Your search found 1706 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 1-1706:

deliberationi contraire uoluerit, iratum habeat patrem et filium et spiritum sanctum et maledictionem a CCCX et VIII sancti patres et in inferno cum diabolo et angeli eius ec Iuda Scariothen muneretur. Actum tempore, die et loco ac consulibus, ut supra dictum est. His palam testibus: † Signum manus Basilio, supradicto episcopo, † Signum manus Maius, prior supradicto. † Signum manus Dabro tribunus, frater eius. † Signum manus Andreas presbyter. † Signum manus Drago, tribunus de Spalato. † Signum

ut in I. Vesp. Hymnus

Exaltent alii saxa minacia
Turrita, et Spalati moenia nobilis,
Templum mirificum, magnificas domos,
Priscam gentis originem.

Tollant ast alii Caesaris impii
Hostis Christiadum culta palatia,
Robur, divitias, marmora, et imperi
Fasces, stemmata, gloriam,

Nos splendore alio fulgere cernimus
Claram urbem Spalati, dum tenet infulam
Primae Metropolis, gaudet et optimo
Patrono sibi Domnio,

Splendescit melius nomine

hodie
Laudes tuas canentibus.
Ab ipso missus Praeside
Primus Salonas Pontifex
Et fide Christi reparas
Errore malo perditos.
Infirma quoque corpora
Verbo sanas, et mortuum
Matri ploranti filium
Ad vitae lucem revocas.
Cum Pyrgo palam disputas,
Qui videbatur sapiens
Sibi, sed vere nescium
Religionis approbans.
Non furens Maurilius
Praetor te minis terruit,
Spernis saeva supplicia,
Dum Christum cunctis praedicas.
Ille

Tenet fama, litterisque multorum est memoriae traditum, hunc Joannem a Fulgineo fuisse illum ipsum Eremicolam, de quo in tabulis Trimitanis mentio fit sane honorifica. Huic ergo, ut illae tabulae memorant, nocte quadam vigilanti augustissima specie, ac beatissimo lumine fulgens Virgo Deipara sese palam ostendit, Templum ibidem Deiparae condit eumdemque jussit in hasce insulas trajicere, ubi solitariam vitam ageret, Deique parentis nomen ac religionem propagaret. Quo illi viso, jussuque mirifice laetus nihil morae interposuit, quin extemplo Virginis mandata

quatuor coronatorum. In terra uero Getarum, que nunc Seruia seu Rasia nuncupatur, prope stagnum quoddam ciuitatem fecit construi, quam ex suo nomine Diocliam appellauit. Et quia Dalmatinus erat origine, nobilius edificium prope Salonam edificari iussit in modum urbis munitissime, quasi imperiale palatium, in quo templa facta sunt ydolorum Iouis, Asclepii, Martis, sicut apparet usque in hodiernum diem. In hoc edificio Dioclitianus matrem suam habitare fecit tradens ei Salonam cum tota prouincia. Hoc scilicet edificium Spalatum dictum est a pallantheo, quod antiqui spaciosum dicebant

iussit in modum urbis munitissime, quasi imperiale palatium, in quo templa facta sunt ydolorum Iouis, Asclepii, Martis, sicut apparet usque in hodiernum diem. In hoc edificio Dioclitianus matrem suam habitare fecit tradens ei Salonam cum tota prouincia. Hoc scilicet edificium Spalatum dictum est a pallantheo, quod antiqui spaciosum dicebant palatium. 3Huius temporibus Gaius, similiter natione Dalmaticus, summus pontifex factus est apostolice sedis. Fuit autem iste Gaius tempore Sebastiani martiris, qui cum Chromatio urbi prefecto, Marcelliano et Marco agonizantes martirio

palatium, in quo templa facta sunt ydolorum Iouis, Asclepii, Martis, sicut apparet usque in hodiernum diem. In hoc edificio Dioclitianus matrem suam habitare fecit tradens ei Salonam cum tota prouincia. Hoc scilicet edificium Spalatum dictum est a pallantheo, quod antiqui spaciosum dicebant palatium. 3Huius temporibus Gaius, similiter natione Dalmaticus, summus pontifex factus est apostolice sedis. Fuit autem iste Gaius tempore Sebastiani martiris, qui cum Chromatio urbi prefecto, Marcelliano et Marco agonizantes martirio confortabat. Quamuis enim esset de genere

institutionibus informari pluresque presules post beatum Domnium seriatim successerunt. De aliquibus, prout scire potuimus, ad posterorum memoria aliqua disseramus. 2Tempore Leonis imperatoris, cum Antonius tirannus fuisset imperator designatus, propter res infideliter gestas in palatio interemptus est. Idem Leo Leonem iuniorem, filium Nepotiani, copulata sibi quadam nepte sua in matrimonio loco Antemii aput Rauennam cesarem ordinauit. Hic ergo Leo regno potitus legitimo Clicerium quendam, strenuum uirum, qui sibi ante illud tempus tiranico more regnum imposuerat, caute ab

sua ecclesia multa donaria largiebatur, missas celebrabat et omnia pontificalia presumebat. Tunc beatus Gregorius scripsit clero et populo Salonitano precipiens, ut nullus communicaret eidem Maximo sacerdotium rapienti. Sed tantus erat metus ipsius et suorum complicum, quod nullus audebat eum palam uitare. Honoratus uero archidiaconus et quidam Paulinus episcopus, isti, quia discreti et constantes erant uiri, preceptum summi pontificis obseruabant, ipsum Maximum tanquam scismaticum et excommunicatum ubique uitantes. Demum uero, cum ab ipsis imperatoribus Maximus corriperetur, quod tam

fugientes a tergo cedere, prede instare, nulli occursanti parcere, ignem domibus apponere non cessabant. Mox ubi miserabilis ciuitas suorum destituta presidiis filiorum, hostili populo repleretur, non iam erat, qui ecclesiis parceret, non qui structuris antiquis et speciosis misereretur palatiis, sed totam succendentes in furoris impetu ciuitatem, breui hora in carbonem et cinerem redegerunt. De tot enim diuitiis paucas rapuere manubias, hoc pro maximis uictorie premiis reputabant, quod tam egregiam urbem absque ulla pene sui exercitus strage dare exterminio potuerunt.

ut quibusdam placet, ab Yadrio conditore Yadria nomen accepit. X. Qualiter de insulis redeuntes Spalatum intrauerunt 1Erat autem inter Salonitanos, qui ad proximas insulas seccesserant, uir quidam, Seuerus nomine, cuius domus fuerat iuxta colunas palatii supra mare. Hic quia pre ceteris maiori auctoritate pollebat, magnus Seuerus appellabatur. Iste cepit adhortari conciues suos, ut ad patriam redirent. Sed quia non erat tutum inter ruinas urbis antique habitacula ponere, consulebat eis, ut in edificio Dioclitiani se interim reciperent, ubi

et in criptis. 2Tunc auferentes omnia, que habebant in insulis, ac nauibus imponentes transtulerunt se cum mulieribus et paruulis exceptis animalibus et uenientes intrauerunt predictum edificium, quod non pro ciuitate sed pro regia aula constructum erat. Et quia spatiosum erat palatium, Spalatum appellare ceperunt. Ibi ergo se collocantes posuerunt habitacula uilia, sicut temporis necessitas cogebat. 3Et sic illa populosa ciuitas Salona, nobilis et antiqua, pro multis peccatis, que in Deum comiserat, ad tantam extitit miseriam deuoluta, ut de illa

restaurabat ecclesias, ordinabat episcopos, parochias disponebat et paulatim rudes populos ad informationem catholicam attrahebat. 3Tunc prenominatus Seuerus domicilium suum, quod in Spalato sortitus fuerat, quando de insulis redierunt, donauit ecclesie cum turri angulari et palatio episcopium ibi fieri statuens ibique uenerabilis presul Iohannes primitus habitare cepit. Videns ergo populum in diuini cultus amore succrescere statim aggredi cepit opus laudabile et templum Iouis, quod in ipso augustali edificio excelsioribus fuerat structuris erectum, ab ydolorum

Zagrabie totamque Maroniam. 4Nunc autem ad Dabralem episcopum redeamus. Hic enim cum esset potens et nobilis nec foret aliquis ausus ipsius acta reprehendere, quicquid sibi placebat hoc licere putabat. Habebat namque mulierem et filios quasi laycus, quos secum in archiepiscopali palatio tenebat, totum uero episcopium nonnisi uagitibus paruulorum et ancillarum tumultibus erat plenum. Negotiis quippe secularibus implicatus, modicum spiritualia procurabat. Cum autem tam enormis uita pontificis summo fuisset pontifici nuntiata, statim misit quendam legatum, Iohannem nomine,

ferox nimis. Hic quia Spalatensi ciuitati preesse ardentissime cupiebat, ciues eius nunc promissis sollicitans, nunc minis terrens laborabat multifarie, ut se assumerent in rectorem. Sed Spalatenses nullatenus flectebantur, detestantes prorsus regimen uiri Sclauigene experiri. Tunc dux ipse cepit palam aggredi ciuitatem, bellum inferens ualde durum ita, ut usque ad muros armatis equitum cuneis appropinquans, multas hominum et animalium predas agebat. Spalatenses uero exire contra tantam armatorum multitudinem non presumentes, sese intra menia tuebantur; aliquotiens uero clanculo exeuntes,

habitauerunt in eis. Miserunt autem Venetias et fecerunt pacem cum ipsis, iurantes eis subiectionem perpetuam et fidelitatis constantiam obseruare. 9Eodem tempore uolentes Veneti de Bernardo archiepiscopo sumere ultionem, uenerunt cum galeis et destruxerunt turrem cum palatio, quam idem archiepiscopus construxerat in insula Hurania, que est ante Salonam. 10His ita gestis, quedam controuersia cepit inter Bernardum archiepiscopum et eius canonicos agitari. Erat enim archiepiscopus astutus et callidus, canonici uero simplices et incauti. Cepit

si tales habuerimus principes in regis curia protectores . 2Cum ergo his malignis dilationibus ecclesia Spalatensis foret iam biennio supplantata, diaconus quidam, Petrus nomine, erat ualde curiosus et impatiens. Hic cum esset de humili genere oriundus, non audebat se palam opponere parti archidiaconi et eius complicum nec eorum dolos ducere in apertum. Magnis tamen dolorum stimulis angebatur non tantum ob hoc, quod ecclesia pastore careret, sed quia fructus ipsius, ut dicebatur, ad suum usum seniores predicti deuoluebant. Murmurabat autem sepius et

ad terram ruerent, ciuitas uero Brixiana ex magna parte sui prostrata est multaque hominum multitudo et maxime hereticorum oppressa est et extincta. 13Eodem anno in die assumptionis Dei Genitricis, cum essem Bononie in studio, uidi sanctum Franciscum predicantem in platea ante pallatium publicum, ubi tota pene ciuitas conuenerat. Fuit autem exordium sermonis eius: angeli, homines, demones. De his enim tribus spiritibus rationalibus ita bene et diserte proposuit, ut multis litteratis, qui aderant, fieret admirationi non modice sermo hominis ydiote nec tamen ipse modum

Ille uero, ut erat facilis ad credendum, et quia rancoris huius scintilla iam in eius erat corde perflata, libenter aures susurrationibus inclinabat. Et sic in archidiaconi periculum facti sunt cum archipresbytero concordes ad inuicem, qui prius numquam poterant concordare. Tunc ceperunt palam aggredi archidiaconum et post appellationem a se factam interdicti et excommunicationis in eum iacula intorquere. Et facta conspiratione, ad nihil aliud nisi ad ipsius perpetuam deiectionem laborare ceperunt. Ut autem in eum popularem concitarent tumultum, fecerunt omnes ecclesias claudi et

7Tunc communitas congregata cepit fouere partem alteram, partem uero Duimi compulit ire Tragurium destructis eorum domibus omnia bona ipsorum Iohanni et eius complicibus adiudicauit, cum ergo ambe partes assidue armate incederent et ex uicinitate ciuitatum sese ad inuicem oculte ac palam crebrius infestarent, ita ut homicidia, rapine, cedes in eos etiam comitterentur, qui neutri parti fautores erant. 8Erat autem tota ciuitas in pessimo statu posita, quia tanta erat disensio, ut fieri solet, quod nullus pene remaneret, qui non pro alterutra parte

autem publicis instrumentis cepit se preparare ad iter. Cum ergo denuntiata fuisset electio Gargani apud potestatem et consilium Anconitanum, ualde commendantes factum Spalatinorum pulsu campane ac preconis uoce populum conuocarunt. Et facto grandi conuentu iuerunt nuntii cum Gargano ad palatium publicum. Et intrantes curiam, perorauit archidiaconus processum legationis et electionis, quam fecerant de Gargano, petens ex parte suorum ciuium, ut cum eorum beniuolentia et fauore dirigant eum ad regimen ciuitatis Spalatine. Tunc potestas Anconitana surgens prolixe contionatus est

autem de naui ab uniuersa cleri populique frequentia in magno tripudio et honoris obsequio susceptus est. 4Altera autem die misit et fecit inspici plura hospitia, ubi uideretur commodius sui regiminis officium exercere. Et tandem placuit habere domum comitis Grubesce pro publico palatio et pro hospitio suo. Tertia uero die fecit coadunari uniuersum populum ciuitatis et facta curia primo expediuerunt se nuntii exponentes sue legationis processum et exitum ostendentes. Deinde nuntii Anconitanorum Matheus de Girardo et Albertus legationem ciuium suorum, que erat pro Gargano,

consilium, non fuit contradictio aliqua sed omnium proclamatio, ut idem Garganus ad alterius anni regimen assumi deberet. Erant tamen aliqui insolentes, qui nec ipsum nec alium pro potestate uolebant, ut absque rectoris terrore uiuentes consuetam possent nequitiam exercere, sed non presumebant palam resistere, metuentes popularem tumultum contra se concitari. Statutum enim fuerat et sacramenti religione firmatum, ut nemo assumeretur pro comite, sed per potestates de cetero ciuitas regeretur, nec prima potestas ante recederet, nisi cum altera aduenisset. Factam autem electionem suscepit

bellum processit. Nam antequam sufficientem preparationem lignorum atque armorum Spalatenses haberent auxilio fretus diuino pugnandi materiam adinuenit. 2Nactus uero occassionem congruam contra ipsos ex eo, quod quidam Tollen, nepos Malducis, predam fecerat in campo Spalatensi, palam arma parari constituit. Et cum pecuniam pro ipsa preda soluere pacti fuissent eamque soluere denegarent, tunc facta est Spalatensibus iusta occassio insurgendi unanimiter contra eos. Tunc potestas, ut erat sagax homo, cepit dissimulare aliquandiu, temptans si foret possibile insidiose

His dictis fecit omnes uinctis a tergo manibus introduci ad ligna et sic ad ciuitatem uenerunt. Mox autem ut ciuitatem ingressi sunt, fecit potestas omnes duci ad carceres et constringi ligno pedes eorum posuitque custodias circa ipsos, comitem uero et maiores ferreis compedibus uinctos fecit sub palatio suo arctissime custodie mancipari. Mitius a principio cepit agere cum eis, expectans si forte emollirentur corda eorum et ad ipsius uenirent mandata. Sed cum uideret eos in sua malitia obduratos, ita ut ad bonam pacis conditionem aliquo pacto flecti nequirent, cepit eos carcerali squalore

per uias innumera uulgi cadauera, ut non minus credatur hec acerba lues inedie gentem Vngaricam deuastasse, quam pestilens immanitas Tatarorum. Post hec uero rabidorum luporum multitudo, quasi de diaboli cauerna emersit, qui nonnisi humanum sanguinem sitientes, non iam occultis insidiis, sed palam irrumpebant in domos et de matrum gremiis paruulos rapiebant; nec solum paruulos, sed ipsos etiam armatos uiros facto agmine inuadentes seuis dentibus lacerabant. Tribus ergo cladibus antedictis, uidelicet ferro, fame, fera totum regnum Hungarie continuato triennio flagellatum ex diuino

facinoris temeritas displicebat, tam stolida facta corde et animo detestantes. Sed quia stultorum infinitus est numerus, necesse erat multitudini cedere et eam coniuentibus oculis supportare. 5Reuersi tandem de claustro, quasi deuictis hostibus gloriantes, coadunati sunt in palatio publico et facta contione sapiens potestas proloquens iactabat se dicens: Viri prudentes, hodie opus ualde laudabile a nobis patratum est, quod ad statum ciuitatis et honoris nostri cumulum non est dubium prouenire. Sed quia rectore puero puerili consilio ciuitas agebatur, non erat,

tantum maleficium excusare malitiose nitentes presumptionem peruersorum ciuium uanis assentationibus demulcebant. 6Porro quesitus Leonardus per multa latibula demum inuentus est et quia furoris calor aliquantulum iam tepuerat, non enormiter manus in eum miserunt, sed tractus ad palatium multisque minarum iaculis impetitus uiolenter coactus est resignare. At uero capitulum, quia pastorali carebat presidio, iniuriarum suarum dissimulauit opprobria tum, quia iure cautum reperitur detrahendum esse seueritati, quando multitudo excedit, tum quia tale tempus instare cernebant,

et deliberans expectabat, donec ex ciuitate maior accurreret copia armatorum. Sed potestatis miles, qui secundus erat ab ipso, uir plus quam decebat impetuosus et audax, non passus longiores moras certaminis admisso equo ferri cepit in hostes. Sperabat enim prospere sibi succedere, quia de ipsis palam uictorie pluries reportarant. Cuccurrerunt et alii post ipsum, quibus ardentius extuabat animus ciuitatis iniurias uindicare. Potestas uero cum ceteris nolentes in dubiis rebus ludum attemptare fortune a longe substiterunt. Tunc permixti hostium cunei ceperunt uiriliter preliari. Sed quia non

Innocentius, nuper ad summe sedis apostolice apicem sublimatus. Quam ob rem dictus episcopus misit Spaletum et renunciauit postulationi de se facte dans licentiam de persona alia prouidendi. 2Aliquantis autem elapsis diebus coadunatum est capitulum et clerus ciuitatis apud palatium episcopii et facto grandi conuentu uocati sunt fratres utriusque ordinis, minorum et predicatorum, et cepit de subrogatione pontificis consuetus haberi tractatus. Affuit potestas cum populo, ultro se ingerentes, non enim extimabant aliquid ratione procedere, si non ipsi suas interponerent

obloquentes, minarum in eos iacula intentantes, in minores et predicatores conuitia plurima iacientes. Simulabant alii rationes allegare iuris asserentes ex eo electionem constare non posse, quia scrutinium ex solis clericis et non etiam ex laycis extitit celebratum. Alii uero abiecto pudore palam dicebant se inuidentie saniem, que cordis fibras corrodit acrius, sustinere non posse. Inde uero archidiaconum turbulentis animis adeuntes, cum ei, quid obicerent, non haberent, rogabant alii, alii minitantes bona diripere, domum diruere insistebant uiolenter, ut ab electione cessaret. Et cum

male gestis referam bellis? Cum propter ipsius potestatis insolentem temeritatem, immo propter peccata ciuium, quot capti, quot gladiis trucidati, quot equore submersi tunc fuerint ciues, flere magis libet, quam aliquid dicere. Etenim cum quibusdam Sclauis confederati Tragurienses nunc clam, nunc palam nostratibus offendentes, cedes et predas plurimas faciebant et quorsum se terra marique uertebant, letis successibus exultabant. E contrario Spalatensibus cuncta cedendo sinistre de die in diem ad deteriora uergebant. Nam quasi miraculose gestum est, ut recte tricesimo die, quo ecclesie iura

tristis casus euenit? 7His itaque gestis potestas ad propria recessurus ad ecclesiam accessit et seditionis scandalum, quod in electionis processu per prauos homines nasci permiserat, humiliter est confessus et ueniam postulauit. Hoc idem confessus est in plena contione publici palatii asserens, quod capituli factum fuisset legitimum, sed praua et peruersa importunitas laycorum. 8Tunc Spalatenses de suis uiribus diffidentes, de Ninosclaui bani Bosenensis potentia plurimum sunt confisi. Quem aduocantes et sumptus ei ex publico ministrantes etiam ciuitati

dominum, undique multitudo populi propter diuersas causas aput ipsum expediendas. Tunc ascendens galeam uenit ad portum ciuitatis Spalatensis ingressusque in eam cum multa ambitione, sicut rex regalia gerens insignia, magna cleri et populi exultatione susceptus est. Mansitque die illa et nocte in palatio Nicolai Duimi, ciues uero ad ipsum frequenter accedentes ualde benigne suscipiebantur et audiebantur ab ipso affabilem se ac serenum eis plurimum exhibendo. Tunc cepit eis, non animose sed moderata allocutione, improperare de promotione archiepiscopi, uidelicet quod hominem alienigenam et

manifestam. Sciendum est igitur, quod ciuitas Spalatina traxit originem a famosa et nobili ciuitate Salona. Nam Spalatum secundum ueram ethimologiam et interpretationem nominis ipsius ciuitatis dicitur proprie Spalatum, id est Salonę palatium lętum uel Salonę palatium latum a Diocliciano imperatore mirabiliter fabricatum. Et ideo dictus dominus Perceualus fecit uersum in sigillo ciuitatis Spalati: Palatium lętum, Spalatum Salonę quietum. Post destructionem autem Salonę principes, comites, barones, milites et alij nobiles

Sciendum est igitur, quod ciuitas Spalatina traxit originem a famosa et nobili ciuitate Salona. Nam Spalatum secundum ueram ethimologiam et interpretationem nominis ipsius ciuitatis dicitur proprie Spalatum, id est Salonę palatium lętum uel Salonę palatium latum a Diocliciano imperatore mirabiliter fabricatum. Et ideo dictus dominus Perceualus fecit uersum in sigillo ciuitatis Spalati: Palatium lętum, Spalatum Salonę quietum. Post destructionem autem Salonę principes, comites, barones, milites et alij nobiles dictę ciuitatis Salonę in

Nam Spalatum secundum ueram ethimologiam et interpretationem nominis ipsius ciuitatis dicitur proprie Spalatum, id est Salonę palatium lętum uel Salonę palatium latum a Diocliciano imperatore mirabiliter fabricatum. Et ideo dictus dominus Perceualus fecit uersum in sigillo ciuitatis Spalati: Palatium lętum, Spalatum Salonę quietum. Post destructionem autem Salonę principes, comites, barones, milites et alij nobiles dictę ciuitatis Salonę in insulis fugientes accesserunt prudenter ad palatium Spalatinum et ibi postmodum habitauerunt. Ex quibus Salonitanis ciuibus nati sunt Deo

fabricatum. Et ideo dictus dominus Perceualus fecit uersum in sigillo ciuitatis Spalati: Palatium lętum, Spalatum Salonę quietum. Post destructionem autem Salonę principes, comites, barones, milites et alij nobiles dictę ciuitatis Salonę in insulis fugientes accesserunt prudenter ad palatium Spalatinum et ibi postmodum habitauerunt. Ex quibus Salonitanis ciuibus nati sunt Deo auctore successiuis temporibus nobiles Spalatini. Et ideo uero sunt nobiles et uera fama nobilitatis eorum, quum ortum a nobilibus habuerunt, sicut Veneti, Paduani et alij quam plures nobiles habuerunt

uestram et fidelitatis uestre sic uos regere debeatis et effectualiter operari, quod possitis nostram gratiam uberius promereri et ut reperiamus fidem stabilem, quam speramus, cum uestram conseruationem totis uiribus affectemus et intendamus modis omnibus procurare. Data in nostro ducali palatio die XVIII Iunii, XIII indictione. Prima epistola Andreas Dandolo, Dei gratia Dux Venetiarum et cetera ut supra, salutem et dilectionis affectum. Curis assiduis ad conseruationem uestram et

ut occurentiam continue de die in diem uestris litteris solicite declaretis, ut informatione percepta a uobis, sicut expediet prouidere de subuentione et omnibus aliis oportunis. Paramus duas galeas armatas, quas celeriter mittimus ad partes illas. Datum in nostro ducali palatio die penultimo Iunii, XIII indictione. Tertia epistola Andreas Dandolo, Venetiarum, Dalmatię et cetera ut supra, salutem et dilectionis affectum. Habuimus per litteras

et bonum uestrum, quod proprium reputamus, sollicite et fideliter insistatis. Sumus enim feruenter dispositi et parati ad conseruationem uestram, pariter et bonum, ac degente et alio necessario subsidio uobis subueniri intendimus, sicut fuerit opportunum. Datum in nostro Ducali palatio die X Iulii, XIII Indictione. Quarta epistola Andreas Dandolo, Dei gratia Venetiarum, Dalmatię atque Croatię Dux et cetera ut supra, salutem et dilectionis affectum. Tam per litteras uestri comitis, quam

et defenssionem ciuitatis uestre personarum bonorumque uestrorum, prout operibus et inditiis manifestis audire plenius potuistis, totis uiribus anhellamus tamquam illi, qui statum uestrum prosperum uelud proprium omni tempore peroptamus. Datum in nostro Ducali palatio die XVIII Iulii, XIII Indictione. Quinta epistola Andreas Dandolo, Dei gratia Venetiarum et Dalmatię et cetera ut supra prima epistola, salutem et dilectionis affectum. Denotamus uobis, quod ad uestram et

quod nostram gratiam exaltatis uberius promereri, et cognoscamus operis per effectum uestram dispositionem in omnibus nostris honoribus fideliter preparatam, ut confidimus et speramus. De nouis autem sitis solliciti inquirere et nobis facere manifesta. Datum in nostro Ducali pallatio die XXIII Iulii, XIII Indictione. Quas epistolas Iadertini suscipientes ingenti gaudio ac ipsos prouisores, quos aliqua istarum epistolarum commemorat, honorifice perceperunt spondentes eisdem fidem infrangibillem et deuotiorem fidelitatem gerere ac in cunctis uelle

regem accelerauit in breuibusque diebus ad dictam regionem Vngarię peruenit et ad ipsum regem debita reuerentia impensa accessit. Cui prono capite et denudato ac etiam genibus flexis causam sui aduentus et tam prolixe peregrinationis pie indicauit necnon neccessitatem ipsius vrbis presentate palam fecit iniungens, ut ipsos fideles sanctum prouideat diadema a tanto eruere discrimine, “ut ammissa, id quod predecessores reges perditum putarunt, per vestram benignam maiestatem recuperata existant.” Cuius nuntii legationem idem attente

et ibi vsque ad horam tertiarum sequentis diei in loco vocato Briacel Verh latuerunt. Cum ipsa dies vigilie dedicationis principis Michaelis archangeli suam lucem cępisset patescere hominibus, hii qui in castro Sancti Michaelis de monte reperti sunt, aduersarios, qui more latroneo deuenerant, palam detexerunt et consensu et voluntate omnium, qui in dicto castro extiterant, in quo erant viri electi fere sexingenti, inter quos mutuo elegerunt centum et triginta pugillatores excellentiores et probiores aliis, assummunt magno loricas gaudio, cingunt se

destructionem Trojanorum contra Regem Priamum in subsidium Graecorum galeas armatas numero LXXII. nam Spaletum secundum veram etymologiam, et interpretationem nominis ipsius Civitatis dicitur proprie Spaletum i. Salonae Palatium laetum, vel Salonae Palatium latum a Diocletiano Imperatore mirabiliter fabricatum, et ut habetur in Chronicis antiquis Romanis quod iste Imperator Diocletianus ut dicitur fuit natione, et oriundus de Dalmatia id est, de Civitate

contra Regem Priamum in subsidium Graecorum galeas armatas numero LXXII. nam Spaletum secundum veram etymologiam, et interpretationem nominis ipsius Civitatis dicitur proprie Spaletum i. Salonae Palatium laetum, vel Salonae Palatium latum a Diocletiano Imperatore mirabiliter fabricatum, et ut habetur in Chronicis antiquis Romanis quod iste Imperator Diocletianus ut dicitur fuit natione, et oriundus de Dalmatia id est, de Civitate Salonae, et ideo in sigillo

fabricatum, et ut habetur in Chronicis antiquis Romanis quod iste Imperator Diocletianus ut dicitur fuit natione, et oriundus de Dalmatia id est, de Civitate Salonae, et ideo in sigillo Civitatis Spalati continetur versiculus Palatium laetum Spalatum Salonae quietum . post destructionem vero Salonae a Totila Duce Polonorum, Principes, Comites, et Barones, et alii milites Nobiles dictae Civitatis Salonae ad Insulas fugientes, et ibidem aliquo tempore

Totila Duce Polonorum, Principes, Comites, et Barones, et alii milites Nobiles dictae Civitatis Salonae ad Insulas fugientes, et ibidem aliquo tempore permanentes, postea major pars Nobilium Salonae accesserunt prudenter ad aedificium, et Palatium Diocletiani Imperatoris Romani quod constructum erat pro Regia Aula prope Civitatis Salonae quod Spalatum appellare caeperunt, et ibi postmodum habitaverunt. Ex quibus Salonitanis Civibus nati sunt Nobiles Spalatini et ideo vere

dicti mensis), fuit facta magna festivitas in Iadra. Ea die de nocte, videlicet circa primum somnum, combusta fuit domus magistri Tomani pilliparii cum certis aliis domibus, et cras hora tertiarum fuit ignis in quadam domo seu solario, quae est prope portam bechariae, iuxta palatium domini Pauli de Georgiis, ubi habitat Rigascolus vicarius. Die 15. mensis septembris recessit dominus Isnardus de Guarco, capitaneus armatae ianuensis, cum sua armata a portu Iadrae, intentione repatriandi.

eadem nocte captivati. Die sabbati 28. mensis augusti applicuit Iadram dominus episcopus segniensis, vicarius generalis domini nostri regis Ungariae in Dalmatia, ac etiam vicarius comitis nostri, scilicet domini comitis palatini regni Ungariae. Idem dominus episcopus recessit die 25. augusti de sero, anno proximo sequenti. Die ultimo mensis septembris circa mediam noctem, Ioannes de Palisna, asserens se priorem Auranae, concremavit certas

Cuzilla, Marino Ginano, Cosa de Begna et me Paulo de Paulo. Die mercurii 11. mensis martii rebellaverunt nobis Pagenses et eodem die eligerunt inter se tres rectores pro regimine eorum, videlicet Dissicium, Rastigna dictum Palaz et Cernucum, et praeceperunt ser Ioanni de Soppe, tunc comiti nostro ibidem, poena capitis usque diem tertiam recedere ab insula Pagi, et captivaverunt duos nostros nobiles, ser Ioannem filium quondam Dominici de Nassis et ser Simeonem de Pechiaris et cancellarium per nos eis

mensis martii factus sum rector Iadrae ego Paulus de Paulo, una cum ser Marino de Ginanis et cum ser Ioanne de Fumatis. Die sabbati 9. mensis martii, regimini nostro, intromisimus abbatem Sancti Grisogoni in palatio communis, pro excessu quem fecerat eodem die contra homines regios exactores, (qui colegerunt pecuniam) pro subsidio exercitus regii, et hoc deliberatione consilii sapientum Iadrae et praelatorum et sacerdotum Iadrae.

sub eadem poena. Die 15. mensis aprilis, et fuit iovis sancta, fecimus pacem inter ser Stephanum Dragani cum attinentibus suis et inter Ioannem Naplavich et Georgium Draganich etc., et haec pax fuit facta in palatio comitatus, praesentibus multis nobilibus Sibenici et consanguineis utriusque partis. Die 18. mensis aprilis, in die resurrectionis Christi, in palatio praedictae communitatis, coram pluribus nobilibus Sibenicensibus,

et Georgium Draganich etc., et haec pax fuit facta in palatio comitatus, praesentibus multis nobilibus Sibenici et consanguineis utriusque partis. Die 18. mensis aprilis, in die resurrectionis Christi, in palatio praedictae communitatis, coram pluribus nobilibus Sibenicensibus, fecimus pacem inter ser Stephanum Dragani et ser Paulum Petrovich. Die iovis penultimo mensis aprilis, ser Ioannes Naplavich iudex et ego comes ivimus

atrocitatem cum naviculis, receperunt se in proximas insulas, et magna pars in hac Braciensi, in qua iam animalia , et ad vitam substentandam plerique in patria divites debuerunt pascere ea, fodere terram et exercere alia opera laboriosa. Multi de illis post paucis annis se reduxerunt in palatium Diocletiani, ex quo hodierna civitas extat Spalati, et multi tam nobiles quam populares remanserunt in hac insula, nec voluerunt ire cum illis, nec exponere se in faucibus gentis barbarae. Tunc unanimiter reaedificaverunt antiquam civitatem Braciae, facta inter eos hac conditione et lege,

Domini MCCCCXLV. Joan. de Zredna. Script. Rer. Hung. Tom. II. epistola I. – Dedit has ad Eugenium IV. PP. litteras e Comitiis Pestini celebratis, in quibus Ladislaus Posthumus, technis Laurentii de Hederwara, Palatini, haud obstantibus, communi voto Rex agnitus, postulatusque fuit; legatis ad Fridericum Imperatorem destinatis. Aeneas Sylvius epistola LXXXI. – Ex iisdem scripserat etiam ad Carolum, Francorum regem, suppetiarum gratia, ut huius responsoriae docent. –

aurea terras
1.21.8   Et clara priscos aequarat laude Quirites. 22. THRENOS IN LEONELLUM FERRARIAE MARCHIONEM
1.22.1  Pallas et aurata testudine pulcher Apollo,
1.22.2   Et quae Pieriam colitis Libethrides arcem,
1.22.3   Et Pax, et mitis Pietas, et Vesta, Fidesque,
1.22.4   Squalentes laniate

hoc casu, sed ratione, reor. Totum me
1.48.3   duplici voluisti pascere dono,
1.48.4  Hic solet esse animi, corporis ille cibus. Quam numeri
1.48.5   oblectant mentem, tam poma palatum,
1.48.6  Ista sapore placent, illa lepore juvant. Mala aurum
1.48.7   superant, et vincunt carmina gemmas,
1.48.8  Aurum da et gemmas, deteriora dabis. Poma nec

GRATIA
1.283.1  Gratia cum properat, fit dulcior, ast ubi tardat,
1.283.2  Tota perit, nec iam nomine digna suo est. 284. VENUS AD PALLADEM
1.284.1  Tu quid me Venerem Iovis edita vertice virgo,
1.284.2  Laedis? et arripiens praemia nostra tumes?
1.284.3   Esto memor quod me, frondenti nuper in Ida,

1.285.3  Non iam tellurem pedibus contingo, sed alma,
1.285.4  Cum Iove discumbens impleor ambrosia. 286. VERBA TROIAE AD PALLADEM
1.286.1  Parce, precor, Pallas; colui nam semper honores,
1.286.2  Aureis in templis, Troia misella, tuos.
1.286.3   At tu me vastas, et pomi unius ob iram,

pedibus contingo, sed alma,
1.285.4  Cum Iove discumbens impleor ambrosia. 286. VERBA TROIAE AD PALLADEM
1.286.1  Parce, precor, Pallas; colui nam semper honores,
1.286.2  Aureis in templis, Troia misella, tuos.
1.286.3   At tu me vastas, et pomi unius ob iram,
1.286.4  Decerpis tristi, moenia tota, manu.

