mones, nostris oratoribus 7 mandatum, cum ipso domino legato et archiduce Ferdinando ceterisque principibus nostro nomine de rebus necessariis consultandi atque etiam decernendi. [6.] Vix aliquid molestius hoc tempore audire possemus, quam pertinax et acerrimum adhuc bellum inter caesaream maiestatem et Christianissimum Gallorum regem durare et ad Mediolanum geri. Missus est per serenissimum fratrem nostrum archiducem dominus Andreas Burgo, 8 vir prudens et ingeniosus multarumque rerum peritissimus, ut caesari suadeat concordiam, per quem nos quoque agemus

possemus, quam pertinax et acerrimum adhuc bellum inter caesaream maiestatem et Christianissimum Gallorum regem durare et ad Mediolanum geri. Missus est per serenissimum fratrem nostrum archiducem dominus Andreas Burgo, 8 vir prudens et ingeniosus multarumque rerum peritissimus, ut caesari suadeat concordiam, per quem nos quoque agemus diligentissime, si quo modo ad pacem amplectendam posset adduci. [7.] Quod baro Siculus 9 ad nos revertitur, libenter audimus, delectant enim nos eius viri humanitas, virtus et eruditio non vulgaris. De Turcorum conatibus deque

humillime commendo. Quam Deus felicissimam et incolumem conservet. Ex Urbe 3. Maii 1524. Eiusdem Vestrae Sacratissimae Maiestatis servitor et capellanus humillimus Stephanus Brodericus serenissimi regis Hungariae orator [2.] Nova non sunt alia. Gallos affirmant Novariae 6 a Caesarianis obsideri, et ad exeundum ex Italia vehementer urgeri. [3.] Novum Soltanum dicunt se contra Turcas diligenter munire. Credo Maiestatem 2  Archbishop of Esztergom György Szatmári died on 7 April 1524. 3 Louis II was a

given up on the siege of Milan, retreated this way towards France chased by the Spanish led by Marquis Pescara. Vestram intellexisse de litteris Sophii, 7 ad caesarem et serenissimum dominum 8 meum, in quibus hortatur eos, ut principes Christianos in Turcam concitent, quarum exemplum ad Vestram Maiestatem mittam. 33 István Brodarics to Sigismund I Rome, 7 May 1524

partim cras, unacum reverendissimo domino cardinale Sanctorum Quattuor, 4 sicut Vestra Maiestas iubet (de praelatorum huc missione loquor) Sanctissimo Domino Nostro referentur. De cuius voluntate faciam Vestram Maiestatem ilico certiorem. [4.] Pontifex in facto pacis inter caesarem et Christianissimum regem faciendae vehementissime laborat, delegit eius rei gratia reverendissimum dominum cardinalem Salviati, nepotem suum ad ceasarem mittendum. 5 Cum quo consultissimum iudicaret me quoque, qui huius potissimum rei gratia a maiestate domini mei gratiosissimi

pro hoc anno nos magna vi non agressurum. Sed hoc etiam, si verum esset, parum consolationis nobis praebere deberet, nisi quod per has moras exitium nostrum longius proferri ac prorogari videtur. [8.] De rebus Barensis 13 scio Vestram Maiestatem a suis fieri certiorem. Si mihi ad caesarem eundum fuerit, et si quid me ibi Vestra Maiestas sibi in hoc servire voluerit, Krzycki, Bishop of Przemiśl. Brodarics uses cipher in several letters, which is only partially deciphered so far. 18  Brodarics visited the French King imprisoned by Charles V after the

omnia extrema minitantem, sese conventum pro libito suo armatos facturos rebusque regni aliter consulturos. Scribunt decimas, quae praelatis ecclesiarum debebantur, eos suspendisse (hoc enim vocabulo scribitur), atque ad fines a Turca tutandos expensuros. 5 Velle omnino, ut orator caesaris 6 et Venetorum 7 abeat cum omnibus Alemannis, qui in aula regia vel reginali versantur. Factam esse praedam de Iudaica tota et de domo etiam cuiusdam servitoris reginae praedivitis superioribus annis facti ex Iudeo Christiani. 8 Venerant iam oratores

view in this case too. 5 Reverendissime Devote nobis Dilecte. [1.] Intelleximus te cum reverendissimo domino cardinali de Salviatis, legato Apostolico ad caesaream maiestatem designato proficisci, quod nobis summopere placuit, ut cognitam habentes fidem et propensionem, quam erga nos geris, te illic rerum nostrarum habeamus curatorem. Rogamus autem te, ut, cum in aula eius caesareae maiestatis fueris, habeas commendatam causam nostram ducatus

te cum reverendissimo domino cardinali de Salviatis, legato Apostolico ad caesaream maiestatem designato proficisci, quod nobis summopere placuit, ut cognitam habentes fidem et propensionem, quam erga nos geris, te illic rerum nostrarum habeamus curatorem. Rogamus autem te, ut, cum in aula eius caesareae maiestatis fueris, habeas commendatam causam nostram ducatus Barensis, 3 cuius possessione licet indicta causa spoliati fuerimus, ad quam legitime successeramus. Licet etiam deinde investituram caesaream et commissionem illius maiestatis de restituenda nobis ipsa possessione

te illic rerum nostrarum habeamus curatorem. Rogamus autem te, ut, cum in aula eius caesareae maiestatis fueris, habeas commendatam causam nostram ducatus Barensis, 3 cuius possessione licet indicta causa spoliati fuerimus, ad quam legitime successeramus. Licet etiam deinde investituram caesaream et commissionem illius maiestatis de restituenda nobis ipsa possessione obtinuerimus et homagium debitum illius maiestati fecerimus, tamen hactenus possessionem ipsam assequi non possumus, ingerentibus nobis moras et difficultates officialibus illius Maiestatis indignas et indecentes,

putabunt, agere non graveris prout ipsi te instruent, quo tua erga nos merita et nostrum vicissim erga te favorem uberrime cumulabis. Scripsimus etiam Sanctissimo Domino Nostro, ut et reverendissimo domino cardinali de Salviatis legato, et tibi committere dignaretur, patrocinari suo nomine apud caesaream maiestatem ipsi causae nostrae Barensi, quod eius Sanctitatem facturam non dubitamus. Scribimus pariter oratori nostro, 4 quem apud ipsam caesaream maiestatem habemus, ut consilio et patrocinio tuo uteretur istic in omnibus. [2.] Scribimus item illi, quibus rationibus

Domino Nostro, ut et reverendissimo domino cardinali de Salviatis legato, et tibi committere dignaretur, patrocinari suo nomine apud caesaream maiestatem ipsi causae nostrae Barensi, quod eius Sanctitatem facturam non dubitamus. Scribimus pariter oratori nostro, 4 quem apud ipsam caesaream maiestatem habemus, ut consilio et patrocinio tuo uteretur istic in omnibus. [2.] Scribimus item illi, quibus rationibus transegerimus differentiam nostram cum magistro Prussiae 5 et indutias cum Turco inivimus. 6 Postulamus a te, ut una cum illo, cum illic eris

certiorem. Ego tamen sub hoc dubio non omisi tam apud Sanctissimum Dominum Nostrum, quam alibi facere omnia ea, quae hic fieri per me poterant, quaeve mihi a Maiestate Vestra et ab Serenissima et Gratiosissima Domina Mea, Sacratissima Reginali Maiestate fuerunt commissa, et quoniam ipse non sum ad caesarem iturus, egi apud Sanctissimum Dominum Nostrum, ut causam hanc reverendissimo domino, cardinali Salviato legato, diligentissime committeret, qui iuxta instructionem oratoris Vestrae Maiestatis apud caesarem exsistentis 4 agere deberet. [2.] Consilium enim meae ad caesarem

Domina Mea, Sacratissima Reginali Maiestate fuerunt commissa, et quoniam ipse non sum ad caesarem iturus, egi apud Sanctissimum Dominum Nostrum, ut causam hanc reverendissimo domino, cardinali Salviato legato, diligentissime committeret, qui iuxta instructionem oratoris Vestrae Maiestatis apud caesarem exsistentis 4 agere deberet. [2.] Consilium enim meae ad caesarem profectionis fuit mutatum, cuius mutationis vix scirem ego ipse dicere certam causam. Hoc scio, pontificem, ut ad Vestram Maie statem scripseram, fuisse in ipso mei huc adventus principio huius meae

sum ad caesarem iturus, egi apud Sanctissimum Dominum Nostrum, ut causam hanc reverendissimo domino, cardinali Salviato legato, diligentissime committeret, qui iuxta instructionem oratoris Vestrae Maiestatis apud caesarem exsistentis 4 agere deberet. [2.] Consilium enim meae ad caesarem profectionis fuit mutatum, cuius mutationis vix scirem ego ipse dicere certam causam. Hoc scio, pontificem, ut ad Vestram Maie statem scripseram, fuisse in ipso mei huc adventus principio huius meae profectionis cupidissimum. Nunc vero non ita, neque aliam causam affert, nisi litteras et

Si Maiestas Vestra habet aliquam bonam occasionem faciendae pacis cum Turca, fortasse non erit malum, non pendere a spe istius pacis inter Christianos, quae parva est, immo nulla, neque credo aliquid secuturum. In causa est, quod rex Angliae ma nam partem Galliae petit, a quo non poterit separari. Caesar, licet his diebus exorti g fuerint quidam contrarii rumores, qui iam rursus non creduntur esse veri, de quibusdam alienationibus mentium inter caesarem et Anglum et meliori spe pacis, quae omnia credo esse vana. Si Maiestas Vestra faciet pacem, et si non vult extremum excidium

quae parva est, immo nulla, neque credo aliquid secuturum. In causa est, quod rex Angliae ma nam partem Galliae petit, a quo non poterit separari. Caesar, licet his diebus exorti g fuerint quidam contrarii rumores, qui iam rursus non creduntur esse veri, de quibusdam alienationibus mentium inter caesarem et Anglum et meliori spe pacis, quae omnia credo esse vana. Si Maiestas Vestra faciet pacem, et si non vult extremum excidium nepotis sui et regnorum eius, includendus videtur ipse quoque et regna illius in hanc pacem. It is not

etc. domina. Reverende Pater, Domine sincere nobis Dilecte. Scimus nos Paternitatem Tuam negotiis nostris Barensibus, utpote et iustissimis et aequissimis esse ex corde affectum, eo maxime, quod id ab utraque maiestate sua in commissis habeat, ut nomine illarum maiestatum hoc idem apud caesaream et catholicam maiestatem efficaciter promoveret. Nunc cupimus, et si par sit, rogamus, assistet ibi oratori nostro, magnifico Ioanni Dantisco, 3 et in quibus auxilium suum postulaverit, ita illud impendere velit, quemadmodum rebus nostris prodesse noverit.

suam et serenissimam dominam meam reginam conveni. Benigne ab eis exceptus. Quibus cum mandata Vestrae Sanctitatis exposuissem, gratissimo animo omnia audivere, praesertim Vestrae erga se Sanctitatis tantum ac tam paternum amorem et de rebus huius regni curam. [2.] De oratoribus ad caesarem maiestatem mittendis, et de quibusdam aliis rebus nondum responsum habui. 1 Postquam habuero, Vestram Sanctitatem faciam de rebus omnibus certiorem. [3.] Fui postea cum reverendissimo domino Strigoniensi, 2 qui certe singulari obser vantia, quod et coram semper

hospes
7.3.93  Hanc urbem propter (si non mentita uetustas
7.3.94  Hieronymusque sacer, monimentis insita cuius
7.3.95  Fama est) Hyllarion uixit. Tam uera loquuntur
7.3.96  Addita Caesareis si commentaria libris,
7.3.97  Caesaris hac etiam bellis ciuilibus urbe
7.3.98  Praesidium mansit. Sed ne te nomine gentis
7.3.99  Ambiguo fallas, aduerte; docebere nobis
7.3.100  Protinus. Est duplex

mentita uetustas
7.3.94  Hieronymusque sacer, monimentis insita cuius
7.3.95  Fama est) Hyllarion uixit. Tam uera loquuntur
7.3.96  Addita Caesareis si commentaria libris,
7.3.97  Caesaris hac etiam bellis ciuilibus urbe
7.3.98  Praesidium mansit. Sed ne te nomine gentis
7.3.99  Ambiguo fallas, aduerte; docebere nobis
7.3.100  Protinus. Est duplex Epidaurus: nobilis illo
7.3.101  Altera,

eundem obiurgatoria quod Leuitam lapsum eiecerit et non potius corripuerit cum charitate. Ad Cromatium et Heliodorum episcopos translatio historię Ioachim. Ad eosdem de Eusebij Cęsariensis martyrilogio. Ad Cromatium et Eusebium de Bonoso. Ad Paulinum quod occupatus nondum responderit duabus quęstionibus ab ipso propositis.

circumspectio, providentia docilitas, nec vulgaris memoria; sed qualis in Cynea aut Simonide; aut Temisthocle; aut Mitridate, sive in Seneca laudatur: sic ille, quae nunquam aut vidit aut audivit, aut legit memoriter tenebat; nihilque facilius quam injurias de more Julii Caesaris obliviscebatur: hinc illum conscia tot gestarum rerum recordatione et ^ A keziratban: pro, eithetetlen. praeteritorum reminiscentia oraculum quodam esse diceres, neque Annales,

in regendis civitatibus comparavit: ut S. P. Q. R. maximam legum et institutionum partem ab inde transtulerit Nostram vero Epidaurum non aliunde primitus fluxisse ipsum nomen testatur, cuius meminit Gregorius in Epistolis; et Hieronymus in Hilarionis vita: et in quarto Caesaris Commentariorum libro mentio est: et in Plinio capite XXI libri III naturalis historiae quam ibidem fuisse etiam Romanam Coloniam facile cognoscimus. Quod si posteriore Colonia prior aucta est recte nos scripsimus.
Ocelle mi Ragusa, Ocelle mi

hoc proprium est. Qui sancta Palatia servas
f5.12  Pontificum, faveas, Musa superba, petit.
f5.13  Quare, sancte Deûm, timido succurre Libello,
f5.14  Et votis faveas, officiose, suis.
f5.15  Largus erat Caesar: Tu noli dicier olim 15
f5.16  Caesare ab hoc alius, sidera celsa petent
f5.17  Viribus, ingenio, et tot jam virtutibus auctis,
f5.18  Semper Apollineae clarus in arte Lyrae.
f5.19  Imprimat hoc opus,

f5.12  Pontificum, faveas, Musa superba, petit.
f5.13  Quare, sancte Deûm, timido succurre Libello,
f5.14  Et votis faveas, officiose, suis.
f5.15  Largus erat Caesar: Tu noli dicier olim 15
f5.16  Caesare ab hoc alius, sidera celsa petent
f5.17  Viribus, ingenio, et tot jam virtutibus auctis,
f5.18  Semper Apollineae clarus in arte Lyrae.
f5.19  Imprimat hoc opus, ecce petit nunc Barbula Vates,
f5.20  Et

per saecula vivat,
f6.8  Virtutis cultor, Relligionis amor. Ad Clarissimum, et Nobilissimum Dominum Hieronymum Ferrariensem, divinae fere stirpis Sacratae Prolem, et Decus, Pontificii, Caesareique juris moderatorem, Prothonotarium Apostolicum, atque Auditorem Reverendissimi Cardinalis Neapolitani Oliverii Caraphae, Protectoris Praedicatorum Ordinis, Pompilii Carmen, quo sibi dicavit opus.
f7.1  Ille ego, qui quondam maestus turbabar ubique;

Potus tyro Vir grauis Edito hoc opusculo, mi princeps, sepius conueni Egregium Virum, prudentia et omni probitate perspicuum Petrum Tyronum Calliensem patritium Rueriae Seretriaeque domus facile seruum cui olim ea tempestate qua Caesar Valentie Dux Alexandri Pon. Max. filius flagraret in auum tuum illustrissimum Guidobaldum, Vrbini ducem erat tutelle T. clarissimus pater, quo cum Gallias et Hispanias peragrauit ut eum saluum redderet, hocque domi et rure quo se aestiuo tempore conferebat Pianiuantagii semotum humanis

pedibus obsecro me offer pro planta, hocque itidem tuis fiat deflexo poplite queso et hoc nostrum munusculum serena fonte suscipe quamuis sit impar animo tanti principis attamen animus noster est ingens ut sese tibi pro perpetua seruitute dedat. Vale, nostrae Romanae fidei et gloriae future Caesar, Vale et fauste. Callii. VI. Kal. Augusti MDXXII

3.136  Leve puerperium, proh, lac quoque Virginis almae!
3.137   Apparitio Christi Sybillae et Augusto. Hunc quondam vidit Tarpejo colle repostus
3.138  Augustus Caesar ductu monitisque Sybillae
3.139  Fatidicae, cui dixit, semper Roma superba,
3.140  O decus aethereum, Puer, o stirps clara Tonantis, 140
3.141  Contribuet sedem purique vocabitur ara
3.142  

3.233   Paphlagonum princeps, latum memorande per orbem
3.234   Lauretane, tuis cui Caesar regna cruentat
3.235   Nam sibi florebat Romae viridissima quercus
3.236  

licet ipse decore Absalonis forma
Corporis ante alios iret: mensura per artus
10.330   Exęquata suos fuit illi, splendida forma
Oris purpurei, niuibus certantia colla,
Cęsaries auro, geminis duo lumina stellis. Parthenopeus
Pulchior ad Thebas misso duce Parthenopeo, Nireus
Ad Troiam Nireo fuerat Dauidis alumnus.
10.335  

Nonne igitur mundum tibi iam uicisse uidentur,
Quando cupidinibus, quarum quoque sub iuga reges
Ire solent, uictis ducunt ex hoste triumphos
13.190   Ascenduntque hilares non ad Capitolia curru
Cęsareo, quę longa potest uastare uetustas,
Erruere hostilis furor et consummere flamma,
Sed gradibus uerę uirtutis ad alta beatum
Regna, quibus uis nulla quidem nocitura timetur,
13.195   Nec finem positura dies,

est, Scardonam oppidum et Salonas, totius prouincię emporium, dirruit et euertit, necdum malis satiatus misit cum parte exercitus filium suum Seuioladum ad Delmatię mediterranea, quę nunc Croatia dicitur, Croatia expugnanda. Cumque Iustinianus Cęsar intellexisset quod Gothorum dux copias diuisisset dimisissetque a se partem alteram cum Seuiolado filio atque ita esse, ut ferebatur, per exploratores certior factus, coacto repente exercitu Stroilum inuasurus abiit. Nec minus prompte atque impigre Stroilus cum his quos

armatorum globos irruens egregieque sese gerens uulneribus tandem confectus equo delabitur; cuius casu consternati Gothi terga uertunt. Cumque non pauci cecidissent, pars tamen eorum qui fugerant in angustiis magno animo subsistens atque aduersariis repugnans inuicta permansit. Cęsariani uero cum ingenti hominum pecudumque pręda uictores in patriam sunt reuersi. At uero Seuioladus, cum talia audisset, patris necem ulturus (si fors ita ferret) cum tota expeditione, quam celerrime poterat, Bosnam proficiscitur. Sed cum aduersarios inde iam discessisse

uelle. Per idem tempus immensa quędam hominum multitudo familias quoque mulierum ac puerorum secum trahens transmisso magno amne Velia in regionem Sinbagiorum irrupit eaque potita est. Huius gentis dux erat nomine Barris uel barro Barris, quem nos Cęsarem possumus dicere; sub eo chiliarchę pręfectique erant, quorum nutu atque auspiciis singuli plebis ordines regebantur disponebanturque. Hinc profecti Seleuciam sibi subegere, deinde Macedoniam, neque eo contenti Italiam quoque armis inuaserunt. Non semel cum illis

omnium domino, cui subesse debeant omnes qui regni finibus continentur. Alias pręterea leges ac scita sanxerunt, quę nunc referre longum foret, habentur autem in libro qui est in Croatia dictus Methodus, quem Latine Rationalem possis dicere. Cardinales tandem episcopique et Cęsaris legati probe ac laudabiliter suo functi officio magnisque a rege muneribus donati reuerenterque habiti recessere. Mox etiam omnis hominum multitudo cum suis ducibus bannis centurionibusque dilapsa est in suas quisque sedes patriumque solum rediere. Rex autem ipse

margaritę et quęque alia quę mortalium animos uel ęstimatione uel pulchritudine allicere solent. Sed, ut fit, luxuria in superbiam uerti coepit, in summum usque scelus erupturam, quod ex sequenti modo patebit narratione uerumque esse constabit. Contigit enim ut ab Roma Cęsaris pontificisque legati ad Zuonimerum regem missi cum binis litteris uenirent; primas tantum regi legendas dederunt, quarum hęc sententia erat: Rogamus obsecramusque te, Zuonimere frater, regum Christianorum piissime, uti coacto procerum tuorum populique concilio

omnibus regni sui pręfectis decurionibusque ciuitatum conuentuque habito ad Quinque ecclesias in campo qui Cossouus nuncupatur litteras aperiri fecit et cunctis cum silentio audientibus publice recitari; quę in hęc fere uerba scriptę erant: Romanus pontifex et Cęsar Augustus Zuonimero regi populoque eius salutem. Rem certe indignam et Christianorum principum ignauię adscribendam existimamus ut Hierosolymę sanctaque loca, in quibus Christus Dominus pro nobis nasci, pro nobis mori uoluit, ab infidelibus tam diu possideantur,

utrum, quod rogamus, facturi estis, quamprimum nosse cupimus. Valete in Domino. Id audiens nequissima Croatorum gens protinus indignari coepit ita ut uix litteras perlegi pateretur. Non solum itaque non consenserunt litteris et exhortationi pontificis ac Cęsaris, uerum etiam in regem suum insurgentes magno tumultu et uociferatione conquesti sunt illum esse huiusce rei autorem ut ipsi relictis coniugibus, liberis patrioque solo procul per alienas domos errent, aliena sequantur imperia, et aut interimantur aut aliis et non sibi

Neven Jovanović 2012-03-09 Prva verzija. Jacobus Bannicius a Caesareis secretis Stephano Ponchierio Reverendissimo Episcopo Parisiensi salutem. Ludovicus Helianus, qui a Christianissimo Francorum Rege vestro hic apud invictissimum Caesarem nostrum oratorem agit, habuit orationem de Caesare, proceribus Germanisque omnibus

Jacobus Bannicius a Caesareis secretis Stephano Ponchierio Reverendissimo Episcopo Parisiensi salutem. Ludovicus Helianus, qui a Christianissimo Francorum Rege vestro hic apud invictissimum Caesarem nostrum oratorem agit, habuit orationem de Caesare, proceribus Germanisque omnibus adversus Venetianos ac Turcas concitandis, deque factiosis quibusdam concilium ac sanctissimam Principum confederationem interrumpere conantibus comprimendis. Non memini audire neque legere orationem nostra

Jacobus Bannicius a Caesareis secretis Stephano Ponchierio Reverendissimo Episcopo Parisiensi salutem. Ludovicus Helianus, qui a Christianissimo Francorum Rege vestro hic apud invictissimum Caesarem nostrum oratorem agit, habuit orationem de Caesare, proceribus Germanisque omnibus adversus Venetianos ac Turcas concitandis, deque factiosis quibusdam concilium ac sanctissimam Principum confederationem interrumpere conantibus comprimendis. Non memini audire neque legere orationem nostra tempestate priscorum oratorum facundiae propius

adversus Venetianos ac Turcas concitandis, deque factiosis quibusdam concilium ac sanctissimam Principum confederationem interrumpere conantibus comprimendis. Non memini audire neque legere orationem nostra tempestate priscorum oratorum facundiae propius accedentem. Nam has nationes, maxime autem Caesarem ipsum ad id jam bellum incumbentem non delectavit modo, atque commovit, sed etiam affecit, et adversus illas gentes armorum ardore vehementer inflammavit, ac omnium concursantium conatus perfregit. Caesar voluit ut impressoribus ederetur. Ego sicuti dicta est, quae certe extemporanea est,

tempestate priscorum oratorum facundiae propius accedentem. Nam has nationes, maxime autem Caesarem ipsum ad id jam bellum incumbentem non delectavit modo, atque commovit, sed etiam affecit, et adversus illas gentes armorum ardore vehementer inflammavit, ac omnium concursantium conatus perfregit. Caesar voluit ut impressoribus ederetur. Ego sicuti dicta est, quae certe extemporanea est, pro ea, quae mihi tecum est gratia atque familiaritate eam ad te mitto, quem scio hoc dicendi genere delectari, et pollere, et plurimum posse. Bene

