Your search found 2143 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 1-2143:

49. R. Et tulit abominationem impietatis. Allel. Lectio S. Evangelii secundum Matthaeum. In illo tempore Cap. 10. dixit Jesus Discipulis suis: Euntes praedicate docentes, quia appropinquavit regnum coelorum, et reliqua. Homilia S. Jo: Chrysostomi. Jam quaeritur, quare Christus contraria praeceperit, nam et c. Ad laudes Antiph. et Cap. ut in I. Vesp. Hymnus

Exaltent alii saxa minacia
Turrita, et Spalati moenia nobilis,

cupide
Cervicem frameae infidae
Laudis amore solidae.
Martyr profuso sanguine
Pro Christi Jesu nomine,
Multo repletus lumine,
Ascendit regnum gloriae.
Relicto mundo labili
Sedet in sede stabili,
Et modo non estabili
Fulget luce mirabili
Ante stellatum solium,
Et vultum

Neven Jovanović 2008-08-28T00:16:08 PRESVITERI DIOCLEATIS REGNVM SLAVORUM Rogatus a vobis dilectis in Christo fratribus, ac venerabilibus sacerdotibus sanctae sedis Archiepiscopatus Dioclitanae ecclesiae, necnon et a pluribus senioribus

ecclesiae, necnon et a pluribus senioribus maxime a iuvenibus nostrae civitatis, qui non solum in audiendo, seu legendo, sed in exercendo bella, ut iuvenum moris est delectantur, ut Libellum Gothorum, quod latine Sclavorum dicitur Regnum quo omnia gesta, ac bella eorum scripta sunt, ex sclavonica littera verterem in latinam, vim inferens meae ipsae senectuti, vestrae postulationi fraterna coactus charitate parere studui. Verum tamen nullus legentium credat, alia me

III Audiens autem filius eius Senudialus mortem patris venit quantocius cum exercitu putans invenire imperatoris gentem, ut mortem patris vindicaret, sed minime invenit. Denique caepit regnum, et regnavit in loco patris, genuitque filium, quem Syllimirum vocavit; fuerunt autem regni eius fines de Valdevino usque ad Poloniam, tammaritimas, quam transmontanas regiones, multasque iniquitates, et persecutiones

et quievit terra in diebus illis, genuit quoque filium, quem Bladinum vocavit. Vigesimo primo anno regni sui mortuus est. V Accepit regnum filius eius Bladinus, et in via patris sui ambulavit et possedit regnum patrum suorum cum pace, genuit quoque filium quem Ratomirum vocavit, qui ab infantia sua coepit esse durus valde, atque superbus. Praeterea

vocavit. Vigesimo primo anno regni sui mortuus est. V Accepit regnum filius eius Bladinus, et in via patris sui ambulavit et possedit regnum patrum suorum cum pace, genuit quoque filium quem Ratomirum vocavit, qui ab infantia sua coepit esse durus valde, atque superbus. Praeterea regnante Bladino exiit inumerabilis multitudo populorum a magno flumine

totam gentem Bulgarinorum, et similiter baptizati sunt in fide Sanctae Trinitatis. IX Inter haec mortuus est rex Sanamirus et accepit regnum eius Sfetopelek nomine. Regnante vero rege Suetopelek misit papa Stephanus litteras ad venerabilem virum Constantinum doctorem, vocans eum ad se, audierat enim de eo, quod sua praedicatione converti fecerat innumerabilem

nec non, et missam eis ordinans more Graecorum confirmavit eos in fide Christi, et valedicens omnibus, quos ad fidem Christi converterat, secundum apostolicum dictum Romam pergere festinabat. Dum autem pergeret transiens per regnum regis Sphetopelek honorifice ab eo susceptus est. Tunc vir Dei Constantinus, cui nomen postea Kyrillus a papa Stephano impositum est, quando consecravit eum monacum, coepit praedicare regi evangelium Christi et fidem

fugam convertit; genuitque Thomislavus rex filios, et filias et XIII anno regni sui mortuus est. XIII Sebeslaus filius eius successit in regnum patris sui; eo tempore venerunt Graeci, et obsederunt civitatem Scodarim. Audiens autem Sebeslavus rex congregavit gentem multam, et venit, et irruit in castra eorum, et ceciderunt

vocavit, quod latinae dicitur ruina gentis, alium vero Vladimirum. Regnavit XXIV annis, et mortuus est. XIV Post eum regnaverunt filii eius, diviseruntque sibi regnum, eo quod gemini essent, et Rasbivoy quidem Maritimam, Vladimirus autem Surbiam regebat; qui accepit uxorem filiam regis Ungarinorum, genuitque ex ea filios, et filias, et facta est pax firma inter Ungaros et Sclavos.

regebat; qui accepit uxorem filiam regis Ungarinorum, genuitque ex ea filios, et filias, et facta est pax firma inter Ungaros et Sclavos. Post haec Rasbivoy septimo anno regni sui mortuus est, Vladimirus vero accepit totum regnum, et XX° anno regni sui mortuus est. XV Regnavit post eum filius eius Charammirus, cuius temporibus rebellavit Croatia Alba, et

et Bosna, perrexit super eos. At ipsi congregantes se in plano Chelmo, paraverunt ei bellum, in quo cecidit rex, et mortuus est. XVI Accepitque post eum regnum Tuardoslauus filius eius, et recuperavit regnum patris sui, et mortuus est. XVII Post eum regnavit Ostrivoy nepos eius, eo quod liberis caruit rex Tuardoslauus,

congregantes se in plano Chelmo, paraverunt ei bellum, in quo cecidit rex, et mortuus est. XVI Accepitque post eum regnum Tuardoslauus filius eius, et recuperavit regnum patris sui, et mortuus est. XVII Post eum regnavit Ostrivoy nepos eius, eo quod liberis caruit rex Tuardoslauus, genuit filias, et filias rex Ostryvoy et

Post eum regnavit Ostrivoy nepos eius, eo quod liberis caruit rex Tuardoslauus, genuit filias, et filias rex Ostryvoy et XXII anno mortuus est. XVIII Tolimirus filius eius accepit regnum, in diebus illis laetata est omnis terra, genuit filios, et filios, et mortuus est. . XIX Post quem regnavit

XX Tunc Crepimirius, filius eius, una cum bano captis omnibus illis, disperdiderunt eos, morteque pessima necaverunt eos. Crepimirius itaque post haec accepit regnum, et regnavit in loco patris; eo tempore venerunt Alamanii, et caeperunt Istriam coeperuntque intrare Croatiam. Tunc rex Crepimirius congregans fortitudinem validam gentis suae, paravit eis bellum, facto bello misit eos rex in ore

venerunt Apulam, inde intrantes naves, transfretaverunt in partes Dalmatiae. Venerunt ad portum qui Gravosa dicitur, et Umbla. Miserunt enim Sclavi Bello, qui et Pavlimirus, nuncios, ut veniret accipere regnum patrum suorum, et hac de causa secuti sunt illum parentes eius, igitur descendentes de navibus construxerunt castellum, et habitaverunt ibi. Audientes homines Epidauriae civitatis qui per silvas, et montana manebant, quod Bellus cum

ubi dum iupanus per pontem transiret fugiens, quidam qui cum eo erant, volentes habere benevolentiam regis, percutientes eum gladio per pontem iactaverunt eum in flumen, et mortuus est. Rex autem accepit regnum patrum suorum, et siluit terra in conspectu eius. Igitur causa victoriae Romani, qui cum rege erant, aedificaverunt ecclesiam in Rassia ad honorem beati Petri apostoli in loco propinquo Cafdanae, et non multum longe ab eadem

construxit rex castellum, vocavitque illud suo nomine Bello. Ecclesiam autem supradictam statuit episcopatum fieri, ordinavitque ibi episcopum, et episcopatum usque in praesentem diem; post haec coepit rex perambulare per terram, et per regnum suum. Quodam itaque tempore dum esset rex in partibus Sremi, Sremani congregantes se cum Ungaris commiserunt proelium cum rege, in quo loco ceciderunt Sremani cum Ungaris, et facta est eis contritio magna, ab illo ergo die dicta est

committeret bellum, cecidit banus et mortuus est, cecidit et Tiesemirus, et vulneratus est; postea mortuus est. Prelimirus autem eius filius vicit proelium et cepit totam Croatiam Rubeam, et coronatus est rex, coepitque dominari terram et regnum patrum suorum. XXIX Cresimirus autem frater eius cum avunculo pugnantes praedaverunt Uscople, et Lucca et Preva, banus autem Bosnae videns quod ante eos stare nequibat ad

totam Thetrarchiam in pace cum timore Dei et iustitia. Genuitque filium, cui nomen imposuit Tugemir, et dormivit in pace. XXXIII Successit Tugemirus in regnum, et accepta uxore genuit filium, quem Chvalimirum vocavit. Eo tempore surrexit in gente Bulgarinorum quidam Samuel, qui se imperatorem vocari iussit, et commisit proelia muita cum Graecis proiecitque eos ex tota Bulgaria ita ut in

intuens atque osculans coram magnatibus regni sui, tradidit ei filiam suam in uxorem. Celebratis itaque nuptiis filiae suae more regali, constituit imperator Vladimirum in regem et dedit ei terram, et regnum patrum suorum totamque terram Duracenorum. Deinde misit imperator ad Dragimirum, patruum regis Vladimiri, ut descenderet, et acciperet terram suam Tribuniam, et congregaret populum, et inhabitaret terram, quod et factum est.

ne forte imperium ammitteret, misit oculte legatos ad Vladislavum consobrinum Radomiri, dicens: "Quare non vindicas sanguinem patris tui? Accipe aurum, et argentum a me, quantum tibi visum fuerit, estoque nobiscum pacificus, et accipe regnum Samuelis qui patrem tuum, et fratrem suum interfecit, et si praevales occide filium eius Radomirum, qui nunc tenet regnum". Quo audito Vladislavus conscnsit, et quadam die, dum Radomirus iret venatum, ipse cum eo equitans, percussit

tui? Accipe aurum, et argentum a me, quantum tibi visum fuerit, estoque nobiscum pacificus, et accipe regnum Samuelis qui patrem tuum, et fratrem suum interfecit, et si praevales occide filium eius Radomirum, qui nunc tenet regnum". Quo audito Vladislavus conscnsit, et quadam die, dum Radomirus iret venatum, ipse cum eo equitans, percussit eum, atque interfecit. Et sic mortuus est Radomirus, et regnavit in loco eius Vladislavus, qui occidit illum. Accepto

Deus habitavit cum eo, cui honor, etc. XXXVII Praeterea Dragimirus, frater beati Vladimiri, audiens mortem imperatoris, congregavit populum et exercitum, ut terram, et regnum patrum suorum sibi vindicaret. Igitur veniens in culfum civitatis de Cattaro iussit transfretare populum. Cattarenses vero praeparatis naviculis panem et vinum et cibaria plurima abundanter extulerant ei obviam, et invitaverunt eum

ad invicem surrexerunt, et uno die interfecerunt omnes magnates Graecorum, qui sunt inventi per totam Dalmatiam. Post haec congregati omnes populi miserunt Dobroslavo, et fitiis eius, ut venirent, et acciperent regnum, et terram patrum suorum, qui veniens cum quinque filiis suis, qui iam iuvenes, et milites strenui erant, accepit regnum, coepitque proeliari cum Graecis et, obtinuit terram usque in Apliza. Tunc imperator Craecorum iratus vocavit

Dalmatiam. Post haec congregati omnes populi miserunt Dobroslavo, et fitiis eius, ut venirent, et acciperent regnum, et terram patrum suorum, qui veniens cum quinque filiis suis, qui iam iuvenes, et milites strenui erant, accepit regnum, coepitque proeliari cum Graecis et, obtinuit terram usque in Apliza. Tunc imperator Craecorum iratus vocavit unum ex ducibus suis nomine Armenopolos, iussit eum venire, et debellare regem Dobroslaum et eius filios, qui congregato

multitudo, quam dinumerare nemo potuit. Plurimi autem eorum fugientes cum iam se evasisse putarent, insurgentes filii regis, qui in orientali parte erant, trucidaverunt eos, et facta est contritio, et plaga magna in Graecis die illa; regnum vero Dobroslavi crescebat et multiplicabatur quotidie. Dedit tandem rex filio suo Radoslavo iuppaniam, quae Kezca vocatur eo quod in bello fortis, et victoriosus extitit. Audiens praeterea Graecorum imperator quod evenerat, ira

Michala, Obliquum et Prapratnam et Cermenizam, Saganec autem Gorscam iuppaniam, Cuprelnyc et Barezi, Radasiavus Lucam iuppam, Podlugie et Cuccevi in Budua una juppa. Post haec regina cum filio suo Goyslavo primogenito regebat regnum et filios. Nulius autem rex ex eis vocitatus est rex, donec vixit regina mater eorum, sed tantummodo knesii vocabantur. Quodam itaque tempore Goyslavus cecidit in lectulo et dum infirmus iaceret in lectulo, quidam de Tribunia, qui

in Tribuniam, et debellavit Domanec, et convicit, atque interfecit eum. Postea intravit in regionem Chelmani, et obtinuit eam. XL Eo tempore defuncta est regina et Mihala accepit regnum. Erantque ei septem filii, quorum nomina sunt haec: Bladimirus, Priaslavus, Sergius, Deria, Gabriel, Miroslavus, et Bodinus, et quia hos septem filios habebat accepto regno noluit servare sacramentum fratri suo Radoslavo, sed tulit

filios, quorum nomina sunt haec: primus Dobroslavus, sccundus Petrislavus, tertius Niceforius, quartus Theodorus. Ex Dobroslavo, et Niceforo, et ex Theodoro non fuit superstes, nisi ex Petrislavo natus est. Bodinus, qui dominavit totum regnum. Bladimirus cum suis fratribus perrexerunt in Rassam, et obtinuerunt eam, deditque eam filio Petrislavo ad dominandum. Post hoc perrexerunt Bulgariam et commiserunt proelia multa cum Graecis, et Bulgaris, et obtinuerunt totam

praeterea rex Michala XXXV annis; et mortuus est, sepultusque est cum magno honore in monasterio Sanctorum martyrum Sergii, et Bachi. XLI Post haec accepit regnum Radoslavus frater eius, cui erant octo filii et quatuor filiae. Nomina filiorum eius haec sunt: primus Branislavus, Gradislavus, Chvalimir, Stanicna, Cociapar, Goyslavus, Dobroslavus, et Picinech. Fuit autem rex Radoslavus

imperatore reddidit illi civitatem. Igitur Jaquinta uxor Bodini videns filios Branislai crescere, et multiplicare, valde dolebat, timebat enim, ne viro eius moriente, Branislavus seu filii eius acciperent regnum, unde et semper invidebat eis, et quaerebat opportunum tempus, quomodo patrem et filios perderet. Quodam itaque tempore dum Branislavus cum fratre suo Gradislavo, et filio Bericna simpliciter venissent ad regem in

est, accedensque ad regem protervae coepit insistere, et dicere, ut eos comprehenderet, et in custodia poneret, alioquin nullam vitam posse habere cum eo, si hoc non ageret. Dicebat illi: Scio, quia moriturus es et isti regnum accipient, filii autem tui ad mensam eorum manducabunt . Quid multum? Victus Bodinus rex ab uxore, ut Herodes ab Herodiana dum sederent ad prandium, et epularentur iussu regis capti sunt, et positi sunt in custodia,

miseruntque illum in monasterio Sanctorum Sergii et Bachi, ubi cum monacis vivens longo tempore, postea mortuus est. XLV Post mortem regis Bladimiri caepit regnum Georgius filius Jaquintae reginae. Secundo autem anno regni sui voluit occulte comprehendere filios Branislavi, sed minime valuit, nam innotuit eis quoddam consilium, et ipsi abierunt Durachium ad patruum suum Goyslavum,

Post haec videns quod Dragillus cum fratre, et nepotibus prudenter se agerent et quotidie multiplicarent, et crescerent in amore omnium populorum invidia ductus timensque quod populus terrae sincere eum non diligeret, ne forte regnum amitteret, comprehendere fecit Mihala, filium Bladimiri regis, et post eum Dragillum, posuitque in custodiam. Dragichna vero cum quatuor filiis suis: Prevoscio, Grubesda, Neeman, et Sirac evasit, et fugit Durachium.

res infideliter gestas in palatio interemptus est. Idem Leo Leonem iuniorem, filium Nepotiani, copulata sibi quadam nepte sua in matrimonio loco Antemii aput Rauennam cesarem ordinauit. Hic ergo Leo regno potitus legitimo Clicerium quendam, strenuum uirum, qui sibi ante illud tempus tiranico more regnum imposuerat, caute ab imperio expellere uoluit. Vnde uolens eum extra regni negotia quasi priuatum manere aput Salonam Dalmatie episcopum fieri fecit. 3Temporibus uero Pelagii et Gregorii doctoris, Romanorum pontificum, fuit quidam archiepiscopus Salone, Natalis nomine,

ab Apsarensi episcopatu usque ad Traguriensem. Vegliensis, Apsarensis et Arbensis episcopatus habuerunt parochias suas in insulis suis, sed Vegliensis optinebat maiorem partem parochiarum, quas nunc habet Signiensis ecclesia, que non erat tunc episcopalis sedes. Omnes enim ciuitates predicte ad regnum Chroatie pertinebant. Iaderensis episcopatus non magnam habuit parochiam propter uicinitatem Nonesis et Belgradensis episcopatuum. Cum autem Belgradensis ciuitas destructa fuisset a Venetis, mutauit sedem suam in Scardonam. Traguriensis episcopatus, quia sue metropoli uicinior erat, maiorem

reges quasi specialem habere pontificem petieruntque ab archiepiscopo Spalatensi et fecerunt episcopum, qui Chrouatensis appellabatur posueruntque sedem eius in campo in ecclesia sancte Marie iuxta castrum Tiniense. Hic multas optinuit parochias habuitque predia et possessiones per totum pene regnum Chroatie, quia regalis erat episcopus et regis curiam sequebatur eratque unus ex principibus aule et sua iurisditio usque ad Drauum fluuium extendebatur. Ecclesia nempe metropolis has sibi uoluit parochias retinere: comitatum Cetine, Cleune, Clisse, Massarum, Almisium et Corbauiam et ultra

sententialiter remouit eum in perpetuum ab administratione ecclesie Spalatensis. 5His temporibus Stephanus Geyze filius per Romanum pontificem coronam regni adeptus, primus rex Hungarorum effectus est, uir strenuus et ad ampliandum christiane fidei cultum ualde intentus, totum regnum suum ita nobiliter episcopatibus, monasteriis et ecclesiis ordinauit tamque copiose dotauit, ut in toto pene mundo uix status ecclesie uigere melius et dignius uideatur. 6Denique post Dabralem fuit quidam Iohannes archiepiscopus Spalatensis de ipsa ciuitate oriundus. Ipse

ex magnatibus Sclauonie, qui, cum a suis esset contribulibus multis lacessitus iniuriis multisque dampnis attritus, non sperans se posse aliter tantis resistere malis, in Hungariam profectus est. Tunc ad regem Vladisclauum ingressus, eum alloqui cepit, persuadens ei, ut ad capiendum Chroatie regnum et suo dominatui subiugandum exiret dans ei plenam fiduciam id facile posse complere, cum regnum illud uacuum et sine tutela regalis prouidentie remansisset. 4His ergo Vladisclauus rex inductus consiliis absque mora coadunato exercitu copioso uenit et occupauit totam

dampnis attritus, non sperans se posse aliter tantis resistere malis, in Hungariam profectus est. Tunc ad regem Vladisclauum ingressus, eum alloqui cepit, persuadens ei, ut ad capiendum Chroatie regnum et suo dominatui subiugandum exiret dans ei plenam fiduciam id facile posse complere, cum regnum illud uacuum et sine tutela regalis prouidentie remansisset. 4His ergo Vladisclauus rex inductus consiliis absque mora coadunato exercitu copioso uenit et occupauit totam terram a Drauo fluuio usque ad Alpes que dicuntur ferree nullo obice resistente. Post hec transiuit

Ragusino et ab episcopis Dulcinensi et Suacensi. Et nullam subiectionem faciebat Iaderensi ecclesie, sed Spalatensi debitam reuerentiam exhibebat quandoque. 4Vacante autem tunc temporis ecclesia Spalatensi quidam cardinalis, uir magne auctoritatis et eximie honestatis, per totum regnum Hungarie legationibus officio fungebatur. Hic cum non modicam fecisset moram Spalati residendo, effectus erat familiaris omnibus et amicus, singulos enim pro meritis caritatis uiscere confouebat. Factum est autem, ut eo tempore congregaretur clerus Spalatine ecclesie pro archiepiscopo

beneficiis, que eis pie et liberaliter concedebat, rex proprio clementie sue prouocatus affectu, noluit castrum illud comittere alicui de proceribus sciens, quia multa infestatio Spalatensibus ex illo castro procedat, sed accersito quodam Pontio, qui erat magister militie domus templi per regnum Hungarie, comisit ad manus eius custodiam et tutelam ipsius castri, precipiens ut uicissim fratres sue religionis ibidem faceret insidere. 3Cum autem Andreas rex aliquantam moram faceret preparando nauigium, Bernardus archiepiscopus mortis debitum soluit. Sepultus uero est

an suorum an extraneorum, nefaria temeritas regis machinatur in mortem, impiaque manus diabolicis armata uersutiis uenenatum ei haustum propinat, ex quo scelere uix mortis potuit periculum euitare. Necdum uero sanitate ad integrum recuperata, redeundi cepit habere propositum, uerens se suumque regnum in tantum precipitare discrimen credensque de suo uoto pleniter Domino satisfactum, incipit cum omni comitatu suo ad patrie regredi fines. Noluit autem ulterius marinis se comittere casibus, sed per terram iter faciens, uenit Anthiochiam, deinde transiuit in Gretiam, ubi affinitate contracta

celebrabat ordines et se ubique archiepiscopum nominabat. 8His temporibus misit summus pontifex quendam apochrisarium suum, nomine Acontium, natione Biterbiensem, curie capellanum, uirum ualde discretum et bonum; misit, inquam, eum pro quibusdam arduis negotiis ad totum Hungarie regnum, dans sibi mandatum, ut ad Dalmatie partes descenderet piratasque Almissanos a latrociniis cohiberet. Sed cum non haberet plenam legationem nimioque succenderetur zelo multas enormitates in clero et populo corrigendi, Spalati positus, misit nuntios suos ad domini pape curiam postulans, ut

clamando discurrerent mundi finem adesse putantes. Erat autem dies Veneris luna tricesima. Et quamuis solis iste defectus per totam aparuisset Europam, in Asia tamen et Africa non dicebatur fuisse. Eodem anno uisa est stella crinita, id est cometa, que imminebat septentrionali regioni, quasi supra regnum Hungarie, et mansit diebus multis satisque magne rei portendi uidebatur presagium. His etenim diebus crebrescebat iam per aures hominum tristis rumor, quod pestifera Tartarorum gens fines iam Christianorum inuaserant in Ruthenie partibus; sed quasi pro ludo reputabatur a multis.

uertendos. Sic autem quibus repentinus parabatur interitus, non ualebant in unum consilium concordare. 4Illis ergo consulendo cunctantibus, morasque inaniter protrahentibus, ecce nuntius inopinatus ad regem cucurrit, nuntians ex certo, quod infinita iam multitudo Tartaree gentis regnum intrauerat et iam prope esset. Tunc omisso consilio rex et regni principes ceperunt arma parare, ordinare duces super legionibus, maiorem pugnantium copiam conuocare. Exeuntes autem a Strigonii partibus transierunt Danubium et uenerunt uersus Pestium, que erat maxima uilla. Igitur peractis

parare, ordinare duces super legionibus, maiorem pugnantium copiam conuocare. Exeuntes autem a Strigonii partibus transierunt Danubium et uenerunt uersus Pestium, que erat maxima uilla. Igitur peractis iam fere diebus quadragesime, prope Pasca, uniuersa multitudo Tartarei exercitus in Hungarie regnum irrupit. Habebant autem quadraginta milia securigeros, qui preibant exercitum siluas cedentes, uias sternentes et omnia offendicula ab ingressibus remouentes. Quam ob rem indagines, quos rex parari fecerat, tam facile transcenderunt, ac si non ex ingentium abietum et quercuum fuissent

cum habuisset bellum cum quodam rege sibi contermino, qui quandam ipsius sororem stupratam occiderat, deuicit eum et extinxit. Filium autem eius ad regem alium fugientem insecutus est et facto conflictu contriuit eum et ipsum, qui ei tutelam auxilii preparauerat in regno suo. Ad tertium quoque regnum cum armatus accederet, comisit prelia multa cum eo et uictor existens ad propria repedauit. Et uidens, quod tam prospera sibi in omnibus bellis fata successerant, cepit cor eius uehementer intumescere et ad superbiam eleuari. Ratus autem, quod non esset in toto orbe gens aut regnum, quod

tertium quoque regnum cum armatus accederet, comisit prelia multa cum eo et uictor existens ad propria repedauit. Et uidens, quod tam prospera sibi in omnibus bellis fata successerant, cepit cor eius uehementer intumescere et ad superbiam eleuari. Ratus autem, quod non esset in toto orbe gens aut regnum, quod eius potentie resistere posset, proposuit ex cunctis nationibus tropheum glorie reportare. Voluit ergo potentatus sui magnitudinem toto stentare mundo demonum fretus auspiciis, quibus uacare solebat. Itaque uocatis duobus filiis suis Batho et Caydano tradidit eis robur exercitus sui

ergo per totum fere Martium in Chroatie ac Dalmatie partibus commorantes, quinque aut sex uicibus ad ciuitates has descendebant et postea ad sua castra redibant. 6Igitur relinquentes Chroatie regionem transierunt per ducatum prouincie Bosenensis. Inde descendentes abierunt per regnum Seruie, que Rasia nuncupatur ueneruntque ad ciuitates maritimas superioris Dalmatie et pertranseuntes Ragusium, modicam enim illic potuerunt lesionem inferre, uenerunt ad Catariensem ciuitatem, quam ignibus concremantes processerunt ulterius hasque ciuitates aggressi: Suagium et Driuosten,

omni cunctatione in Hungariam est profectus. Regina autem cum regio puero in Clisse castro remansit fuitque ibi usque ad mensem Septembrem. Mortue autem sunt due filie ipsius puelle uirgines, et in ecclesia beati Domnii honorifice tumulate. 8Licet autem barbarica rabies totum regnum Hungaricum immoderato gladio attriuisset, e uestigio tamen famis subsecuta pernities miserabilem plebem tabo inedie deuastauit. Instante namque furore Tartareo, non licuit colonis miseris aruis semina tradere, non ualuere preterite messionis recolligere fruges. Sic ergo non extantibus

humanum sanguinem sitientes, non iam occultis insidiis, sed palam irrumpebant in domos et de matrum gremiis paruulos rapiebant; nec solum paruulos, sed ipsos etiam armatos uiros facto agmine inuadentes seuis dentibus lacerabant. Tribus ergo cladibus antedictis, uidelicet ferro, fame, fera totum regnum Hungarie continuato triennio flagellatum ex diuino iudicio penam suorum expendit non mediocriter peccatorum. XL. De obitu Guncelli 1His ita gestis, regina adhuc considente in castro, Guncellus archiepiscopus ab hac luce migrauit. Vir senex et

egrediebatur, uolebat semper aliquos de canonicis et de ciuibus in sua sotietate habere. XLVII. De adventu regis Coradi 1Per idem tempus rex Coradus, filius quondam Frederici imperatoris, exiens de Germanie partibus, ad capescendum Sicilie regnum properanter iter agebat. Is cum non paucis trieribus navigans per ora Dalmatici litoris pacifice vehebatur. Suscipiebatur vero magnifice a civitatibus, ubicumque applicare volebat, et tamquam prepotens rex honorabatur a cunctis. Sed quia pater suus ab Innocentio papa in concilio Lugdunensi

leges curia curat. Propter quę Spalatini statuta eorum ordinari et componi uoluerunt secundum formam inferius declaratam, ab omnipotente Deo ac uenerabilibus ecclesijs initium assumendo. Scriptum est enim: primum quęrite regnum Dei et iusticiam eius et hęc omnia adicientur uobis .
Si timeas dominum, te cuncta creata timebunt,
Obsequium regni regis

52. DE GUARINO
1.52.1  Guarinum meritis parem Camillo,
1.52.2   Quis non censeat? Ambo reddiderunt,
1.52.3   Is regnum Latio, sed iste linguam. 53. AD AGAPETUM
1.53.1  Mitte tuos tandem nobis, Agapete, libellos,
1.53.2  Mitte inquam, censor non

tot cervus, tot vivit saecula cornix;
1.331.2  Valla obit ante diem; quis putet esse Deos? 332. DE GRAECO
1.332.1  Nec Pelopis regnum, nec sit mihi divitis auri
1.332.2  Copia, neve leves antevolem Zephyros;
1.332.3  Hic te complexus moduler sed rupe sub alta,
1.332.4  Inter oves, Siculum prospiciens

prope superant, omnibus bonis praesidium et propugnaculum, improbis vero ac novarum rerum cupidis terrorem et formidines incutere plane videatur. Si mercatoriam operam et negotiantium copiam, si peritiam opificum cernas, Sydonem et Tyrum vincit. Si denique senatorum ordines animo volvas, patria regnum est, par origine Romanis, institutione 63 vero rei publicae ac forma admodum superior, quam super millesimum annum nullus unquam error suo cursu et tenore 64 perturbavit, quatenus res publica Romanorum sexcentis,

didicerat. Propterea gratias agens decantabat: Bonum mihi, quod humiliasti me, ut discam iustificationes tuas; quod, ut scriptum est, uexatio dat intellectum.

Hinc illa uox caelestis ad superbum regem, seque omnipotenti aequantem, ruit dicens: Tibi dicitur, rex Nabuchodonosor; regnum tuum transiit a te, et ab hominibus eicient te, et cum bestiis atque feris erit habitatio tua. Faenum quasi bos comedes et septem tempora commutabuntur super te, donec scias quod dominetur Excelsus in regno omni et cuicumque uoluerit det illud. Quae singula

humilis, quam mansuetus, quam Deo subiectus et in lege ipsius fuerit eruditus audiamus: Ego, inquit, Nabuchodonosor oculos meos ad caelum leuaui et sensus meus redditus est mihi; et Altissimum benedixi et uiuentem in sempiternum laudaui ac glorificaui, quia potestas eius potestas sempiterna et regnum eius in omnem generationem; et cuncti habitatores terrae apud eum in nihilum reputati sunt; iuxta enim uoluntatem suam facit tam in uirtutibus caeli, quam in habitatoribus terrae et non est qui resistat manui eius et dicat ei: Quare fecisti? Et concludit dicens: Igitur ego Nabuchodonosor

fidelium, sine baptismo hic paruulos existentes, quibus utique si uellet huiusmodi lauacri gratiam procuraret in cuius potestate sunt omnia, alienat a regno suo in quod parentes mittit illorum, et quosdam filios inimicorum suorum facit in manus Christianorum uenire et per lauacrum introduci in regnum a quo eorum parentes alieni sunt, cum et illis malum et istis bonum meritum nullum sit paruulis ex eorum propria uoluntate. Sed hoc absoluens, quid inquit audiamus: Certe, ait, haec iudicia Dei, quoniam iusta et alta sunt, nec uituperari possunt, nec penetrari. De hoc eodem, cum de bono

ostendis eisque pro labore et parta uictoria agis gratias? Ego autem hoc tibi praedico, o rex, quod probe noui, ut si in huiusmodi actu perstabis neque ab eo quam primum reuoces, futurum esse ut hodie uniuersus a te discedat populus et regnum ad alium conferat, et tunc uerum atque amarissimum cognosces luctum." "His dictis," inquit Iosephus, "regem a tristitia reuocauit et ad causas utilitatesque rei publicae adduxit;" – et merito

omisso ad Urbem itinere, confestim Italia excesserit. D. deinde Stephanus, qui primus nostros ad fidem Catholicam convertit, circiter millesimum Dominicae incarnationis annum, cum Imperatoris Henrici gener, sororiusque esset, maluit tamen coronam regiam a Romano petere Antistite, ac per hoc, regnum illud Sedi Apostolicae devincire. Quem imitatus paullo post D. Ladislaus, cum illius temporis pontifex, pro recuperanda terra sancta crucem late praedicasset, ipse pro Gothfrido Hierosolymam Christianum exercitum duxisset, sed eius mox propositum implevit Andreas; qui superatis Saracenis, et

et adorato Christi sepulcro, non alia hostium praeda, quam Sanctorum reliquiis onustus, in patriam revertit. Deficiente postmodum regio semine, ab Apostolica Sede principem sibi Ungaria postulavit, et accepit clarissimum Siciliae regem Carolum, cuius filius et successor Ludovicus, regnum Neapolitanum iure sangvinis ad se devolutum et nihilominus armis, post B. Petro Apostolo resignavit. Sigismundus porro Caesar, quanta in Constantiensi ac deinde in Basileensi concilio pro Martino et Eugenio pontificibus, et alias pro sacrosancta Ecclesia egerit; supersunt qui experientiae

necessarium esse duxit, quo in statu sua et omnium Christianorum res sita sit, tuae declarare Sanctitati. Quapropter admonet: Hostem ingenio ferocem, opibus potentissimum, nihil minus, quam de quiete cogitare, in dies magis ac magis insolescere, et immaniora moliri: se primis ingressum vestigiis regnum suum iam colluctatione fatigatum pro religione catholica devovisse, satis et alias pro tuendis finibus labores impendisse, verum hoc biennio ingenti auxiliorum spe fretum, et magnis pollicitationibus allectum omnem fere belli impetum suis humeris sustinuisse. Orat, et obtestatur Beatitudinem

regis Persarum socios atque amicos, quos Othomanus paterno regno spoliauerat, Ciliciae maritima oppida obsidere (audierat etiam maiorem fratrem ex Caramanis inter raros amicos Usunasi esse), regi placere cupiens, fratribus regnum Ciliciae recuperare statuit. Itaque omissis caeteris, ubi forsitan res melius geri potuisset Venetisque magis conduceret, uerno iam tempore refectis nauibus et instructa classe, equitibus quoque assumptis, Ciliciam uersus nauigat, ac Rhodum

quae si cepisset, toto regno esse potiturum affirmant. Et quoniam uiris idoneis et tormentis ad expugnandas urbes opportunis indigebat, orant uti regi socio et Venetorum amico suis armis paternum regnum ab Othomano per iniuriam occupatum recuperet. Tum imperator oratores bene sperare iubens a se dimittit. Deinde Victorem Soprantium, legatum suum, ad Caramanum ire iubet, cui mandat uti, de statu rerum edoctus, quid potissimum

per deditionem accipiens, Caramano (nam et ipse aderat) tradidit. Hesibegum quoque cum eius cohorte, opera et suasione legati, Caramanus ad militandum secum mercede conduxit. Deinde Caramanus, aduertens opera ac uirtute imperatoris nostri regnum sibi recuperatum esse, equum sella argentea et faleris bullatis ornatum, pardumque mansuetum imperatori ob rem bene et prospere gestam dono misit, simul gratias ei agit, quod nullis suis praecedentibus meritis, uiribus et uirtute propria regnum sibi

imperatoris nostri regnum sibi recuperatum esse, equum sella argentea et faleris bullatis ornatum, pardumque mansuetum imperatori ob rem bene et prospere gestam dono misit, simul gratias ei agit, quod nullis suis praecedentibus meritis, uiribus et uirtute propria regnum sibi recuperasset Dum haec in Cilicia aguntur, de regis Persarum exercitu ac Othomani expeditionibus propter locorum distantiam nihil ueri praeter uanos rumores afferebatur. Imperator ergo, cum in Cilicia Trachea nihil quod agi posset

uitae esse perductum. Vitalem enim spiritum me deficere sentio: igitur uxorem meam grauidam cum postumo haeredem instituo. Ea est filia Marci Cornerii, conciuis tui, quam Senatus Venetus in filiam adoptans mihi in matrimonium dedit. Ergo si fata me abstrahent, uxorem et regnum Senatui Veneto commendo. Te uero, per amicitiam nostram perque maiestatem imperii Veneti, rogo atque obtestor, si mors me occupauerit, haeredes meos et regnum ab iniuria defende . Imperator de ualitudine regem bene sperare iubet: nam et aetate integra et corpore

Senatus Venetus in filiam adoptans mihi in matrimonium dedit. Ergo si fata me abstrahent, uxorem et regnum Senatui Veneto commendo. Te uero, per amicitiam nostram perque maiestatem imperii Veneti, rogo atque obtestor, si mors me occupauerit, haeredes meos et regnum ab iniuria defende . Imperator de ualitudine regem bene sperare iubet: nam et aetate integra et corpore robusto facile morbum superaturum affirmat. Tum si (ut est uita mortalium incerta) diem suum obierit, pollicetur et Venetum Senatum, et se, cuius ipse imperator erat, eius

regem Cyprium mortuum esse, a quo Carola haereditario regno per iniuriam expoliata erat. Proinde orant imperatorem uti amici olim regis Cyprii filiam, et foederati Venetorum Allobrogum ducis nurum, suis opibus ad recuperandum haereditarium regnum iuuare uelit, asserentes Carolam ex legitima uxore, fratrem ex concubina natum esse. Tunc imperator respondit Iacobum, regem Cyprium, socium et foederatum Venetorum, regnum legitime possedisse: non enim legum formulis aut litium contestatione, sed armis

Allobrogum ducis nurum, suis opibus ad recuperandum haereditarium regnum iuuare uelit, asserentes Carolam ex legitima uxore, fratrem ex concubina natum esse. Tunc imperator respondit Iacobum, regem Cyprium, socium et foederatum Venetorum, regnum legitime possedisse: non enim legum formulis aut litium contestatione, sed armis atque uirtute regna in ius principum cedere; regnum autem non tantum sorori, uerum etiam Genuensibus, qui multo tempore meliorem partem insulae per tyrannidem occupatam tenebant, propria uirtute

ex legitima uxore, fratrem ex concubina natum esse. Tunc imperator respondit Iacobum, regem Cyprium, socium et foederatum Venetorum, regnum legitime possedisse: non enim legum formulis aut litium contestatione, sed armis atque uirtute regna in ius principum cedere; regnum autem non tantum sorori, uerum etiam Genuensibus, qui multo tempore meliorem partem insulae per tyrannidem occupatam tenebant, propria uirtute recuperasse, ac iure possedisse affirmat. Nunc reginam, per adoptionem Senatus Veneti filiam, cum postumo (quoniam grauida

Tum ei operam suam, quandocunque ea indigeret, amplissimis uerbis pollicetur. Regina, tametsi insanabili uulnere afflicta, et prae tristitia manantibus lacrimis uix uultum attollere, uix uerba proferre poterat, tamen leuatis oculis gratias imperatori agit, se et regnum supplici oratione ei commendans. Imperator, leuato aliquantulum animo reginae, eam relinquens Ciliciam adnauigat, Usunasanum ibi expectaturus. Dumque in portu Corici cum classe esset, uenit ad eum Lodouicus Laoridanus, pontificiae nauis

Zeni cognitis, qui eum etiam monebat, ne hoc anno ultra regem expectaret (nam instante hieme in hiberna exercitum rex ducturus erat), Cilicia soluens Cyprum concessit, de filio nato reginae gratulaturus, quem antea enixam audiuerat, simulque si qua ad tutandum regnum necessaria forent prospecturus. Ubi ad reginam uenit, post gratulationem regina uolente puer ab imperatore et legatis ad sacrum fontem suscipitur, pueroque paternum nomen inditum est. Baptizato puero, a regina digreditur. Erat Cypri Andreas Cornarius, reginae

a rege amplissima patrimonia donata possiderent, res nouas moliebantur. Inter eos erat archiepiscopus Cypri: hic a rege suo ad Ferdinandum, regem Apuliae, legatus missus fuerat, qui, audita morte sui regis, ad occupandum per tyrannidem Cypri regnum cum suis popularibus, in quorum manu arces ac magistratus totius paene insulae erant, animum conuertit. Ad hoc magno sibi usui fore existimans si Ferdinandi regis Apuliae filio, ex concubina nato, Iacobi regis Cyprii filiam eiusdem

animum sincerum non habere, atque res nouas moliri. Quapropter imperator Victorem Soprantium legatum cum octo trireniibus, praeter illas duas quas iam miserat, Cyprum mittit, ut uideret ne quid detrimenti regnum illud caperet. Victor absque mora Methona soluens praemissas triremes Cretae consequitur, Coriolano uti praecedat iubet, mandata ab imperatore accepta exequatur; se cum reliquis triremibus subsecuturum quam primum affirmat. Interim

Cretae consequitur, Coriolano uti praecedat iubet, mandata ab imperatore accepta exequatur; se cum reliquis triremibus subsecuturum quam primum affirmat. Interim archiepiscopus, Cyprum appulsus, amicis atque popularibus suis consilium aperit, et ad occupandum regnum suadet: facile illos tyrannidem regni obtinere posse affirmat. Regis Ferdinandi filium puerum esse docet, cui regis filiam, puellam etiam, despondere uolebat. Regem quoque suum infantem esse ostendens, illos inter duos pueros dominaturos, modo Andream Cornarium,

Tunc homines perfidi, obliti iurisiurandi, quod sanctissimae seruandae fidei gratia reginae praestiterant, scelestum consilium archiepiscopi approbant, Andream Cornarium, uirum innocentissimum, morti destinant, et ad occupandum regnum per tyrannidem coniurant. Sequenti itaque nocte, dato signo, omnes ad arma concurrunt. Primum reginae medicum cum quodam ciue, Polinzapa nomine, reginae fidos atque intimos, qui metu perterriti in cubiculum ad reginam confugerant, inter manus ipsius reginae trucidant, deinde ad

leniat, et, si qua expeditio contra eos futura esset, rem quoquo modo posset protraheret. Litteras quoque reginae nomine eiusque manu adscriptas et ad imperatorem et ad Senatum mittunt, quibus continebatur Andream a militibus propter eius auaritiam occisum, se cum filio regnum libere administrare, omnesque sibi fidos ac dicto oboedientes esse. Nam regina, tyrannide oppressa, omnia ex tyrannorum uoluntate agebat, et haec non ex sua, sed ex coniuratorum sententia scripserat. Deinde tyranni sibi fidos ac scelerum conscios arcibus praeficiunt. Et

se ab imperatore missum esse dicit, uti nuntiaret, quoniam imperator audiuerit Sultanum, Aegyptiorum principem, Carolae, regis sorori, regnum Cypri polliceri, legatum cum decem nauibus praemisisse; se quoque propediem cum tota classe esse uenturum, ut omnes intelligant Senatum Venetum et ipsum imperatorem reginam et regnum Cypri contra quoscunque tueri uelle. Quo nuntio regina aliquantulum

Aegyptiorum principem, Carolae, regis sorori, regnum Cypri polliceri, legatum cum decem nauibus praemisisse; se quoque propediem cum tota classe esse uenturum, ut omnes intelligant Senatum Venetum et ipsum imperatorem reginam et regnum Cypri contra quoscunque tueri uelle. Quo nuntio regina aliquantulum cum omnibus bonis recreata est. Tyranni haec audientes suae saluti diffidere coeperunt. Quarta post die Soprantius legatus cum octo

communi consilio reliquorum, omnia se facturos promittunt. Legatus, cum plures dies in componendis rebus cum tyrannis consumpsisset, nihilque ab iis praeter uerba se habere posse aduerteret, ad Senatum atque ad imperatorem scribit reginam ac regnum graui tyrannide oppressum, nec a se tyrannos ad sanius consilium oratione adduci potuisse; itaque ad liberandum regnum armis atque ualidiore expeditione opus esse. Iam imperator successorem sibi Triadanum Grittum,

dies in componendis rebus cum tyrannis consumpsisset, nihilque ab iis praeter uerba se habere posse aduerteret, ad Senatum atque ad imperatorem scribit reginam ac regnum graui tyrannide oppressum, nec a se tyrannos ad sanius consilium oratione adduci potuisse; itaque ad liberandum regnum armis atque ualidiore expeditione opus esse. Iam imperator successorem sibi Triadanum Grittum, uirum acris ingenii atque in re publica exercitatum, aetate tamen pergrauem, utpote qui octuagesimum et quartum annum

tamen multos, qui omnium consiliorum participes tyrannorum fuerant, et qui multa contra ius et fas dixerant et fecerant; praeterea plurimos etiam praeter noxios esse, qui nunc, ad potentiam suam cuncta trahendo, omnia perturbabant, totumque regnum in magno discrimine esse affirmabat. Quapropter uehementer imperatorem rogabat obtestabaturque, ne se ac regnum in maximo periculo positum desereret, sed cum omnibus copiis ad extirpandam tyrannidem et componendum regni statum uenire

et fecerant; praeterea plurimos etiam praeter noxios esse, qui nunc, ad potentiam suam cuncta trahendo, omnia perturbabant, totumque regnum in magno discrimine esse affirmabat. Quapropter uehementer imperatorem rogabat obtestabaturque, ne se ac regnum in maximo periculo positum desereret, sed cum omnibus copiis ad extirpandam tyrannidem et componendum regni statum uenire maturaret. Imperator, lectis litteris reginae ac legati, diligentique aestimatione omnibus pensitatis, cum omni apparatu Cyprum se conferre statuit, primum

in maximo periculo positum desereret, sed cum omnibus copiis ad extirpandam tyrannidem et componendum regni statum uenire maturaret. Imperator, lectis litteris reginae ac legati, diligentique aestimatione omnibus pensitatis, cum omni apparatu Cyprum se conferre statuit, primum ut regnum a tyrannide uendicatum componeret, deinde ut omnibus ostenderet Venetorum potentiam cum res exigerent quantum in expedito sit. Igitur cum omnibus copiis Rhodo soluens Cyprum uersus

proscripsit, et nonnullos, qui studio reginae contra tyrannos operam suam nauauerant, cognita causa ex bonis tyrannorum remunerauit. Et iam ab imperatore omnia composita et regnum pacatum ac quietum erat, cum redduntur ei litterae Nicolai Marcelli, ducis Venetorum, cum Senatus decreto, quo prouincia Cypri ei demandabatur. Multa dux in expeditione facienda imperatorem monebat, ut de retinendis nauibus negotiatoriis, de equitibus

Soprantium legatum, qui etiam ex Senatus decreto in expeditione terrestribus copiis praeesse iussus fuerat, cum decem triremibus ad praesidium regni Famaugustae manere iussit. Ipse reginam adiit, quam benigne allocutus, Venetorum potentia et opera sua regnum a tyrannis liberatum eique restitutum esse dicit. In posterum etiam, si opus fuerit, et Senatus nomine et suo, maiora promittit. Regina collaudato imperatore Senatui Veneto et imperatori gratias agit, ipsum patrem ac

uisis moniti post fata loquentis
20  Se male diuitias concupiisse dolent
Atque iterum temnunt. Penitentes suscipit ipse
Et monet inceptam firmius ire uiam,
Spernere terrenas res omnes, quęrere regnum
Promisit Dominus quod dare pauperibus.
25  Tunc pedibus calcauit opes uersisque priorem
Continuo rebus restituit faciem.
Balneaque ingressus nota impietate Cherintum

36 . Iudices, filii Samuel, peruerterunt iudicium corrupti muneribus 42 . Saul Agag regi capto pepercit et gregibus et uestibus eius contra pręceptum Domini. Hinc penituit Deum ipsum fecisse regem, et scidit regnum Israel ab eo 44 . Nabal auaritię simul et ingratitudinis erga Dauid dedisset poenas, nisi prudentia sua occurrisset Abigail, uxor eius, qua iram regis placauit 47 . Siba seruus innocentem dominum

nec sapientes nec diuites,nec nobiles in apostolos elegerit Dominus VI. Apostolicorum nominum interpretatio VI. Vobis datum est nosse mysterium Dei, cęteris autem in parabolis VIII. Dat eis potestatem super demonia et langores et prędicandi regnum Dei IX. Dabo uobis os et sapientiam, cui non poterunt resistere et contradicere aduersarii uestri XXI. Et ego dispono uobis regnum etc. ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo, et sedeatis super thronos XII

Dei, cęteris autem in parabolis VIII. Dat eis potestatem super demonia et langores et prędicandi regnum Dei IX. Dabo uobis os et sapientiam, cui non poterunt resistere et contradicere aduersarii uestri XXI. Et ego dispono uobis regnum etc. ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo, et sedeatis super thronos XII iudicantes XII tribus Israel XXII. Dominus resurgens apparuit primo Symoni Petro XXIIII. Angeli non ut sunt hominibus patefiunt. Non potest homo

in eo. Siquis dixerit quoniam diligo Deum, et fratrem suum oderit, mendax est. Et hoc mandatum habemus a Deo, ut qui diligit Deum, diligit et fratrem suum IIII.
Auaritia. AD CORINTHIOS I: Fures, auari, rapaces regnum Dei non possidebunt VI./ AD COLOSSENSES: Auaritia idolorum seruitus III. AD THIMOTEVM I: Radix enim omnium malorum est cupiditas etc. VI. II: Homines se ipsos amantes etc. cupidi, elati. Ex his

Appetitus. Dico autem in Christo: Spiritu ambulate, et desideria carnis non perficietis. Caro enim concupiscit aduersus spiritum, spiritus aduersus carnem etc. De operibus carnis. Sequitur: Qui talia agunt, regnum Dei non consequentur AD GALATAS V. AD THIMOTEVM II: Iuuenilia autem desideria fuge II. ACTVVM: Paulus nihil se hic concupisse asserit XX. PETRI I: Abstinete uos a carnalibus desideriis, quę

56 . Demetrium Pompeianum non puduit locupletiorem esse Pompeio 73 . Auarus ipse miserię causa suę 85 . Damnum appellandum est cum mala fama lucrum. Effugere cupiditatem, regnum est inuenire. In nullum auarus bonus est, in se pessimus. Inopię multa desunt, auaritię omnia 86 . Negandi causa auari nunquam deficit 86 . Auaritia quicquid omnibus abstulit, sibi ipsi negat

Adulatio. Omnis adulatio tum circa se, tum circa alias est fugienda 132 . Cyri filii moulieribus educandi traditi, quicquid agerent dicerentue, laudabantur; sic instituti, cum ad regimen succedissent, regnum peruerterunt 278 .
Auaritia. Hipparcus de lucri cupiditate 1 . In eos qui pecunię student, filios autem negligunt 106 .