292. DE THESPI ET AESCHYLO
1.292.1  Primus plaustrisono mirandus carmine Thespis
1.292.2  Unxit picta sui, faecibus ora, chori.
1.292.3   Proximus ingentem traxit per pulpita pallam,
1.292.4  Aeschylus, et fictas addidit arte genas. 293. HYMNUS IN MUSAS, APOLLINEM IOVEMQUE, AB HOMERO PUERO EDITUS, LATINUS FACTUS JANO PANNONIO

1.334.1  Hic tumulata iacet magni Thaddaea Guarini,
1.334.2  Sero secuturum laeta praeisse virum.
1.334.3  Nullum se tanto iactabit nomine marmor,
1.334.4  Artibus haec vicit Pallada, prole Rheam. 335. DE THEODORO GAZA
1.335.1  Nobile linguarum decus, o Theodore, duarum,
1.335.2  Inclyta quem

2.3.1  Rex pia Matthias in Turcos signa resumit,
2.3.2  Nunc age de toto numina adeste polo.
2.3.3  Da clavam, Alcide, iuveni, da, Phoebe, sagittas,
2.3.4  Mars, gladium; Pallas, Gorgona; Castor, equum.
2.3.5  Mulciber arma para non ullis pervia telis,
2.3.6  Qualia Pelidae, Dardaniove duci.
2.3.7  Hunc inter pugnae certamina, vulnere ab omni,

2.59.6  Non nisi ab Oenotriis poscimus illa plagis.
2.59.7   Vobis ingenium, vobis dedit ore rotundo
2.59.8  Musa loqui; externi barbara turba sumus.
2.59.9  Nec Geticum, Pallas colit aut Cyllenius, Histrum,
2.59.10  Sed Phaëthontei, brachia amoena Padi.
2.59.11   Istrum concreto vectantem praelia dorso,
2.59.12  Mars colit, et Martis sanguinolenta

tam astu, ferro quam superata gravi.
2.78.11   Succubuere duae, diversis artibus, orae,
2.78.12  Hanc virtus, illam contudit ingenium.
2.78.13  Pugnavit nullo solers ibi sanguine Pallas,
2.78.14  Hic Bellona suos, perculit ipsa Getas.
2.78.15  Quid nunc sancte, tuis optemus, Iane, calendis?
2.78.16  Talibus auspiciis proximus annus eat!

sede Getas.
2.80.7  At tu, Diva, suis iterum sic annue votis,
2.80.8  Victor ut e Turcis mox tibi plura ferat. 442. PALAESTRA GALEOTTI
2.81.1  Qualis in Aetola moerens Achelous arena,
2.81.2  Herculea legit cornua fracta manu;
2.81.3  Talis luctator Galeotto fusus Halesus,

2.81.2  Herculea legit cornua fracta manu;
2.81.3  Talis luctator Galeotto fusus Halesus,
2.81.4  Turpia pulverea signa reliquit humo.
2.81.5  Matthiae regi Latiae placuere palaestrae,
2.81.6  Risit Strigonia clarus ab arce pater.
2.81.7  At te ne pudeat ludi cessisse magistro.
2.81.8  Improbe, Mercurius noster et ista docet.

et toto nomen in orbe tuum;
3.1.29  Ilicet, accitus superas transibis ad arces,
3.1.30  Qua patet astriferae, lactea zona, viae;
3.1.31  Scilicet ut vasti pingas pallatia coeli,
3.1.32  Stellarum flammis sint variata licet.
3.1.33  Cum coelum ornaris, coelum, tibi praemia, fiet,
3.1.34  Pictorum et, magno sub Iove, Numen eris.

3.8.28  Improba quem verni subruit aura Noti!
3.8.29  Aspice quam roseos nondum sua purpura visus
3.8.30  Liquerit! et vivus spiret in ore decor!
3.8.31  Hanc faciem feretro Pallas extentus habebat,
3.8.32  Talis et ante rogos Parthenopaeus erat.
3.8.33  Quae iam spes hominum? quae iam fiducia vitae?
3.8.34  Quo se momento quis putet esse suum?

mittitur ante patrem.
3.8.59  Hic, hic funereos qui nunc effertur ad ignes,
3.8.60  Quam modo robustus, quam modo sanus erat!
3.8.61  Non illo duras quisquam insertare palaestras
3.8.62  Aptior, aut agili ducere frena manu.
3.8.63  Hoc sibi Tyndarides dederat, Cyllenius illud;
3.8.64  Ambos nam pueri torserat acer amor.

3.8.97  Poenigenaeve sacrum mento deraserat aurum!
3.8.98  Dempserat aut summo, pallia fulva, Iovi!
3.8.99  Scilicet hic Veneris violarat vulnere dextram!
3.8.100  Pallada sanguinea surpueratve manu!
3.8.101  Sanctarum aut thalamos tentarat inire Dearum!
3.8.102  Aut arcana Deum garrulus extulerat!
3.8.103  Scilicet hic scopulis involverat

3.10.16  Quique volat toto notus in orbe puer.
3.10.17   Facundos Hermes, bellantia pectora Mavors,
3.10.18  Respicit, et castos casta Diana iuvat.
3.10.19   Pallas versato, ducentem stamina, fuso,
3.10.20  Spectat ab excelsi culmine Diva, poli.
3.10.21  Quisque suos Divum cultores spectat, et illis
3.10.22  Propitio semper numine mitis

tibi Thespiadum signa ferenda dedit.
3.11.37  Nec te militiae miror tentasse laborem,
3.11.38  Herculeo dignum robore corpus habes.
3.11.39  Praecipue sortem scis exercere palaestram,
3.11.40  Et superas cunctos strenuitate viros.
3.11.41  Sed non est tantum robusto in corpore laudis,
3.11.42  Ingenio quantus semper habetur honos.

3.12.74  Quodvis femineae calleat artis opus.
3.12.75  Stamine praegnantem, norit bene volvere, fusum.
3.12.76  Et Tyrium Phrygia pingere tegmen acu.
3.12.77  Palladio raras, denset bene pectine, telas,
3.12.78  Velleraque artifici, molliat alba, manu.
3.12.79  Sic facie praestans, ut sidera vincat ocellis,
3.12.80  Eius, sit formae,

3.13.15  Plurima September de se cum dicere posset,
3.13.16  Contentus musti mansit honore novi.
3.13.17  Vox fuit Octobris: Quotiens me signa reducent.
3.13.18  Aut sere Palladias, aut lege cultor opes.
3.13.19  Nec mea, respondit, spernuntur dona, November,
3.13.20  Si suibus glandes, ligna ministro focis.
3.13.21  Pauca December ad haec certe

3.14.34  Inter matronas nomen adepta micat.
3.14.35  Formosa huic formam tribuit Cytherea decentem,
3.14.36  Huic pharetrata sacram, Diva, pudicitiam.
3.14.37  Huic Pallas multo replevit pectora Phoebo,
3.14.38  Edocuitque artes, Penelopea, tuas.
3.14.39  Cum quid acu insignit, Coas superare videtur,
3.14.40  Sidoniasque simul Dardaniasque

Aethiopum spicula recta iacit.
4.3.7  Omnia nunc flagrant, nec caligantia puri
4.3.8  Asspectum coeli lumina ferre valent.
4.3.9  Cetera caeruleam Noctis variantia pallam,
4.3.10  Praestrictum radiis occuluere iubar,
4.3.11  Una tamen longe reliquis audacior astris,
4.3.12  Contemto Phoebi Stella nitore micat.

Zredna (1445-1448) XLV. Idem Gubernator aetatis suae annum prodit. An. 1448. Beatissime Pater et Domine metuendissime! Satis superque palam futurum crediderim beatitudini vestrae, cum litteris, tum vero venerabilis oratoris nostri legatione, quid curae, quidve consilii regno huic impendeat, quid denique operae ac studiorum paretur, in spem christianae libertatis, irarum coelestium venia potiundae, quam vel peccati vel fortunae

Die Dominico, secundo mensis Marcij M.CCCC.XLVIIII Convocato et congregato Generali Consilio Nobilium civium Sibenici in sala inferiori palatij Comitatus Sibenici more solito, de commissione Magnifici et Generosi Viri Domini Christophori Marcello pro Illustrissimo Ducali Dominio Venetiarum et honorabilis Comitis et Capitanei civitatis Sibenici, in quo quidem Consilio computato ipso Magnifico Domino Comite et

Die XXV Julij M.CCCC.XLVIIII. in festo sancti Jacobi Apostoli. Convocato et congregato generali Consilio Nobilium civium civitatis Sibenici in sala inferiori palatij Comitatus Sibenicensis more solito, de mandato et licentia Magnifici viri domini Christofori Marcello pro Illustrissimo Ducali Dominio Venetiarum et honorabilis Comitis et Capitanei Sibenici, in quo quidem Consilio,

Martio Narniensi. S. D. Cum incidissent in manus meas Homerici cujusdam interpretis aliquot libri; tertius, puta, quartus et quintus; nolui quicquam de illo temere judicare, nisi prius et meas ipse vires, in eadem, ut ita dixerim, palaestra experirer. Quod etiam eo libentius feci, ut hoc uno compendio tam Graecas literas, quam versificandi usum, longo tandem postliminio repererem; quarum duarum rerum, ab ineunte, ut nosti, pueritia, semper fueram studiosus; sed jam pridem ambas aeque intermiseram, cum aliis

extulit, ut nullam iam ad eius laudem accedere posse videatur. Iam si locum situmque contempleris, admirabilis, si opportunitatem et opulentiam rerum consideres, inauditum quidem, si templorum ornamenta cultumque divinum conspitias, religiosissima! Si lata 60 palatia, atria pulcra, structuram edium, 61 gemas et aurum et vestem preciosam, luculentam suppelletilem, ante oculos ponere velis, nil pulchrius praestantiusque. Si armamentarium spectes, Atheniensium illud vulgatissimum superat. Si navales

vestra et solum imperio vestro aucta, 79 ampliata et exornata sunt. Generosi artium doctoris domini Ambroxii Michete Dalmate legati Sibinicensis ad Pasqualem Maripetrum illustrissimum Venetum ducem oratio congratulatoria. Dicta in Ducali palatio die Mercurii primo Februarii MCCCCLVIII, indicione VI. 78 79 Versum: versus Acuta: aucta

decorat ibi.
Illic circumstans ortorum copia magna
herbarum uario semper odore uirent,
desuper est campus famosus nectare Bacchi,
hic legitur dulcis ficus et una frequens,
melliflue fruges hic pendent arbore multa,
hic micat et sacra Pallade pinguis ager,
parte sed a leva Cerers iacet insula diues,
cuius arant totidem jugera mile boues.
Te igitur mediam diuino munere nutrit
hac seges hac Bacchus fertilitate sua.
Tu procul excelsum templum templique cacumen
erectasqua aperis

et iam leue caput, madidique infantia nasi; frangendus misero gingiua panis inermi. Vsque adeo grauis uxori natisque sibique ut captatori moueat fastidia Cosso. Non eadem uini atque cibi torpente palato gaudia; nam ueneris iam longa obliuio, uel si coneris, iacet exiguus cum ramice neruus et, quamuis tota palpetur nocte, iacebit. Anne aliquid sperare potest haec inguinis aegri

mediocris urbis uideri potest. Vt uero colloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero, Hesiodo liceat, quanti tandem existimatis? Equidem saepe emori, si fieri posset, uellem ut ea, quae dico, mihi liceret inuenire. Quanta delectatione autem afficerer cum Palamedem, cum Aiacem, cum alios iudicio iniquorum circumuentos conuenirem. Tentarem etiam summi regis, qui maximas copias duxit ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer.

autem duobus bobus, tenacitate ac rapacitate: vis aurigam cognoscere, ipse est habendi ardor. Huic tam insigni triumphatori omnis cupiditatum acclamat turba eumque ouantem usque ad Ditis palatia producit. Mortuus est enim diues et sepultus in inferno; nam caelos scandere non speret, cum ueritas dicat possibilius esse camelo foramen acus penetrare quam diuiti caelos

et iam leue caput, madidique infantia nasi; frangendus misero gingiua panis inermi. Vsque adeo grauis uxori natisque sibique ut captatori moueat fastidia Cosso. Non eadem uini atque cibi torpente palato gaudia; nam ueneris iam longa obliuio, uel si coneris, iacet exiguus cum ramice neruus et, quamuis tota palpetur nocte, iacebit. Anne aliquid sperare potest haec inguinis aegri

et iam leue caput, madidique infantia nasi; frangendus misero gingiua panis inermi. Vsque adeo grauis uxori natisque sibique ut captatori moueat fastidia Cosso. Non eadem uini atque cibi torpente palato gaudia; nam ueneris iam longa obliuio, uel si coneris, iacet exiguus cum ramice neruus et, quamuis tota palpetur nocte, iacebit. Anne aliquid sperare potest haec inguinis aegri

et iam leue caput, madidique infantia nasi; frangendus misero gingiua panis inermi. Vsque adeo grauis uxori natisque sibique ut captatori moueat fastidia Cosso. Non eadem uini atque cibi torpente palato gaudia; nam ueneris iam longa obliuio, uel si coneris, iacet exiguus cum ramice neruus et, quamuis tota palpetur nocte, iacebit. Anne aliquid sperare potest haec inguinis aegri

mediocris urbis uideri potest. Vt uero colloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero, Hesiodo liceat, quanti tandem existimatis? Equidem saepe emori, si fieri posset, uellem ut ea, quae dico, mihi liceret inuenire. Quanta delectatione autem afficerer cum Palamedem, cum Aiacem, cum alios iudicio iniquorum circumuentos conuenirem. Tentarem etiam summi regis, qui maximas copias duxit ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer.

mediocris urbis uideri potest. Vt uero colloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero, Hesiodo liceat, quanti tandem existimatis? Equidem saepe emori, si fieri posset, uellem ut ea, quae dico, mihi liceret inuenire. Quanta delectatione autem afficerer cum Palamedem, cum Aiacem, cum alios iudicio iniquorum circumuentos conuenirem. Tentarem etiam summi regis, qui maximas copias duxit ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer.

mediocris urbis uideri potest. Vt uero colloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero, Hesiodo liceat, quanti tandem existimatis? Equidem saepe emori, si fieri posset, uellem ut ea, quae dico, mihi liceret inuenire. Quanta delectatione autem afficerer cum Palamedem, cum Aiacem, cum alios iudicio iniquorum circumuentos conuenirem. Tentarem etiam summi regis, qui maximas copias duxit ad Troiam, et Ulixis Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer.

autem duobus bobus, tenacitate ac rapacitate: vis aurigam cognoscere, ipse est habendi ardor. Huic tam insigni triumphatori omnis cupiditatum acclamat turba eumque ouantem usque ad Ditis palatia producit. Mortuus est enim diues et sepultus in inferno; nam caelos scandere non speret, cum ueritas dicat possibilius esse camelo foramen acus penetrare quam diuiti caelos

autem duobus bobus, tenacitate ac rapacitate: vis aurigam cognoscere, ipse est habendi ardor. Huic tam insigni triumphatori omnis cupiditatum acclamat turba eumque ouantem usque ad Ditis palatia producit. Mortuus est enim diues et sepultus in inferno; nam caelos scandere non speret, cum ueritas dicat possibilius esse camelo foramen acus penetrare quam diuiti caelos

autem duobus bobus, tenacitate ac rapacitate: vis aurigam cognoscere, ipse est habendi ardor. Huic tam insigni triumphatori omnis cupiditatum acclamat turba eumque ouantem usque ad Ditis palatia producit. Mortuus est enim diues et sepultus in inferno; nam caelos scandere non speret, cum ueritas dicat possibilius esse camelo foramen acus penetrare quam diuiti caelos

Huic loco uicinus ille est quo monstramus non esse hunc aut primum aut solum qui talia sustineat, sed multos habere socios. Hanc rationem pulchre Mantuanus attigit illo carmine quo Iouem induxit Herculem de morte Pallantis consolantem: Tum genitor natum uerbis affatur amicis: "Stat sua cuique dies, breue et irreparabile tempus omnibus est uitae; sed famam extendere factis, hoc uirtutis opus. Troiae sub moenibus

nedum facta. Tales igitur casus nullus umquam licet ignauissimus aut effeminatissimus luxit aut lamentis est prosecutus, sed potius honoribus laudibusque immensis. Hinc illud Pallantis est: Aut spoliis ego iam raptis laudabor opimis, aut leto insigni, et illud Aeneae ad Lausum: Hoc tamen infelix miseram solabere mortem: Aeneae magni dextra cadis.

damnum corporis, sibi autem animi dederit detestabiliorique incommodo se ipsum quam alium affecerit, quandoquidem omnium sapientum iudicio peius sit improbum esse ac sceleratum quam uel pauperem uel filio aut membro corporis orbatum. Palam autem est unumquemque, qui proximo iniuriam infert, turpitudinis notam effugere non posse. Hanc paene uniuersam rationem satyrus ille assecutus est qui ait: Cur tamen hos tu euasisse putes quos duri conscia

et aliam rationem omni laude dignam: "Desolatos se", inquit, "homines aut propter negotia peregrinis regionibus credunt et gaudent tota uita sine affectibus commorari, dummodo ualeant quod cupiunt a suis pignoribus adipisci, et, ut ad palatia pergant, peregrinantur ad studia dignitatis. Nauigant ad quaerendas diuitias uel ad causas patrimonii aliquas explicandas et periculo proficiscentes omnes impelluntur: nec secum natare, quos diligunt, patiuntur et ut ad palatia caeli, ad

et, ut ad palatia pergant, peregrinantur ad studia dignitatis. Nauigant ad quaerendas diuitias uel ad causas patrimonii aliquas explicandas et periculo proficiscentes omnes impelluntur: nec secum natare, quos diligunt, patiuntur et ut ad palatia caeli, ad studia Christi, ad honorem uitae perpetuae et patrimonium possessionis aeternae cum securitate ualeant peruenire; nemo filios suos libenter ab se gratulatur abscedere. Propter incertam mercedem filium uel fratrem uel parentem

dicimus prae inuidiam esse oppressos. Fit uero iste locus tanto ad leuandam aegritudinem potentior, quanto innocentia afflicti est notior aut manifestior atque id triplici de causa: una quod palam esse cupit cunctis, qui casum eius cognouerunt, sibi immerito id accidisse. Deinde quod confidit, si integritas sua iniuste laesa cognoscatur, plurimos inueniri qui malis suis ingemiscant. Et, quod suauissimum hominibus esse solet,

, qui caelos, sidera, angelos, et pretiosissima quaeque condiderat, luteam assumpsit uestem; qui omnis denique diuitias distribuit ac largitur, de paupercula uirgine in summa inopia est editus et educatus. At in quibus palatiis altissimi filius est natus? Nempe in uilissimo pastorum deuersorio; pro segmentatis cunis praesepe uile habuit, pro molli pluma ac bisso fenum et paleam. Triginta

ad funera busti
46  Si soror aut si illic astitit ulla parens,
47  Atque hostes capta tamquam bacchentur in urbe,
48  Nec iuuenes lacrimis, nec caruere senes.
49  Quin etiam ad tumulum scissa Tritonia palla
50  Venit, et obtuso attuso attuso pectore maesta Venus,

arcus, extingue faces, infauste Cupido,
76  Et sonet ex umeris nulla pharetra tuis.
77  Vos quoque fas pueri, Charites, in funere nostri
78  Tundere tergemina pectora nuda manu."
79  Talia clamabat Cytherea, et talia Pallas
80  Intulit, anguifera pectus operta coma:
81  "Parce, quid immisces te luctibus, inuida, nostris
82  Extendisque tuas in mea iura

in hoc totius orbis capite, in hac prima Christiane religionis sede, ad quam adorandam imperatores, reges, et cuncti ferme principes terrarum uentitare solent, non talem esse suppellectilem, non talia exstare palacia, quibus eos summus pontifex et suscipere honorifice posset et pro sua ipsorumque dignitate splendide honorare. Vnde et in hos usus omnia illa se comparare affirmabat, nec sibi, sed summis pontificibus, quicquid praeparabat, componere. Affluebant

Sabelle, tuo dependet stiria naso:
Non possum nasum ferre, Sabelle, tuum!
Et pituita subest nigrę foedissima linguę:
Non possum linguam ferre, Sabelle, tuam!
5  Emunctę naris sanusque, Sabelle, palato
Cum fueris, superis sacrificabo deis. Ad Bartholum Illyricum
Gallica te uestis designat, Barthole, Gallum;
Lingua sed Illyricum te genus esse

Vreris hyberno, sole tepente tremis! In Peschium ebrium
Peschius in nostram turba spectante puellam
Reiecit multo membra soluta mero
Securusque palam teneros tractare lacertos
Coepit et insana lactea colla manu.
5  Me miserum! Fecit quod me fecisse iuuaret.
Si licet hoc Baccho, parue Cupido, uale!

5  Correxit sacrę corrupta uolumina legis,
Exposuit ueterum mystica uerba patrum,
Errorum tenebras ueri splendore fugauit,
Assiduus recti doctor et autor erat,
Et Latię et Graię callebat Palladis artes,
Nouerat Hebraice Caldaiceque loqui. 10
His tamen ingenii magnis insignibus olim
Sancte actę uitę gloria maior erat. Epitaphium Sanctę

titubat pes, membra tremiscunt,
Caligant oculi, dens cadit, ora rigent.
Laxa cutis fluitat, caluum caput ictibus urgent
Crabro, uespa, culex, musca, tabanus, apis. 10
Elanguent sensus nec quicquam dulce palato est
Inque caua assiduus tintinat aure sonus.
Crebrescunt morbi, quatit artus tussis anhellos,
Consumit tabes et mala mille premunt.
15  Inde etiam mentem solet infestare frenesis

100  Numinis et sacro tantum decus emicat ore.
Sed nimis alta cano, nullis concessa cothurnis
Aggredior: quo me tantarum culmine rerum
Captum, Musa, rapis? Quę si Tibi forte darentur
Promere posse palam, num tanti carminis orbis
105  Esse capax poterit? Nunquid confinia cęli
Non angusta forent? Sed nec Tibi dicere fas est,
Quę quoque scire nefas: arcanum denique mundi
Hic Deus est, cui nosse

2.14.14   Frondet ruricolis musta datura suis.
2.14.15   Rure Minerua sua florenti gaudet oliua,
2.14.16   Ruricolae est gratus Palladiusque liquor.
2.14.17   Cetera quid referam? Fugiente sub aequore Phebo
2.14.18   Capto ego cum Musis frigora grata meis.

2.23.22   Sint procul a muris tristia bella tuis,
2.23.23   Copia sit Cereris, sit loeti copia Bacchi
2.23.24   Sitque olei, Pallas, copia magna tui.
2.23.25   Posteritas sapiat Baldos, sapiat quoque Cinnos,
2.23.26   Et quicquid Cicero dixit et ipse Maro,

2.29.75   Totaque cum folio florentis uinea Bacchi
2.29.76   Esca fuit capto maxima facta gregi.
2.29.77   Vulcanoque datur preclare Palladis arbor,
2.29.78   Vel facit umbrosas cesa Minerua domos.
2.29.79   Protinus et capiunt multos iuuenesque senesque,

3.1.5   Hei mihi, cum primum coepi sentire uapores,
3.1.6   Iam caput ex stomacho qui petiere malo,
3.1.7   Hei mihi, cum sicco riguit mea lingua palato
3.1.8   Bucchaque fastidit febre referta cibum,
3.1.9   Ignibus assiduis urgebat feruida febris
3.1.10   Occupat et noctes

poeta
3.3.1  I, mea Musa, uocat Gorgis, qui rure beato
3.3.2   Viuit, ad ambrosias i, mea Musa, dapes,
3.3.3   Pallas ubi Liberque pater docteque sorores
3.3.4   Cunque corymbifera pulcher Apollo coma.
3.3.5   Vescimur incoctis nos glandibus, arrida fontes

Početna verzija Ioannes Gotius Ragusinus
Flete nouem sacrę decima cum Pallade Musae,
(Nam decet) incomptis nunc ululate comis:
Heu Domiti rapidae sparserunt funera flammae
In cineres! Vestris hunc aluistis aquis,
Hic uos- seu Graio dudum uelamine tectas,

fistula et cantu solitudinem protegens, lib. II . Athlas custos horti, in quo poma aurea IIII . Triptolemus missus a Cerere per regiones ad fruges diuidendas V . Oliua a Pallade inuenta VI . Anii filię a Libero munus acceperunt, ut, quicquid tangerent manibus, in segetem et uuas uerteretur XIII . Pomona

et a Cyclope Antiphate et a Circe, tandem liberati ab Vlixe XIIII .
Ars. Mineides lanificę, quarum solertissima Leuchotoe IIII . Aracne acu cum Pallade contendit. Docta etiam mater eius Hypępa VI . Laberinthus in Creta a Dedalo factus. Glaucus piscator pisces, quos cęperat, perdidit XIII .
Aqua.

Neuio, tribuno plebis, relicto foro abiit in Capitolium diis gratulatum, quod ea die Hannibalem superasset. Idem Petilio, tribuno plebis, petente, ut rationem redderet pecunię prędęque Antiochenę, cum esset legatus fratri Scipioni Asiatico, protulit librum et, cum, ut palam recitaretur, postulatum esset, concerpsit, ęgre passus, ut, cui salus imperii accepta esse deberet, ab eo ratio prędaceę2 /posceretur 32 . Cum obiectum est quod negari non queat, responsione ioculari eludas exemplo Tullii

beneficium malle quam iudicium 25 . Tiberius rogatus Marcum Elium Nepotem liberauit a creditoribus non soluto ęrealieno, sed exigendi iure sublato, utrum dederit beneficium 26 . Beneficium aliquod palam, aliquod secreto dandum. Exemplum Arcesilai in pauperem amicum. Alter statim obliuisci debet dati, alter accepti nunquam. Beneficium non solum dandum, sed nutriendum. Non omnia danda petenti 26 . Quomodo in accipiendis

in arma furens 145 . Mos inferendi belli 147 . Apparatus belli 148. 152 . Herculis et Caci congressus 155 . Arma Martis, Palladis, Ene 159 . Eneas procedit ad prlium 161 . Arma et clypeus Eneę, in quo cęlata Romanorum gesta 162 . Turni exercitus 164 .

coena delectatus quid dixit. Contrariorum contraria sunt consequentia 149 . TVLLIVS DE FINIBVS
Cibus potusque. Cui cor sapit, ei non sapit palatum 18 . Persas uesci nasturcio 31 . POMPONIVS MELLA IN GEOGRAPHIA
Crudelitas. Tauri aduenas pro uictimis

182 . Leuiores pardis equi eius, et uelociores lupis uespertinis; uolabunt quasi aquila festinans ad comedendum 210 .
Consilium. Absalonn suadente Achitophel palam ingreditur ad concubinas patris sui Dauid 53 . Assuerus queritur se consiliis Aman deceptum uoluisse Iudeos perdere 100 . Ne acquiescas consilio sanguinis 126 .

EX PARTE SECVNDA COMMENTARIORVM
Consortium. Apud dignos mansio pręcipitur apostolis 151 . Palatia luxuriosorum uitanda 153 . Particeps in bono dicitur, conparticeps in malo 235 . Cum quo quis utitur, ei similis fit

talenta auri. Scuta, peltę, uasa, supellex, omnia de auro purissimo. Tanta fuit copia argenti in Hierusalem, quanta lapidum, tanta cedrorum, quanta et sicomorum 58 . Ioas Azaheli, regi Syrię, uenienti extra Hierusalem uniuersum argentum de palatio et thesauris templi dedit, et inde eum fecit recedere 65 . Achaz, rex Iuda, misit aurum et argentum Assyriorum regi, et percussit >Syros 67 . Diuitiarum iactantia Ezechiam ad pauperiem redegit

in faciem et exclamaui: Heu, heu, heu, Domine Deus. Ezechiel flet mortem Pheltię: Heu, heu, heu, Domine, consummationem tu facis etc. 186 . Et tu, assumme planctum super principes Israel 188 . Non palam flet, sed tamen tacitus ingemiscit Ezechiel uxoris mortem 189 . Lamentum super pharaonem. Cane carmen lugubre super multitudinem Ęgypti 191 . Tristitia regis cum liberare cuperet Danielem, et edictum reuocare

Apparuit gloria Domini omnibus etc. 16 . Moyses audiebat uocem loquentis de propiciatorio inter duos cherubim. Super tentorium quasi species ignis etc. 20 . De Moyse dicitur: Palam, et non per enygmata et figuras Deum uidet 21 . Dominus Deus tuus ignis consummens est, Deus emulator 26 . Apparuit Dominus in columna nubis 30 . Anna cantico extollit

si lucretur totum mundum, et detrimentum animę suę faciat? Aut quid homo commutationis dabit pro anima sua? VIII. Quam difficile est confidentes in pecuniis in regnum Dei introire X.
Dolus. Laudant eum palam, quem occulte in uerbo capere cogitant, ut accusent XII.
Dolor. Azima cum lactucis agrestibus comeditur, quando lętis miscentur tristia XIIII.
Diabolus.

naufragium in quiete repręsentauit XI . Hersiliam, Romuli coniugem, deam fecit, quam Horam Quirini nuncuparunt XIIII . Neptunnus, Iouis frater, Cornici, Coronei filię, uim intulisset, nisi prius a Pallade ob uirginitatem tenaciter custoditam in auem sui nominis mutata cessisset. Inoem et Melicertam Veneris rogatu in Leucothoen et Palemonem, deos marinos, recepit. Cum Medusa in templo Mineruę concubuit IIII . Peliam ex Tyro

Lothidę nymphę dormienti insidiatus frustra dicitur. Nam illa rudente asello excita effugit, ac ne ille fugientem consequi posset, uersa est in lothon arborem. Cuius trunco infixa inhęsit Driope, quod ramum eius ausa fuit decerpere IX . Pallas, Minerua, Trytonia, Bellona, e uertice Iouis armata prosiluit. Pręses bellorum, uirgo et innupta. Pallanta, Gygantem, cum sibi uim inferret, interemit. Apud Trytoniam paludem primum reperta. Sapientię dea, omnium artium inuentrix. Illi arces consecrantur. Erictonium ex

fugientem consequi posset, uersa est in lothon arborem. Cuius trunco infixa inhęsit Driope, quod ramum eius ausa fuit decerpere IX . Pallas, Minerua, Trytonia, Bellona, e uertice Iouis armata prosiluit. Pręses bellorum, uirgo et innupta. Pallanta, Gygantem, cum sibi uim inferret, interemit. Apud Trytoniam paludem primum reperta. Sapientię dea, omnium artium inuentrix. Illi arces consecrantur. Erictonium ex Vulcani complexu natum sustulit, in cistella condidit. Quam contra eius edictum cum Cornix aperuisset et

solitus, quo leonis pellis non attingeret, insuendam esse uulpinam. Idem aiebat pueros astragalis, uiros iureiurando fallendos esse 118 . Phornabarus a Lysandro rogatus, ut litteras ad ephoros daret suas laudes perscribens, id pollicitus, palam, ut petebatur, scripsit. Sed dum eas obsignaret, alteras supposuit, accusationem continentes. Quas cum Lysander ab ephoris legendas accepisset, ipse suus extitit accusator ac plane intellexit non solum Vlixem uersutum esse 119 .

Dolor Annę in morte sororis 106 . Matris Euriali 172 . Mezentii in cęde Lausi filii, quo se hosti opponente euaserat 192 . Euandri ad Pallantis filii cadauer 197 . Opis luget Camillam 208 . Amata rata perisse Turnum prę dolore laqueo se suspendit 220 . Latinus Amatę uxoris mortem luget

intelligere etc. 153 . Aquila grandis uenit ad Lybanum, tulit medullam etc., id est Nabuchodonosor ad Hierusalem. Aquila altera grandis, id est rex Ęgypti 187 . Ezechiel uetatur palam flere, sed tacitus ingemiscere mortem uxoris 189 . Emptio et uenditio. Terra non uendetur etc. 18 . Domus in urbe redimi non poterit etc. De domo in uilla, de domo Leuitarum et

flagitia 43 . Dauid erga Absalonem filium 52 . Laconum erga pueros cura 63 . Parentum in liberos omne ius esto 70 . Thraces filios palam uenditant 111 . Filius imperans matri 132 . Carthalo a Macheo patre in crucem actus, quod ad eum exulem cum purpura et infulis uenisset 181 . Galli liberos in

Emisisti uinctos tuos de lacu 214. Interpres. Dominus ad Moysen: Aaron erit propheta tuus, et loqueris ei et ille loquetur ad pharaonem 10. Siquis fuerit inter uos propheta Domini, in uisione apparebo ei uel per somnium etc. Moysi ore ad os loquar, palam et non per enygmata et figuras Deum uidet 21. Docebo iniquos etc. Psalmus L 112. Declaratio sermonum tuorum illuminat etc. Psalmus CXVIII 120. De expositoribus qui elucidant me 146. Helias et Helyseus. Isaias, XII

VI. Attendite a falsis prophetis qui ueniunt ad uos in uestimentis ouium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces. A fructibus eorum cognoscetis eos VII. Vulpes foueas habent et uolucres cęli nidos VIII. Verbum contra Spiritum Sanctum. Herodes Ioannis necem dolet palam, intra se lętatur XIIII. / Pharisei Dominum palam laudant, occulte capere in sermone quęrunt. Saducei tentantes de resurrectione. Legis doctor de mandato XXII. Veh uobis hypocrite. Veh uobis qui mundatis quod foris est calicis etc. Intus autem pleni estis

in uestimentis ouium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces. A fructibus eorum cognoscetis eos VII. Vulpes foueas habent et uolucres cęli nidos VIII. Verbum contra Spiritum Sanctum. Herodes Ioannis necem dolet palam, intra se lętatur XIIII. / Pharisei Dominum palam laudant, occulte capere in sermone quęrunt. Saducei tentantes de resurrectione. Legis doctor de mandato XXII. Veh uobis hypocrite. Veh uobis qui mundatis quod foris est calicis etc. Intus autem pleni estis rapina et immundicia. Munda prius quod intus est, ut

etc. VIII. Illuminauit Dominus cęcum a natiuitate et dicunt: Non est hic homo a Deo, qui sabbatum non custodit. Conspirauerant Iudei, ut siquis eum confiteretur esse Christum, extra synagogam fieret. In peccatis natus es totus et tu doces nos. Et eiecerunt eum foras IX. Iesus iam non palam ambulabat apud Iudeos etc. Non quia timeret, sed exemplum discipulis ponens, ut discerent non esse peccatum, si eius fideles oculis persequentium se subtraherent et furorem sceleratorum latendo potius euitarent quam se ostendendo magis

de nobis obloquatur. Quosdam sibi detrahentes, cum uinolentiam excusassent, dimisit 229. Lycurgus orator pecunia se redimens a calumniatore 25. Agesilaus maiore odio / calumniatores quam fures persecutus 30. Hipochrita. Melius palato quam corde sentiens 92. Cęsar coronam sibi imponi recusauit, et statuę suę ablatam ultus est, se pro libertate populi stare simulans, cum tamen dominatum exerceret 104. Impatientia. Papyrius eum qui sibi barbam demulsit, pugione percussit 47.

contrahes manum, sed aperies eam pauperi 27. Hyram, rex Tyri, misit regi Dauid materiam de Lybano ad ędificandam domum 50. Siba, seruus Miphiboset, obtulit regi Dauid duos asinos cum ducentis panibus, centum alligaturis uuę passę, centum massis palatarum et duobus utribus uini, sed captans substantiam domini sui 53. Dedit Salomon Hyram, regi Tyri, XX oppida Galileę. Salomoni donauit regina Saba CXX talenta auri et aromata et gemmas 57. Mulier Sareptana ad extremam famem redacta non dubitauit petenti prophetę tradere

luxuria et turpis uoluptas 105. Quam luxuriose in Asia susceptus 105. Libido. Pompeius cum Flora consuetudinem habuit 30. Clodius cum Pompeia, Cęsaris uxore 51, 89. Demetrius omnium regum incontinentissimus 96. Demetrius in Palladis templo hospitatus libidinibus non abstinuit 97. Antiochi amor immoderatus erga nouercam Stratonicen, quam illi Seleucus pater concessit, ne amore contabesceret 100. Quicquid uirtutis fuerat in Antonio deleuit amor Cleopatrę, uitia detexit 105. Cleopatrę malicia,

huic, inquit, me uende. Hic enim domino indiget 60 . Ex luxu et ebrietate insaniam gigni 61 . Quid sit uoluptas 73 . Dionysius philosophus finem dixit uoluptatem. Palam lustra ingrediebatur cęteraque sub omnium gerebat oculis, quę ad uoluptatem pertinent 77 . Empedocles: Agrigentini deliciis quidem ita se quotidie dedunt ac si postridie morituri, domos uero ita ędificant quasi perpetuo uicturi

pueros 32 . Polemo pecunias circumferens secum meretricandi causa et uoluptatibus indulgendi 40 . Arcesilaus philosophus Theodote ac Philetete Eliensibus scortis palam congrediebatur 42 . Bion pueris abusus dicitur 44 . Antisthenes, cum uidisset aliquando fugientem mechum: O, inquit, in felix, quantum periculi uno obolo uitare potuisti 54 .