29. April. 1511. Domine observande, Commendationem plurimam, solicitabam ego sicuti scribebat Dominatio Vestra, ut responderetur Serenissimae Dominae circa ea quae scripserat Caesareae Majestati de illis Officiis quae vacarunt per obitum bonae memoriae Domini de Vaudre: respondit mihi Caesarea Majestas quod jam pridem admonita est Serenissima Domina, nec indigere alia responsione. Ex

solicitabam ego sicuti scribebat Dominatio Vestra, ut responderetur Serenissimae Dominae circa ea quae scripserat Caesareae Majestati de illis Officiis quae vacarunt per obitum bonae memoriae Domini de Vaudre: respondit mihi Caesarea Majestas quod jam pridem admonita est Serenissima Domina, nec indigere alia responsione. Ex Italia Reverendus Dominus Gurcensis est cum Pontifice Bononiae in tractatibus, sed usque ad diem Pasce quum fuerunt

Neven Jovanović 2009-06-29 TEI XML kodiranje. Zaglavlje prema PhiloLogic primjeru. IACOBVS BANISIVS CAESAREAE MAIESTATIS A CONSILIIS ERASMO ROTEROD. S. D. Reverende et excellentissime domine honorande, commendationem plurimam. Grauiter aduersa valetudine pressum et nec mei ipsius

Humillima comendatio: superioribus diebus scripsi Serenitati Vestrae proxime preteritis diebus, quae tunc occurrebant: in presentiarum nil aliud scribendum occurrit nisi quod Reverendissimus Dominus Gurcensis scripsit Caesareae Majestati quod de consilio et suasu Reverendissimi Domini Cardinalis Sedunensis Legati, Ducis Mediolani, Vice Regis, Oratoris Urreae, Dom Pedro de Urrea Ambassadeur du Roy d' Aragon. et omnium

Sedunensis Legati, Ducis Mediolani, Vice Regis, Oratoris Urreae, Dom Pedro de Urrea Ambassadeur du Roy d' Aragon. et omnium aliorum ob instantes et urgentes necessitates, cogitur festinanter venire ad Caesaream Majestatem et ita ipsum prestolamur, scribit quod Comes Cariati Orator Catholici Regis Venetiis, erat in puncto prorogandi inducias inter Caesaream Majestatem et Venetos usque ad xvi. diem Martii proxime venturi: si sunt bone,

et omnium aliorum ob instantes et urgentes necessitates, cogitur festinanter venire ad Caesaream Majestatem et ita ipsum prestolamur, scribit quod Comes Cariati Orator Catholici Regis Venetiis, erat in puncto prorogandi inducias inter Caesaream Majestatem et Venetos usque ad xvi. diem Martii proxime venturi: si sunt bone, mihi placent et ego plurimum gaudeo, si male, Deus eas faciat bonas, interim constringitur practica inter eos et Helvetios et Gallos ac Ferrarienses

patiar ignorare. Quid autem fuerit datum in commissis Rome Secretario qui profectus est ad Catholicum Regem, vere ego nescio, quo ad responsa que attulit nihil simile videtur injunctum fuisse sibi, cum idem Secretarius retulerit nobis Catholicum Regem laudare confederationem Caesaris cum Serenissimo Rege Anglie et hortari ut quanto citius communicato consilio rumpatur in Francia, ex quibus constat nullatenus fuisse sibi suasas indutias persertim particulares: ulterius indutie iste Oratori Urreae, quando eas per me intellexit, cum eas antea semper et negaret et

suum fuissent Regi Catholico suasa, non fuissent ita nova, preterea practica hujusmodi induciarum cepta est, ut clare ex multis constat, ante profectionem Secretarii ad Catholicum Regem: Hec volui explicare Serenitati Vestrae ne arbitretur id aliquo modo factum esse cum scitu Caesaris. Perperam et inique agit Sepulveda quod non monstraverit Serenitati Vestrae ea que afferebat a Caesare tam ad Catholicum Regem quam ad Serenissimum Regem Anglie, quum ita sibi injunctum fuerat et ipse spoponderat se facturum nec alia executurum quam que approbasset

ut clare ex multis constat, ante profectionem Secretarii ad Catholicum Regem: Hec volui explicare Serenitati Vestrae ne arbitretur id aliquo modo factum esse cum scitu Caesaris. Perperam et inique agit Sepulveda quod non monstraverit Serenitati Vestrae ea que afferebat a Caesare tam ad Catholicum Regem quam ad Serenissimum Regem Anglie, quum ita sibi injunctum fuerat et ipse spoponderat se facturum nec alia executurum quam que approbasset Serenitas Vestra, itidem promisit Secretarius se facturum, qui secundo fuit missus ad Catholicum Regem quod et ego cuperem scire

alia executurum quam que approbasset Serenitas Vestra, itidem promisit Secretarius se facturum, qui secundo fuit missus ad Catholicum Regem quod et ego cuperem scire si ita fecerit, ut in postremum melius provideatur, et sciam cui credere debeam. Venerant nuper littere ad Caesarem ex Mediolano de xxv. preteriti quibus nunciabatur Illustrissimum Vice Regem statuisse totis viribus aggredi Gallos et eos tota Italia explodere et ulterius prosequi, et ita faciebat omnes preparatus. De xxvj. ejusdem mensis venerunt alie omnino prioribus contrarie

erant remote ab ea, potiti fuissent civitate: Mediolani fuit tumultuatum, et Civitas fecit indutias cum Arce ad x. dies et quod pro illis x. diebus darentur victualia Arci ex Civitate, et eadem die fuerunt data, ut arbitror, plus quam pro x. mensibus. Dominus Andreas de Burgo Orator Caesareus Mediolani, parabat fugam et scriptum fuerat Duci qui erat versus Alexandriam contra Gallos, quod consuleret persone sue: cito venerunt deinde alie littere de xxvij. quibus scribunt advenisse litteras ex Urbe * *Il entend la ville de

omnes suos undequaque existentes. Preter illos Helvetios qui sunt cum Duce Mediolani, xxvij. praeteriti, octo milia eorum receserunt, qui externa Hesterna. die debent fuisse in Como et arbitror quod isti opponent se Venetis, petunt a Caesare xvj. M. Florenos Rheni in mense, mile equestres et artellariam et volunt progredi contra Venetos. Veneti trajecto Athesi per pontem quem construxerant ad Albaredum, recepta a nostris Pischeria et Valesio *

deserit justam causam et in ipsum sperantes omnia in melius direxit, et licet indutie inite inter Christianissimum et Catholicum Reges sint vere, Deo tamen auxiliante non ex eis exorientur tot mala quod verebamur: earum autem sive articulos ipsarum indutiarum, qui fuerunt transmisi Caesari, mitto cum hiis ad Serenitatem Vestram ex quibus videbit quales sint: ipsis tamen non obstantibus Catholicus Rex vult quod Illustrissimus Dominus Vice Rex cum exercitu suo remaneat ad defensionem status Mediolani, et prohibeatur Gallis ingressus et reditus ad Italiam: ulterius jam

sicuti creditur quod non descendent, cum certo relatum est ipsos non ita esse dispositos ad descendendum, quod progredientur ad montes et capient passus et claustra montium, et eis bene munitis convertent se contra Venetos qui se confederarunt cum Gallis et noluerunt aliquam pacem cum Caesare: contra Venetos munita est Cremona et Brixia, ulterius, status Mediolani facit ccc. lanceas et totidem equos levis armature, qui etiam opponentur Venetis. Caesarea Majestas providit quod ultra gentes que sunt in Verona etiam ulterius missa sunt ij. M. peditum et datus

et eis bene munitis convertent se contra Venetos qui se confederarunt cum Gallis et noluerunt aliquam pacem cum Caesare: contra Venetos munita est Cremona et Brixia, ulterius, status Mediolani facit ccc. lanceas et totidem equos levis armature, qui etiam opponentur Venetis. Caesarea Majestas providit quod ultra gentes que sunt in Verona etiam ulterius missa sunt ij. M. peditum et datus ordo in Comitatu Tirolis, quod si Veneti ponerent obsidionem ante Veronam irent subito ad succurendum ei x. vel xij. M. et quantum opus fuerit hominum ad succurendum

et impensa artellarie, et Pontifex dabit suam artellariam quam habet in immolla: ulterius Pontifex et Florentini facient tot lanceas quod inter suas et Vice Regis sint ij. M. lanceae, ex quibus illa pars quae videbitur necessaria ibit cum Vice Rege ad montes, reliqui opponentur Venetis: a Caesare petunt duo, sed erunt contenti quod alterum eorum faciat, videlicet quod mittat iiij. vel v. M. peditum Veronam cum sufficienti numero equitum, ad impediendos Venetos ne transeant in Lombardiam, vel quod rumpat in Burgundia, quo igitur ad statum Italie iste videtur bonus ordo si servabitur

equitum, ad impediendos Venetos ne transeant in Lombardiam, vel quod rumpat in Burgundia, quo igitur ad statum Italie iste videtur bonus ordo si servabitur et facile obsistet Gallis et prohibebitur eis ingressus et Veneti cito humiliarentur: scripsit etiam Sanctissimus Dominus noster unum Breve Caesaree Majestati ratificando et approbando foedus initum inter suam Caesaream Majestatem et faelicis recordationis Julium predecessorem suum, praeterea dicit se omnia se omnia facturum pro Caesarea Majestate et rebus suis omnibus quantum poterit. Que

rumpat in Burgundia, quo igitur ad statum Italie iste videtur bonus ordo si servabitur et facile obsistet Gallis et prohibebitur eis ingressus et Veneti cito humiliarentur: scripsit etiam Sanctissimus Dominus noster unum Breve Caesaree Majestati ratificando et approbando foedus initum inter suam Caesaream Majestatem et faelicis recordationis Julium predecessorem suum, praeterea dicit se omnia se omnia facturum pro Caesarea Majestate et rebus suis omnibus quantum poterit. Que autem ulterius contingent admonebo Serenitatem Vestram cujus benignitati

eis ingressus et Veneti cito humiliarentur: scripsit etiam Sanctissimus Dominus noster unum Breve Caesaree Majestati ratificando et approbando foedus initum inter suam Caesaream Majestatem et faelicis recordationis Julium predecessorem suum, praeterea dicit se omnia se omnia facturum pro Caesarea Majestate et rebus suis omnibus quantum poterit. Que autem ulterius contingent admonebo Serenitatem Vestram cujus benignitati me humillime commendo, et quam diu faeliciterque valere cupio: ex Lansperg die prima Maij. M. D.

15. Avril. 1513. Madama. Humillimam comendationem: mitto cum hiis copiam Brevis quod jam scripsit modernus Pontifex Caeraree Majestati ex quo Serenitas Vestra intelliget animum Pontificis ad Caesarem licet Galli et Veneti faciant maximas practicas ut adjugatur eis: Quum jam idem Galli fecerunt pacem cum Venetis et ligam contra Caesarem et Regem Catholicum sicuti credo quod sit avisata Serenitas Vestra per Caesarem et alios qui sibi scribunt, summarium conventionis eorum est quod Galli

comendationem: mitto cum hiis copiam Brevis quod jam scripsit modernus Pontifex Caeraree Majestati ex quo Serenitas Vestra intelliget animum Pontificis ad Caesarem licet Galli et Veneti faciant maximas practicas ut adjugatur eis: Quum jam idem Galli fecerunt pacem cum Venetis et ligam contra Caesarem et Regem Catholicum sicuti credo quod sit avisata Serenitas Vestra per Caesarem et alios qui sibi scribunt, summarium conventionis eorum est quod Galli habeant statum Mediolani cum Cremona, reliqua omnia Veneti, quos adjuvabunt Galli ad recuperandum Brixiam et Veronam et lucrari Valem

Caeraree Majestati ex quo Serenitas Vestra intelliget animum Pontificis ad Caesarem licet Galli et Veneti faciant maximas practicas ut adjugatur eis: Quum jam idem Galli fecerunt pacem cum Venetis et ligam contra Caesarem et Regem Catholicum sicuti credo quod sit avisata Serenitas Vestra per Caesarem et alios qui sibi scribunt, summarium conventionis eorum est quod Galli habeant statum Mediolani cum Cremona, reliqua omnia Veneti, quos adjuvabunt Galli ad recuperandum Brixiam et Veronam et lucrari Valem Tridentinam: In Regno Neapolitano, quod rehabeant illas civitates quas prius

Veneti, quos adjuvabunt Galli ad recuperandum Brixiam et Veronam et lucrari Valem Tridentinam: In Regno Neapolitano, quod rehabeant illas civitates quas prius habebant: ecce que rependunt boni Veneti Catholico Regi qui salvavit eos ex interitu et pernicie: actum erat de Venetis quando exercitus Caesaris erat, in obsidione Tervissi quum in ipsis Venetiis tunc erat tumultus: amiserant Forum Julii, Trevisium jam jam erat futurum in manu Caesaris, cum subito supervenit liga et publicatio ejus inter Pontificem, Regem Catholicum et Anglie cum Venetis sub titulo defensionis Ecclesiae et in rei

quas prius habebant: ecce que rependunt boni Veneti Catholico Regi qui salvavit eos ex interitu et pernicie: actum erat de Venetis quando exercitus Caesaris erat, in obsidione Tervissi quum in ipsis Venetiis tunc erat tumultus: amiserant Forum Julii, Trevisium jam jam erat futurum in manu Caesaris, cum subito supervenit liga et publicatio ejus inter Pontificem, Regem Catholicum et Anglie cum Venetis sub titulo defensionis Ecclesiae et in rei veritate pro salute Venetorum et ruina rerum Caesaris, et nihilominus sua Majestas, nonobstante hac et multis aliis gravissimis offensis,

ipsis Venetiis tunc erat tumultus: amiserant Forum Julii, Trevisium jam jam erat futurum in manu Caesaris, cum subito supervenit liga et publicatio ejus inter Pontificem, Regem Catholicum et Anglie cum Venetis sub titulo defensionis Ecclesiae et in rei veritate pro salute Venetorum et ruina rerum Caesaris, et nihilominus sua Majestas, nonobstante hac et multis aliis gravissimis offensis, semper Caesar, pro satisfactione Catholici Regis fuit contentus condescendere ad illam pacem quam Veneti proposuerunt et pecierunt, et quam ter mutarunt, sicuti faciunt fraudulenti

cum subito supervenit liga et publicatio ejus inter Pontificem, Regem Catholicum et Anglie cum Venetis sub titulo defensionis Ecclesiae et in rei veritate pro salute Venetorum et ruina rerum Caesaris, et nihilominus sua Majestas, nonobstante hac et multis aliis gravissimis offensis, semper Caesar, pro satisfactione Catholici Regis fuit contentus condescendere ad illam pacem quam Veneti proposuerunt et pecierunt, et quam ter mutarunt, sicuti faciunt fraudulenti contrahentes qui nolunt concludere, et credat Serenitas Vestra quod Veneti nunquam acceptabunt aliquam, quamvis

quos ipsi Barbaros appellant, et ipsi rerum potiantur et si eo tunc quando nuper repudiarunt pacem Rome, prius per eos petitam, fuisset acriter progressum contra eos, quod bene poterat fieri, ad hanc diem res fuisset perfecta, et conjunctis manibus Veneti accepissent illam pacem quam placuisset Caesari et Regi Catholico eis dare, et non in hiis laboraremus, sed Veneti tamdiu fascinabunt oculos Principum donec fraudibus et immortalitate eorum * *Les Res publiques ne meurent point. opprimant omnes, si modo Principes non provideant rebus

Novembre. 1513. Serenissima Madama. Humillima commendatio: licet non dubitem Illustrissimum Dominum Ducem Mediolani significare Serenitati Vestre quomodo potitus est arce Mediolani, nihilominus abscente Caesare in venatione, volui et ego hoc Serenitati Vestrae nuntiare: xx. presentis fecit deditionem et ingresse sunt gentes Ducis in ea et Galli exiverunt: Arx etiam Cremone fere eisdem conditionibus fecit deditionem quibus Arx Mediolani, scilicet si non subveniatur sibi infra certum tempus reddet

fecit deditionem quibus Arx Mediolani, scilicet si non subveniatur sibi infra certum tempus reddet se. Veneti in ipsis Venetiis sunt in extrema necesitate et desperatione, imo ad evitandam ruinam imminentem miserunt mandatum sanctissimo Domino nostro componendi eos cum Caesarea Majestate, et Pontifex per bina brevia requisivit Vice Regem ut abstineat ab offensa Venetorum, et hoc ut Veneti eximantur extra necessitatem. Idem Pontifex practicat ut fiat liga inter eum, Ducem Mediolani, Florentinos et Helvetios, et policetur Helvetiis pensionem ad aliquod

per litteras suas nuper ad me datas, testari dignata est, quod semper desideravi, et omni studio cum maximo labore adsequi adnixus sum, plane consecutus sum: curabo itidem ut in posterum fiat, et si non aliud saltem fidem et affectum ad Caesaream Majestatem, Serenitatem Vestram, et Serenissimum Principem, Principes, Dominos, et factores meos comprobabo uti fecerunt predecessores mei erga predecessores Serenitatis Vestrae. Reverendissimum Dominum *

satis propitius, ne tollatur de medio, et nescimus cujus mentis esset successor: Deus omnia in melius disponat. Orator Catholici Regis qui est Venetiis transivit per Veronam ad Vice Regem Mediolanum et dicit se ad Caesarem venturum, quae attulerit, si mihi nota erunt, admonebo Serenitatem Vestram itidem est intentionis Illustrissimus Vice Rex veniendi ad Caesarem mirum tamen mihi videtur quae causa ipsum ad hoc impellit, stantibus rebus in terminis

Catholici Regis qui est Venetiis transivit per Veronam ad Vice Regem Mediolanum et dicit se ad Caesarem venturum, quae attulerit, si mihi nota erunt, admonebo Serenitatem Vestram itidem est intentionis Illustrissimus Vice Rex veniendi ad Caesarem mirum tamen mihi videtur quae causa ipsum ad hoc impellit, stantibus rebus in terminis in quibus stant. Galli, licet multa jactent et minentur, tamen postquam circiter xxx. M. scutis emerunt salvum conductum ab Helvetiis et cum

p. 31. impetrarunt audientiam, non ita bonum vadum invenerunt apud Helvetios sicuti arbitrati sunt, et res non sunt eis ita faciles uti sperabant: rejecti fuerunt ad proximam Dietam ad Zurich, in qua intervenient etiam Oratores Caesaris: volebant Oratores Gallorum ante tempus Diete ad locum venire ad faciendum practicas suas, fuerunt omnino repulsi et nescio si ad Dietam admittentur. Scripsit Reverendissimus Dominus Cardinalis de Lucemburg ad sanctissimum

Humillima commendatio: hodie venerunt litterae ex Verona ab Episcopo Tridentino et ex Inspruk ab Oratoribus Hispanis videlicet Urrea et Comite Carriati qui est Orator Regis Catholici apud Venetos, et qui ambo simul veniunt ad Caesarem, quod per unum nuntium quem miserant Fochari, intellerant quod Papa die xx. mensis Februarii preteriti inter x. et xi. horam expiraverat, et uterque tam Episcopus quam Oratores scribunt ex relatu ejusdem nuntii

quod per unum nuntium quem miserant Fochari, intellerant quod Papa die xx. mensis Februarii preteriti inter x. et xi. horam expiraverat, et uterque tam Episcopus quam Oratores scribunt ex relatu ejusdem nuntii Fuchareni: Caesar hactenus alia nova non habuit, nec habetur alia certitudo istius rei, verum quidem est quod habuit sua Majestas die xii. praeteriti, supervenerat sibi parosismus acutus cum subet et scribebant quod

non magna, postea habuimus ista nova quae volui confestim significare Serenitati Vestrae; cujus bonae gratiae me humillime commendo, et quam diu faeliciter valere cupio. Reverendissimus Dominus Gurcensis pridie venit ad Caesaream Majestatem, veniunt et isti duo Oratores cum magna festinatione postquam intellexerunt obitum Pontificis et veniunt solum cum quatuor equis inter ambos: ex Hinstat die 2. Martii M. D. XIII.

fieri quod contra neminem hactenus factum est etiam nulle meritum: Ego autem, sequens vestigia majorum meorum, ipsum quicquid est mihi, et animam meam pro gloria et incremento Serenitatis Vestrae et sue Serenissime domus semper ponam. Scripsit ad me nuper unus Consiliarius Caesaris ex Viena qui nuper fuerat Orator suae Majestatis apud Serenissimum Regem Hungarie, se habere nova Hungaros fecisse indutias cum Turcis et nomine eorum ac Caesaris cum eis contraxisse, ad quantum autem tempus vel quomodo non scribit, cum aliud intellexero scribam.

et incremento Serenitatis Vestrae et sue Serenissime domus semper ponam. Scripsit ad me nuper unus Consiliarius Caesaris ex Viena qui nuper fuerat Orator suae Majestatis apud Serenissimum Regem Hungarie, se habere nova Hungaros fecisse indutias cum Turcis et nomine eorum ac Caesaris cum eis contraxisse, ad quantum autem tempus vel quomodo non scribit, cum aliud intellexero scribam. Debet etiam S. V. intellexisse de indutiis initis inter Christianissimum Regem Francie et Catholicum Regem Arragonum quae rogo Deum omnipotentem

S. V. intellexisse de indutiis initis inter Christianissimum Regem Francie et Catholicum Regem Arragonum quae rogo Deum omnipotentem sint faelices et fauste ambabus Majestatibus et omnibus aliis Christianam Religionem profitentur: qualem autem fructum afferent rebus Caesaree Majestatis et suorum Serenissimorum filiorum non post multos hos dies sentiemus, cum intra triduum expirent induciae cum Venetis, qui sunt confederati cum Gallis, qui jam conjuncti invadunt Caesarem super cujus humeros tota jam moles incumbit. In statu Mediolani

et omnibus aliis Christianam Religionem profitentur: qualem autem fructum afferent rebus Caesaree Majestatis et suorum Serenissimorum filiorum non post multos hos dies sentiemus, cum intra triduum expirent induciae cum Venetis, qui sunt confederati cum Gallis, qui jam conjuncti invadunt Caesarem super cujus humeros tota jam moles incumbit. In statu Mediolani omnia sunt plena trepidationis, terroris et fuge et coguntur converti ad omnia Consilia desperata: Rome, Pontifex qui alias adheserat Caesari et Confederatis cogitur accipere illas leges

confederati cum Gallis, qui jam conjuncti invadunt Caesarem super cujus humeros tota jam moles incumbit. In statu Mediolani omnia sunt plena trepidationis, terroris et fuge et coguntur converti ad omnia Consilia desperata: Rome, Pontifex qui alias adheserat Caesari et Confederatis cogitur accipere illas leges quas sibi prescribet Christianissimus Rex, itidem Florentini et reliqua Italia, que iterum cogitur subire jugum Gallicum et Venetum, que ulterius contingent, qualicumque erunt scribam Serenitati Vestrae cujus benignitati me

copias litterarum et Brevium Apostolicorum ex quibus omnia clare intelliget nec ego scirem quid ulterius scribere. Cardinales Sancti Crucis et de Sancto Severino qui alias per faelicis recordationis Julium fuerant privati omni dignitate et Beneficiis scripserunt et Pilis ad Caesarem quod, audito obitu Julii, navigaverunt ex Francia in Italiam, ut juxta statuta Concilii Constansiensis et Basiliensis uniretur Electio * *Les Cardinaux qui adheroient au Concile de Pise avoient dessein de faire un Pape de leur

