Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: Ioan?n.* Your search found 2628 occurrences
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Last Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 1-2628:1. Adam Parižanin. Tres hymni perantiqui de Laudibus... [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
2. Adam Parižanin. Tres hymni perantiqui de Laudibus... [Paragraph | Section] sit gloria,
3. Adam Parižanin. Tres hymni perantiqui de Laudibus... [Paragraph | Section]
4. Adam Parižanin. Tres hymni perantiqui de Laudibus... [Paragraph | Section] ac Martyrem in Diomedaeas insulas allatus esse videtur. B. Joannes natus est Fulginei anno secundi saeculi circiter vigesimo, loco honesto, et oppido Umbriae in primis nobili, unde illi a Fulgineo cognomen obvenit. Is anno quarto et sexagesimo ejusdem saeculi Joannes a Fulgineo in Diomedaeas insulas se recepit. cum ecclesia sub Marco Aurelio crudelem in modum exagitari rursus coepisset, patria profugus se recepit in hasce insulas, ab littore Apuliae haud ita late interjecto mari disjunctas, quas olim Veteres appellabant Diomedaeas, quod illuc
5. Adam Parižanin. Tres hymni perantiqui de Laudibus... [Paragraph | Section] essent, modico interfluente Euripo discretae, ex eo Trimitum, seu Trimitarum insulae nominari coeperunt; quamquam verius eas
6. Adam Parižanin. Tres hymni perantiqui de Laudibus... [Paragraph | Section] censuit, quam ut templum exstrueret, quod Deiparae in coelum assumptae titulo exornavit. Hoc templum deinde saeculo quarto jam inito Alexander quidam Episcopus veteri solemnique ritu consecravit, cum S. Sylvester Romanum Pontificatum gereret, imperium vero Constantinus Magnus administraret. Joannes autem asperrimae vitae institutum aggressus brevi apud incolas magnam virtutis et sanctimoniae laudem sibi conciliavit. Quocirca celebritatem hominum, famamque sanctitatis ut vitaret, in patriam redeundi consilium cepit; quo cum venisset, egregiam religionis causa mortem oppetiit.
7. Adam Parižanin. Tres hymni perantiqui de Laudibus... [Paragraph | Section] cepit; quo cum venisset, egregiam religionis causa mortem oppetiit. rediit in patriam, et Martyrii palmam adipiscitur. Ex Antonio Beatillo de Sanctis Umbriae Tom. I. pag. 63. et Tomo 3. pag. 239. sub die 29. Decembris. Jam vero haud est improbabile B. Joannem a Fulgineo virum eximia religione et sanctitate primum auctorem Trimitantis fuisse, ut S. Domnium praecipuo quodam studio ac veneratione prosequerentur. Joannes auctor cultus S. Domnii in Diomedaeis insulis. Etenim cum antiquissimus sit cultus, qui ab illarum
8. Adam Parižanin. Tres hymni perantiqui de Laudibus... [Paragraph | Section] de Sanctis Umbriae Tom. I. pag. 63. et Tomo 3. pag. 239. sub die 29. Decembris. Jam vero haud est improbabile B. Joannem a Fulgineo virum eximia religione et sanctitate primum auctorem Trimitantis fuisse, ut S. Domnium praecipuo quodam studio ac veneratione prosequerentur. Joannes auctor cultus S. Domnii in Diomedaeis insulis. Etenim cum antiquissimus sit cultus, qui ab illarum insularum incolis S. Domnio hodieque adhibetur, et omnem superiorum temporum memoriam antecedat; nisi ejus initium ad B. Joannem referatur, nihil usquam reperies, unde ejusdem originem
9. Adam Parižanin. Tres hymni perantiqui de Laudibus... [Paragraph | Section] studio ac veneratione prosequerentur. Joannes auctor cultus S. Domnii in Diomedaeis insulis. Etenim cum antiquissimus sit cultus, qui ab illarum insularum incolis S. Domnio hodieque adhibetur, et omnem superiorum temporum memoriam antecedat; nisi ejus initium ad B. Joannem referatur, nihil usquam reperies, unde ejusdem originem repetere possis. Quocirca conjectari licet ab ipsomet Joanne una cum Deiparae templo aediculam exstructam fuisse S. Domnio, cui etiam construxit aediculam. quem et ipse ingenti honore coleret, et ab aliis
10. Adam Parižanin. Tres hymni perantiqui de Laudibus... [Paragraph | Section] Etenim cum antiquissimus sit cultus, qui ab illarum insularum incolis S. Domnio hodieque adhibetur, et omnem superiorum temporum memoriam antecedat; nisi ejus initium ad B. Joannem referatur, nihil usquam reperies, unde ejusdem originem repetere possis. Quocirca conjectari licet ab ipsomet Joanne una cum Deiparae templo aediculam exstructam fuisse S. Domnio, cui etiam construxit aediculam. quem et ipse ingenti honore coleret, et ab aliis pari religione cultum esse vellet. Joannis inde auctoritas et exemplum apud posteros valuit. Credibile porro est ipsimet
11. Adam Parižanin. Tres hymni perantiqui de Laudibus... [Paragraph | Section] unde ejusdem originem repetere possis. Quocirca conjectari licet ab ipsomet Joanne una cum Deiparae templo aediculam exstructam fuisse S. Domnio, cui etiam construxit aediculam. quem et ipse ingenti honore coleret, et ab aliis pari religione cultum esse vellet. Joannis inde auctoritas et exemplum apud posteros valuit. Credibile porro est ipsimet Joanni Salonitanos auctores fuisse colendi S. Domnii, quippe cum ad eas insulas e regione obversas littori urbique Salonitanae, sive commercii causa, sive ex itinere appellare consueverint. Praeterea a quibus de
12. Adam Parižanin. Tres hymni perantiqui de Laudibus... [Paragraph | Section] una cum Deiparae templo aediculam exstructam fuisse S. Domnio, cui etiam construxit aediculam. quem et ipse ingenti honore coleret, et ab aliis pari religione cultum esse vellet. Joannis inde auctoritas et exemplum apud posteros valuit. Credibile porro est ipsimet Joanni Salonitanos auctores fuisse colendi S. Domnii, quippe cum ad eas insulas e regione obversas littori urbique Salonitanae, sive commercii causa, sive ex itinere appellare consueverint. Praeterea a quibus de sanctitate et miraculis S. Domnii multa et praeclara accepisset, ab iisdem, ut opinari
13. Pop Dukljanin. Regnum Slavorum, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] suscepti sunt. Tunc rex iussit congregari in eadem planitie Dalmae omnes populos terre, et regni sui. Inter haec dum populi congregarentur, advenerunt legati nobiles, et sapientes missi ab imperatore Michaele, Leo, et Joannes, et alii sapientes, qui a rege, et cardinalibus honorifice suscepti sunt. Igitur omnes congregati, tam latina, quam et sclavonica lingua qui loquebantur, iussu Honorii apostolici vicarii, ei christianissimi regis
14. Pop Dukljanin. Regnum Slavorum, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] coactus eorum praecibus accepit uxorem Romanam, valde nobilibus ortam natalibus, de' qua genuit filium, quem Petrislavum vocavit. Post haec in senectute bona mortuus est, et sepultus in ecclesia Sancti Ioannis Lateranensis cum magna honorificentia. XXVI Accepit post haec Petrislavus uxorem puellam nobilem Romanam, de qua genuit filium, quem Pavlomirum vocavit.
15. Pop Dukljanin. Regnum Slavorum, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] filios Branislavi, sed minime valuit, nam innotuit eis quoddam consilium, et ipsi abierunt Durachium ad patruum suum Goyslavum, solus Grubessa comprehensus est, et positus in custodia in Scodarim. Tempore illo dux Calo Joannes Cumano congregans fortem exercitum venit cum Goyslavo, et nepotibus eius supra regem Georgium. Rex etiam congregans populum paravit eis bellum. Committentes itaque bellum cecidit pars Georgii regis et multi interfecti
16. Pop Dukljanin. Regnum Slavorum, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] XI annis in regno ingressus est viam cunctorum et dormivit cum patribus suis in pace. Sepultus est honorifice et cum magnitudine in monasterio Sanctorum martyrum Sergii, et Bachi manibus filiorum suorum Radaslavi knesii, Ioannis et Bladimiri. XLVII Post haec Radaslavus knesius perexit ad imperatorem Hemanuelem, et benigne ab eo susceptus est, deditque ei totam terram dominandam
17. Milecije. Miletii versus, versio electronica [Paragraph | Section] forte subintrant
18. Anonymus. Obsidio Iadrensis, versio... [page 22 | Paragraph | SubSect | Section] et in deffensionem ipsorum et tutellam nauigiorum et galearum iuxta portum quandam cathenam mire grossitiei ex tredecim tignis adinuicem ferro connexis ac confibulatis, que pęnultimo prefati mensis Augusti in dicto maritimo portu extitit firmata et protensa. Nam a puncta S. Ioannis Euangeliste, constructa vltra portum, erat extensa vsque ad aliam partem, versus vrbem, aliquantulum a uia rectitudinis deuiando versus plagam austri. Tantę enim industrię et virtutis eadem cathena erat stabilita in ęquore, quod eius stipitem nullus architectorum poterat cum speculatione
19. Anonymus. Obsidio Iadrensis, versio... [page 39 | Paragraph | SubSect | Section] prosperitatem, tanto ipsi asperius contra hostes acuunt vires. Custodes spargunt nocte arctius, ne victus prebeatur inimicis. Sed ut ipsis leuior habeatur custodia, alium sticatum vltra portum Iadrę extensum ab ecclesia Sancti Petri versus ecclesiam Sancti Ioannis siti ad puntam procedendo a parte transuersali plage, quem vigesimo pręfati mensis die fabricare inchoauerunt. In quo duos trabuchos confecerunt, qui vrbem aduersariorum teterrime deuastabant, vnum quidem situm ex austro, reliquum ex borea. Quodsi Iadertini vires suas cum industria
20. Anonymus. Obsidio Iadrensis, versio... [page 61 | Paragraph | SubSect | Section] suo ualido exercitu vltra centum milia equitum, qui dignabantur in quocumque agone permisceri, in confinio Semelnici districtus Iadrę distans ab urbe fere per spatium septem miliarium castramentatus est. Et Idus quarto ipsius mensis pręfatus rex cum electis duobus milibus equitum penes fines S. Ioannis Baptistę, fundati in capite vallis portus, equitauit intuens vrbem alacri vultu et sincero cordis affectu, quam tenerrime gliscebat a manibus eripere hostium. Ad quem ingens congeries nobilium et mediocrum uirorum conuenerat, multa reuerentia genibus flexis inclinabant, manus pariter et
21. Anonymus. Obsidio Iadrensis, versio... [page 78 | Paragraph | SubSect | Section] poterat propter rupium et altitudinem saxorum in vallatione dicti castri existentium, sed gratia illius proditoris Zoilli in tanta clade pugilles se disponebant, cum idem sceleris confictor signum eis dederat. Pugillatores seu defensores oppidi, licet coacti per reliquum capitaneum castri nomine Ioannem de Scherbeç, conciuem, austerrime defenssabant et viriliter hostes imprimebant, nec eo die valuerunt ipsum superare. Adusque horam sextam ipse agon dicitur perdurasse. Atque eodem Idus insontes quosdam infantullos et inocentes egenos, qui valuas
22. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 3 | Paragraph | SubSect | Section] 7. mensis aprilis natus fuit filius meus.
1378.
23. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 4 | Paragraph | SubSect | Section] regem, Ianuenses et Venetos, quae confirmata fuit die 8. dicti mensis.
24. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 6 | Paragraph | SubSect | Section]
25. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 6 | Paragraph | SubSect | Section] praedictarum, ego fui.
1384.
26. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 8 | Paragraph | SubSect | Section] et capita eorum fuerunt amputata in platea Iadrae et corpora ipsorum, separata a capitibus, ibi steterunt per totam diem usque ad vesperas.
27. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 10 | Paragraph | SubSect | Section] Die 22. mensis februarii dominus episcopus sagrabiensis et comes Thomasius, frater domini prioris et bani, iter arripuerunt versus Apuliam, cum quibus ivit dominus Paulus de Georgiis et certi alii nobiles de Iadra et cras die sequenti recessit versus Chroatiam dominus Ioannes banus.
28. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 11 | Paragraph | SubSect | Section] se deviavit, et dominus Albertus electus prior, ductor dicti exercitus domini regis, in civitatem nonensem se reduxit. Et
29. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 13 | Paragraph | SubSect | Section] in Dalmatia, ac etiam vicarius comitis nostri, scilicet domini comitis palatini regni Ungariae. Idem dominus episcopus recessit die 25. augusti de sero, anno proximo sequenti.
Iadrae, a parte boreali Sancti Martini.
mercurii 15. mensis decembris
33. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 14 | Paragraph | SubSect | Section] et cum ser Ioanne de Grisogonis, qui ser Ioannes
34. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 16 | Paragraph | SubSect | Section] quo venerat novum Iadram die
35. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 16 | Paragraph | SubSect | Section] Iadrae una cum domino Tibaldo de Nassis et ser Thomasio de Petrizo.
36. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 16 | Paragraph | SubSect | Section] praestitit iuramentum fidelitatis et civilitatis communis nostri Iadrae, super reliquias existentes in procuratoria dicti communis apud ecclesiam Sanctae Anastasiae, praesente comite Nelipitio quondam comitis Constantini et Michaele
37. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 18 | Paragraph | SubSect | Section] veneris 10. mensis octobris applicuit Iadram dominus Antonius Cicchi de Arimino, iudex ad civilia Iadrae deputatus.
38. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 18 | Paragraph | SubSect | Section] de Arimino, iudex ad civilia Iadrae deputatus.
39. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 18 | Paragraph | SubSect | Section] et me Paulo de Paulo.
40. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 19 | Paragraph | SubSect | Section] die eligerunt inter se tres rectores pro regimine eorum, videlicet Dissicium, Rastigna dictum Palaz et Cernucum, et praeceperunt ser Ioanni de Soppe,
tunc comiti nostro ibidem, poena capitis usque diem tertiam recedere ab insula Pagi, et captivaverunt duos nostros nobiles, ser Ioannem filium quondam Dominici de Nassis et ser Simeonem de Pechiaris et cancellarium per nos eis datum, tunc ibi existentem.
41. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 19 | Paragraph | SubSect | Section] cum consiliariis post horam tertiam in Pago unum praedictorum rectorum Pagi, scilicet Dissicium, in platea suspenderunt
per gulam.
canonica Sanctae Anastasiae.
1395
nos praedicti rectores et antedicti quattuor adiuncti, una cum domino archiepiscopo praedicto, domino vicebano recipienti nomine regio, restituimus, dedimus et consignavimus thesauros et res pagensium ecclesiarum, quae erant in manibus domini archiepiscopi praedicti, et hoc in praesentia comitis Ioannis Cubretich, tunc praesidentis in Pago; et hoc fuit in sacristia ecclesiae Sanctae Anastasiae de Iadra, quos thesauros et res idem vicebanus eodem die in duobus capsis clausis aftixis et sigillatis tribus sigillis, videlicet domini archiepiscopi praedicti, sui, ac nostrae communitatis, suo
res idem vicebanus eodem die in duobus capsis clausis aftixis et sigillatis tribus sigillis, videlicet domini archiepiscopi praedicti, sui, ac nostrae communitatis, suo nomine, praesentibus nobis rectoribus et adiunctis, in monasterio Sancti Nicolai monialium de Iadra depositavit, praesente comite Ioanne praedicto.
1396
ivi pro ambasciatore communis una cum ser Marino de Ginanis Sibenicum, pro tractanda unione cum Spaleto, Tragurio et Sibenico.
5. mensis aprilis
49. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 21 | Paragraph | SubSect | Section] martis penultimo mensis madii secesserunt a Iadra euntes Nonam, causa ibi faciendi synodum, et cras die mercurii dominus Paulus de Georgiis, ser Marinus de Ginanis et ego Paulus, ambasciatores et syndici communitatis nostrae ivimus Nonam post dominum episcopum et comitem Ioannem de Gara, pro defendendis iuribus nostrae insulae Pagi, cum multis aliis popularibus nostris sociati. Et
50. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 21 | Paragraph | SubSect | Section] ser Marinus de Ginanis et ego Paulus, ambasciatores et syndici communitatis nostrae ivimus Nonam post dominum episcopum et comitem Ioannem de Gara, pro defendendis iuribus nostrae insulae Pagi, cum multis aliis popularibus nostris sociati. Et
51. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 21 | Paragraph | SubSect | Section] post dominum episcopum et comitem Ioannem de Gara, pro defendendis iuribus nostrae insulae Pagi, cum multis aliis popularibus nostris sociati. Et
52. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 21 | Paragraph | SubSect | Section] Sibenicensium et Nonensium et aliorum quamplurimorum ibi in ipsa prolatione sententiae existentium et eodem die recessimus a Nona et venimus Iadram.
53. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 21 | Paragraph | SubSect | Section] iam in primo crepusculo noctis, recessit galea nostra a portu, causa eundi ad partes orientales ad servitium domini nostri regis, in qua ivit dominus admiratus regius ser Philippus de Georgiis, dominus Raphael de Sorba pro ambasciatore nostro ad dictum dominum regem et ser Ioannes pro patrono dictae galeae cum commissione per nos supradictos sex eis data: quae galea fuit soluta pro tribus mensibus.
54. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 22 | Paragraph | SubSect | Section] credentialibus exposuerunt eorum ambasciatam, videlicet quod domini rectores darent ex se eidem domino regi omnes culpabiles seu participes mortis quondam dominae Elizabeth suae socrus, et eos qui alium dominium introducere in Dalmatia
55. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 22 | Paragraph | SubSect | Section] credentialibus exposuerunt eorum ambasciatam, videlicet quod domini rectores darent ex se eidem domino regi omnes culpabiles seu participes mortis quondam dominae Elizabeth suae socrus, et eos qui alium dominium introducere in Dalmatia
56. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 22 | Paragraph | SubSect | Section] quod domini rectores darent ex se eidem domino regi omnes culpabiles seu participes mortis quondam dominae Elizabeth suae socrus, et eos qui alium dominium introducere in Dalmatia
57. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 23 | Paragraph | SubSect | Section] segniensis, pro hoc a domino nostro rege specialiter destinati, ut statim mitterent Tininium decem nobiles potiores ex se, et quod unus eorum essem ego Paulus, et insuper quod omnino mitterent eidem regi tres nobiles, scilicet ser Andream Nicolai, ser Maurum Petri et ser Doycum olim domini Ioannis, omnes de Grisogonis, qui inculpati veniebant de praedictis, pro adventu quorum praefixus fuit terminus usque ad secundam dominicam proxime venturam; et
58. Pavlović, Pavao. Memoriale, versio electronica [page 23 | Paragraph | SubSect | Section] mensis recessimus in ambasciatam et
Gallo, ser Ioannes de Victor, ser Damianus de Nassis, dominus Tibaldus de Nassis, ser Elia de Grubogna, ser Marcus de Fanfogna, ser Georgius de Rosa et ser Gabriel de Nosdrogna. Deinde die dominico venerunt ser Andreas
ser Doyco
quae est in contrata Sancti Michaelis.
1398.
pecuniam)
et uxore mea Grubula, coepit primo meam, deinde statim filiae meae Michlinae manum, in nomine Spiritus Sancti, contrahendi illud matrimonium inter praedictos ser Ioseph et dominam Michlinam.
dominus Ioannes de Marino miles, ser Marinus Slovi, ser Dessa Iacobi et eiusdem mensis die 22. ser Marinus de Martino, ser Duymus Andreae, omnes de Spaleto, creati fuerunt per maius et generale consilium Iadrae, de consilio civitatis Iadrae, existentibus rectoribus Iadrae ser Marino de Ginano, ser Ioanne de Fumatis et me Paulo de Paulo, licet supradictus ser
procuratione eiusdem Joseph a Spaleto revenit Iadram, et eadem hora in praesentia ser Andreae de Grisogonis, ser Marculi Petri de Cippicho de Tragurio, domini presbyteri Marchuli canonici traguriensis, ser Artivitii de Rivignano cancellarii Iadrae, dominarum Marchete viduae quondam ser Ioannis de Calzina, Vladislavae uxoris praedicti ser Andreae de Grisogonis, Margaretae uxoris ser Doyci domini Ioannis de Grisogonis, dominae Catharinae uxoris ser Francisci domini Pauli de Georgiis, Perutiae uxoris ser Mazoli Petri Andreae et quamplurimum aliorum procuratorio nomine, cum filia mea
Marculi Petri de Cippicho de Tragurio, domini presbyteri Marchuli canonici traguriensis, ser Artivitii de Rivignano cancellarii Iadrae, dominarum Marchete viduae quondam ser Ioannis de Calzina, Vladislavae uxoris praedicti ser Andreae de Grisogonis, Margaretae uxoris ser Doyci domini Ioannis de Grisogonis, dominae Catharinae uxoris ser Francisci domini Pauli de Georgiis, Perutiae uxoris ser Mazoli Petri Andreae et quamplurimum aliorum procuratorio nomine, cum filia mea Michlina matrimonium per verba de praesenti contraxit, alter alterius manum in nomine Patris et Filii et
cooperientes, quodque iam quarta die permiserunt suis inde extractum sepeliri in monumento eius. Consiliarii vero facti per eos sunt hi: Bernardus Clerius Perusinus, filius eius, Bartholomaeus etiam nepos eius, Marcus Crisani, Crisan filius dicti Marci Crisani, Nicolaus et Marinus filii Bercich, Ioannes Ioannis de Bononia, Mladinus recevo de Tragurio, Dominicus Mlinich, Daniel Barbanus et filius eiusdem Danielis, Petrulus Satnich, Franciscus et Nicolaus eiusdem Petruli nepotes, duo Natalichi, Dominicus Prodanicus Bergomensis, Dominicus filius Marci Barberii, Laurentius Cyma,
quodque iam quarta die permiserunt suis inde extractum sepeliri in monumento eius. Consiliarii vero facti per eos sunt hi: Bernardus Clerius Perusinus, filius eius, Bartholomaeus etiam nepos eius, Marcus Crisani, Crisan filius dicti Marci Crisani, Nicolaus et Marinus filii Bercich, Ioannes Ioannis de Bononia, Mladinus recevo de Tragurio, Dominicus Mlinich, Daniel Barbanus et filius eiusdem Danielis, Petrulus Satnich, Franciscus et Nicolaus eiusdem Petruli nepotes, duo Natalichi, Dominicus Prodanicus Bergomensis, Dominicus filius Marci Barberii, Laurentius Cyma, Bosichius
cum 70 hominibus super eam, quae
dotale se recipisse omnes trecentos ducatos, tamen non recipit nisi ducatos ducentos igitur, et examenat ser Gregorius de Zivalellis dictus Corizma.
regiae maiestati, etiam si veniret in persona, requirentes ab ipso domino nostro rege, quod, si sic fieret, nos facturi sumus.
quolibet.
mensis iunii, existente rectore me Paulo cum ser Ioanne de Soppe et Mauro de Grisogonis, praedicta creatio revocata fuit per consilium secretum, in quo fuerunt consiliarii undecim, videlicet domini Georgius de Georgiis, ser Benedictus de Gallo, ser Andreas Nicolai de Grisogonis, ser Ioannes de Victor, ser Cosa de Begna, ser Crescius Raynorii, ser Bartolomeus de Milano, ser Gregorius de Nassis, ser Georgius de Rosa, ser Simon de Detrico et ser Simon de Fanfogna.
certa poena et similiter quod nullus Sibenicensis audeat nec praesumat accedere Spaletum, sub eadem poena.
in die resurrectionis Christi
transmisi unam barcham cum rebus meis Iadram.
ne deterius contigeret dicta occasione, cui dedi de pecunia mea, quando recessit, libras
ser Andreas Mazoy, ser Nicola Maricich et Iusca Petracchis, nobiles cives spalatenses, ac ser Stipe Petri Zegis, nobilis civis traguriensis, qui eodem die intraverunt cum multis equitibus Chroatorum, videlicet Cetinae, Clissii et aliis Dalmatis, videlicet Sibenicensibus, inter quos fuerunt ser Ioannes Miscich, ser Georgius Draganich et ser Stephanus Cicchini fuerunt per Spalatenses intrinsecos interfecti et similiter nonnuli Chroatorum, videlicet Cetinensium, quorum cadavera iacuerunt in platea dictae civitatis Spaleti per duos dies et ultra.
In festo Sancti Nicolai, scilicet die 6. mensis decembris
fuit cometa in coelo.
idem capitaneus cum circa 50 equis et tres galeae eius, iverunt sub castrum Lyube et cras die iovis habuit illud castrum et die veneris iam in crepusculo rediit Iadram.
regis praecepit domino abbati Sancti Cosmae et Damiani, ser fratri Frederico de Georgiis, domino Paulo et ser Luciano de Georgiis, Damiano de Begna, ser Georgio de Zadulinis, ser Simone
remanente, reversa est Iadram et eodem die iam de sero, ipse dominus Lodovicus similiter applicuit.
et eodem die iam de sero, ipse dominus Lodovicus similiter applicuit.
homines praesertim nocte non audebant morari. De quo
veneris 12. mensis martii
concordiae cum intrinsecis intraverunt Arbum hora vesperarum, et cras post celebrationem missae solemnis in ecclesia cathedrali, pacem et unionem inter utrosque sacramento solemni firmaverunt.
et notarius
sabbati 26. mensis februarii
Iacobi, existentibus rectoribus Iadrae dominis Andreolo de Dominis de Arbo, Mazolo de Fanfogna et me Paulo de Paulo.
in me fortunae iacula perpetiar,
unificirano zaglavlje.
et devote.
negant humeri pondera ferre mei.
scribat bona carmina lingua?
Nil tibi, quin caderes, iuvenilis profuit aetas,
aetas,
venis.
330. EPITAPHIUM IOANNIS HUNYADI, MATTHIAE REGIS PATRIS
Phoenice tamen melius iacet Ilia tellus,
DE MORTE AMICI
nunquam mihi mors odiosior! o mihi nunquam
DE TECTIS PER IOANNEM ARCHIEPISCOPUM STRIGONIENSEM INSTAURATIS
auspiciis proximus annus eat!
440. DE SIGNO IOANNIS VITÉZII ARCHIEPISCOPI
DE MUNITIONIBUS AB ARCHIEPISCOPO STRIGONIENSI CONSTRUCTIS
Interea haec gratam testentur carmina mentem,
grata puella, viro.
per freta longa vias.
unificirano zaglavlje.
Ecclesiae suae sanctae.
progressu exercituali prope vadum Danubii, quod vulgo lapideum dicitur,
hoc; quod summe optamus, maturasse videberis. Sanctissimo Domino nostro et Sacro Collegio nos recommissos facias, certificando rem nostram minoris esse periculi, quam famae.
Neven Jovanović
Jovanović Početna verzija.
visendum istuc accedere
pollicitus est.
Tua me humanitas commendatum habeat, tuam praeterea magnificentiam
oro, dominis Petro et Gregorio dominoque Marcello Romano nomine meo dic
salutem. Marcello pro suis calamis, quibus me donaverat, age singulares gratiarum
actiones dominoque Ioanni Treverensi me commenda.
Jovanović Početna verzija.
verzija.
epistolis Matthiae regis passim
intermistae leguntur.
Kal. Mart. M. Quadringentesimo Quinquagesimo septimo.
confirmatur. Proinde, ut ad eam partem unde sequentia dependent, regrediar, Hector quidem, inquit, cohortatis suis, Ilium profectus est.
Hungaria, cui omnia suo arbitratu valeat imperare.
valeat imperare.
naturae, quam meritorum meorum contemplatione.
putavi, plurimam videlicet mei commendationem apud P. R. V.
initium auspicetur. Nemo est, cui pro tanto in me collato beneficio malim obligari quam R. P. V.
At non ita apostolus, sed gemitibus, fletibus, rugitibusque magnis
clamabat: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius?
Et recte sane, quandoquidem, ut ait Augustinus Ioannis tractans
euangelium: Ista uita nec est nominanda uita quia non est uera uita.
Hoc enim nostrum uiuere, ut ait Gregorius,
cotidie est a uita transire; quippe dum
ignis camino, quem tanta
constantia intrepidi subierunt? Quo celebrantur tanta cum omnium dignitate
strenuissimi illi Machabaei; nonne furiosis Antiochi cruciatibus? Vel persecutio
impiissime Hiezabel Heliae quantae laudi ac splendori fuit? Aut Ioanni Baptistae
nonne insanus Herodis gladius supremum honoris ac gloriae cumulum adiecit? Et
apostoli quo alio quam sanguine fuso ecclesiae matris nostrae et totius
Christianae religionis fundamenta solidissima iecerunt? Quid Stephano,
At non ita apostolus, sed gemitibus, fletibus, rugitibusque magnis
clamabat: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius?
Et recte sane, quandoquidem, ut ait Augustinus Ioannis tractans
euangelium: Ista uita nec est nominanda uita quia non est uera uita.
Hoc enim nostrum uiuere, ut ait Gregorius,
cotidie est a uita transire; quippe dum
At non ita apostolus, sed gemitibus, fletibus, rugitibusque magnis
clamabat: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius?
Et recte sane, quandoquidem, ut ait Augustinus Ioannis tractans
euangelium: Ista uita nec est nominanda uita quia non est uera uita.
Hoc enim nostrum uiuere, ut ait Gregorius,
cotidie est a uita transire; quippe dum
At non ita apostolus, sed gemitibus, fletibus, rugitibusque magnis
clamabat: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius?
Et recte sane, quandoquidem, ut ait Augustinus Ioannis tractans
euangelium: Ista uita nec est nominanda uita quia non est uera uita.
Hoc enim nostrum uiuere, ut ait Gregorius,
cotidie est a uita transire; quippe dum
ignis camino, quem tanta
constantia intrepidi subierunt? Quo celebrantur tanta cum omnium dignitate
strenuissimi illi Machabaei; nonne furiosis Antiochi cruciatibus? Vel persecutio
impiissime Hiezabel Heliae quantae laudi ac splendori fuit? Aut Ioanni Baptistae
nonne insanus Herodis gladius supremum honoris ac gloriae cumulum adiecit? Et
apostoli quo alio quam sanguine fuso ecclesiae matris nostrae et totius
Christianae religionis fundamenta solidissima iecerunt? Quid Stephano,
ignis camino, quem tanta
constantia intrepidi subierunt? Quo celebrantur tanta cum omnium dignitate
strenuissimi illi Machabaei; nonne furiosis Antiochi cruciatibus? Vel persecutio
impiissime Hiezabel Heliae quantae laudi ac splendori fuit? Aut Ioanni Baptistae
nonne insanus Herodis gladius supremum honoris ac gloriae cumulum adiecit? Et
apostoli quo alio quam sanguine fuso ecclesiae matris nostrae et totius
Christianae religionis fundamenta solidissima iecerunt? Quid Stephano,
ignis camino, quem tanta
constantia intrepidi subierunt? Quo celebrantur tanta cum omnium dignitate
strenuissimi illi Machabaei; nonne furiosis Antiochi cruciatibus? Vel persecutio
impiissime Hiezabel Heliae quantae laudi ac splendori fuit? Aut Ioanni Baptistae
nonne insanus Herodis gladius supremum honoris ac gloriae cumulum adiecit? Et
apostoli quo alio quam sanguine fuso ecclesiae matris nostrae et totius
Christianae religionis fundamenta solidissima iecerunt? Quid Stephano,
deest in V1
II.8.20 Vulg. Rom. 7,24
II.8.21
Aug. De Eu. Ioan....
II.8.22 iuuentam ] iuuentutem V1 | senecta ] senectus V1 |
Greg. Mor. 25,3,4
deest in V1
II.8.20 Vulg. Rom. 7,24
II.8.21
Aug. De Eu. Ioan....
II.8.22 iuuentam ] iuuentutem V1 | senecta ] senectus V1 |
Greg. Mor. 25,3,4
deest in V1
II.8.20 Vulg. Rom. 7,24
II.8.21
Aug. De Eu. Ioan....
II.8.22 iuuentam ] iuuentutem V1 | senecta ] senectus V1 |
Greg. Mor. 25,3,4
deest in V1
II.8.20 Vulg. Rom. 7,24
II.8.21
Aug. De Eu. Ioan....
II.8.22 iuuentam ] iuuentutem V1 | senecta ] senectus V1 |
Greg. Mor. 25,3,4
qui experientiae testimonium perhibere possunt. Ne singula percurrendo sim longior, semper gens nostra et principes nostri, huius sacratissimae Sedis auctoritatem longe plurimi fecerunt, et ad eius nutum, inter cetera, pacem pariter ac bellum temperarunt. Novissime illustris Gubernator noster Ioannes, cuius supra mentionem fecimus, cohortantibus et assistentibus legatis Apostolicis, quam saepe cum Turco dimicavit, ac tandem magno praelio victor, inter ipsa trophaea sua, triumphantem spiritum reddidit creatori. Parentis igitur sui et praedecessorum suorum regum sequens vestigia
sim uerbaque uentus
uia.
corpus:
Ephesum rediens Drusianam suscitat, ipsum
esse deos, sed de mortalibus ambos
Ad Ioannem Chrisanum Hyaderensem
Annuerunt socii qui erant in alia naui, ut uenirent et adiuuarent eos; uenerunt et
impleuerunt ambas nauiculas V.
mali
timor permanet. Ego sum Gabriel, qui asto ante Deum I.
Angelus Domini stetit iuxta pastores, et claritas Dei cirumfulsit illos. Olim angeli ad
puniendum missi, nunc econtra canunt pacem in terra II.
Inter natos mulierum non surrexit maior Ioanne Baptista; qui autem minor est ex angelis,
maior est illo VII.
Apparuit autem illi angelus de cęlo confortans eum XXII.
IOANNES
pacem in terra II.
Inter natos mulierum non surrexit maior Ioanne Baptista; qui autem minor est ex angelis,
maior est illo VII.
Apparuit autem illi angelus de cęlo confortans eum XXII.
IOANNES
in sapientem cadere perturbationem
animorum etc. Turbetur plane animus Christiani non miseria, sed misericordia XIII.
postmodum fratres XIII.
Insufflauit et dixit eis: Accipite Spiritum Sanctum! Quorum remiseritis peccata,
remittuntur eis; et quorum retinueritis, retenta sunt. Discipulorum dignitas. Petro agnorum
et ouium cura committitur XXI.
De Ioanne: Sic, uel si, eum uolo manere, quid ad te etc. XXI.
PAVLVS AD ROMANOS
incorruptibili per uerbum Dei I.
Fraternitatem diligite II.
Ante omnia autem mutuam in uobis metipsis caritatem continuam habentes, quia caritas
operit multitudinem peccatorum IIII.
se in apostolos
Christi etc. XI.
An experimentum quęritis eius, qui in me loquitur Christus? XIII.
AD GALATAS: Qui operatus est Petro in apostolatum circumcisionis, operatus est et mihi
inter gentes. Iacobus et Cephas et Ioannes, qui uidebantur columnę esse, dextras dederunt
mihi et Barnabę societatis II.
Montes et colles 193 .
Reliquię sunt apostoli et qui ex Iudeis per eos crediderunt 198 .
Nubes prophetę uel apostoli 199 .
Lucas, Matheus, Ioannes 204 .
Signa legem in discipulis meis 209 .
Beniamin lupus rapex 216 .
Apostoli per orbem prędicantes 217 .
Paulus nauigans
Super muros tuos constitui custodes 317 .
Lupus et agnus pascebuntur simul. Paulus et Ananias 327 .
Filii Zebedei. Banerehem, id est filii tonitrui 317 .
Ioannes Baptista in uentre sanctifitatus 333 .
Dabo uobis pastores iuxta cor meum 337 .
Et constitui super uos speculatores 342 .
Nebulę apostoli
131 .
Gabriel, Raphael, Michael 132 .
Ecce uir Gabriel. Quomodo uir, si angelus 133 .
Angelis commissę prouincię 136. 141 .
Ioannes dictus angelus, id est nuncius 153 .
Serui patris familias 158 .
Angeli in custodiam deputati 165 .
Principatus cęlestium 222 .
potestates, Seraphin, Cherubin 434 .
Quatuor facies uni 23 .
Pauli conuersio 73 .
Ioannes Euangelista 25 .
Montes Israel, Moyses, prophetę, apostoli 90 .
Petrus et Ioannes columnę 102 .
In omnem terram exiuit sonus eorum 107 .
Iacobus et Stephanus 108 .
Piscatores 119 .
Paulus
120 .
Filii Zebedei, filii tonitrui, id est bariarehem, et non boanerges 123 .
Euangelistę 143 .
Thadeus ad Abagarum missus 151 .
Ioannes est Helias 153 .
Iudices 155 .
Apostoli dii. Petrus petra 162 .
Quod etiam Ioannes martyr 167 .
Varia dona discipulorum
Thadeus ad Abagarum missus 151 .
Ioannes est Helias 153 .
Iudices 155 .
Apostoli dii. Petrus petra 162 .
Quod etiam Ioannes martyr 167 .
Varia dona discipulorum 173 .
Simon, Andreas, Iacobus, Ioannes 184 .
Apostolicorum nominum interpretatio 184 .
155 .
Apostoli dii. Petrus petra 162 .
Quod etiam Ioannes martyr 167 .
Varia dona discipulorum 173 .
Simon, Andreas, Iacobus, Ioannes 184 .
Apostolicorum nominum interpretatio 184 .
Apostolus Hebraice, Latine missus. Quattuor apostolorum genera. Christus apostolus 191 .
Duo Iacobi
Alii apostoli pręter XII 195 .
Columnę Ecclesię 196 .
Cęphas Petrus 197 .
Apostoli philosophis pręlati 210 .
Ioannes Euangelista 217 .
Paulus dictus e Saulo 251 .
Viscera 253 .
De origine Pauli 254 .
Gaudent pro nomine Iesu pati
405 .
Arietes 409 .
Cęli 410 .
Vię, apostoli et prophetę 412 .
Apostoli sedes Dei 420 .
Ioannes Baptista lucerna 422 .
Nubes 425 .
Luminaria magna 425 .
Petrus negat 430 .
Nubes prophetę et apostoli. Celum mysteria
Omne bonum, quod gerimus, a Deo est 85 .
Oneratis superponendum onus; deponentibus non cominunicandum 151 .
Bonę operationes cęlandę 178 .
Ioannis Baptistę conuersatio 181 .
Apostoli Iacobus, Ioannes, Matthęus. Christus 182 .
Apostoli sal terrę etc. 186 .
Iustitia mundi ad comparationem
Oneratis superponendum onus; deponentibus non cominunicandum 151 .
Bonę operationes cęlandę 178 .
Ioannis Baptistę conuersatio 181 .
Apostoli Iacobus, Ioannes, Matthęus. Christus 182 .
Apostoli sal terrę etc. 186 .
Iustitia mundi ad comparationem iustitię Dei non est iustitia 200 .
Et in sanctos cadere
Qui unam uirtutem habet, habet omnes 238 .
Baptismo non corpora, sed conscientiam mundari 9 .
Baptisma non est sine Spiritu Sancto 63 .
Baptisma Ioannis quid differat a baptismate Christi 63 .
Presbiteri etiam habent ius baptizandi, non solum episcopi 63 .
Quare baptizantur infantes 90 .
Quare circumcisio non in
baptizantur infantes 90 .
Quare circumcisio non in alia parte corporis, et de uera circumcisione 177 .
Moyses lauit Aaron et filios eius. Baptisma 189 .
Baptizati Ioannis baptismate rebaptizantur 205 .
IDEM IN PARTE SECVNDA
MATTHEVS
III.
Centurionis fides et humilitas VII.
iustitia sine timore custoditur. Timorem
dico non quo poena formidatur, sed quo cauetur Domini offensio II.
Parate uiam Domini--- per conuersationem bonam. Rectas facite semitas eius--- non
deuiando a ueritate, ut in te sermo Dei absque offensa perambulet. Ioannes
Baptista in tantam opinionem meritis uirtutis ascendit, ut plerisque Christus putaretur
Bonus homo de thesauro cordis sui profert
bonum VI.
Terra bona suscipiens semen et faciens fructum centuplum VIII.
Lucernę ardentes in manibus uestris XII.
ardentes in manibus uestris XII.
Eleuatis manibus suis benedixit eis. Et factum est, dum benediceret illis, recessit ab
eis. Instruit nos, ut quotiens recedimus, benedictionibus subditos Deo comendemus
XXIIII.
IOANNES
benedictionibus subditos Deo comendemus
XXIIII.
IOANNES
ex aqua et spiritu, non potest introire in regnum Dei. Quod baptisma non potest repeti.
Augustinus. Quomodo natiuitas spiritalis carnali comparetur. Figurę: Heliseus eduxit de
aqua, ferrum. Iudei mare Rubrum transierunt. Naaman Syrus in Iordane purgatus est. Erat
Ioannes baptizans in Ennon iuxta Salim, qui aquę multę erant illic
illic sanabantur corpora, hic animę; illic operatio
angeli, hic Spiritus Sancti V.
Natatoria Syloe in qua cęcus uisum recepit signat baptisma per quod genus humanum a
natiuitate cęcum illuminatur IX.
Abiit iterum trans Iordanem, ubi erat Ioannes baptizans, et mansit illic, id est
transiit de Iudea ad baptizatos ex gentibus X.
Iam uos mundi estis propter sermonem, quem locutus sum uobis. Augustinus: Accedit
uerbum ad aquę elementum et fit sacramentum. Vnde ista tanta uis aquę, ut corpus tangat
II:
iustitiam ex ipso
natus est II.
Omnis qui non est iustus, non est ex Deo. Si cor nostrum non reprehenderit nos,
fiduciam habemus ad Deum etc.
ROMANOS: Quicunque baptizati sumus in Christo Iesu, in morte ipsius baptizati sumus
VI.
AD CORINTHIOS I: Omnes nos in unum corpus baptizatis sumus, siue Iudei, siue gentiles
etc. XII.
CORINTHIOS I: Omnes nos in unum corpus baptizatis sumus, siue Iudei, siue gentiles
etc. XII.
cum spiritu tuo. Gratia uobiscum.
Amen.
AD TITVM: Gratia Dei cum omnibus uobis. Amen
pro nobis. Gratia cum omnibus uobis.
Amen XIII.
induxerunt. In atrio negat, foris egressus plorat XXVI.
Magi ad Herodem diuertentes stellam amittunt, recedentes inueniunt II.
Ieiunabunt cum auferetur ab eis sponsus IX.
Dimittere eos ieiunos nolo, ne deficiant in uia XV.
Hoc genus non eiicitur nisi per orationem et ieiunium. Ieiunium unguentum est quo
caput Domini ungitur XVII.
Venit Ioannes neque manducans neque bibens, Filius hominis manducans et bibens XI.
Ne solliciti sitis quid manducetis VI.
carnem et sanguinem suum tradidit sumendum,
ut fides haberet meritum. Fides enim de his est quę non uident XXVI.
Sindone munda inuoluit Iesum qui mente pura eum suscipit XXVII.
Sindone munda inuoluit Iesum qui mente pura eum suscipit XXVII.
X.
Ve uobis qui ędificatis monumenta prophetarum etc. XI.
Hierusalem Hierusalem, quę occidis prophetas, et lapidas eos qui mittuntur ad te
XIII.
circumcisus. Circumcisio fuit signum futuri per Christum baptismi
II.
nomine Domini, rex Israel XII.
Petrus: Domine, tu mihi lauas pedes? Si non lauero te etc. Domine, non tantum pedes,
sed et manus et caput. Iesus: Vnus ex uobis tradet me. Petrus quasi statim in traditorem
irruiturus, innuit Ioanni, quis esset, de quo Dominus dicerret
XIII.
Petrus: Animam meam pro te ponam XIII.
Si diligitis me, mandata mea seruate. Qui habet mandata mea et seruat ea, ille est qui
diligit me. Qui autem diligit me, diligetur a Patre meo, et ego
Tunica inconsutilis desuper contexta caritatem signat indissolubilem et supereminentem
XVIII.
Prior Ioannes pręcurrit ad monumentum, sed Petrus prior introiuit XX.
Petrus tanquam feruentior cęteris interrogatur a Domino: Simon Ioannis, diligis me plus
his? Iterum et tertio interrogato ac confitenti cura pascendarum ouium demandatur XXI.
Contemplatio significata per Ioannem, actio per Petrum XXI.
PAVLVS AD CORINTHIOS
ad monumentum, sed Petrus prior introiuit XX.
Petrus tanquam feruentior cęteris interrogatur a Domino: Simon Ioannis, diligis me plus
his? Iterum et tertio interrogato ac confitenti cura pascendarum ouium demandatur XXI.
Contemplatio significata per Ioannem, actio per Petrum XXI.
PAVLVS AD CORINTHIOS I
non commisceamini cum illo, ut confundatur, et
nolite quasi inimicum existimare, sed corripite ut fratrem
Paulus ait: Non solum alligari, sed et mori
paratus sum pro nomine Iesu XXI.
Perfecta caritas foras mittit timorem, quoniam timor poenam
habet IIII.
Omnis qui diligit eum qui genuit, diligit et eum qui natus est ex eo. Hęc est caritas
Dei, ut mandata eius custodiamus; et mandata eius grauia non sunt V.
Circumcisionem non esse necessariam fidelibus XV.
Paulus assumpsit Thimoteum et circumcidit propter Iudeos XVI.
Confitemini alterutrum peccata uestra, et orate pro inuicem et saluemini:
211 .
Charitatis rara possessio 212 .
Qui diligit proximum, totam legem implet 212 .
Inter fructus spiritus prima charitas 213 .
Ioannis iam decrepiti uox: Filioli, diligite alterutrum 217 .
Charitas scientię 228 .
Sufferentes inuicem in charitate 228 .
Ambulate in charitate
DEVS.
Christi diuinitas. Natum in Bethlem Magi adorant, aurum offerunt regi, thus Deo, myrrham
homini. Angelus ad Ioseph: Quod in ea natum est, de Spiritu Sancto est. Vocabis nomen eius
Iesum; ipse enim saluum faciet populum suum a peccatis eorum II. Ioannes: Qui autem post me
uenturus est, fortior me est. Baptizato Iesu cęli aperti sunt, Spiritus Sanctus in specie
columbę apparuit, uox Patris de cęlo audita est
quia sciebant ipsum esse Christum IIII. Paralitico dimittit peccata V. Vt cognouit Iesus
cogitationes eorum V. Omnis turba quęrebat eum tangere, quia uirtus de illo
exibat et sanabat omnes VI. Suscitauit uiduę filium VII.
IOANNES
ęternam suam gloriam in Christo Iesu, modicum passos etc. Ipsi gloria et imperium in secula
sęculorum. Amen V.
sua ambulantes in impietatibus etc. I.
non sublime sapere neque sperare in incerto
diuitiarum VI. IACOBI: Diues sicut flos feni transibit I. Diuites plerunque mali; diues tamen
diligendus ut proximus II. Agite nunc, diuites, plorate ululantes etc. contra auaritiam
diuitum, et dolum, et luxuriam V.
Pater et Filius 390 .
Vtrum Deus, quia facturus erat omnia, cuncta cognouit? Non 390 .
Deus in se ipsum respiciens nouit omnia 390 .
Plato Deum comparat soli. Ioannes: Videbimus Deum sicuti est 395 .
Deus principium, finis, species 396 .
Vnum super ens. Vnum bonum, pulchrum 396 .
Deus apud multos esse uocatur
quieta, quę
non auferetur ab ea X.
Domus mea domus orationis est XIX.
Perdet colonos istos, et dabit uineam aliis XX.
In templo non extendistis manus in me XXII.
IOANNES
I: Vt aliis exemplo sint ad uirtutem IIII.
AD THIMOTEVM I: Exemplum esto fidelium in uerbo et in conuersatione etc. IIII.
Marci. Arriani Christum esse Deum negant, sed tamen peccata posse dimittere concedunt
II.
nihil de Virgine sumpsisse I.
[Idem Lucę] Contra Lucę II. Contra istos Lucę XI.
Contra Apollinarem qui unam tantum uoluntatem, id est diuinam ponit in Christo XXII.
Idem quod diuinitatem habuerit pro anima carne tantum hominis assumpta. Ioannis I.II.
Quod de cęlo corpus attulerit VI.
Item VIII.
Quod non habuerit animam humanam X.
Basilides, Valentinus et Martion respuunt Legem et prophetas. Lucas XI.
Item Manichei XVI.
quorum auctor Montanus, Prisca et Maximilla, etiam post Pentecosten faciunt
quadragesimam, eo quod ablato Sponso filii Sponsi debeant ieiunare. Matthei. IX.
Idem promissum paraclytum se suscepisse dixerunt. Manichei uero id de Manicheo
prędictum asserunt. Ioannis VII.
Donatistę localiter Christum concludere cupientes dixerunt eum tantummodo in Africa
esse. Matthei XXVIII.
Hebion et Cherintus Christum hominem tantum dixerunt. Item Martion, Paulus
Samosatanus et Photinus. Matthei I.
unam.
Sic et Heluidius I.
Vnam naturam esse in Christo XV.
Idem Marci VIII.
Idem quod Iesus et Maria unius naturę sint. Lucę I.
Euticius corpus nostrum post resurrectionem impalpabile futurum dixit.
Ioannis XX.
Heluidius de uiri coitu natum dixit. Item Hebion. Matthei I.
Item habuisse fratres XII.
Contra eundem XXVII.
Item Marci II.
Euichitę opinantur monacbis non licere
oblatus Lucę IIII.
Hereticus et dyabolus utitur exemplis Scripturarum, non ut doceat, sed ut fallat V.
Vulpibus comparantur. Item lapis IX.
Dicunt: Ego sum Christus. Idem Antichristi XXI.
Lapidant Dominum Iesum. Ioannis X.
Contra hęreticos XVI.
Eunomius se nosse Patrem et Filium dixit, sicut noti sunt inter se. Matthei IX.
Eunomiani, Arriani, Macedoniani dicunt Spiritum Sanctuum creaturam esse. Contra
Eunomium et Arrium XXIIII.
Spiritum Sanctum XII.
Idem ex Virgine dant ei principium. Lucę I.
Dominus leproso dixit: Volo curare. Hoc contra Photinum V.
Photinus purum hominem dixit. Ioannis VI.
Iudeorum pharisei et saducei. Matthei XVI.
Iulianus tollit peccatum originale. Marci IX.
Idem uitanda esse sepulchra dixit. Lucę XI.
Martion etc. ut supra Hebion. Matthei I.
Martion, Basilides et Valentinus respuunt Legem et prophetas X.
Martion et Manicheus destruunt Vetus Testamentum XVI.
Contra Martionistas qui dicunt Christum bonum Deum, Veteris autem Testamenti deum malum
XIX.
Idem Ioannis I.
Martion et Tatianus nuptiis detrahunt II.
Martion dixit Christum non esse genitum secundum carnem XVIII.
Manichei phantasma esse Christum nec femineo posse nasci ex utero I.
Legem non accipiunt nec prophetas
Martion et Tatianus nuptiis detrahunt II.
Martion dixit Christum non esse genitum secundum carnem XVIII.
Manichei phantasma esse Christum nec femineo posse nasci ex utero I.
Legem non accipiunt nec prophetas nec euangelistas pręter Ioannem, qui fuit cum Iesu in
morte V.
Item uirgultum uellere etc. huiusmodi putant contra pręceptum fieri: Non
occides. Nos de homine tantum accipimus V.
Dicunt hominem neque posse effici malum neque ex malo bonum VII.
Manicheum et
Martionem X.
Animam a Deo, carnem a diabolo creatam dicunt XI.
Manicheus et Martion contra Testamentum Vetus XVI.
Manicheorum error de corpore phantastico XXIIII.
Manicheus nos a malo creatos ait. Ioannis I.
Item Martion I.
Quod uisibilia creata sint a malo deo VI.
De promissione mittendi paraclyti aiunt de
Contra eos, eo quod unum ouile et unus pastor sit Noui et Veteris Testamenti X.
Mathematici Priscilianistę nasci unum quemque hominem sub constitutionibus stellarum
putant. Sic de stella, quę magis apparuit, iudicant I.
Mathematici. Ioannis II.
Contra mathematicos VIII.
Macedoniani, Arriani, Eunomiani dicunt Spiritum Sanctum creaturam. Mathei XII.
Macedonius Spiritum Sanctum seruum esse dixit. Ioannis
stella, quę magis apparuit, iudicant I.
Mathematici. Ioannis II.
Contra mathematicos VIII.
Macedoniani, Arriani, Eunomiani dicunt Spiritum Sanctum creaturam. Mathei XII.
Macedonius Spiritum Sanctum seruum esse dixit. Ioannis
creaturam. Mathei XII.
Macedonius Spiritum Sanctum seruum esse dixit. Ioannis
attulerit.
Ioannis VII.VI.
Nestorius hominem tantum de Virgiine natum, quę uerbum Dei non in unitatem personę, sed
in societatem separabilem recepisset I.
Geminam personam dat Filio. Lucę V.
Nestorius unde subuercus sit. Ioannis I.
Dixit, quod Iesus in uirtutibus crescebat et proficiebat
Contra eos qui a Virgine principium dant Christo et alium Veteris, alium Noui
Testameniti Deum esse dicunt XI.
Contra eos qui Christum magicis artibus usum dicunt XXIIII.
Qui dicunt phantasma fuisse omnia quę incarnationis sunt. Ioannis I.
Quidam quod Iesus non fuerit natus de Maria Virgine II.
Quidam de cęlo corpus attulisse et per Virginem transisse
Dei manens non in natura formam accepit serui XX.
Sabellius, Noeti discipulus, dixit Christum eundem esse Patrem et Filium et Spiritum
Sanctum I.
Item XII.
Sabellius dixit, quod Pater et Filius et Spiritus Sanctus sit una persona. Ioannis I.
Item
Sanctus sit una persona. Ioannis I.
Item
tenebantur,
ne eum agnoscerent. Nos autem sperabamus, quia ipse esset redempturus Israel. O stulti, et
tardi corde ad credendum etc. XXIIII.
IOANNES
Deus etc. qui secundum misericordiam suam magnam regenerauit nos in spem uiuam, per
resurrectionem Iesu Christi ex mortuis in hęreditatem incorruptibilem, incontaminatam,
immarcessibilem, conseruatam in cęlis etc. I.
cor unum et anima una IIII. In Antiochia discipuli primum dicti Christiani
XI.
IACOBI: Fides, si non habeat opera, mortua est in se metipsa. Abraham ex operibus
iustificatus est et Raab meretrix II. PETRI I: Qui crediderit in eum, non confundetur II.
peccatis impedientibus ad eum peruenire non possumus nostra uirtute, nisi ipse occurrens sua adiuuet gratia XV. Non sufficit humanum propositum absque diuino subsidio. Petrus enim, quamuis feruens esset, derelictus tamen a Deo supplantatus fuit ab hoste XXII.
IOANNES
Gloria. Contra uanam gloriam Chrisostomus
gratia secundum mensuram donationis Christi etc. de diuersitate donorum IIII. AD PHILIPPENSES: Deus est enim qui operatur in uobis et uelle et perficere pro bona uoluntate II. AD THESSALONICENSES I: Spiritum nolite extinguere V. AD HEBREOS: Optimum est enim gratia stabilire cor XIII. IOANNIS I: Tenebrę transierunt, et uerum lumen iam lucet II.
Gentiles. ACTVVM: Petro reuelatum etiam gentes mundari a Deo X. Paulo dixit Dominus: Exi longe ad nationes XXII. PETRI I: Prophetę de futura in uobis gratia prophetauerunt etc. I.
Psalmus L 112.
Declaratio sermonum tuorum illuminat etc. Psalmus CXVIII 120.
De expositoribus
qui elucidant me 146.
Helias et Helyseus. Isaias, XII prophetę 151.
Isaias soluto sacco et discalciatis pedibus 155.
Ioannes Baptista: Ego uox clamantis in deserto 160.
Abraham: Quis suscitauit ab oriente iustum? 160.
Hieremias in utero sanctificatus 167.
Propheta qui habet somnium, narret somnium, et qui habet sermonem meum, loquatur sermonemmeum uere 173.
Hieremias fecit uincula
Quis suscitauit ab oriente iustum? 160.
Hieremias in utero sanctificatus 167.
Propheta qui habet somnium, narret somnium, et qui habet sermonem meum, loquatur sermonemmeum uere 173.
Hieremias fecit uincula et cathenas captiuitatem Babylonicam designans 174.
De Ioanne Baptista: Ecce ego mitto angelum meum, et pręparabit uiam ante faciem meam etc. 216.
Ingratus. Agar ancilla opera Sarę, dominę suę, iuncta Abram, cum grauida facta esset, exprobrauit ei sterilitatem, calumniam reddens pro beneficio 3.
Pincerna
corde II. Si oculus tuus nequam fuerit etc. VI. Attendite a falsis prophetis qui ueniunt ad uos in uestimentis ouium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces. A fructibus eorum cognoscetis eos VII. Vulpes foueas habent et uolucres cęli nidos VIII. Verbum contra Spiritum Sanctum. Herodes Ioannis
necem dolet palam, intra se lętatur XIIII. / Pharisei Dominum palam laudant, occulte capere in sermone quęrunt. Saducei tentantes de resurrectione. Legis doctor de mandato XXII. Veh uobis hypocrite. Veh uobis qui mundatis quod foris
iratus scidit uestimenta sua XXVI.
Inuidia. Herodes quęrit animam pueri II. Improperant Domino, quod cum publicanis et peccatoribus manducat. Irrident, quod puellam suscitaturus dixit: Non est mortua, sed dormit. Pharisei dicunt: In principe demoniorum eiicit demonia IX. De Ioanne ieiunante dicunt: Demonium habet. De Domino manducante: Ecce homo uorax et potator uini et peccatorum amicus XI. Tentantes interrogant. Consilium faciunt, quomodo perderent eum. Non eiicit demones, nisi in Belzebub XII. Non ne hic est fabri filius XIII. Herodes decolauit
Ioanne ieiunante dicunt: Demonium habet. De Domino manducante: Ecce homo uorax et potator uini et peccatorum amicus XI. Tentantes interrogant. Consilium faciunt, quomodo perderent eum. Non eiicit demones, nisi in Belzebub XII. Non ne hic est fabri filius XIII. Herodes decolauit Ioannem Baptistam XIIIL Exprobrant, quod discipuli non lauant manus XV. Tentantes interrogant XIX. Murmurant primi, quia nouissimis datur denarius sicut et ipsis XX. Indignantur contra pueros Dominum laudantes XXI. Sciebat Pilatus, quod per inuidiam tradidissent eum XXVII. Cum persequentur uos in
inhibet ab opere bono. Ideo Dominus pręcipit, ne prohibeant illum qui nomine ipsius inuocato eiiciebat demonia, licet non sequeretur ipsum IX. Date quę sunt Cęsaris Cęsari et quę Dei, Deo XII.
Inuidia diaboli mors intrauit in orbem terrarum contra ipsum I. Tradito Ioanne recessit Iesus in Galilea. Docet in persecutionibus non expectare, sed cum inciderimus, manere I. De Domino dicunt: In furorem uersus est, et Belzebub habet
disperiit. Christi tunica mansit integra. Ipse enim factus est sacerdos in ęternum secundum ordinem Melchisedech XIIII.
LVCAS
Iudicium Dei. Et uidebit omnis caro salutare Dei
a longe, hi Iudeos signant, ille gentiles XXIII. Iudei phariseus superbus. Gentiles publicanus humilis XVIII. Ciues autem eius oderant eum et miserunt legationem post illum dicentes: Nolumus hunc regnare super nos. Ob id iussu eius interfecti sunt ante eum XIX.
IOANNES
Iudieium Dei. Amen dico uobis, uidebitis cęlum apertum et angelos Dei ascendentes et descendentes supra Filium hominis I. Bis in Galileam accedens Iesus significat duos aduentus ipsius in mundum: primus pietatis aqua in uinum conuersa, quo exhilarantur
quę consumptura est aduersarios etc. X. Adhuc semel et ego mouebo non solum terram, sed et cęlum XII. PETRII: Et si iustus quidem uix saluabitur, impius et peccator ubi parebunt? IIII. II: Adueniet autem dies Domini ut fur etc. de die Iudicii
ab aduersariis; quę est illis causa perditionis, uobis autem salutis, et hoc a Deo etc. I. AD THESSALONICENSES II: Iustum est apud Deum retribuere retributionem his qui uos tribulant; et uobis qui tribulamini, requiem nobiscum in reuelatione Domini Iesu etc. I. IOANNIS I: Qui fratrem suum odit, in tenebris est usque adhuc II. IVDĘ: Turbulenti I.
Ira. AD EPHESIOS: Sol non occidat super iracundiam uestram. Nolite irasci in malicia IIII. AD PHILIPPENSES: Omnia autem facite sine murmurationibus etc. II. AD COLOSSENSES: Deponite
134,137.
Expositores Euangeliorum 143.
Aurum sensus, argentum sermo, ęs uox 151.
Commatica interpretatio 158.
Fugiendum de Iudea ad
montes, de littera, ad spiritum 174.
Parabola. Similitudo 185.
Corpus Ioannis sepelitur, caput in disco collocatur. Littera humo tegitur, spiritus in altari honoratur et sumitur 185.
Victorinus, Origenes, Dydimus, Porphyrius 191.
Tertullianus, uir doctissimus 192.
Littera caro, mysterium spiritus 199.
LXX fiat, Aquila uere, Symachus et
eos, et uentus cessauit V. Simon iste qui portat crucem in anguria, is est qui laborat pro laude humana. Cogunt enim homines hunc laborare, quem non cogit timor et dilectio Dei XV./
Libido. Herodias reliquit uirum, adhęsit adultero; Ioannem scelus arguentem necandum curauit VI. Libidinosa uoluntas coegit in illum manum mittere, quem sciebat iustum et sanctum VI.
Lis. Regnum in se diuisum, domus, Sathanas non possunt stare
quia, dum uiuimus, debemus semper operari XVII.
Lex. Duo denarii dati stabulario sunt duo Testamenta uel duo pręcepta dilectionis X. Regnum Dei, id est Euangelium simile grano synapis. Item fermentum quod mulier abscondit in satis tribus farinę XIII. Lex et prophetę usque ad Ioannem. Facilius est cęlum et terram pręterire quam de lege unum apicem cadere XVI. Morus eradicata et in mare translata est Euangelium translatum ad gentes XVII. In Lege non esse perfectionem patet ex eo quod cum adolescens se Legis mandata implesse diceret, subiunxit Dominus: Si uis perfectus
noctem mundanę scientię laborantes nihil cępimus. In uerbo autem tuo laxabo rethe, id est in profundo sacrę Scripturę. Vnde tanta piscium copia hauritur, ut ambę nauiculę
suscepit fidei reuelationem et a Petro baptizatus est X. Dominus dixit beatius esse magis dare quam accipere XX. IACOBI: Religio munda uisitare pupillos et uiduas in tribulationibus eorum I. Si indigentibus et nudis quis dixerit: Calefacimini et saturamini; non dederit autem, quid proderit? II. IOANNIS I: Qui necessitatem patienti non subuenit, cum possit, caritas Dei in eo non manet
doctrinam signat Saluatoris 176.
Frenum equi 179.
Lex naturę 184.
Lex spiritalis. Moyses lex. Helias propheta 187.
Transitus de Lege ad Euangelium 190.
De Syon egredietur lex 193.
Forceps duo Testamenta 203.
Lex et prophetę usque ad Ioannis Euangelium 209.
Lex iniqua 212.
Confìrmatio abreuiata sermo euangelicus 214.
Fons Saluatoris doctrina euangelica 217.
Piscina uetus, Legis umbra, duo muri, Vetus et Nouum Testamentum 227.
Lex naturę 245.
Panis arctus et
Vanus mundi labor 289.
Boues 291.
Labor spiritalis 292.
Dulcis somnus operanti. Labor qui perit 297.
Lex. Euangelia sibi coherentia 23.
Euangelia. Duo Testamenta 24.
Lex Iudeis panis subcinericius 20.
Lex et prophetę usque ad Ioannem 32.
Iudei non possunt habere Legis obseruantiam 49.
A porta usque ad portam, id est a Lege usque ad Euangelium 100.
Quattuor Euangelia 108.
Lex et prophetę sale Euangelii condiuntur. Lex et prophetę, priusquam Christus uenisset, erant porta clausa et liber
deinde Ammonitarum copias fregit. Cum X milibus Lysiam superauit, qui habebat electorum VI milia, equitum V milia 218.
Eleazar, filius Saura, per mediam irrumpens aciem ac elephantem, super quo regem ferri credidit, subiens in uentre confodit belluęque casu pressus periit 219.
Ioannes in Gazara uiros, qui ad se perdendum uenerant, interfecit 224.
Medicus. Isaias posuit massam ficorum super ulcus Ezechię regis, et curatus est 68.
Thobias felle piscis liniuit patris cęci oculos et uisum ei restituit. Eiusdem piscis cordis suffitu demones
uos estis qui loquimini etc. X. Ex abundantia cordis os loquitur XII. Exiit qui seminat seminare semen bonum. Semina ceciderunt secus uiam, in petrosa in spinis, in terram bonam. Scriba doctus in regno cęlorum similis patrifamilias, qui profert de thesauro suo noua et uetera XIII. Ioannes Baptista arguebat Herodem regem XIIII. Vnde nobis in deserto panes, ut saturemus turbam? Quos tamen habemus, iubet Dominus dare ipse facturus incrementa frugum, ut sufficiat multitudini XV. Operarii in uinea Domini XX. Ite in castellum, quod contra uos est, asinam soluite etc.
nunquam resurrecturos VIII. Mors triplex, id est naturę et culpę et in qua morimur peccato, uiuimus Deo IX. Pater, in manus tuas commendo spiritummeum. Et hęc dicens expirauit XXIII.
Magister. Pręibis ante faciem Domini parare uias eius ad dandam scientiam etc. I. Ioannes mirabilior quod non formidauit interitum corripiens Herodem quam quod uirtutis meritis Christus sit putatus
Neque enim de spinis colligunt ficus neque de rubo uindemiant uuam. Malus homo de malo thesauro profert malum VI. Discedite a me omnes operarii iniquitatis XIII.
Maria, mater Domini. Beatus uenter qui te portauit et ubera quę suxisti XI.
IOANNES
Mundus. Spiritum ueritatis quem mundus non potest accipere, id est mundi dilectores. Non enim habet inuisibiles oculos humana dilectio, per quos uideri spiritus, scilicet nisi inuisibiliter non potest. Mundus iam me non uidet, uos autem uidetis me XIIII.
Spiritum ueritatis quem mundus non potest accipere, id est mundi dilectores. Non enim habet inuisibiles oculos humana dilectio, per quos uideri spiritus, scilicet nisi inuisibiliter non potest. Mundus iam me non uidet, uos autem uidetis me XIIII.
Miracula. Dicebant, quia Ioannes quidem signum fecit nullum X. Iesus Lazarum quadriduanum suscitauit XI.
Matrimonium. Iesus uocatus ad nuptias uenit et discubuit in Chana Galileę, fecit ex aqua uinum II.
Magnanimus. Qui odit animam suam in hoc mundo etc. Dulcis quidem est
I: Maledici regnum Dei non possidebunt VI. ACTVVM: Vipera apprehendens manum Pauli, in ignem excutitur, quia detrahentes aliorum operibus inuidię igne contabescunt XXVIII. PETRI I: Qui enim uult uitam diligere et dies uidere bonos, coherceat linguam suam a malo. Psalmus
et mors missi sunt in stagnum ignis. Hęc est mors secunda XX.
Mendacium. AD EPHESIOS: Deponentes mendacium loquimini ueritatem unusquisque cum proximo suo, quoniam sumus inuicem membra IIII. AD COLOSSENSES: Nolite mentiri
aurea et argentea, sed et lignea et fictilia, quędam quidem in honorem, quędam in contumeliam etc. II. In nouissimis diebus erunt homines se ipsos amantes, cupidi, elati etc.
.XXI.
Mandata. AD HEBREOS: Viuus est enim sermo Dei et efficax et penetrabilior omni gladio ancipiti et pertingens usque ad diuisionem animę ac spiritus, compagumque ac medullarum et discretor cogitationum et intentionum cordis etc. IIII. IOANNIS PRIMA: Et mandata eius grauia non sunt V.
METHAMORPHOSES
pauci essent, admissi sunt et Leuitę 81.
Initium necessarię rei uitę hominum aqua, ignis et ferrum, sal, lac et panis similagineus et mel et botrus uuę et oleum et uestimentum 149.
MATTHEVS
Nobilis. Petrus et Andreas, Iacobus et Ioannes piscatores erant, et primi uocati sunt ad apostolatum. Petro datę et claues regni cęlorum IIII.
MARCVS
Nobilis. Granum synapis ex paruo magnum IIII.
Numerus. Septenarius perfectus. Quattuormilia
In Helim duodecim fontes aquarum et septuaginta palmę X. Bini mittuntur discipuli, bini Moyses et Aaron, Iosue et Caleph X. Ficulnea annis tribus non fecit fructum. Mulier inclinata annis decem et octo XIII. Vocauit decem seruos et dedit eis decem mnas XIX.
IOANNES
Nobilis. Si filii Abrahę estis, opera Abrahę facite VIII.
Numerus. Sex hydrię sex ętates. XL et VII annis ędificatum est templum hoc, et tu in tribus diebus excitabis illud II. Hora autem erat quasi sexta: signat sextam ętatem,
et nutrientibus illis diebus, quia grauati peccatis non poterunt effugere iudicium XXI. Clamant tolli Iesum et dimitti sibi Barrabam . Repellentes pręcepta salutis et admittentes sedicionis et homicidiorum consilia XXIII.
IOANNES
Obedientia. Meus cibus est, ut faciam uoluntatem eius qui misit me, ut
perficiam opus eius IIII. Venit hora, et nunc est quando mortui audient uocem Filii Dei. Et qui audierint, uiuent. Non quęro uoluntatem meam, sed uoluntatem eius qui misit me,
esse patri spiritus quam patri carnis XII.
Mementote prępositorum uestrorum. Obedite prępositis uestris XIII.
ACTVVM: Obedire oportet Deo magis quam hominibus V. PETRI I: Adolescentes, subditi estote senioribus V. IOANNIS I: In hoc scimus, quoniam cognouimus eum, si mandata eius obseruemus. Qui seruat uerbum eius, uere in hoc caritas Dei perfecta est. Qui facit uoluntatem Dei, manet in ęternum II. Qui seruat mandata eius, in illo manet et ipse in eo
quia templum Dei estis?
Testamenti non imitamur in circumcisione, sic nec in pluritate
uxorum 31 .
Quando iussi abstinere ab uxoribus Israelitę. Aquę nuptiarum arefactę 32 .
Iesus Nauę nec uxorem habuit nec filios. Virginitas Ioannis Baptistę et Ioannis
Euangelistę 33 .
Virginitas pręferenda matrimonio 35, 36 etc. Sapere ad pudiciciam in epistola
Pauli dici debere non
in circumcisione, sic nec in pluritate
uxorum 31 .
Quando iussi abstinere ab uxoribus Israelitę. Aquę nuptiarum arefactę 32 .
Iesus Nauę nec uxorem habuit nec filios. Virginitas Ioannis Baptistę et Ioannis
Euangelistę 33 .
Virginitas pręferenda matrimonio 35, 36 etc. Sapere ad pudiciciam in epistola
Pauli dici debere non sic scriptum est, ad
etc. Sapere ad pudiciciam in epistola
Pauli dici debere non sic scriptum est, ad sobrietatem
37 .
Philippi filię uirgines prophetarunt etiam post Ioannem 38 .
Iacobus, frater Domini. Exempla castitatis a gentilibus collecta 39, 40 .
Pudicicia amissa omnis uirtus ruit 42 .
Castitatis cultus inter gentiles
Iurulentię Ęgyptiorum carmina poetarum, manna Scripturam sacram significat 192 .
Siliquę carmina poetarum 198 .
Patientia iniuriarum et passionum tollerantia 22 .
Ioannes in feruentis olei dolium missus a Nerone 34 .
Patientia erga raptores 76 .
Patientia Dauit erga Semei sibi insultantem 83 .
Triumphus Dei est passio martirum
cuiusdam monachi 322 .
conuiuio occiderunt eum et multos alios 178 .
Omnes uiri qui posuerunt faciem suam, ut ingrediantur Ęgyptum, ut habitent ibi,
morientur gladio, fame et peste. Iterum. Noluerunt audire sed ad idola
Ęgypti conuersi sunt. Azarias et Ioanan non credentes uerbis prophetę perierunt. Quod
incredulis operatio, quamuis bona, non est ad salutem. Ascende in Galaad etc. 179 .
Maledictus qui facit opus Dei fraudulenter. Cessabit Moab esse populus, quonia m contra
Dominum
215 .
Iudas facta oratione committebat pugnam et parua manu magnas superabat copias 218, 220 .
Ionathas suis iam fugientibus orauit et reuersus in pręlium uicit 222 .
Iudei Ioanne duce cum Cendebeo conflicturi tubis sacris insonuerunt, ille fugit. Oratio
Neemię, cum de captiuitate reuersi sacrificarent 224 .
Heliodorus gazophilatium dirrepturus cęcidit exanimis;
oratione Onię sacerdotis surrexit sanus
ab Herode rursum apparuit stella, id est penitentibus
restituitur gratia. Monentur, ne redeant ad Herodem, id est post penitenti am ne iterent
peccatum. Igitur per aliam uiam reuersi sunt in regionem suam, id est per gradus uirtutum
ascenderunt in cęlestem patriam II. Ioannes Baptista in deserto: Penitentiam agite.
Apropinquabit enim regnum cęlorum. Habebat uestimentu m de pilis camellorum,
zonam pelliceam; esca eius locustę et mel siluestre. Facite fructum dignum penitentię, ut
fugiatis a uentura ira
Mattheus relinquit theloneum et sequitur Dominum. Iairus
rogat pro filia, et mortua suscitatur.Emoroissa XII annos infirma tactu fimbrię curatur.
Principis filia eiecta turba suscitatur, quia non resurgit peccator nisi auersus a turba et
seclusus a uulgi consortio IX. A diebus Ioannis Baptistę, quia penitentiam prędicauit, regnum
cęlorum uim patitur et uiolenti rapiunt illud XI. Niniuitę surgent in iudicio cum generatione
ista et condemnabunt eam, quia penitentiam egerunt XII. Chananea clamans post Dominum
misericordiam
triduo perseuerant mecum XV. Qui perseuerauerit usque in finem, ut supra XXIIII. Mulieres
primę uiderunt Dominum post resurrectionem, quia perseuerauerunt ad monumentum XXVIII.
Passio Domini et humanitas. Nascitur in Bethlem II. Herodes quęrit animam pueri II. A
Ioanne baptizatur
Puella in domo, iuuenis extra portam, Lazarus in sepulchro suscitatur, quia
conuertitur peccator uel occultus uel manifestus uel iam longo peccandi usu tabescens V.
Peccatum minus aliquando causa est maioris, ut in Herode libido causa fuit homicidii, cum
decollauit Ioannem VI. Quę de homine procedunt, coinquinant hominem. Filia Channaneę est anima
peccatrix VII. Peccatum non est ens. Est enim res absque essentia et hypostasi peccatum X. Circa negationem Petri prima ancilla titubatio est,
secunda consensio, tertius uir actus est
nostri XVII.
Cęcus secus uiam mendicans clemat: Iesu, fili Dauid, miserere mei. Iussus tacere
intentius clamabat XVIII. Conuersus Dominus respexit Petrum, et egressus foras Petrus fleuit
amare XXII.
IOANNES
septima sequiescit Deus. Ideo sexta
die pro homine patitur, sabbato quiescit in sepulchro. Baiulans sibi crucem exiuit in eum qui
dicitur Caluarię locum, Hebraice autem Golgotha, ubi crucifixerunt eum. Titulus I. N. R. I.
Diuidunt uestimenta. Mulieres stant iuxta crucem. Matrem Ioanni commendauit, et accepit eam
discipulus in suam. Crux quid significet. De latere Domini fluxit sanguis et aqua. Latronum
fregerunt crura. Figura: Iesus in latere transfixus ostium in latere archę Noe, mulier de
costa Adam dormientis. Sepeliunt Iesum Ioseph et Nicodemus
illam administrantes IIII. II:
Nouit Deus pios de tentatione erripere, iniquos uero in die Iudicii reseruare cruciandos II.
Non tardat Deus promissionem suam, sed patienter agit propter uos, nolens aliquos perire, sed
omnes ad penitentiam reuerti
qui introducent sectas perditionis etc. contra hereticos II.
Venient in neuissimis diebus in deceptione illusores iuxta proprias conscientias ambulantes
dicentes: Vbi est promissio aut aduentus eius etc.
sine ira et disceptatione II.
orauimus XXI. IACOBI: Petitis, et non accipitis, eo quod male petatis IIII. Orate pro inuicem, ut saluemini. Multum ualet deprecatio
iusti assidua. Helias orauit, et non pluit; iterum orauit, et pluit V.
rursus reuocari ad penitentiam etc. VI. Voluntarie
peccantibus post acceptam notitiam ueritatis, iam non relinquitur pro peccatis hostia X.
IACOBI: Qui totam legem seruauerit, offendat autem in uno, factus est omnium reus II.
retineamus
tulit adolescentis conuitium 357 .
Offensarum obliuio 389 .
Octauius ad oblitterandas [ophen]2 offensarum memoriam suspectorum episto las
concremauit 402 .
Martyres. Ioannes Baptista 411 .
Stephanus. Iacobus 413 .
Iacobi Minoris sanctitas 414 .
Martyria 427 .
Cyprianus martyrium passus 441,
Vasa martyres 10l. Patientia in aduersis 126 .
Nolite cogitare, quid loquamini. Non ueni pacem mittere, sed gladium. Qui non accipit
crucem suam quotidie 152 .
Audita nece Ioannis Iesus secessit, in hoc arguens temeritatem ultro se offerentium
159 .
Calix martyrium 167 .
Martyres mortem affectantes 190 .
Iudei persequuntur Christianos,
syndone nudus profugit ab eis. Et Ioseph relicto palio nudus de
manibns impudicę feminę auf'ugit. Qui uult effugere manus iniquorum, relinquens mente quę
mundi sunt, fugiat post Iesum XIIII.
quę in octaua ętate erit, mortis expers erit et
indissolubilis VII. Corpus humanum in resurrectione erit subtile per effectum
spiritalis potentię, palpabile autem per ueritatem naturę
XXIIII.
IOANNES
lapides uiui super ędificamini domos spiritales etc. Vos
autem genus electum, regale sacerdotium, gens sancta, populus acquisitionis etc. II.
II: Crescite in gratia et in cognitione Domini nostri
uixerunt in heremo 204 .
Laudat Sebastianum, heremi cultorem 206 .
De Paulo, primo heremita 209 .
De habitatoribus heremi 212 .
De Ioannis Baptistę conuersatione et filiorum prophetarum 213, 214 .
Quantum periculi imminet solitario 214 .
Si perfecta desideras, exi cum Abraham de patria tua et de cognatione tua. Et perge quo
nescis
est apud Deum XVI. Phariseus se laudat et
aliis detrahit. Arrogantię quattuor species. Iustus superbus super atus est a
peccatore humili XVIII. Facta est autem inter illos contentio, quis
eorum uideretur maior. Corriguntur a Domino XXII.
Secretum. Ioannes soluere corigiam calciamenti Domini non ualet, quia incarnationis
mysterium nec ipse inuestigare sufficit, qui hanc per prophetę spiritum agnouit
quinque. Erunt quinque in domo una diuisi tres in duos et duo in
tres: pater, mater, socrus; filius, filia, nurus XII. Iuga boum emi quinque, et eoprobare
illa: Rogo te, habe me excusatum XIIII.
Solitudo. Et erat Ioanes in desertis usque ad diem ostensionis suę ad Israel 1 .
Factum est uerbum Domini super Ioannem, Zacharię filium, in deserto
emi quinque, et eoprobare
illa: Rogo te, habe me excusatum XIIII.
Solitudo. Et erat Ioanes in desertis usque ad diem ostensionis suę ad Israel 1 .
Factum est uerbum Domini super Ioannem, Zacharię filium, in deserto
se. Digitus Dei dicitur Spiritus Sanctus propter partitionem
donorum XI.
Non uenit regnum Dei cum obseruatione neque dicent: Ecce hic aut ecce illic. Ecce enim
regnum Dei intra uos est XVII.
IOANNES
interposito
iuramento etc. Ad tenendam propositam spem, quam sicut anchoram habemus animę tutam ac firmam
et incedentem usque ad interiora uelaminis, ubi pręcursor pro nobis introiuit Iesus secundum
ordinem Melchisedech, pontifex factus in ęternum VI.
I.
Cor timidum 146 .
Prę timore fugientes proiiciebant idola et in cauernis se abscondebant 152 .
Timor obsessorum in Hierusalem, qui mox confortantur a Domino 153 .
Ioannan et socii eius timuerunt, ubi non erat timor. Cum tuto esse
possent in Iudea, fugerunt in Ęgyptum et ibi perierunt 179 .
Ędificium aquilonare signat algorem timoris 196 .
Timens Ionas fugit a facie
oportet nos ultro offerre tentationibus, sed cum inciderimus, libenter et
constanter sustinere. Cum quotidie uobiscum fuerim in templo, non extendistis manus in me.
Sed hęc est hora uestra et potestas tenebrarum XXII.
IOANNES
stat 289 .
Fines terrę secundum tropologiam 369 .
Tentatio. Pater cogitatio, filius peccati conceptio, nepos operatio, pronepos de peccato
gloriatio 53 .
A diebus Ioannis Baptistę regnum cęlorum uim patitur 55 .
Anima oppressa uariis perturbationibus, ad Dominum si conuertitur, liberatur 126 .
Deus meus misit angelum suum et conclusit ora [ora] leonum, et non nocuerunt
Contra Idumeos appetentes uindictam de filiis Iuda. Et contra Palestinos, quod ulti
sunt se toto animo 189 .
Vindicate uindictam populi uestri 218 .
Filii Iambri comprehenderant Ioannem, fratrem Ionathę. Ipse eos sponsam ducentes
aggressus occidit 221 .
Moyses Ęgyptium percutientem Hebreos occidit et in sabulo abscondit 9 .
Vidua. Firmos faciet terminos uiduę
uigilare XXVI. Vespere autem sabbati mulieres ueniunt uidere sepulchrum XXVIII.
Vigilate, quia nescitis, qua hora Dominus uester uenturus sit. Si sciret paterfamilias,
uigilaret etc. XXIIII. Vigilate, quia nescitis diem neque horam XXV.
Vestis. Ioannes Baptista habebat uestimentum de pilis camellorum et zonam pelliceam
IIII. Ne solliciti sitis, quid manducetis aut quid induamini VI. Ecce qui mollibus
uestiuntur, in domibus regum sunt XI.
Venia. Dimitte nobis debita nostra. Si dimiseritis, dimittetur uobis
est, sicut ministrator. Ego in medio uestri sum, sicut qui ministrat XXII.
Vsus. Nemo bibens uetus uinum statim uult nouum. Dicit enim: Vetus melius est V. Habitus
ex usu, ex habitu natura, naturam autem immutare difficile VIIII.
Vindicta. Iacobus et Ioannes uolebant uindicare in Samaritanos, quia non receperant
Iesum, sed inhibiti discunt Filium hominis non uenisse animas perdere, sed saluare IX.
Quęstio cur electi Dei se uindicare deprecentur XVIII.
Vidua. Anna, filia Phanuelis, de tribu Aser, uidua usque ad
Vidua. Anna, filia Phanuelis, de tribu Aser, uidua usque ad annos LXXXIIII, quę non
discedebat de templo ieiuniis et obsecrationibus deseruiens nocte et die II.
Visus. Lucerna corporis oculus XI.
IOANNES
permanet. Vera autem incommutabilitas est ipsa ęternitas VIII. Hęc est
ueritatis natura: per quę putatur insidias pati, per hęc fortior fit etc. IX.
Venia. Soluite eum et sinite abire etc. XI.
Humilitas. Ioannes interrogatus, negat se esse Christum uel Heliam uel prophetam, sed
uocem clamantis in deserto. Cuius ego non sum dignus, ut soluam corigiam
calciamenti.
Maria uenit ad Helizabeth, Iesus ad Ioannem,
ut tu digneris accedere ad
XI.
Humilitas. Ioannes interrogatus, negat se esse Christum uel Heliam uel prophetam, sed
uocem clamantis in deserto. Cuius ego non sum dignus, ut soluam corigiam
calciamenti.
Maria uenit ad Helizabeth, Iesus ad Ioannem,
ut tu digneris accedere ad minores, si ope tua indigent I. Discipuli mirantur humilitatem et
mansuetudinem Domini, quod dignaretur loqui mulieri inopi et Samaritanę, tam humaniter. Iesus
ad filium reguli ire noluit, ad seruum centurionis pergere uolebat, quia humilia
sermo Dei 89 .
Et calamus mensurę in manu eius, id est gratia prophetalis 97 .
Quod prophetę Dei spiritu locuti sunt 124 .
Iuxta fluuium reuelatio Ezechielis, Danielis, Ioannis 135 .
Prophetę usque ad Ioannem 153 .
Cui reuelatur. In quo reuelatur 194 .
Prophetę Noui Testamenti 229 .
Pręteriti
in manu eius, id est gratia prophetalis 97 .
Quod prophetę Dei spiritu locuti sunt 124 .
Iuxta fluuium reuelatio Ezechielis, Danielis, Ioannis 135 .
Prophetę usque ad Ioannem 153 .
Cui reuelatur. In quo reuelatur 194 .
Prophetę Noui Testamenti 229 .
Pręteriti futurique ignoratio 301 .
Nubes
AVGVSTINVS DE CIVITATE DEI
archidiaconus. Nazarius et Celsus.
Timotheus et Apollinaris. Ruffus. Euphemia. Dorothea. Tecla et Erasma uirgo. Felix presbiter et
Constantia. Linus papa. Tecla uirgo. Marcellus et Apuleius.
Vespasiano: Apollinaris episcopus.
Domitiano: Maro. Euticetes. Victorinus. Ioannes Euangelista. Flauia Domicilla
uirgo. Nireus et Achilleus. Nicomedes presbiter. Sygon episcopus. Dionysius episcopus.
Piaton presbiter.
Nerua: Anacletus papa. Victorinus episcopus.
Traiano: Ignatius episcopus Antiochenus. Quirinus Sulpicius
i. Pangratius. Pontius episcopus. Babilla uirgo. Rosina et Secunda,
sorores, uirgines. Nenesius et Lucilla filia uirgo. Symphronius. Olympius.
Theodolus. Exuperia. Maxima. Donatilla. Secunda uirgo. Bonus presbiter. Faustus et Marcus,
diaconi. Primitiuus et Calanus, subdiaconi. Ioannes. Exuperantius. Quirillus et Honoratus,
clerici. Stephanus Primus papa. Tertullinus. Tharsitius acolitus. CCC martyres.
Nenesianus. Felix. Litheus. Polianus. Victor. Lador. Dacius episcopus multique presbiteri et diacones. Protus et Iacynthus. Cyprianus,
Cartaginiensis
Theodora cum tribus filiis. Cyriacus. Largus ut Smaragdus.
Firmus et Rusticus. Euplus. Hippolitus cum sua familia numero XIX.
Maximiano, filio Diocletiani: Crescentianus. Artemia uirgo.
Diocletiano: Ioannes et Chrysippus, presbiteri. Leontius et Carpophorus. Dionysius. Secundus,
Alexander. Anastasius Salonę. Ioannes. Hadrianus cum aliis XXXIII. Dorotheus et Gorgonius.
Niceta. Euphemia uirgo. Lucia uidua et Geminianus. Methodius episco pus. Ianuarius episcopus.
Festus. Sosius et
ut Smaragdus.
Firmus et Rusticus. Euplus. Hippolitus cum sua familia numero XIX.
Maximiano, filio Diocletiani: Crescentianus. Artemia uirgo.
Diocletiano: Ioannes et Chrysippus, presbiteri. Leontius et Carpophorus. Dionysius. Secundus,
Alexander. Anastasius Salonę. Ioannes. Hadrianus cum aliis XXXIII. Dorotheus et Gorgonius.
Niceta. Euphemia uirgo. Lucia uidua et Geminianus. Methodius episco pus. Ianuarius episcopus.
Festus. Sosius et Proculus, diaconi. Desiderius lector. Achacius et
Eutiches. Fausta uirgo et Eulalius. Thebeorum militum legio.
episcopus. Sub Constantino Arriano Martinus papa.
Iuliano Apostata: Priscus presbiter. Priscilianus clericus. Benedicta mulier.
Iulianus et Basilissa et alii. Pigmenius presbiter. Quiriacus episcopus. Ana et Amonius.
Gordianus. Barbarus miles. Demetrias uirgo. Gallicanus. Ioannes et Paulus. Hilarianus monachus.
Christina uirgo. Donatus episcopus. Theodoricus presbiter.
Eustochium uirgo. Theodorus. [Egeas proconsul. Andreas
apostolus.] Bibiana uirgo. Theogenes. XI milia uirginum.
Daciano, pręside
pręside Barchinę: Eulalia et Iulia, uirgines.
Egea proconsule apud Patras: Andreas apostolus.
Pascasio, pręside Alexandrię: Lucia uirgo.
Vuandali et Gotthi: Thomas apostolus.
Iudei: Stephanus protomartyr.
Martiano: Marinus puer. Ioannes apostolus.
Lotario, Lodouico, Carolo: Sabinianus et [Paternianus] Potentianus et Alanus,
episcopi. De LXX discipulis.
Licinio: Argeus et Marcessus et Marcellinus fratres. Theogenes. Hernia, eius
filia, uirgo. XL martyres. Ianuarius et Pelagia. Theodorus.
regina.
Augusto: Gabinus presbiter.
Almachio prętore: Tiburtius, Valerianus, Maximus.
Sapore, Persarum rege: Symeon, Seleucię archiepiscopus et sexdecim milia militum.
Anastasio: Sigismundus, rex Britannię.
Theodorico, Longobardorum rege: Ioannes papa. Symacus. Boetius.
Archadio: Innocentius papa.
ROMANI IMPERATORES QVI PERSECVTI SVNT ECCLESIAM QVIQVE SVB SINGVLIS MARTYRES FACTI
Claudio imperante martyres: Dionysius papa. Prisca uirgo. Marius et Martha cum
et
Apollinaris. Ruffus. Felix presbiter et Constantia. Linus papa. Tecla uirgo. Marcellus et
Apuleius. Euphemia, Dorothea, Tecla, Erasma uirgines.
Tito et Vespasiano imperantibus: Cletus papa. Apollinaris episcopus.
Domitiano imperante: Maro. Euticetes. Victorinus. Ioannes Euangelista. Flauia
Domicilla uirgo. Nereus et Achilleus. Nicomedes presbiter. Sygon episcopus.
Dionysius episcopus. Rusticus presbiter. Pyaton presbiter.
Nerua imperante: Anacletus papa. Victorinus episcopus.
Traiano
diaconus. Fontius episcopus. Felix presbiter.
Rosina et Secunda, sorores uirgines. Nemesius et Lucilla filia, uirgo. Symphronius. Olympius.
Theodolus. Exuperia, Maxima, Donatilla, Secunda uirgines. Bonus presbiter. Faustus et Maurus,
diaconi. Primitiuus et Calanus, subdiaconi. Ioannes, Exuperantius, Quirillus et Honoratus,
clerici. Stephanus Primus papa. Tharsitius acolytus. Trecenti martyres. Nemesianus. Felix.
Lucius. Felix alter. Litheus.
Polianus. Victor. Lador. Dacius episcopi. Multique presbiteri
et diacones.
Castorius. Victorinus. Symphorianus. Seuerus. Simplicius.
Carpophorus. Faustinus et Beatrix. Theodora cum tribus filiis. Tiburtius. Chromatius cum
sociis. Susanna uirgo. Septem dormientes, id est Maximianus, Malchus,
Martinianus, Dionysius, Ioannes, Serapion et Constantinus. Euplus. Hippolitus cum
sua familia numero XIX. Ioannes et Crisippus, presbiteri. Leontius et
Carpoforus. Gnesius. Dionysius. Anastasius Salonę. Felix presbiter et Adauctus.
Ioannes, Hadrianus cum aliis XXXIII. Dorotheus et Gorgonius. Euphemia
et Beatrix. Theodora cum tribus filiis. Tiburtius. Chromatius cum
sociis. Susanna uirgo. Septem dormientes, id est Maximianus, Malchus,
Martinianus, Dionysius, Ioannes, Serapion et Constantinus. Euplus. Hippolitus cum
sua familia numero XIX. Ioannes et Crisippus, presbiteri. Leontius et
Carpoforus. Gnesius. Dionysius. Anastasius Salonę. Felix presbiter et Adauctus.
Ioannes, Hadrianus cum aliis XXXIII. Dorotheus et Gorgonius. Euphemia uirgo. Lucia uidua et
Geminianus. Metodius episcopus. Ianuarius episcopus. Festus.
id est Maximianus, Malchus,
Martinianus, Dionysius, Ioannes, Serapion et Constantinus. Euplus. Hippolitus cum
sua familia numero XIX. Ioannes et Crisippus, presbiteri. Leontius et
Carpoforus. Gnesius. Dionysius. Anastasius Salonę. Felix presbiter et Adauctus.
Ioannes, Hadrianus cum aliis XXXIII. Dorotheus et Gorgonius. Euphemia uirgo. Lucia uidua et
Geminianus. Metodius episcopus. Ianuarius episcopus. Festus. Sosius et Proculus
diaconi. Desiderius lector. Acatius et Eutiches. Sosius. XLVIIII martyres.
Eleuterius cum aliis multis. Probus
Iulianus Apostata: Bibiana uirgo, Priscus presbiter. Priscilianus clericus. Benedicta mulier.
Iulianus et Basilissa et alii. Pygmenius. Quiriacus episcopus. Anna et Ammonius. Gordianus.
Barbarus miles. Demetrias uirgo. Gallicanus. Ioannes et Paulus. Hilarianus. monachus. Christina
uirgo. Romanus episcopus. XI milia uirginum. Theodoricus presbiter. Eustochium uirgo.
Theodorus. Donatus episcopus.
Martiano imperante: Marinus puer. Iulia uirgo.
Maxentio, Herculii Maximiani filio: Dorothea uirgo.
Iustiniano: plurimi episcopi.
Almachio prętore: Tiburtius, Valerianus et Maximus.
Sapore. Persarum rege: Symeon, Seleucię archiepiscopus.
Anastasio: Sygismundus, Britannię rex.
Theodorico, Longobardorum rege: Ioannes papa. Symachus et Boetius, uiri
doctissimi.
Constantio: Paulus episcopus.
Archadio: Innocentius Primus papa.
Leone: Timotheus, episcopus Alexandrinus, et Proterius, eius presbiter.
Theodosio seniore:
rerum
puto,
elego magnum sociante cothurnum
Dominus Petrus de Canali Comes Sibenici, et
dici Scardonam, ut
accepisset. Tum petri milato aureorum milia quatuor numerent
quibus aes alienum disoluat: negotiaque sua melius disponat. andreae uero
bracteae inauratae fabri duabus natis mile aurei singulis dotis nomine sunto:
Tantundem et petri ioanis tingendi magistri natis esto
(ambo et enim ianuenses reliqorumque sodalium plerique sunt). Marci autem
regiensis Ragusinae rei publicae cancellarii eo quod sit uir egregius nec cum
plebe reputandus duabus
sodalium plerique sunt). Marci autem
regiensis Ragusinae rei publicae cancellarii eo quod sit uir egregius nec cum
plebe reputandus duabus pariter singulis mille quingenti largiantur. Tibicinibus
uero: ac triremium gubernatori: ioannique rato sericei pani textori: et Damiano
cathapultario: Antonioque sutori donatis prius menstrua stipendia decernantur
donec ianuae Dux iterum restitutus munera eis magistratusque et pro urbis
dignitate et pro eorum uirtutibus
eos fidei ussione obstringendo. ad hunc fere modum rebus compositis
eadem nocte clandestinus lintrem quendam corcurrensium qui ligna pro fornacibus
aduexerat cum meretrice quadam et pusione ac plerisque famulis conscendens:
Petrumque ioannem secum pro interprete ducens: atque non pecunias modo dolo malo
extortas: uerum etiam uestimenta omnia ac potiorem supellectilem auferens
corcurram profectus est tanta festinatione ut lembum conscendenti suppellectilis
uestiumque
ianuensem tamen
quendam nautam: qui cum Anchonitanorum naui casu ex orientis superueniens
partibus. optime Baptistinum se atque Antonium ante dictos nosce afferebat.
mercede proposita retinuere. Quem cum petrus milatus: petrusque ioannes (ambo
enim se praeter caeteros nebuloni ita tradiderant ut aes alienum contractum sibi
unde disoluere possent nihil relinquerent) corcurram secum detegendi eum causa
duxissent eo die quia famuli quos inepti
sidus erit inter et astra tuum.
uix iam dolori resistentem aliquandiu intuitus esset: ad Johannem
postea: qui solus discipulorum ibi remanserat se conuertit: Mulier inquiens
(sic enim matrem tunc appellauit) ecce filius tuus. Deinde rursus ad illam
se reuoluens: quasi capite innueret quod manibus non poterat: Joani ait: Ecce mater
tua. Et ex illa hora accepit eam discipulus in suam.
