Your search found 9030 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 1-9030:

positus transitu optata sibimet testatione explicare non queat. Idcirco ego tantilla Agape peccatrix, filia Dabro tribuni, diuino iubamine freta, posita in infirmitate super proprium meum decumbens lectulum, licet uiribus corporis inualida, tamen mente deo auxiliante tuta, integro autem consilio hunc onis de hereditate nostra scribere rogauimus, ita demum ut post obitum meum ita maneat deo auctore firmum et stabilem. ac si quidem pagina subscripta uidentur. In primis uolo et iubeo, ut cenaculo

seu absolutionis uenerunt. Deinde auctoritate duce diuina prephatus archiepiscopus cum cęteris sibi astantibus ministris pro dotis eiusdem ęcclesie nos exigere cepit. Nos uero pro uiribus et nostro posse quęcumque tamen necessaria eiusdem dei seruis dictantibus erant, optulimus ibi. In primis quidem competentia offitii missarum librum missalem I., calicem argenteum cum sua patena et omni apparatu misse, librum passionum sanctorum I., antiphonarium

quod latine Sclavorum dicitur Regnum quo omnia gesta, ac bella eorum scripta sunt, ex sclavonica littera verterem in latinam, vim inferens meae ipsae senectuti, vestrae postulationi fraterna coactus charitate parere studui. Verum tamen nullus legentium credat, alia me scripsisse praeter ea, quae, a patribus nostris, et antiquis senioribus veridica narratione referre audivi.

civitatibus maritimis habitabant. Duodecimo anno regni sui mortuus est. IV Cui successit filius eius Syllimirus in regno, qui quamvis paganus, et gentilis tamen cum omnibus pacificus fuit, et dilexit omnes Christianos, et minime persecutus est eos, iniit quoque pactum cum eis, et facti sunt ei tributarii. Replevit multitudine Sclavorum et quievit terra in diebus illis, genuit

rex cum socero, et suis cognatis, et obtinuit totam Rassam, constituitque socerum suum sicut prius fuerat iupanum maiorem, et cognatos suos sub potestate patris iupanos constituit, ut dominarentur eam provinciam, et possederunt, salvo tamen iure regio. Post haec Prelimiro regi nati sunt quatuor filii, quorum nomina sunt haec: primogenitus Chvalimirus, secundus Bolleslavus, tertius Dragislavus, quartus Spelanchus, quibus et divisit terram suam hoc modo: Chvalimiro dedit

sicut fratri meo, sed dimitte me, ut eam, et videam, et audiam, quomodo se habet rex. Si me vult perdere, perdat; tu tantum ne pereas . Igitur voluntate viri sui perrexit regina ad consobrinum suum quae honorifice ab eo suscepta est, tamen fradulenter. Post haec misit legatos secundo regi, dans ei crucem auream, et fidem dicens: Quare venire dubitas? Ecce, uxor tua apud me est, et nil mali passa, sed a me, et a meis honorifice habetur.

sua transisset torrentem, qui Prapratnam currit, et venisset in silvam. Goyslavus non agnoscens patrem suum, quia pulvere, et sanguine aspersi erant, et alter non cognoscebat alterum, irruit in patrem et ex equo in terram proiecit, non tamen eum vulneravit tunc voce magna clamavit: Boze pomiluj, Boze pomiluj , quem statim filius ad vocem cognovit et mox de equo descendens, patris pedem tenuit, dicens: Miserere pater, non enim cognovi te , cui rex: Noli

bello mortuus est rex Grubessa fortiter dimicando, et proeliando ante civitatem Antibarim; sepultusque est in episcopio eiusdem civitatis honorifice in ecclesia Sancti Georgii. Post haec rex Georgius obtinuit ragnum non tamen terram, misitque fratribus regis Grubessae, qui adhuc supererant Dragichnae, et Dragilo, et fecit pacem cum eis, et iuravit quod divideret terram cum eis, et nil eis mali faceret, qui venientes propter ius iurandum

PONTIFICUM I. De Dalmatia 1Dalmatia secundum Ysidorum est prima pars Gretie et dicitur a Delmi ciuitate antiqua, que ibi fuit, sed ubi hec ciuitas Delmis in Dalmatie partibus fuerit, non satis patet. Verum tamen Dalmatia dicebatur olim largius, censebatur enim cum Chrouatia una prouintia. Est enim regio quedam in superioribus partibus, que dicitur Delmina, ubi antiqua menia ostenduntur, ibi fuisse Delmis ciuitas memoratur. Nunc uero Dalmatia est regio maritima, incipiens ab Epyro, ubi est Dirachium

Octauius. Isti coegerant magnas populorum adiacentium cateruas, uidelicet Curetum, Dalmatinorum et Ystrorum, expectantes Cesaris partes, ut cum eis confligerent. Sed Vulteus famis sitisque coartatus penuria non potuit alterius in insulis comorari et licet esset undique hostium uallatus insidiis, tamen quandam nauem cum meliori sociorum manu conscendens uoluit latenter transponi in terram, sed hostium insidiis circumpositis nauis in medio transitu intercepta est. Cumque nauis hereret immobilis, uidens Uulteus, quod non pateret via diuertendi, cohortatus est suos, ut pro honore Cesaris mori

sed etiam poetica facundia insignis librosque nonullos liricis metris composuit. III. De sancto Domnio et sancto Domnione 1Primus itaque beatus Paulus apostolus qui ab Ierusalem usque Illiricum repleuit euangelio Christi; non tamen ipse per se intrauit Illiricum predicare, sed misit Titum discipulum suum, sicut dicit ad Timoteum: Crescens abiit in Galatiam, Titus in Dalmatiam. Hic ergo beatus Titus ad Dalmatie partes adueniens, et uerbum salutis gentibus illis predicans, non longo illic tempore mansit, sed audiens, quod

erigi. Ad quorum laboriosas operas dampnaticios quosque, maxime christianos, mitti precepit. Preter alia quidem multa edificia Rome fecit fieri termas. In Pannonie partibus in confinio Rutenie quoddam construxit edificium ex lapidibus porfireticis satis excellens, quod adhuc, licet dirutum, magnum tamen inde transeuntibus admirationis spectaculum prestat, sicut legitur in ystoria quatuor coronatorum. In terra uero Getarum, que nunc Seruia seu Rasia nuncupatur, prope stagnum quoddam ciuitatem fecit construi, quam ex suo nomine Diocliam appellauit. Et quia Dalmatinus erat origine, nobilius

temporibus Gaius, similiter natione Dalmaticus, summus pontifex factus est apostolice sedis. Fuit autem iste Gaius tempore Sebastiani martiris, qui cum Chromatio urbi prefecto, Marcelliano et Marco agonizantes martirio confortabat. Quamuis enim esset de genere Dioclitiani cesaris, non tamen pacem christianis optinere potuit, quin immo persecutionis turbo cum ceteris eum inuoluit martiribus. XII fere annis apostolice presidens ecclesie cum triumpho martirii perexit ad Dominum. V. De Clicerio et Natali Salonitanis presulibus 1Ea

autem ambitionis ardore succensus ad pontificatum impatienter anelabat et tandem non sine symoniaca labe dicitur fuisse electus. Hic non, ut erat consuetudinis, ad sedem apostolicam consecrandus accessit, sed misit prius et ab imperatoribus Constantinopolitanis fauorem obtinuit. Qui tamen preceperunt eidem, ut domini pape se conspectui presentaret. Sed ipse conscius electionis iniuste non accessit ad papam nec requisiuit consensum responsalis eius, sed temeritate precipiti fecit se ibidem in archiepiscopum consecrari. 3Quod cum ad domini pape notitiam

pulsant, quasi per strepitum fugatis demonibus credunt lune succurrere laboranti, unde Virgilius: pulsantes era Curetes. Permixti ergo sunt populi isti et facti sunt gens una, uita moribusque consimiles, unius loquele. Ceperunt autem habere proprios duces. Et quamuis praui essent et feroces, tamen christiani erant, sed rudes ualde. Ariana etiam erant tabe respersi. Gothi a pluribus dicebantur et nichilominus Sclaui, secundum proprietatem nominis eorum, qui de Polonia seu Bohemia uenerant. 5Isti, ut predictum est, impugnabant Latinos, qui regiones maritimas

dispersi 1Interea Salonitani in insulis commorantes magno afficiebantur tedio propter terre sterilitatem et propter aquarum penuriam ingenti etiam desiderio cupiebant ad patriam reuerti. Sed licet Salona deserta iaceret nullique hostes auderent in ea manere, Salonitanis tamen uidebatur non satis tuta statio ibi fieri posse. Hostile quippe incendium consumpserat omnia, turres et menia prostrata iacebant. Solum teatri edificium, quod in occidentali parte constructum fuerat, adhuc integrum remanebat. Sic ergo miseri ciues hinc rerum urgebantur inopia, illinc metus

possent hoc comode atemptare, abierunt Salonam ingredientesque basilicam episcopii confusa et dissipata omnia repererunt. Repletus enim erat locus ille ruinosis tectis congestique incendiorum cineres uepres iam et uirgulta produxerant ita, ut quamuis adhuc aliqui superessent, qui locum sciebant, tamen quia tumba ipsius subterraneis fornicibus absconsa latuerat, non facile discerni poterat, unde corpus beati Domnii tolleretur. Effodientes autem terram locumque discooperientes arcam, que primo apparuit, leuauerunt et metuentes, ne forte impedirentur a Sclauis, cum celeritate magna Spalatum

papali iussu grauissimis compedibus alligatum propter scismatis nefarium scelus, quod cum Cededa exercuerat in regionibus Dalmatie atque Chroatie. Hunc ergo fecit absolui dicens, quia dominus Alexander, felicis memorie, in suo decessu precepit uniuersos suo iussu incarceratos absolui. Prius tamen fecit eum super euangelium et super corpus beati Domnii subire corporaliter iuramentum, ut in abiuratam heresim numquam relabi deberet et de his partibus egrediens numquam rediret, sed cum eo Romam adiens apostolico se conspectui permitteret exhiberi. 16Denique his taliter

Drauo fluuio usque ad Alpes que dicuntur ferree nullo obice resistente. Post hec transiuit Alpes et cepit impugnare munitiones et castra multaque prelia comittere cum gentibus Chroatie. Sed cum alter alteri non ferret auxilium essentque diuisi ab inuicem, facilem uictoriam rex potuit optinere. Nec tamen usque ad maritimas regiones peruenit, sed audiens, quod quedam gens sui regni fines intrauerat, in Hungariam repedauit. Fuit autem rex iste non solum armis strenuus, sed relligione et sanctitate insignis. 5Huius temporibus gens Scithica in multitudine graui intra Hungarie

Vegliensi et Arbensi a subiectione Spalatine ecclesie subtraxerat. Martinum uero fecit eligi ab insulanis, expulso archipresbitero ecclesie Spalatensis, nam comes predictus cum Venetis earundem occupauerat dominium insularum. Et quamuis Martinus potestate Iaderensis comitis fuisset electus, noluit tamen Iadere consecrari, sed profectus Ragusium consecrationem suscepit ab Andrea archiepiscopo Ragusino et ab episcopis Dulcinensi et Suacensi. Et nullam subiectionem faciebat Iaderensi ecclesie, sed Spalatensi debitam reuerentiam exhibebat quandoque. 4Vacante autem tunc

admissum in tante seditionis scandalum tam facile prosilire. Nam super electionis facto, unde nunc turbulentis animis accessistis, opportet uos esse placatos, quia mea uoluntas magis concordat uobiscum, qui non uultis, quam cum clericorum uotis, qui me in suum desiderant pontificem promouere. Nec tamen propter uestras uoces electionem hanc respuo, sed quia maioris apud Deum meriti existimo hec esse uniuersalis ecclesie negotia, que exequenda comporto. Ad clerumque conuersus ait: Quia me sincero affectu diligitis, gratias refero, electionem autem uestram in alium transferatis.

uinculo, quo Callensi ecclesie fuerat alligatus et quia sciebat, eum uirum ualde habilem regimini pastorali, uocatis ecclesie Spalatine nuntiis, dedit ipsum illis in patrem et pastorem sue ecclesie deducendum. Tunc clerici Callenses, licet ipsum odiis et uexationibus prosecuti fuissent, multum tamen tristes de amisso pastore effecti ad propria sunt reuersi. 3Raynerius autem suscepto dignitatis pallio gaudens et letus cum nostris nuntiis iter arripuit ueniendi. Descenderunt ergo Rauennam. Habebat autem Raynerius archiepiscopus uasa argentea non modica, pecuniam et

Fuerunt autem nuntii Spalatensium: Vilcasius diaconus et Duimus nepos Gumay laycus. Sed non libenter summus pontifex petitionem huiusmodi admittebat, quin immo satis euidentibus inditiis dissuadere eorum desideriis uidebatur. Sed tanta fuit precum instantia, quod ad ultimum acquieuit. Precepit tamen eidem Bernardo, ut expeteret licentiam ab abbate monasterii sancte M. de Farneto Clusinensis diocesis, cui professionem fecerat regularem et resumeret habitum, quem reiecerat monachalem. Quod et factum est. Tunc consecratus ab Innocentio anno Domini millesimo ducentesimo uenit Spalatum

uigilanter cepit curam pastoralis officii circa subiectos impendere. 3Erat autem insectator hereticorum ualde sollicitus. Fuerunt namque eo tempore dui fratres, filii Zorobabel, quorum alter Matheus, alter uero Aristodius uocabatur. Hi quamuis essent ex patre Appulo, erant tamen a pueritia Iaderenses ciues effecti. Conuersabantur uero ex maiori parte aput Bosnam, quia erant pictores optimi et in aurifabrili arte satis exercitati. Competenter etiam Latine et Sclauonice litterature habebant peritiam. Sed ita erant fallente diabolo in baratrum heretice pestis immersi,

applicuerunt prope Iaderensium ciuitatem. 5Erant autem insigniores duces ipsius exercitus: ex parte Francorum quidam Symon comes de Monteforti, ex parte uero Venetorum erat dux Henricus Dandolus, uir ualde strenuus et circumspectus. Qui licet corporalibus oculis cecutiret, mente tamen satis nouerat perspicaciter intueri. 6Igitur ubi se Iaderenses uiderunt ab exercitu circumuallari, timuerunt ualde, quid consultius agerent nescientes. E uestigio autem subsecuta est clades nimie mortalitatis ita, ut non tot uiui et sani in ciuitate restarent, qui

ergo his malignis dilationibus ecclesia Spalatensis foret iam biennio supplantata, diaconus quidam, Petrus nomine, erat ualde curiosus et impatiens. Hic cum esset de humili genere oriundus, non audebat se palam opponere parti archidiaconi et eius complicum nec eorum dolos ducere in apertum. Magnis tamen dolorum stimulis angebatur non tantum ob hoc, quod ecclesia pastore careret, sed quia fructus ipsius, ut dicebatur, ad suum usum seniores predicti deuoluebant. Murmurabat autem sepius et tacebat. 3Erat autem quidam clericus Hungarus, Guncellus nomine, filius Cornelii,

morum habilis non erat tanto sacerdotio fungi. Alii etiam multi tale de ipso testimonium dabant. Sed Petrus suorum procacitate uerborum omnes reuincebat. Et quamuis in ecclesia Spalatensi uel alibi non deessent persone, que tutiori uia et iustiori possent ordine ad eam prouehi dignitatem: uulgaris tamen inscitia hac uanitatis uentositate raptatur, ut notos contempnant, ignotos posse patrare miracula arbitrentur. Ast alii tanta inuidie tabe liuescunt, ut quod ipsi assequi non merentur, hoc meritos prohibeant adipisci. Aliorum enim profectum sibi reputant in defectum. 5Cum

electionis moliebant, uidit per uisum, quod pulpitum ecclesie dirutum erat et archiepiscopalis sedes euersa iacebat. Dicebat autem Petro: Quid hoc esset? Respondebat ipsi: Hoc nescis modo, scies autem postea . Licet autem hec uisio non boni auspitii portendisset euentum, non minus tamen incepta improbitas insistebat, donec electio qualiscumque solemnizata est et peracta. Tunc miserunt ad eum Vulcasium diaconum nuntiantes ei electionem de ipso unanimiter celebratam et petentes, ut ad ecclesiam Spalatensem accederet incunctanter. 6Suscepta ergo legatione

missa auctoritate Roberto Vesprimiensi episcopo precepit, ut examinatis diligenter tam electi persona, quam electionis forma, si nichil obstaret de canonicis institutis, munus ei consecrationis impenderet. Robertus uero suscepto apostolico mandato, quamuis esset uir discretus et relligiosus, non tamen de rerum circumstantiis, que in huiusmodi processibus inquirende sunt, curiosus extitit indagator. Vnde consecrationem ei facile tribuens, precepit sibi, ut pro petendo pallio apostolico se conspectui presentaret. 7Venit ergo Guncellus ad suam ecclesiam consecratus

in platea ante pallatium publicum, ubi tota pene ciuitas conuenerat. Fuit autem exordium sermonis eius: angeli, homines, demones. De his enim tribus spiritibus rationalibus ita bene et diserte proposuit, ut multis litteratis, qui aderant, fieret admirationi non modice sermo hominis ydiote nec tamen ipse modum predicantis tenuit, sed quasi contionantis. Tota uero uerborum eius discurrebat materies ad extinguendas inimicitias et ad pacis federa reformanda. Sordidus erat habitus, persona contemptibilis et facies indecora. Sed tantam Deus uerbis illius contulit efficatiam, ut multe tribus

cessauit. XXVIII. De comite Petro 1Post hec autem ingens bellum exortum est inter Gregorium comitem Berberiensem et Buysenum comitem Spalatensem. Manebat autem Buysenus in Suinigrado et licet esset uir nobilis, diues et potens, fautor tamen hereticorum erat. Cum autem dissensionum procella inter ipsum et Gregorium multo tempore deseuisset et assiduis congressionibus partes ad deteriora uergere cogerentur, pars tamen Buyseni superior uidebatur. Erant autem ambo una stirpe progeniti. 2Quodam namque tempore

Buysenum comitem Spalatensem. Manebat autem Buysenus in Suinigrado et licet esset uir nobilis, diues et potens, fautor tamen hereticorum erat. Cum autem dissensionum procella inter ipsum et Gregorium multo tempore deseuisset et assiduis congressionibus partes ad deteriora uergere cogerentur, pars tamen Buyseni superior uidebatur. Erant autem ambo una stirpe progeniti. 2Quodam namque tempore Buysenus cum exercitu suo erat circa Berberium diffusus, eratque Gregorius intra suum presidium undique coartatus ita, ut nulli egredi uel ingredi liceret. Gregorius qui nimis erat

Spalatensium octoginta fere milia et abduxit eas in terram suam nichilque Spalatenses recuperare potuerunt. Verumtamen armato sepius nauali exercitu magnam partem terre ipsius depopulati sunt. 5Eo tempore erat quidam senex Duimus nomine, qui licet esset etate maturus, crudis tamen erat moribus insuauis. Hic cum putaret sibi factam fore iniuriam a filiis Vitalis pro eo, quod in quandam eius ancillam manus iniecerant, indignum putauit adire curiam et iudicum sententiam expectare, sed iratus uenit cum duobus filiis suis et primo quidem uerbis agressus est predictos

agitur. Tunc tota ciuitas in seditionem commota, alii lapidibus alii gladiis debachantur. Itaque die ipsa iacuerunt more porcorum despicati in platea Duimus Drasce cum duobus filiis suis. Eodem modo unus de filiis Vitalis, nomine Domitius, et multi alii saxo uel ferro uulnerati sunt. Post multos tamen dies superuixit filius Duimi iunior et filius Vitalis. Tunc congregata communitas iudicauit expelli de ciuitate homicidas illos domibus illorum ad solum destructis. 6Exierunt ergo de ciuitate filii Vitalis et filii Gallone cum sequacibus suis, et abierunt Iaderam. Et cum

celo et quedam maior stella micabat iuxta solem ex occidentali parte. Tantusque pauor in omnes incubuerat, ut uelud amentes huc illucque clamando discurrerent mundi finem adesse putantes. Erat autem dies Veneris luna tricesima. Et quamuis solis iste defectus per totam aparuisset Europam, in Asia tamen et Africa non dicebatur fuisse. Eodem anno uisa est stella crinita, id est cometa, que imminebat septentrionali regioni, quasi supra regnum Hungarie, et mansit diebus multis satisque magne rei portendi uidebatur presagium. His etenim diebus crebrescebat iam per aures hominum tristis rumor,

studia prouocabat. 5Denique transcurso iam ex maiori parte anni spatio uentum est ad electionem anni sequentis. Et cum super hoc uniuersale agitaretur consilium, non fuit contradictio aliqua sed omnium proclamatio, ut idem Garganus ad alterius anni regimen assumi deberet. Erant tamen aliqui insolentes, qui nec ipsum nec alium pro potestate uolebant, ut absque rectoris terrore uiuentes consuetam possent nequitiam exercere, sed non presumebant palam resistere, metuentes popularem tumultum contra se concitari. Statutum enim fuerat et sacramenti religione firmatum, ut nemo

aduenisset. Factam autem electionem suscepit Garganus auctumque est ei salarium in tanta quantitate pecunie, quod accedebat ad summam mille librarum nostre monete. Eodem modo electus in tertio anno suscepit regimen, sed quasi inuitus, habuitque salarium mille trecentarum librarum, sotietatis tamen numerum ampliauit. 6Itaque Garganus non minus in duobus sequentibus quam in primo anno feruidus, circa prouectionem rei publice intentissime uigilabat. Fecit autem fieri quoddam munimentum, ubi dicitur ad petram, ut esset tutelle refugium contra predones, qui consueuerant

ut tam uesanam piratarum seuitiam refrenare ualeret uocatisque non multis ex ciuibus cepit cum eis secrete tractare et eos inducere, ut bellum Deo gratum et hominibus in Almisanos inferrent. Et quamquam cerneret quosdam in facto huius negotii uacillantes nec assensum pleno corde prebentes, ardebat tamen eius animus aliquod suo tempore Deo prestare obsequium, si Dei inimicos disturbare et insequi conaretur. Tanta enim desiderii auiditate in eorum ferebatur perniciem, ut cum esset in omnibus circumspectus, non satis consulte, ut uidebatur multis, in bellum processit. Nam antequam sufficientem

uendenda miserunt, alia in eadem insula custodiri fecerunt. Osor autem, qui erat comes eiusdem insule, eo tempore aberat, Almisani uero armatis clanculo lignis nauigauerunt latenter ad insulam et inuaserunt quatuor barcusios Spalatensium, qui erant missi ab exercitu ad aliud insule caput. Verum tamen nec unum hominem capere potuerunt. Tunc potestas, relictis ad custodiam insule duobus nobilibus uiris, Lampredio et Stephano, tradita eis sotietate quinquaginta bonorum iuuenum ex popularibus ciuitatis, ipse cum toto exercitu repedauit ad urbem. Auxit autem exercitum et abiit ad uineta

quasi pauidam non crediderunt eos fore ausos ad conflictum accedere; quam ob rem putabant eos primo insultu in fugam uertere. Vnde omnes simul conglobati ceperunt uociferando contra eos incidere. Nostris uero quamuis temerarium uideretur, cum pauci essent, contra multitudinem dimicare, fedum tamen et ualde ignominiosum esse putabant, si absque belli impulsu et solo uisu pauefacti eis cedendum putarent. Tunc ipsis cunctantibus et suum consilium in diuersa uoluentibus, hostes magis ac magis appropinquabant. Mox uero quasi quidam constantie spiritus in eorum uisceribus incalescere cepit

Venerant namque ex partibus orientis depopulando prouincias, per quas habuerunt transitum, usque ad confinia Rutenorum. Sed Rutenis fortiter resistentibus non potuerunt ulterius progredi, multotiens enim conflictum habuerunt cum gentibus Rutenorum multumque cruoris fusum est hinc et inde, longe tamen fugati sunt a Rutenis. Quam ob rem diuertentes ab eis uniuersas septentrionales regiones pugnando circuierunt ibique uiginti et eo amplius annis demorati sunt. Postea uero multiplicatis legionibus exercitus sui ex gentibus precipue Cumanorum et ex multis aliis nationibus, quas deuicerant,

ut supra tetigimus. 2Igitur cum rumor exitialis aduentus Tartaree gentis ad aures perstreperet Hungarorum, quasi ludus quidam uel inane sompnium uidebatur eis, tum quia tales rumores frustra sepe audiuerant, tum etiam quia de copiosa sui regni militia confidebant. Erant tamen longa pace dissoluti, armorum asperitate desueti, non nisi carnalibus gaudentes illecebris ignauie torpore marcebant. Etenim terra Hungarica omnibus bonis locuplex et fecunda causam prestabat suis filiis ex rerum copia immoderatis delitiis delectari. Quod enim aliud erat iuuenilis etatis

in maximum eis cessit discrimen. 6 Tunc Bath, maior dux Tartarei exercitus, in quendam collem conscendens, speculatus est diligenter omnem dispositionem exercitus et reuersus ad suos dixit: Bono animo nos esse oportet, o sotii, quia licet magna sit multitudo gentis istius, tamen quia improuido reguntur consilio, non poterunt effugere manus nostras. Vidi enim eos quasi gregem sine pastore in quodam artissimo stabulo interclusos . Tunc eadem nocte uniuersis legionibus suo more dispositis iussit aggredi pontem, qui inter utramque fluminis ripam distentus non multum

terram Hungaricam deuastari gladio paganorum, cum fides catholica ibi uigeret et ecclesiarum honor optimo statu polleret, audiuit nocte per uisum: Noli admirari, frater, nec diuina iudicia tibi uideantur iniusta, quia licet multa facinora huius populi summa Dei clementia supportasset, scelus tamen nefande libidinis trium episcoporum nequaquam potuit tollerare. De quibus tamen hoc dictum sit, mihi non est compertum. 19Tunc Bela rex de Austria reuersus uenit cum omni familia sua et demoratus est in partibus Zagrabie. Congregati uero sunt circa eum omnes, qui

ecclesiarum honor optimo statu polleret, audiuit nocte per uisum: Noli admirari, frater, nec diuina iudicia tibi uideantur iniusta, quia licet multa facinora huius populi summa Dei clementia supportasset, scelus tamen nefande libidinis trium episcoporum nequaquam potuit tollerare. De quibus tamen hoc dictum sit, mihi non est compertum. 19Tunc Bela rex de Austria reuersus uenit cum omni familia sua et demoratus est in partibus Zagrabie. Congregati uero sunt circa eum omnes, qui effugere poterant gladium Tartarorum et erant ibi per estatem rei exitum

1Nunc uero de natura et habitu gentis illius, prout ab his audire potui, qui rem curiosius indagarunt, pauca narrabo. Est enim regio illorum in ea parte orbis sita, ubi oriens coniungitur aquiloni, gentesque ille secundum proprietatem lingue sue Mangoli appellantur. Ferunt tamen, quod terra illorum confinis sit ulterioris Indie nomenque regis eorum Cecarcanus uocatur. Hic ergo cum habuisset bellum cum quodam rege sibi contermino, qui quandam ipsius sororem stupratam occiderat, deuicit eum et extinxit. Filium autem eius ad regem alium fugientem insecutus est et facto

Rutenorum et demum ad Hungariam descenderunt. 2Hoc autem nomen Tartari non nomen est gentis proprium, sed a quadam aqua, que illorum preterfluit regionem, sic appellati sunt uel secundum quosdam tatar idem sonat quod multitudo. Licet autem maxima esset multitudo eorum, maior tamen in illo certamine fuisse dicitur copia Hungarorum, sed non est gens in mundo, que tantam habeat bellandi peritiam, que ita sciat, maxime in campestri conflictu, hostes euincere siue uirtute, siue sagacitate pugnando. Preterea nec christiana, nec ebrea, nec saracenica se lege constringunt et

recipiunt aut mittunt. Terrificum ualde exhibent faciei aspectum, breues habent tibias, sed uasta pectora, lata est facies et cutis alba, imberbis gena et naris adunca, breues oculi spatio longiori disiuncti. Arma eorum sunt quedam tegmina ex taurinis coriis laminarum more compacta, impenetrabilia tamen et ualde secura. Cassides gerunt ferreas et ex coriis factas, falcatos enses, faretras et arcus militariter cingunt. Sagitte eorum nostris sunt quattuor digitis longiores, ferrea, ossea et cornea cuspide conspicate. Teni uero sagittarum ita stricti sunt, ut cordas nostrorum arcuum minime

Clisse. Venerunt autem et multe nobiles mulieres cum ea, que suis erant uiris per Tataros uiduate. Garganus uero potestas et nobiles Spalatenses ad dominam accedentes multa precum instantia exorabant eam, ut mansionem ciuitatis aspernari minime dignaretur sed non acquieuit regina. Spalatenses tamen multis eam afficientes honoribus crebris exeniis et donariis eius curiam frequentabant. 5Eo tempore Colomannus rex ad Dominum feliciter de hac luce migrauit. Fuit enim uir pietate magis ac relligione preditus quam in administrandis publicis rebus intentus. Sepultus est

cum regio puero in Clisse castro remansit fuitque ibi usque ad mensem Septembrem. Mortue autem sunt due filie ipsius puelle uirgines, et in ecclesia beati Domnii honorifice tumulate. 8Licet autem barbarica rabies totum regnum Hungaricum immoderato gladio attriuisset, e uestigio tamen famis subsecuta pernities miserabilem plebem tabo inedie deuastauit. Instante namque furore Tartareo, non licuit colonis miseris aruis semina tradere, non ualuere preterite messionis recolligere fruges. Sic ergo non extantibus alimentorum subsidiis cadebant infelicium corpora clade famis

In Corbauia fecit episcopum quendam iuuenem, qui erat de parentella Domaldi comitis, nomine Sarracenum. 2In illis diebus coadunato capitulo et clero ecclesie Spalatensis factus est tractatus de pontifice subrogando. Tunc laycali importunitate et maxime Gargani annisu, modesto tamen et discreto, facta est ellectio de domino Stephano, Zagrabiensi episcopo, in Spalatensem archiepiscopum postulandum, qui tunc temporis Spalati morabatur. Erat autem episcopus ipse in auro et argento locuplex ualde, aliis etiam diuitiis opulentus. Mundana pompositate largus et curialis

uerbis, quosdam uerberibus impetentes. Precipue in archidiaconum impias inicientes manus totam eius tunicam lacerarunt. Mox in monachorum cellulas irrumpentes diripiebant sarcinulas, uasa frangebant, scrutantes, si dictum possent inuenire Leonardum, ut eum cederent uel forsan morte punirent. Erant tamen nonnulli ciues, quibus tanti facinoris temeritas displicebat, tam stolida facta corde et animo detestantes. Sed quia stultorum infinitus est numerus, necesse erat multitudini cedere et eam coniuentibus oculis supportare. 5Reuersi tandem de claustro, quasi deuictis hostibus

captiuos. 3Sed antequam relaxatio ad integrum fieret captiuorum, ceperunt Spalatenses penitere crebris mussitationibus ad inuicem sussurrantes, quod huiusmodi compositio in derogationem honoris et iuris urgeret ciuitatis. Quod cum audiret Gyrardus, multum moleste ferebat, nec tamen cessabat obsecrando et monendo eorum animos allicere ad amorem dicens, quod per quam partem pacis huius uiolabitur bonum, non erit super sed subter. Verum quia iuramenti relligione interueniente compositio extitit celebrata, omnes captiui relaxati sunt et discordie procella parum

tres neminem eligere uoluerunt. Quo facto iterum residentes et ad inuicem conferentes omnes sedecim in eundem archidiaconum consenserunt. Sed archidiaconus ipse miratus, quod preter opinonem suam tanti a fratribus habitus erat, ut ipsum tanta dignitate crederent dignum, eis gratias retulit. Nullum tamen suscipiendi oneris gerens propositum dixit se electioni nec consentire nec dissentire ad presens. 3Tunc quidam layci, quos inuidie liuor et odii exagitabat insania, hoc audientes exarserunt in iracundiam magnam. Et adeuntes potestatem plurimis eum uerborum aculeis

rogabant alii, alii minitantes bona diripere, domum diruere insistebant uiolenter, ut ab electione cessaret. Et cum prope esset, ut uim facerent, tractus in medium furentis multitudinis archidiaconus yronice resignare se dixit. Quamuis enim uideret quosdam clericos timoris pondere uacillantes, non tamen desistebat archidiaconus, quominus uigorem ecclesiasticum manutenens, aperte et intrepide protestaretur nichil de electionibus ad laycos pertinere. Volebat autem electionem aliam per clericos dumtaxat fieri, ut sanctorum precipiunt instituta. 4Erant autem in presbyteris

in archiepiscopum ecclesie Spalatensis asserens, quod propter ipsius nobilitatem et scientiam tota florebit ecclesia et ciuitas eius suffulta consiliis de multis anxietatibus indubitatum consequeretur solamen. 12Reuersi nuntii responsa regis cum gaudio retulerunt, nullum tamen super facto huiusmodi regale tulerunt rescriptum. Ciues uero hec audientes et credentes omnia ueritate constare, statim ad archidiaconum et capitulum accesserunt et imperantes potius quam consulentes petebant, ut incontinenti celebraretur electio cum eisdem. Archidiaconus uero, quia non

iudex Murgia, Fuscus presbyter et ceteri, quos praue intentionis uexabat inscitia, concitantes populum ceperunt urgere archidiaconum, ut ipsemet personaliter ad ducendum electum proficisci deberet. Archidiacono ergo, licet displiceret electi persona et maxime false electionis processus, ne quia tamen malitie cauillatio crederetur, condescendere decreuit, sed nullo modo prius ire acquieuit, donec ipsimet temeritatis auctores proprio confiterentur ore, quod in subreptione bulle et in cunctis falsitatis processibus contra Deum et contra animas suas presumpsissent. Sic ergo abiit

episcopum Seniensem ad domini pape Innocentii curiam, qui tunc manebat Lugduni, petens suppliciter, ut pallium ei mittere dignaretur. Quo optento reuersus est episcopus palliumque tradidit ex mandato apostolico in manibus Bartholomei Scardonensis episcopi eidem archiepiscopo asignandum. Idem tamen episcopus, licet iam relicto seculo fratrum minorum religionem intrasset, uocatus tamen Spalatum uenit pallioque, ut ei mandatum fuerat, Hugrinum archiepiscopum inuestiuit. 18Hiis diebus contigit quemdam fratrem Iohannem natione Hungarum, de ordine predicatorum, eligi in

suppliciter, ut pallium ei mittere dignaretur. Quo optento reuersus est episcopus palliumque tradidit ex mandato apostolico in manibus Bartholomei Scardonensis episcopi eidem archiepiscopo asignandum. Idem tamen episcopus, licet iam relicto seculo fratrum minorum religionem intrasset, uocatus tamen Spalatum uenit pallioque, ut ei mandatum fuerat, Hugrinum archiepiscopum inuestiuit. 18Hiis diebus contigit quemdam fratrem Iohannem natione Hungarum, de ordine predicatorum, eligi in episcopum ecclesie Scardonensis. Qui presentatus archiepiscopo in illis tunc partibus

cum commendaticiis domini pape litteris, exposuit seriem negotii, qualiter ad regimen Spalatine ecclesie fuerat destinatus. Non autem placuit regali celsitudini, quod factum fuerat circa ipsum, non modicum ferens indigne, quod promotus fuerat preter ipsius conscientiam et assensum. Dissimulato tamen indignationis motu ad sedem suam archiepiscopum pacifice abire permisit. 4Venit autem cum uiginti equitibus, cum capellanis et familia et secunda dominica de quadragesima ciuitatem ingrediens, cum magna cleri et populi alacritate susceptus est. 5Fuit

acceptandas iuxta mayestatis regię uoluntatem atque mandatum.” Cum rex patefecit sui uoluntatem ac illa habere uelle, quę idem nuntius spoponderat se exhibiturum, nam prefatus rex, ut diximus, intendebat omnia castra ipsorum suo imperio uelle supponere, tamen in aliis finibus ablatis proposuit restituere maiora. Et recesso inde nuntio, uenit ad partes Tnini narans eisdem, per quos fuerat destinatus, regis responsiuam. Quamuis intrinsecus merentes, sed extrinsecus letati sunt. Intelligens hec prenominatus banus, mouit militiam et inde

nostros prouisores ad uos et ad alios nostros fideles prouidimus destinare, qui hinc sine mora discedent, per quos uobis nostram intentionem et desiderium curabimus denotare. Et licet constantiam fidei et deuotionis uestre promptam et feruentem ad honorem fidelitatis nostre cognoscimus, tamen fidelitatem uestram requirimus et rogamus, quatinus circa conseruationem uestram et fidelitatis uestre sic uos regere debeatis et effectualiter operari, quod possitis nostram gratiam uberius promereri et ut reperiamus fidem stabilem, quam speramus, cum uestram conseruationem totis uiribus

fidelitatem uestram promptam et feruentem ad nostrum honorem fideliter conseruandum, sicut per effectum operis demonstrastis et continue demonstratis, non credimus fore necessarium multum apud uos uerbis insistere ad id, quod est dictis nostris insertum taliter inconcusse. Sed tamen hortamur et rogamus fidelitatem uestram quam clare potest cognoscere benignitatem nostram, nostri dominii, quę tota est disposita ad conseruationem nostrorum fidelium qualiter circa honorem et fidelitatem uestram conseruandam, taliter et sic prompte uos gerere debeatis, quod apud

pręfati mensis die fabricare inchoauerunt. In quo duos trabuchos confecerunt, qui vrbem aduersariorum teterrime deuastabant, vnum quidem situm ex austro, reliquum ex borea. Quodsi Iadertini vires suas cum industria affectassent dissipare, nil dubium, quod ipsum radicitus effudissent. Tamen sanctiori consilio se disposuerunt: ne vulgus in tanto esset subiectus discrimini, potius hoc incommodum tollerare studuerunt. Nunc Iadrę dupplicatur custodia, arctatur callis appetentium, pinguia in vrbe stabilire vetatur obsessis. Nullum ergo auxilii subuenire, nemo in vrbe timoris causa

contra vestros ęmulos propria persona ob defenssionem vestri, Deo coadiuuante, properabimus. Medio tempore, quotiens necesse fuerit, de vestro statu litteratione et per nuntios, ut exinde certius instruamur, nos opurtunius informare velitis. Tamen preter hoc statum communitatis vestrę numquam de secretario cordis nostri excidere dubitetis. Data in Vissegrad in festo S. Syluestri papę MCCCXLV. —. — Et perueniente die, quo Romani celebrabant Kalendas V Aprilis, Iadertini duas epistolas benignissimi