Corui aurum comedunt 301 . Rapacissima Nabidis coniunx 308 . Hannibalis ars in Gortinorum fallenda auaritia 320 . Perseus pecunię parcens se et regnum prodidit 323 . Auaritia Syllani a patre multata 334 . Locupletum factio contra legem agrariam 335 . Alii epoto, quod in prouinciam extulissent, uino plenas auro et

Pręfectorum auaritia muscis comparatur 162 .
Aduersa. Manasses per flagella corrigitur 86 . Agrippa de carcere gradum fecit ad regnum 164 .
Apostoli. Ioannis Baptistę nex 161 . Iacobus Alphei martyrio coronatur 180 .

Azarias, rex Iuda, bene operatus est, sed tamen quia excelsa non est demolitus, percussit eum Dominus lepra 66 . Ezechias fidelis Domino omnes abominationes sustulit de Iuda 67 . Salomoni regnum perpetuum promittitur, si ambulauerit sicut Dauid; sin uero neglexerit, contraria denunciantur 76 . Iosaphat ambulauit in uiis Dauid. Et dicitur ei, quod iram Dei meruerit quia communicauerat Achab regi, sed propter bona opera sua

Via iusti. Psalmus XXXVI, III. Iusti dominabuntur. Psalmus XLVIII 112 . Exercitationes spiritales. Psalmus LXXVI 115 . Electi ad regnum tribus Iuda, ad cultum mons Syon. Psalmus LXXVII 115 . Ascendens de uirtute in uirtutem. Psalmus LXXXIII. Innocens. Psalmus LXXXV 116 . Iustus ut palma florebit.

manuum signat opera bona in latitudine caritatis XVIII.
Baptisma. Ego baptizo in aqua etc. I. Nisi quis renatus fuerit denuo, non potest uidere regnum Dei. Nisi quis renatus fuerit ex aqua et spiritu, non potest introire in regnum Dei. Quod baptisma non potest repeti. Augustinus. Quomodo natiuitas spiritalis carnali comparetur. Figurę: Heliseus eduxit de aqua, ferrum. Iudei mare Rubrum transierunt. Naaman Syrus in

Baptisma. Ego baptizo in aqua etc. I. Nisi quis renatus fuerit denuo, non potest uidere regnum Dei. Nisi quis renatus fuerit ex aqua et spiritu, non potest introire in regnum Dei. Quod baptisma non potest repeti. Augustinus. Quomodo natiuitas spiritalis carnali comparetur. Figurę: Heliseus eduxit de aqua, ferrum. Iudei mare Rubrum transierunt. Naaman Syrus in Iordane purgatus est. Erat Ioannes baptizans in Ennon iuxta Salim, qui aquę

Titus Vespasianus, qua die boni aliquid non egisset, se illum diem perdidisse aiebat 217 . Inter sanctum et immaculatum 219 . Caro et sanguis, quę uisura est salutare Dei. Alia quę regnum Dei non possidebit 220 . Creatus in Christo 223 . Lapides sancti 224 . Inter iustum simplicem et iustum sapientem 233 .

Bellum. Impugnantur perfecti 47 . Moyses descendit in Ęgyptum ad pugnam 47 . Pugna carnis et spirutus 91 . Regnum cęlorum uim patitur. Arma spiritus 100 . Iacob luctatus 112 . Impugnatio 117 . Iacob 111 . Regnum cęlorum uim patitur

Regnum cęlorum uim patitur. Arma spiritus 100 . Iacob luctatus 112 . Impugnatio 117 . Iacob 111 . Regnum cęlorum uim patitur 112 . Pugnandum cum Amalech 126 . Gladius spiritus 130 . Carnis pugna 132. 137.138. 139 . Butan

Ionadab consilium dedit Ammon, quomodo stupraret sororem Thamar quam adamarat; quę res illi attulit necem scelere commisso 52 . Roboam iuuenum potius quam senum consilium secutus coegit rebellare populum, et diuisum est regnum 58 . Ochozias fecit malum impulsu Athalię matris 79 . Corpus quod corrumpitur aggrauat animam, et terrena inhabitatio deprimit sensum multa cogitantem 139 .

Iesu, quia nihil commune per ipsum, nisi ei qui existimat quid commune esse, illi commune est. Si propter cibum frater tuus contristatur, iam non secundum caritatem ambulas. Noli cibo tuo perdere illum, pro quo Christus mortuus est. Non est enim regnum Dei esca et potus etc. XIIII. AD CORINTHIOS I: Esca autem nos non commendat Deo. Videte ne comedendo immolata idolis offendiculum fiat infirmis. Si esca scandalizat fratrem meum, non manducabo carnem in ęternum, ne

hominum etc. humillimum hominem constituet super illud, id est Christum 197 . Throni positi sunt, antiquus dierum sedit milia milium ministrabant ei, et decies milies centena milia assistebant ei etc. Altissimus cuius regnum sempiternum est et omnes reges seruient ei et obedient 198 . Hebdomadę Danielis de aduentu Christi 199 . Et congregabuntur filii Iuda et filii Israel, et ponent sibi met caput unum, id est Christum

Filium Dei XXVII. Eo resurgente fit terręmotus, descendit angelus, custodes territi ueluti mortui cadunt XXVIII. Data est mihi omnis potestas in cęlo et in terra. etc. XXVIII.
Discordia. Omne regnum diuisum contra se desolabitur XII. Colligite primum zizania, et alligate ea in fasciculos ad comburendum. Mittet Filius hominis angelos suos, et colligent de regno eius omnia scandala XIII. Veh mundo a scandalis!

aurum etc. X. Semen cecidit in spinis XIII. Quid prodest homini, si mundum uniuersum lucretur etc. aut quam dabit commutationem pro anima sua? XVI. Cum audisset adolescens, abiit tristis. Erat enim habens multas possessiones. Difficile diues intrabit in regnum cęlorum. Facilius camellus per foramen etc. XIX. Eiecit Dominus uendentes et ementes de templo XXI. Inuitati abierunt, alius in uillam suam, alius ad negociationem suam XXII.
Docilis. Semen

Diues. Quid proderit homini, si lucretur totum mundum, et detrimentum animę suę faciat? Aut quid homo commutationis dabit pro anima sua? VIII. Quam difficile est confidentes in pecuniis in regnum Dei introire X.
Dolus. Laudant eum palam, quem occulte in uerbo capere cogitant, ut accusent XII.
Dolor. Azima cum lactucis agrestibus

fluctuum eius tu mitigas VIII. At Iesus uidens cogitationes cordis eorum IX. Omnia mihi tradita sunt a Patre meo X. Vt uidit cogitationes eorum, dixit eis XI. Christus granum synapis, fermentum etc. XIII. Homo quidam nobilis abiit in regionem longinquam accipere sibi regnum, et reuerti. Benedictus qui uenit rex in nomine Domini, pax in cęlo, et gloria in excelsis XIX. Cęlum et terra transibunt, uerba autem mea non transient XXI. Ex hoc autem erit Filius hominis sedens a dextris uirtutis Dei XXII. Fecit potentiam in

et infernorum, et omnis lingua confiteatur, quia Dominus Iesus Christus in gloria est Dei Patris II. AD COLOSSENSES: Gratias agentes Deo Patri, qui dignos nos fecit in partem sanctorum in lumine, qui eripuit nos de potestate tenebrarum, et transtulit in regnum Filii dilectionis suę in quo habemus redemptionem in remissionem peccatorum. Qui est imago Dei inuisibilis primogenitus omnis creaturę; quoniam in ipso condita sunt uniuersa et in cęlis et in terra, uisibilia et inuisibilia, siue throni, siue dominationes, siue

In prima mea defensione nemo mihi affuit etc. Dominus autem mihi astitit et confortauit me, ut per me prędicatio impleatur et audiant onmes gentes; et liberatus sum de ore leonis. Liberauit me Dominus ab omni opere malo, er saluum faciet in regnum suum cęleste: cui gloria in secula seculorum. Amen IIII.
Diabolus. APOCALYPSIS: Quattuor angeli stantes super quattuor angulos terrę, tenentes IIII uentos terrę, ne flarent

dedit cum infinitis milibus auri argentique dotis nomine, unde dictus Pherno phorus, id est dotalis 137 . Non potestis Deo seruire et mamonę 147 . Diues difficile intrabit in regnum cęlorum 166 . Diuitibus pręcipe non superbire neque sperare in incerto diuitiaum 215 . Bona 216 . Mala et bona non in diuitiis et pressuris, sed in uitiis et

DEVS CHRISTVS IESVS. Christus per auem significatus 17 . Syon Christus 60 . Petra 66 . Fons 85 . Regnum Christi 93 . Christus mons excelsus. Vir cuius species quasi ęris fulgentis. Christus in porta 97 . Via orientalis 100 . Lapis, propiciatorium

de lumine 348 . Christus pauper. Resurrexit. Innocens 352 . Lux. Veritas. Rex meus et Deus meus 354 . Eructauit cor meum uerbum bonum. Speciocus. Virtus. Christi regnum. Veritas. Mansuetudo. Iustitia. Caput. Christi sagittę 355 . Incarnatio 355 . Vnctus oleo exultationis. Christus adoratus. Pax nascente Domino 356 .

Iesus Saluator, Redemptor 418 . Salutare Dei 419. Pax 420 . Dominus iustus, Christus redemptor. Mansuetus 421 . Christi erga nos charitas. Resurrectio. Regnum: super ipsum florebit sanctificatio mea. Vnctus 422 . Lapis 424 . Redemptor 425 . Qui subdis populum sub me 428 .

Recipere dicitur rem, qui eam excepit in aliarum uenditione uel contractu; inde seruus receptitius 101 . VITĘ PLVTARCHI
Ęger. Hagesilaus claudus ad regnum electus 120 . Scylla pediculari morbo interiit 127 . Pyrrrhus splenę laborantibus mederi solitus 128 . Apii Cęci sententia pacem cum Pyrrrho disturbauit, cum

dilatatio 298 . Ecclesia de gentibus, Dominus illuminat cęcos 300 . Domus orationis 300 . Domus orationis 303 . Mons sanctus. Regnum Dei. 306 . Quę deserta erant in Iudeis, ędificant in Ecclesiam 309 . De Syon egredietur lex et uerbum Domini de Hierusalem 313 . Suges lac gentium et mamilla regum

mittentes arcum 13 . Fames audiendi uerbum Dei 14 . Panes et aquas habent 15 . Omnia quę dicuntur de decem tribubus referre possumus ad hęreticos, qui reliquerunt regnum Dauid et Hierusalem, id est Christum et Ecclesiam 18 . Ne ingrediaris in Galgala, hęreticorum conciliabula 19 . Hęreticorum mater superbia 20 . Sophismatibus

procella reducta in portum 160 . In muliere Cananitide mira Ecclesię fides, patientia et humilitas 161 . Vinea Domini Sabaoth domus Israel est 170 . Domus Ecclesia. Regnum Dei 185 . Diuiduntur uestimenta inter milites gentium et sorte accipiunt uestem indiuisam 190 . Dupliciter ecclesiam posse dici 192 . Multi filii desertę magis quam

Ecclesiamque figurat 116 . Hierusalem terrena et cęlestis 134 . Instauratio templi 149 . Maior gloria Ecclesię 150 . Regnum celorum 166 . Hęreticus Valens 40 . Porphyrii inconstantia et error 73 . Porphyrius 74. 75 . Cham hereticos signat

BEATVS HIERONYMVS IN PARTE PRIMA
Felicitas superna beatorum 9 . Terra promissionis, terra uiuentium 185 . Regnum Dei non est cibus nec potus 202 . Formę amor 41 . IDEM IN PARTE SECVNDA

Israel 192 . Vestibulum et porta templi ad quam gradibus ascendebatur, et columnę singulę ad latera eius 193 . Impleuit gloria Domini domum Domini 194 . Suscipient regnum sancti Dei. Regnum dabitur populo sanctorum Altissimi 198 . Qui docti fuerint, fulgebunt quasi splendor firmamenti; et qui ad iustitiam erudiunt multos, quasi stellę in perpetuas ęternitates 200 .

Vestibulum et porta templi ad quam gradibus ascendebatur, et columnę singulę ad latera eius 193 . Impleuit gloria Domini domum Domini 194 . Suscipient regnum sancti Dei. Regnum dabitur populo sanctorum Altissimi 198 . Qui docti fuerint, fulgebunt quasi splendor firmamenti; et qui ad iustitiam erudiunt multos, quasi stellę in perpetuas ęternitates 200 . Viuemus in conspectu

templi sunt tres gradus fidelium: incipientium, proficientium, perfectorum 195 . Porticus, Sanctum, Sanctum sanctorum, id est unus Deus, Christus incarnatus, Sancta Trinitas una substantia 196 . Regnum fidelium nunquam dissipandum, sed comminuens reliqua 197 . Daniel exiuit illesus de lacu leonum, quia credidit Deo suo 198 . In tempore illo saluabitur populus tuus omnis qui inuentus fuerit scriptus in

mei. Dicam eis: Nunquam noui uos; discedite a me omnes qui operamini iniquitatem. Qui audit et facit, assimilabitur ędificanti supra petram, qui non facit, supra harenam VII. Ficulneam tantum folia habentem maledixit Dominus, et arefacta est. Auferetur a uobis regnum Dei, et dabitur genti facienti fructus eius XXI. Conuiua non habens uestem nuptialem XXII. Dicunt et non faciunt XXIII. Virgines fatuę non sumpserunt oleum, sed tantum lampades XXV. Milites adorant

Spinis caput eius coronant: qui eum confitentes offendunt pungentes peccatorum aculeis. Vinum fele mixtum ori eius porrigunt XVII. Felicitas. Inter natos mulierum etc. qui autem minor est in regno cęlorum, maior est illo XI. Simile est regnum cęlorum homini qui seminat bonum semen in agro suo. Triticum congregate in horreum meum. Simile est regnum cęlorum grano synapis, fermento abscondito in farinę satis tribus. Iusti fulgebunt sicut sol in regno Patris eorum. Simile est regnum cęlorum thesauro

ori eius porrigunt XVII. Felicitas. Inter natos mulierum etc. qui autem minor est in regno cęlorum, maior est illo XI. Simile est regnum cęlorum homini qui seminat bonum semen in agro suo. Triticum congregate in horreum meum. Simile est regnum cęlorum grano synapis, fermento abscondito in farinę satis tribus. Iusti fulgebunt sicut sol in regno Patris eorum. Simile est regnum cęlorum thesauro abscondito in agro, negociatori uendenti bonas margaritas, sagenę missę in mare XIII. Congregabit triticum in

est illo XI. Simile est regnum cęlorum homini qui seminat bonum semen in agro suo. Triticum congregate in horreum meum. Simile est regnum cęlorum grano synapis, fermento abscondito in farinę satis tribus. Iusti fulgebunt sicut sol in regno Patris eorum. Simile est regnum cęlorum thesauro abscondito in agro, negociatori uendenti bonas margaritas, sagenę missę in mare XIII. Congregabit triticum in horreum suum III. Elegerunt bonos in uasa XIII. Virgines prudentes uocatę intrauerunt ad nuptias sponsi XXV. Resplenduit

triticum in horreum suum III. Elegerunt bonos in uasa XIII. Virgines prudentes uocatę intrauerunt ad nuptias sponsi XXV. Resplenduit facies eius sicut sol, uestimenta sicut nix, nubes lucida obumbrauit eos. Domine, bonum est nos hic esse XVII. Simile regnum cęlorum ponenti rationem cum seruis XVIII. Simile patrisfamilias conducenti operarios in uineam. Multi sunt uocati, pauci electi XX. Simile decem uirginibus XXV. Oues a dextris. Venite benedicti Patris mei. Ibunt iusti in uitam ęternam XXV. Fama. Quęrit

timere, tantummodo crede V. Cęcus non plene sanatus ac aspiciens homines uelut arbores ambulantes VIII. Siquid potes, adiuua nos etc. IX. Pullus in biuio est in fide dubius XI. Felicitas. Pars quarta seminis saluata. Regnum Dei sicut semen satum, quod inscio satore germinat, crescit, fructificat herbam, spicam, plenum frumentum et metitur IIII. Transfiguratio Domini IX. Iesus expirauit, et uelum templi scissum est, id est cęlum apertum XV.

omnia bona quę possidet, constituet eum XII. Quid faciendo uitam ęternam possidebo? XVIII. Respicite et leuate capita uestra, quoniam appropinquabit redemptio uestra XXI. Et ego dispono uobis, sicut disposuit mihi Pater meus regnum, ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo, et sedeatis super thronos XII iudicantes XII tribus Israel XXII. Amen dico tibi, hodie mecum eris in paradiso. Velum templi scissum est medium, quod tegebat sancta sanctorum. Patuit enim paradisum fidelibus crucifixo

eius IIII. AD HEBREOS: Accessistis ad Syon montem et ciuitatem Dei uiuentis, Hierusalem cęlestem, et multorum milium angelorum frequentiam, et ecclesiam primitiuorum, qui conscripti sunt in cęlis, et iudicem omnium Deum etc. Itaque regnum immobile suscipientes, habemus gratiam per quam seruiamus placentes Deo etc. XII. PETRI I: Benedictus Deus etc. qui secundum misericordiam suam magnam regenerauit nos in spem uiuam, per resurrectionem Iesu Christi ex mortuis in

stabant in circuitu throni, et ceciderunt laudantes Deum VII. Agnus reget illos et deducet ad uitę fontes aquarum VII. Iurauit etc. quia tempus non erit amplius etc. X. Et audiui uocem magnam in cęlo dicentem: Nunc facta est salus, et uirtus, et regnum Dei nostri, et potestas Christi, quia proiectus est accusator etc. Et ipsi uicerunt eum propter sanguinem Agni et propter uerbum testimonii sui etc. Propterea lętamini, cęli, et qui habitatis in eis XII. Gaudeamus

in fide similis est fluctui maris I. APOCALYPSIS: Atrium autem, quod est foris templum, eiice foras, et ne metiaris illud, quoniam datum est gentibus XI. Murus ciuitatis--- fides Christi. Fur. AD CORINTHIOS I: Fures regnum Dei non possidebunt VI. Fames sub Claudio predicta ab Agabo propheta: ACTVVM XI. Filii. AD EPHESIOS: De officio filiorum et patrum VI. AD COLOSSENSES: de eodem III.

eburneus VI . Iason adamatus a Medea. Ceę matronę forma se Veneri prętulerant, propterea in uaccas cornutas uersę. Cephalus amor Aurorę VII . Minos Scyllę, cui patriam Megaram, Nisi patris regnum prodidit. Crinis Nisi purpureus, quo patrię fata constabant, quem furata est Scylla. Ariadna a Theseo relicta, a Libero adamata. Athalanta cuius specie captus Meleager. Mestra a Neptunno deflorata VIII . Pro Deianira inter se

Mons Dei paradisus 76 . Nullum bonum irremuneratum 79 . Ego pascam oues meas 88 . Lignum uitę. Terra uiuentium 89 . Mille annorum regnum promittentes: Tertulianus, Lactantius, Victorinus, Seuerus, Hireneus et Apollinaris 90 . In domo patris multę mansiones 101 . Sabbatum requies ęterna 112 .

Flumen Dei 119 . Liber uiuentium. Quid intersit inter sanctos simplices et doctos? Quid inter solem et stellas 140 . Terra uiuentium 146 . Regnum Dei tripiiciter intelligitur 155 . Oculi beati et aures regnum cęlorum 157 . Centuplum accipietis. Hinc quidam introducunt mille annos post resurrectionem 166 . Mons

intersit inter sanctos simplices et doctos? Quid inter solem et stellas 140 . Terra uiuentium 146 . Regnum Dei tripiiciter intelligitur 155 . Oculi beati et aures regnum cęlorum 157 . Centuplum accipietis. Hinc quidam introducunt mille annos post resurrectionem 166 . Mons oliueti 177 . Hęreditas dupliciter

422 . Et habitabo in eis 424 . In conspectu angelorum psallam tibi 426 . Portio mea in terra uiuentium 428 . Gloriam regni tui dicent. Regnum tuum, Domine, regnum omnium sęculorum 430 . Exultabunt sancti in gloria 435 . Laudate eum in potentatibus eius 436 . Fides. Fideles scabellum sunt pedum Domini

Et habitabo in eis 424 . In conspectu angelorum psallam tibi 426 . Portio mea in terra uiuentium 428 . Gloriam regni tui dicent. Regnum tuum, Domine, regnum omnium sęculorum 430 . Exultabunt sancti in gloria 435 . Laudate eum in potentatibus eius 436 . Fides. Fideles scabellum sunt pedum Domini

est fides quę grano synapis comparatur 164 . Turbę pręcedentes et sequentes sunt fideles alii ante Euangelium, alii post 168 . Non nisi fidelis uidebit Christum 173 . Regnum Patris fides credentium 177 . Centurio 181 . Cathecumini, id est instructi 183 . Corde credere, ore confiteri. Confessa implere, impleta docere

philosophos 155 . Fructus sanctorum beatitudo pacis ęternę 156 . Sancti in hac uita spe tantum beati 159 . Summum bonum 162 . Regnum mille annorum 165. 166 . Quid sit regnum sanctorum cum Christo 166 . De Ecclesię glorificatione 168 . Regnum sanctorum 171 .

beatitudo pacis ęternę 156 . Sancti in hac uita spe tantum beati 159 . Summum bonum 162 . Regnum mille annorum 165. 166 . Quid sit regnum sanctorum cum Christo 166 . De Ecclesię glorificatione 168 . Regnum sanctorum 171 . De promissione beatitudinis 186 . In

Summum bonum 162 . Regnum mille annorum 165. 166 . Quid sit regnum sanctorum cum Christo 166 . De Ecclesię glorificatione 168 . Regnum sanctorum 171 . De promissione beatitudinis 186 . In eos qui putant terrena corpora non posse ad cęlum transferri 186. 191 . De ęterna felicitate

uis maxima 21 . ORIGENES
Felix. Ad uesperum demorabitur fletus et ad matutinum lętitia 18 . Christus regnum cęlorum pręparauit. Tabernaculum beatorum 43 . Sancta sanctorum 44 . Expectarunt patres, ut simul nobiscum beatitudinem consequerentur 69 . [Sancta non manufacta

Staphilus 84. STRABO Gratus. Mori referendo benemeritis gratiam quam ingratus uiuere maluit inferius. Grati et liberalis exemplum 166. Rex Epalius ab Hercule in regnum restitutus; eo defuncto filius ipsius Hilum adoptauit et regni heredem reliquit 171. Gula. Gasterochiras, id est uentrimanos 149. Cyrrus rex castra uino epulisque plena se insequenti hosti reliquit et conuersus crapula grauatos

nos non diligere ostentationem VIII. Quare nos et pharisei ieiunamus frequenter. Cęcis sanatis ait: Videte nequis sciat. Duxerat autem eos seorsum a turba; illi tamen tacere non poterant beneficium Dei IX. Curauit omnes et pręcepit eis, ne manifestum eum facerent XII. Regnum cęlorum simile thesauro abscondito in agro XIII. Mater filiorum Zebedei ait: Dic ut sedeant hi duo filii mei etc. Audientes decem indignati sunt. Principes gentium dominantur eorum XX. Omnia opera sua faciunt, ut uideantur ab hominibus: dilatant philateria ,

meę etc. XII. AD GALATAS: Non efficiamur inanis glorię, cupidi inuicem, prouocantes, inuicem inuidentes V. Mihi autem absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Iesu Christi, per quem mihi mundus crucifixus est, et ego mundo VI. Gula. AD CORINTHIOS I: Ebriosi regnum Dei non possidebunt. Esca uentri et uenter escis; Deus autem hunc et hunc destruet VI. AD EPHESIOS: Nolite inebriari uino, in quo est luxuria V. Iudas. Per similitudinem notat eos gulositatis I. Grati. AD THESSALONICENSES: Rogamus autem uos, fratres, ut noueritis

ęquum iudicium sit 18. Non accipies personam nec munera, quia munera excęcant oculos sapientum et mutant uerba iustorum 27. Iudices Iohel et Abias peruerterunt iudicium pro muneribus 42. Quia Dauid partem bonorum Miphiboseth concessit Sibę, seruo eius, Dominus diuisit regnum illius inter Roboam et Hieroboam 54. Populus timuit regem Salomonem uidens sapientiam Dei esse in eo ad faciendum iudicium 56. Achab, quia pepercit homini morte digno, dicitur ei: Erit anima tua pro anima illius 61. Iosaphat constituit iudices

eis in ruinam. Dominus suscitauit iudices, qui liberarent eos, sed nec ipsi obedierunt 35. Ionathas inscius interdicti regii gustauit parum mellis. Propterea Dominus de euentu belli consultus responsum non dedit. Saul iussus funditus perdere Amalechitas non obediuit. Scinditur ab eo regnum dicente Domino: Obedientiam uolo, et non sacrificium 44. Viro Dei a Domino interdicitur aliquid gustare in Bethel. Gustauit, et a leone occisus est 59. Ahiel contra uerbum Domini reędificauit Hierico, et simul cum filiis mortuus est 60. Quidam non obediuit prophetę

assumetur, et unus relinquetur XXIIII. Congregabuntur ante eum omnes gentes. Separabit eos ab inuicem XXV. A modo uidebitis Filium hominis sedentem a dextris uirtutis Dei, et uenientem in nubibus cęli XXVI. Latro ad dexteram saluatur, ad sinistram damnatur. Sic erit in iudicio XXVII. Simile est regnum cęlorum domino ponenti rationem cum seruis suis et exigenti debitum XVIII. Mittet angelos suos cum tuba et uoce magna, et congregabunt electos eius XXIIIL Iudicium hominis. Nolite iudicare. Nolite condemnare. Eiice primum trabem de oculo tuo, postea festucam de oculo

Similis est pueris clamantibus coęqualibus: Cecinimus uobis, et non saltastis; lamentauimus, et non planxistis XI. Qui non recepierit uos neque audierit sermones uestros, exeuntes excutite puluerem de pedibus X. Interpres. Ve uobis qui clauditis regnum cęlorum ante homines, scilicet male interpretantes Scripturas XXIII. Ira. Qui irascitur fratri suo: racha; fatue. Augustinus: Non fratri irascitur qui peccato fratris irascitur. Primum irasci est tantum in corde, secundum in murmure, tertium in contumelia. Ideo primus reus

Inualescebant uoces eorum et adiudicauit fieri petitionem eorum xxni. Inuidia. Beati estis, cum oderint uos homines etc. propter Filium hominis VI. Samaritani non receperunt Iesum, odio eorum ad quos ibat, quia facies eius erat euntis in Hierusalem IX. Omne regnum in se diuisum desolabitur, et domus supra domum cadet XI. Archisynagogus inuidens operibus Domini increpat uenientes, ut curentur sabbato, sed reprehensus a Domino confunditur XIII. Obseruabant, an curaret sabbato XIIII. Murmurant pharisei et scribę dicentes, quia hic peccatores accipit et

et Helię, et prophetabunt etc. Hi sunt duę oliuę et duo candelabra lucentia in conspectu Domini terrę stantis etc. de Iudeis XI. / Septimus angelus tuba cecinit etc. Factum est regnum huius mundi Domini nostri et Christi eius etc. XII. Et uidi, et ecce nubem candidam, et super nubem sedentem similem Filio hominis etc. XIIII. Contra iniquos qui tempore Antichristi erunt XV. Septem angeli effundentes phialas irę Dei. Ecce uenio sicut fur. Beatus

Turni obliqua inuidia stimulisque agitabat amaris 200. PRIMA COMMENTARIORVM HIERONYMI Iudicium ultimum 41. Tuba, dies Domini 42. Dies Domini magnus et horribilis. Vallis Iosaphat 45. Regnum mille annorum 46, 47, 178. Dies tenebrarum 54, 71. Et reuelabitur quasi aqua iudicium 54, 72. Iudex causas, non personas considerat 55. Ventilabrum tenebit in manu et purgabit aream 59, 79. Ignis iudicii 75. Misericors et iustus 92.

Regnum mille annorum 46, 47, 178. Dies tenebrarum 54, 71. Et reuelabitur quasi aqua iudicium 54, 72. Iudex causas, non personas considerat 55. Ventilabrum tenebit in manu et purgabit aream 59, 79. Ignis iudicii 75. Misericors et iustus 92. Regnum Domini Iesu 110. Quod in fine mundi uniuersa moueantur 112. Dies tribulationis 133. Solitudo 135, 136. Scrutabitur Hierusalem in lucernis. Dies Domini magnus et uelox nimis 137. Vox Dei Domini amara 138. Tempora pessima in nouissimis 141.

14. Adultera Iudea 17. Quando Israel translatus in Assyrios 20. Iudeorum ignominia 45. Esau Iudei, Iacob Christiani 49. Patres nostri Iudei dicuntur 50, 63. Synagoga. Ecclesia 55. ludei Christiani 62. Domus hiemalis regnum Israel, domus ęstiua regnum luda 66. Iudeorum impietas 72. Iudei Ecclesia 74. Iudei passi propter Christum. Toto orbe peregrini 77. Christiani 79. Iudeorum error 86. Niniuitę ludeos condemnabunt 87. Hedera,

Iudea 17. Quando Israel translatus in Assyrios 20. Iudeorum ignominia 45. Esau Iudei, Iacob Christiani 49. Patres nostri Iudei dicuntur 50, 63. Synagoga. Ecclesia 55. ludei Christiani 62. Domus hiemalis regnum Israel, domus ęstiua regnum luda 66. Iudeorum impietas 72. Iudei Ecclesia 74. Iudei passi propter Christum. Toto orbe peregrini 77. Christiani 79. Iudeorum error 86. Niniuitę ludeos condemnabunt 87. Hedera, cucurbita, locusta 93.

Israel saluabuntur. Iudei et gentiles 99. Israel earneus, Israel spiritalis 104. Regnabunt usque ad tempus in quo parturiens pariet 104. Septem pastores, octo primates. Sunt patres Veteris et Noui Testamenti 104. Ficus, uinea, oliua 133. Ablatum regnum a Iudeis. Populus Canaan 136. Homines et iumenta, id est Iudei et gentiles 154. Duę mulieres, Israel et Iuda uel heretici et Iudei 159. Vastatio per Romanos. Captiuitas eorum ęterna 170. ludei destructo Romanorum regno se regnaturos dicunt 180.

245. Iudeorum fabulę 246. Geneologię et contentiones 249. Poena Iudeis incredulis 258. Persecutores Ecclesię 283. Serui 291. Varia Iudeorum fortuna 293. Iudei non lętentur in Christo 296. Auferetur a uobis regnum et dabitur genti facienti fructus eius 297. Adeps, malicia Iudeorum 330. Iudei multiplicati 330. Filii alieni inueterauerunt 332. Ipsi obligati / sunt et cęciderunt, nos surreximus et erecti sumus 334. Iudei uituli.

omnia apud Academicos 159. Infamia. Capite sanctitum , nequis alium infamet scripto 11. Ablata libertas poetis maledicendi 11. Inobedientia Adę multi perissent, nisi gratia Christi subuenisset 99. Iudeorum regnum 31. Quid de Iudeis Seneca senserit 45. Figura sacrificii, quod Abraham offerre iussus, de Iudeis erat 124. Figura commutationis regni Israhelitici 130. Israel carnalis et spiritalis 132. Pertinax infidelitas 136. Reges post Salomonem utriusque

se redimunt 85. Fibri Pontici se eastrant urgente periculo ob hoc se peti gnari. Castoreum id uocant medici 91. Vitulus marinus euomit fel et coagulum, ob ea se peti prudens. Libertas. Regem deliquentem morte mulctari in Taprobane insula 67. Spurium Cassium regnum affectantem pater ipsius interemit 318. Liberalitas. Rapam serere nudum uolunt precantem sibi et uicinis serere se. In Africę lacu Apuscidamo nihil immergitur, omnia fluitant 297. Zeuzis pictor donare opera instituit 329. Luxuria.

remedium ieiunium 196. / Lex. Deum nihil impossibile pręcepissę 10. Lex posthabenda Euangelio 34. Vtrum facilia sint mandata Dei 68. De possibilitate mandatorum 74. Non in Lege, sed in Euangelio promittitur regnum cęlorum 76. Quę obseruanda de Testamento Veteri 78. Mandata Domini leuia ad comparationem Iudaicę superstitionis 79. Deus possibilia mandauit 87. Coronam minime carpendam, id est leges urbium conseruandas 151. Lex data die L egressionis de Ęgypto

et qui cum illo erant. Puer de illa natus moritur 51. Amon uitiauit Thamar, sororem Absalon; morte poenas dedit 52. Absalon ingreditur ad concubinas patris Dauid 53. Salomoni fuerunt DCC uxores, CCC concubinę. Conuersus est ad idola earum. Scissum est regnum de manu filii sui Roboam datumque est seruo suo Hieroboam 58. Primogenita Ruben, quoniam uiolauit thorum patris, data sunt filiis Ioseph 74. Roboam duxit uxores XVIII, concubinas LX, genuit filios XXVII et LX filias 76. Quid possunt mulieres, exemplum de Apame, filia

non cogit timor et dilectio Dei XV./ Libido. Herodias reliquit uirum, adhęsit adultero; Ioannem scelus arguentem necandum curauit VI. Libidinosa uoluntas coegit in illum manum mittere, quem sciebat iustum et sanctum VI. Lis. Regnum in se diuisum, domus, Sathanas non possunt stare III. Liberum arbitrium. Vltro terra fructificat, id est non necessitate eoacta contra propriam uoluntatem IIII. LVCAS Liberalitas. Qui habet duas

insatiabilis XV. Labor. Sint lumbi uestri pręcincti XII. A seruo, cum impleuerit, quod pręceptum est, insuper aliud exigitur, quia, dum uiuimus, debemus semper operari XVII. Lex. Duo denarii dati stabulario sunt duo Testamenta uel duo pręcepta dilectionis X. Regnum Dei, id est Euangelium simile grano synapis. Item fermentum quod mulier abscondit in satis tribus farinę XIII. Lex et prophetę usque ad Ioannem. Facilius est cęlum et terram pręterire quam de lege unum apicem cadere XVI. Morus eradicata et in mare translata est Euangelium translatum ad

cum possit, caritas Dei in eo non manet III. Libido. AD CORINTHIOS I: Omnino auditur inter uos fornicatio etc. V. Nolite errare: fornicarii, idolatrę, adulteri, molles, Sodomite, fures, auari etc. regnum Dei non possidebunt. An nescitis, quoniam qui adhęret meretrici, unum corpus efficitur? Qui fornicatur, in corpus suum peccat VI. AD EPHESIOS: De fornicatione et immunditia uitanda et turpitudine V. AD HEBREOS: Fornicatores enim et adulteros iudicabit Deus XIII. APOCALYPSIS: Fornicatio quot

leone, tauro. Menephron more ferarum cum matre concubuit. Aurora Cephalum rapuit, et ut coniugem suam Procrim interficeret, curauit. Procris tentata prodere noluit fidem coniugii VII . Scylla, Nisi filia, Minois amore capta, Megaram, patris regnum, prodidit. Pasiphe tauro iuncta Minotaurum edidit. Ariadna Theseum a Minotauro liberauit, sed ab eodem miserabiliter relicta Libero patri copulatur VIII . Meleager amore Athalantes auunculos interfecit, ipse a matre Althea periit.

non accipiat 431. Luxus. Facta est Hierusalem quasi polluta menstruis 10. Qui uescebantur uoluptuose, interierunt 18. Lubricauerunt uestigia nostra in itinere platearum nostrarum 20. Veh super omnes qui habitant in terra 32. Caro et sanguis regnum Dei non possidebunt 38. Voluptatum libidinisque doctores 43. Habitator terrę 49. Luxuriam sequitur Dei obliuio 50. Voluptas non est perpetua 64. Idumea terrena et carnea 69. Veh qui descendunt in Egyptum 80. Via lata 148.

in manibus meis 417. Lectio. Eloquium Domini super mel dulce 25. Irrigua Scripturarum 115. Aquę egredientes de limine templi. Aquę pessimę 118. Psalmi non omnes Dauid 157. Thesaurus absconditus in agro 158. Vestis apostolica 168. Regnum Dei Scripturę sanctę 170. Pecunia et argentum sermo diuinus 176. Atheneum auditorium. Gentilium litterarum studia omisit Hieronymus. Academia litium 209. Hypotesis epistolę 211. Quantum prodest Scripturas legere 218. Scripturę legendę 233.

Laxate retia uestra in capturam V. Nunquid potest cęcus cęcum ducere? Non ne ambo in foueam cadunt? Non est discipulus supra magistrum. Perfectus autem omnis erit, si sit sicut magister eius VI. Iter faciebat per ciuitates et castella prędicans et euangelizans regnum Dei. Nemo lucernam accendens operit eam uase etc, sed supra candelabrum ponit VIII. Messis quidem multa, operarii autem pauci. In eadem domo manete edentes et bibentes, quę apud illos sunt. Dignus enim est operarius mercede sua. Nolite transire de domo in domum. Manducate quę

quam temporalis peccati habere iocunditatem, maiores diuitias existimans thesauro Ęgyptiorum imperium Christi. Aspiciebat enim remunerationem. Fide reliquit Ęgyptum non ueritus animositatem regis. Inuisibilem enim tanquam uidens sustinuit XI. Maledicus. AD CORINTHIOS I: Maledici regnum Dei non possidebunt VI. ACTVVM: Vipera apprehendens manum Pauli, in ignem excutitur, quia detrahentes aliorum operibus inuidię igne contabescunt XXVIII. PETRI I: Qui enim uult uitam diligere et dies uidere bonos, coherceat linguam suam a malo. Psalmus III. IOANNES

id est Ecclesiam, habentem euangelium ęternum etc. XIIII. Muri Hierusalem sunt ecclesię munientes se contra hereticos XXI. Malus. AD ROMANOS: Non omnes qui ex Israel, hi sunt Israelitę etc. Vasa irę apta in interitum IX. AD CORINTHIOS I: Iniqui regnum Dei non possidebunt VI. Caro et sanguis regnum Dei possidere non possunt neque corruptio incorruptelam possidebit XV. AD GALATAS: Carnis opera etc. qui talia agunt, regnum Dei non consequentur V. AD COLOSSENSES: Contra uitia, id est fornicationem, immundiciam, libidinem,

etc. XIIII. Muri Hierusalem sunt ecclesię munientes se contra hereticos XXI. Malus. AD ROMANOS: Non omnes qui ex Israel, hi sunt Israelitę etc. Vasa irę apta in interitum IX. AD CORINTHIOS I: Iniqui regnum Dei non possidebunt VI. Caro et sanguis regnum Dei possidere non possunt neque corruptio incorruptelam possidebit XV. AD GALATAS: Carnis opera etc. qui talia agunt, regnum Dei non consequentur V. AD COLOSSENSES: Contra uitia, id est fornicationem, immundiciam, libidinem, concupiscentiam malam et auaritiam, quę est

omnes qui ex Israel, hi sunt Israelitę etc. Vasa irę apta in interitum IX. AD CORINTHIOS I: Iniqui regnum Dei non possidebunt VI. Caro et sanguis regnum Dei possidere non possunt neque corruptio incorruptelam possidebit XV. AD GALATAS: Carnis opera etc. qui talia agunt, regnum Dei non consequentur V. AD COLOSSENSES: Contra uitia, id est fornicationem, immundiciam, libidinem, concupiscentiam malam et auaritiam, quę est simulachrorum seruitus etc. III. AD THESSALONICENSES I: Ab omni specie mala abstinete uos V. AD THIMOTEVM II:

Granius, Cęsar 52. Pręsentia Catonis accendebat militum uirtutem, absentia extinguebat 70. Lycii in oppido Xanto obsessi a Bruto se ipsos concremauere. Idem fecerant maiores eorum bello Persarum 81. Cyrus pugnę se immiscere dignum putauit illo qui regnum appeteret 113. Militis officium 123. Medicus. Dea medicinam Pericli per quietem ostendit, qua, curatus est eius ędis operarius ex alto lapsus 52. Psylli serpentum morsibus medentes 70. Erasistratus in Antiocho morbi causam deprehendit- nimium erga nouercam

108 .
Magnanimus. Ad solem sedenti Diogeni assistens Alexander ait: Pete a me quod uis. At ille: Noli, inquit, mihi umbram facere 57 . Heraclitus fratri cessit regnum 89 .
Maledicus. Amico noli maledicere, ne inimico quidem 10 . Socrates dicenti Alcibiadi non esse tolerabilem Xantippen adeo morosam: Atque, ait, ego hisce

turpissimum putatur 91. Demosthenis mendacium 210. Quidam mentiti sunt se iussu Romani consulis uirgis cęsos, cum se ipsi cecidissent 215. Xenophanes mendacio fefelisset, si cultus a uerbis alienus eum non prodidisset 281. Laodicę mendacium, quo captabat filio regnum 351. Magister. Magistris disciplinarum optimis ac continentissimis utuntur 91. Dionysius principatu deiectus ad pueros instruendos animum adiecit, ut in aduersa fortuna haberet, quibus imperaret 201. Aliud pecunia parari, aliud tempore et diligentia

Sapientes sunt, ut faciant malum 339 Nescio uos 359. Malorum ficorum calatus Sedechias 366. Memoria. Scriptum in corde 123. Mulier. Varium et mutabile semper 109. Mulieres sanctę 134. Mulieres doctę 134. Romanum regnum Cleopatrę morte destructum 217. Pharao non uult interficere sexum foemineum, quia per se fragilis est 249. Mulieres docentes populum 252. Maria. Halma non dicitur nisi de uirgine 6.

uobis in tenebris, dicite in lumine 152. Canit hortator uirtutum, penitentię lamentatur 153. Harundinem quassatam confringet qui peccatori non porrigit manum. Et qui paruam fidei scintillam contemnit in paruulis, hic linum fumigans extinguit 155. Veh uobis qui clauditis regnum cęlorum ante homines. Vos ipsi non intratis nec introeuntes permittitis intrare 172. Sal insulsum sunt, qui non audent increpare 187. Diuites qui proferunt de thesauro suo noua et uetera. Paupercula- qui mittit quod potest et desiderat quod non potest explanare 188.