Cogitate nunc uiri optimi et mentes uestras tanto dolori. tante pietati queso
recludite: qui status: que conditio: qui erat tunc animus miserrime matri. Ego
certe uidere uideor perennes lachrymas: mestissimos
plorauit in nocte et lachryme eius in maxillis eius. O si alicui ex nobis
atque utinam mihi tante huic rei, tanto huic spectaculo adesse
contigisset, cum deus mulieri, cum Rex ancille, cum maritus sponse, cum pater
filie, cum natus parenti, cum Jesus Christus Marie uirgini in cruce pendens Joannem
filium pro se retinendum tradebat. Taceat iam prisca etas et pia orbis totius facta
sileant. Hoc omnes miseri cogitent: omnes orbati meditentur. omnes afflicti
considerent. hoc denique et parentes uniuersi in filiorum morte: et filii in
parentum funere contemplandum sibi proponant.
ascendens super omnes celos omnium es arbiter: omniaque dispensas: Oro inquam te
supplex atque obsecro uti tu hodie populum tuum hic et ubique in tui memoriam
congregatum his oculis: eo uultu: eaque pietate aspicere digneris: qua sanctissime
affixus cruci tunc cum omnia ad te ipsum trahebas: Joannem discipulum tuamque
charissimam et pientissimam matrem aspexisti: eo munere: ea gratia illustres qua
quondam apostolos tuos in die sancto Penthecostes illuminasti spiritum claritatis
roremque misericordie tue eis desuper infundens. Domine sancte: pater omnipotens,
eterne deus: qui
animus liberalitatis
amittat mercedem, dum hominibus magis quam Deo placere studet.
Neque enim immerito Cratonem philosophum, dum Ephesi contemnendarum opum
ederet spectaculum, gemmas immodicę ęstimationis contundentem a Ioanne
apostolo reprehensum ferunt. Nam si pietati magis quam glorię studuisset,
nunquam profecto illas contriuisset, sed potius uenditarum precio
indigentibus succurrisset. Quam quidem sententiam et ipse postea est
deterreri, ut petenti aliquid non tribueret, dignissimus iudicatus est, cui
uineę Dei manu plantatę et mundi per Christum saluati cura regimenque
committeretur.
Non dissimile benignę liberalitatis exemplum de Ioanne, Alexandrino
patriarcha, ab his, qui uitam eius conscripsere, memoratur. Nam (ut aiunt)
cum aliquando mendico sibi obuiam facto sex nummos dispensatorem dare
iussisset, ille acceptis diuertit paululum de uia et
pauperi
erogari mandauit. At diues ille ab emptore redemptam iterum misit precatus,
ne munus suum ultra uenale haberet, sed eo ipse frui uellet. Verum diuitis
preces superabat patriarchę in egenos misericordia neque ullo modo Ioannes
tenere se potuit, quin rursum itidem faceret ut prius. Diues autem iam
secundo recuperatam eidem referri iussit: Videbimus, dicens, uter nostrum
citius defatigabitur, tu uendendo, an ego redimendo. Ille ioculo dicta
nonne pauperum, quibus illa se benignam pręstiterat,
obsecrantium uoces apostolum Petrum compulerunt, ut illi iam conclamatę ad
pristinam uitam reditum a Domino impetraret?
Nonne et pro Drusiana egenorum Ephesi turba Ioanni apostolo occurrens, ut,
quam illi tunc efferebant, ipse protinus suscitaret, obtinuerunt, dum uestes
ab ea receptas ostentant, dum illa incolumi se nunquam famem
timuisse affirmant? Mulier igitur ad uocem
nihil sum. Quibus
sane uerbis testatus est minime de se loquendum, nisi cum incumbit
necessitas. Sed et tunc ita temperandum, ut et res dicatur et euitetur
iactatio.
Tali quidem temperamento usus Ioannes Aegyptius monachus, cum Spiritu Sancto
reuelante multis futuri euentus responsa daret, inferebat non suis meritis
eam reuelationem sibi factam, sed illorum, qui rogatum aduenerant. Morbo
affectos coram se curationis
quam de honoris illecebris.
Veruntamen, quid abbates monachosue tantopere miramur? Ipse summus pontifex
Gregorius primus se seruum seruorum Dei appelauit. Ac ne dictu id illi quam
factu facilius fuisse putes, aduenienti Ioanni abbati assurrexit, et prior
honoris gratia in terram prouolutus est pontifex quam abbas. Cęteri deinde
maximi pontifices nomenclaturę istius titulum omnes usurparunt, opus rari.
Omnes se seruos seruorum Dei dici, pauci
mihi uoluntas in uobis, dicit Dominus exercituum, et munus non suscipiam
de manu uestra. Sed iam audiant, quam moribus eorum diuersa
gesserint illi, quorum sectę se esse autumant.
Petrus et Ioannes missi in Samariam baptizatis imponebant manus, et
accipiebant Spiritum Sanctum. Tune Simon magus, et ipse baptizatus, sed
magis ad auaritiam quam ad fidem corde conuerso, pecuniam apostolis offerre
coepit, ab eis
Hinc altera dirę cupiditati inuratur nota, dum monstratur, quam hi, qui hominibus benefacientes hominum mercedem
respuerunt, paruo modicoque contenti uitam sustentarint.
Petrus, Andreas, Iacobus, Ioannes piscatu sibi uictum quęrebant, relictis
retibus et naui secuti sunt Christum et dixerunt: Ecce dimisimus omnia,
et secuti sumus te. Constat igitur eos et ante apostolatum fuisse
pauperes et in apostolatu
sine quibus hic uiui non potest,
nihil pręterea quęsierunt et illi, quibus res erat, eis, quibus non erat,
erogabant. Multa id genus exempla posuimus, cum de elemosinis tractaremus,
et nunc repetere superuacaneum est. Ioannes tamen, Alexandrinus patriarcha
(a quo pauperes dominos diximus appellatos) non est silentio
prętermittendus. Cum enim ex hac uita migraret, haud parum lętatus esse
dicitur, dum gratias Deo ageret, quod morienti sibi
iam
olim propositi huius duces: Heliam in torrente Charith prope Iordanem a
coruis nutritum, Heliseum in monte Carmeli cum prophetarum choro habitantem,
filios Rechab sub tentoriis demorantes et incertis sedibus uagos, Ioannem
denique Baptistam in Ennon iuxta Salim iam baptismi mysteria auspicantem et
eos, qui ad se confluerent, nunc arguentem, nunc docentem. Erat enim uox
clamantis in deserto: Dirigite uiam Domini, rectas facite semitas
sepeliuit. Non
est enim passus Dominus serui sui, tantę sanctitudinis uiri, neque
corpusculum dimitti inhumatum neque conuersationem posteros latere. Illi
prouidit tumulum, nobis uirtutis exemplum.
Ioannes Aegyptius, anachoreta, cuius responsis Theodosium principem in suis
aduersus barbaros expeditionibus usum accepimus, habitauit in ea Thebaidis
eremo, quę adiacet oppido Lyco. Spelunca eius in pręrupti montis uertice,
etiam futura prędicere, euentu haud incerto, ut super eo quoque
Helię prophetę spiritum requieuisse dicerent, cuius et nomen sortitus fuerat
et secutus propositum, Deo in solitudine seruiendo.
Rarissimum est, quod de Ioanne quodam relatum legimus. Dicitur enim, cum
primum ad eremum secessisset, tribus continuis annis sub cuiusdam saxi rupe
stans semper orasse, nunquam resedisse, tantum somni cepisse, quantum rectus
capere potuit; cibum
aduenisse, domum, ubi erant sedentes, repleuisse, supra singulos eorum
linguas tanquam ignis apparuisse, ut intelligas perseueranti ac iugi
oratione Spiritus Sancti gratiam conciliari solere.
Petrus et Ioannes ascendebant in templum ad horam orationis nonam, et
languido ante uestibulum mendicanti pro elemosina sanitatem dederunt. Itaque
documento nobis sunt, ne soli orationi uacantes misericordię in egenos
obliuiscamur.
imaginibus ad illicita prouocabant. Experimento ergo didicit, quanti momenti
illud Domini pręceptum sit: Vigilate et orate, ne intretis in
tentationem!
Stantem atque orantem et Ioannem abbatem in superioris Thebaidis eremo, sub
quodam * corr. ex quadam
cauę rupis fornice, annos treis perseuerasse legimus, nunquam
procubuisse, ne minus orare, quam uellet, cogeretur, quoniam
perfecte integreque audiuit. Atque eodem equo statim, quo optabat,
est auectus. Et in tempore domum reuersus rei gerendę occasionem non amisit,
sed promptiorem expeditioremque, quasi pręuenisset, habuit.
Hac eadem in re Ioannis, patriarchę Alexandrini, imprimis laudanda est
solertia, qua populum, audito Euangelio mox ab ecclesia delabi solitum,
curauit continere. Et ipse enim intermissa celebratione sequi egredientes
coepit, dicens, ubi oues,
Et cum spiculatoris gladius
ceruici suę immineret, necis proprię oblitus pro alterius sanitate orauit.
Vtrunque autem uera charitas faciebat, ut et proximi misereretur et pro
Christo mori non timeret. Ioannes, frater eius (quem Iesus
amasse plurimum dicitur) cum a Pathmo Ephesum reuerteretur, Drusianam
defunctam ab ipso feretro, quo ad sepeliendum portabatur, sanam surgere ac
domum redire fecit. Virgulta in aurum, littorales
dignę habeantur, uiuentium oratonibus iuuari, non solum Ecclesię traditione,
sed etiam reuelationibus exemplisque sanctorum constat.
Benedictus Octauus, pontifex maximus, postquam uita defunctus est, apparuit
Ioanni, Portuensi episcopo, seque, ne ęternis poenis addiceretur, Odilonis,
Cluniacensis abbatis, intercessionibus consecutum dixit et tantummodo
temporarię afflictioni, donec uitę maculas diluat, deputatum. Id ubi
resciuit
Domini? Aut quis
consiliarius eius fuit? Aut quis prior dedit illi, et retribuetur ei?
Quoniam ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia. Ipsi, gloria in
secula. Amen.
Ioannes apostolus: Fui, inquit, in spiritu Dominica
die, et audiui, et uidi, ea utique, quę in Apocalypsi commemorat.
Quorum pręstantiam diuus Hieronymus admirans ait: Apocalypsis Ioannis tot
habet
Amen.
Ioannes apostolus: Fui, inquit, in spiritu Dominica
die, et audiui, et uidi, ea utique, quę in Apocalypsi commemorat.
Quorum pręstantiam diuus Hieronymus admirans ait: Apocalypsis Ioannis tot
habet sacramenta, quot uerba. Parum dixi: in uerbis singulis multiplices
latent intelligentię et pro merito uoluminis laus omnis inferior est.
Apostolici quoque uiri cęlum ipsum animo transcendentes et uiderunt
sit, quin hora
illa, qua prędictum erat, fuerit moriturus, nisi mortis suę mora uitam
medico esset allatura.
Iosephi huius cęterorumque conuersionem minus mirabitur, qui animum
attenderit, quod Ioannes Damascenus, Mesuę Iudei filius, Iudeorum omnium doctissimus, Hebreis Gręcisque litteris ęque eruditus, nemine
cogente, contulerit sese ad Christianitatem. Nunquid nesciuit Legem?
Ignorauit
Polemius *corr. ex Polemus
rex baptizatus relicto regno apostolum sequitur; ut in paupertate
Christum adoret, qui in diuitiis et potentatu adorauerat diabolum.
Ephesii quoque fidem a Ioanne apostolo prędicatam recepturi, ut eam signis
approbaret, petierunt. Qui Christi nomine inuocato uetustum Dianę templum
ruere fecit, ut, in qua illi plus confidebant, minus pro ipsis ualere
intelligerent, quando quidem
nostrę confessionem declarauit.
Verum Dominus noster, ut fidei ueritatem ostenderet, sicuti sępe ab impiis
hereticis prauitatis poenas exegit, ita ab eorundem insidiis tutatus est
seruos suos.
Ioannes Chrysostomus, episcopus Byzantinus, quoniam Gainę, militię magistro,
uolenti in dioecesi ipsius ecclesiam ponere Arrianorum obnixe restitit, ab
illo capitali odio petitus Dei beneficio protectus est. Gainas enim irę
uolenti in dioecesi ipsius ecclesiam ponere Arrianorum obnixe restitit, ab
illo capitali odio petitus Dei beneficio protectus est. Gainas enim irę
impatiens quibusdam ex militibus suis negocium dederat, ut domum, in qua
Ioannes erat, noctu aggressi incenderent atque ipsum, si forte flammas
euasisset, ferro perimerent. Qui ubi domui appropinquassent, uisis circa eam
angelorum copiis territi fugam petierunt. Iterum nocte insequenti missi
eadem
ratus episcopum conductitios habere; qui sibi pręsidio essent, cum
ualidiore militum manu ad eum inuadendum profectus est. Sed et ipse simili
modo perterrefactus celerius abiit quam uenerat. Et quoniam putauit
ciuitatem cum Ioanne stare, furore percitus perrexit in Thraciam, coegit
exercitum et reuersus deuastabat Byzantinum agrum, etiam urbi proxima
incursans. Arcadius uero imperator molestiam hanc absque hominum cęde
auertere cupiens, cum ad
exercitum et reuersus deuastabat Byzantinum agrum, etiam urbi proxima
incursans. Arcadius uero imperator molestiam hanc absque hominum cęde
auertere cupiens, cum ad illum placandum legationem destinare uellet,
Ioannem ultro se offerentem misit. Eius aduentu Gainas consternatus humi
procidit et ab eo, quem interempturus putabatur, ueniam
supplex petiit. Tum preda restituta amouit, exercitum matureque recessit,
tam
sese dedidere. Et perniciosissimus error (qui iam late manare coeperat) una
cum suo autore extinctus defecit.
Cum eiusmodi hominibus ne communicandum quidem duorum exemplo docebimus:
Ioannis apostoli et discipuli eius Polycarpi.
Ioannem Eusebius, ecclesiasticę historię scriptor, tradit, dum Ephesi moram
traheret, balnea ingressum. Viso ibi Cherinto heretico statim retulisse
pedem et ad suos conuersum
una
cum suo autore extinctus defecit.
Cum eiusmodi hominibus ne communicandum quidem duorum exemplo docebimus:
Ioannis apostoli et discipuli eius Polycarpi.
Ioannem Eusebius, ecclesiasticę historię scriptor, tradit, dum Ephesi moram
traheret, balnea ingressum. Viso ibi Cherinto heretico statim retulisse
pedem et ad suos conuersum dixisse: Fugiamus hinc, ne balnea nos ruina
ad Titum scribens monet ac dicit: Hereticum
hominem post unam et secundam correptionem deuita, sciens, quia
subuersus est, qui eiusmodi est, et delinquit, cum sit proprio iudicio
condemnatus. Et ipse Ioannes Epistola secunda: Siquis ,
inquit, uenit ad uos, et hanc doctrinam non affert, nolite recipere eum
in domum nec »Aue« ei dixeritis. Qui enim dicit illi »Aue«, communicat
operibus eius malignis.
aiunt iis, qui
post baptismi lustrationem peccati maculam contraxerunt, gratię recuperandę
non esse locum. Petrus, de piscatore apostolus, iam carni et sanguini Domini
communicauerat, iam speciali priuilegio cum Iacobo et Ioanne eiusdem Domini
gloriam in monte uiderat, iam Iesum Dei Filium confessus fuerat, et tamen
Dominicę passionis tempore, dum homines timet, Deum negauit.
At quoniam post negationem amare fleuit, non solum
ne quam
ob causam consuetudine eius, qua sibi nihil dulcius neque suauius erat,
carere cogeretur.
Quid illud? Cum audisset, quod unus ex Discipulis conspiraturus esset
aduersus Dominum suum et a Ioanne quęreret, quis ille esset, quo eum animo
quęsisse crederemus? Nonne in ipsum protinus irruendi, ipsum membratim
discerpendi et in frusta concidendi laniandique, si cognouisset? Quando
quidem nec armatorum cohortem
resurrectionem Saluatoris
in eo apparuisse Euangelica ueritas docet. Cum igitur singulari cultu atque
obseruantia Dominum usque ad crucem prosecutus fuisset, mortuum quoque ac
sepultum quęrere non cessauit. Cucurrit una cum Ioanne ad monumentum, ut
citius cęteris uideret illum, quem cęteris ardentius amabat. Pręcurrit
quidem Ioannes, sed ante introiuit in monumentum Petrus, corpore tardior,
sed amore aliquanto feruentior.
Dominum usque ad crucem prosecutus fuisset, mortuum quoque ac
sepultum quęrere non cessauit. Cucurrit una cum Ioanne ad monumentum, ut
citius cęteris uideret illum, quem cęteris ardentius amabat. Pręcurrit
quidem Ioannes, sed ante introiuit in monumentum Petrus, corpore tardior,
sed amore aliquanto feruentior.
Ita et, cum piscationem facerent, Dominum ipsos de littore alloquentem prior
agnouit Ioannes, sed ad eum prior uenit Petrus.
quidem Ioannes, sed ante introiuit in monumentum Petrus, corpore tardior,
sed amore aliquanto feruentior.
Ita et, cum piscationem facerent, Dominum ipsos de littore alloquentem prior
agnouit Ioannes, sed ad eum prior uenit Petrus. Sic quippe traditum est :
Simon Petrus, cum audisset, quia Dominus est, tunica succinxit se (erat
nudus) et misit se in mare. Alii autem Discipuli nauigio uenerunt. Non
enim
ut sit sensus: eum in aduentu Iudicis a fidelium consortio separandum,
qui a Christi charitate inuentus fuerat alienus.
Charitatem autem Dei habet, quisquis ea, quę ab illo pręcepta sunt, ante
omnia exequi studet. Ioannes apostolus: Hęc est charitas Dei, inquit,
ut mandata eius custodiamus. Ac nequid excuses, subiungit: Et
mandata eius grauia non sunt. Idem alibi: Et hęc est charitas, ut
ambulemus
prędicarent atque extollerent.
Petrus, Andreas, Philippus crucifigi non recusarunt, Iacobus et Paulus capite
truncari, Iacobus alter de pinna templi deiici et fullonis fuste mactari,
Ioannes in bullientis olei dolium nudus demitti, Thomas et Mattheus lanceis
confodi, Stephanus lapidibus obrui, Matthias securi percuti, Simon et Iudas
irruenti sacrilegorum impetu ellidi atque obteri, reliqui omnes Discipuli
in eiusmodi deposito seruando
nec cunctatus conscenso equo ad grassatorum latibula abiit solus, periculi
immemor, dum perditam ouem uestigat inter lupos. Eo uiso iuuenis commissi
conscientia uerecundatus fugere coepit, Ioannes insequi consecutusque eum
blanditiis promissisque allicit et ad spem uenię animat; se pro illo
rationem redditurum, modo poenitere ac secum redire ne detrectaret. Itaque
reuersum sic instituit, ut lucraretur Christo.
capite puniretur. At ille pro diacono mori paratus
fugam persuadet eumque noctu emittit. Qua de causa ad necem petitus prębuit
ceruicem. Cęterum iam ad feriendum elatam uidens spiculatoris manum protinus
exclamat: »Sancte Ioannes, tene illam!« Immota mansit et rigentibus neruis
deflecti nequiuit. Reliqui miraculo territi abbatem liberum fecere. Qui mox
rogatus male affectam manum oratione curauit. Multiplicia dona certatim
offerebant,
Decio cęsare Aretii martyrium passi, cum
fustigarentur et uerberantium brachia repente obriguissent, ut illi
sanitatem recuperarent, orarunt, inimicorum potius quam suę poenę remedium
exquirentes.
Ioannes et Paulus Iuliano Apostata imperante Romę passi sunt. Eorum corpora
humi defossa Terentiani, militum pręfecti (cuius manu cęsi erant) filium ad
tumulum ipsorum adductum a demonica uexatione liberum reddidere. Hinc patet,
potuerant, mane inuentos de proposito quidem corripuit, sed quasi hospites
prandio excepit et collectis hortuli fructibus, quos furatum uenerant,
donauit atque abeuntes deduxit.
Memorabilis admodum et Ioannis Elemosinarii episcopi contra iniuriam gratia.
Conquerenti nepoti de uillico conuitiatore respondit se ita in eum
uindicaturum, ut nemo non miratus sit. Accersitumque uillicum annuis
pensionibus liberum fecit, docens hoc
quam
habebat, pecuniam coram effudit, ut, quanta sibi opus esset, suo arbitrio
sublatam ferret. Alius ab ingrato data repetiisset, ille contumeliam passus
datis etiam superaddendum existimauit.
Ioannes Damascenus pro eo, cuius occulta calliditate perfidię in Theodosium
imperatorem innocens damnatus dexteram amiserat manum, diu intercessit, ne
in dolo deprehensus capite puniretur. Imperator admiratus hominis patientiam
dissimulat populi crimina, cum ad prędicandum mittitur, quam populum, qui ab
his auerti negligit, cum redarguentem audierit. Neque enim tantam
calamitatem Niniuitę tunc effugissent, si Ionę minas contempsissent.
Ioannis quoque Baptistę uox clamantis in deserto puchre nobis modum
formamque prędicandi uidetur exhibuisse. Vitia primum omnium acriter
increpanda maximeque eorum, quos in iis obstinatiores cernimus, docuit,
phariseis
declarauit corripiendo Herodem regem, uincula, carcerem, necem perferre
satius sibi existimans quam illicitum illius coniugium adulatione obtegere
et pręceptorum Dei immemorem se prębere.
Post Ioannem autem coepit prędicare ipse olim prędicatus semperque
prędicandus, mundi Saluator ac Dominus. Lex enim et prophetę usque ad
Ioannem, exinde Euangelium Christi, et hactenus quidem
terrenorum pręmium
obtegere
et pręceptorum Dei immemorem se prębere.
Post Ioannem autem coepit prędicare ipse olim prędicatus semperque
prędicandus, mundi Saluator ac Dominus. Lex enim et prophetę usque ad
Ioannem, exinde Euangelium Christi, et hactenus quidem
terrenorum pręmium bonorum, nunc iam cęlestis regni ęterna promittitur
poenitentibus beatitudo. Poenitentiam, inquit, agite,
appropinquabit
Reliqui etiam apostoli dimissa Iudea in diuersas prouincias idolorum
cultores at religionem Christi conuersuri disperguntur. Andreas Achaiam,
Philippus Scythiam, Bartholomeus Lycaoniam, Iacobus Zebedei Hispaniam,
Ioannes Ephesum, Thomas Parthiam Hyrcaniamque et Indiam, Mattheus Macedoniam
et Aethiopiam, Iacobus Alphei Hierosolymam, Iudas Thadeus Mediam,
Mesopotamiam, Pontum et cum Simone fratre Persidem in sortem prędicationis
corporis habitum paulo ante subsannauerant, scientiam amplexi sunt Christo
credentes. Nesciebant utique sub terra latere aurum et
interdum sub uili panno habitare sapientiam.
Regulus episcopus, Ioannis apostoli discipulus, in Gallia cęlestis frumenti
granum oppidatim disseminat et plurimis baptizatis fructum huberrimum in
horreis Ecclesię recondendum cogit. Cęterum, cum apud quendam uicum in magna
uirorum ac
huiusmodi instruite in spiritu lenitatis,
consyderans teipsum, ne et tu tenteris. Illos tamen, qui plus nimio
duri uidentur et delinquendi assuetudine iam occaluerunt, acrius increpandos esse cum Ioannis Baptistę tum
Salauatoris nostri exemplo docemur. Dum enim phariseos palam
arguerent, alter illos uiperarum progeniem appellauit, alter hypocritas
generationemque peruersam et adulteram dixit. Et cum in
illo iudicans
nunquam promoueri passus sit soloque diaconatus officio contentus, quoad
uixit, fuit. Cogitent nunc sacerdotes, qualis eos decet perfectio, si
Franciscus non sufficere credidit.
Ioannes primus, qui Hormisdę, in summo pontificatu successit,
Constantinopolim uersus pergens, cum Corinthum diuertisset, equum ei, a quo
commodatum acceperat, restituit. Hoc equo, quod inter manus mansuetior
esset, uti
pacem et persequere
eam! Eundem dicere solitum accepimus iracundos Deo atque hominibus odio
esse. Sicut enim humilitas pacem conseruat, ita iracundia concitat lites,
concordiam dissipat.
Hinc et Ioannes, monasterii in Scythi positi abbas, cum ad Pesium anachoretam
uisendum uenisset et ab eo quęreret, quantum in solitudine per annos
quadraginta, quibus in ea permanserat, profecisset, isque referret, quod sol
omnia
Quia scilicet ego uita sum, mecum uiue et
dimitte mortuos, ne forte et ipse simul moriaris.
Ab iis etiam, qui heresi aliqua deprauati sunt, ut declinemus, ipsa sanctorum
exempla nos monent.
Ioannes apostolus balnea cum discipulis ingrediens, ut eos, qui illo
conueniunt, Euangelium doceret, uidit inter lauantes Cherintum hereticum
atque inde relato statim gradu ad suos conuersus: Fugiamus hinc , ait,
dicens:
Subtrahatis uos ab omni fratre ambulante inordinate et non secundum,
traditionem, quam acceperunt a nobis . Et ad Titum ait: Hereticum
hominem post unam et secundam correptionem deuita . Ioannes quoque
apostolus: Siquis uenit ad uos, inquit, et hanc doctrinam non
affert, nolite recipere eum in domum nec »Aue« ei dixeritis. Qui enim
dicit illi »Aue«, communicat operibus eius malignis .
adeo
conditionis humanę obliti sunt, ut carnem iam morti obnoxiam luxuriose
uestiendam putarent; consuerunt folia ficus et fecerunt sibi perizomata.
Tunicis denique pelliceis contenti uixerunt.
Ioannes Baptista, quo non surrexit maior inter natos mulierum, de pilis
camellorum uestem contextam et pelliceam zonam circa lumbos habuisse
dicitur. Et de illo ad turbam Dominus: Quid existis, ait, in
desertum,
attonsus est nec
oleo unctus nec balneo usus. Sic indutus etiam apud Iudeos in tanta
ueneratione fuit, ut soli permissum sit Sancta sanctorum intrare et Deo
laudis sacrificium pro populo offerre.
Ioannem etiam apostolum sola syndone amictum Hierosolymis aliquando
incessisse ex Euangelio constat, quoniam, dum a Iudeis apprehenderetur, ea
relicta nudus effugisse dicitur. Nudi ergo nudum Christum sequamur, ne ab
optionem daret, multo magis eligerem tunicam Pauli cum meritis eius quam
regum purpuram cum regnis suis.
Palmeis quidem tegminibus et illi quatuor in uastissima Aegypti eremo a
Pafnutio inuenti: Ioannes, Andreas, Thaddeus et Philippus amicti erant. Hunc
tamen tam syluestrem uestitum haud multo tempore post cum ueste
immortalitatis commutarunt. Tanto nunc felicius cęlesti lumine illustrantur,
quanto antea perusta solis
orate! Sic ergo nobis opus aliquod faciendum erit, ut, dum manus
artificio occupatur, animus ipse interim oret et in cęlestium meditatione
iugiter uersetur.
Petrum et Thomam et Iacobum et Ioannem post susceptum etiam apostolatus
officium piscatione se exercuisse, quin immo iubente Domino laxasse rete in
Euangelio legimus. Quis tale opus reprehendere audeat, si Dominus iubendo
approbauit? Iam de elemosinis eorum,
suppeteret, sportulas de palmarum foliis texebat, ut suo potius labore quam
alieno impendio sibi necessaria in solitudine compararet.
Eos autem, qui nihil agendo nihil sibi defuturum sperant, pręsumptione falli
Ioannis abbatis monstrabimus exemplo. Huic in Scythiotica eremo ętatem
agenti incidit in animo, ut diuinę contemplationi absque aliqua corporis
operatione cibiue cura iam quasi angelus Dei uacaret. Itaque cęllam deserens
per
per uastam solitudinem euagari coepit, sed die tandem septimo fame urgente,
cum iam uesper esset, rediit. Et cum cęllę fores occlusas offendisset,
contubernalem suum, quem ibi reliquerat, ut sibi aperiret, inuocauit se
Ioannem esse contestans. At ille: »Nequaquam — inquit — nam Ioannes in
angelum mutatus est nec cibo illi opus est nec cum hominibus commorari
necessarium.« Tali exprobratione taxatum dimisit, passus eum nocte illa sub
fame urgente,
cum iam uesper esset, rediit. Et cum cęllę fores occlusas offendisset,
contubernalem suum, quem ibi reliquerat, ut sibi aperiret, inuocauit se
Ioannem esse contestans. At ille: »Nequaquam — inquit — nam Ioannes in
angelum mutatus est nec cibo illi opus est nec cum hominibus commorari
necessarium.« Tali exprobratione taxatum dimisit, passus eum nocte illa sub
diuo ante ianuam iacere. Mane vero concesso aditu, cum longa inedia
ne detrectaret. Eo enim non solum corpori
opportuna facile parari, sed etiam animum ipsum recreari solere, ut semper
quasi nouus ad agendas Deo gratias laudesque persoluendas redire cum
alacritate festinet. Correctus igitur Ioannes diuina deinceps negocia
fabrilis operis uicissitudine impensius est executus et, quantum sua
pręsumptione lapsus fuerat, tantum consilio alieno usus profecit.
Ioannes, alius abbas, qui in Thebaidis eremo uitam
alacritate festinet. Correctus igitur Ioannes diuina deinceps negocia
fabrilis operis uicissitudine impensius est executus et, quantum sua
pręsumptione lapsus fuerat, tantum consilio alieno usus profecit.
Ioannes, alius abbas, qui in Thebaidis eremo uitam duxit, singulis Dominicis
diebus pane ab angelo delato se sustentasse perhibetur, cęteris uero diebus
fiscellas texendo uictum sibi parauisse. Quod si et aliis diebus,
hominem ueluti rabidum canem ferreis uinculis constrictum permanere, sed
multo difficilius compede soluto longius abeundi uoluntatem semper tenere
ligatam. Vtranque autem difficultatem superauit amor Christi.
Ioannem monachum sub caua montis rupe annos treis rectum perstitisse tradunt
talique corporis gestu et cibum et somnum cepisse. Et diutina tandem
immobilique statione tibias imas intumuisse hulceraque fecisse. Quid hac
somnum cepisse. Et diutina tandem
immobilique statione tibias imas intumuisse hulceraque fecisse. Quid hac
patientia intolerabilius, si quicquam intolerabile est, quo beatitudinis
ęternę pręmia compensantur? Ac ne dubites Ioannem nunc in cęlesti gloria
esse cum angelis, angeli ministerio pedum eius langor in terra curatus est.
Pacomius abbas per dumeta et obducta sentibus loca nudis uestigiis
deambulabat, ut uoluptatis aculeos spinarum
offeras.
Post Dominum Iesum primi inter Christianos apostoli ieiunio usi sunt. Ipse
enim, ut in Euangelio legimus, cum in Matthei domo accubuisset, quibusdam
interrogantibus, quare discipuli eius, sicut Ioannis et phariseorum, non
ieiunarent, respondit: Nunquid possunt filii nuptiarum, quandiu sponsus
cum illis est, ieiunare? Venient autem dies, cum auferetur ab eis
sponsus, et tunc ieiunabunt in illis diebus.
singulo pane diuinitus
sibi allato nutritum accepimus, aliis uero diebus absque cibo ieiunum
permansisse.
Illos quatuor, quos Pafnutius abbas in remotissima Aegypti eremo commorantes
reperit: Ioannem, Andream, Thaddeum et Philippum, hebdomadarum continuata
ieiunia Dominicis diebus soluere solitos ferunt, angelo tunc iuxta eorum
numerum panes deferente. Et in aduentu Pafnutii quintum panem additum fuisse
dicunt. Nec
die percepta spiritali alimonia corporis et sanguinis Christi sine ullo alio
cibo reliquum tempus perduraret. Itaque, quod ad animę salutem sumptum erat,
illius uirtute etiam caro sustentabatur.
Ioannes quoque abbas in Thebaidis eremo, quem sub rupe quadam manentem toto
triennio nunquam sedisse diximus, ipsam sacrosanctam communionem Dominicis
diebus a sacerdote sibi delatam sumens, nihil aliud gustabat. Hoc illi et
non corpus. Nam post resurrectionem quoque, ut ueritatem resuscitati
corporis approbaret, cum Discipulis comedit, non carnem tamen nec quicquam
aliud pręter panem, piscem, fauum.
Eius pręcursor Ioannes Baptista Spiritu Sancto repletus, antequam natus,
locustis in deserto et syluestri melle pascitur. Ob quam uictus austeritatem
a phariseis demonium habere dicitur. A Domino neque comedens neque bibens
appellatur, non
Sic occultabat uictus angustioris usum,
ostentationem fugiens et soli Deo placere affectans, tametsi ciuitas in
monte posita latere non potuit semperque fugientem sequitur gloria,
sequentem fugit.
Ioannem presbyterum, qui in Gallia apud Castresium pagum martyrio coronatus
est, crudis herbis et aqua frigida sustentatum ferunt. Qui sponte corpus
suum sic afflixerat, illud et martyrio exponere sine hęsitatione potuit,
mulierem, quę languenti ministrabat, cum conualuisset, uitiauit. Quanto illi
melius erat morbo perisse quam peccato! Mori timuit, et multo grauiorem
mortem incurrit, dum obedire negligit.
Iccirco quidem Ioannes abbas in Scythi, quem sol iratum non uidit, ex hac
uita ad meliorem migraturus, pręcipuum discipulis suis documentum relinquere
uolens nunquam quicquam se ex sententia sua egisse dixit, sed seniorum,
nunquam aliquid
fecisset. Hoc erat proprię
renunciare uoluntati et in docendo nihil pręsumere. In hoc ille summam pene
uirtutum putauit, qui, dum decederet, fratres suos plura monere necessarium
non esse censuit.
Ioannem alterum apud Lycum, Thebaidis oppidum, commorantem obedientię uirtus
eo prouexit, ut futurorum pręscium faceret. Huic obsequii experiundi causa
abbas pręcepit, ut palum aridum in terra defixum aqua, quę duo milia passuum
mouere non ualerent, soli, ut
aduolueret, abbas pręcepit. Tunc ille quidem toto conatu frustra nitens,
uires experiri non cessauit, donec multo sudore madentem iam quiescere idem
abbas iussit. Hac obsequiorum simplicitate Ioannes prophetandi donum
consecutus, in magnis bellorum difficultatibus Theodosium principem, ne cum
hoste congredi timeret, suis animauit oraculis, certissimo uictorię euentu,
ita ut ille deinceps certamen nullum iniret,
Hac tamen obedientię subiectione Lambertus meruit et in episcopatus sui
sedem restitui et tandem martyrio coronari.
Non minus constantis, licet minus prudentis, obedientię est exemplum, quod
sequitur. Ioannes abbas eremique Scythi oeconomus ficus de Mareota *
corr. ex Mareote Lybię sibi muneri missas duobus
adolescentulis ad senem quendam procul in ulteriore deserto manentem
deferendas dedit. Quos,
aliquis, non susurrus, non saltem screatus
audiebatur, denique multitudo solitudinem taciturnitate ęquabat.
Libet hoc loco apponere, quanta diligentia qualique circumspectione hoc idem
ab Aegyptiis monachis olim seruatum Ioannes Cassianus de coenobiorum
institutis tractans dicat: Cum solennitates — inquit — (quas illi synaxeis
uocant) celebraturi conueniunt, tantum a cunctis silentium prębetur, ut, cum
in unum tam numerosa fratrum
et in Apocalypsi, qui
canticum cantant nouum, quod nemo, alius canere potest, et sequuntur Agnum,
quocunque ierit. Sine macula enim sunt ante thronum Dei, et cum mulieribus
non fuerunt coinquinati.
Ioannem Baptistam, ut illum baptizaret, uirginitate meruisse credimus, cum
maxime decuerit, ut baptizari uolens castus Dominus, casta editus matre,
casti serui opera ministerioque uteretur. Itaque Ioannes plus quam propheta
non fuerunt coinquinati.
Ioannem Baptistam, ut illum baptizaret, uirginitate meruisse credimus, cum
maxime decuerit, ut baptizari uolens castus Dominus, casta editus matre,
casti serui opera ministerioque uteretur. Itaque Ioannes plus quam propheta
est, quoniam plus est uirginem esse quam futura prędicere. Ipse est Helias,
id est, robustus dominator, qui carnis lasciuiam animi puritate superauit.
Denique inter natos mulierum nemo maior est
erat. De ipso enim dictum est: Ecce
ego mittam angelum meum, et pręparabit uiam ante faciem meam. Angeli
igitur magis quam homines sunt, qui uirginitatem sancte integreque
custodiunt.
Ioannem apostolum, quoniam et ipse uirgo erat, prę ceteris a Domino dilectum
Euangelia testantur. Ob hoc ab eodem Domino illi matrem commendatam et illum
matri. Virginitatis etiam priuilegium fuit, quod idem et apostolus est et
castitate
sanctitateque pręstitisse ferunt, ut etiam Iudeis incredulis admirationi
esset. Soli Sancta sanctorum intrare permittebant. Plerique deinde ob illius
necem Hierosolymam euersam putauerunt. Hunc Paulus et Cepham et Ioannem,
ueluti reliquorum pręsides, columnas uocat et ab iisdem sibi dexteras datas
societatis gloriatur. Ac nequis calumnietur Petrum non sine
uxore fuisse, nec nos imus inficias, cum et socrum habuisse
se fecit. Sed nemo Legem putet
unicum exemplum, ut repudiet inuitam. Nescis enim, an sic uoceris, ut hic
uocatus est, singulari quadam uocatione, non communi. Quippe qui breui tanta
profecit sanctitudine ac scientia, ut sub Ioanne abbate monasterium
ingressus, in successoris eius Helię locum omnium suffragiis suffici
meruerit, cunctis pręlatus, qui uxori prętulerat Christum.
Ad Ioannem abbatem quendam seculari habitu hominem uenisse autor
profecit sanctitudine ac scientia, ut sub Ioanne abbate monasterium
ingressus, in successoris eius Helię locum omnium suffragiis suffici
meruerit, cunctis pręlatus, qui uxori prętulerat Christum.
Ad Ioannem abbatem quendam seculari habitu hominem uenisse autor est
Cassianus primitiasque obtulisse. Cuius aduentu demon ab obsesso, quem
sanare abbas non potuerat, repente effugit, propter eum se fugere confessus.
Admiratus
Ioannem abbatem quendam seculari habitu hominem uenisse autor est
Cassianus primitiasque obtulisse. Cuius aduentu demon ab obsesso, quem
sanare abbas non potuerat, repente effugit, propter eum se fugere confessus.
Admiratus Ioannes, unde ex illo seculi homine tanta uirtus emicuisset,
curiosius percunctari coepit. Atque audiuit eum olim, dum monasticę
professionis desyderio afficeretur, a parentibus compulsum ducere uxorem et
iam annum undecimum
sententiam esse perhibent: Malum est mulierem uidere, peius alloqui,
pessimum tangere. Ex sensibus igitur corporis nostri, ut quisque periculo
proximior, ita magic continendus.
Propterea quidem Ioannes anachoreta in quadam Aegypti pręrupte rupis spelunca
obtruso * corr. ex obstruso aditu degens, cum
foeminis nunquam est locutus, raro cum uiris, ad se tamen intrare permisit
neminem. Tribuno
sęuire uelle, cui tam atroces bestię pepercerant, et liberam
dimisit.
Philippi apostoli quatuor filię, quia uirgines erant, prophetandi donum
accipere meruerunt, etiam post Ioannem, cum prophetas cessare oportebat.
Agatham, Cathanensem uirginem, nec Aphrodisię meretricis illecebrę nec
Quintiani prętoris promissa, minę, supplicia ad impudiciciam trahere
patuerunt. Omnia contempsit, ut
habitaculum est impolluta uirgo, quę perpetuę sese dedicat castitati.
Maria Decegnies, puellula duodecim annos nata parentum (non sua) uoluntate
cuidam Ioanni nuptui tradita, uitę districtione ac sanctitate commouit
uirum, ut intactam dimitteret. In uirginitate ergo perseuerans, multa
uirtute multisque miraculis celebris euasit. E uita decedenti Christus,
angeli, apostoli in
PER EXEMPLA VETERVM
Hactenus de castitate. Nunc iis, qui culpa aliqua lapsi sunt, demus
poenitentię locum, ut resurgant. Et quidem, nemo est, qui non peccet.
Septies in die cadit iustus, ait Scriptura. Et Ioannes apostolus:
Si dixerimus — inquit — quia peccatum non habemus, nosipsos
seducimus et ueritas in nobis non est. Igitur, quoniam omnia Deus
conclusit sub peccato, ut omnium misereatur, omnibus
homines, iumenta, boues, pecora gustent quicquam usque mane utque
unusquisque conuertatur a uia sua mala. Id uidens Deus auertit omnem
perniciem illam, quam eis comminatus fuerat se illaturum. Quis ergo dubitet,
quin a diebus Ioannis regnum cęlorum, uim patiatur et uiolenti rapiant
illud, si etiam ante Ioannem hominum poenitentia mutare potuit Dei
sententiam?
Mardocheus ad Susa abductus, cum Aman Persę odio in ipsum ac simultate factum
conuertatur a uia sua mala. Id uidens Deus auertit omnem
perniciem illam, quam eis comminatus fuerat se illaturum. Quis ergo dubitet,
quin a diebus Ioannis regnum cęlorum, uim patiatur et uiolenti rapiant
illud, si etiam ante Ioannem hominum poenitentia mutare potuit Dei
sententiam?
Mardocheus ad Susa abductus, cum Aman Persę odio in ipsum ac simultate factum
esset, ut rex Persarum Assuerus edicto iuberet interfici Iudeos omnes, qui
locustis syluestrique melle uescebatur. Lugubris et asper uestitus
peccatorum tristitiam indicat, zona pellicea carnis mortificationem
testatur, ciborum uilitas ieiunium abstinentiamque commendat.
Post Ioannem eadem sane uox Dominicę prędicationis initium fuit:
Poenitentiam agite! Appropinquabit enim regnum cęlorum. Sola
peccati turpitudo ad poenitentiam mouere debuit peccatorem, quanto magis cum
etiam ea
et ipse abutitur eo in superbia.
Hinc est, quod sanctis uiris maximę semper curę fuit, ut
peccantes traherent ad poenitentiam, quoniam et sine illa infelices et per
illam beatos fore non ignorabant. Ioannes apostolus (ut quidam tradunt)
peregre proficiscens, iuuenem conuersum apud episcopum reliquit et ut grande
quoddam depositum custodiendum commendauit. At cum redisset, illum
discessisse comperit et commeantium itinera
quam turbauerat dolor
uitę nequioris.
Ploranti ad monumentum Marię Dominus ante quam apostolis apparuisse dicitur,
quia illa prior consolari meruit, quę lachrymas huberius fudit. Cum fleret
(ut Ioannes inquit) inclinauit se et prospexit in monumentum, et uidit duos
angelos, unum ad caput et unum ad pedes. Paucis uerbis tota poenitentis
ratio comprehensa est. Qui enim ad poenitentiam conuertitur, primo se
peccasse
ne qua nimis acerba increpatione conturbet
confitentem, et uulnus, quod leni fotu curandum est, durius contrectans
exasperet ac suppurare cogat, ne forte et ipsi contingat, quod contigisse
seni cuidam in Aegypto refert Ioannes Cassianus. Qui monachum adolescentem
cum in confessione audisset libidinis incentiuis identidem urgeri,
immoderata reprehensione prope ad desperationem compulit, indignum monachi
nomine contestans, cuius pectus
plenus ait) abscondit scelera sua, non
dirigetur; qui autem confessus fuerit et reliquerit ea, misericordiam
consequetur. Idem dicit: Reuela Domino opera tua, et dirigentur
cogitationes tuę. Et Ioannes apostolus, cui futurorum arcana
spiritalibus oculis licet intueri: Si confiteamur — inquit —
peccata nostra, fidelis est et iustus, ut remittat nobis. Quid
autem opus est cęlare hominem, quod non
Nunc Euangelicę institutionis exempla, quę ad propositum quicquam spectare
uidebuntur, colligemus.
Dominus noster Iesus Christus Iudeorum in iudicando maliciam arguens:
Venit -inquit- Ioannes Baptista neque manducans panem neque
bibens uinum, et dicitis: Demonium habet. Venit Filius hominis manducans
et bibens, et dicitis: Ecce homo deuorator et bibens uinum, amicus
publicanorum et peccatorum!
diuinę in percussorem miraculum illę ipsę
mulieres, apud quas aliquando pernoctauerat, palam confiterentur atque idem
percussorem suum miseratus oratione sanitati restituisset. Nos tam anceps
iudicium facile uitabimus, si Ioannis Alexandrini episcopi prudentiam
imitari uoluerimus. Qui ipsius Vitalis delatoribus ita fidem adhibuit, ut
sanctum uirum ne in lustris quidem impudice uersari
crederet. Tutius nanque consilium, ęquior
uirum ne in lustris quidem impudice uersari
crederet. Tutius nanque consilium, ęquior deliberatio, certius iudicium-
semper bene pręsumere de iis, quos nunquam in crimine nouimus deprehensos.
Idem sanctus Ioannes episcopus illos etiam, qui publice peccauerant, absentes
carpi taxarique prohibuit: fieri enim posse, ut peccatum poenitendo
diluissent, et iniquum esse id a homine petulanter exprobrari, quod a Deo
clementer fuerit
fuerit condonatum. Itaque domesticos suos grauiter increpuit, cum
quendam uirginis raptorem morte dignum dixissent. Et: »Qui scitis- inquit-
si ille iam peccare desistit, cum uos fortasse non cessetis?« Iure quidem
ista Ioannes. Cum enim Scriptura diuina dicat: Nescit homo, utrum amore
an odio dignus sit. Qua ratione homo in altero sciet, quod in se
nescit, utrum scilicet aliquis odio uel amore dignus sit?
Beatus uero Franciscus
Itaque non semper ex utensilium aliquo decore mens hominis
erit metienda, sed ex operibus potius uitęque conuersatione. Neque enim,
qualis quęque arbor sit, folia ostendunt, sed fructus.
Machetes abbas in Aegypto (sicut a Ioanne Cassiano traditum est) fratres
incusare solitus, quod uuam in faucibus tumentem tolerare non possent, sed
pręciderent, quod in cęllulis sagum haberent, quod secularibus hominibus
oleum pro medicamento consecrarent; duo
peccauimus Deo. Quicquid patimur, non est offensa, sed uindicta.
Idem omnis patientię et exemplar et magister et remunerator Iesus Dominus,
cum a Samaritanis non fuisset in urbem receptus, tam leniter tulit, ut
Iacobum et Ioannem ulcisci iniuriam uolentes increpuerit. Vis —
inquiunt — dicimus, ut ignis descendat de cęlo et consumat illos? Et
responsum accipiunt: Nescitis, cuius spiritus estis. Filius hominis non
uenit
omnibus prębuit, ut dialecticam et geometriam (quę uel maxime
uisu indiget) usque ad perfectum didicerit. Addit etiam plurima opera ab eo
nobilia scripta: Commentarios in Psalmos omnes, Commentarios in Euangelium
Matthei et Ioannis, De dogmatibus contra Arrianos libros duos, De Spiritu
Sancto librum unum, In Esaiam decem, In Osee octo, In Zachariam quinque, et
infinita alia, quę digerere proprium indicis est. Quod si tanta nosse cęcus
potuit,
tibi uersum est ad gloriam. Nam cum omnibus
pręceptum sit: Non occides! — tibi dispensatum est, ut te percuteres et
uinceres, occideres te et uiueres.
Hęc de ueteribus; ad noua ueniamus!
Ioannes, pręcursor Domini et plus quam propheta et quo non surrexit maior
inter natos mulierum, Herodis Antipę iussu in gratiam adulterę carceri
mancipatur obtruncaturque ac medius inter Legem et Euangelium, huius
initium,
tenebris relinquens, qui increduli in ipsum sęuierunt.
Philippum apostolum Hieropoli, Phrygię urbe, crucifixum ac lapidibus
interemptum constat, Bartholomeum apud Armeniam in oppido Albano uiuum
excoriatum decollatumque; Ioannem apostolum Romę in feruenti oleo decoctum
nec tamen lęsum Christo protegente, qui sic eum uoluit manere, donec ipse
ueniret; Thomam Didymum apud Indos carceri traditum, nudis uestigiis per
candentes laminas ductum et
contemptis religiose uitam instituere decernunt. Iccirco pręceptum est:
Fili, accedens ad seruitutem Dei, sta in iustitia et timore, et
prępara animam tuam ad tentationem.
Duo iuuenes Ioannem apostolum secuti (ut alibi diximus) cum deinde angi animo
coepissent, quod facultates suas in pauperum usus erogassent nec iam
apostolo meliora certioraque sperare iubenti acquiescerent, uirgis in aurum
mutatis et
tolerat, nunquam ab exercitatione uirtutum quietus, ut ab ea nunquam
quiescendum esse doceret, dicens: Non, qui inceperit, sed qui
perseuerauerit usque in finem, saluus erit.
Ioannes Baptista, eius pręcursor, quia perseuerauerat in abstinentię
proposito, nunquam opiparos cibos uentri suo indulgens, nunquam uinum aut
siceram bibens, nunquam mollibus indutus, assidue in deserto baptismum
prędicans,
tantam gratię claritudinem peruenisset, nisi etiam nebula
fraternę fatuitatis circumseptus currere perseuerasset, in proposito firmus,
in tentationibus inuictus.
Illa quoque duorum perseuerantia imprimis memoratu digna, Ioannis abbatis et
Pesii eremitę. Hunc (sicut a Cassiano relatum est) quadraginta annis, quos
in solitudine exegerat, comedentem sol non uidit; quod occaso duntaxat sole
ieiunium soluere consueuisset. Illum uero nunquam uidit
ac pręsidi punire
conuenit, ut iuuet, non irasci, ne noceat. Quod autem et ille iuuetur, qui
punitur, hinc patet, quia impunitus plus deliquisset. Et ubi plus delicti
est, ibi poenę grauioris exactio est. Hoc quidem modo Ioannem hunc nunquam
fuisse iratum crediderim. Alioquin, si peccantem fratrem nunquam
corripuisset, si nullo poenę genere affecisset, irato nocentior esset. Malum
enim, quod, quantum in ipso est, pręcidere debet, crescere
Beatus, qui uigilat et custodit uestimenta sua, ne nudus ambulet et
uideant turpitudinem eius.
Igitur, nequando uigiliam hanc aliqua obliuionis dormitatione intermitteret,
Ioannes Elemosinarius, patriarcha Alexandrinus, dum sibi ędificaretur
sepulchrum, imperfectum relinqui iussit. Porro ministris suis iniunxit, ne
ulla die pręterirent se de illo perficiendo interpellare. Itaque nunquam ab
eo
anima mea, quid
dubitas? Septuaginta prope annis seruisti Christo, et mortem times? In hęc
uerba beatum exhalauit spiritum. Statimque terra obrutum ante urbi sepultum
quam mortuum nunciauerunt.
Ioannes, Aegyptius anachoreta, pręter uitę sanctitatem futurorum etiam
uaticiniis clarus, cum diem postremum sibi imminere cerneret, toto triduo
neminem ad se admisit, ut Deum, ad quem gaudens proficiscebatur, liberius
Qui Germanus, ut causam didicit, abiit et per
dies aliquot pro illo supplicationes fecit, sicuti ipse rogauerat. Atque
eodem rediens liberatum onere illo cognouit, quem iam ibi non comparere
animaduertit. Hoc est illud, quod Ioannes apostolus pręcipit dicens: Qui
scit fratrem suum peccare non ad mortem, petat, et dabitur ei uita
peccanti non ad mortem.
Presbyter quidam Centumcellis, cum ad balnea lauatum
ipse primus
obseruauit, deinde obseruandum uniuersa recepit Ecclesia. Et quisnam tam
temerarię perfidię est, ut negare audeat esse post mortem expiationi locum?
Decimus Benedictus, pontifex maximus, cum mortem obiisset, Ioanni, Portuensi
episcopo, apparens confessus est se Odilonis abbatis precibus ab ęternę
mortis periculo seruatum; se autem ideo tunc ei apparuisse, ut ipse eundem
abbatem rogatum iret, ne sibi in flammis purgatorii ardenti
terrę iacebunt. Diuina enim permissione fiet, ut diabolus contra
Ecclesiam sęuiendi potestatem accipiat. Oportet ergo illum, quem Christus
nunc uinctum tenet, nouissimo tempore dies aliquot solui ac dimitti. Quod
Ioannes in Apocalypsi cernens ac dolens clamat: Vę terrę ac mari, quia
descendit diabolus ad uos, habens iram magnam, sciens, quod modicum
tempus habet. Et idem rursum ait: Soluetur Sathanas de carcere
uocem suam ante faciem exercitus sui,
quia multa sunt nimis castra eius, quia fortia et facientia uerbum eius.
Magnus enim dies Domini et terribilis ualde, et quis sustinebit eum?
Vox ista gladius ille est, quem Ioannes in Apocalypsi uidit ex utraque
parte acutum procedere de ore fidelis et ueracis, ut in ipso percutiat
gentes, et de quo Iob ait: Fugite a facie gladii, quoniam ultor
iniquitatum est gladius, et scitote esse
in ęternum. Qui credit ergo, uiuet.
Incredulus autem, quanuis et ipse resurget et uiuet, inter
mortuos tamen, non inter uiuentes deputabitur. Atque, ut apertius intelligas
neminem non resurrecturum, Ioannes in Apocalypsi ait: Et dedit mare
mortuos suos, qui in eo erant, et mors et infernus dederunt mortuos
suos, qui in ipsis erant, et iudicatum est de singulis secundum opera
ipsorum . Paulus quoque
plena fide sequimur, sic resurrectionem futuram
mente agitemus, ut prius nobis resurgere a uitiis curę sit. Male illam
expectat, qui hanc, quę prior esse debet, non peregerit. Beatus autem
et sanctus — ut Ioannes in Apocalypsi ait — qui habet partem
in resurrectione prima; in eo secunda mors non habet potestatem.
Tales enim cum suis corporibus de limo terrę sese ad sonitum tubę
cęlestis errigentes atque in altum
uobis. Ad hęc, ut illum etiam, qui uel unum
tantum ex mandatis Dei pręuaricatus fuerit, morte dignum ostendat, inquiet:
Quicunque totam Legem seruauerit, offendit autem in uno, factus est
omnium reus. Ioannes deinde, frater eius, de peccatoribus deffiniet
in hęc uerba: Qui facit peccatum, ex diabolo est, quoniam ab initio
diabolus peccat... Omnis, qui non est iustus, non est ex Deo, et qui non
diligit fratrem
amentes discurrent. Ora pallor, corda dolor, mentem stupor,
membra tremor langorque occupabunt atque interea incessabilis immugiet
gemitus, personabit planctus, obstrepet eiulantium nunquam moestior auditus
clamor. Et, ut Ioannes ait: Quęrent mortem, et non inuenient eam; et
desyderabunt mori, et fugiet mors ab eis. Quod si populus Israhel,
qui ad montem Synai, ut pręcepta Dei audiret, sanctificatus accesserat, eo
loquente adeo
noui cęli et noua
terra dicente apostolo: Cęli ardentes soluentur, et elementa ignis ardore
tabescent. Nouos uero cęlos et nouam terram et promissa Domini
expectamus, in quibus iustitia habitat. Vnde et Ioannes in
Apocalypsi: Vidi — inquit — cęlum nouum et terram nouam. Primum
enim cęlum et prima terra abiit, et mare iam non est. Interim omnes
sancti Christum ad cęlum comitantes, una cum angelicis
illo uidebitur, sicut scriptum est: Et in lumine tuo uidebimus lumen.
Inde iam gloria in excelsis Deo concinetur, neque in terra ut olim, sed
in cęlo pax hominibus bonę uoluntatis erit. Inde uoces illę magnę, quas
Ioannes in Apocalypsi audiuit, personabunt dicentes: Factum est regnum
huius mundi, Domini nostri et Christi eius, et regnabit *corr. ex
regnabunt in secula seculorum. Amen. Et iterum
pedes eius sicut pedes ursi, et os eius sicut os leonis. Ac ne
plura huiuscemodi prosequi longum sit, flamma illa ad hoc tantum lucebit, ut
hęc uel his similia monstra obiiciat obtutibus impiorum. Etsi enim ista, quę
a Ioanne uel prophetis relata sunt, ad allegoricos sensus referri soleant,
nihil tamen obstat, quin ipsi impurissimi spiritus in hasce formas (uel
potius deformitates) uertere sese et possint et uelint, ut homines, quibus
semper
dicente ad Pilatum Domino: Non haberes potestatem aduersum
me ullam, nisi tibi datum est desuper. Propterea, qui me tradidit tibi,
maius peccatum habet. Quod autem aliud alio leuius sit minusque noxę
habeat, Ioannes apostolus declarat dicens: Qui scit fratrem suum peccare
peccatum non ad mortem, petat, et dabitur ei uita peccanti non ad
mortem. Est peccatum ad mortem, non pro illo dico, ut roget quis.
Grandis
moribus uiuere quam ipse uixerat. Non ergo satis est flammis excoqui et ne
linguam quidem tanti ardoris habere expertem. Multiplicium insuper curarum
perpetua anxietudine exęstuandum est.
Stacteum Ephesium Ioannes apostolus, dum efferretur, ad uitam reuocatum
percunctatus dicitur, quid in alio orbe de illis duobus fratribus,
discipulis suis, uiderit, qui sibi aliquandiu religiose adherentes rursum
per inconstantiam
Italię regem, Arrianum, ne in interitum rueret
ęternum, sua tenere uis suusque ualuit potentatus. Quem solitarius quidam in
Lipara, Sicilię insula, Deo seruiens, in foueam illam, quę flammas eructat,
uinctum deiici uidit a Ioanne papa Symmachoque patritio, quos ille
catholicam tuentes fidem non multo ante occiderat. Merito ab
ipsis pręcipitari uisus est, quos ipse pręcipitatos in mortis ignominiam
putauit, dum martyrio
expectamus — inquit — Dominum nostrum
Iesum Christum, qui reformabit corpus humilitatis nostrę configuratum
corpori claritatis suę, secundum operationem, qua etiam possit subiicere
sibi omnia. Ioannes quoque, apostolus ille, qui in sepulchro positus
fulgere coepit: Scimus — inquit — quoniam, cum apparuerit, similes
ei erimus, quoniam uidebimus eum, sicuti est. Et omnis, qui habet spem
in eo,
exultant, omnes iubilant, omnes omnibus bonis plenos esse ac semper fore se
agnoscunt.
Hoc illis pręstat clara uisio inuisibilis Dei et lucis illius inaccessibilis
gratuitus conspectus. Quanquam diuinus Euangelista Ioannes dicat: Deum
nemo uidit unquam. Et uas electum Paulus. Quem nullus hominum
uidit, sed nec uidere potestę. Quę quidem dicta sic
accipienda sunt, ut uel ad maiestatis eius immensitatem
sint, qui gloriam ipsam uidentes exultant, si
hic similitudinem tantummodo eius uidens tam uehementer timuit.
Porro, ut iam perfectioris gratię utamur documentis, ipse Dominus noster
Iesus Christus coram Petro et Iacobo et Ioanne in monte transfiguratus
refulsit, ita ut splendorem illius cernentes futurę beatitudinis dulcedinem
degustarent et bonum est nobis hic esse dicerent. Nondum plene
gloriam eius uidebant, sed tantum quoddam glorię
quę non licet
homini loqui. Profecto, si aure audisset, et lingua eloqui
ualuisset. Sed supernę glorię bonum maius est, quod ut iis instrumentis aut
percipi queat aut exprimi possit.
Ioannes in Apocalypsi se in cęlo fuisse testatur, non tamen cum corpore, sed
in spiritu. Ibi uidit sedentem in throno, uoces audiuit, sensit tonitrua,
lampades conspexit et quatuor animalia Deum laudantia et uigintiquatuor
et integer eo
perueniret, quo ipsa, cui commendatus fuerat, integra abiit. En, quanto
largior Noui quam Veteris Testamenti gratia! Tulit Deus cum corpore Enoch,
tulit Heliam, sed ut differret mortem eorum, non ut auferret. Ioannes uero
ita sublatus est, ut amplius mori non posset. Illi futuram in fine corporum
resurrectionem expectant, hic multo ante pręuenit, prius resurgens quam
esset sepultus, prius cęlum penetrans quam
Domine, Dominicus tuus,
neminem latere uoluisti. Quoniam pręuenisti eum in benedictionibus
dulcedinis, posuisti in capite eius coronam de lapide precioso. Cęlum illi
sicut protomartyri tuo Stephano patere fecisti et, sicuti Ioannem, apostolum
tuum, ita et hunc, seruum tuum, Virgini Matri uirginem commendasti, ut
pariter ostenderes, quantum ipse meruisset et prędicandi officio et
proposito castitatis.
Francisci etiam
erat cuius docta
suberat Cereris non parua penuria flauae,
accurateque (dei optimi et sanctorum suffragio spirituum) excogitaueram, legentium animis satis aperte infundere curaui. Quicquid prisci illi gręci latinique theologi quicquid et iuniores, presertim Thomas ille angelicus sum Alexandro et Bonauentura seraphico: hi enim in docendo conueniunt: Et Ioannes sublimis dunsiensis studii Oxoniensis doctor unicus cum Francisco Landulfoque et cęteris imitatoribus, Et solennis Henricis Gandauensis cum Godfredo de fontibus. Tres nanque precipue iuniorum theologorum docendi uię: Quicuqid inquam hac in re ab his omnibus egregie dictum hic reperies,
Prva verzija.
[Aelius Lampridius Ceruinus poeta laureatus et canonicus. Oratio funebris
in Joannem Gotium]
conformatur? Sed cum duplicis animae mentio facta sit
quis sanctissimum uirum Hieronymum,
ut linguarum ita doctrinae et integritatis et omnium virtutum genere
cumulatissimum, non admiratur? Ut taceam Gothos nobis conterraneos qui rerum
potiti sunt, ut pontificem maximum Romanum Caium et Joannem. Quis sanctissimum
regem Wladislavum, cui caelitus corona delapsa est, quis illum, qui se victimam
pro re christiana devovit, nostri regis patruum, satis praedicare potest; ut
innumerabiles omittam; hunc nostrum regem Wladislavum
dignum non iudicet? Sed taceo nostri temporis
homines, ne cuius adulandi capere videar occasionem.
Hunc etiam inter illustres viros referendum Illuria, ut imperii ita ingeniorum parens, genuit, Joannem Gotium, urbe
Dalmatarum urbe primaria, gente a conditis Rhacusiis, semper patritia et
familiarum adfluentissima, et cui maternum genus Gradiorum
nonnulla epigrammata) quae lusit omittam diuerso genere carminum lepidissime concionnauit, quos Angelus Policianus uir undecumque doctissimus non solum laudat, sed etiam admiratur; cuius in eosdem libellos huiuscemodi extate epistula:
Ang. Pol. Ioan. Got. Rag. S. D. Quom per hos quadragesimę proximos dies enarrandis populo sacris litteris essem occupatus, perlegi tamen libros carminum tuorum, quos mihi tu pro singulari humanitate tua mutuoque inter nos amore dedicaueras. Ei me scilicet cum uoluptate maxima tum maiore prorsus admiratione
uendundisque occupatum florentibus adhuc annis tantos in omni poeticae fecisse progressus ut non solum cum suae aetatis hominibus, sed cum ipsa plane antiquitate
conferri possit; persequerer nimirum singula, mi Ioanne, quae ego in tuis poematis audacter contra ueteres statura deprehenderim ni metuam ne aut plus paulo indulgere amori aut
ut ossa ipsa, quanuis diuersis locis, in
terra iaceant, dummodo animis una uiuere detur in cęlo.
64.
A 81v/3, ubi Ibidem ad Sanctum
Ioannem Euangelistam; cf. CIL XI 158
Ad S. Ioannem
AVRELIAE MATERNIANAE CON-
detur in cęlo.
64.
A 81v/3, ubi Ibidem ad Sanctum
Ioannem Euangelistam; cf. CIL XI 158
Ad S. Ioannem
AVRELIAE MATERNIANAE CON-
Euseb. Chron., ibid.
Primus dominum se et deum appellari pręcepit.
Cf. Euseb. Chron., A. D. 87 [=
88]
Christianos persecutus est, Ioannem apostolum in Pathmos ipse
relegauit.
Cf. Euseb. Chron., A. D. 97 [=
96]
Sicut Quintilis mensis a Iulio Iulius et Sextilis ab Augusto
Augustus dicti sunt, ita ille
considered him a close friend. In 1542 he still served Ferenc Frangepán. Paul III wanted to send him on a mission to Ireland in 1541 but it did not happen (see Thomas Maccogg, The Society of Jesus in Ireland, Scotland, and England 1541–1588, Leiden–New York–Köln, 1996, 15.) His brother Joannes (Giovanni) Marsupino was Abbot of Kapornak in 1532 and entered the service of Pál Várday in 1548. Regarding the Marsupino brothers see: ETE I. 232., 309., 310.; ETE II. 186–188.; ETE III. 269., 284., 291., 350., 380., 416., 474.; ETE IV. 131.
ex
not fall into the hands of foreigners. – 2. He assumes, Várdai has learnt about the pact among Christian rulers reached on 5 August, which is favourable to Hungary.
litem extingui pontificis auctoritate sperabat contra voluntatem executorum, mihi non modo difficile, verum etiam impossibile videtur, alioqui iniustum [...] De ducentis quoque florenis et nuper scripsi et nunc idem scribo. De illis [...] dominus Ioannes archidiaconus piae memoriae testamento Dominationem Tuam Reverendissimam [...] debere scripsit. Etiam si ego (qui minimus sum inter ceteros huius testamenti executores) subticere vellem, tamen alii nullo modo tacebunt, neque cessabunt, quousque illa summa reddatur. Proinde de illis quoque
[3.] Reverendissime et colendissime Domine. Haec propter occupationes manu aliena mihi scribendae fuerunt, ignoscat igitur, quaeso, Vestra Reverendissima Dominatio. De his autem curam geram, ne rursus novas habeat curas. Res uti Vestrae Dominationi videt [...] deducta est ad bonum portum. Illum Ioannem [...]rum commendo rursus Vestrae Dominationi Reverendissimae dignetur me facere certiorem, quidnam sit ei sperandum. De quo et per hunc ip[...] [...]um. Nova alia non sunt. Pontificem nondum habemus. Neque scio, quando habituri
VI. 9 Pope Hadrian promised aid of 100,000 gold pieces for the fight against the Turks. He really sent 50,000 by Cardinal Vio.
[4.] Misimus ad te litterarum vice wayvodae 10 ad fidelem nostrum spectabilem et magnificum Ioannem comitem Scepusiensem wayvodam nostrum Transsylvaniensem 11 exempla, accipies insuper, quae ex legatione ad nos utriusque wayvodae sunt exceptae, ex quibus fusius omnia, quae ad conatum caesaris cognoscendum pertinent, intelliges. 12
MOL, DL 47545 The inheritance of Hungarian confessor in Rome János Lászai, 147 ducats, should be deposited in the Altoviti bank according to the wishes of Philippus de Senis and Vincenzo Baldi.
Chancellor László Szalkai. 5 Pope Clement VII.
2
1
[3.] Ego videor iam esse in procinctu. Non satis tamen certus adhuc, quando sim iter ingressurus. 6 Nuntiavi aliqua per Ioannem Marsupini 7 fratris mei, quem his diebus dimisi. Dominatio Vestra Reverendissima, supplico, dignabitur in illis me habere commendatum. Quam cupio felicissimam esse atque incolumem.
remanserant, sunt vel apud Egidium Zephirum 9 sollicitatorem meum vel inter reculas meas istic relictas. Quibus tamen ubicunque sint, iam non est opus istis aliis nuper missis.
can set out for Rome. He would regret if he didn’t find Salviati in Rome.
which he heard with satisfaction knowing Brodarics’ loyalty. – 2. He asks Brodarics to keep representing him and his subjects in their affairs and to keep informing him about developments.
Vestram Maiestatem, quod in me conferet, in gratum ac fidelissimum servitorem collaturam, et quicquid mihi accessionis contigerit, id soli Vestrae Maiestati libens debebo. 3 [3.] Verum ut ad ea redeam, de quibus Vestra Maiestas scribit, ea partim sunt expedita, sicut mihi dominus Joannes Rudniczki rettulit, partim cras, unacum reverendissimo domino cardinale Sanctorum Quattuor, 4 sicut Vestra Maiestas iubet (de praelatorum huc missione loquor) Sanctissimo Domino Nostro referentur. De cuius voluntate faciam Vestram Maiestatem ilico certiorem. [4.] Pontifex
very precious diplomatic correspondence have been published in Acta Tomiciana. Preparations for the publication of the whole correspondence are under way. A sample volume has been published so far which includes correspondence from the year 1537 (Jerzy Axer–Anna Skolimowska, Corpus epistolarum Ioannis Dantisci, Part I. Ioannis Dantisci epistulae latinae, Warsaw–Cracow, 2004). 5 Centuries-old Polish-Prussian rivalry came to an end when Albrecht von Brandenburg turned Teutonic Knights into a secular Lutheran state in 1525 and gave fealty to the Polish ruler on 10 April.
correspondence have been published in Acta Tomiciana. Preparations for the publication of the whole correspondence are under way. A sample volume has been published so far which includes correspondence from the year 1537 (Jerzy Axer–Anna Skolimowska, Corpus epistolarum Ioannis Dantisci, Part I. Ioannis Dantisci epistulae latinae, Warsaw–Cracow, 2004). 5 Centuries-old Polish-Prussian rivalry came to an end when Albrecht von Brandenburg turned Teutonic Knights into a secular Lutheran state in 1525 and gave fealty to the Polish ruler on 10 April. See Statileo’s letter on
esse ex corde affectum, eo maxime, quod id ab utraque maiestate sua in commissis habeat, ut nomine illarum maiestatum hoc idem apud caesaream et catholicam maiestatem efficaciter promoveret. Nunc cupimus, et si par sit, rogamus, assistet ibi oratori nostro, magnifico Ioanni Dantisco, 3 et in quibus auxilium suum postulaverit, ita illud impendere velit, quemadmodum rebus nostris prodesse noverit. Nos enim praefato oratori nostro ad Tuam Paternitatem singulare iussimus habere refugium, nam illam scimus ibidem non parvi valere et reputari. Nos, quando
apparuisse. Inter quos duo uidebantur
luculenta admodum ac uenusta effigie uiri, per omnia pene similes, nisi
quod alter unam plus altero laureolam capite pręferret. Hos autem
quodam de turba referente didicit Ioannem Baptistam et Hieronymum
pręsbiterum esse, atque hunc duas quidem coronas accepisse, alteram
doctrinę, alteram castitatis, illum autem tres, eo quod et ipse quidem
docuerit ac uirginitatem seruarit, sed
ueritate
tuendaque iustitia occisus esset; tertiam itaque laureolam fuisse
martyrij.
Tale est etiam quod Cyrillus ad Augustinum scribit, post laudes
matutinales ante altare Ioannis Baptistę (erat enim solennis natiuitatis
eius dies) obdormienti sibi uisum. Vidit enim (ut ipse ait) multos
ecclesiam intrare luce quadam cęlesti insignitos. Inter quos duo
pręcipui pręclarique
(erat enim solennis natiuitatis
eius dies) obdormienti sibi uisum. Vidit enim (ut ipse ait) multos
ecclesiam intrare luce quadam cęlesti insignitos. Inter quos duo
pręcipui pręclarique uidebantur et hi erant Ioannes Baptista et beatus
pręsbiter Hieronymus qui solus omnibus cęteris considere iussis exurgens
de Ioannis laudibus, ut natalem eius diem honoraret, sermonem fecit.
Deinde se erigens Ioannes gratias illi egit
intrare luce quadam cęlesti insignitos. Inter quos duo
pręcipui pręclarique uidebantur et hi erant Ioannes Baptista et beatus
pręsbiter Hieronymus qui solus omnibus cęteris considere iussis exurgens
de Ioannis laudibus, ut natalem eius diem honoraret, sermonem fecit.
Deinde se erigens Ioannes gratias illi egit et cum multis ipsum uerbis
coram commendasset, in omnibus fere sibi similem fuisse dixit. Cyrillus
uidebantur et hi erant Ioannes Baptista et beatus
pręsbiter Hieronymus qui solus omnibus cęteris considere iussis exurgens
de Ioannis laudibus, ut natalem eius diem honoraret, sermonem fecit.
Deinde se erigens Ioannes gratias illi egit et cum multis ipsum uerbis
coram commendasset, in omnibus fere sibi similem fuisse dixit. Cyrillus
postea uisionem hanc, quę quanta essent Hieronymi merita testabatur,
publice populo
pictum iugularim!. Quam ob rem, ante quam ad damnatorum
locum deductus esset, lapidibus a plebe obrutus interijt et ab imagine
illa in testimonium perpetrati sceleris cruor effluxit.
Ioannes ipsius Cyrilli, qui ista quę recitamus miracula memorię
prodidit, nepos ac forma ęgregius iuuenis a Persis captus Persarum regi
annum seruiuit. Tedio tandem seruitutis affectus beato Hieronymo
identidem
fideliterque enarrauit. Denique nato filio Petrus gratias egit quod
beati Hieronymi meritis ipse diutinę sterilitatis ignominiam iam pater
factus deleuisset.
Sequitur illa Cyrilli uisio, qua Ioanni Baptistę Hieronymus noscitur
comparandus. Quam quoniam supra suo loco descripsimus, hic repetere
superuacaneum foret. Reliqua ergo uideamus.
Peracto, inquit, mense post depositionem, postridie ab
In Pelagianos de libero arbitrio.
In eosdem dialogus lib.
In errores 'Peri archon' Origenis ad Auitum.
In Ioannem Hierosolymitanum episcopum et Ruffinum pręsbiterum,
assertores Origenis.
In eundem Ioannem ad Theophilum papam Alexandrinum.
In Origenianos ad eundem.
De uictoria contra Origenianos gratulatoria ad eundem.
Iterum de uictoria ad eundem.
Hieronymum aeque linguarum, atque doctrinae
et integritatis et omnium virtutum genere cumulatissimum
non admiretur? ut taceam Gothos nobis Conterraneos:
qui rerum potiti sunt: quorum etiam foeminas fuisse bellicosas
ex Amazonum genere memoriae proditum est, ut Pontifices
Romanos Cajum et Joannem etiam Martyrio coronatos
omittam: quis sanctissimum Regem Vladislavum cui coelitus
corona delapsa est? quis illum qui se victimam pro re
Christiana devovit nostri Regis Patruum satis praedicare
posset? ut innumerabiles taceam. Hunc nostrum Regem
Vladislavum cum bello, tum pace
0. Dubrovnica.
^" U. o. Comniertiorum.
" U. 0. ditionis.
Sanctisque quorum reliquias secum attulerant suadentibus
hic esse standum: nec usquam sanctiorem locum esse;
nam nostri Majores in Epidauro Joannem Episcopum habuerunt; et ab inde profugi Christianis manibus huius Civitatis fundamenta jecerunt. Semper enim ab incunabulis
Ragusa Christum professa, nec ullo vicinarum gentium
contaminata est contagio: quibus expurgandis sacrae fidei
lavacro nunquam desiit esse studiosa. Nam et feras
creantem, ex adoptione tanti Viri filius Jacobi Sacrati tui olim Genitoris Barbula, in quo Creationem, Lapsum, et Reparationem Humani Generis adeo concinne cecinit, ut alter suo carmine Maro videatur; nec miror, studuisse potuit, ut id, et majora efficeret; habuit enim Praeceptorem clarissimum Joannem Raphanellum Ferrariensem, utriusque Philosophiae facile Principem dixerim, et hac nostra tempestate Musarum decus, a teneris unguiculis colentem Fontes Aonios, nunc Sacri Palatii Apostolici Magistrum, Fidei Nostrae, ut ita dicam, jam collapsae timonem validum, et Georgium Babbam
accipe munus,
Ferrariensis honos, et gloria Gentis
auctis,
Kal. Augusti MDXXII
mortale genus longa assuetudine fecit, 460
tympana Phoebus
Titan qui celum pro cui deceptio paradisi pro descriptio consiliis
quid consilii, nautra pauonis pro natura. Errores ex secundo, inuocat
stetu a fletu, uxores conditio uxoris
Haec est spei nostrae anchora. Quam si in Deo fixam et locatam habuerimus, nihil in nobis
ipsis confidentes, quia imbecilles et infirmi sumus, ipsius auxilio subleuati, superatis mundi
huius turbinibus, portum intrabimus salutis. Si peccauimus, aduocatum habemus (ut
Ioannes inquit) apud Patrem Iesum Christum
ubi
in Euangelio domini iussu seruus nequam in tenebras mittitur
exteriores. Quod autem ignis in malorum supplicium diro semper ardeat
incendio, terribilis illa Iudicis sententia ostendit dicentis:
Discedite a me maledicti in ignem aeternum! Quod ibi
fumus etiam tedio sit, ex Apocalypsi Ioannis constat: De puteo,
inquit, ascendit fumus sicut fumus fornacis
magnae. Et iterum: Fumus tormentorum eorum ascendet in
secula seculorum. Quod praeterea poenas intollerabilis grauet
foetor, eorum libro legitur: Pars illorum erit in stagno ardenti
igne et sulphure.
pars calicis
eorum. Porro, quod plurimi ad inferna descendant nec inde
exire possint quodque prae magnitudine cruciatus mortem optent et mori
nequeant, partim ab Esaia discimus, ubi ait: Congregabuntur
congregatione unius fascis in lacum et claudentur ibi in carcere,
partim a Ioanne in Apocalypsi dicente: Quaerent mortem,
et non inuenient eam; et desyderabunt mori, et fugiet mors ab
eis. Quod postremo ibi serpentes bestiaeque habitent, id est
infensi humano generi spiritus, Dominus in Euangelio de aeterno inferni
igne loquens omnibus manifestum fecit, cum dixit:
satis magnam cladem ab Duce Ferrariae hiis proximis diebus;
uir, amice obseruande, salutem ac prosperitatem.
Iusseram cuidam librario Alemanno, Iordano nomine, Veneciis agenti sexto iam circiter abhinc anno, tum uidelicet cum ego ex gymnasio Patauino in patriam redirem, ut quaedam opuscula Ioannis illius Pannonii, pro quorum impressione et ego tunc et herus meus preterea apud te egerat, in manus tuae dominationi daret. Quod si factum ab illo est, rogo tuam dominationem uelit libellos ipsos ad manus magnifici ac reuerendi domini oratoris Regis nostri, qui tibi praesentes reddet, dare.
suum, ad Franciam et Angliam etiam. Reverendissimum Dominum Archiepiscopum Gnesnensem Polonum, qui est Rome Orator ejusdem Regis Polonie.
Preparabatur Romae Julianus frater Pontificis ad eundum ad Regnum Neapolitanum ad capiendam in conjugem filiam condam Joannis Geleatii Ducis Mediolani, * *Ce mariage ne s' est pas fait Julien de Medicis ayant epouse Philiberte de Savoye, et la fille de ce Duc de Milan ayant esté mariée à Sigismond Roy de Pologne. et cum eo volebant ire cum magno apparatu
Jovanović
Si quis rerum naturam,
Si quis rerum naturam,
lectione solari: multa te poterit iuuare, et uitae proderit et litteris, si manu illum non dimiseris.
Vale.
Ad finem perducto iam opere fateor mihi contigisse quod non persaepe nauigantibus euenit, ut, quas oras animo concoeperant antea, perlustratis postea conspectisque ipsa oculorum acie multo certiora
omisit , ut par sit credere codices non esse corruptos, sed ultimam operi manum impositam non fuisse. Nam eo loco creticum apud latinos poetas reperiri non memini. Sed de huiusmodi plura uiderint doctiores.
Me uero cum primis,
Vnice te amo,
diligentiam adhibuerit.
Hoc est in causa. Quum nescio quo turbine quave procella violenter actus per tot
discrimina rerum tandem inops consilii et auxilii huc appulerim tuaeque Dominationis
beneficio hunc locum nactus sim, ubi perbenigne a venerabili magistro Ioanne Kilmair
teneor, nullum tamen fructum ex meis laboribus capere potui; et quum fuisset mihi animus
interpretandi aut oratorias institutiones Quintiliani aut divinas Ciceronis orationes,
omnino sententiam mutavi. Namque me faciliores exponentem auctores
Sarmatieque Europee dominum et heredem, apud aras Alexandri Magni peracta, s. l., s. a. [Romae, 1515]
faterentur |
et nobiscum simul sentirent.
Crede mihi inquit.
distantiam quidam faciunt |
inter credere Deo |
et credere in Deum,
ut credere in Deum sit per fidem operari |
et eius cui credimus pręcepta exequi.
Hinc idem ait:
ad Christum peruenitur, ducem pręstet |
atque alios doceat, quod ipse prius et didicerit et fecerit.
Semper tamen meminerit |
ad fidei perfectionem non nisi Deo adiuuante se posse peruenire.
cum Saluator dicat:
quę iam exanimis plangebatur,
uiua in pedes se erexit .
Fidei denique merito Martha et Maria Lazarum fratrem,
quem mortuum sepultum-que et iam fetentem fleuerant,
iterum uiuum receperunt.
dicente Domino:
eius cognatę ad eam dixit:
autem leuius crucietur,
ęternę tamen morti,
sicut et illi, qui alienę subuersionis autores sunt, obnoxius est.
Si non credideritis inquit, quia ego sum, in
peccato uestro moriemini.
Quid sit ita mori, Ioannes in Apocalypsi ostendit dicens:
ut bonis quę habebat, in usus pauperum distractis
cęlestes diuitias parare sibi maturet.
hoc ergo Legi deesse apparuit,
ut terrenarum rerum cura contempta
cęlestibus tantum bonis comparandis inhiemus.
Lex enim et prophetę usque ad Ioannem,
quia illi pręsentem tantummodo felicitatem obseruatoribus Legis promittebant |
Ioannes autem primus regnum cęlorum coepit euangelizare.
Atque ideo dicitur:
hoc ergo Legi deesse apparuit,
ut terrenarum rerum cura contempta
cęlestibus tantum bonis comparandis inhiemus.
Lex enim et prophetę usque ad Ioannem,
quia illi pręsentem tantummodo felicitatem obseruatoribus Legis promittebant |
Ioannes autem primus regnum cęlorum coepit euangelizare.
Atque ideo dicitur:
Lex enim et prophetę usque ad Ioannem,
quia illi pręsentem tantummodo felicitatem obseruatoribus Legis promittebant |
Ioannes autem primus regnum cęlorum coepit euangelizare.
Atque ideo dicitur:
Tu autem seruasti bonum uinum usque adhuc,
id est usque ad sextam ętatem, quam sex hydrię figurabant.
Prima enim ętas fuit ab Adam usque ad Noe,
secunda a Noe ad Abraham,
tertia ab Abraham ad Dauid,
quarta a Dauid ad transmigrationem Babylonis,
quinta a transmigratione ad Ioannem,
sexta a Ioanne usque in finem seculi .
In hac igitur postrema ętate, in qua nos sumus,
aquę uersę sunt in uinum,
quia Scripturarum litteralis intelligentia
bonum uinum usque adhuc,
id est usque ad sextam ętatem, quam sex hydrię figurabant.
Prima enim ętas fuit ab Adam usque ad Noe,
secunda a Noe ad Abraham,
tertia ab Abraham ad Dauid,
quarta a Dauid ad transmigrationem Babylonis,
quinta a transmigratione ad Ioannem,
sexta a Ioanne usque in finem seculi .
In hac igitur postrema ętate, in qua nos sumus,
aquę uersę sunt in uinum,
quia Scripturarum litteralis intelligentia
opifex pręcipere?
Siquis tam prophana pręsumptione ducitur,
inter hereticos erit habendus |
et de fidelium coetu repellendus,
ne
Durus est hic sermo | quis potest eum audire?
Tales erant pharisei illi ac Legis periti,
quorum scelera cum argueret Dominus, coeperunt (ut Lucas ait)
male desinere |
et nunc hoc nunc aliud uelle,
alię quoque in Euangelio similitudines indicio sunt.
magnificant fimbrias.
amant autem primos recubitus in coenis |
et primas cathedras in synagogis |
et salutationes in foro |
et uocari ab hominibus rabbi .
Ergo et inanis glorię cupido arrogantibus dominatur.
de quibus in Euangelio Ioannis dicitur:
autem eodem appetendę glorię uitio superati,
tametsi fideles sint,
si tamen ab infidelibus honorantur,
cauent ore confiteri,
quod corde credunt,
et humanam laudem fide ipsa potiorem habent.
Siquidem tales illi erant,
de quibus Ioannes memorat dicens:
habere.
ascendit ergo arborem sicomorum ut uideret Iesum,
altius-que sese cęteris errexit,
non superbia sed cogitatione,
extra turbam quęrens, quod in turba inuenire non poterat.
Ioannes quoque Baptista in matris aluo sanctificatus,
ut sanctior fieret,
desertum incoluit.
ibi manens Christum baptizare meruit |
et de illo prophetare |
et ab illo testimonium accipere dicente:
quoque Baptista in matris aluo sanctificatus,
ut sanctior fieret,
desertum incoluit.
ibi manens Christum baptizare meruit |
et de illo prophetare |
et ab illo testimonium accipere dicente:
ab illo testimonium accipere dicente:
in Scripturis angelus
est appellatus.
ut illud Malachię:
hauritur.
De studio lectionis.
Caput XXIV
Igitur ad Scripturę diuinę studium omnes qui perfectionis iter ingredi cupiunt conuocamus |
cum Ioanne in Apocalypsi:
auertunt.
Nos contempta illorum stultitia in quibus nulla solida sapientia est,
illis tantummodo lectionibus incumbamus,
quę nobis iter, quo ad immortalitatem peruenitur ostendunt.
Alioquin aquam istam uitę,
ad quam nos Ioannes apostolus inuitat,
haurire non poterimus.
Veteris igitur Noui-que Instrumenti litteras assidue perscrutemur.
In his plenissime discitur,
quid facere,
quid uitare,
quid credere,
quid
Quicquid autem Nouum continet instrumentum ,
ad Euangelium pertinere censemus.
Itaque cum Euangelio et Pauli Epistolę et aliorum apostolorum |
et Lucę Actus |
et Ioannis Apocalypsis |
et eruditorum hominum approbati de religione tractatus frequenter in
manibus habendi legendi-que tibi erunt,
ut fide stabiliaris,
ut uirtutibus pręstes |
et in Christi domini meditatione perseuerans in Deo tandem conquiescas.
Nihil ita
sed is qui illud quod audit,
opere perficere contendit.
et hic quidem ex Deo est |
illi uero non ex Deo,
sed potius ex diabolo sunt,
qui diaboli obstinationem duritiam-que imitantur |
nec omnino a uitiis resipiscere quicquam pensi habent.
Itidem tibi diuini prędicatores cum Ioanne apostolo respondebunt,
si eorum monita contempseris,
dicentes:
Illos ergo magis ad hanc rem idoneos esse certum est,
qui uitę probitate perfectioni euangelicę propius accedunt.
Hinc apostolis ipsis datur nosse mysterium regni Dei.
Hinc Paulus ad tertium usque rapitur cęlum.
Hinc Ioanni futura quibus referta est
Apocalypsis reuelantur |
et unica sanctę Trinitatis diuinitas in principio sui Euangelii
declarata plenissime innotescit.
Iccirco Saluator noster illum, quem a
philosophi!
Vera sapientia est Deum nosse
et tam edicta quam interdicta eius tota animi sedulitate obseruare.
Cęterum, nequis obseruandorum difficultatem ignauię suę fauens
insipienter excuset
et impossibilia esse prędicet,
audiat Ioannem Apostolum dicentem:
Hęc est charitas Dei: ut mandata eius custodiamus.
Et mandata eius grauia non sunt.
Audiat et Moysen in Deuteronomio sibi loquentem:
Mandatum hoc quod ego pręcipio tibi hodie,
proximum dilige,
ut Deum non offendas.
Ita Deum ama,
ut nihil magis,
nihil ęque |
amasse arguaris.
facilius ad assequendam beatitudinem uoti nostri compotes
simus,
expediet quidem eos etiam, quos Deo charissimos esse constat,
ut pro nobis deprecentur, obsecrare,
ut, quod ipsi non meremur,
illorum, qui digni sunt,
suffragiis obtineamus.
Ita fecisse gentiles quasdam in Euangelio Ioannis legimus.
Cupiditate enim affecti uidendi Iesum rogauerunt Philippum,
Philippus Andream,
ambo Dominum.
Quid secutum sit,
euangelista non explicat.
Non tamen dubito,
quin ipse Dominus per apostolos exoratus hoc concesserit,
quod
et cum pro tua oraueris salute,
uoti compos ut efficiare pręstabit.
In tantum autem obstinatorum non acceptat
orationem,
ut etiam pro eis orare uetet,
pręsertim si incorrecti inpoenitentes-que decesserint,
quod Ioannes apostolus in epistola testatur dicens:
Est peccatum ad mortem.
Non pro illo dico, ut roget quis .
Ipse quoque Dominus Iudeorum pertinacię iratus,
ad Hieremiam prophetam loquens ait:
Tu ergo noli orare pro populo hoc,
nec assumas pro eis laudem et orationem.
Et non
inquit lugebam trium hebdomadarum diebus,
panem desyderabilem non comedi,
et caro et uinum non introierunt in os meum,
sed neque unguento unctus sum.
sperantes in Domino misericordia circumdabit.
dum te poenitet,
dum speras,
dum precaris,
etiam sancti pro te orant,
angeli uota tua offerunt Deo |
Christus ipse pro te Patrem interpellat |
dicente Ioanne apostolo:
circumdabit.
dum te poenitet,
dum speras,
dum precaris,
etiam sancti pro te orant,
angeli uota tua offerunt Deo |
Christus ipse pro te Patrem interpellat |
dicente Ioanne apostolo:
ut uolentes moneat,
ut sustinere paratos castiget |
mulcta-que pro delictis, quę sibi aptior uidebitur, imposita |
mundos puros-que restituat, Ecclesię Deo-que reconciliet.
castiget |
mulcta-que pro delictis, quę sibi aptior uidebitur, imposita |
mundos puros-que restituat, Ecclesię Deo-que reconciliet.
polluti accedere,
magis libet abstinere |
quam operam dare ac moliri |
ut digni accedant.
Timent scilicet Domino communicare,
et eiusdem minas imperterrita aure excipiunt.
Ait enim:
donec uotum perficerent.
At nos fabam ipsam respuimus tanquam Pythagorę, non Christi discipuli.
nos triticum nisi in similaginem redactum fastidimus |
et uina delicatiora conquirimus |
nulla in parte sanctis prophetis istis
comparandi.
Sed etiam Ioannes plus quam propheta,
in matris adhuc aluo sanctificatus,
non pepones esitauit sed locustas,
nec uinum gustauit, sed haustas de Iordane aquas.
Non grauabunt nos ieiunia nostra,
si sanctorum
Plurimi quippe ideo clericatum profitentur |
et ecclesiasticas ambiunt dignitates,
ut ditentur.
et cum ditati fuerint,
ut deliciis uoluptatibus-que fruantur.
quibus in Euangelio respondet Dominus:
in fide perseuerandum est,
ne labescente fundamento quicquid superędificatum fuerit corruat.
Nam sicut fides absque operibus mortua est,
ita opera sine fide uana sunt,
et licet temporaria mercede non fraudentur,
ęterna tamen remuneratione priuantur.
Fidei autem perseuerantiam Ioannes apostolus nobis commendat dicens:
Quod audistis ab initio,
in uobis permaneat. |
quia si in uobis permanserit,
quod audistis ab initio,
et uos in Filio et Patre permanebitis.
Dominus etiam in Apocalypsi:
Esto fidelis inquit usque ad mortem,
et dabo tibi coronam
coercens illorum robur |
et nostram simul adiuuans imbecillitatem.
Stultus est igitur,
qui non totam resistendi spem atque uincendi in Deo posuerit.
Sit ille licet Abraham uel Moyses uel Dauid uel Ioannes Baptista uel
aliquis apostolorum,
si propria uirtute |
et non ope diuina niteretur,
statim succumberet.
in Deo autem sperans uictoria potiretur.
Beemoth, inquit,
quasi bos foenum comedet,
hoc est paleas igni comburendas;
Castitas
Cęlebs pręterea et castus sit oportet Christi discipulus.
Virgo est |
et de Virgine genitus |
et a uirgine baptizatus,
quem sequeris.
ut-que quanti sit apud ipsum uirginitas scias ,
de Ioanne apostolo quia uirgo erat,
in Euangelio dicitur:
Discipulus ille quem diligebat
Iesus.
Nam licet Iesus etiam reliquos omnes diligeret,
de nullo tamen sic est expressum |
sicut de isto,
quem mentis
enim estis templum Dei uiui.
Et ad Titum scribens ait:
Hereticum hominem post unam et secundam correptionem deuita,
sciens quia subuersus est qui eiusmodi est,
et delinquit,
cum sit proprio iudicio condemnatus.
Eiusdem sententię est,
quia et eiusdem spiritus Ioannes apostolus cum dicat:
Siquis uenit ad uos |
et hanc doctrinam non affert,
nolite recipere eum in domum |
nec Aue ei dixeritis.
qui enim dicit illi Aue,
communicat operibus eius malignis.
animi est caduca contemnere |
et ea quę stabilia ęterna-que sunt sectari.
Si Christi discipuli fieri cupimus,
meminerimus quod non de diuitum turba sibi discipulos elegit Dominus,
sed de pauperum grege et egenorum.
Petrus,
Andreas,
Ioannes,
Iacobus |
piscatione uictum sibi quęrebant.
relictis retibus et naui secuti sunt Christum.
Ex his postea Petrus cum Ioanne cuidam claudo elemosinam petenti
respondit:
non de diuitum turba sibi discipulos elegit Dominus,
sed de pauperum grege et egenorum.
Petrus,
Andreas,
Ioannes,
Iacobus |
piscatione uictum sibi quęrebant.
relictis retibus et naui secuti sunt Christum.
Ex his postea Petrus cum Ioanne cuidam claudo elemosinam petenti
respondit:
infamet:
iniurię patientem timidum uocat,
ecclesię limen terentem hypocritam appellat,
subditos corripientem iracundum esse criminatur,
et quod uirtuti ascribere deberet,
hoc ad proxima ei uitia trahere nititur.
Tales erant illi qui de Ioanne neque edente neque bibente |
demonium ei inesse dixerunt.
et de Domino edente cum aliis ac bibente:
Ecce uorator et potator uini et publicanorum amicus.
Qui ergo sic odit
Quem certe nisi corde odisse desinis,
quanuis re atque opere non offenderis,
tanti criminis reus comprobaberis,
quantum mali ei optabis.
Cuicunque enim ex odio perniciem concupieris,
eius interemptor es |
dicente Ioanne apostolo |
Gratia uobis et pax a Deo Patre et a
Domino nostro Iesu Christo.
et similiter in fine.
A pace ergo exordia sumebant,
pace postrema concludebant.
Nec aliter Ioannes Apocalypsim orditur |
nec Petrus epistolas.
usque adeo iam trita ac peruulgata erat inter Christi discipulos pacis offerendę salutatio.
Quod nostris quoque temporibus obseruari
cernimus |
ab iis qui Christum apostolos-que eius imitantur.
Pręterea in
illis ipsa sordet uirtus.
effoeminati-que et enerues duriora poenitentię officia obire nequeunt.
Gustus
Gulę etiam impera.
et si cibos ganeacos uina-que preciosa tibi concupiscenda proposuerit,
tu illi e contrario recole |
Ioannis locustas et mel siluestre et sicerę
uini-que abstinentiam |
et panes ordeaceos apostolorum,
quibus Dominus turbam satiauit in deserto.
Obiice et multorum qui in solitudine Christo seruierunt,
crudas herbas atque radices |
uel siluestrium arborum fructus et
Sume scutum fidei,
in quo possis omnia tela nequissimi ignea extinguere.
Sine fide placere Deo impossibile est.
Fides autem sine operibus mortua est.
Vtrunque seruemus,
ut uitę ęternę spem habere possimus.
Quoniam ut Ioannes ait:
,
in Moyse mansuetudo,
in Iosue de Dei promissione fiducia,
in Iob inuicta calamitatum patientia,
in Dauide uindictę abstinentia,
in Salomone sapientia |
in prophetis ad arguendos reges animi magnitudo.
Petrus. Ioannes. Paulus
Inter apostolos quoque eminuit in Petro erga Dominum pietas,
in Ioanne puritas,
in Paulo charitas,
in omnibus ueritatis prędicandę studium patientia-que persecutionum.
Et cum ita sit,
calamitatum patientia,
in Dauide uindictę abstinentia,
in Salomone sapientia |
in prophetis ad arguendos reges animi magnitudo.
Petrus. Ioannes. Paulus
Inter apostolos quoque eminuit in Petro erga Dominum pietas,
in Ioanne puritas,
in Paulo charitas,
in omnibus ueritatis prędicandę studium patientia-que persecutionum.
Et cum ita sit,
tollitur omnino illa necessitas omnium pariter habitarum uirtutum una habita |
eadem post illos miracula per sanctos tuos factitata uere fideliter-que referuntur.
Ex quo satis patet,
quantum diligentes te diligas,
cum per eos tuam potentiam tuam-que bonitatem mundo manifestes.
Petrus. Ioannes. Mattheus. Paulus
Petrus Dorcam,
Ioannes Drusianam,
Mattheus Aegippi regis filium,
Paulus Eutychum a morte ad uitam suscitarunt.
Quę terrena potestas,
quę naturę uis efficere hoc potuisset,
quod electi tui, Domine, te
uere fideliter-que referuntur.
Ex quo satis patet,
quantum diligentes te diligas,
cum per eos tuam potentiam tuam-que bonitatem mundo manifestes.