Concile de Pise avoient dessein de faire un Pape de leur parti, mais ils furent prevenus par ceux qui estoient a Rome. et Duplex Concilium reduceretur in unum bonum, seque venisse Pisas et ibidem impeditos fuisse ne ulterius progrederentur, ibidemque ipsos esse sequestratos, proinde rogare Caesarem ut juste eorum cause adsistat: magna pars Cardinalium favet cause eorum. Pontifex scripsit Duci Mediolani vel dixit Oratoribus suis in Urbe quod ipse et status Florentinorum adjuvabunt intertentionem Hispanorum ut impediatur reditus Gallorum in Italiam, sed nec

habuerunt salvum conductum a Pontifice et vadunt Romam, similiter Dux Urbini et vadit ad Urbem. Scribuntur ex Verona, quod Veneti habent paucissimas immo quodam modo nullas gentes et si volent Hispani, actum esse de eis et cito terminaretur bellum, hoc scribit Caesari Tridentinus Episcopus *Il se nommoit George de Neydeck et est mort en 1514. locum tenens Veronae: Cum eisdem Venetis expirarunt indutie ultima preteriti, nisi sint prorogate per Comitem Carriati

nommoit George de Neydeck et est mort en 1514. locum tenens Veronae: Cum eisdem Venetis expirarunt indutie ultima preteriti, nisi sint prorogate per Comitem Carriati +Il estoit Ambassadeur du Roy d' Aragon à Venise. qui habuit mandatum a Caesare prorogandi eas per unum mensem vel per duos ad plus, vel novas faciendi ad biennium, sub certis tamen conditionibus: Que ulterius sequentur erit admonita Serenitas Vestra cujus benignitati me humillime commendo, et quam Omnipotens diu felicem et incolumem

sui ex quo aliqui faventes partibus Gallorum, arreptis armis, volebant subvenire arci Mediolani, et jam undequaque exciebantur partes Gallorum, et nisi subito ipse Illustrissimus Dominus Vicerex mutasset consilium et deliberasset permanere in defensione Ducatus Mediolani, et venissent nova a Caesare quibus declarabat se et Regem Anglie, nolle servare indutias factas inter Regem Arragonum et Franciae, item nova a Pontifice quod volebat facere omnia pro defensione status Mediolani et jam Helvetii etiam descendebant, profecto jam actum esset de statu Mediolani et forte de majori parte

nunc relatum est, occuparunt nobis Valesium et Pischeriam que est fortissima, quid ulterius facient intelligemus: gentes Pontificis quotidie expectantur, Helvetii etiam ultra illos qui sunt in statu Mediolani: descendunt viij. M. ex eis et credo quod ibunt versus Bergomum contra Venetos, petunt a Caesare mille equites aliquam artellariam et xvj. M. Florenos Rheni in mense et progredientur quocumque Caesar voluerit. Pontifex tenuit septimam sessionem in Concilio Lateranensi in qua approbavit indictionem Concilii factam per Julium et omnia acta in eo et dat salvum et

gentes Pontificis quotidie expectantur, Helvetii etiam ultra illos qui sunt in statu Mediolani: descendunt viij. M. ex eis et credo quod ibunt versus Bergomum contra Venetos, petunt a Caesare mille equites aliquam artellariam et xvj. M. Florenos Rheni in mense et progredientur quocumque Caesar voluerit. Pontifex tenuit septimam sessionem in Concilio Lateranensi in qua approbavit indictionem Concilii factam per Julium et omnia acta in eo et dat salvum et liberum conductum omnibus venire volentibus ad Concilium etiam nationis Gallicae, exceptis scismaticis

ultra iij. M. personas et usi sunt maxima crudelitate, sufixerunt pallo ultra CCCC. pueros. Rex in persona ita senex cogitur arma suscipere et progredi contra Turchos. Non dubito quin Serenitas Vestra viderit litteras Serenissimi Regis Anglie quas jam ad Caesarem scripsit imo non mitto copias earum: Commendo me humillime S. V. quam omnipotens diu faelicem et incolumem conservare dignetur: Auguste penultima Maij M. D. XIII. Excellentissimae Serenitatis Vestrae humillimus

quas in responsum aliarum mearum placuit mihi scribere, et cum eis accepi litteras Dominorum de Rogendorf et Dum Beltrami de Gavara quas scribunt ad Serenitatem Vestram pro re ipsius Domini Don Beltram et sicuti jubet Serenitas Vestra expedivi litteras in ea meliori forma qua potui obtinere a Caesarea Majestate, videlicet quod mandat locum tenenti mutine, * [*Il se nommoit Vire de Fuerst.] ut ponat dictum Domini de Gavarra in possessionem illarum rerum si non est in prejuditium alicujus personae privatae et in illa eum manu teneat donec Caesar

obtinere a Caesarea Majestate, videlicet quod mandat locum tenenti mutine, * [*Il se nommoit Vire de Fuerst.] ut ponat dictum Domini de Gavarra in possessionem illarum rerum si non est in prejuditium alicujus personae privatae et in illa eum manu teneat donec Caesar melius fuerit informatus: postea melius disponet, et litteras hujusmodi misi ad Dominum de Rogendorf, et quicquid ulterius in ea re facere potero, faciam libentissime pro satisfactione Serenitatis Vestrae. Illustrissimus Dominus Dux Mediolani die xxviiij. *

Cum Venetis nulla est spes pacis, et jam in fine Januarii sunt terminate indutiae, et si voluerint Hispani, sicuti certo spero facient, brevi terminabitur illa expeditio. Quae de Turcis habita sunt videbit Serenitas Vestra ex copia hiis annexa, ulterius scriptum est Caesareae Majestati ex Hungaria, quod nunc Turci occuparunt Hungaris duas arces valde importantes, unum in finibus Bosne Zstrebernik vacatum, alterum in finibus Servie Tischim nuncupatum: concurrebant tota Hungaria ad recuperationem eorum. Per litteras Catholici Regis

contra personam Catholice Majestatis sicuti videbit Serenitas Vestra ex copiis earumdem litterarum quas hiis etiam alligavi, et illud quod prudentissime excogitavit Serenitas Vestra ego fui semper illius opinionis quod mater et fratres ac sorores Ducis quae sunt Ferrariae, fuissent suscepte per Caesarem et illud infelix mater semper petiit per unum suum hominem quem habuit apud Caesarem per integrum biennium, et fuit cum sua Majestate idem homo in partibus inferioribus estate preterita, et ego ob illos respectus quos scribit Serenitas Vestra semper suadebam ut susciperetur: Majestas

litterarum quas hiis etiam alligavi, et illud quod prudentissime excogitavit Serenitas Vestra ego fui semper illius opinionis quod mater et fratres ac sorores Ducis quae sunt Ferrariae, fuissent suscepte per Caesarem et illud infelix mater semper petiit per unum suum hominem quem habuit apud Caesarem per integrum biennium, et fuit cum sua Majestate idem homo in partibus inferioribus estate preterita, et ego ob illos respectus quos scribit Serenitas Vestra semper suadebam ut susciperetur: Majestas Caesarea semper renuit dubitans in eo offendere Catholicum Regem, unde (credo) ipsa videns

per Caesarem et illud infelix mater semper petiit per unum suum hominem quem habuit apud Caesarem per integrum biennium, et fuit cum sua Majestate idem homo in partibus inferioribus estate preterita, et ego ob illos respectus quos scribit Serenitas Vestra semper suadebam ut susciperetur: Majestas Caesarea semper renuit dubitans in eo offendere Catholicum Regem, unde (credo) ipsa videns hanc adversitatem fortune, dedit secundo genitum Regi Franciae et est in Francia, postea Caesar consensit quod Dominus Gurcensis daret sibi salvum conductum ut iret ad manendum in Burgundia, quod tamen non

estate preterita, et ego ob illos respectus quos scribit Serenitas Vestra semper suadebam ut susciperetur: Majestas Caesarea semper renuit dubitans in eo offendere Catholicum Regem, unde (credo) ipsa videns hanc adversitatem fortune, dedit secundo genitum Regi Franciae et est in Francia, postea Caesar consensit quod Dominus Gurcensis daret sibi salvum conductum ut iret ad manendum in Burgundia, quod tamen non credo ipsam facturam; rogabam ego Caesarem tunc quod illos filios posuisset cum Serenissimo Principe et filias cum Serenitate Vestra vel Serenissimis Dominabus, propter quod erat

in eo offendere Catholicum Regem, unde (credo) ipsa videns hanc adversitatem fortune, dedit secundo genitum Regi Franciae et est in Francia, postea Caesar consensit quod Dominus Gurcensis daret sibi salvum conductum ut iret ad manendum in Burgundia, quod tamen non credo ipsam facturam; rogabam ego Caesarem tunc quod illos filios posuisset cum Serenissimo Principe et filias cum Serenitate Vestra vel Serenissimis Dominabus, propter quod erat maximum pignus certe successionis Regni Neapolitani, subtrahebatur etiam hostibus omnis facultas, etc. ulterius erat maxima eleemosina, est

uiro domino Bilibaldo Pirckheimero, primario senatori Norimbergensi, Tranquillus Parthenius
Qui colis Aonias felix, Bilibalde, Camoenas,
Maxima Germaniae gloria nempe togae,
Taenariis redeat si Titus Caesar ab oris,
Si probitas Neruae, Dite iubente, pii,
5  Phocion et iusto cantatus Aristides ore
Si uictis Stygiis huc referantur aquis –
Non ullo cuidam cedet tua tempore uirtus,
Nec minor extremo est fama

ac litterarum obseruatorem, dominum Conradum Peittinger, utriusque iuris doctorem, Tranquillus Parthenius
Inclyte sacrarum custos sanctissime legum,
Conrade, Aonii maxima cura gregis,
Quem proceres magnique duces, quem Caesar honore
Prosequitur, uitae spesque decusque meae,
5  Quas ego pro meritis aequas tibi reddere laudes,5
Quas possim dignas ipse referre uices?
Me premit externis fortuna uolubilis oris
Et lacerant saeui

commendatio, licet nunquam fuerit tanta facilitas, vel totaliter humiliandi Venetos, vel eos saltem ad debitas conditiones pacis compelendi, sicuti nunc est, nihilominus ita volente Beatitudine Pontificis constringitur haec pax Veneta, pro qualitate rerum, satis iniquis pro Caesare conditionibus: cum ex hac pace datur vita ipsis Venetis et utinam non fomentum ad pristinum omnia deducenda: conditiones autem, que missae sunt ex Urbe, includuntur hiis. Ad eas Caesar respondit se eas comprobare, dummodo quilibet retineat id quod ad presens tenet, et quod Pontifex legitime

ita volente Beatitudine Pontificis constringitur haec pax Veneta, pro qualitate rerum, satis iniquis pro Caesare conditionibus: cum ex hac pace datur vita ipsis Venetis et utinam non fomentum ad pristinum omnia deducenda: conditiones autem, que missae sunt ex Urbe, includuntur hiis. Ad eas Caesar respondit se eas comprobare, dummodo quilibet retineat id quod ad presens tenet, et quod Pontifex legitime caveat se in ea re non arbitraturum nisi ex voluntate Catholice Majestatis, et de his credo latius Serenitas Vestra admonetur per litteras Reverendissimi Domini Cardinalis Gurcensis qui

et reprobato Conciliabulo Pisano et omnibus in eo actis et inde secutis, adheserunt Concilio Lateranensi quos Pontifex cum rejicere non potest, quandoquidem Ecclesia nunquam redeunti claudit gremium, benigne complexus est eos, et quum in mandato Regis Francie super hujusmodi adhesione taxabatur Caesar, Comes Carpensis protestatus est in Concilio contra eandem taxationem, cujus protestationis copia hiis annectitur. Serenissimus Rex Portugalie auxit regnum suum in Africa, potitus est Marochio, et aliquibus locis insignibus Mauritaniae, reliqua omnia latius continue

neque ille fortis erit, qui timore perterritus delinquit | et dum uel rerum suarum uel corporis detrimentum uel uitę periculum cauet, Deum offendere non ueretur. Luc23 Timuit Pilatus Cęsarem, quando Christum damnauit, quem confessus erat esse innocentem. Mar14 Timuerunt apostoli, cum comprehendi uidissent Iesum, et dum fragili uitę metuunt, ueram deserendo fugerunt . Timuit Petrus,

cum a suis nequid efferrent excuterentur. ob hoc a militibus Romanis clam excepti laniati-que exenterabantur. quęrebatur-que aurum intra cęsorum uiscera | nec fortasse inueniebatur. hac tamen de causa ad duo milia hominum una nocte perisse constat. plures perissent, nisi re comperta cęsar scelus edicto compescuisset. Quid hac atrocius immanitate? incertas opes certa ultro se dedentium cęde quęrere? Plebis tamen

quod Deo conferendus uideretur. ob hoc ab angelo percussus uermibus scaturire coepit | ac tam infelici exitu is qui sibi felicissimus uidebatur, uitam obiit, adhuc deterius ab immortali uerme in inferno carpendus quam a quibus consumptus est. C. Cęsar Gaius Cęsar (ut Iosephus refert) cultum sibi tanquam Deo exhiberi iussit, statuam in Capitolio posuit | se Ioui parem dictitans | deinde in senatu interemptus Deus esse desiit, ita ut ne hominis quidem in eo facies aliqua superesset toto tandem in cineres conuerso.

uideretur. ob hoc ab angelo percussus uermibus scaturire coepit | ac tam infelici exitu is qui sibi felicissimus uidebatur, uitam obiit, adhuc deterius ab immortali uerme in inferno carpendus quam a quibus consumptus est. C. Cęsar Gaius Cęsar (ut Iosephus refert) cultum sibi tanquam Deo exhiberi iussit, statuam in Capitolio posuit | se Ioui parem dictitans | deinde in senatu interemptus Deus esse desiit, ita ut ne hominis quidem in eo facies aliqua superesset toto tandem in cineres conuerso.

tyrannum dicere uidebantur | nisi Vre, tunde, diuelle, lania, idola tua non adorabimus. Christum autem Dei filium confitemur, cum Patre | et Spiritu Sancto unum Deum, unum Dominum. Potes corpora ista cęsar cruciatibus absumere, facere uero ut aliud sentiamus aut loquamur non potes. Dummodo hac in parte fortitudo nostra tuę pręualeat, iuuat in illa qua te potentiorem existimas | nos esse imbecilles atque imbelles. Quo enim magis nos affligis grauius-que excrucias, magis uita

+ IC XC Spectabilis et egregie domine honorande, comendationem plurimam. Mittitur D. V. expeditio sua, per Caesaream Maiestatem et prouidetur pridem ei de viatico; ego etiam mitto priuilegium suum expeditum. Si qua alia in re possum seruire D. V., faciam libentissimo animo. Si commode potest D. V. secum defere scorpionem, uel balistam illam regie Maiestati,

D. V. exhibeat annexas Domino Cabrieli de Tasis, Magistro postarum in Insprug, qui eumdem scorpionem consignabit D. V.. Que itidem me plurimum comendet Reuerendissimo Domino Plociensi et suis colegis qui fuerunt cum eo apud Caesarem et similiter domino Vicecancellario, et Magnifico Domino Cancellario, et Domino Bernardino Gallo conteraneo meo. Si aliquando scripserit ad me D. V. ex patria semper rescribam sibi; et me ad omnia vota sua

+ IC XC Spectabilis et eximie domine honorande. Commendationem plurimam. Arbitrabar iam perlatam fuisse expeditionem et cum ea privilegium Dominationis Vestrae quam omni studio curavi apud caesarem et ita fuit facta per dominum Sperantium et provisum de viatico. Tamen forte postea eadem vel altera die debuit accepisse totum etiam privilegium cum litteris meis. Postquam Dominatio Vestra censet scorpionem illum dignum regia maiestate, si sine incommodo suo potest illud

ORATIO TRANQVILLI PARTHENII ANDRONICI DALMATAE CONTRA THVRCAS AD GERMANOS HABITA AD INVICTISSIMVM MAXIMILIANVM CAESAREM AVGVSTVM / Tranquilli Parthenii Andronici Dalmatae Epistola. Consideranti mihi Caesar Auguste hinc odia Christianorum Principum / vt quasi mutuis interituri vulneribus in arenam descendere videantur: illinc debacchantibus Thurcarum animis /

AD GERMANOS HABITA AD INVICTISSIMVM MAXIMILIANVM CAESAREM AVGVSTVM / Tranquilli Parthenii Andronici Dalmatae Epistola. Consideranti mihi Caesar Auguste hinc odia Christianorum Principum / vt quasi mutuis interituri vulneribus in arenam descendere videantur: illinc debacchantibus Thurcarum animis / adeoque in nostram perniciem inflammatis / vt inter eos decretum sit de excidenda Republica Christiana: optimum sane visum est / me / cui

Germanos edocere: partim ostendere necessariam esse contra Thurcas expeditionem. Qui alioquin omnia deuastabunt / nisi Germanorum virtute reprimantur. Hanc itaque orationem tuae Maiestati legendam venerabundus offero / Te Christianorum principum caput / ac certissimum terrarum numen atque tutelam Caesar obsecrans obtestansque / vt ruenti fidei Catholicae mature consulas / Te omnes sequentur Principes: tu vel sola tua florentissima Germania et oppressos liberaturus es Christianos / et omnem imminentis calamitatis metum dissipaturus. Hac via imprimis tui caesares inter deos recepti sunt: his

terrarum numen atque tutelam Caesar obsecrans obtestansque / vt ruenti fidei Catholicae mature consulas / Te omnes sequentur Principes: tu vel sola tua florentissima Germania et oppressos liberaturus es Christianos / et omnem imminentis calamitatis metum dissipaturus. Hac via imprimis tui caesares inter deos recepti sunt: his tu summotis periculis / et fides nostra est verior et sanctior / eo certius recta in coelum es euolaturus. Vale. Augustae Vindelicorum. viii. Cal. Iu. M.D.XVIII.

Europam Aphricam / atque Asiam ad Caucasum montem tenuerunt. Termini Romani imperii. Quorum victricibus armis Indi Indi. Seres / Seres. ac nonnulli Scytharum Scythae. territi legatos ad Caesarem Augustum Caesar Augustus cum muneribus miserunt. Idcirco Thurcae inter omnes prouincias praecipue in Italiam transire anhelant: ad hoc eos inuitante rerum omnium copiosissima ac opulentissima praeda. Thurcarum cupido in Italiam

montem tenuerunt. Termini Romani imperii. Quorum victricibus armis Indi Indi. Seres / Seres. ac nonnulli Scytharum Scythae. territi legatos ad Caesarem Augustum Caesar Augustus cum muneribus miserunt. Idcirco Thurcae inter omnes prouincias praecipue in Italiam transire anhelant: ad hoc eos inuitante rerum omnium copiosissima ac opulentissima praeda. Thurcarum cupido in Italiam traiiciendi. Sed quid opus est tot

clamorem: vndique fumantia tecta cernebantur. Ardet vicinia / ignis iam proxima quaeque populatur / qui postquam late diffusus est / difficile extinguitur. Facilius enim est crescentibus viribus resistere / quam quum ipse omnia sua magnitudine / quo se inclinauerint / opprimant. Quippe non temere Caesarem dictatorem dicere solitum accaepimus / difficilius se principem ciuitatis a primo ordine in secundum / quam a secundo in nouissimum detrudi. Dictum Iulii Caesaris. profecto haec eadem in Thurcis multo certiora apparent: Si quidem nec potentissimi reges eorum

viribus resistere / quam quum ipse omnia sua magnitudine / quo se inclinauerint / opprimant. Quippe non temere Caesarem dictatorem dicere solitum accaepimus / difficilius se principem ciuitatis a primo ordine in secundum / quam a secundo in nouissimum detrudi. Dictum Iulii Caesaris. profecto haec eadem in Thurcis multo certiora apparent: Si quidem nec potentissimi reges eorum impetum sustinere potuerunt: nec ab illo fortissimo Matthia rege Hungariae / Matthia rex Hungariae. qui non Austriae solum / sed erat terror totius orbis /

quidem et Liuones gens vestri nominis et vestri sanguinis non solum fidem aduersus Scythas fortissime tutantur: Prutenorum et Liuonum aduersus Scythas fortitudo. verum etiam Balthei maris littora et mediterranea gloriose occupauerunt / ac hodie possident. Tibi vero caesar Maximiliane Caesar Maximilianus summa huius gloriae delibanda est: tibi Constantinopolitanum / Constantinopolis. et Trapezuntium Trapezus. duo splendidissima stemmata sunt accessura: in tantum magnitudinis

et vestri sanguinis non solum fidem aduersus Scythas fortissime tutantur: Prutenorum et Liuonum aduersus Scythas fortitudo. verum etiam Balthei maris littora et mediterranea gloriose occupauerunt / ac hodie possident. Tibi vero caesar Maximiliane Caesar Maximilianus summa huius gloriae delibanda est: tibi Constantinopolitanum / Constantinopolis. et Trapezuntium Trapezus. duo splendidissima stemmata sunt accessura: in tantum magnitudinis impius hostis excreuit / vt tu maximum ac

tum etiam quod Gorgias Gorgias. orator primus auream statuam in templo Apollinis Delphici posuerit. Idcirco nobiles certatim tradebant suos liberos eloquentiae sacris iniciandos. Nec postea quidam ex Caesaribus Romanis erubuerunt in utraque lingua declamare, Quidam ex Caesaribus in utraque lingua declamauerunt. ac publica frequentare declamantium auditoria. Gnaeus Pompeius

templo Apollinis Delphici posuerit. Idcirco nobiles certatim tradebant suos liberos eloquentiae sacris iniciandos. Nec postea quidam ex Caesaribus Romanis erubuerunt in utraque lingua declamare, Quidam ex Caesaribus in utraque lingua declamauerunt. ac publica frequentare declamantium auditoria. Gnaeus Pompeius Gnaeus Pompeius. iam spoliis trium partium orbis onustus, adepto quoque cognomine magni exercuit se

Gnaeus Pompeius Gnaeus Pompeius. iam spoliis trium partium orbis onustus, adepto quoque cognomine magni exercuit se declamando, responsurus Curioni Curio qui Caesaris Caesar. partes defendebat. Philosophiae uero nihil conuenientius, nihil magis necessarium maiores nostri existimauerunt: in qua re quamquam multorum testimonio possumus uti: tamen abunde satis est duorum

Pompeius. iam spoliis trium partium orbis onustus, adepto quoque cognomine magni exercuit se declamando, responsurus Curioni Curio qui Caesaris Caesar. partes defendebat. Philosophiae uero nihil conuenientius, nihil magis necessarium maiores nostri existimauerunt: in qua re quamquam multorum testimonio possumus uti: tamen abunde satis est duorum eminentissimorum Platonis

eloquentia et contra leges agrarias, quum eo dicente alimenta sua tribus abdicarent, popularis fuit? Et Catilinae Catilina. urbis incendium ruina se extincturum minitantis, fregit audaciam? Quid Iulius Caesar? Iulius Caesar. Nonne traiecto Rubicone fluuio, Rubicon fluuius. quum tot a se rebus egregie gestis, nulla suae uirtutis Romae consyderatio haberetur,

alimenta sua tribus abdicarent, popularis fuit? Et Catilinae Catilina. urbis incendium ruina se extincturum minitantis, fregit audaciam? Quid Iulius Caesar? Iulius Caesar. Nonne traiecto Rubicone fluuio, Rubicon fluuius. quum tot a se rebus egregie gestis, nulla suae uirtutis Romae consyderatio haberetur, confirmauit oratione dubios militum animos in perniciem

succumbendo fortitudini bellicosissimi Pori Regis, Porus Rex. littora Indici ac orientalis Oceani immortalitate suam uirtutem subsequente, uictor peragrauit. Non defuerant domi Iulio Caesari Iulius Caesar. summi honores et magistratus: at ipse quidem inuicto animo decennium in debellandis Galliis Galliae a Caesare domitae. consumpsit, ac

Porus Rex. littora Indici ac orientalis Oceani immortalitate suam uirtutem subsequente, uictor peragrauit. Non defuerant domi Iulio Caesari Iulius Caesar. summi honores et magistratus: at ipse quidem inuicto animo decennium in debellandis Galliis Galliae a Caesare domitae. consumpsit, ac tunc ignotam populo Romano Britanniam insulam

Non defuerant domi Iulio Caesari Iulius Caesar. summi honores et magistratus: at ipse quidem inuicto animo decennium in debellandis Galliis Galliae a Caesare domitae. consumpsit, ac tunc ignotam populo Romano Britanniam insulam Britannia insula. aduersus rabiem indignantis Oceani adortus est, ac pene unico praelio domuit. Ad haec ut Epaminundam,

primae diripiuntur: hos ante omnia tyranni curant tollere, quibus alienae opes formidolosae sunt. Nam et Syllana Sylla. et Mariana Marius. proscriptione, et post Caesaris necem, a Triumuiris Triumuiri. optimos ac ditissimos trucidatos accepimus. Sic in potentiores grassati sunt Alexander Pheraeus, Alexander Pheraeus.

