat personae levissimae ac inimicae, ex meris somniis nulla assertio non sufficeret ad captivationem seu processum formandum
nam inquisitio ac relatione plurium testium legitimorum fieri debet ita, quod etiam tales testes non debent esse singulares ut unus de una re, alter de alia dicat, sed debent testes uniformiter de scitu dicere. Et ubi tales testes sufficientes recognoscerent legitimo modo de aliquo actu, tunc judex et ad praemissa et non aliter ullo modo procedere valet; unus enim testis, de communi jure nullus est, etsi legitimus. Et requiruntur ad minus duo oculati testes de scitu, omni exceptione majores ad eiusmodi inquisitionem, nam inquisitio debet ex sufficienti testimonio et probabilibus
31.
urso aut victo certare leoni,
anceps
pro sede species, cibus herba, Monarcham
parabat
2.
sentit
marmore Mosen
sine prole venit: iamque est tot prodita lustris
nulla ferent: Hebraeae maximus illa
pennis
exultim applausit, cum regia victus
sepultus
ait: “Dulcis mihi, nata, voluptas,
bisonti.
templi
Davidis ab urbe sacerdos
illa iugali
merce, secundum
uxor
mentes.” “Nil me movet iste,” reponit
solium: fasces premet ille superbos,
te tamen illa tuosque
pandit
divina patrum mandata secuti,
Iudae
spernisque fidem prolemque daturam
sanguis, probitas et gratia; demum
ero custos. Felix si lumine nupta
thalami fructum langueret inutilis aetas,
vester
clamore repleres
pondera ventris,
cornua lunae
aequa pati, mirabar abundé,
horror Idumes?”
3.
4.
regis.
illam, quam iussa diu est longaeva senectus
acceptos alimenta aequantia nummos.
3.
duxque fuit, celso cum sole mearent.
8.
veluti Phario dare terga Serapi
reliquit
nulla patebat
ductor
quo vestros legeret sciretque labores.
a morum et scelerum feritate profecta
LIBER XI. IESSEIDOS
1.
tellure relicta
clausisse greges mirabitur impos
coepit per tempora crescere Numen,
vigilans, utriusque ad commoda sponsus.
20.
notaret.
admonuitque virum Victoris alumni
divina suo splendore minores
saxa,
summa et caelestis Amazon.
25.
procellis,
celebre flumen Germaniae, prope Bremam oppidum fluens.
Nunc Vuger.
48
Catti,
nequeat. Denique scire omnes velim me hic narratorem
potissimum, deinde laudatorem agere, nec laudem ad indignos pertinere mihi unquam in animo fuit, ut eos laudarem, qui laude digni
non videntur, propterea unicuique pro dignitate locum attribuo.
Hinc et gentilis viri et Iudaei, immo et christiani, sed depravatae
religionis erroribus imbuti nomen inserui, quod si laudatoris tantum
partes agerem, hos praeteriissem, ex quorum scriptis genti nostrae
nihil profecto laudis accedere potest.
IX. Iam vero nonnullorum vitia, quae virtutibus
publicas res administranti convenire Philosophiam. Hac igitur de causa cum Liber hic meus esset iterum in lucem proditurus, tibi potissimum Eminentissime ac Doctissime Princeps nuncupandum esse duxi. Utinam tanto muneri non omnino imparem, tuoque, cui inscribitur, Nomine non plane indignum Tu ipse Judex optimus existimes; quod profecto facies, si non rem, sed studium voluntatemque meam pro humanitate tua consideres. Ille sane, quantum in me virium facultatisque fuit, renovata opera mihi enitendum esse censui, ut emendatior quam ante et venustior procederet: Novis praeterea tum rationum tum
ex salis perceptore in Vidovecz factus nobilis et possessionatus per uxorem Pressek.
Dominus Joannes Zana ex clavigero nobilis factus et per uxorem Margaritham Gabellich viduam Josephi Magdich, possessionatus Konschinae.
Dominus Ladislaus Szalle judex civitatis Zagrabiensis et senator, per uxorem Jagussich possessionatus effectus.
Dominus Stephanus Szalle vicejudlium, patruum secutus in Croatiam venit.
Dominus Franciscus Dudich ex ammanuensi domini Nicolai Skerlecz allegans, dein fiscalis domicellarum Keglevich,
I.
Hungariae reges Carolus VI., 1740. mortuus, et ejusdem filia Maria Theresia.
Bani Croatiae fuerunt Joannes Palffy, ad officium judicis curiae translatus, ac dein factus regni Hungariae palatinus; comes Joannes Draskovich, brevi mortuus; comes Josephus Eszterhazy, 1741. judex curiae regiae factus et 1748. mortuus; comes Carolus Batthyan, quem banum Braniughius reliquit.
Bella amplissima per universam fere Europam, immo mundum, gesta sunt. Ab anno 1730., mortuo Augusto Poloniae rege, continua fere bella fuerunt. Amisit tunc Carolus Siciliam et
Opportune episcopo Krisanichiana pecunia accidit; hac emit amicos Viennae, hac immolavit Kollerianae, hac bullas aliaque exsolvit. Anno 1750. Zagrabiae a Klobusiczkio consecratus, uti ad eum annum est relatum.
In Bosnensi illa sede oeconomiae totum se dedit. Braxatoria erexit, Judaeos accepit in amicitiam et lebetes emit pro pulveribus praeparandis.
Anno 1751. occasione diaetae Posoniensis Kollerii fuit mancipium. Capellanus suus Kollerianam quotidie cum missae sacrificio debuit praestolari. Et quia ejusdem diaetae tempore de promovendis ageretur, Klobusiczkius
senatores redditus universos intra se dividebant, immo civibus pascuationem in illorum terris impediebant, sine senatorum facilitate, testamentarias dispositiones pro libitu suo mutabant, aliaque ipsis probata, ob quae omnes e senatu amoti et de injuriis convicti ad quinque prope millia. Consul, judex, notarius. aliique senatores de novo constituti omnes. Cassae administrator positus, illis assignatum salarium, denique in ordinem positi omnes.
(Commissio Zagrabiae mixta celebrata.) Commissio tertia Zagrabiae indicia et die prima Junii
Attamen domini comitis Nadasdy statutio per vicarium temporaneum, non vero dominum comitem curialem contra morem hactenus observatum facta ideo est, quod contradictores, ad reddendam
spanus, alias comes terrestris dicitur, per regales ad diaetas vocatur, uti et ad congregationes regni Croatiae per publicatorias, habet sub se vicespanum ex assessoribus, qui plerumque illiteratus est, praeestque montanis ad Dubranecz partibus, notarium, capitaneumque ex assessoribus. Spanus judex omnium est ordinarius, ad hunc instantiae, revisionis summariae vel etiam processualis pertinent, omniaque regiminis. Apellatur ab eo ad sedriam comitatus Zagrabiensis et hinc ad tabulam banalem curiamque regiam. Communitas habet aeque officia, ut fiscalis perceptoris, sylvanorum
(Stipendia magistratui civili Zagrabiensi resoluta.) Hoc anno mense Martio civitati Zagrabiensi venit a camera aulico Hungarica Posoniensi, ut senatores stabilia haberent salaria, videlicet quivis senatorum fl. 60, capitaneus 80, judex civitatis 150, notarius 200. Hactenus enim intra se dividebant universa, videlicet colonos, vinum etc.
(Palatini mors. Novus armorum supremus praefectus.) Die 24. Martii Posonii obiit in domino excellentissimus dominus comes
Drenchinensium terris alveus Tatinecz per suum decursum divideret, consequenter totum illud terrenum una cum decimis episcopo obveniret.
damno et neglectu in subsequis promotionibus.
(Posonii itaque coram bano fuit conferentia Croatarum.) Conferentiae huic per banum requisiti interfuere comites omnes in Croatia et Sclavonia possessionati, videlicet comes palatinus, judex curiae regiae Georgius Erdoedy, comes locumtenens Ludovicus Erdoedy, item Nicolaus aliique plurimi. Ex episcopis Zagrabiensis, Bosnensis, Segniensis, Syrmiensis etc. Ablegati regni, capitulorum item aliique plurimi. Franciscus Koller, Somsich, consiliarii cancellariae. Ipse comes
profecti sunt. Quas et effective univerunt, ut amodo una eademque sit nuncupeturque civitas, sigillis restitutis novoque comparato et a Sua Majestate dato, in quo crux duplex visitur. Restauratio quoque magistratus facta et ex utraque civitate unus novusque magistratus constitutus. Judex dominus Kesser electus, notarius dominus Svagell, consul quidam Andrillovich aliique. |
Caeterum, ut posteritas notum habeat, hactenus Crisii duae civitates habebantur. Inferior illa vocabatur, quae est intra civitatis fossatum ac versus orientem post
ac dissensiones et personarum pro utroque magistratu |
defectus. Hinc in superiori magistratu jam nec litteratos habere poterant, plurimique defectus et graves quidem in expeditionibus demonstrati fuere. Hanc autem unionem uti activitate sua promovit, ursit dominus judex Kesser, ita et eandem terminavit ringentibus plurimis.
(Moritur canonicus Radich.) Die 12. Martii, episcopo ad uniendas civitates mox descriptas profecto, obiit canonicus Zagrabiensis et archidiaconus Urbocz Joannes Radich, aetatis suae
[.... numinibus..... concubina haberetur] Toliko se dade pročitati.
Nec illam tale mansit fatum, sed et reliquas. Quod verum vel falsum, quod crederem ego, Deus judex futurus. [Celebratissimum autem erat......] |
Cijela strana prekrižana i nečitljiva.
[et......] |
Mariae Magdalenae et sancti Jacobi apostoli; item sanctae Annae. In Augusto: Transfigurationis domini, sancti Laurentii martyris, sancti Bartholomei apostoli. In Septembri: Exaltationis sanctissimae Crucis, sancti Mathaei apostoli et sancti Michaelis archangeli. In Octobri: sanctorum Simonis et Judae apostolorum. In Novembri: sancti Martini episcopi, sanctae Elisabeth viduae, sanctae Catharinae virginis et sancti Andreae apostoli. In Decembri: sancti Thomae apostoli, sancti Stephani protomartyris, sancti Joannis apostoli et evangelistae, sanctorum innocentium extra Zagrabiam. Praemissis
suae ruinae causa. Omnia autem Schytarocziana producta et ab eodem diligentissime exquisita, quae majoris fuere momenti, in originali per Kohium reginae submittebantur, reliqua in paribus, ut negatio illa, quam de proditione inscius Raffay successive arripuerat, suae malevolentiae et turpitudinis iudex haberetur, majorem reginae indignationem eidem conflaverit. Sed ad commissionem revertamur.
(Commissionis autoritas et dispositiones.) Haec pro decore sui battaglione uno provissa erat, qui battaglio sub tentoriis in campo lato, vulgo
illam metuerem, provocatus, in defensam meam a saeculari testimonium postulando. Paxius, me privatum esse, clamabat, episcopum autem cum canonicis personas plures et publicas, potius autem privatum pati debere quam tot reliquos. Ego, vera rectaque fieri publico nomine deberi, reposui, alias nec Judaeorum synagoga puniri potuisset ob privatam Christi mortem. Reess reposuit, quid cum his clamoribus? Gratis est, utraque partium peccavit, nunc cogitandum restat, quomodo haec possint accomodari. Petrichevich autem subirascendo reponit: Gratis est, res tota passio est, indigna Turca. Eheu quo
actum methodo. Volebat episcopus, ut capitulum actores essent. Sed disponere nulla ratione eos ad hoc potuit, immo episcopus per scripturam suam evincere capitulum debuit, quod ex hac tota actione capitulo nihil damni sit emersurum. Episcopo actoratum accipere durum videbatur ob forum, quia judex esse non potuisset. Ergo, cujus consilio, nescio, canonicus Malenich fiscus constituitur, et fiscali nomine ad evitandam talionis poenam et expensas actionem format, data praevie ad episcopum instantia, in qua supplicat sibi judices designari, semetque in ea |
ut majorem temporis partem in eo, quid fieri expediat, consumpserimus. Videbatur illi, ut rediremus Zagrabiam, sed, perpensa, quam ipse expertus fuerat testisque oculatus, invidia episcopi et canonicorum, metus erat, ne pro meo qua abbatis despectu, populi totius scandalo et sui prostitutione, Judaeorum instar violentas injicerent manus, pro qua re satisfactionis obtinendae spes nulla esset. Ego ternam de canonico jure requiri citationem dicebam, et ad 2. usque terminum etsi salvi conductus mandato violentiis talibus occurri posse censebam, et hujus, fateor, opinionis fueram. At bonus
autem Montis Claudii pro sui incaptivatione adhibitam fuisse, interpretabantur, hinc vocati nec comparuerunt, nisi ad sacellum sancti Georgii dictum, a quo medio judlium Kesser, ad eos accedentis, vocati erant. Sed illi regulationem ipsis Vienna missam nomine privilegiorum rogabant. Ad quae judex incaute dixit: venisse ipsis omnino privilegia, at quae vix placebunt. Hoc ipsi magis praetendere coeperunt, neque ad arcem voluerunt petere. Hoc viso dominus Raffay ex Monte Claudio, rusticos loci tumultuasse, ex loco denunciavit, et quod agerent conventicula, cum testimonio domini
publicum advocatum ageret et judicem novi judicii apprime sciret, eo, quo debuit, scripsit, sine banalis excellentiae offensa. Quae si offensa non est, quod commissio regia primum egit judicem, nec offendi potest, dum in via novi ad eundem provocatur. Unde quia comes locumtenens primae instantiae judex non fuisset, neque in via novi respondendum eidem erat, sed legali ordine ad primaevi judicii judicem res erat dirigenda. Quare dominus Raffay, tanquam in judicio publico constitutus, suam vel in quosdam illico testatus est confidentiam, vel demonstravit praepotentiam et commissionis
solvendo deprecabatur laborem. Tandem post iteratas fiscalis preces comes Joannes Patachich futurae eatenus deputationis praeses lectus est, assignatique eidem assessores dominus Antonius Bedekovich, canonicus Georgius Malenich, cui successive Balthasar Petkovich suffectus est, Ladislaus Szale, judex civitatis Zagrabiensis, et pro actuario dominus Nicolaus Skerlecz, tabulae judiciariae notarius. Qui quid invenerint, inferius notabo. Hoc obtento, nescirem cujus consilio, comes ab Auersperg medio fiscalis Blasekovich submissis, quibus innitebatur, actis suis, sinceram hoc in negotio
in Bisztricensi ecclesia adesset canenti patri, tum in civitate Crisiensi ludimagistrum ageret, donec parochi Crisiensis Andreae Gradinszki favoribus et viduam quandam commodarum in civitate illa facultatum uxorem obtineret et ad Crisiensis civitatis magistratum assumeretur, atque ex notario judex civitatis illius eligeretur. Praeterea cum astutus satis esset, Naisichium coluit adoravitque, gratiam ejus facile meritus, quia potare ad admirationem aliorum et potuit et cum protonotario solebat. Praeterea, cum canorae esset vocis, cantilenis suis histrionumque actionibus ac aliorum
sartores aliosque artifices rejecit, qui pro conficienda militum mondura majora ei spondebant regalia. Suum, ut vocant, adjutantium dixit leitinantium Dragoni, qui Batthyanio locumtenenti ad latus fuit. Civitati Varasdinensi impossibilia excussit; dum enim impossibile esse judex civitatis Paxi peroraret, ut civitas banalibus vigiliis recto provideret, nisi intra 24 horas factum fuerit, judicem civitatis arestandum postquam reposuisset, res tota et ante 24 horas fuit absoluta. Aucupabantur, ut fieri assolet, omnes singulique novi bani gratias, omnesque confusionum
Ressio (cui aliunde credi nil potest), a me istud neque ex doctrina theologorum praetendi posse, quia charitatem, quam erga me ipsum habere debeo, offenderem. Et, si absolvi a confessario nequit reus ille, qui vi tormentorum adactus crimina talia confessus fuisset, ut ex propria confessione judex eum morti dederit, quoadusque factam a se confessionem non revocet, cum ob eam sui ipsius occisor evadat, qua ratione spontanea meimet ipsius condemnatio praetendi potest cum animae meae periculo incapacitateque sacramentalis absolutionis? At ille, manifeste acatholicam sequendo doctrinam, et
ipsa me assecurasset, quod si passio prodiverit, condignam mihi datura sit satisfactionem. Et cum haec tanquam actus internus probis non subsit, ideo duo assumpsi hujus probandae media. Primo per exceptiones, neglectum legum, qui neglectus procedere non potuit quam ex passione, et ubilibet deduxi, Judaeos legalius cum Christo egisse.
et domuum suarum ruina emerant. In fine nullae illae litterae pronunciatae sunt, ipsique incapaces armalium dicti et contributioni subjecti. Jurjevich autem, Sunecz ac alii, qui in carceribus erant, proscripti atque ad labores sunt condemnati. Busan singulis diebus ad Bichi ibat, judex fuerat magna populi admiratione et planctu. Quidquid sit, nescio, an tuti in conscientia esse possint causae hujus judices, dum tot tantaque pecuniarum milia miseris ignorantibus et deceptis restitui non adjudicarunt, sed haec penes spoliatores reliquerunt. Eheu, quas ipse vidi lacrymas horum
urgebant, transeuntium militum hospitia continua, denique impotentiam, ac vel maxime, quod maritimi hi ob Turopolienses et Viennâ ordines diutius remansuri praeviderentur Zagrabiae, hinc ob securitatem etiam hospitari eos intra muros moeniaque debere subsumebant. Szale Ladislaus, civitatis judex et arbiter, suburbanis emolumenta distractionis proponebat, sed, his a beneficio hoc recedentibus, cum credidisset, refractaturam ob domus suas nobilitatem, hos invitat etiam, vidensque nobiles non adversari, admittere maritimos ad hospitium interioris civitatis debuit, praecipue cum
Elisabetha Moscoviae regina in tesseram virtutis suae submissum, valoris, ut vulgabatur, maximi ob uniones et gemmas, quibus theca splendebat, confirmatusque supremus belli dux totius exercitus, ad hunc die 20 Martii est progresses.
Georgius Erdoedy, judex curiae regiae, moritur. Aprili mense obiit excellentissimus dominus comes judex curiae regiae Georgius Erdoedy, aetatis annorum 88, aurei velleris eques, actualis intimus consiliarius, prouti etiam consilii regii locumtenentialis et tabulae septemviralis assessor, comitatuum
maximi ob uniones et gemmas, quibus theca splendebat, confirmatusque supremus belli dux totius exercitus, ad hunc die 20 Martii est progresses.
Georgius Erdoedy, judex curiae regiae, moritur. Aprili mense obiit excellentissimus dominus comes judex curiae regiae Georgius Erdoedy, aetatis annorum 88, aurei velleris eques, actualis intimus consiliarius, prouti etiam consilii regii locumtenentialis et tabulae septemviralis assessor, comitatuum Varasdinensis perpetuus et una Barsiensis supremus comes, arcis Varasdinensis haereditarius
reliquit prope ad millionem, si non amplius. Homo praeterea severus et asper, laborabat multis annis podagra, Croatarum fautor amansque nobilium.
Novae promotiones. Hac occasione, nec post multum temporis sequentes subsecutae promotiones: Judex curiae regiae resolutus dominus comes |
adhuc tavernicus Josephus Iléshazy, tavernicus comes senior Adamus de Batthyan, ab anno 1748 variis disgustibus vexatus, antea vicepraeses camerae Posoniensis. Huic officio adnexum est, esse septemviralis tabulae
ad vineam quidem comparente, sed ab exstirpatura ad aliam determinationem praescindente ex metu processus violentiae, cum unicus Szalle post conditum statutum annis pluribus in pacifico cultae vineae usu praefuisset. Exulceratis itaque animis ac Szallio decoquere impotente, quod civitatis judex posset per magistratum moneri et qua privata etiam persona subjacere statutis, prouti etiam observaturos hinc simplices omnes, actiones factaque sua divina non esse, adeoque semet exuendum praepotentia, convocatis civibus quaeri coepit, se praeterito convenisse magistratum, quod nihilominus
semet exuendum praepotentia, convocatis civibus quaeri coepit, se praeterito convenisse magistratum, quod nihilominus vi commissionis Jaszianae capitale foret. Re hac terruit magistratuales, credentes plurimi, semet jam sine capitibus incedere; hinc damnabant Krajachichium, qui dum adfuit, tacebat judex, absente eo furtivisque indictis congessibus, mille civitati pericula imminere clamabat. Improtocollationem rerum, quae geruntur et in magistratu constituuntur, esse seminarium dissensionum, nec praestantissimos viros, qui hactenus notarii fuissent, uti Busan, Kussevich, supremus comes
Krajachich semet ista probaturum edixit, subsumente fratre meo: ergo delatorem agit , petenteque resolutionem a Krajachich, num delator vel denunciator esset, ut ediceret. Praetendente judice, hoc idem esse, fratre meo negante eatenusque clamantibus, cum Krajachich nil responderet, judex ejulando ad senatores: ecce hic effectum protocolli, ecce revisionis archivi, cogitandum de remedio , et surgens sessionem dissolvit. Cavebatque ab indicenda sessione magistratualibus privative exaggerans, quod immineret periculum ex visis a Krajachichio instrumentis.
19. Julii
serviret denigrandoque Krajachichio exmisit. Maczanius Deum et justitiam amans, foeminam ad circumstantias interrogans, ubi nempe et circa quod tempus concepisset, ipsa reposuit: eatenus se instructam a domino judice non fuisse, redirent post dies aliquot, tunc omnino responsuram, prouti dominus judex eam instruxerit. Ad ista judex inimicari et Maczanium persequi incepit, dicens: in collaterali inquisitione et delicti confessione de circumstantiis examinandam non fuisse, hoc pertinere ad judicem et ubi pars alia negaret crimen, adeoque in confrontatione partium de circumstantiis foret
exmisit. Maczanius Deum et justitiam amans, foeminam ad circumstantias interrogans, ubi nempe et circa quod tempus concepisset, ipsa reposuit: eatenus se instructam a domino judice non fuisse, redirent post dies aliquot, tunc omnino responsuram, prouti dominus judex eam instruxerit. Ad ista judex inimicari et Maczanium persequi incepit, dicens: in collaterali inquisitione et delicti confessione de circumstantiis examinandam non fuisse, hoc pertinere ad judicem et ubi pars alia negaret crimen, adeoque in confrontatione partium de circumstantiis foret quaestio, ut judex videat, cui
instruxerit. Ad ista judex inimicari et Maczanium persequi incepit, dicens: in collaterali inquisitione et delicti confessione de circumstantiis examinandam non fuisse, hoc pertinere ad judicem et ubi pars alia negaret crimen, adeoque in confrontatione partium de circumstantiis foret quaestio, ut judex videat, cui parti sit deferendum. Interim civitatis fisco ob confessum a rea crimen, ratione etiam scandali poenam deposcente, cum notorium foret foeminae delictum, quidquid sit de complice, Szalle eam protegere incepit, ac, ad suum receptam alodium, post tempus aliquod expedivit Zagrabia.
bano vel regno, sive camera vel suo principe jussus fuerit, sincere ac fuse jubenti daturum; magistratiii sufficere, semet cogi non posse, et in tantis confusionibus expertaque hominum plus admiranda quam imitanda procedura, suae existimationi et famae obligatum prospicere. Itaque habito responso, judex Szalle acquievit, et anno hoc 1759. ab Aprili mense fiscalem supplevit ea talique diligentia, quod ad pergraves violentiae processus civitatem posuerit, videlicet cum domino comite Sermage ratione combustarum ad Kraljev Brod domuncularum, item interceptorum
hominum in terreno
veritate constaret, tamen a rudioribus fingi talia potuisse, qui motiva illa ignorant, credi nequit. Jesuitae illi insuper, qui praedictorum autores fuere, ad remotiora collegia sunt translati, Ivich Tergestum, Kerznarich Ginsium, alii alio.
Migazzius judex delegatus in processu Kercselich. Egit quoque episcopus meus Zagrabiensis Thauszy Romae pro delegando Migazzio ad revisionem causae intra me et illum vergentis, breveque obtinuit. Migazzius, scriptis propria manu ad me litteris, svasit amicabilem, subdens attamen se mihi
miles singulus pro postremis his fl. 23 persolveret. Adidit vecturarum onus, quod cassae remaneret regiae, nec subditi gravarentur, pecuniae in Croatia conservationem, quam nunc efferre necessum est, filiorum patriae in pannificinis culturam, militarium provisionem, quia nunc, dum per Judaeos submitterentur vestitus, vix alicui applicari potest, ut vel novum emere cogatur, submissum attamen persolvere debeat, vel receptum sibi applicare. Augendam per hoc contributionem regiam, dum sartores, nodifices aliarumque artium mechanici labores sunt habituri. Plurimaque |
ut panni, corii, sellae etc. continuam distractionem habeant, recipiantque illico pecunias, magazinum regium Viennae excogitarunt erexeruntque. Huc illi sua promovent, ex hoc qua regio elevatiore precio pro regiminibus accipi cuncta necessum est. Qua ratione lucratur imperator, ipsi, Judaei, vel arendantes, colonelli ac tot tantique, nec ipsis est, quo precio detur militi, sitne accommodata vestis, sed quid tot tantique lucrentur. Ut hoc cedat privato Kussevichio, nunquam efficiet, sed ducetur ludeturque, ut tandem pertaesus relinquat, oneratus sumptibus. Adidere, Transylvaniam
hac revocatione a processu eliberaret ac ejus sententia. Alii dicebant alias aeque somniatas; illud reapse fuit, quod de pace inter partes actum sit, adeoque ob commissariatum captivos bellagerentium potentiarum quivis habere voluit; fors suffragante ea etiam, ut Borussia hac ratione eliberetur a judaea pecunia, quae vilissima regis Borussiae nomine fuit introducta, ut valor intrinsecus nec tertiae esset partis, prout assumebatur. Haec pecunia habuit in castris nostris summum exitum, nam optimi aurei nostri, argentea item justi poneris moneta ad Borussos volabat; profecto immanes divitias
esset partis, prout assumebatur. Haec pecunia habuit in castris nostris summum exitum, nam optimi aurei nostri, argentea item justi poneris moneta ad Borussos volabat; profecto immanes divitias multi Austriacorum sunt consecuti usu ac permutatione luridissimae pecuniae. Rumor fuit, imperatorem a Judaeis Saxoniae milionem 1 accepisse, quod usus sit admissus in caesarea militia, quae hac moneta exsolvebatur. Rumorem hunc firmabat istud, quod haec sciente nec reclamante aula acta sint. Eheu
urgenteque Blasio, iterum ad banum est remissa, ad audiendum Szallium, qui exposuerat, se auditum non esse. Itaque assumptis a bano comite Joanne Patachich, Nicolao Skerlecz et Georgio Petkovich, postquam Szalle judicatum suum nequivisset docere, cum arbiter non fuisset, defectu compromissi qua judex intrusus et falsus convictus exstitit in fl. rh. 523, approbante sententiam aula et Szallio judicatum solvente, taliterque quaesitum interesse amittente. Casus iste inauditus fuit, ut vestigium ejus in legibus a sancti Ladislai tempore non reperiretur, neque lex ulla esset de
pro expeditione 6000 fl. rh., secundae 4000, tertiae 2000 fl. rh. Porro dubitatur a nemine, ordinem hunc augendi aerari regii esse medium augendasque successive has taxas ob plurimorum instantias, evasurosque statistas et politicos optimos, plus aulae numeraturos, adeoque Judeos, quaestores, laniones, braxatores de facili aliquando huic ordini pro pecunia aggregandos. Vaenalia enim experimur omnia, ut consiliariatus, officia, Theresianum jam ipsum militarem
pro comitibus Sigismundo et Christophoro Voikffy de Volkovich et Klokoch pro fl. rh. 200 pro to to tempore.
Josephus Spissich advocatus, pro comitibus Ludovico Patachich et Christophoro Orsich erga diurnum a quolibet fl. rh. 2.
Ladislaus Szalle, judex civitatis Zagrabiensis, pro eadem civitate erga diurnum fl. rh. 3, insuper pro itu ac reditu fl. 100, suoque consangvineo menstruatim fl. 10.
Ambrosius Vellachich, notarius civitatis Varasdinensis, pro eadem civitate erga diurnum fl.
Viennam misit. Novembri mense venere Piaristarum tres Carolostadium et locum occupavere, recepti cum tormentorum explosione et processione, scholas aperuere illico, ibidemque semet fixere.