Petrus. Ioannes. Mattheus. Paulus
Petrus Dorcam,
Ioannes Drusianam,
Mattheus Aegippi regis filium,
Paulus Eutychum a morte ad uitam suscitarunt.
Quę terrena potestas,
quę naturę uis efficere hoc potuisset,
quod electi tui, Domine, te pręstante potuerunt?
Per te igitur et regibus
est:
de ea hominem et iumentum.
quod si multiplicentur scelera,
grauabitur uindicta.
Sępe autem contingit ut unum peccatum plurium causa sit.
Dauid adulterium cum Bethesabee commissum celatum uolens Vriam, uirum eius, obtulit hostibus interimendum.
Herodes Ioannem a quo illiciti connubii arguebatur,
in carcerem misit et capite cędi iussit.
Nonne illa etiam quę filię suggessit ut hoc peteret,
coniugii fefellerat fidem |
et matrimonio prętulerat concubinatum?
ut-que illo liberius uteretur,
iustitię
Ex omnibus tamen malis quę in se habet peccatum,
hoc teterrimum est,
quod nos a Deo separet,
et qui per gratiam adoptionis filii Dei sumus,
per peccatum efficimur serui diaboli.
Quod a Deo separetur qui peccat,
audi Ioannem apostolum dicentem:
peccati,
nonne etiam diabolo seruit,
qui eum ut peccet stimulat?
Iudei uitiis dediti cum se iactarent Deum habere patrem audiunt:
etiam pręter imperium quod ipsum delectet.
Quamobrem plurimi sanctorum uirginitatem suam inuiolatam conseruarunt,
ut qua se imprimis Deo placere posse non ignorabant.
Ioannes Baptista. Ioannes apostolus. Iacobus apostolus. Paulus apostolus
Virgines fuere |
Ioannes Baptista,
quo inter natos mulierum non erat maior,
Ioannes apostolus,
quem singulariter Iesus dilexisse dicitur,
Iacobus qui frater Domini nuncupatus est,
Paulus uas electionis,
quod ipsum delectet.
Quamobrem plurimi sanctorum uirginitatem suam inuiolatam conseruarunt,
ut qua se imprimis Deo placere posse non ignorabant.
Ioannes Baptista. Ioannes apostolus. Iacobus apostolus. Paulus apostolus
Virgines fuere |
Ioannes Baptista,
quo inter natos mulierum non erat maior,
Ioannes apostolus,
quem singulariter Iesus dilexisse dicitur,
Iacobus qui frater Domini nuncupatus est,
Paulus uas electionis,
alii-que multi ex
plurimi sanctorum uirginitatem suam inuiolatam conseruarunt,
ut qua se imprimis Deo placere posse non ignorabant.
Ioannes Baptista. Ioannes apostolus. Iacobus apostolus. Paulus apostolus
Virgines fuere |
Ioannes Baptista,
quo inter natos mulierum non erat maior,
Ioannes apostolus,
quem singulariter Iesus dilexisse dicitur,
Iacobus qui frater Domini nuncupatus est,
Paulus uas electionis,
alii-que multi ex discipulis.
Inter foeminas autem |
ut qua se imprimis Deo placere posse non ignorabant.
Ioannes Baptista. Ioannes apostolus. Iacobus apostolus. Paulus apostolus
Virgines fuere |
Ioannes Baptista,
quo inter natos mulierum non erat maior,
Ioannes apostolus,
quem singulariter Iesus dilexisse dicitur,
Iacobus qui frater Domini nuncupatus est,
Paulus uas electionis,
alii-que multi ex discipulis.
Inter foeminas autem |
Martha,
Petronilla,
Tecla ,
Hoc quidem pręcipuis,
hoc electis Dei Christi-que discipulis iniungitur,
non uulgaribus,
non terrena temporalia-que appetentibus,
sed ad cęlestem gloriam aspirantibus et ęternam.
Helias. Ioannes Baptista
Vnde Eliam prophetam et Ioannem Baptistam zona cinxerat pellicea,
quę significabat in carne mortificatos |
nulli-que obscoenę cupidini subiectos.
quam autem magni spiritus hi ambo fuerint,
nemo fidelis ignorat.
Dauid
hoc electis Dei Christi-que discipulis iniungitur,
non uulgaribus,
non terrena temporalia-que appetentibus,
sed ad cęlestem gloriam aspirantibus et ęternam.
Helias. Ioannes Baptista
Vnde Eliam prophetam et Ioannem Baptistam zona cinxerat pellicea,
quę significabat in carne mortificatos |
nulli-que obscoenę cupidini subiectos.
quam autem magni spiritus hi ambo fuerint,
nemo fidelis ignorat.
Dauid
Ille etiam uir sanctus ista continentię
usuras ab eo,
nec amplius quam dedisti.
et in Ecclesiastico:
Non te pigeat uisitare infirmum .
Non piguit illam quę mundi Dominum erat paritura,
montana ascendere,
cognatam adire,
ęgrotanti assidere,
quę grauida Ioanne Baptista tedia iam uicini partus patiebatur.
Quod si Dei mater hominis matri infirmę ministrauit,
nec te pudeat inferiores tua non solum ope,
sed etiam pręsentia consolari.
Captiuos quoque et in uinculis coniectos
Pro ęgrotantium quoque sanitate |
ac pro delictis mortuorum elemosinarum liberalitas utilis habetur.
Quam male cum illis agitur |
nosse operęprecium erit,
nequis opulentię eorum inuidendo |
mores imitari decernat |
perdat-que Dei gratiam,
cum diuitias acquisierit.
Non est enim amator Dei,
quem non miseret pauperis.
dicente Ioanne apostolo:
gratiam primo Deo retulere apostoli,
deinde martyres cęteri-que Christi serui,
uirgines quoque et uiduę |
omnes-que illi qui ecclesię autoritate in sanctorum collegio numerantur.
Petrus. Paulus. Ioannes. Bartholomeus. Thomas. Iacobus maior. Iacobus minor. Stephanus. Laurentius
Pro Christi nomine non dubitauit Petrus crucifigi,
Paulus capite truncari,
Ioannes in feruentis olei dolium nudus demergi,
Bartholomeus uiuus excoriari,
Thomas lanceis
in sanctorum collegio numerantur.
Petrus. Paulus. Ioannes. Bartholomeus. Thomas. Iacobus maior. Iacobus minor. Stephanus. Laurentius
Pro Christi nomine non dubitauit Petrus crucifigi,
Paulus capite truncari,
Ioannes in feruentis olei dolium nudus demergi,
Bartholomeus uiuus excoriari,
Thomas lanceis perfodi,
Iacobus Maior decollari,
Minor fuste fullonis interimi,
Stephanus lapidibus obrui,
Laurentius igne cremari,
omnes denique per tormenta consumi.
Tu ergo accinge lumbos tuos,
et surge et loquere ad eos omnia quę ego pręcipio tibi |
ne timeas a facie eorum.
nec enim timere te faciam uultum eorum.
Ioannes Baptista
est mensę diuinę esse conuiuam,
sed magnificentius ab ipso mensę domino dignum iudicari,
ut sis conuiuarum inuitator et ad Sponsi nuptias conuocator multorum atque collector.
Cui hoc fuerit concessum,
dici de illo poterit quod de Ioanne Baptista fuit dictum:
Aqua profunda uerba ex ore uiri et torrens inundans fons scientię.
Quoties uero audacter et intrepide in uitia inuehimini,
columnę estis firmę fulcientes ueritatem.
Vos denique non solum montes uel nubes uel cęli,
sed quę omnium nobilissima creatura est,
angeli Dei estis.
non naturę commercio,
sed officii dignitate.
Nuncius Dei angelus est,
nuncii Dei sancti prędicatores sunt.
Vnde sicut de Ioanne Baptista in Malachia dixit Deus:
habitant,
facti domestici Dei ciues-que sanctorum.
De exaltatione hvmilivm in evangelio.
Caput XXIII
Ne tamen nouorum exempla omnino pręterisse uidear,
Ioannis Baptistę Petri-que et Pauli apostolorum humilitatem in medium proponam.
de his enim disertius expressum in Scripturis comperio.
Ioannes Baptista
Ioannes interrogatus quis esset,
negauit se esse Christum,
Ne tamen nouorum exempla omnino pręterisse uidear,
Ioannis Baptistę Petri-que et Pauli apostolorum humilitatem in medium proponam.
de his enim disertius expressum in Scripturis comperio.
Ioannes Baptista
Ioannes interrogatus quis esset,
negauit se esse Christum,
malens ueritate submitti |
quam efferri mendacio |
et neque Heliam neque prophetam se esse asseruit dum humiliatur.
proinde Christi testimonio extollitur quod uidelicet in spiritu Helię uenisset,
Ne tamen nouorum exempla omnino pręterisse uidear,
Ioannis Baptistę Petri-que et Pauli apostolorum humilitatem in medium proponam.
de his enim disertius expressum in Scripturis comperio.
Ioannes Baptista
Ioannes interrogatus quis esset,
negauit se esse Christum,
malens ueritate submitti |
quam efferri mendacio |
et neque Heliam neque prophetam se esse asseruit dum humiliatur.
proinde Christi testimonio extollitur quod uidelicet in spiritu Helię uenisset,
quod
cecidisti de cęlo Lucifer,
qui mane oriebaris?
corruisti in terram .
hoc in Euangelio testatur Dominus dicens:
inter eos qui inuocant nomen eius;
inuocabant Dominum et ipse exaudiebat eos |
in columna nubis loquebatur ad eos.
Quare autem hęc |
continuo subiunxit:
Custodiebant testimonia eius |
et pręceptum quod dedit illis.
eadem Ioannis apostoli sententia est in Epistola dicentis:
Iesu Christus malorum inuidiam passus est.
Cum ab hominibus expelleret immundos spiritus,
dixerunt:
Si ergo pro benefactis male audit iustus et innocens Dominus,
quare cum detractiones accipit,
irascitur peccator seruus?
Ille apostolis suis dicebat:
nulla cogente necessitate.
Vnde pręcipit Dominus dicens:
ut in Euangelio discimus,
indigne ferens Christum puerum a magis adoratum,
omnes Bethlemi infantulos qui bimatum non excesserant,
interimi iussit,
ipsum simul perdere uolens,
quem qui ex illis esset ignorabat.
est Babylonem catenis uinctus |
atque in captiuitate periit.
scripserit ad me D. V. ex patria semper rescribam sibi; et me ad omnia vota sua offero.
Partium Septentrionalium et commendo me Dominationi Vestrae, quae diu feliciter valeat et incolumem Dominus conducat.
dignissimi in omni uita uiri prodiere. Quorum qui domi claruerint, nemo est qui scire non possit, si perquirere libet. Ex his autem qui lustrandi studio et Romani nominis propagandi causa Italia egressi sunt, deuotissimi Sanctitatis tuae et sacrosanctae Sedis Apostolicae filii Bernardinus, Ioannes, Nicolaus et Michael descendere. Quorum res gestas et merita, quoniam uitali aura adhuc perfruuntur, silentio inuoluam. Quantae tamen maiores eorum pietatis, relligionis et auctoritatis fuerint, non ab re erit pauca commemorasse.
3. Federicus et Bartholomaeus
auri atque argenti facti marcharum millibus donauerunt. Quo auxilio ille se suosque colligens, adiuuantibus maxime Fregepanum copiis, Tartarorum rabiem repressit eorumque imperatore et multis millibus una acie caesis amissum paulopost regnum recuperauit.
4. Ioannes, Bernardini proauus, Sigismundo, tunc Vngarorum regi – quo tempore triceps illud schisma uigebat – quadraginta duo ducatorum millia mutuo dedit. Qua pecunia adiutus Sigismundus innumeras fere ad rempublicam Christianam ex uoto componendam impensas fecit, perniciosissimum schisma
– quadraginta duo ducatorum millia mutuo dedit. Qua pecunia adiutus Sigismundus innumeras fere ad rempublicam Christianam ex uoto componendam impensas fecit, perniciosissimum schisma extinxit et eam qua nunc quoque fruimini pacem uobis comparauit.
5. Nicolaum uero, huius Ioannis filium, praecipua laude et omni commendatione dignum quis iure non estimauerit? Nam cum ditissimus esset, magna in Deum et sacra loca pietate flagrauit, complura diuersorum
Post diuersorum
prorsus delicti onere grauatam) et
ingredietur Aegyptum. Et mouebuntur simulachra Aegypti a facie eius.
Aiunt enim ipso Aegyptum ingresso simulachra deorum, quos Aegyptus
colebat, corruisse. Vaticinatur etiam de Ioanne, Domini pręcursore, dicens:
Vox clamantis in deserto: Parate uiam Domino, rectas facite in
solitudine semitas Dei nostri! Quin etiam, cum ipse Dominus a
Ioanne baptizaretur, Patris uocem ad eum de cęlo
colebat, corruisse. Vaticinatur etiam de Ioanne, Domini pręcursore, dicens:
Vox clamantis in deserto: Parate uiam Domino, rectas facite in
solitudine semitas Dei nostri! Quin etiam, cum ipse Dominus a
Ioanne baptizaretur, Patris uocem ad eum de cęlo lapsam, sicut in Euangelio
legimus, ita in hoc propheta audimus: Ecce, inquit, seruus meus,
suscipiam eum, electus meus, complacuit sibi in illo anima mea.
Iacob. Mystice uero
aduersum illos est sermo, qui heretica subuersi prauitate catholicam Christi
perturbant Ecclesiam. In Sebaste sepultum ferunt, quę tunc Samaria nuncupata
est, et nunc quidem iuxta sepulturas Helię et Ioannis Baptistę monumentum
eius cerni uenerationique haberi.
IONAS
IONAS, Amathi filius et (ut Hebrei aiunt) uiduę Sareptanę, quem puerum Helias
repręhendit impietatem earum, qui, dum improbis rem prospere
cędere uident, Deum uel iniustum uel humana non curare dicere audent. Porro,
ut errorem hunc refellat, uaticinatur de aduentu Christi iudicioque futuro.
Prędicit Ioannem Baptistam in primo Domini aduentu uiam pręparaturum atque
ita uenturum illum ad templum suum- Virginis Intactę uterum- ut, qui ante
tempora natus est Deus ex Deo, hic idem in tempore homo nascatur ex homine.
Hunc
de Machabeis, ducibus prępositisque
Iudeorum.
EX LIBRIS MACHABEORVM
MATHATIAS
MATHATIAS sacerdos, Ioannis, filii Symeonis, sacerdotis, filius fuit. Huic
fuere quinque filii: Ioannes, Symon, Iudas, Eleazarus et Ionathas. Consedit
in monte Modin. Quo cum uenissent Antiochi regis legati (sub illo enim erat
tunc Iudea),
EX LIBRIS MACHABEORVM
MATHATIAS
MATHATIAS sacerdos, Ioannis, filii Symeonis, sacerdotis, filius fuit. Huic
fuere quinque filii: Ioannes, Symon, Iudas, Eleazarus et Ionathas. Consedit
in monte Modin. Quo cum uenissent Antiochi regis legati (sub illo enim erat
tunc Iudea), compellere populum coeperunt, ut idola adorarent. Multis ergo
subuersis Mathatias
ut Bachidis, Antiochenorum pręfecti, uitaret insidias, recessit
cum suis et in deserto Thecuę ad lacum Asphalti consedit. Vbi uero audiuit
Bachidem copias ultra Iordanem traduxisse,
Ioannem fratrem ad Nabatheos auxilia petitum misit. Sed in itinere filii
Iambri ex Mada illum adorti intercępere. Neque hoc eis cęssit impune.
Ionathas enim et Symon ipsos, puellam sponsam a Mada ad uirum deducentes, ex
Gazam et in deditionem acceptam ab idolis
expiauit. Illi post hęc qui in arce Syon erant, cum fame compellente sese
ei tradidissent, fide sibi data recesserunt. His eiectis ipse ibidem
habitauit. Et iam ętate grauatus Ioannem filium militibus pręfecit. Is
Gazaram habitatum concessit. Post hęc in Iudea diu a bello cessatum est.
Symon igitur Gazarę, Bethsurę, Hierosolymę et arci Syon dominatus est
nemineque eum armis lacessere auso
exercitu misit
Cendebeum, ut Iudeam inuaderet. Cum his copiis Cendebeus uenit Iamniam et
incursionibus uastare Iudeę fines coepit. Aedificauit Cedronem ibique posito
pręsidio commeatum Iudeis, qui frequens erat, interclusit. Ioannes a Gazara
Hierosolymam ascendens nunciauit Cendebeum circa Iudeę oppida hostiliter
agere. Tunc Symon ipsi Ioanni ac Iudeis omnibus, ut pro patrio solo libere
pugnarent, pręcipit. Ioannes igitur cum XX milium uirorum
fines coepit. Aedificauit Cedronem ibique posito
pręsidio commeatum Iudeis, qui frequens erat, interclusit. Ioannes a Gazara
Hierosolymam ascendens nunciauit Cendebeum circa Iudeę oppida hostiliter
agere. Tunc Symon ipsi Ioanni ac Iudeis omnibus, ut pro patrio solo libere
pugnarent, pręcipit. Ioannes igitur cum XX milium uirorum exercitu uenit ad
Modin. Primo mane surgens cum ad torrentem Cedronem applicuisset, uidit
exaduerso in ulteriore
qui frequens erat, interclusit. Ioannes a Gazara
Hierosolymam ascendens nunciauit Cendebeum circa Iudeę oppida hostiliter
agere. Tunc Symon ipsi Ioanni ac Iudeis omnibus, ut pro patrio solo libere
pugnarent, pręcipit. Ioannes igitur cum XX milium uirorum exercitu uenit ad
Modin. Primo mane surgens cum ad torrentem Cedronem applicuisset, uidit
exaduerso in ulteriore ripa stare ingentes Cendebei copias. Continuo citato
equo torrentem
in ulteriore ripa stare ingentes Cendebei copias. Continuo citato
equo torrentem pertransiit, quem cęteri secuti cum sacris tubis
increpuissent, Cendebeus et qui cum illo erant in fugam uersi Cedronem
castellum intrant. Ioannes ad portas usque fugientes insecutus cędebat. Inde
uictor decedens castella in agro Azothi cum iis, qui ad ea confugerant,
concremauit. Duobus hostium milibus interemptis in Iudeam rediit. Illis
diebus Ptolomeus, Abobi
inuitatos per dolum
suscepit. Postquam enim cibo potuque sese repleuissent, incautos armis
oppressit ac trucidauit scripsitque regi sublatis tandem inimicis ei se
regionem traditurum. Certos cum armis Gazaram mittit, qui Ioannem, tertium
Symonis filium, militię ducem, interficerent. Ioannes autem, insidiarum
huius Ptolomei non ignarus, captos illos, qui se proditum uenerant, occidi
iussit. Reliqua Ioannis gesta finisque eius in libris
repleuissent, incautos armis
oppressit ac trucidauit scripsitque regi sublatis tandem inimicis ei se
regionem traditurum. Certos cum armis Gazaram mittit, qui Ioannem, tertium
Symonis filium, militię ducem, interficerent. Ioannes autem, insidiarum
huius Ptolomei non ignarus, captos illos, qui se proditum uenerant, occidi
iussit. Reliqua Ioannis gesta finisque eius in libris bibliacis, unde ista
conlegimus, non habentur. Atque ut extremam operi
Certos cum armis Gazaram mittit, qui Ioannem, tertium
Symonis filium, militię ducem, interficerent. Ioannes autem, insidiarum
huius Ptolomei non ignarus, captos illos, qui se proditum uenerant, occidi
iussit. Reliqua Ioannis gesta finisque eius in libris bibliacis, unde ista
conlegimus, non habentur. Atque ut extremam operi manum imponamus, breuiter
deinceps explicabimus Onię sacerdotis et aliorum quorundam in Deum pietatem,
qui occidi
potestis facere.
Sed iam, quid aduersus eum ipsi Iudei, inuidię ueneno imbuti, dixerint siue fecerint,
uideamus. Et cum omnia pro nostra salute passus sit, credamus nihil esse tam durum, tam
asperum, quod pro nomine eius perferre non debeamus.
In Ioannis Euangelio legimus: Persequebantur Iudei Iesum, quia sanabat in sabbato et
quia patrem suum dicebat Deum, ęqualem se faciens Deo. Cum morbos pelleret, cum
demoniis imperaret et multa mira faceret, negare manifesta non poterant; hanc ipsam arguendi
ansam
parere non possent. Hic igitur, qui tantę potentię erat, poterat impios
detractores repente perdere, sed nostrę infirmitati maluit consulere, ut discamus pati potius
iniuriam quam referre.
Pręterea, cum multa uera salutiferaque admonuisset, dissensio — ut Ioannes ait
— facta est inter Iudeos propter sermones hos. Dicebant autem multi ex ipsis: Demonium
habet et insanit. Quid eum auditis? Alii dicebant: Hęc uerba non sunt demonium habentis;
nunquid demonium potest cęcorum oculos aperire? Nihil hic respondit
ciuitatem Galileę ibique docebat populum. Qua certe in re instruit nos ne
tunc quidem, cum aduersariorum persecutionem patimur, cessandum esse ab operibus iustitię.
Ad hęc frequenter etiam lapidibus eum obruere concupierunt. Nam cum in templo eos docuisset,
ut Ioannes ait, dixissetque: Antequam Abraham fieret, ego sum. Tulerunt — inquit
— lapides, ut iacerent in eum. Iesus autem abscondit se et exiuit de templo;
illud nempe implens, quod in psalmo est dictum: Odiui ecclesiam malignantium, et cum
enim,
quoniam in furorem uersus est. Suos appellat Euangelista, uel qui ex eadem tribu erant
uel ex eadem familia, Iudeos. Hi igitur uincire** eum quasi furiosum parabant, ut sequentium
eum animos auerterent. Tantum odii in illum propinqui quoque conceperant. Quos Ioannes
Iudeorum more fratres eius nuncupat, cum ait: Neque enim fratres eius credebant in
eum.
Et quoniam magni liuoris unum propositum est, quicquid dixeris, quicquid egeris, non uirtuti
dare, sed uitio uertere, de talibus queritur in Mattheo et in Luca
eius nuncupat, cum ait: Neque enim fratres eius credebant in
eum.
Et quoniam magni liuoris unum propositum est, quicquid dixeris, quicquid egeris, non uirtuti
dare, sed uitio uertere, de talibus queritur in Mattheo et in Luca ipse Dominus: Venit
Ioannes — inquit — neque manducans neque bibens, et dicitis: Demonium habet.
Venit Filius hominis manducans et bibens, et dicitis: Ecce homo uorax et potator uini,
publicanorum et peccatorum amicus. Conuincit eos in diuersę uitę sanctos iniusti
iudicii.
neque bibens, et dicitis: Demonium habet.
Venit Filius hominis manducans et bibens, et dicitis: Ecce homo uorax et potator uini,
publicanorum et peccatorum amicus. Conuincit eos in diuersę uitę sanctos iniusti
iudicii. Si enim asperius uiuendi modus displicet in Ioanne, cur in Filio hominis communis
reprehenditur? Si nec uinum nec siceram bibens et locustas tantum ac mel siluestre comedens
demonium habet, quare pane ac uino utens homo uorax et ebrius dicitur? Si in solitudine
habitans quasi Sathanę filius reputatur, quare Christus cum
**corr. ex uinciri
ieiunanti, cauillantur comedentem, et dum uitiis suis fauent, uirtutis cultores
linguę procacitate lacessunt. Hinc est, quod Iudei nullo placati Christi miraculo,
murmurabant de illo — Ioannes ait — eo quod dixisset: Ego sum panis uiuus,
qui de cęlo descendi. Nihil ergo, quod ad diuinitatem eius referri posset, admittere
poterant, quanuis multa etiam ab eo fieri conspicerent, quę supra uim humanam erant, et nulli
nisi Deo factu possibilia esse
laudabilior apparebat, tanto ipsi magis per inuidiam indignabantur
modisque omnibus iam ad necem eius conspirabant.
Lazarum ille de monumento ad uitam excitauerat. Et cum plurimi, qui spectaculo affuerant, in
eum credidissent, pontifices et pharisei — ut Ioannes ait — collegerunt
concilium et dicebant: Quid facimus, quia hic homo multa signa facit? Si dimittimus eum sic,
omnes credent in eum, et uenient Romani et tollent locum nostrum et
gentem. Timent Romanos et Deum non uerentur, ut iustum et
nostra nullum imminet credentibus fidei periculum; sicuti modo, cum solum
Iesum quęsierunt et in eum credentes nondum infestarent. Alioquin contemnenda est uita, dum
defenditur ueritas, quoties proximus tuus Christum, qui ueritas est, negare compellitur.
Post talia, ut Ioannes testatur, ante sex dies Paschę Iesus uenit Bethaniam. Ibi
fecerunt ei coenam — inquit — et Martha ministrabat. Maria autem, soror eius,
accepit libram unguenti nardi pistici, preciosi, et unxit pedes Iesu, et extersit pedes eius
capillis suis, et
coenam — inquit — et Martha ministrabat. Maria autem, soror eius,
accepit libram unguenti nardi pistici, preciosi, et unxit pedes Iesu, et extersit pedes eius
capillis suis, et domus impleta est ex odore unguenti. Idem dicere uidentur Mattheus
et Marcus, Ioannes aliud. Hic enim ait: pedes unguento perfusos, illi:
caput; hic: ante sex dies Paschę, illi: ante biduum;
hic: in domo Marię et Marthę, illi: in domo Symonis leprosi.
Quas ob res non
et Marthę, illi: in domo Symonis leprosi.
Quas ob res non parua inter Euangeliorum interpretes dissensio est. Origenes sensit operis
huius tres mulieres fuisse autrices: unam, de qua scripserunt Mattheus et Marcus, alteram, de
qua Lucas, aliam, de qua Ioannes. Hieronymus quoque aliam fuisse censet, quę iuxta Mattheum et
Marcum unguento perfudit Domini caput, aliam, quę iuxta Ioannem unxit pedes et capillis
extersit. Ambrosius posse *add.
fieri asserit, ut eadem sit, quę et ante dies sex Paschę in
est. Origenes sensit operis
huius tres mulieres fuisse autrices: unam, de qua scripserunt Mattheus et Marcus, alteram, de
qua Lucas, aliam, de qua Ioannes. Hieronymus quoque aliam fuisse censet, quę iuxta Mattheum et
Marcum unguento perfudit Domini caput, aliam, quę iuxta Ioannem unxit pedes et capillis
extersit. Ambrosius posse *add.
fieri asserit, ut eadem sit, quę et ante dies sex Paschę in domo Marię et Marthę
pedes unxerit et postea in domo Symonis leprosi ante biduum Paschę perfuderit caput.
Chrysostomus
fieri asserit, ut eadem sit, quę et ante dies sex Paschę in domo Marię et Marthę
pedes unxerit et postea in domo Symonis leprosi ante biduum Paschę perfuderit caput.
Chrysostomus uero eandem mulierin esse putat apud Mattheum, Marcum et Lucam, aliam autem apud
Ioannem, hoc est Lazari et Marthę sororem Mariam. Porro Gregorius pontifex eandem arbitratur
fuisse, quam Lucas peccatricem, Ioannes Mariam nominat, et hanc quidem bis hoc fecisse.
Augustinus etiam pene idem dicit et ad unam mulierem utrunque factum refert: primum, quod
Lucas
domo Symonis leprosi ante biduum Paschę perfuderit caput.
Chrysostomus uero eandem mulierin esse putat apud Mattheum, Marcum et Lucam, aliam autem apud
Ioannem, hoc est Lazari et Marthę sororem Mariam. Porro Gregorius pontifex eandem arbitratur
fuisse, quam Lucas peccatricem, Ioannes Mariam nominat, et hanc quidem bis hoc fecisse.
Augustinus etiam pene idem dicit et ad unam mulierem utrunque factum refert: primum, quod
Lucas recitat in domo Symonis non leprosi, alterum, quod Mattheus et Marcus aiunt domi Symonis
leprosi. Vnde duos Symones fuisse putat,
idem dicit et ad unam mulierem utrunque factum refert: primum, quod
Lucas recitat in domo Symonis non leprosi, alterum, quod Mattheus et Marcus aiunt domi Symonis
leprosi. Vnde duos Symones fuisse putat, apud quos conuiuatus est Dominus. Matthei autem et
Marci narrationi ipsam Ioannis copulat, ut prius, sicut hic dixit, integro alabastro pedes
unxerit, deinde fracto perfuderit et caput. Sed hoc plane fieri non potuit, ut eadem hora
utrunque factum sit, si ante dies sex Paschę et in domo Marię et Marthę pedes peruncti sunt et
in domo Symonis caput
esset. Mihi tamen uidetur
ista quoque exponi posse, ut dicamus unam Mariam diuersis locis et temporibus officio isto
erga Christum uiuentem non bis, sed ter fuisse functam: semel, quod Lucas memorat, quando
dimissa sunt ei peccata multa, quia dilexit multum; iterum, quod Ioannes tradit ante sex dies
Paschę; tertio, de quo Mattheus et Marcus pariter scribunt.
Et hi quidem unguenti dispendium quosdam ex discipulis indigne tulisse aiunt. Ioannes autem
in solum Iudam id reiecit. Et fortasse alii discipuli a Iuda persuasi bono erga pauperes
semel, quod Lucas memorat, quando
dimissa sunt ei peccata multa, quia dilexit multum; iterum, quod Ioannes tradit ante sex dies
Paschę; tertio, de quo Mattheus et Marcus pariter scribunt.
Et hi quidem unguenti dispendium quosdam ex discipulis indigne tulisse aiunt. Ioannes autem
in solum Iudam id reiecit. Et fortasse alii discipuli a Iuda persuasi bono erga pauperes animo
hoc egerunt, sed ipse Iudas malo, ut rei docuit euentus.
Maria ergo, cum se peccatricem agnosceret, tunc lachrymis lauit pedes Domini et capillis
extersit et
Quamquam ille pro
salute omnium tradi uoluit, tu tamen electus es, qui non obsequio, sed cupiditate traderes et
auaritię studio ipse subuersus perires.
Iam tandem ad exponendam Iudeorum infandam atrocitatem nostra dirigatur oratio.
Cogitauerunt — Ioannes inquit — principes sacerdotum, ut Lazarum
interficerent. Quare hoc? Nempe, quia (ut idem ait) multi propter
illum abibant ex Iudeis et credebant in Iesum. Lazarum occidere cogitauerunt; quasi
uero Iesus ipse, qui suscitauit
Cęterum nequaquam egerunt, quod cogitarant. Et
tamen, quasi qui egissent, sic diuinę iustitię damnationem incurrerunt. Quoties enim
decernenti male agere deficit facultas, ipsum uelle pro actione imputatur.
Post hęc illa quidem fiunt, quę Ioannes commemorat. In crastinum — inquit —
turba multa, quę conuenerat ad diem festum, cum audissent, quia uenit Iesus
Hierosolymam, acceperunt ramos palmarum et processerunt obuiam ei, et clamabant: Osanna,
benedictus, qui uenit in nomine Domini, rex
uendentium columbas euertit et dixit eis: Domus mea domus orationis est,
uos autem fecistis illam speluncam latronum. Mira res! Vnum multi fugiunt, nemo
resistit. Necdum tamen diuinitatis uim in homine consyderant, cum pręsertim bis hoc egisset,
semel, quod Ioannes, iterum, quod reliqui tradunt. Sed in eum, quem toties formidarunt, elapso
mox pauore magis indignantur (ut Marcus et Lucas aiunt) et, in qua potestate hoc faceret,
interrogant. Quasi uero non satis eos edocere possit ipse metus, quo perculsi repugnare non
sunt ausi. Et
inconstantię,
crudelitatis in prophetas et in uiros sanctos.
In quo quidem ostendit nihil se timere uim insidiasque illorum, quando, quod illi inique
moliebantur, hoc ultro ipse passurus aduenerat, ut pro peccatis omnium satisfaceret. Vnde et
clamabat (sicut in Ioanne est scriptum): Nunc princeps huius mundi eiicietur
foras. Mundi princeps erat diabolus, cum late in omnes idolatras regnaret.
Qui tunc de eiusmodi regno est eiectus, cum gentes conuersę unum uerum Deum colere coepere.
Et
ipso
adiuuante operamur, ipso trahente exequimur.
Hinc iam Domini nostri cum discipulis conuersationem, qua paulo ante, quam ab impiis
supplicium pateretur, uti uoluit, erit nobis operęprecium consyderare.
Ante diem festum Paschę (ut in Ioanne legimus) sciens Iesus, quia uenit
hora eius, ut transeat ex hoc mundo ad Patrem, Pascha cum discipulis celebraturus hęc
dicit.
Sed quomodo ante diem festum Paschę,
Quęstio
cum Mattheus dicat:
et Lucas: Venit autem dies azimorum, in qua
necesse erat occidi Pascha. Prima autem dies azimorum quartadecima dies mensis primi
est (ut Hieronymus ait), quando agnus immolatur et luna plenissima est et fermentum abiicitur.
Intelligendum ergo, quod Ioannes iuxta uulgarem locutionem diem uocauit solis ortum. Alii uero
Euangelistę secundum Iudeorum ritum a uespera ad uesperam diem dixerunt. Licet igitur diuersum
aliquid sonent uerba, idem tamen tempus designant. In uespera itaque quintę ferię coena hęc
facta est, et in
nouumque instituisse; in
secunda semet in sacrificium Deo Patri obtulisse. Quam computationem idem autor late explicat
in Additionibus commentariorum Nicolai Lyrę super Bibliam. Non ergo inter se differunt
Euangelistę, sed cum duplex Pascha tunc contigisset, Ioannes alterius, alterius alii mentionem
fecerunt.
Sed iam, quod instituimus, prosequamur! Per idem ergo tempus, cum discipuli rogarent
Dominum, ubi uellet parari sibi, ut comedat Pascha (magis enim opipare* tunc conuiuari mos
erat): Ite in ciuitatem —
contemptis omnibus illo pręceps ruit, ubi se lucri aliquid facturum sperat. Hic ergo
aliis tristantibus et singulis: Nunquid ego sum, Domine, respondentibus, audacter
reclamat: Nunquid ego sum, Rabbi?
Post esum agni illa, ut reor, quę Ioannes narrat, fiunt. Surgit — inquit —
Iesus a coena et ponit uestimenta sua. Et cum accepisset linteum, pręcinxit se. Deinde
misit aquam in peluim et coepit lauare pedes discipulorum et extergere linteo, quo erat
pręcinctus. O admirandam
paratus sum et in carcerem et in mortem ire. At ille (ut Lucas ait) dixit: Dico
tibi, Petre, non cantabit hodie gallus, donec ter abneges nosse me. Et in Mattheo
similiter dicitur: In hac nocte, antequam gallus cantet, ter me negabis. Itidem
in Ioanne: Non cantabit gallus, donec ter me neges. In Marco autem aliter
habetur: In nocte hac, priusquam gallus uocem bis dederit, ter me es negaturus.
Quęstionem ita equidem soluendam reor, quod alii
Quęstio
ipso Dei Verbo: Sine me nihil potestis facere.
Deinde secundum eosdem Euangelistas — uenit Iesus cum illis in uillam uel in prędium,
cui nomen Gethsemani. Et hic est locus monti Oliueti proximus, ubi fuit hortus, in
quem eos ingressos ait Ioannes trans torrentem Cedron. Multa tamen idem pręmittit, quę locutus
est Iesus ad discipulos et ad Patrem. Quę consulto prętermittimus, ut tantum passioni congrua
explicemus.
Videamus primum, quid hoc sit, quod Ioannes ait: Egressus est trans torrentem Cedron
ubi fuit hortus, in
quem eos ingressos ait Ioannes trans torrentem Cedron. Multa tamen idem pręmittit, quę locutus
est Iesus ad discipulos et ad Patrem. Quę consulto prętermittimus, ut tantum passioni congrua
explicemus.
Videamus primum, quid hoc sit, quod Ioannes ait: Egressus est trans torrentem Cedron
et intrauit in hortum. Cedron moerorem sonat. Transit ergo Christus torrentem
moeroris, ut ad regnum ascendat gaudii sempiterni. Oportuit enim pati Christum et sic intrare
in gloriam suam. Falluntur itaque luxurię
duce postliminio reuertimur in patriam, non terrenam, sed cęlestem, non temporalem, sed
ęternam.
Illic autem ubi conuenerat Iesus cum discipulis, iussit eos residere, donec ipse paulo
longius digressus preces offeret Deo Patri. Et assumpto Petro filiisque Zebedei Ioanne
et Iacobo abiit. Coram his coepit contristari et moestus esse dicens: Tristis est anima mea
usque ad mortem. Sustinete hic et uigilate mecum. Et progressus pusillum, procidens in faciem
suam orauit dicens: Pater mi **add. , si possibile *corr. ex
plenius persoluat,
quanto nos magis diligit? Vna talis gutta satis erat ad eluendum humani generis peccatum, sed
ad testandam sui erga nos amoris magnitudinem, quicquid restabat in corpore, dispersit in
cruce.
Qualiter autem ab impiis comprehensus fuerit, quoniam a Ioanne accuratius copiosiusque
describitur, quid ille dicat, consyderemus.
Sciebat — inquit — et Iudas, qui tradebat eum, locum, quia frequenter Iesus
conuenerat illuc cum discipulis suis. Iudas sciebat hortum illum, in quem Iesus cum
quoque irruere parantem inhibuit. Conuerte — inquit — gladium
tuum in locum suum. Omnes enim, qui acceperint gladium, peribunt. An putas, quia non possum
rogare Patrem meum, et exibebit mihi modo plus quam duodecim legiones angelorum? Vel
sicut Ioannes ait: Calicem, quem dat mihi Pater, non uis, ut bibam illum? Quibus
uerbis aperte monstrauit sponte se pati uelle, quod impii per uim inferre decreuerant. Igitur
ne iniuriam quidem sustinens a benignitatis suę officio abstinuit. Adductoque ad se Malcho
gladio
Quęstio
percutit, gladio peribit, quęritur, quomodo hoc uerum sit, si multi gladio
percutientes aut morbo aut naufragio aut aliquo alio casu pereant. Non de gladio temporali
intelligendum est, sed ęterno, quem Ioannes in Apocalypsi uidit procedere de ore Dei, ex
utraque parte acutum. Potens est enim corpus et animam mittere in gehennam et totum hominem
perdere perditione sempiterna. De hoc satis; cętera uideamus!
Iesu comprehenso discipuli timore perculsi diffugerunt illo
Et tenuerunt eum. At ille relicta syndone nudus profugit ab eis. Quis
fuerit adolescens iste, incertum est. Quidam aiunt fuisse hunc de domo illa, ubi Pascha
celebrauerant, nonnulli Iacobum, fratrem Domini dictum et Iustum cognominatum. Gregorius
pontifex putat fuisse Ioannem apostolum. Quem tunc quidem iuuenem fuisse longa post
ascensionem Domini ętas testatur. Cęterum, quicunque ille fuerit, *corr. ex
queri
**corr. ex Solus
***corr. ex iuerat
ignaros
quidem, quanto sese implicent cum in filios parricidio, tum in Deum sacrilegio. Cui soli
seruire multo est pręstabilius quam toti terrarum orbi imperare. Sed iam ad id, unde digressi
sumus, redeamus!
Comprehensum Iesum ligauerunt (ut Ioannes ait) et adduxerunt eum ad Annam
primum, Caiphę pontificis socerum; mox ad ipsum Caipham, deinde ad Pilatum et Herodem,
ut omnium inique iudicantium contumelias sustineret, qui omnes redimere uenerat, et eo maiore
beneficio nos obligaret, quo plura pro nobis
quia timebat, negauit, sed quia sequebatur, poenitentiam egit ac ueniam meruit. Foris
substitit, illo alio discipulo atrium ingresso, quo iubente et ipse introductus atque ab
ancilla hostiaria rogatus, an et ipse esset discipulus hominis illius, respondit: Non
sum. Hoc ita Ioannes.
Mattheus uero et alii de falsis testibus narrationem pręmittunt. **corr. ex
premittunt
Principes — inquit — sacerdotum et omne concilium quęrebant falsum
testimonium contra Iesum, ut eum morti
Sed iam reliqua prosequamur!
Post illa, quę superius dicta sunt, trinam Petri negationem Mattheus et Marcus enarrant,
Lucas uero pręmittit.* Nihil tamen refert, quo ordine aliquid factum sit, cum ab omnibus totum
commemoratur. Nos, nequid, quod gestum est, omittamus, Ioannis potius narrationem sequamur. Et
quoniam de prima apostoli negatione diximus, nunc de secunda est dicendum.
Stabant — inquit — serui et ministri ad prunas, quia frigus erat, et
calefaciebant se. Erat autem cum eis et Petrus stans et
contumeliis et Petri negatione coram Anna gestum
arbitrantur. Sed hęc opinio repugnaret omnino aliorum autoritati Euangelistarum. Sensus autem
superior ęque congruit cunctis quatuor. In atrio igitur Caiphę et Iesum contumelias passum
asserimus et Petri negationes factas. Vnde Ioannes, postquam ab Anna ad Caipham missum Dominum
dixit, subdit continuo Petri negationes reliquas interpositis quibusdam post primam.
Sequitur ergo: Erat autem Symon Petrus stans et calefaciens se. Dixerunt ergo ei:
Nunquid et tu de discipulis eius es? Negauit ille
proueniant. Quin etiam
illis, quod impie egerunt, in bonum cederet **corr. ex cęderet , si de commissis dolerent et in Christum credere
uoluissent. Sed uideamus peruersitatem illorum!
Mittunt Iesum cum militibus in prętorium (ut Ioannes ait) et ipsi non
introierunt in prętorium, ut non contaminarentur, sed ut manducarent Pascha. Tunc ergo
intrantes hominis alienigenę domum immundi erant. Veruntamen multo maior animi immundities
erat innocentem hominem, tametsi Christum esse ignorarent, in
non aliam ob rem, nisi
quia Christum, quem Iudei repudiarunt, gentilitas susceptura erat. Iudei ergo continuis
clamoribus instabant, ut Barraba dimisso Christus crucifigeretur.
Aestuabat Pilatus, quid sibi agendum esset, incertus. Introiuit ergo (ut
Ioannes ait) iterum in prętorium, et uocauit Iesum et dixit ei: Tu es rex Iudeorum?
Iesus autem, qui prius tacuerat, tunc respondit dicens: A temetipso
hoc dicis, an alii dixerunt tibi de me? Quare, quem nihil latere potest, quasi rerum
et, quem iam pluries
insontem esse promulgarat, eum indumento exutum flagris diuerberauit, deinde spinis
pungentibus a militibus coronari arundineque percuti, alapis cędi et omnibus affici iniuriis
passus est, postremo, ut crucifigatur, sustinuit.
Sic enim in Ioanne est scriptum: Exiuit iterum Pilatus foras et dicit eis: Ecce
adduco (uobis) **add. eum foras, ut cognoscatis, quia nullam inuenio in eo causam.
Exiuit ergo Iesus portans spineam coronam et purpureum uestimentum. Et dicit eis: Ecce
est, quos saluat. Hunc tamen effundi
permisit Pilatus ueritus populi aduersum se reclamantis seditionem. Sed aliud etiam formidando
id egit, ne uidelicet apud Cęsarem accusaretur, si resisteret his, qui Cęsari fauere
uidebantur.
Iudei enim (ut in Ioannis Euangelio habetur) clamabant dicentes: Si hunc
dimittis, non es amicus Cęsaris. Omnis enim, qui se regem facit, contradicit Cęsari. Pilatus
autem, cum audisset hos sermones, adduxit foras Iesum et sedit pro tribunali, in loco, qui
dicitur litostrotos, * Hebraice
opere, quod patrarat. Septima die Christus
requieuit in sepulchro et resurrexit, ut et nos post pręsentium laborum finem cum Christo
resurrecturos speremus in gloria.
Quęstio
Porro de hora nascitur quęstio, quomodo Ioannes hic horam sextam memoret, cum Marcus
dicat: Erat hora tertia, quando crucifixerunt eum. Alii respondent, quod Marcus
attenderit horam, quando Iudei petierunt, ut crucifigatur, Ioannes, quando crucifixerunt eum
milites Romani. Marcus ergo, ut Iudeis autoribus
Quęstio
Porro de hora nascitur quęstio, quomodo Ioannes hic horam sextam memoret, cum Marcus
dicat: Erat hora tertia, quando crucifixerunt eum. Alii respondent, quod Marcus
attenderit horam, quando Iudei petierunt, ut crucifigatur, Ioannes, quando crucifixerunt eum
milites Romani. Marcus ergo, ut Iudeis autoribus factam crucifixionem ostenderet, illud tempus
designauit, quando instare coeperunt Pilato, ut eam fieri permitteret. Alii uero ita soluunt,
ut dicant scriptorum culpa id contigisse apud Gręcos. Nam
Barrabam habent diabolum, qui in eos latrocinia sua exercens credere in Christum
non sinit, ut animas perdat. Messiam autem non habent, qui eos hoc periculo liberet, quia,
quem occiderunt, Messiam fuisse negant. Neminem autem ille saluat nisi credentem.
Deinde Ioannes narrans ait: Susceperunt Iesum et duxerunt. Et baiulans sibi crucem
exiuit in eum, qui dicitur, Caluarię locum, Hebraice autem Golgotha, ubi crucifixerunt eum et
cum eo alios duos hinc inde, medium autem Iesum. Pro maiori ludibrio ipsius, qui
crucifigendus
ne Christus rex eorum nuncuparetur. Et certe in eo, quod inuidię uitio seruiebant, non
erat eis rex Christus, in eo autem, quod Creator et Sustentator erat, ubique dominabatur.
Propterea titulus non est mutatus dicente Pilato: Quod scripsi, scripsi.
Tunc iuxta Ioannis narrationem milites acceperunt uestimenta eius et fecerunt quatuor
partes, unicuique militi partem, et tunicam. Erat autem tunica inconsutilis, desuper contexta
per totum. Dixerunt ergo ad inuicem: Non scindamus eam, sed sortiamur de illa, cuius
sit. Milites
saluatus, alter condemnatus; saluatus, qui ad dexteram erat, damnatus, qui ad sinistram.
Dextri igitur latronis fidem poenitentiamque sequamur, si cum illo paradisum adipisci cupimus.
Leui autem obstinationem deuitemus, ne cum eo damnemur. Prosequamur reliqua!
In Ioanne legimus: Stabant autem iuxta crucem Iesu mater eius et soror matris eius
Maria Cleophę et Maria Magdalene. ****corr. ex Magdalenę Quę
hic dicitur Maria Cleophę, alibi dicta est Iacobi. Fuit enim filia Cleophę et Iacobi Minoris
Fuit enim filia Cleophę et Iacobi Minoris
mater et Ioseph Iusti. Additur a Mattheo: Et mater filiorum Zebedei, quę a Marco
Salome *****corr. ex Salomę nominatur. Fuit et hęc nomine Maria,
Salomę quidem filia, sed Iacobi Maioris et Ioannis parens. Hoc ideo exposuimus, ne cuiquam
Euangelistę diuersa uideantur locuti.
Stabant ergo iuxta crucem de nece Domini
Marię matris dolor
sui acerrimo affectę dolore. Et ipsum toto corpore crudeliter contusum atque
lętificare resurrectio meque ingenti anxietudine pene deficientem ab interitu liberare.
Dum his aliisque huiusmodi querelis ante crucem filii sui Beata Virgo fatigaretur, mulieres,
quę aderant, tristem consolari nitebantur. Nam discipuli metu perculsi diffugerant, pręter
Ioannem, qui et ipse lachrymans a latere eius non discedebat. Tunc Saluator et Dominus noster
maternorum uiscerum magis quam membrorum suorum dolorem sentiens, ne illa se penitus ab ipso
deseri putaret, de *corr. ex predixisti
c ruce
fuga
dilapsis permanentem remuneraret, eam, quę Dei et hominis mater erat, illi in matrem reliquit.
Ex illa — inquit — hora accepit eam discipulus in suam; ei se utique in seruitium tradens, ne
saltem famulo careret, quę iam carebat filio. Ob hoc autem Dominus Virginem Ioanni
commendauit, quia et ipse uirgo erat. Palam itaque fecit, quam magni precii esset apud Deum
uirginitas. Hanc Christus in se seruauit, in matre elegit, in discipulo dilexit.
Et quoniam inter poenarum, quas patiebatur, angustias de matre curam habuit, nonne in se
sit et Deum signet, sicut etiam Euangelista
interpretatur. Vbi discimus proprium inuidorum esse omnia dicta atque facta eorum, quos odere,
ad deteriorem partem trahere et, quod alii laude dignum putant, praua uerborum fuligine
denigrare.
Non est hoc loco prętereunda Ioannis quoque narratio. Ait enim: Postea sciens Iesus,
quod omnia consummata sunt, ut consummaretur Scriptura dixit*: Sitio. Sciens Iesus
omnia sibi contigisse, quę prophetę** de passione eius prędixerant, ut etiam illud
perficeretur, quod in psalmo dicitur:
sunt, pertransitis, pręsentia tantum
curantes. Corpora mortuorum surrexerunt, et uos de morte peccati surgere negligitis. Et
quoniam in scelerum sepulchro iacere uos iuuat, in sanctam ciuitatem, cęlestem Hierusalem, non
intrabitis, sicut isti introierunt. De hoc satis. Nunc Ioannis narrationem subiungamus!
Iudei — inquit — quoniam Parasceue erat, ut non remanerent in cruce corpora
sabbato (erat enim magnus dies ille sabbati), rogauerunt Pilatum, ut frangerentur
(eorum)* crura et tollerentur.
ex longę , quę secutę erant Iesum a Galilea,
ministrantes ei. Inter quas erat Maria Magdalene **corr. ex
Magdalenę et Maria Iacobi et Ioseph mater et mater filiorum
Zebedei. De his supra fecimus mentionem iuxta Ioannis Euangelium, qui illas una cum
Maria, matre Domini, iuxta crucem stetisse dixit. Quomodo
Quęstio
ergo Mattheus ait, quod erant ibi non iuxta, sed a longe? Vel quia prius iuxta
constiterant, deinde, cum eum iam expirasse
beatitudinis felici quiete perfrueris.
Et ecce uir (ut Lucas inquit) nomine Ioseph, qui erat decurio, uir bonus et
iustus; hic non consenserat consilio et actibus eorum, ab Arimathia, ciuitate Iudeę, qui
expectabat et ipse regnum Dei. Ioannes discipulum Iesu eum appellat, occultum
autem propter metum Iudeorum. Hic accessit ad Pilatum, et petiit corpus Iesu, et
depositum inuoluit syndone. Venit autem et Nicodemus (ut Ioannes
testatur) qui uenerat ad Iesum nocte
Iudeę, qui
expectabat et ipse regnum Dei. Ioannes discipulum Iesu eum appellat, occultum
autem propter metum Iudeorum. Hic accessit ad Pilatum, et petiit corpus Iesu, et
depositum inuoluit syndone. Venit autem et Nicodemus (ut Ioannes
testatur) qui uenerat ad Iesum nocte primum, ferens mixturam myrrhę et aloes quasi
libras centum. Acceperunt ergo corpus Iesu et ligauerunt linteis cum aromatibus,
sicut mos est Iudeis sepelire. Et prosequitur Ioannes dicens: Erat autem
autem et Nicodemus (ut Ioannes
testatur) qui uenerat ad Iesum nocte primum, ferens mixturam myrrhę et aloes quasi
libras centum. Acceperunt ergo corpus Iesu et ligauerunt linteis cum aromatibus,
sicut mos est Iudeis sepelire. Et prosequitur Ioannes dicens: Erat autem in
loco, ubi crucifixus est, hortus et in horto monumentum nouum, in quo nondum quisquam positus
erat. Ibi ergo propter Parasceuen Iudeorum, quia iuxta erat monumentum, posuerunt
Iesum. His insuper additum est in Mattheo: Altera
Euangelica tradit historia Ioseph, de tribu
Puer
et stirpe Dauid exortum, uirum fuisse Marię, de qua natus est Iesus, qui uocatur
Christus. Maria erat uirgo, et Ioseph quidem non cognouit eam: maritus tantum nomine fuit.
Ioannes uero Baptista de Zacharia et Elizabeth nascitur. Maria itaque ab angelo salutata de
Spiritu Sancto concepit et non uiolata uirginitate filium peperit, genitum in pręsepio
reclinauit. Illo nato angeli cantantes dixerunt: Gloria in excelsis Deo, et in terra pax
consuetudinem a plurimis filius Dauid uocitatus est in Euangelio, cum
tamen ante tempora esset ex Deo Patre et in tempore ex Maria matre generatus, Deus ex Deo, ex
homine homo, unus tamen atque idem Iesus, omnium in se credentium redemptor omniumque
saluator.
De Ioanne autem Baptista, qui Domini
Ioannes Baptista
natiuitatem semestri spacio sua pręcessit natiuitate, dicitur in Euangelio: Et
tu, puer, propheta Altissimi uocaberis; pręibis enim ante faciem Domini parare
cum
tamen ante tempora esset ex Deo Patre et in tempore ex Maria matre generatus, Deus ex Deo, ex
homine homo, unus tamen atque idem Iesus, omnium in se credentium redemptor omniumque
saluator.
De Ioanne autem Baptista, qui Domini
Ioannes Baptista
natiuitatem semestri spacio sua pręcessit natiuitate, dicitur in Euangelio: Et
tu, puer, propheta Altissimi uocaberis; pręibis enim ante faciem Domini parare
uias eius. Hoc sane istud est, quod multo ante per Malachiam
referunt, quasi de se
loquente, sed cum dicat: Et statim ueniet ad templum suum Dominator, uidetur ad
alium uertere sermonem. Quare mihi quidem accomodatius uerique similius uidetur, ut Deus*
Pater de Filio proferat hęc et dicat se mittere angelum, hoc est nuncium Ioannem Baptistam,
ante faciem suam, id est ante Filium. Sicut enim Filius imago est Patris, ita et facies.
Et statim ueniet — inquit — ad templum suum Dominator, quem uos
quęritis. Hoc Christo puero in templum pręsentato est impletum.
Templum Dei est —
Apostolus ait — quod estis uos. Angelus autem Testamenti Christus est, euangelicę
disciplinę autor, qui in Esaia quoque iuxta septuaginta interpretum translationem magni
consilii angelus est dictus. Pręcessit ergo Ioannes, et secutus est Saluator, ne
prophetas cum Euangelistis dissidere quis dicat. Electus est autem, ut pręcederet, quando
quidem omni sanctitate eum pręstare oportuit, qui constitui deberet Sancti sanctorum pręcursor
et omnium Domini anteambulo, qui illum et uenientem
cogitabat, protinus
accipere non dubitauit atque eam reuelato sibi tanto mysterio non ut sponsam habuit, sed
coluit ut dominam. Genuit itaque filium, et Ioseph putabatur pater eius. Propterea quidem, cum
Iesus ipse se de cęlo descendisse diceret, musitarunt Iudei — ut Ioannes ait — dicentes:
Nonne hic est filius Ioseph, cuius nos nouimus patrem et matrem? Quomodo ergo dicit
hic: De cęlo descendi? Nouerant utique Ioseph maritum esse Marię, sed ignorabant, quod
Iesus non de Ioseph, sed de Spiritu Sancto natus esset et
descripta ordine rerum seruato recensenda accedamus, ea q
uidem, antequam euenissent, prędicta demonstrando, ut omnibus pateat Iesum crucifixum uerum
fuisse Messiam et illos mortifero nimis errore labi, qui uenturum putant, cum uenisse constet.
Baptizabat Ioannes, Zacharię filius, ad Iordanem, ut, qui natiuitate Christum pręuenerat,
baptismo quoque pręueniret. Sed Ioannis baptismus figura fuit baptismi Christi. Ego
baptizo in aqua — inquit — medius autem uestrum stetit, quem uos nescitis. Ipse
est, qui
demonstrando, ut omnibus pateat Iesum crucifixum uerum
fuisse Messiam et illos mortifero nimis errore labi, qui uenturum putant, cum uenisse constet.
Baptizabat Ioannes, Zacharię filius, ad Iordanem, ut, qui natiuitate Christum pręuenerat,
baptismo quoque pręueniret. Sed Ioannis baptismus figura fuit baptismi Christi. Ego
baptizo in aqua — inquit — medius autem uestrum stetit, quem uos nescitis. Ipse
est, qui post me uenit, qui ante me factus est, cuius ego non sum dignus, ut soluam corrigiam
calciamenti. Deinde
Iesum uenientem ad se, mente uidit, quod oculis uidere
non poterat, in homine humili diuinitatis maiestatem et ait: Ecce Agnus Dei, ecce qui
tollit peccata mundi. Hic est, de quo dixi: Post me uenit uir, qui ante me factus est, quia*
prior me erat. Sic in Ioanne est scriptum. Mattheus uero magis succincto sermone rem
constringit et Baptistam ita locutum refert: Ego quidem baptizo uos in aqua in
poenitentiam; qui autem post me uenturus est, fortior me est, cuius non sum dignus
calciamenta portare. Ipse uos
uos baptizabit in Spiritu Sancto et igni. Aqua
tantum se baptizare dicit, ne putes illo baptismo peccata remitti, sed ad eum suscipiendum,
per quem peccata tolli oportebat, corda hominum pręparari.
Vt igitur Saluator noster uerum baptisma in se incoharet, uenit ad Ioannem et ab eodem in
Iordane uoluit baptizari, non ut mundaretur ipse, in quo nihil inquinatum erat, sed ut aquis
uim mundificandi sua conferret diuinitate. Circumcisus ergo uetera finiuit, baptizatus noua
incohauit, ut illa horum typum atque figuram fuisse agnoscas et Legem —
Consenuit aliquis in peccatis? Credat et
baptizetur in Christo, et renouabitur in spiritu. Et sicut aquila, cum nouas induerit pennas,
altius euolat, ita baptizatus ad cęlestia contemplanda cupidius errigetur.
Multa diximus, nondum tamen hoc, quod Christo contigit, dum a Ioanne baptizatur, in
Scripturis ueteribus olim reuelatum fuisse monstrauimus. Ac ne in perquirendo plura, quam
necesse sit, tempus teramus magisque tedio simus lectori quam oblectamento, unum illud
memorabimus, quod Dauid in psalmis cecinit dicens: Vox Domini super aquas;
mors in orbem terrarum introiuit.
Sed mortem istam Christi crucifixi mors expulit et eiusdem resurrectio nobis uitam donauit, ut
suo loco disseremus. Nunc occurrentia explicari oportet, ne dicendorum seriem confundamus.
Igitur in Euangelio post hęc ita est scriptum: Ioannes uidens eum uenire ait: Ecce
Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi. Ipse hoc testatus est, qui illum
baptizauerat, qui Spiritum Sanctum uertici eius insidentem uiderat, qui Dei Patris uocem, quod
esset Filius suus, audierat. Videamus, quibus in Euangelio
ait: Ecce
Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi. Ipse hoc testatus est, qui illum
baptizauerat, qui Spiritum Sanctum uertici eius insidentem uiderat, qui Dei Patris uocem, quod
esset Filius suus, audierat. Videamus, quibus in Euangelio dimiserit peccata, ne uanum Ioannis
testimonium fuisse quis putet. Deinde ipsum figuris ueterum uaticiniisque confirmare
curabimus.
Mulieri in adulterio deprehensę ueniam dedit. Vade — inquit — et iam
amplius noli peccare! Damnauit ergo peccatum pręcipiens
Dei
erat, demoniis non tribuere. In Esaia est scriptum: Deus ipse ueniet, et saluabit nos.
Tunc aperientur oculi cęcorum, et aures surdorum patebunt. Tunc saliet sicut ceruus claudus,
et aperta erit lingua mutorum. Nonne hoc est illud, quod in Mattheo discipulis Ioannis
quęrentibus, an ipse esset, qui uenturus erat, respondit dicens: Euntes renunciate
Ioanni, quę audistis et uidistis: cęci uident, claudi ambulant, leprosi mundantur, surdi
audiunt, mortui resurgunt, pauperes euangelizantur. Et beatus est, qui non fuerit
Tunc aperientur oculi cęcorum, et aures surdorum patebunt. Tunc saliet sicut ceruus claudus,
et aperta erit lingua mutorum. Nonne hoc est illud, quod in Mattheo discipulis Ioannis
quęrentibus, an ipse esset, qui uenturus erat, respondit dicens: Euntes renunciate
Ioanni, quę audistis et uidistis: cęci uident, claudi ambulant, leprosi mundantur, surdi
audiunt, mortui resurgunt, pauperes euangelizantur. Et beatus est, qui non fuerit
scandalizatus in me! Et hęc quidem iuxta historiam.
Moralem uero sensum utrobique de
ad uitam, id est ad ipsum, qui ait:
Ego sum uia, et* ueritas, et uita. Cui tamen
inuidentes Iudei iniquo animo ferebant, quod sabbatis curaret quodque patrem suum diceret
Deum, se Deo faciens ęqualem. Hoc relatum in Euangelio legitur Ioannis, et impletur illud in
psalmis: Quare fremuerunt gentes, et populi meditati sunt inania? Discunt tamen
ab ipso, quem arguebant, licere etiam sabbatis bene agere. Quod autem esset ęqualis Deo Dei
filius, quomodo contradicere poterant, si ille, quod de se
Ille enim uere sabatum Domini sanctificat, qui a uitiis
abstinet et capessendis uirtutibus operam impendit.
Sed antequam ad reliquas eidem illatas iniurias ueniam, operęprecium erit uidere in
prophetis, qualiter suscepto baptismate et suggestionibus diaboli superatis et Ioanne carceri
tradito coeperit prędicare et docere in synagogis et apostolos sibi asciscere.
Ingressus est synagogam — ut in Lucę Euangelio est scriptum — et accepto libro reuoluit et
legit de Esaię uaticiniis, ubi dicitur: Spiritus Domini super me, propter
Christi exorsus est Euangelium. Facies leonis in deserto
rugientis Marcus. Ego uox — inquit — clamantis in deserto. Facies
uituli Lucas, a sacerdotio Zacharię incipiens. Per uitulum enim sacrificium a sacerdote
offerendum designatur. Facies aquilę Ioannes, qui cęteris altius uolans: In principio
erat uerbum, inquit, et uerbum erat apud Deum, et Deus erat uerbum. Hi
sunt quatuor quadrigę illę, quas de medio duorum montium, Veteris Nouęque legis, egredi uidit
Zacharias et ab equis diuersi
quęcunque uult,
facit in cęlo et in terra. Si ergo mortiferarum cupidinum tempestate pulsatus periclitaris,
excita illum ac precare, et senties ipso imperante procellam conuersam in auram et pristinam
tibi redditam tranquillitatem.
In Luca habetur, quod, dum Iesus Ioannem Baptistam laudibus efferret et populus publicanique
baptismo Ioannis baptizati Deo gratias agerent, pharisei et legisperiti consilium Dei
spreuerint in semetipsis, non baptizati ab eo. Spreuerunt igitur increduli Saluatoris monita
excęcatique malignitate inuidię in eum,
tempestate pulsatus periclitaris,
excita illum ac precare, et senties ipso imperante procellam conuersam in auram et pristinam
tibi redditam tranquillitatem.
In Luca habetur, quod, dum Iesus Ioannem Baptistam laudibus efferret et populus publicanique
baptismo Ioannis baptizati Deo gratias agerent, pharisei et legisperiti consilium Dei
spreuerint in semetipsis, non baptizati ab eo. Spreuerunt igitur increduli Saluatoris monita
excęcatique malignitate inuidię in eum, quem colere et uenerari debebant, odio concitari
coeperunt. Et
Andream Egeas, Achaię proconsul in crucem egit; Phillippum
Phrygię pręses lapidibus obrui iussit; Bartholomeum Armenię rex uiuum decoriauit; Iacobus
Maior Hierosolymis Herodis iussu capite truncatur, Minor de pinna deiicitur et fuste fullonis
fracto cerebro interimitur; Ioannes Traiano iubente in oleo coquitur, sed non lęditur, in
Pathmo relegatus mortem obiit; Thomas Indię regis iussu lanceis confossus occubuit; Mattheum
in Perside Hirtacus* rex orantem post tergum ferro transfixit: Iudas Thaddeus et Symon
Cananeus siue Zelotes in urbe
pręcipites ruunt. Nos his relictis, qui semetipsos
reliquerunt, de Domini nostri Ecclesia, extra quam nemo saluatur, adhuc aliquid dicere
pergamus.
Hęc cęlum illud nouum est et terra noua,
Ecclesia Christi
quam Ioannes in Apocalypsi uidit. Primum enim cęlum et prima terra abiit.
Vetera ergo abierunt, et quę in figura futuri fiebant, in aduentu expectatę nouitatis
cessarunt. Hanc nouam sponsam sibi Christus copulauit, cui olim per Hieremiam loquebatur
dicens: In
Ecclesię filii esse cupiunt, in operibus bonis fidei seruare debent
uirginitatem. Qui secus fecerint, casso labore exercebuntur. Non enim ad illos pertinere
poterit hęreditas regni a iure filiorum alienatos.
Huius Ecclesię felicitatem uidit Ioannes in Apocalypsi: Vidi — inquit —
sanctam ciuitatem, Hierusalem nouam, descendentem de cęlo, a Deo paratam, sicut sponsam
ornatam uiro suo. Ad hanc in Esaia loquentem Dominum audimus: Restituam iudices
tuos, ut fuerunt prius, et
non sequuntur suę confidentes scientię,
unquam ad illam peruenient dicente Ecclesiaste: Labor stultorum affliget eos, qui
nesciunt in urbem pergere, hoc est, in Ecclesiam Christi et collegium sanctorum. Huius
urbis duodecim portę in Esaia et in Apocalypsi Ioannis numerantur, quę sunt duodecim apostoli.
Per eorum quippe doctrinam nos intrare in Ecclesiam oportet, cum Spiritus Sanctus dicat:
Diligit Dominus portas Syon super omnia tabernacula Iacob. In Lege enim
simulachra ueritatis et umbrę, in Euangelio ipsa
in Christo mundum reconcilians sibi. Neminem autem Deus
reconciliat sibi nisi credentem. Mundus ergo, cui reconciliationis confertur beneficium,
credentium est Ecclesia, Et quoniam Christus
erat lux uera, quę — ut Ioannes ait — illuminat omnem hominem uenientem in
hunc mundum, illic etiam mundum Ecclesiam dici reor. Illi enim, qui extra Ecclesiam
sunt, a luce ista non illuminantur, sed in tenebris cęcutiunt errorum.
Saluum ergo fac populum tuum, Domine, et benedic
moriendo tecum in cęlesti regno uiuamus, cumque infidelium persecutionem passi fuerimus, tuę
tandem miserationis dono consolemur. Hactenus de Ecclesia. Nunc sequentia consyderemus.
In Mattheo, in Marco et in Luca legitur, quod Iesus assumpsit Petrum et Iacobum et
Ioannem duxitque illos in montem excelsum seorsum, et transfiguratus est ante eos.
Quomodo transfiguratus? Resplenduit — inquit — facies eius sicut sol,
uestimenta autem eius facta sunt alba sicut
soluere, sed adimplere. Idem alibi:
Nolite arbitrari — inquit — quia uenerim pacem mittere in terram. Non ueni
pacem mittere, sed gladium. In Marco quoque ait: Eamus in proximos uicos, ut ibi
prędicem; ad hoc enim ueni. Et in Ioanne: Descendi de cęlo, non ut faciam
uoluntatem meam, sed uoluntatem eius, qui me misit. Et alibi: Ego lux —
inquit — in mundum ueni, ut omnis, qui credit in me, in tenebris non maneat. Ad
hęc singula respondendum puto, quod
quod futurum erat, prędictum intelligatur, facile
noscitur peccatis pręcedentibus non meruisse eos, ut illuminentur ad intelligentiam spiritalem
et ad Messiam, qui iam uenerat, agnoscendum, ut ex hac eorum cęcitate et Christus pro salute
hominum crucifigeretur — si enim, ut Ioannes ait, intelligerent, nunquam Dominum glorię
crucifixissent — et ipsis post eius resurrectionem locus poenitentię relinqueretur integrumque
esset illis credere et saluari per eum, quem ignorando crucifixerant. Ad communem igitur
utilitatem spectat, quod ignorarint, sed
miraculis credere uoluerunt.
Hęc de impia aduersus Iesum Iudeorum consultatione ac de cęcitate eorum dixisse pro loco et
tempore satis sit. Ad illa, quę sequuntur explicanda descendamus.
Dum Iesus Bethanię in domo Symonis leprosi recumberet, accessit mulier, quam Ioannes Mariam
nominat, ferens in alabastro unguentum nardi spicati preciosi et, ut alii aiunt, effudit super
caput eius, ut
Iudas
Ioannes, unxit eo pedes eius et capillis suis extersit. Iudas autem, qui erat eum
tradituras,
Dum Iesus Bethanię in domo Symonis leprosi recumberet, accessit mulier, quam Ioannes Mariam
nominat, ferens in alabastro unguentum nardi spicati preciosi et, ut alii aiunt, effudit super
caput eius, ut
Iudas
Ioannes, unxit eo pedes eius et capillis suis extersit. Iudas autem, qui erat eum
tradituras, auaritię stimulo agitatus inuidit unguentique impensam ęgerrime tulit, perinde ac
de suo factam. Oeconomus enim erat collegii et pecunię, quę offerebatur, dispensator, plus
autem sibi
tribus simul, cum ad illum ibidem
conuenissent. Ita Dominus noster Iesus ter unctus in Euangeliis apparet: primo, quod Lucas
refert, a muliere peccatrice in domo pharisei, quę pedes eius lachrymis lauit, capillis
tersit, unguento unxit et ueniam meruit peccatorum; iterum, quod Ioannes narrat de Maria, in
domo Marthę, ubi erat Lazarus ex conuiuis, quem de monumento suscitauerat Dominus; tertio
quidem Matheus et Marcus testantur, in domo Symonis leprosi, quando mulier, ut supra diximus,
non pedes unxisse, sed super caput recumbentis Domini unguentum
eiecit, mensas nummulariorum euertit et in illos iratus: Scriptum
est — inquit — Domus mea domus orationis uocabitur, uos autem fecistis illam
speluncam latronum. Hoc a Domino bis factum sentit Augustinus, et primam quidem
eiectionem de templo a Ioanne descriptam, hanc uero secundam a cęteris tribus memoratam. Hoc
futurum prospexit Zacharias dicens: Non erit mercator ultra in domo Domini exercituum in
die illo. Hoc in psalmis prędictum fuerat dicente ad Patrem Filio: Tabescere me
fecit zelus domus
chirographo ad benedictionis transtulit lucem. Hunc de diabolo superato
triumphum in tertio uolumine suo loco, qualiter a prophetis prędictus fuerit, exponemus. Nunc,
quę sequuntur, indagabimus.
Iudeis negantibus ipsum esse Christum et insultantibus ille — ut Ioannes refert —
abiit et abscondit se ab eis. Hac de causa hoc factum esse reor, ut discamus
furente aduersario recedere potius quam manere, ut, quem pręsentia nostra ad iracundiam
inflammat, absentia mitiget. Huius autem absconsionis typus pręcessit in rege
ruminabant, et recesserunt a me. Ac ne illis, qui tanti erroris causa et
caput fuerint, impune sit, subiungit: Cadent in gladio principes eorum. Gladius
iste non corpus interimit, sed quod multo acrius est, animam condemnat. Hic est enim, quem
Ioannes in Apocalypsi uidit procedentem de ore Dei. Porro idem propheta de iis, qui fide
sacramentum hoc suscipiunt:* Viuent — inquit — tritico, et germinabunt
quasi uinea; memoriale eius sicut uinum Libani. Memoriale passionis Dominicę est, quod
est Dominus. Deinde de Iudę proditione prędicit, ut nihil sibi occultum, nihil
ignotum ostendat. Amen dico uobis — inquit — unus uestrum me traditurus
est. Et: Qui intingit mecum manum in paropside, hic me tradet. Pręterea
iuxta Ioannis Euangelium propter Iudam dixit, quia mundi erant, sed non omnes. Item: Ego
scio, quos elegerim, hoc est, non illum, qui non mea pręscientia, sed sua culpa
periturus est. Et ut ante de illo prophetatum doceret, subiunxit: ut adimpleatur
Scriptura: qui
tuorum
habitabunt, et semen eorum in seculum dirigetur. Quos dixit patres, eos nunc appellat seruos.
Filii autem et semen sunt illi, ad quos etiam Apostolus dicebat: Filioli mei, quos
iterum parturio, donec formetur in uobis Christus.
Post multa, quę in Ioannis Euangelio habentur, de persecutione Iudeorum et impietate
conqueritur dicens: Qui me odit, et Patrem meum odit. Inseparabilis enim
substantia Pater et Filius est. Quicquid igitur Filio fit, simul et Patri fit secundum
substantię unitatem. Si opera
pomarium, id est
pomorum hortum dicimus. In quem primus Redemptor noster ingressus est, ut se cęteris in ipsum
credentibus ingrediendi ducem atque autorem pręstaret.
Porro Iuda ductore aduenit cohors prętoriana, ut illum comprehenderet. Iesus uero — sicut in
Ioanne scriptum est — processit obuiam, interrogat, quem quęrerent. Respondent: Iesum
Nazarenum. Vbi autem audierunt dicentem: Ego sum, ueluti turbine repulsi
retrocedentes*** ceciderunt in terram. Quid hoc est nisi illud, quod olim contigit
Iudeis
est hereticorum cauere
prauitatem nec sinere eorum capi argutiis. Palium uero relinquere terrenarum rerum curę
renunciare est et his expeditum Christo seruire.
Tunc igitur Christus innocens uinculis constrictus, ueluti maximi criminis reus, ducitur
primum — ut Ioannes ait — ad Annam, Caiphę pontificis socerum.
Petrus
Petrus et Ioannes Iesum secuti in atrium introierunt. Iesus alapa percutitur. Petrus
interrogatus se discipulum eius esse negat et, sicut Iesus prędixerat, gallus cantu eum
renunciare est et his expeditum Christo seruire.
Tunc igitur Christus innocens uinculis constrictus, ueluti maximi criminis reus, ducitur
primum — ut Ioannes ait — ad Annam, Caiphę pontificis socerum.
Petrus
Petrus et Ioannes Iesum secuti in atrium introierunt. Iesus alapa percutitur. Petrus
interrogatus se discipulum eius esse negat et, sicut Iesus prędixerat, gallus cantu eum
commissi criminis admonuit. Tunc ipse culpę conscius fleuit amare seque sibi per poenitentiam
Domino miserante
Si cum lachrymis ueniam petieris, respondebit Dominus, sicut respondit Ezechię regi:
Audiui orationem tuam, uidi lachrymas tuas*, et ecce sanaui te.
Cęterum, antequam Petrus tertio negasset, Iesus a pontifice de sua doctrina interrogatus —
ut Ioannes tradit — quid me interrogas, respondit, cum palam docuerim et in occulto
locutus sum nihil. Tunc unus ministrorum dedit alapam Iesu dicens: Sic respondes
pontifici? Hoc prędictum legimus in Iob: Aperuerunt super me ora sua, et
Arundine autem sanctissimum et angelis
uenerabile caput percutiunt, ut Micheę impleant uaticinium dicentis: In uirga percutient
maxillam iudicis Israhel.
Postquam ludibriis contumeliisque omnia sustinentem affecissent, educunt foras et — ut
Ioannes testatur — exiuit Iesus baiulans sibi crucem. Sic Isaac quoque immolari
iussus portauit holocausti ligna. Hoc autem futurum innuebat Esaias dicens: Filius datus
est nobis, cuius principatus factus est super humerum eius. Crux itaque, per quam
autem blasfemabant eum mouentes capita sua et dicentes: Vah,
qui destruis templum Dei et in triduo illud reędificas. De his in psalmo queritur**
dicens: Subsannauerunt me subsannatione, frenderunt super me dentibus suis.
Crucifixerunt eum et — sicut Ioannes ait — cum eo alios duos hinc et inde, medium autem
Iesum. Hi latrones erant, ut Euangelistę tradunt. Et impletum est Esaię uaticinium
dicentis: Cum sceleratis reputatus est. Idem significare uidetur illa Zacharię
uisio: Vidi in nocte
Postquam autem crucifixerunt eum, diuiserunt uestimenta
eius sortem mittentes, ut impleretur, quod dictum est per prophetam dicentem: Diuiserunt sibi
uestimenta mea, et super uestem meam miserunt sortem. Legimus hoc in psalmo
vigesimoprimo. Et conuenit cum eo, quod Ioannes dixit, quod uestimentis in partes quatuor
diuisis tunicam inconsutilem non diuiserunt, *corr. ex suos
**add.
sed ei, cui sorte obuenisset, cessere.* Vide, quam bene consonent, quam apte
quadrent Euangelio Prophetę
prędictum. Iccirco autem plurima de illo prędicta sunt, ut per ea, cum euenerint, Messiam
agnoscamus. Quęnam igitur stulticia est alium uenturum expectare, in quo nihil aliud cernere
possis, quam quod in isto uides?
Stabant iuxta crucem - ut Ioannes tradit — Iesu mater eius, et Maria
Cleophę, et Maria Magdalene.** Videns — inquit — Iesus matrem et discipulum
stantem, quem diligebat, dicit matri suę: Mulier, ecce filius tuus. Deinde dicit discipulo:
Ecce mater tua. Se de illa carnem
est Iesus, sed etiam
uolens in mortem pro nobis oblatus, pro nobis traditus, ut per agni immaculati immolationem
Deo placato tollerentur peccata mundi, dicente Apostolo: Pascha nostrum immolatus est
Christus.
Post hęc — ut in Euangelio Ioannis legitur — dixit: Sitio. Et obtulerunt ori
eius spongiam aceto plenam hysopoque circumtextam. Ille uero, cum accepisset acetum, dixit:
Consummatum **corr. ex Consumatum est. Et inclinato
capite tradidit spiritum. Ante
populus meus, et inducam uos in terram Israhel. Hoc illud est, quod in Euangelio
dicitur: Et uenerunt in sanctam ciuitatem, et apparuerunt multis.
Deinde latronum crura frangunt, ut citius animas exalent. Iesu autem (crura)* — ut Ioannes
refert — eo quod iam mortuus esset, non fregerunt crura, sed unus militum lancea latus eius
aperuit, et continuo exiuit sanguis et aqua. Facta autem sunt heç — inquit
— ut Scriptura impleretur: Os non comminuetis ex eo. Et iterum alia Scriptura
demorabitur
fletus, et ad matutinum lętitia. Patrem quoque olim dicentem sentimus: Exurge,
gloria mea, exurge psalterium et cythara. Et filium respondentem: Exurgam
diluculo. Exurge, gloria mea — hoc equidem cum eo conuenire reor, quod in Ioannis
Euangelio dicitur: Nunc clarificatus est Filius hominis, et Deus clarificatus est in eo.
Resurrectio enim Filii gloria fuit Dei Patris. Homines quippe resurgentis Christi
miraculo commoti crediderunt et glorificauerunt Deum, et per apostolorum prędicationem
et Maria Iacobi, et
Salome** emerunt aromata, ut uenientes ungerent Iesum. Et ualde mane una sabbatorum ueniunt
ad monumentum orto iam sole. Lucas quoque ait: Vna autem sabbati ualde diluculo
uenerunt ad monumentum portantes, quę parauerant, aromata. Ioannes uero Magdalenę
tantummodo faciens mentionem: Vna — inquit — sabbati Maria Magdalene***
uenit mane, cum adhuc tenebrę essent, ad monumentum. Tacuit de unguento, cętera autem,
ut uidebimus, latius explicauit. Porro Marcus nonnihil diuersum
**corr. ex Salomę
***corr. ex Magdalena
p eruenerint. Sed huic sententię Lucę* dictum repugnat, qui eas ualde diluculo
ad monumentum peruenisse affirmat. Idem est autem ualde diluculo et ualde mane. Ioannes quoque
docet, quomodo intelligendum sit istud ualde mane dicens: Cum adhuc tenebrę
essent. Restat ergo, ut hoc, quod Marcus dixit, orto iam sole, non ad
tempus, quo mulieres ad monumentum accesserunt, referendum sit, sed ad ipsam Christi
Iesus mane, prima sabbati, apparuit primo Marię Magdalenę, de
qua eiecerat septem demonia. Illa uadens nunciauit iis, qui cum eo fuerant, lugentibus et
flentibus. Et illi audientes, quia uiueret, non crediderunt. Qualiter autem Marię
Magdalenę se ostenderit Dominus, Ioannes plene luculenterque describit. Prius ergo Marię soli
ad monumentum apparuit, deinde aliis mulieribus in uia. Mulieri igitur peccatrici, cum
surrexisset, quamprimum sui uisendi copiam fecit, ut se propter peccatores uenisse ostenderet.
Et illa tamen, quę ardentius Dominum
Dum alię uiso angelo prę timore obstupuissent et — ut Marcus testatur — mutire non auderent,
illa interim uiso aperto monumento corpus inde sublatum putauit et continuo cucurrit
discipulos hac de re facere certiores rursumque rediit ad monumentum. Venerunt Petrus et
Ioannes, et cum uacuum sepulchrum offendissent, transpositum corpus putarunt atque abierunt
residentibus adhuc in eodem loco mulieribus. Cumque et ipsę mulieres tandem recessissent, ut
angeli de resurrectione dicta discipulis referrent, Maria remansit sola ad monumentum plorans.
plorans.
Dominus autem mulieribus a sepulchro redeuntibus apparuit in itinere, ut diximus, ante tamen
Marię Magdalenę se ostendit ad monumentum, ne cui minus consona uideatur Euangelistarum
narratio. Hanc autem Marię uisionem et duorum discipulorum ad monumentum cursum Ioannes
diligentius diffusiusque describens: Vna — inquit — sabbati Maria
Magdalene** uenit mane, cum adhuc tenebrę essent, ad monumentum, et uidit lapidem reuolutum a
monumento. Cucurrit ergo, et uenit ad Symonem Petrum et alium discipulum, quem
Quid uidit aut quid credidit, nisi
quod mulier uiderat et crediderat? Vacuum uidelicet sepulchrum et corpus inde sublatum. Ideo
subditur: Nondum enim sciebant Scripturam, quia oportebat** eum a mortuis
surgere.
Hi duo discipuli Petrus et Ioannes erant. Vterque diligebat Dominum, et quidem Petrus in
amore uidebatur flagrantior. Quam ob rem mirum uidetur, si Petrus magis quam Ioannes diligebat
Dominum, quod non magis a Domino diligeretur. Non enim sic de illo quemadmodum de Ioanne
dicitur: quem diligebat
subditur: Nondum enim sciebant Scripturam, quia oportebat** eum a mortuis
surgere.
Hi duo discipuli Petrus et Ioannes erant. Vterque diligebat Dominum, et quidem Petrus in
amore uidebatur flagrantior. Quam ob rem mirum uidetur, si Petrus magis quam Ioannes diligebat
Dominum, quod non magis a Domino diligeretur. Non enim sic de illo quemadmodum de Ioanne
dicitur: quem diligebat Iesus. Credimus autem eum magis fuisse dilectum, qui
titulo designator
Quęstio
Hi duo discipuli Petrus et Ioannes erant. Vterque diligebat Dominum, et quidem Petrus in
amore uidebatur flagrantior. Quam ob rem mirum uidetur, si Petrus magis quam Ioannes diligebat
Dominum, quod non magis a Domino diligeretur. Non enim sic de illo quemadmodum de Ioanne
dicitur: quem diligebat Iesus. Credimus autem eum magis fuisse dilectum, qui
titulo designator
Quęstio
dilectionis. Quęstionem hanc ita soluendam reor, ut dicamus multa incidere potuisse,
ob quę magis
titulo designator
Quęstio
dilectionis. Quęstionem hanc ita soluendam reor, ut dicamus multa incidere potuisse,
ob quę magis diligens minus diligatur, et rursum minus amans magis ametur. Petrus magis
diligebat, anteibat ergo Ioannem uirtute dilectionis, non tamen ita multo, ut ea dilectio
cęteris Ioannis meritis esset pręferenda. Ioannes uirgo erat, Petrus maritus. Ioannes in fide
permanserat, Petrus desciuerat. Quanuis igitur Petrus in amore aliquantulo pręstaret, cęteris
tamen Ioannis meritis
dilectionis. Quęstionem hanc ita soluendam reor, ut dicamus multa incidere potuisse,
ob quę magis diligens minus diligatur, et rursum minus amans magis ametur. Petrus magis
diligebat, anteibat ergo Ioannem uirtute dilectionis, non tamen ita multo, ut ea dilectio
cęteris Ioannis meritis esset pręferenda. Ioannes uirgo erat, Petrus maritus. Ioannes in fide
permanserat, Petrus desciuerat. Quanuis igitur Petrus in amore aliquantulo pręstaret, cęteris
tamen Ioannis meritis superabatur, intantum ut a Domino, ęquo meritorum ęstimatore magis esset
ita soluendam reor, ut dicamus multa incidere potuisse,
ob quę magis diligens minus diligatur, et rursum minus amans magis ametur. Petrus magis
diligebat, anteibat ergo Ioannem uirtute dilectionis, non tamen ita multo, ut ea dilectio
cęteris Ioannis meritis esset pręferenda. Ioannes uirgo erat, Petrus maritus. Ioannes in fide
permanserat, Petrus desciuerat. Quanuis igitur Petrus in amore aliquantulo pręstaret, cęteris
tamen Ioannis meritis superabatur, intantum ut a Domino, ęquo meritorum ęstimatore magis esset
diligendus. Hinc tamen alia oritur
incidere potuisse,
ob quę magis diligens minus diligatur, et rursum minus amans magis ametur. Petrus magis
diligebat, anteibat ergo Ioannem uirtute dilectionis, non tamen ita multo, ut ea dilectio
cęteris Ioannis meritis esset pręferenda. Ioannes uirgo erat, Petrus maritus. Ioannes in fide
permanserat, Petrus desciuerat. Quanuis igitur Petrus in amore aliquantulo pręstaret, cęteris
tamen Ioannis meritis superabatur, intantum ut a Domino, ęquo meritorum ęstimatore magis esset
diligendus. Hinc tamen alia oritur quęstio.***
*corr. ex
anteibat ergo Ioannem uirtute dilectionis, non tamen ita multo, ut ea dilectio
cęteris Ioannis meritis esset pręferenda. Ioannes uirgo erat, Petrus maritus. Ioannes in fide
permanserat, Petrus desciuerat. Quanuis igitur Petrus in amore aliquantulo pręstaret, cęteris
tamen Ioannis meritis superabatur, intantum ut a Domino, ęquo meritorum ęstimatore magis esset
diligendus. Hinc tamen alia oritur quęstio.***
*corr. ex precucurrit
**corr. ex oportet
***corr. ex
ut a Domino, ęquo meritorum ęstimatore magis esset
diligendus. Hinc tamen alia oritur quęstio.***
*corr. ex precucurrit
**corr. ex oportet
***corr. ex questio
Si Ioannes plus diligebatur, quare Petro
Quęstio
datus est apostolorum principatus? Ob hoc, ut ego arbitror, ut discamus deferre
senectuti et eorum, a quibus iniuriam accepimus, post reconciliationem offensę obliuisci atque
erga
Non sine mysterio id referre uidetur Euangelista. Vt quid
enim opus erat narrare, quis citius, quis tardius cucurrerit, cum ambo eandem* rem eadem die
peregerint? Videtur itaque huius Euangelii scriptor per hos duos designare uoluisse Iudeos et
gentiles, in Petro gentiles, in Ioanne concludens Iudeos. Hi enim primi in fide unius ueri Dei
incesserunt et uenturum quidem Messiam in Scripturis sibi promissum credebant. Sed cum
uenisset, non introierunt in monumentum iustę credulitatis, negantes ipsum, qui crucifixus,
mortuus et sepultus fuerat, et de
nomine describuntur, posterius quidem post Christum cucurrerunt, utpote qui neque
Legem neque prophetas habebant, sed prius ad Christum ingressi sunt, in ipsum credentes, ipsum
confitentes, pro ipsius nomine nec supplicia nec mortem pati recusantes. Quod autem post
Petrum etiam Ioannes introisse dicatur, hoc innuit, quod Iudei quoque in fine seculi ad
Christum conuertentur, iuxta illud Micheę prophetę: In die illa, dicit Dominus,
congregabo claudicantem, hoc est gentiles, qui in idolorum errore claudicabant,
congregabo in Ecclesia fidelis
uerborum secundum Hieronymi translationem. Apostolus autem usus est Septuaginta
interpretum translatione de Hebreo idiomate in Gręcum. Quę quidem interpretatio in nonnullis
dissona, sed in plurimis uel uerba eadem sunt uel sub aliis eadem intelligentia.
Cęterum Petri Ioannisque curriculum possumus etiam moraliter interpretari, cum manifestum
sit in Ecclesia Christi quosdam in principio uitę religiosę cursum pręcipitare et grauius,
quam quod perferre possint, onus subire ideoque, antequam ad metam peruenerint, lassitudine
deficere; quosdam
uti atque
iccirco quidem uia recta ad propositum sibi finem indefessos peruenire. Sed quoniam plerique,
etiam cum succubuerint, rursum resumpto spiritu ad cursum uegetantur atque ita pristino mentis
feruore concitati et ipsi, quo contendebant, tandem perueniunt, ideo ipse Ioannes, qui ante
monumentum substiterat, Petrum deinde secutus in monumentum introiuit. Non pauci
tamen inueniuntur, qui, cum diu aratrum tenentes in agro Domini laborauerint, pertesi* labore
post tergum respiciunt et seculi negociis rursum sese implicant atque a
te si
u sque ad talos, usque ad genua, usque ad renes. Cum autem uenisset ad
torrentem, nequiuit transire. Et Danieli est dictum: Vade, Daniel, quia clausi sunt
signatique sermones usque ad pręfinitum tempus. Et Ioannes in Apocalypsi uidit librum
signatum, quem nemo poterat aperire neque soluere. Vidit et templum apertum in cęlo, in quod
nemo ualebat introire. Sunt enim quędam aperta et oculis mortalium patentia Dei opera, sed in
ea intrare, ut cognoscamus, quare facta sint, nostra non
a Magdalena tangi noluit, ob hoc quia nondum
Quęstio
ascenderat ad Patrem. Quare ante ascensionem pedes suos a mulieribus a sepulchro
redeuntibus teneri — ut Mattheus refert — permisit seque deinde a discipulis palpari, ut
Ioannes testatur? Pręterea, cum dicat: Nondum enim ascendi ad Patrem, polliceri
uidetur tunc se tangi concessurum, cum ascenderit ad Patrem. Sed si in terra manens a
manentibus in terra non tangitur, quomodo in cęlum sublatus tangetur? Ego quidem, quantum mihi
prędictus, in Euangelio inuentus et adoratus, tantummodo in cordibus infidelium
non habet, ubi caput suum reclinet. Aperit autem Dominus Scripturas non ignauis, non ocio
deditis, sed discendi cupidis, ut, cum didicerint et crediderint, in illis sibi habitaculum
paret, dicente Ioanne apostolo: Quisquis confessus fuerit, quoniam Iesus est Filius Dei,
Deus in eo manet, et ipse in Deo.
Et appropinquauerunt — inquit — castello, quo ibant, et ipse se finxit
longius ire. Castellum hoc paradisum
atque ita ueniam consecuti usque ad uidendam resurrectionis
eius immensam ineffabilemque gloriam perueniemus.
Post hęc Euangelista Lucas consequenter ait: Dum autem hęc loquuntur, stetit Iesus in
medio eorum, et dixit eis: Pax uobis. Hanc eius apparitionem Ioannes diffusius
exequitur. Iccirco, quid ipse referat, libet apponere, ut rem gestam plenius indicemus.
Cum — inquit — sero esset die illo, una sabbatorum, et fores essent
clausę, ubi erant discipuli congregati propter metum Iudeorum, uenit Iesus et
uidere, dixit eis: Quid turbati
estis, et cogitationes ascendunt in corda uestra? Videte manus meas et pedes, quia ego ipse
sum. Palpate et uidete, quia spiritus carnem et ossa non habet, sicut me uidetis habere. Et
cum hęc dixisset, ostendit eis manus et pedes; Ioannes addit et latus.
Modis omnibus nititur Dominus probare suam resurrectionem seque et Deum et hominem
demonstrare; Deum, quia, quod illi intra se cogitabant, nouerat, et quia foribus clausis in
domum penetrauerat, quod quidem fieri nisi diuina uirtute non potuit;
monstrauit. Ac non sum — inquit — spiritus; homo sum carne et ossibus constans. In his reuersa
anima mortuum corpus uiuificauit, uiuificatum diuinitas nunquam ab eo discedens glorificauit,
ne deinceps pati uel mori posset. Gauisi sunt ergo discipuli — ut Ioannes ait
— uiso Domino. Veruntamen adhuc quibusdam — sicut scribit Lucas —
non credentibus et mirantibus prę gaudio dixit: Habetis hic aliquid, quod manducetur?
Quasi diceret: Non creditis uisui, non creditis tactui, et me
illud prauę operationis contagione corrumpunt amittuntque boni mercedem, dum
plus mali perpetrando destinantur ad poenam.
Sed uidendum nobis occurrit, quomodo Questio hic Dominus eos
expectare iubeat Spiritum Sanctum ex alto mittendum, cum in Ioanne sit scriptum:
Insufflauit et dixit eis: Accipite Spiritum Sanctum. Hoc ita soluendum reor:
unum esse Spiritum Sanctum, sed bona eius plurima. Quando ergo insufflauit, tunc gratiam eis
contulit remittendi peccata atque retinendi. Sequitur enim: Quorum
Euangelista et ait: Thomas autem, unus ex duodecim,
qui dicitur Didymus,* non erat cum eis, quando uenit Iesus. Aberat nempe Thomas,
quando uenit Iesus. Affuit autem, quando duo illi ab Amaus reuersi inuenerunt — sicut Lucas
ait — undecim congregatos. Atque ita Ioannis Lucęque a uero non discrepat narratio, cum facile
appareat Thomam ipsum paruo temporis momento secessisse atque abeunte Domino redisse.
Sequitur: Dixerunt ergo ei alii discipuli: Vidimus Dominum. Ille autem dixit: Nisi
uidero in manibus eius fixuram clauorum et
Symon Petrus, cum audisset, quia Dominus est, tunica
pręcinxit se (erat enim nudus) et misit se in mare. Alii autem discipuli nauigio uenerunt
(non enim longe erant a terra, sed quasi cubitis ducentis) trahentes rethe piscium.
Quando ad sepulchrum cucurrerunt Petrus et Ioannes, prior Ioannes peruenit, sed Petrus
prior intrauit. Ita et nunc contigit: primus Ionnes agnouit Iesum, sed primus Petrus ad eum
uenit. Significare mihi uidentur — ut ante diximus — duos populos, prępucii uidelicet et
circumcisionis. Lex enim et prophetę monstrabant
cum audisset, quia Dominus est, tunica
pręcinxit se (erat enim nudus) et misit se in mare. Alii autem discipuli nauigio uenerunt
(non enim longe erant a terra, sed quasi cubitis ducentis) trahentes rethe piscium.
Quando ad sepulchrum cucurrerunt Petrus et Ioannes, prior Ioannes peruenit, sed Petrus
prior intrauit. Ita et nunc contigit: primus Ionnes agnouit Iesum, sed primus Petrus ad eum
uenit. Significare mihi uidentur — ut ante diximus — duos populos, prępucii uidelicet et
circumcisionis. Lex enim et prophetę monstrabant futurum Christi
Ionnes agnouit Iesum, sed primus Petrus ad eum
uenit. Significare mihi uidentur — ut ante diximus — duos populos, prępucii uidelicet et
circumcisionis. Lex enim et prophetę monstrabant futurum Christi aduentum; nos ab illis
suscepimus monstratum. Iuxta tropologiam autem in Ioanne figuratur fides, in Petro charitas.
Credendo enim cognoscimus Dominum, cognitum amando quęrimus. Pręcedit ergo fides cognitione,
charitas operatione. Fidei indicio charitas, charitatis actione indiget fides. Feruentior ergo
cęteris Petrus pręcessit nauigii cursum: uado
discipulos memoratur ingressus. Tertio die ista ad mare Tyberiadis, dum ibi
piscarentur. Postea, quoties uoluit, per dies quadraginta, donec in cęlum gloriose triumphans
ascendit.
Cum ergo prandissent — inquit — dixit Symoni Petro Iesus: Symon Ioannis,
dilligis me plus his? Dicit ei: Etiam, Domine, tu scis, quia amo te. Dicit ei: Pasce agnos
meos. Hoc exemplo instruimur eis Ecclesiam esse committendam, qui amore in Deum magis
inflammantur. Plerique enim ingenio eruditioneque excellunt, sed quia non minus
trinam
deleat negationem. Quam quoniam lachrymis ante deleuerat, nihil ei exprobratur, quin immo
aliis pręfertur in Ecclesię sanctę gubernatione, Iampridem ei dixerat: Tu es Petrus, et
super hanc petram ędificabo Ecclesiam meam. Nunc dicit: Symon Ioannis, pasce
oues meas. Petrus interpretatur cognoscens, quia cognouit peccatum suum, Symon
obediens, Ioannes gratia. Obediuit autem poenitentiam agendo,
gratiam adeptus est Christum amando. Vel quia Ioannes Symonis est pater, gratia genuit
Ecclesię sanctę gubernatione, Iampridem ei dixerat: Tu es Petrus, et
super hanc petram ędificabo Ecclesiam meam. Nunc dicit: Symon Ioannis, pasce
oues meas. Petrus interpretatur cognoscens, quia cognouit peccatum suum, Symon
obediens, Ioannes gratia. Obediuit autem poenitentiam agendo,
gratiam adeptus est Christum amando. Vel quia Ioannes Symonis est pater, gratia genuit
obedientiam, ut pascere* agnos uel oues Domini non meriti pręmium putet, sed gratię donum.