Aeneas pius. narrantur insignes. Constantia Socrati, Socrates constans. Aristidi iusticia Aristides iustus. nomen aethernum peperit, magna Caesari laus tribuitur propter clementiam, Caesar clemens. in aliis modestia, in quibusdam liberalitas, atque in multis diuersae uirtutes laudantur: tamen quicunque in penetralibus eloquentiae coaluere, fiunt omnium

Socrates constans. Aristidi iusticia Aristides iustus. nomen aethernum peperit, magna Caesari laus tribuitur propter clementiam, Caesar clemens. in aliis modestia, in quibusdam liberalitas, atque in multis diuersae uirtutes laudantur: tamen quicunque in penetralibus eloquentiae coaluere, fiunt omnium procul dubio clarissimi. Etenim quum sit omnes uirtutes complexa, ut uel unius

Pirchaimerum Bilibaldus Pirchaimerus. et in Aristocratia Norumbergensi Aristocratia Norumbergensis. primas habere partes effecit, et Consiliis Maximiliani Caesaris Maximilianus Caesar. adhibuit, quam tuae uires efficacissimae? Tu et Conrado Peuttinger Conradus Peuttinger. sic obsequuta es, ut Senatui Augustano

Bilibaldus Pirchaimerus. et in Aristocratia Norumbergensi Aristocratia Norumbergensis. primas habere partes effecit, et Consiliis Maximiliani Caesaris Maximilianus Caesar. adhibuit, quam tuae uires efficacissimae? Tu et Conrado Peuttinger Conradus Peuttinger. sic obsequuta es, ut Senatui Augustano Senatus Augustanus.

tuae uires efficacissimae? Tu et Conrado Peuttinger Conradus Peuttinger. sic obsequuta es, ut Senatui Augustano Senatus Augustanus. presideret, et negocia Caesaris exequeretur. Tuam uim demum esse potentissimam docuit Cuspinianus Cuspinianus. obscuris quidem ortus parentibus: at paulatim, te aspirante sic emersit, ut nullum aptiorem Viennae

docuit Cuspinianus Cuspinianus. obscuris quidem ortus parentibus: at paulatim, te aspirante sic emersit, ut nullum aptiorem Viennae Vienna Pannoniae. Caesar iudicet in obeundis maximarum rerum legationibus. Quod si nunc suus uirtutibus honor redderetur, si bonae artes in precio essent, iam tuis iterum auspiciis noui conspicerentur Camilli, Camilli. Decii,

207  Omnia continuis tua virtus temperat horis.
208  Saepe quidem nebulas disieceris ipse rogatus:
209  Sustuleris morbos: atque atro funera tabo
210  Reppuleris: Martisque sonantia fulmina bello:
211  Imperio caesare tuo Neptunus / et aer.
212  Quare igitur qui vera tenes dominator Olympi
213  Lumina iusticiae / totum moderaris et orbem /
214  Crudeles / sontesque premis: virtutibus ampla
215  Praemia das / posco miserae succurrere

petierant, quia fraudulenter petebant, non ut credant, sed ut cauillentur. Omitto, quod iidem isti tentando et non pura animi intentione interrogarint: si liceat uxorem dimittere, et cum in templo ueluti magister uersaretur: in qua potestate id faceret, et: an liceret censum dari cęsari. His igitur prętermissis reliqua consyderemus. Iesus oblato sibi paralytico: Confide, fili — inquit — remittuntur tibi peccata tua. Quidam uero de scribis dixerunt intra se: Hic blasphemat, atque, ut Marcus et Lucas

obiicere conati estis, nequid intentatum relinqueretis ad rem celerius perficiendam, quam inique decreuistis. Ita enim in Luca scriptum legimus: Coeperunt* autem illum accusare dicentes: Hunc inuenimus subuertentem gentem nostram et prohibentem tributa dari Cęsari et dicentem se Christum regem esse. En tibi, quam impudens maliuolorum audacia! Non erubescunt aperte mentiri, dum ei nocere nituntur, quem odere. Nunquid subuertit gentem, qui eam in uiam ueritatis dirigit? Aut Cęsari tributa dari prohibet, qui dixit: Date,

gentem nostram et prohibentem tributa dari Cęsari et dicentem se Christum regem esse. En tibi, quam impudens maliuolorum audacia! Non erubescunt aperte mentiri, dum ei nocere nituntur, quem odere. Nunquid subuertit gentem, qui eam in uiam ueritatis dirigit? Aut Cęsari tributa dari prohibet, qui dixit: Date, quę sunt Cęsaris, Cęsari! Aut se regem dicit,** qui, cum eum regem facere uellent, fugit in montem? Dolosę autem horum accusationis ne Pilatus quidem ignarus, tantummodo ad regni suspicionem animum adiecit et

dicentem se Christum regem esse. En tibi, quam impudens maliuolorum audacia! Non erubescunt aperte mentiri, dum ei nocere nituntur, quem odere. Nunquid subuertit gentem, qui eam in uiam ueritatis dirigit? Aut Cęsari tributa dari prohibet, qui dixit: Date, quę sunt Cęsaris, Cęsari! Aut se regem dicit,** qui, cum eum regem facere uellent, fugit in montem? Dolosę autem horum accusationis ne Pilatus quidem ignarus, tantummodo ad regni suspicionem animum adiecit et interrogat dicens: Tu es rex Iudeorum? Mox etiam hoc

Christum regem esse. En tibi, quam impudens maliuolorum audacia! Non erubescunt aperte mentiri, dum ei nocere nituntur, quem odere. Nunquid subuertit gentem, qui eam in uiam ueritatis dirigit? Aut Cęsari tributa dari prohibet, qui dixit: Date, quę sunt Cęsaris, Cęsari! Aut se regem dicit,** qui, cum eum regem facere uellent, fugit in montem? Dolosę autem horum accusationis ne Pilatus quidem ignarus, tantummodo ad regni suspicionem animum adiecit et interrogat dicens: Tu es rex Iudeorum? Mox etiam hoc contempsit,

dimittis, sed crucifigendum accusatoribus tradis. Respondit Iesus: Non haberes potestatem aduersum me ullam, nisi tibi datum esset desuper. Falsam hominis iactantiam uero retundit responso. Putauit enim Pilatus potestatem se in Christum habere ex Cęsaris autoritate, a quo pręses constitutus fuerat, sed audit nihil se in illum habere potuisse, nisi hoc ipsum et Deus uellet et Filius recusaret. Non ergo homini ab homine data fuit in Christum potestas, sed a Deo, qui sic dilexit mundum (sicut apostolus ait)

maius peccatum habet. Vos sententia ista respicit, falsi delatores. Maius est peccatum uestrum insontem hominem accusare callidisque criminationibus circumuenire quam iudicis condemnare. Grauius deliquit Iudas, cum Dominum et magistrum suum prodidit, quam Pilatus, qui Cęsarem timens crucifigi concessit. Nec Pilatus igitur sine crimine, licet ille (ut in Mattheo legimus) accepta aqua manus lauerit coram populo dicens: Innocens ego sum a sanguine iusti huius. Vos uideritis. Magis enim timere Deum debuit, ut iuste

crucifigi concessit. Nec Pilatus igitur sine crimine, licet ille (ut in Mattheo legimus) accepta aqua manus lauerit coram populo dicens: Innocens ego sum a sanguine iusti huius. Vos uideritis. Magis enim timere Deum debuit, ut iuste iudicet, quam Cęsarem, ut innocentem damnet. Magis quippe metuendus est, qui iniquos ęterno afficere potest supplicio, quam qui iustis mortem tantum inferre, quę ipsis etiam, qui inferunt, est communis. Tu ergo, Pilate, nihil manus lauando proficis, cum te iniustitię consentiendo intus

nunc etiam permanet, qui non credunt. Sanguis enim Christi super eos est, quos condemnat, et pro illis est, quos saluat. Hunc tamen effundi permisit Pilatus ueritus populi aduersum se reclamantis seditionem. Sed aliud etiam formidando id egit, ne uidelicet apud Cęsarem accusaretur, si resisteret his, qui Cęsari fauere uidebantur. Iudei enim (ut in Ioannis Euangelio habetur) clamabant dicentes: Si hunc dimittis, non es amicus Cęsaris. Omnis enim, qui se regem facit, contradicit Cęsari. Pilatus

enim Christi super eos est, quos condemnat, et pro illis est, quos saluat. Hunc tamen effundi permisit Pilatus ueritus populi aduersum se reclamantis seditionem. Sed aliud etiam formidando id egit, ne uidelicet apud Cęsarem accusaretur, si resisteret his, qui Cęsari fauere uidebantur. Iudei enim (ut in Ioannis Euangelio habetur) clamabant dicentes: Si hunc dimittis, non es amicus Cęsaris. Omnis enim, qui se regem facit, contradicit Cęsari. Pilatus autem, cum audisset hos sermones, adduxit

seditionem. Sed aliud etiam formidando id egit, ne uidelicet apud Cęsarem accusaretur, si resisteret his, qui Cęsari fauere uidebantur. Iudei enim (ut in Ioannis Euangelio habetur) clamabant dicentes: Si hunc dimittis, non es amicus Cęsaris. Omnis enim, qui se regem facit, contradicit Cęsari. Pilatus autem, cum audisset hos sermones, adduxit foras Iesum et sedit pro tribunali, in loco, qui dicitur litostrotos, * Hebraice autem Gabatha. Videamus primo Iudeorum in accusando apertum mendacium, deinde

egit, ne uidelicet apud Cęsarem accusaretur, si resisteret his, qui Cęsari fauere uidebantur. Iudei enim (ut in Ioannis Euangelio habetur) clamabant dicentes: Si hunc dimittis, non es amicus Cęsaris. Omnis enim, qui se regem facit, contradicit Cęsari. Pilatus autem, cum audisset hos sermones, adduxit foras Iesum et sedit pro tribunali, in loco, qui dicitur litostrotos, * Hebraice autem Gabatha. Videamus primo Iudeorum in accusando apertum mendacium, deinde Pilati iudicium peruersum. Christum criminabantur,

et in crucem agendum esse conclamant. Dicit eis Pilatus: Regem uestrum crucifigam? Hoc est, si eius miseratione non mouemini, uidete saltem, ne eius opprobrium ad uos redundet, rege uestro crucifixo. Respondent pontifices: Non habemus regem nisi Cęsarem. Hic quoque pertimuisse Pilatum reor, ne contraire Cęsari uideretur, si Cęsarem pro rege se habere clamantium postulationi non cessisset. Vnde sequitur: Tunc ergo tradidit eis illum, ut crucifigeretur. Barrabam autem (ut alii Euangelistę tradunt)

Pilatus: Regem uestrum crucifigam? Hoc est, si eius miseratione non mouemini, uidete saltem, ne eius opprobrium ad uos redundet, rege uestro crucifixo. Respondent pontifices: Non habemus regem nisi Cęsarem. Hic quoque pertimuisse Pilatum reor, ne contraire Cęsari uideretur, si Cęsarem pro rege se habere clamantium postulationi non cessisset. Vnde sequitur: Tunc ergo tradidit eis illum, ut crucifigeretur. Barrabam autem (ut alii Euangelistę tradunt) qui propter homicidium et seditionem missus fuerat in carcerem,

crucifigam? Hoc est, si eius miseratione non mouemini, uidete saltem, ne eius opprobrium ad uos redundet, rege uestro crucifixo. Respondent pontifices: Non habemus regem nisi Cęsarem. Hic quoque pertimuisse Pilatum reor, ne contraire Cęsari uideretur, si Cęsarem pro rege se habere clamantium postulationi non cessisset. Vnde sequitur: Tunc ergo tradidit eis illum, ut crucifigeretur. Barrabam autem (ut alii Euangelistę tradunt) qui propter homicidium et seditionem missus fuerat in carcerem, dimisit liberum. Hunc

terra pax hominibus bonę uoluntatis. Bonę autem uoluntatis esse nequeunt, quicunque illum, qui summum bonum est, ignorant. Ipse uero, qui pacem inter Deum et homines ponere ueniebat, tunc in carne nasci uoluit, cum sedatis bellis totus fere terrarum orbis pacem agitaret, Cęsare Augusto monarchiam tenente; quadragesimo enim primo imperii eius anno natus est in Bethlem Christus. Vide igitur, Euangelica ueritas quam bene prophetarum tuorum respondeat uaticiniis, ut Messiam tuum in Euangelio inuenias, cum in prophetis ante tot secula monstratum

de quibus locuti sumus, apud Deum, qui eos elegit, fuerint, operęprecium est audire. Non solum in terra potestas data est eis signa et prodigia faciendi, sed etiam in die nouissimo cum Christo simul iudicandi. Iudices eorum erunt, a quibus persecutiones passi fuere: Cęsarum, regum, principum terrę. Iudices erunt Iudeorum Christo non credentium et gentilium deos deasque colentium et hereticorum uanis sophismatum argutiis ueritatem deprauare nitentium. In Mattheo Saluator noster ad phariseos, qui eum in Belzebub eiicere demonia dicebant,

tamen — ut Lucas in Actibus ait — quoniam digni habiti sint pro nomine Iesu contumeliam pati. Postmodum ad reges et pręsides tracti supplicio afficiuntur, pro illo morientes, qui pro omnibus motri uoluit. Nero Cęsar Petrum crucifixit, Apostoli Paulum capite mulctauit; Andream Egeas, Achaię proconsul in crucem egit; Phillippum Phrygię pręses lapidibus obrui iussit; Bartholomeum Armenię rex uiuum decoriauit; Iacobus Maior

grassabantur, tanto credentium numerus magis crescebat. Vnus occidebatur, et plurimi ad Christum conuersi baptismi gratiam sibi postulabant, non interfectorum sanguine territi, sed ad eadem pro Christo sustinenda supplicia magis animati. Eo demum res peruenit, ut etiam ipsi Cęsares, quibus propositum fuit persequi Christianos usque ad internitionem, mutatis mentibus susceperint Christianitatem. Quorum primus Constantinus apostolis ecclesias errexit, Christum omnibus colendum proposuit, aduersus idolatras bella gessit, Iudeos quoque incredulos

dux itineris fuisti, uiam docendo salutis; plantasti radices eius, ut firma permaneat in proposito credulitatis; et impleuit terram; per apostolos dilatata, operuit montes umbra eius, quando et ipsi, qui terrę pręsides erant, Cęsares et reges credere coeperunt; et arbusta eius cedros Dei; cedri scientię altioris perfecti Ecclesię sunt, quorum interest docere populum et de talentis sibi creditis Domini reddere lucrum. Tunc ipsa, inquit, extendit palmites suos usque ad mare, et

Hi quippe saturati sunt crudelitate, et sanguis, quem effuderunt, cecidit super filios eorum, cum post annos quadraginta euersa fuit Hierusalem et infidelitatis reliquię permanserunt in obstinatis. Deinde, si dimittis hunc — inquiunt — non es amicus Cęsaris. Pilatus igitur, ne apud Cęsarem populi aduersus se delatio aliqua fieret, Iesum flagellis cędi iubet ostenditque flagellatum. Id futurum indicabat Dauid in persona Christi dicens: Ego autem in flagella paratus sum, et dolor meus in conspectu meo

et sanguis, quem effuderunt, cecidit super filios eorum, cum post annos quadraginta euersa fuit Hierusalem et infidelitatis reliquię permanserunt in obstinatis. Deinde, si dimittis hunc — inquiunt — non es amicus Cęsaris. Pilatus igitur, ne apud Cęsarem populi aduersus se delatio aliqua fieret, Iesum flagellis cędi iubet ostenditque flagellatum. Id futurum indicabat Dauid in persona Christi dicens: Ego autem in flagella paratus sum, et dolor meus in conspectu meo semper. Alibi immanitatem flagellantium

— dereliquisti me longe a salute mea? Passioni enim, sicut superius est dictum, et Pater eum tradidit, ut nos saluaret, et ipse semet tradidit, ut Patri obediret. A Iuda autem traditus est per pecunię cupiditatem, a Iudeis per inuidiam, a Pilato per timorem, ne Cęsarem offenderet, si ei, quem regnum appetere dixerant, pepercisset. Patris ergo in Esaia uox est: Propter scelus populi mei percussi eum, ut uidelicet eius sanguine humanum genus a sorde abluerem peccatorum. Hoc in psalmis confitetur Filius ad Patrem dicens:

quomodo scriptum est: Prophetę usque ad Ioannem Baptistam, si etiam post ipsum Quęstio inuenti sint, qui futura prędicerent? Nam pręter hunc, qui Apocalypsim scripsit, Agabum Antiochię et quatuor Philippi filias Cęsareę prophetasse in Actibus* legimus Apostolorum. Facilis solutio, si res temporaque distinguantur. Veteres enim prophetę Christi uenturi mysteria prędicabant. Quorum uaticinia Christo in carne ueniente impleta sunt. Ioannes autem Pręcursor eius eodem fuit tempore, quo et

tenere, cum idem dominus meus, rex assurgens tota consilii eius corona astante Bachÿe rogaverit, ut Banatui ipsi preessem, quod suis quoque litteris egit? Quod autem michi aliquam ignominiam inferre voluerint, illud reffero testimonio et nuncii Sanctitatis Vestre et Cesaree Maiestatis et serenissimi domini regis Polonie oratoris. Hec sunt, pater Sancte, premia servitutis mee, hec sudorum meorum merces, hec septem annorum, quibus claustra Christianitatis tutatus sum, quibus Iaÿczam aliquocies e manibus hostium (vel ipsarum regis

praesenti restituunt fortuna, haud sane obliti afflictis in rebus Romani ingenii, cuius proprium fuit aduersis obluctari et clades acceptas industria subleuare. Quandoquidem Epidaurus, teste Plinio atque eo auctore, qui libros aliquot C. Caesaris commentariis contexuit, Romana fuit colonia. Aliquot deinde post annis Polimirus, cognomento Belus, materno genere Romanus, paterno uero Rhatislaui, Bossinatium quondam regis pronepos, qui

florentique aetate ac forma corporis eximia, et regina feminarum uitia uergens etiam annis non exuerat. Itaque compositis criminibus in Rhacusanos persuadet reginae ut cum imperatore agat ut insulae Rhacusanis nuper attributae liberae sub Caesaris imperio de caetero essent, ne Rhacusanorum simul regendi inscitia, simul tyrannide perditum eant. Sigismundus uxoris oratione inductus dat Iaxiae Naresio literas ad Rhacusanos, quibus iubebat eos insulis excedere atque a potestate

simul tyrannide perditum eant. Sigismundus uxoris oratione inductus dat Iaxiae Naresio literas ad Rhacusanos, quibus iubebat eos insulis excedere atque a potestate Rhacusanorum omnino exemptas Iaxiae tradi, Rhacusanis oratoribus apud Caesarem nequicquam nitentibus ne insulae fidelibus sociis, falsis Iaxiae criminibus, adimerentur. Sed crimen ualuit eo maxime quod Rhatanei Canalensisque agri diuisio eiectis ueteribus colonis

aduersatur, et extollitur supra omne, quod dicitur Deus, aut quod colitur, ita ut in templo Dei sedeat, ostendens se, tanquam sit Deus. Continget igitur discessio. Quomodo continget? Viuente Paulo uigebat Romanum imperium Nerone Cęsare. Ideo interpretabantur nonnulli discessionem istam, regnorum defectionem ab imperio Romano, quę longe iam pręteriit. Quare necesse est, ut intelligamus quosdam ex primatibus discessuros ab Ecclesia et ab orthodoxę credulitatis

contineret, et externam uim armis propulsaret, quum regno potius sit in communi periculo quam regi consulendum, quandoquidem reges ipsi tutandis populis constituuntur. Mater uero pueri indignitate rei permota, diademate sublato, quod Hungarorum regibus cum creantur imponi solet, ad Fridericum Caesarem sese confert, diademaque una cum filio imperatoris fidei committit. Non ita multis post annis, Vuladislauo in expeditione aduersus Turcas suscepta interfecto, Alberthi filius regno iure sibi debito potitur, qui quum dolo suorum Pragae adolescens perisset, ad Matthiam,