(Koller personalis esse cessat. Illyeshasy resignat et novus judex curiae regiae. Novus personalis.) Postquam diaetaliter resolutum fuisset, personalis praesentiae officium ex nobilitate conferendum alicui, cum offlcium istud baro Franciscus Koller habuisset, suramo Hungarorum disgustu, abundantissime postrema diaeta testato, ubi baro Koller
comitem Josephum archiepiscopum Colocensem, comitem Theodorum consiliarium cancellariae Hungaricae, Philippum, filiam, fratris sui Caroli s. r. i. principis uxorem. Congregavit immanes divitias, ac ut rumor erat, cuivis praeter mobilia, bona, tres miliones et centena aliquot milia. Judeorum fuit patronus, ut eo mortuo passim decantaretur: mortuum esse deum regemque Judeorum. Princeps Saxoniae Albertus, electoris moderni FridericiAugusti patruus, natus 11 Julii 1758., regiminis unius cataphractorum colonellus, generalis equitatus, aurei velleris et aquilae albae eques,
Hungaricae, Philippum, filiam, fratris sui Caroli s. r. i. principis uxorem. Congregavit immanes divitias, ac ut rumor erat, cuivis praeter mobilia, bona, tres miliones et centena aliquot milia. Judeorum fuit patronus, ut eo mortuo passim decantaretur: mortuum esse deum regemque Judeorum. Princeps Saxoniae Albertus, electoris moderni FridericiAugusti patruus, natus 11 Julii 1758., regiminis unius cataphractorum colonellus, generalis equitatus, aurei velleris et aquilae albae eques, universorum legionum equestrium per Hungariam commendans generalis et Comaromiensis
destinatus gener reginae per connubium cum filia ejus Christina, statim in locumtenentem regium resolutus est publicatusque; arx
regia tam Posonii quam Budae pro eo et futura conjuge magnis sumptibus aptata; dati duci huic locumtenenti regio ad latus, comes Nicolaus Palffy judex curiae regiae, pro gabinetti secretario dominus Joannes Nepomucenus de Kerapelen, una colonellus legionis pedestris Hungaricae serenissimi archiducis Ferdinandi, unaque simul cancellariae regiae aulico Hungaricae resolutus consiliarius ad cancellariam ducis dominus Franciscus Subich, olim
Liechtenstein, princeps |
Colloredo s. r. i. vicecancellarius, princeps Carolus de Batthyan campi mareschallus, princeps Kaunicz aulae cancellarius, Franciscus cardinalis et episcopus Constantiensis de Rodt, demum comes Josephus Illyeshazi emeritus judex curiae. Comendatores: comes Grossehlag regius minister ad aulam electoris Moguntini, Franciscus Thauszy episcopus Zagrabiensis, comes Seilern caesareo regius ablegatus ad regem Angliae, comes Andler, comes Volkenstein, comes Enczenberg, comes Thurn, comes Khevenhüller. Parvae crucis: comes
Petrus Perthodt, sciens mancipatum praepositi erga cocum Blasium, incassumque se acturum, rem comitatui detegit. Comitatus praepositum causa servandae tranquillitatis et amovendorum quorumvis incommodorum impensionis admonet. Praepositus judicia instituit, et cum advocati, quem et dominalis judex Paulus Plepelich haberent perspectum, si Blasium convincant, implacabilem reddendum praepositum, quem is prae anima sua diligeret; observantes, rectorem collegii Jesuitarum actionem formavisse pro studiosis, eum ab actoratu ex formalitate amovent, tum et concesso per Leopoldum imperatorem
citroque etiam Viennae apud fratrem suum Ladislaum diutius commorando quaesivit, invenit attamen nullibi. Hoc anno domi suae emanens, cum appraehendisset, se in cantoratus (quem sibi fratrique hujus Ladislao viceregistratori cancellariae episcopus promiserat) officio neglectum esse, in festo ss. Judae et Simonis apostolorum concionari permissus, superiore adhuc anno ridiculam memorandamque dixit in cathedrali basilica adversus foeminas concionem, eo quod ab ipsis nominatim comitissa Sermage et Voikffy fuisset episcopo delatus, quod eis incommodus esset et oscularetur. Hinc
(Divisio inter proles Drashovichianas.) Banus terminata banali tabula, qua jam aliunde occultus prolium Draskovichianarum vitricus, erat totus in negotiis domus hujus absolvendis. Igitur divisionem intra proles curat institui. Arbitrativus judex deligitur Petrus Spissich, tabulae banalis assessor, tutor ad litem datus Francisco ac Josepho dominus Stephanus Markovchich, puellis dominus Nicolaus Bedekovich. Conscriptio ab officialibus juxta matris dispositionem peracta est, Varasdini haec triturata bano praesente, ac tandem filio
cuivis dietim crucigeri 24. Junio et ad 13. Julii absolverunt orgias circiter septem canalis, ad 20 Augusti alias tres, ad 29. Septembris prope 12. In velociorem finem comitatus Zagrabiensis per tres haebdomadas suppeditavit gratis laboratores 180. Vicejudlium Krajachich habuit diurni grossos 15.; judex civitatis Szalle studebat onus hoc ad comitatum transferre, offerendo dispositionem Krajachichio, sed iste eam se habere commissionem, respondebat, ut populum exequi faciat dispositiones civitatis. Hinc dum de dispositione certaretur, effectum est, ut plebs misera, quae domi suae avidissime
suffectis, nempe ad notariatum dominus Etlinger; dum geometra mensurare vellet terras ad s. Florianum, inde ab Erdoedianis pulsus est; cives aeque foeminis sive conductis sive more rusticano transvestitis eum verberibus per foeminas praecipiti fuga sese in insulam salvare impulerunt. Judex civitatis Pullai eum reduxit et domi suae continuit. Camera auditis his, fiscali camerali in Croatia domino Sigismundo Komaromi, Posonium evocato, inquisitionem eatenus cum quadam potestate committit. Ad 15 Septembris congregationis regnicolaris diem adfuit fiscalis Varasdini, ubi civitate
aut regni, quod cellae et conventus illorum gaudeant asyli jure, cum ecclesia non essent. Ad Popovecz infra omnes sanctos ad Zagrabiam uxor Joannis Zaverszki judlium redux e nundinis s. regis Stephani aeque fuit spoliata. Decimo tertio.
(Judaei Viennenses obtinuerant ab aula potestatem visitandarum personarum)
et domuum, si aut tabaccam aut res alias vetitas depraehenderent cum expressione mandati publicati, quod in officiis constituti talibus privabuntur, alii pro primo actu trium annorum condemnationem ad labores
constituti talibus privabuntur, alii pro primo actu trium annorum condemnationem ad labores experientur, pro secundo annorum quinque, pro tertio decem annorum. Foeminam, quandam cujusdam officialis militaris in foro conpraehendunt, visitant ad vulvam usque. Populus insurgit in Judaeos, eosdem caedit, fenestras frangit et praecipue in domo apaldo. Tria Germanorum regimina ad urbem immittuntur, in angulis continuo excubantia. Triduo portae urbis praeclusae servabantur, ne suburbani intrando tumultum augeant; clamores et maledicta in reginam et gubernium, ut si ipsa rex
in Judaeos, eosdem caedit, fenestras frangit et praecipue in domo apaldo. Tria Germanorum regimina ad urbem immittuntur, in angulis continuo excubantia. Triduo portae urbis praeclusae servabantur, ne suburbani intrando tumultum augeant; clamores et maledicta in reginam et gubernium, ut si ipsa rex Judaeorum est, Judaeos futuros omnes; demum edictis gravioribus insolentiae judaicae prohibitione res sopita est.
Decimo quarto.
(Intuitu commercii)
annos ante aliquos compagnia Themessiensis fuit instituta, quae initio perexiguos
caedit, fenestras frangit et praecipue in domo apaldo. Tria Germanorum regimina ad urbem immittuntur, in angulis continuo excubantia. Triduo portae urbis praeclusae servabantur, ne suburbani intrando tumultum augeant; clamores et maledicta in reginam et gubernium, ut si ipsa rex Judaeorum est, Judaeos futuros omnes; demum edictis gravioribus insolentiae judaicae prohibitione res sopita est.
Decimo quarto.
(Intuitu commercii)
annos ante aliquos compagnia Themessiensis fuit instituta, quae initio perexiguos habuit fructus.
et capacibus, priores defuncti comitis Draskovich officiales deposuêre omnes.
Memoriae anni 1767.
(Varasdini hoc anno etiam fuit banalis tabula.)
Die 5. Januarii obiit Zagrabiae judex civitatis dominus Stephanus Babocsai aliter Cheh, qui prius fuerat etiam judlium comitatus, hunc mense Martio secutus Ladislaus Szalle, antecessor in judicatus officio. Fuêre de ejus anima et vagante post mortem spiritu multae fabulae et sermones varii. Secutus eum est die 13. Aprilis Crisii
tres in Croatia 373.
De Lastorres vero qua bani adjutantius 374.
Episcopus unitorum Gabriel Palkovich mortuus. Successor ejus Bosichkovich 374.
Reclutae obtenti 375.
Daunius a regina Moscoviae remuneratus 375.
Georgius Erdoedy, judex curiae regiae, moritur 375.
Novae promotiones 375.
Restauratio comitatus Zagrabiensis 376.
Restauratio comitatus Crisiensis 376.
Novus episcopus Vaciensis 377.
Episcopus Transylvaniae episcopatum resignat 377.
eorundem obviatum 384.
Gravius lata praedicta sententia. Quid contra eam monachorum turba 387.
Accusatur episcopus Segniensis 388.
Regicidii convicti Jesuitae puniti 389.
Casus Varasdinensis Jesuitarum 391.
Migazzius judex delegatus in processu Kercselich 392.
Crisis in rebus belli 392.
Cardinales novi 392.
Comes Petrus Sermage vicecolonellus 393.
Sigilla comitatuum 393.
banalis novi, magna regni displicentia et in pronotarium odio 487. Congregatio regni 489.
Conscriptiones ordinatae 489.
De insulis Dalmatiae questio 490.
Piaristae Carolostadii 491.
Koller personalis esse cessat. Illyeshazy resignat et novus judex curiae regiae. Novus personalis 491.
Primatis mors 491.
Aula pergit ad Tyrolim. Nuptiae Petri Leopoldi. Mors imperatoris Francisci I., Josephus II. imperator et corregens 493.
Restauratio comitatus Zagrabiensis 493.
Ablegati Viennam 494.
varia crimina 531.
Turma praetoriana Germanica 532.
Conturbia Varasdinensia 532.
Rustici Sziszlavicenses contra dominum suum baronem Rauch 533.
Nobilium plures homicidiis hoc anno sese macularunt 533.
Latrones 533.
Judaei Viennenses obtinuerant ab aula potestatem, visitandarum personarum 533.
Instituta commercii 534.
Episcopus unitorum ex Pribich Basilius Bosichkovich 534.
Filii comitis Georgii olim ab Erdoedy 535.
Ex epistola civitatis Poseganae 535.
non absolvi, sed eo nobis omni studio
conitendum esse ut primum quidem, quidquid illegalitatis in aliquam publicae administrationis
partem quandocunque irrepsit, id omne in imminente iam nobis diaeta ita deleatur ut eius nec
vestigium quidem severus actionum nostrarum iudex, posteritas, agnoscere possit; dein vero ut
constitutione nostra in iisdem comitiis ad omnigenum securitatis statum collocata
solidioribus, atque ipsi illam accepimus, fundamentis nixam ad posteros transmittere possimus
libertatem. Ut idonea hanc in rem consilia conferre
non esset proinde justum ut talis Dominus totidem annos immunitatis eidem
concedere debeat, quot ille, qui praeter nudum fundum neo-colono nihil suppeditavit.
Articulus II.
neo-colono nihil suppeditavit.
Articulus II.
habet certum alimentationis statum, Reipublicae oneri est. Si
integrae classes incolarum nonnisi fluctuantem habeant subsistentiam, plane periculosae
evadere possunt. Debet itaque legislatio iis viam ad procurandam sibi fixam alimentationem
aperire.
Judaei anno 1787. numerabantur in Regno 80,894. Ab eo tempore numerus eorum indubie
accreverit. Tanta populi multitudo nec agriculturam nec opificia exercebat. Praeter paucos
potentiores reliqui omnes minutum, ut in Elaborato status actualis §-pho 24.
vitam
honeste sustentare. Multi itaque illorum ad fraudes, imposturas, caedes, aliaque scelera
prolabebantur. Jam Augustus Josephus II. per peculiarem resolutionem viam ipsis ad omnes
professiones aperuerat, produxitque id eum effectum, ut in populosis, quae soli Judaei
habitant locis, veluti Vetero-Budae complures eorum diversas professiones re ipsa amplexi
sint; id tamen necdum effecit, ut contubernia eos ad tyrocinium admittant. Jam vero hac potissimum via notabilior eorum pars ad statum alimentationis poni
statum alimentationis poni potest.
Quare Deputatio eatenus lege publica providendum esse existimavit. Forte Contubernia per id
instituta sua maculari existimabunt. Verum praejudicii hujus rationem legislatio habere non
debet. Recepit jam facultas medica in sui gremium Judaeum, cur eos contubernia recipere non
possent?
§ 5.
E converso omnes ii, qui post repetitas localis Jurisdictionis admonitiones, nullum certum
alimentationis statum amplexi fuerint, tanquam otiosi
possent?
§ 5.
E converso omnes ii, qui post repetitas localis Jurisdictionis admonitiones, nullum certum
alimentationis statum amplexi fuerint, tanquam otiosi et vagi considerentur, exteri autem
Judaei nulli amplius ad regnum admittantur.
Motivum.
Primum membrum est Corollarium praecedentis §-phi , secundi membri ratio in eo
consistit, quod non intersit Reipublicae gentem hanc nimium multiplicari: in Hungaria jam
partem constituet. Nisi proinde
extranei arceantur, brevi in magnum numerum eo certius assurget, quod vicina
Gallicia et Polonia majorem, quam alere possit, ejus numerum habebat; vel solum Poloniae
exemplum ostendit quam noxia sit Reipublicae nimia Judaeorum multitudo. Horum enim copia
diversa, quibus Regnum illud premitur, monopolia sub titulo arendarum induxit: horum copia
Agricolas, primam Reipublicae basim, ita exsugit ut non possint se relevare: horum denique
copia plurimas salutares relate ad Politiam
ad Politiam Campestrem ordinationes moratur.
§ 6.
Et ideo ut exteri, et domestici etiam vagi aut
impostores ab aliis distingui possint, singulus Judaeus, prater notos alioquin
majoris notae Quaestores, Testimonialibus super professione, quam exercet, a locali
jurisdictione se providere debeat. Quod si vero minutum Quaestum inire velit,
primum Testimoniales de honesta sua vita a locali sua
hanc
praestare non possint, vel ad amplectendum certum alimentationis statum cogantur, vel si id
recusent, tanquam vagabundi e Regno eliminentur.
Motivum.
Scopus projectatae legis est Judaeos ad amplectendum certum alimentationis statum cogere,
ad hunc assequendum nullum aliud medium superesse videtur quam eorum, qui legem implere
nolunt, Eliminatio, ad hos autem uti et exteros discernendos Testimoniales
illae necessariae videntur.
alicujus dominii assumere aut aliquam professionem
amplecti, et in utroque casu necessariis Testimonialibus se providere debet: qui his
caruerit, tanquam vagus e Regno eliminetur.
Motivum.
Zingari minus adhuc certum quam Judaei alimentationis statum habent et ideo furtis
potissimum, praesertim equorum, subsistunt. Per politicas, quae ad illos exstirpandos sub
Augusta Maria Theresia factae fuerant, dispositiones, numerus eorum vehementer diminutus
fuit, verum has inter praecipua fuit,
praesertim cum ob defectum legis antea
etiam non eodem in omnibus Comitatibus modo tractati fuerint. Deputatio haec medium
Eliminationis eorum qui fixum aliquem subsistentiae modum inire noluerint
quoad Zingaros potiori adhuc jure quam quoad Judaeos amplectendum esse demisse
existimavit.
§ 8.
Zingari perinde atque Judaei ad tyrocinium per omnes Caehas ac praesertim fabriles, ad
quam illi professionem sponte sua inclinare videntur, admitti
eorum qui fixum aliquem subsistentiae modum inire noluerint
quoad Zingaros potiori adhuc jure quam quoad Judaeos amplectendum esse demisse
existimavit.
§ 8.
Zingari perinde atque Judaei ad tyrocinium per omnes Caehas ac praesertim fabriles, ad
quam illi professionem sponte sua inclinare videntur, admitti debeant. Solius autem musicae
exercitium pro fixo alimentationis statu Zingaris non reputetur.
Motivum.
ad
quam illi professionem sponte sua inclinare videntur, admitti debeant. Solius autem musicae
exercitium pro fixo alimentationis statu Zingaris non reputetur.
Motivum.
Primo membro vetus praejudicium magis adhuc quam de Judaeis adversabitur. Verum interest
publici ut illud in hac, in qua vivimus, saeculi luce exstirpetur. Alterius membri ratio
est, quia plane musicae exercitium plurimam multis Zingaris vagabundam vitam ducendi
compluraque hac occasione furta committendi occasionem
§ 107.
Si vero insuperabile aliquod impedimentum eidem re ipsa se objiciat, tunc illud locali
possessionis illius, ad quam usque merces promovere potuerit, judici detegere et merces in
assignando per hunc loco deponere debebit. Judex vero tenetur commodissimum hunc in finem
locum sub onere resarciendi, si quod e neglectu officii hujus oriturum est, damni,
assignare, una et proprietarium de incidenti hoc ocyus edocere.
Motiva.
Insinuatio impedimenti apud
de incidenti hoc ocyus edocere.
Motiva.
Insinuatio impedimenti apud judicem eo etiam fine necessaria est, ut si forte de
validitate impedimenti quaestio oriatur, haec testimonio judicis facilius dilucidari
possit; potest autem judex ad assignandum commodum depositorium vel ideo obligari, quia et
hujus census, et fatigia sua, ut mox dicemus, eidem persolventur; si autem impositae per
legem obligationi huic non satisfaciat, justum est ut compensatione damni teneatur.
Interest etiam ut
judex ad assignandum commodum depositorium vel ideo obligari, quia et
hujus census, et fatigia sua, ut mox dicemus, eidem persolventur; si autem impositae per
legem obligationi huic non satisfaciat, justum est ut compensatione damni teneatur.
Interest etiam ut judex ad edocendum ocyus de hoc incidenti proprietarium obligetur, quia
quo citius hic de mercibus suis disponere potuerit, eo minus in illis damnum emerget.
Potest autem judex pagensis, etiamsi scripturae ignarus, id seu medio notarii pagensis, seu
vicinioris alicujus
huic non satisfaciat, justum est ut compensatione damni teneatur.
Interest etiam ut judex ad edocendum ocyus de hoc incidenti proprietarium obligetur, quia
quo citius hic de mercibus suis disponere potuerit, eo minus in illis damnum emerget.
Potest autem judex pagensis, etiamsi scripturae ignarus, id seu medio notarii pagensis, seu
vicinioris alicujus magistratualis personae facile praestare.
§ 108.
Proprietarius
defigi posset, quam
si certa summae quantitas stabiliatur, ultra quam nec cum voluminosis, nec cum minoris
molis mercibus domalem quaestum liceat exercere; ejusmodi autem legis executioni intendendi
administratio publica nullum absolute modum haberet. Hactenus etiam Judaei clenodia,
horologia, aliaque minoris molis aurea et argentea fabricata per domos et curias
circumferebant, et tamen id substantiali Regni commercio nil praejudicavit. Nil proinde
obstat, quin id porro etiam tolleretur.
Caeterum, quod legislatio
oneribus obnoxium est, imo per subsecuturam teloniorum regulationem novum fortasse
alleviamen accipiet. Quare favores exportationis ad hanc commercii speciem minime extendi
posse videntur.
Denique ea adhuc quaestio obmoveri potest: an immunitates hae etiam ad Judaeos, si casum
legis impleant, extendi possint? Rationem dubitandi id constituit, quod horum
tolerantialis taxa fixa et adeo gravis sit, ut, si haec persistat,
potentiores vero, qui soli fabricas erigere et notabilem exportationis quaestum exercere
fixa et adeo gravis sit, ut, si haec persistat,
potentiores vero, qui soli fabricas erigere et notabilem exportationis quaestum exercere
possunt, ab ea eximantur, summam illam a reliquis vix exigendam esse tuto praevidere
liceat. Ac quaestio quidem illa: an Judaeos ultro penes taxam tolerantialem
relinquere, vel vero instar aliorum a facultatibus et beneficiis conscribere
intersit, ad agenda Deputationis Comissariatico-Contributionalis spectat. Deputatio e
contra haec, memor quod jam 4.
Quarta est ea, quae fit respectu Solis, quae appellatur synodica; qua nimirum digressa a conjunctione cum Sole ipsum interea progredientem assequitur. Haec revolutio est dierum 29, hor. 12, min. 44, sec. 3, et haec
est ea, quam vulgo dicimus lunationem et per quam annum in menses dividebant olim Judaei, et nunc dividunt plures orientales populi. Ea revolutio hic
exprimitur per dies 29 cum dimidio, omissis nimirum tantummodo minutis.
Hinc autem nova conjunctio sive novum novilunium non fit in eadem coeli
plaga, in qua praecedens fuerat, sed in loco fere per integrum
elisios divi campos intrare jubebunt,
et assiduo corrumpit lumina fletu.
quondam
sese
funerum spectatores quique tibi parentalia persolventi praesto fuerunt, quoties dum sacra perageres verba proferre ac lacrymas cohibere nequiveris. Cujus calamitatis imaginem et doloris tui acerbitatem recolenti mihi occurrit miserrima calamitas et acerbissimus dolor Sedeciae qui postremus regnum Judae obtinuit. Vidit enim ille miserrimus jussu impiissimi Nabucodonosoris singulos coram sibi necari charissimos filios ac sublata penitus regia stirpe Judaicum regnum everti funditus atque deleri. Tu quoque nonne conspexisti doloris socios dilectissimos et, si non hominum feritate, immatura,
pertinentibus
contributioni subiiciendis.
(4tae) 30-o De armalistarum conscriptione et taxatione.
(3tiae) 31-o De rectificatione portarum.
(3tiae) 32-o De contributione et taxa tolerantiali Iudaeorum.
b) De prompta eius incassatione.
(4tae) 33-o De iudicum pagensium numero, constitutione, electione, et instructione.
(3tiae) 34-o De perceptorum instructione et manipulatione.
(3tiae) 35-o
medicorum et aliorum salaria etc, inductio scholarum
nationalium et reliqua.
esse procedendum.
glandifera et api
Sed totum hoc cum Homero certamen inter fabulas amandandum, ut
iamdiu viri doctissimi observarunt, quamquam et versus proferantur et ab
Homero et ab Hesiodo tum recitati, et Panides qui erat Chalcidis rex, huius
concertationis iudex memoretur, de quo proverbium etiam <na,^ov-^v^og , quod solet in eos
iactari, qui minus sapienter iudicant. Quid? ut alia omittam, tantumne
laudis gloriaeque contemptorem Hesiodum fuisse arbitrabimur,
Iove, rite tuis, quae sint peragenda, ministris
memoriae tradidit c. 30
fuisse apud Romanos etiam in nonnullorum tricliniis tabellas affixas, in
quibus qui dies boni quique mali essent, notatum erat.
944..... quum populis iudex etc.
Tempore nimirum antemeridiano; ut ex Homeri Odyss. aliisque scriptoribus evincit Scaliger.
946 Ipse deum gaudet etc. Heic
modo provisorio factis constitutionibus; deque constituendis, si opus
videretur, novellis legibus ultro deliberatura est.
6.
constituant repraesentantes
Statuum omnis Ordinis, pro more comitiorum in duas tabulas, senatum populumque Regni
Hungariae repraesentantes dividatur.
† exciderat aliquid e MS-to, fortasse iudicet.
ipsos iudicio et omni iurisdictione ipsius comitis et castellani duximus penitus
eximendos, causas autem, si quae contra ipsos emergerent, nostra propria persona
vel vice iudex curiae regiae iudicabit.
descensum
comiti persolventium fit mentio.
Praesidia quoad judicialem potestatem.
4-us satis remonstrat.
authoritatem
militarem, et proventuum regiorum administrationem nihil ferme ei reliquum manserit.
sedecim illis nobilibus accessus lege illa procuratus fuisset; hujus enim
nulla uspiam seu in legibus, seu in diplomatibus memoria occurrit.
fomes radicitus
evellatur.
Per fixum diaetae terminum.
hic senatui illi, cui palatinus praeerit, quoad omnia
provincialia subjiciatur.
articulus, non Pestini, sed alibi centrum sibi defixit, prout id de frumento mox videbimus; saepe etiam primarii, praesertim Pestienses mercatores Hungarica illa producta, quorum facilis est in Germanicis provinciis distractio, per mandatarios suos, quorum plerique Iudaei sunt aut Rasciani, in ipso productionis loco, a prima manu coëmere, haec in depositoria sua colligere sicque uni aut pluribus correspondentibus Germanicis seu in massa seu per partes divendere solent. Ipsi iam etiam Germanici negotiatores producta Hungarica hac ratione colligere et ex iis
difficilius a magistratibus reprimuntur, quod non a paucis sceleratis, sed ab integra incolarum classe patrentur; hanc vero non tantum animi depravatio, sed ipsa etiam imperiosa sustentandae vitae necessitas ad id impellat.
§ LXXXVII.
sed ab integra incolarum classe patrentur; hanc vero non tantum animi depravatio, sed ipsa etiam imperiosa sustentandae vitae necessitas ad id impellat.
§ LXXXVII.
animi depravatio, sed ipsa etiam imperiosa sustentandae vitae necessitas ad id impellat.
§ LXXXVII.
plurimi se usuris sustentant. Alii arendas et minutum quaestum assectantur, in quibus debilissimam plane populi partem decipiendi plurimam habent occasionem. Zingari nisi minoribus fabrilibus operis aut circumforanea musica vivant, cum aliarum rerum, tum equorum potissimum furtis subsistunt. Iudaei iam altera primae regum Hungariae periodi seculo ita invaluerant, ut sub Colomanno distinctae pro iis leges perferri debuerint. Sub Andrea IIdo et Bela IVto iam eo pertingerunt, ut non modo campsores Aulae Regiae fuerint, sed omnibus praeterea cameralibus officiis sint admoti. Nunc eorum
§.24. Populi ab Industriam Dispositio.
Hungaria adnexaeque partes non a solis Hungaris, sed ab aliis etiam
gentibus Croatis, Sclavis, Germanis, Rascianis, Armenis, Ruttenis,
Valachis, Iudaeis, Zingaris coluntur. Hungara Plebs vetus rei pecuariae
studium, velut genus vitae minime laboriosum, si Loci Circumstantiae
admittant adhucdum ultro consectatur. Et ideo nulla Regni pars ita pure
ab Hungaris
constrictae quam habitant regionis necessitate, seu animi indole in
agriculturam proniores videntur. Germani ne quidem agriculturam
abhorrent, ad opificia tamen et commercium magis inclinant. Rasciani,
Armeni et Iudaei in commercium suapte propendent. Valachi ad ignaviam
quaeque eam commitari solent scelera proiecti, ipsam agriculturam
oscitanter et quasi inviti exercent, reliquos industriae ramos
aspernantur. Zingari his
Cineres clavellati, Galla
Quercina, pelles Leporinae, et aliorum Animalium
Cutes non a secundariis in respectivis Scalis habitantibus
Mercatoribus, accipiunt, sed ea per factores suos qui potissimum Iudei sunt
aut Rasciani in ipsis Productionis Locis conquirunt. His Depositoria sua
Pesthini replent, indeque ea non iterum residentibus, inhabitantibus in
intermediis, relate ad Distractionis Locum Secundariis Mercatoribus,
nam Ferdinandus
abolito titulo Regis Arragoniae dixit se Regem Hispaniae; felix habebant regnum hi principes
Isabella et Ferdinandus.
coeptum fuit regnum Granatense
agredi et a Saracenorum jugo liberare; cum his Saracenis ingens copia Judaeorum irrepsit in
Hispaniam, qui se etiam maxime ad Granatense receperunt regnum; Ferdinandus, Catolicus dictus
ingenti flagrabat zaelo religionis, volebat ergo extirpare Judaeismum et Mahomedanismum; maxima
vero causa fuit ut jure postliminii reoccuparet Granatense regnum; hinc 1481 anno initium belli
factum est, regnante Boabdile calipha apud Saracenos, qui 10 integris annis sustinuit bellum
suffultus viribus Africanis; tandem ad solam urbem
Concessum fuit
quidem initio exercitium liberum religionis incolis Granatensibus; sed 1493 anno renovatum prius
decretum et coacti sunt omnes ad fidem catolicam amplectendam, et qui nollent, excederent
provincias; quod decretum etiam cum maxima severitate executioni datum est; Iudaeorum ergo magna
copia emigravit ex Hispania, et partim in Africam partim in Portugalliam se receperunt; idem
etiam cum Saracenis contigit et quidem ad 17,000 familiarum, proin cum maximo totius regni
dispendio, qua ingentem vastitatem reliquerunt hi homines, qui etiam seduli
hinc
partim policitationibus, partim praemiis, coactionibus etc. adegerit multa milia ad remanendum,
sic episcopus Toletanus Ximenes 1499‑o anno fertur ipse 50,000 baptisasse; sed fucata tantum
fuit haec conversio, ad vexas evitandas, interne tamen plurimi manserunt Iudaei, vel Mahometani;
et hanc superstitionem diu continuarunt ad posteros suos, praesertim Iudaei.
milia ad remanendum,
sic episcopus Toletanus Ximenes 1499‑o anno fertur ipse 50,000 baptisasse; sed fucata tantum
fuit haec conversio, ad vexas evitandas, interne tamen plurimi manserunt Iudaei, vel Mahometani;
et hanc superstitionem diu continuarunt ad posteros suos, praesertim Iudaei.
tamen plurimi manserunt Iudaei, vel Mahometani;
et hanc superstitionem diu continuarunt ad posteros suos, praesertim Iudaei.
odium aliquot annis,
quibus plures provinciae se conjunxerunt, donec 1568. in apertum bellum erupit, quod per 80
annos duravit, una cum tempore aliquo induciarum.
anno '483‑o; Ferdinandus capite plexus est
publice, Iacobus vero ab ipso Iohanne confossus est in carceribus, ceteri plures capite plexi,
rex vero continuavit auctoritate propria regere populum suum.
duxit ergo filiam tertio natam Mariam Ferdinandi
Chatolici; etiam hac mortua duxit Eleonoram Phylippi Pulcri Austriaci filiam, ex qua dein
successores habuit.
erat.
ipsis usus est ad convertendos aethnicos
suos; Coimbriae ergo primum collegium eorum fundavit; inter hos ergo missionarios celeberrimus
fuit S. Franciscus Xaverius.
subegit, defecit enim
stirps ducum Valliae anno '284. enatisque domi turbis Eduardus in rem suam usus turbis eorum eos
subjugavit; et ab eo tempore primogenitus, seu haeres coronae gaudet titulo principis Valliae;
anno '290. incertum ex qua causa ex omnibus provinciis suis ejecit Iudaeos.
bellum non omni ex parte bene gestum est, cum rursus in Anglia
vel
libertatem infregisse, parlamentum hoc contra ipsum procedet; rex tamen, cum infallibilis sit,
non subesse hinc judicio, sed ministri eius incusantur.
vitiis et erroribus; sic lex antiqua Angliae est quod diebus festis et Dominicis nullum
mercenarium laborem peragere licet, proin nec crispare vel tondere quidem licet, et tamen lex
haec sublata non est, sed haec lex poena pecuniaria munita est; interim cum non accusentur,
nec judex officio suo utitur, et si accusetur etiam, judex exiguam poenam imponit
transgressori.
quod diebus festis et Dominicis nullum
mercenarium laborem peragere licet, proin nec crispare vel tondere quidem licet, et tamen lex
haec sublata non est, sed haec lex poena pecuniaria munita est; interim cum non accusentur,
nec judex officio suo utitur, et si accusetur etiam, judex exiguam poenam imponit
transgressori.
uti scimus, in districtus divisa est, qui districtus justitiae compellantur; ad
singulum mittuntur 1, 2 vel etiam 3 judices, nempe 12 legum sapientes, qui in parlamento
sedem, sed non votum decisivum habent; hos judices mittendi potestas est regis, sorte tamen
deciditur quis judex quorsum mittantur, ne interessentia locum habere possint; hi ergo judices
bis per annum, in vere et autumno, mittuntur ad suos districtus, in quibus judicia celebrant
per comitatus in ordine et ideo peregrinantes dicuntur; non autem soli decidunt, sed 12
juratos cives ut
sui ordinis suo modo, nam 12 illi jurati
assessores semper desumuntur ex ea classe ex qua est ipse reus; si est nobilis, erunt judices
nobiles; et ad finalem sententiam opus est ut omnes 12 jurati cives consentiant; et hi 12
cives debent decidere semper quaestionem facti; judex vero seu tribunal decidit quaestionem
juris.
etiam circa religionis negotia libere
sentire, credere, et profiteri se posse putat et sentit; nullus hic est populus, apud quem tot
religionis monstra existerent quam in Anglia, quod jam ipse Barclajus testatur; hodie
catholici Judei, Calvinistae, anabaptistae, tremulantes (quacceri), hodie etiam theistae
habent ecclesiam in Anglia, et omnes libere profitentur religiones suas, cum summa
tollerantia; solis Mahometanis et catholicis interdictus est lege publica usus et exercitium
religionis; ex causis
Europea prius populosissima fuit, hodie tamen totus numerus
populi ad 7 500 000 hominum aestimatur; anno '757. repertus fuit numerus 10 000 000 hominum.
hoc officium a
temporibus Ferdinandi Chatolici viget Seviliae, anno '478. vel '80.
et vivendi consuetudine
magnam similitudinem habent, ipsa statura et colore vultus similes sunt, virtutibus tamen
Hispanos non aequant, in vitiis vero superant eos; indoles ex diversarum gentium commixtione
progenita est; praecipui eorum protoparentes censentur esse Suevi, Iudaei et Saraceni; copiosi
enim Iudaei et Saraceni coacti ad Christiana sacra finxerunt hanc religionem, animo tamen
permanserunt Iudaei, et hi novi Christiani dicuntur.
similitudinem habent, ipsa statura et colore vultus similes sunt, virtutibus tamen
Hispanos non aequant, in vitiis vero superant eos; indoles ex diversarum gentium commixtione
progenita est; praecipui eorum protoparentes censentur esse Suevi, Iudaei et Saraceni; copiosi
enim Iudaei et Saraceni coacti ad Christiana sacra finxerunt hanc religionem, animo tamen
permanserunt Iudaei, et hi novi Christiani dicuntur.
aequant, in vitiis vero superant eos; indoles ex diversarum gentium commixtione
progenita est; praecipui eorum protoparentes censentur esse Suevi, Iudaei et Saraceni; copiosi
enim Iudaei et Saraceni coacti ad Christiana sacra finxerunt hanc religionem, animo tamen
permanserunt Iudaei, et hi novi Christiani dicuntur.