Porro contristatus est Petrus, cum
meam. Nunc dicit: Symon Ioannis, pasce
oues meas. Petrus interpretatur cognoscens, quia cognouit peccatum suum, Symon
obediens, Ioannes gratia. Obediuit autem poenitentiam agendo,
gratiam adeptus est Christum amando. Vel quia Ioannes Symonis est pater, gratia genuit
obedientiam, ut pascere* agnos uel oues Domini non meriti pręmium putet, sed gratię donum.
Porro contristatus est Petrus, cum tertio interrogaretur. Recordatus est enim, quod, cum
promisisset se in mortem cum illo iturum, pręstare
ut, quemadmodum ego feci, ita et uos
faciatis. Hoc autem, quod nunc Petro dicit: Sequere me, de morte, quam ei futuram
prędixerat, intelligi uoluit. Sequere me suspensus in patibulo, sicut et ego fui suspensus.
Quod etiam ipse Petrus intelligens ac iam de se certus, de Ioanne interrogat.
Sequitur enim: Conuersus Petrus uidit illum discipulum, quem diligebat Iesus,
sequentem, qui et recubuit in coena super pectus eius, et dixit: Domine, quis est, qui tradet
te? Conuersus Petrus Ioannem uidit sequentem, quem uirginitatis
ipse Petrus intelligens ac iam de se certus, de Ioanne interrogat.
Sequitur enim: Conuersus Petrus uidit illum discipulum, quem diligebat Iesus,
sequentem, qui et recubuit in coena super pectus eius, et dixit: Domine, quis est, qui tradet
te? Conuersus Petrus Ioannem uidit sequentem, quem uirginitatis merito diligebat
Iesus, magis familiariter eum amplexus quam cęteros. Et hoc testatus est reclinando eum super
pectus suum in coena, ueluti filium mater. Sed etiam Ioannes diligebat Iesum, quod tunc primum
ostendit, cum ab eo quęsiuit
et dixit: Domine, quis est, qui tradet
te? Conuersus Petrus Ioannem uidit sequentem, quem uirginitatis merito diligebat
Iesus, magis familiariter eum amplexus quam cęteros. Et hoc testatus est reclinando eum super
pectus suum in coena, ueluti filium mater. Sed etiam Ioannes diligebat Iesum, quod tunc primum
ostendit, cum ab eo quęsiuit dicens: Domine, quis est, qui tradet te? Nisi enim
uehementer diligeret, non esset tam solicitus de eius proditore. Quem ideo — ut mihi uidetur —
nosse expetiit, ut ipsum a tam nefando
tunc primum
ostendit, cum ab eo quęsiuit dicens: Domine, quis est, qui tradet te? Nisi enim
uehementer diligeret, non esset tam solicitus de eius proditore. Quem ideo — ut mihi uidetur —
nosse expetiit, ut ipsum a tam nefando proposito aliqua ratione amoueret. Ioannem ergo cum
uidisset Petrus, dicit Iesu: Hic autem quid? Estne morte sua secuturus te sicut
ego an aliter de illo decreueris? Dicit ei Iesus: Sic eum uolo manere, donec ueniam.
Quid ad te? Tu me sequere. Quidam hoc modo accipiunt dictum, quasi
eum uolo manere, donec ueniam.
Quid ad te? Tu me sequere. Quidam hoc modo accipiunt dictum, quasi diceret Dominus:
Nolo illum quemadmodum te consumi* per martyrii poenam, sed sine illa manere, donec ueniam,
eum morte communi extinctum ad me recepturus. Constat enim Ioannem apostolum *corr. ex
consummi
n on martyrio, sed ętate confectum decedisse. Conuenientius autem mihi uidetur,
quod Chrysostomus ait in Euangelio Graeco scriptum: Si eum uolo manere, donec ueniam,
quid ad te, ut
cognosceret et non
solum gregem sibi commissum pasceret, sed etiam pro illo, pro quo Christus mortuus est, ipse,
cum oportuerit, necem subire non recusaret.
Cęterum, quia dixerat Iesus: Si eum uolo manere, donec ueniam, quid ad te,
cucurrit opinio Ioannem usque in aduentum Domini uicturum. Vnde dicitur: Exiit ergo
sermo inter fratres, quod discipulus ille non moritur. Eos tamen non recte opinatos
Euangelista docet, dum ait: Et non dixit Iesus: Non moritur, sed: Si eum uolo manere,
donec ueniam, quid ad
ergo
sermo inter fratres, quod discipulus ille non moritur. Eos tamen non recte opinatos
Euangelista docet, dum ait: Et non dixit Iesus: Non moritur, sed: Si eum uolo manere,
donec ueniam, quid ad te?
Concludens autem Euangelium suum Ioannes de se ipso ait: Hic est discipulus ille, qui
testimonium perhibet de his et scripsit hęc. Deinde, quoniam omnibus, quę descripta
sunt, interfuit, audacter loquitur: Et scimus — inquit — quia uerum est
testimonium eius. Nequis
de Christo loquens: In mundo
erat — inquit — et mundus per ipsum factus est, et mundus eum non
cognouit. Iste igitur mundus, qui eum non cognouit, neque cuncta, quę de illo
scribenda restabant, si scriberentur, intelligeret. Hucusque Ioannes.
Ad reliquas ab aliis relatas Domini a morte suscitati uisiones consyderandas ipso Domino
fauente accedamus. In Mattheo ita legimus: Vndecim autem discipuli abierunt in Galileam,
in montem, ubi constituerat illis Iesus. Et uidentes eum
ęgros manus imponent, et bene habebunt. Credentibus quidem
discipulis data sunt signa hęc: de obsessis corporibus per inuocationem nominis Christi
demonia eiiciebant; Spiritu Sancto super eos descendente uariis linguis locuti sunt; Paulo
uiperę morsus nihil nocuit; Ioannes apostolus uenenum impune bibit; ęgrotos Petri umbra
sanauit. Nemo dicat Christianos illos non c redere, in quibus talia signa sequi
non uidet. Omnes in Christo unum corpus sumus. Quicquid membra egerunt, ad totum corpus
pertinet. Nostrę religionis signa
autem dormierunt. Deinde uisus
est Iacobo, deinde apostolis omnibus; nouissime autem omnium tanquam abortiuo, uisus est et
mihi. Petro, nisi quando cum aliis fuit, apparuisse non scribunt Euangelistę, sed hinc
discimus. Vndecim autem apostolis uisum semel et iterum in Ioanne legimus, tertio in Marco.
Quingentis autem fratribus ostensum credimus Paulo, et eidem ipsi post omnes. Iacobo uero, qui
frater Domini appellatus est, apparuisse diuus quoque Hieronymus testatur in eo libello, quem de uiris illustribus inscripsit. Cum enim
in throno gloriam se uidisse fatetur Esaias propheta:
Vidi dominum — inquit — sedentem super solium excelsum et eleuatum. Et
plena erat domus a maiestate eius, et ea, quę sub ipso erant, replebant templum. Hoc
autem de Christo dici testis est Ioannes Euangelista. Cum enim prophetę huius uaticinio
probaret Iudeos Christo fore incredulos, continuo subiunxit: Hęc dixit Esaias, quando
uidit gloriam eius et locutus est de eo. Hoc etiam ipsa uisionis ratio facile nobis
persuadet. Dominum enim, quem sedentem
Ita enim Lucas in Actibus *corr. ex
Actis Apostolorum scribit: Et conuescens pręcepit eis, ab
Hierosolymis ne discederent, sed expectarent promissionem Patris, quam audistis
— inquit — per os meum. Quia Ioannes quidem baptizauit aqua, uos autem
baptizabimini Spiritu Sancto, non post multos hos dies. Qui enim ad prędicandum Dei
uerbum delecti erant, Spiritus Sancti dono indigebant, ipso* nouę salutarisque doctrinę autore
dicente: Paraclytus autem Spiritus Sanctus,
Bithyniam, et non permisit eos Spiritus Iesu. Spiritus ergo Sanctus Spiritus etiam
Iesu est. Testis est et Paulus ad Galatas scribens: Misit — inquit — Deus
Spiritum Filii sui in corda uestra clamantem: Abba, Pater. Tunc etiam, cum Christus a
Ioanne baptizaretur, Spiritus Sanctus in columbę specie insedit uertici eius, et Patris uox
audita est: Hic est Filius meus dilectus. Si ergo Filius, et hęres. Ideo ait:
Omnia mea tua sunt. Spiritus itaque Sanctus non magis Patris quam Filii est
ad Patrem referunt, ut trium una operatio esse appareat,
quorum una est substantia, una maiestas.
Quęcunque audiet, loquetur — inquit — et quę uentura sunt, annunciabit
uobis. Et apostolis ergo reuelata sunt futura, ut Euangelistę Ioanni Apocalypsis, quę
Latine Reuelatio dicitur. Sed quomodo scriptum est: Prophetę usque ad Ioannem Baptistam,
si etiam post ipsum
Quęstio
inuenti sint, qui futura prędicerent? Nam pręter hunc, qui Apocalypsim
Quęcunque audiet, loquetur — inquit — et quę uentura sunt, annunciabit
uobis. Et apostolis ergo reuelata sunt futura, ut Euangelistę Ioanni Apocalypsis, quę
Latine Reuelatio dicitur. Sed quomodo scriptum est: Prophetę usque ad Ioannem Baptistam,
si etiam post ipsum
Quęstio
inuenti sint, qui futura prędicerent? Nam pręter hunc, qui Apocalypsim scripsit,
Agabum Antiochię et quatuor Philippi filias Cęsareę prophetasse in Actibus* legimus
scripsit,
Agabum Antiochię et quatuor Philippi filias Cęsareę prophetasse in Actibus* legimus
Apostolorum. Facilis solutio, si res temporaque distinguantur. Veteres enim prophetę Christi
uenturi mysteria prędicabant. Quorum uaticinia Christo in carne ueniente impleta sunt. Ioannes
autem Pręcursor eius eodem fuit tempore, quo et ipse, quem digito ostendit et uenisse
nunciauit. Noui ergo prophetę, hoc est, apostoli et alii sancti uiri illa, quę post Christum
futura erant, per Spiritum, quem acceperant, prędixerunt.
Sequitur:
in divinis Beatissime, in humanis autem vix audeo dicere,
cum rempublicam Christianam a ferocissimis hostibus lacerari et ludibrio iri animadverto.
ubi est veritas? ubi est amor justitiae? ubi est foedus amicitiae Christianae?
Vicini Domini atque Dynastae qui nobis auxilio et sibi praesidio esse deberent, invidia nos
quadam prosequuntur, et ex amaritudine nostra sibi adipes faciunt; sed
deleto, tunc intelligent carnes et adipes ex invidia saginatos sine ossibus constare non posse.
Verba subdola et apparentia inter gladios et frameas nullius efficaciae sunt. O quoties inter
ignes villarum suarum, et multitudinem captivorum, ipse
munimento defensae tum foedere facto tutae
aliquandiu a faucibus
opperiuntur, in casu ejus omnino casuri. Banus in penetralia
totas in se vires effundere; ut nisi tu, Beatissime Pater, qui summi Dei Vicarium agis, solita providentia Domino meo prospexeris, de rebus suis, et de tota
apud suos satis honesti, quorum quidem maiores, una cum Rhatislauo patria
extorres, Romam sese recaeperant atque studio antiquae patriae repetendae una
cum liberis ac coniugibus Belum in Illyricum proficiscentem sunt secuti. Eo
loci a Ioanne Tribuliensium pontifice regnique principibus, qui officii gratia
obuiam nouo regi frequentes progressi erant, loetis animis summoque honore
est excoeptus atque in oppidum Tribulium, quod sane ea tempestate pro captu
Illyrico satis
eundem ibi honorem obtinere permisit, quem olim in antiqua
habuerant patria, senatui duntaxat urbis administratione concessa.
Et ne quid nouae ciuitati deesset, pontificem Epidaurium, quem
quidam Ioannem nominant, amissa priori sede Burni agentem praesulem
Rhacusanum Romano pontifice annuente designat, atque a ditione Salonitani
antistitis, sub cuius iure omnes fere Dalmatiae praesules id temporis erant,
eximi curat, licet eodem
non fuit ab initio. Persecutiones autem fuerunt ab initio in Christianos
factę plurimę. Primam suscitavit Nero, in qua Petrus et Paulus martyrio coronati
sunt. Secundum exercuit Domitianus; ab eo Ioannes apostolus ad Pathmos insulam
in exilium est missus. Tertiam Traianus, in qua Symon Chleophę filius, episcopus
Hierosolymitanus, crucifigitur, Ignatius, Antiochenus episcopus, bestiis
traditur. Post hos Hadrianus Ecclesiam
manda terrę, nonne
unumquodque granum cum suo corpore de terra surget? Ita et mortuorum hominum
cineres cum aliis cineribus mixti et carnes in aliorum animalium carnes conuersę
ad suam quęque animam concurrent. Neque Petri cinis Ioannis animam uestiet; nec
rursum Petri animam Ioannis cinis. Vidit hoc futurum uir Dei Iob, et carne iam a
uermibus pene consumpta, se ipsum spe resurrectionis consolatur
suo corpore de terra surget? Ita et mortuorum hominum
cineres cum aliis cineribus mixti et carnes in aliorum animalium carnes conuersę
ad suam quęque animam concurrent. Neque Petri cinis Ioannis animam uestiet; nec
rursum Petri animam Ioannis cinis. Vidit hoc futurum uir Dei Iob, et carne iam a
uermibus pene consumpta, se ipsum spe resurrectionis consolatur
dicens: Scio, quod Redemptor meus
uiuit,
copulę cupiditate sublata. Quod si multi carne adhuc mortali uiuentes a
carnalibus concupiscentiis sese abstinent, quanto magis illi, quibus angelorum
promittitur similitudo quique de terrenis iam facti fuerint cęlestes? Idem
Dominus in Ioannis Euangelio futuram
resurrectionem asseuerans ait: Amen, amen dico uobis, quia uenit hora, et
nunc est, quando mortui audient uocem Filii Dei, et qui audierint,
quidem per hominem mors,
et per hominem resurrectio mortuorum . Et sicut in Adam omnes moriuntur,
ita et in Christo omnes uiuificabuntur. Reuiuiscent utique et qui in mari
perierunt et qui in terra. Sic enim habet Apocalypsis Ioannis
: Dedit mare mortuos, qui in eo erant, et
mors et infernus dederunt mortuos suos, qui in ipsis erant, et iudicatum est
de singulis secundum opera
inquit, et
terra transibunt, uerba autem mea non pręteribunt . Omnia itaque
certissime fient, quę uel ab ipso uel ab apostolis, uel a prophetis prędicta
sunt. Omnibus ergo Christus Dominus uisibilis apparebit, dicente Ioanne in
Apocalypsi : Ecce uenit in nubibus et uidebit
eum omnis oculus, et qui eum pupugerunt . Videbunt enim eum et Iudęi
increduli, cognoscentesque Dei filium
cum potestate magna et
maiestate . Idem in Mattheo : Amodo
uidebitis Filium hominis sedentem a dextris uirtutis Dei et uenientem in
nubibus cęli . Et in Ioanne idem locutus
est: Amen, amen dico uobis, uidebitis cęlum apertum, et angelos Dei
ascendentes et descendentes supra Filium hominis . Ad tam grande
spectaculum
Iudicium erit super uiuos et mortuos, super mediocriter
bonos et mediocriter malos. Electi enim non ueniunt in iudicium, et impii iam
iudicati sunt. Omnes itaque resurgent, sed non omnes iudicabuntur. Sic enim in
Ioanne est· scriptum: Qui credit in eum, non
iudicatur; qui autem non credit, iam iudicatus est, quia non credit in
nomine unigeniti Filii Dei . In eodem
ergo erit finis neque beatę quietis. Dies illic
erit sine nocte, lux sine tenebris, claritas intellectus, iocunditas mentis
horarumque omnium cumulata retributio. Et hęc sane non absque diuini eloquii
testimonia dicimus. In Apocalypsi Ioannis
habetur: Nox ultra non erit, et non egebunt lumine lucernę neque lumine
solis, quoniam Dominus Deus illuminabit illos, et regnabunt in sęculum
sęculi .
cum de Deo
loqueretur, dicenti : Solus habet
immortalitem, et lucem habitat inaccessibilem, quem nullus
hominum uidit, sed nec uidere potest ? Quid Ioanni in Euangelio
, hoc ipsum affirmanti atque
dicenti: Deum nemo uidit unquam; unigenitus Filius, qui est in sinu Patris,
ipse enarrauit ? Sed duplex est
mortales erant, Deum uidisse dicuntur, quanto magis illi
uidebunt, qui iam immortales et incorruptibiles erunt et nihil omnino habentes
fecis terrenę, sed iam cęlestes, iam ciues facti sanctorum et domestici Dei.
Quod autem Paulus et Ioannes, cum hoc assererent, de corporeo carnalique uisu
intellexerint, eorundem in diuersum dicta testantur. Paulus : Nunc uidemus , inquit, per speculum
in ęnygmate, tunc autem facie
per speculum
in ęnygmate, tunc autem facie ad faciem . Et iterum: Reuelata facie
gloriam Dei speculantes, hoc est aperte essentiam cernentes diuinam, non
oculis corporeis, sed oculis mentis et intellectus . Ioannes quoque in
Epistola sua dixit: Scimus, quoniam, cum apparuerit, similes ei erimus;
uidebimus enim eum sicuti est . Quid est sicuti est nisi in ea essentia,
in qua Deo Patri ęqualis est? Videbimus ergo eum uisione clara et
concupiscit et deficit anima mea in atria Domini; cor meum et caro
mea exultauerunt in Deum uiuum . Postremo, beati , inquit, qui
habitant in domo tua, Domine, in seculum seculi laudabunt te . Hi sunt,
quos uidit Ioannes stantes ante thronum
in conspectu Agni, et clamabant , inquit, uoce magna, dicentes: Salus
Domino nostro, qui sedet super thronum, et Agno . Fieri quippe non
micantius fulgebit sol
ipse iustitię Christus Dominus noster? Cuius in morte transfigurati splendorem
apostolorum oculi ferre nequiuerint, cum eo perculsi in terram concidissent.
Lampas ergo immensi et ineffabilis fulgoris erit Christus, Ioanne in Apocalypsi
de beatorum Ecclesia dicente: et ciuitas non eget sole neque luna ut luceant
in ea . Nam claritas Dei illuminabit eam, et lucerna eius est Agnus. Quid
pręterea futurum? Elementa certe ipsa illo igne, quo
permanes . Quod autem perituri non sint, sequentia demonstrant:
Sicut opertorium, inquit, mutabis eos, et mutabuntur . Non ergo
peribunt, sed innouabuntur eiusdemque naturę erunt, sed alterius glorię. De hac
nouatione et Ioannes in Apocalypsi prophetauit
dicens: et uidi cęlum nouum, et terram nouam. Primum enim cęlum et prima
terra abiit, et mare iam non est . Per hęc docet aëra magis purum futurum
sit. Ita et noua terra erit terra ipsa uiuentium, in qua mare non
erit, ut nihil ibi habeatur amarum, ubi ęternę dulcedinis perpetua ministrabitur
refectio perenneque conuiuium. De hac igitur sanctorum iam triumphante Ecclesia
Ioannes nobis annunciauit dicens:
Vidi sanctam ciuitatem, Hierusalem nouam, descendentem de cęlo, a Deo
paratam, sicut sponsam ornatam uiro suo . Hęc ideo de cęlo descendere
scies, quia ego Dominus . Hęc sponsa ornatur uiro suo, quia sancti in
bonis operibus ideo proficere student, ut soli Deo placcant et soli se gratos
acceptosque efficiant. Hi sunt templum, in quo habitabit Deus. Et audiui ,
Ioannes inquit, uocem magnam de throno dicentem: Ecce tabernaculum Dei cum
hominibus, et habitabit cum eis, et ipsi populus eius erunt, et ipse Deus
cum eis erit eorum Deus . Nonne nos quoque uocem magnam audimus, quoties
(
(
LXXXIII.)
(Quęstio.)
(
stuporem amicis admirationem insperata peperit oratione quam imminentis periculi
dempsit metum ― nempe qui prope mutus, atque elinguis habitus esset ― praeterquam
quod non infractum animum prae se tulit, haud infacundus uisus est.
uisus est.
forte detecta eius iam fato functi seu
fraude, seu suspicione fraudis. Nempe sicut ingentem gloriam saepius fortunae quam uirtutis beneficio assequimur, ita interdum nullo nostro merito, sed insperato quodam
euentu incidimus in infamiam.
assequimur, ita interdum nullo nostro merito, sed insperato quodam
euentu incidimus in infamiam.
nunc Thibisuarensis prouinciae, cui
praeerat, uires, quae quidem ad iustum accedunt exercitum, sed quot militum aere proprio conduxerit, his copiis adnumero. Gerebii centum galeatos totidemque leuis armaturae huic exercitui addidere. Pancratii centum; totidem Morotii, despoti Georgius et
Ioannes Rhassiani, iam diu auita fortuna a Turcis spoliati, atque ea tantum possidentes,
quae Lupus, eodem patre genitus, uirtute sua et regis Matthiae Chugniädis liberalitate
assecutus fuerat, cum sexingentis equitibus, qui quidem omnes leuis armaturae fuerunt,
in auxilium regi Vuladislauo
in deuictos feritas. Quam
quidem saepius quum caeterę nationes ― quoniam hoc agreste hominum genus saeuitiam
fortitudinem esse putat ― tum nostra gens, non quidem Hungarica uirtute, sed quorundam
nostratium, ut scitis, proditione experta est, eo tempore, quo frater meus, puer admodum,
Ioannes Casimirus cum Matthia Chugniade de regno certauit. Quum igitur pro regno ditissimo, quod nobis, ut dixi, a Deo destinatum est, pro gloria et fama, qua quidem uiri fortes
immortales efficiuntur, pro uita denique et libertate pugnandum sit, multitudo hostium
magna ex parte ex
satis honesti, quorum quidem
maiores una cum Rhatislauo patria extorres Romam sese recaeperant, atque
studio antiquae patriae repetendae, una cum liberis ac coniugibus, Belum in
Illyricum proficiscentem sunt secuti. Eo loci a Ioanne, Tribuliensium
pontifice, regnique principibus, qui officii gratia obuiam nouo
regi frequentes progressi erant, loetis animis summoque honore est
excoeptus, atque in oppidum Tribulium, quod sane ea
duntaxat urbis administrationem concesserat,
eundem ibi honorem Epidaurios obtinere permisit, quem olim in antiqua
habuerant patria. Et ne quid nouae ciuitati deesset, pontificem Epidaurium,
quem Docleatis authoris annales Ioannem nominant, amissa priori sede, Burni
agentem praesulem Rhacusanum, Romano pontifice annuente, designat, atque a
ditione Salonitani antistitis eximi curat, licet eodem fere tempore Salonae
quoque ab Vcris
et quia, quod imprimis odium accendit, ea strage nobilitas
Choruatica fere deleta est, agri uero abacto pecore una cum agricultoribus paene
deserti.
Maxime autem haec clades trium clarissimorum uirorum casu insignis fuit, morte
Ioannis Fregepanis Zethinensium principis, Georgii Vulatcouii nobilis adolescentis e
Narisio agro oriundi interitu, captiuitate ipsius praefecti. E quibus Ioannes Fregepanis,
animaduertens equos suos (quod sane roboris fuit in nostro exercitu) pene omnes
cecidisse, paucosque
una cum agricultoribus paene
deserti.
Maxime autem haec clades trium clarissimorum uirorum casu insignis fuit, morte
Ioannis Fregepanis Zethinensium principis, Georgii Vulatcouii nobilis adolescentis e
Narisio agro oriundi interitu, captiuitate ipsius praefecti. E quibus Ioannes Fregepanis,
animaduertens equos suos (quod sane roboris fuit in nostro exercitu) pene omnes
cecidisse, paucosque labore ac uulneribus fessos, adhuc in acie locum suum magis tenere
quam pugnare, malleque mori quam hosti terga dare, ne tantae cladi superesset, quum
fuga periculum
Gemius tandem profligatur, fugaque in Cariam,
mox Alicarnassum delatus est. Inde tuto accessu impetrato Rhodum sese recepit.
Insula haec Liciae adiacet, urbemque nobilem eodem nomine uocitatam habet. Eam
sacerdotes, qui et
ante mentionem fecimus,
Prusam coepisse.
Iamque Orchanus ad Caramani imperium aspirabat, bellumque ei inferre parabat,
solus cupiens in Minori Asia regnare, quum eum ab hac expeditione maior spes forte
oblata auertit. Per idem enim tempus Ioannes Palaeologus, Constantinopolitanus imperator, bello a Thracibus ac Bulgaris (gens Rhoxolanorum est Macedoniam incolens)
uehementer premebatur, nec prorsus his resistere poterat. Itaque pessimo capto consilio
et quod non modo Graeciae, sed etiam bonae parti Europae pernitiem erat
assertorisque humani generis Christi illud dictum, quo
affirmauit unicuique eadem mensura, qua quis aliis mensus fuerit, remensum iri apertissime comprobet.
cogitationibus animum fatigasse dicitur, quonam modo sibi ac
posteris regnum stabiliret, atque contra molem Venetae fortunae in dies magis, magisque
crescentem sese redderet firmiorem. Is igitur, ratus adiuncta nouae affinitatis necessitudine sese in Italiam uiribus multo ualidiorem fore, Ioanni Galeacio, Mediolanensium
duci, admodum puero, atque iccirco sub tutela Lodouici Sforciae patrui constituto, filiam despondet, Ferrando patre id magis improbante quam abnuente. Augurabatur enim,
ut erat satis circumspectus, eam, ut euenit, affinitatem ob satis sibi cognitam Lodouici
nihil importune incipiendum
esse, breui fore, ut uiolentum per sese ruat imperium. Mox euenturum Ludouico
Sforciae , inquit, quod amicus meus Scender Albanesius, cuius sane forti ac fideli opera, ut
nosti, in bello aduersus Ioannem Andum usi sumus, accipitri aliquando accidisse memorabat, eos haud sane illepida taxans fabella, qui propria minime contenti sorte ea
appetunt, quae uiribus suis longe sunt maiora. Dicebat enim cuculum ab accipitre
irrisum, quod quum sibi et corpore et
sunt et senatores et mercaturae dediti. Vnde Venetis nunquam
fere contingit sua uirtute, sed hostium uitio rem bello bene gerere.
Quod quum et ipsos, qua sunt prudentia, non fugeret, puderetque irriti ad
Cephaleniam incoepti, missis legatis cum muneribus ad Ferrandum, Ioannis Arragonii
filium, Hispaniorum regem, suppliciter petierunt, ut eius permissu liceret Consaluo
Adigario, clarissimo sua aetate duci, cum his Hispanorum copiis, quas ipse in Sicilia id
temporis habebat, ad Cephaleniam proficisci, atque inde pulsis Turcis Venetorum ditioni
insulam
aliam nuntiata iram in Venetos ob
eorum infidam societatem adeo accendit, ut statim consilium coeperit de bello cum
Hispano rege finiendo, quo facilius Venetorum iniurias ulcisceretur. Nihil enim regem
latebat eorum, quae Veneti aduersus Gallos in Italia moliti fuerant, Ioanne Laschare, qui
regii oratoris nomine apud Venetos id temporis agebat, omnia Venetorum consilia et callidissime explorante, et ad regem per occultos nuntios deferente. Itaque non modo pacem
cum Hispano composuit, sed etiam affinitatem contraxit, data illi in matrimonium sororis
suae filia. De
per se quoque in Venetos male animatum rogat, ut se
octingentorum equitum auxilio ad Bononiensem expeditionem iuuaret. Decreuerat
autem Iulius pontifex, quo Venetis aliena calamitate metum incuteret, ostenderetque se
iam coepisse res ecclesiasticas repetere, capto aut pulso Ioanne Bentiuola importuni
tyranni dominatu Bononiam liberare, atque iuri Romanae Ecclesiae urbem omnino
restituere, magis irae suae in ipsum Ioannem, incertum quam ob causam concoeptae,
indulgens quam ciuitati consulens. Nam Italiae ciuitatum ob
pontifex, quo Venetis aliena calamitate metum incuteret, ostenderetque se
iam coepisse res ecclesiasticas repetere, capto aut pulso Ioanne Bentiuola importuni
tyranni dominatu Bononiam liberare, atque iuri Romanae Ecclesiae urbem omnino
restituere, magis irae suae in ipsum Ioannem, incertum quam ob causam concoeptae,
indulgens quam ciuitati consulens. Nam Italiae ciuitatum ob factiones ac discordias
omnem potestatem ad unum conferri interest.
Acceptis a rege Gallo, quos postulauerat, equitibus Bononiam cum exercitu
esse, ut omnium sermonibus passim laceraretur. Ille uero, ut erat peruicacis ingenii, opinionem de se hominum simul et
conscientiam spernens, magisque profani principis quam sacerdotis munus obiens, intra
paucos dies Bononiam deditione coepit, Ioanne Bentiuola, ubi ciuium suorum uoluntatem in pontificem inclinatam cognouit, fuga cum liberis suis elapso. Ferunt Bentiuolam
patriam relinquentem dixisse: Quantum mutauerint mores suos Romani pontifices uel
hoc exilium argumento erit. Diuus Gregorius, ne arma in Longobardos
uexare, asserens se Dei timore ab armis arceri; Iulium uero pontificem exercitum per sese ad oppugnandam Bononiam, quod nemo unquam pontificum fecisset,
duxisse. Quod ubi Venetis nuntiatum est, qui quidem malebant Bononiam a Bentiuola
quam a Romano pontifice teneri, uocato in senatum Ioanne Laschare, Graeco homine ac
Francorum regis oratore, multis uerbis expostulant eo quod rex, Veneto senatu inconsulto pontificem, Venetis infensum, in oppugnanda Bononia suis iuuisset auxiliis. Et
perinde ac eo facto societas uiolata esset, homines insolentissimi adiciunt haud
capturi essent, non nisi lacessitus pugnam
initurus. Itaque ubi animaduertit Scytham sublatis signis in se progredi, uix tentato certamine, utpote uiribus impar, in oppidum Thibiscense sese recepit, paucis ex suis amissis, confestimque metu obsidionis ad Ioannem Sepusiensem, Transyluanum praefectum
nuntium misit, qui illi indicaret, ut in oppidum Thibiscense ab agrestibus esset compulsus, quantoque in discrimine uersaretur, ni illi subsidio acceleraret. Sepusiensis cognito
tanti uiri periculo non tam succurendi studio (honoris enim, ut fit,
per se ineundam haud imparatum admisso equo eum inuadit, spiculumque
lanceae forte in latus Scythae, qua thorax ferreus inter se non coierat (non enim suis sed
raptis armis utebatur) adegit, delapsumque ex equo semianimem uinciri iubet. Duce
amisso agrestes ― iam enim et Ioannes Sepusiensis cum exercitu aduenerat ― partim fugae
sese mandare, partim errori ueniam petere, partim neque proelii, neque precum, neque
fugae meminisse, sed metu perculsi torpere. Quos ita consternatos atque animi incertos
Sepusiensis nactus magna ex parte concidit, nulla quidem ira aut
agrestes discerent ad nobilium officium pertinere militiam exercere, rusticorum uero
esse agrum colere, et ex fructibus labore suo partis nobilitati alimenta suppeditare,
quippe quae armis suis ipsos rusticos tueretur. Nec ob tam atrocem poenam uisus est
Hungaris Ioannes inhumana in Scytham usus crudelitate, eo quod rustici ipsius Scythae
instinctu nobilissimos Hungariae uiros, fide interposita euocatos, crudeli ac foeda morte
affecerant, quemdam ex Caicia familia Canadinensium episcopum, Georgium Docium,
Petrum Rhauosdium, Nicolaum Tornaeum. Ex quibus
inde colloquii inter imperatorem et Hungariae
regem nata; Vladislauus cum fratre Sigismundo, Poloniae rege, Viennam ad
Maximilianum imperatorem ascendens, affinitate cum Austriacis iungitur; Budam regressus paucos post menses diem obit.
Iisdem temporibus Ioannes Abstemius, Tholnensis
ciuis, a rege Vuladislauo titulis ac fortunis admodum auctus, aliquot millia rusticorum in
agro Pestensi magis arte et consilio quam uiribus profligauit. Nam quum assumptis
secum quingentis equitibus e Buda Danubium traiecisset,
secernerent,
atque in dexteram transirent partem. Magna eorum pars una cum Ambrosio transiere,
metu magis pugnae instantis quam coniurationis poenitentia, et quia proprium rusticorum est in dimicatione ferocia magis quam fortitudine uti, et quia putabant iustum
exercitum esse cum Ioanne Abstemio Pestensibus inclusum muris. Itaque extemplo in
incertos sententiae signa illata, omnesque pariter non sine cęde in fugam coniecti.
Eodem quoque astu ac fortuna coniuratio Antonii cognomento Longi in agro
Colociensi disiecta est, de quo quidem, quum uiuus
sacerdotum inter coetera scelera, quae admiserant, uirum illustrem, Nicolaum
Solohomium, cum tribus fratribus germanis crudelissime interfecerant, aedibusque
eorum, ablatis prius omnibus rebus, quae asportari poterant, ignem iniecerant.
Compositis Hungariae rebus, ingenti Ioannis Sepusiensis gloria ― is enim in comprimendo rusticorum, ut demonstratum est, tumultu optimam nauauerat operam ― suboritur regi suspicio, ne Sepusiensis gloriam suam ac populi fauorem in perniciem regiae
domus conuerteret, abutendo quum regis senecta tum liberorum eius
duci, quum proprium regum sit omnia ad gloriam referre.
gratiam hanc expeditionem turpi fuga consulto dedecorasse, quandoquidem Sepusiensis opes nimium
eminere rex noluerit, quippe quem cogendum aequo iure cum caeteris principibus uiuere
censeret. Ego autem uix adducor, ut credam Vuladislauum regem tanta suorum clade ac
ignominia uoluisse Ioannem Sepusiensem in ordinem cogi, qui sane illi magis suspectus
erat quam ullius sceleris compertus, nisi forte tam abiecti animi rex fuerit, ut maluerit
securitati suae quam regno et gloriae, famaeque consultum esse.
indicarant,
conuersa. Igitur murus crebris ictibus petitus breui urbem inde nudauit, nemine contra
ex oppido tormentis lapideas pilas ad insulam Turcarum conatibus impediendis emittente, eo quod nullum tale tormentum oppidani habebant, quo obuiam hosticis tormentis iretur. Nempe Ioannes, Sepusiensium princeps, Transyluanus praefectus, omnia ferme
maiora aenea tormenta ad Chaualam oppugnandam, ut supra demonstratum est,
Tauruno exportarat, atque a Turcis inde repulsus, dum inconsulte fugit, hostibus reliquerat, nec loco amissorum alia Hungarorum principum
Hungari, Tauruni dediti nuntio tanquam fulmine percussi; Turcarum studium conseruandi principes suos, unde;
extrema gaudii Salomonis luctus filii natu maximi extincti, et discordia domestica occupat; Turcae ad dissimulandum hunc moerorem in Iazyges Hungaros praedatum missi, a
Ioanne Scepusiensi primo congressu terrentur, et in Moesiam refugiunt.
addita insuper manu praedatoria ex illis equitibus, quos alio loco diximus
pulsante refocillatur; hoc
est Iudei in immunditia infidelitatis uersantes desipiunt, quidam tamen Christum
audiendo conuertuntur.
Iam primum Dauid fit armiger Saulis; quia Christus primum docuit Iudeos,
et crucem quę eius arma sunt, inter illos portauit, ut Ioannes testatur.
Goliam inter idolatras Palestinos fortissimum interemit. Christus diabolum
qui gentibus dominabatur, Euangelii uulgatione contriuit.
Palestini Dauidem fugiunt, ut in illum rursum armentur. Gentiles
interpretatur aqua ex omnibus, quę
est aqua baptismi inter omnes optabilior, qua
a maledicto primorum parentum liberamur. Hęc aqua sponsa est Christi; quia nisi
Christo plena fide adhęserimus, baptisma nihil nobis proderit. Saulis autem filia
dicitur, quia a Iudeis coepit baptizante eos Ioanne et postea discipulis Christi, qui
et ipsi Iudei erant.
Dauid pro sponsa Michol numerat Palestinorum prępucia; quia Christus
incircumcisos conuersos baptismo purificat.
Saulem fugit; fugit Christus Iudeorum persecutionem, donec ueniat
omnibus erroris sui sectatoribus. Ciuitates occupatę
id est ecclesię a
Christianis ędificatę. Sed Iabitę
id est intelligentes, Iaba enim intelligentia dicitur,
Saulem et filios eius sepelierunt: quia gentiles Scripturę
sensum bene intelligendo
dixerunt, Lex et prophetę usque ad Ioannem.
Dauid dolore afficitur ob interitum Saulis et Ionathę
et populi Israel. Quia
Christus flebat eos perire, pro quibus ipse mortem passurus aduenerat; mortis eorum
autorem diabolum interimi iubet dum eius potestatem
Neven Jovanović
predicatorii ad illustrem Guidobaldum Ruerium, Castriduranti comitem, inuictissimi Vrbini et Sore ducis Francisci Marie filium Feretreidos libri tres.
ex gente Malatestarum eque nobillisimam habuit inter uestales sanctissimam.
Isabeta Malatesta, sancta uestalis.
Tuo
clarissimo parenti parens nobilissimus Ioannes fuit
Clarissimus pater ducis.
ex Liguris principibus oriundus ut qui a Cesarianis originem traxerit quem nullus uel rarus Romane urbis praefectus esse potuit qualis ipse fuerit nisi tali genere fulserit, germanus Iulii
alios ut dei ecclesie praeessent, sed et morum probitate, et uite sanctimonia, et uirtute clari naufragantem Petri Nauim tutam
mortuo pontifice maximo.
magno omnium
plausu, gaudio et letitia dat Malateste et oratio Germanis Inuictissimis ducibus presidium pro expugnanda Perusia, a qua et ipsi interfecto a pontifice eorum parente Ioanne Paulo credenti temere pontificis litteris, cui fidem dederat ne timeret mortem profugi fuerant. Qua facile potitus ex ea triumphat. O ingentem animi magnitudinem, o inuicti ducis Vires! Augustus septenio urbem capit dum Lucium Antonium insequitur. Huic uero biduo uictoria de tanta urbe data
quippe secundo
Qui uult Feretriae bene noscere stemata gentis
Feretriae bene noscere stemata gentis
Philippus Palatinus episcopus Freysingensis.
Ernestus Bavariae dux episcopus Pataviensis.
Bernardus episcopus Tridentinus.
Fridericus comes palatinus etc.
Ludovicus dux Bavariae.
Casimirus Brandenburgensis princeps.
Heinricus dux Mechelburgensis.
Joannes lantgravius Leuchtenburgensis.
Nescia torporis virtus.
nominique suo optimo inprimis facile corespondentem: Dobrica enim Illyrico idiomate apud Latinos Bonam significat. Haec fuit Iancii Leonis Alberti soror, equitis aurati, patricii honoratissimi. Ex hac et Nicolao quem diximus aediti fuere filii sex et filia una, Marcus uidelicet, Simeon, Petrus, Ioannes, Alexander, Valerius et Birra. Quibus omnibus Marcus ut aetate ita doctrina et uitae integritate praefulsit, licet omnes uiri probi ac singulari fide insignes extiterint. Petrus, Ioannes et Valerius triremis praefectura donati naualia apud Venetos stipendia meruerunt, quamquam Ioannes
Ex hac et Nicolao quem diximus aediti fuere filii sex et filia una, Marcus uidelicet, Simeon, Petrus, Ioannes, Alexander, Valerius et Birra. Quibus omnibus Marcus ut aetate ita doctrina et uitae integritate praefulsit, licet omnes uiri probi ac singulari fide insignes extiterint. Petrus, Ioannes et Valerius triremis praefectura donati naualia apud Venetos stipendia meruerunt, quamquam Ioannes infelici auspicio primis praefecturae diebus ex humanis excaesserit. Simeon uero equestri militia de senatu Veneto benemeritus ex Italia rediens in patria tandem mortuus est. Alexander liberis
Petrus, Ioannes, Alexander, Valerius et Birra. Quibus omnibus Marcus ut aetate ita doctrina et uitae integritate praefulsit, licet omnes uiri probi ac singulari fide insignes extiterint. Petrus, Ioannes et Valerius triremis praefectura donati naualia apud Venetos stipendia meruerunt, quamquam Ioannes infelici auspicio primis praefecturae diebus ex humanis excaesserit. Simeon uero equestri militia de senatu Veneto benemeritus ex Italia rediens in patria tandem mortuus est. Alexander liberis procreandis operam dedit, qui et omnibus superuixit. Birra autem, maritale connubium
tit. Hier-s. Mart-s. Trag.
21 Trag. f. 65v-66; v. 13 celebret: celebrat Trag.-
Ioannes Lucius: Ioannes II, XV episcopus Sibenicensis, anno 1528. ad episcopatum
accessit, e vivis excessit anno 1557. Cf. Farlati IV, p. 475-476.
tit. Hier-s. Mart-s. Trag.
21 Trag. f. 65v-66; v. 13 celebret: celebrat Trag.-
Ioannes Lucius: Ioannes II, XV episcopus Sibenicensis, anno 1528. ad episcopatum
accessit, e vivis excessit anno 1557. Cf. Farlati IV, p. 475-476.
22 Ciccarelli
iussit, caeteris uero qui cum eis uenerant, naribus
praecisis domum redire permisit. Praefectis praetera Nicopolis Bedini, atque
Cilistriae manum praedatoriam colligant, imperat, Valachiamque uastent.
Quibus perceptis Valachi Ioannem Comitem Seposiensem ex transyluania
accersunt, huic se suaque omnia permittunt, palam ab Turcis deficientes.
Ille uero milite conducto Valachiam uenit, Turcasque parantes regionem
uastare prohibet. Quod ubi Regi
(si Appiano Alexandrino credimus)
bellis proficientes magnam Asiae partem sibi subegerunt. Getulli etiam Gethae dicuntur fuisse.
Getulli Africe populi a Gethis orti.
Qui ingenti agmine a locis suis naues conscendentes loca Syrtium in Lybia occuparunt et, quia ex Gethis uenerant, deriuato nomine (ut Ioannes Balbus dicit) Getulli cognominati sunt.
ommittam), teste Sabellico post Theodolum,
(116)
octo et quadraginta hostes una die propria manu interfecit.
Aurelia. uno die XLVIII hostes occidit.
Missum facio Caium et Ioannem quartum, summos
Pontifices Dalmatas,
Caius et Ioannes IIII. Summi Pontifices Dalmatae.
de quibus infra aliqua notatu digna dicturi sumus, ac Connonem papam Thracem,
Conon papa Thrax.
uirum (ut Platina inquit)
Marulus de regibus Illyriorum. (118)
ex Dalmatia Marcus Marulus, qui plurima christianae pietatis uolumina compilauit, et Cypicus Coriolanus Tragurita, ad quem consolatorium carmen extat Sabellici de domus deflagratione in Dalmatia,
carmen extat Sabellici de domus deflagratione in Dalmatia,
ad Coriolanum. (170)
ac Haelius et Ioannes Gotius, quorum utique meminit Sabellicus,
(170)
ac Haelius et Ioannes Gotius, quorum utique meminit Sabellicus,
aenea. X. lib. VIII. (171)
et Ioannes Stoicus ordinis praedicatorum Georgiusque Benignus Minorita, Ragusei, et Ioannes Staphileus Tragurita ac Ioannes Pelicarpus Sibenicensis Hieronymusque Priboeuius Pharius, germanus meus, ambo praedicatoriae familiae, cum Ioanne Arbensi ordinis diui Benedicti ac Paulo Paladino Phario, de quo infra mentio fiet, qui literarum monumentis perhennem sibi
gloriam uendicauerunt. Exstant nostra hac tempestate in humanis magni nominis uiri Thomas Nigro Spalatinus et Simon Begnius Iaderita ac
minimum iota non ommittens, et Michael Peregrinus, hii quatuor Pharii, cum Andronico Tranquillo Tragurita et Georgio Bixantio Catharensi ac Francisco Niconitio Corculensi, multique alii, quorum uirtus et eruditio in dies elucescit.
Marcus Marulus, Cypicus Coriolanus, Helius, Ioannes Stoicus, Georgius Benignus, Ioannes Staphileus, Ioannes Pelicarpus, Hieronymus Priboeuius, Ioannes Arbensis, Paulus Paladinus, Thomas Nigro, Simon Begnius, Vicentius et Dominicus Buchii, Federicus Grisogonius, Hieron. Atticus, Hannibal Lucius, Petr. Hectoreus, Michael Peregrinus, Andronicus
Peregrinus, hii quatuor Pharii, cum Andronico Tranquillo Tragurita et Georgio Bixantio Catharensi ac Francisco Niconitio Corculensi, multique alii, quorum uirtus et eruditio in dies elucescit.
Marcus Marulus, Cypicus Coriolanus, Helius, Ioannes Stoicus, Georgius Benignus, Ioannes Staphileus, Ioannes Pelicarpus, Hieronymus Priboeuius, Ioannes Arbensis, Paulus Paladinus, Thomas Nigro, Simon Begnius, Vicentius et Dominicus Buchii, Federicus Grisogonius, Hieron. Atticus, Hannibal Lucius, Petr. Hectoreus, Michael Peregrinus, Andronicus Tranquillus, Georgius Bixantius,
quatuor Pharii, cum Andronico Tranquillo Tragurita et Georgio Bixantio Catharensi ac Francisco Niconitio Corculensi, multique alii, quorum uirtus et eruditio in dies elucescit.
Marcus Marulus, Cypicus Coriolanus, Helius, Ioannes Stoicus, Georgius Benignus, Ioannes Staphileus, Ioannes Pelicarpus, Hieronymus Priboeuius, Ioannes Arbensis, Paulus Paladinus, Thomas Nigro, Simon Begnius, Vicentius et Dominicus Buchii, Federicus Grisogonius, Hieron. Atticus, Hannibal Lucius, Petr. Hectoreus, Michael Peregrinus, Andronicus Tranquillus, Georgius Bixantius, Fran.
et Georgio Bixantio Catharensi ac Francisco Niconitio Corculensi, multique alii, quorum uirtus et eruditio in dies elucescit.
Marcus Marulus, Cypicus Coriolanus, Helius, Ioannes Stoicus, Georgius Benignus, Ioannes Staphileus, Ioannes Pelicarpus, Hieronymus Priboeuius, Ioannes Arbensis, Paulus Paladinus, Thomas Nigro, Simon Begnius, Vicentius et Dominicus Buchii, Federicus Grisogonius, Hieron. Atticus, Hannibal Lucius, Petr. Hectoreus, Michael Peregrinus, Andronicus Tranquillus, Georgius Bixantius, Fran. Niconitius.
Fuere et alii priscis
Vicentius et Dominicus Buchii, Federicus Grisogonius, Hieron. Atticus, Hannibal Lucius, Petr. Hectoreus, Michael Peregrinus, Andronicus Tranquillus, Georgius Bixantius, Fran. Niconitius.
Fuere et alii priscis temporibus ex Dalmatia probatissimi uiri, Caius uidelicet et Ioannes quartus summi Pontifices,
Caius et Ioannes Quartus summi Pontifices.
alter quorum (quemadmodum Platina
Atticus, Hannibal Lucius, Petr. Hectoreus, Michael Peregrinus, Andronicus Tranquillus, Georgius Bixantius, Fran. Niconitius.
Fuere et alii priscis temporibus ex Dalmatia probatissimi uiri, Caius uidelicet et Ioannes quartus summi Pontifices,
Caius et Ioannes Quartus summi Pontifices.
alter quorum (quemadmodum Platina
probatissimi uiri, Caius uidelicet et Ioannes quartus summi Pontifices,
Caius et Ioannes Quartus summi Pontifices.
alter quorum (quemadmodum Platina
luce clarius manifestum esse existimo optimas Dalmatarum corporis et animi naturales dotes caelestis gratiae donis abunde perfici et augeri, quando quidem iuxta incarnati uerbi dei sententiam maiorem hac dilectionem nemo habet, nisi ut animam suam ponat quis pro amicis suis.
Ioannes. XV. (179)
Studia autem consuetudinesque ac leges Dalmatarum summa quadam sunt urbanitate praedite, ut pote christiana pietate condite.
Tertium.
Nam diuino beatissimorum Petri et Pauli
Romana ecclesia, Dalmatae (quemadmodum diuus testatur Thomas)
nostro
pro defensione rei publice Christianae contra Turchas infuso sicut cronice et iam
Sanctitas Vestra scit. Scit etiam, qualiter sum pauper, et propterea omnibus mihi
servientibus satisfacere non valeo. Extat enim de continuo ad Sanctitatis Vestre pedes
Ioannes Andreas, procurator meus, et servitiis meis, qui etiam sunt pro fide
Catholica, insistit, nullam a me, iam est annus, laboris et stipendii sui habuit mercedem.
Igitur supplex deprecor, quod eadem Sanctitas Vestra dignetur mandare, ut sibi de aliquali
scribo, ut dixi,
et certe omnia verissima. In summa: maiestas regia omnino optat a Vestra
Sanctitate ac ei enixe suplicat, ne dominus Strigoniensis in hac petitione
pretereatur, neque dubito Vestram Sanctitatem preces eius exaudituram. Ioannes
Bornemÿza (pater regis et omnium nostrum) incredibile est, quante amore,
observantia, servitute Vestram Sanctitatem prosequatur et colat. Credo Deum ita
voluisse consulere rebus nostris labentibus, ut haberemus in hoc sene
tibia inflatus, sed a Cacodemonibus in horrida fuerant
detrudendi tartara. Transeo quod tu non ut illi musarum caetui, uerum nouem
Angelorum choris interfuisse, et nedum Aristeam, Socratemue agas, sed Mosen
atque in sinu olim dormientem Ioannem referas, dum angelica ministeria Heroico
politissimo carmine concinis, dum septem Spiritus sancti dona quasi eructando
depromis, utpote qui uir bonus iuxta Christi saluatoris dogma de bono corde noua
et uetera redolentem thesaurum
Sic duo Pontifices foedata templa regebant.
in ortus,
tereti ceruice fluentem,
nati
posse nefas Coelum, nisi mente renatos,
futura,
metallum,
ac talia fantur.
ut fuerat) pars altera contra,
illa trabe ludere solis.
ingenti qua libanus imminet umbra
nunc uado ait iste, nec iuit,
❦
matris ab aluo.
in arbore Christi
uobis, ut oportuit illum
aequor ait, laxamque implere sagenam.
mensa,
fallere cuiquam.
oracula poscit Iesu,
Sanctitati, dignetur in hac non magna
re preces parvuli servitoris benigne exaudire.
ad eius custodiam et obsequia deputati fuerant fugae etiam eius postea comites, qui in hanc usque diem in reginae obsequiis permanserunt. Affuit et banus Croatiae die dominico, qui pugnam praecessit, cum elegantissimis copiis, fuere ad tria millia equitum ac non ita multi pedites, venerant cum eo Ioannes Tahy, Ioannes Banffy et nonnulli alii ex regni Sclavoniae proceribus. Venit postridie eius diei mane rege aciem instruente (nam eo etiam die creditus est hostis in praelium descensurus) Simon de Erdewd episcopus Zagrabiensis cum fratre Petro Erdewdy cum septingentis amplius equitibus viris
et obsequia deputati fuerant fugae etiam eius postea comites, qui in hanc usque diem in reginae obsequiis permanserunt. Affuit et banus Croatiae die dominico, qui pugnam praecessit, cum elegantissimis copiis, fuere ad tria millia equitum ac non ita multi pedites, venerant cum eo Ioannes Tahy, Ioannes Banffy et nonnulli alii ex regni Sclavoniae proceribus. Venit postridie eius diei mane rege aciem instruente (nam eo etiam die creditus est hostis in praelium descensurus) Simon de Erdewd episcopus Zagrabiensis cum fratre Petro Erdewdy cum septingentis amplius equitibus viris equis, armis
(nam eo etiam die creditus est hostis in praelium descensurus) Simon de Erdewd episcopus Zagrabiensis cum fratre Petro Erdewdy cum septingentis amplius equitibus viris equis, armis decenter instructis. Advenit eodem fere temporis momento Stephanus Aczel cum trecentis ferme equitibus, quos Ioannes Bornemyzza regi in subsidium miserat cum aliquot millibus aureorum, supremum a patre filio alumno munus. Venit circa serum eiusdem diei Ioannes Zerechen supra duo millia peditum eorum, qui circa Dravum colunt et insignes sagittarii habentur, ducens partim in suis partim in capituli
amplius equitibus viris equis, armis decenter instructis. Advenit eodem fere temporis momento Stephanus Aczel cum trecentis ferme equitibus, quos Ioannes Bornemyzza regi in subsidium miserat cum aliquot millibus aureorum, supremum a patre filio alumno munus. Venit circa serum eiusdem diei Ioannes Zerechen supra duo millia peditum eorum, qui circa Dravum colunt et insignes sagittarii habentur, ducens partim in suis partim in capituli Quinqueecclesiensis possessionibus collectorum, venerunt et alii quamplures intra illud triduum, illi praecipue, qui propinqui erant, et in his
anceps pugna imminere videretur, ut essent, qui regis servandi curam haberent, si quid gravius accidisset et regem simul ac aciem ita, ut restitui posse amplius non speraretur, inclinare viderent, ex media acie ereptum abducerent. Demandata fuit haec cura Casparo Raskay, Valentino Thörök et Ioanni Kallay, tribus praestantibus viris et regi sine ulla controversia fidissimis, dispositis etiam ad id equis velocioribus, quibus rex, si ita necessitas postulasset, in evadendo uteretur. Sed ut ad rationem disponendae aciei redeamus, erant non pauci et in his Gnoynsky, qui consultissimum
sententiam demandataque ea cura Gnoynsky et quibusdam aliis, serius tamen, quam oportebat, et eo demum vesperi, quo in sequentem diem est cum hoste pugnatum, itaque haec quoque res sicuti alia multa fuit neglecta. Aciem eo die, quo est pugnatum, qui fuit vigesimus nonus dies mensis Augusti divo Ioanni Baptistae decollato sacer, ex sententia eorum, quos paulo ante nominavimus, ita extruere placuit, ut, quanto latius extendi posset, extenderetur, in quo illud est potissimum spectatum, ne ab hoste circumveniremur. Deinde divisus est universus exercitus in duo agmina. In primo agmine duces
placuit, ut, quanto latius extendi posset, extenderetur, in quo illud est potissimum spectatum, ne ab hoste circumveniremur. Deinde divisus est universus exercitus in duo agmina. In primo agmine duces belli erant nullo certo loco, sed ubi res postulasset, dextrum eius cornu banus Croatiae cum Ioanne Tahy, sinistrum, quod wayvodae Transsylvaniae, si adesse potuisset, designatum fuerat, Petrus Pereni curabat. Erant in hoc priori agmine plures ex primoribus, in quibus Antonius Palochy, Franciscus Homonnay, Gabriel Pereni, Thomas Zechy, Andreas Bathory, Emericus Czibak et plures alii.
fidos et strenuos pro tutela corporis sui delegerat, his erat coniunctus post regem ac proceres equitum cataphractorum pulcherrimus globus mille vel paulo amplius cataphractos continens, nam alii huius generis equites per primum agmen sparsi erant. In medio huius globi erat vexillum regis, quod Ioannes Draghffy iudex curiae, quae tertia est inter seculares a rege dignitas, sustinebat. Hanc statariam aciem cingebant undique equites levis armaturae et pedites quoque a lateribus, quod superius diximus. In latere eius dextro post antistites et secretarios erant illi tres, quibus tutelam regii
truncati caesare sanguinem illorum diis suis libante, pauci ex captivis servati, ut essent, a quibus possent caesar et Himbraim bassa ea, quae opus erant, sciscitari. Inter hos Nicolaus cognomine Herczegh, quod lingua nostra ducem significat, dux re vera et thesaurarius regius existimatus, item Ioannes Prylezky et Ioannes Maczeyowzky Poloni omnes cubiculi regii ministri, a quibus postea ad reginam reversis multa cognovimus, quae brevitas historica commemorare nunc non permittit. Servatus fuit et Michael Fekethe ac Bartholomaeus Maytiny, qui postea magno aere fuerunt inde redempti.
sanguinem illorum diis suis libante, pauci ex captivis servati, ut essent, a quibus possent caesar et Himbraim bassa ea, quae opus erant, sciscitari. Inter hos Nicolaus cognomine Herczegh, quod lingua nostra ducem significat, dux re vera et thesaurarius regius existimatus, item Ioannes Prylezky et Ioannes Maczeyowzky Poloni omnes cubiculi regii ministri, a quibus postea ad reginam reversis multa cognovimus, quae brevitas historica commemorare nunc non permittit. Servatus fuit et Michael Fekethe ac Bartholomaeus Maytiny, qui postea magno aere fuerunt inde redempti. Perierunt in eo praelio et
Strigoniensis, Paulus Thomory Colocensis dux belli, Franciscus de Peren Varadiensis, Philippus More Quinqueecclesiensis, Blasius Paxy Iauriensis, Franciscus Chaholy Chanadiensis, Georgius de Palyna Boznensis episcopi, ex baronibus Georgius de Zapolia comes Scepusiensis alter belli dux, Ioannes Dragffy iudex curiae, Franciscus Orzagh cubiculariorum, Petrus Korlatkeöy et Andreas Trepka ianitorum, Simon Horvath pincernarum regalium magistri, Thomas Zechy, Gabriel Pereni, Ambrosius Zarkan, Antonius Palochy, Mathias Zetchiny, comes de Frangepanibus, Sigismundus Banffy,
curiae, Franciscus Orzagh cubiculariorum, Petrus Korlatkeöy et Andreas Trepka ianitorum, Simon Horvath pincernarum regalium magistri, Thomas Zechy, Gabriel Pereni, Ambrosius Zarkan, Antonius Palochy, Mathias Zetchiny, comes de Frangepanibus, Sigismundus Banffy, Franciscus Hampo, Ioannes de Batthyan, Stephanus Slyk Bohemus et nonnulli alii Bohemi et Moravi; ex nobilioribus et potioribus regni Franciscus Balassa, Nicolaus Tharczay, Ioannes Paxy, Ioannes Istwanffy, Emericus Warday, Michael Podmaniczky, Gregorius Orlowchich capitaneus Segniensis, Stephanus Aczel castellanus
Gabriel Pereni, Ambrosius Zarkan, Antonius Palochy, Mathias Zetchiny, comes de Frangepanibus, Sigismundus Banffy, Franciscus Hampo, Ioannes de Batthyan, Stephanus Slyk Bohemus et nonnulli alii Bohemi et Moravi; ex nobilioribus et potioribus regni Franciscus Balassa, Nicolaus Tharczay, Ioannes Paxy, Ioannes Istwanffy, Emericus Warday, Michael Podmaniczky, Gregorius Orlowchich capitaneus Segniensis, Stephanus Aczel castellanus Posoniensis, Sigismundus Pogan, Ioannes Tornaly, Ioannes et Stephanus Kalnay, Nicolaus Forgach; praeter hos nobiles potiores usque ad quingentos, equitum
Ambrosius Zarkan, Antonius Palochy, Mathias Zetchiny, comes de Frangepanibus, Sigismundus Banffy, Franciscus Hampo, Ioannes de Batthyan, Stephanus Slyk Bohemus et nonnulli alii Bohemi et Moravi; ex nobilioribus et potioribus regni Franciscus Balassa, Nicolaus Tharczay, Ioannes Paxy, Ioannes Istwanffy, Emericus Warday, Michael Podmaniczky, Gregorius Orlowchich capitaneus Segniensis, Stephanus Aczel castellanus Posoniensis, Sigismundus Pogan, Ioannes Tornaly, Ioannes et Stephanus Kalnay, Nicolaus Forgach; praeter hos nobiles potiores usque ad quingentos, equitum praeterea tria
Slyk Bohemus et nonnulli alii Bohemi et Moravi; ex nobilioribus et potioribus regni Franciscus Balassa, Nicolaus Tharczay, Ioannes Paxy, Ioannes Istwanffy, Emericus Warday, Michael Podmaniczky, Gregorius Orlowchich capitaneus Segniensis, Stephanus Aczel castellanus Posoniensis, Sigismundus Pogan, Ioannes Tornaly, Ioannes et Stephanus Kalnay, Nicolaus Forgach; praeter hos nobiles potiores usque ad quingentos, equitum praeterea tria vel quatuor millia. Pedites paucissimi evaserunt, fuerunt autem usque ad duodecim vel tredecim millia peditum, ex quorum ducibus vix evasit quisquam alius praeter
nonnulli alii Bohemi et Moravi; ex nobilioribus et potioribus regni Franciscus Balassa, Nicolaus Tharczay, Ioannes Paxy, Ioannes Istwanffy, Emericus Warday, Michael Podmaniczky, Gregorius Orlowchich capitaneus Segniensis, Stephanus Aczel castellanus Posoniensis, Sigismundus Pogan, Ioannes Tornaly, Ioannes et Stephanus Kalnay, Nicolaus Forgach; praeter hos nobiles potiores usque ad quingentos, equitum praeterea tria vel quatuor millia. Pedites paucissimi evaserunt, fuerunt autem usque ad duodecim vel tredecim millia peditum, ex quorum ducibus vix evasit quisquam alius praeter Hannibalem
quorum ducibus vix evasit quisquam alius praeter Hannibalem Cyprium. Tormenta bellica omnia et illa, quae in acie fuerunt, et ea, quae partim in castris partim in navibus remanserant, hostis habuit. Horum cura demandata fuerat sed sero et non nisi eadem illa nocte, quae pugnam praecessit, comiti Ioanni Hardegh viro strenuo et industrio et qui circa regem ab initio fuerat diligentissime versatus, regi inter paucos charus.
Nocte et die, quae pugnam insequuta est, hostes in omnes partes propinquas cursu effusi obvia quaeque vastaverunt et combusserunt nulli mortalium parcentes,
regiam Mtem. incassum his terere tempus.
Derelinquetur filia Syon, et desolabitur sicut in uastitate hostili.
1, 8 Hanc filiam Syon
1, 8 Hanc filiam Syon
bene, quod nunquam dominae sum passa superbae
vobis heu dira cupido
Mitto cauiarem, farcimina, butargas, acus ducentas et filum album, paria perspicillorum 14, maluasiam, duas scatulas cidoniati, et alias duas domino Georgio, pistachia quoque adiunxi maluasię. Que sane omnia curauimus, nescio an perfecimus, ut essent optima. Fideli et diligenti opera sum usus Ioanis Olassi. Nusquam potuimus inueniri tecas osseas pro perspicillis; meam tibi qualecunque mitto. Is qui in confinio Italie
duas domino Georgio, pistachia quoque adiunxi maluasię. Que sane omnia curauimus, nescio an perfecimus, ut essent optima. Fideli et diligenti opera sum usus Ioanis Olassi. Nusquam potuimus inueniri tecas osseas pro perspicillis; meam tibi qualecunque mitto. Is qui in confinio Italie
te per manus Christophori Milich factoris
quos regnum est divisum et qui soli cum dominis ius creandi regis habent) cum civitatibus
liberis in Alba Regali ad diem ad id communi consensu institutum conveniunt et prius – corpore
regis, quod paulo ante in campo Mohaciensi inventum fuerat, honorificentissime sepulto – felicibus
auspiciis Joannem de Zapolya comitem Scepusiensem vaÿvodam Transilvanum unanimi omnium consensu
regem creant et sequenti die coronant. Cuius coronatione audita illi quoque, qui in Ferdinandum
inclinare visi fuerant, palatino tantum et duobus aliis exceptis ad eius obedientiam certatim
concurrunt.
dietae nulla lege, nullo ordine servato, nullo comitatu nobilium, sine
quibus talia fieri non possunt, presente post coronatum alium legitimum regem Ferdinandum elegit.
41 In originali: tractatum.
Atque in hunc modum mortuo rege Ludovico prius Joannes, postea Ferdinandus
fit rex Hungariae, ille favore et electione populi, hic partim
electus. Interponit deinde partes suas Sigismundus rex e
Polonia, utriusque regis cognatus pro concordia, cuius autoritate fit conventus Olomucii in civitate
Moravici. Ad quem cum ab his tribus regibus primores consiliarii missi fuissent tractandae
concordiae gratia, re infecta inde redierunt Joanne et ibi et postea semper
regis Poloniae gratiosissimi domini
hominis Christiani submittente, Ferdinando ne
hoc tantum dicente nolle se
intrare in iudicium cum servo et vassallo, ita enim Joannem appellabat.
postea venitur ad arma, et nostro fato vel infelicitate Joannis primores Hungariae: Paulus
archiepiscopus Strigoniensis, Petrus Veremi 46 waÿvoda Transilvanus, cui Joannes coronam
regni servandam tradiderat, Andreas Bathori, Franciscus Bothiani 47 , et non nulli alii, in
quos Joannes vires et facultates suas partitus fuerat, quibus maxime confidebat, ad Ferdinandum
deficiunt, ea etiam spe, quod ille eis policebatur non solum certissimam recuperationem omnium sub
rege Ludovico et Ladislao amissorum, sed etiam longe maiora. Joannes igitur desertus a suis, licet
sua regia
et non nulli alii, in
quos Joannes vires et facultates suas partitus fuerat, quibus maxime confidebat, ad Ferdinandum
deficiunt, ea etiam spe, quod ille eis policebatur non solum certissimam recuperationem omnium sub
rege Ludovico et Ladislao amissorum, sed etiam longe maiora. Joannes igitur desertus a suis, licet
sua regia pulsus tam diu, tamen regnum
Tibiscum porro fluvium et Transilvaniam ad
Transilvanie ex favore occulto in animis
Hungarorum per totam Hungariam sparso. Etiam Ferdinandus habita corona regni a Petro Perenÿ in Alba
Regali in solennibus comitiis et ipse coronatus fuerat. Joanne porro in Polonia exulante rex
Poloniae rursus concordiam tentat, sed
si referantur, vix fidem habebunt apud
alios, quam qui rem ipsam
esse
paratam. Ambo enim iam antea legationem ad Turchum miserant pacem petitum, sed Joannes non prius,
quam Ferdinandi littere manu eius subscriptae fuerint interceptae, id a Turca
nisi Ferdinandus faciat, bellum sibi paratum esse intelligat. Ferdinandus nihil iis
belli rationibus deterritus bellum et ipse parat, sed ita, ut de eo illud fortasse dicere posses,
quod Virgilius de Troili cum Achille congresso dixit Infelix puer atque impar congressus
Achilli 51 Ubi Joannes fit certior de tanto belli apparatu Turcico veritus id, quod
evenit, consulens non solum reipublice Christianae, sed etiam inimico mittit ad Thurcum medio Ibraym
bassa a Christianitate avertendum. Quod ubi nullo modo impetrari potest Turca in Ferdinandum, mira
et incredibili ira percito,
mira
et incredibili ira percito, quod reliquum erat, dat omnem operam, ut regnum suum conservat, accedens
in persona propria ad Turcum in Hungariam intrantem nihil ibi pretermittens in salutem regni sui
procurare, quicquid a Christiano principe
conservat, accedens
in persona propria ad Turcum in Hungariam intrantem nihil ibi pretermittens in salutem regni sui
procurare, quicquid a Christiano principe
tradit non reperto 53 aut viso 54 adversario obvia queque
ferro et igni vastat et diripit, adultos fere omnes obtruncat, adolescentes et impuberes promiscui
sexus captos abducit. A Vienne obsidione temporis iniquitate repellitur, revertens Constantinopolim
cum integro exercitu Joannem Budae repertum amicissimis verbis affatus honorificentissime muneratum
regem in libero regno relinquit pollicitus ei non solum sinceram amicitiam, sed et contra quoscunque
inimicos maxime contra archiducem Austriae auxilia totiens, quotiens esset opus, etiam in persona
propria, testatus in
et aliorum etiam principum Christianorum atque inibi Paulo etiam archiepiscopo de Strigoniensi,
Petro item Perenÿ tunc captivo regio, paulo ante waiwode Transilvano – quos ambos superius
nominavimus – gratiam a rege impetrat. Res in hunc modum se habet. Nunc 55 Joannes in
regnum restitutus regni etiam corona, quam Ferdinando traditam fuisse diximus, recuperata nihil
aliud querit, nisi pacem et quietem suam et regni sui et amicitiam principum Christianorum, Sedis
autem Apostolicae paternam benedictionem. Ferdinandus, si adhuc Hungariam turbare porrexerit,
In origine: repente.
54 In originale: usque.
55 In originali: Hunc.
56 Locus litterarum circiter decem – in longitudine 3 cm – est illegibilis.
Nec 57 est quisquam persuadeat Joanne vivo, et cum Ferdinando in
concordiam non adducto Hungariam Ferdinandi fore et si Joanni mors inter ista contingat, quis
dubitat Turcum vel alium regem pro voto suo Hungariae impositurum, Joanne longe ferociorem et
intractabiliorem, vel Hungariam (quod magis est timendum) pro se occupaturum
55 In originali: Hunc.
56 Locus litterarum circiter decem – in longitudine 3 cm – est illegibilis.
Nec 57 est quisquam persuadeat Joanne vivo, et cum Ferdinando in
concordiam non adducto Hungariam Ferdinandi fore et si Joanni mors inter ista contingat, quis
dubitat Turcum vel alium regem pro voto suo Hungariae impositurum, Joanne longe ferociorem et
intractabiliorem, vel Hungariam (quod magis est timendum) pro se occupaturum et ex regno in
provinciam redacturum, quod Thurci sangiacatum vocant.
decem – in longitudine 3 cm – est illegibilis.
Nec 57 est quisquam persuadeat Joanne vivo, et cum Ferdinando in
concordiam non adducto Hungariam Ferdinandi fore et si Joanni mors inter ista contingat, quis
dubitat Turcum vel alium regem pro voto suo Hungariae impositurum, Joanne longe ferociorem et
intractabiliorem, vel Hungariam (quod magis est timendum) pro se occupaturum et ex regno in
provinciam redacturum, quod Thurci sangiacatum vocant.
Annotatio: Cit. KOLLÁNYI 1905, p. 323.
ovibus suis.
Quae diu faelix bene valeat in utroque homine, et tandem plena annis vita potiatur
aeterna.
Posonii
cui supplico velit in eam
partem accipere ea que a me Vestre Sanctitati scribuntur et scribentur in
posterum in quam a me scribuntur et scribentur. Quali iniuria superioribus annis
affectus sit serenissimus dominus meus, dominus Ioannes Ungarie rex a Vestra
Sanctitate et sede apostolica omnibus notum est, quod factum licet illi, qui
fuerunt dediti Sanctitatis Vestre ad latus sue maiestatis suaserunt procesisse
magis ex adversariorum impulsu et temporum statu, quam
3, 1-10; Mc 1, 1-8; Lc 3, 1-18
postquam, primo quo tunc secessit ab aeuo,
Stat. . . 749 sacerdos]
J. AJ 11, 298-312
templi in medio fratris de cęde cruentus,
Thomas,
Interea. . . 76 esset] Io 13, 22-25
crescit certamen, uersaque rursus
uisus nam pectore protinus omneis
Ultima, demum eadem moriens in vota quievit:
canonico Ecclesie Zagrabiensis fratri honorando.
Audiens te, Valentine charissime, in patriam jam rediturum tandem, summam voluptatem accepi; majore nunc afficior tristitia, quum redire differas. Si de loco ac statu tuo dubitas, frustra id agis. Nam hic tibi omnia sunt integra et ex sententia successura. Apud Joannem Statilium, episcopum Transsylvanum, avunculum meum, quemadmodum Michael Farnae tecum perfecit, poteris habere conditionem non contemnendam, apud vero regem etiam optandam consequeris. Redeas tantummodo, nec ultra immoreris, posteaquam et quae Germanus Enyo turbaverat, pacata sint, et a
negotiis consilium celeritatemque maturrimam, ubi usuvenerit, pro mediocritate mea soleo commendare, si paulo constantior et minus praeceps esset, studeretque parsimoniae, neque ex novis rebus, quas Aloisius Gritti moliebatur in Hungaria, spes suas dum festinat assequi, ingratitudine sese erga Joannem regem infecisset. Nova nulla scribo, quum ipse melius scias, si quae sunt. Sunt autem veteres ignes et incendia, novi vero luctus et angustiae ac mala universa, quae jam inde a clade Mohachiense nobis minitantur, utinam non opprimant.
tuarum efflagitatio, tute judices, et pro amicitia nostra expendas. Caeterum si litteras tuas interdum legero, leges crebro et tu meas, ac aeque copiosas et plenas amoris, ut fuerint tuae, idque, ut ingenue de me polliceri non dubitem, ita de te sperare facile inducor.
Venio ad Joannem Hontherum virum doctum et clarissimum, de quo nuper plura coram, ac de eo quid scribam? Mihi certe si vel de ipsa fama charissimus est et optatissimus, Deus bone, quantus meae erga eum dilectioni cumulus accederet, si de facie cognoscerem? Dici profecto vix potest, quam valde amicum me,
existimo nova esse, quum jam inde a conciliata Turcae amicitia semper nobis et timenda et exspectanda fuere. Solimanum imperatorem Turcarum omnino irati animi erga nos esse, non dubiis argumentis percipimus, nec alia causa est, quam quod in mutuam concordiam principum christianorum proxime factam, Joannem quoque regem nostrum ivisse, et sanctissimae eorum unitati nomen dedisse, cumque Romanorum rege Ferdinando pacem composuisse intelligat. Quare potiri hoc regno festinat, quo privati, Christiani debiliores reddantur, ipse vero commodius arma ipsorum sustinere atque arcere possit, sciens
dexteram suam, et procul dubio cum Solimano pugnabimus. Istic, ut confidimus, in urbe Roma orabitur ab ecclesia pro fratribus, reddetisque Hungaris saltem hoc genere officii vices gratitudinis, qui a tot saeculis pro Christianitate belligerant et certe belligerabunt, ferroque infidelium, una cum Joanne rege suo malunt interire, quam perpetuo servire tanto tyranno.
Habes publicarum rerum omnium faciem, in his nunc sumus; quae succedent, Deus scit.
Vale.
dominus petit a domino meo, tandem edissere.
Existimo, inquam, constare V.re M. dominationi quo iure Hungarie Regnum pertineat ad
Sacr.Reg.Ma.; petit igitur atque etiam rogat illud ab Imperatore vestro sibi dari iis
conditionibus quibus Joanni dederat. Persuasum est christianis omnibus, quod vester
Imperator Hungariam per se non retinebit: nemini autem illud iustius maioreque cum laude
atque securitate dabit, quam serenissimo domino meo, primo quia multo gloriosius est regna
donare quam eripere;
Quid, inquit, estis astrologi, ut divinare potueritis, Ludovicum regem absque filiis esse decessurum? Homines, inquam, prudentes cogitant que accidere possunt, mors et vita hominis in manu Dei est. Igitur mortuo regi Ludovico serenissimus rex meus expulit Hungariam Joannem, qui in illud regnum nullo iure irrepserat, tamdiuque tenuit integrum consensu totius gentis de more patrie coronatus, donec vires vestre non prevaluissent.
Deinde interrogavit de numero gentium: quis eas mitteret, an venirent cum voluntate V.re M.tis? Ego non
partim vt post ingentes erumnas tuo iucundissimo conspectu sapientique oratione recrearer: non enim abhorres ab eorum congressu (quacumque fortuna sunt) quos tui cupidissimos et obseruantissimos esse cognoscis, partim alios quoque fautores et amicos inuiserem: praecipue excellentissimum Ioannem Comitem a Tarnow Castellanum Cracouiensem, pace belloque clarissimum, Reuerendissimum et amplissimum Samuelem Episcopum Plocensem, Cancellarium Regni Poloniae, mansuetudine, pietate, eloquentia facile principem, Nec non praestantissimum Stanislaum de Lasko Palatinum Siradiensem, consilio,
incrementa, et gloria gentis nostrae utamur: atque sub eo militaris disciplinae magistro, belli gerendi rationes ediscamus, ac radices eas in hoc regno agere permittamus. Habemus ducem et magistrum ad eam rem expeditum, sub quo, quam celeriter miles in rebus gerendis proficiat, clarissimi viri Ioannis Zamoscii, ingenium docile magnifice testatur. Cum quo, si Illustrissima Magnificentia vestra in Republica gubernanda, armis tractandis, regiis consiliis exequendis se coniunxerit; certam salutem et nobis, et universo regno polliceri poterimus. Quod equidem Illustrissimam Magnificentiam
poenitebit in hac ingenii fortunarumque tenuitate, quidquid diu experiundo salubre cognovimus, ad publicum usum per occasionem tradere. Quod quidem fecimus, et Posnaniae nuper abs te liberaliter accepti, quum quaedam de philosophia commentaremur, et proximis diebus in meo accessu ad Illustrissimum Ioannem Comitem a Tarnov Castellanum Cracoviensem omni genere laudis cumulatissimum, quem ego (nec me fallit amor) iudico cuivis praestantissimorum huius aetatis ducem scientia rei militaris, consilio, virtute (ut modestissime dicam) aequandum, tractavi quaedam de nostris temporibus cum ipso
Caeterum quia ille gladius vindex nesciatur vnde oriturus sit. Certe Turcae siue aliunde metu concepto non permittunt Christianis vllum vsum gladiorum aut armorum. Et quanquam iam magnopere degenerarunt a Christiana fide, in bellis tamen plerique eorum pro amuleto certissimo Euangelium Ioannis sub axillis portant, videlicet
sunt Turcico generi. Nec magnifici viri Thomas Nadasdi, Franciscus Batyani, Balassea domus illustrissimae dignitatis suo officio deerunt, inter quos facile pri mus Melchior Balassa.
Atque adeo nuper in gratiam regis Ferdinandi recepti Barones inclyti egregiam spem de se praebent Raphael et Ioannes Apodamian, quibus merito adiungitur Franciscus Reuai vicepalatinus regni Hungarici, de cuius consilio, prudentia, et fide, quid uis sperare licet. Sed vt omittam Nyari Franciscum, Bartholomaeum Horuat, qui saepius cum victoria, multis occisis, multisque captis, ad regem Ferdinandum
prudentia, et fide, quid uis sperare licet. Sed vt omittam Nyari Franciscum, Bartholomaeum Horuat, qui saepius cum victoria, multis occisis, multisque captis, ad regem Ferdinandum redierunt.
Frater quoque Georgius Episcopus Varadiensis,
nunc tutor regij pueri et vxoris Ioannis Vaiuodae, ducis Transyluaniae, qui si firma subsidia contra Turcas videret, descenderet facile, et prompte, vt nunc de eo certa persuasio est, cum praedictis Baronibus Hungariae, ad minus quadraginta milia equitum in re bellica expeditissimos produ cerent, quibus hactenus perpetua bella cum
belli Constantinopolim deuehere, quam Turcae aduerso flumine Viennam.
Quod vbi apud Persas inauditum fuerit, ex altera parte vsque ad Constantinopolim excurrent. Nec cessabunt praepotentes Reges Russiae, et Georgianorum, quibus non minor vis, quam odium in Turcas. Nec Imperator Indiae Ioannes presbyter otium aget, sed omni conspiratione contendet, ad communem hostem opprimendum.
HAEC ad te scribere libuit Maximiliane
celebris, patrem habui Gregorium Wthyssenith [W: Wthysenith] , matrem vero Annam ex veteri et nobili prosapie [W: prosapia] Marthinusevitiorum [W: Marthynusevitiorum] natam. Octo igitur annos natus cum essem relicta patria in amplissimam Curiam Illustrissimi Joannis Corvini Ducis deductus sum, ab eoque in Transsylvaniam in arcem suam Hunyad missus, ubi tredecim annos non sine magna curialium miseria versatus sum, ad 20. vero aetatis annum in aulam honestissimam illustris, ac magnificae Dominae matris serenissimi quondam Principis mei Domini Joannis
Joannis Corvini Ducis deductus sum, ab eoque in Transsylvaniam in arcem suam Hunyad missus, ubi tredecim annos non sine magna curialium miseria versatus sum, ad 20. vero aetatis annum in aulam honestissimam illustris, ac magnificae Dominae matris serenissimi quondam Principis mei Domini Joannis Regis Hungariae me contuli. Cumque [W: Quumque] aulica vita mihi displicere coepisset, religionem Heremitarum ingressus, quatuor annos in ordine eorum qui sine litteris erant vixi. Posteaquam vero in litteris opera cujusdam pij et eruditi Heremitae profecissem, susceptis sacris
ipse exstaret, ruinae locum obduxerat; tanta tamen in eo erat virtus, ea animi presentia, ut cum nec loco cederet, magnamque cladem lancea versatili hostibus ex eo loco daret, pyxidis tandem ictu interiret. Itaque Ludovico Rege in clade mohacziensi [W: Mohachiensi] exstincto, cum Joannes Rex in Regem Hungariae suffragio omnium ordinum Regni enuntiatus esset, Ferdinandique exercitu regia Budensi pulsus ac ad oppidum Zina [W: Zyna] profligatus esset, vocatus sum a Rege ex monasterio Laad ut res quasdam suas pretiosas mihi ad asservandum daret, quas recipere
Hungariae suffragio omnium ordinum Regni enuntiatus esset, Ferdinandique exercitu regia Budensi pulsus ac ad oppidum Zina [W: Zyna] profligatus esset, vocatus sum a Rege ex monasterio Laad ut res quasdam suas pretiosas mihi ad asservandum daret, quas recipere recusavi; deinde Rex Joannes desertus a suis in Poloniam profectus est; ultro in Poloniam usque eum secutus, terque ex Polonia iter pedibus causa Regis in Hungariam confeci, Regis inopiam ex liberalitate Dominorum Hungariae sustentans, adeoque ex Dominis Hungariae, inter quos primi nominis viri erant Jacobus de
Regis inopiam ex liberalitate Dominorum Hungariae sustentans, adeoque ex Dominis Hungariae, inter quos primi nominis viri erant Jacobus de Thornalya [W: Tharnalia] , Stephanus Bathory de Somlyo, Paulus Arthandy et alij multi perduxerant [sic; W: perduxeram] , ut fidem Joannis Regis secuti, ex Hungaria officii gratia in Poloniam ad Regem venirent, et Regi in Hungariam iterum adventanti ad terminos usque Hungariae, honorifice [W: eum add.] excepturi, parato exercitu obviam ire non dubitarent.
Caeteris vero rebus omnibus, quae
Et si meam in ambiendis
honoribus voluntatem Dominatio Vestra Reverendissima cognosceret, non dubito,
quin aliter longe de me esset iudicatura. Ego enim mea conditione (quae etiam me
invito a serenissimo quondam principe meo, domino Joanne rege Ungarie etc.,
domino et benefactore meo clementissimo mihi delata est) ita sum contentus, ut
praeter hanc nihil omnino quaeram amplius. Illum vero episcopatum, de quo
accusor immerito, usque adeo non attigi, ut,
Sanctissimum Dominum Nostrum non solum
religionis Christianae summum antistitem, verum etiam omnium, qui illius opem
pio et Christiano zelo efflagitant, parentem pientissimum esse videam, filiusque
serenissimi quondam principis domini Joannis regis, quem ego summa fide parique
studio et diligentia memor accepturum benefficiorum educandum suscepi, ope
omnium principum Christianorum ita sit destitutus, ut nemo sit, qui hunc
recipiat pioque erga eum amore moveatur,
f. 56;
tit. Hier-s. Mart-s. Trag.
21 Trag. f. 65v-66; v. 13 celebret: celebrat Trag.-
Ioannes Lucius: Ioannes II, XV episcopus Sibenicensis, anno 1528. ad episcopatum
accessit, e vivis excessit anno 1557. Cf. Farlati IV, p. 475-476.
22 Ciccarelli
1811, p.
56;
tit. Hier-s. Mart-s. Trag.
21 Trag. f. 65v-66; v. 13 celebret: celebrat Trag.-
Ioannes Lucius: Ioannes II, XV episcopus Sibenicensis, anno 1528. ad episcopatum
accessit, e vivis excessit anno 1557. Cf. Farlati IV, p. 475-476.
22 Ciccarelli
1811, p. 18.
nobis et ardua certamina fuerunt; sed Dominus nos admirabili modo per praefectos ac magistratus Turcicos defendit, omnes enim fere magistratus Turcarum, et praecipue iurisconsulti, quos ipsi
expers.
quibus insigniter pollebat, tum ob fidem in regem nostrum non
vulgarem, dignus certe est ut ejus vivat memoria. Ut enim non obscure vixit,
meritoque inter ductores belli relatus fuerat, ubi etiam obiit clara et
memorabili morte, clade Joannis Cocianeri in Comitatu Valco apud arcem Ivancam,
quae erat ante, quam a Turcis capta est, Francisci Zay collegae mei, dum
fugientis nostri exercitus qua frontem, qua latera, et demum omnes partes unus
inter duces magno animo et
vestra reverendissima per me misit, etiam cumulate; unde visus est consolari et magno animo tolerare fortunae casus; videt enim non se solummodo tactum sed etiam plures in hac civitate, qui optimos filios et juvenes amiserunt. Nuper etiam soror novercae unicum filiolum amisit; mortem obiit etiam Joannes Longus alias Misich, et Franciscus Seniunich alias Ciunteta. Vina fuere paucissima, fruges carissimo pretio acquiruntur, et alia omnia desunt, ita ut a longo tempore in pejori statu haec civitas non fuerit.
Caeterum nunc si utiquam alias tempus et occasio est emendi
initia artis
transgressi nil sibi non credi volunt, ut taceam de eorum hominum curiositate, deliciis, astutiis ac insatiabilitate, ut triduo ditescere cupiant. Is noster etiam fide potior ac lingua aptior ac moribus commodior; experientia autem ejus nuper in cura Joannis Ferro Venetiis mirabilis apparuit, qui cum gravissimam aegritudinem contraxisset, eo die eum in pedes sistit, quo praedixerat; fecit hoc idem in aliis non paucis et nostris ibidem, erat enim Venetiis cum suis fratribus in defensione litis cujusdam. Tamen si aliter visum fuerit dominationi
Tragurii retuli rationem rerum suarum, et quod ejus curam deponerent, esse
enim, si probus fuerit, apud parentem potius quam dominum.
Frater Vincentius Andronicus, de quo scire cupit: est naturalis filius condam Pauli Andronici, filii Joannis, qui Joannes fuit frater doctoris Jacobi, paulo longius a linea familiae Tranquilli nostri; aliud de illius moribus scribere nescio, nisi quod diu studiis incubuit et semel fuit a pyratis captus.
Praeterea quae scribam pro nunc nihil est, nisi ut dominatio vestra
rationem rerum suarum, et quod ejus curam deponerent, esse
enim, si probus fuerit, apud parentem potius quam dominum.
Frater Vincentius Andronicus, de quo scire cupit: est naturalis filius condam Pauli Andronici, filii Joannis, qui Joannes fuit frater doctoris Jacobi, paulo longius a linea familiae Tranquilli nostri; aliud de illius moribus scribere nescio, nisi quod diu studiis incubuit et semel fuit a pyratis captus.
Praeterea quae scribam pro nunc nihil est, nisi ut dominatio vestra reverendissima
nostri; aliud de illius moribus scribere nescio, nisi quod diu studiis incubuit et semel fuit a pyratis captus.
Praeterea quae scribam pro nunc nihil est, nisi ut dominatio vestra reverendissima optime valeat una cum omnibus suis; et quia intelligo ex litteris domini Joannis Bassani futurum Posonii in diaeta per totum mensem Januarii, ex solita diligentia dignetur ad nos de prospera sua valetudine semel et iterum litteras dare, antequam longius recedat. Ipse autem juvenis Dominus Joannes Bassanus in suis ad parentem litteris miro modo se de benignitate
optime valeat una cum omnibus suis; et quia intelligo ex litteris domini Joannis Bassani futurum Posonii in diaeta per totum mensem Januarii, ex solita diligentia dignetur ad nos de prospera sua valetudine semel et iterum litteras dare, antequam longius recedat. Ipse autem juvenis Dominus Joannes Bassanus in suis ad parentem litteris miro modo se de benignitate dominationis vestrae reverendissimae erga se laudavit ita quod et pater et omnes cives et amici nostri jubilentur, et Deum pro incolumitate sua exorent, laudant, extollunt, venerantur.
In qua, praeter multa alia lectu
dignissima, et pii Regis imago, et regni optime constituti forma ad unguem expressa
demonstratur.
ut
isti viri rursus nobis tuto restituantur. Vale.
Nomina interpretum ab Eleazaro missorum ad legis interpretationem Ex
prima autem tribu hi sunt:
Iosephus, Ezekias, Zacharias, Ioannes, Ezekias, Eliseus.
Ex secunda tribu:
Iudas, Simon, Somoclus, Adaeus, Mattathias, Eschlemias.
Ex tertia tribu:
Neemias, Iosephus, Theodosius, Basaeus, Ornias, Daces.
Ex quarta:
Ionathas,
Levis.
Ex sexta:
Iudas, Iosephus, Simon, Zacharias, Simoelus, Selemias.
Ex septima:
Sabbataeus, Zedekias, Iacobus, Isachus, Isias, Natthaeus.
Ex octava:
Theodosius, Iason, Iesus, Theodotus, Ioannes, Ionathas.
Ex nona:
Theophilus, Abramus, Arsamus, Endemias, Iason, Danielus.
Ex decima:
Hieremias, Arsamus, Iason, Endemias, Eleazarus, Dathaeus.
Ex undecima:
Samuelus, Iosephus, Iudas,
Endemias, Iason, Danielus.
Ex decima:
Hieremias, Arsamus, Iason, Endemias, Eleazarus, Dathaeus.
Ex undecima:
Samuelus, Iosephus, Iudas, Ionathas, Chabeu, Dositheus.
Ex duodecima:
Isaelus, Ioannes, Theodosius, Arsamus, Abietes, Ezekielus.
Hi omnes fuerunt numero duo et septuaginta. Atque haec quidem ad epistolam Regis sunt
ita ab Eleazaro rescripta.
Porro, ut promisi, explicabo etiam Munerum a rege
interpretum ab Eleazaro Pont. missorum ad legis D. interpretationem nomina 18 inde. eorundem electio 39. adventus in Aegyptum 53
inventores rerum stulte pro diis habitos 43. 44
ab Invidię vitio quomodo liber esse possis 68
Ioannes 18. 19
Ionathas ibid.
Iordanus fl. eiusque exundatio annua 38
Iosephus 18
ab Ira liber et vacuus quomodo quis esse possit 78
Isacus 19. Isachus. ibid
creatus est capitaneus super viginti equites croatos, primos qui in hac provincia vacaverint, tempore vero belli super quinquaginta. Christophorus vero frater ejus cogitat mecum venire ad dominationem vestram reverendissimam, nondum tamen totaliter secum deliberavit.
Joannes Bassanus, qui isthic degit penes dominationem vestram reverendissimam, huc ad parentem suum dominum Petrum dedit litteras, quibus extollit miris praeconiis favorem et gratiam ejus erga se, quando ipse pater in dies non cessat paria referre in utrumque nostrum, et licet antea quoque nos
hisce diebus praeteritis,
hisce diebus praeteritis,
aura
utrunque ferit,
dolor, heu pietas, funera amara nimis,
Jovanović
superstes est. Alter Nicolaus
Castropileus ispravljeno iz
Casropilleus domi jam oppressus, et e manibus, ac vinculis elapsus
tres hostium vulneravit, et ipse levi vulnere sauciatus est. Tertius Joannes
Barciottus cum jam tuta petiisset, sensit matrem plorantem respiciensque vidit ab
hostibus vinctam crinibus passis distrahi, materna pietate perculsus resumpsit animum,
et irruens in hostes quatuor mortifere sauciavit, matremque rescissis vinculis
ibique pro mortuo
relictus biduo supervixit felix filius infelici matre libera tamen relicta ob tam
praeclarum facinus aeterna felicitate dignus. De hostibus quoque tunc duo exempla
humanitatis referuntur visa, alterum quod Petro Petreo fratri Presbiteri Joannis, olim
Patavinae Ecclesiae sacerdotis, et patri Joannis Petrei, qui fuerat inter secundos a
secretis Ferrantis Gonzagae in Mediolano, et ejus uxori in extrema orbitate inopia,
squallore, ac decrepitate jacentibus ingratam vitam pepercerunt. Alterum
infelici matre libera tamen relicta ob tam
praeclarum facinus aeterna felicitate dignus. De hostibus quoque tunc duo exempla
humanitatis referuntur visa, alterum quod Petro Petreo fratri Presbiteri Joannis, olim
Patavinae Ecclesiae sacerdotis, et patri Joannis Petrei, qui fuerat inter secundos a
secretis Ferrantis Gonzagae in Mediolano, et ejus uxori in extrema orbitate inopia,
squallore, ac decrepitate jacentibus ingratam vitam pepercerunt. Alterum quod inter
eos inventus fuerit qui clam a caeteris ex
substitisse, et latrones tantum
facturos excursionem. Cum Praetor Rhodiensem custodiam in nos venire altercaretur. Hic
autem post muros saxeos nos tutiores fore astrueret, quam hostes ligneis in navibus.
Altercantibus eis supervenit cum aliis multis Joannes Baptista Rosaneus Pater
Archidiaconi, vir octoginta tres annos natus, qui cum vehementer laboraret, ne Praetor
destitueret Urbem, tale ab eo tulit responsum. Pater mi tu aetatem tuam vixisti, sine
me quoque meam vivere. Cum igitur nequaquam ab eo
illum
mussitatorem, ut seditioso † nečitko Z:
tumultuandi D occasionem adimeret. Non assensit Praetor in
rabulam, sed in aliis secutus consilium Archidiaconi praefecit Joannem Baptistam
Roseneum Hieronymum Gabrielium Marinum Obradium, et Antonium Costam Lat *** lakuna u Z: Latomum D claves urbis
Joanni Baptistae tanquam seniori tradendo. His peractis circa primam horam
rabulam, sed in aliis secutus consilium Archidiaconi praefecit Joannem Baptistam
Roseneum Hieronymum Gabrielium Marinum Obradium, et Antonium Costam Lat *** lakuna u Z: Latomum D claves urbis
Joanni Baptistae tanquam seniori tradendo. His peractis circa primam horam noctis
exiit Praetor per hostiolum portae marinae cum duobus tantum Jacobo *** Jacobo *** et Marino Z: Jacobo scilicet, et Marino
malefidasque stationes, et portus, et tutos, et magnos intus, et exterius efficiunt.
Caput eius ad Eurum Veru dicitur, quoniam protenditur acutum spatio ulteriori per
mille passuum, postea dilatatur. Sed ad Zephirum est bifidum, et vallem maximam Sancti
Joannis de Gradina quinquaginta stadiorum complectitur. Aquarum dulcium inopiam
pluvialibus solatur; fons tamen procul ab eadem valle maxima distat triginta stadiis
in campo magno pagi Blattae, qui multoties tantis scaturire solet aquis, ut stagnum ex
campo
effugere ut quisque erat junior,
atque expeditior prior praecipitem praecipitem Z: perspicientem D se mittere de maenibus. Nonulli
Hieronimum Gabrielium, cui intempesta nocte Octogenarius Joannes Baptista Rosaneus
domum se quietis causa recipiens collega collegae urbis claves commiserat verbis
minis, et precibus inducebant, ut civitatis portas recluderet, neque tamen
consensit, illi vero vi minima
quodam divino vires nobis auctas auctas Z: acutas D nos ipsi
admiraremur. Erat videre senes etiam octogenarios discurrere, hortari tela ministrare,
juveniliaque opera tanquam robustissimos exercere. Joannem Baptistam Roseneum agentem
octogesimum tertium annum, et ob senium inferiori debilitata mandibula aperto ore
hiantem nemo est qui non viderit hastam dextera quamvis effecta vibrantem, et juniorum
animos verbo, et exemplo excitantem. Mulieres non
Nicolaus Arnerius, Nicolaus
Gabrielius, Hieronymi filius, Franciscus Urbanus, Vincentius Roseneus, Lucas Baraneus,
Marcus Grusius, tunc Curiae minoris judex, Franciscus Sevileus, Michael Cetineus
Cosmae filius, Franciscus Prismius, Antonius Marineus, Joannes Scemanus, Joannes
Petrovius, Franciscus Tulius Nicolaus Dragineus, Antonius Baptistinus, Marinus
Sacneus, Joannes, alterius Marini Sacnei filius. Civium vero, et incolarum [era] scriba ipse
Nicolaus
Gabrielius, Hieronymi filius, Franciscus Urbanus, Vincentius Roseneus, Lucas Baraneus,
Marcus Grusius, tunc Curiae minoris judex, Franciscus Sevileus, Michael Cetineus
Cosmae filius, Franciscus Prismius, Antonius Marineus, Joannes Scemanus, Joannes
Petrovius, Franciscus Tulius Nicolaus Dragineus, Antonius Baptistinus, Marinus
Sacneus, Joannes, alterius Marini Sacnei filius. Civium vero, et incolarum [era] scriba ipse delevit seu artificum
Marcus Grusius, tunc Curiae minoris judex, Franciscus Sevileus, Michael Cetineus
Cosmae filius, Franciscus Prismius, Antonius Marineus, Joannes Scemanus, Joannes
Petrovius, Franciscus Tulius Nicolaus Dragineus, Antonius Baptistinus, Marinus
Sacneus, Joannes, alterius Marini Sacnei filius. Civium vero, et incolarum [era] scriba ipse delevit seu artificum
erat numerus 66, videlicet Marcus Ressa carpentarius bombarderius ad puteum salsum,
quem
latomus. Marinus Suturiza cognomento Rex piscator, Franciscus Gerbinus Gerbinus Z: Garbinus D piscator. Petrus
famulus Tronconeorum alias Philippinorum. Nicolaus Gurdius surdus Doliarius. Joannes
Grusius piscator, et Stephanus eius filius. Nicolaus Sagedinus Doliarius. Antonius
Costa latomus. Nicolaus eius filius bombarderius adustus Gregorius Doimius latomus,
Marinus Surateus pede truncus truncus Z:
Z: bombarderius. Andreas Riganus baiulus. Franciscus Carlius latomus.