Mattias, regium Hungarorum diadema a Friderico imperatore redimit; pretium tamen mox armata manu repetit, Viannam occupat, et ibidem e uiuis excedit. Caeterum quum aliquamdiu Fridericus Caesar diadema nequaquam se restituere uelle pertinaciter asseuerasset, tandem, multis legationibus fatigatus, diadema Hungaris reddidit, acceptis sexaginta millibus nummum aureorum, eo sane precio, homo auro deditus, animi dolorem, quem ex regni

deditus, animi dolorem, quem ex regni Hungarici repulsa conceperat, solatus. Aegre enim tulerat Matthiam Coruinum, nouum hominem, in regem ab Hungaris cooptatum, se magis ui deiecto quam liberis praeterito suffragiis. Etenim conuentus Hungarorum principum audita Ladislaui Posthumi morte Fridericum Caesarem, sanguine illi coniunctum, regem, ut quidam affirmant, designarat. Caeterum postea quam Matthias regnum sibi stabilitum esse intellexit, existimans diadema et magno redemptum esse, et inique a Caesare precium acceptum, utpote pro re ad Hungaricum ius spectante, per legatos numeratam

suffragiis. Etenim conuentus Hungarorum principum audita Ladislaui Posthumi morte Fridericum Caesarem, sanguine illi coniunctum, regem, ut quidam affirmant, designarat. Caeterum postea quam Matthias regnum sibi stabilitum esse intellexit, existimans diadema et magno redemptum esse, et inique a Caesare precium acceptum, utpote pro re ad Hungaricum ius spectante, per legatos numeratam repetit pecuniam, qua negata Friderico bellum indicit, quod profecto nescio uictone, an uictori maiorem fecerit iacturam. Nam, quamuis Caesar Viannam et Nouam Vrbem cum multis

esse intellexit, existimans diadema et magno redemptum esse, et inique a Caesare precium acceptum, utpote pro re ad Hungaricum ius spectante, per legatos numeratam repetit pecuniam, qua negata Friderico bellum indicit, quod profecto nescio uictone, an uictori maiorem fecerit iacturam. Nam, quamuis Caesar Viannam et Nouam Vrbem cum multis Norici ac Carnici agri oppidis eo bello amiserit, Matthias tamen, dum auidius illum persequitur, fines regni sui a Turcis uastari passus est, quos procul dubio ex Europa pulsurus fuisset, si aduersus eos bellum

emolumentoque eius, ad quem transfugerat, uideretur, quasi ac non partium studio, sed iniusta damnatione ad publicum parricidium esset impulsus, data dicendi potestate, Si mihi, inquit, inimicorum acerbitate in patria esse licuisset, inter praecipuos, Maximiliane Caesar, propugnatores me regnum Hungariae nunc haberet. Neque enim mihi mors Matthiae regis patriam ademit caritatem, sed domo profugum patriam relinquere coegit. Ac nescio an ulli maius hosti negotium quam tibi hoc tempore, quo cum Hungaris tua repetens iustum bellum gesturus es,

urbi dant operam, formamque ac speciem reipublicae Epidauriae pro praesenti restituunt fortuna, haud sane obliti afflictis in rebus Romani ingenii. Quandoquidem Epidaurus, teste Plinio, atque eo authore, qui libros aliquot Gai Caesaris Commentariis contexuit, Romana fuit colonia. Aliquot deinde post annis Polimirus cognomento Belus, materno genere Romanus,

timorem incuteret, tutiusque eos persequeretur, ad reliqua Laurentii oppida expugnanda contendit, quibus fere intra paucos dies in potestatem redactis aduersus Priorem et Iacobum Scytham profectus nullo ferme negocio eorum conatus compressit. Nam quum illi confisi auxiliis Maximiliani Caesaris, cuius leuitatem nondum perspexerant, nouas res in Vuladislauum moliti essent, siue eius ignauiam contemnentes, siue regem perosi, cui studiis et suffragiis suis aduersati fuerant, tandemque cognouissent Maximilianum neque posse saluo foedere, neque etiam audere in regem

memoratu aduersus Christianos actum est, praeter populationes et unum insigne Turcaica clade cum Illyricis regulis ad Drinum amnem praelium. Huic successit Hysladimirus, qui Graecos, Macedones, Thraces, Moesos itidem populationibus ualde uexauit. Cum Sigismundo quoque Caesare ad Nicopolim, in Triballorum agro, quum eo ex Hungaria ille imperator processisset, aequo marte semel pugnauit. Hunc secutus est Homurathes cognomento Magnanimus, rex mea sententia et bello et pace clarissimus. Hic totam Thraciam praeter Constantinopolim imperio suo adiunxit,

conseruit. Nam cum deuictis Moesis usque ad Danubium et Pannonios peruenisset, Hungaros in se concitauit, adeoque acrem hunc hostem habuit, ut iam non pro alieno solo, sed pro suis sedibus inter Aemum et Rhodopen coactus sit cum his decertare. Eo enim usque Hungari duce Sigismundo Caesare progressi tandem, nescio quo fato, ibi a Turcis callido hoste fere uictores profligati sunt. Habuit praeterea bellum Homurathes cum Wladislauo Polono, qui post Alberthum Sigismundi generum regnum Hungariae obtinuit. Qui quidem, Romani pontificis suasu, rupto foedere ac per inducias

dimicandum in castra hostium pro uictore sese gerens inconsulte irruit (alterum enim Hungarorum cornu, cui Ianus Chugniades, Mathiae Coruini pater, praefuerat, Turcas aduersos in fugam coniecerat) interfectus est, una cum Iuliano Caesarino, cardinali sacerdote, magna Veneti populi infamia. Porro Veneti, ne Hungaris Grecorum urbs Constantinopolitana uoluntate traderetur - tunc enim denuntiabant Graeci se eam urbem aduersus Turcam defendere non posse dicuntur Turcaicum exercitum clam Christianis in Europam ex

procul ab Aquilea substitit, quo et suos quiete aliquantulum reficeret, et hostium consilia exploraret, quos ad obsistendum Turcis circa ea loca collocatos accaeperat. Qui ubi Christianos praelium subterfugere, nec morti sese credituros cognouit, dextrorsum in Carnorum montanam caesareae ditionis regionem iter flectit, atque inde aliquot millia passuum uersus Opiterginos montes processit, Liquentiae fluuii, quem traicere cupiebat, uestigans uada, quo latius Venetum uastaret agrum. Quem ubi uado transire nequit, quicquid erat Carnici agri Venetae ditionis, inter Tergeste

imperii ocius abiret. Est etiam fama satis constans Alfonsum quosdam Italiae primarios uiros una cum oratore, qui Lodouici Sforciae nomine id temporis Neapoli obuersabatur moxque Mediolanum, utpote functus legatione, erat repetiturus, ad coenam haud procul Neapoli, in uillam, quam Collem Caesareum uocant, inuitasse, atque ibi inter coenandum ad legatum ita locutum esse: Quum ad principem tuum accesseris, ei nomine meo nuntiabis, uti aut pertinaciae suae in obtinendo alieno imperio finem imponat, aut sibi domicilium in coelo paret, quoniam in terris

thesauro omni, quem per acerbissimas exactiones spatio multorum annorum coaceruauerat, quinque et uiginti sarcinariis mulis imposito in Germaniam ad Maximilianum, Friderici Caesaris filium confugit, relicto hostibus regno, quod quatuor fere annos post mortem fratris filii obtinuerat, omnibus auaritiae ac crudelitatis operibus in suos aeditis, ne scilicet imperium aliis artibus, quam quibus illud parauerat, gereret. Hunc in modum prius Alfonso Secundo

atque ad Venetos literis legati sui, qui apud Hispanum regem erat, perlata, ingenti ex conscientia perfidiae metu perculsi sunt. Itaque quo et ipsi alicuius Christiani regis amicitia sese munirent, omnibus tentarunt artibus Maximilianum Caesarem, Friderici filium, hominem satis notae leuitatis, in societatem pellicere, aut saltem a caeteris Christianis regibus auertere. Nihil enim Veneti et Romani etiam pontifices magis sibi timendum censent quam Christianorum regum coitionem. Metus autem utrisque hinc

Veneti huius modi consilia animo uoluebant, mors Alexandri Sexti, pontificis Romani, peropportune incidisset, multas Italiae urbes pontificis Romani uectigales partim a possessoribus pecunia emptas, partim uoluntaria deditione traditas in ditionem redegerunt. Quas sane urbes Caesar, Valentiniensium dux, homo omnibus sceleribus coopertus, atque ad perturbandam Italiam natus, ipsius Alexandri pontificis filius ex adulterio susceptus, ui tenuerat pulsis inde iustis possessoribus, mortuo deinde pontifice

uectigal pendatur. Et quoniam nos huius uiri mentio admonuit, quo sane nihil immanius aetas nostra tulit, naturam et mores eius non praeteribo silentio. Neque enim minus operae precium puto imitanda memorare, quam quae cauere decet. Caesar Borgias, Valentiniensium dux, homo scelestus; Alexander VI pontifex improuiso ueneno tollitur. Alexander Sextus, pontifex Romanus, Hispanus natione, ille, qui ante pontificatum Rhodericus Borgias appellatus est, de quo supra

Romanus, Hispanus natione, ille, qui ante pontificatum Rhodericus Borgias appellatus est, de quo supra etiam meminimus, dum esset cardinalis quinque liberos ex quadam adultera Romana fęmina tulit, quorum quatuor mares fuere, quos inter natu minimus Caesar praenomine, dux Valentiniensium nuncupatus, audacia atque crudelitate quum in suos, tum in alienos ita notus extitit, ut omnis fere memoriae barbariem libidine atque importunitate aut supergressus sit, aut adaequarit. Hunc pater, pecunia, ut alio loco diximus, pontificatum nactus, uix

sua incipiens cum fratris uxore consuetudinem habuit. Quae res quum fratri natu maximo, Candiensium duci, querela ipsius, qui iniuria afficiebatur, innotuisset, adulterum saeua oratione increpuit, malumque ei inter castigandum saepius minatus est, ni a turpitudine desisteret. Caesar praeterquam quod fratris fortunae inuidebat, minas insuper eius aegre patiens, ei mortem inferre, depositoque cardinalatu regnum sibi parare constituit, ad quod sane illi, maiore fratre incolumi, facilis uia, ut ipse arbitrabatur, haud quaquam patebat: nam ut, quae destinauerat, efficere

sub uesperum in urbem atque aliquanto a comitibus amotum per speciem aspiciendae cuiusdam insigni forma mulieris, dato uni ex suis, cum quo consilium communicarat, negocio, nil tale suspicantem obtruncat, saccoque una cum grauibus saxis insutum in Tyberim demersit. Hoc parricidio admisso Caesar, cardinalatu, quem a patre ultro oblatum non religionis studio, sed spe, ut plaerique faciunt, opulentioris fortunae accaeperat, sese sponte abdicauit, palam professus se a pontifice progenitum, et ob id tanto nequaquam idoneum sacerdotio, atque ac maius flagitium esset illegitime

instructum erat ― sitis admonitu interrogat ministrum poculis praepositum, quale uinum conuiuis depromptum esset. Minister illud ipsum uinum, cui uenenum immixtum erat, sceleris ut diximus ignarus, offert: nemini enim rei atrocitatem Caesar aperuerat. Quod cum admotum labris placuisset pontifici, iussit apponi sibi aliquid esculenti, moxque semel atque iterum ipsius uini potionem nullo forte ministri gustu libatam, securus ueneni, eo quod exploratae fidei minister, habebatur, hausit. Interim cardinales, quos

magna ex parte mitigarat. Virus in inferenda morte efficax prima potione solus pontifex hausit, quo intra duodecim dies extincto caeteri conuiuae, una cum pontificis filio, haud graui adeo morbo paulo post afflicti periculum euasere. Haec aegritudo non minus quam pontificis mors res Caesaris funditus euertit: nam morbo implicitus nihil negocii per sese obire potuit, quum res sua ipsius non modo opera, sed et praesentia indigeret. Itaque intra paucos dies urbes Ecclesiae Romanae uectigales, partim antiquum imperium respicientes pulsis Caesarinis praesidiis principes

minus quam pontificis mors res Caesaris funditus euertit: nam morbo implicitus nihil negocii per sese obire potuit, quum res sua ipsius non modo opera, sed et praesentia indigeret. Itaque intra paucos dies urbes Ecclesiae Romanae uectigales, partim antiquum imperium respicientes pulsis Caesarinis praesidiis principes suos reuocarunt, partim Venetis, ut dictum est, sese dediderunt. Pius III succedit et uigesimo die moritur; Iulius II eligitur; Caesaris Borgiae fata usque ad eius interitum

uectigales, partim antiquum imperium respicientes pulsis Caesarinis praesidiis principes suos reuocarunt, partim Venetis, ut dictum est, sese dediderunt. Pius III succedit et uigesimo die moritur; Iulius II eligitur; Caesaris Borgiae fata usque ad eius interitum enarrantur; Pontifex in Venetos Christianos principes concitat; Bentiuola pulso Bononia potitur; unde simultates inter Gallos et Venetos nascuntur. Caeterum ne mortuo quidem parente Caesar a flagitiis destitit. Nam quum

die moritur; Iulius II eligitur; Caesaris Borgiae fata usque ad eius interitum enarrantur; Pontifex in Venetos Christianos principes concitat; Bentiuola pulso Bononia potitur; unde simultates inter Gallos et Venetos nascuntur. Caeterum ne mortuo quidem parente Caesar a flagitiis destitit. Nam quum Pius Tertius, pontifex Romanus, qui Alexandro in pontificatum successerat, uigesimo die ab inito pontificatu suum obisset diem, ne esset qui retenta duntaxat sibi potestate, quam uulgo spiritualem uocant, imperium urbium Italicarum Romano

in pontificatum successerat, uigesimo die ab inito pontificatu suum obisset diem, ne esset qui retenta duntaxat sibi potestate, quam uulgo spiritualem uocant, imperium urbium Italicarum Romano imperatori restitueret ― id enim Pium mente agitasse quidam auctores sunt ― pactus est Caesar, incertum qua mercede, cum Iuliano Sauonense ciue, diui Petri ad uincula tunc cardinale, quem pontificem creatum Iulium Secundum appellarunt, ut sua opera cardinales Hispani in pontificiis comitiis suffragiis ineundis ipsi Iuliano adiumento

ad uincula tunc cardinale, quem pontificem creatum Iulium Secundum appellarunt, ut sua opera cardinales Hispani in pontificiis comitiis suffragiis ineundis ipsi Iuliano adiumento forent. Caeterum quum Iulius pontificatum adeptus Genuensi religione fidem Caesari seruaret, nec modo promissa ei non praestaret, sed insuper malum minaretur, Neapolim se contulit. Ibi, quia Deus illum tam diu iniurias impune ferre noluit, fugiendo, ut saepe usu uenit, in periculum incidit, propterea quod a Consaluo Adigario eadem fraude, qua ille multos Italiae

poenitudine uocat ad se quendam Caesiae sectę, cuius diuus Franciscus auctor est, sacerdotem, cui scilicet Christiano ritu peccata aperiret. Qui cum custodum permissu carcerem ingressus esset, in sede procul ab hostio carceris de industria collocata confessionem auditurus considere iubetur. Caesar, quantum temporis confessioni satis esse putauit moratus, educto pugione sacerdotem percutit uesteque exanimati induitur, credens eo habitu custodes decaeptum iri. Iam primam custodiam euaserat, quum carceri prępositus, caeteris solertior, conspecto homine sacerdotali ueste

custodes decaeptum iri. Iam primam custodiam euaserat, quum carceri prępositus, caeteris solertior, conspecto homine sacerdotali ueste induto, cuius cucullus ― ita capitis tegumentum monachi appellant ― magis solito in oculos demissus esset, suspicatus, ut erat, Caesarem dolum aliquem commentum esse, iniectis manibus hominem comprehendit, agnitumque recipi in carcerem coëgit. Rex Hispaniae, percepta sceleris atrocitate, Caesarem ultimo supplicio afficiendum censuit, uerum praecibus quorundam principum sententia dimotus, ita illum, ne quid salute

cucullus ― ita capitis tegumentum monachi appellant ― magis solito in oculos demissus esset, suspicatus, ut erat, Caesarem dolum aliquem commentum esse, iniectis manibus hominem comprehendit, agnitumque recipi in carcerem coëgit. Rex Hispaniae, percepta sceleris atrocitate, Caesarem ultimo supplicio afficiendum censuit, uerum praecibus quorundam principum sententia dimotus, ita illum, ne quid salute desperata ferox iuuenis grauius consuleret, uinculis liberauit, ut praedes acciperet, qui eum, quandocunque iussisset, sisterent, quem nisi promissores exhibuissent,

uerum praecibus quorundam principum sententia dimotus, ita illum, ne quid salute desperata ferox iuuenis grauius consuleret, uinculis liberauit, ut praedes acciperet, qui eum, quandocunque iussisset, sisterent, quem nisi promissores exhibuissent, pecunia regis arbitratu luerent. Non ita multo post Caesar, audiens in ea Hispaniae regione, quam nostra aetas Nauarriam nuncupat (inter Vascones et Cantabros sita est) bellum exortum esse, et inde illi uxor erat titulusque dignitatis, ocii impatiens eo confestim contendit, ibique a quodam Cantabro hoste dimicans interfectus

Maximiliano imperatori a Venetis transitus negatur; Germani ad Tridentum consistunt; Veneti plurima loca Carnico atque Istrico agro occupant, sed aucta potentia aliorum in se odium excitant. Interea Ferdinandus, Hispanorum rex, Philippo, Belgarum ac Morinorum duce, Maximiliani Cęsaris filio, genero ipsius regis, ab Hispanis principibus in Ulteriorem Hispaniam accito, praetextu regni Neapolitani uisendi cum quadraginta circiter nauium classe Neapolim uenit. Non enim sese in Tarraconensem Hispaniam, patrium regnum, tunc contulit, quo et sponte sua magis

Auctore Iulio Secundo pontifice omnes fere Christiani principes contra Venetos foedus ineunt; pontifex ad Gallos legatum mittit. Iulius Secundus, Romanus pontifex, ubi Christianorum regum in Venetos odium noua insuper in Maximilianum Caesarem iniuria uehementer exasperatum esse accaepit, ratus reges ipsos seu positis purgatisue suspitionibus, aut dissimulatis simultatibus aduersus communem regum hostem facile coituros, eos iterum legationibus fatigare institit. Cuius quidem auctoritas opera Margaritae,

ut si rex, cuius solius uires, nempe uicini et ualidi regis, Veneti formidabant, aduersus communem hostem uictor extitisset, nihil sibi assumendum existimaret, praeterquam quod illi pontifex, qui suo praescripto omnia agi uolebat, permisisset. Itaque societate inita cum Maximiliano Caesare, Lodouico Aureliensi, Ferdinando Aragonio, altero Gallorum, altero Hispanorum rege, ascriptis insuper foederi Alfonso Ferrariensium duce, Franciscoque Gonzaga, marchione Mantuano, huiusmodi orationem apud Francorum regem pontificis legatus habuisse dicitur:

est. Proinde aut in animum inducite pro iniuriis satisfacere, aut bellum accipite. Satisfaciendi autem hanc unicam uiam esse: primum, ut omnibus urbibus Flaminiae pontifici Romano uectigalibus cedatis; deinde, quicquid locorum ulli Christiano principi, praesertim Maximiliano Caesari ac regno Neapolitano quouis modo pactioneue unquam ademistis, restituatis; praeterea quoscunque agros, quascunque urbes Philippus Vicecomes, Mediolanensium dux, tenuit, imperio Mediolanensi reddatis. Senatus Veneti princeps Leonardus Lauredanus, priusquam

flumine campestribus locis deriuata, completae sunt. Vnde non solum militum praesidio, sed etiam opere Patauium egregie emunitum erat. Itaque Maximilianus, quum duos menses oppugnanda urbe frustra absumpsisset ― nihil enim dignum dictu egit ― dato documento nomen caesareum sine uiribus inane esse, a militibus inopia stipendii pene desertus in Alemaniam est reuersus. Iulius pontifex de Gallis Italia eliminandis uoluit consilia, cum Venetis reconciliatur, Ferrariae duci bellum indicit; irritum in Gallia

cecidissent, caeterique omni ex parte pellerentur et Germanis aduersariorum trepidatione crescerent animi, terga Galli, relictis hosti omnibus tormentis, ita dederunt, ut nusquam cis Alpes consisterent. Huius certaminis fortuna elati Alemani in gratiam Maximiliani Caesaris arma in Venetos conuertunt. Quos quum aequo campo congredi non ausos Patauinis muris inclusos cognouissent, adiunctis sibi Hispanis sociis urbem obsidere instituunt. Et quia ea urbs, utpote ualido praesidio ac operibus, ut supra demonstratum est, munita, difficilis oppugnatu

erat. Porro Sepusiensis, etiam ante quam regi filius nasceretur, fraetus suae factionis hominibus molitus erat spe in regnum Vuladislauo succedendi affinitatem cum ipso rege contrahere, uxore regis id aperte improbante, quae sane malebat, propter generis nobilitatem, unum ex Maximiliani Caesaris nepotibus sibi generum adsciscere, tametsi plaerique Hungarorum huic affinitati, ne regnum ad Alemanum perueniret, ualde aduersarentur. Igitur Vuladislauus (neque enim erat adeo hebeti ingenio, quin interdum prospiceret, quae in rem suam essent)

persuasisse, ut Taurunum oppugnaret, ne Hungari et Boëmi bello in se ipsos auerso Carolo Augusto, eidemque Hispaniarum regi, adiungi possent, dum is aduersus Gallos in Circumpadana Italia per duces suos bellum gerit, admonendo Turcam et affinitatis inter Hungarorum regem et Caesarem contractae, et docendo nimiam Augusti potentiam e re haudquaquam esse Turcaica, putantes eo consilio suae reipublicae egregie consultum iri. Quam quidem atrocitatem apud Hungaros sermonibus iactatam magis attigi, ne uiderer omisisse, quam quod crederem a Venetis admissam.

est pueritiae Caroli regendae simulque literis erudiendae, atque ut educator ac praeceptor in Hispaniam ductus. Carolo mox imperatore Romano designato atque in Germaniam profecto regendis Hispaniis praepositus prouinciam sibi commissam integerrime administrauit. Quam ob rem haud secus quam pater a Caesare diligebatur. Sed de his alias. Balys Iachius, cuius, ut supra demonstrauimus, Salomon in Syrmiensi expeditione forti opera usus fuerat, et ob id ei ampliorem in Moesia attribuerat prouinciam, ubi accepit

et regina feminarum uitia, uergens etiam annis, non exuerat. Itaque compositis criminibus in Rhacusanos, persuadet reginae, ut cum Imperatore agat, ut insulae Rhacusanis nuper attributae, liberae sub Caesaris imperio de caetero essent; ne Rhacusanorum simul regendi inscitia, simul tyrannide, perditum eant. Sigismundus, uxoris oratione inductus, dat Iaxiae Narisio literas ad Rhacusanos, quibus iubebat eos insulis excedere,

perditum eant. Sigismundus, uxoris oratione inductus, dat Iaxiae Narisio literas ad Rhacusanos, quibus iubebat eos insulis excedere, atque a potestate Rhacusanorum omnino exemptas Iaxiae tradi; Rhacusanis oratoribus apud Caesarem necquidquam nitentibus, ne insulae, fidelibus sociis, falsis Iaxiae criminibus, adimerentur. Sed crimen ualuit eo maxime, quod Rhatanei Canalensisque agri diuisio, eiectis ueteribus colonis, parum purgata esset; cum

abire Io 18,8 nos legem habemus et secundum legem debet mori Io 19,7

Absalon deinde regnum auferre nititur Dauidi patri. Quia Iudei de Christo dixerunt: Nolumus hunc regnare super nos,51 et: Qui se regem facit, contradicit Cęsari. Absalon abutitur concubinis patris, hoc est Iudei peruertunt sensum Veteris scripturę, litteram quę occidit sequentes, non spiritum qui uiuificat. Fugit Dauid Absalonem; et Christus Iudeos fugiens per medium illorum

uestalis. Tuo clarissimo parenti parens nobilissimus Ioannes fuit Clarissimus pater ducis. ex Liguris principibus oriundus ut qui a Cesarianis originem traxerit quem nullus uel rarus Romane urbis praefectus esse potuit qualis ipse fuerit nisi tali genere fulserit, germanus Iulii pontificis maximi, quo nec prudentia, nec rerum gestarum magnitudine pro fluctuante nauicula Petri nec sanctitate alter uisus est, nepos Systi

dogmata iamdiu nostra tempestate uidimus ut qui difficile in uita a rebus minus quam bene gestis quod non humano ingenio, sed diuino tribuitur, oberraret. Tanta pacientia et animi temperantia fuit ut in rebus aduersis sese nunquam summiserit, neque in prosperis elatior quam opus est extiterit. Cesari namque Valentie duci Vafro, admodum rubor est dicere, Alexandri Romani pontificis filio, potentia patris freti, non ingenio aut uiribus suis eum e regno pellenti cedere sciuit, quo docuit quod et aduersa scire pati, et fortune cedere potius esse sapientis officium quam astutie. Ubi hoc eius

admodum rubor est dicere, Alexandri Romani pontificis filio, potentia patris freti, non ingenio aut uiribus suis eum e regno pellenti cedere sciuit, quo docuit quod et aduersa scire pati, et fortune cedere potius esse sapientis officium quam astutie. Ubi hoc eius Regni populi uidissent mortuo Cesare, adultero principe et crudelli tyranno, Guidobaldum ducem tensis in celum palmis pro uero principe suscipiunt. Hoc quidem recte quoniam Feretria domus nunquam tyrannidem in suos exercuit, Laus Feretrie domus. sed

habuit Franciscum Mariam Mantue principem, summum ducem, cui adeo fortuna tribuit, ut et Venetus Senatus, fulminante in eum grauissima cede Iulio pontifice Maximo et fere totius imperii eorum exitio, in eo spem totam poneret. Tanti erat in bello gerendo consilii, tanteque fortitudinis ut Turcarum Cesar, eum non hominem, sed in homine latitantem Martem diceret, et ita gloriaretur huius principis consuetudine ut sue gentis cognomine tanquam alterum Martem sibi egida portantem appellari uoluerit. Tibi, mi princeps, est genus a superis, Vnde oritur

illustri Mantue principis filia, quid aliud referam, nisi quod pudicitia et omnis sanctitas sibi cedit, ducique clarissimo tuo illustri parenti Francisco Marie, summo quippe duci, et cui ex eo plurimum debet etas nostra quod habemus quem possumus cum priscis illis Cesaribus magnitudine rerum gestarum in Italia comparare, Laudes et gesta Francisce Marie Vrbini ducis. hic adhuc prima lanugine tinctus adeo floruit consilio rerum gerendarum et belli apparatu ut Iulius pontifex maximus ausus

iam cane. Namque fauebo Narrat.
1.30  Ipse tibi et fiam post officiosus amicus.
1.31  Et quia sic fiet, cocco uel murice tinctum
1.32  En probo te, Cesar. Gaudete et sidera celi
1.33  Cunctaque letentur, quecumque sub orbe uirescunt
1.34  Ethereo, noua nam proles surrexit et orbi Poeta gaudet quod princeps Guidobaldus