BIBLIA Nobilis. Saul quęrens asinas patris factus est rex Israel 42. Dauid pascebat oues patris Issai , quando adductus ad Samuelem ungitur in regem 45. De plebe exaltatus ad regnum. Psalmus LXXXVIII 116. Ancilla hęres dominę suę 132. Salomon suam natiuitatem fatetur similem esse reliquorum hominum 138. Honestas a Deo est 144. Nauta. Iosaphat, rex Iuda, fecit classes, quę naufragauerunt, quia in partem earum acceperat

odio exarserunt in Ioseph, quia se pręferendum eis somniasse dixerat 6. Parentes timete 17. Coram cano capite consurge 18. Gedeon uolentibus filiis Israel ipsum dominari eorum non acquieuit etc. 36. Saul, cum sortitus esset regnum, latuit, sed inuentus adductusque suscepit 43. Samuel exposuitlegem regni 43. Ioabiam expugnaturus urbem Rabbat, uocauit Dauid mallens regi quam sibi dari uictorię laudem 51. Assuerus sedens in solio extendit uirgam, et Hester regina accedens

sicut ante Moysi 30. Iosue commemorat populo beneficia Dei et insuper alia sperare iubet, si custodierint legem; sin uero contrafecerint, funditus delendos denunciat 34. Saul sine sacerdote obtulit holocaustum, et ait Samuel: Si Domini pręcepta seruasses, Dominus confirmasset regnum tuum in sempiternum etc. 44. Melior obedientia quam uictimę. Ex primo XV. Samuel, ut impleret pręceptum Domini, Agag, regem Amalech, in frusta concidit 44. Samuel apparens Sauli mala quę illum consecutura erant, prędixit, quoniam non

dum sanari cupit, sanitatem a Deo accipit, et quod impossibile fuit hominibus, possibile fit Deo V. PAVLVS AD CORINTHIOS I Oratio. Veni non in sublimitate sermonis aut sapientię etc. I. Non enim in sermone regnum Dei est, sed in uirtute IIII. AD EPHESIOS: Bonum loquimini IIII. AD COLOSSENSES: Orate pro nobis ut Dominus aperiat nobis ostium sermonis ad loquendum mysterium Christi. Sermo uester semper in gratia sale sit conditus, ut sciatis, quomodo oporteat uos unicuique respondere

EMILIVS PROBVS
Perfidia. Suorum dolo captus, non hostium 42 . Macedonum periurio decęptus. Qui Alexandri liberis se regnum seruare dicebant, regnum occupauere 43 .
Pietas. Hostem semiuiuum recreare uoluit et honorifice sepeliuit 41 . Memnon matris scelere uxore amissa

EMILIVS PROBVS
Perfidia. Suorum dolo captus, non hostium 42 . Macedonum periurio decęptus. Qui Alexandri liberis se regnum seruare dicebant, regnum occupauere 43 .
Pietas. Hostem semiuiuum recreare uoluit et honorifice sepeliuit 41 . Memnon matris scelere uxore amissa dolorem pietate superauit

cęcitate percussos seruauit, a rege Israel percuti uetuit, uiatico iuuit, dimisit illesos 63 . Iosaba Ioam, filium Ochozię, subduxit internitioni, qua crassata est Athalia in stirpem regiam in Hierusalem. Et ad ipsum tandem deuolutum est regnum 65 . Dauid aquam suorum periculo per media hostium castra sibi allatam noluit bibere, cum maxime sitiret, sed libauit Domino 71 . Esdrę pietas pro peccato populi, qui cum gentibus nuptias comunicauerant

humiliati sunt 77 . Irato Domino, in Ezechiam et Iudam, cum se humiliassent, non uenit super eos ira in diebus Ezechię 81 . Manasses captiuus ductus in Babylonem egit penitentiam, et reduxit eum Dominus in regnum suum 82 . Oratio Manassę penitentis et implorantis ueniam 83 . Esdrę penitentia et oratio lugentis alienum peccatum ut suum 85 . Populus penitet, quod iunxerint

Penitentia rursum lapsi. Psalmus XXXVIII 111 . Remissio promissa penitenti. Psalmus L 112 . Penitens luget regnum animę suę subuersum. Psalmus LVIIII 113 . Penitens de uitiis transit ad uirtutem. Psalmus LXIIII 114 . Peccati seruitute liber confitetur iustitiam Dei. Demonia contemnit. Gratias

in iudicio iudicabis 163 . Idolatria Iudeorum. Oua aspidum ruperunt, et telas araneę texuerunt. Qui comederit de ouis eorum morietur, et quod confotum est, erumpet in regulum etc. 164 . Gens et regnum, Domine, quod non seruierit tibi, peribit 165 . Contra idolatras. Contra incredulitatem Iudeorum 166 . Reliquerunt me et libauerunt diis alienis. Contra idolatriam Iudeorum. Me dereliquerunt, fontem aquę

dabuntur 195 . Nabuchodonosor propter idolatriam punitus conuertitur et in pristinum statum restituitur 197 . Balthasar uasis sanctis bibens idola laudans, Deum non glorificans eadem nocte interficitur. Regnum occupat Darius Medus 198 . Et erit in templo abominatio desolationis. Desolatio perseuerabit usque in finem 199 . Cor eius aduersus

Pudicicia. Centesimus fructus uirginibus, sexagesimus uiduis et continentibus deputatur XIII. Non omnes capiunt uerbum istud, sed quibus datum est etc. Sunt eunuchi qui se ipsos castrauerunt propter regnum cęlorum. Qui potest capere, capiat XIX. Neque nubent neque nubentur, sed erunt sicut angeli Dei in cęlis XXII. Isti ungunt caput Domini XXVI.
Pietas. Misericordia Dei. Matheum uocat de theloneo.2 Discumbit cum

gratia. Monentur, ne redeant ad Herodem, id est post penitenti am ne iterent peccatum. Igitur per aliam uiam reuersi sunt in regionem suam, id est per gradus uirtutum ascenderunt in cęlestem patriam II. Ioannes Baptista in deserto: Penitentiam agite. Apropinquabit enim regnum cęlorum. Habebat uestimentu m de pilis camellorum, zonam pelliceam; esca eius locustę et mel siluestre. Facite fructum dignum penitentię, ut fugiatis a uentura ira III. Iesus: Penitentiam agite. Appropinquabit etc.IIII. Beati qui lugent,

Iairus rogat pro filia, et mortua suscitatur.Emoroissa XII annos infirma tactu fimbrię curatur. Principis filia eiecta turba suscitatur, quia non resurgit peccator nisi auersus a turba et seclusus a uulgi consortio IX. A diebus Ioannis Baptistę, quia penitentiam prędicauit, regnum cęlorum uim patitur et uiolenti rapiunt illud XI. Niniuitę surgent in iudicio cum generatione ista et condemnabunt eam, quia penitentiam egerunt XII. Chananea clamans post Dominum misericordiam inuenit XV. Abneget se metipsum et tollat

improbitatem tollerauit, ut autem se adorandum dixit: Vade, inquit, Sathana. Scriptum est enim: Dominum Deum adorabis etc. Et nos igitur nostras iniurias feramus, Dei non dissimulemus IIII. Beati qui persecutionem patiuntur propter iustitiam, quoniam ipsorum est regnum cęlorum. Beati estis, cum maledixerint uobis homines etc. mentientes propter me. Siquis te percusserit in dexteram maxillam. Qui uult tunicam tuam tollere, da ei et palium. Et qui te angariauerit mille passus, uade et alia. Diligite inimicos uestros,

calumniantibus, quando scimus responsionem nullum profectum habituram XXVI. Principibus, sacerdotibus et senioribus accusantibus nihil respondit XXVII.
Paupertas. Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum cęlorum. Ne solliciti sitis quid etc. Nolite solliciti esse in crastinum, id est in futurum VI. Nolite possidere aurum etc. X. Filius hominis non habet, ubi caput reclinet VIII. Non habuit Domi nus, unde didracmam solueret XVII. Quamdiu fecistis

cum felle mixtum dant ei bibere. Diuidunt uestimenta scismatum auctores. Prętereuntes, id est a uia ueritatis aberrantes blasphemant. Sententias Christi deprauantes spongiam aceti calamo Scripturarum imponentes offerunt ori eius XXVII. Veh uobis qui clauditis regnum cęlorum ante homines, scilicet doctrina peruersa et exemplo malo XXIII. Qui intingit mecum manum in parapside, hic me tradet XXVI. Custodes pecunia corrupti XXVII. Perfidia dubitantium. Magister, uolumus a te signum uidere. Generatio mala et adultera

uel duo pulli columbarum oblatio pauperum erat. Cum hac oblatione Iesus pręsentatur in templum pro nobis pauper factus, ut nos diuitiarum glorię suę faceret participes II. Apostoli reficiunt retia, quia non habent, unde noua parare possent V. Beati pauperres, quia uestrum est regnum Dei VI. Pauperes euangelizantur VII. Nihil tuleritis in uia, neque uirgam, peram, panem, pecuniam, duas tunicas IX. Nolite portare sacculum, neque peram, neque calciamenta X. Nolite solliciti esse etc. Quęrite primum regnum Dei et iustitiam eius, et hęc

V. Beati pauperres, quia uestrum est regnum Dei VI. Pauperes euangelizantur VII. Nihil tuleritis in uia, neque uirgam, peram, panem, pecuniam, duas tunicas IX. Nolite portare sacculum, neque peram, neque calciamenta X. Nolite solliciti esse etc. Quęrite primum regnum Dei et iustitiam eius, et hęc omnia adiicientur uobis XII. Lazarus mendicus XVI. Quando misi uos sine saculo et pera et calciamentis, nunquid aliquid defuit uobis? At illi dixerunt: Nihil XXII.

Seruiamus illi in sanctitate et iustitia coram ipso omnibus diebus nostris I. Cęcus etiam increpatus clamare non destitit post Iesum, donec uisum recuperauit, et secutus est eum XVIII. Vos estis qui permansistis mecum in tentationibus meis. Et ego dispono uobis regnum etc. XXII. Et erant semper in templo laudantes et benedicentes Deum. Amen expectantes, donec induantur uirtute ex alto XXIIII.

et ceciderunt in terram etc. Primum ducitur ad Annam. Vnus ministrorum dedit alapam Iesu. Misit eum Annas ligatum ad Caipham. Si non esset hic malefactor, non tibi tradidissemus eum. Pilatus: Gens tua et pontifices tui tradiderunt te mihi. Quid fecisti? Respodit Iesus: Regnum meum non est de hoc mundo etc. Ego in hoc natus sum et ad hoc ueni in mundum, ut testimonium perhibeam ueritati. Quia sexta die homo est factus et in septima sequiescit Deus. Ideo sexta die pro homine patitur, sabbato quiescit in sepulchro. Baiulans sibi crucem

patitur, per murum in sporta demittitur XII. Iacobus maior capite truncatus, Petrus in carcerem mittitur XII. Fideles contumeliis lapidationibusque confecti perfugerunt euangelizantes et conuertentes multos. Per multas tribulationes oportet nos intrare in regnum Dei XIIII. Paulus et Sylas uirgis cęsi mittuntur in carcerem pedes ligno stricti. Nocte media Deum laudant. Fit terre motus; aperiuntur ostia, soluuntur uincula, carceris custos conuertitur, ipsi a magistratu dimittuntur XVI. Paulus it Hierosolimam uincula et

Ferunt Diogenem ita statuisse, ut Aristotelem appellaret donum formę, Socratem modici temporis tyrannidem, Platonem naturę priuilegium, Theophrastum tacitam deceptionem, Theocritum eburneum detrimentum, Carneadem regnum solitarium. Aristoteles rogatus, quo differrent docti ab indoctis: Quo, inquit, uiuentes a mortuis. Disciplinam optimum dicebat esse uiaticum ad senectutem. Eruditionem inter prospera esse ornamentum, inter aduersa refugium. Rogatus, quid ex philosophia lucratus fuisset:

argumentum 193 . Epaminundę sumptus funeri defuit 196 . Diogenes nihili indigus et tamen pauper 210 . Abdolominus ex paupere rex factus, ut, inquit, sic regnum ferre possim, ut inopiam pertulerim 213 . Philopemenis paupertas cauillio iactata 311 . Paulus Aemilius 326 . Cassius Seuerus orator uix uerenda panno tegi[t]

Pudicus. Egredietur sponsus de cubili suo et sponsa de thalamo suo 43 . Accingite lumbos uestros in ueritate 114 . Qui se eunuchauerat propter regnum cęlorum 134 . Vinum germinans uirgines 163 . Qui prius equus ad libidinem pronus, deinde ad castitatem conuersus audit: Surge, eamus hinc etc. 178 .

76 . Hircani pietas in matrem, quam torqueri uidens supra murum soluit obsidionem castelli quod opugnabat 115 . Iozatus, Adiabenorum rex, miseratus Artabanum, Parthorum regem, in regnum restituit 177 . Prodigus. Prodigalitas compulit ad rapinam 142 . Partus. Moyses natus mirabiliter educatur 15 . Poeta. Canticum Moysi exametro

facit 117 . Penitentia mutat Dei sententiam 119 . Qui perdit animam, amat 126 . Nec parua peccata contemnenda. Azima 134 . Regnum Dei intra uos est 136 . Penitentia uincit inimicos 137 . Transit de malo ad bonum 140 . Monumenta concupiscentię 144 .

Grauius peccat qui alios facit peccare quam qui solus peccat 136 . Maius peccatum in Euangelio quam in Lege 152 . Peccato nihil amarius 162 . Peccati regnum 163 . Peccatum occultum 168 . Perseuerantia. Hodie ualeo, sicut ualebam tunc 167 . Passio animi. Concupiscentia et ira 7 .

23 . Imperatoris officium. Duce leone ceruorum exercitus 24 . Rex iustus 28 . Imperator et militis officium impleat 46 . Regnum mortis metu non deserendum 7 . Ducis prudentia pręstat uirtuti militum 33 . Pastor bonus ouium salus 43 . Tuto regnat qui ciues habet loco filiorum

Principatus popularis execrabilis 73 . Respublica laude digna 75 . Idem 79 . Imperium scire gerere et ferre 81 . Regnum quomodo optime conseruatur 83 . Regem decet amicis benefacere et cum inimicis inire gratiam 84 . Dux militum salutem pręferat suę

Regem decet amicis benefacere et cum inimicis inire gratiam 84 . Dux militum salutem pręferat suę 86 . Regnum qua ratione tuendurn 90 . Regis amicorum fortuna instabilis 5 . Dominandi cupido suis quoque molitur insidias 37 . Risus continentia 24 .

Ecclesia 83 . Hortatur, ut relictis omnibus sequatur Dominum 113 . Si uis ad uitam ingredi, serua etc. 123 . Oportes per multas tribulationes introire in regnum cęlorum 124 . Anna, postquam obtulit Deo filium, in tabernaculo nunquam postea recępit 129 . Clericorum institutio 130 . Clericis ius hęreditatis

Audite reges, quoniam data est a Domino potestas uobis et uirtus ab Altissimo. Rex sapiens populi stabilimentum 138 . Magnato humilia caput tuum 141 . Longe abesto a tyranno. Rex insipiens. Regnum a gente in gentem transfertur propter iniustitias. Sępe insuspicabilis portauit diadema. In unamquamque gentem pręposuit rectorem 144 . Rectorem te posuerunt, noli extolli. Esto illis quasi unus ex ipsis. Sceptra iniquorum

noli extolli. Esto illis quasi unus ex ipsis. Sceptra iniquorum contribulet Deus 148 . Ezechias rex 151 . Deus creauit terram et quę in ea sunt, et dat eam cui uult. Et nunc regnum Iuda dat in manu Nabuchodonosor 174 . De frugibus pars LX, de animalibus CC dabitur principi. Super eum autem erunt holocausta etc. Item qualiter adorabit et offeret in sabbatis et Calendis

MATTHEVS
Religio. Relictis retibus et patre secuti sunt eum; retibus, id est actibus carnalibus; naui, id est substantia mundiali; patre, id est parentibus IIII. Quęrite primum regnum Dei et iustitiam eius, et hęc omnia adiicientur uobis VI. Sequere me, et dimitte mortuos sepelire mortuos suos VIII. Non ueni pacem mittere, sed gladium, separare hominem aduersus patrem. Inimici hominis domestici eius. Qui amat patrem aut matrem plus quam me; qui non

Sequere me, et dimitte mortuos sepelire mortuos suos VIII. Non ueni pacem mittere, sed gladium, separare hominem aduersus patrem. Inimici hominis domestici eius. Qui amat patrem aut matrem plus quam me; qui non accipit crucem suam et sequitur me; qui perdiderit animam suam X. Regnum cęlorum uim patitur, et uiolenti rapiunt ollud. Tollite iugum meum super uos et discite a me etc. Iugum enim meum suaue est, et onus meum leue XI. Vendit uniuersa et emit agrum illum, in quo absconditus est thesaurus; uel emit margaritam

pręceptorum impletionem exigitur perfectio. Duo in agro, unus assumetur et alter relinquetur XVII. Si toti terrę dominaremur, ei renunciantes nihil diagum esset in comparatione regni cęlorum. Nemo est qui reliquerit domum, parentes etc. propter regnum Dei, et non recipiat multo plura in hoc tempore, et in seculo futuro uitam ęternam XVIII. Vende tunicam et eme gladium, id est uende patrimonium et eme uerbum quo mentis penetralia uestiuntur XXII. Symon Cyreneus obediens heres, ueniens de uilla relinquens mundum et

uos, ut eatis et fructum afferatis, et fructus uester manat XV.
Rex. Iesus, cum cognouisset, quia uenturi essent, ut raperent eum et facerent eum regem, fugit iterum in montem ipse solus VI. Regnum meum non est de hoc mundo etc. XVIII.
Resurrectio. Venit hora in qua omnes qui in monumentis sunt audient uocem Filii Dei, et procedent qui bona fecerunt, in

Rex. Vide potentiam. PETRI I: Regem honorificate II.
Reus. AD CORINTHIOS I: An nescitis quia iniqui regnum Dei non possidebunt VI. APOCALYPSIS: Quod damnati obliuiscantur scientię acquisitę. Et omnis artifex omnisque ars non inuenietur in te amplius XVIII. Sanctorum exultatio super damnatos XVIIII.

192 . Pastor malus dissipans gregem. Pastoris boni officium, ut id quod custodit optime se habeat. Neque pecunia neque honore ducti boni homines imperare uolunt 192 . Giges gemma conuersa latens Lydię regnum occupauit rege interempto 195 . Qui princeps eligendus. Aurum illis Deus in generatione admiscuit qui ad imperandum sunt idonei, ut ob id honoratissimi essent 203 . Qua ratione, quibus disciplinis

Lupercalia 57 .
Rex. Theseus abdicat se dominatu 4 . Ratio conseruandi regni 10 . Numa recusabat regnum accipere 16 . Esopus historicus Soloni non satis humaniter a Croeso accepto dixit regum consuetudine aut quam minime aut quam maxime uti oportere. Immo, respondit, aut quam minime aut quam optime 24 .

enim opiniones plerunque perniciosę 105 . Cleomenes non largitionibus, sed humanitate regi utendum dixit 109 . Pyrrhus ei ex filiis se regnum relicturum dixit, qui acutiorem gladium habuerit 129 . Cupido dominandi 129 . Imperator ab hostibus spolia potius quam munera capiat et exercitum magis quam se ipsum ditet

animalibus 172 . Contra Epicurum quod religio sit habenda 173 . Quod religio sit et hominis sit 177 .
Res. Regnum non est summum bonum 57 . Moyses quo tempore Iudeis pręfuit. Item Iosue. Iudices. Reges. Cyrus 77 . Salomon pręcessit Troianum excidium CXL annis 79 . Resurrectio

ęre pręstaret statuam sculpere: Quo, inquit Hermodius et Aristogiton fusi sunt 58 . Antigonus ad Zenonem: qui regem erudit, eum et illos qui sub ipso sunt instituere 63 . Empedocles, cum sibi regnum offerretur, constanter renuit 85 . Xenophanes tyrannis congrediendum aut minime aut suauissime 90 . Anaxarchus in tyrannum 94 .

Rex. Quali pompa Darius uehebatur 2 . Persę reges suos inter deos colunt 47 . Alexander, cum e uita decederet, quęrentibus, cui relinqueret regnum, respondit: Ei qui esset optimus 63 . Et insotiabile est regnum et a pluribus expetitur 66 . Alexandri laus 64 .

Persę reges suos inter deos colunt 47 . Alexander, cum e uita decederet, quęrentibus, cui relinqueret regnum, respondit: Ei qui esset optimus 63 . Et insotiabile est regnum et a pluribus expetitur 66 . Alexandri laus 64 .
Ratio. Nihil potest esse diuturnum, cui non subest ratio 18 .

mortuorum ratio 436 .
Rex. Primi imperii nomen in rege 3 . Ęthiopes regem ut numen adorant 11 . Maximus natu regnum optinet apud Arabes 16 . Rex Lacedemoniorum primus in expeditionem exibat, omnium ultimus domum reuertebatur 45 . Codrus, Atheniensium rex, pro patria se deuouit 45 .

Arabes 16 . Rex Lacedemoniorum primus in expeditionem exibat, omnium ultimus domum reuertebatur 45 . Codrus, Atheniensium rex, pro patria se deuouit 45 . Absalon patris regnum ambit 52 . Agis rex ab ephoris multatus 63 . Amulius Numitorem priuat regno 66 . Numa inuitus regnum accipit; quomodo inauguratus 75 .

deuouit 45 . Absalon patris regnum ambit 52 . Agis rex ab ephoris multatus 63 . Amulius Numitorem priuat regno 66 . Numa inuitus regnum accipit; quomodo inauguratus 75 . Martius in noui regis creatione suffragiis a Tullo Hostilio superatus sibi mortem consciuit 76 . Principatum per nobiliorum

Seruii de regno contentio 90 . Ridere coram rege aut spuere nefas putant Persę 91 . Rex Ęthiopum pręcipua statutra ualidoque corpore 98 . Democratia utilior quam unius regnum. Creandi regis ratio 100 . Regis potentia 102 . Filiorum Darii contentio 123 . Xerxes uoluntaria suorum morte seruatus 132 .

non armis munitum esse oportere 201 . Alexandri Magni indoles 209 . Darius a patre adhuc uiuo regio fastigio collocatus insidias patri instruit 211 . Qui regnum sibi oblatum pertinaciter recusarunt 213 . Alexndri exercitatio, cum bello uacuus esset 219 . Anaxarchus ius et fas inquit Ioui non assident, ut quicquid regibus facere libuerit, licere id et recte

Antipater patri insidiat 408 . Iudicium Augusti de Tiberii feritate in populum 412 . Phraortes patre interfecto regnum occupat 413 . Germanici Cęsaris laudes 414 . Traianus dicere solitus talem principem in priuatos esse oportere, quales ut priuati in se sint ipse cupiat et optet 428 .

75 . Apud Ęgyptios pharaones, apud Romenos Cęsares et Augusti, apud Syros Antiochi, apud Persas Arsacidę, apud Philistiim Abimelech. Post Alexandrum in Ęgypto Ptolomei usqae ad Cleopatram 77 . Ęs regnum Alexandri atque Gręcorum 97 . Non miremini, si regna mutantur 124 . Leena regnum Babylonium 130 . Alexander 136 . Darius

Abimelech. Post Alexandrum in Ęgypto Ptolomei usqae ad Cleopatram 77 . Ęs regnum Alexandri atque Gręcorum 97 . Non miremini, si regna mutantur 124 . Leena regnum Babylonium 130 . Alexander 136 . Darius XIIII post Cyrum ab Alexandro superatus 136 . Alexandri regnum diuisum. Reges Ęgypti. Laodice regnandi cupiditate maritum

regna mutantur 124 . Leena regnum Babylonium 130 . Alexander 136 . Darius XIIII post Cyrum ab Alexandro superatus 136 . Alexandri regnum diuisum. Reges Ęgypti. Laodice regnandi cupiditate maritum ueneno sustulit 137 . Princeps impius. Rex iustus 282 . Regna terrę, cantate Deo 370 . Principatus

IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
Rex. Saul latebram quęsiuit, ne rex constitueretur 46 . Dominandi cupiditas ad scelus prona 55 . Absalon patri regnum auferre affectat 60 . Adonias aspirat ad regnum 64 . Pharao signat regem 70 . Senacheribus a filiis occiditur 85 . Propter

Saul latebram quęsiuit, ne rex constitueretur 46 . Dominandi cupiditas ad scelus prona 55 . Absalon patri regnum auferre affectat 60 . Adonias aspirat ad regnum 64 . Pharao signat regem 70 . Senacheribus a filiis occiditur 85 . Propter regis iustitiam Deus populo placatur 86 .

An altitudo imperii in bonis habenda sit. Pyrrata ad Alexandrum. Ninus, ut latius regnaret, primus bellum intulit finitimis 25 . An congruit bonis latius uelle regnare 27 . Regnum dat Deus 31 . Quid differant cupiditas glorię et cupiditas dominationis. Malos regnare facit Dominus propter peruersitatem populi. Romanorum regnum a Deo dispositum 38 . Christianorum imperatorum uera

An congruit bonis latius uelle regnare 27 . Regnum dat Deus 31 . Quid differant cupiditas glorię et cupiditas dominationis. Malos regnare facit Dominus propter peruersitatem populi. Romanorum regnum a Deo dispositum 38 . Christianorum imperatorum uera felicitas. Constantinus. Theodosius 39 . De tribus excellentioribus gentium regnis 123 . De ęquo iure dominandi

Sępius aberat a ciuitate, ut inuidiam effugeret. 24 . PLINIVS DE VIRIS ILLVSTRIBVS
Superbia. Manlius Capitolinus ob defensum Capitolium exaltatus affectauit regnum atque de saxo Tarpeio pręcipitatus est 12 . Marcus Liuius Drusus quęstor in Asia nullis insignibus uti uoluit, nequid ipso esset insignius 26 . Marcus Scaurus Decium prętorem sibi assurgere

134 . Cani autem sunt sensus hominis, et ętas senectutis uita immaculata 137 . Melior est sapienti a quam uires. Clara est quę nunquam macrescit sapientia etc. Studium sapientię ducit ad regnum perpetuum etc. Multitudo sapientum sanitas est orbis terrarum. Optaui, et datus est mihi sensus. Et inuocaui, et uenit in me spiritus sapientię. Et pręposui illam regni etc. Sapientia bonorum omnium mater. Deus sapientię dux est et sapientum

Dauid peccauit elatione mentis, dum recenset Israel et Iudam. Propterea uenit pestilentia, et mortui sunt de populo LXX milia uirorum 55 . Roboam minaciter locutus ad populum fecit dissidere, et diuisum est regnum 58, 76 . Benadab, rex Syrię, obsidet Samariam; multitudine fretus superbit. Mox uictus tantum pro uita sua supplicat 60 . Sedechias percussit Malachiam prophetam in maxilla

super terra sunt sapientes sęculi. Bonum est sal. Habete in uobis sal, id est sapientiam IX. Suspicio. Dominum super undas ambulantem uidentes suspicati sunt esse phantasma VI. Simplex. Sinite paruulos uenire ad me. Quisquis non receperit regnum Dei uelut paruulus, non intrabit in illud. Chrisostomus. Etenim ab omn ibus passionibus pura existit anima pueri. Propter hoc oportet ut hęc ex uoluntate operemur, quę pueri habent per naturam X. Sacerdos ob euangelizandi officium angelus dici potest. Ecce

cruce transit ad paradisum XXIII. Simplex. Columbę natura simplex, sine fele, mitis, hospita unius domus, conuersatione utens, osculum pacis amans III. Si oculus tuus fuerit simplex, totum corpus tuum lucidum erit XI. Quicunque non acceperit regnum Dei sicut puer, non intrabit in illud. Sinite paruulos uenire ad me XVIII. Sollicitus. Pastores, quia festinantes uenerunt, inuenerunt Mariam cum Iesu. Nemo enim cum desidia Christum inuenit II. Neminem per uiam salutaueritis. Martha satagebat circa

Spiritu sancto. Non tamen ideo ęquales Saluatori. Minus enim capaces illi quam hic, licet utrique pleni IIII. Pater uester cęlestis de cęlo dabit Spiritum bonum petentibus se. Digitus Dei dicitur Spiritus Sanctus propter partitionem donorum XI. Non uenit regnum Dei cum obseruatione neque dicent: Ecce hic aut ecce illic. Ecce enim regnum Dei intra uos est XVII. IOANNES
Superbus. Quid superbis, homo: Filius Dei propter te humilis

hic, licet utrique pleni IIII. Pater uester cęlestis de cęlo dabit Spiritum bonum petentibus se. Digitus Dei dicitur Spiritus Sanctus propter partitionem donorum XI. Non uenit regnum Dei cum obseruatione neque dicent: Ecce hic aut ecce illic. Ecce enim regnum Dei intra uos est XVII. IOANNES
Superbus. Quid superbis, homo: Filius Dei propter te humilis factus est VI. Secretum. Cuius ego non sum dignus, ut soluam corigiam

uictorię 360 . Somno Lucullus neci subtractus 361 . Somnium Cęsaris 381 . Phantasma Bruto oblatum 394 . Senex. Maximus natu regnum optinet apud Arabes 16 . Solon senectute audacior factus 86 . Masinissa nonagenarius, sed adhuc uiuido corpore 328 . Sensus pingendo expressit Aristides, et primus

tentationibus reliquit eum diabolus, et accesserunt angeli IIII. Et ne nos inducas in tentationem, id est induci permittas, ut consentiamus ei, sed libera nos a malo VI. Motus magnus factus est in mari; excitant Dominum; imperat uentis et mari. Et fit tranquillitas magna VIII. Regnum cęlorum uim patitur. Quomodo quis potest intrare in domum fortis et uasa eius diripere, nisi alligauerit fortem? XII. Inimicus homo superseminauit zizania in medio tritici XIII. Nauicula iactabatur fluctibus absente Domino. Ascendente autem in nauicuiam cessauit uentus.

Fines terrę secundum tropologiam 369 . Tentatio. Pater cogitatio, filius peccati conceptio, nepos operatio, pronepos de peccato gloriatio 53 . A diebus Ioannis Baptistę regnum cęlorum uim patitur 55 . Anima oppressa uariis perturbationibus, ad Dominum si conuertitur, liberatur 126 . Deus meus misit angelum suum et conclusit ora [ora] leonum, et non nocuerunt

ad seruum centurionis sanandum. Ambitionem deuitans ad reguli filium noluit ire. Non sum dignus, ut sub tectum meum intres VII. Abscondisti hęc a sapientibus et prudentibus, et reuelasti ea paruulis X. Nolite timere, pusillus grex, quia c omplacuit Patri uestro dare uobis regnum XII. Inuitatus non discumbas in primo loco, sed in nouissimo, ut, cum uenerit, qui te inuitauit, dicat tibi: Amice, ascende superius XIIII. Pater, peccaui in cęlum et coram te. Iam non sum dignus uocari filius tuus XV. Cum feceritis omnia quę pręcepta sunt

Vrbs. Munichia, Athenarum arx, urbis pernicies. Quod si scirent ciues, dentibus illam discerpissent 15 . Ciuilitas in species quinque distribuitur, id est rempublicam popularem, aristocratiam, ligarchiam, regnum, tyrannidem 36 . Antisthenes ciuitates tunc interire ait, cum bonos discernere nequeunt a malis 54 . Diogenes Mindum profectus, cum uideret magnificas portas et urbem modicam: Viri, inquit,

uinculis Spartiatarum aliud oraculum 74 . Sibyllarum nomina 75 . Aquila Tarquinio auspicium fecit regni futuri 81 . Oraculum: qui ferrea phiala in templo Vulcani libarit, regnum Ęgypti optineret. Plamnieticus galea libauit 81 . De Dodonei oraculi origine 82 . Auspiciorum superstitio 83 . Epimenidis pręsagia

1.248  templa deum? quibus in terris Astraea moratur
1.249  gratius et totum regnat tranquilla per annum?
1.250  Huic et perpetuam populo mea fata iuventam
1.251  promittunt et regnum novis crescentia regnis
1.252  accessura canunt. Illi et Tagus impiger olim
1.253  serviet et fulvas volvet Pactolus harenas.
1.254  Tu quoque iam ripa Venetus laberis utraque,

PRONOSTICON
2.1  Quod pereant Latii tot eodem tempore reges
2.2  orbaque sint ducibus Itala regna suis.
2.3  Non astris casuve obeunt certissima divum
2.4  fata volunt Veneto nomine cuncta regi.
2.5  Regnum armis quod Roma suis in iura pararat
2.6  publica res iterum publica possideat.

meritis cingitur illa tuis.
1.2.77  Quod nisi nobilitas fastigia tanta tulisset
1.2.78   Et generis sancti continuatus honor,
1.2.79  Hoc regnum poteras sola uirtute mereri
1.2.80   Rexque animi sola nobilitate legi.
1.2.81  Iure tuis igitur sociabilis Arctos habenis,

Porro salutem:
"Christe, tu rerum dominus, Tonantis
Filius signo vario coruscans,
15  Namque Iudaei tibi sed minantur
Mortis acerba.
Est mibi regnum tenuis peculi,
Quippe virtutum meritis honestum,
Ut rogans ad me libeat venire,
20  Numen adoro."
Ille rescripsit: "Nimium beatus
Credulus nostri minime videndo.

voluptatum blandimenta rapuere prefecturam. Hec quidem virtutes tantum ex equo tecum vivunt, integerrime princeps, ut non facile dignosci possit tene ille beaciorem an tu illas eminenciores efficias. Quibus profecto armatus ad Boemie regnum, que procio est Germanie, puer pene accessisti. Rex itaque constitutus et assumpto regni gubernaculo quanta religione iusticiam colueris, humani comercii vinculum, quis est qui ignoret. Testis est universa Boemia, que te rege preter

mirabilis videris et existis, quas geris in dies mentis oraculo, ut virtutes illas, quas sub patre tuo, rege olim sapientissimo, et dum Boemiam tantum frenares, comparasti, tanto regni huius fastigio reddas clariores simulque et hoc regnum virtutibus tuis efficias sublimius. Veluti enim ardens gemmarum purpura, quanto puriori auro insidet, tanto redditur oculis nostris fulgencior aurumque, quo habitat, exprimit comercio suo nitidius feliciusque. Ita et

demum sanccius inveniri potest? Dicentur hec de te, semper invictissime princeps, dicentur, inquam, et quousque poetarum precessere figmenta, propagabuntur. Nam et alii quidem imperia largiti sunt, sed sola donarunt imperia. Tu vero et regnum fratri et animum pariter ac benivolenciam indulsisti. Hec est miranda largicio, hoc inmortale obsequium, hec indulgencia inter siderum locanda comercia, que plus danti afferunt quam accipienti et propius eum inhabitant, a quo

fatemur, nihil a nobis maiore voto expeti, quam ut dignitati, ut amplitudini, ut glorie tue inserviamus. Interim, ut tibi prolique ac nepotibus et posteritati tue ac universe Pannonie, nobis eciam nominique Romano faustum felixque sit hoc regnum, Deum precamur, qui precipue in maximis rerum voluminibus potencie sue robur declarat. Dixi, si prius hoc carmen absolvero:
Orbis magna salus, Martis decus, inclite Cesar,

matrem eius flentem associa. Si Simon es Cyreneus tolle crucem et sequere. Si optas crimina tibi remitti? procumbe cum Magdalena retro secus pedes domini. Si cupis hodie cum Christo esse in paradiso: crucifigere modo et dic cum latrone: Domine memento mei dum ueneris in regnum tuum. Inspice uulnera pendentis (ut Augustinus ait) sanguinem morientis, precium redimentis, caput habet inclinatum ad te osculandum, pedes confixos ad te expectandum, manus extensas ad te amplexandum, cor apertum ad te diligendum, totum corpus expositum ad te redimendum. Hec

Indię rex, Auenir regis filius, Barlaam eremitę salubri persuasu fidem amplexus Christi, postquam omnes, qui suę ditionis erant, baptismatis gratia renouandos diligenter curasset, coędificatis uicatim ecclesiis deposuit regnum nihilque secum ferens nisi mundanę glorię contemptorem animum secessit in solitudinem. Cum enim in urbibus adhuc sine honore esse non posset ab hominum frequentia, procul se habendum decreuit iunctusque

non solum susceptum sceptri honorem deponere propter Christum, sed etiam oblatum refutare exemplis admonemur. Etenim Iudaelles, Britannię rex, cum monasticam uitam ducere in animo haberet, Iudoco fratri uoluit tradere regnum. Ille itidem ad Dei aspirans seruitium, ne, quod ultro offerebatur, uel inuitus suscipere aliquando cogeretur, clam inde profugit atque ad ripam Alzei fluminis in agro Pontini constructo paruo humilique tugurio

iacebat in carruca sub porticu sancti Clementis Romę, a prętereuntibus uictum mendicans. Et cum elemosinis sustentaretur, quicquid in diem sibi residui erat, cęteris offerebat, nihil solicitus in crastinum, sed quęrens regnum Dei et iustitiam eius. Quod quidem facile est adeptus, dum et suam calamitatem patienter fert et miseretur alienę. Franciscus, ordinis Minorum pater (quibus solis tantum possidere lex est, ut

a Deo in illa die. Et quanta Ephesi ministrauit mihi! O felix igitur Onesiphorus, qui aliquando auditurus est optatissimam uocem illam uocantis Domini ac dicentis: Veni, benedicte Patris mei, posside tibi regnum paratum a constitutione mundi! Hospes enim eram, et collegisti me; in carcere eram, et uenisti ad me. Amen dico tibi, quicquid fecisti uni de his fratribus meis minimis, mihi fecisti.

haud quaquam se iis indigere respondit, proinde neque accipere uelle, nihil cuiquam defuturum asserens, quicquid habere necessarium fuerit, qui omnium opifici libenter seruierit, cum ipsa Veritas dicat: Quęrite primum regnum Dei, et hęc omnia apponentur uobis. Hilarion abbas, ut in cęteris omnibus, ita hac quoque in parte circumspectus Orioni, a quo legionem demonum Christi uirtute propulerat, dona immodica

uictum mendicando quęrere. Inhient nunc struendis facultatibus mortales et totis uiribus congregare nitantur diuitias, nisi plus glorię Francisco sua compararit inopia quam ulli unquam regum suum regnum, nisi eius nomen etiam regibus ipsis honori habeatur et hominibus pariter et angelis celebre sit! Vos uero, Ecclesię antistites, qui uillici personam induistis dicentis: Fodere non ualemus, mendicare

patuit indiciis, apparuit uerum esse, quod Propheta ait, quia melius est modicum iusto, super diuitias peccatorum multas , et uerissimum, quod a Domino dicitur: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum cęlorum! Vę autem diuitibus, qui habent consolationem suam. Argentum eorum et aurum eorum non ualebit liberare eos in die furoris Domini, dicit Dominus.

noster, qui es in cęlis. Si Pater in cęlis, filii, quę sursum sunt, quęrant, quę sursum sunt, sapiant, non quę super terram. Sanctificetur nomen tuum. Ita, nequid a nobis existimetur sanctius. Adueniat regnum tuum. Ne in nobis regnet peccatum. Fiat uoluntas tua sicut in cęlo et in terra. Quoniam, qui facit uoluntatem tuam, manet in ęternum. Panem nostrum supersubstantialem, uel quotidianum, da nobis

iubet fidem, spem, charitatem exigens a nobis. Fidem ibi: Omnia, quęcunque petieritis in oratione credentes, accipietis. Spem ibi: Nolite timere pusillus grex, quia complacuit Patri uestro dare uobis regnum. Charitatem ibi: Cum stabitis ad orandum, dimittite, siquid habetis aduersus aliquem. Quo deinde corporis gestu, quaue humilitate orandum esset, suo sępe exemplo

tradidisset eum in manus principum Assyriorum ferroque uinctus ductus esset in Babylonem, angustiis compellentibus agnouit peccatum, egit poenitentiam, orauit, exauditus est Deoque propicio rediit Hierusalem et recuperauit regnum atque in alium mutatus, idolis sublatis, prophanata expiauit et unum Deum Israhel impense coluit. Quis igitur ueniam desperet, si Manasses inuenit? Aut quis adeo pessimis moribus uiuit, ut euadere bonus non possit, si

exinde Euangelium Christi, et hactenus quidem terrenorum pręmium bonorum, nunc iam cęlestis regni ęterna promittitur poenitentibus beatitudo. Poenitentiam, inquit, agite, appropinquabit enim regnum Dei. Nec certe prius Iesus prędicare coepisse dicitur quam tentatus famem uicisset in deserto, auaritiam in monte, uanam gloriam in templo. Qua in re ostendere uoluit, qualem prius esse oporteat, qui diuini uerbi

et duobus Ionathę filiis, quę, ut ipsum dimitteret, poposcerat, nequaquam dimisit, sed simul cum filiis interimi iussit. Antiochum deinde, dominum suum, dum confabulando cum illo iunctis lateribus incederet, transfigit ac regnum occupat. Habeatur sane cum talibus pax, si ulli unquam plus obfuit Triphon quam iis, qui sese illi credidere. Ptolomeus, Abobi filius, pręfectus Hierico, Simonem Machabeum filiosque eius Mathatiam et Iudam hospitio

hinc exilium, domorum orbitas, urbium excidia, regnorum desolatio. Vnde recte quidam: Concordia, inquit, paruę res crescunt, discordia maximę dilabuntur . Sed et Veritas, quę falli omnino non potest, ait: Omne regnum contra se diuisum desolabitur. Et omnis ciuitas uel domus diuisa contra se non stabit. At uero in pace omnia lęta, iocunda, suauia sunt. Siquid aduersi incidit, pax eleuat moerorem; si prosperi quid contingit,

in eo, qui lilia, id est, momentaneam creaturam tam eximio uestit candore, multo magis uestiturum ipsos, quos ad imaginem suam rationis capaces ęternęque uitę destinatos condiderit: Quęrite, inquit, primum regnum Dei et iustitiam eius, et hęc omnia adiicientur uobis . Veruntamen quia modicum quid terrenę opis adiumentique sufficere debet ei, cui multa reposita sunt in regno cęlorum, iisdem iussum est, ne duas tunicas

plus contulit interius cilicium quam purpura exterior. Hęc terreni regni insigne erat, illud cęlestis aditum prębuit. Ad cilicii quippe squalorem respiciens Deus, non ad purpurę luxuriam Christianissimo regi et temporale regnum tutatus est et ęternum indulsit. Macharius, Alexandrinus abbas, cum corporis affectibus paulo improbius urgeri se uideret, saccum sabulo repletum, uix homini portabile onus, per eremum

Omni pręterea ope et totis uiribus enitendum, ut semper a uitiis, magis quam a cibo, ieiuni inueniamur. Alioquin nec a cibo ieiunasse proderit, si inter ieiunandum peccato locus erit. Non est, inquit Apostolus, regnum, Dei esca et potus, sed iustitia et pax et gaudium in Spiritu Sancto . Pietatis igitur et iustitię cura curam superet ieiunandi. Hoc est enim ieiunium, quod elegit Dominus et propter quod per

esse eorum, qui pręsunt, sed perficiendum. Saul iussus disperdere Amalechitas, bello superatos neci dedit, Agag autem, regi eorum, pepercit. Deoque inobedientię crimen ulciscente sublatum est ab eo regnum et traditum alteri. Non enim lex impletur, nisi tota seruetur. Cui autem ille pepercerat, eum Samuel propheta coram adductum frustatim concidit, ut crudelitatem pietatem esse doceret, dum obsequium pręstatur Deo.

generationem sedebunt super thronum Israhel . Itaque obedientię eius meritum filiis etiam posterisque eorum usui fuit. Quartę enim generationis huius extitit finis in Zacharia, filio Hieroboam, Sellum, filio Iabes, regnum occupante. Amasias, rex Iuda, cum aduersum Syros expeditionem parasset, uiro Dei obediendo exautoratis atque dimissis centum milibus militum, quos conduxerat de Israhel, cum triginta milibus suorum copias hostium

mentiri inuicem! Saluator etiam noster ad apostolos: Simplices estote sicut columbę . Et: Si oculus tuus fuerit simplex, totum corpus lucidum erit . Et: Nisi efficiamini sicut paruuli, non intrabitis in regnum cęlorum. Siquidem et cordis simplicitate et oris ueritate nobis opus est, ut eo felicitates perueniamus, ubi nullus fraudi, nullus fallacię restat locus, ubi misericordia et ueritas obviauerunt sibi. Quas duas

Crescite et multiplicamini, et replete terram! Repleta uero terra posteris, id est, nobis continentia commendata est monente Domino lumbos pręcingi, ut ex illo eunuchorum genere simus, qui se castrauerunt propter regnum cęlorum. Vnde et Apostolus: Bonum est homini — inquit — mulierem non tangere. Dico autem non nuptis et uiduis: Bonum est illis, si sic permanserint sicut et ego. Quod si non se continent, nubant;

hunc ueniens, per quam uir non transiuit. Et ipse in uirginitate perseuerans, pudicicię puritate se plurimum gaudere significauit. Vnde: Sinite pueros — inquit- uenire ad me; talium, est enim, regnum cęlorum. Tales quippe et in Apocalypsi, qui canticum cantant nouum, quod nemo, alius canere potest, et sequuntur Agnum, quocunque ierit. Sine macula enim sunt ante thronum Dei, et cum mulieribus non fuerunt

et secuti sumus te. Quod autem etiam uxoribus renunciassent, ex Domini responsione apparet: Amen — inquit — dico uobis, nemo est, qui reliquit domum aut parentes aut fratres aut uxorem aut filios propter regnum Dei, et non recipiat multo plura in hoc tempore et in seculo futuro uitam ęternam. Igitur palam est, et quę reliquerant et quam pro relictis remunerationem accepturi erant; nec solum ipsi, sed etiam omnes,

Dei esse casti propositi uiros. Quondam uero (sicut de Leone pontifice paulo ante dictum est) in magno castitatis periculo in seipsos sęuisse constat, satius existimantes mutilato corpore intrare in regnum cęlorum quam integro mitti in gehennam. Anianus, Alexandrinus episoopus, Marci Euangelistę successor ac discipulus, mulierem quandam intuitus, mortem sensit intrare per fenestram. Et scandalizantem oculum erruit

puritate perseuerans, nulli postea nubere uoluit, ne cum Henrico simul amitteret uirginitatem. Qui ambo, quoniam in coniugio cęlibes permanserunt, cęlo digni effecti et ad cęlum sublati, multo felicius perenniusque regnum acceperunt quam reliquerunt. Gunzonis, Arbonę ducis, filia Galli abbatis precationibus a demonio liberata uirginitatem uouit. Coeperat enim Spiritus Sanctus ibi habitare, unde immundus fugerat. Cumque a Sigiberto,

contingere non ausus monasterio uirgintum delegaret, ei ipsam cedens, cuius se sponsam asserebat. Illa itaque in cęlesti beatitudine Christo iungi meruit, quia, dum in terris uiueret, pluris fecit castitatem quam Gallię regnum. Editę uirginis, Edgari, Anglorum regis, filię, corpusculum post annos aliquot quam conditum fuerat aperto sarcophago redactum in puluerem inuentum est, pręter uentrem et genitalia. Cunctisque mirantibus, cur ea

sunt, interdicat dicens: Ne commisceamini fornicariis! Et idem: Nolite errare — inquit — neque fornicarii, neque idolis seruientes, neque adulteri, neque molles, neque masculorum concubitores regnum Dei possidebunt. Iterum alibi ait: Fornicatores et adulteros iudicabit Deus, hoc est, damnabit. Et in Apocalypsi legimus: fornicatorum partem cum ueneficis futuram et idolatris et omnibus mendacibus in

purgarique potuit. Filius etiam Dauid Ammon defloratę Thamar iniuriam morte rependit, a fratre interemptus Salomonis sapientiam multarum amor fecit insanire, ita ut earum diis deabusque phana poneret. Quamobrem scissum est regnum de manu filii sui et datum Hieroboam, seruo suo. Igitur, cum obscoenę libidinis uoluptas multo maioribus suppliciis semper compensata sit, certe, si nulla etiam castitati pręmia proponerentur, caste tamen uiuendum

Domini; sit tantum pax in diebus meis. Itaque in posteros dilatum est malum, forte etiam ab ipsis differendum, si uel non deliquissent uel continuo illos delicti poenituisset. Manasses, eius filius, cum in regnum successisset, patris uirtutes uitiis suis ęquauit. Coluit enim idola, somnia obseruauit, artes maleficas exercuit, Domini per os prophetarum minas denunciationesque contempsit. Ob hoc ab Assyriis captus et catenis atque

captus et catenis atque compedibus uinctus, abductus est in Babylonem. Et tamen, postquam eum flagitiorum suorum poenituisset precatusque esset Deum, quem peccando irritauerat, exauditus est reductusque Hierosolymam et in regnum postliminio restitutus. Tunc simulachra, quę posuerat, euertit arasque destruxit et restaurato altari Domini uictimas ac pacifica immolauit suisque pręcepit, ut colant Dominum, Deum Israhel. In bonum denique ex pessimo

iumenta, boues, pecora gustent quicquam usque mane utque unusquisque conuertatur a uia sua mala. Id uidens Deus auertit omnem perniciem illam, quam eis comminatus fuerat se illaturum. Quis ergo dubitet, quin a diebus Ioannis regnum cęlorum, uim patiatur et uiolenti rapiant illud, si etiam ante Ioannem hominum poenitentia mutare potuit Dei sententiam? Mardocheus ad Susa abductus, cum Aman Persę odio in ipsum ac simultate factum

tendemus. Inspiciamus ergo etiam nouitia nostrorum exempla, ut ipsorum sequentes studium adipiscamur et gratiam. Prima in Euangelio Pręcursoris uox est: Poenitentiam agite! Appropinquabit enim regnum cęlorum. Et ut, qualiter agenda esset, in se ostenderet, de camellorum pilis textum habuit indumentum, zona pellicea pręcinctus erat, locustis syluestrique melle uescebatur. Lugubris et asper uestitus peccatorum

indicat, zona pellicea carnis mortificationem testatur, ciborum uilitas ieiunium abstinentiamque commendat. Post Ioannem eadem sane uox Dominicę prędicationis initium fuit: Poenitentiam agite! Appropinquabit enim regnum cęlorum. Sola peccati turpitudo ad poenitentiam mouere debuit peccatorem, quanto magis cum etiam ea promittitur merces, qua maior nequit desyderari! Et certe, si regnum terrenum offerretur, nullum laborem refugerent

Poenitentiam agite! Appropinquabit enim regnum cęlorum. Sola peccati turpitudo ad poenitentiam mouere debuit peccatorem, quanto magis cum etiam ea promittitur merces, qua maior nequit desyderari! Et certe, si regnum terrenum offerretur, nullum laborem refugerent mortales, nullum periculum declinarent. Offertur autem cęleste, et a uitiis ad uiritutem retrahi non possunt. Retraherentur saltem, quando prę‑ mii spe

eorum aqua replebat, ut procul haustum petentibus laborem eleuaret; peracto officio tacitus redibat. Sic faciendo, qui prius homicidiis infamis fuerat, factus est sanctitate clarus, et qui quondam rapinis terram infestauerat, regnum rapuit cęlorum. Bauonem* quoque in Gallia ex prędone monachum factum accepimus, et qui in syluis uiatores despoliare solitus fuerat, postea in monasterio cęlla inclusum uixisse, manus ac pedes uinculis ferreis

uenient cum exultatione. Sed iam ad largiorem Euangelii gratiam transeamus ubi poenitentię merces coepit esse beatitudo regni cęlestis. Poenitentiam — inquit — agite; appropinquabit enim regnum cęlorum. Et: Facite fructum dignum poenitentię! Et: Beati, qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur . Et: Intrate per angustam portam, quia angusta porta et arcta uia est, quę ducit ad

terreamur: Iugum meum suaue est — inquit Christus — et onus meum leue . Neque enim peccatorem ita delectant quies et ocium et delicię ut uere poenitentem labor, solicitudo uitęque asperitas. Hinc nanque regnum cęlorum uim patitur et uiolenti rapiunt illud. Ergo, si manus, pes, oculus scandalizat te, abscinde et proiice, id est, omnes corporis affectus ad uitia pronos per poenitentiam submoue ac repelle. Melius est sine his

uim patitur et uiolenti rapiunt illud. Ergo, si manus, pes, oculus scandalizat te, abscinde et proiice, id est, omnes corporis affectus ad uitia pronos per poenitentiam submoue ac repelle. Melius est sine his intrare in regnum Dei quam cum his mitti in gehennam ignis. Nisi enim conuersi fueritis, et efficiamini sicut paruuli, non intrabitis in regnum cęlorum. Non est uoluntas — inquit — ante Patrem uestrum, qui in cęlis

affectus ad uitia pronos per poenitentiam submoue ac repelle. Melius est sine his intrare in regnum Dei quam cum his mitti in gehennam ignis. Nisi enim conuersi fueritis, et efficiamini sicut paruuli, non intrabitis in regnum cęlorum. Non est uoluntas — inquit — ante Patrem uestrum, qui in cęlis est, ut pereat unus de pusillis istis. Quis autem pusillus est nisi qui poenitentię humilitate se submittit? Vnde et

afferente lętus accepit. Qui presbyter, ut hoc faceret, tertia iam uice uocatum se dixit, dum dormiret, neque, a quo uocaretur, scire potuisse. Quid hoc est, nisi quia Christus fideles famulos suos absque se duce ad cęleste regnum transmigrare non permittit, ne uiam aberrent, si ab ipso, qui ueritas est, non continuo dirigantur. Et diuus Hieronymus diem agens extremum, sacrum Christi corpus dari sibi petiit. Illud uero

abire iussit. Quos quidem honore prosequi debuerat, si Dauid erga se animum, ita ut erat, pensasset. Peruersa igitur de amico suspicione in suam abreptus perniciem pro barbis rasis capitis diadema amisit, pro succisis uestibus regnum. Hinc quoque patet, quantę stulticię sit eius amorem despicere, cuius odio pares esse non possumus. Peruersum autem iudicium et in Michol, uxore Dauid, diuina ultione punitum est. Cum enim

gratis. In Euangelio quoque clamat Dominus: Beati mites, quoniam ipsi possidebunt terram. Beati pacifici, quoniam filii Dei uocabuntur. Beati, qui persecutionem patiuntur propter iustitiam, quoniam ipsorum est regnum cęlorum. Beati estis, cum maledixerint uobis homines et persecuti uos fuerint et dixerint omne malum aduersum uos mentientes propter me. Gaudete et exultate, quoniam merces uestra copiosa est in cęlis.