2--o)
Marechallus aulae; 3--o) Supremus regni Vexillifer; 4-5) duo admirales Portugalliae; haec
tamen officia extincta sunt modo et tantum tituli exstant.
universim defectus magnus est in re monetaria.
§ 10 De religionis negotiis
magnus est in re monetaria.
§ 10 De religionis negotiis
intelligentiam multa attulit, quae mihi pueros
instituenti usui fuisse, gratus agnosco. Ejus dictionarium quamvis in
Graeculorum voculas incidit (vid.
wossebnische pojedanja
ztoko starowo ha nowoho zakonja 1759.
signatas, addere voluisses. Caeterum ille ego, quem
quondam Frischlino comparasti et munus, et exitum Frischlini, utrumque subivi.
Remotus sum a munere meo sine ullo viatico, sine pensione. Quare? Hoc non dicam,
nam nemo judet in caussa propria, et mihi difficili bile tumet jecur
me et annis et bona
132. Ad Ponticum absenti detrahentem.
increpitat.
odio est quivis; jam vir, jam foemina prorsum,
792. [788.] In Ponticum futilis judicii censorem.
Minerva vicisset, si non Paris, verum Hector judicasset.
Illa praecipue placere, quae uniuscuiusque ingenio magis
apta sint.
283. [280.] ''Me, queror, indicta quod damnas, Pontice, causa."
"Me, doleo, indicta quod damnas, Pontice, causa".
jere tad tvoj sudaz imasc bit;
tonsoris digitos ut barba refugit:
flore,
ab antiquis sumens qui exordia Grajis
error variis illudit partibus idem.
ostendunt Clymenes injusta. Sed ecquis
avertit vultus, et lumina torquet,
Ille patrocinium, et coenae promittit honorem
mulier forma, quo sit pede, quove colore,
effertis vos qualia quotidiano,
impellit splendida bilis,
malo et obtrectandi raptus amore,
Toma Arhiđakon (1200-1268) [1268], Historia seu cronica Salonitanorum atque Spalatinorum pontificum, versio electronica (, Split), Verborum 40426, Ed. Olga Perić [genre: prosa oratio – historia] [word count] [thomashistsalon].
Anonymus (floruit 1346-1353) [1346], Obsidio Iadrensis, versio electronica (), Verborum 22573, Ed. Veljko Gortan; Branimir Glavičić; Vladimir Vratović [genre: prosa oratio – historia] [word count] [anonymusobsidioiadrensis].
Pavlović, Pavao (1347-1416) [1371], Memoriale, versio electronica (), Verborum 12550, Ed. Ferdo Šišić [genre: prosa oratio - chronica] [word count] [paulopmemoriale].
Jan Panonije (1434-1472) [1447], Epigrammata et elegiae, versio electronica (, Italia; Hungaria), 5735 versus, verborum 37748, Ed. Sándor Kovács [genre: poesis - epigramma; poesis - elegia; poesis - carmen] [word count] [ianpanepigreleg].
Nikola Modruški (c. 1427-1480) [1463], Nauicula Petri, versio electronica (), Verborum 6607, Ed. Luka Špoljarić [genre: prosa - tractatus; prosa - epistula] [word count] [modrnnavic].
Nikola Modruški (c. 1427-1480) [1465], De consolatione liber, versio electronica (, Italija), Verborum 79291, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [modrncons].
Marulić, Marko (1450-1524) [1477], Carmina Latina, versio electronica (, Split), 2206 versus, verborum 14802, Ed. Bratislav Lučin ; Darko Novaković [genre: poesis - carmen; poesis - epigramma; poesis - epistula; poesis - hymnus; poesis - elegia] [word count] [marulmarcarmina].
Šižgorić, Juraj; Marulić, Marko; Mihetić, Ambroz; Tideo Acciarini; Andrea Banda di Verona; Hilarion di Vicenza; Raffaele Zovenzoni; Giliberto Grineo (c. 1445-1509?; 1450-1524; c. 1420-post 1487) [1477], Elegiarum et carminum libri tres, versio electronica (), 1585 versus, verborum 10077, Ed. Veljko Gortan [genre: poesis - carmen; poesis - elegia] [word count] [sisgorgeleg].
Marulić, Marko (1450-1524) [1480], Repertorium, versio electronica (), Verborum 315700, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - loci communes] [word count] [marulmarrepert].
Crijević, Ilija (1463-1520) [1484], Carmina e cod. Vat. lat. 1678, versio electronica (, Dubrovnik), 7675 versus, verborum 46525, Ed. Darko Novaković [genre: poesis - elegia; poesis - epigramma; poesis - lyrica; poesis - epica] [word count] [crijevicarm1678].
Šižgorić, Juraj (c. 1445-1509?) [1487], Odae de apostolis, versio electronica (), 526 versus, verborum 2640, Ed. Veljko Gortan [genre: poesis - oda; prosa oratio - epistula] [word count] [sisgorgodae].
Bunić, Jakov (1469-1534) [1490], De raptu Cerberi, editio electronica (, Dubrovnik), 1034 versus, verborum 6750, Ed. Branimir Glavičić [genre: poesis - epica] [word count] [bunicjder].
Nimira Rabljanin, Martin (floruit 1494) [1494], Sermo de passione Domini, versio electronica (), Verborum 7331, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - sermo] [word count] [nimiramsermo].
Marulić, Marko (1450-1524) [1496], De institutione bene vivendi per exempla sanctorum, versio electronica (, Split), Verborum 186963, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [marulmarinst].
Dragišić, Juraj; Crijević, Ilija; Karlo Pucić; Frano Galatin (non post 1445-1520; 1463-1520; 1458?-1522; floruit 1499) [1499], Oratio funebris habita pro magnifico et generoso senatore Iunio Georgio patritio Rhagusaeo, versio electronica (), 28 versus, verborum 2459, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula; poesis - epigramma; prosa oratio - oratio] [word count] [dragisicjoratio].
Pucić, Karlo (1458-1522) [1499], Elegiarum libellus de laudibus Gnese puellae, versio electronica (, Dubrovnik), Versus 194, verborum 1177, Ed. Đuro Körbler [genre: poesis - elegia; poesis - carmen; poesis - cyclus] [word count] [pucicklibellus].
Marulić, Marko (1450-1524) [1503], In epigrammata priscorum commentarius (), Verborum 25316, Ed. Bratislav Lučin [genre: prosa oratio - commentarius] [word count] [marulmarinepigr].
Brodarić, Stjepan (1490-1539) [1505], Epistulae, versio electronica. (), Verborum 166, Ed. Petrus Kasza [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [brodaricsepistulae].
Grisogono, Federik (1472-1538) [1507], Speculum astronomicum, versio electronica (), Versus 100, verborum 18852, Ed. Mihaela Girardi-Karšulin Olga Perić Tomislav Ćepulić [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio; prosa oratio - tractatus; poesis - ode; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [grisogonofspeculum].
Marulić, Marko (1450-1524) [1507], Vita diui Hieronymi, versio electronica (), Verborum 10681, Ed. Darko Novaković [genre: prosa oratio - vita] [word count] [marulmarvita].
Severitan, Ivan Polikarp (1472 - c. 1526) [1509], Solimaidos libri III, versio electronica (), 1154 versus, verborum 9287, Ed. Irena Bratičević [genre: poesis - epica; poesis - epigramma; poesis - carmen; prosa - epistula - praefatio] [word count] [severitanipsolimaidos].
Marulić, Marko (1450-1524) [1510], Dauidias, versio electronica (), 6765 versus, verborum 45407, Ed. Branimir Glavičić [genre: poesis - epica] [word count] [marulmardauid].
Marulić, Marko (1450-1524) [1510], Quinquaginta parabolae, versio electronica (), Verborum 13330, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - parabola] [word count] [marulmarquinqu].
Baničević, Jakov (1466-1532) [1512], Epistula ad Erasmum Roterodamum, versio electronica. (, Antwerpen), Verborum 283, Ed. P. S. Allen [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [banicjepist].
Marulić, Marko (1450-1524) [1516], Evangelistarium, versio electronica (), Verborum 155872, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [marulmareuang].
Marulić, Marko (1450-1524) [1517], De Veteris instrumenti uiris illustribus, versio electronica (), Verborum 29840, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - vita] [word count] [marulmarvirill].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1518], Oratio Tranquilli Parthenii Andronici Dalmatae contra Thurcas ad Germanos habita, versio electronica (, Augsburg), 35 versus, verborum 5015, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - oratio] [word count] [andreisfthurcgerm].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1518], Ad Deum Contra Thurcas Oratio Carmine Heroico, versio electronica (, Nürnberg; Ingoldstadt), 326 versus, verborum 2269, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - carmen; poesis - silva] [word count] [andreisfthurcher].
Marulić, Marko (1450-1524) [1519], De humilitate, versio electronica (), Verborum 81625, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [marulmarhumil].
Crijević Tuberon, Ludovik (1458-1527) [1520], Commentariolus de origine et incremento urbis Rhacusanae, versio electronica (), Verborum 5404, Ed. Vladimir Rezar [genre: prosa oratio – historia] [word count] [tuberocommrhac].
Marulić, Marko (1450-1524) [1520], De ultimo Christi iudicio sermo, versio electronica (), Verborum 16879, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - sermo] [word count] [marulmarultiudic].
Crijević Tuberon, Ludovik (1458-1527) [1522], Commentarii de temporibus suis, versio electronica (), Verborum 118743; librorum 11, capitum 165, Ed. Vladimir Rezar [genre: prosa oratio - historia] [word count] [tuberocomm].
Marulić, Marko (1450-1524) [1522], Tropologica Dauidiadis expositio, versio electronica (), Verborum 5871, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - expositio] [word count] [marulmartrop].
Bučinjelić, Miho (1479 - c. 1550) [1524], Epistula ad Gerardum Planiam, versio electronica (, Dubrovnik), Verborum 2445, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [bucinjelicmepist].
Bunić, Jakov; Cortonus de Vtino Minorita, Bernardinus; Petrus Galatinus; Colonna Galatino, Pietro (1469-1534; m. post 1539.) [1526], De vita et gestis Christi, versio electronica (), 10155 versus; verborum 68245, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epica] [word count] [bunicjvgc].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1527], Dialogus Sylla, versio electronica. (), Verborum 15372, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - dialogus] [word count] [andreisfsylla].
Brodarić, Stjepan (1490-1539) [1527], De conflictu Hungarorum cum Solymano Turcarum imperatore ad Mohach historia verissima, versio electronica. (), Verborum 959, Ed. Arnold Ipolyi [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - historia] [word count] [brodaricsmohach].
Beneša, Damjan (1476-1539) [1534], De morte Christi, versio electronica (, Dubrovnik), 8402 versus, verborum 61948, Ed. Vladimir Rezar [genre: poesis - epica] [word count] [benesaddmc].
Đurđević, Bartul (c. 1506 - c. 1566) [1545], De Afflictione, Tam Captivorum Quam Etiam Sub Turcae tributo viventium Christianorum : cum figuris res clarè exprimentibus ; Similiter de Ritu, deque Caeremoniis domi, militiaeque ab ea gente usurpatis ; Additis nonnullis lectu dignis, linguarum Sclavonicae & Turcicae, cum interpretatione Latina, libellus (, Leuwen), Ed. Đurđević, Bartul [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - libellus; poesis - epigramma] [word count] [djurdjevicbafflictio].
Đurđević, Bartul (c. 1506 - c. 1566) [1545], Prognoma, sive Praesagium Mehemetanorum : primùm de Christianorum calamitatibus, deinde de suae gentis interitu, ex Persica lingua in Latinum sermonem conversum. (, Leuwen), Ed. Đurđević, Bartul [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - libellus; poesis - epigramma] [word count] [djurdjevicbprognoma].
Utješenović-Martinuzzi, Juraj (1482-1551) [1545], Epistola ad Antonium Verantium, versio electronica. (), Verborum 599, Ed. Utiešenović, Ognjeslav M. László Szalay Gusztáv Wenzel [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [utjesenovicjepist15450228].
Vlačić Ilirik, Matija; Zigerius, Emerik (1520-1575) [1549], Epistola cuiusdam pii concionatoris, ex Turcia, ad M. Illy. missa, qualis nam status Euangelii et Ecclesiarum sub Turco sit indicans, cum Praefatione Illyrici (1549), versio electronica (, Tolna; Magdeburg), Verborum 1772, Ed. Stanko Andrić [genre: prosa oratio - epistola; poesis - epigramma] [word count] [zigeriuseepist].
Grbić Ilirik, Matija (1503/1512 - 1559) [1559], Aristeae historia cum conversione Latina, versio electronica (), Verborum 3353, Ed. Nino Zubović [genre: prosa oratio - historia; prosa oratio - versio] [word count] [grbicmaristea].
Dudić, Andrija; Dionysius Halicarnassensis (1533-1589) [1560], De Thucydidis historia iudicium... A. Duditio interprete (), Verborum 18906, Ed. Petra Šoštarić [genre: prosa - epistula; prosa - versio] [word count] [dudicathucydid].
Rozanović, Antun (1524-1594?) [1571], Vauzalis sive Occhialinus Algerii Prorex, Corcyram Melaenam terra marique oppugnat nec expugnat, versio electronica (), 15122 verborum, 255 versus, Ed. Nives Pantar [genre: prosa oratio - historia; poesis - ode] [word count] [rozanavauz.xml].
Vlačić Ilirik, Matija (1520-1575) [1581], Clavis scripturae sacrae, pars prima, versio electronica (), 600000 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [flaciusmclavis1].
Vlačić Ilirik, Matija (1520-1575) [1581], Clavis scripturae sacrae, pars secunda, versio electronica (), 600000 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [flaciusmclavis2].
Pir, Didak (1517 – 1599) [1583], De divo Blasio Rhacusanae reipublicae patrono carmen, versio electronica (, Dubrovnik), 326 versus, verborum 2571, Ed. Irena Bratičević [genre: poesis - epica; poesis - epigramma; prosa - epistula] [word count] [didacuspblasio].
Auctores varii (1590) [1590], Epistolae Siscienses, versio electronica (), Verborum 11.224 (pro tem), Ed. Josip Kolanović [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [aavvsisakepist].
Petrić, Frane (1529-1597) [1591], Zoroaster et eius CCCXX oracula Chaldaica Latine reddita, versio electronica (, Ferrara), Verborum 7671, Ed. Erna Banić-Pajnić [genre: prosa oratio - tractatus; prosa oratio - versio] [word count] [petricfzoroaster].
Pir, Didak (1517 – 1599) [1596], Cato minor, sive disticha moralia, versio electronica (), versus 5366, verborum 40443, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma; poesis - ode] [word count] [didacuspcato].
Kitonić, Ivan (1561-1619) [1619], Directio Methodica processus iudiciarii iuris consuetudinarii Inclyti Regni Hungariae, versio electronica (), 154 versus, verborum 69145; 12 epigrammata, 12 capita, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [kitonidirmeth].
Palmotić, Junije (1607.-1657.) [1645], Carmina Latina, versio electronica (), 6731 verborum, versus 1094, Ed. Milivoj Šrepel [genre: poesis - ode; poesis - carmen; poesis - epicedion] [word count] [palmoticjcarm].
Anonymus (floruit 1657.) [1657], Actiones duo de maleficis, versio electronica (), Verborum 2758, Ed. Ivan Krstitelj Tkalčić [genre: prosa - acta iuridica] [word count] [nnactiones1657].
Sidić, Šimun Juda (floruit 1683) [1683], Antonii Judae Sidić, canonici zagrabiensis et rectoris collegii Croatici Viennae, de obsidione Viennensi per Turcas A. 1683. relatio (Viennae, 1683-09-16), versio electronica (, Vienna), Verborum 2322, Ed. Ivan Kukuljević Sakcinski [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [sidicepistola1683].
Vičić, Kajetan (?-ante 1700) [1700], Jesseidos libri XII, editio electronica (), 13523 versus, verborum 84448, Ed. Gorana Stepanić [genre: poesis - epica] [word count] [viciccjess].
Đurđević, Ignjat (1675-1737) [1700], Poetici lusus varii, versio electronica (), versus 5453, verborum 35062, Ed. Veljko Gortan [genre: poesis - epigramma; poesis - elegiacum; poesis - ode; poesis - sonetto; poesis - idyllium; poesis - metamorphosis; poesis - paraphrasis] [word count] [djurdjevipoe].
Ritter Vitezović, Pavao (1652–1713) [1703], Plorantis Croatiae saecula duo, versio electronica (), 2815 versus, verborum 19809 [genre: poesis - epica; poesis - elegia; paratextus prosaici] [word count] [vitezovritterpplorantis].
Đurđević, Ignjat (1675-1737) [1717], Eugenii a Sabaudia... epinicium, versio electronica (), versus 984, verborum 8618, Ed. Đuro Körbler [genre: poesis - epica; paratextus prosaici] [word count] [djurdjeviepinicium].
Crijević, Serafin Marija (1686-1759) [1740], Bibliotheca Ragusina, loci selecti, versio electronica (, Dubrovnik), Verborum 6633, Ed. Stjepan Krasić [genre: prosa oratio - historia litteraria; prosa oratio - lexicon; prosa oratio - prosopographia; prosa oratio - commentarius] [word count] [crijevicsbiblioth].
Stay, Benedikt (1714-1801) [1747], Philosophiae versibus traditae libri sex, versio electronica (), 11229 versus, verborum 82047, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epica; poesis - didactica] [word count] [staybphilos].
Krčelić, Baltazar Adam (1715-1778) [1748], Additamenta ad Annuas, versio electronica (, Zagreb), Verborum 17030, Ed. Tadija Smičiklas [genre: prosa oratio - historia] [word count] [krcelicbannadd].
Krčelić, Baltazar Adam (1715-1778) [1748], Annuae 1748-1767,versio electronica (, Zagreb), Verborum 244601, Ed. Tadija Smičiklas [genre: prosa oratio - historia] [word count] [krcelicbann].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1749], Operum omnium tomus I, versio electronica (), Verborum 68552, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - dialogus] [word count] [skrl1].
Bošković, Ruđer (1711-1787) [1761], De solis ac lunae defectibus, versio electronica (), 5828 versus, 91294 verborum, Ed. Branimir Glavičić [genre: poesis - epica; poesis - epistula; paratextus prosaici - commenta] [word count] [boskovicrdsld].
Homerus; Zamanja, Bernard (1735-1820) [1777], Homeri Odyssea Latinis versibus expressa, versio electronica (), 13633 versus, verborum 95,658, Ed. Petra Šoštarić [genre: poesis - versio; poesis - epica; poesis - elegia; poesis - carmen; poesis - argumentum; prosa - paratextus; prosa - epistula] [word count] [zamagnabodyssea].
Kalić, Arkanđeo (1739-1816) [1778], In adventu Domini Gregorii Lazzari oratio, versio electronica (, Dubrovnik), Verborum 3698, Ed. Relja Seferović [genre: prosa oratio - oratio] [word count] [kalicaadventu].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1782], Operum omnium tomus II, versio electronica (), Verborum 46753, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio; prosa oratio - tractatus] [word count] [skrl2].
Hesiodus; Zamanja, Bernard (1735-1820) [1785], Hesiodi Ascraei opera, versio electronica (), 2747 versus, verborum 58425 [genre: poesis - versio; poesis - epica; poesis - elegia; poesis - carmen; prosa - epistula; prosa - commentarius] [word count] [zamagnabhesiod].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1790], Operum omnium tomus III, versio electronica (), Verborum 71764, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skrl3].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1791], Descriptio physico-politicae situationis Regni Hungariae, editio electronica (), Verborum 26295, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skerlendesc].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1791], Status actualis oeconomiae publicae, versio electronica (), Verborum 39967, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skerlenstatus].
Barić, Adam Adalbert (1742-1813) [1792], Statistica Europae, versio electronica (), Verborum 91598, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [baricastat].
Baričević, Adam Alojzije (1756-1806) [1793], Epistulae XVI invicem scriptae, versio electronica (), Verborum 7902, Ed. Luka Vukušić [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [baricevaaepistpenzel].
Ferić Gvozdenica, Đuro (1739–1820) [1794], Fabulae, versio electronica (), 2266 versus, verborum 52873, Ed. Sanja Perić Gavrančić [genre: poesis - fabula] [word count] [fericdfab].
Kunić, Rajmund (1719-1794) [1794], Epigrammata, versio electronica (), 20870 versus, verborum 170058, Ed. Irena Bratičević [genre: poesis - epigramma] [word count] [kunicrepigr].
Zamanja, Bernard (1735-1820) [1795], Epistolae scriptae an. 1795. et 1796, versio electronica (), 1960 versus, verborum 13466, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epistula] [word count] [zamagnabepist].
Dimitrović, Nikola Jera; Sivrić, Antun (1510-1553; 1765 - 1830) [1803], Pricize tradotte in distichi latini, versio electronica (), Verborum 307, 20 versus, Ed. Appendini, Francesco Maria [genre: poesis epigramma; poesis versio] [word count] [sivrichapricize].
Ferić Gvozdenica, Đuro (1739–1820) [1803], Periegesis orae Rhacusanae, versio electronica (, Dubrovnik), 3368 versus, verborum 28363 [genre: poesis - epica; poesis - praefatio; prosa - index] [word count] [fericdperiegesis].
Rastić, Džono; Appendini, Franjo Marija; Zamanja, Marija; Zamanja, Bernard; Ferić, Đuro; Appendini, Urban (1755-1814; 1768-1837) [1816], Carmina, versio electronica (), Versus 6583, verborum 46647, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - satura; poesis - elegia; poesis - epistula; poesis - carmen] [word count] [rasticdzc].
Milašinović, Franjo (1808-1883) [1850], Viator Zagorianus Jožko Hranjec, versio electronica (), 190 versus, verborum 1282, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - carmen macaronicum] [word count] [milasinfviator].
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
687. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
688. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [page 504 |
Paragraph |
SubSect | Section]
689. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
690. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
691. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
692. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
693. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
694. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
695. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
696. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
697. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
698. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
699. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
700. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
701. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
702. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
703. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
704. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
705. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
706. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
707. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
708. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
709. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
710. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
711. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
712. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
713. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
714. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
715. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
716. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
717. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
718. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
719. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
720. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
721. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
722. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
723. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
724. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
725. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
726. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
727. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
728. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
729. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
730. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
731. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [page 140r |
Paragraph |
SubSect | Section]
732. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
733. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
734. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
735. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
736. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
737. Marulić, Marko. Evangelistarium, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
738. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
739. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
740. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
741. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
742. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
743. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
744. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
745. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
746. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
747. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
748. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
Section]
749. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
Section]
750. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
Section]
751. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
Section]
752. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
Section]
753. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
Section]
754. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
Section]
755. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
Section]
756. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
Section]
757. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
Section]
758. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
Section]
759. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
Section]
760. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
Section]
761. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
Section]
762. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
763. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
764. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
Section]
765. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
766. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
767. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
768. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
769. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
770. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
771. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
772. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
773. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
774. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
775. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
776. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
777. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
778. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
779. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
Section]
780. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
Section]
781. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
782. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
783. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
784. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
785. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
786. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
787. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
788. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
789. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
790. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
791. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
792. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
793. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
794. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
795. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
796. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
797. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
798. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
799. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
800. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
801. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
802. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
803. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
804. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
805. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
806. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
807. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
808. Marulić, Marko. De Veteris instrumenti uiris... [Paragraph |
SubSect | Section]
809. Andreis, Franjo... . Oratio Tranquilli Parthenii... [Paragraph |
Section]
810. Andreis, Franjo... . Oratio Tranquilli Parthenii... [Paragraph |
Section]
811. Andreis, Franjo... . Ad Deum Contra Thurcas Oratio... [Paragraph |
SubSect | Section]
812. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 415 |
Paragraph |
SubSect | Section]
813. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 417 |
Paragraph |
Section]
814. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 420 |
Paragraph |
SubSect | Section]
815. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 420 |
Paragraph |
SubSect | Section]
816. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 420 |
Paragraph |
SubSect | Section]
817. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 423 |
Paragraph |
SubSect | Section]
818. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 424 |
Paragraph |
SubSect | Section]
819. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 424 |
Paragraph |
SubSect | Section]
820. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 425 |
Paragraph |
SubSect | Section]
821. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 428 |
Paragraph |
SubSect | Section]
822. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 428 |
Paragraph |
SubSect | Section]
823. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 429 |
Paragraph |
SubSect | Section]
824. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 430 |
Paragraph |
SubSect | Section]
825. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 431 |
Paragraph |
SubSect | Section]
826. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 431 |
Paragraph |
SubSect | Section]
827. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 434 |
Paragraph |
SubSect | Section]
828. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 434 |
Paragraph |
SubSect | Section]
829. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 436 |
Paragraph |
SubSect | Section]
830. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 438 |
Paragraph |
SubSect | Section]
831. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 438 |
Paragraph |
SubSect | Section]
832. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 439 |
Paragraph |
SubSect | Section]
833. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 439 |
Paragraph |
SubSect | Section]
834. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 439 |
Paragraph |
SubSect | Section]
835. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 452 |
Paragraph |
SubSect | Section]
836. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 452 |
Paragraph |
SubSect | Section]
837. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 452 |
Paragraph |
SubSect | Section]
838. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 452 |
Paragraph |
SubSect | Section]
839. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 452 |
Paragraph |
SubSect | Section]
840. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 454 |
Paragraph |
SubSect | Section]
841. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 457 |
Paragraph |
SubSect | Section]
842. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 459 |
Paragraph |
SubSect | Section]
843. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
844. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 464 |
Paragraph |
SubSect | Section]
845. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 465 |
Paragraph |
SubSect | Section]
846. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 465 |
Paragraph |
SubSect | Section]
847. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 466 |
Paragraph |
SubSect | Section]
848. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 466 |
Paragraph |
SubSect | Section]
849. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 467 |
Paragraph |
SubSect | Section]
850. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 467 |
Paragraph |
SubSect | Section]
851. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 467 |
Paragraph |
SubSect | Section]
852. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 469 |
Paragraph |
SubSect | Section]
853. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 469 |
Paragraph |
SubSect | Section]
854. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
855. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
856. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
857. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
858. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
859. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
860. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
861. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 471 |
Paragraph |
SubSect | Section]
862. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 471 |
Paragraph |
SubSect | Section]
863. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 472 |
Paragraph |
SubSect | Section]
864. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 472 |
Paragraph |
SubSect | Section]
865. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 473 |
Paragraph |
SubSect | Section]
866. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 474 |
Paragraph |
SubSect | Section]
867. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 475 |
Paragraph |
SubSect | Section]
868. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 476 |
Paragraph |
SubSect | Section]
869. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 476 |
Paragraph |
SubSect | Section]
870. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 477 |
Paragraph |
SubSect | Section]
871. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 477 |
Paragraph |
SubSect | Section]
872. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 477 |
Paragraph |
SubSect | Section]
873. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 477 |
Paragraph |
SubSect | Section]
874. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 478 |
Paragraph |
SubSect | Section]
875. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 479 |
Paragraph |
SubSect | Section]
876. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 479 |
Paragraph |
SubSect | Section]
877. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 480 |
Paragraph |
SubSect | Section]
878. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 480 |
Paragraph |
SubSect | Section]
879. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 482 |
Paragraph |
SubSect | Section]
880. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 483 |
Paragraph |
SubSect | Section]
881. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 483 |
Paragraph |
SubSect | Section]
882. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 487 |
Paragraph |
SubSect | Section]
883. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 487 |
Paragraph |
SubSect | Section]
884. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 492 |
Paragraph |
SubSect | Section]
885. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 492 |
Paragraph |
SubSect | Section]
886. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 493 |
Paragraph |
SubSect | Section]
887. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 493 |
Paragraph |
SubSect | Section]
888. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 494 |
Paragraph |
SubSect | Section]
889. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 495 |
Paragraph |
SubSect | Section]
890. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 497 |
Paragraph |
SubSect | Section]
891. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 497 |
Paragraph |
SubSect | Section]
892. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 501 |
Paragraph |
SubSect | Section]
893. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 501 |
Paragraph |
SubSect | Section]
894. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 501 |
Paragraph |
SubSect | Section]
895. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 501 |
Paragraph |
SubSect | Section]
896. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 501 |
Paragraph |
SubSect | Section]
897. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 502 |
Paragraph |
SubSect | Section]
898. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 503 |
Paragraph |
SubSect | Section]
899. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 504 |
Paragraph |
SubSect | Section]
900. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 505 |
Paragraph |
SubSect | Section]
901. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 506 |
Paragraph |
SubSect | Section]
902. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 508 |
Paragraph |
SubSect | Section]
903. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 509 |
Paragraph |
SubSect | Section]
904. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 509 |
Paragraph |
SubSect | Section]
905. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 509 |
Paragraph |
SubSect | Section]
906. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 511 |
Paragraph |
SubSect | Section]
907. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 511 |
Paragraph |
SubSect | Section]
908. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 511 |
Paragraph |
SubSect | Section]
909. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 514 |
Paragraph |
SubSect | Section]
910. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 514 |
Paragraph |
SubSect | Section]
911. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 515 |
Paragraph |
SubSect | Section]
912. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 517 |
Paragraph |
SubSect | Section]
913. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 517 |
Paragraph |
SubSect | Section]
914. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 518 |
Paragraph |
SubSect | Section]
915. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 519 |
Paragraph |
SubSect | Section]
916. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 520 |
Paragraph |
SubSect | Section]
917. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 520 |
Paragraph |
SubSect | Section]
918. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 521 |
Paragraph |
SubSect | Section]
919. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 522 |
Paragraph |
SubSect | Section]
920. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 527 |
Paragraph |
SubSect | Section]
921. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 527 |
Paragraph |
SubSect | Section]
922. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 527 |
Paragraph |
SubSect | Section]
923. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 530 |
Paragraph |
SubSect | Section]
924. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 530 |
Paragraph |
SubSect | Section]
925. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 532 |
Paragraph |
SubSect | Section]
926. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 532 |
Paragraph |
SubSect | Section]
927. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 533 |
Paragraph |
SubSect | Section]
928. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 533 |
Paragraph |
SubSect | Section]
929. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 534 |
Paragraph |
SubSect | Section]
930. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 535 |
Paragraph |
SubSect | Section]
931. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 540 |
Paragraph |
SubSect | Section]
932. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 542 |
Paragraph |
SubSect | Section]
933. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 542 |
Paragraph |
SubSect | Section]
934. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 543 |
Paragraph |
SubSect | Section]
935. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 543 |
Paragraph |
SubSect | Section]
936. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 546 |
Paragraph |
SubSect | Section]
937. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 546 |
Paragraph |
SubSect | Section]
938. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 549 |
Paragraph |
SubSect | Section]
939. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 549 |
Paragraph |
SubSect | Section]
940. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 549 |
Paragraph |
SubSect | Section]
941. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 550 |
Paragraph |
SubSect | Section]
942. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 552 |
Paragraph |
SubSect | Section]
943. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 552 |
Paragraph |
SubSect | Section]
944. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 555 |
Paragraph |
SubSect | Section]
945. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 556 |
Paragraph |
SubSect | Section]
946. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 556 |
Paragraph |
SubSect | Section]
947. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 558 |
Paragraph |
SubSect | Section]
948. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 559 |
Paragraph |
SubSect | Section]
949. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 559 |
Paragraph |
SubSect | Section]
950. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 561 |
Paragraph |
SubSect | Section]
951. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 566 |
Paragraph |
SubSect | Section]
952. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 566 |
Paragraph |
SubSect | Section]
953. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 568 |
Paragraph |
SubSect | Section]
954. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 569 |
Paragraph |
SubSect | Section]
955. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 570 |
Paragraph |
SubSect | Section]
956. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 570 |
Paragraph |
SubSect | Section]
957. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 570 |
Paragraph |
SubSect | Section]
958. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 570 |
Paragraph |
SubSect | Section]
959. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 570 |
Paragraph |
SubSect | Section]
960. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 572 |
Paragraph |
SubSect | Section]
961. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 572 |
Paragraph |
SubSect | Section]
962. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 572 |
Paragraph |
SubSect | Section]
963. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 573 |
Paragraph |
SubSect | Section]
964. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 574 |
Paragraph |
SubSect | Section]
965. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 576 |
Paragraph |
SubSect | Section]
966. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 577 |
Paragraph |
SubSect | Section]
967. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 577 |
Paragraph |
SubSect | Section]
968. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 579 |
Paragraph |
SubSect | Section]
969. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 579 |
Paragraph |
SubSect | Section]
970. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 580 |
Paragraph |
SubSect | Section]
971. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 581 |
Paragraph |
SubSect | Section]
972. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 582 |
Paragraph |
SubSect | Section]
973. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 582 |
Paragraph |
SubSect | Section]
974. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 582 |
Paragraph |
SubSect | Section]
975. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 583 |
Paragraph |
SubSect | Section]
976. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 583 |
Paragraph |
SubSect | Section]
977. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
978. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
979. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
980. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 585 |
Paragraph |
SubSect | Section]
981. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 585 |
Paragraph |
SubSect | Section]
982. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 586 |
Paragraph |
SubSect | Section]
983. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 587 |
Paragraph |
SubSect | Section]
984. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 588 |
Paragraph |
SubSect | Section]
985. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 589 |
Paragraph |
SubSect | Section]
986. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 592 |
Paragraph |
SubSect | Section]
987. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 596 |
Paragraph |
SubSect | Section]
988. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 596 |
Paragraph |
SubSect | Section]
989. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 597 |
Paragraph |
SubSect | Section]
990. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 597 |
Paragraph |
SubSect | Section]
991. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 598 |
Paragraph |
SubSect | Section]
992. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 599 |
Paragraph |
SubSect | Section]
993. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 599 |
Paragraph |
SubSect | Section]
994. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 599 |
Paragraph |
SubSect | Section]
995. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 602 |
Paragraph |
SubSect | Section]
996. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 602 |
Paragraph |
SubSect | Section]
997. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 602 |
Paragraph |
SubSect | Section]
998. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 603 |
Paragraph |
SubSect | Section]
999. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 604 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1000. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 604 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1001. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 604 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1002. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 605 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1003. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 605 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1004. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 605 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1005. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 606 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1006. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 607 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1007. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 607 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1008. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 608 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1009. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 609 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1010. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 612 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1011. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 612 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1012. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 612 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1013. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 613 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1014. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 613 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1015. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 614 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1016. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 625 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1017. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 628 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1018. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 628 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1019. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 628 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1020. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 629 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1021. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 629 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1022. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 632 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1023. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 637 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1024. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 642 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1025. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 642 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1026. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 646 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1027. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 648 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1028. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 649 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1029. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 649 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1030. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 650 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1031. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 650 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1032. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 651 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1033. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 651 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1034. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 651 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1035. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 651 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1036. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 670 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1037. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 670 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1038. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 677 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1039. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 683 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1040. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 685 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1041. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 685 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1042. Marulić, Marko. De humilitate, versio electronica [page 688 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1043. Crijević Tuberon,... . Commentariolus de origine et... [Paragraph |
Section]
1044. Crijević Tuberon,... . Commentariolus de origine et... [Paragraph |
Section]
1045. Marulić, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph |
SubSect | Section]
1046. Marulić, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph |
SubSect | Section]
1047. Marulić, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph |
SubSect | Section]
1048. Marulić, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph |
SubSect | Section]
1049. Marulić, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph |
SubSect | Section]
1050. Marulić, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph |
SubSect | Section]
1051. Marulić, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph |
SubSect | Section]
1052. Marulić, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph |
SubSect | Section]
1053. Marulić, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph |
SubSect | Section]
1054. Marulić, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph |
SubSect | Section]
1055. Marulić, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph |
SubSect | Section]
1056. Marulić, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph |
SubSect | Section]
1057. Marulić, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph |
SubSect | Section]
1058. Marulić, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph |
SubSect | Section]
1059. Marulić, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph |
SubSect | Section]
1060. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 19 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1061. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 91 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1062. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 133 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1063. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 236 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1064. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
SubSect | Section]
1065. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1066. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1067. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1068. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1069. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1070. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1071. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1072. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1073. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1074. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1075. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1076. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1077. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1078. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1079. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1080. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1081. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1082. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1083. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1084. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1085. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1086. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1087. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1088. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1089. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1090. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1091. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1092. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1093. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1094. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1095. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1096. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1097. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1098. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1099. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1100. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1101. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1102. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1103. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1104. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1105. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1106. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1107. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1108. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1109. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1110. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1111. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1112. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1113. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1114. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1115. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1116. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1117. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1118. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1119. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1120. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1121. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1122. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1123. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1124. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1125. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1126. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1127. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1128. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1129. Marulić, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph |
Section]
1130. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1131. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1132. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