1.33  Cunctaque letentur, quecumque sub orbe uirescunt
1.34  Ethereo, noua nam proles surrexit et orbi Poeta gaudet quod princeps Guidobaldus sit natus.
1.35  Aurea secla dabit, Cesar Ioue digna propago
1.36  Clamet, io, quisquis seclorum gaudia longa
1.37  Cernere quippe cupit, genus alto a sanguine diuum
1.38  Ecce datur princeps, tantarum gloria rerum

parue puer, cui nunc risere parentes,
1.94  Quo gaudet mundus, proceres sanctique Quirites
1.95  Saltant et tribuunt tibi iam diademata Romae, Cupit ut fiat Romanus Caesar.
1.96  Respice me uatem, qui te nunc praedicat olim
1.97  Nec uagire uelis, duplex diadema paratur
1.98  Ecce tibi quia iam, iam celsas temperat arces

planctu Iuuenalis.
2.68  Pauperie pressus, latis Meuania campis
2.69  Nil prodest uati proprio, quondam tibi coce
2.70  Domicianus erat Cesar, deceptor amicus, Marcialis.
2.71  Et Plauto humebant oculi lachrimis sibi namque Plautus.
2.72  Noxia tunc uirtus uitam panemque parabat

2.77  Parnasi montis, quia dypsis illa uirescunt,
2.78  Postremo referam, quod nunc pro carmine uobis
2.79  Mecenates non sunt, non datur amplius ille
2.80  Augustus Cesar, qui clara poemata sanxit, Laus olim Augusti et Mecenatis.
2.81  Dixit uera quidem, quamuis sint ore prophano
2.82  A felicone uiro uerba impia uatibus aucta

2.97  Imperium fuerat, nisi sola poemata uatum
2.98  Scipiades fertur statuam imposuisse sepulchro
2.99  Quippe suo uatis Rhodii qua uiuere posset
2.100  Ditauit Caesar uates, ditabat et ille
2.101  Maecenas, fautor miserum Flaccum atque Maronem
2.102  Fouerat, unde sibi decus, is dux omne parauit
2.103  Maecenas, Mecenas, uos memorate, poete, hoc

laus ducis Francisci Marie.
3.263  Est tibi religio diuum, est tibi pectus honestum,
3.264  Iustus es et placide miseris succurris ubique
3.265  Magnanimosque duces prae te fers, inclyte Caesar,
3.266  Sidereo flagras clypeo et celestibus armis, Virtutes ducis.
3.267  Nonne tuum poterunt superi perducere caelum
3.268  Cyllaron ipse

3.294  Diuum, purpureo sequitur quem turba galero
3.295  Ornata, et terre rector mundique ruentis
3.296  Pro te lapsa fides natus de stemmate diuum
3.297  Germanus Caesar superum et partitur honores
3.298  Congaudens puero tali de stirpe creato,
3.299  Hunc quoque Paphlagones, Ligurum dux inclytus atque

et auditor, Policarpi perlege librum
b6.2   Quo noster uates laudat ubique ducem
b6.3   Franciscum Mariam. Tanta est reuerentia recti,
b6.4   Cesare progenitus tura Sabea petat
b6.5   Numina qui uidit duris obnoxia fatis
b6.6   Inuidiam potuit hic superare deum,
b6.7   Qui quotiens

ad me misisse nuncium, qui referret, velle eum faedus mecum et pacem inire. Itaque ille apud me orsus est: Scis te, o comes, in Croatia unum et solum superesse, caetera omnia amissa sunt. Te ipse satis defendere non potes. Quum enim Hungariae rex caesari nostro resistere nequeat, qui victricibus armis latissima sultani regna et totam penitus Asiam sibi subegit atque subiugavit, quo tu poteris modo illius impetum sustinere. Terrae et castella tua Theutonicis, Carnis, Styriis finitima sunt. Per ea nobis faciendum

territorium. Hoc solum petit imperator noster: nullius christiani custodem ac speculatorem in terris tuis teneas, nec bombardarum horrisono strepitu adesse nos aliis significes, sed nostris alimenta pro suis pecuniis praebeas; nihil caesari nostro pendas ac des, nisi parvum aliquod honoratum munus, quo ille suum te tributarium agnoscat. Promitto tibi cesaris nomine, omnia tua tuta fore, et super his a caesare ipso te confirmatorias literas accepturum. Tum mihi undique angustie erant, et

nec bombardarum horrisono strepitu adesse nos aliis significes, sed nostris alimenta pro suis pecuniis praebeas; nihil caesari nostro pendas ac des, nisi parvum aliquod honoratum munus, quo ille suum te tributarium agnoscat. Promitto tibi cesaris nomine, omnia tua tuta fore, et super his a caesare ipso te confirmatorias literas accepturum. Tum mihi undique angustie erant, et quid ad ea responderem, ex tempore vix in mentem veniebat. Collegi tamen me et annuente numine recusavi (ut debui) me

nos aliis significes, sed nostris alimenta pro suis pecuniis praebeas; nihil caesari nostro pendas ac des, nisi parvum aliquod honoratum munus, quo ille suum te tributarium agnoscat. Promitto tibi cesaris nomine, omnia tua tuta fore, et super his a caesare ipso te confirmatorias literas accepturum. Tum mihi undique angustie erant, et quid ad ea responderem, ex tempore vix in mentem veniebat. Collegi tamen me et annuente numine recusavi (ut debui) me cum eo ullo modo foedus initurum. Unde quamprimum

spacium pervenire possem (distat enim hinc illa patria ultra centum Hungarica milliaria) eoque minus si bombardas et eiusmodi bellicas machinas curru mitterem. Et quoniam ille Turcarum ductor, quem bassa dicunt, mihi infestus est, propterea quod iis quae mihi ipse sui caesaris nomine intimaverat acquiescere nolui, primus ero cuius obsidebuntur oppida ac castella. Et quia breve est tempus, nam transactis tribus mensibus hostes de more Croaciam igredientur, vix me adhuc preparare possem. Si omnia parata haberem, et si permanere

Orationi huic in consilio Nurembergensi interfuere principes infrascripti. Serenissimus Ferdinandus princeps Hispaniae, Archidux Austriae etc. In Germania caesareae maiestatis locum tenens. Albertus cardinalis Moguntinus. Matthaeus cardinalis Saltzpurgensis. Albertus Brandenburgensis, dux et magister Prussiae. Bigandus episcopus Bambergensis.

placet ad lyrici carminis ire pedem.
1.31  Cum sis ergo sacre censor venerandus pagine
1.32  Cum te Phebus amet, Pieridesque colant.
1.33  Cesar Apollinea cinxit tua tempora lauro
1.34  Judicium equali cum dare Laure vales.
1.35  Carmina nostra refer tibi si subiecta probantur
1.36  Si nostram docte laudaveris

2.4  Lingua, declaret fratrem nil scire Lutherum?
2.5  Quid Gaietanus tribuens sibi cuncta Thomista?
2.6  Cur tuus, Augusta quando legatus in Urbe
2.7  Cesaris obstabat velis versansque Lutherum,
2.8  Non illum solitos spretum conclusit ad ignes?
2.9   Quid nam Christophorus nodosus et ille Scholista

Neven Jovanović 2008-08-27T21:51:42 Epistula Michaelis Bocignoli Ragusei ad Gerardum Planiam Caesareae Maiestatis secretarium, in qui exponit causas rebellionis Axmatia a Solymano Turcarum imperatore, et quo pacto Axmati consilia oppressa fuerint cum ipsius interitu,

Textus epistolae Illustrissime Domine post humillimam commendationem. etc. Frater Ioannes Gocius, qui istic superioribus mensibus apud Caesaream Maiestatem nonnulla Reipublicae nostrae negotia tractauerat, Ragusium ueniens, ea de uestra dignitate et publice et priuatim praedicauit, quae omnium mentes, animosque, ad eam non solum amandam, sed etiam admirandam

insinuare possem, ab eodem diligenter, si ea quae ab oriente ad nos deferuntur, quam diligentissime ad eam perscriberem, uoti me compotem absque ullo dubio fore, respondit. Et eo magis quod non solum uobis, sed etiam Caesareae Maiestati rem gratam me facturum persuadebat. Libens onus suscepi, diisque fauentibus, non diu moratus, et ecce ab oriente multa ad nos, quae eo ordine quo perlata sunt, quam primum significare duxi. Addere etiam

Sed siue Cadmi, siue Polyphaemi filius fuerit Illyrius, manifeste liquet uniuersos Illyrios suae ab eo originis initia suscepisse. Quorum tam eminens pugnandi uirtus semper fuit, quod (Sabellico teste) Sab. Aene. VI. lib. IX. (38) Tyberius Caesar bellum Illyricum, quod grauissimum omnium externorum bellorum post Punica bella, Bellum Illyricum externorum bellorum post Punica bella grauissimum. ut Suetonius Tranquillus inquit, Sueto. Tranquil. de Tyberio.

gloria et multarum possessione prouintiarum, quas ipsimet incolunt, nulli caedere nationi, quin etiam ex Slauis oriundos esse, qui exteris nationibus imperauerunt. An non praecipui inter Augustos Slaui fuere? Fidem quaeris? Perlege, quaeso, Nomina auctorum, ex quibus haec de Caesaribus et Augustis collecta sunt, uno quoque eorum aliquid de aliquo horum attestante. (100) Iulii Capitolini, Tribellii Polionis, Flauii Vopisci, Sexti Aurelii Victoris Eutropiique ac Pauli Diaconi nec non et eorum, qui post gesta imperatorum scripserunt, lucubrationes,

attestante. (100) Iulii Capitolini, Tribellii Polionis, Flauii Vopisci, Sexti Aurelii Victoris Eutropiique ac Pauli Diaconi nec non et eorum, qui post gesta imperatorum scripserunt, lucubrationes, Blondi Platinaeque ac Francisci Petrarcae uernacula lingua summos Pontifices et Caesares perstringentis, Sabellici quoque ac Pii papae diuique Antonini et Petri episcopi Echilini, quos in hac Caesarum Augustorumque ennumeratione, ubi prae caeteris eos aliquid de Slauis dixisse perspexi, nominatim citatos esse uolo, et liquido comperies Claudium cognomento Flauium

Eutropiique ac Pauli Diaconi nec non et eorum, qui post gesta imperatorum scripserunt, lucubrationes, Blondi Platinaeque ac Francisci Petrarcae uernacula lingua summos Pontifices et Caesares perstringentis, Sabellici quoque ac Pii papae diuique Antonini et Petri episcopi Echilini, quos in hac Caesarum Augustorumque ennumeratione, ubi prae caeteris eos aliquid de Slauis dixisse perspexi, nominatim citatos esse uolo, et liquido comperies Claudium cognomento Flauium Nomina imperatorum ex Slauis: Claudius, Quintilius, Probus, Carus, Carinus, Numerianus, Dioclitianus,

Onesimo ac Cerylliano) (quemadmodum Flauius Vopiscus refert) Flau. Vopis. de Caro Augusto. (101) ex Illyricis parentibus ortum, licet quidam eum Mediolanensem, alii autem Narbonensem fuisse tradant, cum ipsius filiis Carino et Numeriano Caesaribus ac Dioclitiano et eius (ut prodit Petrus Antistes Echilinus) (102) Pet. in Catalogo sanctorum de s. Marcello Gabino et Arthemia. (103) filio Maximiano ac nepote Maxentio, Maximiani filio, origine Dalmatas exstitisse,

Appiano Alexandrino), Appi. de bel. Illyri. (105) ut supra diximus, Pannonii auum extitisse, oportet Maximianum una cum eius filio Maxentio Slauis connumerari. Perge ulterius et Decium Augustum simul cum Decio Caesare, eius filio, ac Iouinianum necnon et duos Valentinianos Valentemque ac Gratianum et Valentinum ex Pannonibus originem ducere tibi compertum erit. Quodsi coeptam fueris lectionem prosecutus, Gallerium eiusque sororium Maximinum et, Eutropio teste, Eutro. de

Po. de Clau. Augu. (111) ac Eutropius Eutro. lib. IX. cap. XIX. (112) et Platina referunt, Plati. de Eusebio papa. (113) compertum tibi fiet Constantium Caesarem, Constantini genitorem, Claudii Augusti Dalmatae ex filia nepotem exstitisse. Post translatum demum ad Germanos imperium Carolus ac Sigismundus et Vinceslaus, Slauorum genus ex Bohemia nacti, ut papa Pius Pius in Hist. Bohe. capitu. XXXIII et XXXIIII.

testibus, Suppl. cro. libro VIII. (136) Galerius Augustus, Galerius Augustus magni duxit Illyrium. obtenta Romani imperii potestate, comendata prius cum reliquis occidentis prouintiis Italia Seuero Caesari, Maximiano item orienti praefecto, pro se retinuit omnibus totius orbis residuis partibus Illyricam oram anteponens. Ratus (ni fallor), quod et rei ueritas habet, imperii Romani uires absque Illyrii praesidio haud facile posse diu consistere, utpote quod et

censuerint appellandos eosque cunctis legionibus praetulisse dicantur? Martiobarbuli milites ex Illyris Iouiarii et Herculiani appellati. Quid quod (sicut prodit Appianus Alexandrinus) Appi. de bel Illyri. (161) Caesar Augustus Illyricam gentem prae caeteris bellicosissimam ad senatum detulit? Illyrii prae caeteris nationibus bellicosissimi. Propositi mei metas excedam, si uniuersa strenuitatis Dalmatarum occurentia mihi potiora opera perstringendo commemorare curauero.

aliarum Romanis fuere expugnationes. Nam summis uiribus maximaque vigilantia (Appiano Alexandrino Appi. de bello Illyri. (162) Sabellicoque auctoribus) Sabel. aenea. VI. li. IX. (163) Octauius Caesar eas agressus, magno cum discrimine uitae suae crus lapide ictus, uix uoti compos effectus fuit. Octauius Caesar crus lapide ictus ab Illyriis. Quid quod (quemadmodum supra ex Suetonio Tranquillo Sueto. de Tibe. Caesa. Au.

bello Illyri. (162) Sabellicoque auctoribus) Sabel. aenea. VI. li. IX. (163) Octauius Caesar eas agressus, magno cum discrimine uitae suae crus lapide ictus, uix uoti compos effectus fuit. Octauius Caesar crus lapide ictus ab Illyriis. Quid quod (quemadmodum supra ex Suetonio Tranquillo Sueto. de Tibe. Caesa. Au. (164) et Sabellico tetigimus) Sabel. aenea. VI. lib. IX. (165)

crus lapide ictus ab Illyriis. Quid quod (quemadmodum supra ex Suetonio Tranquillo Sueto. de Tibe. Caesa. Au. (164) et Sabellico tetigimus) Sabel. aenea. VI. lib. IX. (165) Tyberius Caesar egre per integrum triennium, triginta secum legiones ducens, Illyrium, quod a Romanis defecerat, recuperauit? Sed nec Dalmatis, quamuis bellorum semper fuerint stodiosissimi, dulcia defuerunt litteraria oblectamenta, Dalmatae literarum

de maris imperio decertauit. Iadera Iadera. quoque, rerum abundantia insignis, olim, Vegetio teste, Vegeti. de re mili. lib. IIII. capitu. (199) Liburniae domina, de re publica Romanorum, sicut in commentariis Caesaris dicitur, In com. Cae. de bel. ciui. libro III. (200) semper officiosissima, quanto alias a Venetis magis auersa, tanto hisce temporibus honori et saluti eorum magis affecta. Moeum (201) in insula Issa,

innumerabilia uirtutis Dalmatarum monumenta suppetunt, quae, ne uolumen cudere uidear, postponenda ad praesens esse iudico, praesertim quia ueteres lectitantibus historias nota esse non uereor. Poly. lib. III. (226) Nam et Caesaris exercitum apud Appianum Alexandrinum Appi. de bell. Illyri. (227) ab Illyriis oppressum Multotiens Romani a Dalmatis fusi et quindecim Romanorum cohortes cum tribus milibus equitum Gabino creditas necnon et

Valtu. de re mili. lib. XI. (230) Dalmatae sunt, Lyburni sunt Dalmatae auxilio ab Augusto fuisse uictum et apud Sabellicum Caium Marium consulem primo congressu cum Dalmatis infeliciter dimicasse multaque his similia in commentariis Caesaris In com. Cae. de bel. ciu. libro IIII. (231) et apud Polybium Poly. lib. II. (232) Sabellicumque Sab. aenea. VI. lib. IX. (233)

conveni. Benigne ab eis exceptus quibus cum mandata Vestre Sanctitatis exposuissem, gratissimo animo omnia audivere, presertim Vestre erga se Sanctitatis tantum ac tam paternum amorem et de rebus huius regni curam. De oratoribus ad caesaream maiestatem mittendis et de quibusdam aliis rebus nondum responsum habui. Postquam habuero, Vestram Sanctitatem faciam de rebus omnibus certiorem. Fui preterea cum reverendissimo domino Strigoniensi, qui certe singulari

AD ELECTVM INVICTISSIMVMQVE Imperatorem Carolum August. Praefatio II. Iacobi Boni Racusaei.
1  Tu quoque magne ueni, nam te mea tibia Caesar
2  Inuocat, urbe tuus nam te manet aspice, pastor.
3  Huic ades, hunc et enim cultu uenerabere sancto,
4  Huic Aquilis in signa tuis uictricia cedent

Huic ades, hunc et enim cultu uenerabere sancto,
4  Huic Aquilis in signa tuis uictricia cedent
5  Cuncta triumphali quae mox dabis aequora cymbae.
6  Pastor erit populis, Caesarque erit omnibus unus.
7  Nam noua purgatis implebit ut horrea granis
8  Alter ab Aegypto mundi seruator Ioseph
9  Aduenient ultro gentes, has ille minister

17  Ille sedens in sede Dei reget omnia, iusta
18  Frena tenens, et Marte potens, et Numine fortis,
19  Turpe nefas omneis abolebitur omne per oras.
20  Interea Caesar tantos in frena tumultus
21  Coge tua, et terrae discordia comprime regna.

mille ligamina nodis
1.140  Terribili fremit ore, simul furialis Erinnys
1.141  Clauditur aeratis gemino sub lumine ualuis,
1.142  Et tuus Imperium terrae, quam circuit omnis
1.143  Oceanus, gentesque omni regione subactas
1.144  Possidet Augustus Caesar, felicia parcae
1.145  Fila trahunt, Populi tranquilla pace fruuntur.
1.146  Quid detestandum scelus execrabile dicam.
1.147  Foemineus sexus sine partu, infandaque passi
1.148  Heu miseri accelerant fatum, et qui semina uitae
1.149  Irrita

arcus
2.407  Multicolor, solem stetit et iuxta aurea Virgo,
2.408  Visa fouere sinu puerum, tunc aethere ab alto
2.409  Haec est ara Poli, uox est audita repente.
2.410  Illa tempestate Deum cum uate Sybilla
2.411  Augustus uidit Capitoli a uertice Caesar.
2.412  Sacraque Romuleo non intellecta Senatu
2.413  Turicremam posuit Domini uiuentis ad aram,
2.414  Nec iam Diuinos temere usurpauit honores,
2.415  Quanuis Imperii fas omne, et iura teneret,
2.416  Vel Ioue nobilius statuendi templa

geminoque uidet sub cardine mundi.
2.422  Quisque solum natale petunt, patriamque reuisunt
2.423  Mandatis Auguste tuis, Romana professi
2.424  Imperia, et qua non peregrinus ab urbe recessit?
2.425  Iussaiussu Caesareo genti adscribendus auitae.
2.426  Iam tropicus longae sub prima crepuscula noctis
2.427  Corniger arce caper gelidi ningebat Olympi. ❦
2.428  Et senior grauida cum coniuge uenit Ioseph,
2.429  Ad patria antiquae cerealis

accensi pectoris aestus.
4.104  Olli fera quies oculos, sensusque ligauit.
4.105  Mox ibi praestanti facies pulcherrima forma
4.106  Visus adesse Dei uolitantibus Angelus alis,
4.107  Cuius in ore Deus roseo micat, aurea celso
4.108  Vertice Caesaries fuluis circundata uittis.
4.109  Ipse leues humeros niueo uelabat amictu,
4.110  Sicque ciere uirum, iuuenemque urgere loquendo.
4.111  O, Pater illustri Regis sate sanguine Dauid,
4.112  Qui reduces animas, aeternaque pignora seruas,

suo uernante latebat,
4.427  Surgit fruge grauis multa, et pubescit adultus,
4.428  Sic Christi florentis odor deserta secutus
4.429  Inuia, melle madens uacuis fruticescit in agris.
4.430  Gesserat Imperium ter quinque Tiberius annis
4.431  Caesar, et orbe suo populis data iura subactis. ❦
4.432  Quattuor in partes Iudaeaque secta gemebat,
4.433  Quattuor iniustis sub regibus, arce profani
4.434  Sic duo Pontifices foedata templa regebant.
4.435  Quem super

nata superstes.
7.422  Strinxit ut orantis uis Christum, protinus inde
7.423  Vertit iter, pressant populi, sociique sequuntur,
7.424  Iaire teque sequi est haud aspernatus euntem.
7.425  Interea tacita, exanguis, pudibunda retrorsum
7.426  Caesarea mulier subit Emoroyssa Philippi.
7.427  Illa laborabat tabo, cui sanguinis atri
7.428  Profluuium semper sanie putebat olenti.
7.429  Nequicquam medicas artesque uanosque labores
7.430  Passa diu, magis atque magis miseranda fluebat.

aucta, beata
7.451  Sitque salus cum pace comes, grauis ecce subiuit
7.452  Nuntius, hic moestas affert genitoris ad aures,
7.453  Ne uexare uelit, neu Christum incommodet ultra,
7.454  Extremum quia nata diem tua mortis obiuit.
7.455  Haec de Caesarea quantum Emoroyssa Philippi
7.456  Aegra fuit, uixit tot filia principis annos.
7.457  Ne dubita huic inquit Iesus, sed crede puellam,
7.458  Affore (ni timeas) laetam incolumemque uidebis.
7.459  Quum uero moesti sub principis atria uenit,

ducor.
8.499  His simul atque aliis dum personat, atria tandem
8.500  Nacta subit, pedibusque retro prolapsa recumbit,
8.501  Tum liquefacta fluit lachrymis complexa serenos
8.502  Ore pedes, ah multa sacris dans oscula plantis,
8.503  Caesaries effusa pios a uertice rores
8.504  Excipit, et madidis detergit crura capillis.
8.505  Irrorat pedibus largos et crinibus imbres,
8.506  Datque nouos alabaster olens exotica odores,
8.507  Et recreat lassos artus gemebunda puella.