ad Hebreos protestatur et ait: Patientia uobis necessaria est, ut uoluntatem Dei facientes reportetis promissionem. Sic ipsum et in Actis legimus docentem: Quoniam per multas tribulationes oportet nos intrare in regnum Dei. Proinde Petrus quoque improborum in nos maliciam non tribulationem, sed gratiam appellat dicens: Hęc est enim gratia, si propter Dei conscientiam sustinet quis tristitias patiens iniuste. Quę

esset martyrii gloria, nunquam Christus apostolos suos (quos pręter omnes dilexerat) tanta ac talia pati permisisset. Sed beati — inquit — qui persecutionem patiuntur propter iustitiam, quoniam ipsorum est regnum cęlorum. Beati estis, cum uos oderint homines et cum separauerint uos et exprobrauerint et eiecerint nomen uestrum tanquam malum propter Filium hominis. Gaudete in illa die et exultate! Ecce enim merces

affectus, si quicquam dulcius esse potuisset quam frui Christo. Apronianus Romę, cum ad Sisinium martyrem de carcere, ut torqueretur, eductum uocem cęlitus delatam audisset: »Venite benedicti Patris mei, percipite regnum uobis a constitutione mundi paratum!« — nihil cunctatus ad pedes martyris prouoluitur, baptismo lustrari petit, deinde patiendi cupiditate Laoditum prętorem de impietate in Christianos redarguere coepit. Se quoque

suspensos laqueo necat. Adeo nullum tormenti inuenit genus, quo illos, ne magis Christo quam sibi militarent, mouere posset. Melioris itaque militię stipendia certiora perceperunt, non argentum neque aurum, sed ipsum cęlorum regnum. Nicetę martyris poenas difficile est enumerare nec miracula minus. Nicomedię illas a Maximino rege passus est, auunculo suo magno, sed primum ab infideli patre. Nam cum deos argenteos domi sublatos confregisset

et gladium spiritus, quod est uerbum Dei, per omnem orationem et obsecrationem, orantes omni tempore in spiritu, in ipso uigilantes. Si sic instructi militabimus, uincemus, et donatiuum militię nostrę erit cęlorum regnum, Iacobo apostolo dicente: Beatus uir, qui suffert tentationem, quoniam, cum probatus fuerit, accipiet coronam uitę, quam repromisit Deus diligentibus se.

illi in sanctitate et iustitia coram ipso omnibus diebus nostris, et merebimur audire: Vos estis, qui permansistis mecum in tentationibus meis, et ego dispono uobis, sicut disposuit mihi Pater meus regnum, ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo et sedeatis super thronos iudicantes duodecim tribus Israhel. Quod si tantę beatitudinis gloria remunerantur in bono perseuerantes, quęnam tanta mentis

febris morbo interceptus esset, nequiuit pręstare, quod promiserat. Dum autem ęgrotaret, non in sericis, sed in cinere iacere uoluit et extensis ad instar Crucifixi manibus animam efflauit. Sic humiliatus regnum deseruit terrenum et cum Christo regnare coepit in cęlo. Sic deuotus dum infimam Hierusalem capere nititur, possedit supernam. Sic denique magnanimus caduca contemnens, ad illa, quę ęterna sunt, perpetuo fruenda

Prius itaque pręlia audienda sunt, postea etiam uidenda. Cum autem supremus iam aduentare dies coeperit, tunc et bella magis sęuient malaque malis cumulabuntur. Consurget — inquit — gens in gentem et regnum in regnum. Neque id satis. Erunt pestilentię et fames et terręmotus per loca et terrores de cęlo. Hęc autem omnia initia sunt dolorum. Quomodo, Domine, initia dolorum et non dolores, ubi tot ac tanta

itaque pręlia audienda sunt, postea etiam uidenda. Cum autem supremus iam aduentare dies coeperit, tunc et bella magis sęuient malaque malis cumulabuntur. Consurget — inquit — gens in gentem et regnum in regnum. Neque id satis. Erunt pestilentię et fames et terręmotus per loca et terrores de cęlo. Hęc autem omnia initia sunt dolorum. Quomodo, Domine, initia dolorum et non dolores, ubi tot ac tanta mala, ubi

arrogantiam, impietatem, astum, uim atque potentiam, ut coepimus, prosequamur. Daniel propheta, cum uisionem de quorundam regum futuro euentu uidisset, sic demum de Antichristi regno sibi dictum audiuit: Post regnum eorum, cum creuerint iniquitates, consurget rex impudens facie et intelligens propositiones. Et roborabitur fortitudo eius, sed non in uiribus suis. Et supra quam credi potest, uniuersa uastabit, et

et ipsi de se dubitabunt, donec illam optatissimam pii erga se Iudicis uocem audient, quę continuo illis et metum omnem abiget et perficiet spem. Audient enim: Venite, benedicti Patris mei, possidete paratum uobis regnum a constitutione mundi! O, uox omni melle dulcior, omni cibo suauior, omni auro et omni lapide precioso desyderabilior, omni terreno regno felicior, uox perpetui gaudii, immensę lętitię cęlestis *corr. ex

uox perpetui gaudii, immensę lętitię cęlestis *corr. ex fugiet iocunditatis, uox omnia superans desyderia, omni uoto maior, omni spe plenior! Venite, benedicti Patris mei, possidete regnum! Vere benedicti et beati, quibus contigerit, ut sic euocentur. Quibus autem operibus tam benigne euocari tamque feliciter benedici ac tanto potiri regno meruerint, declarat dicens: Esuriui enim, et dedistis mihi

abundant et nihil impertiunt indigenti. Non ob paupertatem in iudicio damnabimur, sed ob impietatem. O, infelices diuites, qui diuitiis uti nesciunt! O, felices, qui sciunt! Nesciunt profecto illis uti, qui, cum regnum cęlorum illas dilargiendo lucrari possint, auare retinendo cum illis pariter arsuri sunt. Discedite — inquit — a me, maledicti! Quid infelicius quam a Christo discedere? Discedite in ignem ęternum!

et homicidę, et idolis seruientes, et omnis, qui amat et facit mendacium. Tunc et ipse gentium doctor Paulus, quos olim docendo corrigere nequiuit, increpando damnabit et dicet: An nescitis, quia iniqui regnum Dei non possidebunt? Nolite errare: neque fornicarii, neque idolis seruientes, neque adulteri, neque molles, neque masculorum concubitores, neque fures, neque auari, neque ebriosi, neque maledici, neque

Dei non possidebunt? Nolite errare: neque fornicarii, neque idolis seruientes, neque adulteri, neque molles, neque masculorum concubitores, neque fures, neque auari, neque ebriosi, neque maledici, neque rapaces regnum Dei possidebunt. Et in eos, qui sibi sapientes uidentur, contestabitur atque affirmabit, quod sapientia huius mundi stultitia sit apud Deum. Et in eos quoque, qui sermonis magis quam morum elegantię student: Non

Et in eos, qui sibi sapientes uidentur, contestabitur atque affirmabit, quod sapientia huius mundi stultitia sit apud Deum. Et in eos quoque, qui sermonis magis quam morum elegantię student: Non in sermone est regnum Dei — inquiet — sed in uirtute. Ac ne ignorantes excusari posse sperent, qui necessaria ad salutem discere contempserunt, dicet: Siquis ignorat, ignorabitur. Pręterea aduersus impudicos

est idolorum seruitus, non habet hęreditatem in regno Christi et Dei. Et iterum: Fornicatores — inquiet — et adulteros iudicabit, id est damnabit, Deus. Et rursum: Caro et sanguis regnum Dei possidere non possunt; neque corruptio incoruptelam possidebit. Quod alibi distinguens atque exponens ait: Manifesta sunt autem opera carnis, quę sunt: fornicatio, immunditia, impudicicia,

emulationes, irę, rixę, dissensiones, sectę, inuidię, homicidia, ebrietates, comessationes et his *corr. ex iis similia. Quę prędico uobis, sicut predixi, quoniam, qui talia agunt, regnum Dei non consequentur. Idem de illis, qui suorum uel sibi commissorum saluti nihil aut parum prospiciunt, deffiniet dicens: Siquis autem suorum, et maxime domesticorum curam non habet, fidem

dicenti: Aspiciebam in uisione noctis, et ecce cum nubibus cęli quasi Filius hominis ueniebat, et usque ad Antiquum dierum peruenit. Et in conspectu eius obtulerunt eum. Et dedit ei potestatem, et honorem, et regnum. Et omnes populi, tribus et linguę ipsi seruient. Potestas eius potestas ęterna, quę non auferetur, et regnum eius, quod non corrumpetur. Iam enim omni prorsus demonum malignitate ad inferos cum impiis

Antiquum dierum peruenit. Et in conspectu eius obtulerunt eum. Et dedit ei potestatem, et honorem, et regnum. Et omnes populi, tribus et linguę ipsi seruient. Potestas eius potestas ęterna, quę non auferetur, et regnum eius, quod non corrumpetur. Iam enim omni prorsus demonum malignitate ad inferos cum impiis ablegata et in abyssum detrusa, iam sanctorum omnium animis corporibusque beatificatis, Christo uictori triumphus ęternus

et opere in terra coluerunt, eodem propheta dicente: Et iudicium sedebit, ut auferatur potentia et conteratur et dispereat usque in finem, hoc, est, potentia principis tenebrarum et eorum, qui illum secuti sunt. Regnum autem et potestas et magnitudo regni, quę est super omne cęlum, detur populo sanctorum Altissimi; cuius regnum, regnum sempiternum est, et omnes reges seruient ei et obedient. Et erit — ut Zacharias

dispereat usque in finem, hoc, est, potentia principis tenebrarum et eorum, qui illum secuti sunt. Regnum autem et potestas et magnitudo regni, quę est super omne cęlum, detur populo sanctorum Altissimi; cuius regnum, regnum sempiternum est, et omnes reges seruient ei et obedient. Et erit — ut Zacharias inquit — in die illa Dominus unus, et erit nomen eius unum. Omnes enim unum erant in Deo, ideo et unus rex

usque in finem, hoc, est, potentia principis tenebrarum et eorum, qui illum secuti sunt. Regnum autem et potestas et magnitudo regni, quę est super omne cęlum, detur populo sanctorum Altissimi; cuius regnum, regnum sempiternum est, et omnes reges seruient ei et obedient. Et erit — ut Zacharias inquit — in die illa Dominus unus, et erit nomen eius unum. Omnes enim unum erant in Deo, ideo et unus rex omnium

lumen. Inde iam gloria in excelsis Deo concinetur, neque in terra ut olim, sed in cęlo pax hominibus bonę uoluntatis erit. Inde uoces illę magnę, quas Ioannes in Apocalypsi audiuit, personabunt dicentes: Factum est regnum huius mundi, Domini nostri et Christi eius, et regnabit *corr. ex regnabunt in secula seculorum. Amen. Et iterum ait: Et audiui quasi uocem turbę magnę, et sicut uocem aquarum

Caput XV / DE BEATORVM GLORIA Illi igitur, qui post mirabilem corporum suorum resumptionem ad possidendum ęternitatis regnum a Domino euocati fuerint, iam primum multo splendore renitent ac ueluti lucentia sydera Solem iustitię comitantes angelorum mixti agminibus cęlum uersus ferentur. Inerit sacris artubus infusę beatitudinis fulgor, dum

illustriora formosioraque esse, quę mortales oculi uidere non possunt. Nouimus pręterea concepti formatique hominis primam habitationem maternum uterum esse, secundam hunc terrarum orbem, tertiam, si sancte pieque uixerit, regnum ipsum cęlorum. Quanto igitur primam secunda, tanto secundam tertia superat decore, claritate, amplitudine. Prima quoque in utero habitatio nouem mensium est, secunda in terra, cum longissima, centum annorum est. At uero

igitur huius minoris mundi, id est, hominis, quanto superiora inferioribus ornatiora generosioraque ac meliora sint. Ita maiorem quoque mundum se habere crede, ut, quantum cęlum distat a terra, tantum quoque et cęlorum regnum a regnis terrę rerum omnium copia atque magnificentia distare nunquam dubites. Quin potius cum Baruch propheta attonitus exclama: O, Israhel, quam magna est domus Dei et ingens locus possessionis eius! Magnus est

semper tam pręsens propiciusque aderit omnium bonorum omnisque perfectę felicitatis largitor Deus. Gloria et diuitię in domo eius, et iustitia eius manet in seculum seculi. Beati ergo, non qui terrenum et caducum regnum obtinebunt, sed qui cęleste et ęternum! Hi quippe uidendo illum, qui summum bonum est, omnibus, quę desyderantur, bonis replebuntur: incorruptione, immortalitate, intellectus illuminatione

haberent quam ipsę animę nescio ubi neque quo ueterno consopitę. Diui quoque Hieronymi corpus, cum spiritum reddidisset, subita lux circumfulsit, uisi sunt angeli et Christi uox audita, quę illum ad possidendum cęleste regnum inuitaret. Lux cum spiritu abiit, odor suauissimus cum corpore remansit. Eadem hora Cyrillus, episcopus Hierosolymitanus, animam eius angelicis manibus gestatam cęlum uersus tendere conspexit. Eodem die sancta hęc

putabat, donec audiuit Thaidi meretrici illum seruari. Ex quo cognitum est ei mulieri peccata per poenitentiam dimissa esse et cęlestem beatitudinem condonatam, dicente Domino: Poenitentiam agite, et appropinquabit regnum cęlorum. Scholasticę uirginis animam frater eius Benedictus abbas in columbę forma ad cęlos euolantem uidit. Cognitoque, quod obiisset, corpus illius ad monasterium suum deferendum curauit

neque ad dexteram neque ad sinistram, non pes titubet, non mens uacillet! Constanti fide, spe firma, forti magnoque animo uiam salutis ingrediamur! Modicum laborabimus, multum metemus. Accipiemus enim, sicuti scriptum est, regnum decoris et diadema speciei de manu Domini, Dei nostri. Ipse dextera sua teget nos et in brachio sancto suo defendet nos. Ipse ponet consolationem lugentibus Syon, dabit coronam pro cinere, oleum gaudii pro luctu, pallium

20.33  Qui nos auspicio bono prosectis
20.34  Ornasti. Vigeat per omne tempus
20.35  Regnum pennigeri leonis almum,
20.36  Quod nostras placide tuetur oras
20.37  Tantorum miseretur et laborum.

draconigenae monstrabunt uulnera Thebae,
37.30  Innumeras misera conditione fores.
37.31  Laomedontis opus Phrygii, lacrimabile regnum,
37.32  Exseret euersum Troia superba caput.
37.33  Num cinerem precor esse putas Carthaginis altae;

fatiscere, ac penitus corrumpi necesse est. Vt enim cum nostra principia in amicitiam recipiuntur nascimur, uegetamur, sentimus, sic quondam intestino recrudescente dissidio, morimur decrescimus, et omnes corporeos sensus amittimus; quod Christi ueritatem docentis ille uersiculis omne innuit regnum in se diuisum desolabitur. Quousque enim uitalis calor omnes sensus aequa lance concorditer pascit et temperat pacem sequestrat, pugnam suspendit, sibi quodam modo parcit, mutuo inter se dissimilimarum rerum conciliatu sustentamur; aliud

animal quadrupes, bipes et tripes. Oedipus hominem esse dixit, qui infans manibus pedibusque obrepat, adultus pedibus tantum incedat, senior titubantem gressum firmet scipione. Soluto enygmate Oedipus Iocastam matrem inscius capit uxorem et Thebarum regnum. Putabatur enim Polybii, Corinthiorum regis, esse filius. Sphinx monstrosum eqs.: cf. Per. 28,42,1- 28,44,10 29.2. Ideo hic dicitur: "Credis hoc quod refero

V) Nolite inebriari uino, in quo est luxuria. Eph 5,18 Et alibi: (Ad Corinthios prima, VI) Ebriosi, inquit, regnum Dei non possidebunt. 1 Cor 6,10, ubi neque ebriosi (...) regnum Dei possidebunt 39.

Et alibi: (Ad Corinthios prima, VI) Ebriosi, inquit, regnum Dei non possidebunt. 1 Cor 6,10, ubi neque ebriosi (...) regnum Dei possidebunt 39. A 78v/3; cf. CIL V 6019 Ad S. Nazarium

esse ęternam mulier infidelis, rata eos qui sepeliuntur nunquam inde exituros. Nobis uero, qui credimus futuram corporum resurrectionem, non est domus ęterna sepulchrum, sed temporalis. Piis enim et fidelibus nulla alia ęterna habitatio est pręter cęleste regnum, nulla impiis pręter infernum. Ibunt hi (sicut in euangelio est scriptum) Cf. Mt 25,41; Mt 25,46 in ignem ęternum, iusti autem in uitam ęternam.

(Isis, Io) ISIS autem fuit Inachi, Argiuorum regis, filia, dicta prius Io, quę a Ioue stuprata fugit in Ęgyptum. (Osiris) Hanc Osiris, Iouis filius, quum Phoroneo auo in Argiuorum regno successisset et regnum Aegilao fratri reliquisset Ęgyptiosque subiugasset, sibi copulauit. Illa Ęgyptios litteras docuit, ipse agriculturam. Deinde Osirim a Tiphone fratre clam laniatum Isis perquisiuit flens ac moerens et tandem iuxta Syenem in loco Philas inuentum fleuit

periculi. Adiungere enim hostes sibi poterunt Valachiae utriusque populos et, si libitum fuerit, ipsos etiam Tartaros in belli ac praedae societatem allicere. Quibus etiam si resistere possimus, quomodo resistamus eodem tempore Turcarum caesari, quem constans fama est intra hos dies paucos regnum nostrum a partibus illis inferioribus cum omnibus suis et terrestribus et navalibus copiis invasurum. Habet iam ad vada Danubii non procul a Zenderonia 8 validissimum et paratissimum cum ducibus peritissimis exercitum, navium ac tormentorum bellicorum maximum numerum. Et, ut opinio

exercitum, navium ac tormentorum bellicorum maximum numerum. Et, ut opinio est, quamprimum caesar, qui in dies exspectatur, ad exercitum venerit, rem summis viribus per terras et flumina aggredietur. Quod si forte contra nostram et omnium opinionem, caesar ipse mutato consilio hac aestate regnum nostrum nollet invadere, illud tamen certum et indubitatum habere poteris tantos paratos exercitus diu nequaquam fore otiosos, sed sub bonis et peritis ducibus, quales illi dicuntur esse, facinus, quod maximum poterunt, tum in oppugnandis arcibus finitimis tum in vastandis et diripiendis

fortasse isti, quibus nunc tam submisse supplicamus, ultro nobis supplicatum venirent. Parcat mihi, rursus oro supplex, Maiestas Vestra, quod de his rebus ad eam scribere audeo, et nepoti suo carissimo, domino meo gratiosissimo ita consulat, ne inter tot spes pacis et exspectationis subsidiorum regnum, quod Deus avertat, amittat. Me et meam servitutem humillimam Vestrae Maiestati devotissime commendo. Quam Deus felicissimam et victoriosissimam conservet. Ex Urbe X. Iunii. 1523. Eiusdem Maiestatis Vestrae servitor et capellanus humillimus Stephanus

et simulatione nihil aliud agebatur, quam ut nos securos et imparatos possunt opprimere. Habemus 2 enim recens ex waywodis Moldavo 3 et Transalpino, 4 aliisque exploratoribus nuntium destinasse Turcas omni genere apparatuum instructissimos proximo mense Martio regnum hoc nostrum Tartaris etiam in societatem belli adiunctis invadere. [2.] Quod ubi ex auctoribus certis serenissimus quoque frater noster, archidux Austriae 5 cognovisset, misit et ipse ad Sanctissimum Dominum Nostrum 6 oratorem, 7

Quod si non fiat, timeo, ne omnino actum sit de nobis. Qua de re neque praesens destiti assidue apud eos, ubi id faciendum videbatur, loqui et clamare, neque hinc scribere. Deus det suae maiestati et dominis meis suae maiestatis consiliariis talem mentem, ne illud nobilissimum ac potentissimum regnum sub spe nescio quarum expeditionum amittant. [5.] Novi nihil est, nisi quod de regis Franciae in Hispaniam adventu nihil adhuc habemus, neque scimus, quid speremus aut quid desperemus. Nuper, quod Vestrae Maiestati scripseram, in maximam spem pacis erecti eramus, quae non est illa

minus etiam eruditorum opuscula interdum non inuiti legant. Nos itaque non ista mittimus, ut doctiorem instruamus, ne prouerbio locus detur: Sus Mineruam, sed ut doctissimum honore, quo possumus, prosequamur. Abundabat et Dauid noster, quum iam regnum accepisset, diuitiarum copia, nec tamen dedignatus est a Siba seruo modici admodum precii munuscula accipere. Ita spero te quoque, sanctissime Cardinalis uirque doctissime, pro tua in omnes humanitate in nostro opere suscipiendo facturum. Quod

I
ARGVMENTVM Regum lib. I, cap. XIII. Samuel propheta arguit Saulem regem inobedientię in deum et regnum de familia eius transferendum prędicit. XV. Iterum denunciat eum de regno eiiciendum, quia iussus interficere Amalechitas regi eorum Agago pepercerit. Quem coram adductum Samuel ipse in frusta

ait "me contra tuque tuique
Cum Dauide simul, cui uictum atque arma dedistis,
Pro quo sancta dei placastis numina uotis
3.430   Supplicibus cantuque precum sacrisque litatis,
Quum tamen ille meum quęrat peruertere regnum
Insidiasque paret, sumptis et prouocet armis?"
Hęc quum terribili fudisset uerba profatu
Ira recens regis, cuius non protinus ora
3.435   Inficeret pallor, gelidos metus angeret artus?

Regum lib. 1, cap. XXIII. Ceilla a Palestinis obsidetur. A Dauide liberatur. Saul eum persequi parat. Ille fugiens uenit in Ziph. A Zipheis proditur. A Saule obsidetur, sed quum audisset Saul Palestinos irruisse in regnum, dimisso Dauide recessit. XXIIII. Dauid uenit in Engadi. Latet in spelunca. In quam Sauli diuertenti clam accedens oram clamidis abscidit. Post abeuntem egressus clamauit. Fide eius comperta

Porrigit et solio sublimem collocat alto.
Acre autem certamen erat cum Saulis iniqua
Stirpe diu, sed fata deo statuente secunda
Iesseo generi, Dauid successibus usus
7.190   Proficit inque dies magis amplum reddere regnum
Festinat lateque suum diffundere nomen. Comparatio
Ac ueluti Megaris in campis promere fructus
Vere nouo foecunda suos cum cernitur arbor,
Paulatim fluido

Vrbes ut nemo duro uexare duello
Audeat aut subitis uillas populare rapinis. Salamoni destinatum templum condere
Tum demum post te germen seruabo receptum
8.330   Seminis ipse tui, regnum firmabitur illi
Perpetuum regnoque simul sublimius omni.
Hic de te genitus templum mihi condet et aras,
Semper pace fruens. Erga hunc ego munere fungar
Officioque patris, donec seruabit amorem

memorabile mentis
In Dauide genus. Saulis cum tela caueret,
Prępes Amonitas adiit Naasque tyrannus
Hospitio excepit fugientem, functus amici
Munere non parui. Nunc illo morte perempto
9.60   In regnum soboles eius successerat Hannon.
Huic igitur studio legatos mittere grato
Curauit Dauid, qui tantum fata uicemque
Amissi genitoris eo pręsente dolerent
Atque illi in regnum suffecto signa referrent

perempto
9.60   In regnum soboles eius successerat Hannon.
Huic igitur studio legatos mittere grato
Curauit Dauid, qui tantum fata uicemque
Amissi genitoris eo pręsente dolerent
Atque illi in regnum suffecto signa referrent
9.65   Lętitię et magnum iam testarentur amorem.
Hannonem regni proceres, male cauta secuti
Consilia, ambiguis iuuenem suspectibus implent. Legati Dauidis Hannoni

Ioab per mulierem Thecuitem placato rege reduxit eum in Hierusalem, ubi ille per biennium uitauit conspectum regis. Ioabi messem incendit. Rex exoratus Absalonem ad se uenientem osculatur. XV. Absalon affectat regnum. Dauid fugit. Cliuum oliuarum flens ascendit. Chusum misit, ut iungatur Absaloni et Achitophelis consiliis obstet.

nota
Optauit. Sed uota leues uanescere in auras
10.390   Consueuere, quibus nimis impia facta repugnant.
Post donata sibi fraternę crimina cędis Absalon appetit regnum
Absalon elata coepit ceruice superbus
Appetere excelsum patrię sibi sedis honorem.
Hoc unum totis moliri uiribus ultro,
10.395   Vt pulso genitore procul diademata solus
Occupet atque

nunquam timui certamina belli,
Et natum nunc ecce meum exhorrescere cogor.
Me petit infestus meus Absalon. Haud satis illi
Inquinasse fuit fraterno sanguine dextram,
Per mea festinat comprendere uiscera regnum.
10.450   Cędamus tanto sceleri tantoque furori,
Cędendi dum tempus adest." Abiere uolentes
Cum Dauide simul domus omnis, omnia plebis
Agmina: Celethi legiones atque Philethi
Sexcentique

superbus
Geriades Semeus, de montis rupe propinqua
Contra Dauidem lapides torquere furendo
Coepit et hunc ipsum contenta carpere uoce:
11.50  "I nunc, crudelis regnator, perfide serue,
Hęredi regnum qui quondam Saulis ademptum
Vi retines! Sed iusta dei uindicta scelestos
Insequitur mores. Nati propelleris armis,
Qui non iure tuis alios oppresseris ante.
11.55  Nunc tali meritas pendis pro crimine poenas."

XIIII
ARGVMENTVM Regum lib. III, cap. I. Adonias, Dauidis filius ex Agila, appetiit regnum. Bersabe coram rege queritur quod Adonias regnet, quum ipse iurauerit Salomonem post se regnaturum. Salomon igitur iussu Dauidis ungitur in regem et in solio collocatur. Qui cum Adonia erant, territi fugerunt. Adonias ad tabernaculum

in arce Syon. Regnauit annos XL: in Hebron VII, Hierosolymis XXXIII. Adonias appetit regnum
Vidit Adonias, Agita de coniuge natus
Dauidi, multa confectum ętate parentem
Ad metam duxisse suę curricula uitę,
Et mente elatus regnique cupidine captus
14.5   Ędificat currus,

radix fides est. Ea si quicquid titubauerit, frustra beatae immortalitatis fructus speratur, cum scriptum sit: Spes impiorum peribit. DE IVDEORVM PERFIDIA Parabola III Rege absente regnum occupauerat tyrannus. Rex plebi seruitute oppressae nuncios misit significans propediem uenturum se eosque liberaturum. Velle tamen hoc ab eis, donec ueniat, seruari: ut singulis diebus clamarent: Veni, ueni, qui uenturus es! Id quidem accurate diligenterque obseruarunt

significabant. Sed postquam uenit et, quaecunque de illo in Scripturis praedicta fuerant, impleuit, ipsum esse negarunt, persecuti sunt, occiderunt. Occisus reuixit et in caelum abiit, solutum mundum ab Adae peccato relinquens. Post haec indignatus ingrati populi regnum euertit et adhuc incredulos perpetua seruitute damnauit. Quorum tamen tanta mentis obduratio perseuerat, ut omnia extrema pati malint quam ipsum confitendo salutem consequi sempiternam. Et quoniam non Christum sed Antichristum praestolantur, cum ipso simul peribunt.

si Deo seruieris, et non uereris, si seruieris mundo? Deseri ab illo formidas, qui uolucres quoque pascit et terrae flosculos uariis uestit coloribus, et in mundo, qui, nisi ab eodem sustentaretur, statim rueret, confidis? Quaerite, inquit, primum regnum Dei et iustitiam eius, et haec omnia adiicientur uobis. Et tu tibi aliquid defuturum putas? Idem alibi ait: Tollite iugum meum super uos! Iugum enim meum suaue est, et onus meum leue. Quid ergo illo inuitante, illo hortante, qui solus potest omnia, iugum eius

ita separauit, ut nulli alii nisi angelis, qui in ueritate steterunt, et hominibus, qui pie iusteque uixerunt, proprium esset et peculiare? Hoc certe illud est, ad quod capiendum fruendumque suos duntaxat electos inuitabit Saluator dicens: Venite benedicti Patris mei, possidete paratum uobis regnum a constitutione mundi! O, prouocet saltem ad bene agendum tam immensae tamque inaestimabilis beatitudinis certa promissio, quos a uitiis terribilium suppliciorum minae non cohercent! Quamque magis uerendum est, ne tanto priuentur bono quam ne pro scelere puniantur! Maiori enim dolore,

quod non sciatur, neque absconditum, quod non reueletur. Separabuntur Christo ita iubente oues ab haedis, iusti ab iniustis. O, quantus occupabit damnatorum corda moeror, quantos attollent eiulatus! Quam miserabilis lamentantium audietur uox, cum uiderint alios ascendere cum Christo ad caelestem regnum et se depelli in interiora terrae, in abyssum horribilium poenarum calamitatisque sempiternae, alios cum angelis gloriam in excelsis Deo canentibus ferri in paradisum incomparabilis beatitatis atque infinitae, se autem cum spiritibus immundis

et bellicosa. Igitur Totila et Stroilus, cum a fratre Brisso subsidia impetrassent, ingentes equitum peditumque copias secum trahentes Occidentis regna inuasere. Et primo quidem infestis armis Pannoniam aggressi commisso cum Pannonibus proelio superant, regem eorum interimunt, regnum uictoria potiti occupant. Post hęc inde mouentes in agro qui Tarnouię dicitur castrametati sunt. Huiusce rei rumor Delmatię regem Salonis tunc residentem timore perculit. Ac repente legatos ad regem Istrię mittendos curat, petit uti coniunctis uiribus a communi periculo

Ipse autem Seuioladus Bosnę, Valachię usque ad Polonię fines, et Delmatię Croatięque imperauit, Christiano nomini infensissimus. Eos igitur qui maritima Delmatię oppida incolunt frequentibus afficiebat iniuriis. Anno imperii sui XII uita decedens, filio Silimiro regnum reliquit. Hic patri natura ac moribus longe dissimilis erat. Rex 2 Nam licet et ipse esset gentilis, omnes tamen sibi subiectos perhumaniter ac perbenigne habebat, ius suum cuique tribuens, neminem lędi permittens et in exigendis uectigalibus

quam diu uixerunt usque adeo nostrę religioni infensi erant ut nonnulli ex Christianis persecutionibus afflicti ad eorum ritus declinarent, sed quibus fides uita charior erat, omnia extrema perpeti malebant quam gentilitatis erroribus implicari. Quintus ab his in regnum uocatus, nomine Satimerus, abstinuit a fidelium Rex VIIII Satimerus infestatione atque in omnes ęquo pariter animo fuit. Eo regnante in publicum prodibant qui diu latuerant quique antea metu conterriti partim a fide defecerant, partim fugerant,

licere existimabat quod collibuisset. Maxime illum uenatio delectabat, cui intentus, dum die quodam citato equo feram insequitur, forte in foueam non modicę altitudinis corruit atque inde totis artubus elisum exanimemque traxere; et talis quidem uitę eius finis fuit. Regnum suscepit Rex 13 Polislauus filius Polislauus. Quo regnante Attila, Pannonum rex, grandi coacto exercitu regnum eius inuasit. Erat Polislauus iuuenis adhuc uirentisque ętatis, sed manu strenuus animoque pręstans. Itaque acrius quam credi poterat cum

foueam non modicę altitudinis corruit atque inde totis artubus elisum exanimemque traxere; et talis quidem uitę eius finis fuit. Regnum suscepit Rex 13 Polislauus filius Polislauus. Quo regnante Attila, Pannonum rex, grandi coacto exercitu regnum eius inuasit. Erat Polislauus iuuenis adhuc uirentisque ętatis, sed manu strenuus animoque pręstans. Itaque acrius quam credi poterat cum suis Attila hosti restitit. Quoties enim legiones inter se concurrerunt, semper proelio superior euasit.

nepotibus eius natu maior nomine Sebeslauus regnare coepit. Cumque Scodram, regni sui oppidum, Gothi obsedissent, ille coacta suorum non parua manu audacter impigreque castra eorum Scodra inuasit ita ut primo impetu eos opprimeret. Hostium igitur, qui regnum suum bello lacessere non dubitauerant, statim pars alia cęsa, alia capta, alia in fugam conuersa uictoriam illi reliquit. Neque enim semper prospere pugnare possunt qui plus audacię quam uirium prę se

semper prospere pugnare possunt qui plus audacię quam uirium prę se ferunt. Interim Attila, Pannonię rex, rursum infestis armis fines eius ingressus oppidum quoddam ui cępit cumque bona diripuisset, ędes incendit, moenia dirruit et audita Gothorum cęde nihil cunctatus in regnum suum abiit. Sebeslauus uero nondum de fuga eius certior factus extemplo copias eo mouit, sed hoste quo cum congrederetur non inuento oppidum, quod solo ęquatum fuerat, instaurari iussit. Cumque quattuor et uiginti regnasset annos, duos de se liberos reliquit: alteri nomen

quo cum congrederetur non inuento oppidum, quod solo ęquatum fuerat, instaurari iussit. Cumque quattuor et uiginti regnasset annos, duos de se liberos reliquit: alteri nomen erat Razbiuoius, alteri Bladimerus. Hi post patris obitum XV rex regnum inter se partiti sunt, arbitrio tamen Razbiuoi quia natu maior erat. Cęssit ergo Bladimero partem regni ultra montes Danubium uersus, partemque Macedonię ad campos Argolidis uergentem. Ipse uero sibi accepit littorale regnum omnemque citra montes tractum mari contiguum

post patris obitum XV rex regnum inter se partiti sunt, arbitrio tamen Razbiuoi quia natu maior erat. Cęssit ergo Bladimero partem regni ultra montes Danubium uersus, partemque Macedonię ad campos Argolidis uergentem. Ipse uero sibi accepit littorale regnum omnemque citra montes tractum mari contiguum nauigationibusque opportunum. Porro Bladimerus regis Pannonię filiam accepit uxorem liberosque ex ea procreauit; quapropter inter eum et Pannones diu pax intercessit. Razbiuoius autem cum duodecim regnasset annos, uita decessit

opportunum. Porro Bladimerus regis Pannonię filiam accepit uxorem liberosque ex ea procreauit; quapropter inter eum et Pannones diu pax intercessit. Razbiuoius autem cum duodecim regnasset annos, uita decessit nulla de se prole relicta. Venit ergo frater Bladimerus et regnum consanguinitatis iure possedit. Cumque in suo regno uiginti, in fratris octo regnasset annos, mortem obiit. Filius eius primogenitus XVI rex Canimerus post eum diadema suscepit regnumque dudum diuisum coniunxit et pręcedentium regum

In campo qui Cliuno nuncupatur inter se concurrerunt; diu ęquo Marte pugnatum est. Interfecto tandem Canimero rege cęssauit bellum. Successit ei filius XVII rex Tuerdislauus regnoque potitus est. Mox et ipso sine filiis defuncto regnum suscepit nepos eius Ostriuoius, XVIII, XVIIII reges cui anno tertio et uigesimo regni sui defuncto successit Tolimerus filius. Quo regnante nihil contigit turbulentum; ocium et pax erat, ab armis quies. Vndecim regnauit annos. Et

hęredem paternosque mores imitatus optime sese in omnibus gessit; prolem tamen sibi suisque longe degenerem sortitus est. Filium enim habuit in tantum uitiis corruptum ut Apostatam} cognomento appellarent; Seislauo autem nomen fuit. Ecclesię non obediuit, uiuente patre regnum affectauit, in omnes fere iniurius fuit. Bannus igitur Bilicus proteruitate eius offensus cum iis quibus pręerat a rege defecit. Rex autem Radoslauus desertores suos persecutus facile in potestatem redegit ultro se dedentes, ne regi quoque aduersari uiderentur dum filium

suscipiens conuersa nauigatione transuexit in Apuliam, ubi illi expositi terrestri itinere Romam contenderunt. Scopulus uero ille, qui fugientes exceperat, regis nomen sortitus est, quem usque nunc Petram Radoslaui appellant. Interim impius Seislauus fugato patre regnum possedit donec Deo ulciscente hostili manu (ut monstrabimus) interemptus poenas daret. Per idem enim tempus erat in Pannonię partibus uir quidam nomine Tecomilus, presbyteri filius, magister custosque armentorum principis Vdislaui inter Pannones nobilissimi, cui inprimis

paulo post infeliciter corruit, ne quis diuturnam impunitatem sceleri suo speret. Mox enim Vdislaui uxor, ingentis animi mulier, audita mariti cęde Pannonię regem adiit auxilium ab eo petens. Quo cuncta quę exigebantur concedente continuo magnam uim militum comparat, Seislaui regnum ingreditur, ipsum in agro forte uenantem reperit statimque tentoria eius inuadit. Seislauus cum nec equum inscendendi spacium habuisset, capitur nec quisquam ex cognatione eius reliquus fuit qui tunc in potestatem inimicorum non uenisset. Omnes enim una cum eo uenatum

filii nece Radoslauus familięque eius internitione, quod dignas factis poenas dedissent, Deo gratias egit, iusta eius iudicia qua poterat laudatione efferens, qui et noxios punire et innocentibus misereri consuesset. Accepta tandem a pontifice benedictione Roma decedens in regnum suum est reuersus mansitque inter Delmatas maris accolas; Croatis uero omnem iniuriam remisit nec quicquam in se inique commissum exprobrauit, ad clementiam quam ad uindictam semper propensior. Interea natus est ei filius Colomanus, qui post patris obitum consensu

est reuersus mansitque inter Delmatas maris accolas; Croatis uero omnem iniuriam remisit nec quicquam in se inique commissum exprobrauit, ad clementiam quam ad uindictam semper propensior. Interea natus est ei filius Colomanus, qui post patris obitum consensu omnium regnum suscepit paternarumque uirtutum ęmulus XXV rex iustitiam pietatemque coluit, mitis, clemens, munificus, modestus ac proinde optimo cuique charus magnique habitus. Cui in pace defuncto successit XXVI rex

timori erat diuitum auaritia, nec plebs potentiorum uim formidabat, omnes pariter tuente ac protegente ipsa regis iustitia, quę neminem prorsus inique uexari patiebatur. Cumque omnium prope par cura esset arua colere, pecudes alere, negotiationibus exerceri, nunquam antea regnum illud ulla rerum copia opulentius fuisse memorabatur. Abunde in ciuitatibus erat uestis preciosa decoraque arma et phalerati equi, exquisita supellex, auri quoque argentique uis, gemmę, margaritę et quęque alia quę mortalium animos uel ęstimatione uel pulchritudine

prolatum quod tunc dixit crediderim, sed a uate pręnunciatum, Deo uolente palam fieri quanto grauius luituri erant supplicium criminis autores, si sic posteri quoque eorum essent afficiendi. Post hęc uerba Zuonimerus continuo animam exhalauit et relicto corpore ad cęleste regnum transferri meruit, cum terrenum tam bene rexisset per annos quinque et triginta; tam diu enim cum potestate uixit. Bela autem, Pannonię rex, huius nominis primus, cum fama referente hoc quod Zuonimero acciderat didicisset, propere cum expeditorum manu uenit

referente hoc quod Zuonimero acciderat didicisset, propere cum expeditorum manu uenit rerumque potitus omnes regni partes possedit: Bosnam, Croatiam, Delmatiam, Naronam. Sed Croatos, ut domino suo rebelles ac parricidas, laboribus seruituteque oppressit. Pręterea cum post hęc regnum in partes secessisset anno a natiuitate Christi MLXXIX, Bosnenses dominum suum sortiti sunt, Naronenses suum, soli Croati alienum, ne quis eos frustra olim uel immerito a Zuonimero deuotos credat. Finis

Illustrissimum Vice Regem statuisse totis viribus aggredi Gallos et eos tota Italia explodere et ulterius prosequi, et ita faciebat omnes preparatus. De xxvj. ejusdem mensis venerunt alie omnino prioribus contrarie quod idem Illustrissimus Vice Rex statuerat retrocedere in Regnum Neapolitanum et revocabat undequaque gentes suas ad retrocedendum, ex qua fama et retrocessu credebatur quod Cremona iam esset perdita, et quod Veneti qui non erant remote ab ea, potiti fuissent civitate: Mediolani fuit tumultuatum, et Civitas fecit indutias cum Arce ad x. dies et quod pro

ab aliquo quod idem sanctissimus Dominus noster destinat Legatum suum, ad Franciam et Angliam etiam. Reverendissimum Dominum Archiepiscopum Gnesnensem Polonum, qui est Rome Orator ejusdem Regis Polonie. Preparabatur Romae Julianus frater Pontificis ad eundum ad Regnum Neapolitanum ad capiendam in conjugem filiam condam Joannis Geleatii Ducis Mediolani, * *Ce mariage ne s' est pas fait Julien de Medicis ayant epouse Philiberte de Savoye, et la fille de ce Duc de Milan ayant esté mariée à Sigismond Roy de

ut sint contenti quod remaneant dicti Hispani et accipiet adhuc iiij. M. Helvetiorum cum eis tam ad obsistendum Gallis quam ad expugnandum arces quae sunt in manibus Gallorum si Helvetii contentabuntur, manebunt Hispani et fuerint sustentati de peccuniis; sin autem, retrocedent in Regnum Neapolitanum: Postea Deus scit quid facient Helvetii, licet nunc videntur esse constantes pro Duce et dicunt nole aliquam pacem cum Gallis, nisi renuncient et abstineant a rebus Italie, videbimus quamdiu persistent in hoc constantes. Dux Ferrarie et Bentivoli habuerunt

totius orbis imperium consecuta est. Sed utinam quicquid iacturae factum est boni consuleretur, ut publico saltem commodo cederet! Noui Christianissimorum regum mores: nunquam putauisse sibi magis esse reges quam toti populo Christiano, pro quo nomine saepe nedum regnum exposuere, sed sanguinem et quicquid hominibus chari habetur, acerrime pugnando contra infidelium furores. Atque Ludouicum hunc Duodecimum, ob multa praeclare gesta perpetuis monumentis commendandum, nullam arbitror calamitatem aegre laturum, quam e re

redeunti claudit gremium, benigne complexus est eos, et quum in mandato Regis Francie super hujusmodi adhesione taxabatur Caesar, Comes Carpensis protestatus est in Concilio contra eandem taxationem, cujus protestationis copia hiis annectitur. Serenissimus Rex Portugalie auxit regnum suum in Africa, potitus est Marochio, et aliquibus locis insignibus Mauritaniae, reliqua omnia latius continue intelligit Serenitas Vestra per litteras Domini Ludovici Marraton. Commendo autem me humillime bone gratiae Serenitati Vestrae quam omnipotens

Illos autem nescire dicitur Deus, quos a se reiicit | et procul a beatorum repellit consortio. vnde ait: Matth 7 Non omnis qui dicit mihi Domine Domine intrabit in regnum cęlorum, sed qui facit uoluntatem Patris mei, qui in cęlis est, ipse intrabit in regnum cęlorum . Nemo itaque sibi de sola fide plaudat. iustitiam iungat fidei, si uitę ęternę pręmia consequi desyderat. alioquin ne miracula quidem aliquando fecisse illi proderit, a quo

reiicit | et procul a beatorum repellit consortio. vnde ait: Matth 7 Non omnis qui dicit mihi Domine Domine intrabit in regnum cęlorum, sed qui facit uoluntatem Patris mei, qui in cęlis est, ipse intrabit in regnum cęlorum . Nemo itaque sibi de sola fide plaudat. iustitiam iungat fidei, si uitę ęternę pręmia consequi desyderat. alioquin ne miracula quidem aliquando fecisse illi proderit, a quo abest iustitia. Ideo subditur: Matth7

ut pręcedentis angustię prorsus obliuiscatur. Quia natus est homo in mundum . hoc est, quia filii Ecclesię iam immortalitatis natiuitate lętantur, translati de mundo isto corruptibili ad mundum incorruptionis | et de terreno habitaculo ad cęleste regnum. Cuius immensam et ineffabilem gloriam nunc in Ecclesia laboribus occupata constituti cogitatione comminiscimur, dum solemnia sacra celebramus, Luc. 10 Mariam imitando, quę sedens ad pedes Domini sermonum eius dulcedine pascebatur, ut

deesse apparuit, ut terrenarum rerum cura contempta cęlestibus tantum bonis comparandis inhiemus. Lex enim et prophetę usque ad Ioannem, quia illi pręsentem tantummodo felicitatem obseruatoribus Legis promittebant | Ioannes autem primus regnum cęlorum coepit euangelizare. Atque ideo dicitur: Luc16 A diebus Ioannis usque nunc regnum cęlorum uim patitur, et uiolenti rapiunt illud. Tunc enim primum uim intulimus cęlesti regno, cum pro nobis pugnante Christo uictus