Iadertini in abyssum precipitant. Extitit talis tumultus illorum, qui sub isto ponte in terram descenderant, vbi erant viri prope tria milia, quod tonitruum excelsi poli excedere credebatur. Fundauerant quidem Iadertini super domos spiritualium personarum eorum edificia, ut nauium partes tamen attingendo plus laborarent. Fit et dira strages prime classis pugnantis penes castrum, quę potentissimos non audens tollerare ictus girauit proram, et ibidem prope horam nonam pugna quieuit. Sed mirabilius agonizant Veneti in secunda acie nauis S. Demetrii. Sagatiores

turris Iadre circa cubitos sex altitudine illam inimicorum excedebat, cepit per equor huc et illuc discurrere inimicos molestando nec ubi sibi aptum locum reperiebat. Pugnabatur eadem vrbs et ex australi plaga ipsius solum cum balistis, spingardis et arcubus. Modicos ex hostibus feriunt, tamen quidam cum scalis putabant menia scandere, quos Iadertini taliter opprimerunt, quod reliqui territi ad simile opus non accedebant et easdem scalas ibi reliquisse narrantur. Nunc certant crudeliter hostes a quaque parte, grandem inter sese effundunt sanguinem, nullam misericordiam

ad bibendum circuibat totam Civitatem Salonae, et consolabatur omnes ibi stantes in ea. Et usque Spaletum per conductos discurrebat, fuit impositum ipsi nomen fluvii Iader. Licet igitur quod Civitas Spaleti sit depressa in temporalibus, tamen in spiritualibus superat, et excellit omnes Civitates de Dalmatia honore, et dignitate, eo quod Archiepiscopus Spalatinus vocatur Primas totius Dalmatiae habens sub se suffraganeos suos Episcopos X.

dotale 300 ducatorum auri ser Artivitius de Rivignano, cancellarius Iadrae, et etiam instrumentum obligationis centum ducatorum, quos restavi ad dandum viro suo pro residuo dictae dotis, quia quamvis vir ipsius fecerat per illud instrumentum dotale se recipisse omnes trecentos ducatos, tamen non recipit nisi ducatos ducentos igitur, et examenat ser Gregorius de Zivalellis dictus Corizma. Die primo mensis madii intravi rector Iadrae una cum ser Ioanne de Soppe et ser Mauro de Grisogonis, et

mi Baptista, ut etiam laeta conscribas; turbinem reppulisti et animum meum ad laeta etiam audienda disposuisti. Iam in cicatricem uersum est uolnus, tua potius prudentissima sollertique in me cura quam meo aliquo opere. Et licet cotidie saeuientis in me fortunae iacula perpetiar, his tamen a te instructus clipeum oppono ne laedant et, dum me offendere temptat, ambone percusso fracta resiliunt. Dumque eas concludere curarem, nobilis uir affinitate et caritate mihi coniunctus Joannes etc tuas ad me litteras detulit, quas

Maxima laetitia affectus fui, Maphee suavissime, ex iocundissimis tuis litteris, quas hisce diebus veluti quoddam excellens munus deorum suscepi, quibus scribis Patavinam urbem adhuc pestifero sidere commoveri: nullum tamen ex domesticis sociis meis hoc morbo occubuisse: qua ex re diis gratias habeo. Quod autem scribis senatorio viro domino Andreae Venerio meam commendationem pergratam fuisse, hoc profecto semper praedicavi: me sibi gratissimum esse. Corniolam,

domino Zachariae patruo tuo tradidi. Cogitans sane diligentius mecum pueri barbari ingenium multiplex ac tortuosum non possum satis non mirari: mea ex sententia quadam egregia vafricia, dum abste aufugeret, usus est. Ex eo, quoniam ad te veniet, cognoscere poteris; ab eo tamen percepi lacessitum iniuriis ancillarum domesticarum abste profugisse. Reliquum est ut omnibus nostris me commendes: Nicolao Canalio meis verbis salutem dic. Fac ut aliquid te dignum ad me scribas, praesertim de salute Urbis.

Mapheo Vallaresso salutem Heri vesperi humanissimę tuę litterę mihi oblatę fuerunt: quas sane tanta cum voluptate lectitavi ut, etsi ea tempestate febris dolore aliquantisper commoverer, lectis tamen tuis suauissimis litteris non parum ex illo merore me vendicavim. Quod autem scribis te magna lętitia affectum quod Tragurium diis continue secundis venerim: id crede mihi ob singularem tuam in me humanitatem etiam te tacente mihi persuasum erat.

ad Varnam gestae series, sinistri exitus causae ac subsidiorum petitio. An. 1445. Beatissime Pater et Sanctissime Domine. Communem casum communi voto relevandum, etsi persuadens apud Sanctitatem vestram locum non habuerim, litteris tamen supplex et benefidens nuper admonui, simul paucis expedivi ea vice, quid, quantumve senserim de conflictu novissimo, in quo fortunam magis, quam vires nobis interruptas sustulimus; id et nunc mihi cordi est et pro lucidiori avisamento repetam pauca, praesertim quod videam, contra hostes

id et nunc mihi cordi est et pro lucidiori avisamento repetam pauca, praesertim quod videam, contra hostes pugnasse hactenus, deinceps contra pericula fidei, bello mihi opus esse, et quidem iudicia Dei iustissima ferre, quis nesciat? eaque rebellibus lachrimis exprobrare iniuria sit. Dum tamen naturam bellorum, in quibus a prima ferme aetate versatus sum, mecum ipse agens reputo, facile invenio fateor communem hanc fuisse semper bellantium rotam, ut iuxta superni Spectatoris nutum, modo prosperis interdum contrariis revolvatur eventibus; indicet autem, oro, Deus ipse

31  Producunt silvae, frondosi tempore veris.
32  Haud aliter soboles, viget haec, nunc illa, virorum.
33  Quod si tantus amor stirpem tibi noscere nostram;
34  (Quam tamen innumerae gentes novere per orbem,)
35  Urbs est Argolicas Ephyre inter condita fauces; 35
36   ****************** Versus 36. excidit, qui

63  Bellua non hominum, sed erat genus illa Deorum,
64  Ante leo, capra in medio, pone horridus angvis,
65  Turbida flagrantis spirans incendia flammae; 65
66  Sed tamen hanc stravit Divūm portenta secutus.
67  Congreditur Solymis illustribus inde, nec unquam
68  Acrius hoc sese certamen inisse ferebat.
69  Tertio Amazonias fundit discrimine turmas;

silvas et agros dixit et arma virum.
1.2.7  Aut hoc si nequeam, Stilichoni quod fuit olim,
1.2.8  Qui cecinit raptus, Persephonea, tuos.
1.2.9  Si sit et hoc nimium, saltem tamen hoc tibi fiam,
1.2.10  Quod fieri, hoc aevo vix duo tresve, queunt. 3. DE ARTE
1.3.1  Ars iuvit nervos; tunc perfectissima

18. LAUS GUARINI
1.18.1  Floret lingua Latina, confitemur;
1.18.2   Duplo floreat amplius licebit,
1.18.3   Guarino tamen illa redditori
1.18.4   Grates dicere non valebit aequas. 19. EPITAPHIUM LEONELLI, FERRARIAE PRINCIPIS

1.27.6  Neve suum, excedant gaudia nostra, modum,
1.27.7  Illa augusta tui faciet reverentia vultus,
1.27.8  Et gravitas, magno dignaque forma Deo.
1.27.9   Nec tamen inter nos et te iuvenilia quaedam,
1.27.10  Quanquam sis canus, dicere turpe puta.
1.27.11   Quippe nec in seris, (ex te hoc audivimus), annis,
1.27.12  Horruit urbanos,

45. DE AMATORE LIBRORUM VETERUM
1.45.1  Sunt quaedam, prope mille, puto, iam scripta per annos,
1.45.2  Docta quidem, sed non et speciosa satis.
1.45.3  Tu tamen illa magis, quam nostra poemata, laudas,
1.45.4  Hos solo quod sint anteriora meis.
1.45.5  Tanta tibi nunc est prisci reverentia saecli,
1.45.6  Tam, senium canos et venerare

Maronea carmina voce canens. 64. DE SE IPSO
1.64.1  Laudas me nimium, priscis et vatibus aequas,
1.64.2  Mentiris, novi; me tamen, Ode, iuvat. 65. TETRASTICHON IN GUARINUM VERONENSEM
1.65.1  Interpres Graios transfers, Leonarde, libellos,

1.74.7  Quid, quod tu pariter celebraberis? et tua semper
1.74.8   Vivent nominibus, nomina iuncta, meis?
1.74.9  Aut etiam si me, neglectus omiserit index,
1.74.10   Te tamen insignem pagina tota seret.
1.74.11  Nil ago; cunctaris pretium taxare poetae;
1.74.12  Haec summa est; vel da, Troïle, vel taceo.

75. AD EUNDEM
1.75.1  Troïle, non tantum nostrae mea carmina prosunt,
1.75.2  Sed famae prosunt amplius illa tuae.
1.75.3   Fac tamen amborum ponantur commoda in aequo;
1.75.4  Sic etiam medium iure subibis onus.
1.75.5  Pallori nostro sit inanis gloria merces,
1.75.6  At vobis constet, quod venit inde,

1.91.4  Possunt et quorum fervida corda micant.
1.91.5   Democriti pectus pecorosa Abdera tulerunt,
1.91.6  Crassa dedit tenuem Mantua Vergilium.
1.91.7  Tu tamen exemplis, dubitas si credere priscis,
1.91.8  Nos ambo, quales simus, et unde, vide. 92. DE AGNETE
1.92.1  Agnes, vita, tuos,

93. OPTAT COITUM PUELLAE
1.93.1  Agnes, da mihi, quod tuo marito;
1.93.2  Quodsi des, tamen inde nil peribit.
1.93.3  Ambos quod pariter datum iuvabit,
1.93.4  Ad quod vos opifex Deus creavit,
1.93.5  Quodsi non foret, unde gigneremur?

1.93.19  Quod tu si dederis, lucrum assequeris,
1.93.20  Quod si non dederis, diu dolebis.
1.93.21  Respondet nihil, ergo iam negavit,
1.93.22  Sed ridet tamen, ergo iam spopondit. 94. AD MAGDALENAM
1.94.1  Commater mea, Magdalena, quantis
1.94.2   Te possum precibus, misellus oro,

95. AD RUFUM
1.95.1  Tot tibi sunt oculi, quot habebant Gorgones omnes,
1.95.2  Egerunt tecum quam bene, Rufe, Dei!
1.95.3   Solus habes, quod tres; effosso sed tamen uno,
1.95.4  Sit, precor, incolumis, cetera turba tibi. 96. AD SEVERUM
1.96.1  Misisti mihi, tot, Severe, turdos,

1.96.2  Iani scilicet ad novas Calendas,
1.96.3  Quot post primam habuit misella tussim
1.96.4  Dentes Aelia; quot Ligia crines
1.96.5  Unum si tamen auferas et illis.
1.96.6  Tot grates igitur tibi remitto,
1.96.7  Quot stellans oculos habebat Argus,
1.96.8  Quot centumgemini manus Gigantes,

1.108.10  Surgit et e medio pectore turpe caput.
1.108.11  Amplius hoc, fateor, nos te ridemus, at illis
1.108.12  Maiorem incutiet tam nova forma metum.
1.108.13  Unde tamen subiti, tanta inclementia, morbi?
1.108.14  An nihil est quod non improba fata petant?
1.108.15  Certe sospes eras, certe conviva sedebas
1.108.16  Nobiscum ad festas, nuper

ut fiat, littera prima cadat. 116. IN LEONEM CINAEDUM
1.116.1  Nunc facit id, quod vir, nunc id, quod femina debet,
1.116.2  Parte tamen patitur posteriore, Leo.
1.116.3  Hunc ego Tiresiam, vel Caenea dicere possum,
1.116.4  Ni melius dici posset Hyaena Leo.

metuis? terraene umbram? magicosne susurros?
1.118.2  A torvo potius, Luna, Leone cave. 119. AD PERINUM
1.119.1  De te nos (tamen innocente) dicis
1.119.2  Incassum mala multa suspicari.
1.119.3  Recte id forte putas, Perine, verum
1.119.4  Culpa non vocat ille, qui meretur

1.151.2  Istud non novi, qua ratione facis.
1.151.3  Nil unquam de te merui bene; nil tibi certe
1.151.4  Ante dedi, sed nec forte deinde dabo.
1.151.5  Crustula tu nobis tamen et diapasmata donas,
1.151.6  Vel ficos plena castaneasve manu.
1.151.7  Saepe ultro calamum largiris, saepe papyrum,
1.151.8  Saepe mihi dicis: sum tuus, esto meus.

iaceo, fieret tam tibi amara quies. 162. DE NEGANTE MUTUUM
1.162.1  Mutua nescio cui dederam duo nuper amico,
1.162.2  Accepisse tamen, perfidus ille, negat.
1.162.3  Iactura o felix! o nobis utile damnum!
1.162.4  Si duo solvisset, mille daturus eram.

distant altera lustra decem. 177. GALEOTTI PEREGRINATIONEM IRRIDET
1.177.1  Cur et tu, rogo, cur, poeta cum sis,
1.177.2  Parnasi tamen arce derelicta,
1.177.3  Cum capsa, Galeotte, cum bacillo,
1.177.4  Romanam peregrinus is in urbem?
1.177.5  Hoc plebs credula gentium exterarum,

precor, melius! relegi non improba possunt,
1.180.14  Lascivos, oculo praetereunte, modos.
1.180.15  Ille quidem gressu profugo mea castra petivit,
1.180.16  Sic tamen, ut redeat, cum revocabit herus. 181. EIUSDEM AD EUNDEM
1.181.1  Desine, quaeso, meas, Aenea, poscere Musas

208. IN EUNDEM
1.208.1  Fingis te, miser, esse morionem,
1.208.2  Vivas scilicet ut labore nullo.
1.208.3  Nobis morio non tamen videris;
1.208.4  Nunquam morio taliter iocatur,
1.208.5  Nullus morio litigare novit,
1.208.6  Nescit morio corrogare numos,

Sunt, puto, sed miseris dura favere negant.
1.220.5  Te precor, affer opem, Mutinae placidissime praesul,
1.220.6  O decus! o Musis, prime patrone, meis!
1.220.7   Non tamen aut Boreae pulsurum flabra cucullum,
1.220.8  Aut mulae posco mollia terga tuae,
1.220.9   Nec frenum, aut sellam, nec quicquam tale; quid ergo?
1.220.10  Debeo Guarino pauca;

1.224.2  Quondam Antenorei quos tenuere Phryges;
1.224.3   Quamvis pulchra situ, quamvis sis ubere felix,
1.224.4  Nec tua morbiferum noverit aura canem;
1.224.5   Inde tamen longe major tibi gloria surgit,
1.224.6  Vatis Petrarchae sancta quod ossa foves. 225. AD GALEOTTUM PRO DONO QUODAM

227. MANUELI
1.227.1  Accipe quaeso tui munuscula parva Ioannis,
1.227.2  Exhilares frontem, dum capis, ipse tuam.
1.227.3  Ante tamen nobis memor esto ignoscere, quod non
1.227.4  Redduntur meritis praemia digna tuis. 228. AD LIBROS SUOS
1.228.1  Vos, Ovidi,

Pliade nate, patet. 248. AD TELESPHORUM CINAEDUM
1.248.1  Lis magna est nobis, formose Telesphore, tecum,
1.248.2  Non tamen illa foro, verum agitanda toro.
1.248.3  Quid frustra ambigimus? testes admitte, probabo.
1.248.4  Nec tibi magnus erit succubuisse dolor.

futui; faciam, sed lege sub illa,
1.252.2  Ut teneas culi, murmura foeda, tui.
1.252.3   Spondes; non equidem credo, nisi pignora ponas;
1.252.4  Sed nec sic credit mentula nostra tamen. 253. IN LUCIAM EANDEM
1.253.1  Dum iuvenes poppysma rogant, tu, Lucia, nasum
1.253.2  Inspicis, et quantum prominet ille,

sub terris sicubi sentis,
1.272.2  Salve, et pro patria, quaeso, resurge parum;
1.272.3  Civibus innumeris en! Pergama sacra coluntur,
1.272.4  Haud tibimet paribus, sed tamen egregiis,
1.272.5  Thessalia at nulla est; accede, et dicito Achilli,
1.272.6  Legibus Aeneadum Thessala regna premi.

1.273.2  Morte sua Phoebi quam reparatur avis.
1.273.3  Nam simul ac fessam solvit longaeva senectus,
1.273.4  Rursum e reliquiis, nascitur illa, suis.
1.273.5  Sed phoenice tamen melius iacet Ilia tellus,
1.273.6  Maiorem cinis hic reddidit, ille parem. 274. DE SUPERBIA XERXIS
1.274.1  Per freta dum

me vastas, et pomi unius ob iram,
1.286.4  Decerpis tristi, moenia tota, manu.
1.286.5  Pastor ut occideret fuerat satis; improbus, esto,
1.286.6  Ille fuit, patriae non ea culpa tamen. 287. DE THRASYBULO LACEDAEMONIO
1.287.1  In clypeo exanimis Pytanen venit Thrasybulus,
1.287.2  Septena Argolico vulnera ab

287. DE THRASYBULO LACEDAEMONIO
1.287.1  In clypeo exanimis Pytanen venit Thrasybulus,
1.287.2  Septena Argolico vulnera ab hoste ferens,
1.287.3   Cuncta adversa tamen, perfusum sanguine, flammis,
1.287.4  Tynnichus iniiciens, protulit ista senex:
1.287.5  Dent timidi lacrymas, ego te sine fletibus uram,
1.287.6  Nate, meum nec non et

At tu magna parens radiantis rector Olympi,
1.293.8  Purpureos ornas pulchro diademate reges,
1.293.9  Imperiale decus et sceptra nitentia donans.
1.293.10  Ille tamen cunctis felicior, ille beatus,
1.293.11  Scilicet, et merito fortunatissimus ille est,
1.293.12  Dulcia cui doctae, tribuerunt carmina, Musae,
1.293.13  Cui dedit ipse

Ligurum, Romam ille potentem,
1.297.16  Vallari Libycis pertulit agminibus.
1.297.17  Primo illi Poenus cessit, Picininus at isti.
1.297.18  Sed victi insidiis concidit ille tamen.
1.297.19  Desine Marcellum veterem conferre novello,
1.297.20  Omnes Scipiadas hic premit et Fabios. 298. DE

1.324.2  Vel Xerxes habuit, paterve Xerxis;
1.324.3  Tantum si tibi, Rulle, opum suarum,
1.324.4  Pleno Copia fundat alma cornu,
1.324.5  Dici non poteris tamen beatus,
1.324.6  Affectum nisi comprimas habendi.
1.324.7  Non, cum plurima, Rulle, possidentur,
1.324.8  Sed cum nil cupitur, beatitudo est.

1.327.14  Sicelis arguti fistula Simichidae,
1.327.15  Quid, quod et ipsa caret nitido Rhamnusia visu,
1.327.16  Omnia quae rapidae, ventilat orbe rotae?
1.327.17  Hoc tamen illa unum recte iustissima vidit,
1.327.18  Quod de te, Seneca, reddidit Oedipodem. 328. DE CORPORIBUS MATHEMATICIS

Maecenas, et Proculeius erant.
1.333.3  Hoc ego Marcello, quod Xerxi Choerilus olim,
1.333.4  Quod tibi nescio quis, perfide Sulla, fuit.
1.333.5  Hoc modicum est, inquis; nihilo tamen esse videtur
1.333.6  Maius, nam nihilo quid minus esse potest? 334. EPITAPHIUM THADDAEAE
1.334.1  Hic tumulata iacet magni

337. DE AVE, QUAE, CAPITE LICET ABSCISSO, ADHUC VOLABAT
1.337.1  Quis credat? bifido sagitta ferro
1.337.2  Currenti caput abscidit volucri,
1.337.3  Desit currere non tamen volucris,
1.337.4  Dum deesset caput. Unde vis peremtae
1.337.5  Cum sic curreret, unde iners eunti?
1.337.6  An pars mortua, pars erat superstes?

338. DE ROMA
1.338.1  Non secus e Phrygiis surrexit Roma ruinis,
1.338.2  Quam de reliquiis, ales Eoa, suis,
1.338.3  Sed Phoenice tamen melius iacet Ilia tellus,
1.338.4  Maiorem cinis hic rettulit, ille parem. 339. EPITAPHIUM IOANNIS HUNIADIS
1.339.1  Ioannes

doctrina fuerit, gesta inclita monstrant;
1.345.4  Quantus iustitia, sex rectae legibus urbes
1.345.5   Testantur. Iaceat licet hoc sub marmore corpus,
1.345.6  Nomen in orbe tamen, superis mens vivit in astris. 346. EPITAPHIUM PAULI LOGICI
1.346.1  Arte potens logicae iacet hoc sub marmore Paulus,

mihi hoc, quod me sic diligis optime praesul?
1.359.2  Nempe tua id solum de pietate venit.
1.359.3   Nil ego promerui, tibi quippe alienus, et ante
1.359.4  Ignotus; tu me vis tamen esse tuum.
1.359.5  Tu legis et laudas, tu carmina nostra tueris,
1.359.6  Tu patrio externum solus amore foves.
1.359.7  Nec satis est quod me, ipse pia complectere

2.8.6  Gaudia plus multo participata iuvant. 370. AD EUNDEM
2.9.1  Tu nunc in patria laetum me vivere credis,
2.9.2  Cum tamen in dubio, sit mihi vita, loco.
2.9.3  Nunc fluidus laxa, procumbit sanguis ab alvo,
2.9.4  Nunc saevit rapida tertia febre dies.
2.9.5  Si natalis humus nobis tam triste

2.10.2  Excutiunt densae, nec tibi tela, nives.
2.10.3  Ipsos triste gelu vaginis detinet enses,
2.10.4  Nec possunt rigidae, frena movere, manus.
2.10.5   Tu tamen et pugnas misces et moenia frangis,
2.10.6  Tantum vel Martis, vel genitoris habes.
2.10.7  Otia iam placeant; castris mox rite locandis,
2.10.8  Commodiora novi tempora veris

extinctus Piceno in litore ponti,
2.24.6  Famosum subito funere rupit iter.
2.24.7  Sis licet ingentis, vana spe lusa, triumphi,
2.24.8  Da veniam fatis, anxia Roma tamen.
2.24.9  Praecisas neu plange vias; fortasse fuisset
2.24.10  Pervenisse minus, quam properasse fuit. 386.

396. DE INTEMPESTIVE COMEDENTE
2.35.1  Ante diem prandes, medio vix pronus Olympo,
2.35.2  Deflexit Titan; coena parata tibi est.
2.35.3  Quis ferat haec? Illud tamen indulgebimus omnes,
2.35.4  Exul ab octava si, Ludovice, bibas. 397. IN OTACUSTAS
2.36.1  Inter tot mala, pessimi otacustae,

400. EPITAPHIUM PETRI ZOBII, MILITIS PRAESTANTISSIMI
2.39.1  Petrus in hoc Zobius tumulo iacet alter Achilles,
2.39.2  Iste Bohemorum terror, at ille Phrygum.
2.39.3  Morte tamen prior hic; Paridis cadit ille sagitta,
2.39.4  Hunc ballista, modo fulminis acta, rapit. 401. DE SCLAVINIA
2.40.1  Pars ea

2.42.4  Inter tot sospes qui modo tela fuit.
2.42.5  I nunc, et placidae lentus confide quieti,
2.42.6  Cum minime speras, mors inopina venit.
2.42.7  Ille tamen pulchro fuerat per vulnera leto
2.42.8  Dignior; ignavos segnia fata decent. 404. DE ACCIPITRIS VENATIONE
2.43.1  Latratu dum

406. AD ANTONIUM
2.45.1  Vitrea quae nuper mittebas pocula nobis,
2.45.2  Antoni, media, rupta fuere, via.
2.45.3  Nos tamen haud alias agimus, carissime, grates,
2.45.4  Integra quam nobis si tua dona forent.
2.45.5  Peccat, ab eventu mentem qui pensat amici,
2.45.6  Semper in officiis, est

rutilo, pateram tibi mittimus, auro,
2.46.2  Aspice quam praestent munera nostra, tuis!
2.46.3   Ex hac materia, vellem tua vasa fuissent,
2.46.4  Fracta licet quererer, non tamen abnuerem.
2.46.5  At tu non ullis, obnoxia dona, ruinis,
2.46.6  Exemplo, Antoni, mittere disce, meo. 408. AD

minimo totum se immittere pani,
2.53.4  Et magnum exiguo claudere in orbe Deum?
2.53.5   Quantum est, se nobis totum praebere fruendum,
2.53.6  Et tamen a toto comminuisse nihil?
2.53.7  Cum dedit illa quidem, vicit sua munera Christus,
2.53.8  Cum dat se, donis vincitur ipse suis.
2.53.9  O amor, o pietas! post omnia se

2.57.8  In nova discrevit qui rude membra chaos.
2.57.9   Ipse ego te primo dubitavi agnoscere visu,
2.57.10  Mox fictum dixi ferre capillitium.
2.57.11  Iam tango, vix credo tamen; cura irrita multis,
2.57.12  Canitiem tincto dissimulare pilo.
2.57.13  Hic nihil est fuci, sed de radicibus imis
2.57.14  Pullulat, et penitus nascitur iste color.

fiat nunquam candida caesaries. 419. GASPARI TRIBRACHO SALUTEM
2.58.1  Centum luminibus cinctum caput Argos habebat,
2.58.2  Sed tamen alipedis concidit ense dei;
2.58.3  Nec tibi sit mirum bifrontis lumina Iani,
2.58.4  Non expectatis succubuisse dolis.
2.58.5  Quin etiam nobis damnum fortuna redemit,

2.84.4  Non cadet illorum sub pede laesa seges.
2.84.5   Sive voles pelago, Neptuni currere ritu,
2.84.6  Planta levis summa non madefiet aqua.
2.84.7  Tu tamen in coelum potius, sed serus, abito,
2.84.8  Novere has etiam, talia monstra, vias. 446. DE IISDEM AD EUNDEM
2.85.1  Nil est,

digne virum
2.91.28  Sedes, nisi aether igneus,
2.91.29  Animae molestis qua solute vinculis
2.91.30  In Orbe gaudent Lacteo.
2.91.31  Diu tamen tu, si sapis tellus, tene
2.91.32  Sortita quod vix es decus;
2.91.33  Tot pictus astris nec tibi invideat polus
2.91.34  Sidus (quod semper) unicum!

FRATRI TIMOTHEO SALUTEM
2.93.1  Tardavere meae nimium, Timothee, tabellae;
2.93.2  Polliciti dudum praeteriere dies.
2.93.3  Aequa tamen causa est, quae me tardere coegit.
2.93.4  Da veniam iuste, preco verende, more.
2.93.5  Non lethea meam tenuere oblivia mentem:
2.93.6  Curarum magna mole gravatus eram,

2.97.8  At nunc barbarico barbara in orbe crepo. Hic
2.97.9   Maro ponatur; fiet lyra rauca Maronis,
2.97.10  Huc Cicero veniat, mutus erit Cicero.
2.97.11  Tu tamen haec tali poteris deducere lima,
2.97.12  Vel critici ut medio nata Helicone putent. 459. PRO PACE
2.98.1  O pater omnipotens,

3.1.32  Stellarum flammis sint variata licet.
3.1.33  Cum coelum ornaris, coelum, tibi praemia, fiet,
3.1.34  Pictorum et, magno sub Iove, Numen eris.
3.1.35  Nec tamen his fratres cedent pietate poetae,
3.1.36  Sed tibi post Musas proxima sacra ferent.
3.1.37  Nos duo praesertim; quorum tua dextera formas
3.1.38  Perpetua nosci posteritate

fraus supplicium, qua fert sua munera virtus,
3.2.8  Qua reddis cunctis, praemia digna, viris.
3.2.9  An potius referam, salvo quod iure sacratae
3.2.10  Iustitiae, pergas non tamen esse ferox?
3.2.11  Sed persaepe reo poenae de parte relaxes,
3.2.12  Et caedas virgis, qui cruce dignus erat?
3.2.13  Quam doleas cum te cogunt scelera esse ferocem?

voto cuncta loquebar,
3.2.22  Et tua erat verbis, auris aperta, meis.
3.2.23  Obtuleram quae sunt a paupere dona ferenda,
3.2.24  Quantula erant, vidi grata suisque tamen.
3.2.25  Verum quae tandem meritorum summa tuorum
3.2.26  Erga me fuerint, commemorare iuvat:
3.2.27  Optavi medicas perdiscere saepius artes,

3.3.57  At non esse tuam tam prava mente puellam,
3.3.58  Et bene te mores nosse, loquere, probos.
3.3.59  Non erat Aeolidae coniux suspecta marito,
3.3.60  Induit arma tamen proditione sua.
3.3.61  Nec te securum tanto in discrimine praesta,
3.3.62  Nec nimium dominae credulus esse velis.
3.3.63  Quae, minime sperant freta sunt infesta,

3.3.70  Excute; amara sub hoc melle venena latent.
3.3.71  Quis demens adeo, quis tam vesanus et excors,
3.3.72  Ut velit in proprium ferre venena caput?
3.3.73  Fac tamen occultis ea dona carere venenis,
3.3.74  At magicum certe carmen habere queunt,
3.3.75  Quod te posse aliam, quam vis adamare puellam,
3.3.76  Et quam nunc ardes, deseruisse

3.3.126  Pectore quas gestat Calliopea suo.
3.3.127  Nec quod ad has sacras esses minus impiger artes,
3.3.128  Id nunc me verbis insinuasse puta;
3.3.129  Sed tamen humanas persaepe retardat, et arcet
3.3.130  A studio mentes desidiosus amor.
3.3.131  Quare age non solum malesanae dona puellae,
3.3.132  Munera de digitis, excute quaeso,

3.3.208  Audet tam vasto nostra carina salo!
3.3.209  Solve ratem, curret; nervos intende, valebunt;
3.3.210  Inceptis aderit Calliopea tuis.
3.3.211  Quid tamen ingenio valeas, bene novimus omnes,
3.3.212  Tu fingis Clario, carmina digna, Deo.
3.3.213  At sine me paullum tantis praeludere rebus,

3.5.24  Iam, video, nimium lingua diserta valet.
3.5.25  En! Ego qui fueram Veneris durissimus hostis,
3.5.26  Cedo, relanguescit spiritus ille meus.
3.5.27  Haud tamen idcirco similes delabar in ignes,
3.5.28  Invidiam fuerit deposuisse satis.
3.5.29  Sed te, quis Divum docuit tam nobile carmen?
3.5.30  Qui tibi dictavit,

3.7.17  Haec gravis, haec prudens, haec integritatis amatrix,
3.7.18  Haec sanctae cultrix religionis erat.
3.7.19  Sed licet implerit magnis virtutibus orbem,
3.7.20  Plus tamen est natis nobilitata suis.
3.7.21   Nara peperit dextro Nicolaum sidere quintum,
3.7.22  Quo Roma et totus praesule mundus ovat.
3.7.23  Et te,

in lucem, quo revocante, redit.
3.8.13   Fulmina nec metuas; perhibent nam saepe Cyclopes,
3.8.14  Vindictae illius poenituisse Iovem.
3.8.15   Iussa viri properant; sed quo tamen omine, laeva
3.8.16  In terram e quercu, fusca volavit avis?
3.8.17   Nimirum vitam notat arbor opima Tonantis,
3.8.18  Nam fertur priscos glans aluisse patres.

veritus citharam praeposuisse tubae.
3.11.31  Nam simul ac teneri permisit flosculus aevi,
3.11.32  Coepisti Musis invigilare sacris.
3.11.33  Donasti viridem castris tamen inde iuventam,
3.11.34  Et satis hac etiam parte peritus eras.
3.11.35  Rursus te saevis studium revocavit ab armis,
3.11.36  Et tibi Thespiadum signa ferenda dedit.

3.11.77  Nec nisi delectos curas annectere sensus,
3.11.78  Et quos antiqui non posuere patres.
3.11.79  Cum multa historici, cum scribant multa poetae,
3.11.80  Illa tamen memori pectore cuncta tenes.
3.11.81  Nosti stagna, lacus, nosti aequora, flumina, montes,
3.11.82  Quo populi iaceant, ille vel ille, loco.
3.11.83  Nil, cuius nequeas

3.12.20  Nec dabimus culta, tegmina facta, manu.
3.12.21  At saltem argutum numeris Hymenaea canemus;
3.12.22  Dicemusque aptos, ore sonante, modos.
3.12.23  Sed tamen interea Superos orabimus omnes,
3.12.24  Fundemusque preces, et pia vota Deis,
3.12.25  Ut te dignentur casta donare puella,
3.12.26  Quae referat mores, non aliena, tuos.