1.131 Fatidicae si uera canunt Oracla Sybillae,
1.132 Et si uera monent Vatum praedicta tuorum,
1.133 Si Pater Israel, nam Rex alienus in Aulae
1.134 Sede Palestinae, et Solymis dominatur in oris,
1.135 Dux quoque defecit Regali e semine Iudae.
1.136 Si Daniel, iam Virgo Deo foecunda tumescat,
1.137 Vatis ut hebdomades Christi noua terminet aetas.
1.138 Iam uero et bellum super arma cruenta reuinctum
1.139 Mille catenatis per mille ligamina nodis
1.140 Terribili fremit ore,
1133. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
1.155 Cernis ut ex utero terrai, nocte sub ima
1.156 Infremuit carcer tenebrarum? et uiscera caeco
1.157 Telluris sub uentre tonant? te mitior Orcus
1.158 Inuocat, et digno priuati lumine manes.
1.159 Denique quid referam? Iudaea in Virgine quantum
1.160 Lumen inest, quo sola Deos supereminet omneis.
1.161 Solaque Phoebaeo rutilantius igne coruscat
1.162 Foemineos inter coetus, dignissima Mater
1.163 Aetherii partus, cuius descendat in aluum
1.164 Filius excelsi,
1134. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
1.262 Aurea caeruleos calcat Cytheraea natantes,
1.263 Vipereumque ungit Centauri spicula uirus.
1.264 Si datur astrorum uarias praediscere leges,
1.265 Haec Coeli series talem tibi suscitat ortum
1.266 Iure quidem Virgo Regio Iudaea uocatur,
1.267 Erigones quia signa subit, Virgo illa salubrem
1.268 Parturiet legem populis, qua uera resurgit
1.269 Relligio, magnusque a stirpe renascitur orbis.
1.270 Hos igitur partus cecinere Oracula Vatum,
1.271 Hos pater Israel,
1135. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
2.274 Quippe humilem famulam Coelo respexit ab alto,
2.275 Hinc me foelicem dicent mare, sydera, tellus.
2.276 Praemia magna mihi, triplicem dedit ille coronam
2.277 Omnipotens, qui nomen habet super omnia sanctum.
2.278 Ipsius et pietas Iudaea a stirpe propagat,
2.279 Quas ex aeterno praedestinat ordine gentes,
2.280 Fortia qui summo uallauit brachia Coelo,
2.281 Vnde sua fastus dispersit mente proteruos.
2.282 Et deturbauit ualidos a sede rebelles,
2.283 Atque humiles populos
1136. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
3.300 Quorum plena uirent urbis pomeria, qui omneis
3.301 Impleuere uias, quibus omnis campus inundat.
3.302 Tum subito apparent arma improuisa, genusque
3.303 Externum, Regemque petunt, Regemque requirunt
3.304 Iudaeo natum Regno, sceptrisque paternis,
3.305 Quoi pia dona ferunt, ostensaque signa fatentur.
3.306 At formido repens ui magna pectus adorta est
3.307 Regis Idumaei, et concursibus atria turbat
3.308 Ille ferox tantoque anceps in turbine sacrum
1137. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
3.307 Regis Idumaei, et concursibus atria turbat
3.308 Ille ferox tantoque anceps in turbine sacrum
3.309 Concilium uocat, et doctos ignarus apellas
3.310 Consulit, ast illi referunt dabit Effrata Iudae
3.311 Bethlem terra Dei Regali e sanguine Christum,
3.312 Qui regat Israel dux inclytus, ecce tot annis
3.313 Coelestis uates praedixerit ante Michaeas,
3.314 Atque haec dum Solymis Regali in sede geruntur,
1138. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
3.314 Atque haec dum Solymis Regali in sede geruntur, ❦
3.315 Tristior infaustas Acheron emisit Erinnes
3.316 Consilio Iouis inferni, quas protinus Orco
3.317 Egressas sistit Iudaei ad tecta tyranni.
3.318 Prima Megaera doli, fraudumque imbuta malarum
3.319 Arte, uenenatas a uertice concutit hydros,
3.320 Ii circum diris ceruicem nexibus atram
3.321 Impliciti, linguis exertant ora trisulcis,
3.322 Et foedum
1139. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
4.241 Principio, omne bonum coit hic radice beata.
4.242 Postquam autem Christus Nili reuocatus ab oris ❦
4.243 In patriam rediit, maternaque tecta reuisit,
4.244 Te modo rege ferox tellus Iudaea superbo
4.245 Expulerat, cur te rursum tam mitis eodem
4.246 Sancte refers? an te Patris reuerenda potestas
4.247 Huc agit? an ne tenax patrii uis urget amoris?
4.248 Foelix, o, nimium tanto domus hospite, cuius
4.249 Nectareas e
1140. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
4.262 Ast aetate uigor succrescere, membraque sensim
4.263 Et Deus ipse suo clarescere corpore quibat,
4.264 Quumque tot aestates ageret, tot uolueret annos,
4.265 Quot rotat obliquum sua signifer astra per orbem,
4.266 Ipsa quota Iudaea tribus se gente propagat,
4.267 Ad solenne sacrum, quod lege edicit agendum
4.268 Ascendit Solymam, primi tum mensis onustos
4.269 Implet Luna sinus, et cornua lumine iungit.
4.270 Cuncta datis miro posuit Deus ordine signis,
1141. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
4.283 Ast electa suos magno regina triumpho,
4.284 Stellantes thalamos altis subit acta trophaeis.
4.285 Interea templi sacratas itur ad arces, ❦
4.286
4.287 Quos Hiericontea Chariotide consita tellus,
4.288 Quos lauit Sirbone lacus, quos Lydda creauit,
4.289 Quosque lacu Genesara suo, quos celsa Norine,
4.290 Quos Bethole, et Tephene, et Acrabataena, fluensque
1142. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
4.429 Inuia, melle madens uacuis fruticescit in agris.
4.430 Gesserat Imperium ter quinque Tiberius annis
4.431 Caesar, et orbe suo populis data iura subactis. ❦
4.432 Quattuor in partes Iudaeaque secta gemebat,
4.433 Quattuor iniustis sub regibus, arce profani
4.434 Sic duo Pontifices foedata templa regebant.
4.435 Quem super intonuit Coelo uox clara patenti,
4.436 Verbo in missa uirum per deuia lustra uagantem.
1143. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
4.474 Expauit turba, et uox in caua claustra refugit.
4.475 Quod caput in Coelo suprema Seraphin adorant,
4.476 Agmina, Ioanni curua ceruice reclinat,
4.477 Cum seruis Dominus, iudex cum sontibus adstat.
4.478 Bissenos hic dux lapides, haec arca sacrabat,
4.479 Bissenis Bobus templo mare uexit ahaenum.
4.480 Hoc aboleta malo modo quae seruatur apellae
4.481 Pulsa superstitio est, mundus sit flumine Naman.
1144. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
5.284 Cuius opes uarias rebus natura ministrat,
5.285 Ipse ne desidiae feret ocia legibus ullis?
5.286 Funditus hoc mundus cessante a stirpe periret.
5.287 Stat sua festa dies, aeternaque gloria Christo.
5.288 Lege quidem Mosi Iudaeis septima quaeque est
5.289 Festa dies, ea lux et enim memorabilis, ipsi
5.290 Sabbata septenas dicunt a nomine luces.
5.291 Nam Deus omnipotens senis opus omne diebus
5.292 Edidit, hos sequitur qua cunctis ardua rebus
1145. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
5.291 Nam Deus omnipotens senis opus omne diebus
5.292 Edidit, hos sequitur qua cunctis ardua rebus
5.293 Complementa dedit Deus, et qua luce quieuit.
5.294 Quamque bono, ac sancto decorauit lumine, quamque
5.295 Iudaei obseruant, opus omne, laborque quiescit.
5.296 Christus in hac iterum templum de more petiuit,
5.297 Conserto iuuenile ferens in numine corpus,
5.298 Scriptaque fatidici suscepto codice uatis
5.299 Talia conspicua sublimis ab arce reclusit,
1146. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
8.37 Et date nube noua terris sitientibus imbres,
8.38 Quum concreta situ tellus sua germina fundet
8.39 Morbida, rore sacro sanate, atque igne supremo.
8.40 Ite mei fontes, emissaque flumina, primus
8.41 Sentiat orbis aquas Iudaea per arua sonantes,
8.42 Gentibus haud aliena suis his terra madescat,
8.43 Neu fluat Azotus, neu qua perfundat Ioppem.
8.44 Ah mea ne patriae pereant armenta uidentis.
8.45 Ite uagos reuocate greges, et claudite septis.
8.46 Dicite
1147. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
8.126 Huic sua fine salus ueniet suprema beato.
8.127 Circuet infesto quum uos urbs illa tumultu
8.128 Iusta im perfectos fuga ducat ad altera longe
8.129 Moenia, ut Aegypto quondam mihi nacta latebra est.
8.130 Oppida
8.131 Vestrorum calcanda pedum uestigia sument,
8.132 Donec ego ueniam, uos et mea regna nouabo.
8.133 Haereat hoc animis exemplar pro duce miles
8.134 Fortis init, fortique cliens pro principe bellum,
1148. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
8.459 Lucis agens ad bella nouas in nube phalanges,
8.460 Armat et aetherio flagrantibus igne sagittis
8.461 Lucida quae plenis iaculentur tela pharetris,
8.462 Tela facesque simul Iudaea in tecta uolanteis.
8.463 Haud Agamemnoniis arsit neptunia Troia
8.464 Tot facibus, quot ab his flagrarunt ignibus arces.
8.465 Fulmina nec totidem Cyclopum educta caminis
8.466 Perrumpunt altas deiecto uertice turres,
8.467 Tela
1149. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
9.56 Vertice quae summo uacuam suspenderat urnam.
9.57 Huic ait, o mulier potum mihi porrige Iesus, Chr.
9.58 Illa refert, a me ne nefas Samaritide poscis? Mu. Sa.
9.59 Vit Iudaeus, ego mulier Samaritis aquari,
9.60 Gentibus his et enim uetus intercessit abusus.
9.61 Si tibi dona Dei, si gratia nota fuissent, Chr.
9.62 Si sitiens qui poscit aquas respondit Iesus
9.63 Forsan ab hoc peteres ipsa, et
1150. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
9.87 Crede mihi mulier, non longe hic affore tempus, Chr.
9.88 Cum nec in arce patrem solyma, neque monte coletis.
9.89 Vos ingnota quidem colitis, nos ordine sacris
9.90 Vtimur, et cultus, causas, ritusque tenemus.
9.91 Iudaea de stirpe salus uenit, hora propinquat,
9.92 Nunc et adest, alta uenerabimur omine sancto
9.93 Sanctum mente patrem, uerum quoque, numine uero.
9.94 Talibus ipse pater cultoribus innuit, ipsa
9.95 Mens sincaera Deus
1151. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
9.313 Tendere se uersus, quibus illicet obuius ibat,
9.314 Comiter excaeptos, dulci et sermone leuatos
9.315 Recreat hos, illis animos et corpora sanat.
9.316 Proximum erat solenne sacrum, quo plurima sancto
9.317 Rite cruore domus Iudae sua limina tingunt.
9.318 Tum duodena phalanx (ut sol deuoluitur alto,
9.319 Tectaque decliuis fumantia uesper inumbrat)
9.320 Ieiuni populi duros miserata labores,
9.321 En ait ad Christum, populus labat iste famescens,
9.322 Corpora dic
1152. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
10.311 Scilicet auctore ut tanto fraterna
10.312 Diuidat in capita, et totum quoque partiat assem.
10.313 Quoi Christus, quis tale mihi ius arrogat? aut me
10.314 Vos super ut iudex, et sim partitor adegit?
10.315 Separet an fratres? qui congregat, aut Mediator
10.316 Ipse dei atque hominum terrena negocia tractet?
10.317 Omnis auaritiae culpa tunc esse cauendum
10.318 Edocuit, nec enim parcae cui
1153. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
10.674 Paucula qui nostrae sumat libamina coenae.
10.675 Aureus in rosea sol uirgine frugiferenti
10.676 Autumno arridet, fico sycellida, Baccho
10.677 Vinea, mala suis opibus granata dehiscunt,
10.678 Ramea iudaeis, dapibusque umbracula festis
10.679 Aduentant, irae monimenta, et criminis horror,
10.680 Quis scelus infandum populi, et memorabile murmur,
10.681 Excidia exilii recolunt, et funera patrum,
10.682 Desertum, terram tum melle et lacte
1154. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
10.716 Et coelo immensum fusis uenit imbribus agmen,
10.717 Quum leo feruescit, ui magna effunditur aluo
10.718 Irriguus, pingui et campos oblimat arena,
10.719 Delta et rura natant, et plenae lumine fossae.
10.720 Iudaei proceres alti pinacula templi
10.721 Mirantur, quae tanta nouae sit copia linguae,
10.722 Et nitor, et doctrina uiro sine luce magistra.
10.723 Haec mea doctrinae ubertas, et lingua coruscans,
10.724 Non mea, sed patria (qua sum) de mente profecta
1155. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
10.803 Constitit hic proceres inter Nicodemus, et inquit
10.804 An lex ulla sinit damnari ob crimina quemquam?
10.805 Ni prius audierit, causam decernere nullo
10.806 Iure potest aliquis, nisi sit praecognita iudex.
Dedicatio doni primi ad / Matrem Virginem.