Lex enim et prophetę usque ad Ioannem, quia illi pręsentem tantummodo felicitatem obseruatoribus Legis promittebant | Ioannes autem primus regnum cęlorum coepit euangelizare. Atque ideo dicitur: Luc16 A diebus Ioannis usque nunc regnum cęlorum uim patitur, et uiolenti rapiunt illud. Tunc enim primum uim intulimus cęlesti regno, cum pro nobis pugnante Christo uictus est ille, qui omnes ab Adam descendentes ob delictum uinctos tenuit. Disce tamen quod uiolenti rapiunt illud non

sunt, at isti ultro oblatum respuunt ac repellunt, dum pręceptis eius contraria operantur. O miram mentis peruersę cecitatem! non uident quam labile bonum sit mundanę luxurię uoluptas cui adhęrent, quam firmum et stabile cęleste regnum quod contemnunt, quam graue perpetuum-que malum infernalis cruciatus, quem mox subire coguntur. Sed iam istos in damnationis interitum tam pertinaciter currentes relinquamus, cum etiam ab ipso omnium Domino

| et formam serui assumere, cum esset omnium dominus. Io6 denique fugisse dicitur in Euangelio, cum eum regem facere uellent. et Io.18 non est regnum meum de hoc mundo inquit. ut suo exemplo non in terra regnare, sed in cęlo desyderemus. Vnde et mercedem humilitatis | et non humilitatis poenam proposuit dicens: Matth10 Qui se humiliat exaltabitur, et qui se exaltat

in occulto | et orationem in abscondito, ut totum optimi cujusque studium sit | non suam laudem, sed Dei quęrere. Huiuscemodi occultationem et parabola illa nobis insinuat: Matth13 Simile est regnum cęlorum thesauro abscondito in agro, quem qui inuenit homo abscondit. Thesaurum in agro | uitam perfectiorem in Ecclesia intellige. hanc cum inueneris, ita abscondere debes, ut quod per gratiam Spiritus Sancti adeptus

dum tuum confiteris redemptorem. Tunc autem uere uiuere incipis, cum pro eius nomine occideris. Qui perdiderit animam suam inquit propter me, inueniet eam. Transit enim de morte ad uitam, de terreno habitaculo ad cęleste regnum | semper beatus futurus qui mori innocens maluit quam nocens uiuere. Solent autem parentes cognati-que qui mundana sapiunt, modis omnibus iter impedire ad perfectionem tendentium. conqueruntur se derelictos, omni se solatio destitutos. Qua in re cauendum est, ne nostra

qui in se impassibilis erat, in homine assumpto crucem passus est. ne id nos pro nomine eius subire timeremus, quod ille pro amore nostro proferre uoluit. Ne autem paupertatem metuas: Quęrite inquit primum regnum Dei, et hęc omnia quę uidelicet uitę necessaria sunt | adiicientur uobis. Ne etiam mortem exhorrescas ait: Qui credit in me, non morietur in ęternum . ne denique suppliciis terrearis: Mundus inquit gaudebit, uos uero contristabimini | sed tristicia

quam alios docet, prior impleat, ne quod uerbis ędificat, si aliter ac pręcipit uixerit, exemplo destruat atque dissipet. Matth5 Nisi abundauerit iustitia uestra, inquit Dominus, plus quam scribarum et phariseorum, non intrabitis in regnum cęlorum. Prudentia quoque opus est sacerdoti | ad noxia quęque cauenda dolos-que diaboli declinandos. Insidiis facile patebit, nisi perquam caute incesserit. Matth10 Estote prudentes, ait

At uero tanti periculi non ignarus Apostolus Timotheum discipulum obnixe, solicite, urgenter adiurat dicens: Tim2-4 Testificor coram Deo et Jesu Christo, qui iudex est uiuorum et mortuorum, per aduentum ipsius et regnum eius, prędica Verbum, insta | opportune, importune, argue, obsecra, increpa | in omni patientia et doctrina. et paulo post: Tim2-4 Tu uero uigila, inquit in omnibus labora, opus fac euangelistę,

ac talis beneficii magnitudinem animo metiendo, quis adeo ingratus erit, ut potius eligat illa quę caro appetit, quę mundus blanditur, quę suadet diabolus | quam quę omnium creator Deus, omnium Redemptor ac Saluator Christus iubet? cum pręsertim per ista mundati ad cęleste regnum perducamur, per illa autem ęterni ignis cruciatibus mancipandi simus. O stupendam obstinatorum cęcitatem! In tanta temporis breuitate nolunt carere uoluptatibus, per quas certissimum est ad inferos pręcipitium, et laborem tam modici temporis defugiunt, per quem aditus ad

Breuis est uirtutis exercendę labor, sed inęstimabile et infinitum pręmium. Facessat igitur malignę cogitationis mortifera delectatio, quę incautos in barathrum pręcipitat inferni. Maneat autem diuinorum operum diuinarum-que legum meditatio salubris, quę nos ad cęleste regnum transmittat et sanctorum angelorum faciat esse consortes. Veruntamen si ad purę contemplationis donum cupimus peruenire, non solum scelestę cogitationes uitandę erunt, sed etiam futiles ac uanę. Vana

Peccauimus Domino legi iussis-que eius non ut oportuit parendo | agamus poenitentiam et speremus ueniam, et miserebitur nostri Deus noster. Matth. 4. Poenitentiam inquit agite, et appropinquabit regnum cęlorum. Sed de poenitentia postea suo loco tractabitur | modo autem quam misericors est Dominus, quam facile iis quos delicti poenitet, ignoscat uideamus. ut et ipsi nobis remissurum delicta confidentius speremus, cum

speras? Fallet te spes ista, fallet profecto, nisi poenitentiam egeris. Poenitenti autem pręstabitur miseratio. Dicente Domino: Matth. 4 Poenitentiam agite, et appropinquabit uobis regnum cęlorum. Quod si ad uiam iustitię, a qua procul aberras, reuerti neglexeris, iam tandem tuę imbecillitati derelictus peccata super peccata cumulabis | ac ueluti absque gubernaculo in mari fluctuans nauis, quocunque

pudet | figulo se comparare (ut in Hieremia legimus) qui uas luteum fingens cum rota currente forte dissipasset, rursum illud in eandem faciem refecit | et: Ecce, inquit, sicut lutum in manu figuli, sic uos in manu mea, domus Israhel. repente loquar aduersum gentem | et aduersum regnum, ut eradicem et destruam et disperdam illud. Si poenitentiam egerit gens illa a malo suo quod locutus sum aduersum eam, et ego poenitentiam agam super malo, quod cogitaui ut facerem ei. Et subito loquar de gente et regno, ut ędificem et plantem illud.

animaduersione ad emendationem uitę compellere nequit, eos ęternis poenis afficiendos condemnat. Sicut enim deprauatę mentis obstinatio sua grauitate hominem in abyssum deprimit ac pessundat, ita poenitentia sua uirtute sursum in sublime usque in cęleste regnum euehit | et quo nihil est sublimius, Deo coniungit. Hinc est quod Saluator in Euangelio ait: Poenitentiam agite: appropinquabit enim regnum cęlorum.

ita poenitentia sua uirtute sursum in sublime usque in cęleste regnum euehit | et quo nihil est sublimius, Deo coniungit. Hinc est quod Saluator in Euangelio ait: Poenitentiam agite: appropinquabit enim regnum cęlorum. Luc. 15 Hoc regnum domus est illa, ad quam ouis a grege suo aberrans, cum inuenta fuerit, humeris reportatur pastoris. Et fit gaudium in cęlo

sublimius, Deo coniungit. Hinc est quod Saluator in Euangelio ait: Poenitentiam agite: appropinquabit enim regnum cęlorum. Luc. 15 Hoc regnum domus est illa, ad quam ouis a grege suo aberrans, cum inuenta fuerit, humeris reportatur pastoris. Et fit gaudium in cęlo super uno peccatore poenitentiam agente magis quam supra nonaginta nouem iustis, qui non indigent poenitentia.

adorasti, si diis alienis templa aras-que posuisti, si obseruasti somnia maleficiis-que credidisti, si in Dei seruos cędibus es grassatus, ista omnia Manasses fecerat | et tamen, cum eum poenituisset ueniam-que orasset, exauditus est | hostili-que iugo liberatus regnum recuperauit quod amiserat. Nullum ergo tam immane facinus committi potest, quod poenitentibus miseratio non ignoscat diuina. Et cum ita sit, nonne stultissimum est id desperare, quod plurimis concessum fuisse non ignoras?

cum esurire coguntur. Parandi autem uictus nimiam solicitudinem Dominus quoque extenuat cum ait: Nolite soliciti esse dicentes: Quid manducabimus, aut, quid bibemus, aut quo operiemur, sed quęrite inquit primum regnum Dei et iustitiam eius, et hęc omnia apponentur uobis. Ne quem ergo ad Dei seruitia iterum retardet inopię metus, his Domini uerbis confirmatus in illo spem collocet. non tamen ocio et ignauię sese dedat:

iacturam inferret, et non etiam corporis atque mentis. Hela Samarię rex cum se uino ingurgitasset, Zambri serui insidias cauere nesciuit. Itaque sibi uitam, posteris regnum amisit | seruo illud occupante, prole quoque domini sublata. Balthasar Caldeorum rex quo die uasis, quę de templo Hierosolymitano sublata fuerant, in celebri conuiuio perpotauit, eodem occisus est | sacrilegio-que addita ebrietas finem uitę fecit.

corde | uecordes excordes-que id est dementes dicamur et simus. Teterrimum est in uita talem notam pati, sed longe infelicius uita mox defunctos ad ęterna destinari supplicia. Apostolus enim ad Corinthios scribens affirmat, quod ebriosi regnum Dei non possidebunt. cum damnatis ergo computabuntur. Nam hi soli sunt quibus nulla exeundi de carcere spes est. Iccirco alibi idem hortatur dicens: Nolite inebriari uino in quo est luxuria, hoc est, uino quod gulę

pręterea erumnas labores-que et cuncta seculi huius incommoda ęquo animo semper tolerare iuuat, ipsi idem Christi discipuli nobis documento sunt, quibus ipse dixit: Vos estis qui permansistis mecum in tentationibus meis | et ego dispono uobis, sicut disposuit mihi Pater meus regnum, ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo, et sedeatis super thronos duodecim iudicantes duodecim tribus Israhel. Ad hęc omnino necessarium est, si salui esse cupimus, ut in omnibus Dei pręceptis perseueremus,

de te quoque dici posset: Quomodo cecidisti de cęlo Lucifer qui mane oriebaris? corruisti in terram, cęlestibus terrena, ęternis caduca pręferendo. Spiritu enim coeperas, et carne consummaris. Supra firmam petram ędificabas, ut peracto uirtutum ędificio ad cęleste regnum conscenderes | beatitudinis-que sempiternę bona possideres | et nunc repente mutato proposito ędificata destruis ac dissipas | et de solida petra ad fluidam mollem-que harenam transgrederis, in qua non potes consistere | nedum ędificare, in qua quicquid

et deficere desines. Aliorum exemplis disce cautius incedere. Sauli regi fauit Deus, quamdiu ille legi eius obediendo uixit. Post biennium regni sui innocenter exactum a mandatis diuinis desciuit, et Deo ulciscente translatum est de domo familia-que eius regnum, ipse hostium ui oppressus periit. Ioam et ipsum Hierosolymę regem, donec Ioiada sacerdos uixit, pie sancte-que regnasse constat, postea uero insolenter elatus adorari se iussit, Deum reliquit, idola simul cum suis coluit. quamobrem illi ab inimicis uicti poenas dedere,

non irascaris, non turberis | et quasi qui nihil mali passus fueris, uultum non mutes | atque intra te animi quietem conserues, Illorum puerorum more, quos Dominus ad se uenire iussit | et: Mar. 10. Quisquis inquit non receperit regnum Dei ueluti paruulus, non intrabit in illud. Sicut ergo paruulus irę odii-que passionibus caret ex natura, ita uir simplex carere his consueuit ex uoluntate. Prudens pręterea si

nobis diuinitus ostensa in se continet | et credentibus atque uolentibus eas impartit. in quibus qui se digne exercuerint, illos ut a Domino remunerentur, de terreno habitaculo ad cęleste regnum feliciter transmittit. Sapientis erit igitur | omni loco, omni tempore, omnibus in rebus diligenter dispicere quid uelit Dominus, et secundum eius uoluntatem, quę iussa sunt facere, quę uetita declinare. Qui sic egerit, et

ministros nuncupamus. Neque certe conuenit | quorum diuersa est uoluntas, eodem nomine confundere. Demones ergo nequitię pleni spiritus inuidię acti stimulis hominem semper ad uitia prouocant, ne ad cęleste regnum, unde ipsi deturbati sunt, transferri mereatur. Iccirco clamat Apostolus dicens: Non est nobis colluctatio aduersus carnem et sanguinem, sed aduersus Principatus, aduersus Potestates, aduersus Rectores tenebrarum harum,

elatus regnabat inter infideles. His autem ad Christum conuersis | ille desolatus est et desertus. quod futurum de eodem monte Zacharias quoque uidit cum diceret: Quid tu, mons magne? Coram Zorobabel in planum. De Zorobabel enim natus est Christus, cuius uirtute concidit regnum diaboli. hic ille mons est , de quo etiam in Euangelio dicitur: Si habueritis fidem ut granum sinapis, dicetis monti huic: Transi hinc , et transibit.

uersum est in luctum. Ligauit fortem fortior Dominus | et domum eius intrauit | et uasa eius diripuit, suo aduentu absoluens illos qui in carcere uincti tenebantur, de tenebris transferens in lucem. Quin etiam uulgata Euangelii ueritate regnum mundi erripuit diabolo, quo magis ille doleret | ne in gentibus quidem ius esse sibi relictum, omnibus iam a falsa ad ueram religionem conuersis. Hac ergo potestate atque hoc regno priuatus, quid ageret, quo se uerteret,

luxuria, idolorum seruitus, ueneficia, inimicicię, contentiones, emulationes, irę, rixę, dissensiones, sectę, inuidię, homicidia, ebrietates, comesationes | et his similia; quę prędico uobis sicut prędixi, quoniam qui talia agunt, regnum Dei non consequentur. Expositis autem quę carnis sunt, continenter enumerat quę ad spiritum referuntur: Fructus, inquit, spiritus est | charitas, gaudium, pax, patientia, benignitas, mansuetudo, fides, modestia, continentia, castitas.

Ex his perspicuum est, quanta sit diuersitas inter carnem et spiritum, cum alteri uitia, alteri tribuantur uirtutes. In medio istorum anima libertate sui arbitrii utens in quam partem uoluerit, potest conuerti. Sed si carni consenserit, regnum Dei non possidebit. sin uero spiritum suum, id est innatum sibi rationis lumen secuta carnis appetitionibus repugnauerit, uicto aduersario mercedem capiet ęternę beatitatis. Quamobrem: Spiritu, inquit, ambulate, et desyderia carnis non

semel aut pluries uicisse proderit; usque in finem uitę producenda uictoria est, ut tandem a Domino mereamur audire: Luc. XXII Vos estis qui permansistis mecum in tentationibus meis | et ego dispono uobis, sicut disposuit mihi Pater meus regnum, ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo. Non est autem esca neque potus regnum Dei. edemus ergo et bibemus non corporalia sed spiritalia alimenta, diuini conspectus perennem et nunquam defuturam dulcedinem |

Luc. XXII Vos estis qui permansistis mecum in tentationibus meis | et ego dispono uobis, sicut disposuit mihi Pater meus regnum, ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo. Non est autem esca neque potus regnum Dei. edemus ergo et bibemus non corporalia sed spiritalia alimenta, diuini conspectus perennem et nunquam defuturam dulcedinem | ineffabilis-que claritatis gloriam. Et hęc quidem erit militię nostrę merces, si modo uictores et non

: non uirgam, non peram, non panem. Prohibuit eis calciamenta, prohibuit duas tunicas. et: Matth. VI Nolite inquit soliciti esse, quid manducetis | aut quid bibatis | aut quid induamini. quęrite primum regnum Dei, et hęc omnia apponentur uobis. Qui ergo propter Christum in terra pauper est, cum Christo diues erit in cęlo. Gloria enim et diuitię in domo eius. Parsimonia

XIIII In Apocalypsi etiam illi qui sequuntur Agnum quocunque ierit, et canticum nulli alii cantabile concinunt, uirgines esse memorantur. Porro ipse Saluator, ut monstraret | pręcipue castis deberi regnum Dei: Matth. XIX Sunt eunuchi inquit qui se castrauerunt propter regnum cęlorum; hoc est, qui nubendi libertatem in propositum uerterunt castitatis, quo purius expeditius-que Deo

sequuntur Agnum quocunque ierit, et canticum nulli alii cantabile concinunt, uirgines esse memorantur. Porro ipse Saluator, ut monstraret | pręcipue castis deberi regnum Dei: Matth. XIX Sunt eunuchi inquit qui se castrauerunt propter regnum cęlorum; hoc est, qui nubendi libertatem in propositum uerterunt castitatis, quo purius expeditius-que Deo seruirent | et cum angelis in cęlo socii essent, qui angelicam uitam in terra uixissent. de quibus est dictum:

Si forte ille, quo diu familiater usus es, a uia uirtutis declinauit, retrorsum abiit | et sępe admonitus redire noluerit, dimitte eum | et membrum quod te scandalizat, abscide atque a te proiice. Melius enim tibi est sine illo ingredi regnum Dei | quam cum illo mitti in gehennam. Dimitte igitur mortuos sepelire mortuos suos, tu Christum qui uita est, sequere, ut uiuas et eternę mortis expers efficiare. Quod si adhuc illi se ultro ingerunt tibi, tu auersus cum psalmista exclama: Ps.

Deprecatio pauperis usque ad aures perueniet. et illud in psalmo: Exaudiuit pauperes Dominus, et uinctos suos non despexit . Quorum autem exauditur oratio, iis pro breui inopia ęterna tribuitur beatitudo, dicente Domino: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum cęlorum. et: Beati qui nunc esuritis, quoniam saturabimini. de diuitibus uero e contrario est dictum, quod facilius transibit camellus per foramen acus, quam diues ascendet ad regnum cęlorum. Cui sententię et illud Euangelicum congruit: Esurientes impleuit

tribuitur beatitudo, dicente Domino: Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum cęlorum. et: Beati qui nunc esuritis, quoniam saturabimini. de diuitibus uero e contrario est dictum, quod facilius transibit camellus per foramen acus, quam diues ascendet ad regnum cęlorum. Cui sententię et illud Euangelicum congruit: Esurientes impleuit bonis, et diuites dimisit inanes. Quid enim illo homine magis uanum, qui diuitiis, quas mox uita decedens relinquere cogitur, diu se fruiturum

Matth. VI Nolite soliciti esse dicentes: quid manducabimus, aut quid bibemus, aut quibus operiemur? hęc enim omnia gentes inquirunt. Scit enim Pater uester, quia his omnibus indigetis. quęrite ergo primum regnum Dei | et iustitiam eius, et hęc omnia adiicientur uobis. Hoc ueterum nouorum-que nobis euenta confirmant. populus Israhel Israheliticus populus cum esuriret, manna de cęlo nutritus est, cum

fidei ab impietate persequentium defendimur. notandum Porro per ea quę superius dicta sunt, rerum quęrendarum solicitudo tollitur, non ocium imperatur. Quęrite, inquit, primum regnum Dei! Sed qui regnum Dei quęrit, non solum cęlestium contemplationi | aut impartiendę aliis doctrinę uacat, sed etiam manibus operatur, partim ut alimenta sibi paret, partim ne desidię se dedat, et quiescente corpore | feruor quoque animi erga diuina succensi

defendimur. notandum Porro per ea quę superius dicta sunt, rerum quęrendarum solicitudo tollitur, non ocium imperatur. Quęrite, inquit, primum regnum Dei! Sed qui regnum Dei quęrit, non solum cęlestium contemplationi | aut impartiendę aliis doctrinę uacat, sed etiam manibus operatur, partim ut alimenta sibi paret, partim ne desidię se dedat, et quiescente corpore | feruor quoque animi erga diuina succensi tepescat.

se manifestum fecit quam Hierosolymis, et ante Iudeos ea quę fidei sunt, docere studuit | quam alienigenas nationes. Quam quidem rem postea apostoli quoque ipsi confessi sunt | ad illos dicentes: Vobis oportuit primum prędicari regnum Dei, sed quia indignos eo uos fecistis, ecce conuertimur ad gentes. Itaque in distribuendis ex charitate rebus | in eos qui pariter indigent, ratio aliqua ducenda erit | cognationis, conditionis, religionis | ac bonitatis.

impossibile negamus. Dauid Hoc fecit Dauid erga Saulem regem | et Absalonem filium: utriusque necem fleuit, cum uterque uitę eius fuisset insidiatus | et alter eidem gloriam militarem inuideret, alter regnum. Stephanus Stephanus quoque protomartyr pro illis a quibus lapidabatur orauit. Paulus et Paulus de iis qui ipsi infesti erant: Cupio inquit anathema fieri a Domino pro fratribus meis.

a sano corpore separet, quam pax quę morbidas partes fouens totum corpus corrumpi patiatur. Denique bonum est bellum illud quo dirimitur mala pax. Bonum est, inquam, cum uno oculo intrare in regnum cęlorum quam duos oculos habentem mitti in gehennam. Oculus qui scandalizat, quem proiici et abiicere iuberis, est amicus uel consanguineus, qui tibi blanditur, ut sibi in uota rei iniquę assensum

sexaginta ex eis die uno interimi fecit. Triphon Et Triphon, Antiochi regis adolescentis exercitus pręfectus, primo Ionathan, regis amicum, simulatę beniuolentię blanditiis illectum interfecit, deinde regem ipsum. atque hac tanta usus perfidia Asię regnum possedit. p. XII. XVI. Ptolomeus Et Ptolemeus, Abobi filius, Simonem liberos-que eius Mathatiam et Iudam ad Hiericuntem in arce Doch inuitatos | et iam uino

bonum efficiunt. quem eundem propter futurę beatitudinis expectationem non incertam beatum appellamus. et hoc edocti a Domino qui ait: Matth. V Beati pauperes spiritu | quoniam ipsorum est regnum cęlorum. beati mites, quoniam ipsi possidebunt terram. beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur. beati qui esuriunt et sitiunt iustitiam, quoniam ipsi satiabuntur. beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur. beati mundo corde, quoniam ipsi Deum

quoniam ipsi satiabuntur. beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur. beati mundo corde, quoniam ipsi Deum uidebunt. beati pacifici, quoniam filii Dei uocabuntur. beati qui persecutionem patiuntur propter iustitiam, quoniam ipsorum est regnum cęlorum. beati estis cum maledixerint uobis homines | et persecuti uos fuerint | et dixerint omne malum aduersum uos mentientes propter me. gaudete et exultate, quoniam merces uestra copiosa est in cęlis. Sint ergo in te istę

impudicicia, luxuria, idolorum seruitus, ueneficia, inimicicię, contentiones, emulationes, irę, rixę, dissensiones, sectę, inuidię, homicidia, ebrietates, comessationes | et his similia. quę prędico uobis sicut prędixi, quoniam qui talia agunt, regnum Dei non consequentur. Ista detestare, et his quę sequuntur, gnauiter te accinge: Fructus autem spiritus ait | est charitas, gaudium, pax, patientia, benignitas,

Io. VI Perfectionis est igitur contemptis diuitiis Christi imitari paupertatem | spreta-que inanis glorię ambitione humilitate se deiicere. quia et ipse cum eum regem uellent facere, recusauit dicens | non esse regnum suum de hoc mundo. Mar. X Et non ueni inquit ministrari, sed ministrare. et cum dominus esset, seruum se fecit. Pręterea

XCV Gaudebunt campi et omnia quę in eis sunt. Tunc exultabunt omnia ligna siluarum a facie Domini. quoniam uenit iudicare terram. Tunc enim iusti rapientur ab angelis obuiam Christo | et ad partem dexteram collocati cum ipso ad cęleste regnum transmigrabunt. ipso Christo Domino dicente: Matth. xxv Venite benedicti Patris mei percipite regnum a constitutione mundi uobis paratum. qui et in peregrinos hospitales, et in egenos

obuiam Christo | et ad partem dexteram collocati cum ipso ad cęleste regnum transmigrabunt. ipso Christo Domino dicente: Matth. xxv Venite benedicti Patris mei percipite regnum a constitutione mundi uobis paratum. qui et in peregrinos hospitales, et in egenos liberales, et in afflictos fuistis misericordes. accipite tandem pro modicis magna, pro terrenis cęlestia, pro breuibus sempiterna. Hęc igitur

a Nabuchodonosor, rege Babyloniorum. deinde a Romanis. quod futurum illis prędixit Christus Dominus, quem ob inuidiam persecuti sunt. Hoc autem peccatis exigentibus euenire etiam in Ecclesiastico discimus, ubi dicitur: Eccl. IX Regnum a gente in gentem transfertur | propter iniustitias et iniurias et contumelias et diuersos dolos. Dan. IIII Ipse quoque Nabuchodonosor rex cum esset omnium potentissmus | Deo-que se

ueneficia, inimicicię, contentiones, emulationes, irę, rixę, dissolutiones, hęreses, inuidię, ebrietates, comessationes, et his similia, quę prędico uobis sicut prędixi, quoniam qui hęc agunt, regnum Dei non possidebunt . Idem alibi repetens ait: Ad Cori. I VI An nescitis quia iniqui regnum Dei non possidebunt? nolite errare | neque fornicarii, neque idolis seruientes, neque adulteri, neque molles, neque masculorum

ebrietates, comessationes, et his similia, quę prędico uobis sicut prędixi, quoniam qui hęc agunt, regnum Dei non possidebunt . Idem alibi repetens ait: Ad Cori. I VI An nescitis quia iniqui regnum Dei non possidebunt? nolite errare | neque fornicarii, neque idolis seruientes, neque adulteri, neque molles, neque masculorum concubitores, neque fures, neque auari, neque ebriosi, neque maledici, neque rapaces, regnum Dei possidebunt . Hinc sane in Apocalypsi

Cori. I VI An nescitis quia iniqui regnum Dei non possidebunt? nolite errare | neque fornicarii, neque idolis seruientes, neque adulteri, neque molles, neque masculorum concubitores, neque fures, neque auari, neque ebriosi, neque maledici, neque rapaces, regnum Dei possidebunt . Hinc sane in Apocalypsi talibus flagitiis pollutos angelus Domini a sancta ciuitate propellendo clamat: Apoc. XXII Foris canes et uenefici et impudici et homicidę et idolis seruientes, et omnis qui amat et facit

sed in cęlo. Non potestis Deo seruire et mammonę. Quid prodest homini si uniuersum mundum lucretur, animę uero suę detrimentum patiatur? et: Matth. XVI Facilius camellus transibit per foramen acus | quam diues ascendere ualebit ad regnum cęlorum. et: Luc. 6 Vę uobis diuitibus qui habetis consolationem uestram. Luc. 12 Illius etiam diuitis memento, qui

in inferno sepelitur, et in igne ardens gutta aquę indiget, qua linguam refrigeret. Si talis est pręsentium diuitiarum fructus, nonne stultissimus est, qui eas concupiscit? et non potius ad diuitias nunquam perituras aspirat? Beati enim pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum cęlorum. Qui ergo tria hęc quę proposuimus caruit , ille arbor bona bonos germinans fructus erit, mala autem malos proferens fructus esse desinet. Matth. VII

| nec cor hominis excogitauit, quanta pręparauit Deus suis dilectoribus contemptoribus-que uoluptatis. Percurre speculatione mentis sanctorum uitam, et si inueneris, quod per multas tribulationes oportuit illos intrare in regnum Dei, impossibile esse crede, ut uoluptarii ac delicati, nisi poenitentiam agant | et mores mutent | et laboribus magis | quam ocio luxuria-que delectentur, eo possint conscendere | et de temporalibus deliciis repente ad ęternas transire.

Quid enim miserius quam ęternę beatitudinis expertem fieri | et nunquam finiendis affligi suppliciis? Ad Cori. prima VI Ebriosi inquit Apostolus regnum Dei non possidebunt . et in Euangelio seruus contumax atque temulentus diuidi iubetur, hoc est a sanctis separari | et illic hypocritarum partem occupare, ubi est fletus | et ex dolore irrequietus dentium stridor. Qua in re quoniam tantum est periculi, ut amplius esse

Quomodo enim eo quo illi conscenderunt ascendes, si longe aliter atque illi uixerunt uiuas? Et cum diuersa prorsus agas, quomodo non etiam diuersa sortieris? Nam si illi per terrenas tribulationes cęleste regnum possederunt, tu procul dubio post breues terrenę luxurię delicias poenam luiturus es ęternam, nisi poenitentiam egeris. Mitte igitur istas, quę te nunc oblectant uanitates, renuncia uoluptatibus, cuncta corporis blandimenta

In brachio | iustitię opera intelligimus. quę tunc sane robur et firmitatem sui concipiunt, cum lumbis zona castitatis constrictis contemnimus illecebras carnis | et coniugii iugo expediti in illorum concedimus libertatem eunuchorum, qui se pro cęleste regnum castrauerunt. Quę profecto uirtus quoniam uulgari uita eminentior est, non imperatur sed suadetur, dicente Domino: Matth. XIX Qui potest capere capiat. Vt autem ad capiendum

Quod si etiam istud ut obediamus Deo facimus, cur in cęteris parere recusamus? in uno fideles, in aliis infidi? ille in Euangelio clamat: Poenitentiam agite, et appropinquabit regnum cęlorum. et tu tibi appropinquaturum speras non agendo poenitentiam, sed porrigendo elemosinam? Dimitte iam tandem errorem istum, ne tibi magis quam aliis credens pereas . et Iacobi apostoli sententię adhęrere incipe dicentis:

Quęnam est ista pauperis abundantia? nisi quam pro beneficiis inopi collatis retribuit Christus dicens: Mat. 15 Venite benedicti Patris mei, possidete regnum uobis a constitutione mundi paratum. Esuriui enim et dedistis mihi manducare. sitiui et dedistis mihi potum , et alia quę sequuntur. Vnde idem alibi ait: Luc. 16. Facite uobis amicos de iniquo mammona, qui recipiant uos in

seculum seculi | cornu eius exaltabitur in gloria ; ut intelligamus per charitatis beneficentię-que opera ad ęternam beatitudinem perueniri , et illos qui in his uersati fuerint, a Christo audituros: Venite benedicti Patris mei, percipite regnum a constitutione mundi uobis paratum. Regni itaque cęlestis hęredes erunt, qui rerum suarum terrenarum ipsos pauperes fecerint participes. Ab hac sane pietatis

dicitur: Luc. 16 Si in alieno fideles non fuistis, quod uestrum est, quis dabit uobis? Sacerdos Tibi o sacerdos promissum est regnum cęlorum, si modo tibi credita recte dispensaueris. sin uero quod professus es, implere neglexeris, nec tibi quod a Domino promissum erat dabitur, et dum temporalia bona sectaris, amittes ęterna. Domum enim

dicente Salomone: Prouerb. 1 Semitę omnis auari animas possidentium rapiunt. Quod si camellus facilius transibit per foramen acus | quam diues in regnum cęlorum, nullus amanti diuitias sperandę salutis relinquitur locus. Vbi est thesaurus eius, ibi et cor eius. Inuitatur quidem ad cęleste conuiuium, sed quia toto animo terrenis rebus inhęret, respondet inuitanti: Luc. 14

filium suum unigenitum misit, qui humanę mortalitatis carne assumpta pro homine se Deo Patri in sacrificium obtulit | omnes-que per primorum parentum culpam sub maledicto uenundatos suo ipse sanguine redemit, etiam in ingratos beneficus et in delinquentes pius. Primus in se credentibus regnum cęleste promittere coepit. Primus poenitentibus paradisi ianuam aperuit, quo primus deuicta morte cum corpore ascendit, ut sequentibus pararet locum | et post se per sua incedentes uestigia clementer susciperet | omnium-que bonorum,

autem gratos illud beneficium sibi pręstitisse fatebitur, quod indigentibus pręstiterunt. Ingratos damnabit dicens: Ite maledicti in ignem ęternum, qui paratus est diabolo et angelis eius. Gratos uero ad se uocabit et dicet: Venite benedicti Patris mei, possidete regnum uobis paratum a constitutione mundi, ab initio ęternitatis. Vide igitur qua ratione et demus Deo beneficia et accipimus pręmia | et quomodo si non dederimus, mulctandi

dicente Domino: Iacob dilexi, Esau autem odio habui. Cum obdormisset, scalam uidit a terra ad cęlum extentam | et in ea angelos ascendentes et descendentes | ac Dominum cacumini innixum. qui terram in qua quiescebat ei promisit | regnum-que eius longe late-que diffundendum prędixit. Inde ille parens efficitur duodecim liberorum, qui duodecim tribubus nomen dederunt | coeptus-que est uocari Israhel, hoc est, Deum uidens. et, vidi inquit Dominum facie ad faciem.

Iesus Christus Dei filius humani generis Redemptor ac Saluator, patribus promissus, nobis exhibitus et datus, non pręsentia bona hominibus polliceri coepit sed futura, nec terrenum largiri regnum sed cęleste. Matth. 4 Poenitentiam agite inquit | et appropinquabit regnum cęlorum. Et ad latronem: Hodie mecum eris in paradiso. Quod si tandem | non ut olim ad

Saluator, patribus promissus, nobis exhibitus et datus, non pręsentia bona hominibus polliceri coepit sed futura, nec terrenum largiri regnum sed cęleste. Matth. 4 Poenitentiam agite inquit | et appropinquabit regnum cęlorum. Et ad latronem: Hodie mecum eris in paradiso. Quod si tandem | non ut olim ad inferos animę iustorum descendant, sed in sublime angelorum sedibus inferantur, iocundissimo Domino sui conspectu fruiturę,

sequuntur, Regum continet historia. Mala decem tribvvm. Caput VII Tempore regum Ob idolatriam, quę maxima in Deum ingratitudo est, diuisum fuit Iudeę regnum. decem tribus in Samariam secessere sub rege Hieroboam, duę reliquę sub Roboam Hierosolymis manserunt. In Samaria quidem perseuerauit impietatis crimen | Hierosolymitę magis fideles inuenti sunt. Vitulos ęneos adorabant Samaritę, quos pro diis colendos posuerat Hieroboam

diis colendos posuerat Hieroboam primus ex Iudeis Samarię rex. Eam ob rem Abię Hierosolymarum regi, in pręlio succubuerunt; die uno quinquaginta milia eorum desyderata sunt. Ciuitates tres amissę: Bethel Hiesana et Ephron. Deinde regnum de familia Hieroboami ad alios translatum. Postea regnante Achab aduersum Syros profecti, ob hanc ipsam idolatrię culpam superantur. Achab quoque sagittę ictu interficitur. Regnante Ioachan seruierunt Azahelo , regi Syrię. Regnante

Ad apostolos ait Saluator: Mat. 18 Prędicate Euangelium omni creaturę. Luc. 8 Et de ipsomet in Luca legimus, quod iter faciebat per ciuitates et castella prędicans et euangelizans regnum Dei. Hoc idem regnum Discipulos iussit nunciare cum ait: Luc. 10 Dicite illis quia appropinquabit in uos regnum Dei. Idem in plurimis Euangelii locis et tenebras commemorat et

Saluator: Mat. 18 Prędicate Euangelium omni creaturę. Luc. 8 Et de ipsomet in Luca legimus, quod iter faciebat per ciuitates et castella prędicans et euangelizans regnum Dei. Hoc idem regnum Discipulos iussit nunciare cum ait: Luc. 10 Dicite illis quia appropinquabit in uos regnum Dei. Idem in plurimis Euangelii locis et tenebras commemorat et gehennam et tormentorum locum et

Luc. 8 Et de ipsomet in Luca legimus, quod iter faciebat per ciuitates et castella prędicans et euangelizans regnum Dei. Hoc idem regnum Discipulos iussit nunciare cum ait: Luc. 10 Dicite illis quia appropinquabit in uos regnum Dei. Idem in plurimis Euangelii locis et tenebras commemorat et gehennam et tormentorum locum et uermem immortalem et ignem ęternum. Poenitentiam etiam prędicauit dicens: Mat. 4

Idem in plurimis Euangelii locis et tenebras commemorat et gehennam et tormentorum locum et uermem immortalem et ignem ęternum. Poenitentiam etiam prędicauit dicens: Mat. 4 Agite poenitentiam et appropinquabit regnum cęlorum. De Discipulis quoque dicitur: Mar. 6 Exeuntes prędicabant ut poenitentiam agerent. Ad eos autem qui non indigent poenitentia est dictum: Mat. 10 Qui perseuerauerit

Deo exosi sint. quicunque autem probe sancte-que uixerit, siue liber | siue seruus, non potest ei non esse gratissimus quidem atque charissimus. Quid autem iuuat | regnis pręsidere, et ab ipso rege regum reprobari? Regnum tibi si hostis non abstulerit, certe auferet mors, quę semper propinquior est quam creditur. Cęlestis uero beatitudinis pręmium | perpetuum est et perenne. Nullius minas metuet, qui illud consecutus fuerit, nullos casus

est quam creditur. Cęlestis uero beatitudinis pręmium | perpetuum est et perenne. Nullius minas metuet, qui illud consecutus fuerit, nullos casus formidabit semper-que felix ac beatus erit, quem semel Dominus in suum receperit regnum. Et si ad tantum ac tale bonum per sanctorum doctrinam peruenitur, nulli dubium est , quin super omnia conducibile sit | sanctas in ecclesia auscultare prędicationes | et earum institutionibus in uiam dirigi

proles oritur uirtutum? Non potest eunuchus generare | neque langori ac socordię deditus aliquid boni facere. Repellitur itaque ab ecclesia | ut coetu fidelium indignus. Non est enim de illo eunuchorum genere, qui se castrauerunt propter regnum cęlorum. Valde quippe diuersum est | castitatem Deo uouere | et sterilitate boni operis torpescere, quod non Deo sed diabolo seruire est. Mat. 25 Hic est ille qui talentum ad negociandum acceptum

illum semel atque iterum occidere potuisset noluit. Ab inimicis profligatum et interemptum fleuit. Ideo-que dignus iudicatus est, qui ei succederet in regno. Absalonis etiam filii necem lachrymis et lamentationibus prosecutus est, in eo bello interempti, quo ille nitebatur patri regnum erripere. Qua quidem pietate Dauid, uel patientia, uel humilitate, quodcunque horum dixeris, recte dictum erit, promeruit ad decrepitam usque ętatem regnare, inimicorum uictor | et ipse

scabellum pedum suorum in uirga uirtutis suę. Tunc non erat ei species neque decor, nunc dicitur: ps. 44 Specie tua et pulchritudine tua intende, prospere procede et regna propter ueritatem et mansuetudinem et iustitiam. Nunc regnum eius regnum omnium seculorum. Sed paulo distinctius uideamus, a qua humilitate ad hanc sublimitatem peruenerit, quam tamen semper habuit a Patre et cum Patre communem.

pedum suorum in uirga uirtutis suę. Tunc non erat ei species neque decor, nunc dicitur: ps. 44 Specie tua et pulchritudine tua intende, prospere procede et regna propter ueritatem et mansuetudinem et iustitiam. Nunc regnum eius regnum omnium seculorum. Sed paulo distinctius uideamus, a qua humilitate ad hanc sublimitatem peruenerit, quam tamen semper habuit a Patre et cum Patre communem.

dicitur: ps. 33 Iuxta est Dominus his qui tribulato sunt corde, et humiles spiritu saluabit. Et in Euangelio: Mat. 5 Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum cęlorum. beati mites, quoniam ipsi possidebunt terram. et in alio psalmo: ps. 36 Mansueti hęreditabunt terram | et delectabuntur in multitudine pacis.

se extollit, nec aduersis concutitur | nec prosperis delinitur | in utraque fortuna ęquabilis perseuerat. Vulgi quidem opinione despicitur, sed sapientissimi cuiusque iudicio commendatur | summi-que Dei benignitate ad cęleste regnum sustollitur et coronatur. Expediens nunc uidetur, ut de contrario humilitati uitio, superbia, disseramus. Nam uirtutem ardentius amplectemur

insidiare, machinas omnes intende, ut per aliorum erumnas ad fastigium alicuius dignitatis ascendas, dummodo scias iustissimum simul et potentissimum esse illum, quem offendis. Quod si pręsentium honorum cupidine duceris, quis erit finis concupiscendi? regnum adeptus aliud desyderabis, terrę maris-que imperio potitus quęres siquis ultra alius lateat orbis, cuius nondum dominus factus sis | et quo maior fueris, magis exaltari affectabis. ut de te quoque Propheta ad Dominum conuersus conqueratur et dicat:

arborem, pręcidite ramos, excutite folia, dispergite fructus! Itaque cum omnium orientis regum potentissimus esset, ob superbię fastum ita deiectus est, ut ab hominum quoque coetu pulsus cum bestiis in solitudine uitam ageret. Postea uero humiliatus Deo miserante regnum recepit | pristinę-que fortunę restitui meruit. Quamobrem in hoc uno quidem perspicue discimus, tum quantum displiceat Domino nostra arrogantia, tum rursum quantum placeat humilitas. de quibus in Euangelio dicitur:

exultationis eius. Quid est enim aliud humanę potentię ostentatio | nisi florum gloria, mane florens, uesperi arescens ac defluens | et omnem penitus amittens decorem? Nullum terrę regnum perpetuum | neque diuitię stabiles | neque honor firmus. Cuncta caduca, fragilia, uaria atque mutabilia. in quibus hominum superbia dum caput attollere nititur, dum se stare putat, corruit. Hiere. 13 Hoc est illud Hieremię

filios habiturus. Samuel reg. primo 15 Amalechitarum regem Samuel propheta in frusta discidit, cui uicto Saul rex pepercerat. maioris-que pietatis exemplum prębuit Samuel, quia homini non pepercit ut Deo obediret. a Saule autem tollitur regnum | et alteri datur, quia illum quem iussus erat interficere, uiuere permisit. Non itaque pius sed impius est habendus, qui domini transgreditur legem, ut seruo indulgeat et blandiatur, magis-que hominem offendere metuit, mortalem,

Quia studiose egisti quod rectum erat | et placebat in oculis meis, et omnia quę erant in corde meo fecisti contra domum Achab, filii tui usque ad quartam generationem sedebunt super thronum Israhel. Magis tamen necessarium est hominis regnum | nosse seipsum regere | et animi motibus cum ratione imperare. Nec mirum quod obedientię merito regna conseruentur, quando quidem nihil est, quod obedientium precibus denegetur. In psalmo legimus:

Iudicum 2 Israhelitico populo exitio fuere gentes, quas Domino deleri iubente | ipsi per inobedientiam reseruarant | neque ut iussi fuerunt interfecerant. reg. primo 15 Regnum Iudeę a Saule ad aliam transfertur domum, quia contra mandatum Domini Agago Amalechitarum regi capto pepercit. reg. primo 31 mox enim ipso a Palestinis uicto atque interempto Dauid Domini iussu rex creatus est.

non solum non nocebunt, sed etiam proderunt, ita ut materiam nobis suppeditent sperandę beatitatis. act. 14 Apostolica quippe sententia est | per multas tribulationes oportere nos introire in regnum Dei. In psalmo quoque patientibus dicitur: ps. 126 Surgite postquam sederitis, qui manducatis panem doloris. Breue est quod patimur, ęternum quod speramus.

poenitentiam iratum placauerimus. Neque enim aliter egit latro in cruce, cum fateretur iuste se pati et digna factis recipere | et conuersus ad Saluatorem clamaret: Memento mei Domine cum ueneris in regnum tuum ! Ob quam tolerantię subiectionem meruit et ipse inuitari ad lucem | Domino respondente: Hodie mecum eris in paradiso . Tunc omnis poena illa delinquentis uersa est in gloriam poenitentis, cum se

est et incerta, in futuro autem erit stabilis et perpetua. Quod ut luculentius intelligas, rursum ille alibi ait: Matth. 5. Beati qui persecutionem patiuntur propter iustitiam quoniam ipsorum est regnum cęlorum. beati estis cum maledixerint uobis homines | et persecuti uos fuerint | et dixerint omne malum aduersum uos mentientes propter me. gaudete et exultate, quoniam merces uestra copiosa est in cęlis. Quam certe mercedem si

benignissime excaeperunt et uiginti quattuor auri atque argenti facti marcharum millibus donauerunt. Quo auxilio ille se suosque colligens, adiuuantibus maxime Fregepanum copiis, Tartarorum rabiem repressit eorumque imperatore et multis millibus una acie caesis amissum paulopost regnum recuperauit.