176. Porta hęc clausa erit et non aperietur, et uir non tranibit per eam, quoniam Dominus Deus Israel ingressus est per eam etc. 194. Ecce ego celabo sculpturam eius, id est formationem in utero Virginis 212. Mors. Ezechiel uxorem defunctam uetatur palam flere, sed tacitus ingemiscere 189. Sacerdotes ad mortuum non ingredientur, nisi ad patrem, matrem, filium, fratrrem et sororem uniuiram et ab iis mundabitur VII diebus etc. 194. MATTHEVS Matrimonium. Ioseph iustus

Ęneas occidit Turnum XIIII . / Taurus e mari apud Troezena repente proruens terruit iugales Hyppoliti, qui curru excussus membratim distractus est. Romulus in aprum hastam iaculatus in monte Palatino tam alte humi defixit, ut radices fecerit et in arborem cornum diffusis patentibusque ramis excreuerit XV .
Medicus. Esculapius, Apollinis filius ex Coronide, a

Quantum debetur medico 41. Medici curatio comparatur medico animorum 47. Medicum aiunt / cum regis filiam curare deberet nec sine ferro posset, dum tumentem mamam leuiter fouet, scalpellum spongia tectum induxisse. Repugnaset puella remedio palam admoto; eadem, quia non expectauit, dolorem tulit. Quędam, non nisi decępta, sanantur 57. Musica. Pythagoras perturbationes animi lyra componebat 54. In eos qui cantilenis student 80. Musica quid conferat 84. Musica 38. Mors 2.

tua 85. Malo ueris offendere quam placere adulando 86. Obiurgationi semper aliquid blande admisce. Plerique, cum stultis maledicunt, ipsi sibi conuitium faciunt. Perturpe est enim, quod obiicitur, in obiiciente cognosci. Secreto admone amicos, palam lauda. Vtilis educatio et disciplina mores facit 87. Plus prodest magistri uiua uox et conuictus quam sermo scriptus. Sic Zenonem Cleantes expressit 3. Doctor non passim omnes arguat, sed quibus sperat proficere. Cinici obuios quosque monebant 11.

ab imperatore auaro emerent, relictum, liber VI, caput IIII. Scipio quartum et uigesimum agens annum nemine audente ad Punicum bellum proficisci iterum se pollicitus est etc. de illo. Scipio Emilianus: Non esse eiusdem, inquit, et capere aliquos uelle et timere. Liuius Salinator pallantes sine duce hostes opprimi uetuit, ne cladis ipsorum domestici nuncii deessent. Senatus recusauit auxilia Chartaginiensium aduersus Pyrrhum, quod dicerent ea se bella suscipere solere, quę suo milite gerere possent. Idem Romanorum animus Cannensi clade accepta.

uoluptatibus addictus, in bello uirtuti 242. Penitet Catonem, quod aliquando diem unam per incuriam passus esset effluere inanem 320. Lucullus reipublicę cura abiecta ad ocium se contulit 363. Opus imperfectum. Apellis Venus 233. Honor. Locus in Palatio ad habitandum Valerio datus, domus publico sumptu erecta, cuius fores in exteriorem partem aperirentur 108. Oleagina corona pręmium uirtutis in Olympiaco agone 130. Xerxes gubernatorem corona patris aurea donatum capite multauit 132. Themistocles honore exceptus,

eam a me, sed ego pono eam a me ipso. Potestatem habeo ponendi ipsam et potestatem habeo iterum sumendi eam. Dicebant multi ex ipsis: Demonium habet et insanit; quid eum auditis? Circumdederunt eum Iudei et dixerunt ei: Quousque animam nostram tollis? Si tu es Christus, dic nobis palam. Sustulerunt lapides, ut lapidarent eum X. Quid facimus, quia hic homo multa signa facit etc. Expedit uobis ut unus homo moriatur pro populo etc. Ab illo ergo die cogitauerunt, ut interficerent eum. Caiphas prophetauit, quia Iesus moriturus erat pro

in delictis, in prępucio carnis uestrę conuiuificauit cum illo, donans uobis omnia delicta, delens quod aduersus uos erat chirographum decreti, quod erat contrarium nobis, et ipsum tulit de medio affigens illud cruci et expolians principatus et potestates traduxit confidenter, palam triumphans illos in se metipso II. AD TITVM: Qui dedit se metipsum pro nobis, ut nos redimeret ab omni iniquitate et mundaret sibi populum acceptabilem, sectatorem bonorum operum II. AD HEBREOS: Eum autem qui in

De his quę committuntur in rempublicam 305 . Qui restitutus ab exilio iterum similiter peccauerit, perpetuo exulet 306 .
Promissum. Fideiussor palam coram tribus testibus fideiubeat 321 . Peregrinari non liceat priuato, priusquam XL annos natus fuerit 320 . Quattuor peregrinorum genera: qui per

solum se ferre posse Zenonis sarcinas. A Sositheo poeta lacessitus patienter tulit dicens indecens esse Liberum patrem atque Herculem a poetis illudi nec irasci, se autem leui maledicto indignari 78 . Zeno Eleates a tyranno comprehensus ciues palam in eum exhortatus est, deinde pręcisa dentibus lingua illum conspuit, mox ciues facto impetu lapidibus obruerunt 91 . Anaxarchus a Nicocreonte, Cypri tyranno, comprehensus et in

Proiecit et catinum, cum uidisset puerum uasculo perfracto concauo pane lenticulam suscipientem. Solebat dicere imprecationes tragicas sibi occurrisse; esse enim sine domo, sine civitate, priuatum patria, pauperem, pallantem, uictum in dies habentem 57 . Muribus ad ipsius mensam surrepentibus: Ecce, inquit, et Diogenes parasitos nutrit 57 . Consulentibus, ut fugitiuum requireret seruum: Ridiculum, inquit, est,

Religio. Dii non colendi. Saturnus. Iuppiter. Liber 4 . Simulachra. Lares. Simon Magus. Dii inter se dissidentes. Socrates deos destruebat. De foeditatibus deorum 5 . Pallas Attica. Ceres Farra 6 . Dii cuique genti proprii 9 . De religione Romanorum 10 . De regno deorum 10 . Contra idola

captu audientium IIII. Dum turbis loquitur Dominus, pusillum a terra reducere nauim iubet. Mox ad apostolos conuersus in altum ducere iussit quia perfectioribus datum est nosse mysterium Dei V. Non est occultum quod non manifestetur, nec absconditum quod non cognoscatur et in palam ueniat. Fimbriam Iesu tangere possumus, superiora uastimenti non possumus. Apprehendimus enim eum, sed non comprehendimus VIII. Nemo scit, quis sit Filius nisi Pater, et quis sit Pater nisi Filius et cui uoluerit Filius reuelare X. Nihil opertum quod non reueletur

in templo, non extendistis manus in me. Sed hęc est hora uestra et potestas tenebrarum XXII. IOANNES
Timor. Nicodemus uenit ad Iesum nocte. Signat eos qui timore humano non audent palam confiteri quę sunt Iesu Christi III. Quis eius aperuit oculos, nos nescimus. Hęc dixerunt parentes eius, qoniam timebant Iudeos IX. Ex principibus multi crediderunt in eum, sed propter phariseos non

1.149  Tu licet opponas coelum hostibus altaque pernix.
1.150  sidera conscendas et te tuteris Olympi
1.151  obice. Vincetur scelus et succumbet honesto.
1.152  Et Venetus iam signa palam structasque cohortes
1.153  finibus Herculeis non parte admoverat una:
1.154  illinc longa phalanx tractus insederat omnes,
1.155  implebant hinc classe Padum. Ferus undique saevit

1.4.19  Vtraque si concha pariter considat in una,
1.4.20   Accipiat peplum, cingula siue rosas,
1.4.21  Cedat utri Iuno nesciret et innuba Pallas,
1.4.22   Seque ignorarent pastor et ipsa Venus.
1.4.23  Vulcanus fieret duplicata coniuge fęlix
1.4.24   Ancipitique gradu

foemina uirque suas.
1.5.37  Ecquisquam uulgo persuadeat ut tibi tradat
1.5.38   Rem sacram, auxilio quam putat esse suo?
1.5.39  An tibi Palladium tribuisset Troia petenti,
1.5.40   Num, precor, aut Phrygios Martia Roma deos,
1.5.41  An Praenestinas posset praestare sorores,

atrox
2.2.80  Auersus uultu scelus atque a sanguine iusto
2.2.81  Abstinuit, media insontem testatus ab aula,
2.2.82  Abluiturque palam et foedi purgamina poscit
2.2.83  Flagitii, uerum furor increbrescere uulgi
2.2.84  Augerique nefas rabidaeque insania plebis.

2.2.182  Aethereumque decus deridet Apella profanus!
2.2.183  Dum tamen hic tanti praetexere luminis audet
2.2.184  Auctores oculos fuscaque inuoluere palla,
2.2.185  Nescius ipse suae praetendi nubila menti
2.2.186  Aeternumque iubar caelarier, utque serenum
2.2.187  In Christo solem et

ope et potu recreantur amoeno.
2.6.73  Ignotum brutis animantibus inque repertum
2.6.74  Nonne uides ignem? Primus qui more ferarum
2.6.75  Pallantem lustris hominem sociauit in unum,
2.6.76  Primus inhumano detersit saecula uictu,
2.6.77   Cuius opis studia et mores artesque magistrae,

luna intermenstrua solem,
3.8.8   Nec penitus nubes condere caeca potest;
3.8.9  Te quoque nec penitus uestis plebaea colorat,
3.8.10   Pallaque fulgorem uelat opaca tuum.
3.8.11  Scilicet ipsa tuos uestigat Fama recessus,
3.8.12   Mille aures, totidem lumina et ora gerens,

3.19.21  Quid nisi compedibus, ferro et stridore cathenae
3.19.22   Hic locus horrendum, flebile, triste sonat?
3.19.23  Expositumque palam Christi praesepe patebat:
3.19.24   Clauditur inuicta ianua nostra sera.
3.19.25  Ergo ego Natalem nequeo sentire beatum,

4.5.13  Illecebras quid enim, quid uerba iuuantia dicam?
4.5.14   Aut quod olorino stillat ab ore melos?
4.5.15  Quid referam doctae studiosas Pallados artes
4.5.16   Atque tuas dociles plectra mouere manus?
4.5.17  Quid referam uernos spirantia basia flores
4.5.18   Quaeque magis

manus?
4.5.17  Quid referam uernos spirantia basia flores
4.5.18   Quaeque magis Tyrio murice labra rubent?
4.5.19  Cetera quid referam, Pallas quibus innuba posset
4.5.20   Coniuge cumque Iovis cedere nuda Venus, 5,19-20 Cetera.. Venus in margine: Caetera quid referam, quibus innuba cederet olim / Pallas cumque Iouis coniuge nuda

4.5.19  Cetera quid referam, Pallas quibus innuba posset
4.5.20   Coniuge cumque Iovis cedere nuda Venus, 5,19-20 Cetera.. Venus in margine: Caetera quid referam, quibus innuba cederet olim / Pallas cumque Iouis coniuge nuda Venus?
4.5.21  Si modo deposito certare pudore tulisses
4.5.22   Pastorique tuum credere nuda latus,

4.24.2.39  Et forma et roseus pudor, Dianae
4.24.2.40  Vt mixtam Venerem putes: proteruit
4.24.2.41  Haec ultro speculas palam per omnes
4.24.2.42  Et lasciuior ore liberali
4.24.2.43  Nunquam temperat illices ocellos.
4.24.2.44  Quorum tu facibus,

moderamina uitae
5.4.194  Et mores artesque bonas fandique leporem
5.4.195  Poscebas, cum te doctum simulata magistrum
5.4.196  Nunc Pallas, nunc Musa loqui, nunc terna docere
5.4.197  Gratia gaudebant. Diuae praecepta magistrae
5.4.198  Atque exempla dabant et tot tibi protinus artes

5.4.218  Securus ueritusque nihil, uel triste flagellum
5.4.219  Bellonae tractare manu, uel Gorgona fuluam
5.4.220  Intrepidus blandosque lacessere Palladis angues
5.4.221  Comminus auderes. Tali puer obuius ore
5.4.222  Risit et ad geminos repsit Tiryntius angues

5.4.257  Pro patria et templis et relligione tuenda
5.4.258  Suscipis hoc studium, quo tu terrasque polumque
5.4.259  Demeruisse potes: Tyriae pro tegmine pallae
5.4.260  Purpureaque toga loricae luce micantis
5.4.261   Lumina praestringis solemque lacessere gaudes

10. Epitaphium Iani et Vrsi
6.10.1  »Quid fles, alma Venus?« »Ianum florentibus annis
6.10.2   Delicias rapuit Mors uiolenta meas.«
6.10.3  »Cur, Pallas, luges? »Vrsum mors sustulit illum,
6.10.4   Pars Aganyppaei qui fuit una chori.«
6.10.5  Ergo immortales diuas si flere uidemus,

6.27.1  Quaerendis opibus uigil, paratu
6.27.2  Multo splendidus et peculiari
6.27.3  Imprimis mihi liberalitate,
6.27.4  Pallas Gondola, nemini secundus,
6.27.5  Hic condor, nitidae decore uestis
6.27.6  Et cultu ante alios supiniori.
6.27.7  Ornaui fora,

28.
6.28.1  Quod neque Mors opibus nec ab indole temperet ulla,
6.28.2   Ecce docet Pallas mortuus ante diem.
6.28.3  Qui procul, heu, magnos misit trans aequora planctus,
6.28.4   Forsitan et flentes audiit inde suos;

6.28.3  Qui procul, heu, magnos misit trans aequora planctus,
6.28.4   Forsitan et flentes audiit inde suos;
6.28.5  Matris et immodicus patris dolor, aduena Pallas
6.28.6   Gondola, Rhacusio sanguine progenitus.
6.28.7  Ergo felicem sic te contingat humari
6.28.8   Inter cognatos et superesse

25  Lauream cinctus tenet en capillus
Et lyram pulsat digitus peritus,
Ipse cantabo modo sic triumphans
Ore modesto.
Victor evado tolerans Ulyxem,
30  Qui repugnabat Palamedis aurae,
Victor evado bene recta servans
Iuris in aula.
Victor evado fugiens Neronem
Dira ructantem gladio parato,
35  Victor evado veniens ad alti

populi Illyrici Himani praeterea, Encheleae Dudini et Peuceciae secundum Callimachum. Callimachus Sorretes deinde, Serapilli, Iasi, Sandrizetes, Colaphiani et Breuci secundum Plinium; Norici, Antintimi, Ardiei, Retii, Pallarii et Iapodes intra Alpes incolentes secundum Appianum. Appianus Item et Salasii, Segestani, Daysii, Daci et Gethae vel Gothi. Boii etiam, Istri, Liburni, Curetes et Dalmatae. Mysii denique, Tribali et Prusi qui ad Euxinum pontum a)

IACOBVS BONVS RACVSAEORVM ORATOR AD LEONEM DECIMVM PONT. MAX.
1  Diuas, quae Paphiam deam colentem
2  Siluas Idalii et nemus Cytheri
3  Formosam faciunt Apollinemque,
4  Musas, Pallada Liberumque patrem,
5   Istis Nostris praeposui tribus libellis,
6   Quos: o gloria patrię, domusque Qui Christum

instruxerat omnes
1.188  Oceanus magnoque tubae clangore uocabant
1.189  Aequoreos ad nota deos conuiuia: pontus
1.190  Antraque clamosis resonabant intima conchis.
1.191  Progreditur regina toro currumque iugalem
1.192  Scandit et aurata palla uestita resedit.
1.193  Maeraque prima nouos experta cupidinis ignes
1.194  Et cythara Dianassa sonans miranda tricordi
1.195  Apseudisque Ianiraque et hispida corpore Meni,
1.196  Omnes inflabant roseis caua buxa labellis.
1.197  Tresque

1.242  Et uirides errant diuersa armenta per agros
1.243  Pastorumque greges per pascua laeta uagantur.
1.244  Verum haec quid referam? Nam quamuis marmore toto
1.245  Plurima sint passim uiuis magalia saxis
1.246  Tectaque nympharum et palatia magna deorum,
1.247  Exitium crudele tamen memorare iuuabit
1.248  Atque animae miserae tam lamentabile fatum"
1.249  Alcides imo suspiria corde trahebat
1.250  Torua piis lachrymis humectans ora genasque.
1.251  Vocis et antiquo

Stabant ter centum currus et mille iugales
1.278  Laeta per arua ferae pastu implebantur opimo:
1.279  Quae magnum uexere Iouem rerumque parentem
1.280  Oceanum mentemque Iouis cum coniuge saeua,
1.281  Quae Tethym et Neptunum et te, Tritonia Pallas,
1.282  Insignem clypeo et picto cum cuspide peplo,
1.283  Quae prolem, Latona, tuam stridente sub ipsis
1.284  Marmore quadriiugis. Et te, Gradive, tulerunt
1.285  Thraces equi et Veneris niuei pascuntur olores;
1.286  Quattuor atque

arcu
2.142  Sublimesque alto tollunt adamante columnae
2.143  Et circum obductos obductas atra fuligine turres
2.144  Diis ueneranda palus liuenti personat unda.
2.145  Hic prope uestibulum et diri palatia regis Ditis
2.146  Stat solium sublime dei iuxtaque triformis
2.147  Cerberus: humano depastus sanguine sternit condit
2.148  Membra sub

aequor.
2.207  Quem procul ut regno spolia ex utroque ferentem
2.208  Prospiciunt illique induta comantibus armis
2.209  Alta Cleonei fulserunt terga leonis,
2.210  Conspectu patuit deus et praestantibus alto
2.211  Corde animis, patuere palam fatalia dona
2.212  Et robur uiresque dei, quibus omnia uictor
2.213  Prodigia et portenta domet quae pontus et aether
2.214  Et quae terra creat cunctisque patentia regna
2.215  Persephones. Quare infestum si comminus agmen

satelles
3.26  Ducit ad horrendas sedes soliumque seueri
3.27  Iudicis. Hic poenas et crimina lancibus aequant.
3.28  Quo non ulla ualent populi tabularia, testes
3.29  Nec pro sonte citant, nudae stant iudice causae
3.30  Iam sontum detecta palam secreta uidente.
3.31  Omnibus hic deus est ignotus gentibus, ille
3.32  Scilicet omnipotens, aeterni maxima patris
3.33  Progenies, humana salus, qui corpore mortem
3.34  Sponte reus capiet, uitam pro morte daturus
3.35  Gentibus, et

sonantis
3.204  Pallentes Acherontis aquae, silet igneus amnis
3.205  Et ripis, Cocyte, tuis graue labile flumen.
3.206  Deinde deos Erebi precibus compellat amicis:
3.207  "Summe pater rerum, uacua qui Gorgonis aluo
3.208  Stas, quem scire palam uel cuius nomen in aures
3.209  Ferre nefas, res prima, Chaos, quae rite silendo
3.210  Dum sis iuncta deo, faecunda fundis ab aluo
3.211  Omnia, tuque pater calami memorande canori
3.212  Cultor siluarum et Martis lymphator anheli,

3.234  Ingenteisque deos acri coiisse duello.
3.235  Postquam autem rapido procursu comminus armis
3.236  Inuadunt Martem, crebris sonat ictibus omnis
3.237  Tartarus et tonitru longe domus alta remugit.
3.238  Alcides multa pollens ui et Palladis arte
3.239  Exponit laeuum pedem pectusque sinistrum
3.240  Ditis ad insultum telique tricuspidis ictum.
3.241  Dis impune putans ad apertos emicat artus
3.242  Marte furens totoque intorquet turbine telum
3.243  Ceu ferit: exclamant

etiam ultro se offerens amicorum caenis interesse: ita ut quod prius maxime uidebatur horere si cui notus fieret: ne uenenum cibi calabrorum ducis opera misceatur: uisue aliqua inferatur timere simulans: tum magnopere gaudere suas res palam omnibus esse: famulosque ac se quotidie nouis sericeisque uestibus ornare omnia nomine suo quae poterat accipere: pecuniam a quocumque sibi dedito mutuari: solutionem demum in reditu petri omnibus

ut profecti erant rediere. His itaque litteris imperatoris ueluti re ingenti cum quid eis contineretur inuestigare nunquam potuisset permoti fouere spem pecuniae quamuis allatae non esset haud desiere: irasci quoque amicis qui iam eos palam deceptos esse contenderent.donec nauis cum nostris ac florentinis mercatoribus nonnullis ex piceno rediit: qui aperte dicerent eum (ut in ethruria audierant) antonium esse quendam monegliam nuncupatum: nebulonem dolosissimum

oculos: uerum etiam stupiditatem quandam manifestas permissus tot inter obtrectantes machinare falacias omnibus incussit. Nec tam dolo malo aureos quibusdam mille circiter ablatos indignandum est: quam temerario facinore ita audacter palam perpetrato impune eum cum uoluerit discesisse: uerbaque uniuersae ciuitati posse iactari se dedisse.

totumque corpus maerore et angustia conquassatum sit, num ne vociferaverit pater afflictus: "O ter quaterque beati, quis ante ora patris contigit oppetere!" Mallet, ut censeo, suam cum morte nati vitam commutare. Dicitur tamen quod se habeat christianissime: carne movetur, spiritu promptus est palamque fatetur se cupere pro Christi nomine mortem obire, alios quoque hortatur concaptivos, ut secum lęti tormenta et letum subeant accepturi premia sempiterna hisque dictis salutiferis moerentia pectora mulcet: qua de re foelix potius quam infoelix bannus non immerito dici debet.

digressus. Tum cito reversus cum maximis Boemorum tuorum copiis ingenti eciam armorum strepitu et equorum hynnitu tamquam fulmen ab ethere vibratum et repentinus in hoc regno et galeatus emicuisti et unde clam solus quasi discesseras, eo palam valido quodam exercitu comitatus apparuisti atque omnes, qui tibi molesti erant, subito quodam ictu tamquam igneo fulguris impetu huc et illuc dispersos fudisti et quicquid inplicatum extitit, evolvisti et sic omnis ad votum

Nam te et nobis galee splendor gemmis undique coruscans et divini verticis tui sublimitatem exprimens, aureus eciam clipei candor et armorum igneus ille nitor horrendum hostibus obiecere et trabea Palladiis modis contexta et Typrio acantho insignis deposito ferreo, semper tantum de bello cogitans, admirandum. Quorum alterum veneracionem tui, alterum terrorem illis incussere. Peperit salutem nomini Romano ille dies communis boni

spernis fulgens, Auguste, Boeten
teque iuvat Libyes igneus ipse calor.
Mente refers Phebum, princeps, bello quoque Martem,
maiestate Iovem, Pallada consilio.
Ecce trahunt triplices felicis stamina Parce.
Aspice: nonne tuum nomen ad astra ferunt?
Te duce laurigeros capiet modo Roma triumphos,
Ister et inmensus

2  Scriptaque Nasonis dulcia 2 ad Astra ferunt,
3  Est qui Pyndareos uario modulamine uersus
4  Subleuat, hic carmen, docte 3 Catulle, tuum;
5  Vatibus iis tantis ausim praeponere Paulum,
6  Temporibus nostris te, Paladine, sacrum. ΤΕΛΟΣ

Neven Jovanović 2011-12-10 Viri clarissimi Donati Ciualelli in Palladii Fusci Commentarios Endecasyllabon.
Si quis per tenebras Catullianas
Securos cupit explicare gressus:
Hic mox Palladium meum sequatur
Claras lampadas et faces ferentem
Non sic semita claruit per orbem

Viri clarissimi Donati Ciualelli in Palladii Fusci Commentarios Endecasyllabon.
Si quis per tenebras Catullianas
Securos cupit explicare gressus:
Hic mox Palladium meum sequatur
Claras lampadas et faces ferentem
Non sic semita claruit per orbem
Quaerenti Cereri abditam rapinam:
Vt docti tenebrae nitent Catulli
Claras Palladio faces ferente.

Securos cupit explicare gressus:
Hic mox Palladium meum sequatur
Claras lampadas et faces ferentem
Non sic semita claruit per orbem
Quaerenti Cereri abditam rapinam:
Vt docti tenebrae nitent Catulli
Claras Palladio faces ferente. In laudem Antonii Grimani Donati Civalelli
Mille rates Danaum Atride duo fortis Achilles
verum pugnavit validis Mars ipse lacertis

Prva verzija za CroALa. XXXV Aelius Lampridius Cervinus Paulo Palladino suo
1   Ignigenae 2 seu te Bachi furor entheus 3 urget
2   Concitat aut sensus aenuchia 4 flamma tuos,
3   Seu te Pieriis reptantem, Paule, sub antris
4   Nutriit

Christi pauperibus subueniret, faciens sibi sacculos, qui non ueterascunt, thesaurum indeficientem in cęlis, quo fur non appropiat nec tinea corrumpit. Res etenim, quęcunque in sinu miserorum reconduntur, illuc inferri palam testatus est pontifex maximus Vrbanus. A quo cum Cęcilię martyris thesauri, quos dispensandos acceperat, quęrerentur, quoniam eos iam indigentibus impenderat, ait: Cęcilię thesauros pauperum manus in cęlum

etiam compulisse eos, ut ad se diuerterent, dicitur. Itaque alter exoratos statim suscipiendos monet, alter, si ulterius recusarint, cogendos suadet; arguens nempe illos, qui sic summis labiis etiam notos interdum inuitant, ut palam sit ipsos hospitales uideri quam esse malle. Loth pręterea tanto affectu hospites suos ab iniuria nefandissimorum hominum erripere nixus est, ut duas uirgines filias pro illis stuprandas offerret. Sed perturbatus

non apparuisse. Quam rem uehementer secum admiranti nocte proxima affuit in uisu Dominus dicens: eo quod cęteris quidem diebus membra sua hospitio mensaque acceperit, dignum fuisse, qui hesterno acciperet et caput. Palam quippe fieri uoluit Saluator noster, qui est caput nostrum, seipsum in peregrinis recipi, quos sua membra esse dixit sibique pręstitum imputari, quicquid pręstaretur illis. Si ergo Iesum suscipere

homini loqui, annos quatuordecim rem tantam silentio texit, conscientia sua contentus, donec Corinthiis (ueritus, ne pseudoapostolos sibi uel sui similibus pręferrent, alienati a ueritate, quam ab ipso didicerant) eam aperuit palamque fecit. Sed et hanc gloriandi necessitatem insipientiam uocat. Factus sum insipiens, inquit. Vos me coegistis. Ego enim a uobis debui commendari; nihil enim minus feci ab iis, qui sunt supra modum

insanire putabatur. Verum quia stultum Dei sapientius est hominibus, sancto Pierio abbati in eremo degenti reuelatum fuit illius merita suis esse potiora. Proinde ad uisendam eam perrexit et responsa, quę diuinitus acceperat, palam fecit. Ex quo ipsa ut uidit se non iam ut stultam contemni, sed potius ut sanctam honorari, clam discedens monasterium pariter honoremque dereliquit et in solitudine uitam duxit. Maria,

Ipso enim orante hostis apertis portis urbem mediam percurrens eam prorsus inoffensam intactamque reliquit. Gregorius quoque pontifex quam grauatim Ecclesię gubernandę subierit onus, hęc res indicio est. Quod cum illud palam repudiare sibi integrum non esset inhibente populo, clandestina fuga ab urbe decedere decreuit. Et cum exitum omnem diligenti septum custodia uideret, dolio se condi et exportari fecit. Tum proximi montis uastam

Domino martyrio coronatus ęternam adeptus est beatitudinem. Cosmas et Damianus, germani fratres, medendi arte clari, sed pietatis officio clariores, gratuito curationem exercebant. Et cum Damianus Palladia matrona morbo liberata munusculum aliquid ab ea precibus pulsatus ac pene coactus accepisset, adeo id ęgre Cosmas tulit, ut mandasse dicatur, ne eodem tumulo cum fratre componeretur, quandocunque ipsis uita defungi

ęque mirandum exemplum in Gregorii pontificis Dialogo relatum legimus. Ipse enim testatur in uita Trasillę uirginis, amitę suę, cum uita defunctam lauare uellent, genibus cubitisque callorum duritiem apparuisse palamque factum exanimi iam corporis indicio, quanta illi adhuc uiuenti sanctarum precum cura studiumque fuerit. Sic conseruatur uirginitas, sic ad cęlestis thalamum Sponsi peruenitur. Sed neque coniugatis, quo minus

nuper defuncti animam a demonibus ad gehennam tradi uidit et procidens diuinam clementiam, ut eius misereretur, implorauit. Tum demum reddito corpori spiritu surrexit, qui fuerat mortuus, ac se precibus Arnulphi seruatum palam est testatus. Malachias, Ceneroth. Hibernię urbis, episcopus, cuius uitam describit Bernardus abbas, quotidie pro sorore sua defuncta missale sacrificium Domino offerebat. Cumque magnis quibusdam

accipit mysteriorum. Sic credimus Abraham, Isaac, Iacob cum Deo collocutos futurorum notitiam recepisse, Moysen etiam pręteritorum. Is enim mundum a Deo in principio creatum uere didicit et omnibus palam fecit. Sic pręterea Dauid uersu oracula cecinisse, de quibus gloriatur dicens: Incerta et occulta sapientię tuę manifestasti mihi. Sic denique Esaiam, Hieremiam, Ezechielem cęterosque prophetas omnia in

ut, cum sibi cultum diuinum exibuerint, secum simul ad inferna corruant. Tunc rursum iubente apostolo simulachrum in puluerem redigitur, teterrimus demon catenis circumligatus uisibiliter apparet omnibusque palam fit, quam peruersa hactenus fuerit eorum religio. Ille magno et horrenti edito ululatu e medio abiit, populus conuertitur, templum Deo uero dedicatur, Polemius *corr. ex Polemus

cupientes. Et ecce persequendo, torquendo, occidendo uicti sunt. Quam enim religionem diis suis obsequendo delere nitebantur, eandem contempta inanium deorum cultura ultro susceperunt. Neque illis rubori fuit fidem Christi palam profiteri, quam palam oppugnantes expugnare nunquam potuerunt. Reliquum est, ut tanto triumpho lęti ac gestientes concinamus: Omnes dii gentium demonia, Dominus autem cęlos fecit.

persequendo, torquendo, occidendo uicti sunt. Quam enim religionem diis suis obsequendo delere nitebantur, eandem contempta inanium deorum cultura ultro susceperunt. Neque illis rubori fuit fidem Christi palam profiteri, quam palam oppugnantes expugnare nunquam potuerunt. Reliquum est, ut tanto triumpho lęti ac gestientes concinamus: Omnes dii gentium demonia, Dominus autem cęlos fecit.

coepit. Et dum citam torminibus aluum exonerare uellet, intestinis profluentibus expirauit. Reliquos obmutescere fecit timor atque illum, quem prima Nicena synodus damnauerat, etiam Dei iudicio damnatum omnibus palam fuit. Mattheus quoque Palmerius Florentinus in suo Chronicon libro testatur Olympium quendam, Arrianum episcopum, quingentesimo decimo Dominicę humanitatis anno, dum apud Carthaginem in balneis lauans sanctam

ita actam tradidit. Post diui Hieronymi obitum heresiarcha quidam Sabinianus opusculum execrandi dogmatis a se confectum, quo errori suo adscisceret autoritatem, a Hieronymo editum asseuerabat. Eum autem falsitatis palam arguens Syluanus, Nazarensis episcopus, proposuit conditionem, ut, nisi librum illum die crastino ipse Hieronymus ostento manifesto reprobasset, tum se poenam capitalem subiturum. Sin econtra, idem supplicii pro mendacio

est, ut idolum adoraret. Deinde a matre per litteras increpitus culpam agnouit, animo resipuit, poenitentiam egit, honores, quibus fruebatur, contempsit. Regem nihil ueritus idola eius detestatus est et se Christianum esse palam asseruit tam constanter, ut articulatim dilaniatus non formidaret supplicia, sed appetere uideretur. Aeternę denique felicitatis bona, quibus pręuaricando se indignum fecerat, diuina clementia suffragante martyrio suo

coeperat. Hinc et subleuari meruit, ne timeret, quod deinde non pisces, sed homines esset capturus. Quibus uerbis ita allectus est, ut, quem modo exire a se uolebat, mox exeuntem sequi maturaret, et quidem relictis omnibus, ut palam esset nihil se pręter Christum appetere, nihil habere uelle. Iterum, cum nauigantes Discipuli Dominum super mare gradientem conspexissent et, an ipse esset, ambigerent, Petrus reliquis feruentior, Domine,

secularium atque honorum, uerum etiam uitę lucis huius contemptores fecit. Nullis tyrannorum minis suppliciisue absterreri potuerunt, ne nomen tuum * add. ubsque palam prędicarent atque extollerent. Petrus, Andreas, Philippus crucifigi non recusarunt, Iacobus et Paulus capite truncari, Iacobus alter de pinna templi deiici et fullonis fuste mactari,

non iam quantum lucri fecisset sed quantum turpiter uiuendo Deum offendisset. Itaque multę ab eo hoc modo conuersę uitam correxere. Ipse uero peruersa hominum opinione iactatus, quoniam circa lupanaria frequens erat palamque reprehensus patienter tolerabat, cum plus utilitatis ex correctione alieni delicti caperet quam ex sua infamia damni. Pafnutius quoque abbas, qua ratione Thaidem, nobile scortum, ab impudicicia auerteret,

Alexandrię pręsidis, edictum audisset, in quo referebatur gladio in illos animaduerti placere, qui die pręstituta templum ingressi deos non adorassent, in medium prorupit et pręsidem ipsum nomine compellans atque insanię palam arguens Christum crucifixum adorandum esse asseuerauit, inanium autem deorum simulachra contemptui habenda simul cum iis qui adorant ea. Non est uerita sęuissimo insultare tyranno, ubi proximorum periclitari uidet fidem.

uirili habitu euadens, uirginitatem intactam conseruet. Cumque ipse cum muliebri ueste deprehensus pro uirgine ad supplicium traheretur, non sustinuit illa, ut, cuius ope pudiciciam tutata fuerat, ei necis causa fieret. Palam proclamat se esse ei poenę addictam, non ipsum; econtra ille, immo se iudicis sententia damnatum, non illam. Diu certarunt, uterque alterum sua morte redimere cupientes. At uero, quoniam Christi confitentibus mori uiuere

si abfuisset pietas. Paris exempli et Agnetis uirginis erga inimicum dilectio. Eum quippe, qui ipsam stuprare moliebatur, a diabolo necatum uitę restituit. Vitę restitutus Christum confiteri palam coepit. Illa ergo orante is, qui pudiciciam ipsius inquinare conatus fuerat, duo pręcipua retulit bona: uitam, qua adhuc in terris uiueret, et fidem, qua supra cęlum ęternitatem consequi posset. Eugenia uirgo,

inuidia. Euphrasia, Deo dicata uirgo, ob humilitatem frequenter sese uilibus occupabat officis. Quędam autem inter sorores non satis linguę temperans illam carpere et simulatę sanctitati facta dictaque eius ascribere palam ausa, cum ab abatissa punienda decerneretur, eiusdem, quam lacessierat, intercessione liberatur. Euphrasia enim et ante ipsam se suppliciter prosternens, quasi quę lęsisset, non quasi quę lęsa fuisset, ueniam sibi

qui non agnoscit periculum. Quis autem petit nisi is, qui periculo liberari cupit? Multis tandem urbibus regionibusque docendo peragratis Paulus contulit se Athenas disseruitque cum Epicureis et Stoicis, palam ostendens, quarto pręstaret eorum philosophię disciplina Christi. Quanta autem uel argumentorum ui disputauit uel miraculorum operatione illa, quę dixerat, approbarit, Dionysius Areopagita indicio est factus Apostoli