l4.1 Omnis gloria quae deo dicatur,
l4.2 Iure hanc possidet optimo, tenetque
l4.3 Mater sola dei, suae decorum
1156. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
11.131 Me quis labe notet, seu criminis arguat ullus,
11.132 Prodeat, en ego sum, mea uerba tenacia figunt
11.133 Cordibus, ubertas haec quos diuina profudit.
11.134 Hii quia non estis, nec cordibus illa tenetis.
11.135 Iudaeos furor irritat, qui talibus illum
11.136 Vt saeui increpitant insana uoce Leones,
11.137 Nonne palestinum bene te samarita uocamus?
11.138 Iure sebastentem, stygii quod principis Arcam.
11.139 Haec in se iaculata tulit conuicia Christus
1157. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
11.146 Sic equidem, mea quisquis erit, qui uerba tenaci
11.147 Mente geret, lucis custos, operator honesti
11.148 Hic iubar aeternum, non funera nigra uidebit.
11.149 Faucibus atque iterum rabidis immane dehiscunt
11.150 Iudaei, sic rursum infesta opprobria fundunt.
11.151 Ignifer illa Satan nigri (quis nesciat) orci
11.152 Audet inhumane, mortem si uidit Abramus,
11.153 Si sacri uates, et cur tua uerba tenaci
11.154 Quisquis mente geret? non unquam funera libet,
1158. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
11.358 Sit mihi nulla fides, sin clarius illa nitescunt
11.359 Luce poli, mihi si non uultis, credite factis.
11.360 Vt uobis sit nota fides, quia natus in almo
11.361 Patre manet, pater in nato sit uterque perennis.
11.362 Iudaei unde truces conati inuoluere Christum,
11.363 Sacrilegas deus ille manus euadit, et atras
11.364 In se uersa fugit lux incomprensa tenebras.
11.365 Non secus ac radii sese per opaca fenestris
11.366 Inserto quum sole domus laquearia fundunt,
1159. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
11.579 Tum sic discipulos scitari coepit Iesus.
11.580 Quis proles hominis uulgo, quis fertur origo?
11.581 Ioannes, aliis uates super astra flagrantem
11.582 Concutiens alto sublatos in aethere currum
11.583 Dicitur, ast aliis tuus o, iudaea Sacerdos,
11.584 Gentibus, et uates materna addictus ab aluo,
11.585 Aut unus nostra quidam de gente prophetes.
11.586 Sciscitat, at quo me uos nomine rite coletis?
11.587 Concilii columen Petrus respondit Iesu.
11.588 Tuque dei uiuo
1160. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
12.206 Debita laxetis prompte, pater ille seuerus
12.207 Vos dabit igniuomi tetricis lictoribus orci.
12.208 Hisque peroratis sermonibus exit Iesus, ❦
12.209 E genesaraea iudaeam migrat in oram,
12.210 Trans mare, Iordanis turba comitante per aequor,
12.211 Multaque tum uariis curauit corpora morbis.
12.212 Ecce noua interea pharisaica fraude caterua
12.213 Affuit, et tetri uersutia Daemonis audax,
12.214 Coeca
1161. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
12.648 Implicitasque manus arcebant lintea, uultus
12.649 Et facies obtenso haerebat tegmine taelae.
12.650 Exsinuate uirum glomero hoc, et soluite nodis
12.651 Rex ait, et reducem solis sinite ire sub astro.
12.652 Haec ubi turba frequens, et Iudae clara propago
12.653 Traxerat ad moestas quos huc pia cura sorores
12.654 Conspexere, dei quae ui patrarat Iesus,
12.655 Creditus esse fuit multis diuina potestas,
12.656 Conuentus alii, pharisaeaque tecta petebant.
12.657 Rumpitur
1162. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
12.689 Haec rata Pontificis sententia crimine pondus
12.690 Obtinuit, Christo insonti decretaque mors est.
12.691 Non hinc ergo palam Iesus fora turbida adibat,
12.692 Sed scelerata feri uitat commertia Iudae.
12.693 Moenia tunc Effrem propter loca sola petiuit,
12.694 Fertilis Efraim quae dicta est nomine uilla.
12.695 Iamque propinquabat Phase, iam fluxerat ingens
12.696 Vis Iudae solymas ut se mundaret ad Arces.
12.697 Quaeritur hic, Iesum
1163. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
12.692 Sed scelerata feri uitat commertia Iudae.
12.693 Moenia tunc Effrem propter loca sola petiuit,
12.694 Fertilis Efraim quae dicta est nomine uilla.
12.695 Iamque propinquabat Phase, iam fluxerat ingens
12.696 Vis Iudae solymas ut se mundaret ad Arces.
12.697 Quaeritur hic, Iesum insidiis et fraude petebant.
12.698 Iam phase uerum, iam Christo transitus ardens, ❦
12.699 Vltima purpureo properabant stamina fuso.
12.700 Quum uultu obnixo
1164. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
12.720 Porro autem praemissa uiri duo fulgura fratres ❦
12.721 Nuncia, Samariae qui intrarunt arcis in urbem
12.722 Tecta paraturi uenientibus hospita Christis.
12.723 Postquam iudaeos habitus gens aemula uidit,
12.724 Templa petituros diuino inuidit honori,
12.725 Relligione loci, et cultu ambitiosa Garizi,
12.726 Hospitio Iesum, Christos ex urbe repellunt.
12.727 Exarsere uiri, duo fulmina, et ignibus alti
1165. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
13.58 Tempus, et haec tali celebrabitur inclyta facto.
13.59 Talia Bethaniae Christi dum luce geruntur,
13.60 Talis et usque nitor solymas incurrit ad arces.
13.61 Tum propter Iesum, partim te Lazare propter,
13.62 Iudea de gente frequens allabitur agmen.
13.63 Hic opus, ille deus, terris mirabile uisu
13.64 Stabat uterque, fides mundo manifesta patebat.
13.65 Ast ea lux tenebris non est apprensa, sacrumque
13.66 Molitur caput infandam tibi Lazare caedem,
1166. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
13.680 Stabit in aede sacra Danielle canente patescens,
13.681 Qui legis illa, caue, tibi ne malus error adumbret.
13.682 Corruet omnis enim quum desolabitur orbis.
13.683 Vos o, quos tenuit tellus Iudaea coloni,
13.684 Efugite ad sanctos excelsa cacumina montes.
13.685 At quibus ab tecto supra caput eminet altum,
13.686 Ne subeas aliquid, neu respice terga penatum.
13.687 Neu sua qui latos execet aratra per agros,
1167. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
14.141 Comprensum occidant, ast hoc ubi festa diei
14.142 Lumina praetereant, insit ne plebe tumultus,
14.143 Tum fera Tisiphone summum de uertice crinem
14.144 Vipereo, stygia dirum de gente Marassum
14.145 In Scariotei coniecit pectora Iudae,
14.146 Vnius e Christi bissenoque ordine caetus.
14.147 Concitus hinc abiit in principis atria Cayphae,
14.148 Iam penetrat foedi praeceps ante ora senatus.
14.149 Munere me quanto o, proceres donare uelitis?
14.150 Vt genus hoc hominis
1168. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
14.195 Transeat ad patrem, mundo trans aethera uicto.
14.196 Quos habuit, tum fine suo dilexit amantes,
14.197 Nam postquam rite est et foedere pascha peractum,
14.198 Et concepta furit rabies in pectore Iudae,
14.199 Ausi immane nefas, miti lupus accubat agno.
14.200 Hic tamen haud ignarus erat se posse paterna
14.201 Omnia quae conclusa manu sunt, unde profectus
14.202 Quo redeat Deus, exurgit mox ordine coenae,
14.203 Comminus atque suos
1169. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
14.267 Proditor? ergo iterum caput ad coeleste reclinat
14.268 Pectus, et exquirit quis proditor impius ille est?
14.269 Ille est quoi panem mea dextera tradet inunctum,
14.270 Dixit et intinctam Cererem porrexit Iudae.
14.271 Post ipsam penetrat malus effera pectora Daemon,
14.272 Christus ait propere quod iam moliris obito.
14.273 Haec ignota fuit toti sententia mensae.
14.274 Continuo egreditur Iudas, et pallida noctis
14.275 Luna per umbrosas sua
1170. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
14.472 Cedrorum, rapido quam interluit impete torrens,
14.473 Praedia Gethsemani ad cliuum transmittit oliuae,
14.474 Intrauitque ortum, campi qui praeiacet orae.
14.475 Non ignara loci fuerat mens impia Iudae,
14.476 Saepe quod hoc Iesus coetum conferre solebat.
14.477 Huc iterum mihi sancte pater foelicius adsis, ❦
14.478 Inque meo confige tuum tibi pectore natum,
14.479 Mutua quem mea iam penitus
1171. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
14.659 Vrbs ingrata manus et candida colla reuinctum
14.660 Excipis, o, facinus dirum, premit undique sanctum
14.661 Tempestas, ille instar ouis tacet hostia uictrix.
14.662 Prima domus petitur, falsusque examine iudex,
14.663 Anna socer Cayphae, labenti maximus anno
14.664 Qui fuerat praesul, tum crimina sanguine iungunt.
14.665 At duo deproperant haud longo frigida tractu
14.666 Corpora post Christum, quibus anxia corda, metuque
14.667 Pectus
1172. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
14.674 Iura sodalicii, quae dogmata seminet ultro?
14.675 Qui sic respondit. Mundo mea lingua patenti
14.676 Ore palam sonuit, me tum Synagoga docentem
14.677 Audiit, et templum, quo uis coit omnis Iudae,
14.678 Nec quicquam occulto docui, quid quaeris ab ore
14.679 Verba meo? quin posce uiros ea cuncta loquentem
14.680 Qui uidere, calent, atque ii mea dogmata pandant.
14.681 Talia dicenti manus impia deuolat ori,
14.682 Incussoque genam
1173. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
15.95 Heu terrae ingratae manibus data praeda profanis.
15.96 Siccine nate libet? prius heu cur non tua mater
15.97 Aut saltem hoc tecum laeto decumbat acerbo?
15.98 Quo periturus abis. Matrem miserescite uos, o,
15.99 Iudaei, miseram nato me iungite Matrem,
15.100 Vniusque duos inter partite dolores.
15.101 Vt sic ipsa mei poenas, et uerbera nati
15.102 Alleuiem, uobis in me crudescere fas sit,
15.103 Dum graue supplicium minuam partita
1174. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
15.168 Inuidiae radix, ingrataque funditus o, gens,
15.169 Filia mendacis Synagogae, et sponsa Barathri,
15.170 Sic sanctum laceras o, perfida mente rebelli?
15.171 Posce Palestinam, latos percurre recessus
15.172 Omnis iudaee, galilaeaque curre per arua,
15.173 Cerne uias eius, uestigia singula cerne,
15.174 Diuina si luce nitent, testamur easdem,
15.175 Et benefacta uirum per tot collata phalanges,
15.176 Teque ream mendax o, tanti nosce furoris.
1175. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
15.188 Euocat huc Iesum, quem si rex esset, ab ipso
15.189 Scire petit, Iesus responsum tale tyranno
15.190 Reddidit, a te ne hoc memoras? aliis ne doceris?
15.191 Nunquid ego huic inquit praeses iudaeus? iniqui
15.192 Pontifices, et gens tua te mihi tradidit ultro,
15.193 Qua te fraude notant? qua labe fatebere sontem?
15.194 Non mea labentis sunt regna fluentia mundi,
15.195 Quod si mortalis domini mea regna fuissent,
15.196 Vidisses
1176. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
15.199 Natus ad hoc ego sum, qui lumina solis adiui,
15.200 Vt tester uero, cuius quicunque coruscat
15.201 Lumine, uoce mea trahitur, quoi Pontius inquit,
15.202 Quae ueri est ratio? uerum qua luce nitescit?
15.203 Protinus hoc dicto repetit iudaea citatus
15.204 Agmina, principibus causamque excusat apellis,
15.205 Eruere insontem cupiens a turbine Christum.
15.206 Inualuit populi fragor, insonuitque procella,
15.207 Tetraque centiloquis exclamt hiatibus hydra
15.208 Talia,
1177. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
15.204 Agmina, principibus causamque excusat apellis,
15.205 Eruere insontem cupiens a turbine Christum.
15.206 Inualuit populi fragor, insonuitque procella,
15.207 Tetraque centiloquis exclamt hiatibus hydra
15.208 Talia, iudaeam populos conciuit in omnem,
15.209 Quos usque huc docuit Galilaeis actus ab oris.
15.210 Hunc ubi Pilatus sub apellae iure tyranni
15.211 Audiit, ac regno natum, intra tecta remisit
15.212 Herodis, qui tum solymis erat aedibus hospes.
1178. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
15.344 Pulchra sioneo de uertice filia regis
15.345 Huc salomonis ades, uideas diademate quali
15.346 Dura suum regem mate Synagoga coronet,
15.347 Quale manu sceptrum? uacua quod arundine gestat,
15.348 Ille salutatus iudaei regis honore,
15.349 Quoi genibus flexis illudit miles adorans,
15.350 Alternatque ferox alapas, et ab ore cruento
15.351 Tetra uenena uomunt, ab arundine uapulat altus
15.352 Vertex ille dei, sumi thesaurus honoris.
15.353 Intrauere
1179. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
15.389 Expauit, regemque foras educere iussit,
15.390 Ipse tribunali secto de marmore sedit.
15.391 Ante diem Paschae uenturum luce sequenti,
15.392 Sol prope ad aetherias penetrauerat igneus arces,
15.393 Tunc irrisa deum iudaea per agmina regem
15.394 Pontius ostentat, populus cruce tollite fixum
15.395 Ingeminat. praeses uestrum cruce figere regem
15.396 Mene ait impelli? Rex haud nisi Caesar habendus
15.397 Est nobis, sacrae responsa dedere tiarae.
1180. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
15.394 Pontius ostentat, populus cruce tollite fixum
15.395 Ingeminat. praeses uestrum cruce figere regem
15.396 Mene ait impelli? Rex haud nisi Caesar habendus
15.397 Est nobis, sacrae responsa dedere tiarae.
15.398 Abnegat ipsa suo regi iudaea rebellis,
15.399 Et sibi romani sceptrum nisi caesaris esse.
15.400 Iccirco praeses formidine ductus auara,
15.401
15.402 Haud mora corripitur, tabeaque exutus, amictus
1181. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
16.471 Copia, non ullo sensu concessa facultas,
16.472 Nomine quos Christi lucis consorpsit Abyssus.
16.473 Tum quidam Iesum moribundo ex agmine poscunt
16.474 Talia, restituat regnum si hoc tempore Iudae.
16.475 Iis ait, haud uestra est inter labentia nosse
16.476 Tempora, uel motus patria uirtute meantes,
16.477 Ast ubi uos uirtus afflauerit ignea sancti
16.478 Numinis interne, coleoque allapsa fouebit.
1182. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
16.547 Parthica quae rubro, quae hyrcano a littore uenit,
16.548 Medica quam mittunt, atque ardua regna Megallae.
16.549 Et qui pingue colunt inter duo flumina regnum
16.550 Assyrii, quique arua tenent iudaea coloni,
16.551 Cappadoces aderant, euxini et nauita ponti,
16.552 Diues ab auriferis et quos Pactolus arenis
16.553 Miserat, et Nilum quos terra Propontidaque inter,
16.554 Pamphiliae quos et iuga frondea, et aspera castris
1183. Bunić, Jakov;... . De vita et gestis Christi, versio... [Paragraph |
Section]
16.557 Et quem Cyrenae libicae, quem consita syluis
16.558 Littora dant, et quem faecundi frugibus agri,
16.559 Et quem Roma tulit caput orbis et urbibus una,
16.560 Manserat et solymis iudaeus ut aduena fieret.
16.561 Cres etiam et panchaeus arabs a rure beato.
16.562 Hi simul attonit mirantur, et ora uicissim
16.563 Alter in alterius conuersi talia dicunt.
16.564 Nempe uiros hos ore tulit galilaea sub uno,
16.565 Vnde igitur
1184. Andreis, Franjo... . Dialogus Sylla, versio electronica. [page xx |
Paragraph |
Section]
1185. Brodarić, Stjepan. De conflictu Hungarorum cum... [Paragraph |
Section]
1186. Brodarić, Stjepan. De conflictu Hungarorum cum... [Paragraph |
Section]
1187. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
Section]
1.15 Ecce aulę in
1.16 Et deiectus humi uultum
1.17 Sceptra tenet; cęsum flagris Iudęus adorat.
1.18 Parte hinc diuersa tibi
1.19 Pendentem
1188. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
Section]
1.583 Qua terras uersat duro
1.584 Altera adit regni
1.585 Iudęę,
1.586 Ad
1189. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
Section]
1.739 Et quacumque, malis regio purgatur, obiuit;
1.740 Vt Tyrius ciuis nemus et frondentis Idumes,
1.741 Atque iugo canente procul Iudęa niualis,
1.742 Foecundęque manum glebę sensere salubrem,
1.743 Quas stringente fugax Iordanus pręfluit unda,
1.744 Qui
1190. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
2.578 Sed
2.579 Et
1191. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
2.586 Ictus dat poenas; fatoque
2.587 Qui se participem sceleris
1192. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
2.587 Qui se participem sceleris
2.588 Rex Iudę: in
1193. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
2.609 Rex Achaz Iudę; Assyria implorauit ab usque
2.610 Auxilia, et gemino sic est defensus ab hoste.
2.611 Non tamen id paruo stetit illi; pręda tyranno
2.612 Conuehitur raptum templi
1194. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
2.632 Cęlestumque ruunt accensę in pręlia turmę.
2.633 Res geritur Iudę proprii sine militis usu,
2.634 Strata
2.635 Sennacheris campo uix territus aufugit illo.
1195. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
3.288 Et graue iudicium populi
3.289 Constabitque fides priscis ab origine prima
3.290 Pollicitis, finesque suos Iudęa reuiset.
3.291 Tunc coelum terris aeternę foedera pacis
3.292
Percutiet,
1196. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
3.379 Atque uirum medio residebat in
3.380
3.381
3.382 Hactenus, ut
1197. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
3.653 Nunc fas et, Iudęe, licet qua
3.654 Moenia, et ingenti iam iam lapsura ruina,
3.655 Ingredere, en Christi stant omnia pręmia prędę,
3.656 Nulla fides
1198. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
4.42 Non animus Iudę immanis reuocatur, agitque
4.43 Pręcipitem: tenuitque pudor non insuper illum,
4.44 Exemplo abstineat communi, neue requirat
4.45 De sese, soli quod iam sibi conscius
1199. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
4.78 Et uiolare manu Iudas persisteret una
4.79 Catinum, Christus pariter absoluit utrumque.
4.80 Namque unum amouit, signum simul accipit alter,
4.81 Libera porrecti cum Iudę missio panis
4.82 Indulta est; uisus nam pectore protinus omneis
4.83 Attraxisse Herebi tenebras, et cuncta nephanda
4.84 Inuiso infoelix pręceps
1200. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
4.158 Vos
4.159 Vulgantes terris lętę noua foedera pacis,
4.160 Dum malus oppugnat pręconia uestra sacerdos,
4.161 Omnia durastis superantes, aspera
1201. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
4.248 Sunt mansura diu, iam iamque
4.249 Protinus amissum quęretis, scilicet olim
4.250 Quod sum testatus Iudęis, iura sequendi
4.251 Haud concessa ducem gressus gradientis et ante,
4.252 Iuxta uos eadem iam nunc repetita
monebo.
1202. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
5.597 Ac Marthę in laribus residebat candida uirgo.
5.598 Huic generis titulus pręlustris et ampla facultas
5.599 Inter Iudęos reddebant nobile nomen.
5.600 Hęc sermone eadem facundo capta Magistri
5.601 Vouerat impensis totum ditissima censum;
5.602 Grata sodalitio Christi domus inde
1203. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
5.763 Atque odio genti frustra reminiscitur esse
5.764 Iudeę, duros meminit quem ferre labores
5.765 Mortali in
1204. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
5.810 Exoritur clamor, gemitu domus alta remugit.
5.811 Tunc formidatus multum dolor ossibus imis
5.812 Incubuit matri et perculsam strauit: "Amorem
5.813 Plebs Iudęa", inquit, "precio pensabit
5.814 Scilicet hęc hodie Doctori inimica rependis,
5.815 Qui dicto tantum morbos sanabat et omne
5.816 Tollebat
1205. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
5.827 Vertere, et externę iam cedere tempora genti?
5.828 Actutum horrendo cur non a crimine, quęso,
5.829 Heu longum doliture, redis, Iudęe? Luetur
5.830 Ista diu sero proauorum culpa nepoti,
5.831 Transibit quando ad gentes substantia Legis."
5.832 Fata hęc procubuit, robur natiuaque uirtus
1206. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
6.277 Illicet ardescunt animi, redit impetus acer,
6.278 Et tempestiue titubantibus aduenit Annas,
6.279 Vnde sui caperent exordia prima furoris.
6.280 Inter Iudęos genus huic ignobile quondam,
6.281 Antiqua Babilone domus paruique penates:
6.282 Antistes templi ascitus, dum gloria gentis
6.283 Obliqua inuidia atque odiis uexaret
1207. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
6.628 Fert tamen ille Dei promisso foedere sese
6.629 Prędictum stirpem, uiri lux alma patebit
6.630 Cuius in aduentu, ut gentes illuminet omnes.
6.631 Si modo Iudęi populum prius improbet orbis
6.632 Despectine
1208. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
7.98 "Quin nunquam, tellus nostra est quam longa, docendo
7.99 Cessauit studio lętus discurrere tali.
7.100 Montanę incipiens Iudęę a finibus omnem
7.101 Lustrabat tractum circum lateque iacentem
7.102 Suadebat peragrans Galilęam, sępe secundas
7.103 Qua reuocat Iordanus aquas retroque pererrat,
1209. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
7.163 Qui puer elapsus Iudęis finibus enses
7.164 Subtractus cędi patris uitauerat olim,
7.165 Quando aruis foelix illatum Ęgyptus opimis
7.166 Excępit, pueroque diu timuere
1210. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
7.186 Vertice summisso hac palmas flectebat Idume,
7.187 Vt suaues liceat cariotas carpere lassis.
7.188 Dextrum iter arripiunt, et te, Iudęa, petebant.
7.189 Hic
1211. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
7.190 Iudęę, monitique alio diuertere pergunt
7.191 Et Nazareti decernunt sistere tandem,
2
1212. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
7.200 Adducto gliscunt per pectus gaudia regi,
7.201 Alloquiturque uirum confestim, primus et infit:
7.202 "Vt tot criminibus ualeas euadere liber,
7.203 Astat qui causam iudex cognosceret aequus.
7.204 Fare age, quam pandis, quę sunt decreta recentis
7.205 Doctrinę? Pariter quę fingis, qualia monstra?
7.206 Sectatorque tuus qua pollet pręditus
1213. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
7.268 Prensus si tandem modo lętum euaserit ille,
7.269 Tollit et antiqua Pharisęum ab origine nomen,
7.270 Vsque stetisse fidem Iudęa in gente decusque
7.271 Egregio generi, leuius
1214. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
7.276 Inde abit et secum tacitus tunc multa reuoluit:
7.277 Fato posse rapi sperat, si corpore plagas
7.278 Viderit, et casum Iudęus sortis acerbę;
7.279 Humani demum miseret nos quando doloris,
7.280 Cum iam mutatam fortunam euersaque cuncta
7.281 Cernamus, speciem nec rerum agnoscimus ipsam.
1215. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
7.299 "Non
7.300 Ille refert, "populus seniorum, et detulit omne
7.301 Tete consilium: quid tantum offenderis illos?"
1216. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
7.320 Iudęosque petit, coramque ut constitit, inquit,
7.321 Ingenio tentans hominem subducere morti:
7.322 "Non culpam inuenio, non crimen protinus ullum,
7.323 Quem tanto studio
1217. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
7.338 Quid fictum uero, quid recto pectore prauum
7.339 Dissideat, meritum uel quod comitatur utrumque;
7.340 Sępe manum cuius fines sensere salubrem
7.341 Iudęi, Manes dum iussus redderet Orcus.
7.342 Attamen inuisum frustra illum perdere malle,
7.343 Saltibus in mediis quam qui siccarius olim
1218. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
7.442 Ne poenas subito compręhensi forte dedissent,
7.443 Atque iugum impositum doleant exemptaque regna.
7.444 Illicet emicuit Barathri dux ocyor Euro:
7.445 Iudęam inuisens adiit prętoria nota.
7.446 Ingressum species tormenti uisa moratur:
7.447 Percussum media tabescere cernit in aula.
7.448 Non linguę quicquam, uiui non amplius
1219. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
7.527 Mox
7.528 Tandem latronis mutata morte Magistrum
7.529 Damnatum, patuit scelus ingens protinus olli,
7.530 Insontem indigna damnari morte reumque
1220. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
8.92 Nunc captus tandem teneatur, pręmia magna,
8.93 Et fructum referens multi longique laboris.
8.94 Isthęc doctori nuper, Iudęe, rependis?
8.95 Cedo, quod propter malefactum, excire sepulchris
8.96 Ecquid defunctos cęlestes rursus ad auras
8.97 Flagitium capitale, oculos aut reddere coeco?
1221. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
8.141 Reddere, cur, uisum scribi, sententia dicta est,
8.142 Hinc placet elogium simulati criminis aedi:
8.143 Iudęi populi rex Nazarenus Iesus,
8.144 Atque exaratum triplici charactere stabat.
2
1222. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
8.220 Dum doctis populi retineret pectora dictis
8.221 Iudęa circum multum laudatus in omni.
8.222 Quo pręceps hodie subito est sententia uersa?
8.223 Respuat ut tandem mutata quod ante probabat!
8.224 Alternis odiis mortem
1223. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
8.396 Flagitii uindex;
1224. Beneša, Damjan. De morte Christi, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
8.712 Sic corpus dictis paucis exangue remansit.
8.713 Adde huc tot coelo sublimia monstra, tot infra
8.714 Coelos ire etiam ceu uerso cardine cerne.
8.715 Verum Iudęi non stulti ut cętera, quorum
8.716 Diuino tamen in cultu prudentia pręstat.
8.717 Sic nunc mente reor, magnum quodcunque relatu est,
8.718 Quod uatum sua scripta ferant,
1225. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1226. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1227. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1228. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1229. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
SubSect | Section]
1230. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
SubSect | Section]
1231. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
SubSect | Section]
1232. Utješenović-Martin... . Epistola ad Antonium Verantium,... [Paragraph |
Section]
1233. Vlačić Ilirik,... . Epistola cuiusdam pii... [Paragraph |
Section]
1234. Vlačić Ilirik,... . Epistola cuiusdam pii... [Paragraph |
Section]
1235. Vlačić Ilirik,... . Epistola cuiusdam pii... [Paragraph |
Section]
1236. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page vii |
Paragraph |
SubSect | Section]
1237. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page xii |
Paragraph |
SubSect | Section]
1238. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page xvii |
Paragraph |
SubSect | Section]
1239. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page xvii |
Paragraph |
SubSect | Section]
1240. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page xvii |
Paragraph |
SubSect | Section]
1241. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page xviii |
Paragraph |
SubSect | Section]
1242. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page xx |
Paragraph |
Section]
1243. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 2 |
Paragraph |
Section]
1244. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 2 |
Paragraph |
Section]
1245. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 3 |
Paragraph |
Section]
1246. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 4 |
Paragraph |
Section]
1247. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 4 |
Paragraph |
Section]
1248. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 5 |
Paragraph |
Section]
1249. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 5 |
Paragraph |
Section]
1250. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 5 |
Paragraph |
Section]
1251. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 6 |
Paragraph |
Section]
1252. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 6 |
Paragraph |
Section]
1253. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 6 |
Paragraph |
Section]
1254. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 9 |
Paragraph |
Section]
1255. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 9 |
Paragraph |
Section]
1256. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 9 |
Paragraph |
Section]
1257. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 10 |
Paragraph |
Section]
1258. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 10 |
Paragraph |
Section]
1259. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 11 |
Paragraph |
Section]
1260. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 12 |
Paragraph |
Section]
1261. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 12 |
Paragraph |
Section]
1262. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 14 |
Paragraph |
Section]
1263. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 15 |
Paragraph |
Section]
1264. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 39 |
Paragraph |
Section]
1265. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 43 |
Paragraph |
Section]
1266. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 46 |
Paragraph |
Section]
1267. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 54 |
Paragraph |
Section]
1268. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 56 |
Paragraph |
Section]
1269. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 93 |
Paragraph |
Section]
1270. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 93 |
Paragraph |
Section]
1271. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 94 |
Paragraph |
Section]
1272. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 94 |
Paragraph |
Section]
1273. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 96 |
Paragraph |
Section]
1274. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 98 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1275. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 98 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1276. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 98 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1277. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 98 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1278. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 98 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1279. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 98 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1280. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 98 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1281. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 98 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1282. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 98 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1283. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 98 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1284. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 98 |
Paragraph |
SubSect | Section]
M
Manus lavare cur soliti Iudaei vota peracturi 93
per Manus omnes conatus expediri 94
Mattathias 18
medius vitae et morum status optimus 40
memoriam beneficiorum suorum quibus symbolis servari Deus voluerit 48. 49
1285. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 98 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1286. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 98 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1287. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 98 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Q
1288. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 98 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Q
Quaestiones convivantibus interpretibus a rege propositae 57
quomodo nihil egerimus indignum nobis 67
1289. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 98 |
Paragraph |
SubSect | Section]
V
ad Valetudinem tuendam quid in primis faciat 73
velum
1290. Grbić Ilirik,... . Aristeae historia cum conversione... [page 98 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Z
Zacharias 18
1291. Dudić, Andrija;... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 240 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1292. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
1293. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 12 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1294. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 17 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1295. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 18 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1296. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 19 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1297. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 21 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1298. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 21 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1299. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 21 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1300. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 22 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1301. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 22 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1302. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 23 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1303. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 23 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1304. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 23 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1305. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 23 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1306. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 27 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1307. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 27 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1308. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 28 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1309. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 28 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1310. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 29 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1311. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 29 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1312. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 31 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1313. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 31 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1314. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 34 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1315. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 37 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1316. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 39 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1317. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 39 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1318. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 41 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1319. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 41 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1320. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 44 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1321. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 44 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1322. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 44 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1323. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 45 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1324. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 45 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1325. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 45 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1326. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 45 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1327. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 49 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1328. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 50 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1329. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 50 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1330. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 52 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1331. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 55 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1332. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 56 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1333. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 58 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1334. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 58 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1335. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 61 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1336. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 62 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1337. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 64 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1338. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 66 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1339. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 66 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1340. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 69 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1341. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 69 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1342. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 69 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1343. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 70 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1344. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 71 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1345. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 74 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1346. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 74 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1347. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 75 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1348. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 75 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1349. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 77 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1350. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 77 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1351. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 77 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1352. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 80 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1353. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 80 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1354. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 81 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1355. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 85 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1356. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 86 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1357. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 87 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1358. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 87 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1359. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 88 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1360. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 88 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1361. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 88 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1362. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 89 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1363. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 91 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1364. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 93 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1365. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 97 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1366. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 98 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1367. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 99 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1368. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 99 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1369. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 100 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1370. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 106 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1371. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 107 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1372. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 107 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1373. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 109 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1374. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 115 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1375. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 115 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1376. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 116 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1377. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 117 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1378. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 120 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1379. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1380. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1381. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1382. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 125 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1383. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 128 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1384. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 129 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1385. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 129 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1386. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 129 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1387. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 130 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1388. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 132 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1389. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 139 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1390. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 139 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1391. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 139 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1392. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 140 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1393. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 143 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1394. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 144 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1395. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1396. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1397. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1398. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 147 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1399. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 147 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1400. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 147 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1401. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 147 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1402. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 148 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1403. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 150 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1404. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 151 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1405. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 151 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1406. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 151 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1407. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 151 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1408. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 153 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1409. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 153 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1410. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 155 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1411. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 156 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1412. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 156 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1413. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 156 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1414. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 158 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1415. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 158 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1416. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 160 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1417. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 160 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1418. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 162 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1419. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 163 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1420. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 164 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1421. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 165 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1422. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 166 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1423. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 167 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1424. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 177 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1425. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 177 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1426. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 178 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1427. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 179 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1428. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 181 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1429. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 181 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1430. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 184 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1431. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 187 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1432. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 189 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1433. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 190 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1434. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 191 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1435. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 192 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1436. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 192 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1437. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 192 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1438. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 192 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1439. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 192 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1440. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 192 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1441. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 192 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1442. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 192 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1443. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 193 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1444. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 195 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1445. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 196 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1446. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 198 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1447. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 198 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1448. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 199 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1449. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 201 |
Paragraph |
SubSect | Section]
VI. Beneficium humanum, ut est eleemosyna: 1. Corinth. 16. Petentes gratiam contra Paulum. Et, Festus volens Iudaeis gratiam ponere: Actor. 25.
VII. Gratitudo: ut, Gratias ago.
1450. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 202 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1451. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 202 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1452. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 202 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1453. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 202 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1454. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 202 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1455. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 202 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1456. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 202 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1457. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 202 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1458. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 202 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1459. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 202 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1460. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 203 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1461. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 204 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1462. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 204 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1463. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 204 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1464. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 205 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1465. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 205 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1466. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 206 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1467. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 206 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1468. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 206 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1469. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 207 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1470. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 207 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1471. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 207 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1472. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 210 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1473. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 212 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1474. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 213 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1475. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 214 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1476. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 215 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1477. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 217 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1478. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 218 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1479. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 224 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1480. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 228 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1481. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 228 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1482. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 228 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1483. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 228 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1484. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 228 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1485. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 228 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1486. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 228 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1487. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 229 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1488. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 232 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1489. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 233 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1490. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 233 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1491. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 233 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1492. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 234 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1493. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 234 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1494. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 234 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1495. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 236 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1496. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 239 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1497. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 239 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1498. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 240 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1499. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 245 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1500. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 250 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1501. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 250 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1502. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 250 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1503. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 250 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1504. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 251 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1505. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 251 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1506. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 251 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1507. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 251 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1508. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 251 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1509. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 251 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1510. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 252 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1511. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 254 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1512. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 256 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1513. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 258 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1514. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 262 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1515. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 262 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1516. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 263 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1517. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 266 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1518. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 266 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1519. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 267 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1520. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 267 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1521. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 269 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1522. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 270 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1523. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 272 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1524. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 274 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1525. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 274 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1526. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 275 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1527. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 276 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1528. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 277 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1529. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 279 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1530. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 280 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1531. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 281 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1532. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 281 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1533. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 283 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1534. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 284 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1535. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 284 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1536. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 284 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1537. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 284 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1538. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 284 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1539. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 286 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1540. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 289 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1541. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 289 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1542. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 290 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1543. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 290 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1544. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 290 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1545. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 290 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1546. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 290 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1547. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 290 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1548. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 290 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1549. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 290 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1550. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 290 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1551. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 290 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1552. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 290 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1553. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 290 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1554. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 290 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1555. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 291 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1556. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 291 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1557. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 291 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1558. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 291 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1559. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 291 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1560. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 291 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1561. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 291 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1562. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 291 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1563. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 291 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1564. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 292 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1565. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 292 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1566. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 292 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1567. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 292 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1568. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 292 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1569. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 292 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1570. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 292 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1571. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 292 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1572. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 292 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1573. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 292 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1574. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 292 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1575. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 292 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1576. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 292 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1577. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 292 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1578. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 292 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1579. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 292 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1580. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 293 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1581. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 293 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1582. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 293 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1583. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 293 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1584. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 293 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1585. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 293 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1586. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 293 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1587. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 293 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1588. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 293 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1589. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 293 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1590. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 293 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1591. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 293 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1592. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 293 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1593. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 293 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1594. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 293 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1595. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 293 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1596. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 293 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1597. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 293 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1598. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 293 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1599. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 294 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1600. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 294 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1601. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 294 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1602. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 294 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1603. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 294 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1604. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 294 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1605. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 296 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1606. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 296 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1607. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 297 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1608. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 297 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1609. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 299 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1610. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 300 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1611. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 302 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1612. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 302 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1613. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 302 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1614. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 307 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1615. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 307 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1616. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 309 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1617. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 310 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1618. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 310 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1619. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 310 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1620. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 311 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1621. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 312 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1622. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 312 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1623. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 312 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1624. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 315 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Praeterea iacet exanimum tibi corpus amici,
Heu nescis, totamque incestat funere classem. Lutherus super Deut. quandam paulo magis theologicam huius maledictionis rationem aut explicationem affert,
1625. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 321 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1626. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 322 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1627. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 326 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1628. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 326 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1629. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 327 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1630. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 328 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1631. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 333 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1632. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 334 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1633. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 334 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Rettulit in melius.— Esse alicui menses, aut dies: pro explevisse tantum temporis. Esther 2, In fine cum essent ei 12 menses: i. cum iam explesset ibi integrum annum. Mensis primus, aut novorum est, cuius initium aut novilunium fuit proximum aequinoctio verno. Tunc enim Iudaeis inchoabatur novus annus, et 14 illius celebrabatur Pascha. Dicebatur autem Abib, aut novarum spicarum: quia tunc in illis calidis locis erumpebant spicae, quae sic vocabantur eorum sermone. Correspondet autem is mensis magna ex parte nostro Martio.
MENSURA, per metaph. cuiusvis,
1634. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 334 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1635. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 335 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1636. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 339 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1637. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 343 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1638. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 343 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1639. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 345 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1640. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 347 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1641. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 347 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1642. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 347 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1643. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 348 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1644. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 349 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1645. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 352 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1646. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 353 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1647. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 358 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1648. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 358 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1649. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 359 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1650. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 361 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1651. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 363 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1652. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 363 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1653. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 363 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1654. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 363 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1655. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 363 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1656. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 364 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1657. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 365 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1658. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 367 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1659. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 367 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1660. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 367 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1661. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 367 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1662. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 367 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1663. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 371 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1664. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 373 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1665. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 373 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1666. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 375 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1667. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 376 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1668. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 376 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1669. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 376 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1670. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 378 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1671. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 382 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1672. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 383 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1673. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 384 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1674. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 385 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1675. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 385 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1676. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 385 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1677. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 385 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1678. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 385 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1679. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 391 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1680. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 392 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1681. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 392 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1682. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 394 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1683. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 394 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1684. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 397 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1685. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 398 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1686. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 398 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1687. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 401 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1688. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 401 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1689. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 401 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1690. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 401 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Ire iubet, ramis velatos Palladis omnes.