Marcus Milanconus agricola bombarderius. Andreas Vulatcotinus D
Andreas Vlacotinus nauta aegrotus. Matheus Calavagna bajulus senex, Franciscus eius
filius bajulus, Joannes Valentinus cerdo. Franciscus Pauli de Lesina carpentarius, et
in hac expeditione papalis tormenti bombarderius valde utilis, et commendabilis, Lupus
Ucatius, Franciscus Batocanius latomus bombarderius adustus. Paulus Radeteus bajulus.
Vincentius
et
in hac expeditione papalis tormenti bombarderius valde utilis, et commendabilis, Lupus
Ucatius, Franciscus Batocanius latomus bombarderius adustus. Paulus Radeteus bajulus.
Vincentius Goriglavius, alias Ardentinus, Vincentius de Ragusio bajulus, Joannes
Theodori grecus de Valona externus, quem licet suspectum haberent Cives, tamen experti
sunt fidelem, et strenuum, et viriliter se gerentem, aliosque insuper animantem.
Marcus de Paulis latomus, Marcus de
Marcus de Paulis latomus. Hieronymus Pomeneus latomus.
Michael faber D Michael faber ferarius septuaginta annorum, Marcus
eius nepos
Z artis faber. Joannes Pharensis gener castellani pastor. Marcus
Radoevius Radoevius Z: Radomius
D pastor. Petrus Cuppussina agricola, Lucas Smerchigna carpentarius,
Joannes faber ferrarius ejus gener. Gaspar de Istria bajulator. Andreas Miglienovus
senior orationi tantum ante aras utilis. Natalinus † nečitko Mathzi
et
hi quinque ultimo loco descripti erant pueri decem, aut duodecim annorum ex
Blattensibus ultra patricios fuerunt dumtaxat decem decem Z: undecim D , videlicet Joannes Orebus, Nicolaus
Bajus Bajus Z: Bacius D ,
Antonius Petrovus, Jacobus Pigeus Gregorius Cheus, Joannes Ragienus. Helius Glavocius,
Franciscus Baicius Joannes Castrophilus, Antonius Sincovus,
decem Z: undecim D , videlicet Joannes Orebus, Nicolaus
Bajus Bajus Z: Bacius D ,
Antonius Petrovus, Jacobus Pigeus Gregorius Cheus, Joannes Ragienus. Helius Glavocius,
Franciscus Baicius Joannes Castrophilus, Antonius Sincovus, Paulus, Bossidarus. Octo
fuere Pupnatenses, videlicet Videlicet Marcus
Matusius Z: videlicet Marcus Marchiosuus.
videlicet Joannes Orebus, Nicolaus
Bajus Bajus Z: Bacius D ,
Antonius Petrovus, Jacobus Pigeus Gregorius Cheus, Joannes Ragienus. Helius Glavocius,
Franciscus Baicius Joannes Castrophilus, Antonius Sincovus, Paulus, Bossidarus. Octo
fuere Pupnatenses, videlicet Videlicet Marcus
Matusius Z: videlicet Marcus Marchiosuus. Petrus et Michael Separei. Marcus
Motusius.
Videlicet Marcus
Matusius Z: videlicet Marcus Marchiosuus. Petrus et Michael Separei. Marcus
Motusius. D Marcus Matusius, Mathqus Matheus Stanisius, Joannes Roscovius, Jacobus Angelinus,
Petrus Pharius famulus Juriceorum. Totidem Lumbardini inventi sunt, ultra eos, qui cum
Civitate numerati numerati Z: anumerati
D fuere videlicet Joannes
Stanisius, Joannes Roscovius, Jacobus Angelinus,
Petrus Pharius famulus Juriceorum. Totidem Lumbardini inventi sunt, ultra eos, qui cum
Civitate numerati numerati Z: anumerati
D fuere videlicet Joannes [Melissae] scriba ipse delevit Buzzalinus Upisano iznad Melissae , Bernichius Jelicius,
Nicolaus Musius, Marinus Radinus, Joannes
videlicet Joannes [Melissae] scriba ipse delevit Buzzalinus Upisano iznad Melissae , Bernichius Jelicius,
Nicolaus Musius, Marinus Radinus, Joannes Radinus, Marcus Cernogareus, Marcus
Rogaceus, Stephanus Melissae. Zernovini ceteros superavere; utpote quorum numerus
triginta quinque armatos explevit, et sunt isti scilicet Franciscus Ostovius, Andreas
Uscocius, Jacobus eiusdem Andreae filius.
Marcus Cernogareus, Marcus
Rogaceus, Stephanus Melissae. Zernovini ceteros superavere; utpote quorum numerus
triginta quinque armatos explevit, et sunt isti scilicet Franciscus Ostovius, Andreas
Uscocius, Jacobus eiusdem Andreae filius. Antonius Barcotius, Joannes Scocandus.
Antonius Zuitanus, Jacobus Cebalius, Franciscus Zagoreus, Andreas Stancovas,
Franciscus Catharinus, et Hieronymus, et alter Hieronymus Banisii Roseneorum coloni,
et clientes. Marcus senior, et alter Marcus Culianovi Antonius Zugareus,
Joannes Scocandus.
Antonius Zuitanus, Jacobus Cebalius, Franciscus Zagoreus, Andreas Stancovas,
Franciscus Catharinus, et Hieronymus, et alter Hieronymus Banisii Roseneorum coloni,
et clientes. Marcus senior, et alter Marcus Culianovi Antonius Zugareus, Joannes
Nicolicius, Franciscus Luchinus, Antonius cum filio Joanne Joane Bericius Z: Joanne, et Marco fratre Cocchionovus,
Marcus et Jacobus Radovini, Jacobus Vaceta. Marcus Bericius D
Zagoreus, Andreas Stancovas,
Franciscus Catharinus, et Hieronymus, et alter Hieronymus Banisii Roseneorum coloni,
et clientes. Marcus senior, et alter Marcus Culianovi Antonius Zugareus, Joannes
Nicolicius, Franciscus Luchinus, Antonius cum filio Joanne Joane Bericius Z: Joanne, et Marco fratre Cocchionovus,
Marcus et Jacobus Radovini, Jacobus Vaceta. Marcus Bericius D
Bericius, Marcus Pignatiza, Franciscus Cernogoreus, Joannes Croilo,
et Hieronymus, et alter Hieronymus Banisii Roseneorum coloni,
et clientes. Marcus senior, et alter Marcus Culianovi Antonius Zugareus, Joannes
Nicolicius, Franciscus Luchinus, Antonius cum filio Joanne Joane Bericius Z: Joanne, et Marco fratre Cocchionovus,
Marcus et Jacobus Radovini, Jacobus Vaceta. Marcus Bericius D
Bericius, Marcus Pignatiza, Franciscus Cernogoreus, Joannes Croilo, Marinus Cuspilus,
Michael Baranus, Petrus Cuspilus,
et alter Hieronymus Banisii Roseneorum coloni,
et clientes. Marcus senior, et alter Marcus Culianovi Antonius Zugareus, Joannes
Nicolicius, Franciscus Luchinus, Antonius cum filio Joanne Joane Bericius Z: Joanne, et Marco fratre Cocchionovus,
Marcus et Jacobus Radovini, Jacobus Vaceta. Marcus Bericius D
Bericius, Marcus Pignatiza, Franciscus Cernogoreus, Joannes Croilo, Marinus Cuspilus,
Michael Baranus, Petrus Cuspilus, Jacobus Businovus.
Antonius cum filio Joanne Joane Bericius Z: Joanne, et Marco fratre Cocchionovus,
Marcus et Jacobus Radovini, Jacobus Vaceta. Marcus Bericius D
Bericius, Marcus Pignatiza, Franciscus Cernogoreus, Joannes Croilo, Marinus Cuspilus,
Michael Baranus, Petrus Cuspilus, Jacobus Businovus. Nicolaus Cuspilus, Joannes
Bosinovus. Stephanus Bella infirmus. Praeter hos, qui centum, et quinquaginta trium
summam complent nemo alius manum
fratre Cocchionovus,
Marcus et Jacobus Radovini, Jacobus Vaceta. Marcus Bericius D
Bericius, Marcus Pignatiza, Franciscus Cernogoreus, Joannes Croilo, Marinus Cuspilus,
Michael Baranus, Petrus Cuspilus, Jacobus Businovus. Nicolaus Cuspilus, Joannes
Bosinovus. Stephanus Bella infirmus. Praeter hos, qui centum, et quinquaginta trium
summam complent nemo alius manum manum Z:
marium D nisi forte quisque infans, ut erat Horatius, et Annibal
Z: foederis nexus initi salutem P
praecipue nostrorum hominum nunquam defuit locus ad
amplissimas dignitates honoris et fortunarum. Postea quum in virum evasisses, et
viderere tractandis maioribus negotiis idoneus, multas et varias, et nobiles
legationes, primum sub Joanne Rege, deinde sub Caesaribus Ferdinando et
Maximiliano fideliter, prudenter, dextere, servata semper Principum auctoritate,
obiisti. Quamobrem tibi externo, nec petenti, nec ambienti, merito quidem
virtutis et industriae ultro donata
eundem Michaelem Statilium maternum avum una cum fratre Michaele missus est, hic aliquot annis nutritus, deinde ad Petrum Berizlavum episcopum Veszprimiensem, eumdemque praesidem Sclavoniae, ac quaestorem regni Hungariae cognatum suum delatus est. Verum Petro brevi post tempore a Turcis occiso a Joanne Statilio episcopo Transylvaniensi avunculo eodemque amitino suo in tutelam susceptus est. Apud quem aliquot annis enutritus primisque aetatis juvenilis rudimentis imbutus tandem Patavium concessit, ubi cum humanioribus literis operam navare caepisset, non diu perstitit.
concessit, ubi cum humanioribus literis operam navare caepisset, non diu perstitit. Ingruentibus enim in Hungariam post memorabilem illam cladem Mohachianam variis tumultibus, ipse etiam abruptis studiis suis ab avunculo suo revocatus est, apud quem tamdiu postea perstitit, quoad Joannes rex Hungariae cum Aloysio Gritto aliisque suis proceribus Budae ab adversae factionis exercitu, duce Guilelmo Rogendorffo obsessus est. Ubi eodem tempore,
et praepositura Budae veteris donatus et a secretis regis creatus in Transylvaniam ex
et praepositura Budae veteris donatus et a secretis regis creatus in Transylvaniam ex mandato. Regis ad curam, et custodiam ejus provinciae episcopatus cui avunculus suus tunc praeerat, missus est.
Inde obsidione Budensi soluta, et Joanne rege in Transylvaniam rejecto, laudatus initio quidem per biennium fere, annum agens circiter tertium et vigesimum levioribus legationibus ab ipso rege, et avunculo suo intra regni limites exercitatus est. Postea vero ad Sigismundum regem Poloniae cum justa legatione est prosectus. Ter in
regem cum mandatis prosectus est. Inde statim ad Henricum VIII. regem Anglorum in Britanniam usque secessit. Hinc reversus cum aliis regis sui oratoribus ad Ferdinandum regem Romanorum Viennam est missus.
Ea legatione non satis ex voto regibus subsecuta, atque etiam ipso Joanne rege e vivis sublato ab Isabella regina ad Sigismundi augusti regis Poloniae fratris sui nuptias mittitur dato mandato, ut peractis nuptiis iis Ferdinandum regem Pragae adeat.
Legationis summa ea fuit, ut oblatis regi Transylvania, Lippa, et Temesvario aliisque regni
iis Ferdinandum regem Pragae adeat.
Legationis summa ea fuit, ut oblatis regi Transylvania, Lippa, et Temesvario aliisque regni Hungariae provinciis, quas ipsa tunc possidebat, vicissim
ea sibi postularet restituenda, qua e Joannis filii fui patrimonii essent. His uti mandata erant, rite peractis et a rege honorifice tractatus, atque etiam convivio exceptus iterum in Transylvaniam revertitur, nec tamen destitit quin adhuc semel ad Sigismundum patrem, et iterum, ad Sigismundum augustum ejus filium in Poloniam orator
ex proprio aere triginta circiter millia florenorum Hungaricorum erogasset, eadem, qua insumpserat munificentia totum hoc debitum uno verbo sponte imperatori divo Ferdinando condonavit. Nec minor certe in eo animi fortitudo vigebat, cujus praeclarum specimen in ipso adhuc aetatis flore sub Joanne Statilio avunculo suo abunde demonstravit. Nam cum una cum fratre suo Michaele rudioribus adhuc aetatis annis apud eum ageret, ipso quidem Michaele propter immanem quamdam avunculi asperitatem haud perdurante, jugumque excutiente hic adeo animum suum contra omnes ejus procellas (tamquam jam
detorta, collatione aliorum dictorum illustrat ac explicat. Sic etiam ipsi Apostoli in synodo sua, et alias in epistolis ac concionibus, dicta Scripturae inter sese conferre sunt soliti.
Mandatum quoque expressum Christi est, de illustrandis Scripturarum locis mutua collatione, Ioan. 5. cum inquit: Scrutamini Scripturas. Scrutatio enim est, non tantum unius loci consideratio: sed multorum examinatio, ac inter sese collatio solers, simul et religiosa.
Cur porro ex Patribus (qui alioqui sua amplissima laude minime fraudandi sunt) non possit indubitata veritas
praestare in aliquo alterius et hoc sequi. Hinc est quod pro illo comparativo Meo ponatur crebro Prae, quod etiam significat praecisionem quandam, seu idem quod ante: ut praeire, idem quod anteire. Hanc vero significationem, ut idem valeat quod Antea, ideo obtinere cupio, quia in prima epistola Ioannes dicens, Quod fuit ab initio, et loques de secunda persona, omnino videtur idem indicare, ac quod fuit ante omne principium. Nam et res, nempe aeternitas secundae personae, id postulat: et Ioan. 1. dicitur eadem persona fuisse non ab initio, sed in ipso mitio iam extitisse. Quare si in
Hanc vero significationem, ut idem valeat quod Antea, ideo obtinere cupio, quia in prima epistola Ioannes dicens, Quod fuit ab initio, et loques de secunda persona, omnino videtur idem indicare, ac quod fuit ante omne principium. Nam et res, nempe aeternitas secundae personae, id postulat: et Ioan. 1. dicitur eadem persona fuisse non ab initio, sed in ipso mitio iam extitisse. Quare si in ipso initio rerum omnium iam extitit, oportet eam iam antea fuisse, non quasi ab initio aut cum initio coepisse. Sic etiam Prover. 8, cum de aeternitate sapientiae Dei dicitur, quod etiam aliqui de
hominibus, praesertim carnalibus, non apparere, quibus omnia nostra sint scandalum, impietas et stulticia: sed fore, ut (si cut ipsemet ibi paulo post exponit) suo tempore, cum gloria Christi mundo palam revelabitur, ista quoque revelentur, et omnes agnoscant nos esse filios Dei: sicut initio 1. Ioan. 3 dicitur. Sic forte etiam dicuntur Absconditi Dei, Psal. 84. Abscondere manum in sinum, ignaviae indicium est, Proverb. 19. Sic enim ignavi solent manus in sinu gestare, et non depromptas ad opus laboremque habere. ¶ OCCULTUS, vox vicina huic est, de qua pauca addemus, ob
pro insidiari usurpatur Psal. 10: Sedebit in insidiis atriorum, vel vicorum, vel potius maceriarum, in absconditis interficiet innocentem: Oculi eius pauperi coetui abscondentur: id est, latitabunt in abscondito, pauperibus insidiantes, seu intenti in eorum exitium. Christus dicit Ioannis 18: Se in occulto nihil esse loquutum. Alibi contra iubet Apostolos, ea propalam atque adeo in tectis dicere, quae ille clam aut in occulto eis dixerat. Sensus ergo est prioris dicti, Christum nullum dogma privatim docuisse, quod non etiam publice docuerit: vel etiam si quid privatim et in
Aliquando contra, improbationem significat. Sic miratus est Christus Marc. 6, ob incredulitatem quorundam. Admirantur saepe pii opera Dei, ea celebrantes et laudantes. Sic Matth. 9, Turbae mirantur opus Dei in sanatione paralytici, et laudant. Contra etiam increduli mirari dicuntur. Ioan. 3. Ne mireris quod dixi, Oportere vos denuo nasci. Sic Ioan. 7 mirabantur Iudaei, quod Christus nosset literas, quas non didicerat: Et ibidem Christus inquit: Unum opus feci, et omnes miramini. Sic Mar. 15, Pilatus miratus, si Christus mortuus esset, ac non credens, interrogat
est Christus Marc. 6, ob incredulitatem quorundam. Admirantur saepe pii opera Dei, ea celebrantes et laudantes. Sic Matth. 9, Turbae mirantur opus Dei in sanatione paralytici, et laudant. Contra etiam increduli mirari dicuntur. Ioan. 3. Ne mireris quod dixi, Oportere vos denuo nasci. Sic Ioan. 7 mirabantur Iudaei, quod Christus nosset literas, quas non didicerat: Et ibidem Christus inquit: Unum opus feci, et omnes miramini. Sic Mar. 15, Pilatus miratus, si Christus mortuus esset, ac non credens, interrogat Centurionem. Saepe quoque per admirationem ac stuporem horrendi ac
et Ecclesiasticam, commutare in summam et hominibus perniciosam iniustitiam. Sic et Isaias cap. 5 inquit: Vae vobis, qui mutatis dulce in amarum, et amarum in dulce: id est, qui veram quidem doctrinam damnatis, falsam autem laudatis ac defenditis. Apocalypsis 10, dicitur liber a Ioanne devoratus, in ore quidem ei fuisse dulcis, sed in ventre amarus: quo significatur, gustum gratiae ac Christi sua quidem natura dulcem esse, sed postea habere comitem nimis acerbam crucem. Vide de hac voce aut phrasi in voce FEL.
AMBULARE, per metaphoram significat vivere, tenere
est, secundum eorum praescripta: Psal. 49. Ambulare in statutis gentium, Levit. 20. pro, secundum. Ambulare in luce, aut ut filii lucis,
et dum lucem habetis: et contra, in tenebris, quod crebrum est in Ioanne, Paulo et Prophetis: significat pie vivere, et cognitionem Dei habere. contra, Inordinate ambulare, pro, parum pie ac honeste vivere, 2. Thess. 3. Ambulare in sapientia, Coloss. 4. pro, sapienter Ambulare in veritate et iustitia, 1 Regum 2 et 3. pro, vere, syncere, iuste. Ambulare in
Aperire Scripturas, Luc. 24, est earum intellectum explicare, aut etiam vim spiritus dare ad
intelligendas eas. Sicut contrâ liber clausus, in Isaia et Apocalypsi, cuius sensum assequi nequimus. Ioannis 1, posthac videbitis caelos apertos: et Act. 7, Stephanus vidit caelos apertos: non intelligendum est de universalis caeli aliqua scissura: sed de oculorum spiritualium divinitus donato lumine, ut ad illa tanta mysteria penetrare potuerint. Tribuitur ergo alteri correlativo, quod proprie
vocatur Ieremiae 2. et 7. de quo infra in voce VIVUS. Aqua significat etiam beneficia Christi: id est, veram doctrinam, Spiritum sanctum, et iustificationem. Isai. 55, Omnes sitientes venite ad aquas. Zach. 14, In diebus illis exibunt de Ierusalem aquae vivae: id est, doctrina caelestis. Ioan. 4 et 7. pollicetur Dominus Aquam vivam, omnia sua beneficia intelligens: licet id Evangelista cap. 7. potissimum de dono Spiritus sancti interpretetur. Ex hac metaphora dicit Dominus in Ioele, se effusurum de Spiritu suo super omnem carnem: donum spiritus, pluviae aquisque
accipitur. Auditus et auditio, pro fama, aut doctrina. Abdiae 1, Auditum audivimus a Domino. Abacuc 1, Domine auditum audivi. Isa. 11, Neque secundum auditum aurium iudicavit. Isa. 28. Quem docebit scientiam et quem faciet intelligere auditum? id est, doctrinam. Sic et Isaiae 53, Ioan. 12, et Rom. 10. Domine quis credet auditui nostro? Gal. 3, Hoc scire volo, an ex operibus, aut ex auditu fidei Spiritum acceperitis. Heb. 4, Non profuit eis sermo auditionis: id est, sermo auditus 1. Thess. 2. In Evangelistis, saepe pro fama, doctrina. Matt. 4. 14. 24. Marc. 1. 13.
regnum, et caelestis Ierusalem, et Apostoli aliique praestantes doctores stellis caeli conferantur. Caelum, veluti posito continente pro contento, etiam ipsum Deum significat. Matth. 23. Qui iurat per caelum, iurat per ipsum Deum, ibi in throno suo sedentem. Sic Matth. 21. Baptismus Ioannis fuit ne ex caelo, aut ab hominibus? id est, a Deo. Sic aliqui exponunt illud Luc. 15, Pater peccavi in caelum: id est, contra ipsummet Deum de quo mox, et infra in voce PECCATUM. Tertia igitur Caeli significatio sit, ubi solam elementarem regionem significat: ut cum dicuntur aves
igitur metaphorici aut spiritualis caeli plurimus usus est in Sacris literis. Atque in hoc sensu credo etiam accipiendum esse ascensum et sessionem Christi in caelo, nempe de illa spirituali gloria ac felicitate caelestis patris, ex qua se quasi exinaniverat aut demiserat, Philip. 2. Ideo orans Ioan. 17, inquit: Glorifica me ea gloria quam habui apud te, ante quam hic mun
dus existeret. Simul vero in
de specie visionis dicitur, quae piis ita apparet tanquam si per apertos caelos mirabilia Dei aspicerent. Ezech. 1. Matth. 3. Mar. 1. Act. 7. Apocal. 19. Aliquando tamen talis loquutio intelligenda est tantum de spirituali cognitione ac patefactione Dei, quae omnibus piis contingit. Sicut Ioan. 1. inquit Christus: Amen dico vobis, posthac videbitis caelos apertos, et angelos Dei ascendentes et descendentes super filium hominis. Haec loquutio longe aliter Gen. 28 intelligenda est, ubi Iacob. in somnio per visionem eam vidit, quam Iohan. 1. ubi de visione fidei omnium piorum
CONFITERI, Nonius vult esse necessitatis cuisdam: profiteri vero, ultroneae voluntatis. Plurimus autem usus huius verbi est in Sacris literis, habetque varias significationes et phrases, in quibus praedicti discriminis nulla ratio habetur. Primum enim simpliciter testari significat. ut Ioannis 1. Baptista confessus est, et non negavit, et confessus est. Matt. 7. Tunc confitebor illis, nunquam novi vos: id est, certo et liquido affirmabo Tit. 1. Confitentur se nosse Deum, factis autem negant. Vicinum huic significationi est illud dictum, Si quis me fuerit confessus coram
sed tamen. incultiora, minusque frequentia quam reliqua erant. Unde Ios. 15, tribui Iuda sex civitates cum suis pagis in deserto attribuuntur. Quod observandum est, ne quis a vero sensu aberret, cum audit in deserto nominari habitationes et opera hominum. In tali deserto Iudaeae praedicavit Ioannes, non in tali ubi nullus mortalium fuit aut vixit: alioqui frustra clamasset et concionatus fuisset, nemine audiente. Tertio, Desertum aliquando simpliciter meridiem, aut meridionalem plagam significat: ut Psal. 75. Non ab oriente, non ab occidente, non a deserto montium.
habitat: ad discrimen regum, aut etiam idolorum et cacodaemonum, qui nec condiderunt caelum, nec ibi habitant. Deum invocare aut timere, seu invocatio aut timor Dei, saepe pro toto eius cultu ponitur. Audire vocem et videre speciem Dei, est eum vere agnoscere. Christus igitur Ioan. 5, cum negat Iudaeos vel vocem Dei audisse, vel speciem vidisse, veram ac spiritualem Dei agnitionem, qua intus in corde eum agnovissent, aut auribus et oculis cordis pernovissent, eis adimit. Loquutio autem sumpta est de medio communis sermonis: quia quae res, et praesertim homines,
verae pietatis, et eum invocare, ut, Quaerite Deum dum inveniri potest. Aliquando significat consulere, aut interrogare eum: ut olim soliti sunt tum Iudaei, tum gentiles, consulere de incertis aut futuris, suos deos. Exod. 18. Dei facies, postea in voce FACIES exponetur. Dei opera operari, Ioan. 6. est, facere ea omnia quae Deo probantur, quaeque ille potissimum a nobis exigit. Deus alienus, vocatur quodcunque idolum: sive quod idola non erant dii Israelitarum, sed gentilium: sive etiam, quod alienum aliquando idem ferme significat quod adulterinum, aut insincerum, impurum: sicut
quasi dixisset Aaron: Ista est vera ratio colendi eum ipsum Deum, qui nos eduxit ex Aegypto. Verisimile sane est, eos non tam propalam a Deo ipso, qui eos ex Aegypto eduxerat, deficere voluisse, quam certum cultum, qui nondum erat a Deo ordinatus, suo arbitrio ordinare. Affirmat Christus Ioan. 10, etiam illos vocari deos, ad quos verbum Dei factum est. Intelligit autem de gubernatoribus ac doctoribus, ut supra monui. Citat enim Psalm. 8. Deus caeli, Gen. 21, verum aut aeternum Deum significat. Sed contra Deus seculi, 2. Corinth. 4, diabolum: in quibus Deus huius seculi
tam varii errores ac corruptelae in religione, et denique etiam mira varietas et inconstantia cogitationum, animi motuum ac tentationum. Praeterea per metaphoram aut similitudinem quandam diabolicae calumniandi malitiae, etiam ad malos homines aliquando haec vox transfertur: sicut Christus Ioan. 6 Iudam vocat diabolum, qui huius sui artificii praeclarum specimen dat, cum unctionem Domini sub specie iuvandi pauperes calumniatur, tanquam intolerabilem luxum ac profusionem eleemosynae ac beneficentiae hominum: sua interim furta ac peculatum quaerens. Porro Paulus Actor. 13 vocat
tractabuntur. ¶ Haec de nomine Diaboli et Satanae. Nunc ad damus etiam alias varias eiusdem appellationes. Diaboli appellationes sunt: Deus huius seculi. Satan, id est, adversarius, 2. Corinth. 4. Princeps potestatis aeris, Ephes. 2. Potestas tenebrarum, Coloss. 1: Princeps huius mundi, Ioan. 14. Nequissimus, Ephes. 6. Malignus, malus, malum, pravus,
quem illa aliquid cum desiderio quaerit et appetit ad fruendum, per quem et fruitur eo, et cum quadam sua vitate interiore amplectitur, et conservat adeptum. Hunc affectum distinguere possis varie. Alius enim est amor Dei erga nos, quo ille adeo dilexit mundum ut unigenitum traderet pro nobis. Ioan. 3. et quo nos dilexit in dilecto. Cum igitur Scriptura praedicat dilectionem aut amorem Dei, plerunque intelligit de paterno favore Dei erga nos, sicut Iohannes in primae quarto inquit: In hoc est charitas, non quod nos dilexerimus Deum, sed quod ipse dilexit nos. Sic et Rom. 5. Papistae
hanc vocem et eius dicta trahunt. Ex hoc porro amore aut dilectione duae figuratae significationes exoriuntur. Alias enim ad causam efficientem vox haec redit: ut cum ibidem Deus dicitur Charitas, id est, autor, effector et approbator verae charitatis. Alias ad effectus suos prolabitur. ut 1. Ioan. 3. Videte qualem charitatem dedit nobis Deus, ut filii Dei nominemur. Charitas hic pro beneficio ex charitate profluente ponitur, causa pro effectu, ut opere diligere. Sic et Ro. 5, dicitur dilectio Dei diffusa esse in cordibus nostris per Spiritum sanctum. id est, effectus, indicium, aut
integritatis esse, non quod perfectissimum reddat hominem, ut Papistae interpretantur: sed quod conservet unitatem ac coniunctionem fratrum. Quod Gregorius eleganter hisce verbis exponit: Charitatis est proprium, nutrire concordiam, servare composita, coniungere dissociata, etc 1. Ioan. 4 dicit, perfectam charitatem eiicere timorem foras: quod recte tum de Dei charitate erga nos intelligimus (cum enim eam credimus, ut idem ibidem affirmat, fiduciam concipimus in die iudicii) tum etiam de nostra charitate erga Deum. nam dilectio cum servili timore consistere nequit.
2. Tim. 4. Demas me reliquit, diligens praesens seculum. Erasmus, amplexus. Pro effectu charitatis seu beneficentia accipitur 2. Cor. 2. Confirmate in eum charitatem. id est, praestate ei re ipsa hoc beneficium. Sic et Hebr. 6, charitas aut dilectio vocatur beneficentia in pauperes. Sic 1. Ioan 3. inquit: Videte qualem dilectionem aut charitatem nobis pater dedit, ut filii Dei vocemur. id est, quantae dilectionis munus. Sic et Rom. 5. Charitas Dei est effusa in corda nostra, per Spiritum sanctum. id est, effectus aut munus charitatis, nempe ingentia dona Spiritus sancti. Qui
praestiterit, ut plus Deum dilexerit quam suas opes. ubi verbum Diligere omnino tantum de quadam amica compellatione accipi necesse est. vide Synecdochen, aut Metalepsin. Diligere verbo et lingua, est externo sermone ac gestu dilectionem simulare. Diligere opere et in veritate, 1. Ioan. 3, est re ipsa ac serio diligere. Diligere apparitionem aut adventum Christi, 1. Tim. 4. pro, expetere ac desiderare: causa pro effectu ponitur. Quae. n. amamus, ea desideramus, expetimus et expectamus. Dilectionis Deus dicitur, subintellige autor, effector; amator et approbator, 2.
et imbibistis, aut attulistis inde ex utero matris. Discere igitur significat,
tali natura, animo aut ingenio praeditum esse: ac ponitur verbum verbale pro verbo reali: sicut et infra verbum DOCEO. Sic Ioan. 8 dicit Dominus: Vos ex patre diabolo estis, et opera quae apud eum vidistis facitis. ubi videre non simplex videre, aut per oculos discere significat: sed in natura ipsa habere implantatam diabolicam malitiam, aut semen, aut imaginem.
DISCIPLINA, Latinis plerunque doctrinam aut
Sic et Hier. 9 dicit Deus ad prophetam: Habitatio tua in medio doli. id est, inter dolosos. In dolo aliquid facere: Iud. 9. Misit nuncios in dolo: id est, dolose. quae phrasis admodum crebra est. Scriptura virum simplicem, iustum ac sincerum depingens, dicit non esse in ore eius dolum: Ioan. 1, de Nathanaele. et 1. Pet. 2, de ipsomet Christo. Contra autem Paulus dicit, Elymam magum esse plenum omni dolo. Observandum tamen est: quod ad carentiam doli piorum attinet. nam dolus sinceritati opponitur. Dolosos ergo vocat Scriptura, quos aliquando Duplices corde: ut Iacob 4.
eius iussu ac benedictione: idque ita, ut eius tantum, non tuam gloriam, utilitatem aut commodum quaeras. Psalm. 119, et Matthaei ac Iohannis 5. Cum hominibus tribuitur, alias honoris causa tantum eis datur: ut Exod. 32, Ne irascatur Dominus meus, quia scit hunc populum esse in malo. Sic Ioan. 12 dicunt Graeci ad Philippum: Domine volumus videre Iesum. Alias ratione iuris, regiminis aut possessionis. Sic Gen. 42. dicunt filii Iacob: Locutus est ille vir Domini terrae duriter nobiscum. Et Galat. 4. dicit, Infantem sub tutoribus existentem, esse nihil ominus dominum omnium. Et
remissionem peccatorum: denique et transfert nos in aeternum regnum, per passionem Christi nobis paratum; Lucae 22. Cornu salutis: Lucae primo hoc est, regnum, in quo voce ministerii salus per Christum parta annunciatur et applicatur. Aqua viva. item, Fons aquae salientis in vitam aeternam: Ioannis quarto, id est, doctrina adferens veram ac salutarem consolationem sitienti codi, hoc est consternato agnitione peccatorum. Verba gratiae: Luc. 4. explicabat enim Christus prophetiam Esaiae de Evangelio. Vocantur autem Gratiae verba, a forma et effectu. nam gratuitam remissionem
credenti in Christum, applicat. Verba vitae aeternae. Iohannis 6. Verba vitae aeternae habes. nam per Evangelii concionem vita, quam Christus suo sanguine meruit, donatur credentibus. Scientia salutis, Luc. 1. est enim doctrina de salute per Christum acquisita, quam exhibet nobis. Veritas: Ioannis 1. Plenum gratia et veritate. Item, Gratia et veritas per IESUM Christum facta est: Ioannis 1 hoc est, vera ac certa doctrina de voluntate Dei erga nos ostendens nos merito Christi salvari, et accipi in gratiam.
Lux: Matth. 4. Sedentibus in regione umbrae mortis, lux orta
nam per Evangelii concionem vita, quam Christus suo sanguine meruit, donatur credentibus. Scientia salutis, Luc. 1. est enim doctrina de salute per Christum acquisita, quam exhibet nobis. Veritas: Ioannis 1. Plenum gratia et veritate. Item, Gratia et veritas per IESUM Christum facta est: Ioannis 1 hoc est, vera ac certa doctrina de voluntate Dei erga nos ostendens nos merito Christi salvari, et accipi in gratiam.
Lux: Matth. 4. Sedentibus in regione umbrae mortis, lux orta est eis. Mysteria regni caelorum: Matth. 13. quod etsi in genere de omnibus mysteriis accipi
delicias facit, et boni malis permixti sunt, denique paleis turgere sufficit: ubi autem in medium prodit Christus cum suo Evangelio, dum conscientias coarguit, et citat ad Dei tribunal, ventilantur paleae, quae prius magnam areae partem occupabant. Evangelii praedicatio Messi comparatur, Ioannis quarto: Adhuc quatuor menses sunt, et messis veniet, etc. Ut vero intelligatur hic locus, tenenda est inter sationem et messem antithesis. Satio metaphorice fuerat legis et prophetarum doctrinatunc enim semen in terram proiectum, manebat quasi in herba: doctrina autem
saepe idem quod Ab valeat, et ponatur pro quavis causa efficiente. Augustinus libro de Natura boni, facit discrimen inter Ex et De, quod Ex quamcunque originis vim indicet, sed De proprie essentialem aut materialem: quod ipsum tamen semper verum non est. Ex Deo aut ex diabolo esse, Ioannis 8, et 1. Ioannis 3, non tantum originem significat, sed etiam ipsam naturam, ingenium, aut indolem denotat ac describit, nempe eos divinam bonitatem ac imaginem, aut contra diabolicam malitiam repraesentare. Dicetur de hac praepositione aliquid in PER. Vide de ea etiam Basilium, libro de
Ab valeat, et ponatur pro quavis causa efficiente. Augustinus libro de Natura boni, facit discrimen inter Ex et De, quod Ex quamcunque originis vim indicet, sed De proprie essentialem aut materialem: quod ipsum tamen semper verum non est. Ex Deo aut ex diabolo esse, Ioannis 8, et 1. Ioannis 3, non tantum originem significat, sed etiam ipsam naturam, ingenium, aut indolem denotat ac describit, nempe eos divinam bonitatem ac imaginem, aut contra diabolicam malitiam repraesentare. Dicetur de hac praepositione aliquid in PER. Vide de ea etiam Basilium, libro de Spiritu S. Ex hoc,
oculi mei. Aliquando exaltari cor alicuius, piam magnanimitatem significat. 2. Paral. 17. Et exaltavit Iosaphat cor suum ad vias Domini. Reperitur etiam, ubi Exaltari aliquem significat in cruce suspendi. ut cum Christus dicit, Oportere filium hominis exaltari. id est, suspendi de cruce. Et Ioannis octavo: Cum exaltaveritis filium hominis. Exaltare aliquid, aliquando significat exaltatum agnoscere, ac considerare. Psalm. 48. Exaltare palatia eius. Posses tamen per superius positam loquutionem etiam Celebrare exponere. Verum de hac phrasi etiam in cognatis verbis: ut in Elevo,
dicit de stupore et metu orto, Cor ad genua decidere: et Germani vulgo, Es entfiel ihnen das herz. Exitus urticae, pro urticeto, ubi libenter urticae crescunt. Sophon. 2 Erunt exitus urticae: id est, desolabuntur, et crescent ibi urticae, ut solent in ruinosis aedificiis. Christus saepe in Ioanne inculcat, se exivisse a patre: id est, ab eo missum, ut carnem assumeret, et tota illa legatione, qua genus humanum redemit, perfungeretur. Posses tamen et de generatione intelligere. Longe aliter dicitur exire Cain a facie Domini. id est, excidere a favore et gubernatione eius, ut non sit
Facere cum Deo, 1. Samuelis 14. id est, Deo regente et perficiente. Cum Deo Ionathan hodie fecit. id est, hanc tantam victoriam Deo cum reges te consequutus est. Facere virtutem. In Deo faciemus virtutem: id est, ipso nos regente ac corroborante, praeclara opera faciemus. Facta est coena Ioan. 13 pro coepta. Sic Ioan. 1. Gratia et veritas per Christum facta, id est, coepta est communicari, aut contigit nobis, vel etiam parta est. Facere in manu excelsa, Numer. 15, in malam partem accipitur: pro superbe, arroganter, et contumaciter peccare. Anima quae
14. id est, Deo regente et perficiente. Cum Deo Ionathan hodie fecit. id est, hanc tantam victoriam Deo cum reges te consequutus est. Facere virtutem. In Deo faciemus virtutem: id est, ipso nos regente ac corroborante, praeclara opera faciemus. Facta est coena Ioan. 13 pro coepta. Sic Ioan. 1. Gratia et veritas per Christum facta, id est, coepta est communicari, aut contigit nobis, vel etiam parta est. Facere in manu excelsa, Numer. 15, in malam partem accipitur: pro superbe, arroganter, et contumaciter peccare. Anima quae fecerit in manu excelsa,
veteri Testamento promittitur vita aeterna. Isaiae 57. Fiduciam habens Dei, haereditabit terram, et possidebit montem sanctum meum. Fiduciam habemus per Christum ad Deum. 2 Corin. 3. Fiducia quam habemus in Deo, haec est, quod quaecunque petierimus secundum voluntatem eius, exaudit nos primae Ioannis quinto. Fiducia aliquando etiam ipsam rem cui fidimus, seu quae in nobis excitat fiduciam, significat. ut Iob decimo octavo: Fiducia impii avellatur de tabernaculo eius, interitus veluti rex calcet eum. Isaiae trigesimo secundo, Habitabit populus meus in tabernaculis fiduciarum: id
Christum et omnes Apostolos id multis ac illustribus testimoniis asserere. Certe David a tali fiducia ac iudicio Dei supplex provocat, inquiens: Non intres in iudicium tuum cum servo tuo Domine, quia non iustificabitur in conspectu tuo omnis vivens. Solum igitur dicemus de ipso loco 1. Ioan. 4, quem iste tam importune contra nos urget: monstrabimusque, nihil eum penitus pro istius venenato errore facere. Verba ipsa Graece sic habent:
ἠμῶν, ἵνα παῤῥησίαν ἐχωμεν ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς κρίσεος
Deo, idem est. Sic Iosua dicit ad Achan, cap. 7, Da gloriam Domino, et da ei confessionem, et indica quid feceris. id est, agnosce et fatere eum omnia scire, esse iustum merito nunc irasci, et te punire: tuamque culpam confitere, ac damna. Sic et Pharisaei dicunt ad caecum natum, Ioan. 9. Da gloriam Domino, nos scimus quod hic homo peccator est. id est, agnosce quidem et celebra hoc Dei beneficium, sed nequa quam illud isti seductori tribueris, eumve propterea excusaveris, sed soli Deo. Abramus quoque dicitur dedisse gloriam Deo, credendo ei: Roman. 4. id est,
149. Glorificabit humiles aut afflictos in salute: id est, salvando, liberando eos. Actor. 2. 3. Deus resuscitando dicitur Christum glorificasse. id est, in gloriam evexisse, et etiam gloriosum hominibus declarasse. Hanc glorificationem quaerit Christus a patre, Ioan. 12. 16. 17, ut scilicet ex illa tristi exinanitione atque humiliatione, seu forma servi, restituatur in illam pristinam formam Dei, quam apud patrem habuit ante conditum mundum. Utriusque significationis exemplum habetur in illo celebri dicto 1. Sam. 2, Glorificantesque glorificabo et ego,
Si enim per legem iustitia, Christus gratis mortuus est. id est, nihil profecit aut acquisivit nobis moriendo, ut nos nostromet sudore iustitiam ac vitam acquirere oporteat. Sicut paulo prius dixerat: Igitur Christus est minister peccati. Aliquando significat sine gravi, aut iusta causa: ut Ioan. 15. Psal. 35. Odio habuerunt me gratis. Sic Proverb. 24 dicitur: Ne sis testis gratis contra proximum tuum id est sine gravi causa, aut vera eius culpa. Denique significat sine precio: ut Matth. 10. Gratis accepistis, gratis etiam date. 1. Cor. 11. Gratis vobis
est, res piorum subinde magis ac magis a Deo secundantur. Illuminare lucernam alicuius, Psalm. 18. id est, beare ac felicem reddere. Sic ibidem dicit, Illuminas tenebras: id est, me in errore iacentem vera doces, in calamitatibus haerentem liberas, et in res secundas transfers. Illuminare Ioan. 1, videtur significare omnia beneficia Christi: ut sunt, erudire, foris ac intus convertere, iustificare, et renovare. inquit enim: Erat lux vera, quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. ubi per verbum Illuminari, omnia beneficia quae nobis a Christo contingunt, indicantur.
et explicatur. Vide de hac voce infra in verbo Possum: ubi ostenditur, Non posse, aliquando dici de re ardua, et quae conflat citra molestiam et incommodum singulare. ut Luc. 15: Iam sum in lecto una cum meis pueris, non possum surgere et dare tibi panes mutuo. Ioan. 6: Durus est hic sermo, quis potest eum audire. i. nemo sine taedio et molestia, ista paradoxa audiet, nec facile credet. Ibidem cap. Non potest mundus odisse vos. i. haud facile audit,
revera de illa eadem die, non efficiet, animam non descendere ad inferos. Potuit enim eadem die et descendisse ad inferos, et ascendisse in paradisum. Potest enim illud Mecum, de divinitate Christi intelligi. nam filium hominis secundum divinitatem semper fuit, est et erit in caelis, Ioan. tertio. Vel, ut aliquanto simplicius dicamus, quanquam Christus semper fuit in caelo, et cum patre operatus est: tamen et toto vitae tempore multum passus est, et saepe dolores inferni sensit. Sic quoque post mortem et in caelo cum latrone fuit: et tamen anima in inferno non gloriosa esse,
119, Recordatus sum iudiciorum tuorum a seculo Dfie. i. ultionum et horribilium poenarum impiis inflictarum. Hier. 48, Hucusque iudicium Moab..i. gravissima Dei ultio, Moabitis infligenda, descripta est ponitur quoque crebro Iudicium per synecdochen, pro causa damnationis aut poenae. ut Ioan. 3. Hoc autem est iudicium, quod venit lux in mundum, et dilexerunt magis homines tenebras quam lucem. de quo prolixius in synecdoche et metonymia dixi. Ita nonnulli et verbum Iudicandi ibidem praecedens exponunt. Non. n. misit Deus filium suum in mundum, ut iudicet mundum, sed ut servetur
scilicet iustos denotat. 2 Pet. 3. In novis caelis iustitia habitat: id est, iusti. Item, res factaque iusta. Psalm. 11, Iustitias deligit Deus. Sic supra exposuimus illud Isaiae, Omnes iustitiae nostrae ut pannus menstruatae: id est, iuste facta omnia bona nostra opera sunt contaminata. 1. Ioan. 2. Iustus est qui facit iustitiam: id est, iusta facta. sic forte accipiendum est dictum Christi, Oportet nos implere omnem iustitiam. id est, perficere omnia opera divinitus mihi â patre praescripta.
Quarto: Iustitia dicitur etiam praemium piae ac iustae vitae, quo quasi
ut verus Dei agnus, in suo corpore, nempe patiendo portaverit ac abstulerit, nostra castigatio totumque chirographum sit in eum reiectum, ac ipse nos suo sanguine abluerit, mundaverit, et super nivem dealbaverit. Duo videntur diversissima esse loca de Christi iustitia, qua iustificemur: alter Ioan. 16. Spiritus sanctus arguet mundum de iustitia, quia vado ad patrem. alter Galat. 2. Si ex operibus legis iustitia est, Christus est frustra mortuus. quorum summus consensus a paucis hactenus animadversus est. Omnino enim potenter evincunt, iustitiam iustificantem a Spiritu S. in utroque
ad bona opera impellit, multo minus eum felicem ac beatum efficit Is vero idem est servus peccati, qui sese dedidit peccato, et in cuius membris illud regnat, impellens eum ad omnis generis pravas actiones. et denique quod in eum per iram Dei ad poenas temporarias et aeternas grassatur ac saevit. Ioan. 8 gloriantur Iudaei de libertate. At Christus contra contendit, eos esse servos, nec posse vere fieri aut esse liberos, nisi filius eos liberaverit. Exponit autem ipse Christus, de quânam libertate aut servitute loquatur: nempe de spirituali, addens regulam universalem, Omnis qui peccat,
sanusque occupaverat, est subito mortuus. Loca, cantici. i. officia, functiones. 1 Par. 6, Quos praefecit David in locis cantici, in suis functionibus, officiis'ue aut ministeriis. Locus singulari quadam emphasi aliquando Iudaeam significat. superbiebant enim Iudaei de loci sui sanctitate. Ioan. 11. dicunt: Venient Romani, et tollent locum, ac gentem nostram. i. nostram hanc regionem occupabunt suis coloniis, nos vero Iudaeos vendent in diversas nationes. Locum alicuius alicubi non inveniri, non tam significat id quod Latini dicunt, alicui locum non esse alicubi: quâm, nusquam eum
Proverb. 3 et 4 Discede a malo Rom. 2. Tribulatio et angustia super omnem animam hominis operantis malum. Eadem locutio est et Proverbiorum 14, et saepissime alias: de qua dicitur a verbo ac phrasi Operari malum. Isaiae 56. Beatus vir qui custodierit manum suam, ne faciat quicquam mali. Ioan. 5. Qui mala fecerunt, ibunt in resurrectionem damnationis. Thren. 1, Veniat omne malum ipsorum coram te, et [?: ] illis sicut fecisti mihi propter iniquitates meas. id est, recorderis peccatorum ipsorum, puniasque eos propter ea. Alias pro speciali iniustitia ponitus, qua
1. Cor. 10, cibum spiritualem, ea potissimum de causa, quia non physice [?: ] miraculose et singulari Dei beneficio Israelitis [?: co- ] gebat, aut perveniebat. quam rationem etiam Ambrosius super 1. Corinth. 10 proponit. Eadem de causa [?:-catur ] etiam Ioannis 16, panis caelestis, quia non de [?:-ra ] nascebatur, sed ex caelo aut aere cadebat. [?: Sim- ] vocatur et Psalm. 78, frumentum caeleste, item panis angelorum: non quod angeli eo vescerentur, sed quid (ut diximus) caelitus, et quasi e domicilio angelorum venire
[?:-ut ] mandatum itidem promissionem significare [?: vide-nt ] . Sic enim exponit ipsemet Psalmus, de promissione inquiens: Pete a me, et dabo tibi haereditatem, etc.
MANDUCARE, aliquando per metaphoram spiritualem fruitionem significat. ut Ioann. 6, Nisi manducaveritis carnem filii hominis: pro, fide fructum passionis carnis eius perceperitis. Psalm. 128. Laborem manuum tuarum si comedes, beatus es, et bene tibi erit, id est, si iuste tibi victum parabis. Comedere aut manducare [?: p--m ] doloris, Psalm. 127,
Christi, item de externa acceptione Apostolorum, igitur et de externa manducatione. Id enim ipsum eodemque modo edere ac bibere iubentur, quod et quo modo accipere, nempe externo opere. Nam spiritualis manducatio in mox sequentibus praecipitur, ut id alibi prolixius exposui. Matth. 11 est, quod Ioannes Baptista nec manducaverit, nec biberit: et contra, quod Christus ederit ac biberit: quem Hebraismum in Generalib. preceptionibus propria Regula exposui: quod scilicet quaedam verba sint in quadam ampliori significatione accipienda, perinde ac si aliquod adverbium intendendi eis adiectum
nec manducaverit, nec biberit: et contra, quod Christus ederit ac biberit: quem Hebraismum in Generalib. preceptionibus propria Regula exposui: quod scilicet quaedam verba sint in quadam ampliori significatione accipienda, perinde ac si aliquod adverbium intendendi eis adiectum esset. Sic igitur Ioannes non manducavit. id est, non large ac liberaliter, sed valde tenuiter victitavit seu ieiuniis semet maceravit. Christus contra liberaliter et communi more vixit, non crucians semet fame aut ieiuniis, non raro etiam conviviis exceptus, quibus non est solitus Baptista interesse.
erit nox metaphorica. Sic alibi: Expectavimus lucem et ecce tenebrae.
MANEO, non magnam requirit explicationem, quod nullam admodum obscuram significationem aut phrasin in Sacris literis habeat. Manere aliquando significat habitare, aut etiam aliquandiu solum morari, vel divertere. Ioan. 1. Viderunt ubi maneret, et manserunt ea die apud eum. Ioann. 8. Servus non manet in domo in aeternum, filius manet. Manere in Christo, et Christum in aliquo, Ioann. 6 et 15, per metaphoram, spiritualem mansionem et inhabitationem Dei in piis, et piorum perseverationem in fide
MANEO, non magnam requirit explicationem, quod nullam admodum obscuram significationem aut phrasin in Sacris literis habeat. Manere aliquando significat habitare, aut etiam aliquandiu solum morari, vel divertere. Ioan. 1. Viderunt ubi maneret, et manserunt ea die apud eum. Ioann. 8. Servus non manet in domo in aeternum, filius manet. Manere in Christo, et Christum in aliquo, Ioann. 6 et 15, per metaphoram, spiritualem mansionem et inhabitationem Dei in piis, et piorum perseverationem in fide significat. Manere in dilectione Christi. Ioann. 15, est, frui
phrasin in Sacris literis habeat. Manere aliquando significat habitare, aut etiam aliquandiu solum morari, vel divertere. Ioan. 1. Viderunt ubi maneret, et manserunt ea die apud eum. Ioann. 8. Servus non manet in domo in aeternum, filius manet. Manere in Christo, et Christum in aliquo, Ioann. 6 et 15, per metaphoram, spiritualem mansionem et inhabitationem Dei in piis, et piorum perseverationem in fide significat. Manere in dilectione Christi. Ioann. 15, est, frui favore eius, seu perseverare in eo ut diligatur a Christo. Passive omnino, non active intelligendum est de
ea die apud eum. Ioann. 8. Servus non manet in domo in aeternum, filius manet. Manere in Christo, et Christum in aliquo, Ioann. 6 et 15, per metaphoram, spiritualem mansionem et inhabitationem Dei in piis, et piorum perseverationem in fide significat. Manere in dilectione Christi. Ioann. 15, est, frui favore eius, seu perseverare in eo ut diligatur a Christo. Passive omnino, non active intelligendum est de dilectione, qua a Christo diligimur, non contra. Vivere etiam indicat: ut Ioan. 12, Nos audivimus ex lege, quod Christus maneat in aeternum. id est, non moriatur.
Dei in piis, et piorum perseverationem in fide significat. Manere in dilectione Christi. Ioann. 15, est, frui favore eius, seu perseverare in eo ut diligatur a Christo. Passive omnino, non active intelligendum est de dilectione, qua a Christo diligimur, non contra. Vivere etiam indicat: ut Ioan. 12, Nos audivimus ex lege, quod Christus maneat in aeternum. id est, non moriatur. Ioan. 21. Si eum volo manere donec veniam, quid ad te? Philipp. 2. Manere in carne: pro, vivere. Per metaphoram significat. vigere atque florere. ut, Peccatum alicui manere tum originale, tum actualium
Ioann. 15, est, frui favore eius, seu perseverare in eo ut diligatur a Christo. Passive omnino, non active intelligendum est de dilectione, qua a Christo diligimur, non contra. Vivere etiam indicat: ut Ioan. 12, Nos audivimus ex lege, quod Christus maneat in aeternum. id est, non moriatur. Ioan. 21. Si eum volo manere donec veniam, quid ad te? Philipp. 2. Manere in carne: pro, vivere. Per metaphoram significat. vigere atque florere. ut, Peccatum alicui manere tum originale, tum actualium reatum, tum denique et iram ac poenas Dei praepotenter aliquem premere et affligere: Ioan. 9.
Ioan. 21. Si eum volo manere donec veniam, quid ad te? Philipp. 2. Manere in carne: pro, vivere. Per metaphoram significat. vigere atque florere. ut, Peccatum alicui manere tum originale, tum actualium reatum, tum denique et iram ac poenas Dei praepotenter aliquem premere et affligere: Ioan. 9. Verbum Dei dicitur manere in aeternum, Psalm. 119, id est, valere, vigere, efficax ac verum esse. Sic et iustitia alicuius dicitur manere in seculum, Psalm. 111. et 2. Corinth. 9. item consilium Domini manere in aeternum, Psalm 33. Manere aliquid alicui, Actor. 5. pro, in eius
opus manserit. id est, in corruptum, solidum ac vigens perstiterit. Sic nostra substantia quae est in caelis, permanere dicitur: id est, firma, stabilis ac immota durare. Manens ab initio, Psalm. 55. id est, Deus in aeternum vivens: sicut et Antiquus dierum vocatur. Manere in morte: 1. Ioann. 3. Qui non diligit, manet in morte. id est, regitur, tenetur captivus et vinctus a spirituali morte, nempe peccato, ira Dei et poenis. MANSIO Ioan. 14, duplicem significationem habet. Primum enim, In domo patris mei mansiones multae, per metaphoram idem valet quod, amplissima est copia in
ac immota durare. Manens ab initio, Psalm. 55. id est, Deus in aeternum vivens: sicut et Antiquus dierum vocatur. Manere in morte: 1. Ioann. 3. Qui non diligit, manet in morte. id est, regitur, tenetur captivus et vinctus a spirituali morte, nempe peccato, ira Dei et poenis. MANSIO Ioan. 14, duplicem significationem habet. Primum enim, In domo patris mei mansiones multae, per metaphoram idem valet quod, amplissima est copia in caelo felicitatis. Secundô, Veniemus ad eum, et mansionem apud eum faciemus: est idem quod, cum eo erimus, ipsi propitii aderimus, favebimus, eum
est, etiam lamentari ac [?: ]
gere. Threnorum 1. Cum expanderet Syon manus, non fuit qui eam consolaretur. quia hunc quoque gestum lamentantes exhibent. Extendere manus, pro crucifigi. Ioann. 21, Extendes manus, et alius te cinget. Allusio est ad puerilem morem. cum matres cingunt pueros, dicunt, Leva manus, ibi illi extendunt: ut mos est in illis locis, ubi maior cingulorum usus est, et diligentius duplici aut triplici circumvolutione cingunt. Extendere manum ad pauperem,
peragenda, Deus dicitur suis ministris dimensus esse: 2 Cor. 10. ubi Paulus dicit se tantum de sua mensura gloriari, quod Deus eum voluerit non tantum in Asia, sed et in Graecia et usque ad Illyricum spargere suum Evangelion. Contra autem Baptista negat, patrem dare filio spiritum ad mensuram: Ioan. 3. sed plenitudinem gratiae, ut unigenito, ex cuius plenitudine [?: ] haurire oporteat, Ioan. 1. Ad mensuram igitur dare, significat parce dare. Contrarium est, plenitudinem largiri. Mi usuram implere, per metaph. significat, eam quantitatem peccatorum explere, quam Deus
quod Deus eum voluerit non tantum in Asia, sed et in Graecia et usque ad Illyricum spargere suum Evangelion. Contra autem Baptista negat, patrem dare filio spiritum ad mensuram: Ioan. 3. sed plenitudinem gratiae, ut unigenito, ex cuius plenitudine [?: ] haurire oporteat, Ioan. 1. Ad mensuram igitur dare, significat parce dare. Contrarium est, plenitudinem largiri. Mi usuram implere, per metaph. significat, eam quantitatem peccatorum explere, quam Deus praestituit, cum ad puniendum exurgere velit, ut iam ultra ferre non velit aut possit, quin mox et gravissime
taedii ac molestiae. sicut mercenarii tempus plenum molestiae ac laboris est: non enim patitur eum conductor ociari, Iob 7. Porro Iob 14, Sicut mercenarii dies eius: significatur tempus molestum ac laboriosum, cuius finem videre cupias, sicut mercenarius suae conductionis. Mercenarius, Ioan. 10 significat Christo, infidelem pastorem: quia mercenarii plerunque non tam id agunt, ut fideliter serviant, quam ut lucrum percipiant: quare in periculo aut aliqua maiori difficultate sese subtrahunt. Sed Christus ibi satis naturam mercenarii et huius vocis declarat: quem locum expende.
nam messis ei significat homines cupidos verae religionis, et quasi maturos ad conversionem. Matthaei nono et Lucae decimo: Messis quidem multa est, operari [?: ] tem pauci. Orate ergo Dominum messis, ut mittat operarios in suam messem. Regiones albae sunt ad [?: ] , Ioan. 4. id est, homines sunt iam cupidi purioris [?: ] onis, et idonei qui convertantur. Ibidem citator prouerbium, Alius est qui seminat, alius qui metit. [?: C- ] vis ea videtur fuisse, quod saepe alii percipiant fructus alienorum laborum. Sed Christus ad id accommodat,
et necessaria curarent, quales [?: ] ferme sunt praefecti aerarii. De talibus diaconis [?: ] pit Apostolus ad Timotheum et Titum scribena [?: ] sensu dixerunt Apostoli, Actor. sexto, Non est [?: ] nos ministrare mensis. Cum Christus dicit Ioan duodecimo: Si quis mihi ministraverit, volo ut [?: ] sum, ibi sit et minister meus. habet ea vox [?: com- ] significationem, sed tamen per metaphoram [?: sig-uerum ] cultorem et cultum Dei. Ministerii [?: ] , [?: ] strumenta
quia doctores quasi Patres, auditores vero quasi ab eis geniti habentur: ut et Paulus loquitur. A `minore ad maiorem, aut contra, simpliciter significat omnes, non exclusis parvis aut magnis: Ieremiae octavo, 31, 42. Actor. octavo et vigesimosexto. Qui est minor in regno caelorum, maior est Ioanne: Matthaei 11. Christus ibi vocat se minorem aut minimum in regno caelorum, vel opinione hominum, qui leviter de eo sentiebant, statuentes eum nequaquam Ioanni comparandum esse qui Hebraismus est usitatus. Vel, quia venit ministrare, et non ministrari: vel denique propter exinanitionem.
non exclusis parvis aut magnis: Ieremiae octavo, 31, 42. Actor. octavo et vigesimosexto. Qui est minor in regno caelorum, maior est Ioanne: Matthaei 11. Christus ibi vocat se minorem aut minimum in regno caelorum, vel opinione hominum, qui leviter de eo sentiebant, statuentes eum nequaquam Ioanni comparandum esse qui Hebraismus est usitatus. Vel, quia venit ministrare, et non ministrari: vel denique propter exinanitionem. quia factus est peccator, et denique ministri aut legati personam sustinuit, non aequalis cum patre: alibi dicens, Pater maior me est. Paulus vocat se Apostolorum
postremo conversus est, et fuit persecutor, ut ipsemet huius sui epitheti rationem exponit. Forte tamen etiam respicit in [?:-d ] , quod solus cum Christo non est versatus: denique potest etiam ad communem aliquorum opinionem alludere videri. Illum oportet crescere, me autem minui: Ioan tertio. id est, famam Baptistae necessario accidit obscurari effulgente gloria Christi, sicut et stellae et luna minui videntur praesentia solis: cum per se non minuantur, sed tantum comparatione aut relatione. Posset tamen videri respicere ad finem sui ministerii, cum vel maxime tunc functio
a gratia deducta, exprimere conatus est: unde vel vicinitas, vel etiam (ut cum Sophistis loquar) identitas significationum gratiae et misericordiae cernitur. Vicina etiam huic [?: ] significatio est vocis Dilectio ac Charitas, cum Deo ergo nos tribuitur. ut cum Christus dicit Ioannis tertio: Ideo dilexit Deus mundum, ut tradiderit unicum filium, ut omnes qui credunt in eum, non pereant, sed habeant vitam aeternam. Sic de eadem dilectione, gratia aut misericordia, Romanorum quinto inquit. Commendat autem Deus dilectionem suam erga nos, quid cum adhuc essemus
adulatores, quales plerunque sunt aulici, qui id omni studio cavent, ne illa austera et aspera feritate cuiusquam teneras aures, praesertim vero suorum dominorum laedant: perinde ac si quis asperiore veste talem aliquem molliculum attingeret, aut perfricaret. Talem negat Christus fuisse Ioannem, ut qui et ipsum Herodem obiurgarit de incestu, et sanctissimos illos Pharisaeos genimina viperarum vocaverit, eisque ob sua peccata extremum exitium imminere praedixerit.
MOLLICIES,
[?: infer-i ] ponitur. Psalm. 6, Quoniam non est in morte qui [?:-emor ] sit tui, in inferno autem quis confitebitur tibi? Eadem locutio est Isaiae 38. De multiplici morte spirituali dixi supra. Eiusdem generis est, quod omnes impii ac increduli dicuntur mortui, ut 1. Ioann. 3. Qui non diligit fratrem, manet in morte. 1. Timoth. 5, Vidua in feliciis agens vivens mortua est: id est, licet corpore et corporali vita vivat, tamen anima et spiritualiter est mortua. Ioan. 5, Mortui audient vocem filii Dei, et qui [?:-dierint ] vivent: id est, impii
spirituali dixi supra. Eiusdem generis est, quod omnes impii ac increduli dicuntur mortui, ut 1. Ioann. 3. Qui non diligit fratrem, manet in morte. 1. Timoth. 5, Vidua in feliciis agens vivens mortua est: id est, licet corpore et corporali vita vivat, tamen anima et spiritualiter est mortua. Ioan. 5, Mortui audient vocem filii Dei, et qui [?:-dierint ] vivent: id est, impii et nondum conversi, qui severa spiritualiter mortui sunt, convertentur et vivent. Aliqui accipiunt de mortuis etiam corporaliter, sicut [?:-ox ] loquitur de iis qui in monumentis sunt.
[?: ] patri aut matri, morte moriatur. id est, sine ulla excutione aut effugio, aut spe liberationis occidatur. Sic multo magis illud Dei dictum de tota aut spirituali morte accipiendum est: Quacumque die comederis, morte mo [?:-eris ] . Mortem videre, mortem gustare, Ioan. 8, significat pa mortem, aut mori: sicut et Videre vitam, Ioan. 3. Videre [?:-ona ] Hierusalem, est frui eis. Psalm. 89. Quis est homo [?:-i ] vivet et non videbit mortem, eruetque animam suam de potestate inferni. Luc. 2, Simeonem non esse visurum mortem,
ulla excutione aut effugio, aut spe liberationis occidatur. Sic multo magis illud Dei dictum de tota aut spirituali morte accipiendum est: Quacumque die comederis, morte mo [?:-eris ] . Mortem videre, mortem gustare, Ioan. 8, significat pa mortem, aut mori: sicut et Videre vitam, Ioan. 3. Videre [?:-ona ] Hierusalem, est frui eis. Psalm. 89. Quis est homo [?:-i ] vivet et non videbit mortem, eruetque animam suam de potestate inferni. Luc. 2, Simeonem non esse visurum mortem, priusquam vidisset Christum Domini. Sic fer [?: ]
animam suam de potestate inferni. Luc. 2, Simeonem non esse visurum mortem, priusquam vidisset Christum Domini. Sic fer [?: ] Latini dicunt, Somnum videre. Sed de hac phrasi [?: ] verbo Videndi. Hac eadem locutione utitur Christus etiam, de spirituali morte, Ioann. 8, Amen amen dico nobis, si quis sermonem meum servaverit, mortem [?: ] videbit in aeternum. Funes mortis, et laqueos mortis, dicat David Psal. 18, et 2. Sam. 22, summa pericula, et [?: in- ] profectos terrores ac dolores. Psa. 116, clare
illae muscae, quae plerunque tantum in foetidis cadaveribus reperiuntur, si incidant in optimum unguentum, corrumpunt id. Peccatum mortis: id est, dignum morte. Deut. 22, Non est illi puellae peccatum mortis. id est, non admisit facinus capitale, propter quod sit morte punienda. Verum Ioan. in sua Epistola cap. 5. facit mentionem cuiusdam peccati ad mortem, pro cuiusmodi peccatoribus vetat fieri precationem, quia sit irremissibile. Hoc est peccatum quod Christus vocat in Spiritum sanctum quodque negat unquam remitti: quod aliqui exponunt de finali impoenitentia,
mortuorum, significat haec vox prorsus in nihilum redactorum, seu plane, bolitorum, ut bruta intereunt, et Epicuraei ac Saducaei de interitu hominum cum corpore et anima sentiunt. Patres vestri comederunt manna, et mortui sunt: Si quis ex hoc caelesti pane comedet, non morietur in aeternum, Ioann. 6. id est, Manna illud mirificum tantum corpus ad hanc vitam satiavit et sustentavit, contra mortem aeternam nihil prorsus iuvare quenquam potuit, ac nec quidem contra temporarias huius vitae poenas, aut iram Dei eos in deserto perdentem: quare innumeri ex illis vestris maioribus qui manna
fide perceptum, liberat tum a morte aeterna, tum etiam a temporariis poenis, ac ira Dei. Qui credit in me. etiamsi mortuus fuerit vivet. id est, etiam si ista terrena morte resolutus fuerit, tamen spirituali vita perpetuo vivet. Si granum in terram cadens mortuum fuerit, multum fructum feret: Ioan. 12 pro, si computruerit, et in herbam mutabitur. Ibidem, signans qua morte esset moriturus: id est, quo genere supplicii. Pro iusto vix quisquam moritur, pro bono aut ipsi utili forsitan aliquis mori sustineat: Rom. 5. id est, vix accidit ut quis suam vitam profundat etiam pro iustilsimis:
id est, adsunt poenae divinae, quibus horribiliter impios punit. Incutit autem haec prosopopoeia terrorem, in sensus incurrens. Tristis est anima mea usque ad mortem, Matth. vigesimo sexto. id est, letifera quaedam tristicia me invasit. quae me propemodum interficit, adeo vehemens est. Sic Ioan. undecimo dicit Chritus de Lazaro, infirmitas haec non est ad mortem: id est, non est mortifera, scilicet non sua natura, sed per accidens, ipso revocante eum ex morte. Ad mortem aut ad [?: ] significat ducens ad mortem. Prudentia carnis mors est, Roman. 8, id est, mortifera,
Mulier vocatur, et Virgo a Christo: et Rebecca Gen. 24, antequam esset sponsa Isaaci. de qua significatione disserit August. ad Honoratum, et Orig. super Levit. 12. Hieronymus videtur diversum sentire, cum ideo dicit Christum non comprehendi illo dicto, Inter natos mulierum non surrexit maior Ioanne: quia ipse sit de Virgine, non de Muliere natus. sed recte in Annotationibus Erasmi super idem dictum refutatur. Mulier nomen etiam imbecillitatem, aut fragilitatem quandam simul denotat. Non sine causa igitur in descriptione humiliationis filii Dei Gal. 4 dicitur, Misit filium suum
constantem, cum omnibus contentis: sed sacris literis, praesertim in novo Testamento, atque adeo in primis in Iohanne, habet plures, et aliquas etiam difficiles significationes quas percurremus. Primum igitur generaliter ac proprie pro tota hac mole et [?: co--tis ] accipitur: Ioann. primo, Mundus per ipsum factus est. Secundo, significat ipsum continens, hoc est praesertim terram: ut Matt. 13. Ager est mundus, bonum vero et malum semen sunt probi ac improbi. Sic Ioann. 1. Omne hominem venientem in hunc mundum. Tertio, significat totum genus humanum. Ioann. 3.
Primum igitur generaliter ac proprie pro tota hac mole et [?: co--tis ] accipitur: Ioann. primo, Mundus per ipsum factus est. Secundo, significat ipsum continens, hoc est praesertim terram: ut Matt. 13. Ager est mundus, bonum vero et malum semen sunt probi ac improbi. Sic Ioann. 1. Omne hominem venientem in hunc mundum. Tertio, significat totum genus humanum. Ioann. 3. Adeo dilexit Deus mundum, ut unigenitum filium traderet, etc. [?:-me ] accipitur, cum dicit Christus, Ex mundo elegi vos. Quarto, significat crebro impios ac incredulos
accipitur: Ioann. primo, Mundus per ipsum factus est. Secundo, significat ipsum continens, hoc est praesertim terram: ut Matt. 13. Ager est mundus, bonum vero et malum semen sunt probi ac improbi. Sic Ioann. 1. Omne hominem venientem in hunc mundum. Tertio, significat totum genus humanum. Ioann. 3. Adeo dilexit Deus mundum, ut unigenitum filium traderet, etc. [?:-me ] accipitur, cum dicit Christus, Ex mundo elegi vos. Quarto, significat crebro impios ac incredulos seu carnales homines. Ioan 1. Mundus eum non cognovit. 2 Corinthiorum quinto: Sancti
venientem in hunc mundum. Tertio, significat totum genus humanum. Ioann. 3. Adeo dilexit Deus mundum, ut unigenitum filium traderet, etc. [?:-me ] accipitur, cum dicit Christus, Ex mundo elegi vos. Quarto, significat crebro impios ac incredulos seu carnales homines. Ioan 1. Mundus eum non cognovit. 2 Corinthiorum quinto: Sancti iudicant mundum Ioan. 17. Non pro mundo oro. Ioan. 14 Mundus Spiritum sanctum non potest accipere. Ioan 16. Mundus gaudebit vos autem plorabitis. Mundus me odio habet: Mun-dus quod suum est deligit. Usitatissima omnino
dilexit Deus mundum, ut unigenitum filium traderet, etc. [?:-me ] accipitur, cum dicit Christus, Ex mundo elegi vos. Quarto, significat crebro impios ac incredulos seu carnales homines. Ioan 1. Mundus eum non cognovit. 2 Corinthiorum quinto: Sancti iudicant mundum Ioan. 17. Non pro mundo oro. Ioan. 14 Mundus Spiritum sanctum non potest accipere. Ioan 16. Mundus gaudebit vos autem plorabitis. Mundus me odio habet: Mun-dus quod suum est deligit. Usitatissima omnino significatio vocis istius haec est. Ideo autem impii vocantur Mundus, quod nihil prorsus
filium traderet, etc. [?:-me ] accipitur, cum dicit Christus, Ex mundo elegi vos. Quarto, significat crebro impios ac incredulos seu carnales homines. Ioan 1. Mundus eum non cognovit. 2 Corinthiorum quinto: Sancti iudicant mundum Ioan. 17. Non pro mundo oro. Ioan. 14 Mundus Spiritum sanctum non potest accipere. Ioan 16. Mundus gaudebit vos autem plorabitis. Mundus me odio habet: Mun-dus quod suum est deligit. Usitatissima omnino significatio vocis istius haec est. Ideo autem impii vocantur Mundus, quod nihil prorsus habent in se spirituale aut
] accipitur, cum dicit Christus, Ex mundo elegi vos. Quarto, significat crebro impios ac incredulos seu carnales homines. Ioan 1. Mundus eum non cognovit. 2 Corinthiorum quinto: Sancti iudicant mundum Ioan. 17. Non pro mundo oro. Ioan. 14 Mundus Spiritum sanctum non potest accipere. Ioan 16. Mundus gaudebit vos autem plorabitis. Mundus me odio habet: Mun-dus quod suum est deligit. Usitatissima omnino significatio vocis istius haec est. Ideo autem impii vocantur Mundus, quod nihil prorsus habent in se spirituale aut [?:-num ] , sed tantum caro et terra sunt:
mundum. id est, [?: ] impios cum suo principe aut patre satana, iuxta [?: prophetiam ] de certamine seminis mulieris et serpentis. Quinto, mundus significat aliquando ipsos conversos ad Deum. Panis Dei ille est, qui descendit de caelo, et [?: ] tam mundo: Ioan. 6 id est, omnibus credentibus hominibus. Ioan. 14. Sed ut cognoscat mundus, quod diligio patrem. Sexto, mundus videtur aliquando [?: ] partem et veluti turbam hominum significare. Ioan. 12. videtis quod nihil proficiatis, Ecce mundus abiit post eum ubi ponitur totum pro
suo principe aut patre satana, iuxta [?: prophetiam ] de certamine seminis mulieris et serpentis. Quinto, mundus significat aliquando ipsos conversos ad Deum. Panis Dei ille est, qui descendit de caelo, et [?: ] tam mundo: Ioan. 6 id est, omnibus credentibus hominibus. Ioan. 14. Sed ut cognoscat mundus, quod diligio patrem. Sexto, mundus videtur aliquando [?: ] partem et veluti turbam hominum significare. Ioan. 12. videtis quod nihil proficiatis, Ecce mundus abiit post eum ubi ponitur totum pro maiori parte. Septimo, aliquando videtur significare
ad Deum. Panis Dei ille est, qui descendit de caelo, et [?: ] tam mundo: Ioan. 6 id est, omnibus credentibus hominibus. Ioan. 14. Sed ut cognoscat mundus, quod diligio patrem. Sexto, mundus videtur aliquando [?: ] partem et veluti turbam hominum significare. Ioan. 12. videtis quod nihil proficiatis, Ecce mundus abiit post eum ubi ponitur totum pro maiori parte. Septimo, aliquando videtur significare quasi ipsam ambitionem, gloriam, opes, potentiam, voluptates, et cupiditates mundi 1 Iohan 2. Nolite diligere mundum, neque ea quae in mundo sunt. nam
Christus Apostolos, et omnes alios veros doctores. Matthaei 5. Contra autem negat Evangelista, Baptistam fuisse lucem, sed tantum missum ut testaretur de luce: solum vero Christum esse Lucem mundi, aut in mundum missum. Sic et ipsemet Dominus sibi soli hunc titulum aut dignitatem vendicat, Ioan. 3. 8. 9 et 12. Solus ergo Christus fuit luxuera, hocque tripliciter. Primum, quia ipse est autor et dator vitae aeternae: quod ipse plane solus ac per se facit. Deinde, quia in doctrina ipse solus veritatem ex sinu patris deprompsit, solus doctores excitat, et spiritu suo illuminatos in
et alii doctores communicative, [?: ] inferiore gradu splendoris. Mundus porro hic significat totum genus humanum, cui Christus et veri doctores praelucent in via ad caelum, iustitiam ac vitam [?:-dente ] . Nunc iudicium est mnndi, nunc princeps mundi eiicietur foras: Ioannis duodecimo. Hic, mundus significat ipsam impiam et incredulam turbam, quae [?: ] suo principe satana militat contra Deum, eiusque voluntatem: et praesertim contra Christum et eius Ecclesiam veramque religionem. Iudicari ergo, vinci et damnari tunc debebat per instantem passionem
Deus ita caelitus clamaverit se iam esse glorificaturum suum filium, nempe subiectis sub pedes eius omnibus hostibus eius, dataque omni potestate in caelo et in terra, ut omne genu [?: co- ] eo incurvari cogatur, caelestium, terrestium et [?: in-orum ] . Sic etiam illud Ioannis dictum accipiendum quod fides nostra vincat mundum, nempe confidem in hunc victorem mundi. Regnum meum non est hoc mundo, inquit Christus Ioan. 18. id est, non est mundanum, externum, politicum, super res [?: corpore-- ] sunt civitates, regiones, opes, iudicia politica, bella
in caelo et in terra, ut omne genu [?: co- ] eo incurvari cogatur, caelestium, terrestium et [?: in-orum ] . Sic etiam illud Ioannis dictum accipiendum quod fides nostra vincat mundum, nempe confidem in hunc victorem mundi. Regnum meum non est hoc mundo, inquit Christus Ioan. 18. id est, non est mundanum, externum, politicum, super res [?: corpore-- ] sunt civitates, regiones, opes, iudicia politica, bella similia: sed est spirituale, imperans conscientiis, [?: a--ae ] et cordi, agens devera religione, iustitia coram [?: ]
17. A viris de mundo erue me. id est, mundanis, qui tantum terrena curant. Mundus, pro rebus huius vitae. Eccles. 3, Mundum posuit in corde eorum: id est, curam rerum carnalium seu huius caducae vitae.
Loqui in mundum, est idem quod loqui in mundo, concionari, docere in mundo. Ioan. 8. Ego quae audivi a patre, ea loquor in mundum. In mundo esse, est aliud quam de mundo esse. In mundo sunt pii (et erat ipse quoque Christus) id est, in hac vita et terra vivunt: sed de mundo non sunt, id est, ad hunc impurum mundum et pravos homines, perversamque generationem non
patre, ea loquor in mundum. In mundo esse, est aliud quam de mundo esse. In mundo sunt pii (et erat ipse quoque Christus) id est, in hac vita et terra vivunt: sed de mundo non sunt, id est, ad hunc impurum mundum et pravos homines, perversamque generationem non pertinent, non sunt eis similes. Ioan. decimoquinto et decimoseptimo, Ideo inquit: Ego tradidi eis sermonem tuum, et mundus eos odio habuit, quia non sunt ex mundo, sicut nec ego ex mundo sum. Non rogo ut tollas eos ex mundo, sed ut serves eos a malo. Transire ex mundo ad patrem, Ioann. 13, est, per mortem exhac vita in
non pertinent, non sunt eis similes. Ioan. decimoquinto et decimoseptimo, Ideo inquit: Ego tradidi eis sermonem tuum, et mundus eos odio habuit, quia non sunt ex mundo, sicut nec ego ex mundo sum. Non rogo ut tollas eos ex mundo, sed ut serves eos a malo. Transire ex mundo ad patrem, Ioann. 13, est, per mortem exhac vita in caelestem patriam migrare. Mundus etiam rerum copiam significat: sicut et Germani dicunt, Ein wunder was für ein weld war da. Sic utitur hac voce Iacobus cap. 2, Lingua est ignis, mundus iniquitatis: id est, ingens chaos iniquita tis. Ab
varie accipitur. Quasdam praecipuas eius significationes recensebo, unde et contraria vox intelligetur. Mundum cor dicitur duplici ratione. nempe primum imputative, mundatum: ut non habeat conscientiam accusantem. sicut David petens se lavari a Domino, inquit: Super nivem dealbabor. Item 1. Ioan. primo: Sanguis Christi nos mundat ab omnibus peccatis. Secundo, mundum cor est, in quo radix illa malitiae nonnihil mortificata ac debilitata est, ut non possit amplius regnare in hoc mortali corpore Id vero fit, cum per Spiritum sanctum renovamur. Denique et tertiam significationem habet,
est, iniuriam. pro, Deum non posse ferre iniustos homines, et facta. Sic ferme Latine dicitur, Non possum talia spectare. Oblatio munda offertur ubique Deo, Malach. 1: id est, praedicatio vera passionis Christi, et alii cultus in spiritu et veritate praestiti: sicut et Christus prophetavit Ioan. 4. Ezech. 2, et alias, accusat graviter Deus sacerdotes, quod non distinguant inter sanctum et prophanum, mundum et immundum: id est, commisceant fermentum corruptelarum cum vera doctrina. Omnia sunt munda mundis, sed impuris et infidelibus nihil est mundum, sed polluta est eorum mens et
et Ionathan vertit, quod in legibus peregrinorum ambulaverint: et sicut tempore Christi suam Theologiam maxima ex parte ad Philosophiam attemperaverant. Natos ergo expone, vel de inventionibus ac malis artibus gentilium, vel etiam de ipsis magistris earum. Inter natos mulierum non surrexit maior Ioanne Baptista: i. inter filios aut natos ex mulieribus.
NASUS: suprâ in NARIBUS.
NATARE facio lectum meum omni nocte: Psal. 6, hyperbole est, de multitudine lachrymarum. Natare facere aquas super faciem alicuius, est eum submergere. Deuteron. 11. quasi
facere aquas super faciem alicuius, est eum submergere. Deuteron. 11. quasi dicat: Operuit eos aquis, ut non [?:-li ] super aquas, sed aquae super eos nataverint.
NATATORIA, a veteri interprete versa est vox
culpa dissoluti foederis: quantumvis nos impie vivendo id [?: pissime ] dissolvamus, seu negemus. Quare etiam quoties resipiscimus, patet nobis ad eum reditus. Ille semper paratus est servare ea quae ex sua parte promisit. Qui negat Iesum esse Christum, is negat patrem et filium: Ioan. secundo. id est, qui hunc hominem vocat Iesum, negat esse illum verum Meschiam, quem Deus tot seculis ante promisit, ille reiicit tot vetera et recentia testimonia Dei de Meschia, quae hunc hominem proprie ac veluti digito monstrant, eoque non credit Deo nec recte eum colit. Sic ibidem
fruantur: cum ille nec habuerit quicquam proprii, nec usquam omnino tutus fuerit.
NIHIL, et NIHILUM, habet etiam suas quasdam obscuritates. Dicitur igitur Nihil alias de essentia ipsa, idque vel negative, cum aliquid prorsus nihil est: aut privative. ut, Nihil esse sine verbo factum, Ioan. primo dicitur. id est, prorsus nihil, nec usquam tale quod existit. aliqui privative intelligunt, de Peccato. Sic dicitur, idolum, id est, falsum Deum, nihil esse in mundo: 1 Corinth. octavo. Quare addit declarans, nec esse omnino ullum alium Deum, praeter verum.
Nihil esse,
[?: defe- ] : subintel. dubium: aut, in summa: vel, ut breviter dicamus. Sic 1 Reg. 20, Nisi hoc tempore cras mittam servos: in Hebraeo est correctivum, Quin potius. Sic de loco Heb. 6. Nisi benedicendo benedicam, superius dixi. Aliquando non tam conditionaliter quâm explicationem ponitur. Ioan. 5. Non potest facere filius quicquam semetipso, nisi quod viderit patrem facientem. quaecunq-e enim ille facit, haec et filius similiter facit. Per illud Nisi non excipitur aliquid ex praecedenti sententia, sed declaratur solum quomodo filius nihil faciat ex semetipso, sed tantum illa faciat
saepe nomen pro re [?: ] persona accipi, Io. 1. 2 et 3. Petere porro aliquid a patre in nomine Christi, Io. 14 15 et 16, est, petere per et propter [?: Chri-era ] fide. Sic etiam accipitur, Vitam habere in nomine Christi, [?: ] . Christus dicit Ioan. 17 pios servari in nomine Dei: [?:-tute ] ac efficacia patris, quod alibi vocat manum patris, [?: ] , ex qua nemo eos rapiet. Ponitur ergo hic nomen Dei pro attributis Dei, i. pro misericordia, fide ac [?: veri- ] sapientia ac omnipotentia, qua suos
Inculcatur porro in eodem libro multum nomen bestiae, et character bestiae, item numerus nominis bestiae: ubi nimirum de nomine Antichristi, eiusque numero ac charactere et imagine agitur: quam qui non habuerint, eos dicit non habituros facultatem negociandi. Id nomen ac numerum nominis affirmat Ioan. esse 666. Quem numerum nominis Antichristi, aut etiam eius armigeri (ut Irenaeus loquitur) exponit hic ipse Pater et scriptor vetustissim. per nomen Latinus: quia literae huius vocis in Graeco praedictum num. 666, nomen bestiae, eiusque armigeri exprimentem contineant: et quia Latini fuerint,
monstrabitur. Nonnunque est prohibitiva, sicut et Latinis Non facies, pro ne feceris: ut in Decalogo, Non habebis deos alienos. pro, Ne habueris, ne occidas, fureris, etc. Interdum non tam negat quam corrigit. Mar. 9, Qui me recipit, non me recipit: pro, non tam me recipit. Ioan. 7. Doctrina mea non est mea: pro, non tam mea quam patris. Io. 6. Non quaero meam voluntem: pro, non tam meam quam eius qui misit me. Deut. 3, Non cum patrib. nostris iniit foedus: i. non solum. Gen. 32, Non vocabitur nomen tuum Iacob: pro, non solum. Efficit etiam alioque varias
pro
literis: de quibus aliquid dicendum esset. verum id commodius differetur in nomen Signum ac Sigillum, et verbum Signo.
OBSONIUM, significat omne genus ciborum, quod pani additur. Sic aliqui interpretes verterunt Graecum
Ne sit ira in oculis vestris, quod vendideritis me: id est, ne irascamini vobismet. Inde est, quod oculi dicuntur irritari, Isaiae tertio: Et opera eorum contra Dominum, ad irritandos oculos gloriae eius. pro, ad provocandum ad iram. Cupiditas valde frequenter oculis tribuitur. 1. Ioan. 2. Quicquid est in mundo, est concupiscentia carnis et oculorum, id est, oculi cernentes ista terrena commoda ac bona, excitant in corde eorum cupiditatem. Tribuitur concupiscentia oculis, quae cordis est, quia eam in corde excitant. Sic oculorum desiderium vocatur uxor Ezech. 24. Ibidem
afflixisti, ac si odisses me: vel, pro tuo summo odio, aut ex summo odio afflixisti me. Ezech. 23. Agent tecum in odio: id est, ut hostes tui: crudeliter, utpote hostes, te tractabunt. Paulo ante dixerat, Agent tecum in ira, id est irati; seu, pro sua acri ira. Sic aliqui exponunt illud 1. Ioan. 3, Quisquis odit fratrem suum, homicida est: ut nempe non de solo affectu intelligatur, sed etiam de aliquo externo conatu. Verum rectius exponetur de ipso proprie affectu: sicut praecessit, Qui non diligit, manet in morte: et sicut Christus quoque Matt. 5 docet, Praecepta Dei requirere
valet Regula de restrictione Universalis aut Generalis ad speciem, aut subiectam materiam, de qua alibi Talia exempla de universitate piorum. possunt et illa esse. Hierem. 31, Omnes hi a pusillo ad magnum cognoscent me: scilicet ex numero piorum. Illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum Ioann. 1. id est, omnem pium, seu qui illuminatur. Et 2. Cor. 5. Vetera praeterierunt, ecce facta sunt omnia nova: scilicet in Ecclesia, et quo ad pios aut religionem. Contra de universitate impiorum dicitur Iohan. 3. Testimonium eius nemo accipit. Et Philip. 1, Omnes quae sua sunt quaerunt,
cum sint non raro prorsus Evangelicae voces, et tantum ad gratuitam iustificationem pertineant, eamque doceant et urgeant: quod et in aliis pluribus legalibus vocibus non raro accidit. Operari et [?: O- ] dicitur interdum de providentia Dei, eiusque in nos gratuitis beneficiis. Ioann. 5, Pater meus usque modo operatur, et ego operor. Et alibi, Multa bona opera monstravi vobis, de quo eorum me lapidatis? pro, multa beneficia vobis praestiti. Sic de beneficio dicit Christus, Magdalenam quae eum in Betania unxerat, bonum opus in se operatam esse: Matthaei vigesimosexto, et
ac poenis Iudaeorum. Probet autem quisque opus suum, tunc gloriationem habebit in semetipso: Gal. 6. id est, diiudicet, et recte instituat vitam actionesque suas: sic fiet, ut ex propria virtute, non ex aliena obtrectatione laudem consequatur. Filius Dei venit, ut destruat opera diaboli: 1 Ioan. 3. nempe peccatum, ac iram Dei hominis extremam corruptionem ac damnationem, seu mortem aut malum culpae et poenae, potentiam aut tyrannidem Satanae supra hominem, et totam rerum naturam, regni denique et gloriae Dei convulsionem, omnia volens instaurare et ad pristinam Dei monarchiam
Paulus, quod concitet seditionem contra Iudaeos per universum orbem terrarum. Quae illorum hyperbole idem valet, quod late ac longe, passim et per plurima loca. Sic Ieremiae primo dicitur: Ab Aquilone pandetur malum super omnes habitatores terrae. id est, super Iudaeos. Sic et Pharisaei Ioannis duodecimo exclamant de Christo, Totus mundus abit post eum: cum tantum aliqua Iudaeorum turba ad eum converteretur.
ORBO, est verbum notum, pro privo liberis, parentibus, aut coniuge. Genes. vigesimoseptimo: Quare orbabor ambobus filiis die una? Deuteronomii
est pauper, orphano tu eris adiutor. Psal. 68. Exultate in conspectu eius, turbabuntur a facie eius, patris orphanorum, et iudicis viduarum, Deus in loco sancto suo. id est, Vos miseri fidite Deo, et exultate in eo, in quo solo pacem habebitis. in mundo enim pressuram perfertis. Ioan. 14 dicit Christus ad Apostolos: Non relinquam vos orphanos, redibo ad vos. id est, non permittam ut videamini omni ope destitui: adero semper vobis, etiam post mortem, resurrectionem et ascensionem meam. Vide vocem Vidua.
OS, oris, vox valde varios Hebraismos parit, de quibus
sicut pastor in ingraturus res proprias suo arbitrio convasat, convoluit, vestes induit, et aufert. Mesa rex Moab erat pastor, 2 Reg. 3. pro, habebat amplissimam rem pecuariam. Ezech. 37. Servus quoque meus David erit rex eorum, et erit pastor unus super omnes istos: nempe Christus. sicut et Ioan. 10 praedicitur, omnes oves Dei sive ex gentilib. sive ex Iudaeis, unicum pastorem Christum habituras. Zach. 11 praedicitur venturus singularis quidam stultus pastor, qui sit [?: pessim- ] pasturus, aut potius perditurus gregem Domini. De eo tamen exclamat Propheta, ei poenas
licet varie exponatur, tamen maxime apta videtur esse illa expositio, quod sub adventum Meschiae destituentur Iudaei suo politico gubernatore, propheta et vero sacerdote, succedentib. meris seductoribus. Pastor bonus, mercenarius, et denique perniciosus, qui furem aut lupum agit, describitur Ioan. 10, et saepe in prophetis. Pastores dicti sunt in Ecclesia illi, qui tum docendo, tum et propugnando populum, tum etiam oratione ac omni denique cura gregem Domini regunt, alunt, tuentur ac servant, ut solent boni pastores oves brutas: unde haec metaphora sumpta est. Pastor magnus, Heb.
ac beneficiis fovet. Quinto, quia instaurata in eis imagine Dei, eum aliquo modo repraesentant, eique similes sunt. Sexto, multiplicem paternitatem etiam Spiritus sanctus agnoscit in corde nostro, eoque clamat Abba pater: et spiritui nostro testimonium praebet, quod filii Dei simus. Christus Ioan. 8 dicit, diabolum esse patrem impiorum, et mendacem. Pater ergo ille impiorum est multipliciter. Primum, quia dominus ac gubernator eorum factus est post lapsum. Secundo, quia eos ex imagine Dei in suae horrendam larvam transmutavit, et veluti infuso infernalem fermento ex caelesti massa in
utitur: sicut ista duo plerunque coniuncta sunt, nempe paupertas et ignobilitas. Zachar 9 dicitur Christus venire Sioni aut suae Ecclesiae iustus, servator, pauper [?: ] et equitans super asinam. Videtur omnino recte illud
et veluti omni sensu carentem stupiditatem degenerarunt, cuiusmodi fuit Catonis aut aliorum contemptus mortis. De hac pace inquit Paulus Philip. 4, Et pax Dei quae superat omnem sensum, custodiet corda vestra. Psalm. 4, In pace cubabo et dormiam, quoniam tusolus in securitate collocabis me. Ioan. 14. [?: Pa-em ] meam do vobis, pacem meam relinquo vobis: non quomodo mundus dat, ego do vobis. ne ergo turbetur aut trepidet cor vestrum. ubi hanc et priorem pacem recte intellexeris. Harum utramque pacem optat Paulus [?: ] Christus, aliique Apostoli in suis
dignis, ab indignis autem sit is fructus piae precationis ad ipsosmet Apostolos reversurus. Nunc dimittis servum tuum Domine, secundum verbum tuum in pace. id est, iam permittes ut tranquillo animo, et in viso Messia acquiescens moriar, ac ad illam veram aeternamque pacem migrem. Christus inquit Ioan. 14. Pacem meam relinquo vobis, pacem meam do vobis. id est, primum quidem spiritualem pacem, deinde etiam externum quoddam patrocinium, defensionem ac tranquillitatem, quae tamen non ex mundi aut potentum gratia, sed ex solo Deo proficiscatur. De eadem pace etiam postea Cap. 16
contra officium normamque recti ac honesti fit: et proprie actuale quid significat, sive quid male fiat, sive male negligatur. Sed in Sacris literis haec vox latius patet, et plures habet nonnihil obscuras, aut certe ignotas significationes ac loquutiones. In genere autem videtur recte 1. Ioann. 3 descriptum esse, quod. sit, quic quid est a lege Dei alienum: sive sit ipsius naturae distorsio, deformitas aut pravitas sive quicunque perversi motus animi, sive conatus, aut denique actiones. Nam lex non tantum pravas actiones internas ac externas prohibet, et rectas mandat: sed etiam
concept-- ] ac natum, non loquitur de actualibus peccatis: nec matrem, sed semetipsum accusat. Confitetur igitur se natum esse in multiplici immundicie, foeditate, reatu et crimine: seu turpem ac malum, Deo adversum, exosum ac reum. Sic com Iudaei dicunt ad caecum natum, ac a Christo sanatum, Ioan. 9. Tu natus es in peccatis, et [?: ] nos docere? non illi quidem proprie in originale omnium hominum peccatum respiciunt: sed tamen volunt dicere, eum ita inde ex utero distortae ac perversae naturae esse, ac ita quasi monstrosum ac sceleratum formatum esse, ut non sine causa
iustitiam commendat, quid dicemus? Rom. 6, Neque praebete membra vestra arma iniustitiae peccato.
omnem immundiciam, et abundantiam malitiae.
peccatum est, et ira furoris Domini imminet super Israel. Esaiae tertio, Peccatum suum sicut Sodoma praedicaverunt. Esaiae trigesimo, Addunt peccatum peccato Zach. 14, Hoc peccatum omnium gentium. Variae quoque appellationes peccati actualis in Scriptura occurrunt: ut sunt, Opera mala: 1. Ioan. 3, Opera Cain mala erant. Opera infrugifera tenebrarum. Ephes. 5 Roman. 13. Inquinamenta mundi, Corruptiones, quae sunt in mundo, 2. Pet. 2. Carnales concupiscentiae, 1. Pet. 2. Opera carnis, Gal. quin 10, etc. Per excellentiam quoque Peccare et Peccatum de atroci
1. Pet. 2. Opera carnis, Gal. quin 10, etc. Per excellentiam quoque Peccare et Peccatum de atroci aliquo scelere, aut alio qui singulari pravo facto dicitur: ut Mat. 18 Quoties peccabit in me frater meus et remittam ei? Luc. 15. Pater peccavi in caelum, et coram te Ioann. 9. Quis peccavit, hic aut parentes eius? Respondit Iesus: Neque hic, neque parentes eius. Sic Iudas desperans ait: Peccavi, tradens iustum sanguinem. Sic accipi potest et illud Pauli Act 25, Neque in Caesarem peccavi: quo modo et Daniel loquitur. Sic et illud Pauli: Si nupseris, non
tempus convertit. Sed et a textu (in quo est tempus imperfectum) et a genuino sensu discessit. Voluit enim notare Lucas, qualis esset mulieris conditio, et quid de ea homines vulgo [?: senti- ] Erat ergo communi hominum iudicio peccatrix: hoc est, sceleratae et probrosae vitae. Sic Ioan. 9 Pharisaei dicunt Christum esse peccatorem: id est, hominem sceleratum ac impium, utpote qui violet sabbatum et legem. Contra vero caecus natus negat eum esse peccatorum: quia deus peccatores non exaudiat. id est, scelratos ac impios, dataque opera peccantes. Sic accipiendum videtur
V. Est proaereseos seu voluntarium, quod ipsum est et contra conscientiam: et ignorantiae. Voluntarium est, quod scienter et ex proposito perpetratur: de quo sunt sequentia testimonia Scripturae. Num. 15, Anima quae per suberbiam aliquid commiserit, etc. delebitur. Ioan. 5 et 8 inquit Christus: Vade, et noli amplius peccare. Rom. 6, Peccabimus ne, quia sub gratia non sub lege sumus? id est, sponte ac volentes peccatis indulgebimus? Heb. 10, Voluntarie peccantibus nobis post acceptam cognitionem veritatis. Tit. 3, Peccat suo iudicio damnatus. id est,
sumus? id est, sponte ac volentes peccatis indulgebimus? Heb. 10, Voluntarie peccantibus nobis post acceptam cognitionem veritatis. Tit. 3, Peccat suo iudicio damnatus. id est, sciens ac volens peccat. Sic accipiendum est de voluntariis et contra conscientiam patratis peccatis, quod est 1. Ioan. 3, Quisquis manet in Christo, non peccat: quisquis peccat, non videt eum, nec novit eum. Et mox: Qui committit peccatum, ex diabolo est, quia diabolus a principio peccat. Quisquis natus est ex Deo, non peccat, quoniam semen ipsius manet in eo, nec potest peccare, etc. Ubi
manet in Christo, non peccat: quisquis peccat, non videt eum, nec novit eum. Et mox: Qui committit peccatum, ex diabolo est, quia diabolus a principio peccat. Quisquis natus est ex Deo, non peccat, quoniam semen ipsius manet in eo, nec potest peccare, etc. Ubi observandum est, quod Ioannes ibi peccare, aut peccatum facere, exponit per Non facere iustiaciam: et contra Non peccare, per facere iustitiam. Haec significatio diligenter observanda est, ne quis intelligens de peccatis piorum per imbecillitatem admissis, desperandi occasionem accipiat. Ignorantiae
commotiones, subiti lapsus, et alia multa omissionis, negligentiae, et multa etiam per ignorantiam admissa, innumera etiam quotidiana humanae imbecillitatis delicta. VIII. Et peccatum Remissibile, et Irremissibile. Irremissibilia, quae Christus blasphemiam in Spiritum sanctum vocat: quaeque Ioannes dicit esse ad mortem et vetat pro talibus fieri preces, sunt omnis perseverans oppugnatio agnitae veritatis, et omnis finalis impoenitentia. Dicitur autem hoc genus peccati ideo peccatum in Spiritum sanctum, quia huius personae proprium officium est illustrare, praedicare, et propagare
sese opponunt. Alia porro omnia peccata Remissibilia esse dicuntur. inter quae numerari solet Peccatum contra conscientiami id est, cum scientes et volentes, perseveranter, non subito motu aliquid prave agimus contra Dei praescriptum, aut mandatum: quod genus in Sanctis negatur esse: sicut Ioannes ait, natos ex Deo non peccare, sed semetipsos a talibus lapsibus custodire. Talia peccata contra conscientiam sunt etiam, neglectio precum, item permittere regnare veterem Adamum, et omnino non sedulo conari obedire Deo. Haec peccata si admittantur a sanctis, ut a Davide adulterium et
adulterium et homicidium, excutiunt veram fidem, ac Spiritum sanctum, hominemque ex filio Dei filium gehennae et diaboli faciunt. Dicuntur autem contra conscientiam, quia conscientia reclamante et accusante patrantur. IX. Est peccatum Manens et Remissum. Peccatum manens vocat Christus Ioan. 9, omne peccatum non remissum: de quo etiam praecedenti capite inculcans repetit, In peccatis vestris moriemini. Ideo autem dicit, Peccatum vestrum manet: quia nec morbum agnoscere, nec medicum expetere volebant. non auferente ergo agno Dei peccata illorum, remanebant eis, extremumque
peccatum, videtur significare, infamare eum. Levit. 19. Non habebis odio fratrem tuum in corde, sed arguendo argues illum, nec levabis super eum peccatum. id est, iuxta Christi praeceptum, argues eum inter te et ipsum, et non ales clam odium, aut obtrectabis ei. Peccatum habere, et non haebere Ioan. 9. Si caeci essetis, peccatum non haberetis. id est, Si caecitatem vestram agnosceretis, peccatum vobis condonaretur. Contrarium huic est ibidem, Peccatum [?:-re ] alicui: Alias peccatum non habere, est, posse aliquo nodo se excusare. ut Ioann. 15. Si non venissem, et
Peccatum habere, et non haebere Ioan. 9. Si caeci essetis, peccatum non haberetis. id est, Si caecitatem vestram agnosceretis, peccatum vobis condonaretur. Contrarium huic est ibidem, Peccatum [?:-re ] alicui: Alias peccatum non habere, est, posse aliquo nodo se excusare. ut Ioann. 15. Si non venissem, et [?: lo---tus ] fuissem eis, peccatum non haberent: nunc autem non habent quod praetexant peccato suo. Ex antithesi [?:-paret ] , peccatum non habere, esse, posse se aliquo modo excusare. Sic moxibidem: Si non fecissem tanta opera, peccatum
luere poenas de peccato admisso. Levit. vigesimo secundo. Ne portent peccatum propter illud. In Hebraeo est verbum
Ne portent peccatum propter illud. In Hebraeo est verbum
2. Colligendo colligam residuum Israel, simul ponam illum veluti pecus Bosra, tanquam gregem in medio caulae suae. id est, Sic spiritualem Israelem in unam Ecclesiam coadunabo, sicut in pascuis Bosra civitatis Idumaeae greges coadunari, et diligenter regi ac curari solent. Pecuaria piscine Ioan. 5, varie hic locus exponitur, aut etiam obscuratur ab Interpretibus. Ego non taxabo, aut etiam corrigam singulorum expositiones aut versiones: tantum meam sententiam adscribam. Puto vertendum esse locum hoc modo: Est autem Ierosolymis ad pecuariam piscinam-, ea quae Hebraice cognominatur
Qui invenerit animam suam, perdet eam. id est, qui eam conatus fuerit in hac vita offendendo Deum, et placando homines, servare: is eam perpetuo exitio involvet: contra, qui propitio Deo in hoc mundo perdiderit vitam suam, is in aeterna vita salvus et incolumis erit. Perdere, pro pati perire. Ioan. sexto: Haec est voluntas patris qui mi sit me, ut omne quod dedit mihi, non perdam ex eo. pro, nihil patiar perire. Aliquem cibo suo perdere. Romanorum decimoquarto: Ne perdas illum cibo tuo, pro quo Christus est mortuus. id est, Ne dederis ei occasionem scandali et interitus, abutendo
אבדון Abadon, et Graece
super Exodum cap. 13, prolixe de hac superstitione Iudaeorum disserentem. Manaverat quoque olim haec superstitio ad Christianos. Quare etiam in quadam Antiochenae Synodi Canone phylacteria notantur. Ex hac superstitione credo esse, quod nunc quoque in Papatu aliqui initium Evangelii Ioannis in membranula descriptum, de collo appensum gestant, nihil non sibi boni inde pollicentes.