3.14.42  Matronale decus cum gravitate dedit.
3.14.43  Cernitis eximias specioso in corpore dotes,
3.14.44  Qualis et in niveo splendeat ore decor?
3.14.45  Sed tamen has animi superat virtutibus altis,
3.14.46  Nec minus ornatum corpore pectus habet.
3.14.47  Haec pietate Deum colit, haec pietate parentes,
3.14.48  Et formam morum

3.15.22  Postquam in virgineo, constitit apta, choro.
3.15.23  Non aliter totum cum plena receperit orbem
3.15.24  Condit fraternas, obvia luna, rotas.
3.15.25  Ne tamen ignores, cuius sit nata parentis;
3.15.26  Costabilis genuit Bartholomaeus eam,
3.15.27  Vir gravis et prudens, fortis, moderatus et aequus,
3.15.28  Multum Principibus gratus

3.15.36  Nec caperet tantum, grande volumen, opus.
3.15.37  Finem igitur faciam, videar ne longior aequo,
3.15.38  Sermonem longum non amat hora brevis.
3.15.39  Ante tamen, cui terra, fretum, cui sidera parent,
3.15.40  Supplice communem voce rogabo Deum;
3.15.41  Sospitet ut nuptam tranquilla pace, virumque,
3.15.42  Et duo cara bona pectora

3.17.40  Quae re, non casu, Libera, nomen habet.
3.17.41  Sunt illi castusque pudor, moresque probati,
3.17.42  Artificesque manus, formaque digna Dea.
3.17.43  Si tamen haec deessent, pater extat nempe Guarinus,
3.17.44  Hoc uno posset laudis habere satis.
3.17.45  Quam nisi de summo, nobis misisset, Olympo,
3.17.46  Iuppiter, in tenebris

3.20.38  Dum mea vitalis spiritus ossa reget.
3.20.39  Nec plus Castalias, quam te, venerabimur undas,
3.20.40  Musarum et nobis Numinis instar eris.
3.20.41  Sed tamen in fessas unde haec medicina, medullas,
3.20.42  Omnia quae nostis, dicite, quaeso, Deae.
3.20.43  Evander ternis Herilum spoliaverat armis,
3.20.44  Crudeles genetrix invocat

4.3.8  Asspectum coeli lumina ferre valent.
4.3.9  Cetera caeruleam Noctis variantia pallam,
4.3.10  Praestrictum radiis occuluere iubar,
4.3.11  Una tamen longe reliquis audacior astris,
4.3.12  Contemto Phoebi Stella nitore micat.
4.3.13  Quantus conspicuo rutilans fulgore cometes,
4.3.14  Nuntiat horrenda, bella cruenta, iuba.

unde novo quaeram fomenta dolori?
4.5.2  Ecce iacet lacrymis, mater humanda, meis.
4.5.3   Ergo erit ista dies nobis dum vita manebit,
4.5.4  Semper acerba licet, rite colenda tamen.
4.5.5  Sive illam Libyco longe deprensus in aestu,
4.5.6  Sive Lycaonio sidere pressus agam.
4.5.7  Nam quoties agilis sese converterit annus,

4.5.91  Tu me complecti, tu me, velut unicus essem,
4.5.92  Comere, tu blando sueta fovere sinu.
4.5.93  Longe Livor eat; geminos me praeter habebas,
4.5.94  Sed tamen ambobus carior unus eram.
4.5.95  Omen inest genitis, et habent praesagia, matres,
4.5.96  An magis in sera stirpe moratur amor?
4.5.97  Hinc ubi iam certo fixi vestigia

4.6.52  Saepe repente peris, saepe rotunda nites.
4.6.53  Interdum candes, interdum lurida palles,
4.6.54  Est, cum purpureo rubra colore venis.
4.6.55  Quod tamen in medio sordet tibi lividus orbis,
4.6.56  Constat polluti pectoris esse notam.
4.6.57  Nec sane indignor, quod deficis ipsa frequenter,
4.6.58  Ista tibi semper sors

4.6.75  Decubuit lassus si te lucente viator,
4.6.76  Surgenti torpor roscida membra ligat.
4.6.77  Te paritura vocat ventri matrona levando,
4.6.78  Saepe tamen, foetu commoriente, perit.
4.6.79   Saepe moves subitos, conserto Marte, tumultus,
4.6.80  Femina sis quamvis, praelia saepe moves.
4.6.81   Crimine saepe tuo corruptus

4.6.109  Nec (vatum ut fingunt mendacia) rapta fuisti,
4.6.110  Sponte rapi voluit si qua redire negat.
4.6.111  Nunc specie Phoebes tacitum metiris Olympum,
4.6.112  Nec tamen hac etiam sede pudica manes.
4.6.113  Nam quis te castam, quis dicat amore carentem?
4.6.114  Cum tibi lentus adhuc dormiat Endymion?
4.6.115  Cum rorem magno generes ex

4.6.118  Nec finis illaesas montibus ire feras.
4.6.119  Perde malas tigres, et saevos perde leones,
4.6.120  Dum tantum silvis tutus inerret homo.
4.6.121  Esto tamen figi meruit violentus Orion,
4.6.122  Invitam stupro dum maculare parat,
4.6.123  Quid miser Actaeon sceleris commisit, ut illum
4.6.124  Obiiceret canibus, forma

4.7.30  Pars fert captiva, tristia vincla, manu.
4.7.31  Ipse per adversas evadit saucius undas,
4.7.32  Mittitur ad proprios praeda recepta Lares.
4.7.33  Non tamen accepta vesanus clade quiescit,
4.7.34  Sed stimulat victum bella novare pudor.
4.7.35  Danubium rursus, collecto milite, transit,
4.7.36  Rursus et ingenti caede repulsus

4.7.63  Arx erat impendens captae modo moenibus urbis,
4.7.64  Praesidio et positu non adeunda loci.
4.7.65  Admoveo illius tormenta tonantia muris,
4.7.66  Sed tamen obsessos machina nulla movet.
4.7.67  Quid tibi nunc memorem, quam saepe e turribus alta
4.7.68  Iactarunt crebras tela imitata nives?
4.7.69  Quidve loquar quoties ausi

4.7.82  Fuderit et molli gramina prima solo;
4.7.83  Nostra virens iterum tentoria campus habebit,
4.7.84  Forsitan auxilium cetera turba feret.
4.7.85  Ut tamen ipse refers, nemo est sub tegmine coeli,
4.7.86  Qui studeat nostris addere rebus opem.
4.7.87  Gallia dormitat, nec curat Iberia Christum,
4.7.88  Anglia gentili seditione

4.7.152  Magna manent terra praemia, magna polo.
4.7.153  Vita polo, quae nos servet sine fine beatos,
4.7.154  At terra innumeris laus cumulata bonis.
4.7.155  Nos patriae tamen, et fidei, non deerimus unquam,
4.7.156  Seu magnam, exiguam seu tuleritis opem. 28. DE SE AEGROTANTE IN CASTRIS

si florida tangeret aetas,
4.8.88  Si species, certe vivere dignus eram.
4.8.89  Quanquam haud infitior, patravimus improba quaedam,
4.8.90  Improba, non nimium flagitiosa tamen.
4.8.91  Verum quicquid id est, meminisse absistite, si quem
4.8.92  Poenitet, hoc ipso desinit esse nocens.
4.8.93  Oramus frustra, nec talibus atra movetur

4.9.17  Quippe velut telis, costae punguntur, acutis,
4.9.18  Sputa simul large sanguinolenta fluunt.
4.9.19  Additur his, pulmo quod vix respirat anhelus,
4.9.20  Nec tamen interea torrida febris abest.
4.9.21  At sopor almus abest; nec luce aut nocte quiesco,
4.9.22  Sed vigil horrendis vexor imaginibus.
4.9.23  Tristis morosi lucratur taedia

modo corpus erat, nunc est cutis ossibus haerens,
4.10.16  Nunc tantum larva est, qui modo vultus erat.
4.10.17  Comprimo saepe genas, et lentum invito soporem,
4.10.18  Nec tamen in pressas, labitur ille, genas.
4.10.19  Tantum dira meis monstra obversantur ocellis,
4.10.20  Quis nasi ingentes, et Stygiae effigies.
4.10.21  Quales Alcmaeon, quales

et gliri, tota cubatur hyems.
4.10.25  Iam pecudum vobis, maior quam, cura virorum,
4.10.26  At genus hoc vestrae semina stirpis habet.
4.10.27  Si tamen Endymion triginta dormiit annos,
4.10.28  Causa erat, ut Lunae gaudia longa forent.
4.10.29  Huc ades, o hominum, simul et rex, Somne, Deorum.
4.10.30  Huc ades, et placidus

4.12.8  Smintheos igniferi sustulit acre iubar.
4.12.9  Nec potuit tantum radiis consumere, quantum,
4.12.10  Traxerat, in tenues, sed solvit pluvias,
4.12.11  Non tamen a levibus, manant tam grandia, causis,
4.12.12  Nec de consuetis, rara venire solent.
4.12.13  Iste poli furor est, ista est gravis ira Deorum,
4.12.14  Aëris et fluxus,

iam de totis, nisi summa cacumina, silvis,
4.12.34  Extant, et rapido gurgite pulsa tremunt.
4.12.35  In tumulos fugere ferae, fugere volucres,
4.12.36  Pellit et e tumulis has tamen unda sequax.
4.12.37  Quadrupedum pisces subeunt loca; volvitor ingens
4.12.38  Pelamys, in lustro dente minantis apri.
4.12.39  Collecta in spirae nodos anguilla

4.12.88  Vicini casus nuntia signa dedit.
4.12.89  Cum Thetis ignotas stupuit sub marmore turres,
4.12.90  Dormiit et medio phoca supina foro.
4.12.91  Quid tamen o Superi? nosne haec tantummodo clades,
4.12.92  Tot petit e populis, quos alit uber humus?
4.12.93  An totum involvit strages simul unica mundum?
4.12.94  Imus et illuxit

Hic minor in plurimis numerus confertur, et unus
4.14.60  Romanum cervus spargitur in populum.
4.14.61  Tibri pater, tales Hister tibi mittit alumnos,
4.14.62  Tu tamen hunc salvum, sed cito, redde suis. 35. CONSULTATIO DEI PATRIS ET FILII DE PERDENDO HOMINUM GENERE; QUOS TANDEM BEATA VIRGO EXORAT
4.15.1  Sederat omnipotens, medio

opibus terram, quis piscibus imbuit undas?
4.15.68  Quis posuit nitido, sidera clara, polo?
4.15.69  Edita sunt nostro, (quis nescit?) Numine cuncta,
4.15.70  Sunt tamen ingratis, edita cuncta, viris.
4.15.71  Nos illis gravidam, numeroso munere, terram,
4.15.72  Nos dedimus latum, qua patet usque, mare.
4.15.73  Spem quoque praebuimus

4.15.180  Me miseram! quantis continuata malis!
4.15.181  Et mirum est, si quid mortalia pectora peccant!
4.15.182  Quis valeat tantos exsuperare dolos?
4.15.183  Sed tamen agnoscunt crimen, culpamque fatentur,
4.15.184  Et facti veniam, supplice voce, petunt.
4.15.185  Nec sunt magna tamen mortalis crimina culpae,
4.15.186  Si modo de miseris

valeat tantos exsuperare dolos?
4.15.183  Sed tamen agnoscunt crimen, culpamque fatentur,
4.15.184  Et facti veniam, supplice voce, petunt.
4.15.185  Nec sunt magna tamen mortalis crimina culpae,
4.15.186  Si modo de miseris credere vera potes.
4.15.187  Quin virtus totum, pietasque est magna per orbem,
4.15.188  Totaque delubris terra

animas, quis nisi terra dedit?
4.15.191  Sed sane sint magna hominum peccata, nec usquam
4.15.192  Sit pietas, esto, sit tibi nullus honos;
4.15.193  Si tamen haud ullae possunt te flectere causae,
4.15.194  Et certum est poenas sumere ab orbe graves,
4.15.195  Affice suppliciis sontes, et noxia tantum
4.15.196  Corpora, at

fatear, pertinacius oppugnata ab hostibus, quam a civibus defensa, recte videri potest. In qua re si quidquam amplius eius viri eloquio adiectum fuerit, id licet totum superabundare non dubitem, utpote ubi non solum intentionis cognitae, sed verae etiam executionis relator accedet; tamen exequenti mihi, quae ad eam rem instituta sunt, non ab re visum est in hoc procinctu cum ipso oratore nostro miscere sermonem, eum videlicet, qui plus animum solicitat, urgetque, et quo magis urget, eo minus taceri, minusque in animo meo oblitterari potuit, nihil novi vel ignoti addens, sed

minus cedens, quo caedebatur durius. Multa clara funera hinc inde edita, tamque solida et constans pugna fuit, ut maiori pertinacia quam vi bellum fervere videbatur. Nemo usque ad tenebras receptui cecinit, nox ipsa sequens furorem et arma diremit, ubi et si parumper resederint acies, ingeniis tamen et machinis tota nocte certatum fuit. Ex hinc Sabbathi subsequente die iterum et usque ad horam sextam protracto certamine, tandem armigeri, perduellesque nostri, utpote longo armorum pondere, longiorisque praelii toedio, item vulneribus confecti atque obruti vapularunt, gloria et area belli

et deliberandum, ac respondisse et deliberasse super parte capta super predictis amodo usque per totum mensem Madij proxime futuri, quo termine elapso respondeant et deliberent dictus Rv:mus Dominus Episcopus et suus clerus quoquo modo ipsi voluerint, tamen annue promissione facte per cives Sibenici sint casse et nulle, nulliusque valoris et momenti, et ponatur ista pars in copia sub parte suprascripta capta die 23 martij instantis.

feret.
25  Qua nutant flexi per eburnea colla capilli,
Languida cernetur et sine crine cutis,
Non aliter quam cum solito spoliatur honore
Brumalique caret tempore fronde nemus.
Sed si deflecti cuiquam tamen aeneus ille
30   Atque adamanteus temporis ordo queat
Confiteor: decor iste hominis non sorte teneri
Dignus et humana conditione premi.
Doloris expers Lethi Stygiique profundi

viribus evitare conatus sum, profecto incurrerem. Sed quia illa tempora cum in partibus regni Rassiae, tum etiam in Pannonia me pluribus incumbentibus causis detinuerunt, non parum dolui hanc causam me a scribendo tantum retardare potuisse. Quod tametsi intervallum jam satis longum visum est, tamen et recordatione tuarum clarissimarum virtutum, et tui amplitudine nominis, quod jam in terris quamplurimis celeberrimum est, quam maxime cоmmotus, alienum a professione mea (quam et praesens, et per litteras tuae spectabilitati saepissime feceram) esse duxi, ut saltem

a professione mea (quam et praesens, et per litteras tuae spectabilitati saepissime feceram) esse duxi, ut saltem ad praesens aliquid tuae dignitati non scriberem. Ego his temporibus, licet absens, tamen immortalium et plurimorum tuorum in me beneficiorum non immemor, cum apud principes regni Hungariae, tum etiam apud illustrem despotem Rassiae, qui sollicite et frequenter conditiones vestri status inquirere solet, tuae spectabilitatis amplissima gesta, tuam probitatem moresque

illa studiosissime perceperam. Quam equidem provinciam mihi aequo animo assumens nescio an munus hominis officiosissimi an potius impudentissimi perfecerim, cum praeter vires meas rem grandem, in qua omnis eximia oratio latissime versari potuisset, aggressus fuerim; sanctius tamen, cum ita rem opportunam offendissem, loquendo nomen praesumptionis quam silendo ingratitudinis mihi subverendum esse duxi. Нaеc e multis tuae nobilitati referre visum est ut facilius Nicolaum tuum nusquam immemorem tuae dignitatis fuisse intelligas. Fatebor

sed fortuna semper felicitati hominum invidente longe aliter, quam animo meo destinaveram, effectum est — quippe nec meae nec Heliae, uti istic accepimus, litterae tibi redditae fuerant — meque paene ignotum, qui absens tuae humanitati notus esse cupieram, reddidit. Nihilominus tamen, ut uterque nostrum istuc advenit, tanta te humanitate praeditum conspeximus, ut mox nobis visis te hilarem vultuque iocundo erga nos praebueris nosque tuum in contubernium, ac si sexcentis annis antehac convixissemus, gaudens accepisti iusque hospitii more priscorum colere videbare. Illi

ac familiaritate fortassis fines ac terminos nostri instituti transiebamus. Si vero quavis in re prorsus inepti fuerimus, nobis persuademus, tuus etenim ingenuus animus, tua mansuetudo, tua facilitas hoc nobis pellicere videtur. Cumque tot dies permanserimus, unius tamen instar diei istic moram habuisse nobis creditum est. Sed quid te teneo verbis? Omnia nobis iocunda, omnia suavia, omnia, quae nos oblectabant, dies, quo a te abiimus, praecidit, ademit et absiulitabstulit. Eius etenim consuetudinis usu,

videbantur, quam aegre tulerimus quamve magno dolore affecti fuerimus, tu, velim, ipse iudices. Corpore quidem Ferrariam versus tendebamus, animo semper Bononiae persistenti navigando digrediebamur. Voluntatibus connectebamur adeo, ut, quanquam ipso die satis procul a Bononia navigassemus, tu tamen nos et nocte consequi visus es. Quippe cum ea nocte in diversorio quodam constituti quieti —-- siquidem illa quies appellanda fuerit, — corpora nostra dedissemus noxque plurima sui parte lapsa fuisset, quin potius iam aurora aderat, tota ferme cum nocte antea vigilassemus somnumque

iam aurora aderat, tota ferme cum nocte antea vigilassemus somnumque oculi non vidissent, tandem lumina defessa sopor ad diem vehementius oppressit moxque insomnium huius generis prae oculis se obtulit, ut ipsa in visione ambigerem, anne Bononiae adhuc persisterem, qui tamen pridie ea excesseram. an foris Bononiam pernoctarem. Tua nanque benignitas mihi adesse visa est orans atque obsecrans deum sanctosque eius angelos, ut, si abs te digrederemur, navis, qua eramus navigaturi, aliquid pateretur incommodi. Nobis vero tuis minime precibus

attigeramus triaque milia itineris perficiendi Ferrariam usque supererant, ibi una lembo conducta Ferrariam sole iam ad occasum vergente adnavimus, urbem ac deinde habitationem introgressi fame membris debilitatis satis aspere nihil prompti nos ad manducandum reperisse ferebamus, fiala tamen vitrea, quam plenam vino tuae benignitatis cocus vester repleverat, ille, ut nosti, brevis, qui, nescio, an iam magis creverit seu potius decreverit. Sed haec alias. Vas tamen vitreum zukka vulgariter nuncupatum adhuc intactum meo adhaerens lateri sat me bono animo esse iubebat nunquam,

introgressi fame membris debilitatis satis aspere nihil prompti nos ad manducandum reperisse ferebamus, fiala tamen vitrea, quam plenam vino tuae benignitatis cocus vester repleverat, ille, ut nosti, brevis, qui, nescio, an iam magis creverit seu potius decreverit. Sed haec alias. Vas tamen vitreum zukka vulgariter nuncupatum adhuc intactum meo adhaerens lateri sat me bono animo esse iubebat nunquam, quousque gutta vel minima ex eo stillare poterit, me asserens deserturum. Sed leniter guttur ac interiora liquore, quod contineret, temperans amissas instaurare vires

me tuam in benivolentiam ac amorem accipere velis. At ubivis gentium, ubivis terrarum fuero, tuo honori tuueque dignitati amplificandae Georgium Augustinum nunquam defuturum tibi persuadeas, velim. Etiam atque etiam vale. Ianus nostro in reditu nondum reversus erat. Sabbato tamen proximo, qui est dies tertius Kalendas Iulias, rediit. Quam laeti eum viderimus, vix verbis explicare possem, uti eum, quem magnopere exoptaveramus. Illico eum convenientes tuo ei nomine salutes diximus, quas gratissimas habuit eumque esse ac fore tibi coniunctissimum certo scias.

Illustris despotus, desperata regni tutella traiecto Danubio ad Panones, veluti ad unicam arcem recepisse dicitur. Incredibile dictu profecto est, quantum argenti facti infective detulerit, equidem plura transcribo quam credo; nec tamen affirmare ausim de quibus dubito, nec subducere quae accepi de magnitudine auri huius principis. Loquor: vix X et V dies suffecere in transferenda tanta supelectili ad ulteriorem ripam Danubii; se, liberos, coniugem, humana et divina

aliquando regi incipiat. Curato, ut aliquando vel ille vel alter celerius, quoad fieri poterit, ad preturam veniat. Hoc et cives desiderant, et ad dignitatem senatus satis accomodatum erit. Rumore quodam, sine tamen certo autore, nobis significatum est: Mahometum, Teucrorum principem superbissimum, maximis cum copiis Serviam ingenti cum terrore invasisse. Illustris Georgius desperatis rebus, quibusdam arcibus munitis, posito valido presidio ad

Pannonius Marco Aurelio. S. D. Multa sunt, Marce Aureli, quae me unum in tanta interpretantium copia, ne quid ipse interpretarer, sunt hactenus dehortata, verum illud in primis, quod mea proferre quam aliena transferre, semper duxi praestantius: tamen quando ita evenit, ut institutum tandem meum transgrederer; cui potius has primicias offeram quam tibi? qui me id negotioli suscipere, quod profecto non facile alius fecisset, crebra incitatione compulisti; qui praeterea hunc libellum, me velut in schola dictante,

concinnius requirat; postremo desperata ejus inventione, quid πολυπραγμοσύνη Latine significet, longo verborum ambitu describit. Idem, oppido quam frequenter, pro accurato ponit curiosum. Ego tamen, bona venia docti hujus et diserti auctoris, eo vitio praeditos, partim negotiosos, partim curiosos, vitium ipsum tum negotiositatem tum curiositatem appello. Cum praesertim Nigidius, homo ipsius

inde Lyciorum dux Glaucus; quem Aetolus tanquam sibi antea incognitum, diligenter de progenie sua interrogat, simul obscuritatem hosti militanter objiciens, simul provide cavens, ne forte, quemadmodum paullo ante Veneri et Marti, sic et nunc deo cuipiam, sub humana specie latenti, quamvis ignarus, tamen impie congrederetur. Glaucus vero illi excusationem praefatus, tandem commemorat, se quidem a Sisypho et Bellerophonte Corinthiis regibus esse oriundum; sed modo ad Trojam venisse e Lycia. Quibus auditis confestim a Diomede hospes agnoscitur, et amicitia inter eos, variis pignoribus

et servitorem ad omnia mandata pro viribus paratissimum. Cujus quidem desiderii mei testis accedit R. P. D. Marcus Episcopus Tinniniensis, qui et praesentium literarum mearum brevitatem pariter et ruditatem facile amplius et locupletius viva voce, et commendatione supplebit. Nec tamen tanto teste contentus, misi pro V. R. P. per eundem pignora quaedam licet exilia, ab animo tamen deditissimo profecta, et quasi primicias obsequiorum meorum, quae pro nunc satis impetrabunt, si tantum admitti et respici merebuntur. Si quid praeterea est, quod post

P. D. Marcus Episcopus Tinniniensis, qui et praesentium literarum mearum brevitatem pariter et ruditatem facile amplius et locupletius viva voce, et commendatione supplebit. Nec tamen tanto teste contentus, misi pro V. R. P. per eundem pignora quaedam licet exilia, ab animo tamen deditissimo profecta, et quasi primicias obsequiorum meorum, quae pro nunc satis impetrabunt, si tantum admitti et respici merebuntur. Si quid praeterea est, quod post fratrem meum D. Varadiensem exiguitas mea possit, cogitet R. P. V. habere

S. Angeli. Satisfacturus eram debito meo erga R. P. V. literis longioribus, si non earum portitorem contigisset esse R. P. D. Marcum Episcopum Tinniniensem, quem satis scio et ornatius et copiosius omnia relaturum, quae a me scribi possent. Vnum tamen, quamvis et illi coram peragendum delegaverim, nihilominus et epistolae mandandum putavi, plurimam videlicet mei commendationem apud P. R. V. Quam Altissimus servet diu felicem! Budae. 20. die April.

quam munusculi vilitatem. Cetera dicet R. in Christo P. D. Marcus, Episcopus Tinniniensis; qui etiam apud SS. D. N. pro certis causis meis et meorum intercessurus est. Quarum una, quae ad quietiorem mei et Ecclesiae meae statum pertinet, satis quidem ardua est, plurium tamen judicio non inusitata, nec prorsus illicita; nobis vero multis ex rationibus plurimum necessaria. Oro V. R. P. ut in ea re promovenda, sui erga me favoris initium auspicetur. Nemo est, cui pro tanto in me collato beneficio malim obligari quam R. P. V.

de me R. P. V. pro sua benignitate concepit. Nam quicquid de me rumor personet, ut verum ingenue fatear, nec animi virtutibus adeo unquam excellui; et si quid studiorum olim in Italia hauseram, ea mihi omnia, oblivione et longa desvetudine jam effluxerunt. Quantulumcunque tamen vel natura vel fortuna valeo, sciat R. P. V. id totum obsequiis suis esse dedicatum; nec quidquam mihi futurum jucundius, quam si quid mandaverit, in quo ego saltem hanc animi mei sibi deditissimi affectionem possim declarare. Cetera uberius referet R. P. D. Marcus,

Chaucasum montem, quo Romanorum fama nondum appulerat! Que enim tam barbara gens quo non iam nomen Venetum pervenerit? Ubique colitur, ubique veneratur, et per orbem instar miraculi praedicatur; quam cotidie cerno et tam cotidie admiror, et vetus mihi quum sit iam persuasum novam tamen per admirationem. 63 64 65 66 67 Institutione: institutorem Tenore: terore Ac: ad Nec non: nec enim (nec.n.) Ius: eius In hac igitur omnium aliarum primaria civitate, quantum sit in primo ac

iocari. Nos bene novimus alter alterum. Age igitur, ut melius nosti; nihil opus habes commonefactione nostra, quippe qui virum hunc intus, et in cute noris. Illud scito, quod quanto diligentius morem gesseris, tanto tibi erit utilius. De Magistro Bartholomaeo, quamvis ego non sim bonus Astrologus, tamen ita iudico, quod ille homo nescit fortuna uti. Nos hactenus, Deo iuvante, satis feliciter viximus sine Horoscopis et Genethliacis; spero vivemus et in futurum. Medici tamen et tonsoris adhuc volo memineris. Peregrinationem istam tuam Hispaniensem seu Britannicam, tunc magis laudabo, cum te

quanto diligentius morem gesseris, tanto tibi erit utilius. De Magistro Bartholomaeo, quamvis ego non sim bonus Astrologus, tamen ita iudico, quod ille homo nescit fortuna uti. Nos hactenus, Deo iuvante, satis feliciter viximus sine Horoscopis et Genethliacis; spero vivemus et in futurum. Medici tamen et tonsoris adhuc volo memineris. Peregrinationem istam tuam Hispaniensem seu Britannicam, tunc magis laudabo, cum te salvum et locupletem revertisse audiero. Non timeo equidem tibi Scyllam et Charybdim, Cyclopas et Laestrygonas; cave de Solis mensa et Lothophagorum succis ne quid gustes.

lector A1 ex recondiderem paraui, non quidem tam iucunda quam miserrima hac temporum nostrorum condicione congrua. Siquidem in his docetur ratio qua in turbulentissima hac omnium tempestate, quam in Petri nauicula nauigantes iugiter patimur, naufragii discrimina effugere ualeamus. Nec tamen miraberis si minus redimita comptaque erunt; non enim ex quietis ueniunt camerula aut ex otiosa bibliotheca sed ex festinantis equi dorso, quo me iam multis ut nosti mensibus grauissimae rei publicae curae insidere coegerunt. nota not. lector A1 in marg. Accipe

uniuersorum profitentur nec capillum capitis inuito ipso in terram decidere.

Sed et aliis Dominus falsa quadam aut religione aut pietate dormire uidetur, quibus Deum alicuius mali auctorem asserere summa religio est: Permittit Deus, inquiunt, malum, sed non facit. Quos tamen ipse per Isaiam arguit dicens: Π Deus est boni et mali per se auctor not. lector A2 in marg. Ego Dominus, et non est alter formans lucem et creans tenebras, faciens pacem et creans malum; ego Dominus faciens omnia. Π nota not. lector

in marg. qui non mundi gloria accensus, ueluti hi quos modo enumerauit Seneca, sed Dei ipsius spectatoris reuerentia; spoliatus lautissima substantia, carissimis filiis orbatus, uniuersa priuatus familia, esca uermibus factus, atque in ipso omni miseriarum fundo constitutus, inter foetores tamen et acerbissima corporis totius uulnera gratias Deo decantabat. nota not. lector A1 in marg. Vel illi tres spectatissimi pueri, Annania, Azaria et Misael Π tres pueri not. lector A2 in marg.

Π uerba euangelio digna not. lector A2 in marg. Tempestas rectum gubernatorem, stricta acies militem probat. Π tempestas gubernatorem probat not. lector A2 in marg. Aurum igne et uir fortis miseria examinatur, quae tamen uerius tribulatio dicitur; quippe quemadmodum messores triticum tribulando granum ex palea excutiunt, Π ut triticum tribulando excutiunt not. lector A2 in marg. itidem et uirorum bonorum uirtus calamitatibus uariis a uitiis purgatur. Quid ergo nunc de illis

ex conterere eos, Domine; id est, ut et praesentem miseram transigant uitam, et futuram aeternis defleant suppliciis.

Sed hic forsan instabit aliquis: Cum scriptum est “Deus non punit bis in id ipsum”, quomodo ergo hoc stabit, si tamen ob unam noxam peccatores et praesentibus et futuris affligerentur flagris? Cuius contrarium et Hieronymus sensisse uidetur, qui illam Hieremiae tractans imprecationem ait: Quod genus humanum diluuio, Sodomitas igne, Aegyptios mari, Israelitas in eremo perdidit, scitote igitur ideo

A1 ex iudicabat Deus bis in id ipsum. Qui ergo puniti sunt postea non punientur; alioquin mentiretur scriptura, quod dicere nefas est. – Ceterum hoc de illis dumtaxat intellegere, monet Lombardus, qui inter ipsa flagella paenitentiam egerunt, quam utique Deus uel tenuem aut momentaneam tamen non aspernatur, quod uero hi, qui temporalibus non emendantur uerberibus, aeternis excrucientur tormentis. Idem ipse Hieronymus auctor est. Nam mox fere intulit: Quaeret hic aliquis: Si fidelis deprehensus in adulterio decolletur, quid de eo de eo] corr. lector A1 ex

tales postea non puniri, quia culpa leuis praesenti supplicio compensata sit; leuis enim culpa leui supplicio compensatur. Ex quo habes terrenum iudicem in plectendis reis non posse caelestis iudicis praeuenire sententiam, nec sumpto supplicio diuinam aut prohibere aut temperare ultionem, quam tamen ab ipso sonte posse praeueniri ipse indulsit misericors. Nam pollicitus est: In quacumque hora ingemuerit peccator dimittetur ei et peccatorum eius non recordari amplius; quod intellegens psalmista decantabat: Dixi “confitebor aduersum me peccata mea,” et tu

me peccata mea,” et tu remisisti impietatem cordis mei. – Talis enim, ut inquit Chrysostomus, talis est, mihi crede, erga homines pietas Dei, numquam spernit paenitentiam, si ei sincere et simpliciter offeratur; et si ad summum quis perueniat malorum et inde tamen uelit reuerti ad uirtutis uiam, suscipit, libenter amplectitur, facit omnia quatenus ad priorem reuocet statum. Quodque adhuc est praestantius et eminentius, et si non potuerit quis explere omnem satisfaciendi modum, quantulamcumque tamen et quamlibet quamlibet]

offeratur; et si ad summum quis perueniat malorum et inde tamen uelit reuerti ad uirtutis uiam, suscipit, libenter amplectitur, facit omnia quatenus ad priorem reuocet statum. Quodque adhuc est praestantius et eminentius, et si non potuerit quis explere omnem satisfaciendi modum, quantulamcumque tamen et quamlibet quamlibet] correxi ex quodlibet breui tempore gestam non respuit paenitentiam; suscipit etiam ipsam, nec patitur quamuis exiguae conuersionis perdere mercedem.

Attende ergo diligentius, o peccator, et quocumque in statu

cadit in terram sine uoluntate patris nostri; aut parentum neglegentiae tribuendum est quod paruuli sine baptismo moriuntur, ut nihil ibi agant diuina iudicia. Quid dicam quod paruulus aliquando ante baptisma exspirat? Etiam festinantibus parentibus et paratis ministris ut paruulus baptisetur, Deo tamen uolente non datur, qui eum paululum in hac uita non tenuit ut daretur. Quid est quod aliquando paruulis infidelium filiis potuit ne irent in perditionem, et filiis fidelium non potuit baptismate subueniri? Vbi certe ostenditur quod personarum apud Deum non sit acceptio; alioquin electorum

laborantes et aliis plerisque affectos malis; num illis parentum aut originalis culpae noxam obiciemus? Sed quid de nobis respondebimus aut de multis infidelium filiis? Qui integris membris et perfectis nascimur lineamentis, quibus eadem crimina impingi possunt, et grauiora haec esse uidentur. Et tamen uas figulo non audet dicere: Cur ita sum formatum? Est enim in ipsius positum arbitrio, quod quali forma producat ac pro libito suo de luto disponat. Illud tamen unum audeo affirmare opificem nostrum numquam consuescere, nisi ob maiora commoda, mala inducere. nota

filiis? Qui integris membris et perfectis nascimur lineamentis, quibus eadem crimina impingi possunt, et grauiora haec esse uidentur. Et tamen uas figulo non audet dicere: Cur ita sum formatum? Est enim in ipsius positum arbitrio, quod quali forma producat ac pro libito suo de luto disponat. Illud tamen unum audeo affirmare opificem nostrum numquam consuescere, nisi ob maiora commoda, mala inducere. nota bene not. lector A1 in marg. Siquidem caeci illius nati factum et ipsi caeco et multis aliis occasio sempiterni luminis exstitit, et pueri absque

ei gubernationem. Et hi distorti corde tres habent sententias: aut quod quod] corr. lector A1 ex qui non est Deus, sicut dicit stultus in corde suo, aut quod quod] corr. lector A1 ex quid iniustus est Deus qui non tribuit peiora peioribus, aut quod Deus non res gubernat humanas; quam tamen eorum amentiam non solum diuinae uoces, sed et ipsa mundi machina, ornatus incessusque ostendunt. post incessusque add. lector A1 ostendunt

ad viros qui rerum terra marique bene gestarum instituti sunt navigationisque scientia pręditi, ut, quę alii bene honesteque gesserunt, probe cognoscere et eque iudicare possitis. Quo fit, ut ea, quę conscribere institui, iam multo ante vobis excogitata et penitus cognita esse non dubito. Non tamen ob id ipsum terrear, quominus institutum ad finem prosequar. Quin immo alacrior ire pergam, ut ea, quę Veneti virtute ac industria duce preclare studioseque gexissent, idoneus ipse existimer qui oratione amplectar. Quis est, inquam, tam ebetis ingenii et immemor, qui delirans

est, inquam, tam ebetis ingenii et immemor, qui delirans dignitatem gloriamque nominis vestri existimare non debeat virtutumque ac morum quin immo legum vestrarum non magni faciat ordines. Quare, ducum inclite gloriosissimeque senatus, hanc maritimam institutionem vobis caram accipite oro, vulgari tamen idiomate conscriptam, ut ob dignitatem ac gloriam nominis vestri illi etiam discant, quibus est solum materna lingua communis, quorum potior est numerus. Sed iam ipsam navigationem seriosius audiamus. Finito prohemio INCIPIT

homo ipse insolentissimus, non in alio putet superbiam. Sed nae ego ineptus sum, qui ineptiis illius diutius respondeo. Sufficiebat mihi Paulus Apostolus, qui optime cum Epimenide poeta dixit: Cretenses semper mendaces, malas bestias ventres pigros. Nam etsi ille natione Cres non sit, Cretensium tamen praesul est, et quidem non tam presbyterio quam mendacio. Tu autem refers initam amicitiam; Utinam sincera sit et stabilis! Sed certe nulla est in levibus constantia, quae in hoc genere prima exigitur. Per me tamen nunquam stabit, quo minus concordia ista duret; dissimulabo praeteritas

malas bestias ventres pigros. Nam etsi ille natione Cres non sit, Cretensium tamen praesul est, et quidem non tam presbyterio quam mendacio. Tu autem refers initam amicitiam; Utinam sincera sit et stabilis! Sed certe nulla est in levibus constantia, quae in hoc genere prima exigitur. Per me tamen nunquam stabit, quo minus concordia ista duret; dissimulabo praeteritas offensas, obliviscar iniuriarum omnium causa pacis. Si tamen, quod plurimum vereor, ille redierit ad vomitum, … Verum de his hactenus. Nunc ad te, et tua negotia, mi Compater, venio. Scribis de humanitate regis erga te,

quam mendacio. Tu autem refers initam amicitiam; Utinam sincera sit et stabilis! Sed certe nulla est in levibus constantia, quae in hoc genere prima exigitur. Per me tamen nunquam stabit, quo minus concordia ista duret; dissimulabo praeteritas offensas, obliviscar iniuriarum omnium causa pacis. Si tamen, quod plurimum vereor, ille redierit ad vomitum, … Verum de his hactenus. Nunc ad te, et tua negotia, mi Compater, venio. Scribis de humanitate regis erga te, et liberalitate D. N. de pollicitatione D. Varadiensis et Colocensis Antistitum. Qua in re tibi gratulor, quia futurum iam iam

Compater, venio. Scribis de humanitate regis erga te, et liberalitate D. N. de pollicitatione D. Varadiensis et Colocensis Antistitum. Qua in re tibi gratulor, quia futurum iam iam divitem conspicor; mihi gaudeo, quia quod ego tibi debebam, id alios praestare et vicem meam supplere video. Si quid tamen ex istorum omnium collatione ad summulam aliquid tibi defuerit, recurres ad me, et si blande poposceris, forsitan accipies. O factum bene! quod Musae tuae et facetiae, hic inter barbaros maiora inveniunt praemia quam domi. Quam male metui, ne te ego ad litus arandum ducerem! Sed iam sequere

aliquid tibi defuerit, recurres ad me, et si blande poposceris, forsitan accipies. O factum bene! quod Musae tuae et facetiae, hic inter barbaros maiora inveniunt praemia quam domi. Quam male metui, ne te ego ad litus arandum ducerem! Sed iam sequere fortunam tuam et nata sine cucurbitis. Semper tamen in memoria habeas, ad quid huc veneris? Nempe ut doceas indoctos, exhilares moestos, teipsum locupletes. Cave ergo quidquam dicas agasve contrarium. Proinde nec tuum illud mihi placet, quod de Imperatore et de Rendolo iocaris. Nonne subiit, quam grave sit in eos scribere, qui possunt

ut doceas indoctos, exhilares moestos, teipsum locupletes. Cave ergo quidquam dicas agasve contrarium. Proinde nec tuum illud mihi placet, quod de Imperatore et de Rendolo iocaris. Nonne subiit, quam grave sit in eos scribere, qui possunt proscribere, et in eos dicere, qui possunt edicere? Tu tamen in his utere iudicio tuo, et prudentiorum; mihi pro amicitia satis fuerit admonuisse. Quod legationem meam ex te quaeritat rex, mediocriter laetor. Scio voluptati sibi esse non tam facta ipsa et rerum ordinem, quam sales tuos; nec dubito eum magis delectari narratis tuis, quam gestis nostris.