Et alibi:
Paciferaeque manu ramum protendit olivae. Sic et Livius narrat, Carthaginenses legatos Scipioni protensis oleae ramis supplicasse eumque morem illos a suae originis gente accepisse, nempe a Tyriis, et vicinis Iudaeis. Zachariae 14 est, quod mons olivarum scindetur per medium: quod aliqui exponunt de divisione ecclesiae Hierosolymitanae, quae dispersa ac distracta sit per orbem terrarum ad propagandum regnum Christi, et praedicandum verbum eius. Ideo vero hoc nomine Ecclesia vocatur, quia ibi suos
1691. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 402 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1692. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 404 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1693. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 404 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1694. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 405 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1695. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 405 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1696. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 406 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1697. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 407 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1698. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 408 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1699. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 408 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1700. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 410 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1701. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 411 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1702. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 411 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1703. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 411 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1704. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 411 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1705. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 411 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1706. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 411 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1707. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 412 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1708. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 412 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1709. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 413 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1710. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 413 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1711. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 416 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1712. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 416 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1713. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 423 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1714. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 424 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1715. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 424 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1716. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 425 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1717. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1718. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1719. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1720. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 427 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1721. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 427 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1722. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 429 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1723. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 435 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1724. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 436 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1725. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 436 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1726. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 436 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1727. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 439 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1728. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 439 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1729. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 446 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1730. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 446 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1731. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 446 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1732. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 446 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1733. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 449 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1734. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 450 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1735. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 450 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1736. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 451 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1737. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 453 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1738. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 455 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1739. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 455 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1740. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 456 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1741. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 457 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1742. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 459 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1743. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 459 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1744. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 459 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1745. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1746. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1747. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 461 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1748. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 462 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1749. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 463 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1750. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 463 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1751. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 466 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1752. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 466 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1753. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 467 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1754. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1755. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 471 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1756. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 471 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1757. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 473 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1758. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 474 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1759. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 475 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1760. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 480 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1761. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 480 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1762. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 483 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1763. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 483 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1764. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 483 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1765. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 483 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1766. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 483 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1767. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 483 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1768. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 484 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1769. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 484 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1770. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 484 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1771. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 486 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1772. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 488 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1773. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 488 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1774. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 488 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1775. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 490 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1776. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 491 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1777. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 491 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1778. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 492 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1779. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 492 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1780. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 494 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1781. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 496 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1782. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 496 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1783. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 498 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1784. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 498 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1785. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 500 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1786. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 501 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1787. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 503 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1788. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 505 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1789. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 506 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1790. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 506 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1791. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 507 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1792. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 507 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1793. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 507 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1794. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 508 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1795. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 508 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1796. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 508 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1797. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 508 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1798. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 509 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1799. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 513 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1800. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 513 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1801. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 515 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1802. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 516 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1803. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 516 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1804. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 516 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1805. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 517 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1806. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 517 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1807. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 517 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1808. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 517 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1809. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 517 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1810. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 520 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1811. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 520 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1812. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 521 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1813. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 523 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1814. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 523 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1815. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 526 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1816. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 526 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1817. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 529 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1818. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 529 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1819. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 530 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1820. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 530 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1821. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 530 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1822. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 530 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1823. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 539 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1824. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 540 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1825. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 540 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1826. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 540 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1827. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 545 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1828. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 545 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1829. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 546 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1830. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 547 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1831. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 547 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1832. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 548 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1833. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 551 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1834. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 551 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1835. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 552 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1836. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 557 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1837. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 560 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1838. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 560 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1839. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 560 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1840. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 560 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1841. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 560 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1842. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 560 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1843. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 561 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1844. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 561 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1845. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 562 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1846. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 562 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1847. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 562 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1848. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 563 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1849. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 563 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1850. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 563 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1851. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 564 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1852. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 564 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1853. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 565 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1854. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 565 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1855. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 566 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1856. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 567 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1857. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 567 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1858. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 567 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1859. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 568 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1860. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 568 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1861. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 571 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1862. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 571 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1863. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 571 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1864. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 572 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1865. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 572 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1866. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 572 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1867. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 580 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1868. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 580 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1869. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 582 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1870. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 582 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1871. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 582 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1872. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1873. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1874. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 589 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1875. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 589 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1876. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 590 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1877. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 591 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1878. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 592 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1879. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 592 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1880. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 592 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1881. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 592 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1882. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 594 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1883. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 594 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1884. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 594 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1885. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 600 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1886. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 602 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1887. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 603 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1888. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 605 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1889. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 605 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1890. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 605 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1891. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 605 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1892. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 605 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1893. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 609 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1894. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 609 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1895. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 609 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1896. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 610 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1897. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 613 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1898. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 613 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1899. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 613 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1900. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 615 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1901. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 616 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1902. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 618 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1903. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 618 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1904. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 620 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1905. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 625 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1906. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 625 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1907. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 626 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1908. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 627 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1909. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 636 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1910. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 636 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1911. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 638 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1912. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 640 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1913. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 643 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1914. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 643 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1915. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 644 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1916. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 648 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1917. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 649 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1918. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 650 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1919. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 652 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1920. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 652 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1921. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 655 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1922. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 658 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1923. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 660 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1924. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 661 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1925. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 663 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1926. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 663 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1927. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 663 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1928. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 664 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1929. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 664 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1930. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 664 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1931. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 665 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1932. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 672 |
Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1933. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 672 |
Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1934. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 675 |
Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1935. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 675 |
Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1936. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 678 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1937. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 678 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1938. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 678 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1939. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 678 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1940. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 678 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1941. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 679 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1942. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 680 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1943. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 680 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1944. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 680 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1945. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 680 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1946. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 705 |
Paragraph |
Section]
1947. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 709 |
Paragraph |
Section]
1948. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 728 |
Paragraph |
Section]
1949. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 729 |
Paragraph |
Section]
1950. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 730 |
Paragraph |
Section]
1951. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 730 |
Paragraph |
Section]
1952. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 730 |
Paragraph |
Section]
I. AD CORINTHIOS.
1 Quemadmodum confirmatum est, vel fuit, testimonium Christi in vobis 156. 44. 45 etc.
Sitis coagmentati eadem mente, etc. 641. 56. 57
Nos praedicamus Christum crucifixum, Iudaeis scandalum, etc. 1095. 59. 60
Nam postquam in sapientia Dei, eum mundus, etc. 1088. 62. 63
Graeci quaerunt sapientiam 1091. 14. [?: 1- ]
Infirmum enim Dei fortius est hominibus 344. [?: 1- ]
1953. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 736 |
Paragraph |
Section]
1954. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 737 |
Paragraph |
Section]
1955. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 737 |
Paragraph |
Section]
DEUS.
Deus aqua vivens 1288. 30
Deus vivus ib. 51. 52
Deus verus quare dicatur Deus deorum 218. 65
Deus, cur dicatur iustitiae nostrae Deus 490. 47
Deum verum Iudaei et Turcae non colunt 219. 60
Deo cur sedes in caelo tribuatur 137. 2
Deus cur dicatur equitare in caelo ibid. 65
Deus quaerens, aut inquirens sanguines 461. 3. 4
Deus quomodo sub nomine Iehova patribus se non
1956. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 738 |
Paragraph |
Section]
1957. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 739 |
Paragraph |
Section]
F
facere malum quid sit 300. 50. 51 etc.
[?: ] Faciat, sic addat Deus, olim Iudaeis iuramenti formula ib. 70
[?:-osorum ] deformitas et pravi [?:-s ] , quam in vultu circumferunt. [?:--de ] voculam NUDUS.
fabula de pugna cancri et serpentis [?:--8 ] . 9 etc.
facies
1958. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 740 |
Paragraph |
Section]
I
1959. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 740 |
Paragraph |
Section]
1960. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 741 |
Paragraph |
Section]
1961. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 741 |
Paragraph |
Section]
1962. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 741 |
Paragraph |
Section]
1963. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 741 |
Paragraph |
Section]
1964. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 741 |
Paragraph |
Section]
1965. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 741 |
Paragraph |
Section]
1966. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 741 |
Paragraph |
Section]
1967. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 741 |
Paragraph |
Section]
1968. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 742 |
Paragraph |
Section]
1969. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 745 |
Paragraph |
Section]
1970. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 746 |
Paragraph |
Section]
1971. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 746 |
Paragraph |
Section]
1972. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 747 |
Paragraph |
Section]
1973. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 753 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1974. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 761 |
Paragraph |
Section]
1975. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 765 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1976. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 769 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1977. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 771 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1978. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 772 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1979. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 776 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1980. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 776 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1981. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 776 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1982. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 778 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1983. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 781 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1984. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 783 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1985. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 783 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1986. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 786 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1987. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 787 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1988. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 788 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1989. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 788 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1990. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 788 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1991. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 792 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1992. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 793 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1993. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 798 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1994. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 804 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1995. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 805 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1996. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 810 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1997. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 812 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1998. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 819 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1999. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 820 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2000. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 823 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2001. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 824 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2002. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 825 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2003. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 830 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2004. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 840 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2005. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 841 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2006. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 856 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2007. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 856 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2008. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 860 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2009. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 863 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2010. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 865 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2011. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 867 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2012. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 870 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2013. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 870 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2014. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 870 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2015. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 872 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2016. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 878 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2017. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 878 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2018. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 879 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2019. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 880 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2020. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 880 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2021. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 880 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2022. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 881 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2023. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 885 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2024. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 891 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2025. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 891 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2026. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 893 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2027. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 894 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2028. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 894 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2029. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 898 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2030. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 898 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2031. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 899 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2032. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 900 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2033. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 900 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2034. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 906 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2035. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 913 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2036. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 918 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2037. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 924 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2038. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 926 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2039. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 926 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2040. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 928 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2041. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 931 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2042. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 931 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2043. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 931 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2044. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 931 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2045. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 934 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2046. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 934 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2047. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 936 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2048. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 938 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2049. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 939 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2050. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 939 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2051. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 940 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2052. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 941 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2053. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 941 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2054. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 941 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2055. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 941 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2056. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 941 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2057. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 943 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2058. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 945 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2059. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 946 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2060. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 946 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2061. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 950 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2062. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 952 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2063. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 952 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2064. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 954 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2065. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 955 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2066. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 957 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2067. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 958 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2068. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 958 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2069. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 960 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2070. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 965 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2071. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 966 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2072. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 970 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2073. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 971 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2074. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 973 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2075. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 973 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2076. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 973 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2077. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 975 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2078. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 976 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2079. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 976 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2080. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 976 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2081. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 976 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2082. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 977 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2083. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 977 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2084. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 977 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2085. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 978 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2086. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 978 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2087. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 978 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2088. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 979 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2089. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 979 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2090. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 980 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2091. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 981 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2092. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 982 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2093. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 983 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2094. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 983 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2095. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 989 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2096. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 990 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2097. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 990 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2098. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 990 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2099. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 990 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2100. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 990 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2101. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 990 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2102. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 990 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2103. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 991 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2104. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 995 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2105. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 995 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2106. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 996 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2107. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 996 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2108. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 996 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2109. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 997 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
—Fecimus caelum nocens
Non aura gelido lenis adflatu fovet
2110. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 999 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2111. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 999 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2112. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 999 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2113. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1000 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2114. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1000 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2115. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1000 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2116. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1001 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2117. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1002 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2118. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1006 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2119. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1006 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2120. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1007 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2121. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1009 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2122. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1009 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2123. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1010 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2124. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1013 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2125. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1013 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2126. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1013 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2127. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1013 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2128. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1013 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2129. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1016 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2130. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1016 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2131. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1019 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2132. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1019 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2133. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1021 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2134. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1023 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2135. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1028 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2136. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1028 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2137. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1028 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2138. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1030 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2139. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1035 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2140. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1035 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2141. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1037 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2142. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1039 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2143. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1039 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2144. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1040 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2145. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1042 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2146. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1042 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2147. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1042 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2148. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1043 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2149. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1043 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2150. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1054 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2151. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1054 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2152. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1054 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2153. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1054 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2154. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1054 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2155. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1061 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2156. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1062 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2157. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1062 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2158. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1063 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2159. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1063 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2160. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1068 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2161. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1068 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2162. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1068 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2163. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1068 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2164. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1069 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2165. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1069 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2166. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1070 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2167. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1071 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2168. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1072 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2169. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1073 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2170. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1074 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2171. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1074 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2172. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1074 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2173. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1074 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2174. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1074 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2175. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1074 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2176. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1074 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2177. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1074 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2178. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1075 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2179. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1075 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2180. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1076 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2181. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1076 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2182. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1080 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2183. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1086 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2184. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1086 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2185. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1089 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2186. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1092 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2187. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1092 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2188. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1092 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2189. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1094 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2190. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1096 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2191. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1096 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2192. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2193. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2194. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1099 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2195. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1101 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2196. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1101 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2197. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1101 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2198. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1101 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2199. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1102 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2200. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1102 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2201. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1107 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2202. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1107 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2203. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1107 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2204. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1109 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2205. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1110 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2206. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1110 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2207. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1110 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2208. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1115 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2209. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1116 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2210. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1116 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2211. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1116 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2212. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1116 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2213. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1116 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2214. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1117 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2215. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1117 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2216. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1121 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2217. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1121 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2218. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2219. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1123 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2220. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1125 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2221. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1125 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2222. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1125 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2223. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1125 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2224. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1125 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2225. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1125 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2226. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1129 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2227. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1129 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2228. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1129 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2229. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1129 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2230. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1129 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2231. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1150 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2232. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1150 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2233. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1159 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2234. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1162 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2235. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1162 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2236. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1164 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2237. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1166 |
Paragraph |
Section]
2238. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1168 |
Paragraph |
Section]
2239. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1170 |
Paragraph |
Section]
2240. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1170 |
Paragraph |
Section]
2241. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1171 |
Paragraph |
Section]
2242. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1171 |
Paragraph |
Section]
2243. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1172 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2244. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1185 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2245. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1190 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2246. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1191 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2247. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1194 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2248. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1200 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2249. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1202 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2250. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1204 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2251. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1204 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2252. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1205 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2253. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1205 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2254. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1205 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2255. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1211 |
Paragraph |
Section]
2256. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1212 |
Paragraph |
Section]
2257. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1216 |
Paragraph |
Section]
2258. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1216 |
Paragraph |
Section]
2259. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1217 |
Paragraph |
Section]
2260. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1217 |
Paragraph |
Section]
2261. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1217 |
Paragraph |
Section]
2262. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1219 |
Paragraph |
Section]
2263. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1219 |
Paragraph |
Section]
2264. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1220 |
Paragraph |
Section]
2265. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1220 |
Paragraph |
Section]
2266. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1220 |
Paragraph |
Section]
2267. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1221 |
Paragraph |
Section]
2268. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1222 |
Paragraph |
Section]
2269. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1222 |
Paragraph |
Section]
2270. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1222 |
Paragraph |
Section]
2271. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1222 |
Paragraph |
Section]
2272. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1222 |
Paragraph |
Section]
2273. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1223 |
Paragraph |
Section]
2274. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1223 |
Paragraph |
Section]
2275. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1223 |
Paragraph |
Section]
2276. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1223 |
Paragraph |
Section]
2277. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1224 |
Paragraph |
Section]
2278. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1225 |
Paragraph |
Section]
2279. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1227 |
Paragraph |
Section]
2280. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1227 |
Paragraph |
Section]
2281. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1227 |
Paragraph |
Section]
2282. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1227 |
Paragraph |
Section]
2283. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1227 |
Paragraph |
Section]
2284. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1228 |
Paragraph |
Section]
2285. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1229 |
Paragraph |
Section]
2286. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1229 |
Paragraph |
Section]
2287. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1229 |
Paragraph |
Section]
2288. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1229 |
Paragraph |
Section]
2289. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1230 |
Paragraph |
Section]
2290. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1230 |
Paragraph |
Section]
2291. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1230 |
Paragraph |
Section]
2292. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1230 |
Paragraph |
Section]
2293. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1230 |
Paragraph |
Section]
2294. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1230 |
Paragraph |
Section]
2295. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1230 |
Paragraph |
Section]
2296. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1230 |
Paragraph |
Section]
2297. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1230 |
Paragraph |
Section]
2298. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1230 |
Paragraph |
Section]
2299. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1230 |
Paragraph |
Section]
2300. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1230 |
Paragraph |
Section]
2301. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1230 |
Paragraph |
Section]
2302. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1230 |
Paragraph |
Section]
2303. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1230 |
Paragraph |
Section]
2304. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1231 |
Paragraph |
Section]
2305. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1233 |
Paragraph |
Section]
2306. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1233 |
Paragraph |
Section]
2307. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1233 |
Paragraph |
Section]
2308. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1233 |
Paragraph |
Section]
2309. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1235 |
Paragraph |
Section]
2310. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1237 |
Paragraph |
Section]
2311. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1237 |
Paragraph |
Section]
2312. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1237 |
Paragraph |
Section]
2313. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1237 |
Paragraph |
Section]
2314. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1239 |
Paragraph |
Section]
2315. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1239 |
Paragraph |
Section]
2316. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1239 |
Paragraph |
Section]
2317. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1240 |
Paragraph |
Section]
2318. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1241 |
Paragraph |
Section]
2319. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1242 |
Paragraph |
Section]
2320. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1242 |
Paragraph |
Section]
2321. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1243 |
Paragraph |
Section]
2322. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1243 |
Paragraph |
Section]
2323. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1243 |
Paragraph |
Section]
2324. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1244 |
Paragraph |
Section]
V
Valerii Maximi
2325. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1244 |
Paragraph |
Section]
2326. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1245 |
Paragraph |
Section]
Z
Zacharias quo tempore vixerit 55
Zeh pronominis vis 157
Zelus Dei 200
Iudaeorum 335
Zeugma 172
Zizania quid 340. 341
Zizaniam fellissime pravae doctrinae ingenium exprimere 340
Zophonias quo tempore vixerit 55
2327. Pir, Didak. De divo Blasio Rhacusanae... [Paragraph |
Section]
99 Selecti comites olim, dum vita manebat,
100 Queis cognosse datum causas et plectere sontes. 100
101 Felices, quos ille impura labe carentes
102 Agnoscet iudex! Hos celsi regia caeli
103 Accipiet reduces et cives inseret astris.
104 Contra autem scelerata ruens et noxia turba,
105 Quam dolus et rabies et gaudens sanguine
2328. Auctores varii. Epistolae Siscienses, versio... [page 322 |
Paragraph |
Section]
2329. Petrić, Frane. Zoroaster et eius CCCXX oracula... [Paragraph |
Section]
2330. Pir, Didak. Cato minor, sive disticha moralia,... [page 14 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1.4.127.1 Peccanti semel ignosce, et desistere suade,
1.4.127.2 Si pergat, iudex durior esse velis.
1.4.128.1 Sive dolo, seu res vera virtute paratur,
1.4.128.2 Quidquid id est, bello Victor utrumque
2331. Pir, Didak. Cato minor, sive disticha moralia,... [page 35 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1.8.109.1 Haeredes gaudete, pater decessit avarus.
1.8.109.2 Non sibi, sed vobis vixerat ille senex.
1.8.110.1 Electus iudex caussam defendit amici
1.8.110.2 Sic Catus, ut salva iudicet ille fide.
1.8.111.1 Quo ducit fortuna, illuc puer ocyus
2332. Pir, Didak. Cato minor, sive disticha moralia,... [page 41 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1.12.20 Leges, et rescripta iubes addiscere. num si
1.12.21 Aptet clitellas, et dixerit, esto camela
1.12.22 Rex tibi, rex idem, et iudex, et testis. abibis
1.12.23 Iudicio incolumis, causamque tuebere verbis
1.12.24 Rhetoricum in morem? faelix, quod in aere degis.
1.12.25 Sin minus, his mecum latebris inclusa
2333. Pir, Didak. Cato minor, sive disticha moralia,... [page 177 |
Paragraph |
SubSect | Section]
14.5.12 Dii boni bonus ut perit sodalis.
14.5.13 Ni tritis iterum horret in lacernis.
In Iudaeum decoctorem.
14.6.1 Ut omnes tibi Di, deaeque damnum
14.6.2 Haud vulgare duint cinaede verpe
14.6.3 Verpe heluo qui senis poetae
14.6.4 Aeris
2334. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2335. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
Section]
2336. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
Section]
2337. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2338. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2339. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2340. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2341. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2342. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2343. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2344. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2345. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2346. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2347. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2348. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2349. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2350. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2351. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2352. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2353. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2354. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2355. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2356. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2357. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2358. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2359. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2360. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2361. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2362. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2363. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2364. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2365. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2366. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2367. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2368. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2369. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2370. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2371. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2372. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2373. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2374. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2375. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2376. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2377. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2378. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2379. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2380. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2381. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2382. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2383. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2384. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2385. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2386. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2387. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2388. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2389. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2390. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2391. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2392. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2393. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2394. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2395. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2396. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2397. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2398. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2399. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2400. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2401. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
2402. Palmotić, Junije. Carmina Latina, versio electronica [page 28 |
Paragraph |
Section]
4.366 Conueniunt, primumque suis regalia ponat
4.367 Iura libidinibus, uetitos et fraenet amores,
4.368 Qui populos fraenare cupit. Tu multa relinquis
4.369 Exempla innocuae, iudex castissime, mentis.
4.370 370 Ipse ferox animis, patriaque asperrimus ira
4.371 Barbarus Illirico ueniens praedator ab Istro
4.372 Te coluit, uiditque tui memoranda pudoris
2403. Palmotić, Junije. Carmina Latina, versio electronica [page 32 |
Paragraph |
Section]
4.587 Tantus honor, tanta est iusti reuerentia cordis.
4.588 Haud te despecto superare potentior auro
4.589 Pars ualet: ante tuum, Iudex uenerande, tribunal
4.590 590 Tutus agit spreto pauper cum diuite causae,
4.591 nec diues fraudatus abit, si criminis expers
4.592 Iussa petat: parilis benefido examine libra
2404. Palmotić, Junije. Carmina Latina, versio electronica [page 33 |
Paragraph |
Section]
4.596 Spectauit mirata tuae coelestia mentis
4.597 Consilia, inque pio pretiosas pectore dotes,
4.598 Talem te coluit, qui fortibus impia iudex
4.599 Crimina persequitur paenis, quae tu quoque iusto
4.600 600 Ense secas, noxisque uiam precludis iniquis.
4.601 Nec te dira iuuant rabidis inuenta Tyrannis
2405. Palmotić, Junije. Carmina Latina, versio electronica [page 33 |
Paragraph |
Section]
4.618 Magnanimos ultro se ter tibi purpura supplex
4.619 Obtulit, atque auidi dignum legere curules.
4.620 620 Ter quoque ciuiles causas, ter crimina iudex
4.621 Metiris, quater exigui repetita senatus
4.622 Imperia, exigui numero, sed maxima cuius
4.623 Maiestas. Primo spectata in limine honorum
2406. Palmotić, Junije. Carmina Latina, versio electronica [page 34 |
Paragraph |
Section]
4.658 Mox ploraturam nuper felicibus Vrbem
4.659 Rexerat auspicijs, nitidae notissima uitae
4.660 660 Integritas merito summos concessit honores.
4.661 Nec satis hoc, nostra iudex spectandus in aula
4.662 Considet et placida cum Maiestate seuerus
4.663 (Notus honor Gradiae genti) sectatur iniquos
4.664 Supplicijs grauibus mores, interque rogatos
2407. Anonymus. Actiones duo de maleficis, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
2408. Anonymus. Actiones duo de maleficis, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
2409. Sidić, Šimun Juda. Antonii Judae Sidić, canonici... [Paragraph |
Section]
2410. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Tartarus, extorrisque polo pars altera terrae
Ima petat: quae nubiferas diffusa per auras
Agmina Tartareae tolerent incendia poenae,
Aetherea donec veniens a sede supremus
Flammivomo cunctos Iudex includat Averno.
Tu, Michaël dilecte, autem poenalia iussa
Exequere, aeternaque polo proscribe ruinâ.
Utque sciant melius quid sint, possintque rebelles,
Posce: ‘Quis ut Deus est?’” Princeps moto
2411. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Nec solum fatis repleta volumina Vatum
Isacidum signata manu cecinere puellae
Verbiparae illustres titulos: afflaverat ipsas
Iudaeae ignotas tantae reverentia mentes
Virginis, ut docta interius, sed nescia cuius
Flaminis instinctu, damnatae ponere gentis
Duceret asperitas pariturae templa puellae.
Aethere proscriptis augustae gloria
2412. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Sensit: Olympiadas ter quattuor Coptica texit
Lana peregrinum Iudam Phariusque recenti
Conspicuus villo Nilum referebat amictus.
21.
Viveret ut Iudae soboles, Mareotica flevit
Funere natorum, primos quos fuderat alvo
Isis: et Isacidis pro libertate negata
Niliacus poenas tulit obduratus Osiris.
Aegypto excedens, dubio ne libera pubes
2413. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Sed frustra est palmis, etiam regalibus armis
Obniti, quas fata volunt: bibit ore repulso
Promissas Hebraeus aquas; calcavit Idumen
Arentesque siti fauces Iordane rigavit.
Tanti erat in Iudae lumbis haesisse Mariam,
Qua caeli, terraeque decor prodiret Iesus.
23.
Nunc soboles Hebraea vide, praesente priorem
Fortunam metire probro,
2414. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Subiectae in sobolem sceptrum transmisit Idumae.
25.
Iessides fuit is David, quem stipitis anceps
Non tulerat Iudae ramus sed certa propago
Isacii generis, tribui non extera quartae,
Decretus solio Sanguis femorique paterno
Significatus honos, quem Lia ex coniuge nato
Asseruit Iudae, extremum victurus Iacob.
2415. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Non tulerat Iudae ramus sed certa propago
Isacii generis, tribui non extera quartae,
Decretus solio Sanguis femorique paterno
Significatus honos, quem Lia ex coniuge nato
Asseruit Iudae, extremum victurus Iacob.
Aequatus regno primus, Iesseia proles,
Stemma coronavit David, non degener aulae
Pastor; acerborum post corpora strata leonum,
Intrepidus tumido robur conferre giganti.
2416. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Regnorum census pater et possessa reliquit
Sceptra: cui inter opes summas numerumque fluentis
Ad nutum gazae vitiorum copia maior
Venerat, augusti genus infamare parentis.
Hic Mariae genitor, Iudae, genitore lucratus
Barpanthere, tribum, cui nec Pantheris avita
Laus deerat, longo regum venientis eorum
Sanguine, quorum alta Davidis origine manans
Fama Palaestino longum duravit in ostro.
2417. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Laus deerat, longo regum venientis eorum
Sanguine, quorum alta Davidis origine manans
Fama Palaestino longum duravit in ostro.
Ter fuerant etenim septem, quorum aequa paterni
Stemmatis in Iudae solio permansit origo
Davidis soboles, donec postremus (acerba
O regum fata!) et fasces sceptrumque catenis
Mutasset, Nemesi sic exposcente scelestum
Deturbare throno fraudi famulante Tyrannum.
2418. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Seta bovis texit Tyriumque asperrima tegmen
Supplevit, fuit horridior quae tergore, pellis.
35.
At Iudae populus multo iam tempore magnum
Exul ad Euphratem, patriae sacrique gemebat
Damna reversuri numquam ad sua gaudia templi:
Totque malis presso, durum ac servile resolvi
Suspirante iugum, quod iam scivere
2419. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Virtutis speculum et rectam probitatis amussim.
2.
Consuetis utriusque tribus gentisque peractis
Officiis (nam Sponsus erat de semine Iudae
Davidisque haeres, Annam Levitica patris
Sors genuit; Iudae generis fuit ista facultas
Hanc ambire tribum: licet ex Davide profectam
Ipsam etiam dicant Matris natalibus Annam)
Ambarum
2420. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Consuetis utriusque tribus gentisque peractis
Officiis (nam Sponsus erat de semine Iudae
Davidisque haeres, Annam Levitica patris
Sors genuit; Iudae generis fuit ista facultas
Hanc ambire tribum: licet ex Davide profectam
Ipsam etiam dicant Matris natalibus Annam)
Ambarum tribuum faustis deducitur Anna
Auspiciis, socerique nurus gratissima tecto
2421. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Luna die, postquam ne sit contractior atrâ
Nocte dies, prohibet Phryxeo Delius auro.
Tunc autem Pharii memorem Deus esse laboris
Noluit immemorem, cum duro pressa Canopi
Servilis Iudaea iugo, post terga relictâ
Iside, Niliacum fugiens spoliavit Osirim.
Septima festivis succedens hebdomas aris,
Propitium legis tabulis memorabat amantis
Numinis affectum, scripto cum marmore Mosen
2422. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Instrueret flagrante Orebo, quando ruenti
In scelus Isacidae morum praecepta tonarent,
Prodigii pavidos caelo informante tribules.
Thure Deum venerans sic ter festiva tenebat
Iudaeam pietas: ter religiosa quotannis
Numinis hoc cultu Solymam conspexit Idume.
5.
Harum luce una cum se sollemnibus aris
Sisteret et coram
2423. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Fama, quod improle serves cum coniuge lectum.
Hinc patet adversum patitur tua taeda Tonantem
Cuius ab improli nullus defluxerit haeres
Connubio, qui ipsum cultor Iudaeus adoret.”
6.
Fortem animi sortita virum nisi acerba fuisset
Lingua, graves poterat probri sentire querelas;
Sed nitidae mentis robur
2424. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Stirpis honos, ingens populorum gloria, terrae
Prodigium, cuius nomen tibi pando – Maria est.
Haec tibi divinum Iessea e stirpe nepotem,
Promissumque dabit germen, Iudaeque Leonem.
Ille Giganteo Lethaeos robore postes
Destruet et veterum complebit vota parentum.
Utque scias vera me tibi praedicere, perge,
Et Solymam festinus abi, dabit obvia coniux
2425. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Gaudia non dubio cogunt expromere signo.
Quid tamen illud erat quod vis praesaga duorum
Panderet Aligerûm, varium fuit ominis huius
Iudicium: dixere alii quod pressa Latino
Imperio Iudaea, sui sublime rediret
Ad regni solium, pulsoque ultra aequora Varo,
Isacidûm laetis fortuna resurgeret alis.
Iam prope tempus adest, aiunt, cum Martia Iudam
Gens patrium Tyberim clypeis bibitura
2426. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Haec Iessea etenim proles vix fixerat Annae
Materno radicem utero, sublimior altum
Orebi, Charitum superavit vertice culmen;
Ut subito veteres, alias molita, rogaret
Confringi tabulas radix, quae immitia Iudae
Conteret et molli tenuabit pulvere saxa.
Ostenditque suas Maria praesente ruinas
Isacidum vetus Arca; sui dum limine fati,
Ceu abitura fugae cupidis se commovet alis,
More nigrae
2427. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Et pietas damnata probrum scurrile tulisset.
A Iesside Typum Mariae venerante recepit
Virginis auspicium pietas; Michole furorem
Impietas ridente trahit: sic regia Iudae
Taeda, pias, Stygiasque faces accendit, et unus
Davidis thalamus caluit tam dispare flamma,
Hebraei Iessea throni cum Gloria David
Sublimes arcae saltu describit honores:
Postremi
2428. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Transierat fecunda suis pomisque saporem
Non sterilis dabat Autumnus, cum septimus astri
Principis octavo mensis procederet ortu.
Tunc tibi nascentis sterili de coniuge prolis
Aspexit Iudaea iubar: lux ista Mariam
Edidit ignoransque novae sine more micantis
Aurorae ut radiis fulsit Galilaeus horizon;
Attonitus non sueto huius fulgore Diei
Haeret et ignotae flammas examinat aethrae.
2429. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Hauriet atque etiam vivens in prole maligna
Attrahet Adamus: toto radiabit in orbe
Lux tua, caelestes vincet tua gratia stellas.
Messiae praeclara parens, te matre resurget
Iudaeae prostratus honor, manabit in omnes
Admiranda tui ventris quoque gloria gentes.”
26.
Dixerat haec; materna suae iamque oscula proli
2430. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Promissum caeleste, meis o reddita votis
Progenies! maiore meum quam quiverat esse
Consilio votum, venisti aurora salutis,
Gloria Iessiacae stirpis, clarissima Iudae
Venisti lampas, venturi prodroma solis,
Prout mihi sidereus de te praedixerat Ales.
O precibus potiora meis data gaudia, maior
Omnibus o votis soboles! Si simplice vultu,
2431. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Adfuit Ismerie nurus, indefessa sororis
Ad nutus matrona, fuit cui filia vatis
Zachariae sterilis coniux, quae postea summum
Elisabeth peperit genetrix praeclara prophetam.
Montibus e Iudae, Galilaeam Hebrone petentes
Felicem subiere domum, quo didita tanti
Fama puerperii pietasque agnata vocabat.
Quaesitum genitae nomen fuit: inclita sexus
Nomina feminei explorant, quëis maior inesset
2432. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Aetatis rugosa tuae licet area frontis
Non sinat hunc sperare diem, quo visa cupitum
Messiam pariet Virgo, tamen ecce Tonantis
Te moneo imperio, Simeon: tua funera partu
Posteriora isto, Iudae te cernere Regem,
Et manibus gestare dabunt: tua bracchia tanti
Susceptura iubar solis suprema monebunt
Fata tuae extremum iaculum torquere senectae.
Hac face funerei tibi praelucente sepulchri
2433. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Susceptura iubar solis suprema monebunt
Fata tuae extremum iaculum torquere senectae.
Hac face funerei tibi praelucente sepulchri
Laetior intrabis tenebras, et tristia patrum
Agmina, captivi Nato iam vindice Iudae,
Te referente dabit laeto resonare canore
Nacta manus oculosque fides.” Hic ore silenti
Attonitusque haesit mystes, celsusque stupentem
Aliger extento volitans per inane reliquit
2434. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Auspiciis, votisque replet, quae sola stupendo
Germine cunctarum vincet praeconia matrum.
44.