PIETAS, Graece
imputative, in altera autem vita re ipsa habebimus, ante lapsum habuimus, et nunc sancti angeli habent. Tertia est, quae piis in hac vita contingit, et dispensatione Dei, Christo eorum defectus tegente, toleratur. De qua plenitudine etiam paulo ante nonnihil diximus. De Dei et Christi plenitudine Ioan. primo habetur, quod viderimus gloriam eius, gloriam ut unigeniti a patre, qui plenus fuerit gratia et veritate: et ex cuius plenitudine omnes sancti necessario sibi mendicent ac sumant. Sic dicitur Collos. 1 et 2, quod in Christo habitet omnis plenitudo divinitatis corporaliter. De secunda
id est, omni studio vos ad voluntatem Dei accommodantes. Rom. 15 Pleni estis bonitate, repleti omni cognitione. Act. 9, Haec erat plena bonis operibus. id est, penitus dedita eis. Plenum aliquando significat integrum, non mancum, multilum aut insincerum. Ut gaudium vestrum sit plenum. 1. Ioan. 1, 2. Item Ioan. 16. id est integrum, non mancum aut mutilum. Plenitudinem non raro fructus novos, praesertim mustum, vocant: forte ideo, quia impleat et effluat de torculari. Num. 18 Reputabitur oblatio vestra ut plenitudo de torculari, et frumentum de area. Mox ibidem vocat fructum de
vos ad voluntatem Dei accommodantes. Rom. 15 Pleni estis bonitate, repleti omni cognitione. Act. 9, Haec erat plena bonis operibus. id est, penitus dedita eis. Plenum aliquando significat integrum, non mancum, multilum aut insincerum. Ut gaudium vestrum sit plenum. 1. Ioan. 1, 2. Item Ioan. 16. id est integrum, non mancum aut mutilum. Plenitudinem non raro fructus novos, praesertim mustum, vocant: forte ideo, quia impleat et effluat de torculari. Num. 18 Reputabitur oblatio vestra ut plenitudo de torculari, et frumentum de area. Mox ibidem vocat fructum de torculari. Dicit
Hos. 11. Exquirere factem Dei, 2. Par. 7. Paulus 2. Corinth. 2, et 7:
sonet. Porro de veritate dictionis exemplum est Proverb. 20: Quis potest dicere, [?: Mund--i ] cor meum. id est, quis hoc vere affirmare possit. Referri hoc queat ad posse iuris, quia quod vere affirmatur, iure affirmatur. Facere aliquid posse, aliquando idem est quod solere. Ioan. 5: Non potest filius facere a semetipso quicquam, nisi quod viderit patrem agentem. Quaecunque enim ille facit, haec et filius pariter facit. i. nihil solet filius solus facere, sed agit una cum patre. q. d. Nolite furere contra hoc miraculum sanationis, quia est in sabbato factum: hoc
et dominium. id est, super omnes potentes. Coloss secundo Spolians principatus et potestates ostentavit publice id est, principes et potentes. Sic 1 Pet. tertio, Subiectis ei angelis potestatibus et potentatibus. sexto, potestas aliquando ipsam dignitatem, aut quasi felicitate significat. Ioan. 1, Quot quot autem receperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri. id est, dedit eis eam dignitatem, et illud summum decus aut gradum, ut essent filii Dei. Non significat hic Potestas [?: ad--- ] ad filiationem (ut ita loquar) aut ad filialitatem: sed illam ipsam
caput omnis principium et potestatis, id est, Dominum et authorem omnis
dignitatis et potestatis: ideoque ait, et pios in ipso esse completos ac perfectos. quae significatio vel maxime convenit cum loco Ioannis, ubi nostra adoptio vocatur potestas seu dignitas. Sic et Luc. 21 dicitur Christus in extrema die venturus cum potestate et gloria multa. Et Matth. 28 affirmat, sibi traditam esse omnem potestatem: ubi omnia simul comprehenduntur, ius, potentia, et dignitas. Septimo, significat
abiicere post tergum omnia peccata nostra. Pastorem esse post Iehova. Iere. 17, Non repudiavi, ne essem pastor post te. id est, ne fungerer officio docendi, te praelucente et praeeunte, qui es summus pastor et archipastor sicut a Petro vocatur. cum hoc dicto pulchre consonat illud Christi Ioan. 10. Omnes qui venerunt ANTE me, fures fuerunt, et latrones. de quo in praepositione ANTE. Aliquando huic praepositioni aliquid subintelligendum est. Os. 5. Post te, Beniamin, subintel. imminet hostis. Post viam occasus solis, Deuter. 11. pro, in latere viae regiae, tendentis ad occasum.
sua benevolentia. id est, ex gratuito favore. Valde usitata est haec significatio Latinis. ut, Pro illius erga me amore faciet: pro, eius liberalitate, aut avaricia, aut iracundia faciet hoc aut illud. causam efficientem, aut propter, notare videtur. Locus celebris, et tamen nonnihil obscurus est Ioan. 1, Ex eius plenitudine omnes accepimus gratia pro gratia. Comodissima tamen cum textui, tum et aedificationi piorum est illa sententia, quod pro gratia Christi nos acceperimus gratiam a Deo: quia prius dixerat eum habere plenitudinem gratiae et veritatis, iam addit, nos omnes ex illa
non iudicaremur. id est, castigaremur a Domino. Nec significat ibi
sed mutaverunt gloriam Dei in idola, etc. Beatus qui non iudicat semetipsum in eo quod probat. id est, Beatus qui bona conscientia, et non dubitando ac haesitando amplectitur aut agit, quae agit vel sequitur Rom. 14. Probare ergo hic, pro opere sequente probationem ponitur. sic Ioan. 6. est Voluerunt eum accipere in navem. id est, cupide libenterque acceperunt, licet prius perterriti ahorrerent ab eo. Qui in talibus servit Christo, gratus est Deo, et probatus hominibus. id est, acceptus. 2. Tim. 2. Stude teipsum probatum operarium praestare Deo. id est, probum ac laude
eorum est quod sua progenies sit duratura a progenie in progeniem. Alii, A' generatione in generationem: quod idem est. Sic diva Virgo canit Luc. 1. Misericordia eius a progenie in progeniem timentibus eum: id est, in omnem posteritatem, aut in perpetuum, semper est misericors timentibus. Ioannes Baptista Matth. 3, et Christus 12 ac 23, vocant Pharisaeos progeniem viperarum: ubi non ipsam procreationem viperarum, quasi sint ex viperis procreati: sed naturam aut indolem, malitiamque plane viperinam eis obiiciunt, quam ex utero matris attulerunt, ita ut sua perversitate maiorum
esse, sed mox se mortuo maximas turbas [?: ] ros esse. Qualis et illa concilii pictura est, cuius [?: S- ] nus mentionem facit, quam Lutherus paulo ante mortem sculpi, edique curavit. Septimo, Prophetare, est futura praedicere, Matt. 11 Lex et prophetae usque ad Ioannem prophetarunt. id est, futura praedixerunt. Sic Luc. 1. Zacharias dicitur prophetasse, cum futura de suo puerulo [?: Do- ] praecursore praedicit Ioan. 11. Hoc autem non a semetipso dixit,
paulo ante mortem sculpi, edique curavit. Septimo, Prophetare, est futura praedicere, Matt. 11 Lex et prophetae usque ad Ioannem prophetarunt. id est, futura praedixerunt. Sic Luc. 1. Zacharias dicitur prophetasse, cum futura de suo puerulo [?: Do- ] praecursore praedicit Ioan. 11. Hoc autem non a semetipso dixit,
sed cum esset pontifex eius anni, prophetavit quod Iesus esset moriturus pro ea gente. Nec futura tantum praedicere est prophetare, sed praeterita ac praesentia,
et Act. 2. Filii vestri et filiae vestrae prophetabunt. Denique Prophetare etiam pro falsa rerum futurarum vaticinatione et falsa doctrina ponitur. Ier. 5. Prophetae prophetant mendacium. Postremo, Christus quoque dicitur propheta, sed non sine articulo aut pronomine demonstrativo Ille. Ioan. 1. Tune es ille propheta, scilicet per excellentiam sic dictus: ille nempe eximius, singularis, ac summus propheta, toties praedictus et promissus? Sic et Deut. 18 dicitur, Suscitabit tibi Deus illum prophetam de gente tua: Quicunque igitur non audierit eum, eradicabitur. Amos
propitiatorio aut medio rationeque placandi Deum agnoscant, accipiant et observent, eoque utantur. Actorum quarto dicitur, nomen IESU esse datum, in quo omnes oporteat servari. Iohannes primae tertio capite dicit, eum esse missum a Deo propitiatorium, seu ut esset nostrum propitiatorium. Sic Ioannis sexto dicit Christus, se a patre in hoc obsignatum esse, ut det hominibus panem vitae aeternae. Ab hac significatione venit etiam vox in Scholis nota Propositio: qua vocamus sententias publice omnibus cognoscendas, et accipiendas, positas aut assertas. Quo vocabulo utitur Vulgata versio
si in [?: su------o ] diceremus, Propriissima, aut prorsus propria. [?: ] . primo: In propria venit, et sui eum non receperunt. Omnia quidem sunt Christi propria: sed tamen [?:---liticus ] populus erat ei adhuc magis proprius, et quasi propriissimus. Sic Ioan. octavo dicit Christus, diabolum, cum mentiatur, loqui ex propriis. Idque mox exponit addens: Quia mendax est, et pater mendacii. quasi diceret Dominus: Haec est diaboli propriissima natura aut indoles, ut mentiatur. Sic ferme etiam Dialectici suum proprium nominant, quod quarto modo
propriissima natura aut indoles, ut mentiatur. Sic ferme etiam Dialectici suum proprium nominant, quod quarto modo dictum appellant: quando aliquid uni soli, toti, et semper convenit. Tale vult esse proprium diaboli Christus: sicut contra de Deo dicit, Solus Deus est bonus. Sic Christus dicit Ioan. decimosexto: Venit hora, cum singuli dispergemini in propria. id est, in vestra intima latibula vos abdetis, quo quisque rectissime ac commodissime poterit. non significat ibi, in suas proprias possessiones, aut domos. Unusquisque propriam mercedem accipiet: primae Corinthiorum tertio. id
in omnibus locis, ed quae eiecero eos, mittamque in eos gladium, etc. Ezechielis duo decimo: Quod est istud proverbium in terra Israel dicentis, Protrahuntur dies, et peribit visio? Ubi illud simplex quidem, sed nimis crebro ab impiis iactatum dictum, vocat proverbium. Ioan. decimosexto: Haec per proverbia locutus sum vobis. venit tempus, cum non per proverbia loquar vobiscum, sed aperte de patre meo renunciabo vobis. Ubi suum quidem praesentem sermonem proverbialem esse dicit: eum vero qui postea sequetur, negat talem fore. Quod magis ratione illorum crassitiei
et prodigia in Israel. id est, mei filii, quos mihi Deus est largitus. Puer senectutum parvus: [p.984] Genes. 44. id est, in senectute natus. Natus est tibi puer [?: m- ] lus, Ieremiae vigesimo. id est, filius. In hac significata ne videtur usurpare Christus hanc vocem, cum Ioannis vigesimoprimo inquit: Pueri, habetis ne aliquid obsonii? quasi blandiendo diceret, Filioli. Servum porro significat vox Puer, Isaiae trigesimoseptimo: Noli timere propter verba ista, quibus me blasphemarunt pueri regis Assur: Genesis decimoquarto: Et armavit pueros suos, et pueros
ריק, [?:--de ] deductum illud est, significat vacuum et inane. [?: ] ipsum postea reperi a quibusdam annotatum. Quidam nuper balatronem est interpretatus: quam recte, [?:-p-e ] viderit. Matthaei interpretatio Hebraica recens a Ioanne Tillio in lucem edita, legit
finis mundi, et extremum iudicium prope sit. Caedere ramos, et tum humi spargere, tum et in manibus portare solebant olim Iudaei in publica laeticia pompis ac triumphis. Sic igitur Matt. 21 caedebant ramos, et sternebant Christo equitanti in illa sua regali pompa et introitu in Hierosolymam. Ioannes vero cap. 12 dicit, Iudaeos acceptis ramis palmarum obviam Christo venienti processisse. Solebant enim eis rami palmarum virtutem et victoriam significare, sicut Latinis laurus semper virens: de qua significatione in vocabulo Palma. Tametsi etiam phrasis Latina, palmam
est agere illud: ut in verbo Arbitrari declaravi. Rapina hic non tam ipsam rem per se aut ius respicit, quam animum cupidum, sicut raptores sunt praedae cupidi, et magno impetu in eam involant: sicut mox dicam de dicto, Violenti rapiunt regnum caelorum. Christus inquit Matt. 11, A' diebus Ioannis baptistae usque nunc, regno caelorum vis affertur, et violenti rapiunt illud: id est, iustificatio et vita aeterna aliaque bona adeo sunt liberaliter exposita a patre caelesti omnibus hominibus, ut veluti in praedam ac direptionem proiecta esse videantur. Potiuntur etiam tantis bonis summi
idololatrae.
RECIPIO: Recipere Christum, aut eius sermonem, emphatica locutio est. Significat enim agnoscere eum pro vero Meschia, veraque Dei religione, eamque amplecti ac colere, ac secundum eius praescriptum, fidem, animum ac vitam dirigere. De tali receptione Christi dicitur Ioannis 1. Sui eum non receperunt: quotquot autem receperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri. ubi. quid sit recipere, mox exponit inquiens: Qui credunt in nomen eius. Recipere Apostolos et Christum, Matt. 10, significat hospitio accipere, et alioqui humaniter et amanter tractare.
locus ac victus in hoc mundo suffecturus: quod unico tantum exemplo septem fratrum, qui unicam uxorem habuerant, declarant: illo vero eam ex Scriptura et omnipotentia Dei asserente. Sunt autem innumera huius et rei et verbi, praesertim in novo Testamento, testimonia ac exempla: ut Martha ait Ioan. 11. Scio quod resurget in resurrectione, in ultimo die. De hac resurrectione prolixe agitur 1. Corinthiorum 15, et 1. Thessalonicens. 4. Secundo, significat idem verbum etiam istam temporariam resurrectionem, miraculose factam, eorum qui iterum mori debebant. De qua dicit Christus
suos. Verum Scriptura vocat ibidem illam priorem, potiorem resurrectionem. Tertio, resurrectio usurpatur etiam de iustificatione ac adoptione ad vitam aeternam, qua in hac vita ex aeterna morte iniustitiae et irae Dei ad veram spiritualemque vitam resurgimus. De hac potissimum inquit Christus Ioann. undecimo: Ego sum resurrectio et vita: id est, autor et effector spiritualis resurrectionis, ac vitae aeternae. De hac resurrectione agitur etiam Romanorum 6, ubi toties Paulus ingeminat, nos cum Christo vivificatos, et a morte excitatos esse. Hanc resurrectionem vocat Apocalypsis primam
et perpetuus sacerdos, ad dexteram patris sedens, ad thronum gratiae fide accedentes iustificet et salvet. Hanc vim et efficaciam resurrectionis Christi cupit Paulus Philip. 3 cognoscere. Verum de priore loco clarius in praepositione PER dictum est. Resurrectio vitae et condemnationis. Ioann. 5, Et prodibunt qui bona fecerunt, in resurrectionem vitae: qui vero mala egerunt, in resurrectionem damnationis. id est, alii resurgent ad vitam aeternam, alii ad aeternum exitium. Christo singulari quadam ratione piorum resuscitatio tribuitur: sicut ipsemet aliquoties repetit, se
possessiones redibant ad priores dominos, omnes in libertatem restituebantur, et omnia debita remittebantur. Nono, Sabbatum magnum erant illa solennissima festa. Aliqui tamen exponunt de duplicato Sabbato, ut cum dies Paschae incidebat in diem septimam, aut Sabbati. Sic aliqui exponunt illud Ioann. 19. Erat enim magnus ille dies Sabbati. Decimo, haec omnia Sabbata sunt externa. Sed praeter haec est Sabbatum internum aut spirituale. idque duplex: alterum huius vitae, alterum secuturae. De tali spirituali ac perpetuo Sabbato aut Sabbatismo loquitur Isaias cap. sexagesimo
Hieronymus, scribens ad [?:-gasiam ] , quaestione 10: nimirum Iudaeis religiose observatum, ne Sabbatis ambularent supra bis mille passus, ex institutione Barachibae, Simeonis et Hellis Rabrum, quos illi magistros nostros vocare soliti sunt, ac inibi docet Hieronymus. Praeterea apud Ioan. cap. 11 Bethaniam abfuisse ab Hierosolymis stadiis ferme quindecim. Ea conficiunt paulo minus quam passuum [?: ] millia. Erat autem Bethania in latere montis [?: O- ] ti. Testatur hoc idem Chrysostomus, enarrans [?: co-vium ] Simonis
salvus erit. Luc. 1, Salutem ex inimicis nostris, et de manu omnium qui oderunt nos ubi paulo post clarius exponitur, quid voce Salutis Zacharias intelligat: Ad dandam (inquit) scientia salutis plebi eius, in remissionem peccatorum eorum. ut salus nihil aliud sit, quam remissio peccatorum. Ioan. 3. Non misit Deus filium suum in mundum, ut iudicet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum. Io. 4. Salus ex Iudaeis est. ubi tota redemptio ac meritum Christi una voce effertur. Actor. 2. Dominus addebat qui salvi fierent. id est, converterentur et iustificarentur. Act 4, Non est in
eodemque modo usurpatur a Christo Luca 10 idem Apostolis mandante. Sic Act. 18 dicitur Paulus ascendisse Hierosolymam, et salutasse Ecclesiam. Item Agrippam regem venisse ut salutaret Festum: Actor. vigesimoquinto. Sic forte de omni familiari et amici re colloquio intelligendum est, quod Ioannes ait [?: ] facere se participes peccatorum seductorum, qui [?: ] Ave dixerint. In Evangelistis aliquoties obiicitur a Christo Pharisaeis, quod cupiant captentque salutationes in plateis: nimirum non propter vulgarem imprecationem pacis, sed propter honorificas
se est sanctissimus, et populum Dei sanctificat ac mundat a peccatis suis. Aliquando solo nomine Sanctus dicitur, veluti per excellentiam: quia ipsi potissimum hoc nomen conveniat. Actorum tertio: Vos autem Sanctum istum et iustum negastis, et postulastis ut vobis homicidam gratificaretur. 1. Ioan. 2. Vos unctionem habetis a S. illo. id est, a Christo. Spiritus Dei quoque peculiariter dicitur sanctus non passive, quia sanctus sit, qua ratione ex aequo etiam pater et filius dicuntur sancti: sed ratione efficaciae suae, quia sanctificat pios, eos mundans, removans et ad omnem sanctitatem
festa aut solennitates praeparabant, ut (exempli gratia) ad esum agni Paschalis, sanctificabant et purificabant se quibusdam ceremoniis ab omnibus impuritatibus, si forte quas contraxissent. Ad hoc forte genus sanctificationis, tametsi in quodam summo gradu ac emphasi, possis referre illud Ioan. 10: Me pater sanctificavit, et misit in mundum. id est, Ad hoc summum et plusquam sacrosanctum munus opusque instaurandi regni Dei, redimendi genus humanum, abolendi peccatum, et extinguendi iram Dei. De hoc genere sanctificationis aliquid dicetur infra in verbo Segrego, quoniam eadem
spiritum sanctum, et per eum operari in iustificatis novitatem naturae et bona opera. 1 Thess. 4. Sanctificatio vestra, a abstineatis a scortatione, et sciat unusquisque [?: ves- ] uas suum possidere cum sanctificatione et honore, [?: ] cum affectu concupiscentiae. 1 Ioan. 3, Omnis qui habet spem hanc. purificat se. Alias significat aliquid idoneum reddere ad licitum usum. 1 Cor. 7 Sanctificatur vir infidelis per mulierem. 1 Tim. 4, Omnis creatura Dei bona est, etc. Sanctificatur enim per verborum orationem.
SANCTUARIUM, significat
illa impia convivia proruerent. Quare tales non diiudicantes corpus ac sanguinem Domini, seu sine iudicio sumentes ac abutentes, dicit Paulus illa ipsa abusione adeo reos fieri male sumptarum preciotissimarum rerum corporis ac sanguinis Domini, ut sibimet iudicium ac exitium bibant et comedant. Ioannes primae Capite quinto dicit, Christum venisse per aquam et sanguinem: idque bis repetit et inculcat. id est, egisse et agere cum mundo et hominibus per [?: su- ] verbum ac sacramenta. Haec enim sunt veluti [?: ma- ] aut instrumenta quaedam Christi, per quae nos
ac livore Meschiae sanari et eum propter peccata nostra percuti, nostramque pacem ex eius castigatione oriri, dicitur. Item cum toties
dicimur sanguine Christi mundari et dealbari ab omnibus peccatis: 1 Ioan. 1, Apocal. 1, 7 et 22. Sic, cum iustificari nos sanguine Christi, Romanorum tertio et 5, Hebraeorum nono et decimotertio: et quod redempti esse dicimur precioso sanguine Christi, Actor. secundo Ephes. primo, primae Petri primo. Ad haec, quod sanguis Christi pro nobis datus aut fusus
vocatur ipsa eius mors, ac sacrificium propitiatorium, aut meritum. Quomodo vero passio Christi sit iustitia, eaque in nos per fidem transcribatur, nobisve imputetur, in Libello de Iustificatione prolixius exposui. Dictum est aliquid de hac re etiam supra, in voce Peccatum et Propitiatio. Ioan. sexto inquit Christus: Caro mea vere est cibus, et sanguis meus vere est potus: Qui edit carnem meam, et bibit meum sanguinem, habet vitam aeternam. ubi caro et sanguis accipitur de passione ac sacrificio Domini propitiatorio in cruce peracto, ubi caro eius pro nobis tradita et crucifixa
cognoverunt quod sanaverim eos. id est, eduxerim eos e servitute Aegypti, et ab aliis calamitatibus ac molestiis liberaverim. Sanare etiam accipitur de remissione peccatorum, ac aeterna salute. ut est in illo celebri dicto: Ne forte convertantur, et sanem eos. Isaiae sexto, Matthaei decimotertio, Ioan. 12, Actor. 28. Sic et Isa. 53: Livore eius sanatio nobis. Sic Isaiae quinquagesimo octavo: Tunc orietur quasi aurora lux tua, et sanitas tua velociter crescet. Sic Oseae decimoquarto: Sanabo rebellionem eorum. id est, condonabo. Ieremiae tertio. Revertimini filii rebelles, et
et fructib. bonis, absque diiudicatione, sine simulatione. Porro quod Matt. cap. 11 et Luc. 7 ait, sapientis esse iustificatam a filiis suis omnib: id ex praecedentib, recte exponi potest, ubi refert Lucas, omnem populum et publicanos iustificasse Deum, audita concione Christi de Ioanne. ubi Sapientia est vera doctrina ac [?: ] gio, quae ab omnibus suis filiis, id est, germane ad eam pertinentibus iustificata tunc est: id est, agnita, accepta, laudata ac celebrata, ut vera ac pia. Sic in Evangelistis sapientia Salomonis et Christi eorum doctrine vocatur, et in
Ioelem praedixit, et pactum novum promisit surrogandum: quodque illa quae in lege obumbrata, tantum figurae essent rerum futurarum corporis Christi. Hinc Paulus ad Galatas Legem dicit paedagogum ad Christum, et alibi finem legis Christum asserit. Imo Christus ipse dicit, Lex et prophetae usque ad Ioannem, etc. Ne autem Iudaei etiam haec eludant, ut solent perpetuo rimas quaerere, quibus elabantur: aliquot aliis Scripturae testimoniis multo evidentioribus obfirmabo, hanc vocem
temporis, alias longiorem, alias breviorem, idque secundum materiam subiectam, quemadmodum supra quoque multis ostensum est: et nedum legem caeremonialem esse abrogatam, quod ad iustificationem attinet, verum etiam moralem, hoc est Decalogi opera, siquidem (sicut Deus Hieremiae 31, et Christus Ioan 7, Petrus Actorum 15. et Paulus ut saepe alias, maxime vero Roman. 7 et 8 disertis verbis affirmat) ea nemo praestet, aut praestare queat. Pluraliter
horribiliter vastabitur. Secundum subversionem Sodom non habitabit ibi quisquam: Hierem. 49. pro, sicut Sodomam nemo incolit, ita nec Babylonem. ¶Porro
apparuit ei secundum somnum. id est, in somnis, seu per somnium. Significat et distributionem: 1 Corinth. 14. Prophetae secundum duos aut tres loquatur. id est, bini aut terni, nempe non simul, sed alius post alium. Sic posset accipi de quadam occulta distributione temporis, quod angelus Ioann. 5 dicitur secundum tempus descendisse in piscinam. id est, certis quibusdam temporibus. Secundum substantivo additum, aliquando adiectivum exprimit. Roman. 2. Iudicium Dei secundum veritatem est. id est, verax et iustum. Rom. 8. Qui secundum carnem sunt, quae carnis sunt sapiunt: qui
id est, scienter, intelligenter. Roman. 2, Qui secundum patientiam. pro, patientibus in bono opere, [?: ] perseverantibus. 1. Corinth. 10. Videte Israelem secundum carnem. id est, carnalem. id est, qui nati sunt Israelitae, et externa professione. Secundum legem debet mori: Ioann. 19 pro, secundum quod lex pronunciat. Sic Exodi 21, Secundum iudices dabit id est, secundum pronunciata aut iudicium iudicum, vel secundum eorum decretum. Spiritus intercedit secundum Deum pro sanctis: Rom. 8. id est, secundum voluntatem Dei, prout Deo gratum acceptumque est. Rom. 14,
] de novo homine, ac instaurata per verbum ac Spiritus Sanctum in eo Dei imagine: tum et de ipso Spiritu sancto, [?: ] da piorum intus regente ac vegetante. Contra in impiis dicitur semen diaboli esse, vel potius ipsi toti dicatur filii diaboli, ex diabolo, et ex patre diabolo: Ioann. 8. Et 1. Ioan. 3. Sic et Gene. 3. Semen serpentis nominentur, quia scilicet sunt ad imaginem satanae transformati, et spiritus Satanae potenter in eis habitat, eosque regit. Porro quod Christus et baptista incredulos vocat Germina viperarum, et Isaias Semen malignantium: non
ac instaurata per verbum ac Spiritus Sanctum in eo Dei imagine: tum et de ipso Spiritu sancto, [?: ] da piorum intus regente ac vegetante. Contra in impiis dicitur semen diaboli esse, vel potius ipsi toti dicatur filii diaboli, ex diabolo, et ex patre diabolo: Ioann. 8. Et 1. Ioan. 3. Sic et Gene. 3. Semen serpentis nominentur, quia scilicet sunt ad imaginem satanae transformati, et spiritus Satanae potenter in eis habitat, eosque regit. Porro quod Christus et baptista incredulos vocat Germina viperarum, et Isaias Semen malignantium: non tantum eis obiicit
multum septenarius numerus inculcatur. Sic Lucae 8 Christus dicitur ex quadam muliere eiecisse septem daemonia: et Matth. 12 dicuntur septem peiores daemones redire in relapsum. Sic Rom. 11 citat Paulus tempore Eliae servata esse septem milia piorum, qui non incurvaverunt genua Baali. Ioannes quoque in Apocalypsi multum celebrat numerum septenarium, nominans septem Ecclesias, septem candelabra, septem spiritus, septem stellas, septem lampadas, septem signacula, septem cornua septem oculos, septem angelos, septem tubas, septem tonitrua, septem diademata, septem phialas, septem
dicit Augustinus: Septenarius numerus ad unitatem Ecclesiarum refertur, et ad quandam perfectionem mysticus videtur apparere. solet enim pro universo poni. Sicut in Evangelio dictum est, Accipiet in seculo hoc septies tantum. ac si diceret: Quasi nihil habentes, et omnia possidentes. Unde etiam Ioannes ad septem Ecclesias loquitur, quae utique universalis Ecclesiae personam gerunt, etc. SEPTEMPLICATIO multo magis ingentem quantitatem, et quasi infinitum quid denotat. Gen. 4, Septuplum vindicabitur Cain, et Lamech septuagies septies. Sic et Christus Matt. 18, iubet
recipere, eum pro vero Meschiah agnoscere, colere et invocare, quomodo omnes pii sequuntur eum: non tantum pedibus sequi, sicut turbae et multi etiam impii interdum [?: ] eum secuti. Matth. 16. Si quis vult post me venire, abteget semetipsum, et tollat crucem suam, ac sequatur me. Ioan. 8. Qui sequitur me, non ambulat in tenebris. [?: ] 13. Non potes modo me sequi. id est mori mecum. 2. Petr. 1. Non enim doctas fabulas sumus secuti. id est, audivimus, eisve credidimus. Gal 6. Pax super eos qui [?: ] regulam secuti fuerint. Sequi aliquando
[?: S-i ] fuisse illum seductorem, et tam atrocis sceleris arcitectum, qui hominem ab obedientia et subiectione, veroque Dei cultu abduxit, ac in iniustitiam, mortem et aeternum entium praecipitavit. Quare Semen serpentis sunt deinceps omnes homines, ut primum nascuntur: sicut eos Christe et Ioannes ex patre diabolo, et filios diaboli esse [?: ] quia videlicet ex imagine Dei sunt essentia litera imginem Satanae transformati. Eôdem respicit Christus et Baptista, quod eos genimina viperarum nominant. Inter [?:--- ] igitur carnales et diabolum repraesentantes,
spiritu servimus Deo, et gloriamur in Christo Iesu, non in carne confidimus. Hinc spiritus servitutis aut libertatis. Roman. 8: Non accepistis spiritum servitutis in timorem, sed accepistis spiritum adoptionis, quo clamamus Abba pater. De qua locutione paulo post in voce Spiritus dicetur. Ioan. 15. Iam non dicam vos servos meos, sed amicos. Galat. 2. Falsi fratres subintroierant, ut specularentur nostram libertatem in Christo, ut nos in servitutem redigerent. Contrarium huius servitutis est libertas, de qua in voce Libertas. ¶ Posses hisce quatuor adiicere
peccato dicitur is, qui innatae malitiae seu originali corruptioni indulget, ac obsecundat in proferendis eius pessimis fructibus: Rom. 6. Ibidem: Sicut exhibuistis membra vestra serva impuritati et iniquitati ad iniustitiam. id est, servivistis deditique fuistis libidinibus et iniquitatibus. Ioann. octavo inquit Christus: Qui peccat, servus est peccati. Id tripliciter accidit. Primum, quia originalis malitia tanto potentius incipit in peccatore grassari ac invalescere, quamprimum ei incipit indulgere, ut postea tanto minus sit sui arbitrii. quod hic multo magis fit, quam in habitibus:
aliquid in sua incolumitate, seu ab omni [?: in-ria ] tueor. Sic sane nos post iustificationem custodimur potentia Dei ad salutem, nec quis quam nos de [?:--nu ] eius rapere potest. 2. Sam. 18. Servate mihi [?: p--- ] Absalonem. id est, conservate. Ioan. 17. Pater servi [?:--- ] in nomine tuo. Servare suam virginem, scilicet in virginitate. 1. Corinth. 7. Sollicite servare unitatem Spiritus Eph. 4. Depositum Dei servare: 2. Timoth. 1. Centurio [?:---- ] volens servare (id est, in vita conservare)
ubi clamor non ipsam vocem aut praedicationem sanae doctrinae, quam Christus libere et clare in plateis sonuit, sed tantum iniustas rixas ac crudeles contentiones denotat. Vide vocem CLAMOR. Silentium, saepe secretum indicat. Ios. secundo: Miserat exploratores silentio: id est, secrete. Ioann. 11, Vocaverat Mariam sororem suam silentio. id est, secrete, tacite, non audientib. aliis. Dicitur et oculus Silere aut tacere, cum definit lachrymari. Threnor. 3, Oculus meus defluit, nec tacet, eo quod non sint intermissiones. Threnorum 2. Ne des requiem tibi, nec tace at
Dei simplicitas: id est, cuius autor, effector et approbator in hominibus est Deus. 2 Corinthiorum primo. In simplicitate et sinceritate Dei versati sumus. id est, non astute, malitiose, vafre, et subdole, nostra quaedam commoda quaerentes, et captantes. Tali phrasi dicitur Rom. tertio et Ioann. decimoquarto gloria Dei. id est, quam Deus hominibus largitur ac probat.
SIMUL
veluti sinu tenere, fovere, ac curare solent. Multa sunt huius locutionis exempla. Sic ob complexum, et quasi paternam curam amoremque, uxor quoque dicitur esse in sinu mariti, ut mox dicetur. Hinc porro ab isto more fovendi et gestandi liberos in sinu, veniunt quaedam metaphoricae locutiones. ut Ioann. 1, Unigenitus qui est in sinu patris, ipse enarravit nobis. Quae locutio ibi triplicem potissimum, arctissimamque coniunctionem filii cum patre indicat: primum, coniunctionem personarum in unam naturam aut essentiam: deinde, summum amorem patris erga filium, in quo solo patri bene
deinde, summum amorem patris erga filium, in quo solo patri bene complacuit: tertio, summam quandam communicationem secretorum. solus enim filius novit et perfecte videt patrem: ille ergo solus eum, ipsiusque mysteria vere patefacere potest. Atque ad hanc tertiam coniunctionem potissimum Ioannes respicit. ideo praeponit. Deum nemo vidit unquam, sed filius qui est in sinu patris. quasi diceret: Ille solus patrem plenissime pernovit, ille proculdubio certissima retulit. Lucae 16 est, Lazarum esse portatum ab angelis in sinum Abrahae. Id intelligit de copia bonorum, quae ibi piis
excludendos. Aliqui exponunt per sinum, promissiones datas Abrahamo. Verum melior est altera ratio locutionis: quia et minus dura est in verbis, et praeterea promissiones Abrahamo datas etiam in hac vita amplectimur, ut ea ratione etiam hic agentes pii, in sinu Abrahae esse ac foveri dici queant. Ioann. decimotertio, dicitur Ioannes apostolos [?:- ] ultima coena recubuisse in sinu IESU, et mox incubuisse pectori IESU: quod credo secundum illius temporis conviviorum morem factum esse, cum in sumes do cibo protensi recumbebant humi, seu in pavimento lectis instrato, ita ut
per sinum, promissiones datas Abrahamo. Verum melior est altera ratio locutionis: quia et minus dura est in verbis, et praeterea promissiones Abrahamo datas etiam in hac vita amplectimur, ut ea ratione etiam hic agentes pii, in sinu Abrahae esse ac foveri dici queant. Ioann. decimotertio, dicitur Ioannes apostolos [?:- ] ultima coena recubuisse in sinu IESU, et mox incubuisse pectori IESU: quod credo secundum illius temporis conviviorum morem factum esse, cum in sumes do cibo protensi recumbebant humi, seu in pavimento lectis instrato, ita ut quasi circulum quendam facerent,
SITULA Iacob, Num. 24. vide AQUA.
SOBRIUS. vide supra EBRIUS.
SOCIUS et SOCIETAS, significat non tantum pacem, sed etiam arctissimam coniunctionem, quasique mutuam quandam obligationem, ita ut alterius felicitas aut incommodum etiam ad alterum pertineat ac pertingat. 1 Ioannis primo: Quod vi dimus et audivimus, id annunciamus vobis, ut et vos communionem habeatis nobiscum et communio nostra sit cum patre et cum filio eius IESU Christo. Alii vertunt Societas, quod minus significans esse videtur. Sic alibi dicit Apostolus, nos vocatos esse in consortium filii
Eadem vis locutionis est, cum Deus dicitur esse cum aliquo, aut apud aliquem. Dare dexteras societatis, est, sancta datarum dexterarum pactione cum aliquo pacisci de societate seu coniunctione operarum, mutuorum officiorum, et de mutuo auxilio. Sic Galat. 2 dicit Paulus, Iacobum, Petrum et Ioannem sibi ac Barnabae dedisse dexteras societatis. Societas aut communio spiritus, est eiusdem spiritus participatio. Verum quoniam in Graeco est plerunque vox
SPECIES, externa illa facies rerum, praesertim corporearum dicitur: quae oculis cernitur, a verbo antiquo Specio, quod Videre significavit, Luc. 3. descendere Spiritum S. corporea specie super eum, sicut columbam. Et postea 9, Facta est species vultus eius inter orandum alia. Ioan. 5, Neque vocem eius audistis, neque speciem eius vidistis unquam. id est, nullam plane eius noticiam habetis, quia ex aspectu et sermone homines coram contrahunt noticiam, sibique invicem innotescunt. Per metaphoram porro transfertur etiam ad res incorporeas, et denotat primam rei faciem, ut
Isaias Sebnam quaestorem obiurgat cap. 22. Quid est tibi hic, et quem habes hic, [?: ] excideris tibi hic sepulchrum, sicut qui in excelso [?: ] dit sepulchrum suum, aut qui in petra sculpit [?: habi- ] lum sibi? Ideo et Lazari sepulchrum, Ioan. 11, vocatur spelunca. Quia vero in talib. antris aut speluncis, quae [?: ] plerunque in solitudinibus, truces, ferae, aut etiam latrones sese occultare solent: ideo per metaphoram [?: ] nomen transferri solet ad omnes officinas, aut loca, [?: ] bi
Christi. Sperare verbum aliquando pro metuere usurpatur, nota etiam Latinis catachresi. Sic etiam aliquoties in Evangelistis dicitur Dominus esse venturus ea hora, qua famulus non sperabat eum venturum. Sic Virg. inquit: Si tantum hunc potui sperare dolorem. Sperare in Moisen, Ioan. 5 dicuntur Iudaei, qui statuêbant, se per religionem a Moise praescriptam consecuturos omnia bona divinitus promissa, temporaria et aeterna.
SPINAE, varias locutiones ac similitudines in Sacris suppeditant. Primum enim significant malos homines, qui nulli bono aedificio aut
quomodo tum in veteri Testamento, tum in Evangelistis, tum denique et in Apostolicis scriptis usurpentur, aut intelligendae sint. Deinde aliquanto accuratius haec vox ex Hebraea lingua explicabitur. SPIRITUS. I. In genere totam essentiam divinam, tribus personis distinctam, denotat. Ioan. 14, Spiritus est Deus: id est spiritualis essentia. 2. Cor. 3. Dominus autem spiritus est.
II. Peculiariter tertiam personam divinitatis denotat, hocque aut 1. Simpliciter, sine epitheto: Num. 11. Cum requievisset in eis spiritus, prophetaverunt. Cap. 14. Cum
spiritus. Actor. 10, Petro cogitanti de visione, dixit spiritus: Ecce viri quaerunt te, surge et descende cum eis. Actor. 18. Spiritus cogebat Paulum, ut testificaretur Iudaeis, IESUM esse Christum. Matt. 4, Ductus est in desertum a spiritu. Matth. 22, David in spiritu vocat eum Dominum Ioan. 3, Quod natum est ex spiritu, etc. Ioan. 7, Nondum erat spiritus datus. 1 Cor. 2. Spiritus scrutatur arcana Dei. Gal. 3. Utrum ex operibus legis spiritum accepistis, an ex praedicatione fidei? 1 Petr. 4. Spiritus super vos requiescit. 1 Ioan. 3 et 4. De spiritu suo
spiritus: Ecce viri quaerunt te, surge et descende cum eis. Actor. 18. Spiritus cogebat Paulum, ut testificaretur Iudaeis, IESUM esse Christum. Matt. 4, Ductus est in desertum a spiritu. Matth. 22, David in spiritu vocat eum Dominum Ioan. 3, Quod natum est ex spiritu, etc. Ioan. 7, Nondum erat spiritus datus. 1 Cor. 2. Spiritus scrutatur arcana Dei. Gal. 3. Utrum ex operibus legis spiritum accepistis, an ex praedicatione fidei? 1 Petr. 4. Spiritus super vos requiescit. 1 Ioan. 3 et 4. De spiritu suo dedit nobis. Autor epistolae Iudae: Hi sunt qui segregant
in spiritu vocat eum Dominum Ioan. 3, Quod natum est ex spiritu, etc. Ioan. 7, Nondum erat spiritus datus. 1 Cor. 2. Spiritus scrutatur arcana Dei. Gal. 3. Utrum ex operibus legis spiritum accepistis, an ex praedicatione fidei? 1 Petr. 4. Spiritus super vos requiescit. 1 Ioan. 3 et 4. De spiritu suo dedit nobis. Autor epistolae Iudae: Hi sunt qui segregant animales, spiritum non habentes. Apocal. 2, Qui habet aurem, audiat quid spiritus dicat Eccles. 2, [?: A- ] cum epitheto, quod vel ab essentia, vel ab officio [?: ] effectib. eius
quinto. Spiritus
sanctus: Psal. 51, Spiritum sanctum tuum ne auferas a [?: ] Isa. 63, Posuit in medio eius Spiritum suum sanctum. 4 Esd. 1. Immitte in me Spiritum sanctum. Matt. 1, De spiritu sancto est. Matt. 12. Qui dixerit verbum contra spiritum sanctum. Sic Luc. 1, 2, 4 Ioan. 7, 14, 20. Actor. 1. Accipietis virtutem Spiritus sancti supervenientis in vobis. Actor. 2, Repleti sunt omnes Spiritu sancto. Sic et Actor. 8, 10, 13, 15, 16, 19. et 1 Pet. 1 1 Iohan. 5 Et in epistola Iudae. Habet autem id nomen et propter substantiam, et propter officium. Est enim
[?: ] . [?: ] vera Dei agnitione Ecclesiam ornat. Spiritus [?: ] et fortitudinis: Isa. 11. Spiritus sapientiae et timoris: Isa. 11. Spiritus timoris Domini: ibidem. Spiritus potentiae, dilectionis et sobrietatis: 2 Tim. 1. Spiritus veritatis: Ioan. 14, et 16: quia vera de Deo doctrinam custodit, et sinceros Ecclesiae ministros subinde excitat, et corruptelas arguit atque destruit habitur etiam in iis locis atque pectorib. ubi veritas caelestis regnat: abest vero a mendaciis sive Ecclesiast. sive politicis, et abhorret coetum
autem et aliae appellationes, quib. spiritus sanctatis scripturis, omisso spiritus nomine, notatur: quis hoc [?: ] breviter enumerasse non alienum fuerit. Appellatur [?: i- ]
Paracletus, Ioan. 14, 15, et 16: quia est advocatus, qui in rebus afflictis sustentat corda firma consolatione, fide, confessione, patientia, perseverantia ac spe aeternorum bonorum: de qua appellatione dictum plenius est supra in litera P. Arra: 2 Cor. 1. vide in litera A. Arrabo haereditatis: Ephes. 1,
perseverantia ac spe aeternorum bonorum: de qua appellatione dictum plenius est supra in litera P. Arra: 2 Cor. 1. vide in litera A. Arrabo haereditatis: Ephes. 1, quod certiores nos faciat de donata nobis in Christo haereditate, et vita aeterna: vide in A. [?: V-ct-- ] : 1 Ioan. 2. vide in V. Donum Dei: Actor. 8, Existimasti donum Dei pecunia parari. Promissum patris: Actor. 1 Praecepit ut expectarem promissum patris.
ita ut iam non in solis tabulis aut membranis haereat, sed in ipsum cor hominis penetret, ibique veluti flamma quaedam vigeat, hominemque ad spirituales motus et opera praestanda inflammet. Quo nomine Spiritus sanctus Rom. 7 Spiritus vitae appellatur: quod scilicet vivificet, teste Christo Ioan. 6. Vocat hanc legem Spiritus, Iacobus 3 cap. Legem perfectae libertatis: non tantum quod in se libera est, et ab omni coactione aliena: sed etiam, quôd (ut inquit Paulus) liberat a lege peccati et mortis: hoc est, a tyrannide peccati in carne nostra regnantis, et mortis: ac
et etiam in omnibus participiis verborum: quod et in Regulis universalibus, praesertim in pronominibus et adverbiis aliquoties monui. De Ephraim contra Amalec, Iud. 5. pro, qui erat de Ephraim. Funda eius in manu eius: 1. Sam. 17, scilicet, erat, gestabat fundam. Tale et illud Christi est Ioann. 19. Mulier, Ecce filius tuus: et, Ecce mater tua. pro, sit hic tibi in posterum filii loco, et illa sit tibi matris vice. Illud Ecce, habet in se verbum Est. Sic Exod. 24. Ecce sanguis testamenti, quod mandavit Deus. pro, Hic est sanguis. Sic, Ecce homo: pro, hic est ille homo, a quo
Iehovae malus super Saulem. Fuit verbum Iehovae ad Isaiam, Isaiae 38. id est, Dominus locutus est ad Isaiam. Esse aliquem in aliquo, ut in vitio, aut virtute, valde significanter dicitur: ut, Totus mundus est positus aut iacet in maligno. id est, est quasi submersus in cacodaemone. 1. Ioan. 5. Exod. 32. Tu nosti populum hunc, quod in malo sit. Eadem ferme locutio ac vis esse videtur Mosis et Ioannis.
Sic Acto. 8. Video te esse in felle amaritudinis: id est, te esse totum submersum in malitia
Isaiam. Esse aliquem in aliquo, ut in vitio, aut virtute, valde significanter dicitur: ut, Totus mundus est positus aut iacet in maligno. id est, est quasi submersus in cacodaemone. 1. Ioan. 5. Exod. 32. Tu nosti populum hunc, quod in malo sit. Eadem ferme locutio ac vis esse videtur Mosis et Ioannis.
Sic Acto. 8. Video te esse in felle amaritudinis: id est, te esse totum submersum in malitia extrema. Proverb. 5. Pene fuissem in omni malo: id est, parum abfuit quin incidissem in omnia flagitia et
Acto. 8. Video te esse in felle amaritudinis: id est, te esse totum submersum in malitia extrema. Proverb. 5. Pene fuissem in omni malo: id est, parum abfuit quin incidissem in omnia flagitia et turpissima dedecora. Sic dicitur Psal. 51, In peccatis conceptus et natus sum. et Ioan. 9. Tu totus natus es in peccatis. id est, prorsus immersus et suffocatus in extrema malitia, natus es natura distortissima et monstrosissima.
SUPER,
Iuxta, prope, aut secus valet: Gen. 14, Usque ad planiciem quae est super desertum: id est, iuxta desertum. Sic ibidem 16, Invenit eam angelus super fontem aquarum. id est, iuxta. Exo. 14, Et apprehenderunt eos castrametantes super [?: ] . Sic Germanice Am Mehr. Sic Ioan. cap. 4 videtur dicere, Iesus sedebat super fontem. pro, ad, vel iuxta. Esdr. 2, Si super regem est bonum. id est, iuxta eum. Sic Levit. 15. Si fuerit votum aut immundicia mulieris super eam pro, si fuerit apud eam tale aliquid. Psalm. 50, Qui pepigerunt pactum meum super
ut quoquomodo meam dignitatem gloriamve laedas. Visitare [?:-aper ] malitiam, aut super populunt, valde crebro significat contra, in Veteri testamen. Sic et Paulus Romanorum primo, Revelatur ira Dei de caelo super omnem impietatem et iniustitiam hominum. id est, contra. Ioann. 7, Nemo misit manus super ipsum. id est, contra ipsum, in ipsum. et 18 cap Iesus sciens omnia venientia super ipsum. Aliquando superioritatem aut excellentiam significat. Matth. 10. Non est discipulus super magistrum, nec servus super dominum suum. Iohann. 3. Qui super ne
surgendo et mittendo. Sic et de doctore dicitur Ierem. 32, Cum docerem eos mane surgendo et docendo. Surgere aliquando exoriri, aut succedere significat, Exod 1, Surrexit interim rex novus. Luc. 7, Surrexit pro piam magnus inter nos. Matth. 11, Inter natos mulierum non surrexit maior Ioanne Baptista. Num. 32, Surrexistis [?: ] pro patribus vestris. Deut. 34, Non surrexit ultra propheta sicut Moyses in Israel. Surgere aliquando significat vincere, aut florere: sicut et verbum Stare, contra autem, Iacere. Iosuae 7, Non poterunt amplius filii [?:
sunt multi Iudaei Paulum orantes, etc. Hinc fit vox
. Exod. 11, Adhuc tangam Pharaonem plaga una. Sic et infra 26 cap. Zach. 2, Qui vos tetigerit, tanget pupilam oculi mei. id est, laedet. Iob 2, Tange os eius, et carnem. et 19, Manus Domini tetigit me, Psalm. 105. Noli-te tangere sanctos meos, id est, iniuria afficere. 1. Ioann. [?: ] Qui natus est ex Deo, conservat seipsum, et malus non [?:-git ] eum. id est, non sauciat eum vulnere lethali, quandoquidem non patitur in se regnare peccatum originali et praeterea mox ad medicamen remissionis peccatorum confugit. Ne interfector eorum
marcescet? Non levem aliquem tactum significat, sed cum eam suo flatu diu multumque agitaverit, tunc ei omnem nativum vigorem adimi. Sic de ampliori quadam contrectatione, et pedum complexu ac detentione, quo Maria ex nimia sanctaque dilectione Christum subito agnitum detinebat, potest illud Ioan. 20 intelligi, cum Christus inquit ad eam: Noli me tangere. q. d. Dominus: Quid agis inepta? Satis adhuc temporis restat, ut tecum et cum fratribus meis verser et colloquar. non enim tam statim a vobis ad patrem recedo. Abi igitur potius curriculo ad meos fratres, eisque indica haec mea
solium. ubi idem bis dicit. Alia metaphora, praesertim in Novo testamento usitata, Templum significat ipsum Dei caelum, et singulos quoque pios, in quibus Deus habitare dicitur, primae Corinthiorum tertio, et secundae Corinthiorum sexto. Unde et Christus hac ratione corpus suum vocat templum, Ioan. secundo inquiens: Sol [?:-ite ] templum hoc, et post triduum reaedificabo illud. Templum Dei violare, primae Corinthiorum tertio, est, a Deo et vera pietate deficere. Psalmo vigesimonono. Omnis in templo Dei dicat ei gloriam. id est, omnia membra Ecclesiae laudent eum.
Dei dicat ei gloriam. id est, omnia membra Ecclesiae laudent eum. Matth. vigesimotertio dicit Christus, Zachariam filium Barachiae esse interfectum a Iudaeis inter templum et altare: quod alii ad Zachariam filium Ioiadae, alii ad Zachariam prophetam referunt, et denique alii ad Zachariam patrem Ioannis Baptistae, qui sit interfectus, quia praesentiam Meschiae propalam affirmaverit. Mihi maxime probatur eorum sententia, qui de ultimo Zacharia id exponunt. [?: ] Christus voluit primum et ultimum martyrem [?:---inare ] . Ad haec filius Ioiadae dudum fuerat
filium. Sic 1. Reg. 19. Cras hoc ipso tempore interficiam te. 1. Sam. 20, Scrutabor patrem meum secundum tempus cras aut tertia. id est, circiter hanc ipsam horam diei. Secundum tempus, aliquando idem notat. Iud. decimotertio: Secundum tempus non fecisset nos audire secundum hoc. Ioannis quinto: Angelus descendebat secundum tempus. id est, certis quibusdam temporibus, prout Deus suo consilio disponebat. Venire ad tempus dierum, est venire constituta die ac hora. Primo Samuelis decimotertio: Quia vidi quod dispergebatur populus a me, et quod tu non venires ad tempus
[?:-ei ] . Isaiae 9, Populus qui sedit in tenebris, vidit lucem [?:-gnam ] : et qui habitant in terra umbrae mortis, lux [?:-t ] super eos. Idem dictum repetitur Matth. quarto Romanorum secundo: Lumen eorum qui sunt in te [?:-bris ] . 1 Ioann. secundo: Tenebrae praeterierunt, et [?: ve-lux ] iam lucet. Tertio, Tenebrae significant non [?: tam- ] inscitiam, sed et omnigenam impietatem simul. [?: ] Ephes. 5. Opera infrugifera tenebrarum vocantur [?:-nis ] generis scelera. Et
Ephes. 5. Opera infrugifera tenebrarum vocantur [?:-nis ] generis scelera. Et ibidem: Eratis olim tenebrae, [?:-c ] autem lux in Domino, ut filii lucis ambulate. [?: Ha- ] utramque significationem. id est, impietatem [?: si-i ] et inscitiam, Ioannis primo, vox tenebrarum [?: debeat ] : Lux in tenebris lucet, tenebrae non comprehenderant lucem. et, Dilexerunt homines magis tenebras [?: ] lucem. In quibus dictis Tenebrae alias ipsam [?: in-am ] ac impietatem, alias homines tenebrosos, id
deducunt, iuxta illud: Primos in orbe deos fecit timor. Secundo observandum est, triplicem esse timorem, eoque in [?: ] propria significatione hanc vocem tripliciter usurpari: [?: ] , alias de timore Dei filiali: alias de timore Dei servili, de quo disserit Ioan, 4 suae Epistolae, quod cum vera charitate consistere nequeat, cum quo pulchre illud Latinam convenit, Oderunt quem metuunt. Tertio denique de timore aliarum rerum. de quo inquit Psal. 33, Ibi timuerunt timorem, ubi non erat timor: ubi timor, ultimo loco videtur ide
in Neronem:
animo.
TRADO verbum aliquando valde in malam partem accipitur, tanqua in calamitatem ac exitium dedo. 1. Reg. 14, Tradetque Israelem propter peccata Ieroboam, [?: sub-l ] . in maledictionem ac exitium. Sic significanter accipitur de exitiali traditione, cum et Ioan. 3 Christus se [?:-ipsum ] pro nobis tradidisse dicitur. Sic itidem in pessiman partem accipitur etiam pro prodo, cum Iudas dicitur tradidisse Dominum. ubi
possent, tamen plurima noxia existerent. Rom. 6 inquit Paulus: Gratia autem Deo, quod fuistis quidem servi peccati, sed obedivistis ex animo ei formae doctrinae in quam traditi estis. id est, in quam traducti aut translati estis.
TRAHO verbum nihil admodum difficultatis habet. Ioan. 6 est locus insignis necessariam doctrinam continens, ac perspicuus, sed humana sapientia ac stulta philosophia scelerate corruptus. Inquit enim ibi Christust Nemo potest venire ad me, nisi pater mittens me, traxerit eum ad me. Ubi clare tum ingens extremaque corruptio hominis indicatur,
39, Antequam vadam, et non ego. id est, antequam moriar, et nusquam amplius in hac vita existam. Iosuae vigesimotertio: En ego vadam hodie per viam universae terrae. id est, ad alteram vitam, seu moriar sicut et omnes habitantes in terra mori solent. Sic et Christus videtur loqui, cum inquit Ioann. 8. Ego vado, et quaeretis me. Et Ioann. 14, Quoniam ego vado ad patrem. Verum illa loquutio non solam mortem Christo declarat, sed transitum ex hoc mundo ad patrem per mortem crucis. Contrarius Hebraismus est, quod Manere vivere significat. Ioan. ultimo: Si volo eum manere, quid ad
antequam moriar, et nusquam amplius in hac vita existam. Iosuae vigesimotertio: En ego vadam hodie per viam universae terrae. id est, ad alteram vitam, seu moriar sicut et omnes habitantes in terra mori solent. Sic et Christus videtur loqui, cum inquit Ioann. 8. Ego vado, et quaeretis me. Et Ioann. 14, Quoniam ego vado ad patrem. Verum illa loquutio non solam mortem Christo declarat, sed transitum ex hoc mundo ad patrem per mortem crucis. Contrarius Hebraismus est, quod Manere vivere significat. Ioan. ultimo: Si volo eum manere, quid ad te? Sic Paulus Phil. 1. Scio quod
Sic et Christus videtur loqui, cum inquit Ioann. 8. Ego vado, et quaeretis me. Et Ioann. 14, Quoniam ego vado ad patrem. Verum illa loquutio non solam mortem Christo declarat, sed transitum ex hoc mundo ad patrem per mortem crucis. Contrarius Hebraismus est, quod Manere vivere significat. Ioan. ultimo: Si volo eum manere, quid ad te? Sic Paulus Phil. 1. Scio quod mansurus sum: id est, victurus. Cum praedicto Hebraismo convenit etiam, quod Christus de seipso dicit Matth. 26. Marc. 14. et Luc. 22. Filius quidem hominis vadit, sicut de eo scriptum est, id est, moritur tam
sum: id est, victurus. Cum praedicto Hebraismo convenit etiam, quod Christus de seipso dicit Matth. 26. Marc. 14. et Luc. 22. Filius quidem hominis vadit, sicut de eo scriptum est, id est, moritur tam scelerate proditus, et tam tristi genere supplicii ex carnificatus. Vicinum huic est, quod Ioann. 12 scriptum est, quod multi propter Lazarum vadebant, aut abibant: hoc est, deficiebant, seu (ut ita dicam) Iudaismo moriebantur. Aliquando ferme ociose, propemodum ut completiva quaedam particula, usurpatur. Ioann. 15. Elegi et constitui vos, ut abeatis aut vadatis, et multum fructum
et tam tristi genere supplicii ex carnificatus. Vicinum huic est, quod Ioann. 12 scriptum est, quod multi propter Lazarum vadebant, aut abibant: hoc est, deficiebant, seu (ut ita dicam) Iudaismo moriebantur. Aliquando ferme ociose, propemodum ut completiva quaedam particula, usurpatur. Ioann. 15. Elegi et constitui vos, ut abeatis aut vadatis, et multum fructum afferatis. Sic ferme dicunt Latini: I nunc, et cupidi nomen amantis habe. Eant nunc, et glorientur adversarii sibi responsum non esse, etc.
VAE, Hebr.
ibi moriendo. Et Psalm. 63, Utique in vanum lavi in mundicia manus meas. id est, innocenter vixi frustra. Averte oculos meos, ne videant vanitatem: Psal. 119. id est, rem vanam concupiscant, sive idololatriam, sive etiam res huius vitae cum perse fluxas, tum alioqui illicitas. Sic Ioannes dicit, omnia esse concupiscentiam oculorum. Psal. 24 inter [?: no-- ] vere pii hominis ponitur, Qui non in vanum levavit animam suam. Levare animam, valde saepe significat aiquid desiderare ac expetere. Porro vanitatem pro idolatria poni, supra ostendi. Quare
nostra. Venire post aliquem, crebro significat sequi eum. Matt. 4. Venite post me, faciam vos [?:---scatores ] hominum. Matth. 16. Si quis vult post me venire, abneget semetipsum, et tollat crucem suam, ac sequatur me. Contrariam prorsus vim habet. Venire anti Christum, Ioann. 10, Omnes quotquot venerunt [?: an- ] me fures fuerunt, et latrones: id est, quicunque venerunt sive me, neglecto et despecto me, non per me, ut operum ostium. Ante, Coram, et similes praepositiones, saepe neque tempus neque locum significant: sed tantam hostile quiddam,
seu con [?:---ere ] ad eam metam declarat, sicut supra, de Accedere et Excedere diximus, quod aliquando pro se invicem po [?:---tur ] . Actorum 28. Mansimus Puteolis apud fratres diem septem, et ita venimus Romam: id est, ivimus, [?:-dimus ] . Sic Ioann. 6, Ingressi navigium venie [?: ] trans mare. id est, ibant, eo tendebant. Sic Ionas dicitur reperisse in Iapho navem venientem in Tharsum: Id est, profisci [?:-m ] , aut ituram illuc. Venire et Venturus, aliquando valde significanter accipitur, praesertim cum
ne es ille veniens: idem valet quod, Tune es ille qui secundum prophetas et prophetias divinitus promissus est, quod ad salutem nostram venire debeat? Ille, cuius adventus tam solicite et cupide ab omnibus expectatur. Sic Antichristum venire aut venisse, valde significanter accipiendum est. Ioannes cap. 5 suae epistolae dicit, Christum venire per aquam et sanguinem. Et mox dicit, aqua et sanguine: quod etiam valde significanter accipiendum est. Sensus enim est, Christum non ocio se per ista venire, sed efficaciter nos accedere ita, ut per Sacramenta aquae et
Sic accepta illa phrasi, facile intelligetur quis neget Christum venisse, eoque Antichristus dicendus censendusque sit. Venire in nomine Domini, est, a Domino missum, eiusque ope doctrina fiduciaque fultum, ac denique eius gloriam negociumque promoventem et agentem venire. Sic dicit Christus Ioan. 5. Ego veni in nomine patris, et non recipitis me: si alius venerit in suo nomine, illum recipietis. Venire ad Christum est credere in eum. Matthaei 11, Venite ad me omnes qui onerati estis, et laboratis, ego reficiam vos. Ioan. 5. Non vultis venire ad me, ut vitam habeatis. Ioan. 6,
negociumque promoventem et agentem venire. Sic dicit Christus Ioan. 5. Ego veni in nomine patris, et non recipitis me: si alius venerit in suo nomine, illum recipietis. Venire ad Christum est credere in eum. Matthaei 11, Venite ad me omnes qui onerati estis, et laboratis, ego reficiam vos. Ioan. 5. Non vultis venire ad me, ut vitam habeatis. Ioan. 6, Nemo potest venire ad me, nisi pater traxerit eum, et nisi a patre ei datum sit. Ioan. 14. Nemo venit ad patrem nisi per me: id est, nemo vere agnoscit ac credit in patrem. non etiam habet eum propitium, aut ab eo quicquam impetrat,
Ioan. 5. Ego veni in nomine patris, et non recipitis me: si alius venerit in suo nomine, illum recipietis. Venire ad Christum est credere in eum. Matthaei 11, Venite ad me omnes qui onerati estis, et laboratis, ego reficiam vos. Ioan. 5. Non vultis venire ad me, ut vitam habeatis. Ioan. 6, Nemo potest venire ad me, nisi pater traxerit eum, et nisi a patre ei datum sit. Ioan. 14. Nemo venit ad patrem nisi per me: id est, nemo vere agnoscit ac credit in patrem. non etiam habet eum propitium, aut ab eo quicquam impetrat, nisi per me. Ideo Christus se viam et ostium ad patrem
illum recipietis. Venire ad Christum est credere in eum. Matthaei 11, Venite ad me omnes qui onerati estis, et laboratis, ego reficiam vos. Ioan. 5. Non vultis venire ad me, ut vitam habeatis. Ioan. 6, Nemo potest venire ad me, nisi pater traxerit eum, et nisi a patre ei datum sit. Ioan. 14. Nemo venit ad patrem nisi per me: id est, nemo vere agnoscit ac credit in patrem. non etiam habet eum propitium, aut ab eo quicquam impetrat, nisi per me. Ideo Christus se viam et ostium ad patrem profitetur. Venire in aliqua re ad aliquem. David dicit ad Goliath, 1. Sam. 17. Tu
veniam ad vos, in benedictione plenitudinis Evangelii Christi ad vos veniam. id est, instructus larga facultate
docendi et promovendi vos in cognitione Evangelii et verae pietatis. Sic posset exponi, quod 1. Ioan. 5 dicitur Christus venire per et in aqua ac sanguine: id est, illis mediis et ceu instrumentis nobiscum agens, nos lavans, regenerans et alens. Venire fidem. Gal. 3, Ante quam autem venisset fides, sub legis praesidio tenebamur, conclusi in eam fidem quae erat revelanda. At postquam venit
super domum illam. id est, pax quam vos ingredientes precati estis, continget illi domui et familiae. Iud. 9, Ut veniret iniuria et sanguis 70 filiorum Gedeonis super Abimelech. Ibidem est etiam, Ut veniret maledictio Iothan, etc. Venire in testimonium, ut testaretur de aliquo: Ioan. primo, est phrasis, una cum sua expositione. Baptista venit in testimonium, ut testaretur de luce. Venire in hunc mundum, est in hanc vitam nasci. Ibidem: Illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Ibidem, In sua venit: id est, Meschias se exhibuit suo populo ac regno. Solem
significat [?: ] ,
quod in ventre continetur. Hab. 3. Audivi, et expavit mater meus. pro. commotum est cor meum, quod est in ventre. Sic Ieremiae 4, ventrem meum doleo. Sic Christus Ioan. 7 inquit: Flumina de ventre eius fluent. id est, decorde, verbo ac spiritu S. repleto, progredior instructio fratrum, celebratio Dei et vera fides, vitam aeternam et Dei favorem apprehendens. Sic Iob dicit: Venter meus sicut musto inflatus est. id est, cor meum non potest se continere quin
nihil attinet plura dicere. Secundo, significat in paucis quibusdam locis Verbum, logos, vel (ut alii vertunt) sermo, ipsummet Dei filium, aut secundam divinitatis personam, qui etiam suo tempore caro factus aut incarnatus est. Loca praecipua huius significationis sunt in primo capite Evangelii Ioannis, et in primo eiusdem epistolae: ubi dubium prorsus non est, significare secundam divinitatis personam. Valde autem dubitari ac disputari a doctis solet, qua de causa sit sic filius Dei a Ioanne nominatus. Quaerunt enim alii, in Graeca voce ac lingua causam istius appellationis, eoque
caro factus aut incarnatus est. Loca praecipua huius significationis sunt in primo capite Evangelii Ioannis, et in primo eiusdem epistolae: ubi dubium prorsus non est, significare secundam divinitatis personam. Valde autem dubitari ac disputari a doctis solet, qua de causa sit sic filius Dei a Ioanne nominatus. Quaerunt enim alii, in Graeca voce ac lingua causam istius appellationis, eoque usitata eius significata recensebo. Hieronymus in Epistola ad Paulinum, complures eius significationes recenset: ut sunt, sermo, verbum, oratio, ratio, sapientia, computus: quarum unam quanque
quod sine passione genitus est: tum, quod sit ei coniunctiss. tum, quod efferat aut exponat, vel enunciet patrem, eiusque voluntatem, quia videatur perinde se habere ad patrem ut definitio ad definitum: et quia sit compendiaria facilisque demonstratio patris. Basilius in Sermone super initium Ioannis, alias rationes affert. Bucerus vult valere idem quod numerum, vim aut efficaciam quandam divinam. Ita variae rationes huius etymologiae redduntur: quarum tamen nulla prorsus certa demonstratione, ac sine ulla dubitatione, exclusis aliis, asseri potest. Quare non dubito esse absconditum
non dubito esse absconditum mysterium. Aliqui volunt eam rationem etymologiae huius ostendere, quod cum Scriptura testetur omnia per filium esse facta, initio Genesis in descriptione creationis narretur, Deum dicendo omnia creasse. putant igitur illud ipsum dicere, esse filium Dei: eoque illum a Ioanne vocari logon, verbum. Verum contra ingens incommodum sequetur ut eadem ratione etiam alias, cum Deus aliquid dixisse legitur, necesse erit consimiliter illud (DICERE) de filio intelligi: unde plura absurda ac errores orientur. nam saepe ipsemet filius loquitur. sic et Paulus ostendit,
esse: quod [?: ] Chaldaea versio saepissime habeat pro nomine propria Dei
inserverunt. Apparet sane, fuisse tunc usitatum vulgae, pro nomine Iehova voce Meimar uti: quod et [?: Ga-nus ] probat: sicut et postea, ac nunc quoque Iudaei pro eodem nomine utuntur vocabulo
consuetudinem, et quo statim ipso nomine testaretur Meschiam esse verum Deum, voluit eum [?: ] nes vocare logon verbum: et hoc credo esse etymonlog+ius tam celebris nominis. Sed permitto iudicium Ecclesiae. Porro impudentissimo Staphili [?: mend- ] , quod negaverim logon Ioan. 1. significare filium Dei, alias copiose respondi. Hac etiam etymologia comprobata, rectius vertetur Verbum. quam Sermo: quae est una tantum quaedam vox Iehova, non integer sermo: et quia id vox Chaldaea potius denotat. Consultius etiam ob eas causas fuisset retinere voculam Verbum, quia in
obvium intellectum eius loquutionis: eoque verum eius sensum quaerit, et per illud mirabile verbum secundam personam intelligit. Aptius quoque est, ut uni rei unique individuo unum aliquod nomen tribuatur, quam ut integer sermo aut oratio appelletur. Quare ego malim hodierna quoque die initio Ioannis Verbum retineri, et filium Dei logon Verbum potius quam sermonem appellari: quam vocem et Germanica versio per Vuort expressit. Quidam hoc tempore suaviter philosophati sunt, filium Dei ideo vocari Verbum, quia pater eum cogitatione gignat: quod commentum Irenaeus veterib. haereticis
in diebus illis. Isaiae 55 comparat pluviae ac nivi foecundanti terram, inquitas: Sic erit verbum meum, quod egredietur de ore meo, non revertetur ad me vacuum, sed faciet quod volo: et prospere perficiet, ad quod misi illud. Idem usus Verbi pro doctrina Dei, est etiam in concionibus Christi. Ioannis 8: Qui ex Deo est, verbum Dei audit. Ioan. 11. Mater mea et fratres mei hi sunt, qui audiunt verbum Dei. Luc. 8, Semen est verbum. Act. 4, Loquebantur verbum Dei cum fiducia. Act. 6. Non est aequum, nos derelicto verbo Dei ministrare mensis. Sic Act. 8. Cum audissent Apostoli,
ac nivi foecundanti terram, inquitas: Sic erit verbum meum, quod egredietur de ore meo, non revertetur ad me vacuum, sed faciet quod volo: et prospere perficiet, ad quod misi illud. Idem usus Verbi pro doctrina Dei, est etiam in concionibus Christi. Ioannis 8: Qui ex Deo est, verbum Dei audit. Ioan. 11. Mater mea et fratres mei hi sunt, qui audiunt verbum Dei. Luc. 8, Semen est verbum. Act. 4, Loquebantur verbum Dei cum fiducia. Act. 6. Non est aequum, nos derelicto verbo Dei ministrare mensis. Sic Act. 8. Cum audissent Apostoli, quod Samaria recepisset verbum Dei. Ibidem: Illi
Act. 8. Cum audissent Apostoli, quod Samaria recepisset verbum Dei. Ibidem: Illi dispersi annunciabant verbum Dei. Et Actor. 18. Commoratusque est illic annum et menses sex, docens verbum Dei: id est, doctrinam caelum. Idem significat verbum veritatis, Coloss. 1. Verbum [?: ] 1. Ioan. 1. et Philipp. 2. Item Verbum crucis, 1. Corint. 1. Verbum salutis, Act. 13. Verbum gratiae, Act. 14: Verbum solatii. Hebraeos. 13. Verbum Evangelii, Act. 15. Significat igitur [?: ] totam doctrinam Dei, tum et singulas species eius. Hag 2. Verbum quod pepigi
eius. Videns in verbis Dei. 1. Paralip. 25. Omnes isti erant filii Heman, videntis regis in verbis Dei, ad exaltandum cornu. id est, erant regi a rebus divinis, erant illius concionatores, etc. Verbum aliquando sententiosum dictum aut proverbium sonat, sicut et apud Latinos. Ioan. 4, In hoc est verbum verum, quod alius sit qui seminat, et alius qui metit. Aliquando Unum verbum est idem quod sententia. Luc. 20, Interrogabo vos et ego verbum unum. id est, unam sententiam, unam quaestionem. 1. Cor. 14. In Ecclesia malo quinque verba sensu loqui, ut et alios
teip sum. sic decem verba dicuntur decem illae sententiae aut praecepta. Verbum Dei crescere, aut multiplicari, aut dilatari, Act. 6. 12 et 19, est late ac longe doctrinam ac religionem veram propagari, et a multis accipi. Verbum vitae, est vera religio, quia est vivifica et salutaris. Ioan. 6, Ad quem abiremus? Verba vitae habes. Sic Act. 7 et Phili. 2. Idem ferme est cum Ioan. 6 Christus dicit, Verba quae ego loquor, spiritus sunt, et vita: id est, sunt spiritualia ac salutifera, eoque etiam spiritualem hominem ac mentem, â [?: ] recipiantur, requirunt: sed
aut multiplicari, aut dilatari, Act. 6. 12 et 19, est late ac longe doctrinam ac religionem veram propagari, et a multis accipi. Verbum vitae, est vera religio, quia est vivifica et salutaris. Ioan. 6, Ad quem abiremus? Verba vitae habes. Sic Act. 7 et Phili. 2. Idem ferme est cum Ioan. 6 Christus dicit, Verba quae ego loquor, spiritus sunt, et vita: id est, sunt spiritualia ac salutifera, eoque etiam spiritualem hominem ac mentem, â [?: ] recipiantur, requirunt: sed vos carnales estis, ideo [?: ] horum creditis. Verba quae dedisti mihi, dedi eis
Verba quae ego loquor, spiritus sunt, et vita: id est, sunt spiritualia ac salutifera, eoque etiam spiritualem hominem ac mentem, â [?: ] recipiantur, requirunt: sed vos carnales estis, ideo [?: ] horum creditis. Verba quae dedisti mihi, dedi eis id est, doctrinam, Ioan. 17. Et ibid. Qui crediderint per verba eorum. i. per eorum sermonem, aut praedicationem. Haec non sunt verba daemonium habentis, Ioan. 10 id est talia profecto et taliter non solent obsessi loqui. Dux verbi:: Paulus erat dux verbi, Act. 14. id est, ipse potissimum loquebatur
] recipiantur, requirunt: sed vos carnales estis, ideo [?: ] horum creditis. Verba quae dedisti mihi, dedi eis id est, doctrinam, Ioan. 17. Et ibid. Qui crediderint per verba eorum. i. per eorum sermonem, aut praedicationem. Haec non sunt verba daemonium habentis, Ioan. 10 id est talia profecto et taliter non solent obsessi loqui. Dux verbi:: Paulus erat dux verbi, Act. 14. id est, ipse potissimum loquebatur publice, tacente Barnaba. Verbum abbreviatum. Rom. 9, Verbum abbreviatum faciet Dominus in terra. Alii malunt rationem, quasi dicat, ingentem
Zach. 3. Verbum patris Christus passim appellatur. nam ipsius consilio et iussu filius ea docebat et illustrabat, quae alias humana ratio suis virib. inquirere non valebat. Verbum Christi: Christus passim vocat verbum suum, hoc est, quod ipse revelarit, et adhuc tradat. Doctrina Christi: 2. Ioan. 1. Testimonium Christi: Apoc. 1. Verbum Spiritus S. Recte et Spiritus S. Verbum dici potest. Promittit enim Christus Spiritum S. qui discipulos ac totam Ecclesiam sit docturus: Io. 14. 15. 16. Sermones servorum Dei prophetarum: Ier. 26. Doctrina Apostolorum: Act. 2, Erant perseverantes
via, synecdochice pro verbo Dei: Baruc. 3. Mandata vitae: Baruc. 3. Audi Israel mandata vitae. Verbum vitae, et verba vitae aeternae. Sic Petrus ad Christum, Domine verba vitae aeternae habes: hoc est, quae et adnunciant, et impertiunt vitam aeternam. Sic et Act-. 5. Philip. 2. 2. Ioan. 1. Verbum veritatis: 2. Corint. 6. Eph.. 1. Col. 1. Iac. 1. Via et semita veritatis: Psal. 118, Viam veritatis elegi, iudicia tua proposui mihi. Baruch. 4. Via sententiae: Baruch. 3. Fons sapientiae: Baruch. 3. Verbum iustitiae. Esaiae quadragesimo quinto, Egredietur de
ad aquas.
VERITAS, plura significata habet. Primum enim congruentiam sermonis aut cogitationis cum re, de qua est sermo aut cogitatio, notat: ut et in aliis linguis Deuteron. 17 et 22, Et si veritas fuerit hoc verbum. id est, si ea accusatio fuerit vera. Sic testimonium Christi et Ioannis dicitur esse verum, Ioa. 5, 8 et 19. Secundo Veritas dicitur aliquando ipsa vera sententia, aut opinio, aut etiam doctrina, usitato Hebraismo, quo [?: p---tur ] abstractum pro concreto, et eius subiecto. Psalmo 14 Loquitur veritatem in corde suo. Sermo est [?:
quo [?: p---tur ] abstractum pro concreto, et eius subiecto. Psalmo 14 Loquitur veritatem in corde suo. Sermo est [?: verit-- ] Dan. 6. i. vera sententia. Sic saepe Christus [?: repe-- ] 17, et alias, sermonem Dei esse veritatem: et se dicere ac docere, Ioan. 8 et 16. Sic Psal. 5. dicit, Non est veritas in ore eorum. Tertio, Veritatis, sicut et Mendacii, vocabulum, transfertur a sermone ad ipsas res ac meres hominum. Nam res habentes tantum externam speciem sine interna, vera ac solida bonitate aut stabilitate, dicuntur
supra in Mendacio dictum est. Contra res verae, [?:---- ]
ac solidae, durabilesque dicuntur, Veritas. Sic aquae perpetuo fluentes dicuntur esse fideles, aut veraces. Sic Ioan. 1. gratia et veritas per Iesum Christum facta esse dicitur: id est, favor Dei gratuitus, et vera ac solida bona, quae sunt, remissio peccatorum, Spiritus sanctus, renovatio, haereditas, et vita aeterna. Porro quod ibidem dicitur Christus fuisse plenus gratia et veritate, per veritatem
Urbs veritatis, Zach. 8. pro, verax. Deus dicitur veritas esse, Ier. 10: quia amat et fovet veritatem, et quia etiam est verus ac vivens Deus: quod ei quoque ad discrimen inanium idolorum tribuitur, quae sunt mera vanitas et mendacium. Christus quoque profitetur se esse Veritatem, cum Ioann. 14 inquit: Ego sum via veritas et vita: nemo venit ad patrem nisi per me ubi se vocat veritatem, non tam quia est verus Deus ac filius Dei, quam quod ipse praemonstrat veram doctrinam, aut rationem agnoscendi patris, et dat tales vires ac facultates cordi, nosque potenter suo spiritu trahit
agunt. Sic 2. Par. 32, post verba haec, Et veritatem hanc: i. postquam haec omnia rectissime et iustissime ab Ezechia acta sunt. Sic Io. 3 dicitur, veritatem facientes venire ad lucem, sed prava agentes fugere eandem. ubi Veritatem facere, proculdubio iuste et recte agere est. Sic et 1. Ioan. 1: Mentimur, et veritatem non facimus. id est, non veraciter agimus. Vicinum quid habet illud Terentianum: Sic fit, ubi non vere vivitur. Aliquando veritas significat constantiam ac firmitatem, seu stabilitatem rei aut personae. Isa. 39, Saltem fiat pax et veritas in diebus meis. id est,
qui sunt Spirituales, aut a Spiritu S. excitati. Opponitur igitur cultus internus externo, fidei ac cordis cultus operi operato, et denique serius ac sincerus hypocritico: quas tres pessimas proprietates habet pharisaeorum et omnium hypocritarum religiositas. In veritate non stetit Satan, Ioan. 8. i. in fidelitate erga Deum, et bonitate inditae imaginis Dei. Spiritus veritatis, et spiritus mendacii inter se opponuntur. Spiritus S. dicitur Spiritus veritatis, Ioa. 14. 15, 16, quia nos doceat omnem veritatem [?:- ] doctrinae et vitae, docendo et regenerando, ac
idem est, quod quae vivificat. Eidem prorsus ratione ac significatione dicuntur Zach. 14 a quae vivae exiturae de Hierusalem tempore Meschiae, nempe vera religio ac salus. Sermo quoque Dei dicitur vivus et efficax, Heb. 1. potens ac vivificans. Hoc modo etiam vocat se Christus Panem vivum, Ioan. 6. Caeterum cap. 7, Qui credit in me, flumina aquae vivae fluetiam de ventre eius: ipsemet Evangelista exponit de spiritu sancto, quem erant accepturi credentes. Porro quomodo illa aqua viva Ioann. 4 saliat in vitam aeternam, supra in voce AQUAE dictum est. Deus crebro
Heb. 1. potens ac vivificans. Hoc modo etiam vocat se Christus Panem vivum, Ioan. 6. Caeterum cap. 7, Qui credit in me, flumina aquae vivae fluetiam de ventre eius: ipsemet Evangelista exponit de spiritu sancto, quem erant accepturi credentes. Porro quomodo illa aqua viva Ioann. 4 saliat in vitam aeternam, supra in voce AQUAE dictum est. Deus crebro admodum dicitur Vivus. Aliquoties additur etiam Verus, ad differentiam nimirum falsorum et [?: ] tuorum deorum: et ut ostendatur per excellentiam solus vere vivere, cuius respectu alia omnia quasi
ac membra Christi haurirent. Porrô per participationem etiam omnes pii vocantur reges et sacerdotes, eoqua etiam uncti. Sic de Abraamo et aliis patriarchis, eorumque piis familiis dicit Deus Psalmo centesimoquinto: Nolite tangere unctos aut Christos meos, ut Vulgata versio habet. Sic primae Ioannis secundo aliquoties repetitur, quod unctio Dei, qua Deus nos ungit, omnia nos docere possit. intelligitur autem per illam unctionem Spiritus sanctus, quo ad cognitionem Dei et bona opera conditi ac renovati sumus. Idem indicatur secundae ad Corinthios primo: Deus autem est, qui nos
unum per domum patris. Solet [?: ] bro ista repetitio distribuere, ut supra dictum est Unus ad unum, pro alius ad alium. Isaiae vigesimoprimo: Et vos colligemini per unum, unius vel [?: ] unum. id est, alius ad alium. Sic et in novo Testamento interdum usurpatur. Ioann. octavo: Unus [?: p- ] exibat. Galat. quarto: Unum de ancilla, et unum de libera. Ieremiae decimo: In unum, vel ad unum [?: des-- ] id est, omnes unum pusillum. id est, breve [?: ] Haggai secundo. Unum pusillum, et ego [?: ] bo. id est,
[?: conven- ] quisque vestrum canticum habet, doctrinam habet, revelationem habet, etc. id est, alius vestrum aliud [?:-ni ] habet, vel alioqui aliquid ad aedificationem [?: ] Unum, aliquando pro re certa aut comperta [?: p--- ] Ioann. nono: Unum scio, quod cum caecus [?: e- ] sum recepi. id est, hoc sane certo ac [?: indubitan- ] compertumque habeo.
Christus dicit Ioannis decimo: Ego
[?: p--- ] Ioann. nono: Unum scio, quod cum caecus [?: e- ] sum recepi. id est, hoc sane certo ac [?: indubitan- ] compertumque habeo.
Christus dicit Ioannis decimo: Ego et pater unum sumus. Id veteres interpretati sunt de divinitate Christi, [?: ] sit patri consubstantialis. Reprehendunt hunc [?: intellectum ] recentiores aliqui: verum [?:-um ] esse dicti [?: il- ] sensum, testatur etiam
Christi, [?: ] sit patri consubstantialis. Reprehendunt hunc [?: intellectum ] recentiores aliqui: verum [?:-um ] esse dicti [?: il- ] sensum, testatur etiam Iudaeorum intellectus: qui [?:-nt ] illum asserere, se esse Deum. Porro Ioannis decim-oseptimo, videtur simul coniungere Christus tum [?:-iae ] suae cum patre unitatem, tum consensum ac [?: con-ctionem ] efficaciae, quam habet in patre, et cum [?: pa- ] , in suo redemptionis mysterio: tum denique etiam [?:-rum ]
Matthaei vigesimoprimo: Domus mea domus orationis vocabitur: id est, aut erit, aut esse debebit. Matthaei primo: Quod ex ea nascetur sanctum, vocabitur filius Altissimi. id est, erit. Romanorum septimo: Si mulier vivente viro sese alteri adiunxerit, adultera vocabitur: id est, erit. 1. Ioannis tertio: Videte qualem dilectionem dedit nobis pater, nempe ut filii Dei vocemur: id est, simul ab ipso habeamur ac foveamur. Vocare amicum sub ficum, aut sub vitem suam, est, invitare eum, seu tranquillo ac felici
opem ferret. Volare oculos in divitias. An volare facies oculos tuos in divitias, quae mox nullae erunt? Nam faciendo facient sibi pennas sicut aquilae, et avolabunt in caelum. id est, coniicies defigesque oculos animumque tuum in opes huius mundi quibus nihil est fugacius et instabilius? Ioann. in sua Apocalypsi 14 capite inquit: [?: D- ] de vidi angelum volantem per medium caeli, [?: hab- ] aeternum Evangelion, ut evangelizaret incolis terrae, et omni genti tribui, populo et linguae: id est, praedicatorem propalam, aperte et maxima alacritate
mihi, nec audient vocem meam: sed dicent, Non apparuit tibi Dominus. Sic Deus Samueli inquit: Audi vocem populi in omnibus quae dicunt tibi. Ad hanc significationem pertinet, quod Christus [?: ] , oves suas audire vocem suam, et alienam non audire. Quae loquutio aliquoties repetitur Ioannis decimo et decimo octavo: Omnis qui est ex veritate, audet vocem meam. Vox clamantis in deserto, Isaiae quadragesimo, et Ioan. primo significat doctorem clamantem, nempe Baptistam, omnes ad poenitentiam invicem. Vox Dei significat interdum veram doctrinam, [?: ]
tibi. Ad hanc significationem pertinet, quod Christus [?: ] , oves suas audire vocem suam, et alienam non audire. Quae loquutio aliquoties repetitur Ioannis decimo et decimo octavo: Omnis qui est ex veritate, audet vocem meam. Vox clamantis in deserto, Isaiae quadragesimo, et Ioan. primo significat doctorem clamantem, nempe Baptistam, omnes ad poenitentiam invicem. Vox Dei significat interdum veram doctrinam, [?: ] modo dixi. Ioan. sexto: Nunquam vocem eius [?: au--tis ] , nec speciem vidistis. id est, doctrinam eius vere non cognovistis.
et decimo octavo: Omnis qui est ex veritate, audet vocem meam. Vox clamantis in deserto, Isaiae quadragesimo, et Ioan. primo significat doctorem clamantem, nempe Baptistam, omnes ad poenitentiam invicem. Vox Dei significat interdum veram doctrinam, [?: ] modo dixi. Ioan. sexto: Nunquam vocem eius [?: au--tis ] , nec speciem vidistis. id est, doctrinam eius vere non cognovistis. Aliquando significat efficacem Dei [?: ] . Ioan. quinto: Veniet tempus, cum mortui audient vocem filii Dei: et qui audierint, vivent. Ibidem: Qui in
omnes ad poenitentiam invicem. Vox Dei significat interdum veram doctrinam, [?: ] modo dixi. Ioan. sexto: Nunquam vocem eius [?: au--tis ] , nec speciem vidistis. id est, doctrinam eius vere non cognovistis. Aliquando significat efficacem Dei [?: ] . Ioan. quinto: Veniet tempus, cum mortui audient vocem filii Dei: et qui audierint, vivent. Ibidem: Qui in monumentis sunt, audient vocem eius, et resurgent, [?: ] ubi, etsi primum de doctrina et eius efficacia dicitur, tamen postea de omnipotentia Dei necessario [?: in-gi ]
expelletur Cain, usquequo Assur captivum ducat te. pro, expelleris, quousque captivus abducaris: seu ita expelleris, ut etiam captivus abducaris.
UT lemaan Hebraeis interdum significat consequens non proprie (ut ita dicam) causatum ex praecedenti, sed ultro ac sponte illud comitans. Ioan. 12. Non credebant in Christum, ut sermo Isaiae impleretur: Domine, quis credidit auditui nostro? Non quidem ad eum finem accidit [?:-lorum ] incredulitas, ut ille effectus consequeretur: sed tamen consequutus inde. Psal. 51. Romanorum 3. Ut iustificeris in
vos omnis sanguis iustus, effusus super terram inde a sanguine Abel: Non sane accidet illa persequutio in eum finem, sed tamen illud ultro consequetur. Aliquando est adverbium temporis, et significat cum, aut quando, sicut et Latinum Ut: nisi quod illud denotat postquam, statim, post quamprimum. Ioannis decimoquinto: In hoc est glorificatus pater meus, ut fructum multum afferatis. id est, quando multum fructum attuleritis, tunc, vel ex eo, vel per id glorificabitur pater caelestis. 1. Ioan. quarto, est maximi momenti locus, ex quo Maior probareconatur, fiduciam in extremo iudicio in
cum, aut quando, sicut et Latinum Ut: nisi quod illud denotat postquam, statim, post quamprimum. Ioannis decimoquinto: In hoc est glorificatus pater meus, ut fructum multum afferatis. id est, quando multum fructum attuleritis, tunc, vel ex eo, vel per id glorificabitur pater caelestis. 1. Ioan. quarto, est maximi momenti locus, ex quo Maior probareconatur, fiduciam in extremo iudicio in nostra opera collocandam esse: In hoc perfecta est charitas in nobis, ut fiduciam habeamus in die iudicii. Cuius dicti haec est vera sententia et genuina versio: Cum fiduciam habemus in die iudicii,
sunt diversa. Bono zelo accensus est Christus, quando templum repurgavit a mercatoribus, eorum mensas et cathedras evertendo. Eodem Phinees adductus, foedissime scortantes confodit. Quid ediverso malus efficiat, in Paulo videre possumus, qui propter zelum Ecclesiam Christi persequebatur. Et in Ioanne scribitur, tempus fore, quando arbitrabuntur se obsequium praestare Deo, qui Christum fideles affligent. Petrus etiam immoderato zelo accensus gladium eduxit, ut eos caederet, qui manus iniecerant in Christum. Est et alia differentia. Malus zelus odium parit, bonus vero maxime coniunctam
brevitate, ut hic: Anni nostri tanquam aranea meditabuntur. Dies et nox, iustitia et iniquitas, fides et infidelitas, prospera et adversa. In Ps. [?: ] die mandavit Dominus misericordiam suam, et in nocte declaravit. Lumen et tenebrae ita maxime accipiuntur, ut dies et nox. In epist. Ioan. Qui diligit fratrem suum, in lumine manet: qui autem odit fratrem suum, in tenebris est. Umbra, protectio divina. In Psal. Sub umbra alarum tuarum protege me. Hora, quingenti, ut putant quidi, anni, si quando dies pro toto mundi istius seculo accipitur. In epist. Ioan, Filioli
nox. In epist. Ioan. Qui diligit fratrem suum, in lumine manet: qui autem odit fratrem suum, in tenebris est. Umbra, protectio divina. In Psal. Sub umbra alarum tuarum protege me. Hora, quingenti, ut putant quidi, anni, si quando dies pro toto mundi istius seculo accipitur. In epist. Ioan, Filioli mei novissima hora est. Oriens, Salvator, maxime in Luca: Visitavit nos oriens ex alto. Et in Zach. Ecce vir, Oriens nomen eius. Occidens, vitae melioris defectus. In Propheta: Occident vobis sol in meridie. Mane, lux actuum bonorum, vel baptismum, vel resurrectio. In Ps. Mane astabo
omnib. dieb. vitae tuae. Arida, infructuosi homines. In Salomone: Cooperire aridam malitia et dolositate. Pulvis, peccatores, vel carnis vanitas. In Ps. Sicut pulvis quem proiicit ventus. Lutum, peccatorum glutinum. In Psal. Eripe me de luto, ut non infigar. Item in aliam partem, in Ioan. Lutum fecit, et linivit oculos meos. Montes, Dominus. Ecclesia, Apostoli, sive Sancti, a celsitudine virtutum. In Psal. Qui descendit super montem Sion. Item in aliam partem, in Propheta: Ne quando offendant pedes vestri ad montes caliginosos. id est haereticos: Colles, Sancti,
vel Ecclesia. In Ps. In domum Domini ibimus. Coenaculum, altitudo meritorum, vel scientiae. In Evang. Et ipse vobis ostendet coenaculum magnum. Ostium, adapertio fidei. In Apost. Ostium. n. mihi apertum est magnum et evidens. Columna, firmamentum, vel stabilitas spiritalis. In Apost. Iacobus et Ioannes et Cephas, qui videbantur columnae esse. Paries, interdum structura bonorum operum. In Cantico canticorum: Ecce hic retro post parietem nostrum prospiciens per fenestras. Fenestrae, visus et auditus, vel caeteri sensus, ut supra: Prospiciens per fenestras. Item in malam partem: Mors
Contumelia Dei, et aeternum hominis exitium.
Per unius hominis inobedientiam intravit peccatum, et per peccatum mors et satanas in totum genus humanum, etc. Qui enim vincitur, servus est vincentis: Rom. 5 et 2. Pet. 2. Ioan. 8.
REGNUM Christi, seu Gratiae, seu instauratio regni Dei.