nusquam. Sed devolventur omnes ad me tandem pro haereditate! Quam multorum bona ad alios devenerunt, quam lex sanxit, et testator concupivit? Praeterea id incertum est, utri nostrum futura sit vita diuturnior. Nihil minus ordinem servat, quam Mors; ita ille mihi succedere potest, ut ego illi. Fac tamen superstitem; et id aeque dubium, quamdiu superem. Sic interim medium hoc tempus in cassum effluxerit. Nunc, nunc studendum esset et componendum, cum per aetatem sensus viget, ingenium valet, et animus nihil fastidit; senectutis si quis accesserit, dandum erit non tam literis, quam moribus;

iam tibi grata quies,
Salue etiam quod nec metuit te nec fugit hospes
securus iam te quisquis adire potest.
Pulcra prius fueras Veneta vel pulcrior urbe
quae velut in celo candida luna nitet,
magnifica et quamvis stet lucida marmore et auro
non est illa tamen te mihi cara magis.
Tu mihi sola decens, tu cara et pulcra videris,
judice me nulla est anteponenda tibi.
Tu mihi te referas tam dulcem tamque suauem
et tam jocundam miror ut ipse quidem
an sum percupidus te. Longo tempore uixi
a te, luce mea,

festinans parere catulos parit caecos . Hic uero noster partus etiam ex alia ratione monstruosus est, utpote quo membrum unum, non integrum corpus enixi sumus. Illud tamen qualecumque (quando mihi ita faciendum fuit) ad Vestram Reuerendissimam Dignitatem, cui integrum deuoueram, transmittere curaui ut ex hoc membro cognosceres quid sit de toto corpore (si tamen cetera ad hanc

Illud tamen qualecumque (quando mihi ita faciendum fuit) ad Vestram Reuerendissimam Dignitatem, cui integrum deuoueram, transmittere curaui ut ex hoc membro cognosceres quid sit de toto corpore (si tamen cetera ad hanc rationem effingere ualebimus) spei reliquum. Ceterum hoc tibi frustum ea lege committo, ut sit mihi integrum id cum uniuerso compingere corpore ; et si ratio totius formae postulabit,

appellauit. Isidori quoque Synonymorum clarissima gemmulla. Ciceronis uero si exstaret opus, quod de hac ipsa ratione conscripsit, forsan et nos et omnes alios hoc labore leuasset; exstant tamen plereque eius consolatoriae dignae epistulae, quales etiam sunt nonnullae Cypriani, Hieronymi, Basilii Magni aliorumque complurium doctissimorum uirorum tam Latinorum quam Graecorum.

quod conueniat, si non omnino uehementius concutiant, obesse nequeunt. Quae etsi aliquando obsunt, ut Philoni Lacedaemonio, Chiloni philosopho aut Sophocli tragoedo et aliis nonnullis, quos legimus inmodica laetitia exstinctos, non tamen obsunt ratione subiectae materiae, quam repraesentant, quippe quae maxime congruit, immo quodam pabulum ac fomentum est humanae uitae, uerum nocet ratione uehementioris commotionis,

patientia longa malorum, et pars antiqui longa uigoris abest. Cohartatur namque uoluntas in malis nec se explicare ualet; ac maxime cum spem euadendi amisit, et tamen inter angustias deprehensa, quoad potest, reluctatur; ac ueluti de uentis illis scribit Vergilius:
Circum claustra fremit,
et modo hac modo

de causa nimia aegritudo uires animi et debilitet et grauet. Porro cur philosophari maerentes non ualeant, causa impromtu est: quamuis enim diuersae sunt uires animae, radix tamen eius substantiae simplex ac penitus una, quamobrem nemo simul animum nisi ad unum opus intendere potest, quod dum exsequitur, alia negligat necesse est,
pectora nostra duas non admittentia curas,

duriores praebent aures, uel quod crebrioribus acerbitatibus diriguerunt uel quod eis assidua nimium consolandi officia uiluerunt, praecipue autem quod tantis confracti malis uniuersam penitus boni spem abiecerunt. Nonnumquam tamen, ut Cicero in Tusculanis quaestionibus scribit, quidam ex hoc genere fortunii, qui multa sepius sunt perpessi, quicquid accidit ferunt facilius, ut ille apud Euripidem, qui ait:
Si mihi nunc

alios consolandos. Quod quidem probat caput illius epistulae, quam Cicero ad L. Lucceium scribit: Quamquam ipsa consolatio litterarum tuarum gratissima est, declarat enim sumam beniuolentiam coniunctam pari prudentia, tamen illum fructum ex his litteris uel maximum coepi quod te praeclare res humanas contemnentem et optime contra fortunam paratum cognoui; quam quidem laudem sapientiae tuae statuo esse maximam, nec aliunde pendere nec extrinsecus aut

tantum concutiuntur, sed non consternantur, ut in eadem epistula testatur Cicero ita dicens: Haec cogitatio, uidelicet contemnendarum fortunarum, cum mihi omnino non excidisset (etenim penitus insederat), ui tamen tempestatum erat labefactata atque conuulsa. Tales igitur homines statim confirmare poterimus si eos, ut ad se ipsos redeant, admonebimus et sese diligentius

Vide, quaeso, quam prudenter eum admonuit et obliqua oratione insolentiam simul atque arrogantiam euitauit, et quod propter suam modestiam ac amici auctoritatem grauitatemque, cui tantum tribuit ut eum monere non audeat, se facturum negauit, tamen sapientissime effecit. Induxit eum pulcherrime omneque ipsius studium accendit ad tuendam honoris existimationisque suae rationem ad curandumque diligentius ne opinionem praeclaram, quam

non ab extrinseco. Quod si dicas "Huic sapientia et rerum ingens scientia erat!" et tu, inquam, sapiens eris si ad naturam uixeris, non ad opinionem; nam neque illi de facultatibus fortunae amplius erat quam tibi; diues tamen erat, quia ei, quod habebat, erat satis. Idem, si cito cupis ditari, tibi faciendum est; mox enim ditaberis si cupiditati detraxeris et pecuniis adiicere non curaueris. His igitur atque eiusmodi suasionibus hi

cum uilissima rerum uestra bona esse iudicatis, eisdem uosmet ipsos uestra existimatione submittitis, quod quidem haud inmerito cadit. Humanae quippe naturae ista conditio est ut tantum, cum se cognoscit, ceteris rebus excellat; eadem tamen infra bestias redigatur si se nosse desierit; nam ceteris animantibus sese ignorare natura est, hominibus uero uitio uenit. Quam uero late pateat hic error uidetur qui ornare aliquid posse ornamentis existimatis alienis. At id fieri

semper succedere, scripsit ad ipsum epistulam in haec uerba: Amasis Polycrati ita inquit: mihi quidem feliciter agi cum uiro amico meo et hospite audire uoluptati est, tamen tuae magnae prosperitates mihi non placent, qui intelligo quam inuidum numen sit. Quod ad me attinet, malim cum meas ipsius, tum eorum, qui mihi curae sunt, res nunc prospere ire, nunc per uarias fortunae uices aeuum traducere quam in

Hanc sententiam primus Plato posuit, quam cum apud eum legisset Callimachus adeo pudore simul et dolore accensus est, quod ei nihil aduersi accidisset, ut se e muro in mare praecipitem daret. Furorem non laudo, laudo tamen singularem uirtutis aemulationem. Demum his eisdem de quibus loquebamur, si res postulabit, spem sumendae uindictae iniciemus de his, a quibus iniuriam acceperunt, quandoquidem ob fastum animi ingenio illorum apprime

se uerum esse amicum. Quod Cicero erga Titium pulcherrime seruauit; sic enim exorsus est: Etsi unus ex omnibus minime sum ad te consolandum accommodatus, quod tantum ex tuis molestiis cepi doloris ut consolatione ipse eguerim, tamen, cum longius a summi luctus acerbitate meus abesset dolor quam tuus, statui nostrae necessitudinis esse meaeque in te beniuolentiae non tacere tanto in tuo maerore tam diu, sed adhibere aliquam modicam consolationem, uel quae leuare tuum

Et ad L. Fabium: Etsi egomet, qui te consolari cupio, consolandus ipse sum, propterea quod nullam rem grauius tam diu tuli quam incommodum tuum, tamen te magnopere non hortor solum sed etiam pro amore nostro rogo atque oro, te colligas uirumque praebeas unde liquet quam uerum sese ei probet amicum, et quod declarat incommoda eius aegro ferre animo, et quod illum se amare persuadet et

uulnus illidat manus. – etenim quid aliud faciet sero ueniens medicus et sanitatem desperans quam plangere aut collidere manus? In quibusdam tamen languoribus, sicut in apostemate, mora et quidem utilis est, non modo non periculosa; unde in talibus necesse est tempus maturationis praestolari, ne crudis ulceribus nondum

nondum conuenientia medicamenta frustra apponas. Quo consilio Cicero in consolando Ligario aptissime est usus: Etsi tali tuo tempore me aut consolandi aut iuuandi tui causa scribere ad te aliquid pro amicitia nostra oportebat, tamen adhuc id non feceram, quia neque lenire uidebar oratione neque leuare posse dolorem tuum. Postea uero quam magnam spem habere coepi fore ut te breui tempore incolumem haberem, facere non potui quin tibi et uoluntatem declarem meam.

Captandum est ergo consolatori idoneum tempus, quod nobis est necessario prudentiae eius relinquendum. II 3 Quomodo aggrediendae sunt grauiores aegritudines Interea tamen temporis, quo maturationem ulceris expectas, mulcendum est oleo, unguento, aliisque medelis aut potionibus, quae ad celeriorem maturationem conducere solent, hoc est condolendo uel compatiendo, iuuando, minuendo, et aliis rebus fouendo, de

accommodatissime usus est, quem cum accepisset uehementius morte Flacci amici sui commotum, principio eum dolere non prohibuit, ceterum ut id modestius faceret, diligenter admonuit: "Moleste" inquit "fers discessisse Flaccum amicum tuum; plus tamen aequo dolere te nolo. Illud ut non doleas uix audebo exigere a te; et esse melius scio. Sed cui iam ista firmitas contingeret, nisi iam multum supra fortunam elato? Illum quoque ista res uellicabit. Nobis autem ignosci potest prolapsis ad

extremo discrimine aegroti ab ordine auocentur, semper ante pharmacum potiunculis leuioribus morbum mitiorem reddere consueuerant. Nam et natura excolit prius corpora ac praeparat quam ea formam induat uel superuestiat. Nos tamen postquam, quae de tempore et modo aggrediendae curationis admonenda erant, praemisimus, iuxta institutum ordinem a radicali aegritudinis medicina dicere incipiemus.

et horum similia ideo ad leuandum maerorem ualent quoniam docent mortem non esse malam eo quod a natura praestatur. Et hic locus leuando funebri luctui est aptissimus; quem tamen aliis perpaucis ualebis accommodare, quoniam non item priuatio aliarum rerum a natura prouenit ut uitae. Nisi forte hac ratione utaris ut dicas: "Vitam humanam inter praecipua bona nemo dubitat computare et tamen nullus

aptissimus; quem tamen aliis perpaucis ualebis accommodare, quoniam non item priuatio aliarum rerum a natura prouenit ut uitae. Nisi forte hac ratione utaris ut dicas: "Vitam humanam inter praecipua bona nemo dubitat computare et tamen nullus sapientum interitum eius dixit esse malum, eo quod a natura accipitur; quid ergo causae est cur et iacturam facultatum, quae multo minora bona sunt, similiter non esse malam putemus, tametsi non a natura sed a fortuna contingant?

Plorant pueri malumque putant cum corripiuntur uel uerberantur; sed pater aut magister, qui incutit flagra, aliter existimat. Et uitis inuita forsan falcem patitur truncarique membra molestius fert: tamen hoc et fecundior redditur et diuturniore uita donatur. Infirmus qui fidit medico et a quo pristinam ualitudinem expectat, nullas amariores potiones, nullas incisiones, nulla cauteria, nullam omnino acerbitatem quam a medico patitur malam

non est ueri simile malum esse; cum enim tale nihil nisi uel a deo uel a natura proueniat, non est rationabile ipsos auctores suum damnasse opus; damnassent autem profecto si malum, quod operi suo uel non dare uel adimere potuerunt, dederunt tamen aut non ademerunt. Nam nescisse id aut nequiuisse tam sapientissimos potentissimosque opifices sani hominis non est asserere. Restat ergo ut si illud, quod toto ipsorum in

aut nequiuisse tam sapientissimos potentissimosque opifices sani hominis non est asserere. Restat ergo ut si illud, quod toto ipsorum in opere reperitur, malum esse dicatur, nec tamen id prohibeatur uel tollatur, cum possit et noscatur, restat duo ut tam sancti auctores uel inuidiae uel ineptiae aut saltem negligentiae accusentur, quod nimirum affirmari absque summa impietate simul et dementia non potest. Si

scire. Et hoc modo persuadetur illud, quod omnibus commune est, malum non esse. Illud uero quod, licet non omnibus, potioribus tamen et praestantioribus nobiscum commune est, alia ratione et forsan non inepta declarabitur inter mala minime computandum. Si enim uera illa est sanctissima sapientum sententia, quam Cicero in Tusculanis refert quaestionibus,

tamquam de ingentibus beneficiis sedulo auctori suo gratias agere cernimus? Quod nequaquam facerent nisi bona esse intelligerent. Irrisoria quidem esset illa gratiarum actio si pro eo, quod noxium malumque est, gratiae agerentur. Et tamen legimus Iob pro morte filiorum et iactura uniuersae substantiae suae, quin immo et pro ulceribus grauissimis molestissimisque uermibus quibus totus laniabatur et discerpebatur gratias Deo cantantem atque dicentem:

sustineri possit, ceterum quis tantam audebit impietatem, ut praestantissimum dei opus praesumat condemnare? Quamobrem fateri necessarium est et uitam et incolumitatem bonam esse. Eatenus tamen has bonas concedimus, quatenus plus incommoditatis mortalibus afferant quam commoditatis, licet id nostra culpa proueniat.

id toto uitae tempore feras. Quod si illud aliquando detractare tentaueris, cogeris inuitus; licet tu sicut canis uinctus catenam assidue rodas, rumpere quidem anulum unum aut duos forsan poteris, semper tamen supererit quod ex collo pendeat, per quod captus rursum ad molam alligaberis; atque hoc te munere adolescentia donat. Transi nunc ad prouectiorem uiri aetatem, cum qua ultra has, quas commemorauimus,

quos genuit, quos eduxit. Quomodo potuit aut uerius aut rectius extrema miseria nouissimaque humanae pars uitae effingi aut designari? Nec tamen mirari habemus eius tam infelicem exitum, cuius dolendum lacrimandumque cognouimus exordium. Lacrimis et ploratu initiatum principium digne aerumnosum luctuosumque sortitur finem, media uero omnis fastidii et calamitatis plena.

corporis cura patimur indesinenter, nunc aestus, nunc frigora declinando; modo fugitando imbres, modo uentos ac tempestates, sedulo autem sanitatem procurando. Quamobrem aliquando ab his, aliquando ab illis abstinemus alimentis et tamen gulae instigatione cruciamur; mane grauis somno et hesternis adhuc indigestis crapulis surgere cunctaris, dum hinc te sollicita auaritia ad negotium uocat, illinc desidia plumis et otio inuolutum fouent utque tibi indulgeas hortantur; sed

commendauit Ciceronis ea de re iudicium dicens: Sanior est Ciceronis sententia ubi ait: haec uita mors est, quam lamentari posset si liberet. Sed si tamen eam mortem appellare non placet, et uitam esse uis, certe uel illud negare non poteris eam fallacem et umbrantem esse innumerisque laqueis praepeditam, quae pro uno gaudio multos sibi dat maerores, pro

Quibus rebus languores corporis boni potius comprobantur quam mali ualitudinemque magis homini esse noxiam. Quae etiam si nihil noceret, tamen illud, quod bonitatis habet, naturae est bonum, non hominis, quandoquidem sanitas non facit bonum quenquam. Quamobrem si tibi eam morbus tollit, de tuo bono tollit nihil; tua uero tibi cuncta permanent integra et intacta, nec

fortasse, praecipue in hoc postremo, plurimum. Vnde Posidonium philosophum, cum uehementius dolore articulorum laboraret et quasi facibus admotis crebrius ureretur, saepius dixisse ferunt: Nihil agis, dolor, quamuis sis molestus, numquam tamen confitebor te esse malum. De qua ratione multa a Cicerone in secunda Tusculanarum quaestionum egregie ac praeclare dicta reperies.

multi sapientes uiri concupiscunt aut concupierunt. Neque enim uerisimile uidetur sapientes uiros aliud quam bonum expetere, quandoquidem sapientes non essent si, quod cognoscerent malum, tamen appeterent: appetitio namque testimonio philosophorum nisi boni esse nequit et praesertim sapientum, qui falli non consueuerunt. Videmus autem uiros et quidem sapientissimos sanctissimosque mortem optasse, ut hunc ipsum, cuius

ubique non inopinatis subiacens casibus? De foro quidam rediens domum sanis pedibus suis cecidit, pedem fregit, et ex illo uulnere hanc uitam finiuit. Quid uidetur sedente securius; et tamen de sella in qua sedebat Eli sacerdos cecidit et mortuus est. Agricolae, immo uero omnes homines, quot et quantos a caelo et terra uel a perniciosis animalibus causis metuunt agrorum fructibus? Solent tamen de frumentis tandem collectis et

securius; et tamen de sella in qua sedebat Eli sacerdos cecidit et mortuus est. Agricolae, immo uero omnes homines, quot et quantos a caelo et terra uel a perniciosis animalibus causis metuunt agrorum fructibus? Solent tamen de frumentis tandem collectis et reconditis esse securi; sed quibusdam, quod nouimus, prouentum optimum fluuius improuisus fugientibus hominibus de horreis eiecit atque abstulit. Contra milleformes daemonum incursus quis innocentia sua

II 14 Quod mors sit bona His itaque rationibus uidetur satis copiose declaratum mortem bonam potius esse quam malam, quam ueritatem daemones quoque, licet sint mendacissimi, cum dictis, tum factis negare tamen non ualuerunt. Refert enim Cicero Trinacreum quendam Elysium, cum grauiter mortem filii maereret, uenisse in siccomantium querentem quae fuisset tantae calamitatis

cum sale mordens cepe et farratam pueris plaudentibus ollam pannosa faecem morientis sorbet aceti. Quamuis enim mucidum ei offerat uinum, bibit tamen miser, licet clausis oculis aut contracto supercilio. Iure hesterno carnibusque rancidis metuit saturari, largiri autem inopi socio

nocuit quam profuit sapientia. Cur ita? Nempe domini testimonio spinae sunt diuitiae bonumque semen excrescere non sinunt, sed suffocant et obruunt. Verum dices, fuerunt tamen diuites plerique dilecti amicique dei, ut Abraham, Isaac, Iacob, Ioseph, Dauid, Ezechias, Constantinus, duoque gloriosissimi Vngariae reges Stephanus eiusque filius Ladislaus, et alii tam cum magistratu quam priuati uiri santissimi

enim illud propheticum sequebantur consilium: Diuitiae si affluant, nolite cor apponere. Proinde et Dauid, tametsi amplissimum teneret imperium, pauperem se tamen et inopem ubique appellat et iure quidem, quoniam diuitias omnes non pluris quam lutum pendebat. Hoc si tu quoque feceris, in amissione rerum tuarum consolatione non indigebis. Nemo enim, ut alias diximus, iacturam illius

dominatus cupiditatem in carcere quodammodo ipse se incluserat. Quin etiam ne tonsori collum committeret, tondere filias suas docuit. Itaque sordido ancillarique seruitio regiae uirgines ut tonstriculae tondebant barbam et capillum patris, et tamen ab his ipsis, cum iam essent adultae, ferrum remouit instituitque ut candentibus gladium putaminibus barbam sibi et capillum adurerent. Cumque duas uxores haberet, Aristomachem ciuem suam, Doridem aut Locrensem, sic noctu ad eas uentitabat

afficiat, nihil contumeliae praebeat, denique uniuersa prouideat, quantum per ipsum fieri potest, quae ad bene lauteque uiuendum cum illis, tum domesticis suis necessaria esse uidentur. Ex quo tamen uniuerso labore et perpetua sollicitudine sua nihil amplius commodi utilitatisue referunt quam plerique ex familiaribus eorum, cum nec consumere amplius possint quam aliquis seruorum

descendunt reges et sicca morte tyranni. II 17 Contra cupidos laudis Quod si dicas "Famam tamen et gloriam uiro sine culpa quaerere semper concessum fuit, quippe qua nec dulcius nec suauius quicquam in uita humana esse potuit," – proh pudor! miserandam hominum mentis caecitatem , quae numquam in

et horum similia ideo ad leuandum maerorem ualent quoniam docent mortem non esse malam eo quod a natura praestatur. Et hic locus leuando funebri luctui est aptissimus; quem tamen aliis perpaucis ualebis accommodare, quoniam non item priuatio aliarum rerum a natura prouenit ut uitae. Nisi forte hac ratione utaris ut dicas: "Vitam humanam inter praecipua bona nemo dubitat computare et tamen nullus

aptissimus; quem tamen aliis perpaucis ualebis accommodare, quoniam non item priuatio aliarum rerum a natura prouenit ut uitae. Nisi forte hac ratione utaris ut dicas: "Vitam humanam inter praecipua bona nemo dubitat computare et tamen nullus sapientum interitum eius dixit esse malum, eo quod a natura accipitur; quid ergo causae est cur et iacturam facultatum, quae multo minora bona sunt, similiter non esse malam putemus, tametsi non a natura sed a fortuna contingant?

Plorant pueri malumque putant cum corripiuntur uel uerberantur; sed pater aut magister, qui incutit flagra, aliter existimat. Et uitis inuita forsan falcem patitur truncarique membra molestius fert: tamen hoc et fecundior redditur et diuturniore uita donatur. Infirmus qui fidit medico et a quo pristinam ualitudinem expectat, nullas amariores potiones, nullas incisiones, nulla cauteria, nullam omnino acerbitatem quam a medico patitur malam

et horum similia ideo ad leuandum maerorem ualent quoniam docent mortem non esse malam eo quod a natura praestatur. Et hic locus leuando funebri luctui est aptissimus; quem tamen aliis perpaucis ualebis accommodare, quoniam non item priuatio aliarum rerum a natura prouenit ut uitae. Nisi forte hac ratione utaris ut dicas: "Vitam humanam inter praecipua bona nemo dubitat computare et tamen nullus

aptissimus; quem tamen aliis perpaucis ualebis accommodare, quoniam non item priuatio aliarum rerum a natura prouenit ut uitae. Nisi forte hac ratione utaris ut dicas: "Vitam humanam inter praecipua bona nemo dubitat computare et tamen nullus sapientum interitum eius dixit esse malum, eo quod a natura accipitur; quid ergo causae est cur et iacturam facultatum, quae multo minora bona sunt, similiter non esse malam putemus, tametsi non a natura sed a fortuna contingant?

Plorant pueri malumque putant cum corripiuntur uel uerberantur; sed pater aut magister, qui incutit flagra, aliter existimat. Et uitis inuita forsan falcem patitur truncarique membra molestius fert: tamen hoc et fecundior redditur et diuturniore uita donatur. Infirmus qui fidit medico et a quo pristinam ualitudinem expectat, nullas amariores potiones, nullas incisiones, nulla cauteria, nullam omnino acerbitatem quam a medico patitur malam

non est ueri simile malum esse; cum enim tale nihil nisi uel a deo uel a natura proueniat, non est rationabile ipsos auctores suum damnasse opus; damnassent autem profecto si malum, quod operi suo uel non dare uel adimere potuerunt, dederunt tamen aut non ademerunt. Nam nescisse id aut nequiuisse tam sapientissimos potentissimosque opifices sani hominis non est asserere. Restat ergo ut si illud, quod toto ipsorum in

aut nequiuisse tam sapientissimos potentissimosque opifices sani hominis non est asserere. Restat ergo ut si illud, quod toto ipsorum in opere reperitur, malum esse dicatur, nec tamen id prohibeatur uel tollatur, cum possit et noscatur, restat duo ut tam sancti auctores uel inuidiae uel ineptiae aut saltem negligentiae accusentur, quod nimirum affirmari absque summa impietate simul et dementia non potest. Si

scire. Et hoc modo persuadetur illud, quod omnibus commune est, malum non esse. Illud uero quod, licet non omnibus, potioribus tamen et praestantioribus nobiscum commune est, alia ratione et forsan non inepta declarabitur inter mala minime computandum. Si enim uera illa est sanctissima sapientum sententia, quam Cicero in Tusculanis refert quaestionibus,

tamquam de ingentibus beneficiis sedulo auctori suo gratias agere cernimus? Quod nequaquam facerent nisi bona esse intelligerent. Irrisoria quidem esset illa gratiarum actio si pro eo, quod noxium malumque est, gratiae agerentur. Et tamen legimus Iob pro morte filiorum et iactura uniuersae substantiae suae, quin immo et pro ulceribus grauissimis molestissimisque uermibus quibus totus laniabatur et discerpebatur gratias Deo cantantem atque dicentem:

non est ueri simile malum esse; cum enim tale nihil nisi uel a deo uel a natura proueniat, non est rationabile ipsos auctores suum damnasse opus; damnassent autem profecto si malum, quod operi suo uel non dare uel adimere potuerunt, dederunt tamen aut non ademerunt. Nam nescisse id aut nequiuisse tam sapientissimos potentissimosque opifices sani hominis non est asserere. Restat ergo ut si illud, quod toto ipsorum in

aut nequiuisse tam sapientissimos potentissimosque opifices sani hominis non est asserere. Restat ergo ut si illud, quod toto ipsorum in opere reperitur, malum esse dicatur, nec tamen id prohibeatur uel tollatur, cum possit et noscatur, restat duo ut tam sancti auctores uel inuidiae uel ineptiae aut saltem negligentiae accusentur, quod nimirum affirmari absque summa impietate simul et dementia non potest. Si

scire. Et hoc modo persuadetur illud, quod omnibus commune est, malum non esse. Illud uero quod, licet non omnibus, potioribus tamen et praestantioribus nobiscum commune est, alia ratione et forsan non inepta declarabitur inter mala minime computandum. Si enim uera illa est sanctissima sapientum sententia, quam Cicero in Tusculanis refert quaestionibus,

tamquam de ingentibus beneficiis sedulo auctori suo gratias agere cernimus? Quod nequaquam facerent nisi bona esse intelligerent. Irrisoria quidem esset illa gratiarum actio si pro eo, quod noxium malumque est, gratiae agerentur. Et tamen legimus Iob pro morte filiorum et iactura uniuersae substantiae suae, quin immo et pro ulceribus grauissimis molestissimisque uermibus quibus totus laniabatur et discerpebatur gratias Deo cantantem atque dicentem:

sustineri possit, ceterum quis tantam audebit impietatem, ut praestantissimum dei opus praesumat condemnare? Quamobrem fateri necessarium est et uitam et incolumitatem bonam esse. Eatenus tamen has bonas concedimus, quatenus plus incommoditatis mortalibus afferant quam commoditatis, licet id nostra culpa proueniat.

id toto uitae tempore feras. Quod si illud aliquando detractare tentaueris, cogeris inuitus; licet tu sicut canis uinctus catenam assidue rodas, rumpere quidem anulum unum aut duos forsan poteris, semper tamen supererit quod ex collo pendeat, per quod captus rursum ad molam alligaberis; atque hoc te munere adolescentia donat. Transi nunc ad prouectiorem uiri aetatem, cum qua ultra has, quas commemorauimus,

quos genuit, quos eduxit. Quomodo potuit aut uerius aut rectius extrema miseria nouissimaque humanae pars uitae effingi aut designari? Nec tamen mirari habemus eius tam infelicem exitum, cuius dolendum lacrimandumque cognouimus exordium. Lacrimis et ploratu initiatum principium digne aerumnosum luctuosumque sortitur finem, media uero omnis fastidii et calamitatis plena.

corporis cura patimur indesinenter, nunc aestus, nunc frigora declinando; modo fugitando imbres, modo uentos ac tempestates, sedulo autem sanitatem procurando. Quamobrem aliquando ab his, aliquando ab illis abstinemus alimentis et tamen gulae instigatione cruciamur; mane grauis somno et hesternis adhuc indigestis crapulis surgere cunctaris, dum hinc te sollicita auaritia ad negotium uocat, illinc desidia plumis et otio inuolutum fouent utque tibi indulgeas hortantur; sed

commendauit Ciceronis ea de re iudicium dicens: Sanior est Ciceronis sententia ubi ait: haec uita mors est, quam lamentari posset si liberet. Sed si tamen eam mortem appellare non placet, et uitam esse uis, certe uel illud negare non poteris eam fallacem et umbrantem esse innumerisque laqueis praepeditam, quae pro uno gaudio multos sibi dat maerores, pro

Quibus rebus languores corporis boni potius comprobantur quam mali ualitudinemque magis homini esse noxiam. Quae etiam si nihil noceret, tamen illud, quod bonitatis habet, naturae est bonum, non hominis, quandoquidem sanitas non facit bonum quenquam. Quamobrem si tibi eam morbus tollit, de tuo bono tollit nihil; tua uero tibi cuncta permanent integra et intacta, nec

sustineri possit, ceterum quis tantam audebit impietatem, ut praestantissimum dei opus praesumat condemnare? Quamobrem fateri necessarium est et uitam et incolumitatem bonam esse. Eatenus tamen has bonas concedimus, quatenus plus incommoditatis mortalibus afferant quam commoditatis, licet id nostra culpa proueniat.

id toto uitae tempore feras. Quod si illud aliquando detractare tentaueris, cogeris inuitus; licet tu sicut canis uinctus catenam assidue rodas, rumpere quidem anulum unum aut duos forsan poteris, semper tamen supererit quod ex collo pendeat, per quod captus rursum ad molam alligaberis; atque hoc te munere adolescentia donat. Transi nunc ad prouectiorem uiri aetatem, cum qua ultra has, quas commemorauimus,

quos genuit, quos eduxit. Quomodo potuit aut uerius aut rectius extrema miseria nouissimaque humanae pars uitae effingi aut designari? Nec tamen mirari habemus eius tam infelicem exitum, cuius dolendum lacrimandumque cognouimus exordium. Lacrimis et ploratu initiatum principium digne aerumnosum luctuosumque sortitur finem, media uero omnis fastidii et calamitatis plena.

corporis cura patimur indesinenter, nunc aestus, nunc frigora declinando; modo fugitando imbres, modo uentos ac tempestates, sedulo autem sanitatem procurando. Quamobrem aliquando ab his, aliquando ab illis abstinemus alimentis et tamen gulae instigatione cruciamur; mane grauis somno et hesternis adhuc indigestis crapulis surgere cunctaris, dum hinc te sollicita auaritia ad negotium uocat, illinc desidia plumis et otio inuolutum fouent utque tibi indulgeas hortantur; sed

commendauit Ciceronis ea de re iudicium dicens: Sanior est Ciceronis sententia ubi ait: haec uita mors est, quam lamentari posset si liberet. Sed si tamen eam mortem appellare non placet, et uitam esse uis, certe uel illud negare non poteris eam fallacem et umbrantem esse innumerisque laqueis praepeditam, quae pro uno gaudio multos sibi dat maerores, pro

Quibus rebus languores corporis boni potius comprobantur quam mali ualitudinemque magis homini esse noxiam. Quae etiam si nihil noceret, tamen illud, quod bonitatis habet, naturae est bonum, non hominis, quandoquidem sanitas non facit bonum quenquam. Quamobrem si tibi eam morbus tollit, de tuo bono tollit nihil; tua uero tibi cuncta permanent integra et intacta, nec

id toto uitae tempore feras. Quod si illud aliquando detractare tentaueris, cogeris inuitus; licet tu sicut canis uinctus catenam assidue rodas, rumpere quidem anulum unum aut duos forsan poteris, semper tamen supererit quod ex collo pendeat, per quod captus rursum ad molam alligaberis; atque hoc te munere adolescentia donat. Transi nunc ad prouectiorem uiri aetatem, cum qua ultra has, quas commemorauimus,

quos genuit, quos eduxit. Quomodo potuit aut uerius aut rectius extrema miseria nouissimaque humanae pars uitae effingi aut designari? Nec tamen mirari habemus eius tam infelicem exitum, cuius dolendum lacrimandumque cognouimus exordium. Lacrimis et ploratu initiatum principium digne aerumnosum luctuosumque sortitur finem, media uero omnis fastidii et calamitatis plena.

corporis cura patimur indesinenter, nunc aestus, nunc frigora declinando; modo fugitando imbres, modo uentos ac tempestates, sedulo autem sanitatem procurando. Quamobrem aliquando ab his, aliquando ab illis abstinemus alimentis et tamen gulae instigatione cruciamur; mane grauis somno et hesternis adhuc indigestis crapulis surgere cunctaris, dum hinc te sollicita auaritia ad negotium uocat, illinc desidia plumis et otio inuolutum fouent utque tibi indulgeas hortantur; sed

commendauit Ciceronis ea de re iudicium dicens: Sanior est Ciceronis sententia ubi ait: haec uita mors est, quam lamentari posset si liberet. Sed si tamen eam mortem appellare non placet, et uitam esse uis, certe uel illud negare non poteris eam fallacem et umbrantem esse innumerisque laqueis praepeditam, quae pro uno gaudio multos sibi dat maerores, pro

Quibus rebus languores corporis boni potius comprobantur quam mali ualitudinemque magis homini esse noxiam. Quae etiam si nihil noceret, tamen illud, quod bonitatis habet, naturae est bonum, non hominis, quandoquidem sanitas non facit bonum quenquam. Quamobrem si tibi eam morbus tollit, de tuo bono tollit nihil; tua uero tibi cuncta permanent integra et intacta, nec

fortasse, praecipue in hoc postremo, plurimum. Vnde Posidonium philosophum, cum uehementius dolore articulorum laboraret et quasi facibus admotis crebrius ureretur, saepius dixisse ferunt: Nihil agis, dolor, quamuis sis molestus, numquam tamen confitebor te esse malum. De qua ratione multa a Cicerone in secunda Tusculanarum quaestionum egregie ac praeclare dicta reperies.

fortasse, praecipue in hoc postremo, plurimum. Vnde Posidonium philosophum, cum uehementius dolore articulorum laboraret et quasi facibus admotis crebrius ureretur, saepius dixisse ferunt: Nihil agis, dolor, quamuis sis molestus, numquam tamen confitebor te esse malum. De qua ratione multa a Cicerone in secunda Tusculanarum quaestionum egregie ac praeclare dicta reperies.

multi sapientes uiri concupiscunt aut concupierunt. Neque enim uerisimile uidetur sapientes uiros aliud quam bonum expetere, quandoquidem sapientes non essent si, quod cognoscerent malum, tamen appeterent: appetitio namque testimonio philosophorum nisi boni esse nequit et praesertim sapientum, qui falli non consueuerunt. Videmus autem uiros et quidem sapientissimos sanctissimosque mortem optasse, ut hunc ipsum, cuius

multi sapientes uiri concupiscunt aut concupierunt. Neque enim uerisimile uidetur sapientes uiros aliud quam bonum expetere, quandoquidem sapientes non essent si, quod cognoscerent malum, tamen appeterent: appetitio namque testimonio philosophorum nisi boni esse nequit et praesertim sapientum, qui falli non consueuerunt. Videmus autem uiros et quidem sapientissimos sanctissimosque mortem optasse, ut hunc ipsum, cuius

ubique non inopinatis subiacens casibus? De foro quidam rediens domum sanis pedibus suis cecidit, pedem fregit, et ex illo uulnere hanc uitam finiuit. Quid uidetur sedente securius; et tamen de sella in qua sedebat Eli sacerdos cecidit et mortuus est. Agricolae, immo uero omnes homines, quot et quantos a caelo et terra uel a perniciosis animalibus causis metuunt agrorum fructibus? Solent tamen de frumentis tandem collectis et

securius; et tamen de sella in qua sedebat Eli sacerdos cecidit et mortuus est. Agricolae, immo uero omnes homines, quot et quantos a caelo et terra uel a perniciosis animalibus causis metuunt agrorum fructibus? Solent tamen de frumentis tandem collectis et reconditis esse securi; sed quibusdam, quod nouimus, prouentum optimum fluuius improuisus fugientibus hominibus de horreis eiecit atque abstulit. Contra milleformes daemonum incursus quis innocentia sua