Interea pius Antistes, cum terna quotannis
Iudaeae populos festiva frequentia templo
Sisteret, ut sanctos Mariae advenisse parentes
Novit, avitorum tunc tecta subire penatum
Urbe sacra solitos, accedere gratus eosdem
Gaudebat, placido semper sermone
2435. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Annorum post dena tamen si quatuor addat
Lustra, Semiramiae Cyro domitore columbae,
Mollis Achaemenium capta Babylone subiret
Cum Chaldaea iugum, captivo victor ademit
Serviles Iudae laqueos et compede fracta
Assyria patriam libertatemque benignus
Restituit princeps direptique omnia templi
Vasa reversuris Solymam concessit Apellis.
Quae tamen Ausonios iterum decorasse triumphos,
2436. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Vasa reversuris Solymam concessit Apellis.
Quae tamen Ausonios iterum decorasse triumphos,
Spectavit Romana Tito victore potestas.
Funere Messiae postquam foedasset iniquas
Infamis Iudaea manus, Tarpeia nefandum
Signa adsunt ultura scelus templique relictum
E flammis cinerem nocuo cum sanguine miscent.
12.
Inter Idumaeas,
2437. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Aspiceret natam: moriensque vetusta Sionis
Umbra, suo clarum signaret funere solem,
Ut Carmeleus decor ubertasque Saronis
Et Libani in Latios transiret gloria colles.
Grande decus defuncta tuis Iudaea paratur
Exequiis; dignam tantus cinis occupat urnam:
Caesaris Assyrio raperis tumulata triumpho.
Funeris hanc pompam regum stipante senatu,
Clauderis Ausonio, mater Synagoga, sepulchro:
2438. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Buzides Simon, quem Phoebetide remoto
Herodes prima voluit fulgere tiara.
Simonis siquidem Mariamnes gratia natae
Tanta fuit tantusque decor talisque per omnem
Iudaeam formae rumor, lasciva cruenti
Cuius amor potuit succendere corda tyranni.
Et licet istius castas scelerata potestas
Damnaret leges; solii sed honore putasset
Quod tantum frontis dignum decus, igne
2439. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Infecunda viro, donec nutante senecta
Natura pareret contradicente Prophetam.
Illa virum iucunda sequi trimamque videre
Anxia cognatam, montes post terga relinquens
Sublimis Iudaea tuos, accessit ad urbem
Et regum solio claram, sacraeque beatam
Maiestate Domus: qua convenientibus una
Cognatis, trimâ solvuntur vota puellâ.
Sanctorum quinque adfuerant pia cognatorum
2440. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Effecit Phariis livor fraternus Osirim.
Quod modo subiciam temet fortasse latebit
Antistes, sed ego, cum me sata Marte teneret
Roma potens, quando Augusti mihi munere venit
Iudaeae regalis apex, audita notavi,
Hospitii nostri clarus quae laude ferebat
Pollio tum consul: sceptri nocturna Latini
Augusto simulacra fidem fecisse, parentem
Ventre gravem obiectâ de prole docentia
2441. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Visa fuit rutilo (vide habent an somnia pondus)
Surgente ex utero splendere puerpera Phoebo,
Quo nunc sole calet mundi totius horizon.
Imperiique orbis vatem tunc somnus agebat,
Iudaeae fortasse novum sperare Monarcham
Ostenso Titane docent omniscia rerum
Fata? Sed ede rogo Mystes venerande, puellae
Quis pater est, quod stemma viri, quae patria?” Simon
Reddidit: “Aprici quae fixa
2442. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Herodes, “somnus. Sed quod mihi saepe vetustis
Auditum est extare libris, tibi dicere, Simon,
Non opus est. Novisti etenim, paritura potentem
Nostra quod Iudaea Ducem, quem totius orbis
Expectat solium: fasces premet ille superbos,
Ut paleas quas aura rotat, diademata regum
Subiciet, solusque uno dominabitur ostro.”
“Rex, ut ais,” retulit Simon, “haec
2443. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Ut paleas quas aura rotat, diademata regum
Subiciet, solusque uno dominabitur ostro.”
“Rex, ut ais,” retulit Simon, “haec fama vagatur,
Nostraque nec tanti, fateor, Iudaea tepescit
Religione ducis. Sed tunc, mihi credito, Princeps
Is veniet mundique unus sublime capesset
Imperium, scelerum plenis cum strata tyrannis
Cervicem natura dabit ratioque petita
2444. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Innocui Cygnus, Lyra Iessias, Ara fidelis
Thariadae, Gedeonis ovis, Mosaicus anguis,
Estheris diadema, gravis Nilotide spica
Messis, Orionius Machabei mucro, litata
Iephtias, et caesi Iudaeae gloria, fratres.
Lucifer Aurorae genitor, cui fulgor ab ipsa
Maior prole fuit, reliquis cedentibus astris,
Ipse etiam cadis exanimis: tua lumina Limbo
Claudi optant. Nato sed, Ioachime, relictae
2445. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Longa gigantaeos remoretur semita gressus!”
Talibus infernae resonabant vocibus umbrae.
29.
Quin etiam si quando aliquam Iudaea dedisset
His tenebris post fata animam, cito discere manes
Solliciti optabant: Solymaei qualia mystae
Dant monita, afflatusque ferat responsa Sacerdos,
Quam cito venturum, maestum Israëla molestis
2446. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Et virgam et florem; sine semine concepturae
Virginis exponit signum; tum cuius ab aevo
Est iter aeterno, sobolis primordia ructat.
Virginis ut vidit templum accessisse paratos
Iudaeae pro rege sinus, clam cognita prudens
Subticet arcana et praesentem prodere vulgo
Non probat ignaro matrem, sed clausa sub imo
Pectore danda palam quondam mysteria celat.
Interea observat natam et
2447. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Mille neces vultu, poenas mea gaudia dicam.
Laeta etiam stabili pro virginitate tuenda
Audivi placitura Deo me vota daturam.
Iam dudum mens fixa mihi est, ut tempore nullo
(Opprobrium quod nostra putat Iudaea) viriles
Ducar in amplexus, sanctorum exempla sequente
Proposito: sic Thesbites, quem flamma iugalis
Commendat neglecta thori similique praeivit
Virtute Helciades, quorum vestigia pressi.
2448. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Explorata dabat probitas et gratia taedae
Regiaque ad dotis cumulum accessura propago.
Cumque nefas propria fuit olim stirpe diremptas
Connubiis miscere tribus Mariaeque tribulis
Progenies Iudae medio Davide fuisset,
Hinc erat augusto Iudae de sanguine natis
Virginei spes facta thori; nec segnibus iste
Sanguinis eiusdem caluit rivalibus Hymen.
2449. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Regiaque ad dotis cumulum accessura propago.
Cumque nefas propria fuit olim stirpe diremptas
Connubiis miscere tribus Mariaeque tribulis
Progenies Iudae medio Davide fuisset,
Hinc erat augusto Iudae de sanguine natis
Virginei spes facta thori; nec segnibus iste
Sanguinis eiusdem caluit rivalibus Hymen.
34.
Ut vero thalami Mariam vox
2450. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Hoc Charitum caeleste penu disponat ad usus.
Est generis fatum nostri, spem saepe fugacem
Feminea rediisse manu, virtute stetisse
Fortunam: aeternùm nostris ita Iuditha vivit
In fastis celebratque memor Iudaeus Edissam:
Audit adhuc animosa suos Debbora triumphos.
Vivit adhuc clavo non exanimata vetustae
Gloria Rachelis 29 Rachelis:
Iachelis , dulci quae lacte vigentem
2451. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Cum solitum superaret ephod onychesque nitorem,
Fausta locuturi signum fecere Tonantis.
Cumque caput proni cuperent sermone doceri
Numinis, effatis aperit se talibus aether:
“Conveniat Iudae soboles, innupta iuventus
Amplaque odorato stans occupet atria templo;
Unicuique suus sicco sit cortice stipes.
Inclita cum Iudae fuerit collecta propago,
Altius exactum cunctis sit vertice lignum:
2452. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Numinis, effatis aperit se talibus aether:
“Conveniat Iudae soboles, innupta iuventus
Amplaque odorato stans occupet atria templo;
Unicuique suus sicco sit cortice stipes.
Inclita cum Iudae fuerit collecta propago,
Altius exactum cunctis sit vertice lignum:
Cui humore carens baculus mox flore virescet,
Atque Semiramius cui fronte quieverit ales,
Hunc ego dilectae nymphae designo maritum.”
2453. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Fonte, priùs nebulis Phoebo splendente solutis,
Viderunt flamma caelo veniente cremari.
Laeta dies populo, lapsae pro munere flammae
Vota reponenti, pariter fuit apta remotos
Dispersosque procul Iudae sociare nepotes
Ex quibus electum Mariae spectata docerent
Signa virum, mirum dictu! Venerisque decorus
Pronubus adverso Veneris foret ales amori,
Et florente suas accendi stipite taedas
2454. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Signa virum, mirum dictu! Venerisque decorus
Pronubus adverso Veneris foret ales amori,
Et florente suas accendi stipite taedas
Miraretur Hymen. Omnes it iussus in urbes
Rumor Idumaeas, Iudae qui illustre vocaret
Stemma, thori cupidam pubem: manibusque revulsas
A radice diu virgas afferre monebat
Sacra Palaestinae patrum templique potestas.
2455. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Expectant summae iussa ulteriora tiarae.
Octoginta aderant iuvenes, quorum ultima septem
Par lustris aetas, rudior quinquennia quatuor
Attigerat pubes: regali sanguine Iudae
Nati omnes, ipsa Davidis origine multi.
Et quoniam antiquos capta Babylone reversae
Non habuere tribus quibus excessere penates,
Sed quo quisque loco potuit nova limina fixit,
Iudaeae
2456. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Nati omnes, ipsa Davidis origine multi.
Et quoniam antiquos capta Babylone reversae
Non habuere tribus quibus excessere penates,
Sed quo quisque loco potuit nova limina fixit,
Iudaeae pars quaeque parem dare stipitis impos
Unius sobolem, non certa sede diremptos
Servabat mixtos omni regione tribules.
Inde fuit tota Iudae quod sparsus Idume
Spiraret sanguis, quavis ex parte
2457. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Sed quo quisque loco potuit nova limina fixit,
Iudaeae pars quaeque parem dare stipitis impos
Unius sobolem, non certa sede diremptos
Servabat mixtos omni regione tribules.
Inde fuit tota Iudae quod sparsus Idume
Spiraret sanguis, quavis ex parte profectos
Spe thalami, reduces domus acceptura maritos,
Transmisit Solyma iuvenes. Hic adfuit Amos,
Carmeli flos pulcher Amos, quem Rutha Phalego
2458. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Iephtemque Mosemque et pulchrum frontis Adamum,
Et Noam, cui Lia parens; Hebronia proles
Et gemmis digitosque gemmasque incluserat auro.
Hic Samuel cum fratre Isaac, quos fuderat uno
Anna puerperio, Iudae fecunda marito,
Ephratea nurus, similes aspectibus ambo,
Fronte pares ambo, comae par utrique, nisi uno
Quod Samuel luscus, prout apparebat, ocello.
Accessit Salomon Mambraea valle colonus
2459. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Reiicis aeterno laudes et vota Tonanti?
Anne vides nostros sanctosque, vetusta secutos
Legum scita patres, casto eduxisse cubili
Progeniem, quorum celebris per publica Iudae
Ora volat virtus? Fideique illustrior illa
Numen adorabat pietas votisque faventem
Implorare Deum parvos docuere nepotes.
Quod probrum est homini, virtus nequit esse probatae
Mater
2460. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Et portentoso Memphim dare vota sepulchro.
Thesbites etiam rutilis superare quadrigis
Sidera, et ignivomos nivei candore pudoris
Astra supergressos fertur meruisse iugales.
Nonne etiam noster Iudae qui vota fatigat
Promissus princeps, pariturae matris honore
Virgineo, puros hausturus ab ubere rores
Fertur et integris fixurus labra papillis?
Matre illibati si de candoris amante
2461. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Virtutis verae simulacrum: tanta stupentes
Prodigia, eximios templi deposcere mystas
De thalami eventu caeli responsa coëgit.
Auditum: dandam esse viro, cui sanguine Iudae
Sit genitor sacroque simul cui limine stanti,
Allatus manibus siccus – mirabile! – stipes
Exeat in florem et fronti Babylonius ales
Insideat. Iosippe, puto dabis; ista iubentis
2462. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Respiciat me Virgo suo, si cura Tonantis
Est Virgo, mecum curam si dividat author
Omnipotens, laus quanta mihi est? Pulcherrima caeli
Portio si Virgo est, terrae si gloria, Iudae
Splendor et Isacii melior si sanguinis 755
sanguinis: sanguis heres,
Caelicus indutus carnem si dicitur Ales,
Si non effigies, sed virtus ipsa, stuporis
2463. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Connubii curas nocturnaque visa recenset.
Cui frater: “Quanta, dulcis germane, videtur
Sorte favere Deus! Mariam (quàm grandia spargit
Rumor et eximiae quas urbs Solymaea puellae,
Quas laudes Iudaea canit!) tibi praeparat aether,
Tot Charitum nimiam donis, Iosippe, maritam.
Connubii praecide moras, caelestibus esto
Aequus prodigiis! Signata amplectere taedis
Tempora, divinis frater cave nutibus
2464. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Extulerat montes, cum procurante videret
Germano fraterna peti non simplice coetu
Limina, cognatas matres aliquosque probata
Aronis de stirpe viros, quëis praebita solis
Libertas, thalamos Iudae cum prole pacisci.
Hic agnatae aderant, Solymae quas miserat urbi
Nazara, sive Hebron nuptas: hic Melchias aevi
Iam matura parens, hic Ephrataea Rebeccae
Progenies, geminae, tempus queis nubile, natae.
2465. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Ibat anus, cuius meritis viduoque pudori
Scire datum (rapto thalami consorte, bis octo
Lustra enim templo precibus lacrymisque dicarat)
Per praesentia pacta, per hos ipsos Hymenaeos,
Promissus Iudae pacis quod surgeret author.
Ibant una omnes, sed mox ex omnibus unam
Iosippi Sponsam, quamvis nullo hactenus haustam
Lumine, novisses Mariam: quam frontis et oris
Gratia, simplicitas, maiestas, forma
2466. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Lumine, novisses Mariam: quam frontis et oris
Gratia, simplicitas, maiestas, forma beatis
Proxima spiritibus, ne non discernere posses,
Non fecere parem reliquis, quas protulit orbi
Formosus Iudae sanguis speciesque Sionis.
Gratia sidereo vultu decorata pudicis
Moribus accessit, veluti si dentibus Indis
Purpura, Sidonio vel gemmeus incubet ostro
Fulgor et Eoum pictis laquearibus aurum.
2467. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Virgineo nam tota domus vultusque legebat)
Materies sermonis erat: venturus Olympo
Messias cunctos tota suspenderat aure
Convivas: decies veluti septena prophetae
Hebdomas ad finem properet Iudaeque superbum
Culmen, Idumaeo, externae telluris alumno
Cesserit Ascalidae, quae sunt prope limina stantis
Tempora Messiae; sed prudentissima Virgo
Parca loqui, plura aure tulit quam voce dedisset.
2468. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Aequa petit series aliis regionibus istam
Stare domum, vacuamque tuo se limine cernet
Nazareth, ex illa plures radice revulsas
Committam terris habituris hospita frondes
Atria, quae gentes, nemo at Iudaeus adoret.
His nova progenies populorum, regia quondam,
Simplicibus figenda tholis donaria mittet.
Quae domus est, templum fiet, cui plurima circum
Laurus et urbs ista desumet ab arbore nomen.
2469. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Laetus avere iube Nympham, quam munere nostro
Dic verbi electam fieri sine semine Matrem.
Flaminis aeterni dic adveniente quod umbra,
Grata mihi Virgo sit susceptura coaevam
Progeniem, Iudae accedet cui regia fatis
Purpura, quodque premet solio nec excidet unquam,
Perpetuaeque geret decus immortale coronae.”
26.
Ille celer casti
2470. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Atque loci excessu maior spectabitur, omni
Quae posita est infra, vitae mortalis ad usum.
Et tamen has caeli immodicas, non temporis uno
Plus puncto sphaeras emensus Numinis Ales,
Cum paribus noctem tenebris iudaea secabat,
Virgineae subiit Gabriel conclave maritae.
29.
Illa ut erat sacrae degens penetralibus aedis
Sueta prius laxare brevi retinacula
2471. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Eligit in matrem: unde tibi, Patrique supremo
Una utriusque venit soboles communis Iesus.
Et quoniam ille tuo manans a sanguine, vera
Progenies Davidis erit; succedet avitis
Fascibus, aeternus Iudaeae regibus haeres.
Hunc dabit Hebraei Numen sublime sedere
Maiestate throni patrisque aeterna Tonantis
Dicetur soboles, aliis cui regibus impar
Prosperitas. Non ille suo peritura tenebit
2472. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Divinam fabricare impar, languentis amoris
Impete, continuis feriebat sidera votis.
35.
Interea motis Gabriel penetraverat alis
Iudaeae saltus ipsamque Hebronis ad urbem
Progressus gravidae tectum subit Ales Elisae
Cognataeque nurus uteri caeleste revelat
Depositum. Iamque illa aderat quae luminis anceps
Praevolat hora diem, quando
2473. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Ignaro quantum naturae in damna potestas,
Et virtus divina valet. Maiore puellam
Prodigio, expertem thalami, non impote prolis
Ventre, tribus cognata dedit. De sanguine Iudae
Nata nurus, Iudae promisso Principe ventrem
Iam plena incedit, socio quam foedera iungunt
Iosippo, sobrina tibi est: hanc seminis expers
Implevit puro soboles divina marito.
Iamque
2474. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Ignaro quantum naturae in damna potestas,
Et virtus divina valet. Maiore puellam
Prodigio, expertem thalami, non impote prolis
Ventre, tribus cognata dedit. De sanguine Iudae
Nata nurus, Iudae promisso Principe ventrem
Iam plena incedit, socio quam foedera iungunt
Iosippo, sobrina tibi est: hanc seminis expers
Implevit puro soboles divina marito.
Iamque petituram vestra haec montana puellam
2475. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Plausus erat? Numquid laetum resonantibus auris
Emissisque piis caeli per inane susurris,
Laetitiae pleno vos an Davidica Virgo
Exultare choro et saltus glomerare notavit?
Parcite, Iudaeae montes, si vestra fuisset
Forsitan hic socors pietas, aequantibus haedos
Saltibus, aut hilarem si non saliistis in orbem,
Atque leves imitari agnos si languida vobis
Segnities fuit! Hyrcanis o rupibus
2476. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Asperior! Vestra, Armenii glaciale Niphatae
Durities superat tergum! Non Caucason ultra
Dicam brumali tantum languere veterno,
Vos veluti, si non assurrexistis eunti
Virgineae matri, Iudaeae gratia, colles.
Hunc dare supremae si neglexistis honorem
Reginae montes, Hebronia desine tellus
Mirari, divum regio, tua tristibus armis
Terreat immodicus caedis si culmina miles.
2477. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Haec tua desidiae culpa est sprevisse Mariam.
Si tantam reducem sors esset habere parentem,
Per tua festinam gradientem culmina, quantum
Gauderes regalis Hebron, clamore repleres
Quam laeto deserta tuos, Iudaea, penates?
Erroresque tuos propter male cognita caeli
Munera, quantumvis sera pietate piares.
Ast aeternum exul, numquam statura priori
Iudaeae fortuna loco; iam saecula quinque
Sed
2478. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Quam laeto deserta tuos, Iudaea, penates?
Erroresque tuos propter male cognita caeli
Munera, quantumvis sera pietate piares.
Ast aeternum exul, numquam statura priori
Iudaeae fortuna loco; iam saecula quinque
Sed bissena super numerat quod Numinis almam
Et Matrem et Prolem tellus infida reliquit.
Atque ideo infelix, nisi quod tibi sola supersit
Spes fidei extremae, cuius
2479. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Laetitiam quando vatum postrema parenti
Nata tulit soboles. Lampas cum Carcinon altis
Attigerat Phoebea rotis, sublime datura
Solstitium, vidit tandem montanus horizon
Iudaeae ingentem puerum, mirantibus ortam
Indigenis prolem. Quando dixere “Quis iste
Tot rerum signis caelum quem praedicat infans?”,
Mutus erat genitor, natus patris ora resolvit
Ignarus fandi puer et per
2480. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Virginis urgebat reditum iustasque monebat
Tempus abisse moras, cognata puerpera postquam
Divinam sobolem missum praecurrere vatem
Enixa, implesset nati rumore puelli
Ardua Iudaeae et valles. Accedit Elisam
Feta Deo Virgo docuitque trimestre moranti
Accessisse datam redeundi ad propria legem.
Illa ut erat fusis lecto infantaria membris,
Se cubito tenus erexit lacrymisque
2481. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Atque pavor tentare nefas: ea fulget honoris
Integritas talisque sui pudor eminet oris,
Ut nisi caelestes animi non spiret amores.
Solus ego, cui nota meae mage gratia nuptae,
Credere flagitium, iudex temerarius, ausim?
Anne vides quamvis ferme spectatur adulto
Non ignara utero, meque ad sua pondera pressis
Interdum pendere labris maestumque tuentem
Advertat prudens animi. Tamen illa serenum
2482. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Tanta quod absimili nupta est concessa iugali.
Nunc autem quid agam, vel quid loquar? Immortalem
Ventre geris paritura Deum promissaque maesto
Visceribus claudis, pietatis viscera Iudae.
Teque tacente sacer docuit me Numinis Ales
Ambiguum, pavidum, tuus et quo germine crescens
Grandescat venter. (Taceo, neque enim ulla pudoris
Me flexit non recta fides). Te coniuge felix
2483. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Viscera, mortali fetus experte marito.
O divinarum Charitum plenissima mater!
O flumen, cui ipsa Dei vitalis abyssus
Irriguum sine more fluit reducesque ministrat
In caelum lymphas; unde et sistentia Iudae
Labra tuos bibitura, parens excelsa, liquores,
Lucis inexhaustum per te contingere fontem
Vitalique vado mergi feliciter optant.
Me quoque, Virgo, tuis Charitum sociale fluentis
2484. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Victore Augusto, quo Caesare totius orbis
Fluxerat in tabulas numerus censusque Latinas.
Caesareum, cui se victae submittere gentes
Debuerant, etiam, Syriam moderante Quirino
Edictum Iudaea tulit: generisque tribusque
Propria scribendos urbs invitabat Apellas.
Cuique sua notas accedere origine sedes
Ardor erat: captiva suos Iudaea tribules,
Quos habitare prius tribuum sine limite certo
2485. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Debuerant, etiam, Syriam moderante Quirino
Edictum Iudaea tulit: generisque tribusque
Propria scribendos urbs invitabat Apellas.
Cuique sua notas accedere origine sedes
Ardor erat: captiva suos Iudaea tribules,
Quos habitare prius tribuum sine limite certo
Dispersos tulit; ad propriam gentile referre
Nomen et aera tribum famamque et nomen avorum
Servantes vidit. Genti sua nota cuique
2486. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Ascalis ire potens, urbs quae produxit iniquum
Herodem Simeonidas suscepit et albo
Intulit; et Levi soboles, cui limite certo
Nulla fuit tellus, aliis immixta ferebat
Cum tribubus censum: Iudae generosa propago
Scribebant Hebrone genus, nisi regia Iesse
Quos tetigit cognata domus, quorum inclita regis
Patria Iessigenae signavit nomina Bethlem.
2487. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Tecta prius, spectant proprii pia limina tecti
Et superesse stupent aliarum labe domorum.
Illa vetus dominis et iam casa parva duobus,
Vertitur in templum. Pelignus talia vates
Dum commenta dabat, veram Iudaea parabat
Commenti formam: minor ipso est fabula vero.
Virginis haec eadem nam sedes parva, volucre
Vertitur in templum, non carnis imagine falsa
Aeterni postquam facta est domus hospita Verbi.
2488. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Sed Virgo et voces adyti et diversa ferentis
Excipiens populi sensum taciturna latebat
Atque ipso praegnans Duce, quem Iudaea petebat,
Isacidis ignota parens. Nec prodere sese
Sustinuit sapiens Virgo, sat gnara superbum
Indigenas sperare Ducem quem mater opumque
Regnorumque potens utero regina tulisset.
2489. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Ut satis indultum votis, excedit uterque
Delubro coniux: Bethlem suspirat uterque.
Urbem hanc pollentem rerum paradison amoena
Temperie Iudaeus habet. Par credita nulli
Est tribui ubertas: quovis sub sidere tellus
Florida, continui plaga veris, odoris inanes
Festiva hortorum facies non sustinet auras.
Haec mage flava Ceres, praestantior arva
2490. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Et sic ore refert: “Ades ô aeterna propago
Et soboles immensa Dei! Tam paupere strato
Figere et exiles quem cogere quivit in artus
Terrigenum vetus error. Ades promissa iacentis
Spes Iudae! Quantum stupeo, sublime salutis
Consilium nostrae! Stygias tibi frangere culpae,
Ah, duras nimium stat paupertate catenas.
Isacidûm Dux natus ades, rupturus aviti
Servitii crudele iugum. Mea se tibi,
2491. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Et memini, non mentis inops, mihi saepe locutos
Maiores pecorum doctosque aetate magistros
Adfore mox tempus, caeli quo cardine verso
Siderei pateant postes deturque videri
Iudaeae sperata salus seque imus Olympo
Misceat et veterem luctum novus exuat orbis.
Ille idem vatum tabulis signatus ab urbe
Fertur Ephrataea fatis authoribus Heros
Venturus: parete viri, caelestibus acti
2492. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
At quia forma humili non dedignatus herile
Occultare genus, patrio quod ducit Olympo
Filius, agnovit mater non impare servis
Hunc ratum servire iugo, diuturna paratum,
Libertate sibi dempta, iuga solvere Iudae.
Subicit infantem cultro primamque Latini
Sanguine divino lucem discriminat anni.
En tibi, Roma, novus scribi quo murice Consul
Postulet, Hebraeo fusus spectatur in antro!
Si tamen
2493. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Expectare facem, fatorum in limine vidit.
36.
Triste gemens Simeon gemino quod pressa doleret
Infelix Iudaea iugo, quam propria labes
Et vitium, externa tum maiestate Latinus
Saxorum cultor stansque in cervice premebat
Impius Ascalides, poterat cui esse salutis
Unica spes, veniens humano in corpore Numen.
2494. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Vota animi factura Deo – mirabile! – nuper
In templo notae videt inter brachia nymphae,
Natum ubi fulgere Ducem. Quem vertice prono
Intuita, afflictae tandem affulsisse ferebat
Messiae optatum Iudaeae et gentibus astrum.
Praesentem vero populum, puerique trahentis
Corda decus famamque sui testesque videntem
Imperii, visum vario sermone teneri,
Mens non una ligat: vocesque prophetidis alter
2495. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Virgineam caelo tutam, diffidere pravis
Consiliis validisque minus pro more futuris
Incipit irasci insidiis. Sine crimine tandem
Ne foret, immitem scelere hoc animavit Erinnys
Sic affata Ducem: “Iudaeae summa potestas
Egregium decus est, unus quam terreat infans
Quem neque vi possit, duro neque perdere ferro!
Anne vides veluti, princeps, te subdita laudat
Proculcetque fides? Puerum tua sceptra
2496. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Aspiciens Arabae Iosippus moenia Petrae
Haec fertur versasse animo: “Iam cessimus oris,
Immitis Iudaea, tuis, evasimus enses
Regis inhumani. Nos hac subsistere terra
Quis prohibet tutisque Petrae considere tectis?
Nos multo iam sole vagos annona reliquit
Annonaeque fides, pretium. Si tecta subire
2497. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Haec etiam penetrante vago deserta Tonante
Virginea cum matre, Deum quae protulit alvo
Messiam, pro quo Iudae numerosa propago,
Desertas inter rupes sterilemque ciborum,
Arentesque plagas, tantis servata migrabat
Prodigiis; an non praesto caeleste fuisse
Obsequium rear et dominis, cum talia servis,
2498. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Iussa fugax duodena tribus, velut ista cruentas
Ascalidis vitare manus, hoc pulvere iussa
Tuta ibat divina domus, genialiter octo
Hic habiti lustris relegens vestigia Iudae.
Istorum cuivis anno lux esset ut una
Aequa, quaterdenos numerant hoc aequore soles.
Deserti mora tanta fuit, prius ampla superbi
Quam caeli Charites tetigissent arva Canopi.
2499. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Signa pecus, quo nulla animae viventis imago
Pressa pede extaret, talem praebere ciborum
Annonam poterant, nisi prospicientis Olympi
Id faceret: generosa penus, mittente beatis
Iudaeae profugis Cerealia dona Tonante.
Forte viae raram quamvis pressisset eremum
Hospes et illa suâ pius advenientibus esset
Immemor annonâ; quis tanto errore viarum,
Mox igni abstractam Cererem, quis
2500. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Dura ad incessi superanda obstacula montis
Semita, proiecto ut poterant advertere vultu;
Cum velut ex antri cuiusdam limine ternos
Aspiciunt prodire viros, qui recta tenentes
Iudaeae ad profugos vestigia, poscere visi
Hos, veluti certam sabulosa per invia metam.
Accedunt propius; peregrino in Numine blandos
Defigunt primum vultus oculosque coruscant
In puerum et motâ, ignotum quae,
2501. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Est alius, qui Tobiam Babylone reversum
Et patrem et sobolem Medus quod reddidit aere
Debitor; et genitorem oculis, natumque puella
Coniuge, non suscepta operum mercede beavit.
Nec Iudae adversas acies vocesque superbas
Infidi Assyrii, nocturnis caedibus ultus
Alter erat, sed certa trium fuit una virorum
Dextera. Et horum uno sterilis monitore sacerdos
Zacharias prolem vetula de coniuge
2502. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Et vidit legitque tuorum, Iacobe, nepotum
Serviles hac urbe manus tribuumque notavit
Duratos lateres; qui non ingratus amatam
Ut foret in plebem, rediit sua spargere Iudae
Lumin poenalique iugo, manifestior inde
Ut fieret, celso fixus de culmine luxit.
33.
At septemgeminum divina invisere Nilum
2503. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Duratura tuis stat adhuc infamia muris.
43.
Inde propinqua petunt humiles stagnantia ripas
Torrentis vada, Iudaeae quem montibus ortum,
Labentem saxis, vitis Sorecia botris
Propitium bibit et grato se gurgite replet.
Protinus emenso veniunt torrente sub altas,
Fonte suo optatas rupes, quo Virginis alma
2504. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Divino ingentem populum generare puello.
44.