Christus Deus et homo, Rex, Sacerdos, Salvator, et Iudex.
Obedientia, cruce, et (ut Script. ait) stulticia destruere
opera
tum cor nostrum illuminare, ut intelligat Scripturas. Luc. 24. Ex illius plenitudine nos omnes accipere oportet. Hoc autem fit, cum eum fide agnoscimus et apprehendimus.
3 Spiritus sanctus est autor simul et explicator Scripturae. Ipsius est, nos ducere in omnem veritatem: Ioan. 16. Ipsius est Scripturam cordi nostro inscribere: Ierem. 31. Nam prophetia totaque Scriptura (teste Petro) non est proprii intellectus aut explicationis: sed sicut a Spiritu S. per prophetas proposita est, ita eiusdem lumine necessario explicari debet, 2 Pet. 1.
4 In Christo
inde ei decerpendum sit, ac in suum sinum reponendum. Omnia igitur quae scripta sunt, propter nos scripta sunt: ut nos Scriptura primum concludat sub peccatum, aut condemnet: postea, ut testetur nobis de Christo.
Ioan. 5. tertio, ut nos consoletur, ut patientiam et spem habeamus. Ac denique idonea est Scriptum, quae plene erudiat hominem ad salutem, atque doceat, redarguat, corrigat et instituat, ita ut sit homo Dei integer et perfecte instructus ad omnia: 2. Tim. 3.
12 Summum, perpetuum et
corrigat et instituat, ita ut sit homo Dei integer et perfecte instructus ad omnia: 2. Tim. 3.
12 Summum, perpetuum et ardens studium adhibendum est in cognitione rerum sacrarum. Nam piorum est meditari in lege Dei die ac nocte: Psalm. primo et scrutari diligenter Scripturas: Ioan quinto, Actor. decimoseptimo.
13 Utile est, argumentum aut summam totius scripti cognoscendi breviter discentibus proponi. Summa ergo Scripturae sunt hi duo syllogismi. Primus et supremus syllogismus veteris Testamenti hic est: Quicquid Deus dicit, est verum. Quod probatione non
totiusque illius cultus tam longa abolitio.
Cum hoc syllogismo secundo, qui est novi Testamenti proprius, urgetur etiam ille prior veteris, Quicquid Deus dicit aut testatur, id est verissimum. Sed Deus suo testimonio confirmat conciones IESU, emissa ter caelitus voce: Matth. 3. 17. Ioan. 12: praeterea editis tot et tantis miraculis, de quibus dicit ipsemet Dominus: Si non creditis mihi, at credite propter haec opera quae Pater mecum operatur. Et Nicodemus ait: Scimus quod a Deo venisti magister: nemo enim potest talia facere, nisi Deus sit cum eo. Et turbae dicebant: Num
summae, aut articulis fidei.
18 Christus saepe arguit suos Apostolos, quod non intelligant sermonem ipsum, ut singulas voces, praesertim metaphoras: ut, quid significet fermentum Pharisaeorum, quid gladius quem eos emere iussit, quid somnus Lazari, quid cibus quo libentius vescatur, Ioan. 4. Sic alibi eos accusat, quod non intelligant parabolam aut similitudinem seminis, cum omnes parabolas eos intelligere oporteret. In fine Ioannis accusantur, quod non intellexerint interrogationem, aut etiam ipsam interrogativam pronunciationem, et sermonem conditionalem, cum de Ioanne ad
metaphoras: ut, quid significet fermentum Pharisaeorum, quid gladius quem eos emere iussit, quid somnus Lazari, quid cibus quo libentius vescatur, Ioan. 4. Sic alibi eos accusat, quod non intelligant parabolam aut similitudinem seminis, cum omnes parabolas eos intelligere oporteret. In fine Ioannis accusantur, quod non intellexerint interrogationem, aut etiam ipsam interrogativam pronunciationem, et sermonem conditionalem, cum de Ioanne ad Petrum dicit: Si volo eum sic manere, quid ad te? Conditionalem enim et interrogativam orationem pro simplici et asservativa accipiunt, perinde ac
vescatur, Ioan. 4. Sic alibi eos accusat, quod non intelligant parabolam aut similitudinem seminis, cum omnes parabolas eos intelligere oporteret. In fine Ioannis accusantur, quod non intellexerint interrogationem, aut etiam ipsam interrogativam pronunciationem, et sermonem conditionalem, cum de Ioanne ad Petrum dicit: Si volo eum sic manere, quid ad te? Conditionalem enim et interrogativam orationem pro simplici et asservativa accipiunt, perinde ac si dixisset, Volo eum sic manere: aut, Non moritur. Exigit igitur Christus, ut tum vocum significata, tum et omnigenos tropos ac figuras
verum etiam ipsarum rerum aut materiarum, quae in Sacris literis continentur, exactam distinctionem, ut vigilantissime ac oculatissime separentur, inter sanctum et profanum, creatorem et creaturam, iustum ac iniustum, inter Mosen ac Christum, ac inter utriusque doctrinas et officia. sicut Ioannes mox initio discrimen facit inter Mosen eiusque doctrinam, ac inter Christum et eius officium. Sic et Paulus ad Galatas 3 et 4, et Paulus Rom. 3. 4. 5. 6. 7 et 8 summo studio distinguit inter legem ac promissionem, seu Evangelion, quo scire possimus quid unde petendum sit, quidve
ac loquantur: sua vero mysteria esse prorsus divina ac caelestia: nullum plane esse idoneum discipulum, qui ad Christum praeceptorem veniat: sed sola Dei misericordia ac potentia eos attrahi ad ipsum, et fieri
Aristoteles affirmat de Ethica, finem eius esse non cognitionem, sed praxin: sic etiam, atque adeo centuplo magis huius doctrinae finis esse debeat praxis. Multo sane minus haec doctrina potest in sola Theorica consistere sine practica quam moralis philosophia.
36 Christus inquit Ioan. 7: Si quis voluerit voluntatem patris facere, cognoscet de doctrina mea, utrum ex Deo sit, an vero ego a me loquar. In quam sententiam recte dicit Augustinus: Credendum esse in Theologia, ut intelligas: non intelligendum, ut credas. In humanis enim scientiis plerunque prius experientia,
et ad hoc venisse, ut veritatem propaget. Contra Satan est pater mendacii. Non sine causa igitur Christus flagitat tam solicite ac severiter ab Apostolis et omnibus piis, ut eius sermonem sedulo servent: et Paulus a doctoribus inprimis, ut caeleste depositum purum illaesumque custodiant: Ioan. 14. 17. 1. Tim. 6. 2 Tim. 1. Sic et cap. 2 ac 3. valde solicite monet suum Timotheum, ut veram doctrinam incorrupte propaget. Caveamus igitur omni studio ac vigilantia, ne a simplicitate fidei in Christum ulla ratione aut occasione seducamur, sicut Evam serpens seduxit: 2.
aut iustificationis. Manifestum vero est, esse assertionem seu confutationem pharisaei.
Aliud autem est, asserere ac demonstrare aliquid contra negantem adversarium: aliud, obedientem docilemque discipulum docere, eique causas et effectus rei declarare. Sic locus in Evangelio Ioannis capite sexto, Quomodo potest hic nobis dare carnem suam ad manducandum? et adiuncta, facile ex scopo intelligi possunt. Non enim id agunt ibi Iudaei, ut tanquam dociles quaerant ex Christo modum fruendi eius corpore, beneficiis, ac doctrina: sed simpliciter, ut tanquam increduli redarguant
etiam subito vel propriae vel figuratae significationes eiusdem vocis mutantur, ut in una aut duabus lineis, dum adhuc de eadem re agitur, iam vis vocis nonnihil immutata sit: ubi tanto maior vigilantia est abhibenda. Remedia vero eadem sunt, quae prius indicavi. Exemplo sit, quod Christus Ioannis 4 primum petit potum a Samaritana: postea suum offert: in priore dicto, verbum (Bibere) proprie, in posteriore metaphorice usurpatur. Sic etiam mox vocabulum Messis prius proprie, deinde figurate sumitur.
12 Saepe coguntur interpretes reddere vocem Hebraeam vocabulo non
14 Vicissim autem non raro contraria difficultas accidit, ut unicus homo aut locus plura propria nomina obtineat: ut, Abraamus, Esau, Iacob fuerunt binomines: Azarias rex dicitur etiam Ozias, et Ioachim: Petrus est etiam Simon, et Cephas: Matthaeus est etiam Levi: Marcus est Ioannes dictus: Barnabam volunt dictum esse Ioseph Iustum, et Barsabam. In genealogia Christi pro eodem est Matth. 1, Iechonias. Lucae 3 Neri, et in 2 Regum Ioachim. Sic et nomina eorundem locorum plura sunt: ut Ierusalem dicta est etiam Iebus, et Zion, ac civitas vel arx David, Salem: sic et
aut per malitiam. Hinc pronunciat Dominus de Pharisaeis iustitiariis, et de publicis ac crassis peccatoribus, quod illos praecedent in regno caelorum.
17 Denique et coram quibus aliquid dicatur, interdum est discrimen. nam et spectatorum habetur ratio. Sic dicit Christus Ioan. 12, illam caelestis patris vocem ad ipsum, (Glorificavite, et glorificabo) non propter ipsum, sed propter astantes aut spectatores factam esse. Sic Christus non coram omnibus vult se transfigurare, et cum Mose ac Elia colloqui. In hac circumstantia personarum multum valet illa Regula
et concordat Scriptura. Quod aliqui perperam, ad excusandas contradictiones iuris Canonici, usurpant.
19 Tertia circumstantia est modus, sive in dicendo aut scribendo, sive etiam in agendo. Idem enim vel dictum vel factum, modus conveniens aut inconveniens valde mutare solet. Christus Ioan. 2 dicit matri oranti se de vino miraculose suppeditando in nuptiis: Quid mihi et tibi mulier? Modus sermonis videtur nimium vehemens et austerus, parumque filio erga matrem conveniens, qui sane minime nos communes homunciones deceret: sed illum decuit, qui non solum fuit homo, sed et verus
sed eam exactissime ad praescriptum caelestis Patris administrare. Sic et alibi adhuc puer existens asperius respondet: Quid est quod quaesivistis me? an nescitis, quod in iis quae patris mei sunt, oporteat me esse?
Sic, cum Matth. 12 et 23 vocat Iudaeos progeniem viperarum: et Ioan. 8, Filios diaboli: et Matth. 16. Petrum Sathanam: videtur modus aut forma sermonis nimium austerus. sed rei magnitudinem, zelum, et personae praestantiam decet illa severitas sermonis. Denique quid aliud agunt omnes impii, cum convincuntur de veritate doctrinae et iuste factis Christi et
conciliabunt: ut, tempus conciliabit praecepta mandantia circumcisionem, ac alios ritus Mosaicos cum praeceptis prohibentibus, aut dictis libertatem Christianam et abrogationem legis urgentibus. Quibus conciliationibus aderit arbiter et confirmator Christus, pronuncians, Lex et prophetae usque ad Ioannem. Sic Paulus ad Galatas conciliat antinomias, dum ostendit, quamdiu haeres debuerit esse sub tutoribus et servitute elementorum Mosaicorum, et quando ab illis liberari: cum quidem ei severissime praecipitur, ut in libertate stet, nec semet ullo modo amplius sub iugum pristinae servitutis
hunc audite: dicens filio suo, Hodie genui te: Dabo tibi haereditatem usque ad fines terrae: Sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum, etc.
11 Filius proprie vocatur
1. magno spiritu et gravi oratione carpit Iudaeorum vitia, quae pars ad legem pertinet: sed eodem capite attexit de Evangelio, quae sunt consolatoria: Venite quaeso, ut nostram agamus causam, dicit Dominus. Si fuerint peccata vestra ut coccinum, quasi nix albescent, etc. Ioan. 1. Lex per Mosen data est, gratia et veritas per IESUM Christum exorta est. Ubi Evangelista illustrat Evangelii amplitudinem, ex collatione eius cum lege. Christus in concionibus, Apostoli in epistolis, post obiurgationes ponut quae animos blande invitant solanturque Meminerint igitur pii
populum Dei, ibique etiam suum regimen ac arma quoque habere, ut constaret unde Meschias veniret, sive genealogiam, sive locum consideres.
17 Augustinus epistola 57 ad Dardanum dicit, quaedam dici iam impleta esse, quae tamen revera subindicentur aut promittantur implenda. Sic Ioan. 15 dicit Dominus: Omnia quae audivi a patre meo, nota feci vobis. Mox sequenti cap. contra ait: Multa habeo vobis dicere, sed non potestis portare modo. Sic dicitur parasse sibi suo sanguine Ecclesiam gloriosam, et sine macula: quod tamen in altera denum vita, teste Augustino,
Scripturae sententia, ut paululum discedendo a verborum primitiva significatione, colligatur aliquid de caelesti gloria, post hanc vitam expectanda, aut de mysterio Trinitatis: atque a visibilibus fiat transius ad invisibilia, a speculo et aenigmate (ut Paulus ait) ad Dei claritatem. quemadmodum Ioannes de Baptismo disserens, progreditur ab aqua ad spiritum, Iohannis capite tertio. Item Apostolus ad Collossenses capite secundo, verba faciens de resurrectione nostra cum Christo, iubet caelestia tantim intueri: vitam quippe nostram et conversationem in caelis esse. Sed raro admodum
Haud magni negotii est, paria exempla congerere. Certe probationes, sive expositiones a typis, passim novo Testamento fiunt obviae. Ionas devoratus a pisce, iterumque eiectus, describitur Matth. 12, typus Christi per triduum sepulti, et a morte reviviscentis. Serpens aeneus, Ioan. 3, typus Christi crucifici. Ioan. 19, agnum paschalem, cuius ossa non frangebantur, Christi extitisse typum atque imaginem deducatur. Ad Galat. 4, duo filii Abrahae typum gerunt duorum testamentorum. Quo loco, tametsi Apostulus ipse pronunciet ea per allegoriam dicta: tamen recte
est, paria exempla congerere. Certe probationes, sive expositiones a typis, passim novo Testamento fiunt obviae. Ionas devoratus a pisce, iterumque eiectus, describitur Matth. 12, typus Christi per triduum sepulti, et a morte reviviscentis. Serpens aeneus, Ioan. 3, typus Christi crucifici. Ioan. 19, agnum paschalem, cuius ossa non frangebantur, Christi extitisse typum atque imaginem deducatur. Ad Galat. 4, duo filii Abrahae typum gerunt duorum testamentorum. Quo loco, tametsi Apostulus ipse pronunciet ea per allegoriam dicta: tamen recte adiecerimus, non per allegoriam, sed potius
ad populum dimittendum. Eo igitur ipso anno reversi sunt Hierosolymam. Ezrae 1 et 6.
Anno secundo coeperunt aedificare templum, Ezrae 2 et 3.
In templo aedificando, propter plurima impedimenta intervenientia, fuerunt occupati annos 46. Aggaeus, Zacharias, Malachias. Ioannis 2.
Idemque annus, quo perfectum est templum, numeratur Dariaves: id est, Darii sextus. Ezrae 6.
Is autem Darius alias vocatus est Arthasasta, id est Artaxerxes: a Philone etiam appellatus Darius Longimanus, qui scribitur regnasse annos 37.
Eiusdem Darii
his ipsis dictis afferatur, ut illic veritas reperiatur, ubi negatur. Quae enim simpliciter ad eruditionem fidei divinitus dicta sunt, ea necesse est ita dicta sint, ut ad id quod dicta sunt, non alienorum atque extrinsecus dictorum confirmentur exemplis.
IOANNES GERSON PARISIENSIS STUDII CANCELLARIUS.
Doctoris dicto, authoritate canonica munito, plus quam declarationi Papae credendum est. Et alibi
sic: In sacris Literis excellenter erudito, atque
De vera innocentia cap. 43. Legis litera, quae docet non esse peccandum, si spiritus vivificans desit, occidit. Scire enim peccatum potius facit, quam cavere: et ideo magis augeri quam minui: quia malae concupiscentiae etiam praevaricatio Legis accedit.
In Evangelium Ioannis tractatu 16. Lex enim peccatores convincebat, non solvebat. Ideo litera sine gratia reos faciebat, quos confitentes gratia liberabat. Nam hoc dicit Apostolus: Si enim data esset Lex, quae posset vivificare, omnino ex Lege esset iustitia. Quare ergo data est Lex? sequitur et dicit: Sed
vires nequiverint, omne os obstruatur, et nemo sibi magnus videatur. Sint omnes parvuli, et reus fiat omnis coram Deo. Talia sunt innumera dicta Augustini, de vero usu Legis, non vivificante, sed tantum accusante ac damnante, sicut et Paulus de ea disserit.
IOANNIS DAMASCENI ADHORTATIO AD LECTIONEM
SACRAE SCRIPTURAE.
Unus est Deus et a veteri et novo Testamento praedicatus, qui in trinitate hymnis celebratur et glorificatur, Domino dicente: Non veni solvere legem, sed implere. Ipse enim salutem nostram operabatur, pro qua omnis
patet, ipsa tamen non omnibus est penetrabilis, Augustin. epist. 3. ad Volusianum. Divinae Scripturae saepe consuetudo est, ut unum vocabulum secunde in eodem loco positum, diversa significet. Orig. lib. 3. sup. epist. ad Rom.
EXPLICATIO.
In Evangelio secundum Ioannem legitur: Nonne vos dicitis, quia adhuc quatuor menses sunt, ut veniat messis: Elevate oculos vestros, et videte regiones, quia albae sunt ad messem. Nonne et hoc loco messis secundo loco nominata, primo ad corporalem messem refertur, secundo ad spiritalem? Et iterum in Evangelio, cum dicit
hodie operatur, et ego operor: continentem suam providentiam nobis declarat, et operationem vocat conservationem factorum, quibus largitur, ut permaneant, dum totum gubernat mundum.
Evangelista non est Evangelistae contrarius, in his quae narrat, licet non concordet. Augustinus super Ioannem tractatu 112.
EXPLICATIO.
Quod Ioannes Evangelista narrat, ingressum Dominum Iesum cum discipulis suis in hortum, non continuo factum est, cum eius illa finita esset oratio: de cuius verbis ait, Haec cum dixisset Iesus. Sed alia quaedam sunt interposita,
et operationem vocat conservationem factorum, quibus largitur, ut permaneant, dum totum gubernat mundum.
Evangelista non est Evangelistae contrarius, in his quae narrat, licet non concordet. Augustinus super Ioannem tractatu 112.
EXPLICATIO.
Quod Ioannes Evangelista narrat, ingressum Dominum Iesum cum discipulis suis in hortum, non continuo factum est, cum eius illa finita esset oratio: de cuius verbis ait, Haec cum dixisset Iesus. Sed alia quaedam sunt interposita, quae a Ioanne praetermissa, apud alios Evangelistas leguntur: sicut apud
tractatu 112.
EXPLICATIO.
Quod Ioannes Evangelista narrat, ingressum Dominum Iesum cum discipulis suis in hortum, non continuo factum est, cum eius illa finita esset oratio: de cuius verbis ait, Haec cum dixisset Iesus. Sed alia quaedam sunt interposita, quae a Ioanne praetermissa, apud alios Evangelistas leguntur: sicut apud hunc inveniuntur multa, quae alii similiter in sua oratione tacuerunt. Quomodo autem omnes conveniant, ne veritati quae per alium promitur, ab alio repugnetur, credas, antequam scias, sive id in hac vita possit, sive per aliqua
Mediator Dei et hominum, homo Christus Iesus, Photinus suam haeresim hausit, hominem tantum Christum affirmans. Marcion ex epistola ad Philipp. scilicet, Et habitu inventus ut homo, phantasticum et non verum corpus Christum habuisse affervit. Sabellius eundem esse Patrem et Flium, ex Evangelio Ioannis, Ego et Pater unum sumus. Arriani creaturam Christum dicunt, et Patri inaequalem, ex Ioannis verbis, Pater maior me est. Alii dissimilem Patri, ex illo: De die autem et hora nemo scit, neque Angeli in caelis, neque Filius, nisi Pater solus. Alii tenebras coaevas Deo dixerunt, quia in Genesi
Christum affirmans. Marcion ex epistola ad Philipp. scilicet, Et habitu inventus ut homo, phantasticum et non verum corpus Christum habuisse affervit. Sabellius eundem esse Patrem et Flium, ex Evangelio Ioannis, Ego et Pater unum sumus. Arriani creaturam Christum dicunt, et Patri inaequalem, ex Ioannis verbis, Pater maior me est. Alii dissimilem Patri, ex illo: De die autem et hora nemo scit, neque Angeli in caelis, neque Filius, nisi Pater solus. Alii tenebras coaevas Deo dixerunt, quia in Genesi post noctem dies coepta sit. Alii Mathusalem post diluvium vixisse, et sic non tantum sunt
sed eorum parentes plerunque solent laudare. Ambros. super cap. 1. Lucae.
EXPLANATIO.
Sic sancti Samuel mater Anna laudatur: sic Isaac a parentibus nobilitatem pietatis accepit, quam posteris dereliquit. Quae enim alia intentio est Evangelistae Lucae, nisi ut S. Ioannes Baptista nobilitetur parentibus, miraculis, moribus, munere, passione? Non solum igitur a parentibus, sed etiam a minoribus S. Ioannis nobilitas propagatur, non seculari potestate sublimis, sed religionis successione venerabilis. Tales enim maiores habere debuit praenuncius Christi, ut non
mater Anna laudatur: sic Isaac a parentibus nobilitatem pietatis accepit, quam posteris dereliquit. Quae enim alia intentio est Evangelistae Lucae, nisi ut S. Ioannes Baptista nobilitetur parentibus, miraculis, moribus, munere, passione? Non solum igitur a parentibus, sed etiam a minoribus S. Ioannis nobilitas propagatur, non seculari potestate sublimis, sed religionis successione venerabilis. Tales enim maiores habere debuit praenuncius Christi, ut non repente conceptam, sed a maioribus accepta et in ipso infusam iure naturae praedicare fidem dominici videretur adventus. Erant, in
malitiam artifex homicida, cum tristitiam in facie, et laetitiam haberet in mente.
Sacra Scriptura cum aliquando narret per recapitulationem, quae prius facta sunt, videntur posterius facta. August. 20 de civit. Dei, cap. 14.
EXPLICATIO.
Ioannes in Apocalypsi, Vidi, inquit, mortuos magnos et pusillos stantes in conspectu throni, et libri aperti sunt: et alius liber apertus est, qui est vitae uniuscuiusque. Et iudicati sunt mortui ex his quae erant scripta super opera eorum. Et exhibuit mare mortuos suos, qui in eo erant: et mors et
Scriptura) iumentes insipientibus, et similis factus est illis. Interdum leones et pardos vocat, ob rapacitatem, et habendiaviditatem. Aliquando aspides, ob fraudulentiam. Venenum, inquit, aspidum sub labiis eorum. Nonnunquam serpentes et viperas, ob latens venenum et malitiam, sicut beatus Ioannes clamat dicens: Serpentes, progenies viperarum, quis vobis demonstravit fugere a ventura ira? Insuper et alia affectionibrespondentia
nomina imponit, ut sic vel tarde confusi, ad suam aliquando redeant
ut duo filii Loth, Moab, et Ammon, Isaac, et plures filii Iacob, Israel, Moses. Admonitoria sunt Iesaias, ut cogitet de salute Dei: Ieremias, ut extollat Deum: Aaron, ut sit area scientiae: quia ex ore sacerdotis quaeritur Lex et scientia Dei. A futuro eventu: ut Saul, Noah, Abraam, Sara, Ioannes, gratiae Dei praedicator. Salomon a futuro pacifico regno. Sic in Tragoedia Euripidis est Pentheum, a futuro luctu esse dictum. Item Iacobus ob supplantationem, teste ipsomet Esau.
2 Solent et plura nomina propria uni imponere: ut, idem sunt Simom, Petrus, Cephas, Bar-Iona:
contra etiam unum nomen proprium pluribus locis aut personis tribuitur: sicut Christus duos Iudas Apostolos habuit, sed hoc est aliis linguis usitatum.
3 In nomine saepe quasi totam historiam aut doctrinam personae complectuntur: ut in Abraam, Emanuel, Iehova, Ierusalem, Melchisedek, Ioannes, Iesus Haec. n. si explicueris, totam ferme Doctrinam de eorum vita complecteris.
4 Cognomen solent Hebraei plerunque addito nomine patris, aut etiam aut exprimere. Aliquando tamen etiam loci, aut tribus, aut familiae addunt, sicut et Graeci: ut David filius Isai Bethlehemitae,
Ratio autem est, quia saepe in hac lingua dici aut vocari, idem valet, quod esse aut existere, ut Esaiae capite septimo, Vocabitur nomen eius Emanuel, id est, erit vero Deus in eo nobiscum, tum quia ipsemet Meschias erit verus Deus, tum quia in eo, et per eum Deus nobis erit propitius. Sic 1. Ioan. 3, Videte qualem dilectionem nobis dedit pater, ut filii Dei vocemur: id est, simus re ipsa. Sic et in Apocalypsi aliquoties dicitur nomen alicui fuisse, aut ei superinscriptum fuisse, mors, exitium, mysterium Babylon: id est, re ipsa talis ea res aut persona fuit. Sic Ieremias 20.
cum primo ponendum esset. Mich. 6, Adhuc an est in domo impii? pro, An adhuc est in domo impii?
15 Talium traiectionum aut transpositionum exempla pene innumera sunt in novo Testamento: quae si quis non animadvertit, longissime a vero aberrat. Proponam autem adhuc plura exempla. Ioan. 8 legitur, quod Christus interrogatus, quisnam esset? responderit,
unicuique partitus est Deus, sic demum sapiat: habita nimirum suorum donorum ratione. Rom. 11, Vestra misericordia ut et ipsi serventur: pro, Ut per vestram misericordiam, et ipsi misericordiam consequantur. Acto. 1, Per Spiritum sanctum quos elegit: pro, Quos elegit per Spiritum sanctum, Ioan. 15, Maneo ipsius in dilectione: pro, Maneo in dilectione ipsius. Talis forte est et illa transpositio Rom. 8, Impossibile enim legis, in quo erat imbecilla per carnem. pro, In quo enim impossibile legis aut impotentia legis, erat imbecillum per carnem: id s. Deus sarcivit aut replevit
eaedem, aut alia. Quod facis, fac cito: pro, Si omnino vis facere, ac me prodere, et stat indurata sententia ac voluntas, frustra me tibi concionante, saltem matura, quando quidem hora mea venit. Psal. 2, Postula a me, et dabo tibi gentes haereditatem: pro, Si postulaveris. Ioan. 14, Creditis in Deum, et in me credite: pro, Si creditis aut vultis credere in verum Deum, certe sine mei agnitione nihil efficietis, quare a me incipite. Isa. 45, Rorate caeli desuper, et nubes pluant iustitiam, aperiatur terra, et germinet salutem: id est, Iustitia floreat. Ego Iehova
ut non dimitteret nos aliquis posset putare esse contrarium sensum.
27 Coniunctiones causales non semper veram causam, sicut etiam finales particulae aliquando non verum finem, sed id quod aliquo modo sequitur, secutumve est, annectunt. Christus passus est, ut filios Dei congreget. Ioan. 11, Imo ille erat passus ut omnes salvaret: sed tamen hoc est secutum ob aliorum incredulitatem. Ioan. 12, dici videtur causa incredulitatis excae catio Dei, et finis impletio Scripturae.
28
non semper veram causam, sicut etiam finales particulae aliquando non verum finem, sed id quod aliquo modo sequitur, secutumve est, annectunt. Christus passus est, ut filios Dei congreget. Ioan. 11, Imo ille erat passus ut omnes salvaret: sed tamen hoc est secutum ob aliorum incredulitatem. Ioan. 12, dici videtur causa incredulitatis excae catio Dei, et finis impletio Scripturae.
28 Sic et adverbium loci abundat. Ezech. 34, Ad locum in quo habitabo ibi. et 46, Sicut domus so, quentium,
51, Ecce enim dilexisti veritatem in occultis, et in abscondito sapientiam docuisti me: id est, veritatem occultam, et sapientiam absconditam. Ibidem: Ecce in iniquitate formatus sum, et in peccatis concepit me mater mea: id est, Ecce iniquus formatus sum, et peccatorem concepit me mater mea. Ioan. 9, Tu in peccatis totus natus es: id est, Tu natus es penitus sceleratus et peccator, non tantum prava consuetudine es malus ut alii: ideoque te Deus caecitate notavit, ut omnes pessimam tuam naturam agnoscerent. Exod. 32, Tu scis populum hunc, quod est in malo ipse, id est, malus. Sic
Ioan. 9, Tu in peccatis totus natus es: id est, Tu natus es penitus sceleratus et peccator, non tantum prava consuetudine es malus ut alii: ideoque te Deus caecitate notavit, ut omnes pessimam tuam naturam agnoscerent. Exod. 32, Tu scis populum hunc, quod est in malo ipse, id est, malus. Sic Ioan. 5, Totus mundus in maligno positus est. Psal. 33. Quoniam rectum verbum eius, et omne opus eius in veritate vel fide, id est verum, fidele. 1 Pet. 3, Ubi spectarint conversationem vestram casti in timore: id est, vitam vestram castam, et timentem Deum ac virum et 2 Pet. 2,
suo adiectivo, in abstractum mutato per Hendiaden, et simul tum praepositio praeposita, tum et pronomen subiunctum aut affixum iteratur: quorum utrunque Hebraeis usitatum est: ut, ex uteto, exaurora: id est, ex utero aurorae: repetitur praepositio, Ex. Tibi tibi peccavi: repetitur pronomen Tibi. Ioan 1, Ex Bethsaida, excivitate Andreae: pro, Ex Bethsaida civitate Andreae. Iohan. 2, Erat Ierosolymis in Paschate, in festo: pro, in festo Paschatis.
24 Tali Hendiade aliquando etiam Latini utuntur, praesertim poetae. Lucanus 6, Chalybem frenosque momordit, pro, frenos
inditae.
38 Quod autem talis locutio Scripturae usitata sit, ut id alicuius dicatur, quod ille probat, ac pro tali habet, patet ex hisce exemplis: Iac. 1, Ira viri iustitiam Dei non operatur: id est, Irati non solent ea opera praestare, quae Deus pro iustis habeat, eique grata sint. Ioan. 6, Quid faciemus, ut operemur opus Dei? Hoc est opus Dei, ut credatis, etc. Opus Dei ibi significat opus a Deo mandatum, eique placens ac probatum. 1 Pet. 2, Hoc est gratia, si quis propter conscientiam Dei, sustinet molestias. Omnino crebro admodum obscurae sunt tales
de quibus nunc erubescitis? pro, de illis de quibus nunc erubescitis? Saepe talia antecedentia subintelligenda veniunt.
4 Saepe quoque antecedens repetitur, omisso penitus relativo: ut Rom. 2, Qui in lege peccaverunt, per legem condemnabuntur: pro, per eam condemnabuntur. 1 Ioan. 4, Ipsi de mundo sunt, ideo loquuntur de mundo, et mundus eos audit. Sic cap. 3. Iud. 3, Et venit vir eius, et dixit viro suo.
5 Aliquando repetunt antecedens, diversa voce expressum: ut Psalm. 7, Puteum effodit, et excavavit, et incidet in foveam quam fecit:
pro fabulae. Sermonem quem audistis non est meus: pro, Sermo quem audistis. tametsi hoc tantum vulgata versio habeat, Graeca veritas non item. 1 Cor. 10, Panem quem frangimus, an non communio corporis Christi est? pro, panis, quem Matth. 21, Lapidem quem reieceruntaedificantes, pro, lapis. Ioan. 2, Haec est promissio, quam ipse pollicitus est nobis, vitam aeternam: pro, vita aeterna. Mar. 6, Quem ego decollavi Ioannem, iste est: Iste est Ioannes, quem ego decollavi.
22 Aliquando contra, idque apud Graecos admodum crebro fit, ut relativum sequatur casum et
veritas non item. 1 Cor. 10, Panem quem frangimus, an non communio corporis Christi est? pro, panis, quem Matth. 21, Lapidem quem reieceruntaedificantes, pro, lapis. Ioan. 2, Haec est promissio, quam ipse pollicitus est nobis, vitam aeternam: pro, vita aeterna. Mar. 6, Quem ego decollavi Ioannem, iste est: Iste est Ioannes, quem ego decollavi.
22 Aliquando contra, idque apud Graecos admodum crebro fit, ut relativum sequatur casum et constructionem antecedentis. Fit vero tanto durior, et quasi obscurior oratio, si simul postponatur antecedens relativo: ut Terent.
10, Panem quem frangimus, an non communio corporis Christi est? pro, panis, quem Matth. 21, Lapidem quem reieceruntaedificantes, pro, lapis. Ioan. 2, Haec est promissio, quam ipse pollicitus est nobis, vitam aeternam: pro, vita aeterna. Mar. 6, Quem ego decollavi Ioannem, iste est: Iste est Ioannes, quem ego decollavi.
22 Aliquando contra, idque apud Graecos admodum crebro fit, ut relativum sequatur casum et constructionem antecedentis. Fit vero tanto durior, et quasi obscurior oratio, si simul postponatur antecedens relativo: ut Terent. Restitue me, in quem accepisti
inter Deum ac homines. Nam idem valet illud In, quod Per, seu causam efficientem, aut instrumentalem. Verum de hoc genere Hebraismi plenius dicetur infra, sub titulo, Quod interdum tractentur duo ut unum, et contra.
20 Duo aut plura diversae constructionis verba coniungere solet. 2 Ioan. Qui transgreditur nec manet in doctrina Christi. Prius requireret post se accusativum, posterius non item.
21 Verbum activum non raro sine sequenti casu ponitur. Matth. 2, Tunc Herodes mittens, interfecit omnes pueros: omittitur casus indicans missos: quos tamen facile est
35 Saepissime per verbum Sum et participium, aut etiam nomen conveniens circumscribunt alia verba quaecunque. Matth. 19, Iuvenis ille erat, habens possessiones multas, pro, habebat aut possidebat. 2 Corinth. 5, Deus erat reconcilians mundum, id est, reconciliavit. Marc. 5, Erat Ioannes baptizans in deserto, pro, baptizabat. Est nihilominus haec periphrasis et Graecis ac Latinis usitata. Eruditi dicunt esse Articismum. Plautus in Curculione: Sunt bibentes, pro, bibunt. Ero mors tua, 1. Corinth. 15, id est, perdam te. Tu es spes mea, id est, facis me sperare, aut das rem
pro suo simili. Sic, Mors iustorum, pro, similis illi. Num. 23, Moriar morte iustorum, id est, Utinam mihi talis finis contingat, qualis est iustorum, ut in Domino moriar.
3. Alias de aliqua rei circumstantia agunt, loquentes tamen ut de ipsa rei essentia: ut, Spiritus nondum erat, Ioan. 7. Samuel non norat Dominum. Fur non venit, id est, non alio fine venit, nisi ut furetur. Non negat adventum, sed circumstantiam alicuius. Spiritus nondum erat, scilicet tali quasi conspicua ratione, et externis operibus communicatus.
4. Alias aliquid per se ac proprie: sic,
causa ut videntes caeci fiant, scilicet per accidens. Contra per se causa est, ut caeci videant: hoc proprium ac nativum eius opus fuit. Sic vita aeterna est et dicitur praemium: quia licet gratis detur, tamen simul largissime remunerat omnia piorum benefacta. Hic morbus Lazari non est ad mortem, Ioan. 11. per accidens dicitur, scilicet me sanaturo et resuscitaturo eum. Sic Dominus affirmat puellam non esse mortuam, sed dormire. Sic vinum, ferrum, et aurum malum est. Alioqui per se suaque natura lethiferum fuisse Lazari morbum, ostendit ipsa experientia. Ita piis per accidens omnia
omnino bibere nequeat, neque soleat. Notant hanc Regulam etiam Pontificiae decretales, lib. 3. hisce verbis: Multa verba secundum communem usum loquendi non ad actum, sed ad aptitudinem referuntur. De qua re alibi prolixius actum est.
6 Alias secundum rei veritatem, idque exactam. Ioan. 8, Si ego de meipso testificor, testimonium meum est verum, id est fide dignum. Talia sunt pleraque Scripturae dicta ac sententiae.
7 Alias secundum communem quandam opinionem, apparentiam aut existentiam. Ioan. 5, Si ego de meipso testor, testimonium meum non est verum: id
actum est.
6 Alias secundum rei veritatem, idque exactam. Ioan. 8, Si ego de meipso testificor, testimonium meum est verum, id est fide dignum. Talia sunt pleraque Scripturae dicta ac sententiae.
7 Alias secundum communem quandam opinionem, apparentiam aut existentiam. Ioan. 5, Si ego de meipso testor, testimonium meum non est verum: id est, Sic omnium hominum more ac opinione receptum est, ut cum omnes sint mendaces, et sui nimium amantes, nulli de seipso gloriose, ac in suum commodum testanti credatur. Huc possis referre, quod Christus dicit Ioan. 15, Si non
existentiam. Ioan. 5, Si ego de meipso testor, testimonium meum non est verum: id est, Sic omnium hominum more ac opinione receptum est, ut cum omnes sint mendaces, et sui nimium amantes, nulli de seipso gloriose, ac in suum commodum testanti credatur. Huc possis referre, quod Christus dicit Ioan. 15, Si non venissem et locutus essem eis, peccatum non haberent. Nunc autem non habent, quod praetexant peccato suo: id est, Possent aliquam speciem insontium sua excusatione sibi accersere, ut ibidem ex posteriore parte Hemistichii apparet.
8 Alias secundum hominum opinionem,
8 Alias secundum hominum opinionem, eamque usitatam quidem, sed plerumque falsam. Sic Christus dicitur filius Iosephi, et ille ipsius pater: ita testimonium Christi de seipso falsum est, Christus est scandalum, est stulticia, et quod stultum est Dei, scilicet, ut ab hominibus habetur ac vocatur. Ioan. 7, Vos nostis quis sim, et unde sim: scilicet, ut vos falso opinamini et iactatis. Si caeci essetis, peccatum non haberetis: id est, Vos nostra opinione minime caeci estis, sed tunc liberum arbitrium habetis, tum estis docti in sacris, ideo securi peribitis. Iohann. 9. Non veni propter
id est, Sic simulant, talem speciem praeseferunt.
11 Alias sola nominis communicatione: ut cum idola vocantur Dii, seductores vocantur Prophetae, Apostoli et aedificantes, et seductores aut lupi nominantur pastores.
12 Alias per Mimesin: Ne attigeris, ne contrectaveris. Ioan. 7, Novimus unde hic sit. Et ibidem: Nostris me, et unde sim nostis. id est, iactatis vos nosse. quod etiam ad concessionem referri posset. Sic illud Terentii: Non est quod dicas, alium quaerebam, iter hac habui, peristi. Sic Ieremias alludens ad Chaldaicam vocem exactorum dicit, Ubi est
aut sapientes in Christo: nos infirmi, vos autem validi: vos gloriosi, nos ignominiosi. Quod si etiam sermone imperitus sum, et non cognitione: 2 Cor. 11, id est, Fac sane me imperitum esse eloquentiae, ac non solidae sinceraeque Theologiae.
15 Alias per allusionem ad aliena verba: Ioan. 6, Hoc est opus Dei, ut credatis in eum quem ille misit. Fidem vocat opus, alludendo ad eorum verba: Quid faciemus, ut operemur opus Dei? Tale est illud Terentianum: Cur te ergo in hisce ego conspicor regionibus? T. Vobis fretus. P. Scis quam fretus. ubi illud Fretus posterius ponitur tantum
de mediocri, alias de infima idem vocabulum dicitur. Sic bonus et iustus, sapiens, perfectus, etc. Sic alibi de summo gradu solus Deus pronunciatur sapiens: alibi etiam pii, atque adeo mulieres, nempe in infimo gradu, sapiunt. Solus Christus est lux, in summo gradu aut plenitudine, Ioan. 1. ac contra omnes docti, Matth. 5. Solus Christus habet plenitudinem spiritus, Iohan. 1. contra etiam septem diaconi, Act. 7. Sic plenitudo gratiae, spiritus ac donorum soli Christo tribuitur, Ioan. 13. contra etiam septem diaconis, Act. 6. In summo gradu solus Deus est pater, et
nempe in infimo gradu, sapiunt. Solus Christus est lux, in summo gradu aut plenitudine, Ioan. 1. ac contra omnes docti, Matth. 5. Solus Christus habet plenitudinem spiritus, Iohan. 1. contra etiam septem diaconi, Act. 7. Sic plenitudo gratiae, spiritus ac donorum soli Christo tribuitur, Ioan. 13. contra etiam septem diaconis, Act. 6. In summo gradu solus Deus est pater, et solus Christus praeceptor, Matth. 23. Alibi etiam Paulus se gloriatur patrem Corinthiorum et Galatarum. Ioann. 7, Doctrina mea non est mea: prius intelligitur de inferiore gradu, posterius de superiore.
etiam septem diaconi, Act. 7. Sic plenitudo gratiae, spiritus ac donorum soli Christo tribuitur, Ioan. 13. contra etiam septem diaconis, Act. 6. In summo gradu solus Deus est pater, et solus Christus praeceptor, Matth. 23. Alibi etiam Paulus se gloriatur patrem Corinthiorum et Galatarum. Ioann. 7, Doctrina mea non est mea: prius intelligitur de inferiore gradu, posterius de superiore. Doctrina est mea, ut legati aut doctoris: non est mea, ut authoris, aut quasi meum quoddam inventum aut commentum. Mea igitur est in inferiori gradu, sed in summo gradu solius Dei est. Sic Evangelium
comedendum: id est, omnino debebo cum eo convivari. Alias voluntati: 1 Samuel. 21. Si accipias tibi gladium Goliad, accipe: id est, si omnino vis eum accipere.
34 Alias etiam soli conatui rei: ut Act. 7, Moses redegit eos in concordiam: id est, conatus est redigere, sed frustra. 1 Ioan. 1 et 5 dicitur, Quod si quis negat se esse peccatorem, aut non credat in Christum, is Deum ipsum mendacem faciat: id est, insimulet, aut conetur eum mendacii arguere. Ezech. 24, Quia mundavi te, et non es mundata ab immunditie tua, ideo non mundaberis amplius, donec posuero supra te iram
vocatur vinum. 2. Petri I. Iustum esse arbitror, donec sum in hoc tabernaculo, ut admoneam vos: sciens, quod cito erit depositio tabernaculi mei. Ubi, Esse in tabernaculo hoc, vivere. Deponere aut tabernaculum, mori significat. Vallis visionis, filia Sihon pro Ierosolyma: Discipulus dilectus pro Ioanne: Filii Zebedaei, pro Ioanne et Iacobo: Apostolus gentium, aut vas electum pro Paulo: pater mendacii et homicidii, pro diabolo.
De Allegoria, aenigmate, et proverbio, in Capite de modo legendi sacras Literas dictum est. Tantum illud forte adiici posset, in quo isti tropi in sacris
Iustum esse arbitror, donec sum in hoc tabernaculo, ut admoneam vos: sciens, quod cito erit depositio tabernaculi mei. Ubi, Esse in tabernaculo hoc, vivere. Deponere aut tabernaculum, mori significat. Vallis visionis, filia Sihon pro Ierosolyma: Discipulus dilectus pro Ioanne: Filii Zebedaei, pro Ioanne et Iacobo: Apostolus gentium, aut vas electum pro Paulo: pater mendacii et homicidii, pro diabolo.
De Allegoria, aenigmate, et proverbio, in Capite de modo legendi sacras Literas dictum est. Tantum illud forte adiici posset, in quo isti tropi in sacris Literis a Latinis et
Sic Psalmus 19 Christum in sua functione per solem in caelo currentem, per sponsum de thalamo egredientem, et per gigantem properantem, pingit, et alius Psalmus Deum per gigantem subito ex nondum bene digesta crapula excitatum, ac in hostes suos crudeliter ruentem depingit. Tale est quod Ioannes inquit, Vidimus gloriam eius, tanquam unigeniti, plenum gratia et veritate: et quod Paulus et Apocalypsis Ecclesiam sub specie elegantissimae et ornatissimae sponsae obviam Christo sponso producit: sicut et Psalmus 45 facit. Sic Matth. 22 pii in Angelicae vitae specie in altera vita
armis. Sic Homerus suum Nerea Iliad. 2. lib. repetit.
Vicina est huic figurae ANAPHORA, cum eadem vox aut similis in plurium versuum principiis repetitur. Quod vidimus, triplicata est anaphora, 1. Ioan. 1. 3. Psal. 27, Dominus lux mea et salus mea, quem timebo? Dominus fortitudo vitae meae, a quo trepidabo? Psal. 118, Dicat nunc domus Aaron, quoniam in seculum misericordia eius. Dicant nunc qui timent Dominum, etc. Ibidem: Melius est sperare in
eo quod est ante oculos rem facere.
IMAGO est, cum illustri quadam ac gloriosa pictura aut specie, persona quaepiam aut res producitur: ut cum Christus dicitur ita a patre omnibus donis largissime ornatus aut ditatus venisse, sicut solent patres unigenitos pro dignitate condecorare. Ioan. 1, Vidimus gloriam eius, ut gloriam unigeniti, plenum gratia et veritate. Sic cum Christus sub typo Solis in Ecclesiam producitur, Psal. 19. Sic cum Deus puniens atrociter impios per imaginem ebrii gigantis, subitoque ex nondum edormita crapula excitati, et in quemvis obvium
Quod neque ab ortu, neque ab occasu, neque e deserto: id est, nihil est nobis ex ullo loco periculi.
Sunt vero aliquando obscurae quaedam Mimeses, aut etiam tantum allusiones ad aliena dicta, quas animadvertere plurimum facit ad intelligendum verum Scripturae sensum: ut cum Iudaei Ioan. 7 dicunt, Novimus unde hic sit. Christus respondens ait, Et me nostis, et unde sim nostis. quod quidem ille magis tantum per Mimesin quandam aut allusionem ad eorum verba dicit, quam quod ipse sua sponte, suisve verbis asserat, eos vere nosse unde sit. Quod si quis ea accipiat pro simplici
Dixi Hypotyposin posse videri esse genus quoddam multarum figurarum, et simul eius species recensui et exposui: sed tamen nihil obfuerit, ei etiam separatim, ut quasi speciali schemati aliquod exempla adiicere, ut tanto magis innotescat, cum sit in plurimo usu in Sacris literis. Cum Ioannes cap. 1 inquit, Verbum illud caro factum est, et habitavit in nobis, seu vixit nobiscum: et, Vidimus gloriam eius, gloriam ut unigeniti venientis a patre, plenum gratia et veritate. contra species eius formatur admodum tristi hypotyposi, Isa. 53, quod non sit decor, nec
notat, nempe abire, conversari, stare, colloqui, consultare, sedere, concludere, decernere, conspirare, aut similia. Sic Psalmo tertio: Percutere maxillam impiorum, est ita percutere, ut perdas, prorsus evertas. Sic Psalmo decimoquinto: Moveri etiam ruere et pessum ire significat. Sic et Ioan. 3, Vos testimonium de me perhibebitis: non simplicem testificationem significat, sed etiam laudationem, confessionem, assiduam promulgationem, et sedulam promotionem complectitur. initium ergo pro pleniore celebratione usurpatur. Sic sacram coenam facere in memoriam Christi, etiam ardentem
ubi iudicium etiam cognitionem causae, executionem ac defensionem innocentem et poenas sontium notat. Sic Proverb. 19, Parata sunt derisoribus iudicia. Ierem. 26 clamant Iudaei de Ieremia: Iudicium mortis est viro huic. Ubi iudicium illis capitale crimen, reatum culpamve significat. Ioan. 3 significat quiddam praecedens, cum Dominus dicit: Hoc est iudicium, pro causa iudicii aut reatus. Haec est vita aeterna, ut te agnoscant: id est, causa aut medium vitae consequendae. Sic Petrus dicit: Haec est gratia, pro causa gratiae, qua consequeris gratiam: aut ponitur gratia prore Deo
colligatio pro nulla habetur, cum frustra eo mox vincula frangente facta fuerit. Sic Apostoli dicuntur non orasse, non intellexisse Christum, ut si mera proverbia aut aenigmata eis locutus fuisset, postea dicuntur omnia intellecturi et oraturi. Item non luxisse antea, utpote praesente sponso, Ioan. 16, cum antea frigidius oraverint, minus luxerint et intellexerint, et postea pauciora ignoraverint. Sic dicitur is nihil habere, qui parum habet, aut non satis firmiter habet, sed ociosum detinet, eoque illi auferendum esse id quod videtur habere. Sic ergo parva pars pro nulla, et magna pro
terrae. Psal. 31, Exultabo et laetabor in benignitate tua, quoniam vidisti afflictionem meam, cognovisti in tribulatione animam meam. Isa. 58, Humiliavimus animas nostras, et nescisti. Iudic. 2, Surrexerunt alii, qui non noverunt Dominum, Isa. 1, Israel me non cognovit. Ioan. 7, Verus est qui misit me, quem vos nescitis. Ego scio eum, etc. Sic, Nesciam orbitatem, pro, non experiar, non patiar. 1 Thess. 5, Rogamus vos fratres, ut agnoscatis eos, qui laborant in vobis. Sic Christus dicitur non novisse peccatum, 2 Cor, 5, id est non probasse, non
7, Ignorantia, pro innocentia aut negatione ponitur. Sic Germani quoque dicunt, Er will nichts darvon wissen: i. fingit se esse innocentem. Tale est et illud Esa. 53, Noticia sui iustificabit multos, id est, noticia fidente, et simul suo merito. Ier. 2, Tenentes legem non noverunt me. Ioan. 16, Haec facient vobis, quia non noverunt patrem neque me: ubi non de noticia, qualem diaboli et impii habent, loquitur: sed de viva ac salutari, nempe quae simulamat Deum, eumque timet, nec multum diversa est locutio Pauli 2 Cor. 5, Neminem novi, id est, ex nullo pendeo, nulli confido.
et ab ea postea non deficiunt. Sic crebro dicitur Deus audire, et auribus percipere nostram precationem, inclinare aures ad nostram precationem: nam exaudire, est percipere et probare petitionem.
Simili Hebraismo videtur et dictum, Gustare mortem, pro, mori, Matth. 16, Luc. 9. Ioan. 8. Item, Gustare coenam, pro, frui ea, Lucae 14.
Similiter verba significantia Iudicare, quae multa ac varia sunt, non solum significationem propriam obtinent, sed etiam consequentes actiones complectuntur: ut Schaffet / non solum causam cognoscere, sed etiam condemnare aut
causam cognoscere, sed etiam condemnare aut absolvere, item exequi sententiam, nempe castigare, aut liberare et vindicare significat. Matth. 7, Nolite iudicare, ut non iudicemini: ubi condemnare significat. Sic et Rom. 14, Si quis non manducat, manducantem non iudicet, id est, non condemnet. Ioan. 3, Qui credit in eum, non indicabitur: qui vero non credit, iam iudicatus est, id est, condemnatus. Ibidem: Hoc est iudicium. In quo loco duplex Synecdoche est in voce Iudicii: primum enim ponitur causa pro effectu, id est, iudicium pro condemnatione: deinde contra effectus pro causa, id
mature castigat ipsum, id est, qui recte curam agit filii. Hic dilectio pro suo effectu, nempe pro recta cura aut educatione liberorum ponitur. Et Proverb. 8, Qui odit sapientiam, amat mortem: id est, accersit sibi malum et mortem, etiamsi oderit illud. Ponitur nomen affectus pro suo effectu. Ioan. 12, Qui amat animam suam, perdet eam: et qui odit animam suam in hoc mundo, in vita aeterna custodiet eam. Matth. 16, pro Amat, ponitur velle servare, Qui voluerit animam suam servare. Significat igitur et in Christi dicto, Amare idem quod curare, Odisse idem quod negligere. Luc. 14. Si
Sic credo etiam vocem affectus contristationis Matth. 14, et Mar. 6, Contristatus est Herodes, accipiendam esse, non de ipso vero animi affectu ac dolore, sed de eius externis operibus ac indiciis, quod Herodes magnum dolorem prae se tulerit: quod iureiurando et petitione filiae cogeretur Ioannem interficere: non autem vere in animo sit contristatus. Clare enim in Matthaeo praecedit, quod voluerit eum interficere, sed metuerit vulgus praeclare de Baptista sentiens. Apparet ergo fuisse subornatam technam, ut et potiretur impurus incestator ac adultera suo impio desiderio, et rex ad
quod voluerit eum interficere, sed metuerit vulgus praeclare de Baptista sentiens. Apparet ergo fuisse subornatam technam, ut et potiretur impurus incestator ac adultera suo impio desiderio, et rex ad vulgus excusari posset, quod invitus iuramento et tot procerum iudicio coactus sit, interficiendo Ioannem petitioni filiae satisfacere. Vide nostram glossam super Matth. 14. Sic Germani dicunt, Er tregt laidt und trauret / de alicuius morte. Quae voces cum sint proprie interni affectus aut dolores, externum tamen gestum ac speciem luctus eis denotant. Tale prorsus est illud Virgilianum
vultu, inimicos autem tristi et austero aspicimus. Hilaritas igitur vultus tum praecedentia, nempe amorem, tum sequentia, nempe beneficentiam ex amore provenientem denotat: quomodo et contra, Cadere facies, pro ira aut dolore ponitur.
Ponitur et in his exemplis effectus pro causa. Ioan. 17, Haec est vita aeterna, ut cognoscant te, id est, haec est vitae causa. Ioan. 3, Hoc est iudicium, quod lux venit in mundum: id est, haec est causa iudicii seu condemnationis. Esaiae 28, Haec est requies, reficite lassum: id est, haec est causa requiei. 1 Cor. 9, Quae igitur est
praecedentia, nempe amorem, tum sequentia, nempe beneficentiam ex amore provenientem denotat: quomodo et contra, Cadere facies, pro ira aut dolore ponitur.
Ponitur et in his exemplis effectus pro causa. Ioan. 17, Haec est vita aeterna, ut cognoscant te, id est, haec est vitae causa. Ioan. 3, Hoc est iudicium, quod lux venit in mundum: id est, haec est causa iudicii seu condemnationis. Esaiae 28, Haec est requies, reficite lassum: id est, haec est causa requiei. 1 Cor. 9, Quae igitur est mihi merces, id est, quae est causa mercedis, quod potest hic esse meum meritum? 1
est mihi merces, id est, quae est causa mercedis, quod potest hic esse meum meritum? 1 Pet. 2, Haec est gratia apud Deum: id est, causa gratiae, aut certe res grata Deo. Matth. 5, Quam mercedem habetis: id est, quodnam eximium meritum habetis, si ea tantum facitis, quae etiam mali faciunt. Ioan. 5, Haec est victoria quae vincit mundum, fides nostra: id est, causa aut instrumentum victoriae. Rom. 13, Magistratus non sunt timor bonorum operum, sed malorum, id est, causa timoris.
Contra causa pro effectu. 1 Corinth. 14, Quandoquidem sectatores estis spirituum, id est,
proprio merito, ergo non gratuito Dei favore: nam alio qui meritum non vere esset meritum.
Posset et hoc ad Metonymiam referri, quod saepe verba significant non ipsam tantum actionem nudam, ut proprie solent ac debent, sed quasi suis quibusdam causis et accidentibus convestitam: ut 1 Ioan. 3 et 5. Ioannes apostolus repetens inculcat, quod qui ex Deo natus est, non peccet, et contra qui peccat, non ex Deo sit, sed ex diabolo. Ubi non tantum qualecunque peccare hoc verbo significatur, sed quaedam quasi promptitudo, alacritas et assiduitas in peccando, aut etiam quaedam quasi
ergo non gratuito Dei favore: nam alio qui meritum non vere esset meritum.
Posset et hoc ad Metonymiam referri, quod saepe verba significant non ipsam tantum actionem nudam, ut proprie solent ac debent, sed quasi suis quibusdam causis et accidentibus convestitam: ut 1 Ioan. 3 et 5. Ioannes apostolus repetens inculcat, quod qui ex Deo natus est, non peccet, et contra qui peccat, non ex Deo sit, sed ex diabolo. Ubi non tantum qualecunque peccare hoc verbo significatur, sed quaedam quasi promptitudo, alacritas et assiduitas in peccando, aut etiam quaedam quasi naturalis
aut etiam quaedam quasi naturalis inclinatio ac luxus male agendi indicatur. Sic et in adiuncto dicto, Qui iustitiam facit, id est, qui sponte et libenter, ac serio conatur facere. Sic qui ex Deo est, verbum Dei audit, sponte, libenter, cupide, et quasi quodam naturali instinctu: sicut ipse Ioannes dicit. Semem Dei manet in eo. Tale quid est, quod alibi monuimus, verbis Hebraeis nonnunquam addenda aut subintelligenda esse adverbia intendendi, aut similia.
Hisce exemplis conveniret et illa Regula, quod verba Hebraeis saepe magis habitum quam actionem certo tempori alligatam
eo. Tale quid est, quod alibi monuimus, verbis Hebraeis nonnunquam addenda aut subintelligenda esse adverbia intendendi, aut similia.
Hisce exemplis conveniret et illa Regula, quod verba Hebraeis saepe magis habitum quam actionem certo tempori alligatam denotent. Nihil ergo hoc dictum. Ioannis patrocinatur Pelagianis, Catharis, Anabaptistis, Libertinis, et Papistis. Sancti enim peccant, et non peccant. Non peccant sponte, ultro, data opera, sine intermissione, seu non ruunt in peccata, hocque quatenus renati sunt, et cum auxilio Spiritus sancti. Peccant autem subinde ex
illud ob singulare mysterium coniunctionis Christi et Ecclesiae, ut Ecclesia sit quasi alterum corpus Christi, aut sit caro et os Christi, sicut in coniugio. Matth. 13 habetur, Seminatus in via, in persona, spineto, aut solo bono, pro, cuius verbum, fides ac pietas in talis cordis solo cecidit. Ioan. 7, Quaeretis me, et non invenietis: id est, hanc gratiam et verum Meschiam desiderabitis et optabitis, praesertim accedente tristi calamitate. 2 Cor. 11, Sustinetis si quis vox exedit: id est, res vestras absumit. Sic et Latini loquuntur posito possessore pro re familiari: sicut illa sunt,
De sene gustarit: id est, de pecunia senis. Sic inquit Ovid. Viscera nostra tuae dilacerantur opes.
Sic etiam in constructione aliquando aliae voces copulantur cum substantia, cum deberent copulari cum accidente: de qua re etiam in capite De perturbatione verborum aliquid dictum est. Ioan. 5, Novi vos, quod charitatem non habeatis: id est, novi, quod vos charitatem non habeatis: coniungit (nosse) cum substantia (uos) cum pertineat ad accidens, nempe habere aut non habere charitatem. Sic Terentius in Andria, Observes filium quid agat, id est, observa eius actiones, 2 Reg. 17,
et anxietate, diffidentia Dei, nimiaque aviditate et spiritualium neglectione. Sic exponere possis, quod Psalm. 1 dicitur, Impii erunt sicut pulvis: id est, exitus aut interitus eorum erit similis interitui pulveris, Talis Hebraismus est valde creber in Similitudinibus. Sic Christus Ioan. 6 dicitur verus panis, non ratione essentiae, quia ipsa eius substantia sit vera panis substantia: sed ratione effectus, quia ipse demum vere vivificet, non panis, ex quo si quis comedat, denuo esuriet, et tandem etiam morietur. Sic ratione effectus est vera vitis: effectus horum, non
Eodem modo etiam
ab infra. Isaiae 45. Rorate caeli desuper, et nubes pluant iustitiam: aperiatur terra, et proferat salutem et iustitiam. Ubi, Rorare et Pluere ac Proferre, similitudinis voces sunt, Iustitia autem et Salus rei ipsius.
6 Saepe res cum sua similitudine miscentur. Talis est vitis, Ioan. 15. et Matth. 6, Lucerna corporis est ocuius. Si igitur oculus tuus simplex fuerit, totum corpus tuum lucidum erit: Quod si oculus tuus malus fuerit, totum corpus tuum erit tenebrosum. Ergo si lumen quod est in te, tenebrae fuerint, ipsae tenebrae quantae? id est, Sicut in corpore oculus
Quando enim derebus dicitur diversis ac natura differentibus, tunc aliqua tantum qualemcunque convenientiam notat, non aequalitatem. Sed quando de iis dicitur, quae eiusdem naturae sunt, tunc extremam similitudinem, aequalitatem, aut potius identitatem describunt. Sic Cyrillus exponit illud Ioan. 5, Pater omne iudicium dedit filio, ut omnes honorent filium, sicut honorant patrem. Ubi honoris aut cultus filio debiti aequalitas cum patris gloria indicatur.
26 Cum, praepositio, aliquando similitudinem denotat. Dies mei praeterierunt cum navibus: id est, instar navium. Sic
Aliquando unius Parabolae aut similitudinis diversae res aut voces eandem rem significant: ut Io. 10, in similitudine boni pastoris, ovilis, ostii et ovium, Christus est tum pastor, tum ostium, ut ipsemet explicat. Significatur igitur per duas diversas res aut voces eiusdem similitudinis. Sic Ioannis 6, manducare, bibere et credere idem sunt.
30 In collationibus non tam similitudinum externarum cum rebus, quam rerum ipsarum interse in sacro laconismo diligenter magnoque studio investigandae et venandae sunt, tum res collatae, tum et earum conditiones in utroque membro: ut
audiunt, pro, audientes meam vocem, sunt oves meae. Tametsi et ille alter sensus sit verissimus et utilissimus. Cum enim omnes velint esse oves Dei, Christus discernit suas veras oves ab hircis ea nota, quod verae oves audiant verbum Dei, falsae contemnant. Qui diligit me, servat sermonem meum, Ioan, 14, pro servans sermonem meum diligit me. 1 Cor. 12, Nemo loquens bono spiritu, dicit Iesum anathema, pro, nemo dicens Iesum anathema, bono spiritu loquitur. Prius ponendum est signum, deinde res significata, quasi dicat, ex hac nota colliges hoc, ex illa aliud. Ibidem et, Nemo potest
eorum est sepulchrum patens, aut os eorum est simile sepulchro pleno cadaveribus, et patenti. Psal. 111, Confessio et magnificentia est opus eius, pro, opus eius est laudabile et magnificum.
Sic Ioan. 1, Deus erat verbum, pro, verbum erat Deus. et 4. Spiritus est Deus, pro, Deus est spiritualis essentia. Proverb. 12, Fatuus statim prodit iram suam. Qui autem dissimulat iniuriam suam, callidus est: pro, callidus, vel qui callidus est, dissimulat iniuriam. Vult enim indicare naturam fatui
animam tuam, quaeret et meam. Illud enim incutit timorem, si ex periculo Davidis crescat periculum sacerdoti profugo, hoc vero sacerdoti consolationem affert, si dicat David, adeo eum sibi fore curae, ut se incolumi, nemo eum sit laesurus, nec se suae vitae in eius periculo propulsando parsurum, Ioan. 7, Nemo facit aliquid occulte, et vult ipse propalam esse. pro, Nemo volens innotescere aut inclarescere, occulte sua miracula aut praeclara facta facit. Quare si et tu vis innotescere Israeli pro Meschia, abi Hierosolymam ad Pascha ad illam frequentiam clarorum et sapientum, ac ibi tua
tu vis innotescere Israeli pro Meschia, abi Hierosolymam ad Pascha ad illam frequentiam clarorum et sapientum, ac ibi tua miracula facito, non hic in angulis et locis ignobilibus te nobis imperitis iactato. Prius enim est finis, velle inclarescere, postea media eo tendentia, nempe miracula. Sic Ioan. 10, simili inversione definitur fur et bonus pastor: Amen amen dico vobis, qui non intrat per ostium in stabulum ovium, ille fur est, et latro. Qui autem intrat per ostium, pastor est ovium: pro, fur est is, qui alio aditu irrumpit, etc. Sed verus pastor intrat per ostium.
in capite de Narratione et Anticipatione dicetur.
Est etiam illa perturbatio sensus crebra, cum rationales aut causales particulae non suis colis aut membris
apponuntur: ut Ioan. 12, Ideo non potuerunt credere, quia rursus dixit Esaias, Excaecavit oculos eorum, induravit cor eorum: id est, quia excaecati fuerunt tum originali peccato, tum etiam nova induratione, ac reprobo sensu divinitus ob eorum peccata permisso. Ideo non potuerunt credere, et ideo etiam Isaias
pro, intellectum ab eorum corde: fecisti, ut carerent communi sensu, non intelligerent, quae alii norunt.
Est quoque Hypallage quaedam constructionis. Ioh. 19, Qui vidit testatur: clarius esset, si diceres, Qui testatur, is hanc rem ipse coram vidit, spectavit, etc. Sic Ioan. 8, Qui ex Deo est, verba Dei audit: propterea vos non auditis, quia ex Deo non estis. Non est quaestio an audiant, sed an sint ex patre Deo aut diabolo, ideo in conclusione rectius fuisset dicere: Propterea vos nequaquam ex Deo estis, quia verbum eius non auditis. Sic illud Ioan. 9, Quis
Sic Ioan. 8, Qui ex Deo est, verba Dei audit: propterea vos non auditis, quia ex Deo non estis. Non est quaestio an audiant, sed an sint ex patre Deo aut diabolo, ideo in conclusione rectius fuisset dicere: Propterea vos nequaquam ex Deo estis, quia verbum eius non auditis. Sic illud Ioan. 9, Quis peccavit, hic aut parentes eius, ut hic caecus nasceretur? clarius esset, si diceretur, Ob cuius tandem peccatum, suumne an parentum hic caecus est natus? Quaeritur aliud, quam quod proprie ac clare dicitur. De quo in capite Interrogationum.
Syncategorematum
Non honorabiles sunt sapientes, Iob 35. pro, honorabiles non mox sunt sapientes, non propterea caeteris sunt sapientiores, quia sunt honoratiores. Rom. 1, Non ut Deum honoraverunt: id est, ut Deum non honoraverunt. Nemo est qui fecerit virtutem in nomine meo, et porerit cito maledicere. Ioan. 6, Non Moses dedit vobis illum panem caelestem, sed pater. Illud non, referendum est ad panem, quod videlicet manna Mosis non vere fuerit panis caelestis, sed ille quem pater dedit, nempe filius ipse.
Negatio contrariae sententiae aliquando vehementior est, quam simplex alterius
pro suo purgatorio, igitur alia peccata in futuro seculo remitti, cum simpliciter neget, et nihil ponat: sitque sensus, nunquam remittetur, ut ante praecessit, et Marcus exposuit, non remittetur in aeternum.
Aliqua in genere affirmantur, et in specie aut individuo negantur, et contra. Ioan. 7, Queretis me, et non invenietis: id est, in vestris ingentibus calamitatibus desiderabitis et a Deo petetis Meschiam, ut vobis succurrat: sed quia non verum individuum Meschiae quaeretis, ideo vestris votis frustrabimini, frustra a Deo Meschiam opitulatorem flagitantes.
cuius sum minister aut legatus, cuiusque causa potissimum agitur. Omnis enim excipiens regium ministrum, cogitat se in eo ipsum regem aut principem honorare velle. Correctio ergo haec aut negatio respicit proprie gradus, sicut alibi dictum est, voces saepe tantum ratione graduum de reb. dici. Ioan. 5, Non possum ego a meipso facere quicquam: scilicet summo gradu ac pro meo solius libitu, idque in hac functione, ubi nunc tantum ministor sum. Ibidem: Ne putetis quod ego sim vos accusaturus, est qui vos accuset Moses. i. Moyses potissimum ac primario vos accusabit, quia plausibili
quem tanti facitis, de me testificanti non credatis: hoc vero nulla prorsus specie excusare potestis. Praecipue ergo accusabit Moyses, quia illius causa speciosior est, is vos potentius redarguet, contra eum vos minus excusare poteritis, quod fuerit vobis suspectus, et nescieritis, unde fuerit. Ioan. 6, Descendi de caelo, ut facia non voluntatem meam, sed eius qui misit me: id est, non primario meam, utpote qui nunc alienus minister sim. Sic Ioan. 12, Qui credit in me, non credit in me, sed in eum qui misit me.
Negativae sententiae nonnuquam non simpliciter negant, sed
speciosior est, is vos potentius redarguet, contra eum vos minus excusare poteritis, quod fuerit vobis suspectus, et nescieritis, unde fuerit. Ioan. 6, Descendi de caelo, ut facia non voluntatem meam, sed eius qui misit me: id est, non primario meam, utpote qui nunc alienus minister sim. Sic Ioan. 12, Qui credit in me, non credit in me, sed in eum qui misit me.
Negativae sententiae nonnuquam non simpliciter negant, sed tantum secundum quid; ac nonnunquam secundum eorum hypothesin vel cogitationem, ad quos dirigitur sermo: ut Ioan. 16, Non dico vobis, quod ego oraturus
utpote qui nunc alienus minister sim. Sic Ioan. 12, Qui credit in me, non credit in me, sed in eum qui misit me.
Negativae sententiae nonnuquam non simpliciter negant, sed tantum secundum quid; ac nonnunquam secundum eorum hypothesin vel cogitationem, ad quos dirigitur sermo: ut Ioan. 16, Non dico vobis, quod ego oraturus sim patrem pro vobis. Ipse enim pater amatuos, etc. id est, Vos partim ignavia quadam, partim etiam diffidentia non ita crebro ac ardenter oratis ut deberetis, sed cogitatis me abunde pro vobis oraturum. Ego vero vos nihil tale doceo, sed
excepturum, faventissimasque aures praebiturum. Illud igitur (Non dico) non simpliciter negat Christus se pro suis orare: sed solum taxat cogitationes discipulorum, qui putabant sufficere, quod ille solus pro eis oret, cum ille nihil tale eis unquam dixerit, aut eos docuerit. Sic negat Christus Ioan. 5 a patre administrari aut iudicari hunc mundum, ita scilicet, ut Iudaei arbitrabantur, qui patrem a filio separabant, cum pater contra non nisi per filium manifestatum in carne, mundum regat. Ergo non simpliciter removetur pater a mundi imperio, sed corrigitur in ea re Iudaeorum error.
voluntatem patris: Io. 2 et 6. Sic dicit hanc doctrinam non esse suam, sed eius a quo erat missus, Io. 7. neutrum simpliciter, sed ex eorum sensu, qul ipsum a patre separabant, quum revera una sit patris et ipsius voluntas ac doctrina. Sic dicit caecum illum aut parentes eius non peccasse, Ioan. 9, hactenus scilicet, ut ab iis peccatis orta esset eius caecitas: cum alioqui et ille et parentes eius peccatores essent, quia homines erant, ut explicatur Rom. 5, et priori Ioan. 1.
revera una sit patris et ipsius voluntas ac doctrina. Sic dicit caecum illum aut parentes eius non peccasse, Ioan. 9, hactenus scilicet, ut ab iis peccatis orta esset eius caecitas: cum alioqui et ille et parentes eius peccatores essent, quia homines erant, ut explicatur Rom. 5, et priori Ioan. 1.
Antitheses adhibent vehementius aliquid stabilituri aut etiam declaraturi, ut quod prius affirmarunt, id mox negato eius contrario stabiliant, et contra. Philip. 2, Non arbitratus est rapinam,
Antitheses adhibent vehementius aliquid stabilituri aut etiam declaraturi, ut quod prius affirmarunt, id mox negato eius contrario stabiliant, et contra. Philip. 2, Non arbitratus est rapinam, sed exinanivit semetipsum. Quin et tertio aliquando idem inculcant. Ioan. 1, Confessus est, et non negavit, et confessus est. Ioan. 5, Qui credit, habet vitam aeternam, et in condemnationem non venit, sed transivit a morte ad vitam.
Vel dic, quod Hebraei saepe non solum per alteram contrariam aliquid adseverant, sed etiam per alteram in sensu
aliquid stabilituri aut etiam declaraturi, ut quod prius affirmarunt, id mox negato eius contrario stabiliant, et contra. Philip. 2, Non arbitratus est rapinam, sed exinanivit semetipsum. Quin et tertio aliquando idem inculcant. Ioan. 1, Confessus est, et non negavit, et confessus est. Ioan. 5, Qui credit, habet vitam aeternam, et in condemnationem non venit, sed transivit a morte ad vitam.
Vel dic, quod Hebraei saepe non solum per alteram contrariam aliquid adseverant, sed etiam per alteram in sensu contrariam destructam illud idem, sive confirmandi, sive declarandi
per alteram in sensu contrariam destructam illud idem, sive confirmandi, sive declarandi gratia repetunt: ut Gen. 42, Emite nobis frumenta, ut vivamus, et non moriamur. Exod. 9, Quae deprehenduntur in agro, nec erunt collecta sub tectum. Isa. 3, Peccatum suum indicarunt, et non celarunt. Ioan. 1, Confessus est, et non negavit, et confessus est. Exo. 12, Omne fermentum non comedetis, in omnibus habitaculis vestris infermentatum comedetis. Galat. 5, In libertate igitur, qua Christus vos redemit, state, et ne rursus iugo servitutis implicemini. Ibidem: Spiritu ambulate, et carnis
unica, non erat ei vel filius vel filia. Ierem. 20, Maledicta sit dies, in qua natus sum: et dies, in qua peperit me mater mea, non sit benedicta. Deut. 32, Popule stulte et non sapiens. 1 Cor. 1, Ut idem dicatis omnes, et non sint in vobis schismata, sed sitis consolidati in eadem mente. Ioan. 1, Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso nihil factum est.
Talis Antithesis, sed tamen tantum duplicata, ter quasi cohaerenter in tribus versiculis 15, 16 et 17, cap. 3. Ioan. iteratur: Ut qui credit non pereat, sed habeat vitam aeternam. idem denuo ac tertio
idem dicatis omnes, et non sint in vobis schismata, sed sitis consolidati in eadem mente. Ioan. 1, Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso nihil factum est.
Talis Antithesis, sed tamen tantum duplicata, ter quasi cohaerenter in tribus versiculis 15, 16 et 17, cap. 3. Ioan. iteratur: Ut qui credit non pereat, sed habeat vitam aeternam. idem denuo ac tertio ait. Non enim misit Deus filium in mundum, ut condemnet mundum, sed ut servetur mundus per eum.
Affirmare solent interdum aliquid sola contrarii constanti negatione per Liptoten. Roman. 4, Non
non fuit vir: clamavi, et non respondit? Latini dicerent, Cur nemo recepit, cum veni: nemo respondit, cum vocavi? Esa. 58, Quare ieiunavimus, et non vidisti? affliximus animas nostras, et non cognovisti? pro, quare non respexisti, cum ieiunavimus, etc. Sic Marc. 2, Quare discipuli Ioannis et Pharisaeorum ieiunant, tui non ieiunant? pro, quare tui discipuli non ieiunant, cum illorum ieiunent? Quoties peccabit in me frater, et remittam ei? id est, quoties debeo remittere si peccaverit. Non quaerit, quoties frater sit peccaturus, sed quoties ipsi remittere debeat. Esa. 5.
de re aliqua. Estque haec sermonis forma Hebraeis usitatissima, quanquam et aliis linguis, praesertim in contentione, non in usitata. Ier. 2, quomodo dices, Non sum maculata? obiurgatio est. Sic cum inquit, Quomodo sedet civitas sola, etc. non quaerit, sed queritur aut lamentatur. Ioan. 8, Quare locutionem meam non percipitis? est obiurgatio, non inquisitio.
Interrogatione figurata contrariam propositionem interrogamus eius, quam asserere volumus, quo eam adversario veluti invito extorqueamus. Et hoc Interrogationum genere Hebraei non solum in contentione, verum
in libro? In hisce duobus exemplis interrogatio valet idem, quod simplex affirmatio aut narratio. Psal. 115, Quare dixerunt Gentes, ubi est Deus eorum? Marci 12, Nonne propterea erratis, quia nescitis Scripturas, neque potentiam Dei? Matth. 7, Nonne in nomine tuo prophetavimus? Ioan. 6, Nonne ego vos duo decim elegi, et unus vestrum est diabolus? 1. Cor. 10, Nonne fractio panis, participatio corporis Domini est? quasi dicat, omnino est.
Consuetudo est Hebraeae linguae, ut habituri sermonem de re aliqua, valde studiose quaerant occasionem dicendi, atque ideo
occasionem dicendi, atque ideo statim a principio interrogant eos, cum quibus sunt locuturi, vel de rebus notissimis, ac certissimis, ut sic occasionem sermonis eliciant, vel etiam ut eos faciant attentiores, et interdum quoque dociliores Ier. 1, Quid vides Ieremia? Luc. 21, Haec videtis? Ioan. 21, Diligis me Petre? Ioan. 4. Nonne vos dicitis, adhuc esse quatuor menses usque ad messem? Ibidem, Da mihi bibere. Amos 8, Quid tu vides Amos? Hinc credo fieri, ut cum illi ab interrogatione et responsione soliti sint sermonem suum inchoare: verbum Respondeo, eis crebro pro inchoatione
ideo statim a principio interrogant eos, cum quibus sunt locuturi, vel de rebus notissimis, ac certissimis, ut sic occasionem sermonis eliciant, vel etiam ut eos faciant attentiores, et interdum quoque dociliores Ier. 1, Quid vides Ieremia? Luc. 21, Haec videtis? Ioan. 21, Diligis me Petre? Ioan. 4. Nonne vos dicitis, adhuc esse quatuor menses usque ad messem? Ibidem, Da mihi bibere. Amos 8, Quid tu vides Amos? Hinc credo fieri, ut cum illi ab interrogatione et responsione soliti sint sermonem suum inchoare: verbum Respondeo, eis crebro pro inchoatione sermonis ponatur. Aliquando
Christus Matth. 15 interrogatus, Quare discipuli tui transgrediuntur traditiones maiorum? respondet. Quare vos transgredimini mandatum Dei propter traditionem vestram? Sic cum Matth. 21, quaerunt Pharisaei, qua autoritate eiiciat mercatores ex templo, quaerit ipse ab eis, unde fuerit baptismus Ioannis? Videtur nova quaestio nihil apte ad priorem quaestionem facere: et tamen si respondissent, quod manifestum erat, baptismum Ioannis esse de caelo, habuissent simul responsum ad suam quaestionem, et insuper seipsos condemnassent. Nempe enim sponte cogitassent, Baptistam satis indicasse quis
Dei propter traditionem vestram? Sic cum Matth. 21, quaerunt Pharisaei, qua autoritate eiiciat mercatores ex templo, quaerit ipse ab eis, unde fuerit baptismus Ioannis? Videtur nova quaestio nihil apte ad priorem quaestionem facere: et tamen si respondissent, quod manifestum erat, baptismum Ioannis esse de caelo, habuissent simul responsum ad suam quaestionem, et insuper seipsos condemnassent. Nempe enim sponte cogitassent, Baptistam satis indicasse quis nam sit Iesus, et unde suam potestatem habeat. Sic interrogatus de censu, interrogat ipse de imagine numismatis, indicans eos iam
et illa: Quare stas a longe, dum affligit me inimicus? Quare tristis incedo? Quare tristis es anima mea? Insultantis illa, Ubi est Deus eorum? Ironiae illa, Quid est veritas? Admirationis multae sunt interrogationes: ut Isa. 1. Quomodo facta est meretrix civitas fidelis? Absurditatis, Ioan. 19, Regem vestrum crucifigam? 1 Cor. 5, Num igitur tollam membra Christi, ut faciam scorti membra? Num igitur Deus est iniustus, qui infert iram? Dubitantis, Rom. 10, Quis ascendet in caelum? Quis descendet in abyssum?
Plurimae vero passim sunt in Sacris interrogationes cum
ut Rom. 9, Quid igitur dicemus? Quod gentes, etc. Quare, quia non ex fide.
¶ Est etiam aliud quoddam interrogationum genus, quod videtur modum ac formam rei quaerere, cum simpliciter neget rem totam, de qua in voce Quomodo diximus. Nam ista vocula, Quomodo, Wie, Ioan. 6, et alias saepissime non quaerit de modo agendae, aut etiam actae rei, sed simpliciter negat, aut falsitatis arguit sermonem alicuius. Paulo post initium eius disceptationis, Ioan. 6. scriptum est: Murmurabant ergo Iudaei de eo, quia dixerat, Ego sum panis, qui de caelo descendi: et
rei quaerere, cum simpliciter neget rem totam, de qua in voce Quomodo diximus. Nam ista vocula, Quomodo, Wie, Ioan. 6, et alias saepissime non quaerit de modo agendae, aut etiam actae rei, sed simpliciter negat, aut falsitatis arguit sermonem alicuius. Paulo post initium eius disceptationis, Ioan. 6. scriptum est: Murmurabant ergo Iudaei de eo, quia dixerat, Ego sum panis, qui de caelo descendi: et dicebant: Nonne hic est Iesus filius Ioseph, cuius nos novimus patrem et matrem? Quomodo ergo dicit iste, De caelo descendi? Hic igitur cum Iudaei dicunt: Quomodo hic dicit, De caelo
eiicit, quomodo ergo stabit regnum eius? pro, certe non consistet regnum eius. Ibidem: Genimina viperarum, quomodo potestis bona loqui, cum mali sitis? pro, certe non potestis. Sic Matth. 23, Progenies viperarum, quomodo effugere possetis damnationem gehennae? pro certe non effugietis. Sic Ioan. 12 dicunt Iudaei: Nos audimus, quod oporteat Meschiam manere in aeternum. Quomodo tu dicis: Oportet filium hominis exaltari: id est, profecto parum congrua prophetiis dicis.
Talia exempla sunt innumera in sacris Literis. Quin et in communi sermone reperiri queant. ut, si aliquis
quaestiones: quaerere an alicuius doctrina sit vera, et quomodo aliquae eius obscurae sententiae sint intelligendae. Pii de prima non laborant, sed impii dubitant de veritate doctrinae. Verum de secunda pii quaerunt ac scrutantur, quomodo haec aut illa dicta Christi sint intelligenda. Sic Ioan. 6. Capernaitae dicentes, Quomodo potest hic nobis dare carnem suam ad manducandum? adhuc in prima quaestione haerent, ut simpliciter negent doctrinam Christi esse veram, non sunt ad secundam usque progressi. Simpliciter, inquam, ac diserte per istam figuratam interrogationem arguunt
varii generis: ut Rom. 9, Quid igitur dicemus? Quod gentes, etc. Quare? quia non ex fide, etc. Num iniustitia est apud Deum? Absit. De hac re disserui in Anthypophora et Dialogismo. Aliquando tantum interrogatio interrogationi opponitur. Sicut Christus Pharisaeis de Ioanne, et Paulus Rom. 3, Num Deus est iniustus? Quomodo iudicabit mundum? Peculiaris vero quaedam gradatoria interrogatio est illa Rom. 10. ubi semper ab effectibus ad causas regreditur, donec tandem ad ultimam causam pervenieus sibimet respondet, totamque illam gradationem concludit.
iustificationis aut regenerationis, non causa efficiens. Prius fit bona arbor, quam ferat bonos fructus, qui sunt fructus poenitentiae: quia bona opera sequuntur iustificatum, non praecedunt iustificandum. At adversarii volunt eam esse causam efficientem, cum ille prior nos suos hostes diligat. Ioannes dicit: Nemo vos decipiat, iustus est, qui iusta facit. Unde Papistae clamant, iusta facta esse causam efficientem nostrae iustitiae, seu per opera homines iustificari. Sed ex mox sequenti dicto contrarium apparet: in quit enim: Qui peccat, ex diabolo est. Ubi necesse est concedere, quod
Sic etiam Ethnici, praesertim poetae, interdum loquuntur: ut Dat Crystallus aquam Sic. Cantando condere longos soles, pro, peragere.
Coniunguntur igitur crebro aliqua, ut causae et effectus, quae proprie naturaliterque non sunt coniuncta, sed tantum per accidens ita coinciderunt. Ioan. 12, Non crediderunt, ut impleretur sermo. Item: Ideo non potuerunt credere, quia rursus dixit Isaias, Excaecavit oculos eorum. Impletio Scripturae proprie effectus est, non causa eorum incredulitatis. Non enim ideo non crediderunt, quia praedictum est: sed ideo praedictum est, quia non erant
cum vere sit effectus. Angelus Gedeoni, Abi in ista tua fortitudine, et libera Israelem. Deus ad Abrahamum, Quia hoc fecisti, ideo benedicam et multiplicabo sementuum. Atqui iam antea hoc promiserat certo, idque ex mera gratia: non igitur propter hunc secutum effectum. Sic dicit Christus Ioan. 5, Maiora hisce pater mihi ostendet, vel potius dabit facienda, ut vos miremini. Non eo proprie Deus sua mirabilia opera efficit, ut illa impii mirentur, sed illorum admiratio inde sequi poterit. Sic in Syncategorematibus dictum est, quod finales ac causales coniunctiones saepe non veris
occidisse. Exod. 11, Non audiet vos Pharao, ut multiplicentur portenta in terra Aegypti. Ipse quidem id hoc fine non faciet, sed tamen id ultro consequetur. Sic cessit Esau Iacobo.
Saepe vel causae vel fines non veri, cum rebus connectuntur, ut veri, per suas coniunctiones. Ioan. 12, Non crediderunt in eum, ut sermo Isaiae impleretur: non quidem id eo fine proprie factum est, sed tamen est consecutum. Ibidem, Ideo non potuerant credere, quia Isaias prophetavit: non sermo Isaiae, sed immota caecitas causa fuit. Sic saepe in sacris Literis dicitur aliquid aliquo fine
factum est, sed tamen est consecutum. Ibidem, Ideo non potuerant credere, quia Isaias prophetavit: non sermo Isaiae, sed immota caecitas causa fuit. Sic saepe in sacris Literis dicitur aliquid aliquo fine factum esse, cum eo fine factum proprie non sit, sed tum ille finis consecutus sit: ut Ioan. 11, Christus passus est, ut congreget filios Dei dispersos: ille quidem pro omnibus hominibus passus est, sed non omnes fide eius meritum apprehenderunt: secutus igitur est hic eventus, ut tantum aliqui sint servati, non quidem culpa passionis Domini, quae omnibus satisfecisset, sed
quod particulae causales, id est, causas et effectus significantes, non semper suam vim servent, sed nonnunquam pro aliis ponantur.
Particulae rationales, non semper sunt rationales:
vim servent, sed nonnunquam pro aliis ponantur.
Particulae rationales, non semper sunt rationales:
sed probat tantum ita sese rem vere habere ab experientia. Quia dilexit multum, Lucae 7. ubi quia, non causam efficientem remissionis, sed tantum rationem aut probationem assertionis notat. Quia bene prophetavit Isaias, Marc. 7. Propter istum sermonem, Marci 7. Ut, propterea, et Quia, Ioan. 12. Verum proponam adhuc clarius hanc regulam.
Coniunctiones causales, quia, quoniam, ut, et id genus aliae, non semper in Scripturis sacris designant essendi causam: hoc est, non semper notant unam rem esse alterius causam, aut efficientem, aut finalem, aut meritoriam, sed
et causales voculae, obtinent aliquando vim concludentium: ut sunt, quia, ideo. Sic aliqui illud 1. Sam. 2, exponunt: Non audierunt vocem patris sui, quia voluit eos Deus perdere: pro, ideo. Psal. 116. Credidi, quia: id est, propterea locutus sum. Simile exemplum habes et Ioan. 15, Vos dixi amicos, quia quaecunque audivi a patre, nota feci vobis: ubi vox Quia, nullo modo causam efficientem rei, sed tantum probationem sententiae ab effectu indicat: posset vero non male etiam conclusive exponi.
DE GENERALIBUS, INDEFINITIS ET PARTICULARIBUS
esse usitatum, ut de eo quod plerunque accidit, universaliter pronuncietur: ut, Nusquam tuta fides. Omnis potestas impatiens consortis erit. Omnes quae sua sunt quaerunt.
Universaliter ergo et generaliter dicta saepe ad speciem aut partem, cui proprie competunt, sunt restringenda: ut Ioan. 1, Christus illuminavit omnem hominem venientem in hunc mundum, omnem scilicet, qui illuminatur, quemadmodum veteres restrinxerunt. Ibidem: Omnes de plenitudine eius accepimus: omnes s. quicunque aliquid accepimus. Tametsi haec duo exempla etiam de potentia aut iure, et simpliciter in genere
utitur. Sic et 24 eiusdem libri, dicit Laban et Bathuel ad servum Abrahami: A Deo est hoc, non possumus ad te malum aut bonum loqui: id est, nihil hic licet mutare. et praesertim malum, seu negativum responsum nobis dare non licet. Nemo loquebatur aliquid propalam de Christo ob metum Iudaeorum, Ioan. 7. i. boni: nam mala licebat de eo loqui cum gratia et privilegio. Blasphemabant latrones: i. alter tantum illorum, Matt. 17. Apostoli murmurarunt de unguento: i. proprie Iudas. Matth. 26, Nec hic nec parentes eius peccaverunt, scilicet tale peccatum, ut hic propterea sit caecitate
mentem, non simpliciter, ac in genere. Omnis caro corrumperat viam suam, scilicet humana, Gen. 6. De omnibus animalibus veniant ad te bina, scilicet de immundis nam de mundis septena, Gen. 7. Praedicate Evangelium omni creaturae, scilicet humanae, Marci 6. Sine me nihil potestis facere, Ioan. 15. Nihil scilicet boni in rebus divinis, idque vere ac spiritualiter. Deus vult omnes homines salvos fieri, 1 Tim. 2. scilicet, quantum in ipso est, et quod attinet ad voluntatem probantem: non autem omnibus dat efficaciter veram doctrinam, et veros doctores.
Vicina huic
Hebraismi dixi prolixius in Prima parte sub istarum ipsarum vocum titulo. Sed hoc pertinet tantum ad istas duas voces. Sic et apud Tucydidem reperitur
ea die, scilicet de absentia Davidis. Ibidem: Et puer nescivit quicquam, scilicet de negotio praesenti, quod inter Davidem et Ionatan agebatur 1. Sam. 25, Et non periit ex omnibus quae ei erant, quicquam, scilicet ex pecoribus, quae erant apud Davidem, et culpa Davidis ac servorum ipsius. Ioan. 7, Si hic non esset a Deo, non posset facere quicquam, scilicet tam grandium miraculorum, qualia ista sunt. 2. Sam. 15, Et non sciverunt omne verbum, id est, quicquam eorum, quae Absalon contra patrem moliebatur. 1. Reg. 12, Et lapidaverunt eum omnes Israelitae, scilicet qui illic erant,
in hunc mundum. Omnia omnibus placeo. Haec priora exempla ideo observanda sunt, ut in sequentibus dictis contra Papistas non tantum sententiam, sed et verba habeamus. Matth. 16. Quicquid ligaveritis in teris, erit ligatum in caelis: et quicquid solveritis in terris, erit solutum in caelis. Item Ioan. 20, Quorumcunque remiseritis peccata, remittuntur eis: et quorumcunque retinueritis, retenta sunt: scilicet agendo secundum meam vobis datam commissionem, non pro nostro libitu aut libidine: et secundum meam doctrinam, praedicando Evangelium, seu per synceram Evangelii praedicationem.
tantum, quae religionis causa et propalam agunt, aut quae quoquo modo aliquam speciem aut simulationem pietatis oculis hominum obiicere potuerunt. Igitur vox (omnia) etiam ibi necessario restringenda est. Marc. 9, Omnia sunt possibilia credenti, scilicet quae fidei et pietati sunt consentanea. Ioan. 14, Quicquid petieritis in nomine meo, scilicet licitum, et secundum meam voluntatem, ut alibi circumscribit. Ad Philippenses quarto, Omnia possum in eo qui me confortat. 1. Cor. 13, Charitas omnia credit, omnia sufferat, omnia sperat, omnia sustinet, scilicet credenda, ferenda et
conari, cum revera una sit patris et ipsius voluntas ac doctrina. Sic dicit caecum illum aut parentes eius non peccasse, hactenus scilicet, ut ab iis peccatis orta esset eius caecitas, cum alioqui et ille et parentes eius peccatores essent, quia homines erant, ut explicatur Rom. 5. et 1. Ioan. 1.
Iam etiam de contraria Regula dicamus, ubi vocibus aliquibus quasi per Miosin positis significatio intendenda est, si veritas exprimi debet: saepe enim verba Hebraea, necesse est in maiori quadam emphasi accipi, quam alioqui usitate significant, perinde fere ac si particula
desperatione coniunctam. Ibidem, Ne metuatis ab iis, qui occidunt corpus: id est, ne nimium et plus quam ipsum Deum timeatis, aut ne timore deficiatis. Ier. 10, Nolite timere a signis caeli. Michaeae 7, Amico noli credere, scilicet nimium. Psal. 112, A tristi fama non timebit. Ioan. 12, Qui amat animam sua, perdet eam: id est, qui nimium et non suo ordine ac loco amat. Matth. 13 Qui enim habet, ei dabitur: qui vero non habet, et quod habet, auferetur ab eo: id est, qui multum habet, aut non multum habet. Iohan. 16, Hactenus non petiistis quicquam in nomine meo: id
consolidati in eadem mente. Iohann. primo: Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil. De quo genere Hebraismi in capite de affirmatione et Negatione dictum est.
Aliquando, praesertim in contentione, saepius etiam eadem sententia paululum variatis verbis iteratur: ut Ioan. 6. septies Christus iterat, se vere esse panem vitae, aut unicum servatorem: quem locum exempli gratia, ut similes observentur, adscribam. 1 Dixit ergo eis Iesus: Amen amen dico vobis, nisi ederitis carnem filii hominis, et biberitis eius sanguinem, non habetis vitam in vobis. 2 Qui edit
sed in aequalitate, et, ut more sophistarum loquar, identitate graduum non item. De qua admonitione alibi prolixius egi.
Ex hoc fundamento aut Regula potes plurima Scripturae dicta in speciem pugnantia concordare: ut, Baptista non erat lux, sed missus erat, ut testaretur de luce, Ioan. 1, Et vos estis lux mundi, Matth. 5. Sic Rom. 3, solus Deus dicitur iustus, et iustificans. At Dan. [7,] pii doctores dicuntur iustificatores. Sic unus Deus dicitur tantum noster pater. At Paulus gloriatur 1. Cor. 4, se solum esse eorum patrem. Fundamentum est unicum Ecclesiae, 1.
qui latitans aut fugiens in solitudinibus, a latronibus sit interfectus. Ubi eandem rem diverso modo ac animo voluerunt princeps et latrones, ipse quidem iuste, illi vero iniustissime.
Vicinum huic est, quod supra dixi poni accidens pro substantia, et contra. Tale est illud Ioan. 6, Hoc vos offendit, quid si videritis filium hominis eo ascendentem, ubi fuit prius: id est, Ego mea ascensione probabo me esse panem de caelo venientem et salutiferum: etiamsi vos hoc nec visuri, nec credituri sitis. Sic Matt. 23, Nequaquam me videbitis amplius, donec dicatis: Benedictus
queat imperitus unicam esse. Tales sunt multi Psalmi et aliae prophetiae loquentes simul de Davide aut Salomone et Christo, de Ierosolyma, populo Iudaico, et de caelesti Ierusalem, de terra promissionis, et vita aeterna, de semine carnali et spirituali, de sacrificiis Leviticis et Christo. Sic Ioan. 5, simul agitur de morte et resurrectione spirituali et corporali. Sic in parabola saucii et Samaritani, tum quis sit proximus indicatur, tum unica ratio salutis per Messiam monstratur: atque ita miro artificio Lex et Evangelium miscentur. Sic Matth. 24, simul praedicuntur poenae Iudaeorum
quendam sensum habeat.
ANTICIPATIO, AUT PROLEPSIS.
Anticipatio aut Prolepsis est valde usitata in Sacris: quae est, cum vel nomina postea demum locis imposita in prioribus historiis usurpantur, vel postea gesta prioribus aliqua occasione admiscentur: ut Ioan. 7, narrationi de missis et reversis satellitibus ea admiscentur, quae postea ultima demum festi die gesta sunt: in ultimo autem die magno clamavit Iesus dicens, etc. Contra aliquando etiam posterioribus gestis aliqua antecedentia, seu dudum gesta admiscentur. Quod vero attinet
vero attinet ad nominum anticipationem, exemplo sit illud Gen. 1, In principio creavit Deus caelum et terram: ubi per anticipationem illa rudis et informis massa eis nominibus notatur: quia fuit veluti materia quaedam caeli et terrae. Seu fuit, ut ita dicamus, in potentia caelum et terra. Sic Ioann. 11, Erat autem Maria quae unxit Dominum: quod per anticipationem dicitur, quia sequenti capite fit ea unctio. Verum de hac figura plura forte mox in capite de Narrationibus dicentur.
Non raro fit, ut scribentes aut loquentes de rebus priscis aut etiam peregrinis alienisve,
quae videntur proprie dici de illo incarnationis adventu, exponi possunt ac etiam debent de isto perpetuo adventu per verbum, et praesertim per instaurationes celebriore religionis, aut per propagationes eius ad alias gentes, quin etiam ad singulos homines. ut est illud, Lex et prophetae usque ad Ioannem: non tantum de illo tempore praesentiae Christi loquens, sed etiam de singulorum hominum conversione. Donec enim non vere eis est monstratus agnus Dei, sub lege sunt, lex eos accusat, et ut paedagogus serviliter tractat: quaerunt etiam futurum aliquem servatorem, nondum habent praesentem:
Sicut vero illa eius corporea praesentia aliis quidem fuit terrifica, aliis vero amoena, suavis ac salutaris: sic et eius Evangelium aliis est odor mortis, et venit in iudicium, aliis salutis: positum est aliis in surrectionem, aliis in ruinam, ut videntes excaecentur, et caeci illuminentur, Ioan. 9.