II 14 Quod mors sit bona His itaque rationibus uidetur satis copiose declaratum mortem bonam potius esse quam malam, quam ueritatem daemones quoque, licet sint mendacissimi, cum dictis, tum factis negare tamen non ualuerunt. Refert enim Cicero Trinacreum quendam Elysium, cum grauiter mortem filii maereret, uenisse in siccomantium querentem quae fuisset tantae calamitatis

cum sale mordens cepe et farratam pueris plaudentibus ollam pannosa faecem morientis sorbet aceti. Quamuis enim mucidum ei offerat uinum, bibit tamen miser, licet clausis oculis aut contracto supercilio. Iure hesterno carnibusque rancidis metuit saturari, largiri autem inopi socio

nocuit quam profuit sapientia. Cur ita? Nempe domini testimonio spinae sunt diuitiae bonumque semen excrescere non sinunt, sed suffocant et obruunt. Verum dices, fuerunt tamen diuites plerique dilecti amicique dei, ut Abraham, Isaac, Iacob, Ioseph, Dauid, Ezechias, Constantinus, duoque gloriosissimi Vngariae reges Stephanus eiusque filius Ladislaus, et alii tam cum magistratu quam priuati uiri santissimi

enim illud propheticum sequebantur consilium: Diuitiae si affluant, nolite cor apponere. Proinde et Dauid, tametsi amplissimum teneret imperium, pauperem se tamen et inopem ubique appellat et iure quidem, quoniam diuitias omnes non pluris quam lutum pendebat. Hoc si tu quoque feceris, in amissione rerum tuarum consolatione non indigebis. Nemo enim, ut alias diximus, iacturam illius

dominatus cupiditatem in carcere quodammodo ipse se incluserat. Quin etiam ne tonsori collum committeret, tondere filias suas docuit. Itaque sordido ancillarique seruitio regiae uirgines ut tonstriculae tondebant barbam et capillum patris, et tamen ab his ipsis, cum iam essent adultae, ferrum remouit instituitque ut candentibus gladium putaminibus barbam sibi et capillum adurerent. Cumque duas uxores haberet, Aristomachem ciuem suam, Doridem aut Locrensem, sic noctu ad eas uentitabat

afficiat, nihil contumeliae praebeat, denique uniuersa prouideat, quantum per ipsum fieri potest, quae ad bene lauteque uiuendum cum illis, tum domesticis suis necessaria esse uidentur. Ex quo tamen uniuerso labore et perpetua sollicitudine sua nihil amplius commodi utilitatisue referunt quam plerique ex familiaribus eorum, cum nec consumere amplius possint quam aliquis seruorum

descendunt reges et sicca morte tyranni. II 17 Contra cupidos laudis Quod si dicas "Famam tamen et gloriam uiro sine culpa quaerere semper concessum fuit, quippe qua nec dulcius nec suauius quicquam in uita humana esse potuit," – proh pudor! miserandam hominum mentis caecitatem , quae numquam in

ubique non inopinatis subiacens casibus? De foro quidam rediens domum sanis pedibus suis cecidit, pedem fregit, et ex illo uulnere hanc uitam finiuit. Quid uidetur sedente securius; et tamen de sella in qua sedebat Eli sacerdos cecidit et mortuus est. Agricolae, immo uero omnes homines, quot et quantos a caelo et terra uel a perniciosis animalibus causis metuunt agrorum fructibus? Solent tamen de frumentis tandem collectis et

securius; et tamen de sella in qua sedebat Eli sacerdos cecidit et mortuus est. Agricolae, immo uero omnes homines, quot et quantos a caelo et terra uel a perniciosis animalibus causis metuunt agrorum fructibus? Solent tamen de frumentis tandem collectis et reconditis esse securi; sed quibusdam, quod nouimus, prouentum optimum fluuius improuisus fugientibus hominibus de horreis eiecit atque abstulit. Contra milleformes daemonum incursus quis innocentia sua

II 14 Quod mors sit bona His itaque rationibus uidetur satis copiose declaratum mortem bonam potius esse quam malam, quam ueritatem daemones quoque, licet sint mendacissimi, cum dictis, tum factis negare tamen non ualuerunt. Refert enim Cicero Trinacreum quendam Elysium, cum grauiter mortem filii maereret, uenisse in siccomantium querentem quae fuisset tantae calamitatis

His itaque rationibus uidetur satis copiose declaratum mortem bonam potius esse quam malam, quam ueritatem daemones quoque, licet sint mendacissimi, cum dictis, tum factis negare tamen non ualuerunt. Refert enim Cicero Trinacreum quendam Elysium, cum grauiter mortem filii maereret, uenisse in siccomantium querentem quae fuisset tantae calamitatis

cum sale mordens cepe et farratam pueris plaudentibus ollam pannosa faecem morientis sorbet aceti. Quamuis enim mucidum ei offerat uinum, bibit tamen miser, licet clausis oculis aut contracto supercilio. Iure hesterno carnibusque rancidis metuit saturari, largiri autem inopi socio

nocuit quam profuit sapientia. Cur ita? Nempe domini testimonio spinae sunt diuitiae bonumque semen excrescere non sinunt, sed suffocant et obruunt. Verum dices, fuerunt tamen diuites plerique dilecti amicique dei, ut Abraham, Isaac, Iacob, Ioseph, Dauid, Ezechias, Constantinus, duoque gloriosissimi Vngariae reges Stephanus eiusque filius Ladislaus, et alii tam cum magistratu quam priuati uiri santissimi

enim illud propheticum sequebantur consilium: Diuitiae si affluant, nolite cor apponere. Proinde et Dauid, tametsi amplissimum teneret imperium, pauperem se tamen et inopem ubique appellat et iure quidem, quoniam diuitias omnes non pluris quam lutum pendebat. Hoc si tu quoque feceris, in amissione rerum tuarum consolatione non indigebis. Nemo enim, ut alias diximus, iacturam illius

cum sale mordens cepe et farratam pueris plaudentibus ollam pannosa faecem morientis sorbet aceti. Quamuis enim mucidum ei offerat uinum, bibit tamen miser, licet clausis oculis aut contracto supercilio. Iure hesterno carnibusque rancidis metuit saturari, largiri autem inopi socio

nocuit quam profuit sapientia. Cur ita? Nempe domini testimonio spinae sunt diuitiae bonumque semen excrescere non sinunt, sed suffocant et obruunt. Verum dices, fuerunt tamen diuites plerique dilecti amicique dei, ut Abraham, Isaac, Iacob, Ioseph, Dauid, Ezechias, Constantinus, duoque gloriosissimi Vngariae reges Stephanus eiusque filius Ladislaus, et alii tam cum magistratu quam priuati uiri santissimi

enim illud propheticum sequebantur consilium: Diuitiae si affluant, nolite cor apponere. Proinde et Dauid, tametsi amplissimum teneret imperium, pauperem se tamen et inopem ubique appellat et iure quidem, quoniam diuitias omnes non pluris quam lutum pendebat. Hoc si tu quoque feceris, in amissione rerum tuarum consolatione non indigebis. Nemo enim, ut alias diximus, iacturam illius

dominatus cupiditatem in carcere quodammodo ipse se incluserat. Quin etiam ne tonsori collum committeret, tondere filias suas docuit. Itaque sordido ancillarique seruitio regiae uirgines ut tonstriculae tondebant barbam et capillum patris, et tamen ab his ipsis, cum iam essent adultae, ferrum remouit instituitque ut candentibus gladium putaminibus barbam sibi et capillum adurerent. Cumque duas uxores haberet, Aristomachem ciuem suam, Doridem aut Locrensem, sic noctu ad eas uentitabat

afficiat, nihil contumeliae praebeat, denique uniuersa prouideat, quantum per ipsum fieri potest, quae ad bene lauteque uiuendum cum illis, tum domesticis suis necessaria esse uidentur. Ex quo tamen uniuerso labore et perpetua sollicitudine sua nihil amplius commodi utilitatisue referunt quam plerique ex familiaribus eorum, cum nec consumere amplius possint quam aliquis seruorum

dominatus cupiditatem in carcere quodammodo ipse se incluserat. Quin etiam ne tonsori collum committeret, tondere filias suas docuit. Itaque sordido ancillarique seruitio regiae uirgines ut tonstriculae tondebant barbam et capillum patris, et tamen ab his ipsis, cum iam essent adultae, ferrum remouit instituitque ut candentibus gladium putaminibus barbam sibi et capillum adurerent. Cumque duas uxores haberet, Aristomachem ciuem suam, Doridem aut Locrensem, sic noctu ad eas uentitabat

afficiat, nihil contumeliae praebeat, denique uniuersa prouideat, quantum per ipsum fieri potest, quae ad bene lauteque uiuendum cum illis, tum domesticis suis necessaria esse uidentur. Ex quo tamen uniuerso labore et perpetua sollicitudine sua nihil amplius commodi utilitatisue referunt quam plerique ex familiaribus eorum, cum nec consumere amplius possint quam aliquis seruorum

descendunt reges et sicca morte tyranni. II 17 Contra cupidos laudis Quod si dicas "Famam tamen et gloriam uiro sine culpa quaerere semper concessum fuit, quippe qua nec dulcius nec suauius quicquam in uita humana esse potuit," – proh pudor! miserandam hominum mentis caecitatem , quae numquam in

egregie declarauit illum honorem non esse inimico illius exhibitum, sed diuitiis ad quas illa turba intenta anhelabat. Quod si dicas "Famam tamen et gloriam uiro sine culpa quaerere semper concessum fuit, quippe qua nec dulcius nec suauius quicquam in uita humana esse potuit," – proh pudor! miserandam hominum mentis caecitatem , quae numquam in

quasi sponte ob errata sua de se ipsis et praestant et sumunt supplicium. Contra uero improbi et scelesti se peccasse minime dolent, uerum quod poenas pendere coguntur. Quamuis tamen et facinorosi nonnulli et futiles, leuitate quadam dum aliquando inuiti aut imprudentes delinquunt, unde postea incommodi quippiam referunt, cum alios accusare nesciunt, aut in quos culpam reiciant non inueniunt, in se ipsos conuersi

deuotionis Deo aliquid exhibere, in qua parte Christianum te poterit approbare? Hic Hieronymus, tametsi alios locos prudenter immisceat, praecipue tamen uoluntati Dei innititur, quam nos huic secundo loco assignauimus. III 4 Tertius a uoluntate maiorum Cui quidem et ille finitimus est in quo uel principis uel

cita morte, querula uita. Et Seruius Sulpicius ad Ciceronem ipsum de morte filiae consolando ait: si hoc tempore non diem suum obiisset, paucis tamen post annis ei moriendum fuisset, quoniam homo nata fuerat. Et Menander Trophimum consolando: "Si enim", inquit, "te solum hac conditione ex omnibus

comicus Graecus usus est cum inquit: Si malorum medicamentum lacrimae essent semperque flens a labore quiesceret, aurum pro lacrimis penderemus; nunc uero molestiae has nec respiciunt nec intendunt, here, sed siue fleas siue non, eandem tamen ingrediuntur uiam. Ista atque alia eiusmodi apud prudentes animos multum angorem sedare consueuerunt.

lamentis est prosecutus, sed potius honoribus laudibusque immensis. Hinc illud Pallantis est: Aut spoliis ego iam raptis laudabor opimis, aut leto insigni, et illud Aeneae ad Lausum: Hoc tamen infelix miseram solabere mortem: Aeneae magni dextra cadis. et illud: At non, Euandre, pudendis uulneribus pulsum aspicies nec sospite dirum optabis nato funus patri.

dicemus malis et quae intra cubiculum uel domus uel cordis patimur? Sed consolatori sapienti nec in his quidem consolandi deerit ratio. Nam etsi homo ex suis aduersitatibus nihil aliud referat emolumenti, illud tamen unum ac maximum esse debet ut per tolerantiam malorum potissimam uirtutum fortitudinem acquirat. Quam procul dubio nemo umquam nisi multis grauioribus perpessis malis assequi potuit. Vnde Seneca recte aegrotum est consolatus

Nec te moueat quod uirtus tua in obscuro degit nec per ora populi uolitet; eo enim, ut santissime ait Cicero, pulchrior est et magis integra si uacet populo, neque plausum captans se tamen ipsa delectet, neque ullum theatrum uirtute et conscientia maius est. Sic ergo, ut diximus, honestate mala tolerabiliora fiunt. III 11 Decimus

e uestigio aut uoluptas aut tristitia non consequatur. Et licet isti duo loci, de quibus loquimur, qui ab utili et honesto ducuntur, uoluptatem non solum post se trahant sed etiam principaliter gignant, tamen alii sunt propiores magisque accommodati et ad diuertendum dolorem aut maerorem conuenientiores, ut postea docebimus, cum ad genus illud consolandi perueniemus. Tametsi, ut ab initio

cum post casum eius honeste uiuere nequiuisset; atque ex eo insinuat oportunissimo tempore ipsam a uita destitutam. Hic locus optime senibus congruit qui iam et aetate et honoribus perfuncti sunt; poterit tamen prudens orator hanc consolandi rationem et florentibus aetatibus adaptare iuxta illam Philippi praeclaram sententiam: tunc homini mortem esse pulcherrimam cum omnium bonorum est in culmine, cum omnibus est carus atque acceptus, cum

15 Tertius locus ab ineuitabilitate Porro et ex futura necessitate minoratur nonnihil existimatio aerumnarum. Hoc est, cum quispiam damnum accepit, ostendamus si ualebimus, id licet nunc non accidisset, paulo post tamen necesse futurum. Idcirco talem casum non esse uiro prudenti aegre ferendum propterea quod nihil iure diuturnum dixeris quod finem habet. Nec distare utrum hoc nunc pereat an postea, quod

inquit, "et nos animo praemeditari quod aliquando futuri sumus, et quod, uelimus nolimus, longius abesse non potest. Nam si nongentos uitae extenderemus annos, ut ante diluuium uiuebat genus humanum, et Mathusalem nobis tempora donarentur, tamen nihil esset praeterita longitudo quae esse desisset. Etenim inter eum qui decem uixit annos et illum qui mille, postquam idem uitae finis aduenerit et irrecusabilis mortis necessitas, transactum omne tantundem est nisi quod magis senex

Redeamus igitur ad nos et quasi e caelo descendentes paulisper nostra uideamus. Sentisne, obsecro te, quando infans, quando puer, quando iuuenis, quando robustae aetatis, quando senex factus sis? Quotidie morimur, quotidie commutamur et tamen aeternos nos esse credimus. Hoc ipsum quod dico, quod scribo, quod relego, quod de uita mea trahitur; quot puncta notaui, tot meorum damna sunt temporum. Scribimus atque rescribimus, transeunt maria epistulae et findente sulco carina per

locus proprie funebri consolationi congruere uidetur; verumtamen et aliis poterit adaptari, ut si persuadeamus, quod quisque patitur, illud ei fuisse omnino futurum quia licet ista, si ad inferiores causas referas, casu quodam fieri uideantur, tamen, si ea ad illam certam infallibilemque rectoris summi prouidentiam uel ordinationem conferamus, comperies illud tibi ab initio fuisse deputatum aut meritis tuis aut aliqua alia iusta omnipotentis

diuersorum officia clericorum; subuersae ecclesiae, aenea altaria Christi stabulati equi, martyrum effossae reliquiae, ubique luctus, ubique gemitus et plurima mortis imago. Romanus orbis ruit et tamen ceruix nostra erecta non flectitur. Quid putas nunc animi habere Corinthios, Athenienses, Lacedaemonios, Arcadas, cunctamque Graeciam quibus imperabant barbari? Et certe paucas urbes nominaui in quibus olim fuere regna non modica.

breuiter flere miserias; alioquin ad haec merito explicanda et Titides et Sallustius muti sunt. Felix Nepotianus qui hoc non uidet, felix qui ista non audit. Nos miseri qui aut patimur aut patientes fratres nostros tanta prospicimus, et tamen uiuere uolumus eosque, qui his carent, flendos potius quam beatos putamus. Quid aptius, quid accommodatius ex hac ratione dici potuit, quantumque putas

uel filio aut membro corporis orbatum. Palam autem est unumquemque, qui proximo iniuriam infert, turpitudinis notam effugere non posse. Hanc paene uniuersam rationem satyrus ille assecutus est qui ait: Cur tamen hos tu euasisse putes quos duri conscia facti mens habet attonitos et surdo uerbere cedit occultum quatiente animo tortore flagellum? Poena autem uehemens et multo saeuior illis quas

Et quidem ista omnia et alia eiusmodi plurima mentibus male sibi consciis euenire consueuerunt, quae procul dubio maximis animum angoribus cruciari solent. Plus tamen ad solacium aduersarii exteriora mala conferunt, quamuis tenuiora sint et leuiora. Nam cum inimicus unusquisque ideo praecipue inimici sui gaudet malis quod suas uices ea ulcisci putat et de hoste suo

ipsorum sanguine comparatam." Ex hoc genere et illud Mantuani est: Numquam omnes hodie moriemur inulti, et alia apud ipsum talia complura. Praecipue tamen ad istum locum spectat maiora mala adducere aduersariorum; quorum commemoratione duplici solacio afficitur languens, uno, quod proprium huic loco est, scilicet quod sua mala parua

dari nec deberi. Ita ex proprio maerore nostro ad communem omnium euocamur; quem quamuis grauiorem censeamus, leuius tamen toleramus, quandoquidem multos socios nos habere uidemus ut nos aut infortunatos ultra ceteros aut indigniore iniuria affectos cogitare non possimus, quae duo in casibus aduersis maxima sunt incrementa angoris; horum uero absentia aut ex

fert humanas miserias, ut puta corporis infirmitates, imbecillitates, labes, spurcitias, fetores, et alios defectus aliasque miserias innumeras quibus nos uidemur obnoxios ac subiectos , quae tamen si quis diligentius penset aut intueatur, comperiet profecto omni miseria esse miseriora. Et nihilominus his luget nullus. Quod si uni ista contingerent a quibus ceteros omnes uideret immunes, nullus profecto esset dies, nulla

inter tormenta saltem bene actae uitae conscientia solari potest. Hinc Cicero ad Seruium: Me quidem, etsi nemini concedo qui maiorem ex pernicie et peste rei publicae molestiam traxerit, tamen multa iam consolantur maximeque conscientia consiliorum meorum. Istorsum spectat et cum dicimus illi, qui mala patitur, ea ob uirtutem suam pati

suo praecipuam adhibuit: Hic ego qui iaceo tenerorum lusor amorum Ingenio perii Naso poeta meo. Licet hoc, quod dicit, Ouidio uitio dari merito potest, tamen uiros huiusmodi consolando dicimus prae inuidiam esse oppressos. Fit uero iste locus tanto ad leuandam aegritudinem potentior, quanto innocentia afflicti est notior aut manifestior

et lamentatio: Sed sine funeribus caput hoc, sine honore sepulchri Et non ploratum barbara terra teget. – proin precatur uxorem: Ossa tamen facito parua referantur in urna. Sic ego non etiam mortuus exul ero. Atque etiam cum foliis et amomi puluere misce inque suburbano condita pone solo.

Sic ego non etiam mortuus exul ero. Atque etiam cum foliis et amomi puluere misce inque suburbano condita pone solo. – et post: Tu tamen extincto feralia munera semper deque tuis lacrimis humida serta dato. Quamuis in cineres corpus mutauerit ignis sentiet officium maesta fauilla pium.

diiudicatur. Ita ergo ex hoc ultimo loco ad utramque partem poteris rationem leuandae aegritudinis inuenire. Isti loci sunt, quantum mente colligere potui, quibus funebris luctus minuitur. Tamen prudens consolator poterit et aliis casibus eos accommodare; ex omnibus enim his locis poteris diminuere malorum opinionem.

est, sed non omnis angor ira; addit enim ira ad angorem ulciscendi spem. Siquidem irascimur nemini nisi de quo uindictam aliquo pacto sumere speramus. Hinc nemo maioribus, ut regi aut principi, ob illatam succenset iniuriam, maerere tamen et dolere potest, quoniam dolor ex sui ratione spem uindictae non habet. Ex his igitur locis omnibus lenire malum poteris et minus quam putabatur persuadere; quae extendere studio breuitatis obmittimus et ne nobilibus

III 28 Secundus locus a discrimine Huic uero loco et ille finitimus est qui ex discrimine accipitur; id est cum homo in aliquod discrimen grauissimum uenit, in quo omnium rerum naufragium imminebat, et tamen aliquid periculo subduxit. Tunc illorum iacturam leuare consueuimus ex collatione bonorum quae superfuerunt, siue illa praestantiora sint siue inferiora. Hinc ille naufragium consolatus est dicens: Cogita non quod perdideris

Huic sententiae accedit et Seneca qui ad Lucilium ita ait: Hoc tibi scribo, is qui amicum Serenum carissimum tam immodice fleui ut (quod minime uelim) inter exempla sim eorum quos dolor uicit. Hodie tamen factum meum damno et intelligo ut maximam mihi causam sic lugendi fuisse quod numquam cogitaueram mori eum ante me posse. Hoc unum mihi occurrebat minorem esse et multo minorem, tamquam ordinem fata seruarent. Itaque assidue cogitemus tam

ardua subeunda me comparaui." Hanc itaque praecipuam rationem putant Cyrenaici ad quemlibet luctum comprimendum: quam nimirum nec nos respuimus, dicimus tamen istam rationem non posse a consolatore praecipue post acceptum damnum adhiberi quandoquidem illum, qui iacturam est passurus, ea multo ante ratione se ita comparasse oportet ut, cum aduersa euenerint, non ueniant insperata.

illo relinquaris, et quam primum id facere desiste quod, etiam si uoles, diu facere non poteris. Annum feminis ad lugendum constituere maiores non ut tam diu lugerent, sed ne diutius: uiris nullum legitimum tempus est quia nullum honestum. Quam tamen mihi ex illis mulierculis dabis uix retractatis a rogo, uix a cadauere reuulsis, cui lacrimae in totum mensem durauerunt? Nulla res citius in odium uenit quam dolor, qui recens consolatorem inuenit et aliquos ad se adducit, inueteratus

igitur fortem uirum, num magno animo, num patientem, num humana contemnentem, num grauem poteris dicere? Haec licet Cicero de corporis oppressione dicat, poteris tamen ea leui commutatione ad animi transferre angustias atque adeo melius quod corpus uiolentiae subiectum est, animus minime; corpus multa inuitum tolerare cogitur, animum nisi uolentem

non tanta damna pati uult aut uni malo multa accumulare, cohibeat et compescat. Hae eaedem partes et nobis ferme semper ad consolandum suppetere possunt, praeter illam ultimam quae ex ratione tyrannidis accipitur. Possumus tamen eam et apte et pie ex ratione diuina mutuari, hac uidelicet ratione ut amicum admoneamus sibi diligentius prospicere ne Dominum ad iram prouocare contendat, utpote qui mortalibus uehementius succensere consueuit, quos cernit disciplinas

Vbi se longo carmine consolatur ostenditque inimico suo non tantum grauibus se oneratum malis, quantum ipse putabat; licet ipse aliter sentiret, tamen dissimulabat quoad poterat. Valet autem ideo dissimulatio doloris quia merentes comprimunt luctum dumque id frequentius tentant, tandem efficiunt ut uere accipiant

gignitur, qui ob praestantiam suam (ut mihi quidem probatur) in omni ratione consolandi praecedere debet. Plurimum enim (mihi crede) amici incommoda leuabimus si prius condolebimus ac collacrimabimus. Et si per absentiam facere non licuerit, id tamen uel litteris uel nuntiis declarare non desistamus atque ab eo loco initium sumamus. Nam et Seruius in illa egregia epistula ab eodem loco pulchre exorsus est: "Postquam", inquit, "mihi renuntiatum est de obitu Tulliae filiae

postulat, nullus conuenientior aut iocundior. Hic est qui a lamentatione afflicti petitur, cum maerentem prouocamus uel petimus nobis casum infortunii sui exponat. Qua in re fit mirum quoddam ut maestum ad dolorem inuitando dolore tamen leuemus: id quidem fit, uerum non praeter rationem. Etenim exspuit quodammodo miserias animus infortunia sua recensendo et cum lamentis partem uirus haud minimam euomit. Quod intelligens Ouidius scribit uxori:

permisit in aere; edere mugitus et bouis ore queri. Cum Priami lacrimis offensus non sit Achilles, tu fletus inhibes, durior hoste, meos? cum faceret Niobem orbam Latonia proles, non tamen huic siccas iussit habere genas; est aliquid fatale malum per uerba leuare: hoc querula Procnes Alcyonesque facit. Hoc erat in gelido quare Poeantius antro uoce fatigaret Lenia saxa sua.

dixerunt per lacrimas purgari atque ideo asserere non dubitauerunt salubriores esse lacrimas homini quam nimium risum, quippe quod ploratus quaedam erat malorum humorum purgatio. Sed de humore aut purgatione eius utcumque; illud tamen indubia fide tenendum est, lamentationibus et querelis opinionem malorum oppido extenuari, cuius multiplex causa est, sed praecipua quoniam in lamentatione pergit homo enumerando

si quid in domestico luctu hilarius factum ab his est aut dictum," ut minus illo tempore et ea rerum conditione dignum. Vnde et Sappho, cum se aptiorem alio scribendi carmini diceret, in flebili tamen materia flebile carmen elegit. Similem huic rationi et Boethius assignauit. Ouidius quoque ait: Flebilis ut noster status est, ita flebile carmen, materiae scripto conueniente suo.

tu Marcellus eris. Manibus date lilia plenis. In hoc sermone, licet et alios locos consolandi attigerit, id est a compassione, a causa mortis, ab officio funeris, praecipue tamen laudis loco immoratus est. Sic et Hieronymus, ut Theodoram de morte Lucinii consolaretur, longa oratione recensere uoluit facta egregia ipsius, uitae sanctimoniam, diuinos mores et alia uirtutum ornamenta dignissima; atque

ut eos, qui ita uixerunt, aut non attingat aegritudo aut perleuiter pungat. Ad quam considerationem laudando afflictum pulcherrime euocamus, ita tamen si laudatio absit ab adulationis suspicione, qua in re consolatoris prudentia desideratur. IV 11 De propriis locis huius quintae rationis

atque operam ad philosophiam contulisse. Tuae scientiae excellenti ac singulari non multo magis quam nostrae est relictum loci. Quare non equidem te moneo, sed mihi ita persuasi te quoque in his uersari rebus quae, etsi minus prodessent, animum tamen a sollicitudine abducerent. Et in Tusculanis quaestionibus: Illud quidem sic habeto: nisi sanatus animus sit, quod sine philosophia fieri non

plane omnino tantum ad solacium hominis ualet, quando cuiuspiam rei iacturam fecit, quantum spes rei recuperandae. Id optime intellexisse uidetur Ouidius, qui in exilium missus hortatur amicum ut, si etiam minime speret posse patriae restitui, tamen semper se spe redeundi detineat uel potius alat, testans adeo se nulla re alia sustentari quam spe reuertendi, quam licet falsam, ne sibi adimat, obnixe precatur dicens: Si tamen interea quid in his ego perditus oris,

etiam minime speret posse patriae restitui, tamen semper se spe redeundi detineat uel potius alat, testans adeo se nulla re alia sustentari quam spe reuertendi, quam licet falsam, ne sibi adimat, obnixe precatur dicens: Si tamen interea quid in his ego perditus oris, quod te credibile est quaerere, quaeris, agam; spe trahor exigua quam tu mihi demere noli tristia leniri numina posse dei. Seu temere expecto seu id contingere fas

eius negare poteris omnino laetitiam. Nunc quia Christus fabricator et restitutor promittit, non timeas eam plangere. Haec uerba, licet fidem ac diffidentiam sonent, magis tamen pertinere ad spem et desperationem; de quo loco plura iam diximus. IV 14 Quartus locus a munere Est ergo et aliud, quo distrahitur non parum a tristitia animus,

transegerunt. Sapientissime ergo ille sese consolatus est cui cum diceretur: "Iuuenis morieris", respondit: "Fortasse alicui magno malo me fortuna subducit; et si nulli alii, certe uel senectuti, cui etsi nulla mala inessent, tamen illud tale ac tantum est propter quod solum deuitandum: nulli umquam senectus esset optanda, quin potius totis deprecanda uotis." Illud dico incommodum quod Iuuenalis in calce posuit:

nulli umquam senectus esset optanda, quin potius totis deprecanda uotis." Illud dico incommodum quod Iuuenalis in calce posuit: Vt uigeant sensus animi, ducenda tamen sunt funera natorum, rogus aspiciendus amatae coniugis et fratris plenaeque sordibus urnae. Haec data poena diu uiuentibus ut renouata semper clade domus multis in luctibus inque

a persona inimici accipiuntur, proinde religiosis uiris et probis non multum conueniunt nec salua cum sua, tum ipsorum dignitate consolator mentes eorum temptare poterit. Hos tamen recensere uoluimus cum quod his maiores nostri usi sunt, tum quod exercitatum ingenium poterit eos, si adhibere diligentiam uoluerit, aliqua ex parte honestare et nonnumquam dignioribus consolationibus adaptare. Primum itaque

ubi inquit:
"Nullane periuri capitis fraudisque nefandae
poena erit?" abreptum crede hunc grauiore catena
protinus et nostro (quid plus uelit ira?) necari
arbitrio; manet illa tamen iactura nec umquam
depositum tibi sospes erit, sed corpore trunco
inuidiosa dabit nimius solacia sanguis. et post adiecit:

locus a frustratione Solent et ex tertia ratione aduersarii aliquod solacium captare homines, quae contingit ex frustratione aut uanis conatibus inimici, puta cum conatur magna mala inferre aut uniuersis exspoliare bonis, nec tamen potest efficere; ex hoc se consolantur homines tamquam quandam ultionem ex hoste sumpsissent, sed uident eum non omnino uoti sui compotem factum. Istorsum spectat quod Ouidius ait:

uident eum non omnino uoti sui compotem factum. Istorsum spectat quod Ouidius ait:
En ego, cum caream patria uobisque domoque
raptaque sint adimi quae potuere mihi,
ingenio tamen ipse meo comitorque ferorque:
Caesar in hoc potuit iuris habere nihil.
Quilibet hanc saeuo uitam mihi finiat ense,
me tamen extincto fama superstes erit
dumque suis uictrix omnem de

raptaque sint adimi quae potuere mihi,
ingenio tamen ipse meo comitorque ferorque:
Caesar in hoc potuit iuris habere nihil.
Quilibet hanc saeuo uitam mihi finiat ense,
me tamen extincto fama superstes erit
dumque suis uictrix omnem de montibus orbem
prospiciet domitum Martia Roma, legar.

Ex hoc genere solacii est et illud quod ei accidit qui insequendo quempiam aut appetendo fugientem aut defendere uel resistere conantem nec omnino incolumis id quiuit tentare. In tali negotio persequens licet paruo potitus, tamen uictorem se putat atque illo uel tenui successu solatur. Vt apud Ouidium Phoebus:
Cui deus: "At quoniam coniunx mea non potes esse,
arbor eris certe", dixit, "mea; semper habebunt

consolatur se eam in sua cessuram ornamenta quam non potuit habere in amplexus. His itaque rationibus procedit iste tertius locus qui, ut illi duo superiores, a persona aduersarii ducitur. Habet tamen amplius in se honestatis, propterea et uiris causisque dignioribus absque pudore facilius quam illi alii accommodantur. IV 19 De tribus locis sapientum, quorum primus a recordatione

sum, consequar et obtineam? Viuat unusquisque, ualeat, habeat, me maledictis, me iniuriis, me flagellis, me gladiis impetat, loquatur, faciat, comminiscatur quicquid uult; ego tamen propositum meum sequar, nemo me ab eo absterrebit, nemo retardabit, nemo reuocabit. Velatis oculis, adoperto capite, auribus obturatis, scissa ueste, immo, si

II.5.10 liquido addidit | posseue pro aut posse | Vulg. Luc. 6,24 II.6.1 dederunt tamen addidit tamen II.6.2 toto... opere pro in toto ipsorum opere II.6.3 potentissimi ] sapientissimi V1 |

II.5.10 liquido addidit | posseue pro aut posse | Vulg. Luc. 6,24 II.6.1 dederunt tamen addidit tamen II.6.2 toto... opere pro in toto ipsorum opere II.6.3 potentissimi ] sapientissimi V1 | procul dubio pro

II.13.3 cf. Cic. Tusc. I 34 (84) | ne...sublatus est pro legere eum librum prohibitum dicitur (quae itidem in V1) II.14.1 tamen addidit | ualuerunt ] potuerunt V1 II.14.2 Cic. Tusc. 1,48 (115), ubi Terinaeum; psychomantium; Ignaris

II.5.10 liquido addidit | posseue pro aut posse | Vulg. Luc. 6,24 II.6.1 dederunt tamen addidit tamen II.6.2 toto... opere pro in toto ipsorum opere II.6.3 potentissimi ] sapientissimi V1 |

II.5.10 liquido addidit | posseue pro aut posse | Vulg. Luc. 6,24 II.6.1 dederunt tamen addidit tamen II.6.2 toto... opere pro in toto ipsorum opere II.6.3 potentissimi ] sapientissimi V1 | procul dubio pro

| negligi ] neglectum iri V1 II.6.7 gratias addidit | Vulg. Iob 1,21 II.6.1 dederunt tamen addidit tamen II.6.2 toto... opere pro in toto ipsorum opere II.6.3 potentissimi ] sapientissimi V1 |

negligi ] neglectum iri V1 II.6.7 gratias addidit | Vulg. Iob 1,21 II.6.1 dederunt tamen addidit tamen II.6.2 toto... opere pro in toto ipsorum opere II.6.3 potentissimi ] sapientissimi V1 | procul dubio pro

II.13.3 cf. Cic. Tusc. I 34 (84) | ne...sublatus est pro legere eum librum prohibitum dicitur (quae itidem in V1) II.14.1 tamen addidit | ualuerunt ] potuerunt V1 II.14.2 Cic. Tusc. 1,48 (115), ubi Terinaeum; psychomantium; Ignaris

II.13.3 cf. Cic. Tusc. I 34 (84) | ne...sublatus est pro legere eum librum prohibitum dicitur (quae itidem in V1) II.14.1 tamen addidit | ualuerunt ] potuerunt V1 II.14.2 Cic. Tusc. 1,48 (115), ubi Terinaeum; psychomantium; Ignaris

II.14.10 natum ] perferendas natum V1 | cf. Herod. 5,4 | cum eis scripsi pro cum eo II.14.1 tamen addidit | ualuerunt ] potuerunt V1 II.14.2 Cic. Tusc. 1,48 (115), ubi Terinaeum; psychomantium; Ignaris

III.20.5 Hier. ep. 40,5 III.21.3 Verg. Aen. 4,327-30, ubi 327 Saltem si qua...; 329 tamen; 330 ac deserta III.21.5 Enn. epigr. 2,17-18 Vahlen = Cic. Tusc. 1,15(34), ubi om.quoniam

est qui V1 III.25.19 eos ex ea | post opinionem V2 om. Tametsi quędam damna sint quę si domi aut coram amicis accipiuntur grauiora fiant, ea tamen per contrariam rationem efficies leuiora. III.27.2 nisi si sic | Iuv. 13,6-8

IV.6.2 suum... suo ] suo lętari infortunio V1 | Ov. trist. 5,8,1-2 IV.6.3 post licet delevit tamen IV.6.4 doloris... luctum addidit | quia... luctum ] quoniam dissimulare luctum nequeunt homines nisi aliquo adhibito solatio V1