Illos tamen, qui plus nimio duri uidentur et delinquendi assuetudine iam occaluerunt, acrius increpandos esse cum Ioannis Baptistę tum Salauatoris nostri exemplo docemur. Dum enim phariseos palam arguerent, alter illos uiperarum progeniem appellauit, alter hypocritas generationemque peruersam et adulteram dixit. Et cum in flagitiis obstinatiores esse uidisset, diaboli, non Abrahę filios nuncupauit. Ferrum

ab imperatoribus honorari. Propterea quidem et Theodosius Augustus, quoniam iratus in Thessalonicenses supra quam quod iustum ęquumque esset animaduerti fecerat, Mediolani ab Ambrosio episcopo ecclesię aditu prohibitus palamque reprehensus patienti animo pertulit et commissum confitens poenitentiam egit. Vide, quanta est sacerdotis autoritas, qui tanto principi publice insultare non dubitauit et cui tantus princeps populo inspectante cedere

insidię fraudesque de improuiso erupturę cubant. Nemo plus nocet quam qui simulat se profuturum. Personam amici malignus induit, ut incautos ducat in foueam. Lactat blanditiis, adulatione palpat, promissis allicit, omni palam permulcet officio et occulte gladium acuit, quo iugulet. De talibus per Hieremiam dicitur: Impii insidiantes quasi aucupes, laqueos ponentes et pedicas ad capiendos uiros. Sicut decipula plena auibus, sic domus

tandem ad agriculturam se accinxit, tanto Domini fauore, ut unum sarculum hordeique modicum habens, die uno humum prosciderit, semen sparserit, messem secuerit. Quo miraculo et hominis necessitati consultum est et palam factum, quam istud exercitii genus Deo esset gratum. Nisi enim illi perplacuisset, nunquam tam pręcoqua fruge, tam repentino prouentu laborantis curam compensasset. Hinc illud est in Ecclesiastico dictum: Non

cuius sobrietatem fuerat expertus. Iudit, cum ad illud grande facinus, quod mente agitauerat, perficiendum properaret, imposuit (ut ait Scriptura) Abrę suę ascoperam uini et uas olei et polentam et palathas * corr. ex lapates et panes et caseum et profecta est. A carnibus ergo abstinebat atque, ut ego existimo, etiam a uino, tune tantummodo illo usa, cum et animi audacia opus esset et uires, quas

elegerat et quę non auferetur ab ea. Et ut quędam, quę pręcedenti capite dicta sunt, hic etiam breuiter repetantur, Asella uirgo pane, sale et aqua contenta fuit; Paula oleum in cibo non cepit, lacticinia, mel et alia palato suauia gustare noluit, uinum ne infirma quidem; Euphrasia pręter hęc fructus gustu dulces repudiauit; Maria Aegyptiaca uel crudis herbis radicibusque uel cibo nullo uixit; Maria Decegnies pane et aqua uacuum et ieiunum

mansit et qui uera uaticinanti manus intulerant, ab aduersariis cęsi poenas dedere, ipse uinculis liberatus est. Zacharias, Ioiadę sacerdotis filius, ueritate, id est, Dei spiritu imbutus non dubitauit Ioam, regem Iuda, palam arguere, quod patrię ritu relicto ad idolorum cultum conuersus fuisset. Prophetantem in atrio domus Domini lapidibus obruerunt. At uero Deo innocentis necem ulciscente ingentes illorum copię a paucis Syris prostratę

qui in fratrem peccauerant. Vnde toties uexati dicunt: Merito hęc patimur, quia peccauimus in fratrem nostrum. Haud ita doluissent, si se ille repente prodidisset. Qui postquam eos animo angi uidit, palam facit se, iniuriam omnem remittit, singulos exosculatur et, ut cum patre totaque familia ad se in Aegyptum transmigrare maturent, persuadet. Eos, cum aduenissent, alulit, possessione terrę optimę donauit, bonis multis

presbyterorum comitatu de Hierusalem Bethuliam uenit, ut faciem eius uideret, cuius famam admirabatur. Quid multa? Omnes uni foeminę gratias agere et eius uirtute beneficioque salutem, quam iam desperauerant, se consecutos palam fateri, nihil laudis, nihil glorię omittere, quod magno fortique animo dignum esset. Tot igitur bona illo figmento comparata sunt, quot sine illo mala secutura erant. Quis enim tot milibus Assyriorum, tantis armatorum

inquit — dico uobis, nemo est, qui reliquit domum aut parentes aut fratres aut uxorem aut filios propter regnum Dei, et non recipiat multo plura in hoc tempore et in seculo futuro uitam ęternam. Igitur palam est, et quę reliquerant et quam pro relictis remunerationem accepturi erant; nec solum ipsi, sed etiam omnes, qui ipsos postea imitati fuerint, ut apostolorum pręmia consequi posse speret etiam is, qui apostolatus

non suscipiendę sobolis cura, cui imperii fasces reliquissent, perpetuę castitatis mutare propositum fecit. Omnia contempserunt, ut se mente et corpore integros Deo offerrent. Id ante multis incognitum uir ipse uita decedens palam fecit, testatus se uxorem suam, ut uirginem acceperat, ita uirginem dimittere. Arnulphus, natione Gallus, genere clarus, Stambergam, Clodouei regis neptim, duxerat uxorem. Sed, ut spiritu, non carne iungerentur, sancto

Eo orante carcer illuxit, subitus perstrinxit oculos fulgor. Mulieres expauidę in terram corruunt, mortem sibi timentes, quę mortem intentauerant uiro. Sed tandem ab eo spe uenię recreatę Christo crediderunt, dumque ipsum palam confitentur, tyranni gladium immotis iugulis excepere. Tantum itaque ualuit casti cordis deprecatio, ut Christophorus et periculum euaderet et, quas pudicicię oppugnatrices habuerat, socias haberet martyrii.

et ipse malarum tentationum uictor ac uirgo, monachum quendam assiduis incestę cogitationis oppugnationibus tantum non superatum, tunica sua induens periculo liberauit, ita ut ille deinde omnis huiusce molestię se expertem palam affirmare solitus sit. Antonio, Alexandrino abbati, diabolus deformi admodum tetraque facie apparens dixit se fornicationis spiritum et ab eo superatum esse. Nec tamen ideo Antonius laxauit ieiunii

eos pluente consumpti sunt. Ob Dinam, Iacob filiam, uiolatam Sichimorum urbs uastatur, et unius stuprum cędibus expiatum est plurimorum. Ruben maledicitur, quia ascendit cubile patris sui. Zambri cum scorto Madianite, ad quod palam intrare non erubuerat pugione sacerdotali confodiuntur. Et ne non iure cęsos arbitreris, illis punitis Dei in filios Israhel ira placatur. Prima Sansonis uxor, quia ipso repudiato alium acceperat, simul cum patre igne

sitim. Sub Heli quoque sacerdote a Philistinis angustias cladesque passi, Samuelis admonitione atque hortatu ad poenitentiam inclinantur. Ipsoque pro eis deprecante hostiasque offerente fleuerunt ieiunaruntque palam confitentes, quod Baalim et Astaroth idola coluissent, Dei sui cultu derelicto. Hac poenitentium afflictione placatus Dominus Philistinorum multitudinem in illos irruere paratam tonitru ac fragore exterruit, ut repente

Iacobus quoque, natione Persa, sed professione Christianus, dum inter regis Persarum aulicos honori pręcipuo haberetur, ad exercendum idolorum cultum prolapsus est. Mox poenitens, grauiter animo angi coepit. Et cum palam se Christianum esse et deos uanos falsosque despicere diceret, ipsius regis iussu supplicia pertulit, membratim articulatimque dissectus. Inde alii Denodatum, alii Intercisum cognominant, ego potius Deartuatum dicerem.

possint. Quod uero, ut dictum est, per sacram confessionem abolitio fiat peccatorum, etiam quotidianis experimentis discimus; in iis utique, qui malignis arrepti spiritibus quandoque occulta aliorum facinora manifestant, ea palam obiicientes, quę illi, quibus obiecta sunt, mox ut confessi sacerdoti fuerint et ad eum, qui arreptus est, reuersi, nihil ultra, quod sibi exprobrandum sit, audiunt. Quin immo, ipse in homine loquens, affirmare

cęteris pariter percipiuntur. Statuarius ergo in ęris uel lapidis materia potuit obiicere oculis tuis animalis speciem, non poterit Christus in corpore suo panis et uini, sicut oculis ita et naribus et palato et tactui? Non uis plus Deum posse quam hominem, et cunctorum autorem quam creaturam? Quod si ille artifex efficere potuit, ut aliud cernas quam quod est, non poterit artificis Dominus et Plasmator omnium efficere, ut

ille non esse prophetam, qui se a peccatrice muliere tangi permitteret. At misericors Dominus hospitem suum ab errore uolens reuocare et secretas eius cogitationes arguendo in medium protulit et mulieri peccata palam dimisit, ut se non solum prophetam, sed etiam deum probaret. Peccatricem denique illi prętulit humilitatis officiis, dilectionis signis, fidei argumentis. Caueat igitur peccator peccatorem contemnere, ne, dum alium

alias ad Deum conuertere, alias saltem eo tempore, ut a scelere cessarent, compellere. Quę res tunc clarius patuit, cum post uindictę diuinę in percussorem miraculum illę ipsę mulieres, apud quas aliquando pernoctauerat, palam confiterentur atque idem percussorem suum miseratus oratione sanitati restituisset. Nos tam anceps iudicium facile uitabimus, si Ioannis Alexandrini episcopi prudentiam imitari uoluerimus. Qui ipsius Vitalis delatoribus

cernentes, quam olim de marito nunquam grauidam factam nouerant, de abbate concepisse putauerunt. Postquam ergo peperit, Daniel omnibus ad spectaculum conuocatis infantulum per Deum obsecrat, ut, quis pater eius esset, palam diceret. Et statim ab osculo illo, a quo nihil aliud adhuc nisi uagitus audiebatur, uerba proruperunt, quibus cognitum est mulieris maritum esse pueri patrem. Mutata igitur sententia omnes Danielis sanctitatem laudibus

cum ad tumulum diui Hieronymi mulier demoniaca curationis gratia adducta est plurimique eo simul confluxissent, apparuit Hieronymus et demoni, ut ab ea exiens, quibus pręstigiis Nazarethanos aduersus Syluanum ludificasset, palam faceret, imperauit. Illico mulier sanatur et pręsente Syluano Syluanus alter iuxta illam cernitur, qui rem ordine confessus disparuit. Et uulgato miraculo cessauit innocentis infamia uersipellisque impostoris offucię

cuius sanctitati homo inuidebat, ut appareat inuidos homines bestiis minus rationales esse. Decipi autem Dei seruus non potuit, Spiritu Sancto insidias reuelante. Eas tamen ipse nosse tunc dissimulauit, ne maliciam inimici palam faciendo suam ultus iniuriam argui posset, timens illud: Qui uindicari uult, a Domino inueniet uindictam. Florentius uero in flagitio perseuerans, quem occulta fraude uincere nequiuit,

et fratribus perfectius uiuendi pręcepta daret, ipse propediem decessurus. Itaque eo perfunctum officio, postquam ad suos rediit, in fratrum coetu psallentem expirasse. Tunc ergo uideri coepit, cum e uita egredi oportuit, ut palam esset cęcitatem illam non culpę fuisse, sed probationis, qua auctum est per patientię uirtutem uitę meritum. Ab ore morientis columbam exisse et ad cęlum euolasse uisam ferunt. Columbę igitur

ante adamauerat, intactamque repudiauit. Neque illa quicquam pensi fecit tam acre malum, cum multo mallet caste uiuere quam sana. Ne autem morbi huius causa in ambiguo esset, ut primum professa est religionem, sana euasit. Ita palam factum est ideo fuisse leprosam, ne esset corrupta. Et ne plura huiusce patientię exempla enumerare longum sit, hac tandem breui sententiola partem istam concludamus: nullam esse tam grauem infirmitatem, nullam tam

uisi sunt. Per idem tempus Tranquillinus martyr, cum audisset Zoen, uxorem Nicostrati, pro Christo neci datam, exclamans indignum facinus esse, ut foeminę uiros ad subeundum martyrium pręcederent, in medium prorupit et palam se Christianum confessus lapidibus obruitur. O laudabilem inuidiam, qua doluit Tranquillinus, non quia foeminę fortes essent, sed quod ignaui uiri; proindeque seipsum tam egregię fortitudinis prębuit exemplum.

demersus, cum mori nequiret, et gladio transuerberatur. O inuictę fidei uirum, qui, ut Christum negaret, compelli nulla ui potuit. Bonifacius Tharsi passus, ad locum suppliciorum audacter accedens martyres ad patiendum palam hortari coepit. Et Sulpitii pręsidis iussu in equuleo errectus, ungulis ita laceratus est, ut ossa apparerent. Clauiculos deinde arundineos in digitis inter ungues et carnem defixos pertulit atque in os plumbum infusum,

capite cęsa, relicto corpore cęlum petiit, ut semper cum Christo uiueret, quę pro Christo mori non dubitauit. Euphemia uirgo, dum martyres Chalcedone ad toleranda fortiter tormenta palam hortaretur, dum cum ipsis torqueri cupiens clamat iniquum esse, ut sibi, quę Romana esset, et quidem senatoris filia, aduenę et ignoti homines pręferantur, se prius ad Christum mitti oportere, hac uociferatione

prius quam religionis fidem uiolare. Discamus nunc diabolo resistendi rationem, quando hic quoque blanditiis allicit, terrificationibus urget, partim dolo, partim ui contendit, modis omnibus, horis omnibus, nunc occulte, nunc palam, ut hominis innocentiam subuertat, molitur, inuidens illi cęlestem beatitudinem, a qua se irreuocabiliter decidisse meminit. Facile autem et calliditatem eius cauere et uires non timere poterit, quisquis hac etiam in

Ad superandum hoc diabolicę machinationis genus multum profecto adiuuat oratio sanctorum. Sub Bernardo abbate quidam nobili familia ortus, cum se monachum fecisset, in tantum mentis tedium lapsus est, ut palam diceret nunquam se hilari sedatoque animo futurum. Frustra illum fratres, ut in Domino consolaretur et spe pręmii cęlestis moestitiam deponeret, hortabantur. Frustra hoc ipsum abbas admonendo

intenta. Hac perpetua pii propositi obseruatione digna euasit, quę Spiritu Sancto afflaretur et multa prophetaret, immo, quę illum, quem prophetę uenturum prędixerant, pręsentem cerneret et ipsum esse mundi Saluatorem palam confiteretur. Perseuerando igitur aditus ad Iesum comparatur, ut, ubi ipse est, ibi sit minister eius. Ad quem etiam Cananea mulier in Euangelio clamat dicens: Miserere mei, Domine. Et Dominus tacet. Et

itaque conspectu Eusebius recreatus, in Domino obdormiuit. Nemo ex incompto aliquo deformique decedentium gestu animas eorum iudicet, si uir tam sanctus ita se in morte habuit, ut de illo dubitaretur, nisi, quod contigerat, palam factum fuisset. Ambrosius episcopus, tum doctrina tum sanctitate notus, cum animam esset acturus, communione sancta sumpta expansis late brachiis demissaque ceruice tacitus intra se orauit atque

— inquit — in tormentis fui. Nunc demum sacra communione percepta ab iis me expeditum certo scias. Nemo pręter abbatem nouerat, pro quo Preciosus quotidie rem diuinam faceret. Sed ubi uisio Copiosi uulgata est, et ipsi palam fecere eum iam trigesimum diem esse sacrificiorum pro Iusto actorum proptereaque illum a purgatorio errutum cęloque illatum. O quanta hęc missalis hostię uirtus et pręter hanc quam prudens piissimi abbatis erga suos

de purgatorio tractaremus. Qui — ut Cyrillus tradit — ad destruendam heresim quandam precibus ipsius Cyrilli et Eusebii Hieronymique iam cum Christo regnantis meritis, qua die mortui fuerant, resuscitati sunt. Tunc palam testari coeperunt se Hieronymo duce loca paradisi, inferni purgatoriique perlustrasse et, cum damnandi essent, eiusdem apud Deum gratia, antequam iudicarentur, ad uitam redire iussos. Enarratis igitur omnibus, quę

conuenere. Cor sedet in pectore, ubi cogitationum conceptaculum est animique passionum. In manibus pręter tactum, qui toti corpori communis est, etiam perfectio earum uoluntatum est, quę operationem exigunt. In collo siue palato gustus est, quo sapores discernimus; lingua, qua uocem formamus. In facie odoratus, uisus, auditus. In uertice intellectus, quo Deum cognoscimus; memoria, qua pręterita recordamur; uoluntas, qua a male agendo declinamus

et ęterna mansione cum Deo erunt et faciem, quam ipse uidere non poterat, clare aperteque spectabunt. Sunt tamen quidam, qui Moysi Deum clare et secundum naturam suam quandoque apparuisse asseuerent, ex eo quod dicitur: Palam, et non per ęnigmata et figuras Deum uidet. Dictum est autem, non quod Dei essentiam uiderit, sed quod colloquiis eius usus sit simplicibus et apertis, non per somnium neque per ambages uerborum aut res aliud

illud residuum erit, quod dici non potest quodque omnem exuperat fandi pariter et scribendi facultatem. Idem apostolus, iam fere centenarius senex, cum supremus uitę dies urgeret, sepulturam sibi parari iussit, quam, dum palam intrat, ingenti lumine diuinitus operitur. Lux recessit, sed ipse non comparuit. Locus, in quo se animam redditurus collocauerat, manna adhuc scaturire cernitur. Illum itaque cum corpore ad cęlum assumptum credimus, tum

fluuius Ecclesiam Dei salutaribus documentis irrigauit et lumine ingenii Scripturarum obscura clariora fecit. Sanctitatis etiam uirtutumque suarum odorem tam late effudit, ut nomen eius et in terra celebre sit et in cęlo. Palam igitur factum est, quibus potissime meritis ad ęternitatem uitę peruenerit inęstimabilemque mercedem. Quo die abbas quidam duos lectos ineffabili ornatu comptos multoque nitore splendentes ab

monachus lętantium angelorum cantus audiuit. Duo pręterea, alter febri laborans, alter dentium dolore uexatus tactu corporis eius curati sunt. Siquis igitur uisionum reuelationibus parum credit, experimento credat operis. Palam est beatas esse animas eorum, quorum mortua corpora tanto adiumento uiuis sunt. Sergius et Bachus martyres, carceris angustia constricti, beatę uitę spe gaudebant. Et cum prior Bachus per tormenta consumptus animam

cęlestes rosas ultro martyrium adiit et illarum odore decoreque captus mori optauit. Eulalię uirginis post multa tormenta capite cęsę anima sub columbę uolantis figura uisa est cęlum petere et nubibus condi, ut palam esset martyrum animas carnis nexu expeditas illo protinus tendere, quo ipse pręcessit, pro cuius amore torqueri, uri occidique gauderent. Prisca uirgo, dum Christum confitens torqueretur, luce de cęlo lapsa

ut sibimet redditus, abbas continuo cęllam eius adiit et defunctam esse reperit et foeminam fuisse cognouit. Denique constantiam mulieris inter uiros tandiu tam integre uersatę miratus beatitudinem quoque palam prędicare coepit atque, in quali eam gloria exaltatam conspexerit, ultro prodere. Gloriosa quidem sunt, quę de illa uidit, sed multo gloriosiora sunt, quę uidere non potuit. Apud Alexandriam Paulus, Antonii abbatis

uiderent. Represso deinde ambulantium fragore successit suauitas odoris, qui ibidem tandiu permansit, donec Romula spiritum tradidit. Tunc etiam ante ostium cęllulę eius psallentium cantus auditus. Haud dubium, quin ideo, ut palam fieret, dignam fuisse animam illam, quam hinc abeuntem angeli exultantes comitarentur et cum tripudio ad cęlum perferrent atque in illo ęterni Sponsi thalamo feliciter collocarent. Hanc angeli comitati sunt,

Meque per obscurum traducat ad infera pontum
1.24  Regna: decet maestos maesta tenere locos.
1.25  Signa iuuant alios felicia, Pallados arbor:
1.26  Nos cupimus Martis bella tremenda feri.
1.27  Vndique iam cupimus gladios a caede rubentes

12.13  Tenditur ad superos studioso tramite calles,
12.14   Palladia aetherius scanditur arte polus. 13. ad Gilibertum Grineum, poetam eximium, pro magnifico

26. ad illustrissimum principem Venetiarum Augustinum Barbadicum pro Dominico Manlipetro, classis eiusdem prouisore, elegia
26.1  Littera, barbarico fundata palatia saxo,
26.2  Ibis ad augusti tecta superba ducis,
26.3  Qui tenet immensas largae ditionis habenas,

30.16  Proh scelus!- intensis febribus ecce iacet.
30.17  Ecce iacet ueneranda tui, Mars, gloria belli,
30.18  Vnica Palladii numinis aura silet.
30.19  En fauor Illyriae mutat regionis honorus,
30.20  Dalmata quo felix, quo duce tutus erat.

37. Spalaeti discessum magnifici uiri Iacobi Raynerii, iusti praetoris sui, lugentis consolatio
37.1  Fama Salonaei nunquam reticenda palati,
37.2  Regia littorei deliciosa soli,
37.3  Dalmaticas inter celeberrima gloria sedes,

37.26  Et Capitolini limina quassa Iouis.
37.27  Tum ueteris fractae surgent Pandionis arces,
37.28  Cecropis hospitium Palladiumque uetus.
37.29  Inde draconigenae monstrabunt uulnera Thebae,
37.30  Innumeras misera conditione fores.

38.5  Nectit adoratas circum tua tempora laurus
38.6  Delius, an Paphius myrtea serta puer?
38.7  Pallados arma magis tibi sunt in pectore doctae,
38.8  An celebras Guidiam corde tepente deam?
38.9  Haec simul illa tuo contenta est

38.40  Vertit Apollinea moenia structa lyra.
38.41  Femina Martigenas mansuri nominis urbes
38.42  Cumque Palatinis traxit ad ima iugis.
38.43  Mollibus assuetus studiis tenuique Camena,
38.44  Dissidet armifera noster ab arte furor.

dat grauidae sarcina structa ratis.
38.67  Tu modo sidereos spectas, Francisce, ministros,
38.68  Nunc oculos retinet uncta palaestra tuos.
38.69  Hic tibi materiam nitidi formosa puella
38.70  Carminis, eximium dat in amore decus.

39. Tabellas alloquitur, ut eundem Franciscum secure adeant
39.1  An quia magna times intrare palatia forsan
39.2  Et domino mixtis oscula ferre iocis,
39.3  Retrahis iccirco, fidissima littera, passus,

46.33  Oblitus non sum rerum, Francisce, tuarum,
46.34  Oblitus non est quem pius urit amor.
46.35  Desinet insiliens aurata palatia circum
46.36  Vnda prius Venetae nobilitatis agi.
46.37  Saxea montanos ponet Dalmatia colles

coronato prodeas, cantator Apollo,
51.4  Vertice, non humeris desit genialis amictus
51.5  Purpureis, Phrygiae sed habens contegmina pallae.
51.6  Talis ades, celsi qualis ueneranda Tonantis
51.7  Exhilaras sacro nitidus conuiuia cantu.

Persephones carmen, Temesaea nec aera.
59.47  Alma nites nituit quod non Priameia uirgo;
59.48  Fama Therapnaeae nituit non clara palaestrae;
59.49  Thermodonteae celeberrima turba catenae.
59.50  Nulla Diana simul. Superat tua forma beatum

59.57  Grata procellosos hilarant tua splendida nimbos
59.58  Lumina et Iliacae depellunt astra sororis.
59.59  Fida Palaemonio subigis pro munere cunctis.
59.60  O bona Leucothoe; miseris mortalibus una
59.61  Tiphys ades; tumidis uigilans Palinurus in

horrendo celebratur fulmine, Mauors
64.2  Cuspide, dulcisona pulcher Apollo lyra;
64.3  Frugibus alma Ceres; uiridi stat Pallas oliua
64.4  Nobilis; eximio nectare, Bacche, nites;
64.5  Alcinous pomis, cantatur floribus Hybla:

urna. 75. epitaphium Catherinae Papalis
75.1  Tyndaris, Andromache, Niobe, Lucretia, Pallas
75.2  Hic Catherineo corpore sunt positae.
75.3  Haec nouies matrona decem compleuerat annos.

2013-02-24 Početna verzija. Bernardi Pimae Delmatae Tetrastichon in laudem Domici Palladii Sorani.
1.1  Phoebus ab Eois non hic tibi nascitur oris;
1.2  Non Cyrrha, hunc potuit gignere Sora sibi.
1.3  Sora sibi genuit, totus nunc possidet orbis:

17  Os et opus, sic fruge bona bona noscitur arbos.
18  Et quia tu uirtute graui censore probari
19  Hoc opus exposcis, docta quoque Pallade fulto,
20  Qualis es, at tua maior adest in carmina censor
21  Aegydius (nostri decus immortale Senatus)
22  Tertius Augusto

cantus,
17  Aegydi nitidi sophos decoris. Ad eundem.
1  Aegydi caput es Pallados inclytae,
2  Seu quum dulciloquum barbiton intonas,
3  Argutum resonas seu Polyhymniam,
4  Seu quum syluicolis, diisque

ignis,
5  Diuite Mercurius facundae flumine linguae,
6  Viribus Alcides, opibus Iuno alma beatis,
7  Quamque nouem sapiunt decima cum Pallade Musae.
8  Quicquid habent superi, simul omnia possidet unus
9  Henricus, supra terrae regesque ducesque.
10  Vis mage mirandum

ni tollat amor, cognata duorum
6  Arma armis regum, et concordia corda coibunt.
7  Occidet armipotens dum bellua bella minatur.
8  Fata palam fient Henrici a sanguine regis. M. Io. Policarpi Seueritani Sibenicensis Predicatorii theologi carmen ad lectorem

legum sanctissime censor,
68  Quem toga, quem bellum, quem decus omne canit,
69  Seu tua perdendos aperit facundia Turcas,
70  Seu dare pacato convenit hoste fidem,
71  Nam Paphiae Charites et virtus Pallados almae
72  Corpore se pariter constituere tuo.
73  Hinc sophiae, Leonarde, parens, hinc nobile sidus
74  Diceris, et patria nomen in urbe frequens,
75  Quam bene consuluit Veneto fortuna senatu

molles habitus Lydae sub lege puellae
88   Clavigeri Alcidae nec amantis pascua Phoebi.
89   Sume arcum atque illo rursus praecingere telo,
90   Cui nec multiplici connexae adamante catenae,
91   Invius ipse mei non thorax Martis et aegis
92   Pallados obsistat, furvi non ora profundi,
93   Imperiurato qua Styx devolvitur amne.
94   Pannonii pete regna Iovis, qui coniugis expers
95   Contemnit mea regna; tuis hunc, nate, sagittis
96   Vince, truces animos, impervia pectora telis
97  

Imperium, fasces: horum sit Celtica testis
237   Terra, Calidonii sint, ultima regna, profundi."

238   Iam dea contigerat Romani moenia Planci,
239   Qua celeres Arar et Rhodanus sua flumina miscent,
240   Et iam regali constructa palatia luxu
241   Intrarat. Bifores illic argentea valvas
242   Ostia pandebant. Illic contemptus achates
243   Et neglectus onyx teritur: non gratia ophiti
244   Ulla datur, nihil est illic Euboea Carystos,
245   Nil Ligurum lapides, nil inclyta

Qui Phaethonteos iterum renovare calores
270   Evaleant totique ignes immittere mundo.
271   Unde suas solitus accendere saepe Cupido
272   Lampadas; ingenuae stat frontis gratia, sub qua
273   Excubat Euphrosyne geminam complexa sororem:
274   Pallados armiferae dignum stat Gorgone pectus
275   Atque Semiramia pharetra nodatur in aurum
276   Crinis Apollineo solus certare decori,
277   Dignus et auricomum Bacchi superare nitorem,
278   Qui valeat valeatque tuis contendere flammis,
279  

tractare papillas
430   Blandaque iam roseis condetur lingua labellis.
431   Cui nec Sicanium nectar nec mollis Hymetti
432   Mopsopios aequet succos annosa vetustas.
433   Virgineo videor sudantem cernere regem
434   Marte Dionaeae pugnasque ciere palaestrae.
435   Has ille exuvias, haec mavult ferre tropaea,
436   Quam si victa iugo collum det perfida Thrace,
437   India cunque suo Meroe circumflua Nilo.
438   Nascetur proles materno gratior ore
439   Plus de patre tamen referens; hunc,

cardinalis S. Marci IN LVDIO CYPHI PONTIFICVM VOTIS ANNVANT DII ROMANAE REI PVBLICAE ARCHANAQVE MORBIS PRAESIDIA APOLLINIS IVSSV. SVMA CVM VENERATI- ONE EX HOC PALLADIS CYPHO SACRAMENTA LIBARVNT. AN- NVANT QVORVM NVTV ROMA- NO IMPERIO REGNA CAESSERE. 18.1. Cyphus genus poculi est, quo in sacrificiis utebantur; idem scyphus dicitur.

Gaditanam saltantem uidimus semicinctam. In ludio eqs.: cf. Per. 20,24,6-10 (Liv. 7,2,4; 7,2,6; Marcianus? [ non Capella ]; ex Mart. 5,78,25-27; 6,71,1-2?) Palladis autem cyphus dicitur quia Palladi sacer. 18.2. Annuant quorum nutu Romano imperio regna cęssere: hinc saltem discant Christiani principes regni successum ad Deum referre, non suę attribuere uirtuti.

uidimus semicinctam. In ludio eqs.: cf. Per. 20,24,6-10 (Liv. 7,2,4; 7,2,6; Marcianus? [ non Capella ]; ex Mart. 5,78,25-27; 6,71,1-2?) Palladis autem cyphus dicitur quia Palladi sacer. 18.2. Annuant quorum nutu Romano imperio regna cęssere: hinc saltem discant Christiani principes regni successum ad Deum referre, non suę attribuere uirtuti. 19.

HONOR. ISDEM CERASVS. LLS. X. ۉ. ARCAE INTVLIT. ET IN TVTELAM STATVAE. LLS. ۉ. ྯ. CVIVS DEDICA- TIONE SPORTVLAS DEDIT. L. D. D. D. 59.1. Integrum tale est: Marco Nęuio, Marci filio, Palatino, magno auguri, collegium fabrum patrono, ob merita Nęuii Cerasi patris. In quorum honorem isdem Cerasus sestertium decemmilia numero arcę intulit et in tutelam statuę sestertium numero mille. Cuius dedicatione sportulas dedit. Locum designatum dono

Sex autem uiratum Romę fuisse non reperio, quorum arbitror prouinciale tantum fuisse munus. 60.3. (Concubina) CONCVBINAE SVAE: concubina dicitur quę cum cęlibe uiro sine nuptiis locum tenet uxoris; Gręci pallacem appellant. Suetonius de Vespasiano: Inde quieti uacabat, (Pallaca) accubante aliqua pallacarum, quas in locum defunctę Genidis plurimas constituerat.

CONCVBINAE SVAE: concubina dicitur quę cum cęlibe uiro sine nuptiis locum tenet uxoris; Gręci pallacem appellant. Suetonius de Vespasiano: Inde quieti uacabat, (Pallaca) accubante aliqua pallacarum, quas in locum defunctę Genidis plurimas constituerat. (Pellex) Pellex uero uxoris pellex est, non mariti. Concubina

quę cum cęlibe uiro sine nuptiis locum tenet uxoris; Gręci pallacem appellant. Suetonius de Vespasiano: Inde quieti uacabat, (Pallaca) accubante aliqua pallacarum, quas in locum defunctę Genidis plurimas constituerat. (Pellex) Pellex uero uxoris pellex est, non mariti. Concubina eqs.: cf. Per. 2,771 (Suet.

ubi In vico Comagnano; charissimo; cf. CIL III 172*a Ibidem in uico Comagnano DIVO IVLIO PRIMIGENIO QVI VIX. ANN. XXV. IVLIA PALLAS FECIT CONIVGI CARISSIMO ET PIEN- TISSIMO DE SE BENE MERENTI. CVM QVO VIX. ANN. XV. MENS. VI. DVLCITER SINE QVERELA. 101.1. Nondum ergo decennis erat Iulius iste quum duxit

D. 92 [= 91] Iudeos, qui de stirpe Dauidis erant, interfecit, regium genus suspectum habens. Cf. Euseb. Chron., A. D. 99 [= 98] Ipse occisus in palatio periit Cf. Euseb. Chron., A. D. 99 anno ętatis suę XXXVI. Tunc clypei imaginesque eius in terram deiectę et ab omnibus conculcatę.

HODIE HANC ARAM DABO DEDICABOQ. Ipse ex DICABOQ. correxit OLLIS LEGIBVS OLLISQ. REGIONI- BVS DABO DEDICABOQ. QVAS HIC HODIE PALAM DIXERO. VTI INFI- MVM SOLVM HVIVS ARAE EST. SIQVIS HIC HOSTIA SACRVM FAXIT QVOD MAGMENTVM NEC PROTOLLAT. IDCIRCO TAMEN PROBE FACTVM ESTO. CAETERAE LEGES HVIC

testatus est quod ipse regnet inuictus. Pro regnaret inuitus , Cf. Euseb. Chron., A. D. 195 [= 194] Occiditur in palatio, Iuliani iuris periti scelere; quem postea Seuerus apud Miluium pontem interfecit. Cf. Euseb. Chron., ibid. Helius imperauit menses sex.

pontificalibus induti, et alii episcopi minores. Inter initia missae, infans regius flens et vagiens et ob multitudinem territus primo inungitur, post ensem strictum ac deinde pomum aureum et sceptrum regale accipit. Post evangelium vero, antequam corona ei imponeretur, dominus palatinus 7 ex more ter quaesivit a dominis et regnicolis alta, ut ab omnibus, qui in templo aderant, exaudiri posset, voce, si vellent Lodovicum regem coronari. Qui quidem omnes unanimi consensu, uno ore acclamarunt se velle. Inter quos populi et nobilitatis clamores regia

populo datum, corona Lodovico flenti et ob clamores turbae eo magis territo imponitur, qui tandem coronatus in solium auratum, quod ad latus patris dextrum erat, locatur. Te Deum laudamus organo, tubis et campanis, voce populi concinitur. Tandem peraguntur divina, quibus finitis infans coronatus, palatino et comite Scepusiensi 9 coronam super caput eius gestantibus tota nobilitate, tota curia praeeunte, universo populo hinc inde ad spectandum circumfuso, via panno rubro strata de consuetudine ad templum Divi Petri, 10 quod non longe distat, ducitur, patre et

perstringere, ut Dominatio Vestra Reverendissima, quam scio alioquin haec omnia compertissima habere, ex litteris meis universam rei gestae seriem cognosceret. 4 Triduo post illam auspicatissimam coronationem interiecto regia maiestas Budam rediit, 5 prius per dominum palatinum 6 et comitem Scepusiensem 7 corona in arcem Visegradi relata. 8 Novus regulus ingrediens hac pompa et hoc honore exceptus, nam praelati et alii, qui prius Budam venerant, omnes obviam regulo processerunt. Ordo introitus fuit: primo equites levis armaturae

Department (Ms 4999, bundle 11., 101–103) 3  See the previous letter. 4  Brodarics did not send his previous letter indeed, since there is no seal and address on that one (unlike the second one sent to Lardi). 5  I.e. on 8 June 1508. 6  Imre Perényi (?–1519), Comes of Abaúj, Palatine from 1504 until his death. 7  János Szapolyai, Count of Szepes, Transylvanian Voivod. 8  After the coronation the two keepers of the crown took it back to the place where it was kept, Visegrád. 9  Cardinal Bakócz Tamás, Archbishop of Esztergom.

9 December 1524. 2 István Révay (?–after 1545), first Captain in Újlak, then, after Mohács, Captain in Siklós in the service of Péter Perényi. He enters the service of Ferdinand I in 1528, captain of the royal gun-boats from November 1527. – Ferenc Révay, (1498–1553), Secretary of Palatine István Báthory, later Protonotarius (1519–1526). His career rises after Mohács. King Ferdinand appoints him Personalis first (1527–1542), then Palatine’s governor (1542–1553). Comes of Turóc county from 1532 until his death. On the Révay family more recently: Pálffy Géza,

the service of Ferdinand I in 1528, captain of the royal gun-boats from November 1527. – Ferenc Révay, (1498–1553), Secretary of Palatine István Báthory, later Protonotarius (1519–1526). His career rises after Mohács. King Ferdinand appoints him Personalis first (1527–1542), then Palatine’s governor (1542–1553). Comes of Turóc county from 1532 until his death. On the Révay family more recently: Pálffy Géza, Különleges úton a Magyar Királyág arisztokráciájába: a Révay-család a 16. szá zadban, Történelmi Szemle, 2009, 1–20.