10.517  Inter sacra uirum uiginti corpora ferro
10.518  Occubuisse, tepent arae dum sanguine, fumatque
10.519  Hostia, Pilatus caessos otruncat, ut omnis
10.520  Victima permixto madefacta cruore flagrarit,
10.521  Pro re romana miseri pro Caesare uerpae,
10.522  Tum super his hominum rex ordoque talia fatur.
10.523  Creditis hos ideo tam fata grauissima passos?
10.524  Prae cunctis hominum quod quaedam dira patrarint.
10.525  Non inquam, uerum ni uos caueatis, eodem

nubila lumine lustrat
11.571  Candida, purpureoque oriens afflauit eoo,
11.572  Mox referat, quaecunque nitens iubar eximit umbris.
11.573  Sic illum proprias cernentem misit in aedes,
11.574  Si uicum intrarit, lingua dat iussa tenendae.
11.575  Caesareae porro uenit super arua Philippi, ❦
11.576  Mons super ingenti qua libanus imminet umbra
11.577  Syluifer, undisonum qui longe eructat Orontem,
11.578  Panaeam gemino Iordanisque alluit ortu.
11.579  Tum sic discipulos

tristis, sedesque ordiris Abyssi,
13.20  Ignotosque sinus, manesque Acheronte recludis.
13.21  At non cura leuis Marie, non ultima Christo
13.22  Diua relucenti fulsit fragrans alabastro,
13.23  Mox tulit efractum, et diuino uertice flauam
13.24  Caesariem super efudit, din prona recumbit,
13.25  Et Christi complexa pedes, et crura perunxit,
13.26  Irrorans purum preciosa pixide nardum.
13.27  Illa suas efusa comas confouit eisdem,
13.28  Tota domus fusos late spirauit odores.
13.29  Interea

enim, quod uero lumine uerax
13.451  Ipse dei mandata doces, et ad aethera certum
13.452  Pandis iter, nec te cuiusquam cura retardat,
13.453  Non persona uiri respectu detinet ullo.
13.454  Dic igitur, rata namque tua est sententia nobis,
13.455  Caesaris haec iusta est, an non exactio census?
13.456  Hoc animaduerso simulata mente locutos,
13.457  Me quid amare dolis, quid hypocrita crimine tentas?
13.458  Ferte numisma mihi census, atque aera tributi.
13.459  Christus ubi haec, rursus uisoque

locutos,
13.457  Me quid amare dolis, quid hypocrita crimine tentas?
13.458  Ferte numisma mihi census, atque aera tributi.
13.459  Christus ubi haec, rursus uisoque numismate fatur.
13.460  Haec inscripta super quae sunt, et cuius imago?
13.461  Caesaris ille refert. Quae sunt date Caesaris inquit
13.462  Caesari, et hinc contra coelsestia reddite coelo.
13.463  Mox aliis Saducaea phalanx imbuta tenebris,
13.464  In lucem tulit arma noua caligine Martis,
13.465  Certantes aquilis uideas contendere

amare dolis, quid hypocrita crimine tentas?
13.458  Ferte numisma mihi census, atque aera tributi.
13.459  Christus ubi haec, rursus uisoque numismate fatur.
13.460  Haec inscripta super quae sunt, et cuius imago?
13.461  Caesaris ille refert. Quae sunt date Caesaris inquit
13.462  Caesari, et hinc contra coelsestia reddite coelo.
13.463  Mox aliis Saducaea phalanx imbuta tenebris,
13.464  In lucem tulit arma noua caligine Martis,
13.465  Certantes aquilis uideas contendere talpas,
13.466  Inuehit inque

tentas?
13.458  Ferte numisma mihi census, atque aera tributi.
13.459  Christus ubi haec, rursus uisoque numismate fatur.
13.460  Haec inscripta super quae sunt, et cuius imago?
13.461  Caesaris ille refert. Quae sunt date Caesaris inquit
13.462  Caesari, et hinc contra coelsestia reddite coelo.
13.463  Mox aliis Saducaea phalanx imbuta tenebris,
13.464  In lucem tulit arma noua caligine Martis,
13.465  Certantes aquilis uideas contendere talpas,
13.466  Inuehit inque idem nox, et sic orsa

efusa dies loca in omnia fluxit Olympo.
13.715  Hic Aquilas ubi corpus erit nouus induet annus.
13.716  Sol quoque signa dabit, nec luna, nec astra tacebunt, ❦
13.717  Imbuet ille quidem ferrugine luce nitentem
13.718  Caesariem, soror ipsa globo latitabit opaco,
13.719  Lapsa cadent alto quum sydera cardine passim,
13.720  Lutea purpureum stillabit luna cruorem.
13.721  Omne genus terris ferus opprimet undique terror.
13.722  Aegraque feruentes uomet aestus

15.182  Euoluitque uices, quas iam praedixerat auctor.
15.183  Criminibus falsis alii latrare, nugasque
15.184  Tendere mendaces, iste est subuertere ritus
15.185  Gentiles ausus, Christum se condere regem,
15.186  Pendere caesareum docuit prohibere tributum.
15.187  Pontius his iterum fetrur praetoris in Aulam,
15.188  Euocat huc Iesum, quem si rex esset, ab ipso
15.189  Scire petit, Iesus responsum tale tyranno
15.190  Reddidit, a te ne hoc memoras? aliis ne doceris?

desuper, ille cerastes
15.382  Maius crimen habet, qui me tibi tradidit atrox.
15.383  Pontius hinc igitur studio contendit inani,
15.384  Liberet ut Christum rabidae de fauce procellae,
15.385  Ni fremitu populus, ni tam Synagoga reclamet.
15.386  Caesaris esse negas hunc si dimitis amicus,
15.387  Caesaris imperio sceptrum regale repugnat.
15.388  Praeses amicitiae sub caesaris ire periclum
15.389  Expauit, regemque foras educere iussit,
15.390  Ipse tribunali secto de marmore sedit.

me tibi tradidit atrox.
15.383  Pontius hinc igitur studio contendit inani,
15.384  Liberet ut Christum rabidae de fauce procellae,
15.385  Ni fremitu populus, ni tam Synagoga reclamet.
15.386  Caesaris esse negas hunc si dimitis amicus,
15.387  Caesaris imperio sceptrum regale repugnat.
15.388  Praeses amicitiae sub caesaris ire periclum
15.389  Expauit, regemque foras educere iussit,
15.390  Ipse tribunali secto de marmore sedit.
15.391  Ante diem Paschae uenturum luce sequenti,

15.384  Liberet ut Christum rabidae de fauce procellae,
15.385  Ni fremitu populus, ni tam Synagoga reclamet.
15.386  Caesaris esse negas hunc si dimitis amicus,
15.387  Caesaris imperio sceptrum regale repugnat.
15.388  Praeses amicitiae sub caesaris ire periclum
15.389  Expauit, regemque foras educere iussit,
15.390  Ipse tribunali secto de marmore sedit.
15.391  Ante diem Paschae uenturum luce sequenti,
15.392  Sol prope ad aetherias penetrauerat igneus arces,
15.393  Tunc irrisa deum

Sol prope ad aetherias penetrauerat igneus arces,
15.393  Tunc irrisa deum iudaea per agmina regem
15.394  Pontius ostentat, populus cruce tollite fixum
15.395  Ingeminat. praeses uestrum cruce figere regem
15.396  Mene ait impelli? Rex haud nisi Caesar habendus
15.397  Est nobis, sacrae responsa dedere tiarae.
15.398  Abnegat ipsa suo regi iudaea rebellis,
15.399  Et sibi romani sceptrum nisi caesaris esse.
15.400  Iccirco praeses formidine ductus auara,
15.401  Tradidit his

15.395  Ingeminat. praeses uestrum cruce figere regem
15.396  Mene ait impelli? Rex haud nisi Caesar habendus
15.397  Est nobis, sacrae responsa dedere tiarae.
15.398  Abnegat ipsa suo regi iudaea rebellis,
15.399  Et sibi romani sceptrum nisi caesaris esse.
15.400  Iccirco praeses formidine ductus auara,
15.401  Tradidit his Christum configi in cornua tigni.
15.402  Haud mora corripitur, tabeaque exutus, amictus
15.403  Induitur proprios, et collo recte ligato

disceptatio fuit de nostrę nationis homine Diocletiano Imperatore, qui eadem animi magnitudine, qua sublatus erat ad fastigium rerum humanarum, ad priuatam uitam redierat. Quod me defendente, illo contra nitente, eam disputationem sub Caesaris et Syllae persona retuli. In temperando autem stilo non simplex difficultas fuit: nam ratio poscebat ut esset infra oratoriam grauitatem et sua grauissimis personis dignitas attribueretur. Existimaui hanc meam foeturam non nihil

Vale. Tranquilli Andronici Dalmatae dialogus Sylla, Interlocutores Caesar, Sylla, Pompeius, Minos. CAESAR. AN EVAsimus in terram, uale Charon; ego ad Plutonem festino. Dii immortales, in quod discrimen

Tranquilli Andronici Dalmatae dialogus Sylla, Interlocutores Caesar, Sylla, Pompeius, Minos. CAESAR. AN EVAsimus in terram, uale Charon; ego ad Plutonem festino. Dii immortales, in quod discrimen adduxerat me fortuna, linter putri carie quasi cribrum fathiscit: undique Palus scaturiebat, iam

possit esse fidum in tanta Tyrannide) ut infidias, conpirationes, omnia denique consilia explorent ac deferant ad ipsum principem. Sed o uanam meam mentem ac prorsus immutatam: quam indignas cogitationes magnitudine Cęsaris sugessit: dii faxint ut nihil minus cupiam, quam aut in ambienda dignitate aliqua deprecandaue contumelia, si qua innocens iniuria perstringar, ante cuiusque pedes uolutari aut refugere, si deposcar in

deprecandaue contumelia, si qua innocens iniuria perstringar, ante cuiusque pedes uolutari aut refugere, si deposcar in labores, pericula, tormenta, cruciatus, demum quamlibet honoris et famae dimicationem. Reminiscere te Caesarem, qui peruicaciam inimicorum armis contundere maluisti, quam uirtutis rerumque bene gestarum ab inuidis et ingratis ueniam deprecari: tum subeat nunquam in tuum pectus ne minimam quidem formidinem descendisse: sed

in proxima regibus tribunalia recipiar. SyL. Pompei, uides hunc qui citato cursu properat, Cęsarem uultu expressit. POMP. Eum ipsum color ac liniamenta referunt, sed nondum plane satis queo

referunt, sed nondum plane satis queo dignoscere: tam lacero est et cruento corpore. SyL. Si Cęsar est, nouo te certamini accingas oportet. Pom. Ipse tandem profecto est: non admodum sero pęnas suorum scelerum

sed pęne dolore examinat, omnes aduersarii primi atque illustres regum ad latus in orchestra consederunt: agnosco Syllam, Pompeium eiusque liberos, Catonem, Scipionem, Petreium, Domitium, Afranium, Faustum, L. Caesarem, et alios permultos, qui mecum de imperio et uita dimicarunt. Rursus in subseliis (quę res meum dolorem exulcerat) C. Marium cum C. filio, Carbonem, Lepidum, Cinnam, Sertorium, Curionem, Antonium,

CAE. Sylla cur cessas? Quin descendis actutum? non didicisti ab istis sectatoribus tuis inuictam Cęsaris magnitudinem, cuius gratia ei locus iste destinatus est? Nam Brutum minime uidetur ęquum suo loco mouere: non mehercule qui nescio cuius libertatis assertor et uindex fuisse nuncupetur in admodum tenui ciuitate uelut

quasi postico clanculum delapsa ludificat spes inanes, dissipat uanas cogitationes: hanc euanidam foelicitatem conterit ac euertit. CAESAR. Obstrepis isto sermone Sylla: nec enim modo uacat sententiosam orationem audire. SyL. Adhuc appares, Caesar,

CAESAR. Obstrepis isto sermone Sylla: nec enim modo uacat sententiosam orationem audire. SyL. Adhuc appares, Caesar, illecebra dominationis irretitus uastam ante cęcutientes oculos nebulam quamdam habere: sed si uelamen istud a fronte detraxeris, tum intenderis mentis aciem, liquido deprehendes dominationem, quam tantopere affectaueras, somnium

propugnant nec unquam a defensione desistunt, nisi quum uis aduersariorum et numerus praeualuerint. Proinde honores, imperia, triumphos hinc iam obliuiscere. CAESAR. Quid malum, philosophaster? magistrum te mihi praebes, et grauem sane, non secus ac si esses aliquis Antisthenes aut Diogenes aut Crates aut Menippus.

SyLLA. Operepraecium arbitrabor fecisse, si te nunc maxime repuerascentem ab errore sanis admonitionibus reuocauero. CAESAR. Cur discipulos tuos huiusmodi pręceptis non instruebas quum eos ad cędem, sanguinem, bonorum proscriptionem hortabare?

tuos huiusmodi pręceptis non instruebas quum eos ad cędem, sanguinem, bonorum proscriptionem hortabare? POM. Discrutior ista Caesaris petulantia, qui sibi persuaserit se pium facinus ęgisse quum ad inuadendam Tyrannidem in uiscera reipublicę arma inferret, nos uero nefarios atque sacrilegos affirmat qui restitimus sceleri, qui repellere iniuria conati sumus,

et fluenta Lydię possideres, tamen ut quispiam Irus egentissimus iudicareris. SyL. Tua, Caesar, interest haec animo reuoluere, qui ad inusitata incredibiliaque aspirabas: mihi quidem satis superque ad bene beateque uiuendum illa successione paratum esse uidebatur. Quin etiam alia longe

tribus, singulos prehensabas, discurrebas ut amens in Campo martio comitiis conturiatis alliciendo largitione suffragia? SyL. Nimium es, Cęsar, in contumeliam procax: at hercle in primis illud incredibili me delectatione afficit quod nulla fuerim cupiditate stimulatus ad munia bellorum ac reipublicę obeunda. Sed quum de summa rerum ageretur, soli tunc mihi non

uenerationi nomen romanum erat. Nunc autem paucorum temeritate atque auaritia totus senatus populusque Romanus in inuidiam arcessitur. Quid ulturus M. Crassus mouerat expeditionem in Parthos? Aut quibus tu causis, Caesar, commotus es disiunctos ab orbe terrarum Britannos, nihil tale commeritos, bello sollicitare? quae necessitas urgebat Germanię Galliam ponte coniungere et in siluis quęrere gentes ut uincerentur? Videlicet ut titulis

caeciderat ad internitionem, atque posthac spes omnes ciuitatis in Mario fuerunt sitę ut tertius urbis conditor appellaretur. SyL. Tua mihi, Cęsar, imponit necessitatem interrogatio ut inuitus in hanc dissertationem descendam, qua Marium uehementer affectum iri sat scio, siquidem recordatione dolor recrudescit ac ueteris erroris noua pęnitentia cruciatus

malorum solatia pręter obliuionem, quae hauritur ex Lętheo flumine: non absunt autem crudelissimi Plutonis ministri qui, ut torqueant, in memoriam peccata subinde reuocent. Itaque, C. Mari, paulum hinc faciem auertas donec Caesaris quaestioni satisfacio, ne meo sermone lęsus quippiam de me grauius existimes, quando magis tuam infoelicitatem solari quam exasperare uelim: nam odia omnia contentionesque, quas tecum pro reipublicae dignitate susceperam, diremit

ne meo sermone lęsus quippiam de me grauius existimes, quando magis tuam infoelicitatem solari quam exasperare uelim: nam odia omnia contentionesque, quas tecum pro reipublicae dignitate susceperam, diremit mors oblitterauitque. Equidem, Cęsar, C. Marium semper credidi fortissimum imperatorem et bellicis artibus insignem, sed moribus et litteris admodum rudem, utpote qui humili natus loco poene a pueritia castra secutus erat, imperitus ciuilitatis

furente inque audacia, patrięque pestem nefarie moliente concurri: non modo meum honorem tutatus sum, uerum etiam suscepta causa nobilitatis et saluti bonorum prospexi, et uires impotentię uel potius furoris pręcidi. Num putas, Caesar, idque tecum altius expende, satius fuisse me tunc prębere C. Mario, homini nouo, scelus impium anhelanti, spectatorem? qui audacior, qui melior exitiabili commotus odio in nobilitatem quam apud populum uarie

imperatricem, quum apud gręcos et barbaras nationes rara uirtute rebusque clarissimis uigerent, haberentur admirationi, ac in exemplum bonarum artium atque fęlicitatis identidem citarentur. Credis, Caesar, quod tuis Iuliis aut Martiis, ad quos tuam refers originem, quoniam ab ipsis turpiter desciueras, pepercisset? Erras quidem si tibi persuasisti hominem furibundum fuisse delectum aliquem habiturum. Ad haec in

mentem: nec possum adduci ut credam tantum facinus a Mario cogitatum fuisse. SyL. Non uideris, Cęsar, satis cognoscere naturas hominum, pręcipue quum ingenium Marii uafrum, ferox, malignum, ingratum, ac plane rusticum et ad dominationem semper erectum non perspexeris: nam ea, quae hactenus recensui, porro leuia dixeris

urbs remaneret uel potius in Arpinate municipium Romę nomen migraret. Haec ipse nefaria consilia paucorum auxilio, mea tamen imprimis uirtute fregi, oppressi, extinxi. Caesar. Sylla, quam proxime accędis ad eos qui cribro uaticinantur. SyL. Non sunt

Sylla, quam proxime accędis ad eos qui cribro uaticinantur. SyL. Non sunt hae uanę coniecturę, Caesar, neque sine ueteribus exemplis: te quoque in Graecorum libris, quum Rhodum ad Molonem nauigasses, lectitasse puto plaerumque nobilitatem uel inuidia uel auaritia plębis ciuitatibus eiectam, fere

nugamenta iampridem garrientibus in Exhedra scolasticis reliquimus: nunc autem non diuersum ab eo sermonem audies, quem in senatu de republica faciebamus. CAESAR. Perge igitur. SyL. Quum aliquot in difficilimis bellis praesidio

fuisset autem senatus auctoritas non debilitata modo, sed radicitus euersa: curia deinceps a nemine bono frequentaretur, quando abolito iure senatus omnia libidine tribunicia decernerentur: tuas quoque gallias, Caesar, unde non mediocrem uirtutis famam reportasti, aliquis tibi Mysorum postremus uel fullo uel sutor eripuisset. Quid? inuiderem C. Mario, quem nunquam mihi parem existimauerim?

nec enim fas est malefacta cuiusquam defendere, ubi rationem repugnare constiterit. SyL. Sero, Cęsar, incipis oculos aperire, et quasi de longissimo somno expergisci. CAES. At ego non

se potius deuorandos liberos quam educandos in sui detrimentum statuerit. SyL. Non sinam te, Caesar, diutius in tanta turpiter hallucinatum impietate uersari, nec sacrilegis aliorum erratis accedentem a cognitione summi boni uerique immenso separatum interuallo existere. Videndum autem in primis est non quid quisque de

iucundissima fuisset, ita nunc sane męrore poene conficior quod repente fastigio deiectus ad hanc rerum inopiam et solitudinem (ne manticis quidem relictis) deuolutus sim. SyL. Caesar, opere pręcium esse arbitror ante rationes depositę a me dictaturę, quę semper obnoxia maledictis improborum hominum extitit, aduersus conuitia defendere, quam luce clarius ostendam te magnis in tenebris summaque

SyL. Ego quoque sentio uani esse hominis in proprias laudes excurrere absque occasione, sed quum a calumniatoribus arcessitur in dedecus, laudabile est infamiam quomodocunque a se depellere: neque te, Caesar, debita laude fraudauerim, si quidem magnum alioquin et praeclarum uirum semper iudicaui tum in ciuilibus negotiis et administratione reipublicę, tum etiam imperatoria dignitate bellicaeque fortitudinis operibus, hac una

inquam, flagitiosus Marianorum scelerum minister furore percitus exagitatam bellis, cladibus funestam, hebetatam uiribus et prorsus exanguem immanissimis hostibus obuiam prędam relinqueret. Porro tibi persuadeas hanc pręrogatiuam Caesari suo Venerem a Ioue impetrasse, ut illi uni mortalium omnium liceret per caedes latrocinia uastationem ad principatum proficisci, cunctis bonis artibus, imprimis boni et aequi, funditus euersis. Mihi autem longe mens aliena est nec

suorum uitiorum uindices existerent, profecto non inuaderetur tot prauitatibus genus humanum, labe scelerum passim ueluti contagione serpente ac proxima queque occupante, ut rara membra alicuius ordinis integra relicta sint. Nunc tecum, Caesar, examina utrum uidear repręhensione dignior an laude, siquidem minime peregrinis moribus inquinatus per maiorum decurrendo semitas me ipsum uici, meisque commodis et uoluptatibus peperci, ut ea, quę nostrę reipublicae usui

pacto iam senescens imperium quicquam sui pristini uigoris retineat. SyL. Pręcipuę quum tu, Cęsar, ipsius uiscera laceraueris cęterisque tradideris laceranda. Viguisset profecto uigeretque diu, si non tibi ipsi, sed populo Romano dominationem comparauisses eiusque fuisses honorem tutatus: non dolerent hodie tui

in quo in numera mala aggeruntur, ad humilem statum, uelut asylim quietis, intimumque sinum pacis et ocii, ubi profundissime in utramque aurem dormiendi facultas esset, descenderunt. Posthac animaduerte, Cęsar, an decere tuam grauitatem uideatur unumquodque ex primo impetu animi de more imperitae plebeculę iudicare: diligenter omnes scrutandi sunt secretiores mentes recessus, et penitiores fibrę pectoris

audierim uulgo dici malum esse custodem diuturnitatis metum), omnia ferro, flamma, ruina excidenda sunt, unde aliqua periculi suspitio apparuerit. SyLLA. Recte ais, o Caesar, quando multa sunt in uita hominum turpiter et calamitose neglecta, emendatione tamen aliqua corrigi possunt: istius autem sceleris, si pręsens occasio negligatur, postea quum tanti ueneni uis continenter uetustate inualescens per

truculentissimae tygridis in morem saeuientis? quinimmo clandestinis imprecationibus deuouebunt et ex singulorum formidine commune odium in tyrannum procreabitur. CAESAR. Oderint dum metuant: quę uis enim extimescenda est quum assistant delectarum cohortium praesidia, fortimissimisque stipatoribus latera circundentur?

quum assistant delectarum cohortium praesidia, fortimissimisque stipatoribus latera circundentur? SyL. Falsus es, Caesar, ac toto (uti ferunt) aberras cęlo: siquidem ad tuendum et conseruandum regni statum nihil esse tam firmum, tam stabile, saepe compertum fuit, neque classes, neque exercitus, neque bellicas machinas, neque cum

liberos procreando. Igitur eum uirum dicemus ueram gloriam ac nominis aethernitatem assecutum ex cuius industria uel gentes uel urbes uel nationes nullius iniuria iacturaque ingens emolumentum percęperunt. Caue, Caesar, imperitum uulgus imitatus temere credas quemquam istorum, siue Cyrum, seu qui in anxietatem Alexandri ac Democriti uanitatem diffunduntur, quasi beatos laudibus extolli debere: nisi uelimus insatiabiles et effrenatas

CAES. In corpus omnibus casibus obnoxium, quod potuit, uis liuoris egit: cęterum illustris et peruagata fama nomenque Cęsaris per cunctas gentes, urbes, insulas, portus, ultra fines imperii Romani celebratum, haud ullo potuit affici detrimento. Nisi me ratio meorum honorum ad desiderium perficiendi cursus ętatis meę hortaretur, profecto

ingentem gloriam immortalitatem adeptum esse, ac propediem inter diuos consecrandum. SyL. Caesar, illa sunt adulantis et formidolosę plebis deliramenta, etiamnum rebus nudis inania nomina deorum imponentis: nihil amplius ab hominibus pręstari potest quam ipsi habeant: quodsi possent immortalitatem in alios conferre,

SyL. At nullus istius uanę persuasionis tanto locorum interuallo sensus ad inferos descendit, nulla unquam rerum humanarum delectatio Stygem pręteruecta est. Libenter scire uelim, Caesar, ubi substiterint illę ueteranę cohortes, quamdiu uoluptates prosecutę sint: nam uidimus nudum et cicatricosum ac denso curarum agmine stipatum in aulam Plutoni ingredi. Num tibi magistratus cum insignibus obuiam

fortuna tuo dicto subscriberet, auderem fęlicitate cum unoquoque deorum certare. Syl. Nunc, Cęsar, audi reliqua, largius ex altero dolio Iouis hausturus. Sic inter delitias uoluptuanti tristis affertur Laconica scytala hinc Syriam a Parthis uastari, illinc Gallias rebellasse, atque Hispanos ab imperio deficientes

gaudere quum immolantur armenta tanquam opipare cęntauros. SyL. Nequaquam ita est, Caesar: nam quum omnia deorum sint, nulla re indigent, quo stultius est credere eos fumo uesci atque nidore sacrarum carnium, quibus affatim nectar et ambrosia suppeditantur; uerumtamen incredibilem capiunt

auctor fuit, omnes ordines subscripserunt. CAES. Non ipse potius a temeritate desistes, qui te Caesari comparandum putas, quum in gremio scurrarum per dedecora nundinati pudoris adoleueris, et per quasque damnosas libidines magna tuę famę iactura, uel potius interitu ad quaesturam ascenderis?

cedentes intra sua sępta pertrahendos: quos rursum, postquam desciuerint, cogere sub imperium rationis cum in primis magnę difficultatis, tum omnium pulcherrimum atque laudatissimum est. Te uero, Caesar, quis ignorauit Bithinicum fornicem olim assectatum in prętexta, dehinc prętaxatorum et matrum familias assectatorem impudicę gurgitem atque uoraginem impudicitię? cui tuę falacissimę libidines

distringens, quasi uero legitimis negotiis non obrueremur? CAES. Is ego sum Caesar (si quando, Minos, ad tuas aures fama ipsius peruenit) qui domi belloque clarus omnes (excepto rege Macedonum) externos et Romanos imperatores magnitudine rerum gestarum (ne sit inuidia dicto) superarim. Vtrasque Gallias

ferentes cęsi sunt: ad extremum diem necis summę rerum praefui solus imperator: nunquid ergo, Minos, indigna postulare uideor, si contendo pręferri L. Syllę, uiro alioquin egregio, nequaquam tamen amplitudini Cęsaris comparando. MIN. Ad haec quid tu, Sylla?