IV.10.13 Et pro Hoc ipsum et Cicero molitur illis uerbis quę (illis immutavit de his) ] Hoc Cicero molitus est illis uerbis quę V1 | scripsit pro perscripsit | Cic. fam. 4,3,1, ubi doleo tamen IV.10.14 Cic. Tusc. 3,25(61), ubi uixerint; post pungat add. Cic. animi dolor

in tanta veneratione habuit, ut eius monitis et interventu, omisso ad Urbem itinere, confestim Italia excesserit. D. deinde Stephanus, qui primus nostros ad fidem Catholicam convertit, circiter millesimum Dominicae incarnationis annum, cum Imperatoris Henrici gener, sororiusque esset, maluit tamen coronam regiam a Romano petere Antistite, ac per hoc, regnum illud Sedi Apostolicae devincire. Quem imitatus paullo post D. Ladislaus, cum illius temporis pontifex, pro recuperanda terra sancta crucem late praedicasset, ipse pro Gothfrido Hierosolymam Christianum exercitum duxisset, sed eius

scriptoris traduxerint, opus tam necessarium praeterisse. Proinde quasi mihi reservatum licet nec codices ad id opportunos, nec quemquam praeter me ipsum haberem, quem in dubiis consulere possem, ac septennali iam intermissione graecarum litterarum et alioquin tenuem notitiam funditus amisissem, tamen convertere destinavi, existimans satius esse, volumen tam egregium quocumque modo translatum ab omnibus latinis agnosci, quam prorsus intactum inter paucos graece scientes delitescere. Cum ergo non ita multis noctibus coeptum absolvissem et subinde cogitarem, cui potissimum lucubratiunculam

quem uocitat Sibenicense solum.
Millia quinque decem nam distat ab urbe Salona,
Qua ruit immensis imbribus ipse nothus.
Distat ab occasu totidem ditissima tellus
Atque oculus nostrę Hyadera Dalmatię.
Huc tibi cursus erit celo faciendus aperto
Nec tamen errabis si mea dicta feres.
Signa dabo nostri tibi nunc, mea nuncia, portus
Per quę non falsum prora tenebit iter.
Ianua fert templum diui tria poma ferentis
Parte una qua quis regna Pelasga petit,
Templum alia diui quem dat postrema

dicas,
Quod mea mens referas aegra dolore nimis.
Te pręsente dabunt lachrymas, te flere decebit;
Quicquid agent coram, teque decebit idem.
Stigmiferi post templa petas ubi membra quiescunt
Fraterna et iunctis ossibus ossa iacent
Ossa tamen quamuis sint mortua, munus amoris
Maxima amicitię parsque superstes erit.
Hic ubi tu fueris, dexttram pete, nuncia, primus
Angulus in sacris aedibus ossa tenet.
Haecque piis fratrum tu manibus ipsa referto
Nomine uel uerbis, o Elegia, meis:

Quem petis, ὦ lector studiose, Terentius hic est,
Gloria Romani Cecropiique salis,
Cuius Melpomene, si fas est dicere, sacro
Ore locuta dea est, ore locuta dea est.
Hic tamen ad Latias mendosus uenerat aures
Iamque parum, recte quod legeretur, erat
Sed Raphael uitio succurrit Regius isti,
Nec piguit tanti ferre laboris onus.
Quodcunque exedit carie longaeua uetustas,

caput;
33  Oscula non carpsit sensitque nouissima uerba;
34  Quis scit an et fati tempore laeta fuit?
35  Certe laeta fuit: quid enim non indole tanta
36  Gaudeat et festum nescia tempus agat?
37  Non tamen Eliseas indeploratus ad umbras
38  Desiliit; mater, desine maesta queri.
39  Nondum oculi, nondum comitum infelicia cessant
40  Brachia: adhuc gemitu cuncta furente sonant.
41  Cuncta sonant gemitu,

sydereum caput.
61  Nosco manus, nosco faciem uultusque uerendos
62  Solaque quos quas finxi composuique comas.
63  Quid tamen, infelix, prodest tibi gratia nostri?
64  Heu, quantum uobis, tristia fata, licet!
65  Cur mea, crudeles, renouatis uulnera, Parcae,
66  Dilectumque iterum sauciat inguen aper?
67  Nunc demum nobis

fuit uictor uterque sui.
97  Vtque tuas reliqui metuant metuantque colantque recolantque sagittas,
98  Quid tamen in Sixti sanguine iuris habes?
99  Scandere in has sedes (licet importuna) uereris,
100  Ianua Acidalio non patet illa pedi;
101  Quae domus aethereo par assurrexit Olympo
102  Nempe erat illecebris instituenda

ipsius copia ac splendore amplissimis laudibus exornarent, illud ego prius consolationis genus ita prorsus in omne tempus perdidi ut magis ipse solatio egeam quam ut illud cuique uel praestare possim uel polliceri. Quod etiam si minime perdidissem, nunquam tamen dispicere possem qua oratione aut quibus rationibus etiam illi quidem, qui principes eloquentiae sunt habiti, hanc tam grauem sacrosancti senatus uestri iacturam et hunc publicum totius curiae luctum ulla ex parte leuari possent. Perdidistis enim,

clementia dabitis dolori meo ueniam, si eius acerbitate abductus nec rerum ordinem seruare ualeam nec uerborum tenere modum, praesertim cum ea culpa libentius ego carere uellem quam illam a uobis deprecari si mihi impositum onus detractare licuisset; agam tamen ut potero, et minus temeritatis quam ingratitudinis notam subire uerebor. Dicturus igitur de laudibus reuerendissimi domini D. Petri cardinalis sancti Sixti, cuius miserandum funus hodierna die celebratur, eas laudes, quas uel a

amplissimis laudibus summaque gloria et celebrantur nunc et omnibus futuris seculis non desinent celebrari. Quae quidem tametsi satis grandis eius gloria sit qui maioribus suis tam insignia uirtutis ornamenta dederit potius quam ab illis acceperit, habeo tamen et alias immortales ac propemodum diuinas animi ipsius laudes (ut fortunae corporisque quaelibet ingentia bona tanquam aliena relinquam): pietatem, magnitudinem animi, munificentiam, prudentiam, modestiam, atque iustitiam; quae quales in eo fuerint,

magistri Francisci, conciuis et auunculi sui, nunc summi pontificis papae Sixti, qui per id tempus Senis suis fratribus sacras scripturas interpretabatur. Hunc optimum Christianae militiae magistrum optimus futurus discipulus, quamuis puerili aetate, uirili tamen sensu sibi delegit; ad quem a religioso quodam sene multis exorato precibus inscia matre perductus est; diuino, ut opinor, nutu futurus ad apostolatum tam strenuus minister ad futurum sedis apostolicae mittitur antistitem. Quem ubi conspexisset

affirmabat, nec sibi, sed summis pontificibus, quicquid praeparabat, componere. Affluebant quotidie opes et ab omnibus ferme Christianis principibus magni prouentus ultro offerebantur; quos licet ipse in illos, quos diximus, acceptaret usus, prophetici tamen documenti memor minime ad ea cor apponebat neque illis auaro deuincebatur affectu. Hinc est quod nec sciebat numerum nec omnino quid haberet aut quid impenderet nosse

uirorum esse non simulatione, sed integritate uiros superare. Sane munificentiae liberalitatisque eius largitatem quis est qui ignoret nisi qui illa uti uel noluerit uel nescierit. Ea ipse ita flagrabat ut illos etiam, quibus iustis de causis aliquando irascebatur, muneribus tamen ornare non cessaret. Non semel neque solus interfui, cum quosdam familiarium merito obiurgasset, deinde uestimentis et magistratu donauit. Et cum aliquando a magistro domus suae, in cuius diligentissima fidissimaque cura merito conquiescebat, liberius argueretur

liberis uel necessitatis uel bonorum morum gratia diuersari licet. Accipiebat praeterea munera, non auaritiae, sed honoris comparandaeque beneuolentiae gratia, quibus tamen in acceptandis ea lege utebatur ut multo ampliora rependeret quam acciperet. Testes sunt omnes qui hac officiorum uicissitudine cum eo decertare uoluerunt. Complures in hoc coetu astare non dubito qui me uera praedicare nouerunt, et qui post acceptos ab eo non paruos honores multa insuper

tantum eam partem attingam qua ita sese inter principes christianos gessit ut, cum unius erga eum beniuolentiam consideres, credas ab aliis minime dilectum. Lex quippe amicitiae ita habet ut amicos inimicorum minime diligamus; hic tamen sua prudentia consecutus est ut aeque carus omnibus haberetur, nec ullus esset qui eius amicitiam ultro non expeteret, et adeptam studiis omnibus non coleret atque foueret. Ostendit id nouissima haec ipsius legatio in qua omnes

honoribus exciperet et prosequeretur, illeque se uicisse putabat qui plurima in eum ornamenta contulisset. In quibus acceptandis adeo prudens temperamentum inibat ut, cum omnium communis esset amicus, singuli tamen sibi eum uendicasse putabant. Vnde sua illi negotia credebant, et rerum omnium summam fidei ipsius ultro committebant. Fallebat neminem, et communem rem gerendo singulorum tamen uidebatur aduocatus. Secedebat bis terque per diem in cubiculum aut in aliquem secretiorem locum in quo ad

In quibus acceptandis adeo prudens temperamentum inibat ut, cum omnium communis esset amicus, singuli tamen sibi eum uendicasse putabant. Vnde sua illi negotia credebant, et rerum omnium summam fidei ipsius ultro committebant. Fallebat neminem, et communem rem gerendo singulorum tamen uidebatur aduocatus. Secedebat bis terque per diem in cubiculum aut in aliquem secretiorem locum in quo ad multam horam deambulando summas reipublicae christianae rationes tacitus secum computabat; totas enim animi uires, postquam a legatione redierat, in pacem Italiae et perfidi hostis

Vincebat ingenio humana consilia, et tantum grauioribus reipublicae curis natus uidebatur; haec erat praecipua eius uoluptas, a qua nullis aliis oblectamentis poterat diuelli, huius delectabatur gustu, huius solius escis pascebatur. Omnium saluti die noctuque inseruiebat, et tamen a nonnullis negligentiae accusabatur, quem tanquam superbum difficilemque ingrati criminabantur cum tamen et mitissimus esset et facillimus. Nouit hoc tantus domesticorum eius numerus, norunt amici et alii omnes qui eius

oblectamentis poterat diuelli, huius delectabatur gustu, huius solius escis pascebatur. Omnium saluti die noctuque inseruiebat, et tamen a nonnullis negligentiae accusabatur, quem tanquam superbum difficilemque ingrati criminabantur cum tamen et mitissimus esset et facillimus. Nouit hoc tantus domesticorum eius numerus, norunt amici et alii omnes qui eius familiaritate usi fuerunt, quibus semper, cum per publicas licuisset curas, placidum sese exhibebat, affabilem, comem, benignum, ut socium crederes, non dominum.

Tanta uero animi moderatione erat ut irasceretur perraro, iratus autem extemplo animum ad tranquillitatem reuocaret. De nullo obloquebatur, detrahebat nemini, et, nisi familiarium suorum, aliorum uitae minime erat curiosus. Maximum eius conuitium putabatur si quem, quod tamen parcissime fiebat, per iocum aliquo urbanitatis sale respersisset. Cibi uinique moderatissimi, somnolentiae nullius, immo uero peruigil, et qui multis quotidie horis auroram solitus esset praeoccupare, quod totum tempus

neque Imolam nisi eo uolente redimere uoluit. Magistratus hortabatur ius suum absque ullo respectu cuique administrare. Et licet nonnumquam domesticorum amicorumque euictus precibus aut litteris aut nunciis multos iudicibus commendaret, id tamen citra cuiusque iniuriam fieri uolebat. Vnde et cum a gubernatore urbis aliquando interrogaretur quidnam de illis, qui iniustam causam fouentes tamen ipsius nomine commendabantur, Illud inquit ut

multos iudicibus commendaret, id tamen citra cuiusque iniuriam fieri uolebat. Vnde et cum a gubernatore urbis aliquando interrogaretur quidnam de illis, qui iniustam causam fouentes tamen ipsius nomine commendabantur, Illud inquit ut iustitiam mearum precum gratia minime uioles, nec secus feceris etiam si te germanus meus Hieronymus nomine meo aliud precabitur. Hoc ipsum et

exemplaria apud notarios exstare iusserat. Huius praeclarissimae uirtutis nec moriens obliuisci potuit; nam cum hortaretur ab amicis testamentum condere, Nihil , inquit, meum habeo, omnia sunt ecclesiae. Supplicabitis tamen meo nomine summo pontifici ut aes alienum, cuius maiorem partem pro redimendis ecclesiae rebus contraxi, pro sua benignitate dissoluat. Cogor hoc loco potissimas eius praetermittere laudes, cum temporis exclusus

, cuius gratia eum procreauerat, congruis praemiis afficere non differret. Cuius miserationis dilectionisque certa indicia in ipsius uidimus morte; quam, cum multis ante diebus aduentare praesentiret, intrepidus tamen expectauit. Languoris dolores mira patientia pertulit. Delicta, quae uel aetatis uel fortunae uitio pro fragilitate humana contraxerat, pia confessione saepius

nihil, quicquid supererat, merito mihi suspectum metuendumque fuisset. Proinde licet cupiam dissolui et esse cum Christo, uror tamen sola uestrarum rerum cura. Cf. Philip. 1, 23--24 coartor autem e duobus desiderium habens dissolui et cum Christo esse multo magis melius permanere autem in carne magis necessarium est propter uos .

Proinde date operam probitati, et uirtuti totis uiribus incumbite. Colite pietatem et integritati nihil anteponite, scientes unicuique uestrum propositam esse a domino laborum suorum mercedem; quae etiam si nulla esset, hoc tamen ipsum pie et sancte uixisse maxima uiro bono merces esse debet, quippe cuius beneficio homines a brutis secernuntur, et nomen suum sempiternae

appetebat, cum reliqua classe nauium longarum ad Peloponnesi urbes se recepit. Ibi enim statuit futurum expectare annum, habens in animo adueniente aestate aliquod praeclarum facinus facere, quo posset acceptam cladem superiori anno amissae Euboiae resarcire. Interim tamen, et naues inualidas reficere, et alias circum Aegeas insulas mittere, ad confirmandos sociorum animos, operam dabat. Dum haec in Graecia aguntur, designantur

Dum legati proficiscuntur, dum de conditionibus agitur in mittendis etiam atque remittendis litteris, tota aestas effluxit. Qua, etsi imperator cupiditate arderet patrare aliquod egregium facinus, et se et suorum maiorum gloria dignum, dissuadentibus tamen legatis nihil actum est. Verebantur enim ne barbarus hostis, bello lacessitus, oratoribus, uiris nobilibus atque innoxiis, manus inferret. Igitur, iam instante hieme, dux regiae classis Neapolim ad regem se recepit. Marinus quoque Malipetrus cum Ludouico

hoc illi tribuente, est rapacissima, magisque ad praedam quam ad proelium apta atque instructa. Utuntur scuto, ense atque hasta; pauci lorica, reliqui bombicina thorace contra hostium arma se muniunt. Equos etiam exectos ad sustinendos uel longissimos cursus aptos habent. Prae caeteris, tamen, uirtute et exercitatione pollent qui Neapolim inhabitant: ciuitas est Peloponnesi in Argiuorum agro sita. Igitur imperator et legati simul cum tota classe Neapolim se conferunt, equites nauibus imponunt, inde ad

usus chartae ex pellibus caprinis inuentus est: quamobrem et pergamenae dictae sunt. Huius urbis reges maiori parti Asiae imperitarunt, quorum ultimus Attalus Philopater Romanum populum heredem instituit. Nunc uix uestigia quidem tantae urbis apparent. Ager tamen propter fertilitatem frequentibus uicis habitatur. Itaque intempesta nocte Lesbo soluens, ad ulteriora litora summo mane uenit. Expositis equitibus, magna etiam parte naualium copiarum, omnibus praeposuit Iacobum Parisotum magistrum classis,

dormiendi causa faciunt. Imperator imposita in naues omni praeda ad Delon insulam uenit. Haec olim ob insigne Apollinis templum et sacrorum cerimonias conuentibus uniuersae Graeciae celebrata fuit, nunc deserta ac inhabitata est. Extant tamen templi et amphitheatri uestigia albi marmoris, columnarum quoque ac signorum maximus numerus, colossus etiam cubitorum quindecim, cum hac inscriptione: Νάξος Ἀπόλλωνι. Sunt et

phisici et Euripidis poetae praeceptor fuit, clarum. Et quoniam omnes circum adhaerentium locorum incolae, exemplo Smyrneae cladis perterriti, ad montana et mediterranea loca se contulerant, pauci qui ad custodiam domorum remanserant a nostri intercipiuntur. Abducta est tamen camelorum ac reliqui pecoris non parua copia. Quibus peractis imperator, quoniam iam hibernum tempus instabat, Peloponnesum uersus cursum suum dirigit. Itaque subsolano flante cum legato Pontificis intra paucos dies Methonam delatus est. Et cum iam hibernum tempus

quoque ob irriguum solum egregie exculti, quae omnia igni ferroque deuastata sunt. Quibus peractis imperator inde soluens Fiscum uenit. Fiscum olim Lyciae oppidum fuit, Rhodiorum ciuitati e regione situm, cuius nunc uix uestigia extant. Ager tamen uicis habitatur, quos omnes nostri depraedati sunt. Imperator, ad maiora tendens, Hellesponti munitiones superare statuit, aliqua graui iactura hostem afficere cupiens. Quapropter praefectos nauium ad se uocat, quibus consilium suum aperit, tum uti naues paratas et instructas

fortunae instabilitatem referens, reginam solatur. Tum ei operam suam, quandocunque ea indigeret, amplissimis uerbis pollicetur. Regina, tametsi insanabili uulnere afflicta, et prae tristitia manantibus lacrimis uix uultum attollere, uix uerba proferre poterat, tamen leuatis oculis gratias imperatori agit, se et regnum supplici oratione ei commendans. Imperator, leuato aliquantulum animo reginae, eam relinquens Ciliciam adnauigat, Usunasanum ibi expectaturus. Dumque in portu Corici cum classe esset, uenit ad eum

si id in animo est, uenturum polliceri. Tunc imperator respondit: Ego et superiori anno et praesenti multa bene et prospere gessi, quae, etsi, pro magnitudine animi eius, legato forsitan parua uidentur, hosti tamen grauia et christianis principibus magnifica atque egregia uisa sunt. Et nisi omnibus nota essent, possem referre quae ab Hellesponto ad Syriam mari adiacentia nostris armis nostraque uirtute prostrata ac deuicta sunt; nunc quoque non ad minora toto animo incumbimus.

atque egregia uisa sunt. Et nisi omnibus nota essent, possem referre quae ab Hellesponto ad Syriam mari adiacentia nostris armis nostraque uirtute prostrata ac deuicta sunt; nunc quoque non ad minora toto animo incumbimus. Legati autem aduentus in manu ipsius est; tamen, si uenerit, et ob reuerentiam Pontificis, quem ego summe ueneror, et propter ipsius legati personam, qui in agro Piceno diu in armis uersatus belli haud ignarus est, nobis gratum erit . Lodouicus accepto responso ad legatum reuertitur. Imperator, cum

hominum ab eo inquirit, et num aliquid timeret, aut alicuius rei indigeret interrogat. Ille tranquilla ac tuta esse omnia respondit, nec in praesens alicuius rei opus esse affirmat. Imperator tamen, inopinata etiam metuens, praeter illas triremes magnas, quae tormenta et alia dona regi Persarum mittenda aduexerant, duas alias addidit, quas praesidii gratia Famaugustae reliquit. Praefectis nauium mandat, uti dicto Cornarii audientes sint. Interim

fugatum a se diffamaret (solet enim saepe re etiam male gesta laetitiam atque alia signa uictoriae prae se ferre), primum Rhodum, tum Chium, deinde alias insulas atque ciuitates Graeciae adnauigans, omnibus affirmat regem, tametsi castra amisisset, proelio tamen et occidione hostium multo superiorem extitisse, nec credi debere Othomano, hosti fallacissimo. Quibus persuasis, Sporadas atque Cycladas praeternauigans,

mercenariis, quos stipendio fraudauerat, interfectum esse. Se quoque oratorem Venetias et ad imperatorem mittere uelle dicunt, qui et fidem eorum integram regi suo cum matre, et amicitiam perpetuam Senatui Veneto polliceatur. Praetor, tametsi eos falsa locutos sciret, tamen, tempori inseruiens, omnia se facturum promittit. Deinde coniurati ad regiam conueniunt. Tum filiam regis, puellam annorum sex, filio regis Ferdinandi etiam impuberi despondent, titulum principis

Dum haec aguntur, duae triremes ab imperatore missae Cyprum ueniunt, extra portum Famaugustae ad scopulos ancoras demittunt. Hic Coriolanus cum socio cognitis rebus rem dissimulare ad tempus statuit; tamen, ad confirmandos bonorum animos tyrannorumque deterrendos, deliberat ex aliqua uerisimili causa reginae nuntiare legatum cum octo triremibus aduentare, imperatoremque non post multos dies esse uenturum. Itaque ad reginam accedens, se ab imperatore

intrare uoluit. Duo ex coniuratis accepta fide ad legatum ueniunt: Andreae auaritiam accusant, suam ac suorum innocentiam apud legatum approbare conantur, tunc se et sua omnia Senatui Veneto credituros pollicentur. Legatus, tametsi uerba factis non conuenire aduerteret, tamen, si consilio eos ad resipiscentiam reuocare posset, tentare statuit. Igitur coniuratis respondit Andreae caedem non publicam, sed priuatam iniuriam esse: eos, modo in fide regi suo manere uelint, Senatum Venetum amicos habiturum affirmat; ad hanc rem

consilium oratione adduci potuisse; itaque ad liberandum regnum armis atque ualidiore expeditione opus esse. Iam imperator successorem sibi Triadanum Grittum, uirum acris ingenii atque in re publica exercitatum, aetate tamen pergrauem, utpote qui octuagesimum et quartum annum expleuerat, designatum esse audiuerat, simul cum eo duos legatos, Lodouicum Bembum, qui ante biennium legatus etiam fuerat, et Iacobum Marcellum, uiros magni animi atque in re nauali plurimum uersatos. Qua re

iam in uado esse. Regina autem scribebat, etsi principes tyrannidis, auditis copiis atque ingenti imperatoris apparatu, metu perterriti, profugissent, restare tamen multos, qui omnium consiliorum participes tyrannorum fuerant, et qui multa contra ius et fas dixerant et fecerant; praeterea plurimos etiam praeter noxios esse, qui nunc, ad potentiam suam cuncta trahendo, omnia perturbabant, totumque regnum in magno discrimine esse affirmabat. Quapropter

omnia imperator, admonitiones ducis ac Senatus superans, consilio ac diligentia sua iam fecerat. Hoc mirum: nam quicquid post mortem regis Senatus ad conseruationem regni fieri iussit, omnia imperator suo consilio praeoccupauerat. Etsi iam nihil quod ageret relictum erat, tamen ex Senatus decreto Cypri manere et successorem expectare ei necesse fuit. Interim uenit Iacobus Marcellus, nouus legatus, qui ab Senatu cum pecunia ad conducendos ex

iunxit, cui Alibegum, audacissimum Triballorum ducem, cum suis copiis praesidio locauit. Imperator, intellecta obsidione Scodrae, etsi successorem suum cum aliquot triremibus illuc profectum esse sciebat, tamen, ne in aliqua parte rei publicae deesset, mature se ad Albaniam transferre statuit; et, cum Corcyram uenisset, redduntur ei litterae Venetorum ducis, cum

legato suo, Albaniam se contulit, atque ostium Bolianae intrans Triadanum Grittum, successorem suum, cum Lodouico Bembo eius legato offendit. Mocenicus, etsi ex Senatus decreto solus cuncta agere poterat, tamen, ut est minime ambitiosus, semper publicam utilitatem suae dignitati praeferens, omnia ex communi consilio successoris facere et disponere statuit. Miserat Senatus Leonardum Buldum legatum, uirum

triremibus et equitum Epirotarum praesidio firmant. Haec ciuitas maxime tempore bellorum ciuilium celebrata fuit: nam Pompeius omnes apparatus belli contra Caesarem in eam contulerat. Nunc propter aeris malignitatem deserta ac paene inhabitata est; multa tamen monumenta egregiae urbis in ea adhuc manent, inter quae statua equestris aenea, ad portam quae continentem spectat, posita est. Hanc, quoniam sine inscriptione est, alii Theodosii imperatoris, alii Constantini esse asserunt. Hanc urbem Veneti, propter commoditatem

morbo correpti iacebant. Ipse quoque infirmus Venetias proficiscitur. Licet nunc mihi in fine opusculi affirmare, cum multa egregia facta Venetorum legissem atque audissem, nullum tamen extitisse imperatorem quem Mocenico, inuictae uirtutis imperatori, conferre possim. Nam quis eo sapientius futura praeuidit? Quis instantia prudentius disposuit? Quis denique solertius ac diligentius cuncta administrauit? Omnia enim consilia hostium praeoccupans, nullum locum

unificirano zaglavlje. M. Marulus adolescens Dalmata Ignotus ad te litteras scribo, quem et si nunquam viderim, amavi tamen, antequam viderim. Virtus hoc quidem tua effecit ingenii, quippe que non solum eos, quos non vidimus, sed etiam qui multo ante nos fuerunt, amabiles nobis reddat ed. 1477: nos reddunt Vellem tamen, suavissime Georgi Sisgoree, ut me tui tam studiosum

ad te litteras scribo, quem et si nunquam viderim, amavi tamen, antequam viderim. Virtus hoc quidem tua effecit ingenii, quippe que non solum eos, quos non vidimus, sed etiam qui multo ante nos fuerunt, amabiles nobis reddat ed. 1477: nos reddunt Vellem tamen, suavissime Georgi Sisgoree, ut me tui tam studiosum mutuo complecti non fastidires amore. Quod si tibi inest par doctrine tue humanitas, hoc certe, quod omnium mihi est gratissimum, consecutus sum. Video enim, que vis in te iuvene acerrimi ingenii et quam potens. Etenim

Simplicis hic sexus Hermaphroditus erat. Mineides, Thebanę sorores
Facta est Mineis, dum despicit orgia Bacchi,
Nec uolucris nec mus, mus tamen et uolucris. Ino, uxor Athamantis
Contemptrix Iunonis erat mater Melicertę
In mare cum nato se furiosa dedit.

cum Musis tibi tunc dictabit Apollo,
Quę pręsens ętas posteriorque leget.
Ergo primitias frugum, iucunde, tuarum
10   Ad iustam messem crescere, Chrance, sine.
Ore rudi culicem cecinit Maro, mox tamen idem
Arma uirum miris retulit ille modis.
Post ranas muresque suos diuinus Homerus
Victurum sęclis omnibus egit opus.
15  Nemo repente fuit sat magno dignus honore,

Pasiphes generi iuuenisque Ixione nati
Esset, crede mihi, non mage notus amor. 10
Sed licet aut sacrę faueant mihi numina Cyrrhę
Siue colit Nysę qui iuga celsa deus,
Effari, Nicolae, tamen non carmine possem
Quam mihi sit nostrum dulce sodalicium. Ad Franciscum Natalem
Dum, Francisce, meum tollis super ęthera nomen
Assiduo cantu

dedit,
Scilicet ut Medices pręstet medicamina plagis
Quas infert nobis perfida barbaries.
At nisi succurrat regum uis tota piorum
Nequaquam Medicum gens erit una satis. 10
Hac ratione tamen nobis potes ipse mederi
Et tanto, o Medices, obuius ire malo,
Christicolam populum si cogas foedus in unum
Turcarum ut ualidas frangere possit opes.
15  Hi sunt qui cupiunt cunctos delere fideles

miseros sagitta
Sauciat artus,
5  Insuper duris onerat cathenis
Languidum corpus duplicatque uinclis
Nec fugę spes est pedibus tenaci
compede uinctis.
Vos tamen, Musę, penitus precamur
10  Teque, qui quondam mihi non negares,
Phoebe, sublime citharam canenti
Ingeniumque,
Vlla si uestri maneat poetę
Cura, si uestrum liceat uocare

Xarcus, Dalmaticum gloria prima ducum.
5  Hic potius uoluit ferro confossus obire
Pectora, quam turpi uertere terga fuga.
Quod licet antiquę sint tradita membra parenti,
At tamen illius fama perennis erit. Aliud eiusdem
Hic Xarcus iacet ille qui solebat
Ingentes minima manu cohortes
Turcarum

domus?
5  Quidue pii fratres, uel quid fidissima coniunx,
Aut quid multorum sępe probatus amor?
Nulli mors parcit, rapit omnes, omnibus illa
Iniicit armatas impietate manus.
Flere tamen nostros prohibet sors altera casus
Quę dedit amissis commoda plura bonis. 10
Nam mea me uirtus superas euexit ad arces
Illic ut uita iam meliore fruar.
Dilige uirtutem quisquis cupis esse beatus:

uerba patrum,
Errorum tenebras ueri splendore fugauit,
Assiduus recti doctor et autor erat,
Et Latię et Graię callebat Palladis artes,
Nouerat Hebraice Caldaiceque loqui. 10
His tamen ingenii magnis insignibus olim
Sancte actę uitę gloria maior erat. Epitaphium Sanctę Catherinę
Passa rotas gladioque caput truncata tyrannum

atque fide.
Pulmento satiare famem potuque leuare
30   Simpliciore sitim creditur esse satis
Laudeque tam dignum quam prorsus turpe putatur
Esse suę seruum mancipiumque gulę.
Cena tamen uobis dabitur magis ampla, sodales,
Nostri ruris opes: brassica, beta, cicer,
35  Et de uicino capti modo gurgite pisces:
Sargus, męna, canis, sepia, salpa, lupus.
Pocula non deerunt Baccho saturata

Ipse quidem nobis cęlesti in lumine sedem
Esse iubet, non quam nunc habitamus humum.
Propterea quicunque gemit dispendia terrę,
Fallitur hęc patrię si putat esse suę.
Hic lugenda tamen prauę sunt crimina mentis, 75
Vt dolor iratum mitiget iste Iouem.
Hic culpas deflere docet, scandamus ut illo,
Illo ubi tristities non habet ulla locum;
Illo ubi lęta salus, pax candida, uita

Marinum,
Ruris et agrorum cultibus Aluisium,
85  Nicoleon risu facilem; sed ut ipse, iubemus,
Ante salutetur Barbarus usque meus;
Ille licet Musis et sanguine pręstet auorum,
Non tamen inuitus carmina nostra legit. Francisco Natali Marci Maruli responsio
Angebant, Francisce, mei me funera fratris,
Nulla quies lacrimis nec modus ullus

glebę
Frugibus implebant horrea nostra suis,
Aprici colles et consita uitibus arua
Vina cadis nostris uix capienda dabant.
15  Interea mihi multa quies et tempora lęta,
Mens tamen in Musis ingeniumque fuit.
Nunc illo amisso successit cura quieti,
Dispulit adueniens ocia longa labor,
Quęque aderant nobis procul effugere Camenę
Deseruitque meam Pegasis unda sitim. 20

In somnum diurnum querela
Vt quid ab ingenuo prohibes me, somne, labore?
Nox data cum tibi sit, cur quoque luce uenis?
Accire ecce paro pangenda ad carmina Musas,
Tu tamen accitas pręuenis ecce deas!
5  Tunc pro litterulis cogor fecisse lituras,
Donec cum calamo concidat ęgra manus.
Si legere incipio uatum dictata priorum,
Torpescit linguę te subeunte sonus.

Pronum pono caput, pluteus languentia membra
10   Excipit et totum iam sopor altus habet.
Quando igitur uigilare datur, si luce negatur?
Nam iuris tenebras dicimus esse tui.
Ocia detestor, cogor tamen ocia semper
Viribus euictus, somne, subire tuis.
Nunquid Epimenides ego sum, quem tota sopore 15
Perpetuo dicunt lustra quiesse decem?
Nunquid ego Endimion, cui quondam colle sub alto

petiit relictis
Sydera terris.
At miser, multum miser ille seruus,
Qui pati nolens monitus pudicos
Audita risit domini ac magistri
20   Cęde scelestus.
Dum tamen lymphas hilaratus haurit,
Concidit prono miserandus ore
Et reus multi sceleris in imum
Corruit Orcum.
25  Tu procul talem remouendo casum,
Pręsul, a nobis maculis piatos

Hic est ille Symon quem iam damnauerat ipse,
Vt dixi, cupidum non fidei, sed opum.
Tum demum lustris Romę iam quinque peractis
Immeritam subiit rege iubente crucem.
35  Cerne tamen quantum sese deiecerit ultro:
»Me uerso ad terram figite«, ait, »capite;
Haud ita sum dignus perferre patibula mortis
Vt quondam Dominum nosco tulisse meum.«
Vertice prono igitur pendens

cęli regna superna tenet.
Passus est anno a Dominica passione XVIIII. Bartholomęus
Regia progenies Indorum Bartholomęus,
Sponte tamen seruus, maxime Christe, Tuus:
Vsque adeo seruire Tibi quam sceptra tenere
Pręstat et innumeris imperitare uiris.
5  Rura Lycaonię celeri percurrere gressu
Et quondam patrios pergit obire

Ipse Abiatarus mitris et honore superbus
Discipulis Christi durus et asper erat.
Hic igitur uerbis regem induxit Herodem
Innocuum ut rigido disecet ense caput.
15  Nec tamen iste necem sanctus passurus iniquam
Immemor officii uel pietatis erat:
Dum trahitur, quendam tristi langore leuauit
Conspexit media quem recubare uia.
Post hęc occisi rapuit Hispania corpus:

Causa patet: nimia tunc rex excanduit ira,
Suppliciis Thomam uexat et excruciat.
15  Carcere concludit cęlibem, super igne micante
Nudato cogit protinus ire pede,
Mittit in ardentes flammas; tamen ipse superstes
Commendat Domino se sine fine suo.
Mox, ut adoraret Phoebi simulachra, iubetur,
20  In cinerem Phoebus sed reuolutus abit.
Turba sacerdotum tumidas exarsit in iras

Monstrauere suas uires pręstare deorum
Viribus: hi pugnant, Phoebus at ipse iacet.
25  En diuum uirtus uotis et thure colenda,
Quando suis famulis est minus illa potens!
Vis tamen ista uiri potuit discerpere corpus,
Non potuit stabilem tempus in omne fidem.
Hac animo magno defensa, Didyme, uictor
30  Pręmia de Domini nunc capis ampla manu.
Vrbs Edessa quidem corpus

Post hęc crudeles Albino autore Leuitę
Exercere odiis constituere pium.
25  Vt neget esse Dei Christum de germine natum,
Vrgent, impellunt uiribus atque minis.
Cum tamen in cassum conatus cęderet omnis,
Irati insontem perdere morte parant.
Intorquent lapides et multis ictibus illum
30  Deturbant alto deiiciuntque loco.
Voluebatur humi confractis cruribus

Iste tribus Iudę Bethlemi natus in urbe
Implet apostolicum sorte datus numerum,
De medio quoniam sublato nomine Iudę,
Iudę, qui Dominum uendidit ęre suum.
5  Cum tamen e geminis foret unus sufficiendus,
Visa est Matthiam sors cecidisse super.
Explicat hic Christi Iudea per oppida leges
Nil metuens Domini iussa sequendo sui.
Inter discipulos iam post miracula

Pertulit abscissis ceruicibus gladio.
45  Corporeis igitur uinclis hac cęde solutus
Felix ętherios gaudet adisse lares.
Nunc arcana uidet quę quanuis uiderit ante,
Perfruitur summo nunc tamen ille bono.
Passus est anno a Dominica passione XXXVII. Barnabas
Cypria progenies Barnabas atque Leuites
Luca teste sacro pneumate

Ad rectum reuocent religionis iter.
Mox Paulum iratum post quędam facta Ioanni,
Qui iam discipulus nomine Marcus erat,
Barnabas alio uertens uestigia liquit.
20  Non tamen improbitas dissociauit eos:
Hic pius, ille magis contra commissa seuerus
Extitit; aut nutus numinis istud erat,
Vt per digressos peragratis pluribus orbis
Partibus in plures gratia sparsa

Te duce, prostratis erroribus, alma triumphat
Ecclesia et laudes concinit usque tuas.
Tu nobis consulta, modos monitusque dedisti
Per quos alta poli scandere ad astra datur. 20
Nec tamen ista magis uerbis calamoque docebas
Quam uita et factis, uir memorande, tuis.
Nam Latium linquens Syrię deserta petisti,
Sacco membra tegens esurieque domans.
25  Illa angusta specus muscoque

Nullus tunc domitor, uis nulla subegerat illos,
Et caput imperio supposuere suo.
Grande uiri meritum, cui grex quoque mutus honorem 45
Pręstitit et sęuę quem coluere ferę.
Grandius hoc tamen est: illius nomina diri
Demones horrescunt effigiemque cauent;
Illi uota homines persoluunt sępe periclis,
50   Sępe graui erepti protinus exitio.
Ossa uiri, Solymis defuncti, Roma

Pręsul Iulęę fuerat Gregorius urbis,
Cui datur inuito pontificalis honor.
Mens humilis fastum fugiebat, tam magis ille
Tanta superferri culmina dignus erat.
5  Tunc tamen efulsit melioris lumine uitę,
Cum magis eximio pręstitit officio
Accreuitque illi sanctorum gloria morum,
Auctus et est uerę religionis amor.
Maior cura fuit miserorum pascere uentres

non parum dehortarentur. Sunt quippe linguarum proprietates quędam ita natura comparatę ut multa quę in alio idiomate apte, apposite lepideque dicuntur in aliud conuersa degenerare uideantur atque deficere. Cum tamen hanc tuam postulationem consyderassem non nisi ab animo ipsi sanctę deiparę Virgini deditissimo proficisci, quod poscebas recępi me facturum. Alioquin eandem ipsam sanctorum omnium Dominam offendere mihi uiderer et tibi in amore

respondere si talibus uotis tuis, tam iustis, tam piis, refragari uoluissem. Accipe igitur a me munusculum quod promiseram, elego carmine utcunque concinatum et, si cythara tua, qua cum Musis posses contendere, minus fortasse dignum, at tamen ab amicicia nostra non alienum, quando quidem non tam opera amicorum ęstimanda sunt quam animus. Exiguum etiam magni beneficii loco habendum est, quicquid pro uiribus pręstatur. Tu si quam mihi gratiam referre curabis, ea erit

Sydera, quę radiis Solis amicta nites,
Sol summus casto quam sic dilexit amore
Luminis ut plenam iusserit esse sui:
Et me cogit amor laudes Tibi dicere cantu,
Id tamen absque Tua Musa pauescit ope.
Ergo, precor, faueas; nescis Tu uota precantum
Spernere, commendat quos Tibi uera fides.
Si Te igitur nostri fortuna miserrima tangit,
Nunc aures

Effecere quidem dignam quę sola maneres
Perpetuum magni numinis hospitium.
Esse igitur poterit per Te mea libera uita
Tantis quas patior solicitudinibus,
Si tamen in nobis, seges est ubi multa malorum,
Germinet oratu gratia multa Tuo.
Hinc humilis flexoque genu Te postulo supplex
Vt mihi sis uitę duxque comesque meę
Vtque meos gressus

Pallent ora, cutem ruga senilis arat,
Caligant oculi, patulę, surdescitis, aures,
Vix geritis, tremuli, dorsa repanda, pedes.
Denique ad extremos ęui peruenimus annos,
Nec tamen auxilii spes mihi parua Tui est.
Peccaui, fateor (quis enim sine crimine uiuit?),
Sed rogo ut ipsa meis iam medeare malis,
Ne super his Coluber possit ridere superbus
Meque Tuam

uelim quod uelle decet, quia certa salutis
Spes erit inde mihi, gloria magna Tibi.
Nam Tibi posse datum quantum Tibi uelle supersit,
Erigere afflictos, pręmia ferre piis.
Nec tamen ut magni me pendas, posco, sed illum
Qui nos ipse suam fecit ad effigiem,
Nec quam uilis ego spectes, sed quantus ubique est
Non dedignatur qui meus esse pater.
Maiestas immensa

Non dedignatur qui meus esse pater.
Maiestas immensa Dei nostrique Tuique
Te facilem pręstet propiciamque magis.
Mens animusque mihi stupuit ceu Gorgone uisa,
Sed tamen assiduis fletibus ora madent,
Fletibus heu cassis; sed Tu, sanctissima Virgo,
Imple, precor, lachrymis uiscera nostra piis,
Vltimus ut saltem moeror mihi non sit inanis,
Nec qui

tumultus:
»Heu fuge« , conclamat, »pręcipitato fugam!«
Quisquis ad arma uocans se preparat, arma resultant,
Arma gerit iuuenis, currit ad arma senex.
»Pax intra muros tamen est laudanda« sed inquis,
»Hęc solet externum sępe leuare malum.«
O utinam pax ista foret, maiora sed intus
Bella tument, odiis, heu, maledicta nouis,

Sat. I 17-18 legimus:
Stulta est, inquit, clementia, cum tot ubique
Vatibus occurras, periturae parcere chartae. Non tamen eo ordine id carminis nostro inclusimus libello, quo et fecimus illud et composuimus, sed quo includendum arbitrio nostro putavimus. Tu vero, mi suavissime Petre, accipe nostras Musas, quas tibi pro tuo in nos

1.1.59   Munus in Aonio sacratum uertice portans:
1.1.60   Hoc tibi, dicebam, forte Camoena dabit.
1.1.61   Perfidus ille tamen Musam neglexit amicam,
1.1.62   Perfidus atque aliam coepit amare deam.
1.1.63   Quid, rogo, pontificum prestabant iura poete?