Brodaryth doctor secretarius 39 István Brodarics to Louis II Buda, [21 February 1525]1 Manuscript used: MOL DL 260226; MOL 2854022 Brodarics presents to the King a request from István Terjék and Palatine’s Secretary Ferenc Révay regarding their trial against Ferenc Szántói Botka. Sacra Regia Maiestas, Domine Gratiosissime. Supplicatur Maiestati Vestrae in personis fidelium eiusdem egregiorum Stephani Theryek de Zenthersebeth 3 et Francisci

regarding their trial against Ferenc Szántói Botka. Sacra Regia Maiestas, Domine Gratiosissime. Supplicatur Maiestati Vestrae in personis fidelium eiusdem egregiorum Stephani Theryek de Zenthersebeth 3 et Francisci de Rewa 4 secretarii palatinalis in eo, uti dignetur Maiestas Vestra ex innata sua clementia illas duas partes iudiciarias oneris et gravaminis sententiae, in quo nobilis Franciscus Bothka de Zantho per omissionem iuramenti sui in praesenti termino celebrationis idiciorum contra nobilem dominam Margaretham, relictam

know from a remark of the relator Brodarics that King Louis sanctioned the request on 21 February 1525. 2  Both reference the same manuscript. 3  István Szenterzsébeti Terjék, nobleman from Zala county. His sister Orsolya is the mother of Tamás Nádasdy, so he is the uncle of the future Palatine. Student at the Vienna university in 1494. Tenant of the Zalavár abbey with his father from 1518. Compare: Füssy Tamás, A zalavári apátság története (A pannonhalmi Szent Benedek-rend története, VII.), Budapest, 1902, 110–114. 4  Ferenc Révay was Secretary of Palatine István

of the future Palatine. Student at the Vienna university in 1494. Tenant of the Zalavár abbey with his father from 1518. Compare: Füssy Tamás, A zalavári apátság története (A pannonhalmi Szent Benedek-rend története, VII.), Budapest, 1902, 110–114. 4  Ferenc Révay was Secretary of Palatine István Báthory, later Protonotary (1519–1526). See more on him in the notes for the previous letter. 40 Sigismund I to István Brodarics Cracow, [April 1525]1

eidem supplico humillime. [2.] Nescio autem quibus verbis Vestrae Maiestati gratias agam, vel quibus obsequiis promereri apud eam possim eam gratiam, quam superioribus mensibus in commendando me, suo minimo servulo sacratissimae maiestati nepotis sui carissimi declaravit. Hoc unum semper et palam profitebor, et re ipsa ac servitute mea sincerissima ostendere conabor Vestram Maiestatem, quod in me conferet, in gratum ac fidelissimum servitorem collaturam, et quicquid mihi accessionis contigerit, id soli Vestrae Maiestati libens debebo. 3 [3.] Verum ut ad ea redeam, de

qui certe singulari obser vantia, quod et coram semper testatus sum, Vestram prosequitur Sanctitatem. Contuli cum eo Vestrae Sanctitatis nomine de rebus illis, de quibus conferendum erat. 3 Videtur optima praeditus mente. Est in eadem, in qua antea fuit, auctoritate. Cum palatino novo domino Stephano, 4 et cum domino vayvoda 5 et aliis omnibus primariis viris coniunctus, 6 Vestrae, ut dixi, Sanctitatis atque istius Sanctae Sedis observandissimus. [4.] Illud negotium 7 quo in statu sit, Vestra Sanctitas ex litteris

13  Brodarics had a letter of recommendation from the Pope addressed to Szalkai. Compare: Theiner Augustin, Vetera monumenta Hungariam... 651–652. 14 István Werbőczy (around 1458–1541), scholar of law, leading figure of the party of lesser noblemen. He was elected Palatine on 6 July 1525 replaced István Báthori. He was in office until April 1526. More on his life: Fraknói Vilmos, Werbőczi István életrajza, Budapest, 1899. 15  János Szapolyai, Transylvanian Voivod. 16  On this see Burgio’s letter on 11 July 1525 among others.

placabile numen
7.3.525  Atque suam rebus diuinis rite peractis
7.3.526  Caelitibus summis commendauere salutem.
7.3.527  Publica moris erat, dum res Epidauria stabat,
7.3.528  Arma palatino quondam pendere recessu,
7.3.529  Quae nunc antiquo ritu Ragusia seruat
7.3.530  Nobilitas. Amplae mediis penetralibus aulae
7.3.531  Foetum armis uideas conclaue, quod armamentum
7.3.532  Nomine nunc

secutus sum. Sed ubi altum pelagus divi Platonis natare proposuimus, aliqua dicemus. Qui per idem medium mathematicum cognovit esse unum, quod in mente sua, principium esse dixit. Quod tamen celare voluit, ne tam divina scientia vilesceret, cui etiam sutores per viam incumbere possent, si palam illud fecisset. Sed voluit, ut sola vi et lumine intellectus agentis cum propriis speculationibus ad tantam divinitatem et felicitatem (ut decet) quilibet pervenire debeat. Unde quaecumque scripsit, sub illo principio celato scripsit deos tamen execrans, ut dignos tali divinitate

corrupta uolumina legis,
exposuit ueterum mystica uerba patrum,
errorum tenebras ueri splendore fugauit,
assiduus recti doctor et autor erat,
Et Latię et Graię callebat Palladis artes,
nouerat Hebraice Caldaiceque loqui.
His tamen ingenij magnis insignibus olim
sancte actę uitę gloria maior erat.}

habebant, id sibi contigisse. Hi propere reuersi duci ac reliquis socijs a quibus missi fuerant, miraculum deferunt. Et cum irriderentur opprobarenturque, ne ludibrio quidem habiti tenere se queunt quin omnes palam hortentur ut sceleri et latrocinijs finem statuentes ad inuisendum Sancti corpus Bethleem simul ire festinent. At illi iam ex risu in furorem uersi gladios stringunt. Sed cum stupescentibus membris ferire

carmine Maro videatur; nec miror, studuisse potuit, ut id, et majora efficeret; habuit enim Praeceptorem clarissimum Joannem Raphanellum Ferrariensem, utriusque Philosophiae facile Principem dixerim, et hac nostra tempestate Musarum decus, a teneris unguiculis colentem Fontes Aonios, nunc Sacri Palatii Apostolici Magistrum, Fidei Nostrae, ut ita dicam, jam collapsae timonem validum, et Georgium Babbam Sibenicensem Ordinis Praedicatorum Fratrem, Bachalarium Perusinum, in quo daretur virtus Literaria sicubi non reperiretur, et a quo non vacasset Religio, illam si quispiam niteretur

Ad Reverendum Patrem Stephanum Stancharium Praedicatorum Ordinis Fratrem, Familiarem, et Comitem gloriosi Patris Joannis Raphanelli Ferrariensis, acutissimi Theologiae Doctoris ejusdem Ordinis, Magistri Sacri Palatii Apostolici, Pompilius scribit Carmen, quocum hortatur, ut roget illum, quod facile permittat, ut hoc Opus imprimatur.
f4.1  Quo Probitas, quo sanctus amor, quo vera Fides, et
f4.2  Omnibus in rebus fulsit ubique viris,

Raphanus: hoc precor, ut facias. Ad utriusque Philosophiae facile pricipem, Theologorum Decus, et Vatem clarissimum, Magistrum Joannem Raphanellum Ferrariensem, Ordinis Praedicatorum, Sacri Palatii Apostolici Magistrum, Pompilii Carmen, quo rogitat, ut Opus imprimatur, sine cujus venia nihil Romae aere cavo stringi potest.
f5.1  Perge, Liber, propera, nec te sera vita moretur,
f5.2  Ad Raphanas aedes, talia dicta movens:

dabitur nec gloria Musis;
f5.8  Et Duce Te magnum nomen in Orbe feret.
f5.9  Fama datur nulli Domino nec gloria major,
f5.10  Praesidio servum quam relevare suum: 10
f5.11  Regibus hoc proprium est. Qui sancta Palatia servas
f5.12  Pontificum, faveas, Musa superba, petit.
f5.13  Quare, sancte Deûm, timido succurre Libello,
f5.14  Et votis faveas, officiose, suis.
f5.15  Largus erat Caesar: Tu noli dicier

locus illa reservans,
2.39  Vel quae protulerat cortex haec. Coeca libido
2.40  Tunc famis horriferae stridentes venit ad aures 40
2.41  Gorgonis obtectu. Longe supereminet arbos
2.42  Pulchra equidem superis: pallam genitricis obumbrat,
2.43  Ut solet aestivo vel quovis tempore nubes
2.44  Inter nos residens atque aurea lumina Phoebi
2.45  Jam cultas operire comas telluris ab alto. 45

artus.
Impressum Romae
Auctoritate theologorum principis reverendi
magistri Joannis Raphanelli Ferrariensis, Ordinis
praedicatorum, Sacri palatii apostolici magistri;
Arte Stephani Guilliretti, impensis vero integerrimi
viri Joannis de Villa Nova Hispani librarii.
XVI. Kalend. Junii MDIX.
Triumphante

facile criticorum ronchos inuidorumque subsannationes contemmnemus, uel potius in illas incidere minime uerebimur, quando quidem tanta est tua unius apud omnes autoritas, ut quicquid abs te probatum noscitur, id ipsum uel arroganter improbare uel palam carpere audeat nemo. Sed dicet aliquis: Ut quid GLAUKA=S *)AQH/NAS, ut quid ligna in siluam portas? Quare huic, qui scientiarum omnium ornamentis affluit atque abundat, litterarium munus mittis? Cui ego ingenue

Fatidico uati: "Sic, sic" ait "ipse deum rex,
Quem dederat quondam, sceptri tibi scindet honorem,
Impositusque tuo solio dominabitur alter
Te melior multaque super uirtute ferendus."
Rex metuens commissa palam trepidusque fatetur
1.70   Submissoque genu diuinum numen adorat
Ignoscique sibi poscit ueniamque precatur.
Captiuum interea produci mandat Agagum Agagus rex interficitur

Nondum erat expertus, quantum iam corporis ille
Viribus atque animi teneros excesserat annos.
Nuncius interea regis perfertur ad aures
Hostilem turmam latis descendere campis
Iamque Palestinas acies pallare per omnem
1.300   Iudeę regionis humum. Mora nulla, paratam
Rex Saul ipse suam profudit ab urbe phalangem. Saul processit ad pugnam
It peditum pilata manus gladioque iuuentus

timere
Incipit et tacitus secum meditatur iniqua
Atque indigna nimis pravę molimina mentis
Insontem contra generum, disperdere certus
Siue per insidias ficti pro tempore amoris,
2.305   Siue palam potius per aperti pręlia Martis.
Nunc hos, nunc illos aditus sine fine requirit,
Polluat ipse suam cognato ut sanguine dextram
Crudelis magis anne ingratę mentis in illum,
Cuius erat sanus cantu,

Sic fatur tumidaque minax exęstuat ira. Ionathę fides
Quem, rogo, suspicio talis non protinus arma
Sumere et aduersum quosuis suaderet amicos
Bella mouere palam, tacitas uel texere fraudes?
3.185   Absalon expetiit genitorem pellere regno,
Seba suum dominum, multos ad uulnera fratrum
Interitumque patrum dominandi dira cupido
Impulit et patribus iussit disperdere natos.

Exhaustum cupido totum consumpsit hiatum.
Et tunc illa quidem deprendit tam magis ipsum
5.25   Incaluisse aliis quanto maiore bibendi
Libertate solet dominus quam seruulus uti.
Potus Nabal erat, perplexo uerba palato
Dimidiata refert non blesę crimine linguę,
Sed uini uitio uenas inflante madentes.
5.30   Ipse idem nescitque loqui nescitque tacere.
Murmurat ore, manu gestit, conniuet ocellis.
Et nisi

Nulli non notus te pręter. Causa nefandi
Quę sit, quęso, odii? Pacem promittis, et arma
Importuna moues. Data nobis foedera frangis,
5.180   Fracta dolo sarcire paras. Ostendis amicum
Fronte palam, sęuum seruas in cordibus hostem.
Quis furor hic, o rex? Ignoscas, talia fari
Compellit me quippe dolor, tibi semper honori
Quum fuerim, quum nostra tuos euerterit hostes
5.185   Dextra. Palestinę memorant mea

5.400   Nam scio te esse uirum, cui certe summa regendi est
Israhelitanam plebem donata potestas." — Saul respondet
"Fare, age, ne timeas" respondit Cisius heros:
"Ęde palam quicquid uidisti, siue secunda,
Siue aduersa mihi." Tunc illa afflata furore
5.405   Demonis exclamat: "Video pia numina diuum
Surgere de terrę tumulis umbrasque deorum.
Quos inter Samuel." Dicto mox ocyus ipsa

alta iacentem
7.380   Stragula defixo perimunt intra inguina ferro
Sublatumque caput secum sub ueste tulere
Hebronem regi Dauidi. Protinus illo
Conuento promunt manibus disecta cruentis
Ora palam. Simul "Ecce" aiunt "caput Isbosethi
7.385   Afferimus, nostro dudum mucrone recisum,
Qui tuus hostis erat, cuius mens emula regni,
O rex magne, tui te pellere sedibus istis
Tentabat, nunc bella ciens, nunc

Hinc tecum fidei stabilis modo foedus inimus
Omnes uno animo, te tandem chrismate sacro
7.440   Vngimus, ut dextro fatorum numine regnes."
His dictis illum prompto diapasmate regem
Exunxere palam, toto plaudente theatro.
Insonuere tubis rauco clangore Leuitę.
Cymbala cum cytharis, cum systris tibia cantus
7.445   Multimodos fudere simul cecinitque sacratos
Turba sacerdotum modulatis uocibus hymnos.

Plus fulgere sui tunc uisa est gloria regis,
Regis, cui nemo bello conferre gerendo
Israhelitarum neque cultu numinis alti
Se poterat, rebus pręstabat talibus omnes.
8.65   Taliaque ingresso pallatia maius habebant Comparatio
Ipsa sibi pondus. Veluti quum fulua micantem
Accipiunt multo splendore metalla lapillum,
Non aurum gemmę precium facit, illa sed auro

A Gabaone ferens ad sanctę tecta Syonis
8.145   Perducat, pulchro sub papilione locandam. Arca foederis
Arca erat hęc ligno mire compacta setimo,
Beseleelis opus, docti non Palladis arte,
Sed dono meliore dei monitisque supernis.
Quam pulchre factam per totum lamina fuluo
8.150   Aurea resplendens circumuelabat amictu.
Quilibet ex auro formatos angulus orbes

Sed dono meliore dei monitisque supernis.
Quam pulchre factam per totum lamina fuluo
8.150   Aurea resplendens circumuelabat amictu.
Quilibet ex auro formatos angulus orbes
Pendentes habuit, quibus hinc illincque palangę
Insertę extabant, ut quum foret arca mouenda,
Suppositis humeris hanc possent ferre Leuitę.
8.155   Intra illam plenum sanctę uas fictile mannę
Atque dei digito cęlatę in marmore leges

Ora lauans lachrymis et plangens pectora palmis,
9.320   Frustra illum miseranda uocans. Tandemque peractis
Funebris pompę paucis de more diebus,
Traducta est claram regis Dauidis in aulam.
Iamque palam thalamis magni magis usa mariti,
Enixa est puerum summę, si fata tulissent,
9.325   Immensęque spei. Sed crimine parta nefando
Coniugia ęterno cęlum terramque regenti
Displicuere deo. — Nathano proinde

Egregias tunc ille dapes et uina pararat,
Ille penu tota mensas cumularat agrestes.
Discubuere uiri. Lusu conuiuia lęto
10.175   Certatim exercent et iam magis ebrius Ammon
Coeperat implicito uoces truncare palato,
Vix aperire graues temulentę frontis ocellos
Ac ueluti somno pręssus deflectere colla
Nutantis capitis pronoque accumbere uultu.
10.180   Absalon ista notat. Mox signum protulit illis,

Siba seruus munera obtulit Dauidi. Miphibosetum dominum suum defectionis insimulat. Dauid fugiens Absalonem uenit in Baurim. Semei maledicta patitur. Absalon Chusum Hierosolymas ingressum recipit. Achitophelis impulsu patris concubinis palam abutitur. XVII. Achitophel petiit, ut persequatur Dauidem. Chusus intercessit. Absalon sequitur sententiam Chusi. Chusus per internuncios certiorem facit Dauidem. Qui missi fuerant, uiderunt post se uenire

et stragula durę
Commoda militię pictisque tapetia uillis,
Vasa Saguntino complurima conlita luto,
Frumenti multos modios multosque farinę,
Polentam, fabam lentemque cicerque calenti
11.230  Pallade perfrictum, mel dulce et pingue butirum
Ballantumque greges ouium tenerosque iuuencos,
Ne procul a patria populos ieiuna uagantes
Ante fames superet, quam tela hostilia uincant.
Subsidio fidens diuino denique

Quę commissa doles. Post hęc peccare caueto: nota
Supplicium grauius delicta iterata merentur."
Siba etiam regi iocundos obtulit ultro
Dauidi uultus, Tyrio quem palla colore
12.45   Ornabat, cui turba latus munibat utrumque,
Viginti famuli, nati ter quinque, uideri
Dum uellet magnus. Seruorum scilicet iste Superbia seruilis
Naturę

ait "quod tanti me facis unum,
Sed me tale quidem prohibet mea grandior ętas
Accipere oblatum, quanuis optabile, munus.
Octuagena meę uitę iam uoluitur ęstas
12.110   Iamque oculos uisus linquit gustusque palatum.
Surdescunt aures, ęgros tremor occupat artus
Sanguineque exhausto totum frigescere corpus
Incipit et mortem digito monstrare propinquam.
Ergo meos sine me, quęso, remeare penates,

Ad Solymas tendit Galileaque transmeat arua
Agminibus septus totaque cohorte suorum.
12.140   Israhelitarum ueniens gens obuiat illi
Atque tribum Iudam, quoniam traducere regem
Prima sit ausa, palam uerbis obiurgat amaris. Tribus Iuda
Ast illi contra "Generis" dixere "tribusque
Rex Dauid nostrę est, censemur nomine Iudę
12.145   Nos atque ipse simul. Fungi ergo munere tali

14.170   Dauid agit superum regi, pro munere magno
Accipiens, hodie quod uiuens uiderit illum
In sedem sedisse suam regisque tulisse
Insigne et populi plausum meruisse fauentis."
Hęc illo dicente palam conterrita mens est
14.175   Cunctorum gelidusque pauor pręcordia pressit.
Auertunt sese taciti diuersa petentes
Effugia, ut tutum iam tum sibi quisque putabat. Comparatio

deuouisse fertur ne unquam sui generis dominum habeant, sed semper alienigenis regibus principibusue subiecti sint. Ex illo ad hanc usque diem isthęc maledictio tam certum euentum habuit ut non ab irato prolatum quod tunc dixit crediderim, sed a uate pręnunciatum, Deo uolente palam fieri quanto grauius luituri erant supplicium criminis autores, si sic posteri quoque eorum essent afficiendi. Post hęc uerba Zuonimerus continuo animam exhalauit et relicto corpore ad cęleste regnum transferri meruit, cum terrenum tam bene rexisset per annos quinque et

Deo non estis. Hi ergo et surdi sunt et muti, cum nec aures accomodent Ecclesię doctoribus | ec quicquam tale aliquando loquantur. Qui nisi conuersi postremo sese offerant Christo, ita ut ipse digito tangat eorum aurem | et saliua palatum, nunquam sanitatem consequentur . semper ad ea quę salutis sunt, surdi et muti erunt. atque ut ita etiam ad malum sicut ad bonum surdi et muti forent. sed ut deterius peccent, et leuam

ad cor altum, et exaltabitur Deus. Quanquam tam alte ascendere | uel tam profunde de Deo cogitare nequimus, quin ille semper omni meditatione nostra in immensum maior sit. exaltatur tamen in nobis, quoties quę uera sunt de ipso sentimus, et quemadmodum sentimus, ita nec palam confiteri metuimus. Deum autem sicuti decet contemplantibus multa interdum infunditur Spiritus Sancti suauitudo. qua delectatus Propheta orabat dicens: ps85 Lętifica animam serui

id est nisi periculum esset dormientibus, ne inimici huius dolis capiantur, sine causa Dominus Discipulos increpuisset, cum dixit: Matth. 26 Sic non potuistis una hora uigilare mecum? Quare autem illos uigilare uellet, continuo palam fecit dicens: Vigilate et orate, ut non intretis in tentationem! Huiuscemodi quidem periculi testis est etiam parabola illa, in qua legitur: Matth. 13 Cum dormirent homines uenit

iniquitas Ephraim; absconditum peccatum eius | dolores parturientis uenient ei. Talis itaque merces illius erit, cuius peccatum nunc absconditum est, nolentis illud secundum diuinę humanę-que legis pręscriptum confiteri palam-que alteri facere. Nam siue timore | siue pudore id faciat, non excusabitur. Magis enim Deum timere debuit quam homines | et potius contempto rubore purificari uelle | quam subtracta confessione sordescere. Porro sicut hi qui nunc

interioris hominis membra pertinere reor. Itaque qui temperans fuerit, minime negliget et manus circumcidere suas, ne malum operentur, pedes ne illo ubi peccandi periculum imminet currant, oculos nequid quod nefas est concupiscere spectent, palatum ne ebrietati ganeę-que seruiat, olfactum ne unguentorum odore delectetur, sed uirtutum. Qui se ita ut dicimus circumciderit, circumcisione (sicut Paulus

frugifera efficientur, ita ingratus recentibus admonitus beneficiis pręterita quoque atque obliterata ad memoriam reuocabit | et uerecundia compulsus de reddenda gratia intentius meditabitur. Quędam autem beneficia palam, quędam occulte tribuenda sunt. Quę uirtuti debentur, palam dari conuenit, ut et honorandus appareat qui accipit, et alii eius exemplo ad actiones honore dignas excitentur. Is uero occulte erit adiuuandus,

ad memoriam reuocabit | et uerecundia compulsus de reddenda gratia intentius meditabitur. Quędam autem beneficia palam, quędam occulte tribuenda sunt. Quę uirtuti debentur, palam dari conuenit, ut et honorandus appareat qui accipit, et alii eius exemplo ad actiones honore dignas excitentur. Is uero occulte erit adiuuandus, quem inopię suę pudet. cui siquid in aperto obtuleris, magis proditum se dolebit | quam lętabitur adiutum.

suam ponat quis pro amicis suis. Hanc profecto charitatem ipse nobis primus exhibuit, qui nobis sua morte aditum uitę ęternę reserauit. Hunc imitati sanctissimi martyres, contra principum interdicta uiam adipiscendę salutis alios palam docebant, semet certę morti et quidem per tormenta sustinendę audacter exponentes. Proximi ergo animę periculum (si possumus) pręsentis uitę nostrę impendio propulsare debemus.

Iudei Solis unius Dei ueritas fuit reuelata, solis leges de cęlo datę, monstratus cerimoniarum ritus, oracula futurorum indulta, Dei uoces palam locutę, ingentium miraculorum operatio concessa. Deo fauente timuit eos Aegyptus, et cum dimittere nollet, flagella sustinuit. mare se aperiens siccum euntibus prębuit iter, et aquę quę illis hinc inde pro muro erant, Aegyptios cum armis

Prema Mt 5,6 et non inuenitur, a quo pręceptis iustitię saturentur. Hos deplorat Hieremias et ait: Hierem. 4 Adhęsit lingua lactentis ad palatum eius in siti | Paruuli petierunt panem, et non erat qui frangeret eis. Hi certe miseratione digni, quia dum bonis exaturari cupiunt, malis quomodo sciunt abstinent. Ne quem autem scrupulum patiantur erroris orandum est, ut mittat Dominus operarios in messem suam.

Dei iudicio dicentis: Numeri 11 Siquis fuerit inter uos propheta Domini, in uisione apparebo ei | uel per somnium loquar ad illum. At non talis seruus meus Moyses, qui in omni domo mea fidelissimus est. Ore enim ad os loquar ei, palam et non per ęnigmata et figuras Deum uidet. Hinc est illud in Ecclesiastico scriptum: 45 Dilectus Deo et hominibus Moyses. et post pauca: In fide inquit et lenitate ipsius sanctum fecit illum | et

Sed qui suppliciorum terrificationibus non cędebant, nec pollicitationum quidem magnitudine moueri poterant. Itaque in proposito perstantes non modo imperata non fecerunt, uerum etiam Christum suum liberius confidentius-que prędicarunt, palam docendo hunc quidem Dei ueri esse filium | et idola uana non deos esse, sed malorum demonum inuenta, ut homines impię credulitatis laqueo captos in barathrum traherent perditionis. Cum-que post multos corporis cruciatus ad necem damnarentur, fine uitę intrepidi expectabant.

uoce Christum inuocari, Christum glorificari audieris. et tunc demum te uictum senties, sed fateri pudebit. Nos enim in isto fidei agone uoti nostri compotes erimus, tu tui nequaquam. qui ideo nos torques, ut a Christo auertas | et ad deorum quos palam contemnimus, cultum compellas. Et cum hoc quod maxime cupis perficere in nobis minime ualeas, nonne superatus es nostra constantia, nostra pro Christo fide, quos ne interficiendo quidem ut tibi assentiamus potes inducere? Citius

Inter hereticorum turbam fideles-que persequentium occulte christianus es; uides alios deprehensos torqueri, cędi, laniari | quandiu fortiter tolerant nec a fide recedunt, non est ut teipsum prodas. Cum autem aliquis eorum titubare coeperit | et suppliciis uictus cędere, palam eum exhortari ad patientiam debes | et in periculo animę alienę uitam propriam contemnere. Plus enim debemus diligere bonum animę, non nostrę modo, uerum etiam alienę | quam bonum corporis nostri. hoc enim temporale

Za seque miretur usp. se ipse miratur, 22,17. ad 31,13 Diodora i Strabona navodi Paladije Fusko; za Apuleja (kojeg Fusko ne spominje!) usp.: Dentem atque russam pumicare gingiuam. (App. Apol. 6) Usp. i Avanzi, Emendationes, n. dj. (u bilj. 57), a iii-v: In eodem carmine cum probe legatur: Dentem atque

de Moyse oblocuti exprobrando ei uxorem Aethiopissam. Quam ob rem Dominus iratus ait: Siquis fuerit inter uos propheta Domini, in uisione apparebo ei uel per somnium loquar ad illum. At Moysi, seruo meo, ore ad os loquar; palam et non per enygmata et figuras Deum uidet. Quare ergo non timuistis detrahere ei? Hic Maria lepra perfusa Moysi pręcibus curatur. De Asseroth pergentes fixerunt tentoria in deserto Pharan. Mandante Domino misit Moyses XII

filiabus Moab fornicati sunt. Deos earum adorauerunt; initiati sunt Belphegor. Ex Domini iussu dixit Moyses: Occidat unusquisque proximos suos, qui sacrificarunt Belphegor! Phinees, Eleazari filius, uidit Israhelitam palam intrantem ad scortum Madianitidem, et inuadens ambos pugione confodit in genitalibus cessauitque plaga a filiis Israhel. Occisa sunt autem uigintiquatuor milia hominum. Iussit quoque Dominus, ut in Madianitas cęde grassentur, quia

ne ab auia sua Athalia interficeretur, cum reliquos fratres eius ipsa regnandi causa occidisset. Deinde anno regni Athalię VII Ioiada pontifex cum in illam coniurasset, produxit e latebris Ioam diademaque imposuit ei et palam inunctum regem salutauit. Omes, qui aderant, manibus plaudentes dixerunt: Viuat rex! Hoc clamore consternata Athalia uenit in templum. Tunc Ioadę pontificis iussu centuriones iniecerunt ei manus et extra templum

regem salutauit. Omes, qui aderant, manibus plaudentes dixerunt: Viuat rex! Hoc clamore consternata Athalia uenit in templum. Tunc Ioadę pontificis iussu centuriones iniecerunt ei manus et extra templum tractam iuxta pallatium occiderunt. Ioada autem inter Deum et regem et populum pepigit, quod ab eius cultura non recederent. Itaque aras Baal destruxerunt, simulachra contriuerunt, sacerdotem Baal Mathan interfecerunt. Posuit Ioiada custodes

fuerit assecutus. Deo autem tot impietates ulciscente Syri numero pauci ingentes Iuda copias superant atque prosternunt. Rex etiam Syrię Azahel expugnata Geth obsedit Hierosolymam, sed a Ioa omni argento, quod in templo et in pallatio erat, accepto recessit. Non multo post Iosachar filius Semath, et Iosaphat, filius Somer, conspirantes interfecerunt Ioam. Ioas itaque regnauit annis XL. Sepultus est

ut idola adorarent. Multis ergo subuersis Mathatias cum liberis constanter magnoque animo restitit nec promissis nec minis ullis motus, ut Antiocho obtemperaret. Quin etiam eo processit audacię, ut Iudeum quendam, idolo palam sacrificantem, inuadens super aram trucidaret simulque illum, qui ab Antiocho missus fuerat, occideret aramque idoli demoliretur ac destrueret. Cum iis, qui in fide permanserant, fugit in montes. Antiochi milites, qui

Liber pater. Mercurium, Mercurius. Apollinem, Apollo. Cererem, Ceres. Palladem Pallas. in coelum extulit. Nihil aliud Herculem filium Iouis Hercules filius Iouis. fecit, quam quod immensis aerumnis tot monstra sustulerit, quibus mortales

Mercurium, Mercurius. Apollinem, Apollo. Cererem, Ceres. Palladem Pallas. in coelum extulit. Nihil aliud Herculem filium Iouis Hercules filius Iouis. fecit, quam quod immensis aerumnis tot monstra sustulerit, quibus mortales infestabantur: quos quidem iuuando deum procul

Tyranni Athenis, Triginta Tiranni. sic omnes demum, qui aut res publicas occupauerunt, aut ciuitates expugnauerunt. Dicet quispiam fortasse pulchrum est splendere in preciosis uestibus, et sumptuosa extruere palatia, quae diuturna sunt futura monumenta conditoris. Verumtamen maiori laudi ab unoquoque tribueretur, si quilibet suis potius uirtutibus ornatus inspiceretur, quam oneratus uestibus incederet: nemo sit alienis rebus laudabilis,

euocauit aduersus quinquagenarios regis Achab, et rege Iuda Ezechia, cui datum est signum uitę longioris reuersio solis ad decimam usque umbrę lineam horologii Achaz. Sed nemo istorum se Christum esse professus est, et talia miracula non sibi, sed Deo tribuebant. Iesus uero palam se Filium Dei esse dixit, missum ad oues Israhel, quę perierunt, et Filium hominis, pro hominibus homo factus. Alia itaque faciebat Deum orando, ut se hominem indicaret, et alia iubendo, ut se Deum probaret. Sed isti increduli non meruerunt uidere, quod petierant, quia

affectos curabat, mortuos ad uitam reuocabat, demoniis imperabat. Tam ergo cęca inuidia est, ut nec Deum timeat nec hominum bene facta penset. Odit amandos, odiendos amat. Peruerso ducitur iudicio, dum neminem sibi pręferri patitur. Iesus ergo iam non in* palam ambulabat apud Iudeos, sed abiit — inquit — in regionem iuxta desertum, in ciuitatem, quę dicitur Effren, et ibi morabatur cum discipulis suis. Et hoc quidem non timore insidiantium sibi Iudeorum. Poterat enim et inter illos uersari illęsus, si

dimittite liberos, pręstate securos. Iudę osculum Adhuc illis dubitantibus, an ipse esset, quem quęrebant, Iudę proditoris indicio certius discere expectant. Tunc ille accedens eum palam osculatur, quem occulte uendiderat; eum amice amplectitur, quem hostiliter in necem tradebat. Dixerat enim: Quemcunque osculatus fuero, ipse est, tenete eum! Hypocritę Tales profecto sunt, qui

deprehenderit, ipsum tanquam Deo aduersantem morte mulctandum denunciet. Dominus autem sic responsum temperauit, ut et uera diceret **corr. ex doceret et illi accusandi locum non pręberet. ***corr. ex preberet Ego palam — inquit — locutus sum mundo. Ego semper docui in synagoga et in templo, quo omnes Iudei conueniunt. Et in occulto *corr. ex premittit locutus sum nihil. Quid me interrogas? Interroga eos, qui audierunt, quid

***corr. ex sic deliberassent. Sed cum in eum tam *corr. ex tan infensi essent, quare occulte oppressum non extinxerunt, sed potius publice interficiendum tradiderunt Pilato? Putarunt enim, si palam in omnium conspectu perimeretur, simul et gloriam eius perituram, quod scilicet ab eius laude etiam illi auerterentur, qui in eum credebant, uidentes publice damnatum et tanquam uere reum affici supplicio. Non satis ergo putarunt eum morti tradere, nisi et famam eius,

quę Dei et hominis mater erat, illi in matrem reliquit. Ex illa — inquit — hora accepit eam discipulus in suam; ei se utique in seruitium tradens, ne saltem famulo careret, quę iam carebat filio. Ob hoc autem Dominus Virginem Ioanni commendauit, quia et ipse uirgo erat. Palam itaque fecit, quam magni precii esset apud Deum uirginitas. Hanc Christus in se seruauit, in matre elegit, in discipulo dilexit. Et quoniam inter poenarum, quas patiebatur, angustias de matre curam habuit, nonne in se monstrare uoluit, quanta diligentia nobis

Quęri hoc potest, quomodo Ioseph, cum Quęstio esset occultus* discipulus Iesu propter metum Iudeorum, ausus sit petere corpus eius a pręside *corr. ex ocultus Pilato et palam de cruce deponere illud. Quam rem ne apostoli quidem ausi fuerunt, qui tam aperte uiuum sequi non timuerant. Sed ex his, quę pręmissa sunt, potuit ei pristinus eleuari, immo etiam tolli metus. Nobilis erat, uir bonus et iustus erat, magnę habebatur autoritatis. Timuit

Atque ideo non solum fuit propheta, sed plus quam propheta. Prophetę enim uenturum Messiam multis ante seculis nunciarunt, hic *corr. ex dens p ręsentem ostendit, hic uolentem baptizauit, hic Agnum Dei, qui tollit peccata mundi, palam professus est. Fuit enim homo missus a Deo, ut testimonium perhiberet de lumine, ut omnes crederent per illum. Hic est ergo, de quo in Esaia est scriptum: Ego uox clamantis in deserto. Parate uiam Domini, rectas facite semitas eius. Nec immerito de illo in

enim obediens usque ad mortem, mortem autem crucis. Vincula quoque passurum Ezechiel propheta prędixerat Spiritu Sancto dicente: Et tu, Fili hominis, ecce data sunt super te uincula, et ligabunt te in eis, et non egredieris de medio eorum. Et linguam tuam adherere faciam palato tuo, et eris mutus. Mutum fore Esaias etiam cecinit dicens: Sicut ouis ad occisionem ducetur, et quasi agnus coram tondente se *corr. ex insurrexunt obmutescet, et non aperiet

sicut respondit Ezechię regi: Audiui orationem tuam, uidi lachrymas tuas*, et ecce sanaui te. Cęterum, antequam Petrus tertio negasset, Iesus a pontifice de sua doctrina interrogatus — ut Ioannes tradit — quid me interrogas, respondit, cum palam docuerim et in occulto locutus sum nihil. Tunc unus ministrorum dedit alapam Iesu dicens: Sic respondes pontifici? Hoc prędictum legimus in Iob: Aperuerunt super me ora sua, et exprobrantes percusserunt maxillam meam; satiati sunt poenis

perstringam. (Ludi Olympici) Hercules cum tauro Pasiphes ad Euristeum reuersus ludos Olympicos instituit, ne suę prouincię homines ocio torperent, sed potius in uirtutis certamine uarie exercerentur. Vtque ubique inuictus esset, a diis dona fertur accepisse: a Pallade peplum, (Arma) a Vulcano clauam et thoracem, a Neptuno equos, a Mercurio ensem, ab Apolline sagitas atque arcum. (Gygantes) His armis munitus cum Gygantibus, uasta atque ardua proceritate uiris ad Palenen certauit, cum

perscribunt, que per se falsa esse ipse testantur. Quid ettenim magis alienum a veritate est, quam me sallarium maius petere eo, quod predecessores mei habuerunt, cum generosissimus dominus meus, Wladislaus rex regiis diplomatibus mecum de stipendio, quale palatino datum est, concordaverit? Quid falsius, quam regem meum e manibus meis Banatum extricare non posse, cum idem dominus meus litteris suis promiserit se non accepturum de manibus meis Banatum, donec non fuerit persolutum? Quid minus vero me ad concordiam non

Quid falsius, quam regem meum e manibus meis Banatum extricare non posse, cum idem dominus meus litteris suis promiserit se non accepturum de manibus meis Banatum, donec non fuerit persolutum? Quid minus vero me ad concordiam non venire, cum anno elapso – medio palatini demortui 4 Emericus de Peren. et domini episcopi Quinqueeclesiensis 5 Georgius de Satmar (Zathmar, Zathmari). – eam concordiam inierim cum Sua Maiestate, quam iidem ipsi mediatores optarint, cum maxima iactura

in sanctorum martyrum gloriosum collegium se uenturum. Surgent pseudoprophetę, et seducent multos, inquit, abundabit malicia, et refrigescet charitas multorum. Reor equidem, iam nos in hęc tempora incidisse, nisi quod pseudoprophetas palam prędicantes nondum audiuimus. Persecutiones tamen a Mahumetanis patimur, et in dies Christianorum regna infidelium armis occupantur. Et nihilominus inter tribulationes istas non minuitur malicia multorum, sed abundat. Neque solum

omnia complendo nunc ad terram se prosternent, nunc exurgent, pectus pugno uerberabunt, lachrymas fundent inconsolabiliterque dolebunt; diem, qua nati sunt, maledicent. At tamen peccatorum suorum conscientia compulsi iuste id se pati palam fatebuntur. Ite, maledicti, recedite, iniqui, abite, aduersarii Dei Patris et Filii eius. Ite non in terras longinquas, non in fines orbis terrę, sed in ignem ęternum, in ignem inextinguibilem, in semper ardentes flammas, in ignem,