Inde viae spatio non longo errantibus anceps
Occurrit bivium: lateri fuit obvia dextro
Iudaea et Solyma; ursisset si Nazara, laevus
Aequus erat pulvis. Sponsis certabat uterque
Iudaeae et Galilaeae ardor: Iudaea vocabat
Ad templum, at puerum regni ne perderet heres,
Qui patris evasit gladium
2505. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Inde viae spatio non longo errantibus anceps
Occurrit bivium: lateri fuit obvia dextro
Iudaea et Solyma; ursisset si Nazara, laevus
Aequus erat pulvis. Sponsis certabat uterque
Iudaeae et Galilaeae ardor: Iudaea vocabat
Ad templum, at puerum regni ne perderet heres,
Qui patris evasit gladium veritosque paterno
Successisse odio, qui successisset et ostro
Et quod idem nocte apparens sub
2506. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Inde viae spatio non longo errantibus anceps
Occurrit bivium: lateri fuit obvia dextro
Iudaea et Solyma; ursisset si Nazara, laevus
Aequus erat pulvis. Sponsis certabat uterque
Iudaeae et Galilaeae ardor: Iudaea vocabat
Ad templum, at puerum regni ne perderet heres,
Qui patris evasit gladium veritosque paterno
Successisse odio, qui successisset et ostro
Et quod idem nocte apparens sub luce corusca
2507. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
Section]
Septima post Iani Latias exorta Kalendas
Lux alium solem melioraque sidera Iudae
Apparere dedit. Mutata ubi patria iusso
Exilio tellus, reducis cum pignore salvo,
Nazara virgineae mirans videt ora maritae.
Illa diu vacuas dominis absentibus aedes
Laeta subit.
2508. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Iudicium attentae repetit populare maritae.
Illa quid hic dicat vix invenit: haeret in uno
Sed sobolis vultu modicaque in carne latentis
Maiestate Dei, quam tot portenta Tonantis
Adverso fidei Iudae dant noscere prolem.
Nec se Iosippo celat, sic ore locuta:
“Nosse, marite, potes Pharia tellure relicta
Quae vox natalem nos visere iussit Idumen.
Eiusdem vox ista Dei est Aegyptia noctis
2509. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Quae vox natalem nos visere iussit Idumen.
Eiusdem vox ista Dei est Aegyptia noctis
Somnia confirmans, ubi te Iosippe vocatum
Nostra valere dato suscepit Nazara Nilo.
O Iudae domus! Ô generosa fidelis Abrami
Posteritas! Quantum ô vestram terrena puelli
Sollicitat caligo fidem! Promissa salutis
Vos lampas iam luce ferit neque segnis amato
Isacidae proprium suffert celare
2510. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Lumina Messiae, maiori luce micantem
Signorum, petet opprobriis inimica Sionis
Progenies; duraque suum cervice 140 cervice:
cerviae repellet
Difficilis virtute regi Iudaea magistrum.
Is morum verique sator, caeloque profectae
Assertor fidei, validus connectere certis
Verborum praecepta notis, signataque miris
Prodigiis effata dabit poteritque videri
2511. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Plena nataturis non plus educere pinnis
Retia piscator, sociisque extracta lacertis
Innumeros notare dabunt per litora pisces.
Desertae cernent valles et inhospita Iudae
Culmina, ieiunas dape deficiente, sequentum
Milia quinque virum (numerum nec fecerit infans
Nec mulier) saturare animas: ubi quinque per omnem
Partiti populum panes pleneque soluta
2512. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Lux nova paschalis, teneris non utilis agnis
Ad solita oppressam cum festa vocaret Idumen.
Divinus 220 divinus: divinis cum
matre puer communia Iudae
Gaudia completurus adit socioque parentis
Nomen habente viro sacros consumat honores.
Ut tenor expletus legis, Galilaea reversi
Rura petunt, lux iamque prior confecta parabat
2513. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Victa dolore cadat; moriensque beatior isto
Funere, divinae sobolis consumet amorem.
Nec iam vana suis Aegyptia sacra triumphent
Commentis, ubi quaesitum non cessat Osirim
Flere Isis; veram siquidem Iudaea dedisset
Historiam amissum Mariae quaerentis Iesum;
Inquiri tanto si suave fuisset eidem
Virgineae matris nutritorisque labore.
O excelsa parens, materni imitabile numquam
Prodigium
2514. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Plaga vomet totidemque videbis hiantia praesens
Vulnera, lassatis rabies cum caeca lacertis,
Ipsa etiam saevis penetrabit ad ossa flagellis?
Quid, sua Romanus scribet cum funera praeses
Iudaeo clamante crucem? Quid stipite pressum
Cum maesta aspicies? Quid ubi nudata cruento,
Te coram, ô genetrix, pendebit victima ligno?
Disce minora pati, te, dum graviora videbis,
Extinguat ne tortor amor!
2515. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Est locus a dextra templi regione, virorum
Exedra, grandaevi quam post paschalia mystae
Orgia, fatidicos soliti explanare prophetas,
Et legum clarare umbras tempusque volentes
Scire beaturi Iudaeam Herois, adibant.
Dispositis vatum tabulas versare periti
Accubuere locis: sedes data prima magistris,
Perfectae necdum subiecta sedilia pubi,
Ima dein studii cupidae subsellia turbae.
2516. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Sive daret, puero attonitos dicente disertos
Verba stupere dabant plusquam terrena magistros.
Materies sermonis erat promissus Apellis
Messias; tempusque illius adesse relatis
E patrum tabulis Iudae lux missa docebat.
Ut postes tetigit genetrix, ubi caelica proles
Quaesitorum acie responsorumque fatigans
Legales cathedras mentis iuvenile beatae
Edebat specimen subsistere censuit illo
2517. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Post fata haec heres Cleophae, cognata parenti
Virgineae soboles, Simon Cananea propago,
Posteritas Iudae, propria de stirpe Salomen
Florentem nympham, statuit sollemne iugali
Consociare thoro, accitis ad pacta propinquis
Connubia, utroque ex sexu. Quos adfuit inter
Et Maria et proles, quam tunc trigesima
2518. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Haec eadem Solymis natum sua fata sequentem,
Credere nolentis populi vulgique ferocis
Aspexit livore premi. Et clamantia laetum
Agmina, ubi stratas vector calcabat asellus,
Regia dum subiit Iudaeae moenia, palmas,
“Hosanna” audivit. Demum tristissima fati
Maternum sine more dolens ludibria vidit.
23.
Illa Sioneae forsan quoque
2519. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Digna virere polo, vestro ne sitis amara
Progenies spectata Patri, vos gentibus olim
Longinquis, nec non post tempora multa, suarum
Poenarum factura fidem, dabo crescere terris,
Queis Iudae vox nulla sonat: servabit in illis
Vos melior fortuna locis, quos forte parentis
Vestri odio, Solymae saevus discerperet ardor.”
Haec effatus abit superansque immanè remotam
Maiorem a Solyma zonam,
2520. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Insuper et natum novit cum patre Tonantem
Maiestate parem, flagri servile ferentem
Opprobrium, penetrare potens magis omnibus una,
Quam foret indignus tanto splendore nefandus
Iudaeae furor. Adveniens hinc ille doloris
Dictu impos matris fibras torquebat amaror.
Illa crucis merito siquidem 1011 siquidem:
siquidam magis omnibus una
Emicuit tantasque sacri
2521. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
Section]
Dite soluturis animas accedere palmis)
Corpus immodicos pro me perpesse labores
E tumulo iussis faciam clarescere membris.
Mecum omnes nunc ite, animae, quas cognita Iudae
Ad regna educam laetoque 92 laetoque:
laethoque sub aethere sistam,
Donec in Empyrias sedes aeternaque regna
Post decies quatuor modica intervalla dierum
Me
2522. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Lumine, cui tenebrosa poli sunt sidera, corpus.
Tunc animata statim, ceu presso excita sopore
Membra reviviscunt: fato deperdita carnis
Integritas redit et plagas quas corpore toto
Impressit Iudaea furens, exclusit abactis
Plagarum pariter vitae nova gloria signis.
Vulnera quina tamen, summum complentia fatum,
Quae fecit maiora furor, superesse decori
Aeterno voluit: simul ut pro labe repensi
2523. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Caeterà ut aspexi mortales, forma beato
Est eadem vultu; nisi quod compluribus aucta
Dotibus aspiciam quae quondam corpora vidi.
Vosque mei nati reliqui salvete sodales
Exciti tumulo patres et gloria Iudae!”
Dixerat haec Virgo, prono quam vertice cuncti
Reginam summo Charitum splendore micantem,
Propitiique sibi matrem Victoris adorant.
Tum natus: “Tua me, genetrix, tua tristis imago
2524. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Divinos artus! Spolium sortita quod unum
Huic mortale dedi, sed Numine plenum
Quamvis exanime humano sine flamine corpus
Servastis, triplicem numerans a stipite lucem.
Fortunate lapis, Iudaeae pectore petra
Mollior, humanis exclusam cordibus istam
Celasti quae fida facem: te muneris ergo
Perpetuus celebrabit honor, seu turpis Idumen
Vastabit Scytha, seu veniens sua fana Gradivus
2525. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Eiusdem fidei lucisque excesserat ignes.
14.
Dena quater fuerant elabi visa dierum
Tempora, inoccidui postquam Iudaea tulisset
Phoebi immortales flammas, surgentis ab ipso
Fatalis tumuli, quamvis non crederet, antro.
Cum regem domitorem Erebi signata vocasset
Ad caeli convexa dies festosque pararent
2526. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Non potuisse mei magis igne liquescere nati
Et tota in laticem verti! Tamen approbo vestram
Duritiem, tanto quam conservare sub aestu
Par fuerat, facti memorem qua redderet orbem,
Iudaeamque male fidei reprehenderet iste
Divinus, victura pedum per signa Viator.”
Ut vultum replevit saxo, conversa per axem
Lumina vibrabat Virgo spatiumque legebat
Quod praepes secuit natus, suspensa
2527. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Sermonae prius urbs, Ephesi modo nomine dicta est.
Hac visa Antistes proprii tunc nominis implens
Mensuram, caeli flammis Ignatius arsit.
Hanc Solymis, Graio veniens de litore iudex
Intuitus, non mortali de stirpe creatam
Dixisset, Pandionia sed Pallade maius
Numen, Eleusinae matris cultumque Dianae
Promeritam, suscepta Dei nisi vera doceret
Credulitas non esse
2528. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Iam duplicem postquam Christus terrae ima reliquit,
Lustra dabant numerum, verae queis lucis egenti
Prima patrum voluit sudare industria Iudae.
Sed fidei steriles animos praebere labori
Exiguam, caeli quam ferret in horrea, messem,
Cum spectaret amans Iudaeae cura, salutis
Semina damnatis subtracta novalibus agros
In
2529. Vičić, Kajetan. Jesseidos libri XII, editio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Lustra dabant numerum, verae queis lucis egenti
Prima patrum voluit sudare industria Iudae.
Sed fidei steriles animos praebere labori
Exiguam, caeli quam ferret in horrea, messem,
Cum spectaret amans Iudaeae cura, salutis
Semina damnatis subtracta novalibus agros
In resides, meliore volat dispergere frugum
Proventu cultisque deos percellere saxis.
Ante tamen quam diserta migraret Idume
2530. Đurđević, Ignjat. Poetici lusus varii, versio... [Paragraph |
Section]
44 Dulcius ut possim te reperire, lates,
45 Qui nube horrificas vultus, ut territa corda
46 Pronuba ad amplexus advocet ira tuos.
47 Es pater, es iudex, utinam de patre benigno
48 Exquiras, iudex an mea fata velit.
49 Tu luctus expende meos, namque omnia cernis
50 Et pensare malum, quod facis ipse, potes.
2531. Đurđević, Ignjat. Poetici lusus varii, versio... [Paragraph |
Section]
45 Qui nube horrificas vultus, ut territa corda
46 Pronuba ad amplexus advocet ira tuos.
47 Es pater, es iudex, utinam de patre benigno
48 Exquiras, iudex an mea fata velit.
49 Tu luctus expende meos, namque omnia cernis
50 Et pensare malum, quod facis ipse, potes.
51 En torpent vires, trepidat cor, lumina languent,
2532. Đurđević, Ignjat. Poetici lusus varii, versio... [Paragraph |
Section]
29 Nunc plausus redeant: »Io triunphe«.
30 En plus quam reliqui duces peregi,
31 En fregi diomitor recens in uno
32 Iudeum, Numidam, Getam, Molossum.
33 Nunc conclamet »Io triunphe« Roma.
2533. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 48 |
Paragraph |
Section]
1.1476 Sic in Kĺissano paucos vis barbara campo
1.1477 Oppressit Cives, campoque potitur
1.1478 Hìc pius oppetiit cum Cive
1.1479 Oppetiitque sacro totus cum Praesule Clerus:
1.1480 Altera Klissano quaesi Seña maneret in agro.
1.1481 Hìc animi non parva mei pars concidit. Arcem
2534. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 54 |
Paragraph |
Section]
2.70 Señonios metuat terraque marique feroces.
2.71 Sed nimia in justum patientia versa furorem
2.72 Judicis extinxit duro mala caetera letho.
2.73 Tramite regali debet procedere Judex:
2.74 Non declinando in dextram, qui molliat isthic
2.75 Judicium: sic non in laevam, qua exasperet illic
2.76 Supplicium. festina nocet sententia
2535. Đurđević, Ignjat. Eugenii a Sabaudia... epinicium,... [page 38 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2536. Crijević, Serafin... . Bibliotheca Ragusina, loci... [Paragraph |
SubSect | Section]
2537. Stay, Benedikt. Philosophiae versibus traditae... [Paragraph |
SubSect | Section]
2538. Krčelić, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 552 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2539. Krčelić, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 572 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2540. Krčelić, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 580 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2541. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 16 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2542. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 18 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2543. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 32 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2544. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 65 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2545. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 70 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2546. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 98 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2547. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 104 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2548. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 104 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2549. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 123 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2550. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 130 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2551. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 172 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2552. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 200 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2553. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 205 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2554. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 207 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2555. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 246 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2556. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 256 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2557. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 282 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2558. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 284 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2559. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 319 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2560. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 322 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2561. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 324 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2562. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 343 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2563. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 360 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2564. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 375 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2565. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 375 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2566. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 375 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2567. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 379 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2568. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 379 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2569. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 380 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2570. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 381 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2571. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 381 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2572. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 381 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2573. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 383 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2574. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 392 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2575. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 403 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2576. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 404 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2577. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 423 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2578. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 423 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2579. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 442 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2580. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 475 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2581. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 479 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2582. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 491 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2583. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 502 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2584. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 502 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2585. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 503 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2586. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 503 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2587. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 506 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2588. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 519 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2589. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 524 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2590. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 526 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2591. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 532 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2592. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 533 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2593. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 534 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2594. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 534 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2595. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 534 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2596. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 536 |
Paragraph |
Section]
2597. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 608 |
Paragraph |
Section]
2598. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 608 |
Paragraph |
Section]
Annus 1760.
Sponsalia promulgata archiducis
2599. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 612 |
Paragraph |
Section]
2600. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 613 |
Paragraph |
Section]
2601. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
Section]
2602. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
Section]
2603. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
2604. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
2605. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
2606. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2607. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2608. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2609. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2610. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2611. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2612. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2613. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2614. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2615. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2616. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2617. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2618. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2619. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2620. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2621. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2622. Bošković, Ruđer. De solis ac lunae defectibus,... [page 321 |
Paragraph |
Section]
2623. Homerus; Zamanja,... . Homeri Odyssea Latinis versibus... [Paragraph |
Section]
Elisiasque domos: virides mittere per oras,
Heic ubi terrarum liquidis est terminus undis,
Heic ubi flave comas judex Rhadamanthe gubernas.
Heicque locos laetos cernes, et amoena vireta
Fortunatorum nemorum sedesque beatas:
Heicque ferax agris per se fert omnia tellus,
2624. Homerus; Zamanja,... . Homeri Odyssea Latinis versibus... [Paragraph |
Section]
195 Nondum ullus tua sceptra tenet: tranquillus at altis
196 In lucis festosque dies in honore deorum
197 Natus agit, sociosque inter convivia curat
198 Digna viro, judex populis qui jura ministrat:
199 Omnes namque vocant. genitor tuus urbe relicta
200 Sola tenet procul arva; neque illi strata cubili 200
201 Mollia, nec pictae sunt tonso vellere vestes.
202 Ipse
2625. Homerus; Zamanja,... . Homeri Odyssea Latinis versibus... [Paragraph |
Section]
570 Arma tuli, magnum spoliati munus Achillei 570
571 Praeripiens olli. genitrix Thetis ipsa locarat
572 In medio ad naves; lecti sufragia Troës
573 Certa dabant, virgoque sedens Tritonia judex.
574 O numquam tali certamine victor abissem,
575 Quod propter nunc terra premit caput invida tanti
576 Ajacis, formaque omnes superantis, et actis
577 Grandibus, excepto Pelidae corpore Achillis.
2626. Homerus; Zamanja,... . Homeri Odyssea Latinis versibus... [Paragraph |
Section]
469 Ingentes, densisque umbrantes frondibus antrum.
470 Heic me tunc tenui obnixus, dum robora navis 470
471 Redderet eructans iterum. nec vana fefellit
472 Spes cupidum; nam jura foro quum dicere judex
473 Desinit ad caenam properans post jurgia pubis,
474 Emersere atro barathtri revomentis hiatu
475 Robora, demisique pedes et brachia supra
476 Cum sonitu illapsus mediis, manibusque recurvis
2627. Kalić, Arkanđeo. In adventu Domini Gregorii Lazzari... [page 144 |
Paragraph |
Section]
2628. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
2629. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
2630. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
2631. Hesiodus; Zamanja,... . Hesiodi Ascraei opera, versio... [page pa159 |
Paragraph |
SubSect | Section]
263 Dantur ubi externisque suisque, et sustinet aequo
264 In manibus iudex libratam examine lancem.
265 265 Illa viget populis late florentibus, illam
266 Pax circum fovet alma, nec atro turbine belli
267 Iupiter exagitat pavidam. fraus nulla, nec
2632. Hesiodus; Zamanja,... . Hesiodi Ascraei opera, versio... [page pa198 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2633. Hesiodus; Zamanja,... . Hesiodi Ascraei opera, versio... [page pa210 |
Paragraph |
SubSect | Section]
942 Praecipe. lux mensis tricesima quaeque laborem
943 Inspicere, et mensum in partes partirier aequas
944 Optima, quum populis iudex dat iura vocatis
945 945 In coetu, resonatque forum clamoribus omne:
946 Ipse deum gaudet genitor, Saturnia proles.
947 Prima tibi lux sacra, et quarta, et septima:
2634. Hesiodus; Zamanja,... . Hesiodi Ascraei opera, versio... [page pa210 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2635. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
2636. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
2637. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
2638. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
2639. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
2640. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
2641. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
Section]
2642. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2643. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2644. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2645. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
2646. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
2647. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
2648. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
2649. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
2650. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
2651. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
2652. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
2653. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
2654. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
2655. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
2656. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
2657. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
2658. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
2659. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
2660. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
2661. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
2662. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
2663. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
2664. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
2665. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
2666. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
2667. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
2668. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2669. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2670. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2671. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2672. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2673. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2674. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2675. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2676. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2677. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2678. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2679. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2680. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2681. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2682. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
2683. Baričević, Adam... . Epistulae XVI invicem scriptae,... [Paragraph |
Section]
2684. Baričević, Adam... . Epistulae XVI invicem scriptae,... [Paragraph |
Section]
2685. Baričević, Adam... . Epistulae XVI invicem scriptae,... [Paragraph |
Section]
2686. Ferić Gvozdenica,... . Fabulae, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
Tibi praeeuntem mente Regum addiscere
20 Arbitria jubes: forte clitellas tibi
Si aptet, deindeque, sis Camelus, dixerit
Tibi Rex et idem testis, et judex Leo,
Num judicio abibis incolumis, et Rhetorum
In morem acutis disputabis formulis,
Ut te Camelum haud esse, sed Corvum probes?25
Felix, quod aevum degis aeria in
2687. Kunić, Rajmund. Epigrammata, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
3.132.1 Absentem culpas; num jure? Id, Pontice, dicam,
3.132.2 Quem culpas, Varum si prius audiero.
3.132.3 Unam nempe dedi judex tibi, quae superest mi,
3.132.4 Servo aliam Varo, cum volet, auriculam.
3.132.5 Sustinet aequa duas lances Astręa: quod, unam
3.132.6 Si demas, nullum sit, puto,
2688. Kunić, Rajmund. Epigrammata, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
4.140.9 Quare age verte alio laudes et quidquid in illo
4.140.10
Peccavi scripto, simplice voce mone. 10
4.140.11 Tu censor mihi, tu judex, tuque esto magister,
4.140.12 Quando te talem Roma diserta probat.
4.140.13 Discipulorum unum e numero me finge tuorum,
4.140.14 aevo jam quamvis ingenioque senem.
2689. Kunić, Rajmund. Epigrammata, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
5.327.6 Judice te, ferri, Gellia, nulla potest.
5.327.7 Ipsam te miror, quod fers, cui demere certe
5.327.8 Multa bonus judex, addere multa velit.
328. De Varo, amicum curru tollere nolente.
5.328.1 Varus parcit equis, tolli si est usus amico;
2690. Kunić, Rajmund. Epigrammata, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
5.792.1 Sperne, licet, quam vis me, Pontice. Non minor esse
5.792.2 Mi videor, quod tu non mea scripta probas.
5.792.3 Nec, quod tu judex damnaris, futile carmen,
5.792.4 Esse tuum at credo futile judicium.
5.792.5 Laetor et interdum, quod, magno ut priscus Homero,
5.792.6 Sic mihi nempe recens Zoilus
2691. Kunić, Rajmund. Epigrammata, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
9.148.1 Parva Venus magnae forma est praelata Minervae;
9.148.2 Judicium fecit mollis at ille Paris.
9.148.3 Magnanimus quod si judex foret Hector, haberet,
9.148.4 Credo equidem, primum magna Minerva decus.
149. [146.] Qua ratione malis placere Varus possit.
2692. Kunić, Rajmund. Epigrammata, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
9.246.1 Si Paris Idaeo quum sedit vertice et Hector
9.246.2 Sedisset judex et Priamus pariter,
9.246.3 Juno foret Priamo, Pallas foret Hectore, credo,
9.246.4 Quoque fuit solum judice pulchra Venus.
9.246.5 Cuique solet multas inter praestantior
2693. Kunić, Rajmund. Epigrammata, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
9.283.1 Non, quod me damnas (judex non displicet aequus,
9.283.2 A culpa nec me semper abesse reor),
9.283.3 Sed quod me damnas indicta, Pontice, causa,
9.283.4 Id doleo, id de te, Pontice, saepe
2694. Zamanja, Bernard. Epistolae scriptae an. 1795. et... [Paragraph |
Section]
4.9 A curvo rectum secernere pagina quondam
4.10 Edocuit, quid enim? Tibi rerum publica cura
4.11 Commissa a populo est; tibi demandantur honores
4.12 Praecipui; judex etiam cognoscere causas
4.13 Diceris? At contra privis communia rebus
4.14 Postponis, tantumque animo contendis avaro
4.15 Noctes, atque dies, tua res ut crescat, et uni
2695. Zamanja, Bernard. Epistolae scriptae an. 1795. et... [Paragraph |
Section]
5.112 Ut male nunc fortasse putant genitoribus orti
5.113 Nobilibus juvenes. Pubem maturior aetas
5.114 Excipiet, levibusque jocis succedet honorum
5.115 Ambitio; praetor seu judex reddere quondam
5.116 Cuique suum debebis, et idem condere leges,
5.117 Causarum aut nodos, dubiosque evolvere nexus
5.118 Patronis studia hinc atque hinc adversa sequutis.
2696. Dimitrović,... . Pricize tradotte in distichi... [page 241 |
Paragraph |
Sub2Sect | Section]
3 I vechje htjej sebi, negh druzjem, vjerovat,
4 Jer sctoje u tebi, najboglje mozc sam znat.
1 „ Sis tibi tu judex, si quis tua facta probavit;
2 Te tibi tunc jubeo credere, non aliis.
3 „ Unus tu videas imo quae pectore condis;
4 Haec melius quam tu cernere quis poterit?
2697. Ferić Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Mane novo hos lignis onerant venalibus ora
Deserta in Thracum sectis, aliosque vehendis
Materiis cum lucro adhibent, ubi tecta per urbem
Aedificant. Calathis fert villica grandibus uvas
Huc etiam:
Vina suo, nam nostra horret cane pejus, et angue.
Plus spumae lactis, quam vasa in munda puellae
Constipant, nostrae fert unicus hic locus urbi,
Quam pagi
2698. Rastić, Džono;... . Carmina, versio electronica [page 16 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1.2.221 Religione pia vicinos inter, et inter
1.2.222 Aequales omnes princeps, atque optimus audit.
1.2.223 Ille mihi pro mille incorruptissimus aequi
1.2.224 Est judex. Dictata viri nunc scribimus: ille
1.2.225 Evulgare jubet: mihi jussa capessere fas est.
1.2.226 Aggredior. Dic rustice, quae vis. Rusticus infit.
2699. Rastić, Džono;... . Carmina, versio electronica [page 29 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1.4.51 Cetera pars rasa est, vel vulsa, aequataque vitro.
1.4.52 Dimidio et verpus vultu procedit alumnus
1.4.53 Judaei in morem, Solymis quem denique jussit
1.4.54 Vana superstitio vitae male facta piare.
1.4.55 Trajecto ingenuas auro quis perforat aures?
1.4.56 Caribus atque Syris olim
2700. Rastić, Džono;... . Carmina, versio electronica [page 61 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1.8.139 Vulnera sanguineis potius dat agrestia telis.
1.8.140 In genere hoc tamen etsi quid peccavimus, omne id
1.8.141 Excidit invito, et judex ignoverit aequus.
1.8.142 Nam nos accusator acerbus adegit iniquo
1.8.143 Stare loco, tibi me et mea dum defendere conor.
1.8.144 Hac tamen in re, Maecenas, hoc juverit
2701. Rastić, Džono;... . Carmina, versio electronica [page 71 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1.9.186 Expendit Davi dicteria quaelibet, atque,
1.9.187 Quidquid ait scurra, in trutina suspendit Homeri
1.9.188 Judicia exercens judex acerrima Talpa;
1.9.189 Tunc alia exoritur puerili naenia major,
1.9.190 Nutrice intolerabilior, ludique magistro,
1.9.191 Unde mihi optatam dederit fuga sola salutem.
2702. Rastić, Džono;... . Carmina, versio electronica [page 82 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1.12.11 An levis haec fortasse mei est insania morbi,
1.12.12 Quod Satyras scribo? Mihine ipsi ignoscere cogar
1.12.13 Corruptus judex? Primum non me esse poetam
1.12.14 Propterea evincas, satyras sermone pedestri
1.12.15 Quod scribo, pravos et risu perfrico mores,
1.12.16 Thetaque stultitiae nigrum
2703. Rastić, Džono;... . Carmina, versio electronica [page 92 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1.13.64 Non Clymene credat? Clymenen quis dicere falsam
1.13.65 Quisve ausit sentire aliter; quam protulit ore
1.13.66 Femineis Clymene judex lectissima nugis?
1.13.67 Sit quodcumque voles de forma, at nomina certe
1.13.68 Amisi formae, dicar formosa nec ulli
1.13.69 Posthac, hoc uno infelix male perdita
2704. Rastić, Džono;... . Carmina, versio electronica [page 93 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1.13.101 Infestoque odio subtilis texta flabelli
1.13.102 Praetendit, digitosque oculis. Majora sed istis
1.13.103 Quaedam fama tulit (famae Judaeus Apella
1.13.104 Credat) Gratidiae de habitu, et cultu clam, et ad aures
1.13.105 Secreto Glyceren quaedam, et vulgasse maligne.
1.13.106 Illam fasciolis aequare latus
2705. Rastić, Džono;... . Carmina, versio electronica [page 114 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1.16.64 Sponsori, vel Quintili de mense olearum
1.16.65 Emturo viva pendentium ab arbore casus
1.16.66 Incertos. Audin' Judaeus amicus Apellae
1.16.67 Alteri in occultam quid furtim immurmuret aurem?
1.16.68 Heus tu! Credere Virroni assem, obolumve caveto.
1.16.69 Non aliud tota est nomen damnosius
2706. Rastić, Džono;... . Carmina, versio electronica [page 115 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1.16.103 Pulcra, an deformis, juvenisne, an grandior aevo,
1.16.104 Depygis, curva, aut clauda, aut nasutula, Romae
1.16.105 Ambigat, et judex numquam dijudicet aequus.
1.16.106 Nunc age, pallidulo juvenem vultu, macieque
1.16.107 Enectum, obstipa gressus cervice ferentem,
1.16.108 Et tacitum specta. Jam barbam
2707. Rastić, Džono;... . Carmina, versio electronica [page 132 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1.19.30 Nempe agitis cum inter vos jucunde atque jocose.
1.19.31 Nil nostris ergo nigrum reprehenderit aequus
1.19.32 In Satyris judex, nil cujus poeniteat me,
1.19.33 Qui vitium nulli objeci, tantum illa minora
1.19.34 Cautus delegi salse et ridenda facete,
1.19.35 Facta sibi quae nemo neget, quae imo sibi
2708. Rastić, Džono;... . Carmina, versio electronica [page 133 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1.19.68 Infers per vacuum temere vestigia passim.
1.19.69 Cur ergo placuere tibi tua, displicuere
1.19.70 Nostra tibi tantum? Dic, dic, corruptissime judex,
1.19.71 Si qua potes. Potius sed dicam ego, et excutiam te
1.19.72 Totum, intus nudis rimatus viscera venis.
1.19.73 Quidquid livoris tetri usquam est, invidiaeque
2709. Rastić, Džono;... . Carmina, versio electronica [page 152 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1.22.40 Quo possis vitam Satyris conferre maligne,
1.22.41 Atque uno mores, versusque notare obelisco
1.22.42 Pejor Aristarcho judex, garrire solutus:
1.22.43 Haec male respondet vatis sententia vitae,
1.22.44 Moribus haec pugnat, rationibus atque poetae:
1.22.45 Hic alios culpare volens se prodidit
2710. Rastić, Džono;... . Carmina, versio electronica [page 250 |
Paragraph |
SubSect | Section]
4.2.21 Quicumque habendi plura cupidinem
4.2.22 Evasit insons, juraque civibus
4.2.23 Servavit incorrupta, major
4.2.24 Invidia, precibusque judex;
4.2.25 Infamibus qui et terribilis reis
4.2.26 Contemsit iram prava jubentium,
4.2.27 Aequisque repressit nocentes
4.2.28 Suppliciis
2711. Milašinović,... . Viator Zagorianus Jožko Hranjec,... [Paragraph |
Section]
Partibus ad mensas concurret veselo družtvo,
Donec vinum njemu na zdravje bibetur.
Hoc unum tam praelarum posluhnite factum.
Est domus in Zlatar med svimi pulchrior una
Incola judeus kramar cincarque bogati.
Hanc tenet e censu. Taj židov ubique notus
Veselje i radost habuit dum nuper cidem
Filius est natus; pak to se razme vocavit
Bibliographia locorum inventorum
Pop Dukljanin (c. 1149) [1149], Regnum Slavorum, versio electronica (), Verborum 12004, Ed. Vladmir Mošin [genre: prosa oratio - historia] [word count] [presbdoclregnumsl].
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Last
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.