1.1.98   Musa quidem partem uatis amoris habet.
1.1.99   Diligit Erigonem, sed Musam fingit amare,
1.1.100   Succedente tamen pellice nullus amor.
1.1.101   Sensit ob iratam uates mala multa Camoenam,
1.1.102   Sensit et ultricem saepius ille deam".

sed si te mihi assentatorem prebuisti, in te omnis hec cudetur faba. Nam cum hec, in quibus te dubitare autumas, aperuero, in ceteris una mecum corripiere, si quid fuerit castigatione dignum. Obsecro tamen te, quoniam tu forte aliud petis, quod respondeam, ut ad me scribas; dabo litteras copiosiores, si res ipsa exegerit.

2.13.16   Tartareos latices anguigerasque comas.
2.13.17   Omnia que paterer, faciles in amore puelle
2.13.18   Quod caueant, non possum hoc ego ferre tamen.
2.13.19   Ante alias quaedam forma prestante puella
2.13.20   Erubuit tales percipiendo sonos.
2.13.21   Suspirans imo

turba fuit.
2.29.31   Viuit et hic populus Maomethis lege nephanda,
2.29.32   Gens Alcorano credit et ipsa suo.
2.29.33   Est tamen huic generi fas ille uel ille cupido,
2.29.34   Fas Veneris crimen, fas Ganymedis amor.
2.29.35   Lex uetat his semper feruentis pocula Bacchi,

2.29.34   Fas Veneris crimen, fas Ganymedis amor.
2.29.35   Lex uetat his semper feruentis pocula Bacchi,
2.29.36   Saepe tamen uino turba sepulta iacet.
2.29.37   Lex data, ne porcis utatur turba prophanis,
2.29.38   Foedior est porcis Turchia turba tamen.

2.29.36   Saepe tamen uino turba sepulta iacet.
2.29.37   Lex data, ne porcis utatur turba prophanis,
2.29.38   Foedior est porcis Turchia turba tamen.
2.29.39   Dedita perpetuo et sceuo gens dedita bello,
2.29.40   Vnica spes ferrum, parmula, cuspis, equus.

2.32.4   Mille Catones.
2.32.5   Hique suspensis trutinant Camoenis,
2.32.6   Quale producunt tua fila carmen,
2.32.7   Tu tamen gaude trutina Catonum
2.32.8   Iudicioque.
2.32.9   Vult et insulsum trutinare uulgus,
2.32.10   Quod tenet semper cacethes

Quod tenet semper cacethes superbum,
2.32.11   Dulce cui carmen facilemque uenam
2.32.12   Musa negauit.
2.32.13   Tu tamen uanum tolera popellum,
2.32.14   Qui solet pulchras lacerare Musas,
2.32.15   Et tuo gaude, lyra grata, cantu

Ad Ambrosium Sibenicensem philosophum
3.1.1  Impia fors nostrum uexabat denique corpus,
3.1.2   Non tamen exitio corpus inane dedit,
3.1.3   Vel quia me noluit melioribus addere fatis,
3.1.4   Vel quia non uno tempore sceua premit.

3.6.14   Nec me solari nunc ualet ulla quies.
3.6.15   Predia Virgilii Romanus miles habebat,
3.6.16   Reddita Pyerio sunt tamen illa uiro.
3.6.17   Arua paterna mihi ciuili lege relicta
3.6.18   Heu rigor eripuit sceuitiesque mala.

deas.
3.6.39   Me uobis dederam teneris studiosus ab annis,
3.6.40   Carmina nam uobis uersiculosque dabam.
3.6.41   Nunc tamen ipse magis sacrorum iura colebam
3.6.42   Non memor Aonidum Pyeridumque chori.
3.6.43   Parcite, Pyerides, stimulo uicistis acuto,

Contra ingratum
3.7.1   Euryali formam superas, ingrate, superbam,
3.7.2   Euryalus ueluti non tamen ipse places.
3.7.3   Tuque, ingrate, licet Pellide stemmata uincas,
3.7.4   Tersites tamen es moribus ipse malis.

3.7.2   Euryalus ueluti non tamen ipse places.
3.7.3   Tuque, ingrate, licet Pellide stemmata uincas,
3.7.4   Tersites tamen es moribus ipse malis.
3.7.5   Caedit magna tibi Romani copia Crassi,
3.7.6   Pauperiem Codri sed magis ipse uelim.

3.11.72   Turpiter ex puero foemina factus erat.
3.11.73   Legeque nature quamuis damnata uoluptas
3.11.74   Est concessa tamen lege, Cupido, tua.
3.11.75   Lex tua deformis, Veneris quoque digna marito,
3.11.76   A pereant leges, magne Cupido, tue.

3.12.5.2   Festaque formosus splendida Maius habet.
3.12.5.3   Florida lux Mais semper celebranda Calendis,
3.12.5.4   Hec tamen electis festa duobus erit.
3.12.5.5   Tercia lux mensis festum solenne datura est,
3.12.5.6   Qua fuit inuentum luce salutis opus

3.12.5.10   Flantis in aduentu gaudia mira dedit.
3.12.5.11   Nomina trina dei uenerantur cuncta creantis,
3.12.5.12   Est tamen eternus unus in orbe deus.
3.12.5.13   Est quoque magna nimis sacri ueneratio festi,
3.12.5.14   Quo colitur celso uictima plena deo.

coeperunt 218 .
Amicicia. Laban hostili animo persecutus Iacob cum apprehendisset, inierunt amiciciam inter se 5 . Ioseph pientissimus erga fratres, magis tamen erga Beniamin, quia sibi uterinus erat 8 . Iudas se offerebat, ut Beniamin dimitteretur, ne pater dolore confectus deficeret. Diliges amicum sicut te ipsum 17 . Charitas erga proximum

proximum fideliter 147 . Amicus tantum nomine. O pręsumptio nequissima etc. 148 . Non obliuiscaris amici tui in animo tuo. Dauid contristatus est scelere Ammon filii cum uiolasset Thamar, nec tamen intulit illi molestiam. Absalon autem interfecit eum; hoc illi attulit nimia patris indulgentia 52 . Amici contemptor 127 . Caritas 128 . Funiculus triplex

Malum uisum est ab aquilone et contritio magna super obstinatos 168 . Dominus silere nos fecit, et potum dedit nobis aquam felis; peccauimuus enim Domino 169 . Corripe me, Domine, uerum tamen in iudicio, et non in furore tuo, ne forte ad nihilum redigas me 170 . Sicut figulus dissipatum opus rursum reficere, sic Dominus post tribulationem potest dare prospera; et sic dare promittit penitentibus

ne ipsis pręsentibus adulari putaretur VII.
Auaritia. Publicanis pręcipitur, ut nihil amplius, quam quod constitutum est eis, faciant III. Diabolus promittit regna, quę tamen dare non potest; sic subuertit auarum animum IIII. Contra foeneratores VI. Ve uobis, phariseis, qui decimatis mentam et rutam et omne olus, et pręteritis iudicium et caritatem Dei XI. Cauete ab omni auaritia, quia non in

stabilis, sed non stabilis per se ipsum. Nam per diuinam stat unitatem 350 . Angelus in Deum totus errigitur, corpora negligit 351 . Angelus, quamuis prout pendet ex alio, mutabilis quodam modo dici possit, tamen quia infinito Dei statui pręcipue proximus procreatur, in ipsumque conuertitur sine medio, stabilis prorsus euadit 355 . Angelis pręsunt archangeli, his principatus, his quidam intellectus, qui dii iam participatione quadam

Item quia contradictoria in eodem essent. Cur animi terrenis corporibus sint inclusi? ut cognoscant singula 425 . Animarum inter se affectus in uita altera. Item ut formę singulares cum uniuersalibus formis concilientur. Vt tamen radius diuinus quam eius formulę reflectantur in Deum. Vt anima fiat beatior. Vt uires anima inferiores ad effectum progrediantur 427 . Animę defunctorum aliquando nostri curam agunt. Item ut mundus ornetur,

53 . Auaritia quomodo corpus animumque uirilem effeminat 21 . Parcus unde denominatus sit 27 . Fabricius Luscinus Publio Cornelio Ruffino, auarissimo homini inimicus erat, et tamen ei in petendo consulatu fauit, quod bellator bonus esset. Et mirantibus, cur id egisset, "malo", inquit, "compilari quam uenire" 29 . Nolani Vergilio noluerunt concędere, ut aquam in propinquum rus duceret, et ipse nomen Nolę de

91 . Hęredis fletus sub persona risus est 104 .
Aduersa. Epictetus philosophus confitetur se fuisse seruum, corpore mancum, pauperie pressum, diis tamen charum 15 . De hominibus calamitosis dicitur: Ille habet equum Seianum; item: aurum Tolosanum 23 . Marcus Cato in oratione pro Rhodiensibus: Aduersę res edomant et docent, quid opus sit facto, secundę

Callias auarus et ob id crudelis 87 . Continentes manus habere ueri imperatoris munus 90 . Crassus auarus et diues 19 . Auarissimus Crassus auaros tamen insectans 20 . Auaritia militum Pompeianorum quęrentium thesauros terram fodiendo labore irrito 31 . Antigonus mendax ob auaritiam 50 . Qui timiditatem Herculi

non sit subiecta fortunę 142 . An satis possit uirtus ad beate uiuendum 143 . An sit aliquid bonum pręter uirtutem 145 . Epicurus aliquid benedixit, inconstanter tamen: nam et tenuem uictum laudauit, et nisi honeste quis uixerit, non posse iocunde uiuere 146 . Omnes bonos semper beatos esse. Boni beati, improbi miseri iuxta Socratem 147 . Vna honestate uitam

Laudatur Dauid a Domino, cum ipsum imitari Salomon iubetur, ut regnet semper 57 . Asa, rex Iuda, iustus fuit, cum pater eius Abias malus fuerit 59 . Azarias, rex Iuda, bene operatus est, sed tamen quia excelsa non est demolitus, percussit eum Dominus lepra 66 . Ezechias fidelis Domino omnes abominationes sustulit de Iuda 67 . Salomoni regnum perpetuum promittitur, si ambulauerit sicut Dauid; sin

Virtus fortuna fortior 143 . Agesilaus morum suorum conscius frequens in publico fuit 29 . Xenocrates optimus 62 . Si Cato Roma non indigeat, Romam tamen indigere Catone 67 . Siracusis et boni optimi et mali pessimi 78 . Honestas per se ipsam expetenda 86 . Virtutes gloria sequitur, uoluptates dolor

25 . Euclides bonum esse unum deffiniuit; quę bono aduersa uidentur, sustulit, ea ne esse quidem dicens 26 . Plato: boni finem esse--- similem Deo fieri. Virtutem sufficere ad beneuiuendum, sed tamen instrumentis corporis indigere. Bona humana alia in corpore, alia in anima, alia extrinsecus 36 . Plato primus notionem honesti declarauit, quę a laudabili et rationabili utilique et decoro/et congruo non discernitur

fictilibus conclusas serpentes proiecit in nauibus hostium 50 . Arte depręhendit, qua naui rex ueheretur. In castello undique ad fugam exitum habente se continuit, non tamen effugit 51 . Corinthios auaros illusit, sua conseruans 50 . Celerius uenit quam profectus sciretur 36 . Iter annuum XXX diebus confecit

204 . Iona merso in mari timuerunt uiri Dominum; hostias immolauerunt, et uouerunt uota 207 . Erit mons domus Domini etc. et fluent ad eum populi 208 . At tamen timebis me, suscipies disciplinam 211 . Conuertimini ad me, et conuertar ad uos, dicit Dominus exercituum. Erunt prędę iis qui seruiebant sibi etc. 212 . Et qui procul sunt, uenient et

Cochleę per quas ascenditur, est contemplatio creaturarum per quam ascendimus ad cognitionem creatoris 196 . Ve qui cogitatis inutile, et operamini mala in cubilibus uestris 208 . Verum tamen diluculo surgentes corruperunt cogitationes suas 211 .
Circumcisio. Abraham circumciditur et reliqui 3 . Isaac genitus die VIII. circumciditur

VII. Viderunt prunas positas, et piscem superpositum, et panem XXI.
Celeritas. Currebant duo simul, et ille alius discipulus pręcurrit citius Petro, et uenit primus ad monumentum; non tamen introiuit. Petrus autem sequens introiuit. Tunc et ille alius introiuit, uidit et credidit XX.
Consilium. Diabolus ideo dicitur homicida, quia

autem in carne, necessarium propter uos etc. I. Epaphroditus propter opus Christi usque ad mortem accessit tradens animam suam etc. II. Sed quę mihi fuerunt lucra, hęc arbitratus sum propter Christum detrimenta. Verum tamen existimo omnia detrimentum esse propter eminentem scientiam Iesu Christi Domini mei, propter quem omnia detrimentum feci, et arbitror ut stercora, ut Christum lucrifaciam, ut et inueniar in illo etc. III. AD

esse in aduersis, quam maxime fieri potest, quietem agere neque conqueri, tanquam incertum sit, bonum ne id sit an malum etc. 238 .
Corpus. Quicunque corporis curam habet, sua quidem, non tamen se ipsum curat 15 . Corpus curare sine anima non decet, sicut oculos sine capite aut caput sine reliquo corpore 98 . In eos qui corpus exercent animo neglecto 106 .

LAERTIVS
Consortium. Antistheni probro dabatur aliquando, quod congrederetur malis. "At medici", inquit, "inter infirmos uersantur, neque tamen febricitant" 54 . Diogenes exprobranti sibi, quod loca immunda introiret, "et sol", inquit, "in secessibus abit, neque inquinatur" 59 . Calliditas Pysistrati, qua tyrannidem inuasit omnibus blandiens,

Crates aquam bibere solitus dicitur 61 . Zeno uescebatur perlibenter ficubus recentibus et siccis 63 . Rogatus, cur, seuerus cum esset, in conuiuio tamen hilaresceret, "et lupini", ait, "cum sint amari, perfusi tamen aqua dulcescunt. Erat simplicissimi uictus crudisque tantum cibis utebatur et tenui pallio. Philemon de illo: "Esuriem docet, et discipulos capit" 65 . Pithagoras primus

61 . Zeno uescebatur perlibenter ficubus recentibus et siccis 63 . Rogatus, cur, seuerus cum esset, in conuiuio tamen hilaresceret, "et lupini", ait, "cum sint amari, perfusi tamen aqua dulcescunt. Erat simplicissimi uictus crudisque tantum cibis utebatur et tenui pallio. Philemon de illo: "Esuriem docet, et discipulos capit" 65 . Pithagoras primus athletas nutrisse carnibius, antea caricis et

sanitatem corporis et ingenii acumen acquiri 82 . Solo pleruumque fauo aut pane contentum uixisse quidam autumant, uinum raro gustasse; obsonium illi fuisse ut plurimum cruda uel elixa olera; marinis raro utebatur. Aristoxenus tamen ait cuncta illum animata in cibum permisisse, boue aratore et ariete exceptis 82 . Fabarum interdicebat usum, quod uento essent plenę atque animato maxime conuenirent. Ad hęc, nisi sumantur, leuiores ac pudiciciores fieri uentres, atque

carnibus uescuntur 231 . Volones non nisi stantes cibum capiebant 283 . Sueui uino abstinent 373 . Nefas erat Britannis leporem, gallinam aut anserem gustare; alebant tamen uoluptatis gratia. Mediterranei plerique lacte et carnibus sine frumenti usu uictitant 374 . Repertum a Cęsarianis quoddam radicis genus, ex qua ad leuandam inopiam panem factitarunt 384 .

In coenis uiri cubabant, mulieres sedebant. Vini usus foeminis Romanis olim ignotus. Canebantur egregia opera in conuiuio. Mos epulandi in propatulo, liber II, caput I. Consilium: Tribuni plebis scita patrum T littera subscripta confirmabant, ipsis tamen intrare curiam non licebat, liber II, caput I. Scipio Nasica plebis tumultum compressit, cum dixisset plus se quam illos, quid reipublicę expediat, intelligere, liber III,

Heu, heu, heu, Domine Deus. Ezechiel flet mortem Pheltię: Heu, heu, heu, Domine, consummationem tu facis etc. 186 . Et tu, assumme planctum super principes Israel 188 . Non palam flet, sed tamen tacitus ingemiscit Ezechiel uxoris mortem 189 . Lamentum super pharaonem. Cane carmen lugubre super multitudinem Ęgypti 191 . Tristitia regis cum liberare cuperet Danielem, et edictum reuocare non liceret

primum zizania, et alligate ea in fasciculos ad comburendum. Mittet Filius hominis angelos suos, et colligent de regno eius omnia scandala XIII. Veh mundo a scandalis! Necesse est ut ueniant scandala, uerum tamen ueh homini illi, per quem scandalum uenit! XVIII. Iesu, id est paci, pręponunt Barrabam, id est seditiones XXVII.
Derisio. Deridetur Dominus suscitaturus puellam ac dicens: Non est mortua, sed dormit. Ob hoc

pręterit enim figura huius mundi VII. AD THIMOTEVM I: Nam qui uolunt diuites fieri etc. Diuitibus huius sęculi pręcipe non sublime sapere neque sperare in incerto diuitiarum VI. IACOBI: Diues sicut flos feni transibit I. Diuites plerunque mali; diues tamen diligendus ut proximus II. Agite nunc, diuites, plorate ululantes etc. contra auaritiam diuitum, et dolum, et luxuriam V. IOANNIS I: Nolite diligere mundum neque ea quę in mundo sunt etc. II. APOCALYPSIS: Dicis diues sum

Apud Trytoniam paludem primum reperta. Sapientię dea, omnium artium inuentrix. Illi arces consecrantur. Erictonium ex Vulcani complexu natum sustulit, in cistella condidit. Quam contra eius edictum cum Cornix aperuisset et uisa diuulgasset, eam a se expulit, Neptunno tamen uitiare uolenti subtraxit, in auem sui nominis conuersam. Aglauram, quod precio corrupta Hersen sororem iunxit Mercurio, tum quia et ipsa cistellam ausa fuisset aperire, Inuidię tradidit et diu successibus sororum excruciatam in saxum mutauit

quęrens cum sitiret, Mysena anu aquam porrigente auide sumpsit. Quod iridentem Stellem puerum in stellionem uertit. Proserpinę. filię reditum ab inferis impetrauit, si ibi nihil gustasset. Ascalaphum, quia illam granum mali Punici edisse indicauit, in bubonem uertit. A Ioue tamen impetrauit, ut illa sex menses apud Ditem et totidem apud se esset. Triptolemum ad fruges ubique disseminandas misit. Lincem, cum dormienti Triptolemo necem illaturus esset, in feram sui nominis mutauit. Eristonem cum filia Mestra, quod in Thessalia lucum eius uastauerat,

Diuitię et dignitates bracteata felicitas est 57 . Diues insatiabilis 59 . Quis sit modus diuitiarum? Primo habere quod necesse est, secundo quod satis est. Sanus diues est, qui, licet habeat diuitias, eas tamen ut contingentes habet. Multas diuitias parasse non finis miseriarum fuit, sed mutatio 63 .
Dolor. Heraclitus semper lugens, Democritus ridens 50 .

22 . Inter gaudium et dolorem 23 . Ad opinionem dolemus. Tam miser est quisque quam credidit. Patientia doloris 31 . Peripatetici dicunt sapientem non uinci moerore, sed tamen tangi 35 . Optimam doloris esse naturam, quod non potest nec qui extenditur magnus esse nec qui magnus extendi 43 . Dolor quomodo temperandus. Sępe salua sapientis autoritate fluunt lachrymę

Stoici unum deum esse eumque appellari mentem, fatum, Iouem 74 . Deum esse animal immortale, rationale, perfectum siue intellectuale, beatum, a malo omni remotissimum, prouidentia sua mundum, et quę sunt in mundo disponens omnia; non tamen inesse illi humanę formę liniamenta etc. De nominibus et substantia eius 75. 76 . Dei imaginem in annulo minime circumferendam 82 . Idem Pythagoras dixit se ad inferos descendisse atque

uersu scripsit contra Hesiodum et Homerum, exprobrans illis, quę de diis dixere. Dei substantiam dixit rotundam esse et globosam nihilque cum hominibus habere commune, totum cernere totumque audire, non tamen respirare simulque esse omnia: mentem, prudentiam, ęternitatem 90 . Melissus ait de diis nihil diffiniendum; neque enim illorum certam esse notionem 91 . Prothagoras, cum idem dixisset, ab

Dionysius dicebat dolorem non esse malum. Postquam infirmatus est, summum esse malum dixit 192 . Beati lugentes 298 . Defecit in dolore uita mea 342 . Verum tamen uane conturbatur omnis homo 351 . Fuerunt mihi lachyme meę panes 352 .
Degener.

Gręce, Latine turris. Dicitur autem in Psalmo: Factus es mihi turris fortitudinis LX. PAVLVS AD CORINTHIOS II
Ęger. Licet is qui foris est, noster homo corrumpatur, tamen is qui intus est renouatur de die in diem IIII. Libenter gloriabor in infirmitatibus meis. Cum enim infirmor, tunc potens sum XII. IACOBI: Cum infirmaris, induc presbiteros, ut orent super te unguentes oleo V.

naturę aut existentię, sed esse Filium creaturam Patris, Spiritum uero sanctum creaturam creaturę, hoc est ab ipso Filio creatum. Christum etiam sine anima carnem suscepisse arbitrantur I.XII.XIII.XXIIII.XXVII. Marci. Arriani Christum esse Deum negant, sed tamen peccata posse dimittere concedunt II.III.XIIII. Lucę I. Iterum I, V, IX. Filium non esse de substantia Patris. Item Patrem non uideri a Filio X.XI.XII. Ioannis contra Arrium I. Iterum, tertio et quarto,

sit aliqua accessio 58 . An bonum omne sit laudabile 62 . Beata uita animi tranquillitas. Democritus 71 . Beatam uitam etiam sine bonis corporis posse existere; illis tamen perfici 81 . Theophrastus beatam uitam cum cruciatu corporis coniungi posse negat 82 . Quis beatior, Quintus Metellus an Regulus 83 . Quod beato non potest esse

Experimento discitur non Baal, sed Deum Israel esse Deum. Hinc prophetę Baal deduntur neci. Azahel ungitur rex super Syriam in perditionem filiorum Israel, pręter VII milia qui non adorarunt Baal. Iehu, rex Israel, occidit sacerdotes idoli Baal, templum destruxit, sed tamen non dereliquit uitulos Hieroboam. Ob hoc Azahel percussit Israel. Ioiada sacerdos pepigit inter Deum et regem et populum. Sustulerunt Baal de Iuda 65 . Asa subuertit altaria peregrini cultus in cunctis urbibus Iuda; percussit othiopum

quę super transuersum surgit, signat supernum finem, quo cuncta opera referuntur XVIII. Claritas, qua iusti fulgebunt, mortali aspectui intolerabilis. Corpus glorificatum penetrabile, palpabile, incorruptibile XX. Festum. Pater meus usque modo operatur, et tamen dicitur Deus sabbato requieuisse; sed hoc ideo quia iam creaturam nullam condebat, postquam perfecta sunt omnia. Quietem uero propterea appellauit Scriptura, ut nos admoneret post laborem bonorum operum quieturos V. Si circumcisionem accipit homo in sabbato, ut non

Felicitas ubi sit 323 . Felix et hic et in altera uita 324 . Impossibile arbitror homines in hac uita, pręter admodum paucos, felicitatem et beatitudinem assequi. Bona tamen spes est, ut post mortem quis ea omnia consequatur, quorum desiderio accensus optime pro uiribus egit uitam atque exegit 325. 327 . Animus pleno ueritatis gaudebit lumine, Deum esse persentiens, tum ueritatem ipsam se ipsa lucentem atque

autem quę grauior iniuria est, poenę taxatio tit 67 . Frigidum. Qui hieme aqua frigida se lauant, tunc tantum frigent, reliquo die tuti a frigore sunt 27 . Cur homines pleni admodum rigent, cum tamen omne pingue calidum sit 39 . Cur pili eriguntur. Cur magis rigemus currendo quam stando. Quare qui rigent maxime, dormire non ualent 39 . Quam ob causam aere sudo apertoque frigus fit acrius quam

Solonis lex: Siquis parentes non enutrierit, is ignobilis et obscurus esto 8 . Aristippus causante quodam quod filium quasi non ex se natum proiiceret: An uero, inquit, ignoramus et pituitam et pediculos ex nobis gigni, quę tamen uelut inutilia a nobis proiicimus 23 . Contemnente quodam patrem Diogenes: Non pudet, ait, istum contemnere, qui tibi, ut magnum sapias, est autor 59 . Aristoteles: parentes qui liberos

se ipsum, qui solus euaserat de sacerdotibus propter eum a Saule occisis 46. Dauid uoluit facere misericordiam domui Saul propter Ionatham 51. Dauid benemeritus de regibus Ammon accepit ab eis necessaria conflicturus cum Absalon. Et licet illi de uictoria dubitarent, non dubitarunt tamen etiam interdum fugienti subuenire capitis sui periculo, tantum ne in eum ingrati esse uiderentur 53. Dauid reliquis Saul in crucem actis pepercit Miphiboseth, Ionathę filio, memor beneficiorum Ionatę. Dauid gratias egit Domino, quod unxerit ipsum in regem, deiecerit inimicos,

ab eis V. / De monte descendens leprosum mundans dixit: Nemini dixeris. Docuit nos non diligere ostentationem VIII. Quare nos et pharisei ieiunamus frequenter. Cęcis sanatis ait: Videte nequis sciat. Duxerat autem eos seorsum a turba; illi tamen tacere non poterant beneficium Dei IX. Curauit omnes et pręcepit eis, ne manifestum eum facerent XII. Regnum cęlorum simile thesauro abscondito in agro XIII. Mater filiorum Zebedei ait: Dic ut sedeant hi duo filii mei etc. Audientes decem indignati sunt.

Gratia. Filio reuertenti pater occurrit, quia nos peccatis impedientibus ad eum peruenire non possumus nostra uirtute, nisi ipse occurrens sua adiuuet gratia XV. Non sufficit humanum propositum absque diuino subsidio. Petrus enim, quamuis feruens esset, derelictus tamen a Deo supplantatus fuit ab hoste XXII. IOANNES Gloria. Contra uanam gloriam Chrisostomus III. Quomodo uos potestis credere qui gloriam ab inuicem accipitis et gloriam, quę a solo Deo est, non quęritis? Magnum

10. Quod disciplinę humanę deest, Deus suggerit 297. DIONYSIVS HALICARNASEVS Gloria Romanorum 1,2. Gula. Heus, etiam mensas consumpsimus, inquit Iulus 18. Sacrum laribus coenę appositę tenui tamen apparatu 37. PROBLEMATA ALEXANDRI APHRODISEI Gula. Cur singultiunt subuersi et immoderate repleti 7. Cur pingues sues et homines frigore plus obrigescunt 9. Cur temulenti multi occumbunt 12.

partem 377. Gratus. Gratiarum actio 270. Gratia. Aquę gratia Spiritus Sancti 36. Spiritus gratię et misericordię 173. Septem gratię Spiritus Sancti 198. Spiritus Sancti dona 215. Quamuis propria uoluntate ad Dominum reuertamur, tamen nisi ille nos traxerit et cupiditatem suo roborauerit pręsidio, salui esse non poterimus 337. Omnia possum in eo qui me confortat, Christo 351. Ita libertas arbitrii reseruanda est, ut in omnibus excellat gratia Saluatoris 358. Non solum opera, sed et uoluntas nostra

noluit bibere 68. Gratia. Cęci clamant, ut illuminentur 2. Gratia Spiritus Sancti 65. Gentiles designat secunda repromissio ad Abraham 16. Moyses primas tabulas fregit, sed non secundas 16. Et si in carne gentes sumus, in spiritu tamen Israel sumus 41. Moyses soluit calciamentum, et nos accepimus sponsam 49. De mundis et immundis animalibus 70, 71. Ęthiopissa Ecclesia ex gentibus 98. Populus assumendus. Sureximus 1 et erecti sumus 101. Israel gentiles 108.

quod hyrcum oblatum pro peccato non comederint, sed combusserint 16. Ne quęras uindictas nec memineris iniurię 17. Rixatus cum altero Israelita quidam blasphemauit nomen Domini 18. Ira mitigatur tempore. Nam et Dauid exoratus est pro Absalon ipsum reduci ab exilio, sed tamen conspectui suo non adesse. Deinde uix exacto biennio etiam amplexum osculumque dedit ei 52. Achitophel indignatus, quod Absalon Chusi potius quamsuum consilium in bello secutus sit, laqueo sibi mortem consciuit 53. Achab indignatus, quod uineam Naboth nullo pacto habere

gladio 174. Sedechias rex posuit Hieremiam in carcere 176. Baruch et Hieremias iubentur comprehendi, abscondit autem eos Dominus. Deinde Hieremias in carcerem missus sedit ibi diebus multis 177. Hieremiam proiecerunt in lacum luti. Liberatur ab Ethiope eunucho; mansit tamen in uestibulo carceris usque quo capta est Hierusalem 178. Patrem et matrem contumeliis affecerunt 189. Facientes calumniam egenis et confringentes pauperes 205. Amos persecutionem patitur 206. Quare respicis contemptores et taces conculcante impio iustiorem

Phicol nihil se eis nociturum. Ibi dicitur Puteus iuramenti 4. Per deos externorum non iurabis 13. Qui audierit uocem iurantis et non indicauerit peccatum 15. Non periurabis. Ne polluas nomen Domini 17. Iosue licet decęptus tamen propter iusiurandum pepercit Gabaonitis 32. Filii Israel iurauerunt filias suas se non daturos filiis Beniamin. Postea poenitentia ducti raptum earum concesserunt eis, ne, si solenniter traderent, iusiurandum uiolarent 40. Fames III annis

Agesilaus maiore odio / calumniatores quam fures persecutus 30. Hipochrita. Melius palato quam corde sentiens 92. Cęsar coronam sibi imponi recusauit, et statuę suę ablatam ultus est, se pro libertate populi stare simulans, cum tamen dominatum exerceret 104. Impatientia. Papyrius eum qui sibi barbam demulsit, pugione percussit 47. LACTANTIVS FIRMIANVS Iudex. Nemo potest de se recte iudicare 51. Deus iudex ingratum abdicat filium et

esset iussisse cuidam ex necessariis, ut eius corpus occuleret draconemque supponeret lectulo, ut putaretur ad deos migrasse etc. Postea uisus est non qualis putari uoluit, sed qualis erat 53. Cleantes dicebat Peripateticos idem pati quod lyrę. Quę cum bene sonent, se ipsas tamen non audiunt 78. Impatientia. Bion magnum aiebat malum esse ferre non posse malum 43. QVINTVS CVRTIVS
Inuidos homines nihil aliud quam

et contumelię 5. Gręci maledictis insectantur eos a quibus dissentiunt 29. Luxuriosos non reprehendendos putat Epicurus, si sapientes sint 18. Orata luxuriosos negat reprehendendos, si careant cupiditatibus. Libido quamuis occulta, inhonesta tamen 25. Laborum pręteritorum suauis memoria 34. Herculis erumnę 36. Philosophi orbem peragrantes 84. BEATVS HIERONYMVS IN PARTE PRIMA Libido. Samaritana arguitur sextum habere

186. Dabo uobis cor nouum et spiritum nouum 192. Mense VIII, id est quatuor partes Veteris Testamanenti et quatuor Noui. Lex, historia, sapientia, prophetia. Euangelia, Actus apostolorum, Epistolę, Apocalypsis 196. Balthasar rex prę omnibus diligebat Danielem. Ne tamen interdicto semel emisso derogaret, deprehensum misit in lacum leonum 198. Vidi, et ecce quadrige, id est Euangelia. Egredientes in medio duorum montium, id est Testamentorum 213. Libros legis Dei combussit rex Antiochus 217. Lętitia. Dauid et omnis

VALERIVS MAXIMVS Lis. Quę mulieres apud magistratus pro se uel pro aliis causas egerunt, liber VIII, caput III. De quęstionibus, caput IIII. Senatus Tiberium Gracchum legem agrariam promulgare ausum capite damnauit. Et tamen secundum legem eius censuit, ut ager populo uiritim diuideretur. Sic uno tempore grauissime seditionis et auctorem submouit et causam, liber VII, caput II. Liberalitas. De liberalitate, liber IIII, caput VIII. Libertas.

uia eius 347. Quicquid discitur, non naturę est, sed studii 351. Delyrant qui aiunt posse hominem sine peccato esse, si uelit 356. Si penitentiam egerit gens illa 358. Non est sine gratia Dei liberum arbitrium. Potestas 358. Ad penitentiam prouocat, quos tamen scit non esse uenturos, ut liberum seruetur arbitrium 361. Qui a libero arbitrio gratiam excludunt 365. Non sufficere liberum arbitrium 366. Lectio. Tunc Scripturę prosunt legenti, si quod legitur, opere compleatur 98. Scrutamini Scripturas 188. Quanta

inobedientiam. Iussit rex diuulgari, ut cunctę mulieres deferant maritis suis honorem 97. Bibe aquam de cisteraa tua 126. Vxor prudens 130. Vxor odiosa. Mulier fortis et optima 132. Quorum male se habent mulieres, filii, discipuli. Mulier bona licet sterilis, tamen felix 137. Dilige uxorem bonam 142. Non zeles mulierem sinus tui nec des ei potestatem tuarum partium 144. Vir et mulier sibi bene consentientes. Vxor sensata. Mulier nequam. Non dabis ei ueniam prodeundi. Mulier *bona, fortis, zelotipa, nequam, ebriosa,

seminare semen bonum. Semina ceciderunt secus uiam, in petrosa in spinis, in terram bonam. Scriba doctus in regno cęlorum similis patrifamilias, qui profert de thesauro suo noua et uetera XIII. Ioannes Baptista arguebat Herodem regem XIIII. Vnde nobis in deserto panes, ut saturemus turbam? Quos tamen habemus, iubet Dominus dare ipse facturus incrementa frugum, ut sufficiat multitudini XV. Operarii in uinea Domini XX. Ite in castellum, quod contra uos est, asinam soluite etc. Discipuli superponunt uestimenta sua et Dominum sedere desuper fecerunt XXI. Ramos arborum sternunt in

ei nocuit XXVIII. Matrimonium. AD CORINTHIOS I: Propter fornicationem autem unusquisque suam uxorem habeat etc. debitum reddant. Precipio uxorem a uiro non discedere. Alligatus non quęrat solutionem nec solutus uxorem. Si nupserit uirgo, non peccat. Tribulationem tamen carnis habebunt huiusmodi . Qui habent uxores, tanquam non habentes sint etc. Qui cum uxore est, sollicitus est quę sunt mundi, quomodo placeat uxori, et diuisus est etc. Mulier alligata est legi quanto tempore uir eius uiuit; postea cui uult

se et in deliciis fuit, tantum date illi tormentum et luctum, quia in corde suo dicit: Sedeo regina, et uidua non sum, et luctum non uidebo etc. XVIII. Mulcta. AD ROMANOS: Reuelatur ira Dei de cęlo super omnem impietatem I. Iniquitas nostra iustitiam Dei commendat, nec tamen propterea iniuste punimur III. AD CORINTHIOS I: Dum iudicamur, a Domino corripimur, ut non cum hoc mundo damnemur XI. AD HEBREOS: Si pręuaricatores Legis puniti sunt, quanto magis punientur Euangelii etc. II. Si legis Moysi transgressor morte punitur, quanto

In eorum nuptiis pugnam mouit Phineus, quod sibi prius illam desponsatam diceret V . Procris cum Cephalo rediit in gratiam, cum suspecta prius in siluas effugisset. Diu dulciter uixerunt exitu tamen infelici VII . Hercules duxit Deianiram, deinde Oethalię regis filiam, postremo deificatus Hebben, Iunonis filiam IX . Nuptię Iphis et Ianthis .