4. Ioannes, Bernardini proauus, Sigismundo, tunc Vngarorum regi – quo tempore triceps illud schisma uigebat – quadraginta duo ducatorum millia mutuo dedit. Qua pecunia adiutus Sigismundus innumeras fere ad rempublicam Christianam ex uoto componendam

regno uicinas gentes infestabat. Graue bellum erat ei cum Palestinis. Vicit Amalechitas. Iussus omnes internitione delere, Agag regi capto pepercit et gregibus et uestibus eius. Et quoniam non obediuit, poenituit Deum ei regnum detulisse. Samuelem a se recedere uolentem tenuit sciditque eius palium. Samuel autem prędixit sic regnum ipsum ab eo esse scindendum tradendumque meliori. Spiritus Domini recessit a Saule, et

internitione delere, Agag regi capto pepercit et gregibus et uestibus eius. Et quoniam non obediuit, poenituit Deum ei regnum detulisse. Samuelem a se recedere uolentem tenuit sciditque eius palium. Samuel autem prędixit sic regnum ipsum ab eo esse scindendum tradendumque meliori. Spiritus Domini recessit a Saule, et uexabat eum spiritus nequam. Datus est illi Dauid puer, quo cytharam percutiente leuius habebat se. Et Dauid quidem

ipsum mansit. Postea Dauid Ceilam, suę tribus ciuitatem, ab inimicis obsessam liberat. Fugiens Saulem uenit in Ziph. A Zipheis proditur, a Saule obsidetur. Sed cum audisset Saul Palestinos irruisse in regnum, dimisso Dauide recessit. Dauid uenit in Engadi. Latuit in spelunca, in qua Sauli uentris exonerandi causa diuertenti clam accedens oram clamidis abscidit. Eo abeunte egressus clamauit, quod necis eius potestatem

aufert, populum trucidat. Hierosolymam uictor redit. Patitur dissidia suorum inter se liberorum. Ammon uitiat Thamar, Absalonis sororem. Absalon uocatum in conuiuio intermit et fugit in Gessur. Reconciliatus patri affectat regnum, cogit exercitum. Dauid autem metuens fugit, Cliuum oliuarum flens ascendit. Chusim mittit, ut iungatur Absaloni et Achitophelis intercędat consiliis. A Siba seruo dominum suum Miphibosetum defectionis accusante munera

et cessauit morbus. Cum per ętatem effoetis uiribus frigeret, Abisac Abisac, Sunamitis puella, cum ipso cubans eum calefaciebat; neque ab eo fuit uitiata. Adonias, Dauidis ex Agitha filius, appetiit regnum, cum ipse iurasset Salomonem post se regnaturum. Viuente igitur rege Salomon inungitur et in solio collocatur. Id uidentes qui cum Adonia erant, metu perculsi effugere. Adonias uero supplex exorat ueniam et Salomonem

XXXIIII. SALOMON SALOMON, Dauidis de Bersabe filius, educandus traditur Nathano prophetę. Adultus, a patre in solio collocatur, ut regnet. Adonię, qui regnum sibi uendicare nitebatur, supplici pepercit. Mox autem idem molientem interfici iussit. Abiatarum sacerdotem, qui illum secutus fuerat, eiecit iubens, uthabitet in Anatoth, in agro suo, expers sacerdotii. Et

adamauit alienigenas fueruntque illi uxores DCC, concubinę CCC. Hę quidem subuerterunt cor eius, ut gentium deos coleret, quibus et phana in monte posuit. Quamobrem iratus Dominus: Scindam, inquit, regnum tuum de manu filii tui et dabo illud Hieroboam, seruo tuo, non tamen totum propter Dauidem, seruum meum. Suscitauitque illi aduersarios Adad Idumeum et Razon, filium Eliada, regem Syrię, et Hieroboam, filium

Nabath, Ephrateum, Salomon constituerat super tributa domus Ioseph. Huic obuiam factus Ahias Sylonites, propheta, palium nouum, quo indutus erat, scidit in partes decem et ait: Dominus locutus est: scindam regnum de manu filii Salomonis et dabo tibi X tribus, illi autem unam propter seruum meum Dauid. Una tribus dicitur Iuda et Beniamin propter eos qui Hierosolymis regnarunt de una

Animadauertit autem Hieroboam, quod propterea Salomon machinaretur ipsi necem. Fugit in Aegyptum atque illic usque ad obitum eius moratus est. Tunc demum ab iis, qui ab Roboamo defecerant, uocatus regnum ultro sibi oblatum accępit. Aedificauit Sichem in monte Ephraim ibique habitauit. Condidit Phanuel ac, ne populus ad sacrificandum Ierosolymam sępius petendo ad Roboam conuerteretur,

Hieroboam iuxta uaticinium Ahię Sylonitis. BAASA BAASA, Ahię filius, de tribu Isachar, ascendens in Iudam ędificauit Rama. Occidit Nadab regem, ut modo dictum est, et regnum occupauit deleuitque domum Hieroboam. Regnauit in Thersa annis XXIIII. Ambulauit in uiis impietatis Hieroboam. Hanc ob rem illius quoque domum delendam prędixit Dominus per prophetam Iehu, Anani filium, quem

in Thersa annis XXIIII. Ambulauit in uiis impietatis Hieroboam. Hanc ob rem illius quoque domum delendam prędixit Dominus per prophetam Iehu, Anani filium, quem ipse Baasa interimi fecit. Post hęc moritur Baasa et regnum suscipit filius eius Hela. HELA HELA, Baasę filius, regnauit in Thersa super Israhel annis II. Hunc temulentum Zambri, seruus eius interfecit et regnauit super

super Israhel annis II. Hunc temulentum Zambri, seruus eius interfecit et regnauit super Israhel. ZAMBRI ZAMBRI Helam, dominum suum, uino obrutum interimit occupatque regnum. Extinxit domum Baasę, quemadmodum Iehu propheta prędixerat. Regnauit diebus VII. Exercitus enim Israhel obsidebat Gebethon, Palestinorum urbem, et audita nece

trudi in carcerem, donec ipse reuertetur. Inito certamine Achab sagittę ictu interficitur. Cadauer relatum Samarię sepelitur et, sicut prędictum fuerat, canes sanguinem eius linxerunt. Regnauit annis XXIII suscepitque regnum filius eius Ochozias. OCHOZIAS OCHOZIAS, Achabi filius, Samarię rex, seruiuit Baal patris matrisque secutus impietatem. Cum cecidisset per coenaculi sui

adhuc tamen recesserunt ab errore Hieroboam lucusque permansit in Samaria. Non erant reliqui Ioachan regi nisi L equites, X currus et X milia peditum. Vsque adeo attriuerat eos rex Syrię. Regnauit Ioachan annis XVII. Suscepit regnum Ioas, eius filius. IOAS IOAS, filius Ioachan, non deseruit stultitiam Hieroboam in uitulis adorandis. Inuisit Heliseum aduersa ualitudine

militum eius. Eo igitur per dolum sublato regnare coepit. PHACEE PHACEE, Romelię filius, dux militum Phaceię regis erat, quando illo interempto regnum arripuit. Fecit malum, et uenit Theglatphalasar, Assyriorum rex, magnamque populi partem captiuam transtulit in Assyriam. Ipsum autem Phacee interfecit Osee, filius Hela, atque eo sublato regnauit super Israhel. Phacee

Phacee interfecit Osee, filius Hela, atque eo sublato regnauit super Israhel. Phacee uero regnauit annis XX. OSEE OSEE, filius Hela, interfecto Phacee rege suscepit regnum Israhel. Impius in Deum fuit, et factus est tributarius Salmanasar, Assyriorum regis. Qui rebellare uolentem obsedit, captum atque uinctum misit in carcerem. Regno igitur potitus omnes transtulit in Assyrios.

inter se digladiantes mutuis uulneribus conciderent. Iosaphat et Iuda uix per triduum colligere ualuerunt spolia. Die quarto in ualle benedixerunt Dominum (inde dicta est Vallis benedictionis) quieuitque regnum. Sed quoniam cum Ochozia, impiissimo rege Israhel, societatem fecerat, classis, quam struxerant in Asiongaber, ut mitterent in Tharsis, naufragio interiit, quod futurum prophetauerat Eliezer, filius Dodau de Maresa.

renuente, dereliquerunt Dominum, idolis seruierunt. Zachariam, Ioiadę filium, Zacharias lapidatus prophetantem lapidauerunt in a trio templi Ioa rege iubente, tametsi patris eius beneficio tum uitam tum regnum fuerit assecutus. Deo autem tot impietates ulciscente Syri numero pauci ingentes Iuda copias superant atque prosternunt. Rex etiam Syrię Azahel expugnata Geth obsedit Hierosolymam, sed a Ioa omni argento, quod in

super altare Azaria sacerdote reclamante adolere uoluit, quod sacerdotum officium erat, et lepra in facie eius est orta ac deinceps uixit leprosus. Ioatan filius gubernabat pro illo populum, defuncto successit in regnum. Ipse autem Azarias regnauit annis LII. IOATHAN IOATHAN, Azarię filius, rex Iuda, pietate in Deum ac bene gestis rebus clarus, portam domus Domini sublimissimam

est inducturum se mala super Hierusalem eamque deleturum. Cęterum ille multum sanguinis innoxii effudit in Hierusalem. Post hęc captus ab Assyriis poenitentiam egit coram deo patrum suorum, et restituit eum Dominus in regnum. Correctus igitur omnem impietatem abiecit, fit ex pessimo optimus. Altare Domini, quod olim destruxerat, instaurauit immolauitque super illud, simulque populo Iudę pręcepit, ut seruiant Domino,

Manassę regis. Ascendit ergo pharao, rex Aegypti, aduersus Assyriorum regem. Iosias autem profectus ei obuiam inito certamine uulneratur, ex uulnere in Magedo moritur. Hierosolymis sepelitur. Octo annorum erat, quando regnum adiit. Regnauit annis XXX. Successit filius eius Ioachaz. IOACHAZ IOACHAZ, Iosię filius, rex Iuda, Deo Israhel contempto gentium idola coluit

mulier adultera, lumbare putridum, duo calathi pieni ficubus, alter malis, alter bonis. In his figurationibus designabatur futura aduersus impios Dei uindicta: ciuitas igni uastanda, populus ad idola conuersus, regnum Iuda uitiorum labe corruptum, peruersi denique et in perfidia pertinaces ueluti pessimę ficus proiiciendi, poenitentes autem Dei miseratione suscipiendi atque saluandi. Multo antehac populo Israhel in Assyriam

Ioathan, Achaz, Ezechię, regum Iuda, et Hieroboam, filii Iohę, regis Israhel. Ex his Achaz, regem Iuda, et Hieroboam, regem Israhel, arguit idolatrię sub figura uxoris fornicarię et filiorum fornicationum. Ob hoc utrumque regnum prędicit a gentibus euertendum. Prophetat de aduentu Christi et die tertia surrecturum a mortuis innuit. Viuificabit nos, inquit, post duos dies; in die tertia suscitabit nos. Eundem de Iudeorum

nos, inquit, post duos dies; in die tertia suscitabit nos. Eundem de Iudeorum perfidia lamentantem inducit ac dicentem: Ego redemi eas, et ipsi locuti sunt de me mendacia. Et ob hoc quidem propheta regnum eorum per Romanos prędixit euertendum. In Christo autem credituris Dei misericordiam pollicetur. Pręterea de eucharistię sacramento in salutem fidelium instituendo uaticinatur dicens: Viuent tritico et germinabunt

illum cum muneribus Ptolomaide adiit. His acceptis Demetrius arcis recipiendę ipsi gratiam fecit. Ille arce recępta misit eidem auxiliariorum tria milia. Triphon quippe id agebat, ut Antiocho, Alexandri filio, paternum regnum restitueretur. Demetrius autem, cum Antiohię esset, plurimorum, qui in ipsum coniurauerant, insidias passus ad auxilium Iudeorum, quos Ionathas miserat, confugit. Hi repente arreptis armis pro rege stant, coniuratos et

Syrię. Ascalonem ueniens amice suscipitur. Gazam portas sibi claudentem obsedit, suburbana deprędatus est, uicos incendit, submittentibus se fide data acceptisque obsidibus pergit Cades Galileę aduersus eos, qui Antiocho regnum inuidebant. Interea Symon in Iudea relictus capit Bethsuram. Ionathas autem ad lacum Genesar cum aduersariis confligit. Suis ad fugam conuersis Dei opem inuocat. Substitit acies, et in pręlium reuersus uictor euadit.

Militum phalanx a Triphone missa ad reliquum Ionathę exercitum persequendum pugnę se credere diffidens reuertitum. Illi autem in Iudeam regressi ducem dolo sibi ereptum planxere. Aduersarii uero ad delendum Iudeorum regnum occasionem sibi datam gaudebant. Sed Iudei Symonem, et ipsum strenuum bello uirum, sibi ducem constituunt. De quo nunc dicemus. SYMON

condidit superposuitque ędificium cum pyramide, uirtuti memorięque eorum dedicatum. Triphon deinde perfidię suę artibus ad altiora nitens Antiochum regem, dum cum illo familiariter colloqueretur, perimit atque Asię regnum occupat. Symon interea a Demetrio per legatos Iudeę immunitate impetrata obsedit Gazam et in deditionem acceptam ab idolis expiauit. Illi post hęc qui in arce Syon erant, cum fame compellente sese ei tradidissent,

falsa quadam delatiome Oniam suspectum reddidit Seleuco regi. Venit Onias, ut delata confutando se purgaret. Neque emim difficile erat falsum crimen diluere. Sed interim mortuo Seleuco Antiochus, cognomento Nobilis, regnum suscepit. Nec tamen Onias malorum hominum caruit inuidia. Menelaus, quia promissam regi pecuniam regio exactori non soluerat, sacerdotio priuatus uoluit Onię locum occupare. Vasa itaque templi furto sublata impendit

et per Christum facti sumus filii Dei. Ab inferis reuocati fuimus ad paradisum, de potestate diaboli redempti beatorum spirituum coepimus esse consortes et, qui de terreni quoque habitaculi deliciis primorum parentum culpa pulsi exulabamus, Christo duce atque autore ad cęleste regnum reducimur mortisque superata conditione immortalitate atque beatitudine donamur. Vicit ille mortem, cum a mortuis resurrexit, et beatitudinis nobis ianuam per multa secula clausam reserauit, quando hominem, quem assumpserat, cęlo secum intulit atque ad dexteram Dei Patris

amittere, et non timebant Dei aduersum se indignationem prouocare hominem persequendo innocentem. Quam ob rem merito quidem illis contigit hoc, quod timebant. Illorum enim et locum destruxerunt Romani et gentem captiuam in seruitutem abduxerunt. Nullum quippe diuturnum est regnum, in quo iniquitas dominatur et bonorum simplicitas exposita est iniurię. Sequitur: Ab illo ergo die cogitauerunt, ut interficerent eum. Quem eum? Qui in se credentes saluare uenerat, qui uiam uitę mortalibus monstrabat, qui

qui domini uineę seruos uerberibus affecerunt filiumque occiderunt extra uineam eiectum, et intulisset: Veniet dominus et perdet colonos istos, et dabit uineam aliis; utque apertius dicta intelligerent, subiunxisset: Ideo dico uobis, quia auferetur a uobis regnum et dabitur genti facienti fructum eius, — cognouerant ipsi Iudeorum principes, quod eis talia Iesus exprobraret iniicereque illi manus parabant, sed plebis multitudine deterriti sese continuerunt. Plebs enim omnis eum ueluti prophetam uenerabatur. Ipse uero

inungi ab episcopo cernimus. Vel hoc est illud, quod Paulus ait: Nihil mihi conscius sum, sed non in hoc iustificatus sum; qui iudicat* me, Dominus est. Non enim sufficit nostra emundatio, id est a peccatis abstinentia; nisi Christi meritum accesserit, cęleste regnum ingredi non merebimur. Tunc ergo Iesus pedes nostros lauat, cum per passionis suę gratiam nos de terra sublatos cęlestibus inserit. Quare autem ante passionem lotione ista utitur? Vt eos ad susceptionem tantę futurę gratię pręparet, quibus post passionem Spiritum

feceritis, reprobabit uos Dominus, humilitatis suę signa non inueniens in uobis. Sin uero* feceritis, uobis quoque dicturus est, quod tunc discipulis suis dixit: Vos estis, qui permansistis mecum in tentationibus meis. Et ego dispono uobis, sicut disposuit mihi Pater meus regnum, ut edatis et *corr. ex sinuero bibatis super mensam meam in regno meo, et sedeatis super thronos (duodecim) *om. iudicantes duodecim tribus Israhel. Qui ergo humiliantur cum Christo et in

et in tentationibus eius permanent constantes, cum illo et exaltabuntur et per illum saturabuntur ineffabili dulcedine diuinę uisionis, et in fine seculi cum illo iudicabunt. Quod et Apostolus testatur dicens: Angelos iudicabimus. Mensa itaque illa et regnum et throni non est aliquid materiale, sed spiritale bonum neque corruptioni obnoxium neque frui; quo frui quidem edere et bibere uocat. De quo alibi dixit: Beati, qui esuriunt et sitiunt iustitiam, quoniam saturabuntur. Nonne igitur mirabi

Quę consulto prętermittimus, ut tantum passioni congrua explicemus. Videamus primum, quid hoc sit, quod Ioannes ait: Egressus est trans torrentem Cedron et intrauit in hortum. Cedron moerorem sonat. Transit ergo Christus torrentem moeroris, ut ad regnum ascendat gaudii sempiterni. Oportuit enim pati Christum et sic intrare in gloriam suam. Falluntur itaque luxurię dediti diuites, qui inter mundi huius uoluptates diffluendo beatitudinem consequi sperant. Non possumus cum Christo ascendere in cęlum, nisi prius eum secuti

ut equidem reor, uiribus adnixi, ne id facerent, inhiberetis, obliti tantorum in uos beneficiorum, cuius unius dono et ipsi geniti estis et filios suscepistis. Cunque sub maledicto Legis essetis, per Euangelii gratiam uos liberauit, liberatos alit, tuetur, sustentat, ad cęleste regnum possidendum large liberaliterque inuitat. Quisquis igitur filium suum a proposito monachalis professionis auerterit, ipse se Deo, terrę cęlique Domino, a quo omnia bona accepit, aduersarium constituisse ac simul filium suum, supra quam oporteat diligendo, propriis manibus

aiunt, ut illis exprobrent, qui eum tanquam prophetam habebant. Ille uero non propheta, sed prophetarum Dominus ista pro nobis sustinebat. Ligari enim uoluit, ut nostrorum uincula solueret delictorum, sputis sordidari, ut nos a culpa mundaret, colaphis cędi, ut eius regnum euerteret, qui nos in Adam conciderat, uelari ab infidis, ut credentibus ueritatem manifestaret et, quę Iudeis figurarum inuolucris adumbrata erant, ea nobis in se impleta demonstraret. Nos talia recolendo ad Saluatorem nostrum conuersi clamemus, eius in nos

est iudici, malefactorem intelligi uolunt. Quęnam, quęso, erant ista maleficia? Nunquid malum erat obsessos a demonio liberare, cęcis uisum restituere, leprosos curare, mortuos ad uitam reuocare? Nunquid malum erat sanctioris uitę pręcepta tradere, uiam salutis aperire, regnum Dei propinquum nunciare? Sed quoniam talia cuncta cum summa autoris laude iactabantur ab omnibus, hoc ipsum erat, quod illis immodici in eum liuoris fomitem ministrabat. Soli honore digni apparere uolebant, soli primas cathedras appetebant et salutari ab hominibus magistri.

uellent, fugit in montem? Dolosę autem horum accusationis ne Pilatus quidem ignarus, tantummodo ad regni suspicionem animum adiecit et interrogat dicens: Tu es rex Iudeorum? Mox etiam hoc contempsit, nihil ultra quęrens, cum consyderasset fieri quidem non posse, ut regnum ambiat aut ad dominatum aspiret pauper, humilis nec arma habens, quibus aliena occuparet, nec pecuniam, qua uulgi sibi (in)*** amorem conciliaret aut milites conduceret. Vnde etiam ipsi non fuit opus, ut se suspicione ista purgaret. Iccirco nihil aliud respondit nisi:

Respondit enim Pilatus: Nunquid ego Iudeus sum? Vt uidelicet ad te accusandum mouear sicut illi. Gens tua et ponitifices tui tradiderunt te mihi. Quid fecisti? Respondit ergo Iesus ad ea, quę sibi de regno affectato obiecta erant: Regnum meum non est de hoc mundo. Si ex hoc mundo esset regnum meum, ministri mei utique decertarent, ut non traderer Iudeis. Nunc autem regnum meum non est hinc.* Quęstio Quomodo, Domine, regnum tuum non est

Vt uidelicet ad te accusandum mouear sicut illi. Gens tua et ponitifices tui tradiderunt te mihi. Quid fecisti? Respondit ergo Iesus ad ea, quę sibi de regno affectato obiecta erant: Regnum meum non est de hoc mundo. Si ex hoc mundo esset regnum meum, ministri mei utique decertarent, ut non traderer Iudeis. Nunc autem regnum meum non est hinc.* Quęstio Quomodo, Domine, regnum tuum non est de hoc mundo, qui nisi per te regeretur, per te

tui tradiderunt te mihi. Quid fecisti? Respondit ergo Iesus ad ea, quę sibi de regno affectato obiecta erant: Regnum meum non est de hoc mundo. Si ex hoc mundo esset regnum meum, ministri mei utique decertarent, ut non traderer Iudeis. Nunc autem regnum meum non est hinc.* Quęstio Quomodo, Domine, regnum tuum non est de hoc mundo, qui nisi per te regeretur, per te sustentaretur, non subsisteret in nihilumque redigeretur? Sed tamen regnum tuum, Domine,

erant: Regnum meum non est de hoc mundo. Si ex hoc mundo esset regnum meum, ministri mei utique decertarent, ut non traderer Iudeis. Nunc autem regnum meum non est hinc.* Quęstio Quomodo, Domine, regnum tuum non est de hoc mundo, qui nisi per te regeretur, per te sustentaretur, non subsisteret in nihilumque redigeretur? Sed tamen regnum tuum, Domine, non est de hoc mundo; quia mundus iste transit et concupiscentia eius, regnum autem tuum stabile est et perenne. Non habet

Iudeis. Nunc autem regnum meum non est hinc.* Quęstio Quomodo, Domine, regnum tuum non est de hoc mundo, qui nisi per te regeretur, per te sustentaretur, non subsisteret in nihilumque redigeretur? Sed tamen regnum tuum, Domine, non est de hoc mundo; quia mundus iste transit et concupiscentia eius, regnum autem tuum stabile est et perenne. Non habet successorem, a quo suscipi debeat, non oppugnatorem, a quo per uim possideatur, non insidiatorem, a quo per * corr. ex

Quęstio Quomodo, Domine, regnum tuum non est de hoc mundo, qui nisi per te regeretur, per te sustentaretur, non subsisteret in nihilumque redigeretur? Sed tamen regnum tuum, Domine, non est de hoc mundo; quia mundus iste transit et concupiscentia eius, regnum autem tuum stabile est et perenne. Non habet successorem, a quo suscipi debeat, non oppugnatorem, a quo per uim possideatur, non insidiatorem, a quo per * corr. ex hic f raudem occupetur. Regnum tuum semper idem est: non mutatur, non

mundus iste transit et concupiscentia eius, regnum autem tuum stabile est et perenne. Non habet successorem, a quo suscipi debeat, non oppugnatorem, a quo per uim possideatur, non insidiatorem, a quo per * corr. ex hic f raudem occupetur. Regnum tuum semper idem est: non mutatur, non minuitur, nunquam finitur; uni tibi seruit, uni tibi subiectum est; iustis patet, poenitentibus aperitur, in peccato autem perseuerantes repellit. Rursum usque adeo regnum tuum non est de hoc mundo, ut nec discipulos tuos de hoc mundo

corr. ex hic f raudem occupetur. Regnum tuum semper idem est: non mutatur, non minuitur, nunquam finitur; uni tibi seruit, uni tibi subiectum est; iustis patet, poenitentibus aperitur, in peccato autem perseuerantes repellit. Rursum usque adeo regnum tuum non est de hoc mundo, ut nec discipulos tuos de hoc mundo esse dixeris; de mundo utique, qui in maligno est positus, in quo regnat peccatum, in quo dominatur diabolus, princeps mundi tenebrarum harum. Idolatras, hereticos,* omnes iniquos atque scelestos mundi huius

regnat peccatum, in quo dominatur diabolus, princeps mundi tenebrarum harum. Idolatras, hereticos,* omnes iniquos atque scelestos mundi huius nomine contineri credimus. Omnes quippe, qui in te non credunt, qui tibi non obediunt, serui diaboli sunt. Huiuscemodi mundus nequaquam ad regnum tuum, in quo est ęterna perpetuaque beatitudo, pertinet, sed ad regnum spirituum immundorum, in quo poena est ęterna et perennis. Si ex hoc mundo — inquit Iesus — esset regnum meum, ministri mei utique decertarent, ut non traderer

Idolatras, hereticos,* omnes iniquos atque scelestos mundi huius nomine contineri credimus. Omnes quippe, qui in te non credunt, qui tibi non obediunt, serui diaboli sunt. Huiuscemodi mundus nequaquam ad regnum tuum, in quo est ęterna perpetuaque beatitudo, pertinet, sed ad regnum spirituum immundorum, in quo poena est ęterna et perennis. Si ex hoc mundo — inquit Iesus — esset regnum meum, ministri mei utique decertarent, ut non traderer Iudeis. Nunc autem regnum meum non est hinc.** Scriptura ista ita

non obediunt, serui diaboli sunt. Huiuscemodi mundus nequaquam ad regnum tuum, in quo est ęterna perpetuaque beatitudo, pertinet, sed ad regnum spirituum immundorum, in quo poena est ęterna et perennis. Si ex hoc mundo — inquit Iesus — esset regnum meum, ministri mei utique decertarent, ut non traderer Iudeis. Nunc autem regnum meum non est hinc.** Scriptura ista ita quoque potest exponi, ut, sicut alibi dixit: Non ueni iudicare, sed iudicari, ita et hic: Non ueni regnare in hoc mundo, sed pati

quo est ęterna perpetuaque beatitudo, pertinet, sed ad regnum spirituum immundorum, in quo poena est ęterna et perennis. Si ex hoc mundo — inquit Iesus — esset regnum meum, ministri mei utique decertarent, ut non traderer Iudeis. Nunc autem regnum meum non est hinc.** Scriptura ista ita quoque potest exponi, ut, sicut alibi dixit: Non ueni iudicare, sed iudicari, ita et hic: Non ueni regnare in hoc mundo, sed pati pro mundo. Si regnare uenissem in mundo, ministri mei, angelici spiritus, pugnarent,

ita quoque potest exponi, ut, sicut alibi dixit: Non ueni iudicare, sed iudicari, ita et hic: Non ueni regnare in hoc mundo, sed pati pro mundo. Si regnare uenissem in mundo, ministri mei, angelici spiritus, pugnarent, ne traderer Iudeis. Nunc autem non est regnum meum hinc.*** Notanter et signate dixit nunc, hoc est, passionis tempore, sed erit postea, cum omne iudicium Pater dabit Filio, cum ponet inimicos scabellum pedum eius. Tunc et regnum eius erit in hoc mundo, ut iudicet uiuos et mortuos, iustos et

angelici spiritus, pugnarent, ne traderer Iudeis. Nunc autem non est regnum meum hinc.*** Notanter et signate dixit nunc, hoc est, passionis tempore, sed erit postea, cum omne iudicium Pater dabit Filio, cum ponet inimicos scabellum pedum eius. Tunc et regnum eius erit in hoc mundo, ut iudicet uiuos et mortuos, iustos et iniustos. Ego — inquit — in hoc natus sum et ad hoc ueni in mundum, ut testimonium perhibeam ueritati. Hoc est, propterea quidem assumpta humanitate apparui

iniquorum odio, sed tua ipsius uoluntate, ut tui corporis sacrificio nos Deo Patri reconcilies, ut tua morte credentibus salutem tribuas, ut tuis denique fidelibus plus gratię conferas quam quod primorum parentum culpa amissum fuerat. De terreno enim paradiso pulsos ad cęleste regnum reuocas. Volens itaque, non inuitus hominem assumis, passionibus te offers, morti te subiicis. Nihil est tua pietate maius, nihil tua charitate sublimius. Nos uero non ignari, quanta pro nostra salute sustinueris, quam uicem reddere, quam referre gratiam possumus? Si

mecum eris in paradiso. Nam licet ambo illi, qui circa latera eius pendebant, improperassent ei, is tamen, qui a dextris erat, poenitentia motus se dignum eo supplicio fatebatur et credens dicebat (ut Lucas testatur): Memento mei, Domine, cum ueneris in regnum tuum. A seruis crucifixum uidet, et Dominum confitetur; nudum et morientem, et regnaturum credit. Alter a leuo latere pendens blasfemabat, et hic illum increpabat peccatumque suum confessus: Nos — inquit — digna quidem factis recipimus, hic

laborem ęternę beatitudinis felici quiete perfrueris. Et ecce uir (ut Lucas inquit) nomine Ioseph, qui erat decurio, uir bonus et iustus; hic non consenserat consilio et actibus eorum, ab Arimathia, ciuitate Iudeę, qui expectabat et ipse regnum Dei. Ioannes discipulum Iesu eum appellat, occultum autem propter metum Iudeorum. Hic accessit ad Pilatum, et petiit corpus Iesu, et depositum inuoluit syndone. Venit autem et Nicodemus (ut Ioannes testatur) qui uenerat

Domino ad eum per prophetam dicente: Cum completi fuerint dies tui et dormieris cum patribus * corr. ex Abrehę tuis, suscitabo semen tuum post te, quod egredietur de utero tuo, et firmabo regnum eius. Ipse ędificabit domum nomini meo, et stabiliam thronum regni eius usque in sempiternum. Ego ero ei in patrem, et ipse erit mihi in filium. Hoc licet ad Salomonem referant, eo quod ipse ędificauerit templum Domino, uerius tamen multoque conuentius tribuitur

referant, eo quod ipse ędificauerit templum Domino, uerius tamen multoque conuentius tribuitur Christo. Seminis enim Dauid suscitatio post mortem eius promittitur. Salomon autem ab illo genitus ipso adhuc uiuente regnare coepit. Firmabo — inquit — regnum eius. Regnum autem Salomonis turbauerat Adonias frater, dum nititur illud sibi uendicare. Sed neque Salomonis thronus fuit sempiternus, multis post eum in regno succedentibus. Sub Roboam quoque, filio eius, diuisę fuere tribus ac deinde omnes in potestatem redacti

quod ipse ędificauerit templum Domino, uerius tamen multoque conuentius tribuitur Christo. Seminis enim Dauid suscitatio post mortem eius promittitur. Salomon autem ab illo genitus ipso adhuc uiuente regnare coepit. Firmabo — inquit — regnum eius. Regnum autem Salomonis turbauerat Adonias frater, dum nititur illud sibi uendicare. Sed neque Salomonis thronus fuit sempiternus, multis post eum in regno succedentibus. Sub Roboam quoque, filio eius, diuisę fuere tribus ac deinde omnes in potestatem redacti inimicorum Babylonio

ista, qui longo tempore post obitum Dauid de semine eius est genitus et in regno firmatus sempiterno. Qui in Euangelio ait: Data est mihi omnis potestas in cęlo et in terra. Et de quo in Daniele legimus: Potestas eius potestas ęterna, quę non auferetur, et regnum eius, quod non corrumpetur. Ac nequis alienum a Christo deputet, quod legitur: Qui si inique aliquid gesserit, arguam eum in uirga uirorum. Tametsi dictum illud capiti non conuenit, conuenire tamen corpori dicimus, quod est Ecclesia. Quę pro eo*,

patris tui. Et post pauca ait: Non auferetur sceptrum de Iuda nec dux de femore eius, donec ueniat, qui mittendus est, et ipse erit expectatio gentium. Tunc enim, cum sceptrum Iuda fuit *corr. ex eum a blatum, occupante regnum Herode Idumeo, natus est Christus in Bethlem, terra Iuda. Ideo sane de ipsa Bethlem a propheta est dictum: Et tu, Bethlem Effrata, paruulus es in milibus Iuda. Ex te mihi egredietur, qui sit dominator in Israhel; et egressus eius ab initio, a diebus

et eo minus natos interfici iubet et, ne quo errore forte deceptus unum illum, quem timebat, pręteriret, in plurimos grassatur. Ioseph autem ab angelo admonitus cum puero et matre eius fugit in Aegyptum. Nec ante in Iudeam sunt reuersi, quam Herodes morte sublatus Archelao filio regnum reliquisset. Et hęc quidem in Christo euentura Spiritu Sancto afflati prędixerant prophetę, nequis Iesum, Dominum nostrum, uerum Messiam fuisse dubitet, uidens cuncta in eo impleri, quę tanto ante tempore implenda prędicabantur. Indignatio ista Herodis

quoque significari certum est, quod in alio psalmo dicitur: Super montes stabunt aquę. Non dicit stant, sed stabunt. Futurum enim erat, ut omnem seculi altitudinem baptismi superaret altitudo, per quem fideles animę de terra ad cęleste regnum transferuntur. De quibus dicere possis: Aquę, quę super cęlos sunt, laudent Dominum. Talia lauacri salutaris pręmia fore cernens Esaias, non distulit ad id suscipiendum hortari: Omnes — inquit — sitientes, uenite ad

Idem in domo pharisei discumbens mulieri peccatrici, sed poenitenti dixit: Remittuntur tibi peccata... Fides tua te saluam fecit. Vade in pace! Sed etiam latroni in cruce pendenti ac dicenti: Memento mei, Domine, quando ueneris in regnum tuum, respondit: Hodie mecum eris in paradiso. Et peccata ergo illi dimisit et se, qui et ipse cruci confixus pendebat, uere cęli regem esse ostendit. Vtque magis credas ipsum esse, qui poenitentibus delicti gratiam faciat, discipulis quoque suis

terram. Illi enim, qui cumulandis opibus inhiant, de his, quę ęterna sunt, nequeunt cogitare et, dum corpori blandiuntur, animę bona contemptui habent pręsentiumque rerum uoluptate deliniti eorum, quę futura expectamus, obliuiscuntur. Longe autem melius est nudos intrare in regnum cęlorum quam cum opum copia m itti in ignem ęternum et diuitis purpurati miserrimam subire sortem, qui sepultus in inferno frustra Lazari mendici in sinu Abrahę feliciter quiescentis implorauit opem. Quanti autem meriti pauperes isti, de quibus locuti

est, discipuli mei, qui filii uestri sunt, iudicio suo uos ob perfidiam uestram condemnabunt. Deinde iam postremę proximus passioni ad discipulos dixit: Vos autem estis, qui permansistis mecum in tentationibus meis. Et ego dispono uobis, sicut disposuit mihi Pater meus regnum, ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo et sedeatis super thronos duodecim iudicantes duodecim tribus Israhel. Pręter hęc Paulus, in quo Christus locutus est, ad Corinthios scribens ait: An nescitis, quoniam sancti de hoc mundo

putares, additur: tribus Domini, testimonium Ishrahel, ad confitendum nomini Domini. Tribus autem Domini in Christo credentium est multitudo. Sequitur de apostolis: Quia illic sederunt sedes in iudicio, sedes super domum Dauid. Domus autem Dauid regnum Israhel est. Israhelitas ergo incredulos iudicabunt discipuli Christi. Quod autem et reliquas gentes iudicaturi sint, Sapientię liber testatur, in quo scriptum est: Fulgebunt iusti, et tanquam scintillę in arundineto discurrent. Iudicabunt nationes et

impudiceque uiuendo. De ista prophetasse mihi uidetur Hieremias, cum ait: Fornicata es cum amatoribus multis; tamen reuertere ad me, dicit Dominus, et ego suscipiam te. Per idem tempus Iesus, Dominus noster, cum destinaret apostolos ad prędicandum regnum Dei, persecutiones et martyria eorum futura denunciauit dicens: Ecce ego mitto uos sicut oues in medio luporum ... et tradent uos — inquit — in conciliis, et in* synagogis suis flagellabunt uos,

aduersus socrum suam; et inimici hominis domestici eius. Hoc idem in Esaia aliis tamen uerbis expressum uideo dicente Domino: Concurrere faciam Aegyptios aduersus Aegyptios; et pugnabit uir contra fratrem suum, et uir contra amicum suum, ciuitas aduersus ciuitatem, regnum aduersus regnum. Lege martyrum historias, et inuenies in illis impleta esse hęc, quę dicimus, et adhuc Ecclesiam Christi idolatria superata bella ab hereticis pati fideliumque ciuitates et regna a Machumetanę prauitatis sectatoribus per uim occupari redigique in

suam; et inimici hominis domestici eius. Hoc idem in Esaia aliis tamen uerbis expressum uideo dicente Domino: Concurrere faciam Aegyptios aduersus Aegyptios; et pugnabit uir contra fratrem suum, et uir contra amicum suum, ciuitas aduersus ciuitatem, regnum aduersus regnum. Lege martyrum historias, et inuenies in illis impleta esse hęc, quę dicimus, et adhuc Ecclesiam Christi idolatria superata bella ab hereticis pati fideliumque ciuitates et regna a Machumetanę prauitatis sectatoribus per uim occupari redigique in seruitutem. Idque

ut, quem pręsentia nostra ad iracundiam inflammat, absentia mitiget. Huius autem absconsionis typus pręcessit in rege Dauid, qui Saulis iram fugiens latebras sibi quęritauit et nunc in speluncis, nunc in montibus occultabat sese, ne interimeretur, priusquam illo morte sublato regnum acciperet. Communio Post hęc Iesus domum cuiusdam ingressus Pascha cum discipulis celebrat. Tunc panem et uinum benedicens obtulit discipulis hortatusque est eos, ut sub panis uinique specie corpus ipsius et

Babylonis, poculo confusionis. Patres uestri ab Aegypto discedentes, quia Deo increduli fuerunt, in deserto intra quadraginta annos omnes mortui sunt neque Terram promissionis ingredi potuerunt. Ita et uos, nisi Euangelio credideritis, nisi Iesum ducem secuti fueritis, regnum cęleste in Christum credentibus promissum intrare non ualebitis. Nolite ergo imitari Iamnem et Iambrem, ut, quemadmodum illi Moysi, ita et uos resistatis Euangelicę ueritati, sicut hactenus fecistis. Ille, qui crucifixus est in terra, regnat in cęlo. Illum, quem uos

in seruitutem; Moyses pro illis in terra prostratus orans, quorum insultibus ad tabernaculum coactus fuit confugere; Dauid persecutori suo Sauli *corr. ex Saule semper parcens lugensque interemptum a Palestinis atque idem pro salute Absalonis, filii sui, regnum sibi erripere nitentis uehementer anxius ac sollicitus; Heliseus etiam propheta Syros, qui ipsum necatum uenerant, offendi uetans. Regem enim Israhel illos perdere uolentem inhibuit et illęsos **corr. ex illesos incolumesque dimisit. Pro inimicis

hominem esse probauit, genitum — ut Apostolus inquit — de muliere, factum sub Lege, ut eos, qui sub Lege erant, redimeret. In eo autem, quod confitenti latroni paradisum pollicitus est, se Deum esse manifesto monstrauit. Dicenti enim: Memento mei, Domine, cum ueneris in regnum tuum, respondit: Amen dico tibi, hodie mecum eris in paradiso. Patiebatur itaque offensas ut homo, latroni uero paradisum aperiebat ut Deus. Ipso**** in cruce pendente ab hora sexta usque ad nonam tenebrę factę sunt in omnem terram Iudeę,

a salute mea? Passioni enim, sicut superius est dictum, et Pater eum tradidit, ut nos saluaret, et ipse semet tradidit, ut Patri obediret. A Iuda autem traditus est per pecunię cupiditatem, a Iudeis per inuidiam, a Pilato per timorem, ne Cęsarem offenderet, si ei, quem regnum appetere dixerant, pepercisset. Patris ergo in Esaia uox est: Propter scelus populi mei percussi eum, ut uidelicet eius sanguine humanum genus a sorde abluerem peccatorum. Hoc in psalmis confitetur Filius ad Patrem dicens: In me transierunt *corr.

Perieramus, nisi ipse uicisset. Serui tenebrarum fuissemus, nisi nos ille uindicasset in lucis perpetuę libertatem. Gratias tibi agimus, Christe**, quia per te de maledictionis antiquę iugo redempti sumus. Gratias tibi agimus, quia per te ab inferis reuocati ad cęleste regnum transferri coepimus. Mors ipsa, quę poena nobis erat peccati, coepit esse ianua felicitatis. Per hanc ingredimur ad uitam, non ad hanc corruptibilem et caducam, sed ad incorruptibilem et sempiternam. Ad quam quibus gradibus quibusue passibus peruenitur, nosse

gentium multitudo Christum fide complexa est, pauci autem ex Iudeis crediderunt. Idem Propheta in alio psalmo uotum suum exprimit clamans: Exurgat Deus, et dissipentur inimici eius, et fugiant, qui oderunt eum, a facie eius. Ipso enim resurgente dissipatum est regnum diaboli, de quo admonuit nos Dominus in Euangelio dicens: Nunc princeps huius mundi eiicietur foras. Tunc, qui aduersabantur corpori eius, quod est Ecclesia, fugere coeperunt a facie eius. Nam ad inuocationem Christi Domini ipsi nequitię spiritus terrentur

sed per se assumptus, sua uirtute sublatus. Et Helias quidem translatus est in quandam terrę regionem beatę satis atque tranquillę habitationis, donec in fine seculi rediens et ipse per mortem transmigret ad uitam. Christus uero non ad aliquam terrę partem, sed ad cęleste regnum nunquam posthac moriturus ascendit triumphans lętantibus angelis, plaudentibus, qui post eum ituri erant, sanctis. Sedet a dextris Dei, uiuorum ac mortuorum iudex futurus. A dextris autem Dei sedere est ęqualem Deo esse. Aequalis est enim Patri

ueniet, ut iudicet et homines et angelos. Tunc alii ibunt in uitam ęternam, alii in ignem ęternum. Qui iugiter ista consyderat, is facile cauebit, nequid agat, unde bono, quod sperat, priuetur et malum, quod formidat, incurrat. Nihil enim illo felicius est, qui ad cęleste regnum destinatur, nihil illo miserius, qui ad inferos truditur cruciandus. Porro ille, qui in sole posuit tabernaculum suum, in luce uteri uirginalis, et ipse tanquam sponsus procedens *corr. ex ob tu **corr. ex

suum et cum omni uenerationis ambitu ingredientem susceperunt, mirantes in illo humanam naturam supra se euectam et in ipso cęlestis regni throno a dextris Dei iam collocatam. Hic est ille igitur, de quo cantat in psalmis Dauid: Dominus in cęlo parauit sedem suam, et regnum ipsius omnibus dominabitur. Tantę itaque sublimitatis maiestate prouocatus cuncta ad laudandum eum inuitat et exhortatur dicens: Benedicite Domino, angeli eius, potentes uirtute, facientes uerbum illius, ad audiendam uocem sermonum eius. Benedicite Domino,

Christi tam gloriosi triumphi seriem, quem omnium quondam uictorum pompam longe pręcelluisse credi par est? Alii enim aut fuso fugatoque hominum exercitu aut subiugatis urbibus triumpharunt. At uero Rex noster et Dominus utrunque diaboli regnum dissipauerat. Ipso quippe uincente liberatus est orbis terrarum ab idolorum mortifero cultu, spoliatus infernus eductis inde sanctis, quos retinebat captiuos. Ex quo primus homo Dei legem est transgressus, nemo unquam regum tam longe lateque dominabatur *corr. ex

uinxit. Hinc ipse, qui mundi dominus erat, factus est hominum seruus, data sanctis potestate, ut de obsessis corporibus illum expellant pedibusque conculcent, quandiu in eius, qui uicit, uirtute confiderent. Tanti igitur ac talis uictoris triumphum ad cęleste regnum remeantis quis potest aut uerbis exprimere aut cogitatione complecti? Dicamus tamen, quomodo possumus, ne in communi omnium lętitia omnino muti fuisse arguamur et ingrati potius quam infantes uideri possimus. Triumphantis igitur Domini cęlumque

tua, et potentiam tuam pronunciabunt. Magnificentiam glorię sanctitatis tuę loquentur, et mirabilia tua narrabunt. Et uirtutem terribilium tuorum dicent, et magnitudinem tuam prędicabunt. Memoriam abundantię suauitatis tuę eructabunt, et in tua iustitia exultabunt... Regnum tuum regnum omnium seculorum, et dominatio tua in omni generatione et generatione. Talibus et his similibus uerbis laudantium Dominum chorus cęlum una cum illo ingressus est. Cuncta angelorum collegia tunc exultarunt. Deus Pater ineffabili lętitia

potentiam tuam pronunciabunt. Magnificentiam glorię sanctitatis tuę loquentur, et mirabilia tua narrabunt. Et uirtutem terribilium tuorum dicent, et magnitudinem tuam prędicabunt. Memoriam abundantię suauitatis tuę eructabunt, et in tua iustitia exultabunt... Regnum tuum regnum omnium seculorum, et dominatio tua in omni generatione et generatione. Talibus et his similibus uerbis laudantium Dominum chorus cęlum una cum illo ingressus est. Cuncta angelorum collegia tunc exultarunt. Deus Pater ineffabili lętitia excepit illum

maius habetur, omnium tamen pręmia nullo fine claudentur, nullis unquam temporibus deficient. Vel si denarium hunc beatitudinem interpretari uolumus, tam illis datur qui in iuuenta quam qui in senectute ad Deum conuersi fuerint. Omnibus pariter dictum est: Poenitentiam agite, et appropinquabit regnum cęlorum. Nihil ergo parabolę huius sententia nostro officit argumento, quo dicimus eam magis commendandam esse uirtutem, cui ex arbitratu diuino plus proponitur pręmii. Nunquid secus ipse sentis? POETA: Nequaquam, immo nihil rationi magis

redigo, ne aliis prędicans ipse reprobus inueniar. (Siculi) Hercules, inquis, et Sicanis ipsis imperauit. Regnet Hercules in terra, dum nostri multo felicius regnaturi sint in cęlo. Quibus dicturus est Christus: Venite, benedicti Patris mei, possidete paratum uobis regnum a constitutione mundi! Non quęrunt, ut imperent in terra, qui cum Christo regnare cupiunt in cęlo. Humiliantur et submittunt sese, ut Domino placeant dicenti: Sinite ad me uenire paruulos! Talium est enim regnum cęlorum. (Cacus) Hercules Cacum flammas ab ore

dicturus est Christus: Venite, benedicti Patris mei, possidete paratum uobis regnum a constitutione mundi! Non quęrunt, ut imperent in terra, qui cum Christo regnare cupiunt in cęlo. Humiliantur et submittunt sese, ut Domino placeant dicenti: Sinite ad me uenire paruulos! Talium est enim regnum cęlorum. (Cacus) Hercules Cacum flammas ab ore uomentem in Auentino interemit et boues ab eo furto sibi sublatas reduxit incolumes. At uero nostri Christicolę uoto castitatis suscepto contra libidinis flammas assidue pugnant et, siquid puritatis per obscenę

interfecisse nemini profuit nisi Deianirę et Herculi ipsi, huic ne mecham haberet uxorem, illi ne adulterii pollueretur infamia. Porro, hereticos confudisse omnibus prorsus prodesse est. Ita enim et errantes conuertuntur et conuersi in fide perpetuo permanent. Post hęc Nelei Pyliis imperantis regnum euertisse fertur et de duodecim fratribus ipsum solum uiuum reliquisse. (Neleus) Nihil, ut equidem reor, causę opponitur, quare Neleus his erumnis afficiendus foret. Nonne igitur iniquum simul et crudele facinus fuit innocenti regnum abstulisse et tot uiros

hęc Nelei Pyliis imperantis regnum euertisse fertur et de duodecim fratribus ipsum solum uiuum reliquisse. (Neleus) Nihil, ut equidem reor, causę opponitur, quare Neleus his erumnis afficiendus foret. Nonne igitur iniquum simul et crudele facinus fuit innocenti regnum abstulisse et tot uiros nullius criminis conuictos cęde sustulisse? Sed audi, quam raro proposito Christi serui, quam pia obseruatione et Nelei regnum destruunt et fratres eius interimunt et ipsum Neleum uiuere solum uolunt. Varia supellex et multarum rerum copia Nelei fratres sunt. His

ut equidem reor, causę opponitur, quare Neleus his erumnis afficiendus foret. Nonne igitur iniquum simul et crudele facinus fuit innocenti regnum abstulisse et tot uiros nullius criminis conuictos cęde sustulisse? Sed audi, quam raro proposito Christi serui, quam pia obseruatione et Nelei regnum destruunt et fratres eius interimunt et ipsum Neleum uiuere solum uolunt. Varia supellex et multarum rerum copia Nelei fratres sunt. His ergo perfectioris uitę uir contemptis et in egenorum usum erogatis uictu tantum necessario contentus in paupertate Deo seruit. Neleus itaque uiuus

rerum copia Nelei fratres sunt. His ergo perfectioris uitę uir contemptis et in egenorum usum erogatis uictu tantum necessario contentus in paupertate Deo seruit. Neleus itaque uiuus necessarium uitę sustentamentum est. Abiectis autem his, quę superuacanea erant, auaritię euersum est regnum, quę in illos dominatur, qui plura quam necesse est concupiscunt. Propterea quidem, quod in Hercule tuo scelus fuit, in Christiano uera est uirtus. (Euritus) Postremo loco dixisti, o poeta, quod Euritum, Oechalię regem, liberosque

opinione, non sapientum sententiis probata? THEOLOGVS: Perplacet profecto iam tibi persuasum esse, quod a Christianis in omni perfectę laudis genere uictus sit maximus heroum Hercules ille. Sed hoc etiam certum habeas uelim multo melius te ad cęleste regnum, quando uita ista decesseris, translatum iri cum morum integritate quam illum cum fortium gestorum fama. Semper enim commendabilior est uictoria se ipsum uincere quam aliorum regna subiugare, malas cupidines continentię uirtute coercere quam immanes belluas horrendaque monstra uirium

duces singulis praepositi prouinciis Illyricum regio fere obtinebant imperio. Nec tamen his imperandi cupido, quae humanas mentes plerumque in omne scelus praecipites agit, obstabat quin literis ac legationibus Polimirum hortarentur uti regnum ad se iure gentium spectans reciperet, rati nec e republica esse regnum a pluribus administrari, nec fas esse quemquam in regem assumi nisi regio sanguine ortum. Igitur

Nec tamen his imperandi cupido, quae humanas mentes plerumque in omne scelus praecipites agit, obstabat quin literis ac legationibus Polimirum hortarentur uti regnum ad se iure gentium spectans reciperet, rati nec e republica esse regnum a pluribus administrari, nec fas esse quemquam in regem assumi nisi regio sanguine ortum. Igitur Polimirus posteaquam in Dalmatiam nauibus appulit, in portu, qui XIII

erant, loetis animis summoque honore est excoeptus atque in oppidum Tribulium, quod sane ea tempestate pro captu Illyrico satis erat opulentum, nunc deleti uix extant uestigia, deductus quo ibi insignibus imperii de more accaeptis regnum iniret. Hinc enim Bossinatium reges, qui eam Dalmatiae partem obtinebant, imperium auspicabantur et fortunae suae insignia tunc accipiebant. Porro Bossinates, Thracum

libertate armis repetita. Quamquam sunt qui credant Bossinates et Slouinos eandem esse gentem: in quam quidem opinionem uix adducor quandoquidem lingua inter se haud parum differunt. Adeptus auitum regnum Polimirus conuocat ad se quos secum Roma in Dalmatiam uenisse demonstrauimus: sciscitatur in mediterraneisne locis an maritimis malint sedes habere. Vbi intellexit eos maxime, qui tenuiores genere ac fortunis erant, praeoptare

qui et docerent imminens Dalmatiae periculum propter breuem e Gargano in Illyricum traiectum, et hortarentur eos ad bellum hostibus Christiani nominis inferendum. Slouini enim Adriani Tertii Romani pontificis tempore, Seuropylo Dalmatiae regnum permissu Constantinopolitani imperatoris administrante, Christianam susceperant religionem. Gens Slouinorum, simul religionis amore, simul Dalmatiae periculo moti, ui magna nauium coacta

Itaque Rhacusanis nauibus Scardonam deductus inde in Hungariam profectus breui ab Hungaris, quum opera Iani Hunniadis, regis Matthiae patris, tum thesauro in militum stipendium erogato, quem ei, ut dictum est, Rhacusani conseruarant, in regnum est restitutus. Atqui recuperato regno haud immemor beneficii Dardanus rex extitit. Semper enim gratiae Rhacusanis referendae summo studio incubuit atque adeo omnibus eos est prosequutus

istas non minuitur malicia multorum, sed abundat. Neque solum refrixit charitas, uerum etiam odia multiplicantur. Haud satis est Christianis, quod ab infidelibus infestantur, inter se dimicant, inter se digladiantur, gens contra gentem, regnum aduersus regnum. Nostra quippe memoria, tanta Gallorum, Hyspanorum, Italorumque strages facta est, tot fortium uirorum cędes perpetrata, ut ad effugandos ab Europa atque Asia Mahumetanos satis essent. Nunc uero ita adhuc agunt, ut

malicia multorum, sed abundat. Neque solum refrixit charitas, uerum etiam odia multiplicantur. Haud satis est Christianis, quod ab infidelibus infestantur, inter se dimicant, inter se digladiantur, gens contra gentem, regnum aduersus regnum. Nostra quippe memoria, tanta Gallorum, Hyspanorum, Italorumque strages facta est, tot fortium uirorum cędes perpetrata, ut ad effugandos ab Europa atque Asia Mahumetanos satis essent. Nunc uero ita adhuc agunt, ut reliquum orbem