Hoc autem, utrum Petri odio ab inimicis confictum sit, in uulgusque aeditum moribus eius crimen affirmantibus, an ab ipso Petro cogitatum, in ambiguo pono. Nihil enim mihi de hac re satis compertum est. Proceres Stephanum Sepusiensem comitem palatinum creant, et Coruinum, totam ei Illyrici regionem cum bani titulo offerentes, ad meliora consilia hortantur. Proceres dum de nouo rege creando inter se deliberant, Stephanum cognomento Incitartonum, Sepusiensem principem, ne decreta eorum sine summo

Proceres dum de nouo rege creando inter se deliberant, Stephanum cognomento Incitartonum, Sepusiensem principem, ne decreta eorum sine summo magistratu essent irrita, absentem declarant naderhespanum. Ita senatus principem Hungari uocant, uulgo comes palatinus dicitur. Hic autem magistratus dignitate primus post regem est, regiamque fere obtinet potestatem: nam rege absente, aut nondum designato senatum uocandi, quod quidem nulli praeter ipsum licet, ius habet. Declarato igitur senatus principe filium regis interposita

partim emerat, partim successionis iure, ut mos est, ubi reges publicis rebus praesunt, obtinuerat, extinctis omnibus possessionum legitimis haeredibus. Nam caducae hereditates regibus acquiruntur. Quibus ille spretis exercitum parat; palatinus eum sequentes proscribit. Caeterum regulus paternae haud immemor dignitatis, uidens iam regnum ad Vuladislauum procul dubio deferri, relicto in regia satis firmo praesidio magnam uim auri atque argenti, dum sese spretum credit, asportat, ad exercitumque, quem iam,

genereque ac diuitiis clari. Quod ubi uulgatum est, Stephanus Bather cum omni exercitu, qui secum in Pestano campo consederat, Danubium confestim traicit regulum insecuturus, prius tamen Iäno Varadinensium pontifice ad Stephanum Austriae praefectum, quem senatus principem, seu comitem palatinum creatum demonstrauimus, uirum diuitiis et auctoritate nominis Hungarici longe principem, Viannam ad rem, uti se habebat, indicandam misso. Neque enim inconsulto tantae auctoritatis uiro bellum incipere censuit. Quo nuntio accepto palatinus omneis aduersae factionis homines,

praefectum, quem senatus principem, seu comitem palatinum creatum demonstrauimus, uirum diuitiis et auctoritate nominis Hungarici longe principem, Viannam ad rem, uti se habebat, indicandam misso. Neque enim inconsulto tantae auctoritatis uiro bellum incipere censuit. Quo nuntio accepto palatinus omneis aduersae factionis homines, praeter regium puerum, hosteis iudicari, eorumque bona publicari iussit. Illum enim et parentis amicitia palatino commendabat, quippe quem Matthias ex infimo fere loco in summum dignitatis ac fortunae euexerat

rem, uti se habebat, indicandam misso. Neque enim inconsulto tantae auctoritatis uiro bellum incipere censuit. Quo nuntio accepto palatinus omneis aduersae factionis homines, praeter regium puerum, hosteis iudicari, eorumque bona publicari iussit. Illum enim et parentis amicitia palatino commendabat, quippe quem Matthias ex infimo fere loco in summum dignitatis ac fortunae euexerat gradum, et aetas, quasi nil proprio fecisset consilio, excusare uidebatur.

sitam diuertit. Est in uestibulo huius templi porticus quae templo annexa eius parietes undique cingit. Hanc, qua portis templi imminet, rex cum selectis procerum ascendit, seseque conspectui uniuersae multitudinis in subiecta planicie consistentis offert. Princeps senatus, quem uulgo palatinum uocari diximus, ei astans, uoce, qua exaudiri possit, nobilitatem ter interrogat, uellent ne regem in Pestanis comitiis dictum regnare. Qui posteaquam terna nobilium acclamatione confirmatus fuerit, gladium nudum manu dextera a palatino accipit, designansque se undique ab

offert. Princeps senatus, quem uulgo palatinum uocari diximus, ei astans, uoce, qua exaudiri possit, nobilitatem ter interrogat, uellent ne regem in Pestanis comitiis dictum regnare. Qui posteaquam terna nobilium acclamatione confirmatus fuerit, gladium nudum manu dextera a palatino accipit, designansque se undique ab omnibus hostibus regnum defensurum, eum sublatum ad orientem primum conuertit, deinde ad occasum, itemque ad septentrionem atque meridiem. Quibus rebus peractis rex sacerdotali ueste induitur, sceptroque aureo accepto in sede regia collocatur.

et gloria cum Hungaris bellum gerimus . Balathon, Hungariae lacus, describitur; monachi cuiusdam latrocinia et supplicium; Cinisius Austriacos cohibet; Hederius Banus feliciter contra Turcas pugnat. Caeterum quum pallantes Alemani subinde agerent praedas, totam circa regionem cum lacu Peïsone, quem incolae Balathonem dicunt, diuique Aniani monasterium, quod in insula ipsius lacus situm est, metu sibi adiungunt. Est autem Balathon, ita aquam perpetuo stagnantem Illyrici uocant, nobilis

Dalmatiae sacerdotes consulto praeterii, quippe qui, quum partim ob frequentes Turcarum incursiones ualde pauperes sint, partim in Turcarum ditione degant, rempublicam Hungaricam armis iuuare haudquaquam potuere. Ex profanis uero optimatibus Stephanus Sepusiensis, regni palatinus, quem summum dignitatis locum obtinere docuimus, quingentos equites, omnes quidem galeatos, secum duxit. Item praefectus Transiluanae regionis quingentos, in queis ducenti leuis armaturae fuerunt. Laurentius Vuilacenus ducentos galeatos,

Transiluanae regionis quingentos, in queis ducenti leuis armaturae fuerunt. Laurentius Vuilacenus ducentos galeatos, totidemque leuis armaturae equites aegre armauit, tametsi non mediocri manu rem publicam eo tempore iuuare potuerit, si in eam bene fuisset animatus: nulli enim secundus post palatinum uti dignitate, ita et opibus extitit. Ianus, regis Matthiae Chugniädis filius, magno animo iniuriarum oblitus, cum quingentis galeatis equitibus, trecentisque leuis armaturae affuit. Solocii ducentos dedere, totidem Prinnii, Polocii cum Rhosgoniis quingentos. Paulus Cinisius cum

sumptibus propriis parcentes, aut hostibus adhaeserant, necdum in patriam redire ausi metu tacito per conscientiam scelerum animis insidente, quandoquidem regnum Hungariae oppugnari absque ciuium armis haud quaquam potuit. Stephanus palatinus contra Polonos progreditur, milites hortatur; acies utrinque instruitur. His omnibus copiis Stephanus palatinus, Sepusiensium princeps, praeficitur. Nec quispiam uirium huius regni ignarus paruam hanc manum fuisse

animis insidente, quandoquidem regnum Hungariae oppugnari absque ciuium armis haud quaquam potuit. Stephanus palatinus contra Polonos progreditur, milites hortatur; acies utrinque instruitur. His omnibus copiis Stephanus palatinus, Sepusiensium princeps, praeficitur. Nec quispiam uirium huius regni ignarus paruam hanc manum fuisse ducat, propterea quod nemo equitum in hoc exercitu fuit tam tenuis fortunae, quem saltem tres comites in equis non sunt secuti, at

educastis, uos felicibus auspiciis in Hungariam misistis. Atque iccirco non Hungarorum magis quam uestrę gloriae adscribetur, si hodie profligatus hostis uiolati federis ac impietatis suae in fratrem meritas dederit poenas. Haec ubi furens ira apud suos dixit palatinus, animaduertissetque non modo Hungaros, sed etiam Boëmos ea accensos oratione, aciem e uestigio instruxit. Boëmorum equitum praefectum Ianum Chugbitium in dextero locat cornu, Stephanum Botherem cum leui armatura sinistrum curare iubet. Ipse mediam aciem aduersus

regem aetatem acturum. Stephanus deposita praefectura ubi tandem resciuit Thomae fraudem, unius, ut fit, culpa omnibus sacerdotibus coepit succensere, iniuriam ferre aegerrime, atque de lege in sacerdotes, quo dictum est modo, ferenda consilia uolutare. Vuladislauus, quum haec palam in uulgus ferrentur, consilio magis quam ui, utpote nondum in regno stabilitus, agendum censuit. Itaque et ipse ad consilium uocatus, quo scilicet senatus consulta simul honestiora uiderentur, simul regis praesentia, quasi auctoritate eius interposita, rata forent, ire quidem per se noluit,

quasi auctoritate eius interposita, rata forent, ire quidem per se noluit, ualetudinem excusans, licet ea prospere uteretur, uerum eo Thomam praesulem suo nomine misit. Qui quum per speciem oratoris ad conuentum procerum eo maiore animo accessisset, quia ab eo concilio comes palatinus, qui solus post regem nobilium conuentum aduocare potest, abesset (aberat autem ne regem offenderet), dat uehementer operam cognoscendis aduersariorum consiliis, eorumque animis ad sanitatem flectendis, sibique ipsi potissimum reconciliandis. Quippe Thomam non modo Stephanus

ratione ― fuit enim Ferdinandi, Neapolitani regis, uiri in administrando regno longe omnium praestantissimi filia ― ad hoc immemor sterilitatis suae adeo exoptauit Vuladislaui coniugium, quo sola esset apud Hungaros reginae nomine uocitata, ut quum tandem rescisset se ab Hungaris elusam, palam profiteri Vuladislauum iusto sibi congressum matrimonio haud erubuerit. Nec ei satis fuit hanc iniuriam ab se confictam priuatim intra parietes deplorare, uerum etiam stulta quorundam amicorum persuasione ad Romanum pontificem eam deferre

ante mentionem fecimus, Prusam coepisse. Iamque Orchanus ad Caramani imperium aspirabat, bellumque ei inferre parabat, solus cupiens in Minori Asia regnare, quum eum ab hac expeditione maior spes forte oblata auertit. Per idem enim tempus Ioannes Palaeologus, Constantinopolitanus imperator, bello a Thracibus ac Bulgaris (gens Rhoxolanorum est Macedoniam incolens) uehementer premebatur, nec prorsus his resistere poterat. Itaque pessimo capto consilio et quod non modo Graeciae, sed etiam bonae parti Europae pernitiem erat

mortalibus sane, si uerum fateri uolumus, occulta, innotescere potest. Turcae in Croatia a Cara Michaele Dalmata, in Moesia autem a Milone Belmusio Hungarorum duce fortiter repelluntur; Vladislaui regis ignauiam Hungari palam detestantur. Caeterum ne Turcarum animos illa calamitate infractos esse Hungarus, et uicinus, et per se grauis hostis, arbitraretur, Bossinensis satrapes nulla foederis habita ratione (pax enim inter Hungarum et Turcas erat) contractis quingentis circiter partim

atque cum eo ineunt societatem, tametsi Lodouicus, ut paulo post demonstrabitur, pro ingenii sui calliditate ita Venetis obsecutus sit amicitiam cum his iungendo, ut neque regem eo facto uellet offensum uideri, neque ipsorum Venetorum fortunam efficere auctiorem. Quod ubi palam factum est, ferunt Alfonsum, ut sunt plaerique Neapolitani Hispana iactantia infecti, paucis ante quam obisset diebus Francorum regi, ad iter se in Galliam iam accingenti, cuniculum cauea inclusum ex

submissus, oculis in coelum sublatis, Grates tibi, inquit, summe Deus, ago, quod me mari quoque, quod quidem uix sperare audebam, hostibus meis prętuleris. Iam enim illis confessionem concessi maris, quasi uictis, palam expressimus, dum nos pugnandi copiam facientes fugiunt, nec pugnae sese per metum committunt. Porro cur me tibi minorem non geram, cur ad te omnia non referam, quandoquidem tuo amoto auxilio (quippe per me puluis sum et

ipsum tempus hi reges de pace inter se firmanda per inducias agebant. Itaque Consaluus, uir caetera egregius, religione induciarum per dissimulationem spreta, qua scilicet citra famae iacturam se hostibus impositurum putauit, quia nondum inducias inter reges pactas nuntii palam attulerant, signum pugnae proponit, Francosque in agro Cethignolano decem et octo millibus passuum procul a Barleto agentes, propter spem proximam pacis certaminis securos, atque ob id ad praelium imparatos (credebant enim inducias esse) aggreditur. Galli re improuisa perculsi primo

negocio, nil tale suspicantem obtruncat, saccoque una cum grauibus saxis insutum in Tyberim demersit. Hoc parricidio admisso Caesar, cardinalatu, quem a patre ultro oblatum non religionis studio, sed spe, ut plaerique faciunt, opulentioris fortunae accaeperat, sese sponte abdicauit, palam professus se a pontifice progenitum, et ob id tanto nequaquam idoneum sacerdotio, atque ac maius flagitium esset illegitime natum summum sacerdotium obtinere quam sacris Deoque dicatis pecuniis ac in hospitalitatem absumendis abuti, atque his ipsis regna pulsis

posteros defuit: nam ne mors eius tumultum in regno excitaret, aliquot ante quam interiret diebus, sentiens se iam deficere, filium Salamonem ex Caria, quam sane prouinciam cum adiacentibus regionibus illius cultui attribuerat, acciri iussit. Qui nondum parentis morte palam facta Constantinopolim quum accessisset, praesentia sua Turcas in officio continuit; non tamen ausus est aedes regias (ita eum mater admonuerat) ingredi, prius quam per speciem inferias dandi corpus paternum extinctum uidisset. Verebatur enim circumspecta foemina, Salomonis mater, utpote cui

sententia.
1.103  Quamuis te puerum uoco, tu tamen omnibus es par
1.104  Gentibus ingenio, quo uirtus ipsa renata est
1.105  In cunis uagis, mi princeps, et tibi Pallas
1.106  Seruit Phydiaco coelo, cui forma deorum
1.107  Est data, qua Iuno seruare cubilia curat Pulchritudo principis pueruli.
1.108  Matris

domos
b3.3   Nec te nunc tentat moles radiata colossi
b3.4   Que Rhodium credit uincere semper opus,
b3.5   Quin sacri properes celebranda palatia tecti
b3.6   Nunc ubi preclari fulget imago ducis,
b3.7   Namque tibi semper dabit hic in carmine uires
b3.8   Et de te pauidos

episcopus Bambergensis. Conradus episcopus Herbipolensis. Gabriel episcopus Eystetensis. Vilhelmus episcopus Argentinensis. Christophorus episcopus Augustensis. Philippus Palatinus episcopus Freysingensis. Ernestus Bavariae dux episcopus Pataviensis. Bernardus episcopus Tridentinus. Fridericus comes palatinus etc. Ludovicus dux Bavariae.

Christophorus episcopus Augustensis. Philippus Palatinus episcopus Freysingensis. Ernestus Bavariae dux episcopus Pataviensis. Bernardus episcopus Tridentinus. Fridericus comes palatinus etc. Ludovicus dux Bavariae. Casimirus Brandenburgensis princeps. Heinricus dux Mechelburgensis. Joannes lantgravius Leuchtenburgensis. Nescia

Cluz vocatum, cum suburbio suo a servitoribus prioris Araumae est concrematum et miles noster, onustus praeda, rediit; quod iterum foelix faustumque sit nobis, nec non pene eadem die et hora allatum est nuncium, comitem Palatinum Hungariae regni ex Savo fluvio in Danubium magnam classem navigiorum fluvialium traduxisse, nec minorem classem eiusdem generis hostium depopulantem, devastantem, quam nostrorum, fines aggressum fuisse, superasse, submersisse,

diui Petri Vallis surdę sic appelatę per bienium moratus, deinde ob pyratarum formidinem ad prius habitaculum in patriam reuersus est.

Quę quidem Spalatum nuncupatur, Dalmatarum urbium ciuitas antiquissima, a Salonarum ruderibus per tria millia passuum semmota. Palatium olym Dyocliciani imperatoris summę deliciae, Dalmaticarum gentium, insularum ac urbium (ut Plinio placuit) emporium celeberrimum, quod ex altissimis moenibus, antiquissimis templis, innumeris uariis praeciosissimisque columnis,

et subterraneis meatibus Iader, Salonarum fluuius amoenissimus, a quo Iadera et Iadrenses (ut non ullis placet) cognominati, non sine et miro artificio et immensis sumptibus deuectus Spaletum incurrebat, quo palatium tanto imperatore non indignum, in littore maris Adriatici per aetatem et secessum praeclarius, magis pateret, splendesceret, celebraretur.

Plurima edidit uolumina tippis inprimenda, pars quorum non exigua a bibliopolis circumfertur, uenumdatur, a doctis

sed pene manifestis argumentis comprehenderat. Quamobrem Constantinopolim ueniens, adituque a consiliaris, non sine pecuniis a regem Turcarum impetrato, quid Axmatus moliatur exponit. Ille hominem adseruari iubet, partim ne palam haec facta causam accelerandi defectionem praeberent, partim si quo modo tanto malo sine strepitu, sine armis mederi posset, moxque duos tabellarios per iumenta disposita Cayrum proficisci praecipit. His binas literas

praetera Nicopolis Bedini, atque Cilistriae manum praedatoriam colligant, imperat, Valachiamque uastent. Quibus perceptis Valachi Ioannem Comitem Seposiensem ex transyluania accersunt, huic se suaque omnia permittunt, palam ab Turcis deficientes. Ille uero milite conducto Valachiam uenit, Turcasque parantes regionem uastare prohibet. Quod ubi Regi Turcarum nuntiatum est, ueritus ne prouinciam occuparent Vngari, de pace cum Valachis,

super Iaderam est Liburniae ciuitatem Venetis subditam, Turcarum sunt, ex quo loco in Italiam, immo Venetias sex dierum iter est. viden quantum appropiquant Italiae? Spalatum oppidum Dalmatiae, aliquando Diocletiani Augusti palatium per tria milliaria a Salonis, quae ciuitas nunc solo est aequata, distat. Dicunt Turcae ab ultimis Aethiopiae sedibus gentem quandam excitam, hos plerique Iudaeos affirmant. sed haec quoniam fabulis simillima uidentur,

et Ioannes Stoicus ordinis praedicatorum Georgiusque Benignus Minorita, Ragusei, et Ioannes Staphileus Tragurita ac Ioannes Pelicarpus Sibenicensis Hieronymusque Priboeuius Pharius, germanus meus, ambo praedicatoriae familiae, cum Ioanne Arbensi ordinis diui Benedicti ac Paulo Paladino Phario, de quo infra mentio fiet, qui literarum monumentis perhennem sibi gloriam uendicauerunt. Exstant nostra hac tempestate in humanis magni nominis uiri Thomas Nigro Spalatinus et Simon Begnius Iaderita ac Vincentius et Dominicus Bucchii Catharenses

Catharensi ac Francisco Niconitio Corculensi, multique alii, quorum uirtus et eruditio in dies elucescit. Marcus Marulus, Cypicus Coriolanus, Helius, Ioannes Stoicus, Georgius Benignus, Ioannes Staphileus, Ioannes Pelicarpus, Hieronymus Priboeuius, Ioannes Arbensis, Paulus Paladinus, Thomas Nigro, Simon Begnius, Vicentius et Dominicus Buchii, Federicus Grisogonius, Hieron. Atticus, Hannibal Lucius, Petr. Hectoreus, Michael Peregrinus, Andronicus Tranquillus, Georgius Bixantius, Fran. Niconitius. Fuere et alii priscis temporibus ex Dalmatia

s. Marci ordinis praedicatorum. Extra quod maiores nostri, praesertim patritii, cadauera suorum sepeliri nephas esse arbitrabantur. Quod uelut specula quaedam sic foro ac portui supereminet, ut singula in eis reperta ac fere omnes urbane et suburbanae domus et ipsa arx ac principis palatium necnon et quaedam insulae, quadraginta milibus passuum hinc distantes, facile ex eo ualeant conspici et discerni. Missam facio competentem quo ad singula huius monasterii dispositionem, egregiam bibliothecam, spatiosa uiridaria, spinam corone domini

usi estis animo, cum is omnium Pharensium, et nobilium et plebeorum nec non et ruralium, mos esse uideatur, ut malint mortem uiriliter oppetere quam uel leui seruili iniuria perstringi. Hinc praeclarissimum illud facinus naualium sociorum triremis, cui praeerat Nicolaus Paladinus, patritius Pharensis Nicolaus Paladinus eques auratus. (non enim nisi patritii triremibus praeficiuntur). Quod utique memoria dignum opus pristinam Pharensium uirtutem uitales reducit ad auras. Nam cum maximis agitata procellis Pharensium triremis portum, in

et plebeorum nec non et ruralium, mos esse uideatur, ut malint mortem uiriliter oppetere quam uel leui seruili iniuria perstringi. Hinc praeclarissimum illud facinus naualium sociorum triremis, cui praeerat Nicolaus Paladinus, patritius Pharensis Nicolaus Paladinus eques auratus. (non enim nisi patritii triremibus praeficiuntur). Quod utique memoria dignum opus pristinam Pharensium uirtutem uitales reducit ad auras. Nam cum maximis agitata procellis Pharensium triremis portum, in quo, ignorantibus nostris eas ibi esse, parate ad pugnam

pro quatuor biremibus sufficientes naute Turcarum superfuerunt. Postremo Turcis pugna detractantibus, nonnullis ex nostris desideratis caeterisque fere omnibus magnis confectis uulneribus, Pharenses clara potiti uictoria ad suos regressi sunt. Quamobrem Nicolaus Paladinus (quemadmodum nos ipsi uidimus) Senatus Veneti consulto militari honore togaque aurea ob suscepta uulnera pugnandique constantiam donatus, diuitiis et immunitatibus simul cum caeteris naualibus sotiis pro meritis auctus fuit. Taceo filium eius Paulum, uirum utique, si

suscepta uulnera pugnandique constantiam donatus, diuitiis et immunitatibus simul cum caeteris naualibus sotiis pro meritis auctus fuit. Taceo filium eius Paulum, uirum utique, si ingenium, si eruditionem, si forme specimen inspicias, imperio dignum. Paulus Paladinus aprime eruditus. Qui post doctissimas de ueri sacerdotis offitio lucubrationes, ipsius patre febribus egrotante, cum triremi preesset, gesto apud Liburnum prope Pisas cum Genuensibus praelio sic amicos in spem erexit, quod nisi immatura mors eum e medio sustulisset, eternum sibi

(quod et coram semper testatus sum) Vestram prosequitur Sanctitatem. Contuli cum eo Vestre Sanctitatis nomine de rebus illis, de quibus conferendum erat. Videtur optima preditus mente, est in eadem, in qua antea fuit, auctoritate. Cum palatino novo, domino Stephano 22 et cum domino vaÿvoda 23 et aliis omnibus primariis viris coniunctus, Vestrę, ut dixi, Sanctitatis atque istius Sancte Sedis observantissimus. Illud negotium quo in statu sit, Vestra

quo pacto nos ab hoste tueatur, intelliget Vestra Sanctitas ex hiis, quę dominus baro scribit. Magne voluptati fuerunt nobis ille littere ipsius de eis regionibus erecto exercitu, quas, credo, Vestra etiam Sanctitas libenter videbit. Palatinus novus ostendit mirabilem animum ad bene agendum, est nobiscum valde coniunctus. Vaÿvoda et ipse singulari certe prudentia iuvenis. Denique habeo optimam spem res bene ac ex desiderio ac prescripto Vestrae Sanctitatis

et ille meus, mea lucis origo salubris,
18  Cuius honore pio uestigia pronus adoro.
19  O me foelicem spe tanta, et pignore tanto
20  Mente mea gennito, cataphratae Palladis instar.
21  Vertice ab aetheriis quam Iuppiter extulit astris.
22  Foelix ore suo Regem qui et carmine pandit,
23  Hunc etenim ora Dei Deus inter et astra beabit.

Eleusinium Nymphis, et Epimenidem Cretensem (ut dicunt Athenienses) longissimo somno diuinitus edoctum, negauerit nemo, quum ex Euangeliorum tuo diuino Codice, eiusque salubri lectione coniectari liceat suscitatum iri quam plurimos atque palam, qui caenosa gentilium poetarum rudimenta cum materno lacte imbibere soliti, et per abrupta uitiorum exinde collabentes quottidieque nudari, non tantum pelle nudari ab Apolline ueluti Marsias tibia inflatus, sed a

2.288  Hunc et enim nostris promisit Patribus Abrae
2.289  Semine ab electo uenturum in saecula Regem,
2.290  Haec afflata Deo cecinit sanctissima Vates
2.291  Cantica, perpetuum semper celebranda per aeuum.
2.292  Expressitque nouem decima cum Pallade musas,
2.293  Atque decem sonitus, quibus ante trahentia plaustra
2.294  Lusit, et ante Dei uenerandam foederis arcam
2.295  Rex Dauid, magnosque Deo celebrauit honores.
2.296  Atque decem conuexa Poli, totidemque notauit

ante Deum nobis uia curritur una,
2.350  Dum fructu Ambrosio uitalis uescimur aurae.
2.351  At tu magne Puer, quem lux altissima Vatem
2.352  Instituit, praecede tui uestigia Regis,
2.353  Et praetende uias uitai tramite recto.
2.354  Deinde palam facito supremi lumen Olympi
2.355  Gentis adoptatae populo, quum flumine sacro
2.356  Sic morbos animi, atque humana piacula solues.
2.357  Alta per immensae pietatis uiscera, perque
2.358  Regis opus nostri, qui nos inuisit ab alta

Iacobi Boni Racusaei Hierarchiae secundae Chorus / quartus, Dominationes, Deo Filio dicatus, / qui Pastor inscribitur.
4.1  Vt Puer aeternae fulsit lux alma Diei,
4.2  Nocte abeunte, palam secreta antiqua reclusit,
4.3  Omnia qui nobis in se completa facrauit,
4.4  Sydereo ueniens excelsi uertice Sinae.
4.5  Non hic fumat apex ardenti lampade, non hic
4.6  Horrida terrificas intendit buccina uoces,
4.7  Nec procul acta

diu labentur, lapsa resurgent
4.67  Plurima conspecto, cuius uexilla repulsam
4.68  Signaque sustentan taduersi praelia Martis,
4.69  Transque sinus animae medios tibi cuspis amara
4.70  Ibit, ut affixo socieris uictima Nato,
4.71  Corda palam fient, mentisque arcana patebunt.
4.72  Talia dum pandit longaeuus fata sacerdos,
4.73  Tum super aduenit Phanuelitis Anna Sybilla,
4.74  Gentis ab Asseridum consorte orbata uirago,
4.75  Illa dies, noctesque domi, temploque manebat

4.135  Et rosa multa simul quae dicitur arida surgit.
4.136  Hanc Lucina colit, lachesis hoc flore coronat,
4.137  Quo paritura nouos educit foemina partus.
4.138  Quum prope Pyramidum productam ad sydera molem
4.139  Consedere solo, prope multa palatia, multa
4.140  Delubra, hic ingens consurgit ad aethera Memphis.
4.141  Hic quoque terra nouis arridet uitibus, illae
4.142  Pro Baccho guttas, preciosaque balsama sudant,
4.143  Praebet aquam uiuam, Diuinos spirat odores,
4.144  Hicque

paterna
4.453  Donat, et in patriam cuneos immittit ouantes,
4.454  Summersis Pharaonis equis, et curribus alto.
4.455  Crimina foeda uomunt illi, peccataque deflent
4.456  Tristia, foeta malis ii commeruisse fatentur.
4.457  Fulminat ille palam, detestarur, laceratque,
4.458  Sicut quenque decet, dictis hos territat acer,
4.459  Allicit hos blandus, se denegat esse prophetam.
4.460  Arduus at plusquam uates modo surgit, et altas
4.461  Concinit ambages, et concrepat ore tonanti

Olympi,
4.488  Spiritus unde Dei signo descendit aperto,
4.489  Alite sub niueae mitis sine felle columbae,
4.490  Pacis amatricis, ramique uirentis oliuae,
4.491  Quem super insedit, flauoque in uertice mansit.
4.492  Quo memori patuere palam data signa Ioanni,
4.493  Desuper et Coelo genitor sic intonat alto.
4.494  Hic meus est Natus, mea quo perfecta uoluntas
4.495  Cuncta facit, placet hic nostro dilectus amori,
4.496  Hunc audite, salus populis est omnibus unus.

domus aeterni uentis a quattuor anni
5.370  Quadrifido augustum iungit fundamine templum,
5.371  Sanctaque per totidem facies elucet honestas.
5.372  Non te Natanal, non te Nicodeme uocauit,
5.373  Quanuis sacratas diuinae Palladis artes
5.374  Noueris, et Christo quanuis laudatus uterque es.
5.375  Nec te regnantem praediues Abagare, nec te
5.376  Nobile Arimathiae specimen sic unxit Ioseph,
5.377  Candida simplicitas docta nam Pallade maior,
5.378  Diuite

5.373  Quanuis sacratas diuinae Palladis artes
5.374  Noueris, et Christo quanuis laudatus uterque es.
5.375  Nec te regnantem praediues Abagare, nec te
5.376  Nobile Arimathiae specimen sic unxit Ioseph,
5.377  Candida simplicitas docta nam Pallade maior,
5.378  Diuite nobilior pauper fit iudice Christo.
5.379  Diuitias omneis qui possidet unus, et illas
5.380  Suscipiunt inopes, electaque uasa beati.
5.381  Vera quidem lux est, uera et sapientia solus.
5.382  Edocet haec humiles

6.316  Vestit, et hos uestris insignibus addit honores.
6.317  Ille gerit curas, uestros quibus ornet amictus.
6.318  Non ita formosae mater bene sedula natae
6.319  Componit niueo gemmata monilia collo,
6.320  Virgineoque habilem suspendit pectore pallam.
6.321  Nec iuuenis locupletis amor nouus ossibus ardens,
6.322  Sic thalamos ornat, cultu licet omnis honesto
6.323  Rideat, aulaeisque micet domus ampla superbis,
6.324  Vt pater induuias insignes omnibus aptat,
6.325  Praecipue uobis, en

fides hoc) cernite dixi.
7.498  Vnde coloratas capiunt a luce figuras.
7.499  Nesciat hoc uulgus, gentes arcete profanas,
7.500  Rursus ait, nec me surdas iactate per aures.
7.501  Multa tamen surgunt praeconia, gloria multa,
7.502  Luce palam Christi decus hoc fert inclyta uirtus,
7.503  Ducitur et stygiae domus hospita mutus Erinny,
7.504  Qualis naritio quondam comes ibat Vlyssi
7.505  Per freta, Syrenas posset ne audire canenteis.
7.506  Huic quoque purgauit lymphatum pectus, apertis

uos mellifluo saturet sapientia uerbo,
8.62  Et spes intus alat penus optima, coetera uobis
8.63  Sponte fluent alto, nam uitae prouida uita est.
8.64  Non seruare cibos in cras, aut ferre necesse est,
8.65  Aut duplices tunicent ut fortia corpora pallae.
8.66  Aspera quin etiam caligis dare crura pudebit,
8.67  Sat crepidis, foedet ne terrae iniuria planrasplantas .
8.68  Nec baculo fulcire decet, sed robore fortes
8.69  Et uirtute uiros, operum cultoribus

saucia telo
8.474  Aestuat, et saeuis grauiter dolet anxia curis,
8.475  Foeda animo facies, malefactaque multa recursant,
8.476  Christus adest. haerent infixae corde sagittae.
8.477  Tum pertaesa sui, strophioque exuta superbam
8.478  Abiecit pallam, teretique monilia collo,
8.479  Spretaque deiecta scidit redimicula mitra.
8.480  Surgit, et e thalamis fertur bacchata per urbem,
8.481  Incursat uicos, et sicubi fusa plateis
8.482  Compita sunt, accincta nouos exquirit amores,

Iacobi Boni Racusaei Hierarchiae tertiae Chorus .IX. / Angeli Deo Spiritui Sancto dedicatus, / qui Pastor inscribitur.
9.1  Christus ut inde uiam, et caeptas molitur habenas,
9.2  Bethaniam uenit, et munitam scandit in arcem
9.3  Palladii montis, nec inhospita lumina Marthae.
9.4  Illa ministerio domuis execita Virgo
9.5  Intrantem excaepit laetanti pectore Christum
9.6  Comis, et hospitibus gratis alimenta parabat.
9.7  Dum Christus media sedet haud immunis in aula,

inquit Iesus, Mu. Sa.
9.80  Nimirum recte hoc dixti, quia coniugis expers, Chr.
9.81  Quinque uiros et enim passa es, modo nulla maritum
9.82  Lex tibi iungit, habes quem tu non lege marita.
9.83  Ecce palam (hic ipse est) promissum lege prophetam. Mu. Sa.
9.84  Hoc in monte patres summi inuiolabile numen
9.85  Regis adorarunt, Solymis uos templa sub altis
9.86  Dicitis esse locum populis, ubi numen adorent.
9.87  Crede mihi

potentque cruorem
9.462  Ore meum, fraudentur ea, et reddantur inanes.
9.463  Hac in carne cibus uere est, et sanguine potus.
9.464  Manducant ea qui sincaera mente, bibuntque,
9.465  Paulatim coeunt in mutua uiscera mecum,
9.466  Haec dum dicta palam populo impercaepta doceret,
9.467  Fluctuat incertum uulgus, nutantque refusi
9.468  Discipuli, hinc uario studioum murmure mussant.
9.469  Hic loquitur lapides, et non penetrabile marmor.
9.470  Talia quis capiat molli tam dura cerebro?

reprobus humor,
9.485  Vertitur interea ad socios. num uos quoque uultis
9.486  Hinc ait ire, Simon respondit talia Petrus.
9.487  O Rabbi quonam nos ibimus? ore beato
9.488  Quos tua uerba trahunt, aeterni es uita uigoris.
9.489  Credimus, hocque palam cognouimus, unde fatemur
9.490  Te nos Christe deo genitori aequabile numen.
9.491  Salue sancta Ceres, uno qua semina grano ❦
9.492  Multa fluunt, aliis in terrae uentre peremptis,
9.493  Vna farina uenit gemino contrita

haud aliis opus est, nam quisque supremum
10.118  Iudicium proprio sortitur ab ore futurum.
10.119  Tum pharisea phalanx astu pellacis Auerni ❦
10.120  Pectora dissimulans, et Daemonis arte nefandi,
10.121  Coelitus aede palam bone dux noua signa uidenda,
10.122  Haec ut aiunt oculis cernamus, opusque probemus.
10.123  Christus ad haec medio quo mollia, et aspera calcat
10.124  Blandimenta mali et conuitia plena furoris,
10.125  Prosequitur, iacula et contra sic fulmina

11.185  Vel cladis quae culpa fuit de stirpe recoeptae?
11.186  Nec caeco sua culpa fuit, nec causa parentum,
11.187  Respondit Iesus, quod sic prodiret ad auras
11.188  Aetherias orbus sub primi lumina solis,
11.189  Sed quod opus quod nostra palam lux esset in illo.
11.190  Me decet utilitas, operumque paterna potestas
11.191  Exercenda mihi, dum lux nitet alma diei.
11.192  Nox instat, qua nemo opera ulla capessere possit.
11.193  Donec in hoc uersor su lux ego maxima mundo.

fundo.
11.290  Qui uero pastor non est, ouiumque magister,
11.291  Alterius mercede gregi sed praesidet, ipse
11.292  Vt uidet ire lupum, fugit inde, armentaque linquit,
11.293  Ille rapit, siccasque humectat sanguine fauces,
11.294  Dum fusae palantur oues custode fugato.
11.295  Dux bonus, et sum pastor ego, mihi nora mearum
11.296  Singula quaeque, meae quoque me nouere capellae.
11.297  Nec secus atque pater natum me nouit, eundem
11.298  Agnosco, me quippe libens, animamque dicaui

alii dicunt haud haec lymphantis ab ore
11.313  Verba sonant, haud ulla soror furibunda Megaerae
11.314  Talia fert, oculos aperit num tartarus orbos?
11.315  Sic quibus aegroto sub corpore tabidus humor
11.316  Feruet, et ardenti riget arrida lingua palato,
11.317  Dira dapes lautae sunt toxica, sic quibus aegri
11.318  Sunt oculi, fugiunt auerso lumina uultu.
11.319  Vt quibus insedit scelus, et nox incubat atra,
11.320  Ollis felle sapit sapientia tristius omni.