De uita breuiori non dolendum. Quid ad rem pertinet, quamdiu uites, quod uitare non possis 43. Aliquis tam turpe putat mortem fugere quam ad mortem confugere 48. Repentina mors Cornelii Senetionis diuitis. Mecoenatis damnat sententiam omiia mala eligentis, dum tamen uita supersit 50. Intrepidus horam illam decretoriam prospice: non est animo suprema, sed corpori. Dies iste, quem tanquam extremum formidas, ęterni natalis est etc. Hortatur ad mortem libenter subeundam 51. Quicquid facis, respice ad mortem 57. Mors

Cantores Dionysiaci cantu adolescentes trahant ad uirtutis cultum 298. Rhapsodi cartaminum cantores 301. Orpheus ad Apollinem grammaticus: Tu totum cęlum canora cithara temperas 353. Mors. Non mors timenda, sed uitium 132. Incertum, an mors sit summum bonorum, et tamen timetur, tanquam certum sit eam esse summum malorum. Socrates nulli se iniusta concessurum ob mortis metum dicit 170. Neque in iudicio neque in bello uel mihi uel alteri omnia quibus uitemus mortem sunt facienda. Multo difficilius est prauitatem effugere quam mortem. In morte nihil

technitas uocant, id est artifices Bacchanales aut histriones appellamus, improbis esse moribus consueuit 69. Maledicus. Satyrus Clazomenius propensus ad maledicendum, dum accusaretur, eius aures obstruserunt, postea tamen cum adhuc loquente aduersario reserassent, nequaquam continere se potuit a contumelia 33. Medici sudorem frigidum argumentum grauis esse morbi existimant, calidum e contra decretorium esse et salutarem 70. Musica. Hipate, nete,

cum mas sibiipsi mortem portenderet, femina uxori 113. Vnde Thalasius in nuptiis inuocari coeptus 30. Pompeius improbe Antistiam repudiauit, ut Emiliam ducat 31. Alexander Roxanen in matrimonio ductam non nisi omnibus solenni ritu peractis attigit, cum tamen eam arderet 47. Lepidam Scipio repudiauerat, sed cum a Catone peteretur, rursus eam accepit 65. Lelius unam tantum uxorem in uita cognouit 65. Thiesta se dici malle dixit Polixeni exulantis, uiri sui, uxorem et comitem quam Dionysii dominantis sororem 74.

quo repiehendit Catonem, quod se ipsum morte interemerit 82. Brutus quoque sibi ipsi mortem conseiuit 84. Vixerunt 89. Attici in morte constantia 132. Mendacium. Mendax Alcibiades , cum tamen habitu seueritatem prę se ferret 60. Mendacis linguam tribus clauis configi iussit Artoxerxes 114. Atticus mendacium neque dicebat neque pati poterat 131. Magister. Connidas, Thesei pedagogus 1. Cato filium a seruo Chilone erudiri noluit, sed

facere prohibitus, liber VIII, caput IX. Mulcta. De censoria nota, liber II, caput IIII. De quęstionibus, liber VIII, caput IIII. Seruus tortus seruum occidisse confitetur, capite punitur. Qui occisus putabatur, rediit. Alius septies tortus pernegauit; in crucem tamen actus poenas dedit. Item Fuluii Flacci seruus octies tortus nullum uerbum, quo dominus perstringeretur, emisit. Eodem. Mollis. Teatrales ludi ne fierent in urbe. Standi mos in theatro. Circenses. Consualia. Ludius. Histrio. Ludi Atelani. Ludi sęculares. Mimmis aditus a

uiuunt qui ex corporum uinculis tanquam e carcere euolauerunt. Vestra uero quę dicitur uita, mors est 194. Mulcta. Omnis et animaduersio et castigatio contumelia uacare debet etc. 92. Obiurgatione qualiter utendum 105. Mores non improbi et tamen diuersi, alius aliis aptior et quisque suis 99. Deliberandum, quos nos et quales esse uelimus 100. Quando morum facienda mutatio 100. Officium priuati, officium peregrini 102. In omni actione tria seruanda: ut appetitus rationi pareat, ut quantum causa postulat

IN EPISTOLIS Magister. Nemo tam rudis, ut discendo non excolatur 1. Quo semel est imbuta recens etc. 4. Militaris uirtus. Militem hortatur: I, bone, quo uirtus tua te uocat 26. Mors. Ire tamen restat Numa quo deuenit et Ancus 6. Magnanimus. Telemacus spernit dona Atridę 8. Mendaei, et iam cum uerum dicit, non creditur 16. Parthis mendacior 23. TERTVLLIANVS Mundus non

Insensati Galatę 198. Diuersa scemata : sedemus, stamus, ambulamus, iacemus 396. Magnanimitas prophetarum pro ueritate asserenda 45. Palmę 101. Daniel contemnit dona regis 128. Multi diuitias contempserunt nec tamen sequuntur Christum 166. Qui me audierit, absque timore quiescet 258. Maledictum. Anatema 192. Vbicunque in Scripturis maledictio legitur, nusquam est additum Dei nomen. Benedictio aliquando pro maledictione ponitur 201. Vtinam abscindantur qui nos

Nobilis. Eupatridę Athenis dicti 3 . Themistocles Themistocles Seriphio cuidam dicenti eum non sua, sed patrię gloria splendorem assecutum - Vera, inquit, ais. At tamen neque ego, si Seriphius essem, ignobilis forem, neque tu, si Atheniensis esses, clarus unquam fuisses 43 . Non quo genere, sed qua uirtute quis sit, inspiciendum est 127 .
Nauta.

Nobilitatis species IIII: a maioribus, a principatu, a rebus gestis, ab animi ingenuitate 36 . Antisthenes, cum sibi probro daretur, quod non esset ex duobus liberis genitus- Neque, inquit, ex duobus luctatoribus, et tamen luctator sum 54 . Diogenes nobilitatem ridebat et gloriam et huiusmodi cętera, dicens malicię esse uelamenta 60 . Epicurum non fuisse legitimum ciuem

Diuidetis uobis et aduenis qui accesserint ad uos, et erunt sicut indigenę inter filios Israel 195. Obstinatio. Ego indurabo cor pharaonis, et ipse non audiet uos. Pharao patitur ranas, cyniphes, muscas, ulcera, grandinem, locustas, tenebras, mortes primogenitorum, nec tamen mollitur, donec submersus simul cum suis periit 10. Dominus ad Moysen: Ascende ad terram quam promisi patribus. Ego non ascendam tecum, quia populus durę ceruicis est etc. 14. Si me non audieritis, uisitabo uos in egestate etc. Si nec sic audieritis,

ad me, dicit Dominus 212. MATTHEVS Obedientia. Discipuli iussi dare panes turbę, nihil sibi reliqui fecerunt magis Dominum quam famem timentes XIIII. Iussus operari in uinea dixit se ire nolle, mox tamen iuuit XXI. Iesus ad Patrem: Verum tamen non sicut ego uolo, sed sicut tu XXVI, Quicunque fecerit uoluntatem Patris mei qui in cęlis est, ipse meus frater, soror et mater est XII. Hospitalitas. Qui uos recipit, me recipit etc. X.

MATTHEVS Obedientia. Discipuli iussi dare panes turbę, nihil sibi reliqui fecerunt magis Dominum quam famem timentes XIIII. Iussus operari in uinea dixit se ire nolle, mox tamen iuuit XXI. Iesus ad Patrem: Verum tamen non sicut ego uolo, sed sicut tu XXVI, Quicunque fecerit uoluntatem Patris mei qui in cęlis est, ipse meus frater, soror et mater est XII. Hospitalitas. Qui uos recipit, me recipit etc. X. Qui susceperit unum paruulum talem

Verba actiua pro passiuis et passiua pro actiuis 110. Ocium. Ennius: Ocio qui nescit uti, plus negocii habet 115. Honor. Ratio officiorum in discumbendo sedendoque. Exemplum Fabiorum, patris et filii 11. Senectę ętati honores habiti. Senibus pręlati tamen qui uxores et liberos haberent 14. Pedarii senatores dicuntur nondum maioribus honoribus functi 27. Ordo rogandarum sententiarum in senatu 30. Cnęus Flauius scriptu se se abdicauit et ędilis currulis factus est 40. Inter quarto consul et

in fine eius operis. PLINIVS
Pax. Rhodi et Syracusis quamuis nubiloso die aliqua tamen hora solem cerni 30 . Romani Sabinique uerbena myrtea pacificati, ubi nunc signa Veneris Cluacinę sunt. Cluere enim antiqui pugnare dixerunt 153 . Quare caduceum in pacis argumentis circundata effigie

ut si superiores euaserint, cauerent Absaloni illesumque seruarent; extinctum grauiter fleuit 53 . His quoque qui Absalonis partes secuti fuerant pepercit, Amasam, ducem eius, magistrum militię fecit. Semei iniuriam non uindicauit, distulit tamen ad Salomonis tempora 53. De Ioab quoque qui Abner et Amasam dolo occiderat cognitionem Salomoni commisit 53 . Ossa Saul et Ionathę et eorum qui in crucem acti fuerant posuit in sepulchro Cis, patris Saul. Et Deus propitiatus est terrę

te et in reconciliatione tua misertus sum tui 165 . Expandi manus meas tota die ad populum. Ad quem autem respiciam nisi ad pauperculum etc. 166 . Tu autem fornicata es cum amatoribus multis; tamen reuertere ad me, dicit Dominus 167 . Liberabo te de manu pessimorum 171 . Aduenam, pupillum, uiduam nolite contristari. Sicut ficus hę bonę, sic cognoscam transmigrationem Iuda et reducam eos

rex Iuda, prophanus in omni abomintione gentium. Israel gentium prophanationibus polutus transfertur in Assyrios. Senacherib, rex Assyriorum, pactus ut recederet a Iuda, accepit ab Ezechia CCCC talenta auri nec tamen, ut promiserat, recessit. Cęso autem diuinitus exercitu abiit in Niniuen, et cum adoraret in templo, a suis occisus est. Manasse omni perfidia poluto Dominus minatur delere Hierusalem. Fecerunt phase. Non est tamen auersus furor Domini propter Manassen. Ioakim factus seruus

nec tamen, ut promiserat, recessit. Cęso autem diuinitus exercitu abiit in Niniuen, et cum adoraret in templo, a suis occisus est. Manasse omni perfidia poluto Dominus minatur delere Hierusalem. Fecerunt phase. Non est tamen auersus furor Domini propter Manassen. Ioakim factus seruus Nabuchodonosor regis rebellauit ei. Immisit Dominus latrunculos, ut disperderet Iudam, propter peccata Manassę 69 . Roboam dereliquit legem Domini et omnis Israel cum eo. Venit

montem Bethel, id est domum Dei. In tabernaculo oraui etc, 135 . Ecclesia supplicat iustis, ut pro se deprecentur. Illi ab ea exigunt confessionem ueri Dei 136 . Amplexatur eam Dominus, et tamen illa se adhuc ab eo defendi postulat. Orat, ut transferatur ad cęlos 137 . Inuocaui, et uenit in me spiritus sapientię 138 . Adii Dominum, et deprecatus sum illum, et dixi ex totis pręcordiis meis

Dirreptiones et captiuitates propter peccatum 94 . In angelis quoque Deus reperit prauitatem 101 . Si iustificare me uoluero, os meum condemnabit me. Si lotus fuero quasi aquis niuis, tamen sordibus intinges me 102 . Et cęli non sunt mundi in conspectu eius, quamto magis homo? 103 . Ecce luna, etiam non splendet, et stellę non mundę in conspectum illius, quanto magis homo

XVII. Quamdiu fecistis uni de his fratribus meis minimis. Fratres suos uocat pauperes XXV. Domino non fuisse domum neque tugurium, neque discipulis patet, quia interrogant: Vbi uis paremus tibi comedere pasca? XXVI. Dominus in alieno monumento sepelitur, nec tamen composito ad superbiam diuitum, sed simplici ad modestiam pauperum, nec sericis, sed syndone inuoluitur XXVII. Perfidia hereticorum. Cum dormirent homines, inimicus superseminauit zizania in medio tritici. Cum creuisset herba et fructum fecisset, tunc

me est; et qui non colligit mecum, dispergit XI. Villam emit et cęnam Domini refutauit, id est alienum dogma secutus est XIIII. Veh illi per quem ueniunt scandala XVII. Ciues eius oderant eum, et miserunt legationem post illum dicentes: Nolumus hunc regnare super nos. Verum tamen inimicos meos illos qui noluerunt me regnare super se adducite huc et interficite ante me XIX. Pendente Domi no in cruce tenebrę factę sunt. et sol obscuratus; his scilicet quibus crux est scandalum XXIII.

publicani humilis XVIII. Vigilate itaque omni tempore orantes, ut digni habeamini fugere ista omnia quę futura sunt et stare ante Filium hominis XXI. Orate, ne intretis in tentationem. Et ipse auulsus est ab eis, quantum iactus est lapidis, et positis genibus orabat. Verum tamen non mea uoluntas, sed tua fiat. Apparuit autem illi angelus de cęlo confortans eum, et factus in agonia prolixius orabat XXII.
Potentia. Deposuit potentes de sede et exaltauit humiles I. Cornu, id est

XXI.
Prouerbium. Alii laborauerunt, et uos in labores eorum introistis IIII.
Pudicicia. Loquitur Dominus cum Samaritana, discipuli mirantur. Nemo tamen dixit: Quid loqueris cum ea. Non enim sinistrum quid de magistro cogitabant, sed illam eius affatu indignam iudicant, quę quinque uiros habuit et sextum adulterum IIII. Circumcisio in uirili membro suscipiebatur, ut castitatem mentis et corporis custodiendam significaret

Beati qui lauant stolas suas in sanguine Agni, ut ait potestas eorum in ligno uitę et per portas intrent in ciuitatem XXII.
Patientia. AD ROMANOS: Sumus filii Dei et heredęs, et Christi cohęredes; si tamen compatimur, ut conglorificemur. Existimo enim, quod non sint condignę passiones huius temporis ad futuram gloriam quę reuelabitur in nobis VIII. Benedicite persequentibus uos, benedicite et nolite maledicere. Nulli malum pro malo reddentes. Pacem habentes, non uos

nostra. Sicut socii passionis estis, sic eritis et consolationis I. De patientia in aduersis et persecutione. Semper mortificatiom Iesu Christi in corpore nostro circumferentes, ut et uita Iesu manifestetur in corporibus nostris. Licet is qui foris est, noster homo corrumpatur, tamen is qui intus est renouatur de die in die. Id enim quod in pręsenti est momentaneum et leue tribulationis nostrę supramodum in sublimitate ęternum glorię pondus operatur in nobis, non contemplantibus nobis quę uidentur, sed quę non uidentur, id est non temporalia, sed

AD THIMOTEVM II: Bonum certamen certaui, cursum consumaui, fidem seruaui etc. IIII. AD HEBREOS: Christi domus sumus nos, si fiduciam et gloriam spei usque ad finem firmam retineamus. Participes enim Christi effecti sumus, si tamen initium substantię eius usque ad finem firmum retineamus III. Bonum agendum sine cessatione X. Recogitate enim Iesum etc. ut non fatigemini animis uestris deficientes XII. ACTVVM: Erant perseuerantes in doctrina, in

uult miseretur, et quem uult indurat. Tu quis es, qui respondeas Deo etc. VIIII.
Purgatorium. AD CORINTHIOS I: Sicuius opus arserit, detrimentum patietur; ipse autem saluus erit, sic tamen quasi per ignem III. METHAMORPHOSES
Pudicicia. Daphne, Penei filia, nec prece nec precio corrupta. Vt uim Apollinis

ad nos pertinere. Similes autem dicebat rationes dialecticas araneorum telis, quę et siquid artificiosum iudicare uideantur, inutiles sunt 77 . Cleantes dicebat Peripateticos idem fere pati quod lyrę, quę cum bene sonent, se ipsas tamen non audiunt 78 . Comprehensibilem phantasiam differre a probabili 78 . Chrysippus dialectica insignis 79 . Siquis tollat de Chrysippi libris quę aliena sunt

Lamachus, dux Atheniensium, pauper 168 . Lysandri inopię argumentum 193 . Epaminundę sumptus funeri defuit 196 . Diogenes nihili indigus et tamen pauper 210 . Abdolominus ex paupere rex factus, ut, inquit, sic regnum ferre possim, ut inopiam pertulerim 213 . Philopemenis paupertas cauillio iactata 311 .

Menander et Philemon socco clari et inter se emuli 251 . Homerus Chii natus, Smyrnę mortuus 292 . Catonis eloquentia et mores 320 . Cato Gręcas litteras insectatus, postremo tamen didicit 320 .
Plautus. Neuius. Ennius. Critolaus. Diogenes. Carneades. Cecilius 322 . Ennii mors 326 .

meam non abscondi 321 . Erudiet te preuaricatio tua 335 . Nitrum nostrum et herba fulonum penitentia est 335 . Grandis offensa nolle placare quem offenderis. Reuertere tamen ad me 336 . Saltem amodo uoca me, Pater meus. Reuertere, auersatrix Israel. Conuertimini, filii reuertentes, et sanabo auersiones uestras 337 . Ecce uenimus ad te. Veh nobis, quoniam uastati sumus. Laua a

20 . Transeuntes Iordanem in terra Chanaan disperdite habitatores etc. mundantes terram. Siquos reliqueritis, infesti uobis erunt 25 . Cum quęsieris ibi Dominum Deum tuum, inuenies eum, si tamen toto corde quęsieris, et tota tribulatione animę tuę. Cum introieris etc. VII gentes percuties ad internitionem, nec foedus nec coniugia inibis cum eis etc. 26 . Ad Iosue diicitur: Solue calciamentum de

XIII. Siquis uult post me uenire, abneget se XVI. Ascendat in montem excelsum cum Petro, qui fulgentem in gloria cupit uidere Christum XVII. Piscis hamo Petri captus XVII. Vbi sunt duo uel tres congregati in nomine meo XVIII. Multi sequuntur Christum sicut turbę, non tamen surgentes sicut Mattheus, qui surgens secutus est eum. Si uis perfectus esse. Vos qui secuti estis me, sedebitis super sedes etc. Et omnis qui reliquerit etc. centuplum accipiet et uitam ęternam possidebit XVIIII. Sternunt uestimenta sua sub

Diaconi septem constituti qui ministrent VI. IACOBI: Religio munda uisitare pupillos etc. et immaculatum se custodire ab hoc sęculo I. PETRI I: Sicut modo geniti infantes rationabiles et sine dolo lac concupiscite, ut in eo crescatis in salutem, si tamen gustastis, quoniam dulcis est Dominus. Ad quem accedentes lapidem uiuum etc. et ipsi tanquam lapides uiui super ędificamini domos spiritales etc. Vos autem genus electum, regale sacerdotium, gens sancta, populus acquisitionis etc.

143 . Sapiens contra fortunam semper armatus 145 . Contra sententiam quę dicit.: Vitam regit fortuna, non sapientia 146 . Epicuro uidetur sapiens semper beatus, id tamen inconstanter 146 . Sapiens semper beatus 148 . Sapientem a perturbatione semper uacare et semper in pace esse 149 . Sapiens semper contentus, stultus nunquam

latebant occulta XXVIII. Solitudo. Principis filia turba eiecta suscitatur, quia non resurgit peccator nisi auersus a turba et seclusus a consortio uulgi VIIII. Sepultura. Dominus in alieno monumento sepelitur nec tamen composito ad superbiam diuitum, sed simplici ad modestiam pauperum; nec sericis, sed syndone inuoluitur XXVII. Superbus. Et tu, Capharnaum, nunquam usque in cęlum exaltaberis; usque in infernum descendes XI. Amant primos recubitus in cenis et primas cathedras

percutere, edere, bibere et inebriari. Cui commendauerunt multum, plus petent ab eo XII. Spiritus Sanctus in columbę specie III. Iesus autem plenus Spiritu Sancto. De aliquibus etiam sanctis legitur, quod pleni fuerunt Spiritu sancto. Non tamen ideo ęquales Saluatori. Minus enim capaces illi quam hic, licet utrique pleni IIII. Pater uester cęlestis de cęlo dabit Spiritum bonum petentibus se. Digitus Dei dicitur Spiritus Sanctus propter partitionem donorum XI. Non uenit regnum Dei cum

si contemnis hunc testem 14 . Quid enim prodest ab homine aliquid esse secretum: nihil Deo clausum est 34 .
Silentium. Tene semper uocis et silentii temperamentum. Tamen et in hoc incumbe, ut libentius audias quam loquaris 87 . Tacere qui nescit, nescit loqui 87 . Apud Pythagoram discipulis quinque annis tacendum erat 17 . Quod

Quid prodest totius regionis silentium, si affectus fremunt 18 . Vlixes sociis remedium aduersus Sirenas inuenit 19 .
Somnus refectioni necessarius est. Hunc tamen semper si per diem noctemque continues, mors erit 75 . Laudare solebat Attalus culcitram, quę resisteret corpori etc. 53 . In somnolentos 60 .

Astra. Sol maior terra. Corpora cęlestia. Ęther. Aer. Aqua 326 . Astronomia 327 . Sepultura. Socrates interrogatus, quemadmodum sepeliri uellet: Vtcunque, inquit, libet, si tamen me apprehendetis ac nisi ego uos effugero 185 . Sepultura ne in ornatu pompaque excędat consuetudinem. Annuę defunctorum curę 283 . Sepulturę locus sit qui ad cetera est inutilis. Quanta impensa

se salutari non patitur nisi prostratis humi corporibus 227 . Alexander Polypercontem ad terram pręcipitem dedit, quod rideret Persas ante ipsum procumbentes 228 . Se Iouis filium dixit, uulneratum tamen dolorem sentire 228 . Superbia Demetrii concidit 244 . Vana Ptolomei insolentia 248 . Zeno: Nihil fastu et superbia indecentius 251 .

Innocens credit omni uerbo, astutus considerat gressus suos 270 . Iustus et simplex 274 . Simplices bona possidebunt eorum qui errant. Et tamen boni aliquid dicunt aut faciunt 281 . Vestiti duplicibus 286 . Oues 291 . Qui recto sunt corde, id est non duplici 348 .

uelamine ad notitiam peruenit Saluatoris inferentibus eum sacris doctoribus V. Orta tempestate excitandus est Domi nus, qui uentis et mari imperat VIII. Dedi uobis potestatem calcandi supra serpentes et scorpiones et super omnem uirtutem inimici, et nihil uobis nocebit. Verum tamen in hoc nolite gaudere, quia spiritus uobis subiiciuntur. Gaudete autem, quia nomina uestra scripta sunt in celis X. Et ne nos inducas in tentationem. Cum fortis armatus custodit atrium suum, in pace sunt ea quę possidet. Si autem fortior eo superueniens uicerit eum,

et Latini claruerunt 106 . Prima fax noctis 107 . VITĘ PLVTARCHI
Temperantia Cleomenis in uictu gestuque, cum tamen rex esset 109 . Timor. Alcibiades uitę discrimen ne matri quidem se crediturum dixit, ne per imprudentiam nigrum pro albo lapillum ferat 32 . Crassus Marium timens menses octo in spelunca latuit

sermo est 218 . Fundamenta terrę intelligitur uoluntas et potestas Dei, qua terra continetur 230 . Fundamenta aliter 232 . Testes duo contra Susanam; duo contra Dominum, et tamen non stetit uerbum in ore eorum. Contra Naboth tota pene ciuitas dixit testimonium consensusque testium pessimorum non firmitatem habuit ueritatis, sed sceleris coniurationem 143 .

Humilitas. Esopo interroganti, quidnam faceret Iuppiter, Chilo respondit: Excelsa humiliat et humilia extollit 10 . Diogenes laudabat qui se componerent ad conueniendum regibus neque tamen accederent 56 . Zeno Cratis auditor cum esset uerecundior, ab eo iussus est ollam lenticuli refertam per Ceramicum ferre etc. 63 . Cynici diuitias, gloriam, nobilitatem que

Zeno uili apparatu erat 64 . Napeus diues, sed non plus fastus habens quam egens uir 65 . Heraclitus, cum apud alios magnę opinionis esset, apud Ephesios contemptui erat; nusquam tamen alibi maluit conuersari 90 . Pyrrho omnia indifferenter habens, cum opus esset, publice aues quasque porcellosque uenumdabat. Ob eiusmodi indifferentiam et lauare solitus 94 .

figmentis depinximus; et praestita occasione, omnem hanc Ferrariensem expeditionem, quantum panegyrici angustiae patiebantur, inservimus, ea servata temperantia ut nec hostibus per contumeliam acrius insurrexerim. Non enim truces iambos in quemquam vibrabam, verum tamen singularem felicitatem tuam, summam honestatem ac iustissimas causas prosequebar; quod legenti facile ex ipso poemate constabit. Sed longiore videor mihi praefatione usus quam cum districtissimo principe deceat, satis superque felicem desideri; eventum habiturus

1.34  bella tibi. Quid enim vicinum crederet hostem,
1.35  aut latrias timuisset opes, quae sola furorem
1.36  barbaricum totiens et Turca represserat arma?
1.37  Haec tamen ipsa animos stimulis caecaque maligni
1.38  flammabant livoris acu. Mora nulla furori
1.39  praebetur. Latii coeunt in foedera reges;
1.40  omnibus hoc solum petitur caput. Una

1.47  desperant nihil et regni fiducia tollit
1.48  quemque sui. Furit in mediis lateque minaces
1.49  accendit Bellona faces et suscitat iras.
1.50  Ne tamen ipsorum non illaudabilis omni
1.51  parte foret rabies, et nulla labe careret,
1.52  accumulant sceleri scelus atque in crimina iungunt
1.53  maius adhuc crimen. Cunctis tanti esse

salutari casta puella grauis,
1.1.93  Maioremque sua tellure, uel aequoris undis,
1.1.94   Et caeli spaciis omnibus una capis.
1.1.95  Non tamen immensa, uirguncula, mole grauaris,
1.1.96   Sed leuior tanto es mater onusta Deo,
1.1.97  Teque idem pariter sustentat – ut omnia – foetus,

1.1.119  Infantemque Deum caeca ueneratur in 1,119 in in margine: ab aluo
1.1.120   Ioannes, matris pondus anile suae.
1.1.121  Qui tamen Eoae gemmas immiscuit algae,
1.1.122   Tellurem auriferas fundere iussit aquas,
1.1.123  Vestifluos ditat precioso uellere Seras

nulla iuuare potest.
1.2.35  Hanc tu solus habes: multorum est gloria belli,
1.2.36   Iure sed officii laurea tota tua est.
1.2.37  Illa tamen uicti spoliis immanibus hostis,
1.2.38   Largius haec populi gaudet amore sui.
1.2.39  Vtraque te uirtus propriis insignibus ornat,

uota referre suo,
1.5.135  Cuncta sed hac sola sacraria lege pacisci
1.5.136   Respuat atque omnes impius ille deos.
1.5.137  Non impune tamen repetuntur sacra, profanus
1.5.138   Ille feret factis praemia digna suis.
1.5.139  Quamuis sacrilegus pannosa ueste tegatur

1.6.19  Interea sed me piratica terra tenebit,
1.6.20  Non procul aestiuis terra remota tuis.
1.6.21  Orthonam hanc perhibent. Cupiunt tamen, inclyte Princeps,
1.6.22  Luminibus pasci lumina nostra tuis,
1.6.23  Sed desiderium rumor solantur et aures,
1.6.24  Teque mea

grauitas, nunctia Fama refert.
1.6.27  Sic populi rumore meas depascimus aures,
1.6.28  Aemula teque animo reddit imago meo.
1.6.29  Multa tamen quamuis, non nunctiat omnia uulgus,
1.6.30  Fama nec ad laudes sufficit ulla tuas.
1.6.31  Crede mihi, refert audire et cernere diuos:

et lusus gloria tanta meos.
1.7.11  Meque Ladislaui probitas, prudentia, uirtus
1.7.12  Obruit ingenio non capienda meo.
1.7.13  Non tamen haec aetas mea detrectaret et huius
1.7.14  Grande recusaret summere molis onus,
1.7.15  Vt cupio, nec te mea Musa refelleret, essent

malesuada Calumnia uultu,
1.8.8  Nec nisi fucandis ingeniosa genis.« 8,8 genis suprascriptum: dolis
1.8.9  »Cur furibunda tamen tumidae male temperat irae?«
1.8.10  »Hoc uitium prauae mentis et artis habet.«
1.8.11  »Cur illi cupidas impensius applicat aures

uolumina mortis,
1.12.6  Multaque librorum millia ubique scatent.
1.12.7  Pars quota nos quorum? Delectus et optio tantum,
1.12.8  Non tamen usque adeo copia parua sumus
1.12.9  Librorum, proceres qui leges, iura docemus,
1.12.10  Quodque homines uel quod tradidit ipse Deus.

est pluris honore tuum.
1.28.3  Nam meritum plus est Rectore, repulsa nec obstat,
1.28.4  Censura dicor quod meruisse tua.
1.28.5  Quod tamen hoc totiens gessisti muneris, ingens
1.28.6  Hinc mihi praecipui crescit honoris onus.
1.28.7  Ergo nec indignor uinci a riualibus illis,

1.31.3   Et senio et uino est bis deploratus uterque,
1.31.4  Certatimque illos mors quasi bina tenet.
1.31.5  Deprehensos lex nostra tamen uinaria punit
1.31.6  Quod uetitum mensis apposuere merum,
1.31.7  Indigenam iussi et proprium potare Lyaeum
1.31.8  Externi latices

cuspide; quamuis
2.2.19  Diuinam penetres per multa foramina frontem
2.2.20  Atque immortali rubeas infixa cerebro,
2.2.21  Non dubitanda tamen tua gloria. Nanque fateris
2.2.22  Tu regem Christum, nec te gestare coronam
2.2.23  Est dedignatus terrae mundique repertor.

2.2.115  Vnda pede et caelo uox est audita sereno:
2.2.116   »Filius hic meus est, demissus ab aethere summo,
2.2.117  Hunc, gentes, audite!« Tamen, Iudaea propago,
2.2.118  Dissimulas Christum et dira feritate laboras
2.2.119  Affixisse cruci: quae monstra, quid improba confles

intermenstrua Luna
2.2.166  Nocte intempesta, nec tellus atra recondat
2.2.167  Aut Herebus uasta caligine teter opacet.
2.2.168  Hunc tamen obnubi credunt uelamine paruo
2.2.169  Atque oculos, Sol unde micat, quibus omnia lucent,
2.2.170  Omnia lustrantur, uisus quibus orba uetantur

et ludicra res est
2.2.181  Iudaeis curtis et mimica fabula Christus,
2.2.182  Aethereumque decus deridet Apella profanus!
2.2.183  Dum tamen hic tanti praetexere luminis audet
2.2.184  Auctores oculos fuscaque inuoluere palla,
2.2.185  Nescius ipse suae praetendi nubila menti

2.2.191  Lucifuga, in praeceps, oculis dum ferre recusas
2.2.192  Veridicum Lumen, Lucique illudis opertae,
2.2.193  Degener, insultasque Deo! Tamen illa silescit
2.2.194  Insignis pietas, agnoque simillima uero,
2.2.195  Immunis questus, nec uerbo aut uoce resistit,

2.2.210  Sic uitis diuina fluit magnoque redundat
2.2.211  Sanguine, quae redimit mundum, quae crimina purgat,
2.2.212  Sed iustis potanda tamen, prohibenda profanis.
2.2.213   Vitis sancta, precor, totique uberrima mundo,
2.2.214  Quae sic ambrosium spiras ueneranda saporem,

2.2.223  Talis sancta libens humana piacula soluit
2.2.224  Hostia, nec nostram detrectat uincere mortem
2.2.225  Morte sua. Miseranda tamen spectacula mundo
2.2.226  Praebuit. Hoc precium uitae: spectate cruentam
2.2.227  Frontem et sanguineos arctus et caesa flagellis

mundi,
2.2.240  Hi sua facta luunt. Ergo hic tam distat ab illis
2.2.241  Quantum a morte salus, quantum lux alma tenebris.
2.2.242  Ecce tamen geminae maiestas tanta pependit
2.2.243  Praedonum intermixta cruci: manus utraque passa est
2.2.244  Artificis caeli et clauo confixa tenaci.

monstris!
2.2.322  Scilicet et: »Sitio!« clamanti bina uenena
2.2.323  Porrigis et multo stillantia pocula felle,
2.2.324  Nec fraudata tamen gustu mordacis aceti
2.2.325  Imbuis! Haec illi caeli pro nectare reddis?
2.2.326  Irrita nec uates diuino ex ore canebant:

reddis?
2.2.326  Irrita nec uates diuino ex ore canebant:
2.2.327  »Fellis amaricies cibus est mihi, potus acetum.«
2.2.328  Non tamen hic nostro sitiebat more: salutis
2.2.329  Humanae sitis illa fuit manesque parentum
2.2.330  In lucem optabat fractis reuocare tenebris.

quamuis
2.4.75  Obrutescentes sensus oculosque repellant,
2.4.76  Alliciunt sensimque incognita raptat imago,
2.4.77  Insita mente tamen, quae te super aethera quaerit
2.4.78  Indefessa quidem et summis rimatur in astris
2.4.79  Atque operosa tui monimenta decoris et umbram