Quę quidem assertio dissentire mihi uidetur ab Euangelio, in quo futuri iudicii texitur historia; quando videlicet separatis agnis ab hędis, iustis ab iniustis, alteris Iudex dicturus est: Venite, benedicti Patris mei, possidete uobis regnum ab initio paratum. Alteris econtrario: Ite maledicti in ignem ęternum. Quod si Dominus post iudicium in terra regnaturus esset, non uocaret electos, ut ad se uenirent, et regnum ipsis paratum possiderent; sed potius dixisset:

dicturus est: Venite, benedicti Patris mei, possidete uobis regnum ab initio paratum. Alteris econtrario: Ite maledicti in ignem ęternum. Quod si Dominus post iudicium in terra regnaturus esset, non uocaret electos, ut ad se uenirent, et regnum ipsis paratum possiderent; sed potius dixisset: manete hic mecum mille annos, ut in terra mecum regnetis. Aut quomodo iustis semper regnum cęlorum promitteret, si prius terrenum esset daturus? Poenitentiam agite , inquit,

Quod si Dominus post iudicium in terra regnaturus esset, non uocaret electos, ut ad se uenirent, et regnum ipsis paratum possiderent; sed potius dixisset: manete hic mecum mille annos, ut in terra mecum regnetis. Aut quomodo iustis semper regnum cęlorum promitteret, si prius terrenum esset daturus? Poenitentiam agite , inquit, et appropinquabit regnum cęlorum . Moueret me fortasse non parum, in hac millenarii regni opinione fuisse Tertullianum, Victorinum,

possiderent; sed potius dixisset: manete hic mecum mille annos, ut in terra mecum regnetis. Aut quomodo iustis semper regnum cęlorum promitteret, si prius terrenum esset daturus? Poenitentiam agite , inquit, et appropinquabit regnum cęlorum . Moueret me fortasse non parum, in hac millenarii regni opinione fuisse Tertullianum, Victorinum, Lactantium, et apud Gręcos Hireneum, Lugdunensem episcopum, nisi illos Hieronymus cunctis pręferendus redarguisset. Eos

non parum, in hac millenarii regni opinione fuisse Tertullianum, Victorinum, Lactantium, et apud Gręcos Hireneum, Lugdunensem episcopum, nisi illos Hieronymus cunctis pręferendus redarguisset. Eos ille iudaizare dixit, qui mille annorum regnum in fine constituunt. Iudei enim tunc se in regnum restituendos aiunt et in Hierusalem auro gemmisque constructa collocandos, et rursum nuptias, sacrificia, circumcisiones, sabbata seruanda, liberos educandos, rursum epulis

Tertullianum, Victorinum, Lactantium, et apud Gręcos Hireneum, Lugdunensem episcopum, nisi illos Hieronymus cunctis pręferendus redarguisset. Eos ille iudaizare dixit, qui mille annorum regnum in fine constituunt. Iudei enim tunc se in regnum restituendos aiunt et in Hierusalem auro gemmisque constructa collocandos, et rursum nuptias, sacrificia, circumcisiones, sabbata seruanda, liberos educandos, rursum epulis deliciisque indulgendum, nationes, ut ipsis seruiant,

sabbata seruanda, liberos educandos, rursum epulis deliciisque indulgendum, nationes, ut ipsis seruiant, subiugandas. Et si talia futura sint, frustra in Euangelio prędicantur beati pauperes, beati, qui se castrauerunt propter regnum cęlorum, beati, qui esuriunt et sitiunt, beati, qui persecutionem patiuntur propter iustitiam: si rursum beati sunt, qui argentum aurumque in terra possident, qui liberorum procreationi operam impendunt, qui conuiuia laute parant

glorificationem istis se non indigere sciunt, dicente Domino: In resurrectione neque nubent, neque nubentur, sed erunt similes angelis . Et de epularum usu prędicat Apostolus : Non est regnum Dei esca et potus, sed iustitia, et pax, et gaudium in spiritu sancto . De hoc satis. Nunc ad reliqua propositi nostri explicanda redeat oratio. Coepimus quippe de persecutione Antichristi loqui. Tanta igitur erit calamitas

poenarum finis expectatur. Facta igitur hominum iudicandorum discretione, tunc dicet , inquit , Rex his, qui a dextris eius erunt: Venite, benedicti Patris mei, possidete paratum uobis regnum a constitutione mundi . O felices illi, quos Rex ad se uocabit. O infelices et miseri, quos repellet iubebitque recedere. Venite, benedicti Patris mei . Benedicti Dei Patris sunt, quibus promissa ęternę beatitudinis

miseri, quos repellet iubebitque recedere. Venite, benedicti Patris mei . Benedicti Dei Patris sunt, quibus promissa ęternę beatitudinis hęreditas debetur. Igitur tanquam Dei hęredes et Christi cohęredes possidete paratum uobis regnum a constitutione mundi. Ab initio enim nouit Dominus eos, qui sui sunt. Aliis autem ait: Non noui uos , ea uidelicet notione, qua electi noscuntur, non qua ipse nouit omnia, antequam fiant. Possidete , inquit, cęleste

a constitutione mundi. Ab initio enim nouit Dominus eos, qui sui sunt. Aliis autem ait: Non noui uos , ea uidelicet notione, qua electi noscuntur, non qua ipse nouit omnia, antequam fiant. Possidete , inquit, cęleste regnum, cuius possessio perennis est et ęterna . Terrena enim regna subinde mutantur et deficiunt. Nihil certum, nihil stabile in hoc seculo, nihil perpetuo proprium.

cuius possessio perennis est et ęterna . Terrena enim regna subinde mutantur et deficiunt. Nihil certum, nihil stabile in hoc seculo, nihil perpetuo proprium. Quid ergo iuuat regnum terrenum multorum hominum sanguine comparare, alienas subiugare nationes, bella cum finitimis gerere et cum proprię uitę periculo multis imperare? Tu, qui ex alienis tua facis, nonne mors ex tuis faciet aliena? Quin etiam dum

et dedistis mihi manducare; sitiui, et dedistis mihi bibere; hospes eram, et collegistis me; nudus, et operuistis me; infirmus, et uisitastis me; in carcere eram, et uenistis ad me . Miserationis in pauperes sunt opera ista. Regnum amiserat Nabuchodonosor, et dictum est ei: elemosinis redime peccata tua, et delicta tua miserationibus pauperum . Peccasti, Christiane, poeniteat te peccasse tuisque opibus succurre aliorum inopię, et quicquid pauperi

etiam poenę uestrę consortes participesque habeatis. Ignis ergo iste paratus erat apostaticis tantum spiritibus, qui pęnitentię facultatem non habent, non autem nobis, quibus dictum fuit: Poenitentiam agite, et appropinquabit regnum cęlorum . Nunc quia, dum tempus suppetebat, poenitentiam contempsistis, obstinati cum obstinatis in igne ardebitis, in igne illo, cuius ardor non consumit, sed cruciat; in igne illo, inquam, in quo tam uos corporei quam demones

ait: Domum habemus non manufactam, ęternam in cęlis . Et de qua dicitur : Replebimur in bonis domus tuę . Hęc est illud regnum, de quo dixit Daniel propheta: Regnum, et potestas, et magnitudo regni, quę est supra omne cęlum, detur populo sanctorum Altissimi, cuies regnum, regnum sempiternum est . In hoc regno inter sanctos

Domum habemus non manufactam, ęternam in cęlis . Et de qua dicitur : Replebimur in bonis domus tuę . Hęc est illud regnum, de quo dixit Daniel propheta: Regnum, et potestas, et magnitudo regni, quę est supra omne cęlum, detur populo sanctorum Altissimi, cuies regnum, regnum sempiternum est . In hoc regno inter sanctos perpetua erit pax, semper ardens charitas,

: Replebimur in bonis domus tuę . Hęc est illud regnum, de quo dixit Daniel propheta: Regnum, et potestas, et magnitudo regni, quę est supra omne cęlum, detur populo sanctorum Altissimi, cuies regnum, regnum sempiternum est . In hoc regno inter sanctos perpetua erit pax, semper ardens charitas, inenarrabilis lętitia, quies perennis. De pace ista loquitur per Esaiam

Replebimur in bonis domus tuę . Hęc est illud regnum, de quo dixit Daniel propheta: Regnum, et potestas, et magnitudo regni, quę est supra omne cęlum, detur populo sanctorum Altissimi, cuies regnum, regnum sempiternum est . In hoc regno inter sanctos perpetua erit pax, semper ardens charitas, inenarrabilis lętitia, quies perennis. De pace ista loquitur per Esaiam

paradiso Dei mei . Vitale lignum Christus est; qui eius gustant dulcedinem, uiuunt in ęternum. Et in psalmo dicitur: In ęternum ęxultabunt, et habitabis in eis, et gloriabuntur in te omnes . Et in alio psalmo: Regnum tuum, Domine, regnum omnium seculorum . Iusti ergo in perpetuum uiuent, et apud Dominum est merces eorum. Mortem autem ipsam, quam cuncta in terris animantia reformidant, ipsi immortalitatis gloriam semel adepti ultra non

Vitale lignum Christus est; qui eius gustant dulcedinem, uiuunt in ęternum. Et in psalmo dicitur: In ęternum ęxultabunt, et habitabis in eis, et gloriabuntur in te omnes . Et in alio psalmo: Regnum tuum, Domine, regnum omnium seculorum . Iusti ergo in perpetuum uiuent, et apud Dominum est merces eorum. Mortem autem ipsam, quam cuncta in terris animantia reformidant, ipsi immortalitatis gloriam semel adepti ultra non timebunt, non esurient, non

gratię innuit. Alii enim plus, alii minus dapient. Eadem metaphora utitur Saluator ad discipulos dicens : Ego dispono uobis, sicut disposuit mihi Pater meus, regnum, ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo . Spiritaliter ista intelligenda sunt. Non est enim regnum Dei cibus et potus. Sed, quemadmodum cibo et potu mortalis uita sustentatur, ita sancti, ut in ęternum uiuant,

: Ego dispono uobis, sicut disposuit mihi Pater meus, regnum, ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo . Spiritaliter ista intelligenda sunt. Non est enim regnum Dei cibus et potus. Sed, quemadmodum cibo et potu mortalis uita sustentatur, ita sancti, ut in ęternum uiuant, uisionis diuinę alimento uegetabuntur. Quis ergo usque adeo demens est, ut breuis uitę spatia in exercendis uirtutibus

sunt, fortiter toleranda patientię uirtute se armare et ita in bonis actionibus exerceri, ut, cum tam horrendi iudicii dies aduenerit, minus terreamur, irreuocabilem illam sententiam pręstolantes, quando quidem et poenitentibus regnum cęlorum promittitur et pie iusteque uiuentibus datur. 6 Sed et alia restant exponenda, quę post peractum iudicium et sanctis in cęlum

quę, ut hominibus seruirent, creata erant, iam nulla erunt, non in aere uolucres, non in terra pecudes, non in mari pisces, quia nec in terra homines, qui istis indigeant, habitabunt. Cęlum autem etiam ob hoc nouum erit, quod cęlorum regnum nouis luminibus uidebitur refertum; ut, quod prius animarum fidelium domicilium erat, mox etiam corporum glorificatorum receptaculum sit. Ita et noua terra erit terra ipsa uiuentium, in qua mare non erit, ut nihil ibi habeatur

Euangelium et apostoli erudiunt? Ecce , inquit, tabernaculum Dei cum hominibus . Tabernaculum Dei Christus est, qui ait: Ego in Patre et Pater in me est . Hoc ergo tabernaculum cum illis erit, qui ad possidendum regnum ęternum a Christo uocati fuerint. Cętera Apocalypsis uerba de ornatu et decore et gloria sanctę ciuitatis huius longum esset prosequi et exponendo dissererre: quare fulta auro sit, quare duodenis gemmis constructa,

sistentur, pręsta, ut cum beatificatis corporibus uel in cęlum tibi obuiam subleuemur uel ad dexteram throni tui statuamur, ut illam potius super omnia desyderabilia desyderabilem uocem audiamus: Venite, benedicti Patris mei, possidete regnum a constitutione mundi uobis paratum; ut hanc, inquam, uocationem potius suscipiamus quam in illam omnibus ęrumnis infeliciorem sententiam incidamus: Ite, maledicti, in ignem ęternum. Concede denique, piissime Domine, ut in te

potius suscipiamus quam in illam omnibus ęrumnis infeliciorem sententiam incidamus: Ite, maledicti, in ignem ęternum. Concede denique, piissime Domine, ut in te lętantes, de te gloriantes post resurrectionem nostram tuum ingrediamur regnum et in tuorum ueniamus consortium angelorum, ut una cum illis te Deum et hominem, te cum Patre et Spiritu Sancto in una hypostasi regnantem semper laudemus, tuo conspectu beatificati, tuę bonitatis tuęque glorię participes facti.

(Matth. XXV.) (Matth. XXV.) (Regnum terrenum.) (S. Martinus.) (Matth. XXV.) (Quomodo

creari contendunt. Sed iam inde narrationem auspicemur, unde eius perturbationis, de qua seruato temporum ordine primum scripturus sum, non modo origo, sed etiam causa manauit. Post Alberti mortem Vuladislauus primus ab Hungaris in regnum inducitur; cui Ladislauus Posthumus, huic uero Matthias Coruinus succedit. Post mortem regis Alberthi, qui Sigismundo Augusto gener adscitus in regnum Hungarorum successit, Hungari infantulo eius filio Ladislauo Posthumo Vuladislauum

Post Alberti mortem Vuladislauus primus ab Hungaris in regnum inducitur; cui Ladislauus Posthumus, huic uero Matthias Coruinus succedit. Post mortem regis Alberthi, qui Sigismundo Augusto gener adscitus in regnum Hungarorum successit, Hungari infantulo eius filio Ladislauo Posthumo Vuladislauum Iagelae filium, Polonorum regem, patruum illius Vuladislaui, ad quem Matthia Coruino mortuo regnum delatum est, haud sane satis honeste, si ius gentium respicias, superinduxere, tametsi

Post mortem regis Alberthi, qui Sigismundo Augusto gener adscitus in regnum Hungarorum successit, Hungari infantulo eius filio Ladislauo Posthumo Vuladislauum Iagelae filium, Polonorum regem, patruum illius Vuladislaui, ad quem Matthia Coruino mortuo regnum delatum est, haud sane satis honeste, si ius gentium respicias, superinduxere, tametsi illo tempore non tam iniquum hoc uideri potuit quam neccessarium, regno et ciuili discordia amisso principe laborante, et ab externis hostibus, Turcis maxime, gente immani, uexato. Neque enim

regnum delatum est, haud sane satis honeste, si ius gentium respicias, superinduxere, tametsi illo tempore non tam iniquum hoc uideri potuit quam neccessarium, regno et ciuili discordia amisso principe laborante, et ab externis hostibus, Turcis maxime, gente immani, uexato. Neque enim regnum latissime patens tutum reddi potuit sine rege, qui et auctoritate, qua quidem pueri carent, ciues suos in offitio contineret, et externam uim armis propulsaret, quum regno potius sit in communi periculo quam regi consulendum, quandoquidem reges ipsi tutandis populis constituuntur. Mater uero

Non ita multis post annis, Vuladislauo in expeditione aduersus Turcas suscepta interfecto, Alberthi filius regno iure sibi debito potitur, qui quum dolo suorum Pragae adolescens perisset, ad Matthiam, priuatum Iani Chuniadis filium, qui sibi Coruini nomen imposuit, opera Michaellis Selagii regnum ab Hungaris deffertur, quippe is erat Matthiae auunculus, ad eumque omnium rerum summa tunc respiciebat. Hic autem rex quum paterno genere Geta esset, quam gentem ab eorum asperiore cultu commodiore ad componenda uerba

nouum hominem, in regem ab Hungaris cooptatum, se magis ui deiecto quam liberis praeterito suffragiis. Etenim conuentus Hungarorum principum audita Ladislaui Posthumi morte Fridericum Caesarem, sanguine illi coniunctum, regem, ut quidam affirmant, designarat. Caeterum postea quam Matthias regnum sibi stabilitum esse intellexit, existimans diadema et magno redemptum esse, et inique a Caesare precium acceptum, utpote pro re ad Hungaricum ius spectante, per legatos numeratam repetit pecuniam, qua negata Friderico bellum indicit, quod profecto nescio uictone, an uictori maiorem fecerit

ne eius bona omnino silentio praeteream, quamquam in multis merito forsan male audiat, tante industriae fuit ad suam presertim gloriam excolendam, ut ausim affirmare eum uirtute quidem multis cedere, fama uero nemini. Nam ut taceam fortunam eius, quae quidem illum et e carcere ad regnum extulit ― etenim Pragae in custodia erat cum rex ab Hungaris designatus est ― et insidiis suorum saepius in pericula adductum perpetua felicitate protexit, fuit uir tanti consilii ac peritiae in republica temperanda rebusque gerendis, ut nunquam ferme quicquam rei inceperit,

facile in odio gratiam fingere solebat, latente tamen dolo concordantes committere, atque inter amicos, quod quidem flagitiosum est, odia instruere, quo scilicet inter se inuicem dissidentes et priuatis negotiis occupati nihil noui aduersus regem molirentur. Postea uero quam his artibus regnum sibi iam confirmauit, gloria, ut fit, splendore suo inuidiam superante, statim in animum induxit cum omnibus aetatis suae principibus magnificentia ac liberalitate certare, nec minus his quam armis caeteros reges anteire. Adeo enim Hungariam ędificiis exornauit, ut Alemaniam

Quo quidem in funere oratores quidam et poetae luculentis scriptis, ut est ea urbs literis dedita, apud cenotaphium eius magnifice extructum eloquentia inter se certarunt. Ianus Coruinus, naturalis Matthiae regis filius, regnum appetit, cui se Stephanus Bather opponit; Hungariae regnum et uariae eius nationes describuntur. Celebrato hunc in modum regio funere filius regis Matthiae Alba ocius digreditur, Budensemque arcem, prius alimentis ad

ut est ea urbs literis dedita, apud cenotaphium eius magnifice extructum eloquentia inter se certarunt. Ianus Coruinus, naturalis Matthiae regis filius, regnum appetit, cui se Stephanus Bather opponit; Hungariae regnum et uariae eius nationes describuntur. Celebrato hunc in modum regio funere filius regis Matthiae Alba ocius digreditur, Budensemque arcem, prius alimentis ad longam obsidionem tolerandam clam congestis,

satis callidi, eum, quod et puer esset et iustis minime nuptiis genitus, ad patris fortunam haud quaquam aspiraturum, uimue facere ausurum suspicabantur. Munit deinde caetera castella, quae in manibus habebat, atque aperte regnum affectare incipit. Interea Stephanus Bother in Citeriorem Daciam, prouinciam suam, quam incolae Transistranam Hungariam, ut ante dictum est, appellant, proficiscitur, ubi exercitu haud quaquam contemnendo ex hominibus

genere facta, ut fert Iazigum consuetudo, communiuit. Intra paucos dies nobilitas uariis sententiis ac studiis, prout quisque aut per se animatus erat, aut ab alio persuasus, eodem conuenit. Regnum Hungarorum, quod Danubius, amnium Europae fere maximus, intersecat, latissime patet: qua id septemtrionem spectat, Boëmorum ac Polonorum regnis terminatur,

Sclauenae nationis aliqua ex causa forte succensent, eas per contumeliam Gothas appellant. Caeterum licet multae, ut dictum est, nationes regnum Hungariae incolant, sola tamen Hungarorum nobilitas, una cum pontificibus suis, qui apud eos summum obtinent locum, ius ferendi suffragii in conuentibus habet. Hi autem apud Hungaros nobiles censentur, quorum omnis uita in studiis rei militaris consistit, quique

putant, atque in prędiis suis uicatim habitantes, non modo ab omni tributo liberi agunt, sed etiam omnia iura in colonos suos, quae dominis fere in seruos sunt, habent. Stephani Batheris regnum ambientis grauis oratio in comitiis. At Stephanus Bather, ut erat imperandi cupidissimus, ratus praefecturae, quam gerebat, maiestate se quoque fauorem sibi hominum conciliaturum, priusquam regnum Hungariae ab externis peteretur, quod quidem propediem fore, ut euenit,

Stephani Batheris regnum ambientis grauis oratio in comitiis. At Stephanus Bather, ut erat imperandi cupidissimus, ratus praefecturae, quam gerebat, maiestate se quoque fauorem sibi hominum conciliaturum, priusquam regnum Hungariae ab externis peteretur, quod quidem propediem fore, ut euenit, suspicabatur, Hungaros, si forte eis posset persuadere, ut regnum ad indigenam defferrent, oratione tentandos censuit, neminem unum sigillatim designans, non ausus plane quemquam nominare, prius quam principum

At Stephanus Bather, ut erat imperandi cupidissimus, ratus praefecturae, quam gerebat, maiestate se quoque fauorem sibi hominum conciliaturum, priusquam regnum Hungariae ab externis peteretur, quod quidem propediem fore, ut euenit, suspicabatur, Hungaros, si forte eis posset persuadere, ut regnum ad indigenam defferrent, oratione tentandos censuit, neminem unum sigillatim designans, non ausus plane quemquam nominare, prius quam principum animos exploraret. Tametsi quidam existiment Stephanum seorsum, inter amicos et quibus rem tuto committi credebat, fratris filio

ad indigenam defferrent, oratione tentandos censuit, neminem unum sigillatim designans, non ausus plane quemquam nominare, prius quam principum animos exploraret. Tametsi quidam existiment Stephanum seorsum, inter amicos et quibus rem tuto committi credebat, fratris filio Georgio regnum obliqua petiisse oratione - ad id maxime tentandum prouocatus Michaelis Selagii exemplo, qui itidem Transiluanam praefecturam gerens Matthiam Chugniadem Coruinum sororis filium, ut supra dictum est, regem creari Hungaros coegerat ― quo scilicet Stephanus opera sua

rerum omnium sibimet uendicaret. Itaque inculto illo dicendi modo, et a Scytharum more, a quibus Hungari originem ducunt, nequaquam abhorrente exorsus, haud mediocrem etiam animi motum atque iram, cuius erat natura impotentior, prę se ferens, utpote pro certo fere habens regnum Hungariae aduenae cessurum, Alienigenam, inquit, dominum, uiri Hungari, patiemur, cum et Hungarorum legibus cautum sit, ne quis peregrinus cuiuspiam magistratus obtinendi ius in Hungaria habeat, et bruta animalia naturae ipsius instinctu ex suo genere sibi

Hungariae natus nostris suffragiis, quod et fieri debet, et procul dubio futurum est, assecutus fuerit. Quis enim est, qui in Matthiae Chuniadis locum iure propinquitatis rex eligi debeat, quando ille, praeterquam quod nouus homo extiterit, nec permissu Hungarici senatus, sed ui et armis regnum adeptus fuerit, non modo nullum ex sese legitime genitum reliquit heredem, sed ne regum quidem quenquam uel longissima attingit cognatione? Atque ut iam finem dicendi

occasione sera fuit, animis Hungarorum iam fauore Vuladislaui praeoccupatis. Regni competitorum legationes uariae; Bohemorum pro Vuladislauo oratio. Legationes interim a competitoribus regni occurrunt. Hi autem regnum petiere: Vuladislauus, Boemorum rex, ad quem sane regnum delatum est; Maximilianus, Friderici imperatoris filius; Albertus, Vuladislaui minor natu frater; Ianus Coruinus Matthiae filius, ex concubina ortus. Primi Boemi auditi sunt, quorum maior natu in

praeoccupatis. Regni competitorum legationes uariae; Bohemorum pro Vuladislauo oratio. Legationes interim a competitoribus regni occurrunt. Hi autem regnum petiere: Vuladislauus, Boemorum rex, ad quem sane regnum delatum est; Maximilianus, Friderici imperatoris filius; Albertus, Vuladislaui minor natu frater; Ianus Coruinus Matthiae filius, ex concubina ortus. Primi Boemi auditi sunt, quorum maior natu in hunc ferme modum uerba fecit: Posteaquam ad

Primi Boemi auditi sunt, quorum maior natu in hunc ferme modum uerba fecit: Posteaquam ad Vuladislauum, proceres Hungari, allatum est uos regi designando in Rhacosium conuenisse campum, nemine exterorum ullam studiis uestris moram afferente, statim ille in animum induxit regnum Hungariae a uobis petere, memor non tam eius iuris, quod in hoc regnum habet, quippe qui Hungarorum regum stirpe ortus est, quam uestrae libertatis. Itaque precibus magis quam propinquitate ad id niti censuit, propterea quod quum omnium Christianorum more, tum antiquo

Posteaquam ad Vuladislauum, proceres Hungari, allatum est uos regi designando in Rhacosium conuenisse campum, nemine exterorum ullam studiis uestris moram afferente, statim ille in animum induxit regnum Hungariae a uobis petere, memor non tam eius iuris, quod in hoc regnum habet, quippe qui Hungarorum regum stirpe ortus est, quam uestrae libertatis. Itaque precibus magis quam propinquitate ad id niti censuit, propterea quod quum omnium Christianorum more, tum antiquo Hungarorum instituto, ubi rex sine liberis iusto matrimonio susceptis decessit, ad

enim ei persuasum uobis non minorem inesse iustitiam quam fortitudinem, prudentiam quam fortunam, rerum omnium copiam quam modestiam. Quae cum ita sint, uestri arbitrii est uobis regem designare, prudentiae uero quam optimum deligere ad regnum. Nemo enim est uicinorum regum, qui id frustra per se adipisci non speret, quod uidelicet pro magnitudine imperii uestri non nisi suffragiis uestris et acquiri potest, et dari debet. Nempe hae sunt Hungarici regni uires, ut circumiectae nationes

quod in rege creando duo uobis maxime spectanda sunt: alterum, ut in extincti regis locum proximus quis sanguine, licet id fortunae omnino sit munus, sufficiatur (loquor autem de eo decessore, qui aut iure successionis regnauit, aut deficiente uero herede senatus ac nobilitatis arbitrio ad regnum accessit, et ita imperium administrauit, ut eum sui ciues magis regem quam tyrannum senserint); alterum, ut quam optimus, quae quidem laus tota eorum est, qui regem creant, cooptetur. Nam ut discedamus a Matthia, Iani Chugniadis filio, qui, ut probe nostis, nec ulla cognatione stirpi

administrauit, ut eum sui ciues magis regem quam tyrannum senserint); alterum, ut quam optimus, quae quidem laus tota eorum est, qui regem creant, cooptetur. Nam ut discedamus a Matthia, Iani Chugniadis filio, qui, ut probe nostis, nec ulla cognatione stirpi regiae annexus fuit, et regnum Hungariae, praeterquam quod inuito senatu Hungarico occupauit, ita gessit, ut omnibus bonis non minus priuatae stirpis obscuritate quam tyrannide regno indignus uisus sit, trium nouissimorum ante Matthiam regum Vuladislauus est uerus in hoc regnum haeres ac successor, siue eius

stirpi regiae annexus fuit, et regnum Hungariae, praeterquam quod inuito senatu Hungarico occupauit, ita gessit, ut omnibus bonis non minus priuatae stirpis obscuritate quam tyrannide regno indignus uisus sit, trium nouissimorum ante Matthiam regum Vuladislauus est uerus in hoc regnum haeres ac successor, siue eius paternum, siue maternum respexeritis genus, quo quidem utroque omnibus Europae regibus, absit uerbo inuidia, antecellit. Placet autem id refferre non quidem per arrogantiam, sed quia et uos generis

se amplum putant. Est enim Andreae Casimiri, magni et iustissimi uiri filius, qui et belli et domi rex egregius extitit, nepos uero ex fratre, atque iccirco hac quoque ex parte iustus successor illius Vuladislaui, ad quem patres uestri circumspectissimi uiri regnum Hungariae ultro detulere, quique talem regem egit, ut non modo regno a maioribus uestris, quod quidem amplissimum est, delato par haberetur, sed etiam Constantinopolitano imperio dignus iudicaretur. Quod profecto uestris armis ad illius uirtutem atque ad Polonici regni opes

ditionis, ni eum mors importuna media ferme in expeditione uobis pariter et uniuersae Christianae reipublicae rapuisset. Maternum deinde nostri principis genus ab illo clarissimo Hungariae rege Lodouico, Sigismundoque eius genero ducitur, qui non Hungariae modo regnum, Boemiaeque, additis multis Alemmaniae regionibus, sed etiam Romanum obtinuit imperium. Alberthus enim, qui itidem rex Hungarorum fuit, ex Sigismundi filia et Lodouici nepte, matrem auunculumque eius Ladislauum suscepit, quem Hungari uix natum ― ut ita dicam ― et in cunis

quum ea magis superbiam hominibus suggerere soleant quam rebuspublicis prodesse, missa faciamus, eo magis quia ista regem quidem constituunt, sed nisi adsint uirtutes, regno haud dignum efficiunt. Ad uirtutes nostri principis, queis certo regna stant atque augentur, neque enim illae intra regnum Boemiae ita latent, ut non ad uos etiam earum fama euolarit, proceres Hungari, animaduertite. Nam nos affirmare audemus non modo Vuladislaui ingenium extra uitia esse, quod quidem per se haud parui faciendum est, sed etiam illi eas

eadem fere, quae fratris fuit. Qui quamquam uirtutis suae fama non paruam procerum partem cum tota pene humilioris fortunae nobilitate ad se traxerat ― hi enim studiis atque aperta acclamatione in ipsum inclinabant ― uicit tamen illa pars, quę Vuladislauo fauebat, cui scilicet regnum a Deo erat destinatum, quo regis segnitia Hungarorum in gentes adiacentes superbia plecteretur. Nam cum maxime uulgi studia in Albertum essent accensa, rumor (incertum quo authore exortus) tota comitia subito peruasit Alberthum peruicacis ingenii ac ualde suis

Albertho extemplo auertit atque Vuladislauo conciliauit. Et re uera aliquando Alberthus in quodam concilio, cui pater eius interfuerat, cuidam ex Polonis principibus ob liberiorem uocem in regem emissam ira concitus intenderat manus osque uerberauerat. Quare falso quidam opinati sunt regnum Albertho ablatum tum inconstantia Stephani Botheris, Transistranae Hungariae praefecti, quem ferunt, ut Vuladislauo fautor esset, a regina pecunia corruptum, quando uir ille aetate sua religiosissimus sit habitus, tum dolis ac astu Iani Boëmi, Varadinensium praesulis, cuius

religiosissimus sit habitus, tum dolis ac astu Iani Boëmi, Varadinensium praesulis, cuius rei conscientia et pudore, ut sunt plerique alienae maligni interpretes mentis, sese praesulatu abdicasse fertur, ordinisque diui Francisci habitum sumpsisse, perinde ac timuisset, ne regnum Hungariae non sine suo periculo Vuladislauus retinere non posset, propterea quod ad ultimum prope discrimen Vuladislauo rege declarato regnum deductum esse uisum est, hostibus undique in Hungaros ingruentibus. Qui quidem tunc in mutuam ex simultatibus perniciem ruentes in sese finitimorum

alienae maligni interpretes mentis, sese praesulatu abdicasse fertur, ordinisque diui Francisci habitum sumpsisse, perinde ac timuisset, ne regnum Hungariae non sine suo periculo Vuladislauus retinere non posset, propterea quod ad ultimum prope discrimen Vuladislauo rege declarato regnum deductum esse uisum est, hostibus undique in Hungaros ingruentibus. Qui quidem tunc in mutuam ex simultatibus perniciem ruentes in sese finitimorum arma concitabant. Sed neque hanc solum modo depositi praesulatus causam

solus praestare debuerit, quum praesertim omnino ridiculae atque insanę mentis sit credere quempiam alium id promittere potuisse, quod uidelicet et regii tantum modo fuit arbitrii, et per ipsummet regem agendum. Qui quidem non modo talium pactione nuptiarum ad regnum Hungariae non est accitus, uerum etiam multo ante ab Hungaris rex designatus quam ulla huiusce matrimonii fieret mentio. Quamquam non negauerim spem nuptiarum Beatrici ab Hungaris dolose iniectam, quo illa pecunias, quarum copiam ingentem congessisse credebatur, in

petiisse. In quam sane sententiam grauiores fere uiri inclinant, quandoquidem neque sola electio Vuladislaui regis, uerum etiam insanae quoque Hungarorum mentes et consilia inquieta, priuatisque potius quam publicis rebus prospicientia regnum opibus ac armis ualidissimum prope pessum dederint, nedum conturbarint. Neque gratiam Italae mulierculae tantum apud Hungaros ualuisse credendum est, ut ex illius uoto sibi regem constituerent. Nempe Italis Hungari, Boëmi ac Poloni adeo infensi sunt, ut illos eodem fere

quandoque, ut sapientes censent, uel optimos uiros non nisi per erumnas Deus ad summum perducit gradum, et Vuladislauum diuina uoluntate, seu hominibus incognita, seu, ut supra dixi, quo regis ignauia ferocia Hungarorum ingenia mitiora fierent, non sine rerum perturbatione et regni detrimento ad regnum Hungariae accessisse, et Albertho nullius sane fraude illud ablatum , sed potius Pestanorum comitiorum acclamatione, certissimo, ut exitus rei comprobauit, omine in regem paterni regni, in quod mox Vuladislaui maxime opera patri successit,

spargere in uulgus non dubitauit. Quae profecto contentio perturbationis pestem magna ex parte adauxit, ferrumque ac facem ciuili bello praetulit, hinc regina iure coniugii, inde regulo, perinde ac si esset legitimus haeres, ad se regnum trahente. Quem scilicet praeter alia, quibus imperitum rerum adolescentem mali consultores stimulabant, ad excelsa omnia atque alta speranda hoc maxime incitabat, eo quod rex Matthias, morte primae coniugis iam solutus matrimonio, eius matrem regio cultu, aeque ac iustam

ex ea susceptam sibi matrimonio, ni amici dissuasissent, coniungere. Accedit ad hoc, quod se unicum demortui patris filium uidebat reliquum esse, atque honore paulo ante habitum, quo solent in spem regni geniti haberi. Verum quantum Iani Chugniadis, ducis egregii, uirtus ad obtinendum regnum Matthiae suffragata erat, tantum huic patris obfuit tyrannis. Nihil enim est regum liberis ad conciliandum populi fauorem tam efficax, quam paternae memoria iustitiae. Regina igitur animaduertens regulum omnia ad obtinendum regnum moliri, relicta regia in priuatas

ducis egregii, uirtus ad obtinendum regnum Matthiae suffragata erat, tantum huic patris obfuit tyrannis. Nihil enim est regum liberis ad conciliandum populi fauorem tam efficax, quam paternae memoria iustitiae. Regina igitur animaduertens regulum omnia ad obtinendum regnum moliri, relicta regia in priuatas ciuitatis aedes sese recaepit, seu uim reguli metuens, seu, ut eo facto quasi e domo sua pulsa esset, se digniorem commiseratione faceret ac maius odium regulo conflaret. Proceres deinde supplex orat, ne se reginam legitime

fraudem maxime obicere solent, tametsi antiquis Romanorum moribus nihil minus quam perfidiae obiectio conueniat, quippe apud quos fides semper fuit sanctissime culta, omnibusque mortalium bonis antelata. Ianus Coruinus ius suum in regnum paternum armis defendere minatur, et Petrum Insanum carcere liberat. Caeterum Matthiae filius clausa iam regia, aduersariisque ab eius aditu prohibitis, atque cum fautoribus suis, tum thesauro locisque, quae praesidiis obtinebat fretus, paternum ad se

regnum paternum armis defendere minatur, et Petrum Insanum carcere liberat. Caeterum Matthiae filius clausa iam regia, aduersariisque ab eius aditu prohibitis, atque cum fautoribus suis, tum thesauro locisque, quae praesidiis obtinebat fretus, paternum ad se regnum deferri haud dissimulanter petere incipit, minaturque se illud, si non licuerit optimatum uoluntate, ui occupaturum, atque armis ius suum defensurum. Atque quo plures sibi ascisceret fautores, Petrum cognomento Insanum, Colociensium pontificem, Visegradensi educit

ei fuisset obtemperatum: quippe cuius erat sententia, caeteris fere reguli amicis id uehementer propter rei turpitudinem improbantibus, comprehensos in regia optimates, qui comitiorum initio ad regulum saepe commeabant, positis custodibus tantisper detinere, dum Ïanus, an militari studio regnum posset inuadere, experiretur. Hoc autem, utrum Petri odio ab inimicis confictum sit, in uulgusque aeditum moribus eius crimen affirmantibus, an ab ipso Petro cogitatum, in ambiguo pono. Nihil enim mihi de hac re satis compertum est.

fere inuaserat, fraudari ― statuunt eum, ne ad priuatam fortunam detrahi uideretur, honoribus ac titulis augere. Est regio Illyrici inter Valdanum, quem fluuium Hunnam uulgo uocant, et Drinum amnem sita, partim Hungaricae, partim Turcaicę ditionis, nunc Bossinae regnum nuncupatur. Hanc regionem quum permissu Lodouici regis Neapoli oriundi (fuit enim id temporis Hungarorum, ut et reliquum Illyricum, prouincia ), Stephanus Duronius praefectura obtineret, ab ipso Lodouico Bossinensium

Churiacum Dalmatam ab Hungaris deficientem, regnique prouincias uastantem. Itaque, quamuis Stephanus et insecuti Bossinensium reges regio nomine fuerint insigniti, nunquam tamen a societate Vngarorum, quoad penes Bosnenses regnum permansit, defecerunt. Quare occupato quoque a Turcis Illyrico, Hungaris domestico bello impeditis, Bossinensis regni titulum Hungarorum reges nequaquam deposuerunt, eum non minus recte nunc quam antea usurpantes, quandoquidem ductu regis Matthiae Chugniadis sedem

omnibus possessionum legitimis haeredibus. Nam caducae hereditates regibus acquiruntur. Quibus ille spretis exercitum parat; palatinus eum sequentes proscribit. Caeterum regulus paternae haud immemor dignitatis, uidens iam regnum ad Vuladislauum procul dubio deferri, relicto in regia satis firmo praesidio magnam uim auri atque argenti, dum sese spretum credit, asportat, ad exercitumque, quem iam, quibus mandatum erat, parauerant, proficiscitur, armis regnum frustra quaesiturus principibus regni eius

regulus paternae haud immemor dignitatis, uidens iam regnum ad Vuladislauum procul dubio deferri, relicto in regia satis firmo praesidio magnam uim auri atque argenti, dum sese spretum credit, asportat, ad exercitumque, quem iam, quibus mandatum erat, parauerant, proficiscitur, armis regnum frustra quaesiturus principibus regni eius spei obstantibus. Regulum sequuntur, pręter suae factionis homines, quidam uiri primarii, qui quidem rege nondum declarato, soluti, ut fit, regio metu, dum uicinum agrum populantur, armisque ea repetunt, de quibus iure

ac hostem inuadere iubet, clamitans aequum esse Hungaros pro sacro diademate, quod non priuatus quispiam ui detinere, uerum in senatus potestate more maiorum esse debet, pro thesauris publicis, quos ut Matthias congereret maximos, regnum et communem patriam crebris, ac iisdem asperrimis exactionibus pene spoliauit, acriter pugnare, nec ullo pacto sinere pueri inductores ac reipublicae hostes impunitos abire; omni poena dignos ducerent, qui aduersus senatus consensionem scelerata consilia inissent.

ac quosdam ex purpuratis suis, caeterosque amicorum, quos propter summa in eos beneficia sibi etiam extincto fidos fore rebatur, iuramento adegisse, uoluntarione, an coacto, non satis compertum habeo, uti filium sibi in regnum substituerent. Sed quoniam uita functi amicis fere carent, utpote penes quos neque gratiae neque maleficii locus est, iurati promissis haudquaquam stetisse creduntur, nec mea sententia ob id ullam culpam contraxere. Liberis enim, uti ego existimo, gentibus aut nasci

Tuberonis Dalmatae abbatis Commentariorum de temporibus suis liber secundus Reginae ardens, sed inane de Vladislaui coniugio desiderium. At reginae animum re ex eius uoto gesta, ac si deleto reguli exercitu regnum sibi simulque optatum confirmasset matrimonium, ingens laetitia incessit. Qua gestiens (ut sunt foeminae natura temperandis animi affectibus impotentes) credebat ea uictoria rem suam magnis auctibus creuisse,

reor, quia regi Matthiae aliquando et grauiter aegrotanti et irato uox exciderat iam Beatricem nouas nuptias sibi conciliare, regique Boëmorum sese comere. Nempe audiuerat Matthias, ut erat sagax ad animos suorum explorandos, iactari sermones a quibusdam Hungarorum principibus regnum Hungariae ad Casimirorum familiam rediturum, praesenseratque uxorem forte huius consilii haud expertem praemoliri sibi Vuladislaui nuptias, quando quidem putaret et uirum, eo quod ualetudine minus prospera uteretur, breui interiturum, et Vuladislauum ab Hungaris in regno

nuptiis fieri solet, ducere, nummos in plebem aedibus eius obuersantem spargere, atque hoc praecio populi uoces plaususque aucupari; demumque Vuladislauum Hungarorum regem uirumque suum, impudenter sane et praeter matronale decus, appellare. Quamquam ille, utpote cui senatus Hungaricus regnum destinarat, neque reginae indigebat suffragatione, et eius procacitate ac petulantia, quibus illa regem sibi conciliare conabatur, uehementer offendebatur. Nimirum pudore ac modestia, praecipuis mulierum bonis, uiri maxime

medicamenta. Est igitur tibi noscendum Hungarorum ingenium, moresque eorum penitus animaduertendi, qui quidem multum lupi in se haud falso dicuntur habere, atque ita his imperandum, ut te amando simul et timendo uenerentur, admirationeque dignum putent. Neque enim alterutro regnum Hungariae administrari potest, propterea quod neque timor per se satis tutus est, quum natura ipsa hominum odia excitet, neque sola lenitate ac mansuetudine regia apud Hungaros dignitas retineri potest. Porro quibus odium euites, amoremque promerearis artibus, noui te satis esse

laetissimam tristem facis? Quae enim ulla regnandi uoluptas cuiquam esse potest, amicis destituto? Cur me ipsum fugiens inde abire paras, ubi sub Coruini imperio, ne dicam tyrannide, tamdiu uixeris? Cur, si mecum non eras in Vngaria uicturus, me tantopere ad nouum regnum accipiendum hortabare, an forte simulata in me adortando usus oratione uerecunde admonuisti me temere regnum Hungariae affectasse? Quippe qui re ipsa dissuades, quod uerbis suasisti faciendum. Quin etiam, ni tua in me beneuolentia mihi esset satis explorata,

inde abire paras, ubi sub Coruini imperio, ne dicam tyrannide, tamdiu uixeris? Cur, si mecum non eras in Vngaria uicturus, me tantopere ad nouum regnum accipiendum hortabare, an forte simulata in me adortando usus oratione uerecunde admonuisti me temere regnum Hungariae affectasse? Quippe qui re ipsa dissuades, quod uerbis suasisti faciendum. Quin etiam, ni tua in me beneuolentia mihi esset satis explorata, fraudem quoque tuo subesse sermoni uererer. Etenim nemo est, qui non uideat me apud Hungaros, utpote quorum neque

a rege Ianus contenderat. Itaque Volphango in locum Iani antistite designato, rex a Iano hoc tantum exegit, ne abs se discederet, quoad noui motus, quos a fratre ortum iri (ut euenit) uerebatur, quid tumultus ac periculi afferrent, appareret, quo profecto plurium amicorum consilio regnum administraretur. Nemo enim fere arbitrabatur Albertum regni repulsam tacitum laturum. Vuladislauus in Hungariam festinat; apud Strigonium subsistens a proceribus rex salutatur, ac simul de animo suo erga

id defuncti regis, qui erga se beneficus extiterat, memoriae tribuens. Nempe illum Sigismundus e tenui fortuna in summum dignitatis gradum euexerat. Quae statua ubi restituto sibi nitore solito lucidior conspecta est, non defuere, qui interpretarentur sobolem Sigismundi regis ad regnum Hungarorum reuocari. Porro hic Vuladislauus natus est ex nepte Sigismundi regis, quae quidem fuit filia Alberthi, quem superiore libro generum ipsius Sigismundi fuisse docuimus. Hoc autem hac causa commemoraui, ut ostenderem, quod et alio loco feci, non modo Dei arbitratu

enim iam obstare, quo minus uerae nuptiae fiant, regno a Vuladislauo inito? At illa, utpote sorti suae destinata, nullius salubris consilii patiens, suis amicis suadentibus irasci, nec existimare, uti sese res habebat, Hungaros illius tantum auribus seruire, regnum uero eius uehementer auersari, forte confisa seu Romanis legibus, quae ex nudo etiam consensu sponsalia constituunt, seu ne, dum per tenacitatem pecuniis parcit, excusationem Hungaricae fraudi uideretur dare, malens

dolo quam suo uitio a regno decidere. Crediderim Beatricem, alioquin singularis foeminam ingenii, diuina constitutione, cuius sane lege humana aguntur negotia, in fraudem Hungarorum incidisse, quo omni ex parte patris eius Ferdinandi domus corrueret. Ab hac autem familia regnum Neapolitanum per idem tempus transactum, primo a Gallis, deinde ab Hispanis occupatum, mox in Ostriciam gentem iure affinitatis concessit. Nempe Carolus Augustus, Maximiliani Augusti ex filio nepos, in regnum Hispanum Neapolitanumque Ferrando auo materno successit. Et

patris eius Ferdinandi domus corrueret. Ab hac autem familia regnum Neapolitanum per idem tempus transactum, primo a Gallis, deinde ab Hispanis occupatum, mox in Ostriciam gentem iure affinitatis concessit. Nempe Carolus Augustus, Maximiliani Augusti ex filio nepos, in regnum Hispanum Neapolitanumque Ferrando auo materno successit. Et quoniam eo uentum est ubi opportune narrari potest, quo ritu Hungari suis regibus sceptra tribuere consueuerunt, id paucis absoluendum putaui. Ritus inaugurandi reges Hungariae