heros,
11.325  Tum salomonea subiit testudine Iesus.
11.326  Quem circumsistunt, atque urgent ore frequentes,
11.327  Quatenus has animas, aut quae per tempora tollis?
11.328  Si rex es, si Christus ades, ostende patescens,
11.329  Dicque palam nobis, quibus haec respondit Iesus.
11.330  Eloquor, et dictis, nec nostro creditis ori.
11.331  Facta patris sunt ipsa meum testantia nomen,
11.332  Quae facio, sed nulla fides his praestita uobis.
11.333  Nempe meae non estis oues, quas allicit

insueta labores.
12.405  Nescius haud ego sum, quae sim facturus, abactum
12.406  Me decet ire domos, et limina grata meorum,
12.407  Munere quae nostro mihi non inuita patescent,
12.408  Hoc ubi consilium decreuerat, aduocat omnes
12.409  Fruge palam domini obstrictos, atque aere grauatos.
12.410  Cuique uiro minuens, et debita cuique recensens.
12.411  Primus palladiae centum debebat oliuae
12.412  Quos pinguis dat bacca cados, huic ille remittit
12.413  Dimidium, et cauto ualidas dat habere

meorum,
12.407  Munere quae nostro mihi non inuita patescent,
12.408  Hoc ubi consilium decreuerat, aduocat omnes
12.409  Fruge palam domini obstrictos, atque aere grauatos.
12.410  Cuique uiro minuens, et debita cuique recensens.
12.411  Primus palladiae centum debebat oliuae
12.412  Quos pinguis dat bacca cados, huic ille remittit
12.413  Dimidium, et cauto ualidas dat habere tabellas.
12.414  At totidem carros regali cereali fruge secundus
12.415  Siue choros tritici, quinta quem parte

12.422  Sorte sua, aetheriae quam coelica germina lucis.
12.423  Si sapitis, uobis inquam, quod amica parare
12.424  Pectora profuerit locupletis ab ubere ditis.
12.425  Vt quum uester honos labentibus effluet Annis,
12.426  In sua coelicolae ueneranda palatia ducant,
12.427  In noua uos alimenta uocent aeternaque diui.
12.428  Qui mihi fidus erit paruo, simul illeque magno
12.429  Fidus erit, Contra pariter non fidues habetur.
12.430  Hic aliena uorans, illi sua quis bona

cruda exclamat, uocemque emittit inanem.
12.483  Abra pater precor o, tanti miserere furoris,
12.484  Mitte tuum, neue hic nostras horrescat Erines
12.485  Lazarus, extremum digiti tenus alluat unguem,
12.486  Frigida quo nostro distillet gutta palato.
12.487  Namque nimis crucior flammis, et torqueor igni.
12.488  Quoi pater o, fili bona te coepisse memento,
12.489  Dum tibi uita comes, contra mala plurima coepit.
12.490  Qui modo laetus agit foelicem Lazarus annum.
12.491  Tu uero

Iesum.
12.687  Nec sola pro gente, pios sed ut undique fratres
12.688  Mystica membra suos in corpore cogeret uno.
12.689  Haec rata Pontificis sententia crimine pondus
12.690  Obtinuit, Christo insonti decretaque mors est.
12.691  Non hinc ergo palam Iesus fora turbida adibat,
12.692  Sed scelerata feri uitat commertia Iudae.
12.693  Moenia tunc Effrem propter loca sola petiuit,
12.694  Fertilis Efraim quae dicta est nomine uilla.
12.695  Iamque propinquabat Phase, iam fluxerat ingens

Iesus.
13.89  Per decliue iugi postquam latus exit amoeni,
13.90  Turba pedes subter Christo gratatur eunti,
13.91  Certatimque rudes obiter sternebat amictus.
13.92  Tum frondes alii passim iactare recenteis,
13.93  Palladiaeque comas baccae, ramosque uirentes,
13.94  Ridet iter, lateque uiam decus implet honestum.
13.95  At laudes uoce electum canit agmen ouanti,
13.96  Consonat omne solum, circum et nemus omne resultat,
13.97  Carmina cum duplices Christo

13.369  Videt ubi inuadi caulas accurrerat alto,
13.370  Tum furor irritat misereri nescia corda,
13.371  Praedonumque truces animos in uiscera iusti
13.372  Sanguinis, innocuumque efudunt ense cruorem.
13.373  Dispersae palantur oues pastore cadente.
13.374  Sic dictis acuunt iras, stimulantque furentes
13.375  Agricolae, rapiunt extra uineta, necantque,
13.376  En haeres dicunt, huius potiamur opum ui.
13.377  Ergo herus ille ferox in uitea septa reuersus,

cohors obmutuit, unde silentes ❦
13.495  Excessere, fremunt populi mirante tumultu.
13.496  At pharisaea manus corpus coit omnis in unum,
13.497  Rursus et instaurant pugnam legalibus armis.
13.498  Prodiit unus ab his insigni Pallade fultus,
13.499  Prouocat et Christum, legaliaque arma coruscat.
13.500  Iure potens inquit, quae nam rata uertice sinae
13.501  Prima dedisse deum, mandataque maxima censes?
13.502  Imprimis operanda iubet, supremaque mandat,
13.503  Corde

Sic phlegethonteo damnandos destinat Orco.
13.553  Vae tibi Mime sacer, tibi gentis hypocrita turba
13.554  Diuisae, et fuco quos littera pascit inani,
13.555  Quos iuuat esse domos, uiduosque uorare penates,
13.556  Per textus oris longos orante palato,
13.557  Iccirco grauiore quidem multabere poena.
13.558  Vae tibi Mime sacer, tibi gentis hypocrita turba
13.559  Diuisae, fuco quos littera pascit inani.
13.560  Quae mare sollicitas, terramque, et littora curua
13.561  Ambis, ut aquiras

inter munus obiui.
14.321  Iam iam uos contra nox ingrauat ista tenebras,
14.322  Efugietis enim, et mea signa negabitis omnes,
14.323  Vt canit, et coelum cui consonat omne canenti
14.324  Enthea ueridicus Malachiae carmina uates.
14.325  Percusso palantur oues pastore fugaces.
14.326  Quum uero exurgam Galilaeam praeuius ibo.
14.327  Tunc ait imaptiens ardenti pectore Petrus,
14.328  At tua diffugiant omnes, ego signa tenebo.
14.329  Tu uero huic Iesus nimirum nocte sub ista
14.330  Ante

14.672  Fraude uiam, si quid mentiri examine posset.
14.673  Ergo iubet Iesum adduci, poscitque coacti
14.674  Iura sodalicii, quae dogmata seminet ultro?
14.675  Qui sic respondit. Mundo mea lingua patenti
14.676  Ore palam sonuit, me tum Synagoga docentem
14.677  Audiit, et templum, quo uis coit omnis Iudae,
14.678  Nec quicquam occulto docui, quid quaeris ab ore
14.679  Verba meo? quin posce uiros ea cuncta loquentem
14.680  Qui uidere, calent, atque ii mea dogmata

uilem dedit arce ruinam,
14.801  Vnius Ancillae deiectus ab ore furentis.
14.802  Namque hunc illa uidens obtutu fatur iniquo,
14.803  Nazaret hic etiam fuerat cum principe Iesu.
14.804  Protinus ille suum negat immemor esse magistrum,
14.805  Ore palam cunctis, aut hunc si nosset Iesum.
14.806  Conscia mens trepidi stimulis agitata timoris
14.807  Stare nequit, tacito sensim fugit atria gressu.
14.808  Mox stetit, ut seram plaudentibus excitat alis
14.809  Auroram gallus, dum personat aethera

15.405  Fert humero regni uenturi insigne trophaeum.
15.406  Vt puer Isaac monstratis intulit aris.
15.407  Panduntur legis mysteria, sacraque uatum,
15.408  Sidonio fert orba uiro duo ligna Sareptis,
15.409  Intertexta madet picto sub tegmine palla
15.410  Talaris, fuso simulati sanguine Ioseph.
15.411  Panditur hoc serpens atque Aenea uipera signo.
15.412  Vesteque cum grauida dependet pampinus uua,
15.413  Enatat ad lignum Iordane emersa securis.
15.414  Apprensaque humero graditur cum

iugi, quoi Golgotha nomen,
15.523  Qui damnatorum tabentia corpora pandit,
15.524  Horrendus uisu, et graueolentem spirat odorem, ❦
15.525  Hic tot ob exhaustos, et tot fera flagra labores
15.526  Aruerat Iesu sub sicco lingua palato.
15.527  Propinant illi mala pocula uitis amarae, Da
15.528  Fatidicus sacro cecinit quae carmine uates. uid.
15.529  Nec delibato calicis se proluit haustu.
15.530  Mox et lictor ei raptos

15.720  Altera maioris fuerat quae mater Iacob.
15.721  Tum patricidae populi spectacula magno
15.722  Obstupuere metu, simul omne reuertitur agmen,
15.723  Territaque horribili feriebant pectora planctu.
15.724  At Marie uirgo pulla circundata palla,
15.725  Solis et orba sui radio cadit ante, crucique
15.726  Haesit, odorato dans oscula plurima cedro,
15.727  Fusaque sic roseo tinxit se sanguine Mater,
15.728  Tollitur hinc, niueis extensaque brachia palmis
15.729  Sustulit, alta uolens

quid etiam de domino Colocensi mecum contulerit. Duo sunt potissimum magistratus in Hungaria, quorum prudencia, authoritate, industria hoc regnum regi consuevit: cancellariatus et the saurariatus – nam de palatinatu nunc nihil loquor. Cancellarium habet Vestra Sanctitas illum, quem voluit, si nulla alia re, certe integritate et fide tam erga Se, quam erga regem et regnum nemini cedentem, id, quod ego de eo constantissime polliceor. Sed

SyL. quasi non haec potissima sit, deorumque potentię non aequiparetur: quippe nec alio itinere Liber pater, Hercules, Ceres, Pallas et alii ad diuinitatem profecti sunt. CAES. Sylla, nimium obsoleta uetustate narras:

Tu nunciis huiusmodi, qualia singulis prope diebus unicuique tyranno accidunt, non perturbareris, non animo concideres? nimirum, opinor, ab illa elegantia et splendidis apparatibus oculi quam longissime auerterentur: palatus etiam num suauissimas dapes, omniaque lauticiarum lenocinia quasi cicutam refugeret. Pręterea non trepidares, non paueres crebro suspiciens districtos enses et Samiata spicula de tectis aureis

Zagrabiensem, Varadiensem Quinqueecclesiensis, Sirmiensis, duo enim ex praelatis, Iauriensis et Vaciensis ad laevam positi erant, post cancellarium Nitriensis, Boznensis, praepositus Albensis et post hunc secretarii ac cubicularii regii. In parte sinistra penes regem locus erat relictus comiti palatino, qui licet aeger pedibus et vix equo insidens tamen modo in primo modo in secundo agmine diligentissime versabatur. In laeva igitur parte, cum palatinus a loco suo abesset, erant penes regem aliquot barones et illi duo, quos diximus, antistites, regi a tergo adhaerebant Czetricz, Maylath

Nitriensis, Boznensis, praepositus Albensis et post hunc secretarii ac cubicularii regii. In parte sinistra penes regem locus erat relictus comiti palatino, qui licet aeger pedibus et vix equo insidens tamen modo in primo modo in secundo agmine diligentissime versabatur. In laeva igitur parte, cum palatinus a loco suo abesset, erant penes regem aliquot barones et illi duo, quos diximus, antistites, regi a tergo adhaerebant Czetricz, Maylath et Horvath stabuli regii magister. Post proceres simili modo erant hi, quos quisque sibi magis fidos et strenuos pro tutela corporis sui delegerat, his

erant ibi posita quasi in quadam valle, propter quod nostris longe minus, quam si in plano fuissent, nocere potuerunt, et plus terroris quam damni intulerunt. Acie in hoc, quem diximus, loco, eo, quem diximus, modo et die paulo post solis exortum instructa (erat autem dies clara et multum serena) palatinus regem ex eo loco, quem ei designatum fuisse diximus, eductum, quod et triduo ante fecerat, per universum exercitum circumducit, ibi eum praesentem, de quo aliqui dubitaverant, omnibus manu ostentans paratum dicebat omnia extrema et mortem etiam subire pro patria, pro sacra Christi Dei

non enim in multitudine sed in robore militum sitam esse victoriam; Deum etiam ipsum ex alto pro sua sancta religione pugnaturis affuturum, in manu ipsorum positam esse dicebat non patriae solum, quam hostis occupare venisset, sed totius Christianae rei publicae salutem. Haec et alia talia cum palatinus et simul etiam rex omnibus ordinibus obequitatis commemorassent, rex locum et ordinem suum repetivit. Consumpsimus postea maiorem diei partem in hoste expectando, qui se haud ita multis, qui levia cum nostris certamina ac belli praeludia exercebant, praemissis adhuc post

Prva verzija. 323. Joannes Statilius, praepositus Budensis, Joanni de Tarnow, comiti, palatino Russiae, exercituum regni Poloniae capitaneo generali. Post mei servitiorumque meorum commendationem salutem et felicitatem. Mgce. dne. et patrone observandissime. Licet superioribus diebus et regia Mtas.,

uidimus, quam in nostris Codicibus inuenimus. Nam sanctuaria quoque suo, ministrisque sacrorum hoc tempore non pepercit Deus. Ducti sunt indecenter per uicos urbis Cardinales, capti Episcopi, Presbyteri interfecti, sacrę uirgines stupratae ad altaria, in Apostolicoque palatio stabulati equi, Martyrum effossae reliquiae, aperta imo fracta mortuorum sepulchra, et denique quod animus luctu abhorret, dicere, sacratissimum saluatoris corpus, uasculis pro more aureis argenteisue reuerenter conditum, cum ob praedam uasorum, tum propter contemptum (proh dolor, proh

Tuus obsequentissimus Tranquillus

seruitor Tranquillus

ducta in uxorem Maria, Caroli caesaris et Ferdinandi tunc Austriae archiducis sorore annum agens vigesimum primum superioribus annis in bello contra Turcarum imperatorem Solimanum mortem obiit. Post cuius obitum magna principum Hungaricorum parte in illo funesto bello absumpta Stephano de Bathor palatino comite per Ferdinandum, ut rebus suis faveret, inducto et ad partes eius reginae potissimum Mariae Ferdinandi sororis opera cum paucis declinante, caeteri domini prelati et barones, universi comitatus nobilium (in quos regnum est divisum et qui soli cum dominis ius creandi regis habent)

in campo Mohaciensi inventum fuerat, honorificentissime sepulto – felicibus auspiciis Joannem de Zapolya comitem Scepusiensem vaÿvodam Transilvanum unanimi omnium consensu regem creant et sequenti die coronant. Cuius coronatione audita illi quoque, qui in Ferdinandum inclinare visi fuerant, palatino tantum et duobus aliis exceptis ad eius obedientiam certatim concurrunt. Ferdinandus ex altera parte egerius ferens consensu totius Hungariae regnum esse alteri traditum 41 cum illis paucis, qui factionem eius duce palatino sequebantur, bellum parat, quod tamen

qui in Ferdinandum inclinare visi fuerant, palatino tantum et duobus aliis exceptis ad eius obedientiam certatim concurrunt. Ferdinandus ex altera parte egerius ferens consensu totius Hungariae regnum esse alteri traditum 41 cum illis paucis, qui factionem eius duce palatino sequebantur, bellum parat, quod tamen supervenientibus brevi nivibus et frigore, cuius pedites eius lanczkintÿ sunt impatientissimi, fuit dessolutum. Agit nihilominus Ferdinandus apud palatinum, ut diaeta quedam per reginam ad Comaren opidum tunc in manibus eius existens locum insularem

regnum esse alteri traditum 41 cum illis paucis, qui factionem eius duce palatino sequebantur, bellum parat, quod tamen supervenientibus brevi nivibus et frigore, cuius pedites eius lanczkintÿ sunt impatientissimi, fuit dessolutum. Agit nihilominus Ferdinandus apud palatinum, ut diaeta quedam per reginam ad Comaren opidum tunc in manibus eius existens locum insularem et ad talia prorsus insuetum indicta Possonium transferretur atque ibi electio de se fieret in loco similiter infurto paulo ante in suam potestatem per palatinum tradito, ubi palatinus cum illis

Agit nihilominus Ferdinandus apud palatinum, ut diaeta quedam per reginam ad Comaren opidum tunc in manibus eius existens locum insularem et ad talia prorsus insuetum indicta Possonium transferretur atque ibi electio de se fieret in loco similiter infurto paulo ante in suam potestatem per palatinum tradito, ubi palatinus cum illis paucis, non in campo et loco libero, quod in electionibus regum Hungariae semper est observatum, sed in quadam ecclesia conveniens hortatu reginae, qui in eadem civitate erat, post lapsum tempus illius etiam reginalis dietae nulla lege, nullo

Ferdinandus apud palatinum, ut diaeta quedam per reginam ad Comaren opidum tunc in manibus eius existens locum insularem et ad talia prorsus insuetum indicta Possonium transferretur atque ibi electio de se fieret in loco similiter infurto paulo ante in suam potestatem per palatinum tradito, ubi palatinus cum illis paucis, non in campo et loco libero, quod in electionibus regum Hungariae semper est observatum, sed in quadam ecclesia conveniens hortatu reginae, qui in eadem civitate erat, post lapsum tempus illius etiam reginalis dietae nulla lege, nullo ordine servato, nullo

scita Lutheri et eorum, qui eum sequuntur, sensim totam fere Hungariam pervadunt, in aliquibus vero locis – maxime serenissimo adhuc Ferdinando regi parentibus – ceperunt omnia iuxta illius dogma fieri et predicari. Sacerdotes palam uxores ducunt, indulgentiae, dispensationes et alia huiusmodi, quae aliquando in precio fuerunt, contemptui habentur. Nec scimus nos, qui Sedis Apostolice sumus observantes, quid ad talia respondere, vel quo pacto illorum opinionem

nomine Sanctitatis Vestrae indulgentias et dispensationes hic in Hungariae circumferrent, et non aliter, quam quaevis vilissimae merces vendi solent, nundinarentur, nostris talia non deridentibus solum, sed et palam detestantibus. Quidnam et istis respondeamus? cum iam omnibus sit illud in ore: Gratis accepistis, gratis date! Quod si vim eis et incendia minemur, quid minus Christianum, quam protinus ad haec recurrere? Principes etiam nostri non

totali diviciarum nostrarum ruina. Melius esset mea quidem et multorum bonorum, cum quibus ista soleo interdum mussitare, sententia partem cędere volentes, quam ut totum nolentibus et invitis eripiatur. Quod Hungaria dogma Lutheri nondum palam recęperit, Vestra Sanctitas et Sedes Apostolica nulli hoc debet, nisi nostro Serenissimo Principi et eius modestiae et bonitati, qui licet a Sede Apostolica repudiatus et ab ea indignissime habitus, dat tamen omnem operam, ne quid

et gliscunt hodie credentibus", inquit,
4.726  "Pectora, sed uelox haud tale timentibus hora
4.727  Ecce ruit, cunctos uos quę trepidare uidebit
4.728  Palantes, medio iam solus quando relinquar
4.729  Humanę desertus opis; sed me tamen ipse
4.730  Desertum haud patitur, qui iam non deserit unquam.

5.30  Sistit, et attonito pręfert ceu tędia uultu,
5.31  Circunstantque ducem Zebedęi pignora cani,
5.32  Et nactus docta cognomen uoce Magistri:
5.33  Inde palam tristem sese testatur amicis,
5.34  "Iccirco durate", inquit, "et pellite somnum."
5.35  Nunc indicta prius penetralia adire paranti,

Nil. . . 208 potestas] Io 18, 20-21 opus ut referam, docui quęcunque, licebat
6.204  Quippe omnes audire palam; uox publica nempe
6.205  Nostra fuit, prorsus me nemo redarguet unquam
6.206  Clam docuisse meos notis contraria dictis,
6.207  Quoque tibi orabam

6.650  Afflictis aderit qui rebus, quique secundus
6.651  Tandem aspirabit melius redeuntibus annis,
6.652  Ipse ades et nostris erras incognitus oris?
6.653  Prome palam, cogit suspensum hęc causa senatum."
6.654  Dixit; cui Christus breuibus mox talia reddit:
6.655  "Nulla hac dimitti modo spes de compede uinctum,

dictis murmur stetit, et commota profatur
6.682  Contio: "Tu sublime Dei modo pignus Olympo
6.683  Aduenis inuisisque humilem nouus incola terram?
6.684  Anne Dei, deprome palam, tu filius ergo?"
6.685  "Asserit hoc", inquit, "de me sententia uestra,
6.686  Quęque obstat bene conceptis obliqua uoluntas."

a patriis peregrinas quęrere sedes
8.84  Admoniti, pueroque aderat sensusque dolorque!
8.85  Liquit inexpertum quid posthac, denique quid iam,
8.86  Vt uisum prodire palam, non passus obiret
8.87  Dum uarias urbes diuersaque regna docendo?
8.88  Omnibus expositus facilisque ac obuius ultro
8.89  Dum quęsitus opem nulli grauis ille negaret.

8.573  Induerat: Marię quando maturuit aetas
8.574  Nubilis, hanc etiam cęlestia monstra iubebant
8.575  Nubere, uir signis certis ostenditur ultro.
8.576  Nulla mora, ecce palam tractus comparuit ipse
8.577  Ioseph, coelesti monitu consentit uterque
8.578  Et posthac casti degebant coelibe uita,
8.579  Virginitate pares et uoto pectoris uno,

Atque. . . 719 ferebat] Mt 27, 54; Mc 15, 39; Lc 23, 47 sua postquam cunctis est sede recessum,
8.704  Palantem sistit centurio uoce Quiritem,
8.705  Vnde cruces cernunt subito terrore relictas.
8.706  Hic breuibus repetit nuper centurio factum:
8.707  Infit:

Non. . . annos] Dn 9, 26 illos etiam Daniel tibi computat annos?
10.211  Atque palam, populi quod fraude necabitur, inquit.
10.212  Insuper Insuper. . . 214 ouili] Hab 3,

3
10.279  Vrgeri cunctos Galilęam tendere iusso:
10.280  Namque palam demum fas illic cernere uiuum.
10.281  Illati huc serie repetita singula narrant.
10.282  Consiliis posthac mox res agitata, recessus

10.457  Protinus ordiri uitam degentibus inde,
10.458  Vt fugiant pectus pręsenti fingere uoto,
10.459  Promissi potius spectantes pręmia diui,
10.460  Quando palam meriti mens omnis conscia stabit,
10.461  Quaque Deo similes redigi contingat, eadem
10.462  Fidere, spe certa cęlestem carpere fructum.
10.463  Interea tacitus dum spectat

30  Tollitur, aeterna miratus luce nitentes
31  Ingrediturque plagas, circumque examina cernit
32  Tergemina serie volucres stipare phalanges.
33  Applaudit Pallas lata regione vaganti,
34  Quaeque simul sociat suprema ad infima Cypris.
35  Et iunctis una iucundum gignit Amorem,
36  Qua manat triplex amplexa gratia, caro

158  Inde abit; Europam repetit, tum ditia quaerit
159  Oppida, multiplici crevit sors illico quaestu.
160  Parthenope, Romaeque simul versatur, obitque
161  Passim nobilium diversa palatia Regum.
162  Hinc mox digressum subit illicet altera cura,
163  Et petit occasum, aerias traiecit et Alpes,
164  Teque tuasque simul transmittit, Gallia, campos.

2.3  Spiritus astra petens Natalis ponderat artes;
2.4  Proueniunt genio gaudia quanta suo.
2.5  At modo lugent Nereides et caesia Pallas,
2.6  Naiades et Musae, turba sacrata, uirum.
2.7  Terra tegit carnem; nunc lilia pone, uiator;

subsellia celsa tumultu,
Causidicum dum forte hic clamat, et ille reclamat.
Hinc vrbem ingresso mox area panditur inges
200  Custodes aditum seruant; in fronte renident
Aurea Praetoris palatia; 39) Praetorium, aliaeque publicae aedes. Curia dexteram
Degrauat, ast laeuam Quaestoris regia partem.
Hic et militibus Praefecti moenibus vrbis
Stat subnixa domus, surgunt ambita vetustis

Ad Melchiorem Astronomum. Summa laetitia annum hunc videbar mihi agere et incredibili desiderio ultimas, quas promittebas, exspectabam kalendas Februarii, eoque certe majore ac firmiore ducebar spe, quod haec palam et citra dubium affirmares eloquererisque, praesente et non invito illo, avunculo, inquam, meo, coram quo nunquam *) adhuc tuto mihi licuit significare vel unico nutu, ejusmodi me ambitiunculis aut tangi aut affici. Ecce, quam durum quam acerbum sese hujus ipsius anni exitus mihi

misericors fuit, quod nullius sceleris mihi sum conscius. Jam ut omittam mea, ad tua venio. Iste meus dolor nihil est respectu illius, quem capio ex tuis adversitatibus. Tuae etiam rationes apud ipsum avunculum pessimo loco sunt, propterea quod Petrus Croata palam et gravissime conquestus sit de te illi. Quare? puto, intelligis. Avunculus ob id miris modis in te excandescit et implacabiliter irascitur. Hoc eodem momento ferme contigit, quo nuncius de adventu meo ad eum fuisset perlatus. Adeo studet fortuna, nos aequalibus calamitatibus obruere et in

Carmina Caliopes natum cecinisse putabam,
Nicoleos, miror dum tua docta legens,
in quibus, Hectoreum Petrum quo tollis in astra,
mellifluum Phoebi iure uidetur opus,
5  quod curis affectum animum sic saepe relaxat
ut lichnis Pallas lumina fusca refert.
Labitur ore tuo, uates, uberrimus amnis
quotquot Dalmatiae pinguia culta rigant
quaeque deserta tuo facundia pectore manat,
10  non nisi castalis hausta putatus aquis.
Felicem te, faustam Epidaurum, nosque

mei principis Imperator, et sic intelligetis, me verum esse legatum non exploratorem. Nec Reg. Ma. gratis hoc petit, dabit Imperatori singulis annis pro munere aureorum milia 50. Quid secreti posset quispiam explorare, nisi vel tu, vel alius bassarum dixerit? Nam que palam fiunt, ea non est necesse explorare. Tunc vertit sermonem dicens, non inquam quod explorator es, sed cur tam longo itinere venisti, quum per Hungariam breviore via poteras venire? Negavi, tutum fuisse transire per medias predones, et

praecipue excellentissimum Ioannem Comitem a Tarnow Castellanum Cracouiensem, pace belloque clarissimum, Reuerendissimum et amplissimum Samuelem Episcopum Plocensem, Cancellarium Regni Poloniae, mansuetudine, pietate, eloquentia facile principem, Nec non praestantissimum Stanislaum de Lasko Palatinum Siradiensem, consilio, grauitate, constantia eminentissimum, Retinuit me ipse Comes iisdem iniectis mihi vinculis, quibus iam pridem colligauerat. Siquidem a die, qua in eius familiaritatem ascendi, semper incredibili beneuolentia me complexus est: omnemque vim humanitatis in me non

oportet? nemini eas diuinitus contingere, sed quaerendas esse magno studio: atque in iis excellere, nisi quis longissima spacia aetatis collocauerit, haud cuique mortalium concessum est. Proditum est multorum literis Themistoclem virum alioqui singularem et olim in Atheniensi Republica principem palam confessum esse, nescire se lyra canere, Quod si huic excellentissimo viro, in quo multae praeclarae artes elucebant, cuius consilio atque virtute Graecia seruata est, qui non dubitauit iactare, se Rempublicam ex parua posse facere amplissimam et opulentam, si inquam huic contigit, nescire

non quidquam omnino sine aliorum adiumentis posse haud dubium est, omnis in anima scientiae principium a sensu oritur, neque alias temere nisi per aures influit, exceptis Symetriis Geometricis, syderumque cursu et aspectu: hae siquidem artes maxime oculorum sensu percipiuntur. Dum igitur homines palantes et vagi primaeuis illis temporibus, seorsum quisque incertis sedibus per siluas et campos agerent, parum differre a bestiis credebantur, quod sicut illae solum ventrem curarent, de recta quidem institutione viuendi nulla inter eos ratio extaret: sed postquam natura instigante, quae semper

iudicio iniquius sub tam aequo iudice, quam ignauos et consceleratos eadem praemia rapere, quae virtuti proposita essent. Qui fit igitur inquit, vt probitas iaceat in sordibus, et innocentiae nusquam tutus locus sit? quotusquisque principum fauens honestati virtutem prouehit, vti palam inclaresceret? Sed neque conuiuiis adhibent, neque cubiculo dignantur, abhorrentes ab ea tanquam a peste presentanea. Mimis autem et scurris, et citharedis nulla pars aedium vacat: delatores et obtrectatores in ipsa adyta irrumpunt. Quam venales magistratus in ciuitatibus, quam rapaces

Dei bonitatem et iustitiam non esse nomina vana et irrita, eorum animas, qui in corpore vixerunt, tanquam extra corpus vixissent, ad Deum esse redituras, vbi sarcina corporis liberati fuerint: ibique mercedem operum esse recepturas: necesse enim est vt virtus aliquando praemium reportet. Est autem palam omnibus, non fieri iudicium de recte improbeque factis, tantisper dum corpori sumus alligati: nihil igitur restat, nisi vt credamus rationem ab vnoquoque reposci post mortem, ac iustos quidem manere vitam deorum beatam, iniustos vero supplicia aetherna. Fuerat nobis propositum

DALMATAE Ad Optimates Polonos admonitio. CUM PRAEFATIONE IACOBI Gorscii, ad Illustrissimum et Magnificum Dominum Stanislaum Comitem de Gorca, Palatinum Posnaniensem. CRACOVIAE, In Officina LAZARI, Anno Domini: 1584. AD ILLVSTRISSIMVM, ET MAGNIFICVM DOMINVM, STANISLAVM

CRACOVIAE, In Officina LAZARI, Anno Domini: 1584. AD ILLVSTRISSIMVM, ET MAGNIFICVM DOMINVM, STANISLAVM COMITEM DE GORCA, PALATINVM POSNANIENSEM ET COMITEM Iacobi Gorscii, in Tranquillum Andronicum Praefatio Paraenetica. Voluntas nusquam, occasio semper, Illustrissime Comes, studii mei, erga Illustrissimam Magnificentiam vestram demonstrandi mihi defuit. Nam et Illustrissimae Magnificentiae vestrae

sic pingis, ut illi
Nil referant scripta ad Bartholomaee tua.
Addis et istorum linguas nec grammata omittis.
Quae doctos fallunt hac regione uiros.
Impia Turcarum dum lustras regna, reuersus
Europam hic tandem numine Christe tuo.
Sed Pallas, malus, cera, a Syrenibus illum
Iuuit, et auspicibus flatibus acta ratis.
Quid multa? hic dignus quem laudet Musa Maronis.
Meonij uatis dignus et ore canis. DE TVRCARVM

superbos,
Sic uelis iratum flammasque recondere fulmen,
Mutato in melius, flenti quoque parcere uulgo!
Non uindicta magis quam te miseratio tangit,
Atque ea, quum nostrum peccatum ulcisceris olim,
40  Supplicia ingentes palam uertuntur in usus.
Non etenim ut cruties, sed, qua bonitate refulges,
Castigas, pariat nobis dolor iste salutem.
Te regem et dominum, te laetabunda parentem
Haec tua progenies inflexo poplite adorat,
45  Authorem

mihi cytharae carmen et aura tuae.
3.5.15  Quot Laedeus Olor placidi super amne Caystri
3.5.16   Ore movet varios deficiente sonos:
3.5.17  Aut quot districto format phylomena palato,
3.5.18   Dum miserum querulo gutture deflet Itym:
3.5.19  Tot mihi mellifluos cantus sentire videbar,
3.5.20   Quos percussa tuo pollice plectra dabant.

tinxisse latinis.
4.2.2.45  Haec passim variae per amena vireta volucres
4.2.2.46  Dulcibus aethereas mulcent concentibus auras:
4.2.2.47  Illic ante alias mutilo Philomela palato
4.2.2.48  Deflet Itym; rubro stat iuxta pectore Progne
4.2.2.49  Ipsa sui referens in corpore signa cruoris,
4.2.2.50  Nec desunt nivei fluviali in margine Cigni

4.3.38  Ignotusque suis patrias aufugit in oras:
4.3.39  Terga dedere suo vacuae ductore catervae;
4.3.40  Et quo quem fortuna tulit, sine lege, sine armis
4.3.41  Pallantesque vagique suas referuntur ad oras;
4.3.42  Profuit hybernis fugientibus imbribus auctus
4.3.43  Danubius, gelidaeque nives tenuere sequentes,
4.3.44  Quos tum laudis amor

diei et orandi tempora clamoribus denunciant validissimis tam die quam nocte. Nec aliis in aedificiis molestiorem curam ponunt, quam templorum, balneorum, pontium et publicorum hospitiorum, quae Kervan Zarai vocant, quasi caravanarum palatia, contenti in reliquum ab coeli tantum injuriis tutos esse. Templa et balnea, et pontes diligenter et aeternitati ex quadrato lapide quadrata construunt, eaque rotundis et plumbatis cubis cooperiunt forma a Graecis et a Romanis

totus Orbellus Mysiam insideat. Quo igitur pacto in utramque id partem probari possit, equidem non video, praesertim in hoc cursu itineris, et in tanta non solum novorum sed etiam veterum authorum diversitate sententiarum. Unde haud dubie palam est, veteres quoque multa scripsisse ex relatu et lectione priorum, non experientia propria. Ideo nec ipse sudabo in hoc curriculo, quum et incolae etiamnum varie de hoc sentiant, aliique Macedoniae, alii Thraciae oram hanc

enim equitibus et peditibus stipabatur. Nos, quia nostro gradu continemur, contemnimur. Extra jocum, mirantur omnes de ejus taciturnitate. Hic amissa Tata, quies ut antea, solus scit princeps quid agendum fuerit. Sua majestas etsi non sine sua tertiana sit, tamen a periculo longe abest; dominus palatinus cum ad extrema pericula devenisset, utcunque convaluit, et semisanus certe invalido corpore huc se contulit; sic enim res postulant. Rex Maximilianus adhuc fruitur balneis in Bolchyr una cum serenissima regina. De reverendissima dominatione vestra jam aliquoties caesarea majestas

prima die Octobris 1558. Michael Verancius frater et servitor. Scriptis jam litteris iterum advenit fama, pontificem nondum decessisse, sed in extremis laborare, et palatium esse jam direptum. Turcica classis dudum se recepit Constantinopolim, male affecta tam ab hostibus quam a peste, nostra vero propediem domum revertetur incolumis. Hic publica fama est tam a mercatoribus, quam etiam ab ipsis Turcis, cogitare Turcam proximo anno expeditionem in Ungariam

sed eorum quae de dicendi ratione allaturi sumus aequus sit aestimator. Quod vero non ego primus hoc scribendi genus aggrediar, sed multi ante me, et nostra et veterum memoria, nulla malevolentia suffusi, sed veritatis studio ducti, in eadem se palaestra exercuerint, possum sexcentis prope testibus comprobare. duobus tamen ero contentus, Aristotele, et Platone. atque Aristoteles quidem non optime omnia a magistro suo Platone tradita existimat: qualia sunt quae Plato de ideis, de ipso bono, de

inter Graecos bellum exstiterit, aliquando posset exquirere. Verissimam enim caussam, licet in sermonibus occultam,opinor hanc fuisse,quod Atheniensibus eas vires adeptis, ut Lacedaemoniis formidabiles essent, bellum necessario sit excitatum. quae vero palam iactabantur caussae, quibus factum est ut foedera rumperentur, et bellum inter eos gereretur, huiusmodi erant. Epidamnus est urbs ad dextram sita navigantibus in Ionium sinum. incolunt autem ipsam, Illyrica natio, barbari Taulantii. Mox, quae ad

maiores diffluebant, meminisse necesse fuit? quod nimirum illi capellos cincinnis intorquerent; quod aurea quaedam ornamenta, quae cicadarum speciem referrent, in capite gestarent: quod primi Lacedaemonii in publico, vestibus detractis, nudati in palaestra se oleo inunxerint: quod Aminocles Corinthius, navium fabricator, primus Samiis quattuor triremes exstruxerit: quod Sami tyrannus Polycrates Rheniam a se captam Apollini Delio dedicaverit: quod Phocaënses, qui Massiliam condidere, navali

Si quid et ingenii munera pulchra ualent,
5  Te tua perpetuis decorat prosapia signis,
Teque tuosque feris Correxi e seris. uindicat usque rogis;
At decus ingenii et sacrae te Palladis artes,
At uirtus diuis assimilari facit. In insignia Veranciorum, idem
Lilia sex uernant quae de Verantia stirpe
Impiger