Ad haec quid tu, Sylla? SyL. Quamquam, Minos, non dubito tuam sententiam irreuocabilem esse, tamen, ut retundam insolentem Caesaris temeritatem, breuiter respondebo. Quo tempore, Caesar, Gallia tibi prouincia decreta fuit, iam populus Romanus pollens potensque totius imperator Italię, Siciliae, Sardiniae, Corsicę, Hispaniarum expugnauerat Pęnos,

SyL. Quamquam, Minos, non dubito tuam sententiam irreuocabilem esse, tamen, ut retundam insolentem Caesaris temeritatem, breuiter respondebo. Quo tempore, Caesar, Gallia tibi prouincia decreta fuit, iam populus Romanus pollens potensque totius imperator Italię, Siciliae, Sardiniae, Corsicę, Hispaniarum expugnauerat Pęnos, domuerat Numidas, dominabatur Illyriis, Epirotis,

Attrebates, Ambiani, Morini, Menapii, Bellocasses, Caleti, Catuaci, Sidoci, Codrusi, Eburones, Aduatici, Armotici, ac Celae omnes, et Aquitani omnesque Oceani accolę suas copias in unum agmen coegissent, quid, Caesar, tuae cohortes potuissent sustinere tantas uires, quum olim parua manu Romam cęperint Italiae fere dimidia parte possessa; Illyrios, Peones, Triballos, Thracas penetrarint, Graeciam

infoelicitatis barathrum dedit. Atqui meas res modo repetere superuacaneum puto, quas iudicium diligentia iampridem sigillatim examinauerit. Quantum autem uirtute nos inter se distamus, quaeso, tandem animaduertite. Caesar aduersum libertatem bellum gessit: Sylla, ne ea tolleretur, totis uiribus adnixus est: a Caesare defensores reipublicae necati sunt. Sylla, ut incolumes boni essent, cum profligatissimis hominibus

iampridem sigillatim examinauerit. Quantum autem uirtute nos inter se distamus, quaeso, tandem animaduertite. Caesar aduersum libertatem bellum gessit: Sylla, ne ea tolleretur, totis uiribus adnixus est: a Caesare defensores reipublicae necati sunt. Sylla, ut incolumes boni essent, cum profligatissimis hominibus depugnauit. Caesar euertit rempublicam: Sylla eam conseruauit: Cęsar tyrannidem arripuit: Sylla urbem a

aduersum libertatem bellum gessit: Sylla, ne ea tolleretur, totis uiribus adnixus est: a Caesare defensores reipublicae necati sunt. Sylla, ut incolumes boni essent, cum profligatissimis hominibus depugnauit. Caesar euertit rempublicam: Sylla eam conseruauit: Cęsar tyrannidem arripuit: Sylla urbem a tyrannide crudelissima liberauit: uter igitur laude dignior uiderit, Minos?

tolleretur, totis uiribus adnixus est: a Caesare defensores reipublicae necati sunt. Sylla, ut incolumes boni essent, cum profligatissimis hominibus depugnauit. Caesar euertit rempublicam: Sylla eam conseruauit: Cęsar tyrannidem arripuit: Sylla urbem a tyrannide crudelissima liberauit: uter igitur laude dignior uiderit, Minos? MI. Qui nullam uitę

confirmamus. Eos uero, quibus proprium commodum fuit publica potius incolumitate, sub pedibus illorum depressimus ut ab iis, quos olim pessundandos iniuria decreuissent, ipsi uicissim pessundarentur. Quare te, Caesar, huic ascribimus cateruę, ubi Marios et complures alios tuę sortis assessores habiturus es. Et sic statuimus in annum Platonis integrum, atque in commentarios et acta publica referri iubemus. FINIS.

praecipue, qui propinqui erant, et in his Philippus More episcopus Quinqueecclesiensis et frater eius Ladislaus More. Quibus omnibus simul congregatis fuere ad viginti quatuor vel viginti quinque hominum millia, nam navalium copiarum, quae et ipsae eodem in loco erant, nullus in eo bello fuit usus caesare cum illo suo tam numeroso et potenti trecentorum millium hominum exercitu non nisi per duo milliaria distante. Consumpti sunt illi tres dies, qui pugnam antecesserant, partim in pugnae praeludiis, quae assidue fiebant maiori semper hostium quam nostrorum damno, partim in consultando quo

nullis neque sylvis neque virgultis neque aquis neque collibus impedita, nisi quod ad laevam inter eum locum ac Danubium erat aqua palustris et limosa, crebra arundine plena, ubi postea multi mortales perierunt. Contra nos collis erat in longum protensus in theatri quodammodo formam, ultra quem caesar Turcarum castra habebat, in collis imo descensu pagus modicus cum templo, Földwar ei pago est nomen, ibi fuerunt positae machinae hostiles. Eum locum oculis nos postea circa extremum certaminis tempus conspeximus hostibus fuisse oppletum, maxime ianiczaris, quos vocant, qui, quicquid erat

Földwar ei pago est nomen, ibi fuerunt positae machinae hostiles. Eum locum oculis nos postea circa extremum certaminis tempus conspeximus hostibus fuisse oppletum, maxime ianiczaris, quos vocant, qui, quicquid erat ultra illius pagi casulas, omnia longo ordine occupabant, inter quos fuisse caesarem postea fuit cognitum. Tormenta ita erant ibi posita quasi in quadam valle, propter quod nostris longe minus, quam si in plano fuissent, nocere potuerunt, et plus terroris quam damni intulerunt. Acie in hoc, quem diximus, loco, eo, quem diximus, modo et die paulo post solis exortum

rex statim signa canere iubet, et simul cum tubarum clangore et tympanorum sonitu exoritur clamor vel cantus potius nostrorum Iesu salvatoris nomen de more invocantium. Et eodem tempore vidimus ingentem copiarum hostilium vim de colle illo, qui nobis oppositus erat, sese sensim demittentium, ubi caesar etiam Turcarum erat. Tum demum regis capiti galea est imposita, quo tempore magnus in eius ore pallor apparuit quasi futuri mali praescius. Signo belli dato viriliter cum hoste concurrere hii, qui in prima acie erant, bombardae quoque nostrae omnes fuerunt emissae parvo tamen hostium damno.

perierunt, atque ab eo loco non procul repertum est corpus Andreae Trepka et Stephani Aczel. Monachus in prima acie fertur cecidisse fortiter pugnans, eius caput a trunco abscissum postero die per castra hostium loco triumphi fuit circumlatum longae hastae affixum quod postea ante tabernaculum caesaris stetisse aiunt. Eo die, qui pugnam est insequutus, mille et quingenti ex his, qui capti fuerant, et inter hos magna primorum nobilium pars in coronam positi coram exercitu victore capite sunt truncati caesare sanguinem illorum diis suis libante, pauci ex captivis servati, ut essent, a

loco triumphi fuit circumlatum longae hastae affixum quod postea ante tabernaculum caesaris stetisse aiunt. Eo die, qui pugnam est insequutus, mille et quingenti ex his, qui capti fuerant, et inter hos magna primorum nobilium pars in coronam positi coram exercitu victore capite sunt truncati caesare sanguinem illorum diis suis libante, pauci ex captivis servati, ut essent, a quibus possent caesar et Himbraim bassa ea, quae opus erant, sciscitari. Inter hos Nicolaus cognomine Herczegh, quod lingua nostra ducem significat, dux re vera et thesaurarius regius existimatus, item Ioannes

aiunt. Eo die, qui pugnam est insequutus, mille et quingenti ex his, qui capti fuerant, et inter hos magna primorum nobilium pars in coronam positi coram exercitu victore capite sunt truncati caesare sanguinem illorum diis suis libante, pauci ex captivis servati, ut essent, a quibus possent caesar et Himbraim bassa ea, quae opus erant, sciscitari. Inter hos Nicolaus cognomine Herczegh, quod lingua nostra ducem significat, dux re vera et thesaurarius regius existimatus, item Ioannes Prylezky et Ioannes Maczeyowzky Poloni omnes cubiculi regii ministri, a quibus postea ad reginam

praeerat, nonnulla damna fecerit, tamen in huius rei commemoratione longe a veritate recessit ille, qui militibus nostris levis armaturae, quos vero nomine huzarones appellat, eam culpam impingit, quod puellas reginales inhonestius habuerint et in earum soleis per ludibrium saltaverint. Caesar paucis diebus circa ea loca, ubi praelium fuit, commoratus omnibus deinde, quos praedatum dimiserat, ad se revocatis inde Budam versus movit, ad quam sextis aut septimis castris ripam Danubii legens cum pervenisset oppidis et villis obviis omnibus exustis, eam sine omni praesidio relictam

deserta per hominem humillimae sortis, et qui paulo ante peditum illius capituli ductor fuerat, Mathaeum cognomento Nagh, qui illuc cum paucis confugerat, arx vero Wissegradi coronae regiae conservatorium per rusticos et monachos fuerunt servatae. Tantus terror invaserat animos nostrorum audito caesaris Budam adventu, quae quidem arces et cum his Thata et Comarom atque etiam Alba Regalis propterea etiam ab hoste non fuerant captae, quod is, nescimus quo consilio, regnum vastare tantum contentus de arcium et locorum munitiorum expugnatione nihil habuit pensi. Nusquam est hosti sic in

potui, periisse hac clade prope ducenta hominum millia. Citeriore Hungaria in hunc, quem diximus, modum a Dravi ostio ad Iaurinum usque vexata terrore non modico etiam his, qui procul erant, ac Viennensibus quoque iniecto, ponte super Danubio ad Pestum facto decimo quarto, quam Budam venerat, die caesar in ulteriorem Hungariam transiit, dimissus inde quoque ad omnes partes, quae inter Danubium et Tibiscum sunt, omnia similiter vastat et comburit, sicut in citeriore Hungaria fecerat, multitudinem omnem, quae Tibiscum non transierat, partim gladio interimit, partim in servitutem rapit. Ipse

Reuerendissimum Episcopum Ioannem Staphyleum 15. Maii Anno Christi 1528. Mos erat illis priscis Romanis Reuerendissimi Patres uosque cęteri uiri prestantes, parta de hostibus uictoria, nec non in natalitiis Cęsarum, uel alias pro commodo Reipublicae rebus sic exigentibus paucis admodum diebus clauso foro, indicere iustitiam, quod Senatus Populusque Romanus promptius rei sacrae uacaret, et dimissis aliquantisper tribunalibus ac strepitu iudiciorum, ocio uel negotio liberius pro arbitrio frueretur. At

2, 361 Ego multo iustius usurpem. Nulla est enim tanta eloquentia, quae atrocitatem huius rei pro merito exponere possit, quaeue explicare queat, quantam ruinam omnium optimarum rerum, huius unius urbis euersio, secum trahat. Exercitus Caesaris indignitas. Quid ullo seculo accidit indignius, quam quod ille ipse exercitus, qui a Caesare in Italia ad salutem omnium bonorum, ad custodiendam urbem, Imperii arcem, collocatus erat, illi ipsi urbi nefariam uim, contra optimi Carolus 5. Principis Caroli

quae atrocitatem huius rei pro merito exponere possit, quaeue explicare queat, quantam ruinam omnium optimarum rerum, huius unius urbis euersio, secum trahat. Exercitus Caesaris indignitas. Quid ullo seculo accidit indignius, quam quod ille ipse exercitus, qui a Caesare in Italia ad salutem omnium bonorum, ad custodiendam urbem, Imperii arcem, collocatus erat, illi ipsi urbi nefariam uim, contra optimi Carolus 5. Principis Caroli uoluntatem, contra disciplinae militaris leges, contra auspicia, contra maiorum exempla, intulit.

omnium bonorum, ad custodiendam urbem, Imperii arcem, collocatus erat, illi ipsi urbi nefariam uim, contra optimi Carolus 5. Principis Caroli uoluntatem, contra disciplinae militaris leges, contra auspicia, contra maiorum exempla, intulit. Est enim liberandus culpa Caesar, qui etiamsi iustis de causis Romano Pontifici irascitur, tamen hoc exitu uictoriae minime delectatur. Neque enim obscurum est, eum natura ad clementiam moderationemque duci, et a crudelitate abhorrere. Et cum maiores suos nomen ac titulum Imperii in hanc nationem a seruata urbe Roma

ipsi, a qua imperii nomen habet, uel tot sanctissimis aris, uel aliarum gentium quae suas Respublicas sine huius urbis consilio tenere non possunt, utilitati condonassent, quamuis iratus, si licuisset ei praesenti, rem subitam minimeque expectatam regere ac gubernare. Quare Caesar nullo modo in hac oratione accusandus est, qui exercitum in Italia ad custodiam tranquillitatis publicae habuit, non ad latrocinium exercendum, non ad euertendam urbem imperii arcem, non ad prophananda templa, non ad diripiendas bibliothecas, non ad trucidandos sacerdotes, non ad uirgines,

in Italia ad custodiam tranquillitatis publicae habuit, non ad latrocinium exercendum, non ad euertendam urbem imperii arcem, non ad prophananda templa, non ad diripiendas bibliothecas, non ad trucidandos sacerdotes, non ad uirgines, et honestas matronas rapiendas. Exercitus Caesariani in urbe Roma saeuitia. Haec cum omnia tegi suis armis, suoque exercitu Imperator uellet, exercitus (ut saepe alias accidit) contra disciplinam militarem, contra fidem Imperatori datam, auaritia, ad diripiendam urbem opulentissimam, quam sine praesidio esse

cur uiatorem occiderit? Olim Gallos propemodum iusta ira pertraxit ad urbem: Nam legatus Romanus contra ius gentium in acie pugnauerat. Isti latrones nihil causantur aliud, quam pecuniam non esse datam, quam flagitarunt. Non igitur tentata urbs est, quia Gallis et Venetis esset alieno animo erga Caesarem, quia Gallis et Venetis esset aequior. Nihil in gratiam Caroli susceptum est. Auaritia et amplissimae praedae spes perpulerunt, ut transgressi Apenninum, maximis itineribus summa celeritate confectis ad urbem properarint. Nec dierum aliquot inedia, nec hostis a tergo,

Vincentia, Maximilianus in uindicanda auaritia acerrimus, quidam iniussu suo in aliquot ciuium aedes praedandi causa impetum fecissent, statim totam illam cohortem oppressit, et plures ducentis securi percuti iussit: Vt eo exemplo ostenderet, non omnia uictoribus in uictos licere. Habes Carole Caesar auitum exemplum, quid de exercitu iudicare te oporteat, qui auaritia corruptus, omnia diuina atque humana iura uiolauit. Et haud scio an noceat nostris hominibus contagio Hispanorum: hos, ut uereor, nouae disciplinae magistros habent. Ab his tanquam lanistis auariciam

ad urbem, irritatum atque accensum odio Iulii Pontificis, inde usque a Rauenna, ubi maxima pugna exercitum Pontificium uicerat, atque fugauerat, ad ultimam Galliae oram, in Belgicum retraxit, ne qua clade urbs ab irato uictore afficeretur. Nunc autem, o temporum labem, ille ipse exercitus, quem Caesar uniuersae Italiae praesidio esse uoluit, inauditam crudelitatem in urbe principe totius Italiae, imo totius orbis exercuit, non exempla ueterum Germanorum, non dignitas urbis, non ingentia beneficia collata in omnes gentes, flexerunt eos ad misericordiam. Quis non doleat adeo

rogo quam primum mitte, oportet autem ualidum esse et sallutarium, magna enim instant mihi itinera in hanc hyemem. si missurus es mitte ad feriam sextam tardius frustra miseris. Post cladem acceptam miserat me rex ad pontificem per postas. Reperi eum Luce in Etruria cum Cesare, eodem die utrumque allocutus sum. Cesar omnino ab expeditione Africana redibit in Italiam ad primum ver. Pontifex magnis auxiliis nos iuuabit, imperaueramus duo millia et quingentos milites quos Placentie in promptu habuit, et iam peruenerant non procul a Tridento, sed iussu regis

esse et sallutarium, magna enim instant mihi itinera in hanc hyemem. si missurus es mitte ad feriam sextam tardius frustra miseris. Post cladem acceptam miserat me rex ad pontificem per postas. Reperi eum Luce in Etruria cum Cesare, eodem die utrumque allocutus sum. Cesar omnino ab expeditione Africana redibit in Italiam ad primum ver. Pontifex magnis auxiliis nos iuuabit, imperaueramus duo millia et quingentos milites quos Placentie in promptu habuit, et iam peruenerant non procul a Tridento, sed iussu regis redierunt. Serio apparantur omnia ad bellum uernum,

ut ipse omnibus, mihi pauci seruent fidem. Quid decreuerim de rebus Thurcicis, scripsi Carabeto. Diu nihil intellegi de legatis in Thurcia. Pax inter Gallum et Anglum non procedit. Hic enim vult retinere Bolognam, petit insuper expensas in bello factas. Sed neque cum Cesare Gallo videtur conuenturum. Video nobis imminere magnas bellorum tempestates. Pontifex decreuit aperire concilum Tridenti. Ut antea scripseram, Luterani autem iam ceperunt nationale concilium celebrare Frankfordie ad Menum fluuium. Nihil aliud dignum

fortunarum quicquid perfeceris, perficies autem quod e re mea putabis, gratum et ratum habebo. Episcopum Jauriensem si tibi uidetur, postquam strenue improbus et iniustus est, citabo Romam in judicium: omnia tamen ex tua voluntate faciam. Duo hec audiui ex quodam magno et probo viro Cesarem petiisse a Venetis ut liceret ei per Tridentum in Italiam mittere X milia peditum, ac Venetos quidem recusauisse; preterea Dulfinum dixisse patri ut omitteret facere pacem simulatam cum Cesare, sed totum se conuerteret ad bellum serio gerendum, eoque summam rei

voluntate faciam. Duo hec audiui ex quodam magno et probo viro Cesarem petiisse a Venetis ut liceret ei per Tridentum in Italiam mittere X milia peditum, ac Venetos quidem recusauisse; preterea Dulfinum dixisse patri ut omitteret facere pacem simulatam cum Cesare, sed totum se conuerteret ad bellum serio gerendum, eoque summam rei experiretur. Rex Romanorum cogitur impedito Cesare in bello Gallico tentare proferre inducias cum Thurco: sed uereor ne minus id obtineat, obstante Gallo. Nuper ex Thurcia rediit legatus Venetorum Stephanus

in Italiam mittere X milia peditum, ac Venetos quidem recusauisse; preterea Dulfinum dixisse patri ut omitteret facere pacem simulatam cum Cesare, sed totum se conuerteret ad bellum serio gerendum, eoque summam rei experiretur. Rex Romanorum cogitur impedito Cesare in bello Gallico tentare proferre inducias cum Thurco: sed uereor ne minus id obtineat, obstante Gallo. Nuper ex Thurcia rediit legatus Venetorum Stephanus Chiepuli. Quid attulerit adhuc intelligi non potest.

et Cassum bassam cum quatuor zanzachis vulneratos esse sub una arce. Turcus affirmatur parare terrestres et nauales copias in Hungaria, classem enim dicitur subuecturus per Danubium. Res autem Germanice distrahent nostros principes a defensione Hungarie. Cesar enim decreuit contumaciam Madeburgi compescere, cui quidam suppetias contra Cesarem tulerunt. Sunt autem qui censeant nunc agi a nostris de protrahendis induciis. Sed Turcus, ut aiunt, misit ad regem Persarum pro tractanda pace, quo expeditior sese in Hungariam conferat:

parare terrestres et nauales copias in Hungaria, classem enim dicitur subuecturus per Danubium. Res autem Germanice distrahent nostros principes a defensione Hungarie. Cesar enim decreuit contumaciam Madeburgi compescere, cui quidam suppetias contra Cesarem tulerunt. Sunt autem qui censeant nunc agi a nostris de protrahendis induciis. Sed Turcus, ut aiunt, misit ad regem Persarum pro tractanda pace, quo expeditior sese in Hungariam conferat: quod deus auertat, et conatus impios demoliatur. Hec, ut accepi, ita scripsi.

ultra Sauum. Qui accepta fama banum illic esse cum magnis copiis, e uestigio quisque ad sua redierunt. Malkoczbeg bis vocatus est a belerbego in Hungariam: semper excusauit, non audere se relinquere nuda confinia: interea misit nuntium ad portam, id tandem facturus quod iniunctum illi fuerit a Cesare. Hortatur ipsum Rostanbassa, qui ei magnus amicus et affinis est, ut pergat illustribus factis nomen suum illustrare, quo et honor et stipendium illi augeatur. Itaque certo scias eum pro huiusmodi suasionibus et natura sua non esse quieturum. Clam intellexi ipsum decreuisse oppidum Bihach

rerum nouarum. Classis Thurcica, ut antea scripsi, recepit se Constantinopolim. Corsica potitus est Gallus, relicto duce Salerni ad tutelam insule cum presidio. Genuenses pro recuperanda insula parant expeditionem, iamque eo miserunt 12m peditum, et noster Cesar Genuensibus aderit. Veneti, quod nemo infestat hec maria, magna ex parte classem subduxerunt. Tu etiam ne graueris perscribere quid istic geratur, et qui sunt nostri Cesaris in Gallia successus. Sed maxime omnium me delectaret, si tua uxor, matrona honestissima, faceret te

insula parant expeditionem, iamque eo miserunt 12m peditum, et noster Cesar Genuensibus aderit. Veneti, quod nemo infestat hec maria, magna ex parte classem subduxerunt. Tu etiam ne graueris perscribere quid istic geratur, et qui sunt nostri Cesaris in Gallia successus. Sed maxime omnium me delectaret, si tua uxor, matrona honestissima, faceret te pulcra prole parentem, et recte ualeret. Vale feliciter. Tragurij, 29. Nouembris

Segr. Stato, Principi, 13, f. 55r–57v. Copia. De statu rerum Hungaricarum a morte regis Ludovici secundi usque ad presens tempus, ad finem anni 1529. Uladislao defuncto Ludovicus filius successit ad huc impubes, qui ducta in uxorem Maria, Caroli caesaris et Ferdinandi tunc Austriae archiducis sorore annum agens vigesimum primum superioribus annis in bello contra Turcarum imperatorem Solimanum mortem obiit. Post cuius obitum magna principum Hungaricorum parte in illo funesto bello absumpta Stephano de Bathor palatino comite per Ferdinandum,

hanc evertimus. Itaque iterum atque iterum per passionem domini nostri Jesu Christi rogamus et supplicamus, nolit nos derelinquere, quia homines habemus paucissimos et exculenta nulla. Et si dominus Deus sua gratia concedet victoriam Cesareę magestati cum infidelibus Turcis, eidem non erimus tanto fastidio et importunitate nec plura. Sanctitati Vestre humiliter me commendo et dedico, quę feliciter usque ad annos sancti Petri