Ritus inaugurandi reges Hungariae in Vuladislauo cur intermissus? Igitur cum Hungarorum quispiam regum e uita decedit, nullo ex se genito relicto successore (alioqui filius patri superstes iniussu etiam optimatum nulliusque interposita auctoritate regnum inire solet), uniuersa nobilitas a principe senatus conuocata ad Rhacosium campum armata conuenit, quem esse in Pestano agro supra demonstrauimus. Ibi maioris partis consensu regem declaratum Albam Regiam magna deducunt frequentia. Sed priusquam rex

uocari diximus, ei astans, uoce, qua exaudiri possit, nobilitatem ter interrogat, uellent ne regem in Pestanis comitiis dictum regnare. Qui posteaquam terna nobilium acclamatione confirmatus fuerit, gladium nudum manu dextera a palatino accipit, designansque se undique ab omnibus hostibus regnum defensurum, eum sublatum ad orientem primum conuertit, deinde ad occasum, itemque ad septentrionem atque meridiem. Quibus rebus peractis rex sacerdotali ueste induitur, sceptroque aureo accepto in sede regia collocatur. Ad eum Strigoniensium pontifex et ipse sacerdotali ueste

peractis rex sacerdotali ueste induitur, sceptroque aureo accepto in sede regia collocatur. Ad eum Strigoniensium pontifex et ipse sacerdotali ueste indutus moxque rem diuinam incoepturus accedit diadema ferens. Atque postea quam rex iurauerit se iuste ac secundum leges Hungarorum regnum gubernaturum, eius caput inter sacrificandum diademate circundat. Deinde iam sacrificio peracto singuli procerum suo ordine iusiurandum praestant, promittuntque regiam se potestatem legitime conseruaturos. Sed forte quispiam querit, cur hic mos omni ex parte in

suo ordine iusiurandum praestant, promittuntque regiam se potestatem legitime conseruaturos. Sed forte quispiam querit, cur hic mos omni ex parte in rege Vuladislauo creando haud quaquam sit seruatus. Neque enim ullo nobilium clamore ad Albam Regiam Vuladislaui regnum est conprobatum, utpote qui a principibus ne conuocati quidem de more fuerunt. Crediderim senatum Hungarorum, haud satis certum de studiis multitudinis in Vuladislauum, minorum gentium nobilitatem Albam Regiam consulto tunc non conuocasse. Nam cum Alberthus prius quam Vuladislauus eius

contingere, ita humilioris fortunae homines malunt regem eum, qui potentium insolentiam coerceat, atque ab iniuria inopi inferenda prohibeat. Alberthus Polonus in Hungariam cum exercitu aduolat. Caeterum nec factio aduersa, quę regnum ad Alberthum deferri cupiebat, interea quiescere, aut studium suum parum tutari, sed in sententia perseuerans eum propere accersit. Qui quidem et recenti nuntio et prius Stephani Batheris literis temere quidem missis adhortatus, quippe qui sua ipsius magis auctoritate quam optimatum

magnum malum sit principatus cupiditas. Ni enim hi duo fratres ut regni competitores in Hungariam uenissent, Danubii intercapedo eorum mutuo complexui haud quaquam obstitisset, quum praesertim longa absentia desiderium inter necessarios augere soleat. Vbi igitur Albertho innotuit regnum Hungariae ad Vuladislauum delatum esse, seseque elusum, ira inflammatus iubet suos Pestanis portis obequitare, in praesidiumque Boemicum, quod oppidanis additum erat, probra ingerere, atque ad leuia certamina extra oppidum elicere. Oppugnare autem Pestum non poterat, quum

reuersus est, maximo praeter Polonorum arma noui insuper alicuius motus timore anxius. Fratre enim alienato externos hosteis locum iniuriae quaesituros facileque reperturos iudicabat, et quos ipsemet suo merito non fecisset inimicos, eos Matthiae Coruini iniuriis, cui in regnum successerat, concitatum iri, sibique sustinendos esse, ut euenit, uerebatur. Ianus Varadinensium praesul discordes fratres conciliare nititur, sed frustra. Itaque non multis post diebus, ne quod reconciliationis tempus

scribit, Austriae ciuitates in fidem recipit. Dum haec in Hungaria geruntur, Maximilianus Friderici Augusti filius ratus, ut erat, recuperandae Austriae tempus aduenisse, eo quod et Alberthus regnum Hungariae non mediocriter turbauerat, bonamque suarum uirium partem eo conuertere Hungaros cogebat, et quod ipsi Hungari maximis inter se seditionibus agitati extra regnum posita tueri non poterant. Ad haec ex regni petitione ac repulsae ignominia odio incensus de bello Hungaris

Friderici Augusti filius ratus, ut erat, recuperandae Austriae tempus aduenisse, eo quod et Alberthus regnum Hungariae non mediocriter turbauerat, bonamque suarum uirium partem eo conuertere Hungaros cogebat, et quod ipsi Hungari maximis inter se seditionibus agitati extra regnum posita tueri non poterant. Ad haec ex regni petitione ac repulsae ignominia odio incensus de bello Hungaris inferendo coepit cogitare. Communicato igitur cum amicis consilio, ad quos de magnis rebus referre solebat, ex omnium fere

gens, modo absit emulatio, malit suae linguae principi quam externo parere. Maximilianus, Austrianorum erga se animo ac uoluntate comperta, nihil cunctandum ratus, ne, prius quam ipse arma sumeret, aut Hungari depositis simultatibus ac odiis communi utilitati studere inciperent - totum enim regnum eo tempore intestino bello, ut demonstratum est, ardebat, quae quidem res ad arma Hungaris inferenda hostes maxime concitabat, quum alioqui esset terribile Alemanis praesertim nomen Hungarorum ― aut Alberthus, qui tunc grauis hostis regno Hungariae instabat, pace cum fratre facta

Caeterum ab ipsis Hungaris nihil est timendum. Rex ibi paucorum consilio absque ullo exercitu accersitus de imperio, ad quod nos quoque haud ab exigua Hungarorum parte uocamur, cum fratre inimicissimo certat animo. Hungari ipsi inter se ita dissident, ut ne ipsum quidem regnum queant deffendere, nedum extra posita tueri. Sine certamine igitur uictoriam consequemur. Atque si Deus coeptis annuerit, maiora quam animis concipitis agrediemur, unde praeter meritas pęnas, quas ab hostibus expetemus, qui tantis cladibus Austriam, terram nobilissimam, affecere,

ad quem transfugerat, uideretur, quasi ac non partium studio, sed iniusta damnatione ad publicum parricidium esset impulsus, data dicendi potestate, Si mihi, inquit, inimicorum acerbitate in patria esse licuisset, inter praecipuos, Maximiliane Caesar, propugnatores me regnum Hungariae nunc haberet. Neque enim mihi mors Matthiae regis patriam ademit caritatem, sed domo profugum patriam relinquere coegit. Ac nescio an ulli maius hosti negotium quam tibi hoc tempore, quo cum Hungaris tua repetens iustum bellum gesturus es, prebuissem, propterea quod te

me patria extorrem expulit, ad te, cui maximo usui sum futurus, non ut transfuga ― nulla enim fidei religione Vuladislauo regi adstrictus sum ― sed ueluti ciuis ad regem uenio legitimum. Nam si more gentium Matthiae filius in paternum regnum, quod ex pellice natus est, succedere prohibetur, tu prae omnibus regnum Hungariae, quo utique pater tuus immerito quondam fraudatus est, iure debes possidere. Quam ob rem hac non minus iusta quam necessaria transitione patriae leges non resoluo, sed quem debui, suffragio meo, a quo sane

ad te, cui maximo usui sum futurus, non ut transfuga ― nulla enim fidei religione Vuladislauo regi adstrictus sum ― sed ueluti ciuis ad regem uenio legitimum. Nam si more gentium Matthiae filius in paternum regnum, quod ex pellice natus est, succedere prohibetur, tu prae omnibus regnum Hungariae, quo utique pater tuus immerito quondam fraudatus est, iure debes possidere. Quam ob rem hac non minus iusta quam necessaria transitione patriae leges non resoluo, sed quem debui, suffragio meo, a quo sane ferendo per summam iniuriam summotus sum, regem eligere, ad eum

permisit: nam licet esset desidiae usque ad reprehensionem deditus, nec ulla gloriae cupidine tangeretur, tamen urgente rerum discrimine inter ipsa pericula satis audaciae ostendebat. Itaque pontifices ciuitatum, caeterosque proceres, qui tunc Budae aderant, in regiam conuocat, hortatur regnum una secum defendant, delectum militum habeant, pecuniam in stipendium, quo exercitus hosti opponendus comparetur, conferant. Quod ubi parum procedere uidet, Stephanum Batherem Paulumque Cinisium, uiros non minus strenuos quam

illicerentur euentu, huiusmodi apud amicos, prius quam proficisceretur, habuit orationem: Si armis uobisue inuitis, proceres, regnum Hungariae imperio meo adiunxissem, subiret forsan hoc tempore animum meum de uestra in me uoluntate dubitatio, propterea quod, qui ad parendum ui coguntur, aut illum cui parent odisse per timorem solent, aut certe obsequio colere simulato, quandoquidem uictoriam insolentia ac

quo rex designatus sum, nihil unquam quod animos uestros iure offenderet a me commissum est, haud ambigo uos mihi beniuolos esse, atque in omni fortuna fidos fore, uel si non modo Alemanus a uobis toties uictus, sed quiuis hostium fortissimus, et qui uera uirtute uobis formidinem posset inicere, regnum hoc inuaderet. Est enim proprium Hungaricę uirtutis pro fide ac honestate quicquid aduersi uenire potest constanter tolerare, non autem ritu leuis uulgi inani strepitu terreri, uel quo interdum, more suo fluctuans, fortuna uideatur impellere, inclinari. Quae quidem his maxime

obtemperent, Budenses passuros denunciaret, diceretque se uerum esse Hungarorum regem, atque a Deo constitutum. Ad haec addit (nam hostium res aduersas facile quisque ad suam trahit felicitatem) se haudquaquam potuisse tanta aduersum paulo ante uictores agere, nisi Deus sibi regnum Hungariae dudum destinasset. Caduceatori principes Hungari respondent sibi haud esse integrum Budam Maximiliano tradere, quippe quam eius nomine tenerent, quem consensu publico regem optimates creassent, cui sane imperium ne dum adimere, sed ne ulla quidem ex parte

de regio, non autem de alieno, et suę fortunae congruens scalptori merces erat soluenda, eo magis, quia praedium castello et colonis instructum non opifici, sed equiti conuenit, qui scilicet antiquo regum instituto militare cogitur, et regnum ab hostibus armis tutari. Quo circa maxime accusandi uidentur horum temporum quidam reguli, qui supra quam decet his, quibus minime conuenit, largos sese interdum exhibent, quum in ornandis militaribus uiris ac de se bene meritis mirifice parci sint. Per

reprehensus cum copiis suis recedit quidem, de bello tamen mox redintegrando cogitat. Rex simul Rhassiani temeritate obiurgata, simul eo ob uirtutem collaudato, Alberthum in secretum adductum amotis arbitris alloquitur, iniurias coram expostulat. Ostendit eius peruicacia regnum Hungariae in summum periculum esse coniectum, Viannam amissam, Alemanos magna utriusque infamia in Hungariam inductos, seque eius insolentia ac temeritate ignauiae suspitionem omnibus facile dedisse, dum tot

ac externis motibus non tam imparem animum gereret quam ab exercitu nondum paratus inops consilii ambigeret, cui primum ingruenti procellae obuiam iret; illum uero ambitionis ac impietatis nota aspersum, quod iure gentium neglecto fratris natu maioris regnum inuadat. Monuit deinde ab armis discederet, nec Hungaros tot iniurias inferendo in se concitaret. Quin etiam desineret Hungarorum iudicio ac studiis impedimento esse, caueretque, ne eorum libertati in constituendo rege moram frustra afferendo suam labefactaret libertatem,

id fieri non permissuros, ad maiestatem regiam tuendam spectare putabat citra secordiae suae notam fama uulgari neque suam neque Hungarorum uirtutem cum magni nominis rege Matthia Coruino esse extinctam, nec se in regnum duntaxat tanti regis, uerum in gloriam quoque successisse. Quin etiam regni sui principio Hungarorum imperium regis ignauia minui, praeter quam quod turpe erat, parum etiam sibi tutum inter efferas gentes fore censebat. Qui senatorum gloriae cupidiores erant regi eius

eas sine communi optimatum consensu posse accipere. Neque enim ille, quandoquidem iustissimus sit princeps, minus quam caeteri Hungari legibus ac more patrio tenetur, quum praesertim, quo die regnum iniit, iurauerit se publicae utilitati nunquam aduersaturum. Hungari, ut sunt solerti ingenio, atque ad succumbendum tempori, maxime quum res urgent aduersae, haud imparati, Maximiliano inani spe expleto totam armorum uim in Alberthum conuertunt, rati impetu Polonorum represso

fere diuisa sunt. Quorum unam partem, et eam quidem potiorem, sacerdotes administrant, aliam nobilitas possidet, tertiam, una cum publicis uectigalibus ac colonorum tributis, rex ipse obtinet. Haec enim regibus et ad pacis ornamenta et ad belli subsidia tribui neccesse est. Atque quum totum regnum ex duobus et septuaginta conuentibus seu ciuitatibus, ut supra dictum est, constet, omnes in quatuordecim dioceses distributae sunt, quibus singulis suus praeest pontifex. Qui sane partim adaequant opibus nobilitatem, partim longe superant, atque aeque ac caeteri

qui scilicet aut res priuatas communibus praetulerant sumptibus propriis parcentes, aut hostibus adhaeserant, necdum in patriam redire ausi metu tacito per conscientiam scelerum animis insidente, quandoquidem regnum Hungariae oppugnari absque ciuium armis haud quaquam potuit. Stephanus palatinus contra Polonos progreditur, milites hortatur; acies utrinque instruitur. His omnibus copiis Stephanus palatinus, Sepusiensium

uestro ac omnium nostrum conatur deturbare: uestri muneris est in hoc praelio praecipuam operam alumno magis quam regi nauare. Nempe uobis potissimum custodia curaque gloriae ac salutis regiae incumbit. Vos illum puerum olim in Boëmiam repulso rege Matthia Coruino accersitum in regnum collocastis, uos educastis, uos felicibus auspiciis in Hungariam misistis. Atque iccirco non Hungarorum magis quam uestrę gloriae adscribetur, si hodie profligatus hostis uiolati federis ac impietatis suae in fratrem meritas dederit poenas. Haec ubi furens

gens Scythiae Asiaticae, depulsis olim partim Dacis, partim Pannoniis atque Illyricis, progenitoribus nostris, quum hi essent in plures diuisi principatus, has demum occupauere sedes, dum hos modo, modo illos separatim agrediuntur ― atque iccirco nostro et optimo sane iure hoc regnum ab Hungaris esset reposcendum. Attamen, ne ueterem et nobis communem cum Boëmis quoque causam persequar, praetermissis quae multis seculis a nostra remota sunt aetate, recentia et que priuatim ad me attinent attingam. Ni in Pestanis comitiis rex a principibus Hungarorum

se iniuria lacessitos arbitrantur. Concurrite igitur alacri animo cum hoste, milites, efficite uirtute uestra, ne nos huius expeditionis unquam poeniteat, neue quod summi fuit consilii, temeritati aliquando assignetur. Neque enim ultro in regnum uocato tantae fortunae occasio praetermittenda fuit, neque iam suscepta prouincia per metum, quod certe non sine periculo ac dedecore, quum meo ipsius, tum maxime Poloni nominis fieri potest, relinquenda est. Quare agite dum, milites, simulatque me in hostem inuectum et media in

nec solum Alberthum incolumem conseruarent, sed etiam eum nulla omnino afficerent contumelia, cum omnibus suis, queis fortuna belli pepercerat, Alberthus illęsus multo maiore Hungarorum clementiae quam uictoriae gloria his conditionibus dimissus est. Primum, ut omnibus locis ad regnum Hungariae pertinentibus praesidia deduceret. Deinde, iureiurando affirmaret se nunquam de caetero Hungaris hostem futurum, perpetuoque in amicitia permansurum, atque si forte aliquando inter Polonos Hungarosque orta esset de qualibet re

a Boëmorum quoque ui ac iniuria defenderet, nec pateretur ciues in conspectu prope suo bonis spoliari ab his maxime, quorum armis ab externa ui tuti esse deberent, quippe quos aere suo, collato per capita tributo, alerent, quorumque principem, in regnum ultro accitum, regem sibi constituissent. His Paulus ciuium querelis permotus postulat a principibus ciuitatum, quae in Boemos coniurauerant, imponi colonis in singula capita unius aurei nummi in stipendium

in aulam Matthiae Chugniadis Coruini delatus, breui et ad praesulatum prouectus est (nempe reges hoc tempore in suo quisque regno pontifices designare solent) et magister epistolarum constitutus, moxque Vuladislaui fauore, qui Matthiae in regnum successit, ab Alexandro Sexto, Romano pontifice, in collegium cardinalium sacerdotum cooptatus, non tamen rusticum unquam potuit exuere ingenium, cuius sane proprium est astu ac fraude niti. Cuius quidem fraudis exequendae facultas breui hunc in modum Thomae oblata

noui tunc in sacerdotes decretum est. Nam quum multos dies in conuentu per speciem uerae expeditionis agitatum esset, quonam modo arma in Turcas moueri possent, ut scilicet nobilitatis animi a nouo consilio abducerentur, tandem haec simulata expeditio omnium consensu delata est, quoad totum regnum singulas recognoscendo regiones rex perlustraret, ut scilicet uirium peritior suarum cum potentissimo hoste arma conferret. Rhacusani ad Vuladislauum regem legatos expediunt;

praepositi prouinciis Illyricum regio fere obtinebant imperio, nec tamen his imperandi cupido, quae humanas mentes plaerumque in omne scelus praecipites agit, obstabat, quin literis ac legationibus Polimirum hortarentur, uti regnum ad se iure gentium spectans reciperet, rati nec e republica esse regnum a pluribus administrari, nec fas esse quemquam in regem assumi, nisi regio sanguine ortum. Igitur Polimirus, postea quam in Dalmatiam nauibus

his imperandi cupido, quae humanas mentes plaerumque in omne scelus praecipites agit, obstabat, quin literis ac legationibus Polimirum hortarentur, uti regnum ad se iure gentium spectans reciperet, rati nec e republica esse regnum a pluribus administrari, nec fas esse quemquam in regem assumi, nisi regio sanguine ortum. Igitur Polimirus, postea quam in Dalmatiam nauibus appulit in portu qui tredecim circiter stadiis ab urbe Rhacusa abest ―

frequentes progressi erant, loetis animis summoque honore est excoeptus, atque in oppidum Tribulium, quod sane ea tempestate, pro captu Illyrico, satis erat opulentum, deductus, quo ibi insignibus imperii de more accaeptis regnum iniret. Hinc enim Bossinatium reges, qui eam Dalmatiae partem obtinebant, imperium auspicabantur, et fortunae suae insignia tunc accipiebant. Porro Bossinates, Thracum Bossorum

libertate armis repetita. Quamquam sunt, qui credant Bossinates et Slouinos eandem esse gentem, in quam quidem opinionem uix adducor, quandoquidem lingua inter se haud parum differunt. Adeptus auitum regnum Polimirus conuocat ad se, quos secum Roma in Dalmatiam uenisse demonstrauimus, sciscitatur, in mediterraneisne locis, an maritimis malint sedes habere. Vbi intellexit eos maxime, qui tenuiores genere ac fortunis erant,

Dalmatiae periculum propter breuem e Gargano in Dalmatiam traiectum, et hortarentur eos ad bellum hostibus Christiani nominis inferendum. Ea enim gens Adriani Tertii Romani pontificis tempore, Seuropylo Dalmatiae regnum permissu Constantinopolitani imperatoris administrante, Christianam susceperat religionem. Slouini simul religionis amore, simul Dalmatiae periculo moti, ui magna nauium coacta, atque imposito in naueis exercitu in

profectus, breui ab Hungaris, quum opera Iani Chugniadis, regis Matthiae patris, tum thesauro in militum stipendia erogato, quem ei Rhacusani conseruarant, in regnum est restitutus. Atque recuperato regno haud immemor beneficii Dardanus rex extitit. Semper enim gratiae Rhacusanis referendae summo studio operam dedit, atque adeo omnibus eos est prosecutus officiis, ut, praeter alia

intra parietes deplorare, uerum etiam stulta quorundam amicorum persuasione ad Romanum pontificem eam deferre haud dubitauit, regemque ex iure uocatum pontificis subicere iuditio. Quo facto et proprio nomini turpissimam inussit notam, et Vuladislauum, simulque regnum Hungariae maximo affecit incommodo, dum Hungari regis coelibatu publicis uiribus, ut erat, plurimum deesse arbitrantur. Quam ob rem ipsi Hungari suo capti dolo fraudis suae praemium infamiam cum graui

tantummodo gentis euenta uidear commemorasse, tametsi praescriptis finibus stylus haudquaquam excedet, nisi quatenus res exterae instituto operi coherere uidebuntur. Andraea Casimiro, Polonorum rege, iam ultima senecta morbo extincto, Alberthus, eius filius, de quo saepe diximus, regnum non tam senatus procerumque uoluntate quam matris iniit suffragatione. Polonorum enim bona pars principum, ueriti ferox Alberthi ingenium studiis suis in Vuladislauum, Hungarorum regem, inclinabat, ius gentium timori suo praetendentes. Erat enim Vuladislauus, ut ante dictum est,

enim Vuladislauus, ut ante dictum est, liberorum Casimiri omnium natu maximus. Igitur uxor Casimiri tametsi Polonos principes magna ex parte conciliasset Albertho, rata tamen, uti res sese habebat, non nisi Vuladislaui interposita auctoritate Polonos passuros Alberthum in Polonia quiete regnum obtinere, regni Polonici rebus, simul et liberorum prospiciens concordiae, hominem ex suis, cuius fidem erga Alberthum exploratam habebat, oratorem ad Vuladislauum filium in Hungariam mittit, huic mandat, uti salutato rege matris nomine huiuscemodi eum amotis arbitris

arbitris alloquatur oratione: Quamquam, rex Vuladislaue, propter insitam humanis mentibus regnandi cupiditatem plaerique mortalium in magno imperio summam consistere gloriam putant, quandoque tamen regnum fastidire quam accipere, et modestia potius uincere praesertim suos quam imperio maximae laudis esse solet, propterea quod alterum armis ac fortunae beneficio plaerunque paratur, in altero animi celsitudo et humanitas, a qua quidem homines appellationem traxerunt, omnino

Nec longe huius rei exempla petam, quum et recentia, et tuae propriae laudis presto sint. Sextum decimum te annum agente, Vuladislaue, non magis /124/ fortuna quam domesticae et paternae continentiae fama, ad Boemorum regnum, quod quidem Matthiae Chugniadi magnopere id petenti, ut probe nosti, destinatum erat, prouexit, tuae potissimum humanitatis gloria te regem Hungarorum creauit. Huius tantae uirtutis laudem non confirmabis modo, uerum etiam summopere aucturus es, si insita tibi modestia ac animi magnitudine

prouexit, tuae potissimum humanitatis gloria te regem Hungarorum creauit. Huius tantae uirtutis laudem non confirmabis modo, uerum etiam summopere aucturus es, si insita tibi modestia ac animi magnitudine erga fratrem hoc tempore usus fueris. Qui quidem, licet omnium consensu in regnum paternum, quia tu illud non postulasti, suffectus sit, tamen non nisi tua uoluntate et illud inire et administrare animo proposuit, eo quod post pacem tecum factam non libertatem suam modo, sed et uitam tibi debere Alberthus ingenue fatetur, nec iam quicquam concupiscit, quod profecto aut

tamen non nisi tua uoluntate et illud inire et administrare animo proposuit, eo quod post pacem tecum factam non libertatem suam modo, sed et uitam tibi debere Alberthus ingenue fatetur, nec iam quicquam concupiscit, quod profecto aut tibi, aut iuri gentium possit aduersari. Vt igitur regnum ei comprobes, non solum mater et fratres tui abs te contendunt, uerum etiam omnes Poloni proceres, concordiae maxime ac publici boni studiosi, summis precibus petunt. Dices forsan Alberthum tuam gratiam factis suis nondum promeruisse. At hoc profecto tuam gloriam multo magis

Haec enim uirtus diuinae imitatrix naturae nihil sua causa agit, sed eius gratia, in quem suo duntaxat delectata officio utitur beneficentia. Atqui haud ab re tua futurum est, Vuladislaue, si Alberthus cognouerit non magis senatus sui studio quam tua uoluntate regnum paternum obtinuisse. Nam et te secum syncere in gratiam rediisse iam hoc potissimum erit argumento, et si quid forte ueteris offensae apud eius animum resederit, huius meriti delebitur magnitudine, atque extinctis omnibus odii reliquiis hoc officium immortale in

potissimum erit argumento, et si quid forte ueteris offensae apud eius animum resederit, huius meriti delebitur magnitudine, atque extinctis omnibus odii reliquiis hoc officium immortale in eius pectore permanebit. Qui enim poterit unquam tanti beneficii obliuisci, quo scilicet regnum paternum, tibi iure gentium debitum, se habere tum demum legitimum iudicabit, quum tuo id permissu accepisse senserit? Quod sane regnum perinde ac praefectus tuus non sine maximo commodo tuo est administraturus. Ad hoc quis dubitet, uel si Polonorum rex

hoc officium immortale in eius pectore permanebit. Qui enim poterit unquam tanti beneficii obliuisci, quo scilicet regnum paternum, tibi iure gentium debitum, se habere tum demum legitimum iudicabit, quum tuo id permissu accepisse senserit? Quod sane regnum perinde ac praefectus tuus non sine maximo commodo tuo est administraturus. Ad hoc quis dubitet, uel si Polonorum rex esses declaratus, quin Hungari uicissim et Poloni aegerrime sint laturi suum regem alterutro regno diutius abesse, quum utrunque regnum ob immensam terrarum latitudinem

permissu accepisse senserit? Quod sane regnum perinde ac praefectus tuus non sine maximo commodo tuo est administraturus. Ad hoc quis dubitet, uel si Polonorum rex esses declaratus, quin Hungari uicissim et Poloni aegerrime sint laturi suum regem alterutro regno diutius abesse, quum utrunque regnum ob immensam terrarum latitudinem assidua regis indigeat praesentia? Si igitur, Vuladislaue, quod petimus, in fratrem contuleris, et apud Hungaros, qui magis praesentes uereri consueuerunt reges quam his ipsis, dum absunt, parere, tuto semper regnabis, et Poloniam tuo prope

tempore ueluti marini aestus modo in hanc modo in illam ferantur partem. Itaque legatos ad Alberthum confestim misit, qui ei de regno gratularentur simul et ad mutuum eum amorem hortarentur. Non ita multo post Vuladislauus regnum Boëmiae, quinque annis post quam inde abscesserat, inuisurus, Pragam, sedes ea regni est, maximo apparatu profectus est. Hungari enim, per studium opes suas Boëmis ostentandi, magnam uim auri atque argenti tum in uestem praeciosam, tum in equorum phaleras contulerant. Qui

regionem, utpote ab antiquis regibus in societatem assumptam, a Polonis occupari. Itaque non mediocris militum manus eo confestim missa, quae Valachis subsidio foret, si Poloni uim inferre conarentur. Quod quidem eo promptius ab Hungaris factum est, ne Alberthus superatis Valachis iterum regnum Hungariae bello lacesseret: uix enim unquam suspitio tolli potest, ubi aliquando inter reges maxime offensa intercessit. Caeterum Alberthus uictoria recenti elatus ― bis enim post acceptum regnum cum Thataris (gens Scytharum est Tauricae Cherroneso accola) praelio

quidem eo promptius ab Hungaris factum est, ne Alberthus superatis Valachis iterum regnum Hungariae bello lacesseret: uix enim unquam suspitio tolli potest, ubi aliquando inter reges maxime offensa intercessit. Caeterum Alberthus uictoria recenti elatus ― bis enim post acceptum regnum cum Thataris (gens Scytharum est Tauricae Cherroneso accola) praelio comisso prospere pugnauerat ― iam in Moldouiam, qua haec regio Rhoxolanos attingit, cum ingentibus copiis ingressus erat, per speciem quidem bellum confestim cum Turcis gesturus, re uero Getas, quos

quadraginta millia nummum aureorum, arbitrantes eo consilio et regem Turcarum sibi ualde obnoxium futurum, et apud reliquos Christianos id splendori fore. Bazethes primo Rhodios, ut precium pro nece Gemii mallent accipere quam eum uiuum custodire, tentauit, ratus, ut erat, eius morte regnum sibi stabilitum iri. Verum ubi aliquandiu fraternum caput necquidquam licitatus est ― haud enim Rhodiis e re sua fore uidebatur prodito Gemio tantum Bazethi demere metum ― oblatam accepit conditionem. At Rhodii simul Turcarum propinquitatem animumque inimicum, simul

sacerdotia apud Christianos parari, si Christiani appellandi sunt qui nihil praeter nomen habent Christianorum. Mortuo Innocentio Alexander Sextus, pontificatum pecunia adeptus, Gemium in Caroli Octaui, Francorum regis, tunc Neapolitanum regnum petentis, coactus, ut supra dictum est, permisit potestatem, dato ei prius ueneno haud quidem praesentaneo, sed quod ad occultandam facinoris inuidiam aliquot diebus mortem protraheret. Ferunt autem hunc pontificem adeo deplorata uita atque ad extremum perditum fuisse, ut omnia

obtineri permissus, ut esset qui Constantinopolitanum imperium euerteret. Destinauerat enim Deus, ut rei euentus affirmauit, Graecorum nomen delere, propterea quod non modo ius Romani spreuerant pontificis, sed etiam a recto Christianae religionis ritu iam fere defecerant. Nactus itaque regnum Othomanus, non se ac suos ocio delitiisque corrumpi passus est, sed quoque finitimo, Christiano maxime, cuius generis mortalibus Asia hoc quoque tempore incolitur, uiribus suis impari hoste destinato, uicinum agrum incursare, praedas agere, hostem terrere,

quae in ditione imperatoris Constantinopolitani erant, aggredi, morbo extinctus est, sepultusque in uico, quem diximus ab eius nomine Othmanliam uocari. Orchano secundo eorum regi Amurathes I. Post hunc Orchanus filius regnum accepit. Qui quidem parentem non animi solum magnitudine ac uirtute, sed etiam imperio superauit. Nam ad parentis regnum totam fere Bythiniam adiecit, expugnata prius Prusa urbe in radicibus Olympi montis posita, in qua ob cultorum frequentiam sedem regni constituit. Quam sane

nomine Othmanliam uocari. Orchano secundo eorum regi Amurathes I. Post hunc Orchanus filius regnum accepit. Qui quidem parentem non animi solum magnitudine ac uirtute, sed etiam imperio superauit. Nam ad parentis regnum totam fere Bythiniam adiecit, expugnata prius Prusa urbe in radicibus Olympi montis posita, in qua ob cultorum frequentiam sedem regni constituit. Quam sane urbem intra paucos dies in potestatem redegit, Graecis, qui in ea praesidio erant, eam dedentibus, dum auxilium

Porro Thamerlanus, priscos Turcarum reges longa cognatione attingens, Minorem Asiam iure cognationis uendicare uidebatur, nulla sane Molii Huncharii ultimi, ut dictum est, priscorum Turcarum regis sobole extante, nec pati poterat Othomani, pastoris quondam, progeniem regnum Hunchariae familiae debitum obtinere, eo magis, quia non desunt, qui affirment Molium fraude praefectorum, et imprimis Othomani, ueneno necatum esse. Bazethes eo nuntio exterritus, confestim cum exercitu Iconium proficiscitur, manumque cum Thataro infelici euentu conseruit.

atque adorata luna ut his mos est, priusquam cibum caperent, inferias regi patrio ritu, haud tamen ibi corpore eius sepulto, dederunt. Mechmetes I rex, post hunc Hysladimirus, Amurathes tandem II regnat, quo mortuo Mechmeti II regnum cessit, qui Constantinopolim aliasque plurimas in suam potestatem redegit. Postridie eius diei, quo haec gesta sunt, Bazethis filium absentem, Mehmetem Primum, qui eo tempore Prusae erat, omnium consensu regem dicunt, constituto prius praefecto, qui per absentiam

potestatem, atque interim de controuersiis inter eos exortis cognosceret. Curato deinde regis cadauere plaustroque imposito, atque Prusam ad sepeliendum ferri iusso, Hadrianopolim proficiscuntur, haud tam regio casu tristes quam uictoria laeti. Eo nouum quoque regem, quo ibi regnum iniret, ex Asia accersunt. Ab hoc rege nihil fere dignum memoratu aduersus Christianos actum est, praeter populationes et unum insigne Turcaica clade cum Illyricis regulis ad Drinum amnem praelium. Huic successit Hysladimirus, qui Graecos, Macedones,

inter Aemum et Rhodopen coactus sit cum his decertare. Eo enim usque Hungari duce Sigismundo Caesare progressi tandem, nescio quo fato, ibi a Turcis callido hoste fere uictores profligati sunt. Habuit praeterea bellum Homurathes cum Wladislauo Polono, qui post Alberthum Sigismundi generum regnum Hungariae obtinuit. Qui quidem, Romani pontificis suasu, rupto foedere ac per inducias infelici euentu cum Turcis pugnauit. Nam dum inter dimicandum in castra hostium pro uictore sese gerens inconsulte irruit (alterum enim

opificibus pares sunt, imperium amplecti, atque regum magnitudini sese in aequo ponere. Sed non est uicta cum rege Hungarorum uirtus. Hi nanque Iano Chugniade praefecto constituto adeo obstinatis animis bellum cum Turcis gessere, ut Homurathe e Moesia pulso regnum quoque Dardanorum Georgio, nepoti ex fratre illius Lazari, de quo supra meminimus, restituerint. Hic est ille Georgius, qui, ut proximo uolumine diximus, amisso regno Rhacusam cum magna ui auri se receperat, Rhacusanisque tum consultoribus tum deprecatoribus apud Hungaros usus

quoque Dardanorum Georgio, nepoti ex fratre illius Lazari, de quo supra meminimus, restituerint. Hic est ille Georgius, qui, ut proximo uolumine diximus, amisso regno Rhacusam cum magna ui auri se receperat, Rhacusanisque tum consultoribus tum deprecatoribus apud Hungaros usus regnum egregie recuperauerat, Turcis ultro cedentibus et coitionem Christianorum metuentibus. Homurathe extrema aetate extincto regnum Turcarum filio Mechmeti Secundo cessit. Qui quidem, sicut perfidia, auaritia, libidine ac crudelitate, ita et imperio omnes

amisso regno Rhacusam cum magna ui auri se receperat, Rhacusanisque tum consultoribus tum deprecatoribus apud Hungaros usus regnum egregie recuperauerat, Turcis ultro cedentibus et coitionem Christianorum metuentibus. Homurathe extrema aetate extincto regnum Turcarum filio Mechmeti Secundo cessit. Qui quidem, sicut perfidia, auaritia, libidine ac crudelitate, ita et imperio omnes ante se Othomanos reges superauit. Eodem anno, quo regnum iniit, Constantinopolim coepit. Deinde Peloponesum pulso inde Graeco rege occupauit, et demum

ultro cedentibus et coitionem Christianorum metuentibus. Homurathe extrema aetate extincto regnum Turcarum filio Mechmeti Secundo cessit. Qui quidem, sicut perfidia, auaritia, libidine ac crudelitate, ita et imperio omnes ante se Othomanos reges superauit. Eodem anno, quo regnum iniit, Constantinopolim coepit. Deinde Peloponesum pulso inde Graeco rege occupauit, et demum quicquid terrarum Istro amne et mari Aegeo atque Ionio continetur, cum toto fere Illyrico, praeter maritimam Dalmatiae oram, atque eas regiones, quae ultra Naronem et Vrpanum amneis Hungaris

atque Arpispolim, ex Asiatico uero usque ad Phasim fluuium sub imperium suum coegit, omissaque ora Scythiae maritima, quae inter Istrum et Carcinitem sinum interiacet, Thauricam Chersonesum de Tatharis coepit. Nec minore cura regnum tutatus est quam auxerit. Nam nihil ferme ex his, quae imperio suo adiunxit, praeter duo oppida amisit. Quorum alterum in ripis Saui amnis situm est, qua is Sirmiensem agrum Moesicumque interfluit, incolae Sabaciam dicunt; Mehmethes ipse exędificauit,

strages Turcaica nobilitauit. Caeterum Mehmethes cum circiter duobus et triginta annis regnasset, dum aduersus Syriae et Aegypti regem proficiscitur, in confinibus Mysiae et Bythiniae, non procul ab Olimpo monte, uita excessit. Sunt tamen, qui asserant opera Bazethis filii, qui patri in regnum successit, ueneno sublatum esse, non quod id quisquam pro comperto habet, sed, ut opinor, ab odio, quo pater filium propter eius ignauiam prosecutus est, ducitur coniectura. Satis enim constat Mehmethem de necando Bazethe cogitasse, quo Gemius, de quo supra meminimus, regni

procul dubio (tantus extitit tui honestandi omnibus ardor) erant subeunda. Vix enim sexagesimo a profectione die, multis ingentibus fluminibus atque paludibus transitis, montibus asperrimis superatis, et quod his non minus graue est, uastis terribili solitudine campis peragratis, regnum Alberthi prope confecti itinere commeatusque inopia attigimus. Quid uero ibi tuis auspiciis gesserimus, quantumue tibi gloriae fructusque haec expeditio pepererit, uelim ipse per te me tacente reputes, ne ea parum prudenter iactare uideamur, quae sane tuae magis fortunae quam nostrę uirtuti

ad eas in potestatem redigendas incumbit, eoque magis, quod ad custodiam regni sui pertinere arbitrabatur maritimam oram suis obtineri praesidiis, ne aliquando ea loca ad se oppugnandum hostibus aditum praeberent. Valde enim eum propter Italiae propinquitatem perterruerat Gallorum in regnum Neapolitanum duce Carolo Octauo aduentus, quum praesertim eum haud lateret Christianis, qui in eius ditione essent (est autem horum maxima per uniuersum regnum multitudo) non animum, sed ducem ad defectionem deesse. Habebant autem in potestate

ad se oppugnandum hostibus aditum praeberent. Valde enim eum propter Italiae propinquitatem perterruerat Gallorum in regnum Neapolitanum duce Carolo Octauo aduentus, quum praesertim eum haud lateret Christianis, qui in eius ditione essent (est autem horum maxima per uniuersum regnum multitudo) non animum, sed ducem ad defectionem deesse. Habebant autem in potestate Veneti praeter quaedam ignobilia in Illyrico oppida Naupliam, Methonem, et Coronem in Peloponeso, in Aetolia Naupactum,

Educatio pessima Ioannis Galeacii; Ludouici Sfortiae malae artes et ambitio; Isabellae Hispanae ad patrem Alfonsum querelae. Quum Alfonsus Secundus uiuente adhuc Ferrando patre regnum Neapolitanum per sese fere administraret (rex enim ingrauescente aetate haud inuitus filio mox in regnum successuro publica munera demandabat) tantis saepe cogitationibus animum fatigasse dicitur, quonam modo sibi ac posteris regnum stabiliret, atque contra molem Venetae

Ludouici Sfortiae malae artes et ambitio; Isabellae Hispanae ad patrem Alfonsum querelae. Quum Alfonsus Secundus uiuente adhuc Ferrando patre regnum Neapolitanum per sese fere administraret (rex enim ingrauescente aetate haud inuitus filio mox in regnum successuro publica munera demandabat) tantis saepe cogitationibus animum fatigasse dicitur, quonam modo sibi ac posteris regnum stabiliret, atque contra molem Venetae fortunae in dies magis, magisque crescentem sese redderet firmiorem. Is igitur, ratus adiuncta nouae affinitatis

Secundus uiuente adhuc Ferrando patre regnum Neapolitanum per sese fere administraret (rex enim ingrauescente aetate haud inuitus filio mox in regnum successuro publica munera demandabat) tantis saepe cogitationibus animum fatigasse dicitur, quonam modo sibi ac posteris regnum stabiliret, atque contra molem Venetae fortunae in dies magis, magisque crescentem sese redderet firmiorem. Is igitur, ratus adiuncta nouae affinitatis necessitudine sese in Italiam uiribus multo ualidiorem fore, Ioanni Galeacio, Mediolanensium duci, admodum puero, atque iccirco

esset moribus, Hisabellam Alfonsi Secundi filiam, amitinam suam, permissu Romani pontificis (quae permissio raro felices nuptias fecit) duxit uxorem. Hisabella, ut sunt acrioris ingenii Hispani ― inde enim illa oriunda erat, nam proauus Alfonsus a Tarraconensi Hispania profectus, regnum Neapolitanum incolarum uoluntate sibi adiunxerat ― ubi animaduertit uirum nullius esse apud suos auctoritatis, omneque imperium ad arbitrium Lodouici patrui administrari, rei indignitate permota dolorem dissimulare nequiuit. Nuntium igitur idoneum nacta dat huiuscemodi, ut fama

sed etiam regina uocarer. Verum nunc uideo rem se longe aliter quam putaram habere, uirum meum titulotenus regem esse, caeterum patruum eius dominari, me in durissimam redactam seruitutem. Quapropter ad tuam atque familiae nostrae spectat dignitatem, uti et genero paternum regnum, et filiae opera tua libertas restituatur. Quae quidem res non modo uiro meo, sed et tibi magno splendori atque additamento est futura: nobis enim nostra reddita libertate haud parum procul dubio ad tuas accedet uires, quandoquidem Mediolanense

et frustra id conatum esse, et igni ab se incenso eum ipsum primum conflagratum iri. Haud uana profecto Lodouicum locutum esse mox rei euentus comprobauit. Namque Alfonsus, parente morbo, quem animi aegritudine propter Gallorum in Italiam aduentum contraxerat, extincto, ubi regnum adeptus est, pessimo sane usus consilio, nullo quempiam ciuium suorum demeruit officio, cum multae ciuitates missis cum muneribus de more ad nouum regem oratoribus, non se quidem consueti aliqua tributi parte donari peterent, sed iniquo exactionum onere leuari postularent.

oratoribus, non se quidem consueti aliqua tributi parte donari peterent, sed iniquo exactionum onere leuari postularent. Quae profecto res ei uel maxime perniciem maturauit, omnium animis regis illiberalitate offensis. Est enim fere sapientibus solemne regibus, quum ineunt regnum neminem ab se tristem dimittere. Huius regis auaritiae quum fama extra Italiae quoque fines uulgata esset, ferunt quendam Dalmatam, ut est ea gens in alienis rebus inquirendis natura paulo curiosior, ita de Alfonsi rebus sensisse: regem aut esse mente captum, aut

quum fama extra Italiae quoque fines uulgata esset, ferunt quendam Dalmatam, ut est ea gens in alienis rebus inquirendis natura paulo curiosior, ita de Alfonsi rebus sensisse: regem aut esse mente captum, aut propediem (iam enim de Gallorum in Italiam ingressu rumor spargebatur) regnum, ut euenit, fuga deserturum. Huic furori aliud insuper facinus, et periculo et scelere par addidit Alfonsus: nam quum ad capienda regni insignia pontificis Romani indigeret auctoritate ― est enim regnum Neapolitanum, ut etiam bona pars reliquae Italiae, antiquo Caroli Magni

propediem (iam enim de Gallorum in Italiam ingressu rumor spargebatur) regnum, ut euenit, fuga deserturum. Huic furori aliud insuper facinus, et periculo et scelere par addidit Alfonsus: nam quum ad capienda regni insignia pontificis Romani indigeret auctoritate ― est enim regnum Neapolitanum, ut etiam bona pars reliquae Italiae, antiquo Caroli Magni instituto, quod luxus et insolentiae sacerdotalis maximum est fomentum, pontifici Romano tributarium, nec sine eius interposita auctoritate rex ibi creari solet ― tanta peruicacia in pontificem Alexandrum Sextum usus

sacerdotalis maximum est fomentum, pontifici Romano tributarium, nec sine eius interposita auctoritate rex ibi creari solet ― tanta peruicacia in pontificem Alexandrum Sextum usus est, ut ille iniuriae impatiens Carolum Octauum, Francorum regem, id ualde cupientem, ad occupandum Neapolitanum regnum per literas adhortatus sit. Quum igitur Lodouicus Sforcia, cuius in Italia id temporis ob ingenii calliditatem longe maxima erat auctoritas, percepisset Alfonsum a suis ciuibus odio haberi, pontifici infensum esse, ratus, ut erat, datam

id temporis ob ingenii calliditatem longe maxima erat auctoritas, percepisset Alfonsum a suis ciuibus odio haberi, pontifici infensum esse, ratus, ut erat, datam sibi ad oppugnandum hostem occasionem, et ipse socium se addit pontifici Neapolitanisque principibus ad euertendum Alfonsi regnum. Igitur pollicitus Francorum regi praeter ducenta millia aureorum nummum omnem suam operam se in expellendo e regno Alfonso nauaturum, persuasit ei ut in Italiam, deinde in regnum Neapolitanum cum exercitu ueniret. Qui quidem transmissis cum non mediocri manu Alpibus ubi Astam

hostem occasionem, et ipse socium se addit pontifici Neapolitanisque principibus ad euertendum Alfonsi regnum. Igitur pollicitus Francorum regi praeter ducenta millia aureorum nummum omnem suam operam se in expellendo e regno Alfonso nauaturum, persuasit ei ut in Italiam, deinde in regnum Neapolitanum cum exercitu ueniret. Qui quidem transmissis cum non mediocri manu Alpibus ubi Astam togatae Galliae oppidum ingressus est, promissum a Lodouico confestim accepit aurum, quo militibus numerato magnis itineribus per Ligusticum agrum Florentiam contendit, ubi quum

tantundem pecuniae publicae ei tributum esset, Romam perrexit. Interea Alfonsus, ubi cognouit Gallum aduentare, suos ab se ciues esse alienatos, seque ab omnibus Italiae principibus destitutum, sero quidem, sed non omnino insalubri consilio, nisi Deus posteritati quoque eius hoc regnum, ut euenit, abrogasset, deposito imperio, Ferrandinum filium creat regem, ratus et sibi nihil ablatum iri, quod in filium contulisset, et ita suorum ciuium odium magna ex parte deflagraturum, quum filius nulli unquam iniurius extitisset. Itaque filio rege constituto in Siciliam se

est, intra paucos menses animi aegritudine uita excessit, ne filii quidem, ut fertur, miseratione, siue dolorem absconderit, ne populares, quibus pater odio fuerat, offenderet, siue quia omnes humanos affectus imperandi cupiditas uincat. Quamquam Alfonsus eo temporis spatio, quo regnum obtinuit, a morte autem parentis circiter nouem mensibus regnauit, magis metum iniuriarum suis incutere potuit quam ullam inferre iniuriam, propterea quod per id tempus siue hostili metu, siue moribus in melius, quod quidem licentia regni principibus raro usu uenit,

Quis enim regem laudat, in quo beneficentia desideratur, uel si caeteris uirtutibus sit praeditus, quum e contrario multa uitia aut omnino contegat splendore suo liberalitas, aut minus conspecta faciat? Galli Neapolim et decem diebus totum regnum occupant; Veneti cum Ludouico Sfortia contra Gallos societatem ineunt, sed Ludouici fraude caeduntur. At Francorum rex audita Alfonsi fuga, castra Neapolim confestim mouit, urbeque potitus est, ciuibus eam nullo Ferrandini

potitus est, ciuibus eam nullo Ferrandini respectu habito ultro dedentibus. Ferrandinus enim quum regni nouitate, tum hoste potentissimo urgente, nullam apud suos auctoritatem habebat. Gallus Neapoli, quae sedes regni est, in potestatem redacta, reliquum quoque intra decem fere dies regnum sub eius imperium magna incolarum infamia concessit. Itaque domus Alfonsi simul sua ipsius tyrannide, simul principum suorum proditione ex regio fastigio ad ima praecipitata est, tametsi eo iam Italorum mores, quum intestina

et pacem bello, bellumque pace mutare ― simul Gallorum insolentia externum iugum auersari caeperant, cum paucarum nauium classe ex insulis Campaniae adiacentibus, ad quas, dum Gallorum impetum euitat, sese receperat, Neapolim rediit, atque intra paucos menses Venetorum ope regnum, praeter quasdam urbeis ad mare Superum positas, quas ipsi Veneti pro auxiliis aduersus Gallos allatis pignoris nomine retinuerant, recuperauit, Gallorum quoque praesidio, quod eorum rex ibi reliquerat, in potestatem suam deditione redacto. Quo facto celebrata in Italia ad illam

confugit, relicto hostibus regno, quod quatuor fere annos post mortem fratris filii obtinuerat, omnibus auaritiae ac crudelitatis operibus in suos aeditis, ne scilicet imperium aliis artibus, quam quibus illud parauerat, gereret. Hunc in modum prius Alfonso Secundo Neapolitano regi regnum, Lodouico deinde Sforciae Mauro tyrannis adempta est. Qui quidem sicuti aequali prope popularium quaerela imperium administrarunt, ita eundem fere rerum suarum exitum uterque sortitus est, nisi quod alter fortunae suae haud multum superuixit, alter uero paucis post

in potestatem Venetorum reddito, ipse cum militibus suis captiuisque Turcis, et caetera omni praeda, quam in oppido nactus fuerat, in Siciliam, unde profectus erat, confestim enauigauit, ne ab iniquo bello abesset, quod aduersus Fridericum Neapolitanum regem, qui Ferrandino in regnum successerat, parabatur. Iam enim Gallus et Hispanus reges, nullo infamiae respectu, scelestum inierant consilium Fridericum e regno expellendi, atque illud, non quidem regio more sed latronum ritu, inter se diuidendi. Est enim proprium regum de suo

Dei arbitrio regerentur, et quia Ferrandinum regem, fratris filium, ueneno necasse dicitur. Caeterum Gallus rex, simul gloria Hispanorum stimulatus, quam illi Cephalenis subactis sibi adiecerant, simul ut, prae se ferendo Turcis se iam hostem esse, spargeretur in uulgus se iccirco regnum Friderico ereptum ire, quo ex propinquo commodius in Turcas arma mouerent, quasi non posset cum Turcis bellum geri Friderico in regno suo manente, et ad hanc expeditionem operam suam ultro pollicente, armatis Massiliae ad duodecim turritis nauibus eas Venetis auxilio misit.