In insignia Veranciorum, idem
Lilia sex uernant quae de Verantia stirpe
Impiger Alcides seuit Correxi e seruit. Pallasque rigauit,
At fouet ex alto qui conspicit omnia – Phaebus. Epistula Fausti Verantii ad Antonium Verantium, 29. die Aprilis anno

100  Tonsa comam et ualidis sustentans pila lacertis.
101  Nec non in medio commissas aequore classes
102  Aspiceres sparsoque infectos sanguine fluctus.
103  Nec modus aut odio finis: crudelis Erinnys
104  Funerea incedens palla et nigrantibus alis
105  Incitat ardentes animos et proelia miscet.
106  Ipsa manu quatiens tinctam Phlegetonte securim,
107  Ipsa manu rapidos spargens e crinibus hydros.
108  Interea auratis uolitans Concordia pennis
109  Nunc hos,

uel Paiua circum
265  Flumina inauditis demulcet cantibus auras
266  Lusitanus olor quem Theutonis ora canentem
267  Audiit et ripis obiecit laeta Caistri.
268  Si Palacini senis obliuiscar, haberi
269  Ingratus uolo. Si Phranii, uocer impius. Aeque
270  Hic atque hic dignus laudarier. Haud mihi Paulus
271  Excidit; o quantum Pauli senioris in illo est.
272  Viuit adhuc et tanti spirat ciuis imago.

a Deo quam a mundo cognoscitur. Ex hoc semine oriundos putes quicunque studio veritatis inflammantur ad ea quae reipublicae salutifera sunt; licet proletarii sint atque ab ergastulis excepti. Hi enim spiritu Dei aguntur qui veritatem palam in animis hominum inserunt nulla spe praemiorum neque metu poenae. Dicam aliquid maius quam imperiti opinantur. Spiritus Paracletus ex sua bonitate vel impiis auctor esse creditur vera loquendi. Cum scelere Caypha

innumerabiles, nec ad nostram rem attinet. Referam tamen unum exemplum in omni vita memorabile, ac viris insignibus semper prae oculis habendnm. Tradunt Regem Pyrrhum, civilibus et imperatoriis artibus nulli regum illustrium inferiorem, palam confessum: se plures urbes eloquentia Cyneae amici et comitis, quam armis cepisse. In hac imitatione velim acquiescas; neque differas acquirere, atque ad se quibuscunque possis attrahere, ubicunque fama vulgavit viros

sex massas fili sericei sericei: sericini albi minimi pretii in signum (ut reor) ignotae alicujus significationis. Tum vero iis acceptis nuntiis terror omnes nostros invasit. Ipse Praetor palam, et absque dissimulatione deserendam esse urbem nec expectandum hostem nimium praepotentem ajebat. Archidiaconus hortari omnes esse bono animo, et etiam ostendere litteras Antonii Paletini cum illo filo albo securitatem,

Pater mi tu aetatem tuam vixisti, sine me quoque meam vivere. Cum igitur nequaquam ab eo divelli posset, quin de fuga cogitaret cepit Archidiaconus cum eo agere [vel] scriba ipse delevit ut saltem palam recederet, ne recessus eius terrori foret remanentibus. Ille subridiens, tu me, inquit, saxis obrui procuras. Tum Archidiacono lacrimae obortae sunt totis oculis nec ejulatum continere valuit ingemiscens se proditoris loco haberi ab eo quem pro

ingemiscens se proditoris loco haberi ab eo quem pro Principe agnosceret, et de cujus salute non minus, quam de sua, et Patriae sollicitus erat. Ex hoc actu commoveri visus est et Praetor, caepit igitur fidentius se gerere sciscitans quonam modo posset palam abire absque periculo tumultus a plebe excitandi. Ad hoc respondit: Si universam multitudinem ad concionem evocaveris, et collaudata ejus allacritate te desiderare cum eis vivere, et mori dixeris, sed necesse esse propter eundem populum te maius

et defensam esse vitam nostram a Deo: tum nostram iustitiam aut pietatem, ac vitam aut felicitatem hominibus, praesertim carnalibus, non apparere, quibus omnia nostra sint scandalum, impietas et stulticia: sed fore, ut (si cut ipsemet ibi paulo post exponit) suo tempore, cum gloria Christi mundo palam revelabitur, ista quoque revelentur, et omnes agnoscant nos esse filios Dei: sicut initio 1. Ioan. 3 dicitur. Sic forte etiam dicuntur Absconditi Dei, Psal. 84. Abscondere manum in sinum, ignaviae indicium est, Proverb. 19. Sic enim ignavi solent manus in sinu gestare, et

alienari impios: pro, deficere a Deo, discedere ab eo, desinere esse eius cultores. Sicut et Latini, Alienare pro Vendere utuntur: et Alienari ab aliquo, pro, desinere ei esse amicum. Sic et Psalmo quinquagisimooctavo: Alienati sunt peccatores ab utero. Isaiae vigesimoquinto, Palatium alienorum evertat. et vigesimooctavo: Sicut aestas insiti tumultum alienorum humiliabis. Ezechiel hanc figuram integra oratione exponit, cum dicit, Iudaeos esse ex ethnicis gentilib. procreatos: volens

ei populos, quos dimisisti in angulos: id est, dispersisti in diversas orbis terrarum partes, adventante Israele. Super quatuor angulos terrae, Apocalypsis 7, et 20. Angulum capitis aut barbae tondere, est extremitatem capillorum tondere. Lev. 19, Filii nostri sicut anguli excisi instar palatii: pro, sicut angulares lapides elegantes. Anguli totius populi, Iud. 20, pro, primates, proceres, magnates, per metaphoram sic dicti. Zach. 10, angulus eadem ratione nominatur ipsemet Christus, Ex ipso angulus: pro, ex Iuda Christus, caput Ecclesiae. Sic ipsemet Dominus prophetiam de

Ezech. 36. APERIRE os, aut labra, saepe adiungitur verbis loquendi, grata quadam superfluitate aut tautologia, aut perissologia. Aliquando etiam, ipsam loquutionem in dicat. Exemplum prioris est Iob 32. Aperiam labia mea, et loquar. Et 33. Aperiam os meum, loquetur lingua mea in palato meo. Sic et in novo Testamento non raro usurpatur. ut, Christus aperiens os suum docebat eos, Mat. 5. Nec tamen ociose additur vox Aperire os. significat enim aliquando libere, aperte, plene aut clare loqui. Sic Paulus iubet Ephesios cap. 6, orare pro se, ut sibi detur

in aures: pro, pervenire. Isaiae 37. Ascendere vestem super aliquem, Levit. 9. Vestis diversarum specierum non ascendet super te: pro, non indueris ea. Ascendere facere aliquid super caput laeticiae, Psal. 134. pro, habere pro summo ac principali gaudio. Adhaeret lingua mea palato, si non ascendere fecero Hierusalem super caput laeticiae meae: id est, ut sicut eius calamitas est summus meus dolor, nec sine eius restitutione gaudere possum: sic contra, ipsius restitutio sit meum solidum gaudium. Ascendere post aliquem, est eum sequi. 1. Sam 25. Ascendere facere

ac doctrina quaestum, corrumpere eam coguntur. Nam vera doctrina nec per se quaestuosa est, ut quae omnia a doctoribus in solum Christum transferat: nec mundo ac potentibus grata, nec denique tristi persequutione multiplicique afflictione caret. Quare dum eam seductores ad mundi gustum aut palatum attemperant, necessario illam falsificant. Sic Paulus dicit 2. Cor. 2. Non enim sumus, ut plerique cauponantes sermonem Dei. Et mox 4 dicitur. Non sumus δολοῦντες, falsantes dolo sermonem Dei. Contra autem 2. Pet. 2. de seductoribus dicitur,

proprium locum caeli, magis carnaliter quam spiritualiter de tantis rebus iudicantes et loquentes. Nam spiritui non convenit corporalis aut materialis loci habitatio: et Salomon dicit, Omnes caelos non capere Deum, 1. Reg 8 et 2. Par. 2. Item Esaiae 66, ipsemet Deus ita describit suum palatium, quod sedes eius sit caelum, terra autem scabellum pedum eius. Quod dictum D. Stephanus Act. 7 repetit. Ierem. 33 dicit, se implere caelum et terram. Et Psalm. dicit, Deum et in caelo et in terrae finibus, et denique in ipso etiam inferno esse. Eodem facit, quod sedere ad dexteram Dei,

sedes tribuenda (solent enim reges sibi aliquas pulcherrimas civitates deligere atque extruere, ubi feliciter agant, et unde iure ac armis totum suum regnum regant ac tueantur) nec quicquam sit in tota mundi machina pulchrius firmiusque caelo: ideo illam ei quasi regalem quandam sedem, arcem aut palatium adscribit. Aliqui etiam illam rationem addunt, ut inde tanquam ex nobilissimo opere, eius maiestas tanto magis expendatur et magnifiat. Praeterea ut a terrenis istis, fluxis, ac etiam multa peccata secum trahentibus, oculos ac vota cordis nostri sursum erigamus ac extollamus. Posset et ea

reos, Ezech. 14. Maculam dare in aliquem: pro laedere eum, ita ut vel cicatricem habeat, vel etiam aliqua parte corporis mutiletur. Levit. 24. In misericordias dari. Psalm. 106. Dedit eos in misericordias coram omnibus qui eos abduxerunt captivos: id est, effecit ut eorum misererentur. Palatum dare ad peccandum, Iob. 31. pro, permittere ut peccet male dicendo. Dare, pro imputare. Deuteron. 21. Ne des sanguinem innocentem in medio populi tui: pro, ne imputes. Numer. 12 inquit Aaron ad Moysen: Obsecro domine ne ponas super nos peccatum, quod stulte egimus, et quod

Fieri habitacula draconum, desertae civitates dicuntur. ut Hieremias quinquagesimo primo, de Babylone dicit: qua phrasi extrema devastatio indicatur. nam istiusmodi foedae beluae in talibus ruinis agunt. DULCESCERE, pro valde placere, delectare aliquem. per metaphoram, a palato et cibis transfertur etiam ad alias res et intellectum. ut Iob 20 dicitur, Dulcescere malum: id est, rem ac consilium pravum. inquitenim: Si dulcescet in eius ore malum, et abscondet illud sub lingua sua, et non dereliquerit illud. Prover 2: Si cognitio dulcuerit animae tuae. Sic

vestra non dulcuerunt mihi. Item Ose. 9, et Malac. 3 Dulcescere facere secretum, dicitur Psal 55, sine dativo, cui: Qui simul dulcescere facie bamus secretum. id est, qui summa concordia et animorum voluptate inibamus occulta aut secrta consilia, de rebus aut negociis nostris. Palatum alicuius esse dulcedines: pro, suavissimum. Cantic. 5. Latini, suavissimi oris, et sermones melliflui oris. DUNTAXAT adverbio adiicitur per pleonasmum aliquando SOLUM. Gen. 47. Duntaxat terra sacerdotum solummodo non fuit Pharaoni. Num. 12. An duntaxat solummodo Moysi

et sylvestris initio fuerit, tamen poterit tandem fieri sapiens et cordatus. 2. Sam. 9. Et Mephiboseth comedet super mensam meam. pro, nihilominus. Sicut: Iob 5. Homo ad molestiam natus est, et scintillae attollunt se ad volandum. pro, sicut scintillae. Iob 34. Auris probat sermones, et palatum gustat ad comedendum. Quod coniunctio: Genes. 9. Statuam pa ctum meum, et non excindetur terra. pro, quod non excindetur. Genes. 44. Et accipietis etiam iustum. pro, Quod si acceperitis etiam iustum. Genes. 47. Pone manum tuam sub foemore meo, et facies mecum misericordiam. pro,

ubi Exaltari aliquem significat in cruce suspendi. ut cum Christus dicit, Oportere filium hominis exaltari. id est, suspendi de cruce. Et Ioannis octavo: Cum exaltaveritis filium hominis. Exaltare aliquid, aliquando significat exaltatum agnoscere, ac considerare. Psalm. 48. Exaltare palatia eius. Posses tamen per superius positam loquutionem etiam Celebrare exponere. Verum de hac phrasi etiam in cognatis verbis: ut in Elevo, Extollo, Ascendo, Altitudo, et similibus, agitur. EXASPERARE, est concitare, irritare. Hinc Israelitae vocantur Domus exasperans, Ezek.

est, et potens, sed tamen qui nihil praeter ius ac fas tyrannice agat. Egredi iudicium: id est, ferri, et ad executionem deduci iudicium. Habac. 1, Non egredietur in seculum iudicium: pro, nunquam ne puniet impios Deus? Alluditur ad morem hominum, quod rex alicubi in aliquo conclavi sui palatii sedens, fert sententias, et postea mandat id publice proferri aut indicari, et executionem fieri. Sic ex illo recondito conclavi egreditur sententia ac exequutio Dei. Ibidem mox sequitur, Egredietur iudicium perversum. Iudicare in iustitia. Levit 19, In iustitia iudicabis proximum tuum:

deprimentur, et omnes valles exaltabuntur. Carmelus enim mons non procerarum sylvarum nomine fuit celebris: sed pascuorum, segetum, ac vinetorum: unde et nomen traxisse videtur, quasi dicas plenum vineis aut vinetis. Libanus, aut ligna Libani, saepe simpliciter cedros denotat, ut Cantic. 3. Palatium extruxit ex lignis Libani: id est, ex cedris. LIBER pro quavis scriptione, longa aut brevi, in Sacris accipitur, ut, Liber repudii, Deuteronom. 24. Matthaei 5. 19. Liber emptionis, Hierem 32. id est, charta seu instrumentum, aut testimonium facti contractus. Libre

magnificatione dicitur Ezech. 38, et magnificabor, et sanctificabor, et notus ero in oculis gentium multarum. Posteriora exponunt priora, nempe quod de noticiae magnificatione agatur, quod hominus pro magno agnoscetur. Sic Num. decimoquarto, Magnificetur fortitudo Domini. id est, Dominas eam palam faciat, opere ipso hominibus exhibeat, [?:-notam ] faciat. Verbis aut celebratione [?: magnifica-tunc ] dicimus Deum, cum eum celebramus, praedicamus atque laudamus. ut, Magnificat anima mea Dominum: id est, ego tota, idque ex animo, celebro Deum. Magnificari

accipit. Pedes adulterae descendunt ad mortem. id est, ducunt ad exitium: Proverbiorum quinto. Quisapientiam oderunt, diligunt mortem: Proverbiorum 8. id est, sibimet accersunt exitium neglectioneve [?:-ae ] sapientiae. Mors ascendit per fenestras nostras, ingressa est in palatia nostra, ut extirpet parvulos de vicis, etc. Hieremiae nono. Hypotyposis est, aut prosopopoeia, qua indicatur subitum exitium, quod eis accidit, perinde ac si mors subito per fenestras ad eos involasset in eorum palatia, ubi suaviter victitabant: aut etiam scalis ascendisset,

sapientiae. Mors ascendit per fenestras nostras, ingressa est in palatia nostra, ut extirpet parvulos de vicis, etc. Hieremiae nono. Hypotyposis est, aut prosopopoeia, qua indicatur subitum exitium, quod eis accidit, perinde ac si mors subito per fenestras ad eos involasset in eorum palatia, ubi suaviter victitabant: aut etiam scalis ascendisset, sicut milites expugnantes civitatem. Ante facie eius ibit mors, Habac. 3 in Hebraeo est, praecedit eum lues, et pestifer morbus egreditur de pedibus eius. id est, adsunt poenae divinae, quibus horribiliter impios punit. Incutit

] frustra tum se excuset, tum illos redarguere conetur. Interrogare, ponitur pro confutare alium: Respondere [?:-ro ] , pro seipsum excusare sufficienter, ut nihil ei amplius obiici queat. Sic et de Ezech. dicit Deus cap. 3, Ego faciam adhaerere linguam tuam palato, ut sis mutus, et ut sis eis vir redarguens. Contra autem, cum Deus per [?: ] ritum suum aperit labia nostra, tum lingua nostra celebrat laudes Dei, Psal. 51. De hoc, simul et de [?: mi-sa ] mutorum sanatione, dixit Isa. cap. 35.

] alii prophetae dicuntur summo mane surrexisse, et [?:-nuisse ] populum: quibus verbis Deus indicat suam indigentiam et assiduitatem in revocandis hominibus, [?: ] paenitentiam ac salutem, a peccatis et exitio. Ier. 6. surgite, et ascendamus noctu, ut demoliamur palatia [?: ] . Nox observationum vocatur Exod. 12, ea nox, qua [?: ] sunt primogenita Aegyptiorum, et [?: conserva-litarum ] , quaque Israelitae ex Aegypto educti sunt: [?: ] Deus voluit eam esse memorabilem Israelitis, sin [?:-ue ]

eius amore desiderioque tenerit cruciari, et simul eam cupere instaurare ac iuvare, [?: ] pii ob ministerium verbi et sacrificiorum fecerum [?: ] dem est quasi malae imprecationis gratia additum: Sic oblitus fuero tui Ierusalem, obliviscatur dextera adhaereat lingua mea palato meo, si non [?: memine- ] si non posuero Hierusalem in principio aut capite [?: ] ticiae meae: ubi in fine prioris versus rectissime [?: s- ] telligi credo, Obliviscatur dextera mea artis [?: p- ] di: quandoquidem sequitur, Adhaereat lingua

dicetur in Generalib. Regulis. Post diluvium columba affert ramusculum oleae, in indicium pacis a Deo concessae et exiccatae terrae. Fuit enim hoc indicium pacis: sicut et apud Virg. in VII et VIII Aeneidos:
Centum oratores augusta ad moenia regis
Ire iubet, ramis velatos Palladis omnes. Et alibi:
Paciferaeque manu ramum protendit olivae. Sic et Livius narrat, Carthaginenses legatos Scipioni protensis oleae ramis supplicasse eumque morem illos a suae originis gente accepisse, nempe a Tyriis, et vicinis Iudaeis. Zachariae 14 est,

indurata aut exasperata in corpore. Psal. 55 [?: ] niora fuerunt butyro verba oris eius, at bellum in [?: ] eius. id est, molliora fuerunt verba eius oleo, cum [?: ] spicula, vel potius stricti gladii. Sic Proverb. 5. [?: ] est oleo palatum extraneae: pro mollissime ac suavissime loquitur. Ex his, natura suae molliciei blandum sermonem significantibus, posses etiam superiores phraset [?: ] significationes deducere: nempe tum oleum [?: ] id est, eorum adulationes: tum Evangelium, quod [?: e-

paulo post, cum succiduntur, aut eruuntur, vel etiam nimio aestu aut frigore laeduntur, ita subito intereunt, arescunt, putrescunt, et ferme prorsus in nihilum rediguntur, ut nihil videatur illis vanius: sicut Plinius de talibus pronunciat: Terra flores odoresque de die in diem gignit, magna (ut palam est) admiratione hominum, quae spectatissime floreant, celerrime evanescere. Sic et impii interdum ita florent, crescunt et tumultuantur. ut videantur omnia sibi subiecturi et oppressuri: sed repente ab ira Dei ita evertuntur, ut una cum suis opibus ac gloriis omnibus prorsus in nihilum

in volumine, ut fuerunt illa Hebraea, tantum una perpetuo cohaerens membrana tereti ligno superinvoluta, non sunt paginae. Posses tamen deletas tabellas metaphorice accipere, de columnis, quae in tali volumine esse solent, ut lectio sit facilior, nec sit infinita linearum longitudo. PALATUM, sicut et os, labia ac lingua, non raro pro sermone ponuntur: ut solent aliquando instrumenta per metonymiam, pro ipsis rebus aut actionibus poni: Prov. 5, Lenius est oleo palatum extraneae. pro, mollior ac blandior est sermo eius quavis re longe mollissima. Sicut proxime

quae in tali volumine esse solent, ut lectio sit facilior, nec sit infinita linearum longitudo. PALATUM, sicut et os, labia ac lingua, non raro pro sermone ponuntur: ut solent aliquando instrumenta per metonymiam, pro ipsis rebus aut actionibus poni: Prov. 5, Lenius est oleo palatum extraneae. pro, mollior ac blandior est sermo eius quavis re longe mollissima. Sicut proxime praecesserat, Labia eius stillant mel. Dare ad peccandum palatum: Iob 30. Non dedi ad peccandum palatum meum, ad petendum in maledictione animam eius. id est, Non sum passus, ut os meum aliis

raro pro sermone ponuntur: ut solent aliquando instrumenta per metonymiam, pro ipsis rebus aut actionibus poni: Prov. 5, Lenius est oleo palatum extraneae. pro, mollior ac blandior est sermo eius quavis re longe mollissima. Sicut proxime praecesserat, Labia eius stillant mel. Dare ad peccandum palatum: Iob 30. Non dedi ad peccandum palatum meum, ad petendum in maledictione animam eius. id est, Non sum passus, ut os meum aliis dira imprecando peccaret. Palatum gustat cibum. pro, ipsius munus est, iudicare de saporib. Iob 34, Auris probat sermones, et palatum gustat cibum. Linguam

instrumenta per metonymiam, pro ipsis rebus aut actionibus poni: Prov. 5, Lenius est oleo palatum extraneae. pro, mollior ac blandior est sermo eius quavis re longe mollissima. Sicut proxime praecesserat, Labia eius stillant mel. Dare ad peccandum palatum: Iob 30. Non dedi ad peccandum palatum meum, ad petendum in maledictione animam eius. id est, Non sum passus, ut os meum aliis dira imprecando peccaret. Palatum gustat cibum. pro, ipsius munus est, iudicare de saporib. Iob 34, Auris probat sermones, et palatum gustat cibum. Linguam adhaerere palato, est prorsus ac

mollior ac blandior est sermo eius quavis re longe mollissima. Sicut proxime praecesserat, Labia eius stillant mel. Dare ad peccandum palatum: Iob 30. Non dedi ad peccandum palatum meum, ad petendum in maledictione animam eius. id est, Non sum passus, ut os meum aliis dira imprecando peccaret. Palatum gustat cibum. pro, ipsius munus est, iudicare de saporib. Iob 34, Auris probat sermones, et palatum gustat cibum. Linguam adhaerere palato, est prorsus ac extreme debilitari, cum iam vel omnes vires desint homini: vel etiam humor in ore ita deficit, ut lingua quasi adglutinetur

mel. Dare ad peccandum palatum: Iob 30. Non dedi ad peccandum palatum meum, ad petendum in maledictione animam eius. id est, Non sum passus, ut os meum aliis dira imprecando peccaret. Palatum gustat cibum. pro, ipsius munus est, iudicare de saporib. Iob 34, Auris probat sermones, et palatum gustat cibum. Linguam adhaerere palato, est prorsus ac extreme debilitari, cum iam vel omnes vires desint homini: vel etiam humor in ore ita deficit, ut lingua quasi adglutinetur siccitate palato: ut etiam in pulvere et siccitate oris in magno aestu experimur vel benevalentes. Id malum

Iob 30. Non dedi ad peccandum palatum meum, ad petendum in maledictione animam eius. id est, Non sum passus, ut os meum aliis dira imprecando peccaret. Palatum gustat cibum. pro, ipsius munus est, iudicare de saporib. Iob 34, Auris probat sermones, et palatum gustat cibum. Linguam adhaerere palato, est prorsus ac extreme debilitari, cum iam vel omnes vires desint homini: vel etiam humor in ore ita deficit, ut lingua quasi adglutinetur siccitate palato: ut etiam in pulvere et siccitate oris in magno aestu experimur vel benevalentes. Id malum Psaltes sibi imprecatur

gustat cibum. pro, ipsius munus est, iudicare de saporib. Iob 34, Auris probat sermones, et palatum gustat cibum. Linguam adhaerere palato, est prorsus ac extreme debilitari, cum iam vel omnes vires desint homini: vel etiam humor in ore ita deficit, ut lingua quasi adglutinetur siccitate palato: ut etiam in pulvere et siccitate oris in magno aestu experimur vel benevalentes. Id malum Psaltes sibi imprecatur Psal. 137, si Hierosolymae obliviscatur. Sic Christus de sua passione queritur Psal. 22, et vates in Threnis queritur de sui populi extrema

oris in magno aestu experimur vel benevalentes. Id malum Psaltes sibi imprecatur Psal. 137, si Hierosolymae obliviscatur. Sic Christus de sua passione queritur Psal. 22, et vates in Threnis queritur de sui populi extrema miseria, adeo ut etiam lactentium lingua palato haereat: quod indicat, tum matres ob famem lacte, tum infantes omni oris humore destitutos esse. Porro, haec eadem phrasis Ezech. 3, significat mutum reddere. in quit enim ibi Deus ad prophetam, Linguam tuam faciam haerere palato tuo, ut obmutescas, et non sis eis in virum arguentem. Et

de sui populi extrema miseria, adeo ut etiam lactentium lingua palato haereat: quod indicat, tum matres ob famem lacte, tum infantes omni oris humore destitutos esse. Porro, haec eadem phrasis Ezech. 3, significat mutum reddere. in quit enim ibi Deus ad prophetam, Linguam tuam faciam haerere palato tuo, ut obmutescas, et non sis eis in virum arguentem. Et mox subiicit, Aperiam os tuum. Similis fere est illa locutio Poetae, Vox faucibus haesit: nisi quod ibi ex metu illud silentium oritur. PALEA, cûm propter suam inanitatem, quia caret veris ac bonis granis: tum quia

id est, concidit Saul prae terrore porrectus, quam longus fuit. Germanica locutio vicina est, Er fiel so lang er war. Plenitudinis lapides, Exodi 25. 28 et 35. id est, lapilli preciosi, qui auro aut argento includi solent, quia foramina aut loca pro illis vacua relicta replent vel explent, ut palae in annulis. Plenitudo gentium. id est, amplissima ac veluti plena gens, integraque natio. Gen. 48. Veruntamen frater eius minor crescet magis quam ipse, et semen eius erit plenitudo gentium. Rom. 11, paulo aliter accipi haec locutio videtur: Induratio ista ex parte accidit Israeli,

5, Constituite in porta iudicium. Zach. 8, Veritatem et iudicium pacis iudicate in portis vestris. Hierem. 26, Principes Iuda sederunt in porta Domini nova. Sic et 36 capite legitur. Porro 38 eiusdem est, Rex sedebat in porta [?: Ben--in ] . Hodierna etiam die Turcae appellant palatium eorum tyranni, Portam. Notus in portis vir eius, cum sedet ipse cum senioribus terrae. Proverb 51 id est, ubicunque in loco celebriori, ubi optimates convenire solebant. Sic Ruth 4 est, Booz ascendens ad portam, consedit illic. id est, in foro iudiciali. Iob 5. Conterentur in porta, id

προγνῶναι sit deliberantis ac statuentis, quod tamen aliquo modo possit immutari, ut hominum more loquamur: deinde προορίζειν sive ὀρίζην, quod decretum fuerit iam palam pronunciantis: quod fieri non solet, nisi quum ita decretum est aliquid, ut mutari non possit. Porro ubi pronunciaris quod decrevisti, superest ut exhibeas ac praestes quod es pollicitus. Incipit autem exhibere, qui vocat et invitat. Deinde ne videatur frustra vocasse, vocatos iustificat

et multis aliis exemplis probari potest. Ioh. [?: ] saepius legitur, Quaerebant eum interficere. id est, conabantur. Lucae 19, Quaerebant eum perdere. Iohan. [?: ] Matthaei 12, Quaerebant eum capere. Iohan. 19, Pilatus quaerebat eum dimittere. Iohan. 7, Quaerit palam esse. Actorum tertio, Quaerens avertere proconsulem. id est, id sedulo agens ac laborans. Actorum decimosexta Statim quaesivimus proficisci in Macedoniam. Galat. 2 An quaero hominibus placere? Actorum 27, Nautis vero quaerentibus fugere: id est, conantib Esther 2, Quaesierunt

significat, illos superstites priori cladi colligere ac perdere. Hieremiae sexto: Racemando racemabunt, tanquam vitem reliquum Israelis. Sic Iudicum vigesimo: Racemaverunt eos in semitis quinque millia virorum. id est, post primam pugnam, caesamque ac fusam aciem, fugientes dispersos ac palantes per diversas semitas consectati sunt, interfeceruntque adhuc quinque millia. Isa. 3 est, Exactores populi mei sunt pueri. Aliqui vertunt, Exactores populum meum racemant: id est, non solum primum spoliabunt, sed postea adhuc, si quid ex priori depraedatione superfuerit, colligent et

et ipse est salvator sui corporis. Phil. 3, Unde salvatorem expectamus Dominum Iesum Christum. Tit. 2 Apparuit gratia Dei Salvatoris nostri Tit. 3, Postquam apparuit benignitas et humanitas Salvatoris. 2. Timoth. 1, Gratia vobis quidem data est per Christum, etc. sed palam facta nunc est per apparitionem salvatoris Iesu Christi. 1. Iohan. primo. Pater misit filium salvatorem mundi. III. Nonnunquam Salvare, ad salutem seu poenitentiam concione legis

Contenti esse deberetis: vel potius, Nimium vobis sumitis, quod soli Ecclesiae Dei imperitare vultis. Num. 16. SATUM: Matthaei et Lucae 13, dicitur de tribus satis farinae. Est autem vox Hebraea, sive Syra, significans mensurae genus. quod (autore Hieronymo) iuxta morem provinciae Palaestinae, sesqui modium capit. Mutuatus autem est id haud dubie Hieronymus a Iosepho, qui lib. 9 Antiquitatum, cap. 4 inquit: Satum fert modium unum et semis Italicum. Alii annotant, satum continere sextarios vigintiquatuor: tria autem sata, esse [?: me---mnum ] , seu

conveniret. Opinor igitur idem esse quod Salvator, felix, prosper, fortunatus, faustus, augustus, cui prospere debe bant succedere omnia contra mundi sapientiam et potentiam, contra peccatum, mortem, diabolum, adeoque omnes portas inferorum, ac spoliatos principatus et potestates ostentare, palam triumphando de illis per semetipsum. Germanice vertere poteris wolfart, atque hac appellatione et epitheto Iacob patriarcha insignire voluit, et nobilitare IESUM Christum, regem et salvatorem nostrum. Gen. 49. Non auferetur sceptrum de tribu Iuda, et legis lator de medio pedum eius,

alias significat illud splendidum et admirabile aedificium Ierosolymae, a Salamone in cultum Dei extructum, quod per aliquot capita, praesertim 6 initio primi Regum describitur. Vox alioqui Hebraea est plerunque Heichal היכל, quae [?: signifi- ] palatium aut arcem quamvis, nempe amplam ac regalem domum. Id nomen etiam tabernaculo [?: ] buitur primo Samuelis primo et tertio. Porro [?: qu- ] DEUS promiserat, se habitaturum esse super [?: arc- ] medio duorum Cherubinorum, quae primum [?:

Si Deo, significat probare, et quidem bono fine. Genesis vigesimosecundo, Deus tentavit Abraham. Exodi 16, Ut tentem eum, utrum ambulet in lege mea, an'non. Et Exod. 20, Moyses inquit, Nolite timere: ut enim tentaret vos, venit Deus. et Deuteron. 13, Quia tentat vos Dominus Deus vester, ut palam fiat utrum diligatis eum. Si Diabolo datur, notat eius conatum impium abducendi homines a vero Dei cultu ad inobedientiam et contemptum, a vera vita et salute ad perniciem et mortem. Verum huius generis testimonia in Veteri testamento haud reperias, ubi verbum Tentare immediate diabolo

i. ex Christo, ac per Christum tantum potest haberi profundissima cognitio Dei, eiusque voluntatis, religionis, et omnium ad summam hominis felicitatem pertinentium. Thesaurizare iniquitatem: Amos 3 Non noverunt facere rectum, dicit Dominus, thesaurizantes violentiam et vastationem in palatiis suis. i. cumulantes opes per violentiam partas, vel etiam cumulantes ipsa peccata. Vicinum ferme est illud Paulinum Rom. 2, Thesaurizas tibi iram in die irae: id est, cumulas et auges in immensum tibi

populos omnes sub imperio suo complecti, ut primaria tamen eius sedes Hierosolymae maneat: sicut etiam inde fluxit Evangelii doctrina, qua sibi Deus cunctos mortales subegit. De caelo tamen commode accipere licebit, quod Deus [?: ] suam exerens ad homines sub obsequium suum cogendos, palam ostendat, se ex solio caelesti dominari super homines. THUS, et THYMIAMA, vide supra in voce INCENSUM. TIBI, sicut et MIHI, aliique dativi, aliquando significant in commodum, gratiam, aut contra in damnum, [?: od-- ] , offensionem vel contemptum alicuius

mendacium: i. ex fidelitate Dei ad infidelitatem, ex vera sententia ac celebratione Dei in contraria mendacia, ex vera ac solida imagine Dei in imaginem diaboli: et denique effecit, ut tum falsa doctrina, tum et omnis generis scelera, fraudes ac mendacia totum terrarum orbem oppleverint Ro. 1. Palam fit ira Dei de caelo adversus omnem impietate et iniustitiam hominum, qui veritatem in iniustitia detinent Quid sit veritatem in iniustitia detinere, mox ipsemet Paulus exponit, primum indicans quid sit illa detenta aut captivata veritas: deinde, quid iniustitia. Veritatem definit duob,

gladius flammeus atque versatilis, in Graeco Rhomphea ponitur. Frameae, hastae longissimae. Sunt qui [?: ] ent nunc armorum vice utentes, hoc nomen tribuunt. Quid etiam ita gladios significari putant. Capparis, in So [?:-mone ] , fruteti genus in Oriente, simile lentisco. Palatae, in Regnorum: massae, quae de recentib. ficis compingi solent. Palatae, Graecum est: Debelaim, in Osea Propheta, palatas dicunt. Dabir, in Regnorum, oraculum quod erat factum in medio interiori parte templi in quo et arca Domini erat: hoc appellabatur Sancta sanctorum. Brisus, genus Serici

hastae longissimae. Sunt qui [?: ] ent nunc armorum vice utentes, hoc nomen tribuunt. Quid etiam ita gladios significari putant. Capparis, in So [?:-mone ] , fruteti genus in Oriente, simile lentisco. Palatae, in Regnorum: massae, quae de recentib. ficis compingi solent. Palatae, Graecum est: Debelaim, in Osea Propheta, palatas dicunt. Dabir, in Regnorum, oraculum quod erat factum in medio interiori parte templi in quo et arca Domini erat: hoc appellabatur Sancta sanctorum. Brisus, genus Serici grassioris pariter, et fortioris. [?: S- ] quidam, qui et

nunc armorum vice utentes, hoc nomen tribuunt. Quid etiam ita gladios significari putant. Capparis, in So [?:-mone ] , fruteti genus in Oriente, simile lentisco. Palatae, in Regnorum: massae, quae de recentib. ficis compingi solent. Palatae, Graecum est: Debelaim, in Osea Propheta, palatas dicunt. Dabir, in Regnorum, oraculum quod erat factum in medio interiori parte templi in quo et arca Domini erat: hoc appellabatur Sancta sanctorum. Brisus, genus Serici grassioris pariter, et fortioris. [?: S- ] quidam, qui et genus lini esse byssum putent. Faenicium, in

Cyprii, apud quos et urbs Citrium vocitatur. Donanim, Rhodii. Ex his Graecorum nationibus extitêre, qui a Tauro monte usque ad Occidentalem Oceanum maritimam oram occupaverunt. Hae omnes gentes de Iapheth stirpe descendunt. Chus, Aethiopia. Mesraim, Aegyptus. Casloim, qui postea Philistini, nunc Palaestini. Iidem tamen et Allophyli: iidem et alienigenae appellati sunt. Horum civitas Ascalon. Saba, Arabia. Saba vocitatur et regio. in qua nunc Sabaei. [?: ] , Getuli. Labain, nunc Libyes, quondam Futhei appellabantur. Tharsis, sive Carchedon, Carthago est: quidam Tharsos Ciliciam

quae Arbos in nostris codicibus corrupte legitur, in qua tres patriarchae sepulti sunt, Abraham, Isaac, et Iacob: et praeterea Adam ipse, Haec est etiam Hebron, in qua David regnavit. Lod, ipsa est Lydda, ipsa est Diospolis. Decapolis, in Evangelio, regio est, habens civitates decem. Accaron, urbs Palaestinae. Antilibanus, loca appellantur quae supra Libanum montem, orientalem plagam respiciunt. Effrata, civitas Bethlehem. Euphrates vero, fluvius de Paradiso. Mesopotamia idcirco dicitur, quod Tigride et Euphrate fluminibus ambiatur. Samaria, ipsa nunc Sebaste appellatur. Emaus, in Evangelio,