Contrarietatis speciem in descriptionibus Christi et illud praebet, quod alias quidem Scriptura respicit in eius et circumstantiarum rerumque humilem et abiectam externam speciem, alias in eius internam gloriosamque efficaciam. Et quidem non tam in efficaciam complete homini iam
phrasibus: ut Reg. 1, Ego vero et Salomon filius tuus erimus peccatores: id est, habebimur scelerati et digni morte, ac interficiemur. Isa. 44, Narra tu ut sis iustus: id est, habearis iustus. Psal. 51, Ut sis mundus et iustus, cum iudicaris: id est, ut agnoscaris iustus. Ioan 9, Si caeci essetis, peccatum non haberetis: nunc autem dicitis, videmus, ideo peccatum vestrum vobis manet: id est, iam non estis caeci vestro iudicio, caeterum si vestram caecitatem agnosceretis, tolleretur peccatum vestrum. Item Rom. 7, Ego sine lege vivebam: id est, non vere agnoscebam
vestrae propriae legis decreta.
Exempla cognitionis. Psal. 51, ut sis iustus cum loqueris, mundus cum iudicas: id est, ut agnoscatur Dei accusantis et iudicantis munda innocentia et iustitia, Isa. 44, Narra tu ut sis iustus: id est, ut tua iustitia agnoscatur. Ioan. 9, Si caeci essetis, peccatum non haberetis: id est, Si caecitatem vestram et errores agnosceretis, remitterentur vobis peccata. Rom. 7, Ego sine lege vivebam: id est, non vere agnoscebam vim legis, sive vera legis noticia. Item: Ut peccatum esset vehementer peccatum. Rom. 3, Veritas Dei
in usu non est, non existit.
Sic saepe Clamare, pro aliquid tumultuosius agere ponitur. Gen. 19, Quoniam crevit clamor eorum coram Domino. Et Silere pro requiescere. Psal. 28, Ne taceas a me, ne si forte silveris: id est, quiescas, ne omittas, quo minus opem feras. 1 Ioan. 3, Videte qualem charitatem nobis dedit Deus, ut filii Dei vocemur: id est, simus. Sic Iliad. 4, Eo quod tua coniunx
metaphoricum Heliam: id est, qui spiritu ac virtute Heliae venerit. Sic negat, se esse talem prophetam, qualem tunc ipsi animo conceperant: id est, qui Messiam, post longum tempus venturum praediceret, ut alii antea sunt soliti: et de tali propheta etiam Dominus dicit, Lex et Prophetae usque ad Ioannem, excludens Baptistam ex ordine prophetarum, illosque usque ad Baptistam durasse affirmans. Sic dicit Christus, se in proverbiis locutum esse Apostolis, Ioan. 16, non indicans doctrinae obscuritatem, sed Apostolorum ruditatem, quibus eius dicta saepe mera aenigmata erant. Quae sententia
post longum tempus venturum praediceret, ut alii antea sunt soliti: et de tali propheta etiam Dominus dicit, Lex et Prophetae usque ad Ioannem, excludens Baptistam ex ordine prophetarum, illosque usque ad Baptistam durasse affirmans. Sic dicit Christus, se in proverbiis locutum esse Apostolis, Ioan. 16, non indicans doctrinae obscuritatem, sed Apostolorum ruditatem, quibus eius dicta saepe mera aenigmata erant. Quae sententia dicti inde apparet, quia postea eos ad haec ipsa remisit, sed illuminata mente eorum, non autem magis perspicuo sermone est usus.
Fingere hic posses
illud non esse aliud Evangelium, sed tantum meram imposturam, et veri Evangelii inversionem.
Sic posses explicare et illa, quae quasi per quandam concessionem dicuntur, quod videlicet non tam proprie ipsam rei veritatem, quam cogitationes auditorum respiciant, ac de eis pronuncient. Ioan. 5. Si ego testificor de meipso, testimonium meum verum non est. Item 8, Si ego glorifico meipsum, gloria mea nihil est. Id est, Sit ita sane, ut vos cogitatis, et in hoc mundo receptum est, ut nulli de seipso gloriosa praedicanti credatur: sed quid interim de illo tanto teste et
non tantum viri, sed et mulieres.
ASSERTIVA CONDITIONALITER, ET CONTRA!
Assertiva saepe conditionaliter proponuntur. Si abiero ad patrem, mittam spiritum. Causa ambiguitatis est Si, quod etiam Cum notat. Vide plura exempla in explicatione particulae SI. Ioan. 6, Hoc vos offendit, quid si videritis filium hominis eo ascendentem, ubi fuit prius: pro, certo ac indubitanter videbitis. Sic Virgil. Aeneid. 5, Si nona dies venerit, proponam certamina et praemia, pro, cum. Sic Paul. Act. 26, dicit se docuisse tantum ea, quae prophetae praedixerunt, Si
saepe obiter inseruntur, accidentibus subitis motibus spiritus, aut etiam tentationibus, turbationibus, aut aliis mutationibus spiritualibus. Sic Christus ipse iam subito exultat spiritu, et Deo gratias agit, Matth. 10. Lucae 10. Iam incipit contristari, seque ex illa hora eripi supplex petit, Ioan. 12.
Tales subitae mutationes sententiarum ex subitaneis affectibus animi, sunt creberrimae in Psalmis, et etiam in Prophetis ac Apostolis, quas qui non novit ac considerat, saepe necessario a mente scriptoris aberrat, aut alioqui attonitus, tam subitam mutationem sermonis miratur.
interdum accidat etiam in aliarum sententiarum connexione.
Quod eam dem sententiam constabilire soleam, simul affirmative et negative, in cap. de Affirmatione dictum est.
Quod Antithesibus multum ea quae semel dixerunt, illustrent ac explicent, in capite de Ioannis stylo plenius ostendam. Interim observentur illa illustria exempla Matth. 6, qualem eleemosynam probet aut non probet Deus. Sic, qualem orationem, et denique quale ieiunium. Ubi per Antithesin tum vera tum falsa forma depingitur. Eadem forma ibidem indicatur, quales thesauros quaerere aut
Verum illud relictum collationis membum facile potest ab attento auditore colligi ex illis pauculis vocibus, et ex praecedentibus ac sequentibus.
Post breves sententias sequi Exegeses et Epexegeses, hoc est, explicationes, easque aliquando iteratas, postea in hoc capite, et in stylo Ioannis prolixius ostendetur ac exponetur.
Quomodo in similitudinibus ac collationibus alias antecedens, alias consequens vel plane desit, vel mutilum tantum supplendumque sit, in capite de Similitudinibus dictum est prolixius.
Prolepsis et Anacephalaeosis, quarum priore
Sic mox ponitur propositio, revelari caelitus iram Dei super omnes peccatores, quae in sequentibus non comfirmatur: sed potius tantum explicatur per integra duo capita, dum indicatur, quam varii et foedi peccatores ac peccata sint, tum inter Ethnicos, tum et inter Iudaeos. Sic et Christus Ioan. 6, sub finem aliquoties eadem asserit, se scilicet esse vere caelestem ac salutiferum panem, seu verum filium Dei, et verum salvatorem, non interpositis aliquibus nervosioribus demonstrationibus.
Est etiam alia quaedam connexio sententiarum, quam vocare possis lapsum styli, ubi
ipsorum. Talis expolitionis sunt plane innumera exempla in veteri ac novo Testamento, quae ex proposita regula et exemplis facile ab attento lectore observari possunt.
Aliquando etiam tertio sic iterantur aut exponuntur sententiae, ut supra ex Virgilio ostendi, et in capite De sermone Ioannis ostendam. ut Gen. 7. 1
gratia utuntur, idque vel per appositionem in eodem membro, adiecta una aut altera voce, aut etiam in diversis membris. In diverso membro, Ezech. 23, Ignominia perpetua, quae nunquam oblivioni tradetur: id est, foedus perpetuum, quod nunquam oblivioni tradetur.
In eodem membro, ut Ioan. 1, Quotquot autem acceperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri, credentibus in nomen eius. Ubi per Credentibus, exponit, quidnam sit Christum accipere, nempe credere in eum. Sic ibidem, per (Plenum gratia et veritate) exponit illa antecedentia (Gloriam ut unigeniti a Patre.) Tale et
eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri, credentibus in nomen eius. Ubi per Credentibus, exponit, quidnam sit Christum accipere, nempe credere in eum. Sic ibidem, per (Plenum gratia et veritate) exponit illa antecedentia (Gloriam ut unigeniti a Patre.) Tale et illud videri posset, quod ibidem Ioannem Baptistam affirmat venisse in testimonium: et mox explicat, Venit in testimonium, ut testetur de luce. 2 Cor. 4, Quod si velatum est Evangelium nostrum, in pereuntibus velatum est: in quibus Deus excaecavit mentes incredulorum. Per vocem (Incredulorum) exponit praecedentia, quinam sint
ne dubium sit, quid sibi velit illud A vobis. Sic perspicuitatis gratia fiunt illae explicatiunculae, quae in praecedenti regula sunt diversis verbis factae. Qui vult diligere dies bonos. Vult, voluntas Dei, 1 Pet. 3. De talibus repetitionibus aut appendicibus dicetur in capite de stylo Ioan.
Aliquando eadem res duplicatur, vel certe valdevicinae, sive duobus nominibus, sive verbo et nomine: ut Act. 8, Video te esse in felle amaritudinis: id est, amarissimo. 2 Pet. 2, Quibus caligo tenebrarum in aeternum servata est: id est, densissimae tenebrae. Et Proverb. 20,
exemplum ibidem statim: Sed contra videntes, quod mihi commissum sit Evangelium praeputii, sicuti Petro circumcisionis (digreditur) Qui enim fuit efficax in Petro ad Apostolatum circumcisionis, efficax fuit et in me inter gentes (repetit) Et cum cognovissent gratiam datam mihi, Iacobus, Cephas et Ioannes, qui videbantur columnae esse, dextras dederunt mihi et Barnabae societatis, ut nos inter gentes, ipsi vero in circumcisionem, etc. Tertium quoque exemplum est eodem capite in his verbis: Nos natura Iudaei, et non ex gentibus peccatores: (digreditur) quoniam scimus non
inter quas illam Homericam habentem etiam Anaphoram, et sat Asyndetum celebrant, Nireus ex Symo adduxit tres naves: Nireus filius Aglaiae et Charropi regis: Nireus, quo non formosior alius, sub Ilium venit. Tales vero multae in sacris Literis reperiuntur: inter quas non est postrema illa Ioan. 1: Et verbum illud caro factum est, et habitavit in nobis, et vidimus gloriam eius: gloriam eius ut unigeniti a patre, plenum gratia et veritate. Ubi et ipsum verbum
veritate. Ubi et ipsum verbum
ipsae, earumque varia facta, casus et conditiones, quin et regiones ipsae ac civitates rerum, novi Testamenti picturae ac umbrae sunt, sicut Paulus testatur: Omnia quae illis acciderunt nostros typos fuisse, ac propter nos erudiendos monendosque facta esse, 1 Cor. 10. Sic Christus discipulis Ioannis quaerentibus, an sit Meschias, magis rebus factis, ibi statim multis miraculis, quam verbis respondet. Talis quaedam species realis locutionis videri potest illa legati Rom. initio secundi belli Punici Carthaginensi senatui bellum ac pacem in sinu togae ostentantis. Sic Tuscus tristia
pessimos effectus non nisi ex pessimo cordis thesauro provenire. Sic saepissime vera aut falsa animi pietas aut poenitentia non aliter ac bona malaque arboris indoles per externa conspicuaque folia et fructus depingitur. Haec enim sunt cuivis nota, et cerni possunt, illa non item.
Sic Ioannes in sua prima Epistola, depingit vere pium ac impium, per verba actionum, idque praesentis temporis: Qui ex Deo est, non peccat: qui ex diabolo est, peccat.
Multo vero etiam evidentiori nota et magis in oculos incurrente pingit Christus suos, cum ait: Oves meae vocem meam
inducunt aut infigunt. Verum de singulis hisce figuris in tractatu Troporum et Figurarum dictum est.
Huc etiam multos pleonasmos et leptologias referre possis: ut, Levare oculos, et videre: aperire os, et loqui dicendo, etc. Levare vocem, et clamare: surgere, et abire. 1 Ioan. 1, Quod vidimus oculis nostris, et manus nostrae palpaverunt.
Phalereus dicit repetitiones sistere ante oculos, et praesertim verba ficta, quia rei naturam imitentur: quale est apud Paulum, Cymbalum alalazon tinniens, a sono fictum. Talia sunt valde multa in Hebraea lingua, quae
domari ac vinciri, ut qui omnia vincula ruperit. Alii Evangelistae etiam a consequenti replent narrationem: quia adeô saevus fuerit, ut nemo sit ausus illac iter facere, etc.
Talis forma loquendi crebro reperitur in Prophetis, et etiam in Evangelistis, praesertim in Ioanne, de cuius sermone postea dicetur proprio Capite.
De illa forma pleni sermonis, cum aliquid primum breviter proponitur, deinde id idem copiosius explicatur, in capite de Ordine sententiarum dictum est. Ad hanc sermonis formam forte et illud referri potest, quod Ambrosius epistola
sequentia: et contra per translationem Eliae et Enoch indicatur immortalitas animae, resurrectio corporum, et vita aeterna, seu beatorum vera felicitas apud Deum.
Exod. 14 dicit Deus ad Moysen: Quid clamas? Unde ardens eius oratio praecessisse indicatur. Hac ratione Christus Ioannis 3, dum urget, oportere omnino hominem regenerari, ostendit totam priorem naturam ac generationem damnatissimam esse. Sic passim in Scriptura per misericordiae et Evangelii praedicationem ex consequenti accusatur peccati et extremae corruptionis, ut qui tanto remedio indigeamus. Sic Ios. 2
totum veterem Adamum aut novum hominem depingunt.
Octavo, singularis quoque, admirabilisque brevitas Spiritus S. vel in eo est, quod nudis nominibus propriis res longe maximas plurimasque significarit. ut voce Iesus et Meschias, totum officium Christi denotat. Sic Baptistam vocando Ioannem, indicavit eum fore singularem praeconem monstratoremque gratiae Dei: sic mater Heva, Abelis nomine indicavit, qualis sit natura lapsi destructique hominis post illam miserandam ruinam. Sic in Isaia per nomen Emanuel, tum essentia divina in Meschia indicatur, tum simul docetur, eum nobis
habenda, non ut aliquis alius communis doctor, quantumvis alioqui bonus ac doctus. Est igitur Scriptura verbis quidem sermoneque brevis, rebus autem prolixissima.
Utitur autem Scriptura brevitate cum propter eas causas et commoditates brevitatis, quas supra exposui: tum etiam, sicut Ioannes subindicat, ne pusilli Christi in infinita volumina detrahantur. Ob quam causam etiam Ius civile (quod solis doctis scriptum est) ob ingentem prolixitatem olim Iustinianus abbreviare coactus est. Ingens igitur utilitas est, quod in brevi volumine, certoque loco, omnia ad religionem scitu
homines sua quadam praestigiosa garrulitate excantent. Nunc quaedam magis specialia Pauli percurramus. Illud quidem non vulgare est, et ad efficaciam sermonis referri posset, quod mirificis quibusdam ac plusquam maternis blandimentis auditores ad se alliciat, tametsi id non solus faciat. nam et Ioannes sic suavissime filiolos suos tractat. Praeclarum autem huius generis suavissimorum blandimentorum illud exemplum est, Gal. 4. Filioli mei, quos iterum parturio, usque quo formetur Christus in vobis.
vel ad contemplandam Dei bonitatem attrahere, vel ad pietatis ac misericordiae officia constituit adhortari: nullam denique vel in ipso Aristotele et Galeno, praestantissimis alioquin harum rerum artificibus, magis exactam methodum invenio.
DE STYLO IOANNIS.
Ioannis sermo omnino grandis est, non minus quam Pauli: tametsi aliquando etiam quasi blanda demissaque voce ut pater, domi cum dulcissimis filiolis colloquatur, rariusque Paulinam gravitatem et austeritatem adhibeat. Sunt vero haec sequentia valde huic Apostolo usitata.
Dei bonitatem attrahere, vel ad pietatis ac misericordiae officia constituit adhortari: nullam denique vel in ipso Aristotele et Galeno, praestantissimis alioquin harum rerum artificibus, magis exactam methodum invenio.
DE STYLO IOANNIS.
Ioannis sermo omnino grandis est, non minus quam Pauli: tametsi aliquando etiam quasi blanda demissaque voce ut pater, domi cum dulcissimis filiolis colloquatur, rariusque Paulinam gravitatem et austeritatem adhibeat. Sunt vero haec sequentia valde huic Apostolo usitata.
filiolis colloquatur, rariusque Paulinam gravitatem et austeritatem adhibeat. Sunt vero haec sequentia valde huic Apostolo usitata.
Epexegeses multae.
Primum multas habet explicationes, et quidem iteratas eorum, quae aliquanto obscurius interdum dixit. Ioan. 1, primum est propositio: Ioannes venit in testimonium, deinde addit explicationem: Ut testaretur de luce, ut omnes crederent per ipsum. Tertio sequitur etiam altera ac uberior explicatio ibidem protinus. Non erat ille lux illa, sed ut testaretur de illa luce. Verbum erat vera lux, quae
Paulinam gravitatem et austeritatem adhibeat. Sunt vero haec sequentia valde huic Apostolo usitata.
Epexegeses multae.
Primum multas habet explicationes, et quidem iteratas eorum, quae aliquanto obscurius interdum dixit. Ioan. 1, primum est propositio: Ioannes venit in testimonium, deinde addit explicationem: Ut testaretur de luce, ut omnes crederent per ipsum. Tertio sequitur etiam altera ac uberior explicatio ibidem protinus. Non erat ille lux illa, sed ut testaretur de illa luce. Verbum erat vera lux, quae illuminat omnem hominem venientem in
genere explicationum aut expolitionum, multa superius dixi in capite de Ordine sententiarum.
Antitheses multae.
Secundo crebrae sunt Antitheses, tum contrariorum, tum diversorum, tum sententiarum, tum verborum, affirmative et negative: ut Ioan. 1, opponuntur tenebrae luci: nati ex Deo, natis ex hominibus: credentes in Christum, incredulis: filius Dei, Baptistae et Moysi. Sic in prima epistola opponuntur ambulantes in tenebris, ambulantibus in luce: mendacibus, veraces: incredulis, agnoscentes veritatem: filiis diaboli, filii Dei:
ambulantibus in luce: mendacibus, veraces: incredulis, agnoscentes veritatem: filiis diaboli, filii Dei: diligentes, odio habentibus fratrem: audientes verbum Dei, non audientibus: dilectio Dei, dilectioni mundi.
Crebro etiam mox in eodem membro quasi quandam antithesin adhibet. Ioan. 15, Si de mundo essetis, quia vero de mundo non estis. Non vos me elegistis, sed ego elegi vos. Si opera non fecissem, etc. peccatum non haberent. Nunc autem et viderunt et oderunt. Si non venissem, peccatum non haberent: nunc non habent, quod praetexant. Pauluum non videbitis
estis. Non vos me elegistis, sed ego elegi vos. Si opera non fecissem, etc. peccatum non haberent. Nunc autem et viderunt et oderunt. Si non venissem, peccatum non haberent: nunc non habent, quod praetexant. Pauluum non videbitis me, et iterum videbitis: vos flebitis, mundus ridebit. Ioan. 2, Non scripsi haec vobis `quia veritatem ignoretis, sed quia nostis eam. Ex nobis exiverunt, sed non fuerunt ex nobis. 3 Ioan. Dilecte, ne imiteris quod malum est, sed quod bonum est. Qui bona facit, ex Deo est: qui mala agit, non vidit Deum. Verum de usu Antithesis paulo post plura.
et oderunt. Si non venissem, peccatum non haberent: nunc non habent, quod praetexant. Pauluum non videbitis me, et iterum videbitis: vos flebitis, mundus ridebit. Ioan. 2, Non scripsi haec vobis `quia veritatem ignoretis, sed quia nostis eam. Ex nobis exiverunt, sed non fuerunt ex nobis. 3 Ioan. Dilecte, ne imiteris quod malum est, sed quod bonum est. Qui bona facit, ex Deo est: qui mala agit, non vidit Deum. Verum de usu Antithesis paulo post plura.
Tertio, crebro idem affirmative et negative confirmat, ut Ioan. 1, Confessus est, non negavit, et confessus est: ubi
nostis eam. Ex nobis exiverunt, sed non fuerunt ex nobis. 3 Ioan. Dilecte, ne imiteris quod malum est, sed quod bonum est. Qui bona facit, ex Deo est: qui mala agit, non vidit Deum. Verum de usu Antithesis paulo post plura.
Tertio, crebro idem affirmative et negative confirmat, ut Ioan. 1, Confessus est, non negavit, et confessus est: ubi tertio idem asserit: Omnia peripsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil. 1 Ioan. 1, Mentimur, et veritatem non facimus. et mox: Nosmet decipimus, et non est veritas in nobis. Et sequenti: Mendax est, et in eo veritas non est. Non
ex Deo est: qui mala agit, non vidit Deum. Verum de usu Antithesis paulo post plura.
Tertio, crebro idem affirmative et negative confirmat, ut Ioan. 1, Confessus est, non negavit, et confessus est: ubi tertio idem asserit: Omnia peripsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil. 1 Ioan. 1, Mentimur, et veritatem non facimus. et mox: Nosmet decipimus, et non est veritas in nobis. Et sequenti: Mendax est, et in eo veritas non est. Non raro tertio iteratur adsertio, ut in praecedenti exemplo, Confessus est. 1 Ioan. 1, Si dixerimus quod peccatum non habeamus,
Omnia peripsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil. 1 Ioan. 1, Mentimur, et veritatem non facimus. et mox: Nosmet decipimus, et non est veritas in nobis. Et sequenti: Mendax est, et in eo veritas non est. Non raro tertio iteratur adsertio, ut in praecedenti exemplo, Confessus est. 1 Ioan. 1, Si dixerimus quod peccatum non habeamus, etc. Si confessi fuerimus peccata nostra, etc. Si dixerimus, non peccavimus, etc. Et sequenti: Qui odit fratrem suum, in tenebris est: Qui diligit
Tametsi hoc forte rectius ad amplificationum repetitionem referatur.
Repetitiones.
Quarto, multae admodum sunt in hoc Apostolo repetitiones, ut cap. 8. ter repetit In peccatis vestris moriemini, u. 21. et 24. 1 Ioan. 1, Si dixerimus quod peccatum non habeamus, nosmet decipimus, et veritas non est in nobis. Et paulo post: Si dixerimus quôd non peccavimus, mendacem facimus ipsum, et sermo eius non est in nobis. Et sequenti: Qui dicit se in luce esse, et fratrem suum odit, in tenebris est usque adhuc. Qui
praesertim si sit ex illis ipsis peculiarioribus et usitatioribus, 2 Io. Quos ego diligo in veritate: nec ego solum, sed et omnes qui agnoverunt veritatem propter veritatem.
Antitheses illustrantes et confirmantes.
Usitatum quoque est Ioanni, ut posita aliqua sententia, mox eam Antithesi aut confirmet aut illustret, aut etiam amplificet. ut Ioan. 1, Confessus est, et non negavit, et confessus est, quod ego non Sum Christus. ubi tantum augetur adseveratio. Et 1 Ioan. 1, videtur esse quaedam illustratio: Annunciamus vobis Deum
ego solum, sed et omnes qui agnoverunt veritatem propter veritatem.
Antitheses illustrantes et confirmantes.
Usitatum quoque est Ioanni, ut posita aliqua sententia, mox eam Antithesi aut confirmet aut illustret, aut etiam amplificet. ut Ioan. 1, Confessus est, et non negavit, et confessus est, quod ego non Sum Christus. ubi tantum augetur adseveratio. Et 1 Ioan. 1, videtur esse quaedam illustratio: Annunciamus vobis Deum lucem esse, et tenebrae in eo sunt nullae.
Porro exempla sequentia possent ad amplificationem
illustrantes et confirmantes.
Usitatum quoque est Ioanni, ut posita aliqua sententia, mox eam Antithesi aut confirmet aut illustret, aut etiam amplificet. ut Ioan. 1, Confessus est, et non negavit, et confessus est, quod ego non Sum Christus. ubi tantum augetur adseveratio. Et 1 Ioan. 1, videtur esse quaedam illustratio: Annunciamus vobis Deum lucem esse, et tenebrae in eo sunt nullae.
Porro exempla sequentia possent ad amplificationem referri. Ibidem: Si in tenebris ambulamus, communionem cum eo non habemus: sin in luce ambulamus, sicut ipse est in luce,
expleta est: Per hoc scimus quod in ipso simus: postremum est conclusio resumens propositionem.
Epanalepses crebrae.
Quinto, habet crebras Epanalepses propter prolixitatem aut abscuritatem praecedentis membri: de qua figura alibi dixi. 1 Ioan. 1, Quod vidimus, et audivimus, id annunciamus vobis, etc. repetit initium Epistolae ob multa inserta, ut addat plura, sitque connexio manifestior. Quod genus Hermogenes ad plenitudinem styli refert. Ioan. 5, At ego habeo testimonium maius, quam est Ioannis. Opera enim, quae
aut abscuritatem praecedentis membri: de qua figura alibi dixi. 1 Ioan. 1, Quod vidimus, et audivimus, id annunciamus vobis, etc. repetit initium Epistolae ob multa inserta, ut addat plura, sitque connexio manifestior. Quod genus Hermogenes ad plenitudinem styli refert. Ioan. 5, At ego habeo testimonium maius, quam est Ioannis. Opera enim, quae dedit mihi pater ut ea perficerem, ipsa opera quae ego facio, testantur de me, quod pater miserit me. Ubi ipsa opera resumitur ex praecedentibus continuandae dilucidius orationis gratia, et simul etiam emphaseos gratia
qua figura alibi dixi. 1 Ioan. 1, Quod vidimus, et audivimus, id annunciamus vobis, etc. repetit initium Epistolae ob multa inserta, ut addat plura, sitque connexio manifestior. Quod genus Hermogenes ad plenitudinem styli refert. Ioan. 5, At ego habeo testimonium maius, quam est Ioannis. Opera enim, quae dedit mihi pater ut ea perficerem, ipsa opera quae ego facio, testantur de me, quod pater miserit me. Ubi ipsa opera resumitur ex praecedentibus continuandae dilucidius orationis gratia, et simul etiam emphaseos gratia repetitio, dum inculcantur ipsa opera, quae praecipue
novit Deum, audit nos: qui non novit Deum, non audit nos. Si de mundo essetis, mundus quod suum est amaret: quia vero de mundo non estis, sed ego elegi vos ex mundo, ideo mundus odit vos.
Asyndeta.
Asyndeta habet multa, ut priore epist. Ioannis cap. 2, Scribo vobis, aliquoties sine copula repetit.
Appendices.
Appendices sententiarum non paucas habet. 1 Ioan. 3, Hoc est mandatum eius, ut credamus nomini filii eius Iesu Christi, et diligamus alii alios, sicut
Asyndeta.
Asyndeta habet multa, ut priore epist. Ioannis cap. 2, Scribo vobis, aliquoties sine copula repetit.
Appendices.
Appendices sententiarum non paucas habet. 1 Ioan. 3, Hoc est mandatum eius, ut credamus nomini filii eius Iesu Christi, et diligamus alii alios, sicut mandavit nobis. Illud. Sicut mandavit, appensum aut alligatum est praecedentibus, cum iam satis plene dictum esset. Posses etiam vocare Appositiones fini sententiae subiectas, ut Ioan. 1,
habet. 1 Ioan. 3, Hoc est mandatum eius, ut credamus nomini filii eius Iesu Christi, et diligamus alii alios, sicut mandavit nobis. Illud. Sicut mandavit, appensum aut alligatum est praecedentibus, cum iam satis plene dictum esset. Posses etiam vocare Appositiones fini sententiae subiectas, ut Ioan. 1, Quot quot autem acceperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri, iis qui credunt in nomen eius. est Appositio aut Appendix fini subiecta. Sic eodem invenimus: De quo scripsit Moses et prophetae, Iesum filium Ioseph ex Nazareth. Tales particulas solent Latini per Nempe adiicere, quia
acceperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri, iis qui credunt in nomen eius. est Appositio aut Appendix fini subiecta. Sic eodem invenimus: De quo scripsit Moses et prophetae, Iesum filium Ioseph ex Nazareth. Tales particulas solent Latini per Nempe adiicere, quia explicant praecedentia. Ioan. 3, Nemo ascendit in caelum, nisi qui descendit de caelo, nempe filius hominis, qui est in caelo. Ioan. 6, Dixit ei unus ex discipulis, Andreas. Ioan. 8, Unum patrem habemus Deum, vel, nempe Deum. Ioan. 12, Dixit quidam ex discipulis eius, Iudas Iscariot. Io. 13. Erat quidam ex
fini subiecta. Sic eodem invenimus: De quo scripsit Moses et prophetae, Iesum filium Ioseph ex Nazareth. Tales particulas solent Latini per Nempe adiicere, quia explicant praecedentia. Ioan. 3, Nemo ascendit in caelum, nisi qui descendit de caelo, nempe filius hominis, qui est in caelo. Ioan. 6, Dixit ei unus ex discipulis, Andreas. Ioan. 8, Unum patrem habemus Deum, vel, nempe Deum. Ioan. 12, Dixit quidam ex discipulis eius, Iudas Iscariot. Io. 13. Erat quidam ex discipulis eius, recumbens in sinu, is quem diligebat Iesus: aut, nempe is quem diligebat, etc. Sic
scripsit Moses et prophetae, Iesum filium Ioseph ex Nazareth. Tales particulas solent Latini per Nempe adiicere, quia explicant praecedentia. Ioan. 3, Nemo ascendit in caelum, nisi qui descendit de caelo, nempe filius hominis, qui est in caelo. Ioan. 6, Dixit ei unus ex discipulis, Andreas. Ioan. 8, Unum patrem habemus Deum, vel, nempe Deum. Ioan. 12, Dixit quidam ex discipulis eius, Iudas Iscariot. Io. 13. Erat quidam ex discipulis eius, recumbens in sinu, is quem diligebat Iesus: aut, nempe is quem diligebat, etc. Sic mox sequente: Ego rogabo patrem, et alium
Nazareth. Tales particulas solent Latini per Nempe adiicere, quia explicant praecedentia. Ioan. 3, Nemo ascendit in caelum, nisi qui descendit de caelo, nempe filius hominis, qui est in caelo. Ioan. 6, Dixit ei unus ex discipulis, Andreas. Ioan. 8, Unum patrem habemus Deum, vel, nempe Deum. Ioan. 12, Dixit quidam ex discipulis eius, Iudas Iscariot. Io. 13. Erat quidam ex discipulis eius, recumbens in sinu, is quem diligebat Iesus: aut, nempe is quem diligebat, etc. Sic mox sequente: Ego rogabo patrem, et alium paracletum dabit vobis, Spiritum illum veritatis,
Dixit quidam ex discipulis eius, Iudas Iscariot. Io. 13. Erat quidam ex discipulis eius, recumbens in sinu, is quem diligebat Iesus: aut, nempe is quem diligebat, etc. Sic mox sequente: Ego rogabo patrem, et alium paracletum dabit vobis, Spiritum illum veritatis, etc. 1 Ioan. 2, Haec autem est illa promissio, quam ipse pollicitus est nobis, vita illa aeterna. et mox 3, Videte qualem charitatem nobis Deus dedit, ut filii Dei vocemur. Sic in fine: Per hoc novimus, quod habitat in nobis (nempe) ex Spiritu, quem nobis dedit. Tales appendices sunt etiam 5, versu 4, 6
Qui in nobis est, qui in mundo est: pro, Deus et diabolus. In aliquo esse, et ex aliquo esse, crebro repetit: ut ex Deo, ex mundo, ex satana esse, aut in maligno esse, ex veritate esse, Venire a patre, redire ad eum.
Demonstrativum pronomen, Hoc est, et In hoc est, crebro iteratur in Ioanne evidentiae et certitudinis gratia. Haec est vita aeterna, ut te agnoscant verum Deum, et quem misisti, Iesum. Vel, Hoc est iudicium, quod lux venit in mundum, et homines magis dilexerunt tenebras quam lucem. Hoc est opus Dei, ut credatis in eum, quem misit. Haec est voluntas patris,
evidentiae et certitudinis gratia. Haec est vita aeterna, ut te agnoscant verum Deum, et quem misisti, Iesum. Vel, Hoc est iudicium, quod lux venit in mundum, et homines magis dilexerunt tenebras quam lucem. Hoc est opus Dei, ut credatis in eum, quem misit. Haec est voluntas patris, mittentis me: Ioan. 6 bis. Hoc est testimonium Ioannis, quando miserunt eum. Hic est panis ille, qui de caelo descendit, Ioan. 6 bis. Sic: Hic est agnus Dei, qui tollit peccata mundi. et: Hic est qui venit per aquam et sanguinem. Haec est charitas Dei, ut mandata eius servemus. Hoc est praeceptum meum. Haec
Haec est vita aeterna, ut te agnoscant verum Deum, et quem misisti, Iesum. Vel, Hoc est iudicium, quod lux venit in mundum, et homines magis dilexerunt tenebras quam lucem. Hoc est opus Dei, ut credatis in eum, quem misit. Haec est voluntas patris, mittentis me: Ioan. 6 bis. Hoc est testimonium Ioannis, quando miserunt eum. Hic est panis ille, qui de caelo descendit, Ioan. 6 bis. Sic: Hic est agnus Dei, qui tollit peccata mundi. et: Hic est qui venit per aquam et sanguinem. Haec est charitas Dei, ut mandata eius servemus. Hoc est praeceptum meum. Haec mando vobis. Ioan. 15, et 1.
Vel, Hoc est iudicium, quod lux venit in mundum, et homines magis dilexerunt tenebras quam lucem. Hoc est opus Dei, ut credatis in eum, quem misit. Haec est voluntas patris, mittentis me: Ioan. 6 bis. Hoc est testimonium Ioannis, quando miserunt eum. Hic est panis ille, qui de caelo descendit, Ioan. 6 bis. Sic: Hic est agnus Dei, qui tollit peccata mundi. et: Hic est qui venit per aquam et sanguinem. Haec est charitas Dei, ut mandata eius servemus. Hoc est praeceptum meum. Haec mando vobis. Ioan. 15, et 1. Ioan. 3, Haec locutus sum vobis, manens apud vos. Haec est fiducia, quam
Hoc est testimonium Ioannis, quando miserunt eum. Hic est panis ille, qui de caelo descendit, Ioan. 6 bis. Sic: Hic est agnus Dei, qui tollit peccata mundi. et: Hic est qui venit per aquam et sanguinem. Haec est charitas Dei, ut mandata eius servemus. Hoc est praeceptum meum. Haec mando vobis. Ioan. 15, et 1. Ioan. 3, Haec locutus sum vobis, manens apud vos. Haec est fiducia, quam habemus apud Deum.
Sic et locutio, In hoc, valde crebra est. Ioann. 15, In hoc glorificatus est pater. 1 Ioan. 3, In hoc cognoscimus charitatem. Mox sequenti: In hoc est charitas: In hoc est
Ioannis, quando miserunt eum. Hic est panis ille, qui de caelo descendit, Ioan. 6 bis. Sic: Hic est agnus Dei, qui tollit peccata mundi. et: Hic est qui venit per aquam et sanguinem. Haec est charitas Dei, ut mandata eius servemus. Hoc est praeceptum meum. Haec mando vobis. Ioan. 15, et 1. Ioan. 3, Haec locutus sum vobis, manens apud vos. Haec est fiducia, quam habemus apud Deum.
Sic et locutio, In hoc, valde crebra est. Ioann. 15, In hoc glorificatus est pater. 1 Ioan. 3, In hoc cognoscimus charitatem. Mox sequenti: In hoc est charitas: In hoc est patefacta
est qui venit per aquam et sanguinem. Haec est charitas Dei, ut mandata eius servemus. Hoc est praeceptum meum. Haec mando vobis. Ioan. 15, et 1. Ioan. 3, Haec locutus sum vobis, manens apud vos. Haec est fiducia, quam habemus apud Deum.
Sic et locutio, In hoc, valde crebra est. Ioann. 15, In hoc glorificatus est pater. 1 Ioan. 3, In hoc cognoscimus charitatem. Mox sequenti: In hoc est charitas: In hoc est patefacta charitas: In hoc cognoscite spiritum Dei: In hoc est perfecta charitas, etc. et sequenti: In hoc cognoscimus, quod diligamus filios Dei, quae
charitas Dei, ut mandata eius servemus. Hoc est praeceptum meum. Haec mando vobis. Ioan. 15, et 1. Ioan. 3, Haec locutus sum vobis, manens apud vos. Haec est fiducia, quam habemus apud Deum.
Sic et locutio, In hoc, valde crebra est. Ioann. 15, In hoc glorificatus est pater. 1 Ioan. 3, In hoc cognoscimus charitatem. Mox sequenti: In hoc est charitas: In hoc est patefacta charitas: In hoc cognoscite spiritum Dei: In hoc est perfecta charitas, etc. et sequenti: In hoc cognoscimus, quod diligamus filios Dei, quae ei plaerunque notat hinc aut ex hoc.
In hoc est charitas: In hoc est patefacta charitas: In hoc cognoscite spiritum Dei: In hoc est perfecta charitas, etc. et sequenti: In hoc cognoscimus, quod diligamus filios Dei, quae ei plaerunque notat hinc aut ex hoc.
Conditionalem Si, et si non, crebro usurpat. Ioan. 13, Si Deus glorificatus est in eo: Si charitatem habueritis alii in alios: Si haec noveritis, beati estis: Si feceritis ea: Si ego lavi pedes vestros: Si ego non lavero te. et mox sequenti: Si nossetis me: Si diligeretis me: Si quid petieritis in nomine meo: Si diligitis me: Si quis diligit
mundo essetis: Si me persecuti sunt: Si non venissem: Si sermonem meum custodiverunt: Si non fuissem locutus: Si opera non fecissem.
Peculiare est huic Apostolo, usurpare
Apostolo, usurpare
ut, quod, quando. 1 Ioan. 4, In hoc expletur aut
habeo, ut, pro, cum audio, filios meos in veritate ambulare. Ioan. 15, In hoc glorificatus est pater, ut, id est, cum fructum multum feratis. Verum de hac quoque coniunctione adverbiascente dictum est in voce Charitas et perfectus, item in refutatione Maioris Latina.
Aliqui putant Ioannem solere vocare Christum, vitam aeternam, et hoc esse ei peculiare: ut in fine 1. Ioan. Hic est verus Deus et vita aeterna. Sed proprie significat eum esse causam vel authorem largitoremve vitae aeternae.
Sublimia tractat.
Hoc habet
est pater, ut, id est, cum fructum multum feratis. Verum de hac quoque coniunctione adverbiascente dictum est in voce Charitas et perfectus, item in refutatione Maioris Latina.
Aliqui putant Ioannem solere vocare Christum, vitam aeternam, et hoc esse ei peculiare: ut in fine 1. Ioan. Hic est verus Deus et vita aeterna. Sed proprie significat eum esse causam vel authorem largitoremve vitae aeternae.
Sublimia tractat.
Hoc habet proprium Ioannes in suo Evangelio, quod ad altiora ferme caeteris consectatur, ut est
vocare Christum, vitam aeternam, et hoc esse ei peculiare: ut in fine 1. Ioan. Hic est verus Deus et vita aeterna. Sed proprie significat eum esse causam vel authorem largitoremve vitae aeternae.
Sublimia tractat.
Hoc habet proprium Ioannes in suo Evangelio, quod ad altiora ferme caeteris consectatur, ut est praesertim divinitas Iesu, quam studiosius adserit caeteris: sic et alia mysteria altiora attingit, ut de incarnatione verbi, de coniunctione operationum Filii ac Patris, et quomodo sit panis de caelo descendens: tum etiam
aut alias res gestas, contra quam alii Evangelistae, ideoque habet illam prolixam et praeclaram concionem post sacram coenam, ab omnibus aliis omissam. Plerunque ille ideo narrat miracula ac facta, ut inde sumptam occasionem dicendi Christo esse, et sibi eius concionem recitandi ostendat. ut Ioan. 4, sessionem ad fontem: et 5, sanationem iacentis ad piscinam: Ioan. 7, miraculum tot saturatorum paucis panibus: Ioan. 7, ex sero adventu Christi ad festum, et ex sermonibus ac cogitationibus vulgi sumitur occasio dicendi. Sic Ioan. 9, ex sanatione caeci, et alias plerunque hunc morem
illam prolixam et praeclaram concionem post sacram coenam, ab omnibus aliis omissam. Plerunque ille ideo narrat miracula ac facta, ut inde sumptam occasionem dicendi Christo esse, et sibi eius concionem recitandi ostendat. ut Ioan. 4, sessionem ad fontem: et 5, sanationem iacentis ad piscinam: Ioan. 7, miraculum tot saturatorum paucis panibus: Ioan. 7, ex sero adventu Christi ad festum, et ex sermonibus ac cogitationibus vulgi sumitur occasio dicendi. Sic Ioan. 9, ex sanatione caeci, et alias plerunque hunc morem observat.
ab omnibus aliis omissam. Plerunque ille ideo narrat miracula ac facta, ut inde sumptam occasionem dicendi Christo esse, et sibi eius concionem recitandi ostendat. ut Ioan. 4, sessionem ad fontem: et 5, sanationem iacentis ad piscinam: Ioan. 7, miraculum tot saturatorum paucis panibus: Ioan. 7, ex sero adventu Christi ad festum, et ex sermonibus ac cogitationibus vulgi sumitur occasio dicendi. Sic Ioan. 9, ex sanatione caeci, et alias plerunque hunc morem observat.
Gravitas.
Gravitatem aliqui Ioanni tribuunt forte, quod
esse, et sibi eius concionem recitandi ostendat. ut Ioan. 4, sessionem ad fontem: et 5, sanationem iacentis ad piscinam: Ioan. 7, miraculum tot saturatorum paucis panibus: Ioan. 7, ex sero adventu Christi ad festum, et ex sermonibus ac cogitationibus vulgi sumitur occasio dicendi. Sic Ioan. 9, ex sanatione caeci, et alias plerunque hunc morem observat.
Gravitas.
Gravitatem aliqui Ioanni tribuunt forte, quod cum quadam dignitate ac maiestate loquatur. Nam non pauca ex sua persona docet, cum alii tantum narrent: ut est
paucis panibus: Ioan. 7, ex sero adventu Christi ad festum, et ex sermonibus ac cogitationibus vulgi sumitur occasio dicendi. Sic Ioan. 9, ex sanatione caeci, et alias plerunque hunc morem observat.
Gravitas.
Gravitatem aliqui Ioanni tribuunt forte, quod cum quadam dignitate ac maiestate loquatur. Nam non pauca ex sua persona docet, cum alii tantum narrent: ut est initium eius Evangelii, ubi magis concionatorem quam historicum agit, ubi docet discrimen filii et Baptistae ac Moysis. Adserit vero cum authoritate: Nos
et mundus omnes suas machinas ad eos oppugnandos et perdendos adhibebunt.
Postremo per Allegoriam significare potest vitae innocentiam. Quod tamen ieiunium, non tam in sacris Literis, quam apud patres invenitur, ut apud Chrysostomum Homilia 9 super Genesin, et apud Augustinum super Ioannem. Qui cum viderent multum in sacris Literis ieiuniorum mentionem fieri, nec tamen intelligerent, quidnam ieiunia ad pietatem tantopere facerent, libenter ea ad abstinentiam vitiorum transferebant, freti etiam 58 cap. Esaiae, non satis (ut arbitror) intellecto. Non enim Esaias
cernat ac experiatur, se non ferre eos fructus, nec praestare eam obedientiam patri caelesti, quam praestare deberet, quamque verbum Dei, Spiritus S. arguens, et conscientia ab eo perpetuo flagitent.
7 Alias Scriptura utitur legalibus verbis, cum revera Evangelicas conciones proponat. Ioan. 6, Operemini non pereuntem cibum, etc. id est fide vitam quaerite. Ibidem: Quid faciemus, ut operemur opera Dei? Hoc est opus Dei, ut credatis in eum quem misit ipse. Hîc per opera fides proprie notatur. Isa. 4, Accepit duplicia de manu Domini pro omnibus peccatis suis: nec
eum recordatum esse foederis, iuramenti ac promissionum patribus factarum. Sic Abrahamus dicitur pios molliter in sinu suo fovere, cum caelestis pater foveat ipsum Abrahamum et alios omnes pios. Sic Iudaei non intelligentes cur et qua ratione Abrahamus celebretur, de suo Abraham superbiebant, Ioan. 8, eiusque paternitatem iactabant. At Christus docet, etiam ipsum Abrahamum a se opem et salutem expectasse et accepisse.
28 Ut vero maxime multa magnaque beneficia ac praemia in hac et altera vita a Deo bonis operibus tribuantur, non tamen mox necesse est eis illam ipsam
impietas est, Christum de sede propitiatorii deiicere, ut ibi nostra sordida opera, quae sunt ut pannus menstruatae immunda, collocemus.
29 Saepe celebratur dilectio Dei in piis, eique salus nostra tribuitur, id Pharisaici seductores mox nostrae dilectioni erga Deum tribuunt. At Ioannes eos redarguit dicens: In hoc est charitas, non quod nos dilexerimus Deum, sed quod ipse dilexerit nos, etc. Sic et Christus idem operariorum sophisma redarguit dicens, se prius elegisse ac dilexisse nos, non contra nos illum. Quam pertinaciter contendunt Pontificii, Paulum
tamen seductores ordinem invertant, faciantque opera causas iustificationis. Quod oculenter cerni potest in loco Luc. 7, Nam dilexit multum: ubi manifestissime docet Christus, opera esse effectum, non causam remissionis: et tamen Papistica inscitia et malitia rem totam invertit. Sic 1. Ioan. 4, Per hoc expleta est charitas in nobis, cum fiduciam habemus in die iudicii. ubi apertissime Apostolus docet, charitatem esse effectum fiduciae gratuitae iustificationis ac salutis. At impia Papisticaque Postilla Maioris vult inde probare, fiduciam perfectae dilectionis necessario
eamve apprehendit. At dilectio, teste Christo, est effectus condonati debiti, Lucae 7. Non praecedit ergo condonationem debiti, ut fides. Est ergo fides initio sine bonis operibus actu praesentibus.
5 Ex charitate Dei erga nos oritur nostra charitas erga ipsum, non contra, 1. Ioan. 4. Sensus autem charitatis et favoris Dei est tunc demum in corde nostro, cum iam iustificati fide pacem habemus, cumque etiam donati Spiritu S. agnoscimus Deum esse nobis patrem propitium, clamamusque Abba pater.
6 Filius Dei venit, ut peccatores salvos faciat, Deus iustificat
nos citante, confugere cogimur: sicut Christus praecipit angelo Laodicensi, ne iactet suas divitias, sed extremam suam nuditatem ac deformitatem agnoscat, et ad ipsum confugiat, quo ab eo consequatur preciosissimas vestes, quibus suam nuditatem, turpitudines et dedecora contegat, Apocal. 3. et Ioan. in 1 Epistola affirmat: Quod si quis, quicunque demum is est, putet se carere peccato, seipsum fallat, et Deum mendacii arguat: sin autem agnoscat, et coram Deo confiteatur se esse peccatorem, petatque ab eo debitorum condonationem, is habeat apud Deum propitiatorem ac mediatorem, per quem
illorum exercitus saepe siti ac aestu sunt periclitati, aut etiam prorsus perierunt.
Fuerunt nihilominus etiam deserta nonnihil culta, sic forte dicta vel ob crebriores syluas, vel alioqui quod non ita fuerunt frequentata, sicut alia loca. Quale est et illud celebre, in quo praedicabat Ioan. Matth. 3. ubi habitavit Zacharias, Luc. 1. ubi quoque fuisse domum Ioab legitur, 2 Sam. 2. Cuius deserti sex oppida nominantur, Ios. 15. Quod observandum propter stultam imitationem Papisticorum heremitarum, qui putarunt se Baptistae S. vitam expressuros, si in solitudine viverent.
se etiam noctu texerunt. Unde dicit Ruth ad Booz: Extende vestem tuam super ancillam tuam.
Cingula habuerunt ex peplis, ut nunc Turcae et etiam Pannones: unde est locutio Christi, aes portare in cingulis: et mulier strenua, Proverbus 31, dicitur Sidonem et cingula texere.
Ioannes dicitur in sacra Coena recubuisse in sinu Domini: quod intelligi satis nequit, nisi quis intelligat veterem morem recumbendi in sumendo cibo, eum autem exposui in prima parte in voce Sinus.
In utribus portare vinum et aquam, aliosque liquores, usitatum fuit: inde eorum mentio in
quare denuo servando promittitur benedictio, et benedictum semen orbi terrarum benedictionem acquisiturum: contra vero ipsum semen benedictum sumit in se maledictionem legis, et peccata mundi, testibus Baptista et Paulo. Hinc igitur sunt tot phrases veteris ac novi Testamenti. Hinc etiam Ioannes dicit, filium Dei venisse ut destruat opera diaboli.
Deus nudum Adamum induit pelle ovis, id est, agni Dei: quod proculdubio significavit nos nudos et carentes gloria Dei, sine omnibus operibus iustificari. Ex illa igitur prima nuditate et induitione velleris ovilli, sumpsit
arbitrio instituit, sabbatum et alios ritus aliquoties violavit: cum non externa sed interna contaminare hominem docuit: dum externas lotiones nihil ad veram sanctitatem facere ostendit: dum novas ceremonias sacramentorum alibi per orbem terrarum celebrandas instituit. Legem et Prophetas usque ad Ioannem durasse docuit: templum esse dissalvendum praedixit, et veros cultores ubique in spiritu ac veritate Deum culturos esse affirmavit. Eo pertinuit etiam laceratio veli templi, quae indicavit, futurum ut illae ceremoniae ac velo contecta seu occultata mysteria, omnibus innotescant, et sint
non in pecudum sanguine et sacrificiis: quia ibi apud Deum erat illa vera victima, verus sacerdos, aut verus persolutor debitorum: illeque verus agnus Dei, vere peccata mundi tollens, et iam inde a condito mundo, translato in se nostro ingenti debito, imputative mactatus et oblatus.
14 Ioannes quoque evangelista diligenter hanc translationem verae vitae ac lucis, a victimis ad illum apud Deum existentem mediatorem illustrat et celebrat. Dicit enim, Mosen quidem dedisse legem, ceremonias ac sacrificia: sed veram gratiam et pacem non nisi per Christum contingere. Hunc enim esse
eius haereditate: quam Iudaei ad carnales et circumcisos Abrahami filios: contra autem Christus et Apostoli tantum ad spirituales, id est, qui fide eum repraesentarent aut imitarentur, trahebant.
Christus porro etiam altius rem tractans, et clarius pronuncians de hac quaestione Ioan. 8 dicit, non tantum (ut ita dicam) de filialitate Abrahae, sed etiam de paternitate litem esse: id est, considerandum esse non solum, quis sit germanus Abrahae filius: sed etiam, unde ipsemet Abrahamus hanc spiritualem paternitatem, iustitiam et vitam hauserit, seu quis sit eius in hoc
mysterium Dei applicatum et quasi conformatum esse, nemini dubium est. Et possunt huius rei rationes non paucae afferri. Nam cum omnia nomina propria Hebraeis aliquid significent: tum praesertim ea quae Deus vel sibi vel etiam aliis imponit, ut Abraami, Sarae, Israelis, Isaac, filorum Isaiae, Ioannis, Iesu, et similium. Ad haec,
cum velit ex hoc nomine cognosci et considerari, dicatque fore suum memoriale in omnes gene rationes: certe vult aliquid, idque eximium in se suisve actionibus ea voce
ero illud benedictum semen: et porro cap. 34 declarans quale Ero, nempe qui ad populum Dei veniam, eumque liberem, non tam carnali liberatione, quam spirituali, plurimam eis misericordiam, beneficentiam ac veritatem exhibendo, eosque a suis peccatis liberando: ita correspondens ei Ioannes Evangelista, aut, potius spiritus Domini per os calamumque eius, initio sui Evangelii educit eum ex sinu patris, tanquam sponsum de thalamo suo: quasi diceret humano generi, Ecce vobis illum toties promissum ducem ac servatorem Ero et Erit.
Vocat igitur primum eum Verbum
sicut et Ionathas Chaldaeus aliquoties vertit nomen Iehova per Meimar, quod est Verbum, et in Psal. 110, ipsi Christo nomen Verbi tribuit, inquiens: Dixit Dominus Verbo, Sede a dextris meis.
Hunc igitur
debitum ac peccata humani generis, et reparationem amissae iustitiae ac vitae, Eritque omnium horum restitutor, quod in praedictis locis Exodi, secunda persona de se pollicetur. Tertio, quod sit caro factus, et ad homines venerit, nempe secundum promissionem in suo nomine Ero factam. Ubi exultat Ioannes Evangelista, describendo eum: non minus quam Ioannes Baptista in utero matris, excipiens eum, exultaverat. Dicit enim, veluti nimis luxurians verbis, quod ille apud Deum habitans Erit, caro sit factus, quod venerit et habitaverit in eis, quod viderint gloriam eius tantam, quanta unigeniti
amissae iustitiae ac vitae, Eritque omnium horum restitutor, quod in praedictis locis Exodi, secunda persona de se pollicetur. Tertio, quod sit caro factus, et ad homines venerit, nempe secundum promissionem in suo nomine Ero factam. Ubi exultat Ioannes Evangelista, describendo eum: non minus quam Ioannes Baptista in utero matris, excipiens eum, exultaverat. Dicit enim, veluti nimis luxurians verbis, quod ille apud Deum habitans Erit, caro sit factus, quod venerit et habitaverit in eis, quod viderint gloriam eius tantam, quanta unigeniti Dei filii esse debuerit aut potuerit: quodque eum
quodque eum viderint plenum gratia et veritate, ex cuius plenitudine omnes haurire cogantur, qui quidem habere tam praestantia bona volunt.
Inculcat etiam Scriptura non sine causa vocem
Heb. 10. Apoc. 4 et 11. ac saepe alias in Scriptura, ut quasi studio alludat ad verbum Aeeieh Ero et Erit: quasi dicat, is qui olim inculacavit nobis Ero et Erit servator vester, ille Veniens, aut qui venire debuit, quique venturus expectatur, iam adest, etc. Sic quaerunt ex Christo Ioannis discipuli, Tune es ille Veniens seu promissum Ero, aut alium expectemus? Item alibi: Benedictus ille Veniens, ille panis veniens de caelo: item ille veniens qui fuit, qui et Est. Unde clare apparet illud Ero et Erit, expressum esse nomine aut participio, vel potius participiali nomine omni
malitiam pronum ac praeceps: Gen. 6 et 8. Esse cor incircumcisum, Deut. 10: non intelligens, Deut. 29, Rom. 1. Esse cor lapideum, adamantinum et perversum, Hierem. 17, Ezech. 11 et 36. Zach. 7. Corinduratum, Ephes. 4. Carnem, nempe quicquid ex carne natum est, ut ipse Christus exponit Ioan. 3. esse illum thesaurum pessimi cordis, unde omnia mala, teste Domino, copiose scaturiunt. Esse ipsammet malam arborem, nempe hominem. Esse cor non intelligens, Rom. 1. Esse vanam mentem, obscuratam rationem, et induratum cor, Ephes. 4. Esse
mala mens, et malus animus? Non certe quoddam abstractum aut actionem ibi vox Corruptio significat: sed ipsam rem corruptam et perversam Deoque inimicam et adversam, nempe malam mentem, et malum animum.
Peccatum est id quod pugnat cum Deo, et cui Deus vicissim irascitur, teste Ioanne, et communi nostrarum Ecclesiarum sententia. Certe, si quis alius, Philippus hanc definitionem vehementissime et saepissime inculcat. Totus vero homo animalis vetus, aut non renatus, sic pugnat cum Deo, praesertim vero ipsa ratio aut rationalis anima. Quod Confessio, Apologia, et Philippus,
primum diebus incidi, cum iam ante biennium prorsus eodem modo meam sententiam in Appendicibus secundae editionis disputationis Vinariensis explicuissem: si forte quis magis eius autoritate moveatur. Disservi alioqui de hac re prolixe in resolutione disputationis Ienensis. Verba eius haec sunt, Ioan. 4: Noticia enim Dei, qualis nunc hominibus restat, nihil aliud est, quam horrenda idololatriae et superstitionum omnium scaturigo: iudicium in rerum delectu et discrimine partim caecum ac praeposterum, partim mutilum et confusum: quicquid industriae habemus, in vanitatem et nugas defluit:
Saepe igitur mihi hanc tristissimam rerum faciem contemplanti, venit in mentem ille calamitosissimus, et nostris rebus simillimus Ecclesiae status, qui mox Apostolorum tempora secutus est. de quo miserabiliter queritur Egesyppus eius spectator, inquiens: Usque ad illa tempora (scilicet mortis Ioannis evangelistae) virgo munda et immaculata permansit Ecclesia, corruptoribus veritatis et divini verbi temeratoribus, aut nusquam omnino extantibus, aut etiam, si qui forte fuerant, in occultis et ab ditis hiatibus terrae delitescentibus. Ut vero et Apostolorum chorus et omnis illa aetas, quae
si quid tale esset in Ecclesia a Christo relictum ac institutum, non tantum multae historiae de eo testarentur, sed etiam ipsi Apostoli ad tales Cabalas et Masoret nos ablegarent. Extarent etiam proculdubio integra volumina, sub talibus forte titulis: Expositio Scripturae sacrae a Paulo, Petro aut Ioanne divinitus accepta et Ecclesiae tradita, aut per manus Ecclesiae commendata. Nam profecto tantum thesaurum sanctissimi illi viri in primitiva Ecclesia non neglexissent, qui etiam sua aliorumque non semper maximi momenti scripta aut epistolia conservarunt. Verum contra, non tantum non
propter nos scriptam esse, nosque per eius consolationem aut instructionem certam spem vitae habere posse. Quid hoc aliud est, quam affirmare, esse talem librum, cuius doctrina certo ad vitam pervenire queamus: frustra omnibus diabolis, erroribus ac haereticis repugnantibus?
Sic Ioannes evangelista docet, Christum quidem plene infinita concionatum esse: sed illa quae ipse conscripserit, sufficere ad informationem verae fidei, et ad salutem hominum aeternam.
Divus etiam Petrus, summus ac primus (ut isti volunt) Ecclesiae Pontifex, affirmat, sacras Literas
Christi et Evangelici status fuit index, iuxta illud, Si crederetis Mosi, crederetis et mihi: et illud, Scrutamini Scripturas, quia illae sunt, quae testimonium perhibent de me, etc. maioris esset authoritatis quam Christus, aut Christi Evangelium, quod est absurdissimum. Enimvero Ioannes Baptista Christo testimonium perhibuit. Fuit enim homo missus a Deo, ut testimonium perhiberet de lumine, et omnes crederent per illum: neque tamen continuo Christo fuit maior aut aequalis. Moses et Helias simul cum nube et caelesti voce, Christum esse Messiam, et eundem cunctis mortalibus
affirmat, seipsum, licet sit creator caeli et terrae, adeo esse Scripturae, voluntate ac ordinatione Patris, in sua functione subiectum, ut quaecunque agat aut patiatur, ea ideo patiatur, ut tantum Scriptura impleatur, nec quicquam aliud loquatur aut faciat, quam uti mandatum a Patre acceperit: Ioan. 12.
5 Fingunt illi, sibi ius ac fas esse, pro ratione temporum, hominum et aliarum circumstantiarum, mutare ordinationem sacramentorum, et Scripturam quoque modo sic, modo aliter interpretari: sicut re ipsa modo damnant communionem sub utraque specie, et coniugium sacerdotum, ut
lehr umgiengen: Also tut auch euer Bapst / und ihr seine mitverfuerer jetz auch / gleiche priester / gleicher geist / und gleiche werke oder regiment sind bei euch und ihnen. Bei diesem deinem beschluss mag diss dein schreiben jetzundt bleiben.)
werke oder regiment sind bei euch und ihnen. Bei diesem deinem beschluss mag diss dein schreiben jetzundt bleiben.)
IOAN. MARIAE VERRATI.
Editum est contra nostras Ecclesias, Anno Domini 1561. Ferrariae, scriptum cuiusdam monachi nomine Ioannis Mariae Verrati Carmelitae, ad praesentem pontificem, et de praesenti Synodo, in quo multa impia asserit: sed eo praecipue, plenoque cursu tendit, ut affirmet, Pontificem et Concilium esse supra sacram Scripturam: posse Concilium, quodcunque ei videatur, non tantum sine Scriptura, sed et
scripturis, etsi lux ipsa Christus Deus noster tota lege veteri adumbratus nobis loquatur: non desunt tamen magna et profunda mysteria, quae excutiantur, magnumque faciant hominibus negotium piis et eruditis, et de quorum interpretatione non satis inter eos convenit, ut de primo capite Evangelii Ioannis, ubi divini verbi qualitas explicatur: de Christi generatione carnali, quam Matthaeus contexit, qualiter ad Christum pertineat, quomodove ab illa qua Lucas recenset differat, eorumque diversitas conciliabitur de Mariae virginitate post partum, de Magorum adventu, de octo
beatitudinibus, de Evangelicis consiliis, de relinquendo pallio violentis hominibus, de altera maxilla percutientibus praebenda, de non resistendo adversariis, de iuramento, de divortio, de correctione fraterna, de sermone facto ad Capernaitas, Ioan. 6. de gladiis emendis, de tollendo sacculo et pera, de esu et potu in regno Dei promisso, de abscisione scandali, de die qua Christus celebravit Phase, de resurrectione mortuorum, in passione et intelligentia
in conversis ita prorsus tolli id quod vim rationemque peccati habet, atque ita illos prorsus puros ac innoxios reddi, ut nihil penitus eos amplius ab introitu caeli, remoretur. Cur ergo tales perpetuo ex mandato Christi remissionem peccatorum quaerere et mendicare coguntur? Hoc vero est, quod Ioannes dicit: Negantes se peccatum habere, Deum ipsum mendacii arguere. Quod isti patres luculenter faciunt.
Si nihil prorsus eos remoratur a regno caelorum, curtalibus isti homines purgatorium fabricant, ubi reliquae sordes eos a regno caelorum impedientes excoquantur et absumantur?
eorum verba inter alia: Dei tanta est erga homines bonitas, ut eorum velit esse merita, quae sunt ipsius dona.
Denique ne singula huius sessionis propalam impia persequar, anathematizant eos qui dicunt, Christum venisse in hunc mundum ut esset redemptor, et non etiam legislator. At Ioannes contra disertissime legislationem soli Mosi, et gratiam soli Christo adscribit, inquiens: Lex per Mosen data est, gratia autem et veritas per Iesum Christum. Item: Lex usque ad Ioannem: Non veni ut iudicem mundum: Iustitia patefit sine Lege: Rom. 3. et innumera alia loca, omnem legem ac
anathematizant eos qui dicunt, Christum venisse in hunc mundum ut esset redemptor, et non etiam legislator. At Ioannes contra disertissime legislationem soli Mosi, et gratiam soli Christo adscribit, inquiens: Lex per Mosen data est, gratia autem et veritas per Iesum Christum. Item: Lex usque ad Ioannem: Non veni ut iudicem mundum: Iustitia patefit sine Lege: Rom. 3. et innumera alia loca, omnem legem ac opera a iudicio Christi excludentia, idem validissime confirmant.
Nihil necesse erat Christum novas leges hominibus imponere: satis, et plus satis legum iam alioqui erat in
sacrarum literarum 275
genimine vitis usque in diem illum 171
Qui intingit mecum manum in patina, etc. 157
Sanguis eius super nos et filios nostros 322
¶ Mar. 1. In hoc exivi, ut doceam 189
Omnis civitas erat congregata ad ianuam 218
2. Quare discipuli Ioannis et pharisaeorum ieiunant, etc. 211
3. Audientes propinqui eius exierunt, ut eum caperent 189
Erat Ioannes baptizans in deserto 161
4. Quomodo omnes parabolas intelligetis? 213
5. Et neque catenis quisquam poterat eum ligare 281
et filios nostros 322
¶ Mar. 1. In hoc exivi, ut doceam 189
Omnis civitas erat congregata ad ianuam 218
2. Quare discipuli Ioannis et pharisaeorum ieiunant, etc. 211
3. Audientes propinqui eius exierunt, ut eum caperent 189
Erat Ioannes baptizans in deserto 161
4. Quomodo omnes parabolas intelligetis? 213
5. Et neque catenis quisquam poterat eum ligare 281
Filia tua est mortua 195
6. Apostolis in mari noctu periclitantibus venit Iesus ambulans, etc. 190
Et
ipsius tanquam guttae sanguinis 201
Orate ne intretis in tentationem 221
23. Porro dies erat parasceves, etc. 183. 184
24. Christus aperuit Apostolis Scripturam 190
Tunc aperuit illis sensum, ut intelligerent Scripturas 424. 425
¶ Ioan. 1. Deus erat verbum 207
Verbum caro factum est, et habitavit in nobis, etc. 273
Sicut unigenitus a patre 201
Illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum 192
Lex et prophetae usque ad Ioannem 237
Lex per Mosen data est,
intelligerent Scripturas 424. 425
¶ Ioan. 1. Deus erat verbum 207
Verbum caro factum est, et habitavit in nobis, etc. 273
Sicut unigenitus a patre 201
Illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum 192
Lex et prophetae usque ad Ioannem 237
Lex per Mosen data est, gratia autem et veritas per Iesum Christum 30
Omnes de plenitudine eius accepimus. 217
Quotquot autem acceperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri, etc. 258
Ioannes venit in testimonium, ut testaretur
192
Lex et prophetae usque ad Ioannem 237
Lex per Mosen data est, gratia autem et veritas per Iesum Christum 30
Omnes de plenitudine eius accepimus. 217
Quotquot autem acceperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri, etc. 258
Ioannes venit in testimonium, ut testaretur de lumine, etc. 301
Confessus est, non negavit, et confessus est. ibid.
Posthac videbitis caelos apertos 290
2. Destruite templum hoc, et in triduo restituam illud 239
3. Hoc est
quaerens quem devoret 271
¶ 2. Petri 1. Iustum esse arbitror, donec sum in hoc tabernaculo 168
Satagite, ut per bona opera certam faciatis vocationem et electionem vestram 133
2. Quibus caligo tenebrarum in aeternum servata est 258. 259
¶ 1. Ioan. 1. et 5. Quod si quis neget se esse peccatorem, etc. 165
Quod erat ab initio, quod audivimus, etc. 175
Si in luce ambulamus, sanguis Christi nos mundat abomni peccato 301
3. Qui iustitiam facit, etc. 187
culpam esse, etc. 97. 98. scandalum quod diligenter cavendum 9. 10. scripta omnia ad Christum referri 102. sophistica cavenda 104. sponsi et sponsae qui et quae 112
Livii locus 288
repetitio quibus modis fiat 256. quomodo fiat 173. 174
repetitionis energia 373
ad Repetitionem rhetoricam quid pertineat 258
repetitiones ad sententiarum ordinem quomodo referantur 255. apud Hebraeosuariae. ibid. crebrae in Ioanne 301
repetitiones etymologicae 255. in sacris literis usitatissimae 261
repetitiones in Scriptura quales 282. ob quas caussas fiant 255. quae pluribus aut diversis rebus fiant 256. rhetoricae 255. 256. syntacticae 255
repetitionum
vocum quae difficultas saepe accidat 226
Sententiae aliae aliis universaliores 320. contrariae quomodo conciliandae 225. cur in profanis scriptoribus facilius, quam in sacris iudicari possint 179
Sententiarum abundantia 205. appendices non paucae in Ioanne 302. contractio in sacris 228. ordo 242. ordo qui maxime naturalis 244
ad Sententiarum scripturae connexionem observandum quid necessarium. ibid.
sententiis brevissimis cur veteres res maximas complecti sint soliti 283
in
sacerdotem Dalmaticum, Brachiensem etc.
erga illum afficior devotione, tuo deinde suasu, Petre Cippico, qui mihi et suadere et imperare potes, metro dicavi. Siquidem probe memini Catharinam, uxorem tuam ornatissimam, vehementius quam effari possim egrotare, que cum nullis medicorum curationibus iuvari posset, Divi Ioannis Brachium afferri iussit; tum elaboratum gemmis auroque fulgentem, qui digito inherebat, annulum detraxit ac Sancto Pontifici consecravit. Atque ideo non pręterea expectationem pristinę integritatem recuperavit sanitatis. Hanc tu pręclaram nactus occasionem non modo
uti egregii illius Coriolani cuius in Asiatico bello, et gerendo, et scribendo virtus enituit. Hunc itaque laborem, exiguam scilicet mei erga te amoris significationem, sic accipito ut pietate colas, auctoritate probes, patrocinio tuearis. Ceterum mihi es rogandus ut ne dicendi stylum, qui Ioannis prestantiam multo est inferior, sed promptam, qua susceptus est quaque offertur, voluntatem spectes. Quotus enim quisque reperitur qui illius sanctitatem miraculorum seriem, morum ellegantiam, frugalitatem Ecclesię Dei gubernande
apud Empyreum protege, Dive, Patrem.
Ioannes cum Legato, qui Hungarie populos visitatum ibat in Illyricum venit, et Ecclesię Traguriensis Episcopus deligitur Particula Prima
gravitate preibat.
reducemque tuis sine labe reponant
Ioannes summa omnium commendatione pontificatum gessit, 30 et nonullis miraculis vivens claruit Particula Secunda
ac tela facesque
Pugna desistunt profugi et sua castra relinquunt.
ornatum excipiunt diademate Regem.
quando Indigetes fueris translatus ad altos,
deinde strepens alis repetivit Olympum.
Non ego, Apolineo quamquam sermone politus
digne celebrare valerem
gessit in Orbe.
Ioannis Vaticinium obitus, et exequię 48 Particula Tertia
totum lacera et multis livoribus atra
cinis illatus terrę nutricis in alvum
iacet Antistes Traguri
sancti pręsulis artus.
ut spirans liquido solet aere flatus.
multique Adrię moriuntur in undis.
senior solio residens malitus acerno
Oratores redeunt, ac triste recensent
Expunctam digito spinam sine vulnere vidi.
Ex tantoque humore animam periturus agebam;
sua tardus eram cęlestia credere facta.
recolo Mencogna triumphos
Senis expugnantem videmus hostes
265 Hortantem cuneos, Traguri dehinc astram petentem.
Ast ego febriculam patiens, Catharina, voracem,
deflebat iocundus fata maritus;
mane
inferos descendi, et a Diis haec addidici. Erum Plato lib. X. de Rep. XII. die postquam mortuus fuerat, super pyram positum revixisse affirmat. Sed Plato idem Zoroastrem Oromazi, non Armenii filium in Alcib. I. facit. Aut tres ergo, aut quatuor, et non unus videntur fuisse Zoroastres. Ioannes autem Goropius, in Gallicis, Zoroastrem neminem unquam fuisse autumat. Sicuti neque Hermetem Trismegistum, neque Orpheum. Nominum horum etymis, nescio a qua Cimeria lingua, qua et Adamum, et reliquos patres ad Nochum et Iapetum usque locutos, et ipse credit, et aliis credi vult, derivatis.
e gente, in dubium videtur verti posse. Plinius namque, et Laertius, Persam eum faciunt, Pletho, et eum secuti Ficinus, Steuchus, et alii recentes authores Chaldaeum existimant. Chaldaeos autem, a Magis, quorum caput fuit Zoroaster, Porphyrius tum apud Proclum, tum in vita Pythagorae disterminat. Ioannes vero Picus, hos utrosque confundit, dum ad Ficinum scribens, gloriatur se Chaldaicos quosdam libros invenisse his verbis: Chaldaici hi libri sunt, si libri sunt, et non Thesauri. Audi inscriptiones Patris Ezre, Zoroastris, et Melchiar Magorum, oracula. In quibus et illa quoque apud
Oromazi. Est autem hoc Deorum cultus.
Porphyrius autem in hunc modum:
Eborensis Olysipponensibus Ludimagistris. S. D.
Scripseram superioribus annis Catonis exemplo, Disticha nonnulla Latino sermone, quae Francisco Magno Etruriae Duci dedicare in animo habebam, ut Cosmus puer suavissimus, qui biennio ante illi e Ioanna Austria natus erat, cum primum per aetatem licuisset, his quasi et morum, et literarum rudimentis imbutus, in avitam, paternamque virtutem incenderetur. At cum flos ille, in quo omnis Etruria, immo omnis Ausonia se oblectabat, repente arescens et nostras, et parentum spes secum abstulerit,
ann.
fortuna secundis,
includitur aevi.
abiit. verum nox illa suprema,
fortuna valebis.
bona libertas, sit pax, sit copia frugum.
et interpres Divum Cumaea Sibylla,
partum edidit.
Sed in hoc inter se differunt, quae enim de Rhea traduntur, fabulosa ea, et a Poetis
ficta reputantur: Gusmanae progenies hodie in Hispania regnat. Libet hanc genealogiam
paucis explicare. Gusmana ex Alphonso Henricum Regem fratricidam parit, huic Ioannes
filius in regnum succedit, Ioannem Henricus valetudinarius excipit, hic ex Caterina Lancastria Ioannem
suscipit. Huius Isabella filia Ioannam insanam Caroli Caesaris matrem edidit, a Carolo
Philippus, qui hodie in Hispania rerum
differunt, quae enim de Rhea traduntur, fabulosa ea, et a Poetis
ficta reputantur: Gusmanae progenies hodie in Hispania regnat. Libet hanc genealogiam
paucis explicare. Gusmana ex Alphonso Henricum Regem fratricidam parit, huic Ioannes
filius in regnum succedit, Ioannem Henricus valetudinarius excipit, hic ex Caterina Lancastria Ioannem
suscipit. Huius Isabella filia Ioannam insanam Caroli Caesaris matrem edidit, a Carolo
Philippus, qui hodie in Hispania rerum potitur, procreatur.
ficta reputantur: Gusmanae progenies hodie in Hispania regnat. Libet hanc genealogiam
paucis explicare. Gusmana ex Alphonso Henricum Regem fratricidam parit, huic Ioannes
filius in regnum succedit, Ioannem Henricus valetudinarius excipit, hic ex Caterina Lancastria Ioannem
suscipit. Huius Isabella filia Ioannam insanam Caroli Caesaris matrem edidit, a Carolo
Philippus, qui hodie in Hispania rerum potitur, procreatur.
Libet hanc genealogiam
paucis explicare. Gusmana ex Alphonso Henricum Regem fratricidam parit, huic Ioannes
filius in regnum succedit, Ioannem Henricus valetudinarius excipit, hic ex Caterina Lancastria Ioannem
suscipit. Huius Isabella filia Ioannam insanam Caroli Caesaris matrem edidit, a Carolo
Philippus, qui hodie in Hispania rerum potitur, procreatur.
Mittit dono flabellum mense Februario.
Partaque in Ioniis Barbara signa vadis,
Et gladium, quo se cinxerat acer Halis,
Aliud in eundem.
narret
Ioannis Portugalliae regis
funus prosequente.
Leonorae Etruriae reginae, et filiorum
in Sigismundo, qui in fine eius belli, quod Veneti cum Otthomano Selimo gessere diem
suum obiit, penitus extincta est. Post cladem Mohaczicam, in qua
Ludovicus rex cum omni pene Pannonica nobilitate extinctus est, Solymannus victor Ioannem
Sepusium Hungariae regem declaravit, et ea gens in filio successore esse desiit.
Sebastianus, qui in Africana acie periit XVI. Portugalliae rex, non modo familiae suae
finem, verum regno universo miserabilem cladem intulit: Henricus enim, qui post illum
confirmati, ut qui non prius mortem honeste oppe
Pázmányána possidentur. Vidi Mathiae primi Regis
fortissimi literas anni 1465. quibus Abavo tuo Andreae, ac fratribus illius,
ob egregia illorum erga Regem et Coronam merita, accedente etiam
intercessione Ioannis Archi-Episcopi Strigoniensis bona omnia familiae
Pazmanianae, in quorum possessione progenitores ipsorum, ab antiquo
perstiterant, titulo novae donationis contulit, atque confirmavit. Matrem,
ex qua Te Nicolaus Pater
Catharina Csaki fuit, germana soror Nicolai Csaki, filia Gabrielis,
antiquissimae nempe ac clarissimae familiae surculus, ex qua ante annos
quadringentos, non unum fuisse constat Transylvaniae Vaivodam. Avi tui mater
Ioannis Pázmánni coniunx, Catharina Artandi fuit, Blasii illius ac Pauli
Artandi soror, quos per summam crudelitatem, Aloysius Grittus, Budae occidi
iussit, ea solum de causa, quod domui Austriacae, ac Regi Ferdinandi
coniunx, Catharina Artandi fuit, Blasii illius ac Pauli
Artandi soror, quos per summam crudelitatem, Aloysius Grittus, Budae occidi
iussit, ea solum de causa, quod domui Austriacae, ac Regi Ferdinandi
potius, quam Ioanni Zapoliano, adhaesissent. Haec, atque alia gentis
tuae decora, non vano a me rumore hausta, sed ex vetustis, ac originalibus
tabulariis eruta recensere, ac oratione exaggerare, quin et ad eum usque,
fortasse Pázmánnum,
Quintum Mutium, de Iure
interrogasset; respondisse, turpe esse patricio, et Nobili viro, Ius in quo
versatur ignorare. Qua reprehensione Sulpitius motus, adeo Iuri operam dedit, ut
merito inter Iurisconsultos, palmam assecutus fuerit. Ioannes Franciscus de
Pavinis, in praefatione Extravagan. D. Ioannis Papae XXII.
Apud Persas autem pueros Ius a Magistris, sicut alibi Grammaticam, didicisse;
refert Osorius libro 7. de Institutis Regis.
Quidni
esse patricio, et Nobili viro, Ius in quo
versatur ignorare. Qua reprehensione Sulpitius motus, adeo Iuri operam dedit, ut
merito inter Iurisconsultos, palmam assecutus fuerit. Ioannes Franciscus de
Pavinis, in praefatione Extravagan. D. Ioannis Papae XXII.
Apud Persas autem pueros Ius a Magistris, sicut alibi Grammaticam, didicisse;
refert Osorius libro 7. de Institutis Regis.
Quidni igitur apud nostrates, quibus omnia in quotidiano Iuris strepitu posita
istarum
Octavarum
inseri solita sit; idcirco ad id breviter sic respondendum duxi: posteaquam
enim facta praedicta clade Mohachiensi, Regnum Rege orbatum, partim a Ioanne
Rege assumptum, partim autem Divo quondam Ferdinando Imperatori et Regi
delatum, in diversas partes distrahi coeperat; atque tam hinc, quam illinc,
variae violentiae, bonorum occupationes, et reliqua violentiarum genera
communiter et indifferenter significat.
Licet nunc iam, a tempore cuiusdam Elisabethae Kolos, solum Iudicio
ordinario, in causam attrahi soleant: quae ex ordine Nobilium existens, in
causa defectus seminis, Nobilis quondam Ioannis Kolos fratris sui, contra
Fiscum Suae Maiestatis Regium, a Iudicio Extraordinario, non tam absoluta,
quam exclusa potius, uti iam dictum est, esse perhibetur: Anno Domini
1567. feria secunda proxima, post
etc. factum et constitutum est: sed necessarium est, hanc
generalem Legem, alicui per subsumptionem minoris propositionis, declarative
per Iudicis sententiam ex probationibus applicare: ut, verbi gratia; quia
Ioannes, vel Petrus, homicidium commisit, vel furatus est, ergo praescripta
poena puniatur; VVurms. lib. 1. tit. 1. de Verbor. signif. obser. 3.
Aliquando etiam in casibus notoriis, neque tali declaratione opus
regularet. Contineturque tribus proprie
voluminibus: decretalium scilicet, Domini Gregorii Papae IX. Sexti, Domini
Bonifacii Papae VIII. Et Clementinarum, Domini Clementis Papae V. Simulque
extravagantium viginti, Domini Ioannis Papae XXII. ac communium. Quibus
annumeratur etiam Decretum Gratiani, monachi cuiusdam, et non Papae, ex
dictis Sanctorum Patrum compilatum. Sicque omnia simul sumpta, constituunt
Corpus Iuris Canonici: quod novissime
Apostoli, S. Gregorii Papae, Annunciationis Beatae Mariae
Virginis, Corporis Christi, Visitationis B. Mariae, S. Margarethae Virginis
et Mart. Divisionis Apostolorum, S. Mariae Magdalenae, S. Annae,
Decolationis (!) S. Ioannis Baptistae, S. Elisabethae Viduae, S. Catharinae
Virginis et Mart. Conceptionis B. Mariae, et huius S. Ladislai Regis; ac
denique tota Maior hebdomada, ex singulari devotione.
Secundo: Et si in una et eadem causa, tam Inhibitio in sententia per
Nonvenit, quam Prohibitio a Iuramentali depositione, et communi
Inquisitione, aliquando interveniant; uti in quadam causa Relictae quondam
Ioannis Alapi, contra Lucam Székely, in Anno Domini 1571.
die Sexta Iunii in Iudiciis Octavalibus Superiorum partium,
Tyrnaviae ni fallor celebratis, admissae fuisse memorantur; ac per
consequens,
id est praecise ad utrum terminum, quo
resuscitari debebit, evocabitur.
deberent ad respirandum prohibitas habere: Nihilominus tamen
ex antiqua iam consuetudine, admittuntur in iis Prohibitae, nisi in casu eo,
ubi forte insons ad necem accusaretur indigne. Ut in capitali quoque causa
Ioannis Varossi, aliter Zabo, non est admissa
videre licet.
Plato lib. 11. de legibus, capite sanciendum existimavit, si
aliquis Iudex, quacunque de causa, pecuniam aut munus acceperit, teste
Osorio lib. 7. de Regis Institutione. Et Ioannes
Althusius in Epitome Dicaeologicae Romanae, dicit; Iudicem esse
personam mediam, sine affectione disceptantem inter litigantes. Ob id,
vulgarum illud cuiusdam dictum: fores domus meae, probo et improbo aeque
habes.
S.R.M.C.R.D. et Sacrae Coronae Regni Hungariae
Fiscalis perpetuae observantiae, et amoris ergo posuit.
INSIGNIA DOMINI IOANNIS KITHONYCH
S.R.M.C.H. Perceptoratus Vice-gerens, debitae observantiae,
et studii causa subscripsit.
IN EANDEM EFFIGIEM. G.D. IOANNIS KITONICH.
dirigit Hungariae.
AD EUNDEM C. D. AUTHOREM.
Litterae Reuerendi Patris Leuakouich,
disertae gloria Graeciae,
Špoljarić
poeseos laudem claris cerneret veteris, nostraeque memoriae scriptoribus occupatam, satisque intelligeret, nullam mediocribus poetis in re litteraria gratiam esse; liberiorem exercenda industria, et proferendi ingenii campum delegit, illyricas camoenas: accensus gloria nobilis in Ciuitate Poetae Ioannis Gundulae Francisci filii, consobrini sui; cuius ingenium per ea tempora magno cum ciuium, exterorumque plausu in edendis elegantibus fabulis, et nobilitando Ragusino theatro versabatur, famaque iam inclytum erat edito illustri poemate de Vladislai Рolonоrum Principis rebus in bello
scripto, sed memoriter, quae mente concepisset, recitanda dictabat; cum tamen multum antea opera, multumque diligentia in meditando argumento, eiusque serie ordinanda, ac disponenda collocare soleret; adhibito auunculi, quem diximus, aliorumque grauium, et doctorum hominum consilio, imprimisque Ioannis Bonae Seraphini filii, multarum artium, et consumati iudicii viri. Plurima autem ingenii eius in hoc genere carminis monumenta extant ab amicis studiose descripta, quorum insigniora quaeque commemorare non alienum ab instituti operis proposito fuerit. Accessus Aeneae ad Anchisem
vox, et scientia queat. Quem quidem, canendi morem, sui saltatio etiam admixta est, non temere usquam alibi gentium reperias hoc tempore. Sane usurpatum veteribus Hetruscis (ut antiquiores Atheniensium a Daedalo institutos choros, aliosque eiusdem aui praeteream) decendialis illa rusticatio a Ioanne Boccacio celebrata declarat, in qua et praecinentes choragos, et caeteram omnem turbam excepta a praecentoribus carmina cum suis modis, ac numeris iterantem, inque choreas, ac saltationes effusam obserues. In hoc autem genere carminis adeo fertilis Palmottae vena fuit, ut
Hetrusca lingua loquantur.
Inter haec maxime studia, curasque, et occupationes vitam Iunius Palmotta ad quinquagesimum annum perduxit, qui fuit humanae salutis M.DC.LVII. prospero, nec vllis aduersis casibus interpellato tenore vitae, nisi quod fratrem Ioannem nomine, natu minorem, cum quo concordissime vixerat, eximia oris, et totius corporis specie, et congruente forma dignitati, ingenio, ac moribus admodum adolescentem amisit, duasque item sorores viris primariis collocatas immaturo itidem fine defunctas. Quod si corporis quoque eius habitum
TEI verzija.
ATQUE HACTENUS INTERCLUSUM.
Et nunc primùm peculiariter Illyriorum commodo
APERTUM.
Eremitae Prior Generalis,
SS. Theologiae Doctor.
DIctionarium, cui Titulus Gazophylacium, seu Latino- Illyricorum Onomatum AErarium, ad genuinuni loquendi modum operâ,
quantociûs locupletet. Ita valeas, ac è GAZOPHYLACIO meo, quod hactenus tantoperè expetivisti, copiosè ditescas.
IN GAZOPHYLACIUM
Admodum Reverendi Patris Fratris
JOANNIS BĖLLOSZTĖNËCZ, Ordinis Sancti Pauli primi Eremitae Presbyteri,
ad situm, rerum abundantiam, comerciorum frequentiam clarissima. Non tamen omnes adhuc Christi fidem susceperunt, nec suavi iugo se subjcere voluerunt, praecipue, ut in unum viverent, quatenus facilius diebus dominicis festisque ad sacrum venire possent. Administrat hanc missionem Pater Gallobelga Joannes Baptista Cophardt. Magis ad septentrionem est Matachic Sancti Raphaeli, quam magna cum laude administraverat Pater Angelopoli natus, qui primus has in terras intraverat. Magis versus septentrionem aliae quattuor novae sunt. Una Sancti Michaeli Tutuaca dicta, ubi commixiti Tarahumari
invenerunt Hispani argentifodinam ditissimam ita, ut ex centenario petrae 30 libras argenti accipiant; in illa folia purissimi argenti exscinduntur. A mea missione distat uno diei itinere et medio 121 , 4 milliaribus a Coyachic missione. Huic argentifodinae inposuerunt nomen Sancti Joannis dela Conception. In terra, quam administrant Patres Societatis hic nova observatio ab aliquibus adhibita, quod tot ac tantae argentifodinae in terris, ubi patres Societatis vivunt, reperiantur. Pie credi potest specialem Deum impertiri benedictionem ob fructum, qui hic a
vestris spiritum meum excitate, ut vocationi apostolicae satisfacere valeam, ut gratiis totque beneficiis a supremo datore acceptis correspondere studeam, ne sint in vacuum labores coepti, ne cum aliis praedicavero, ipse reprobus efficiar, ne cum aliis panem frango, ipse fame deficiam, Deo denique me commendate, ut me det in caelestibus vos videre.
Aquilae, vesterque Odrysia terror
incolas invenientes, bello
per annos aliquot gesto vicerunt Chrobati: Abarumque partem occiderunt, coeteros parere
sibi coegerunt: atque ab illo tempore a Chrobatis possessa nomen etiam Chrobatia
accepit. Animadvertit in hac Porphirogeniti sententia
ad Arsiam fluvium
ad oppidum Stridonis, quod nunc est confinium Dalmatiae, et Istriae, ab Aquilone vero ripa Danubii usque ad mare Dalmaticum, cum tota Maronia et Chulmiae Ducatu. Et
rite Croatorum Regnum usque ad ripas Danubii xtensum fuisse adhuc anno Christi 838. observavit
atque Pannoniam. Pannonia
quoque Croatiae olim nomine tenebatur; Branslavonem quippe
eius partis Regni Croatorum fuisse Ducem, quae
inter Savum et Dravum sita est,
vero Chrobati versus Franciam commorabantur, et appellabantur hodie Belochrobati, sive Chrobati Albi proprio Principi subiecti. Parent autem Othoni magno Regi Franciae, quae et Saxonia, Baptismique expertes, affinitatem cum Turcis, et amicitiam contrahunt.
His addit
Gradatz vel Gradetz et
Gradtz, coeteris etiam linguis commune nisi quod recentiores pro
Gratio et Gratia, Graecium scribere consueverint. Austriam praeterea
Illyricanae Provinciae regionem
vetus Chudvergia Orbino) et utramque Zentam (olim Labeates) Diocleas, Albaniam Luccarus,
Slavoniae accensent; hic enim Albaniae mentionem faciens
dubium; quae cum Liburnicae ante fuerint,
CX. Opsara C. Arbe C. Belca C. ita ut universum essent librae DCCX. excepto vino et caeteris speciebus diversis, quas praeter pecuniam exhibebant. Et
Cresimirus Croatorum Rex Adriaticum Mare suae appropriabat iurisdictioni, ut constat ex
eiusdem privilegio,
utebatur
Dalmatino; Illyricus,
ci.
Dalmata, ae.
Slovinska zemglja: Slavonia, Dalmatia: Illyricum, ci.
Dalmatia, ae. Macedonia, ae. etc.
Non mirari non possum hic, meris coniecturis impensum, Ioannem Lucium nostrum; nisi et
ipsius Opera, suggestis novis editionibus, depravata, auctoris sensum
conservent. Ad haec
(pace eiusdem Lucii) ex ipsius vulgatis
dominium
extenderat; quod tamen posteris suis tenendum neque testamento reliquit; qui Ludovico
Galliam, Carolo Germaniam, Pipino Italiam
Francorum
Imperatorem) amicitiae ergo, legationem mittebat. Habuit igitur
Croatia proprios Principes et Reges, continua procul dubio serie post Ostrivojum; in qua
non satis adimpleta, scriptorum defectus causandus est. Terrestres enim
pro consensu et testimonio ibi existentibus quattuor aliena manu, de scripturae nescitia,
subscriptos esse fatentur
ut in tempore ab
exteris, de rebus Croatiae, non bene observato, ita etiam in nominibus apud Graecos et
Latinos scriptores exoticis, error tanto facilius accidere potuit, quo minus, ad illa
describenda, horum paucitas litterarum sufficiat. Quia insuper
nuncupantur, quicunque baptismi expertes. Romanorum vero dialecto Regio illa appellatur Arenta et populi Arentani.
Eadem Arenta sive Narenta Chulmiae regio maritima
Regione ad
litus Maris sita Episcopalis olim Civitas, initio labentis saeculi, saecundo nempe lustro,
Senonsibus Croatis tributaria fuit: Imperio Turcico subiecta; ut in Patriae Manuscriptis
legitur, recensque hominum memoria vidit. Hinc non satis capio sensum eiusdem Ioannis
Lucii, ubi
valde Dalmatiam amavit, unde etiam populi Romani colonias eo deduxit.
Et postquam Slavi Romanos deleverunt, eorumque loca tenuerunt, reliqui Romani in orae maritimae oppidis servati, eaque etiamnum tenent, et sunt ista: Rausium, Aspalathum, Tetranguria, Diodara
tot divorum Croatiae et Ungariae Regum privilegia nec
unum reperitur a Graeco aut Franconico quopiam Imperatore illis concessum. quin
Privilegia Regum Croatorum
Cathedrali Ecclesiae Traguriensi concessa, adhuc
ante Beati Ioannis Episcopi
illius tempora periisse
Traguriensem et Sibenicensem Slavonicas
Musas, sive ab illarum Civibus eatenus edita in lucem poëmata, cum Jadrensi Barakovitii
Musa, ih huius excellentiam comparat; qui omnes, Romanis Dalmatae, sui opera Croatica
vocant. Ita et
et Sibenicensem Slavonicas
Musas, sive ab illarum Civibus eatenus edita in lucem poëmata, cum Jadrensi Barakovitii
Musa, ih huius excellentiam comparat; qui omnes, Romanis Dalmatae, sui opera Croatica
vocant. Ita et
adimenda
fuisset: ut quae nunquam, et Serbia aliquando Imperium Orientale cognoscebat; cum et haec
Bulgariae contermina Croatorum gens
/Anno 1019./ Cedreni testimonio sufficiente.
Sed ne ulterius Ioannis Lucii, erga Italum Romanumve in Dalmatia nomen affectatis nimium
coniecturis, diutius replicandis, immorer: ne tot
(inquam eiusdem
retinebat, ita obsolescente Dalmatico cognomine, pro Croatiae sive Slavoniae Archiepiscopatu sumi coepit.
Et, quae Latinis ac Graecis olim Liburnia et Illyris, Croatia nunc dicitur. Dalmatiaque
est; ita tamen quod et Cetinae et Hlivniae Comitatus Croatiae includerentur, ut de Tininiensi, qui Regni huiusce Croatiae medio, nullum oriri queat dubium. Quemadmodum id ipsum Vladislavi Regis litterae, ex statutoriis Capituli ipsius Tininiensis Ecclesiae (de anno 1495) expresse docent; quibus Ioanni Keglevitio Castrum Buzin cum suis pertinentiis in Zagrabiensi, Osterviciae etc. in Lapacensi, Omislavacz et Krattan in Gaczkensi, Perkojci et Dvoracz in Tininiensi, et Majare in Lukensi Comitatibus existentium possessionum emptionem confirmat; ita tamen, ut Castrum
Tininiensi Regni Croatiae esse patet, ut B. Quod et instrumento Trimetalis Confinii comprobatum est; ut in Croatia super Montis Debello Bërdo dicti supremo cacumine Confinia concurrant: Abrahamo Effendi, Capigi Bassa, et Osmane Aga Portae Otomanicae, nec non Ioanne Grimani Savio, Reipublicae Venetae, Legatis Commissariis praesentibus et consentientibus conclusum est. Quod non parvum ad validum Fidei testimonium, valorem facit; ubi ultimi Partium earum Acquisitores, quo Terrae Gentisque nomine Provinciam occuparunt, eodem etiam cesserunt; videlicet
non modo antiqui scriptores assignant; verum et Turcae ipsi, ultimi eiusdem Regionis occupatores , iisdem limitibus Croatiam determinant; ut Castrum Regium Jajciae ad Croatiam modernam pertineat. Quod ipsum ex memorati Vladislavi Regis litteris luculenter constat; ubi idem Rex Ioanni Corvino Duci et Bano, Castellanorum de Rakonok, et Banorum de Jajcia insolentias, Slavoniae Regnicolis illatas, corrigere mandat, ut C. et Ladislavo de Canisa, itidem Bano; ne Regnicolas, Slavoniae Regni, contra dispositionem et Ordinationem
CLERICO REGULARI, VULGO THEATINO, IMMORIENTE HUIC VIX COMPOSITAE VITAE ET
IDEO TAMQUAM OPUS POSTHUMUM, POSITAE.
proprius ferit ensis Othonem.
Adde haec scripta super victuro interlita plumbo:
rerum reliquisse ferunt Jacobus Lucarus in compendio annalium suae patriae et Maurus Orbinus in
et Cuthia, omnes Salonitanos tunc Romae degentes ex supradicta gente atque e stirpe et genere ejusdem Diocletiani, cujus patrueles et consobrini erant, ut patet ex Martyrologio Romano, ex Unica gentis Aureliae Valeriae Salonitanae Dalmaticae nobilitate Joannis Tomci Marnavitii et ex tomo secundo Illyrici sacri patris Danielis Farlati.
Christophorus de Balistis, civis Spalatensis non postremae conditionis, olim canonicus ejusdem
quoque cum fertur
Caris Spalatensis, canonicus et archipresbyter, elegantium literarum studio excultus, theologiae moralis apprime eruditus, vicarii generalis munus diu et summa omnium cum laude administravit, ecclesiam sancti Martini de Colonia, cujus rector erat, a fundamentis aedificavit et campanile sancti Joannis de Fonte restauravit. Multa scripsit tum versu tum prosa, Latina aeque ac Illyrica lingua. Nonagenario major decessit ex hac vita sepultusque in ecclesia monialium sanctae Mariae de Taurello ante majus altare.
Hieronymus Martiniacus,
et vicarii nomine praefuit, munus advocati aliis reliquit. Habuit plures orationes Italico sermone, ex quibus una aut altera fuit typis excussa. Obiit Spalati anno 1669. Conditus apud moniales ordinis sancti Benedicti in ecclesia sancti Rainerii.
Joannes de Albertis, patritius Spalatensis, quo duce Clissiae oppidum de manibus Turcarum ereptum fuit, et postea, cum a barbaris obsideretur, strenuissime defensum, quamobrem a Lencovich bano comite nomine Ferdinandi II. Austriaci aureo torque decoratus et voluntate ejusdem principis Regulus
obsideretur, strenuissime defensum, quamobrem a Lencovich bano comite nomine Ferdinandi II. Austriaci aureo torque decoratus et voluntate ejusdem principis Regulus Clissianae arcis declaratus. Sed cum banus vel parum vel nihil prorsus victus, quo maxime indigebant obsessi, illis attulisset, Joannes cum suis et bani copiis effusus in hostes et acerrime pugnans gloriosissime occubuit, anno 1596, ut passim decantant vates Illyricis carminibus et historiographi factum tam memorabile publice enarrant.
Joannes Uremanus Spalatensis e
indigebant obsessi, illis attulisset, Joannes cum suis et bani copiis effusus in hostes et acerrime pugnans gloriosissime occubuit, anno 1596, ut passim decantant vates Illyricis carminibus et historiographi factum tam memorabile publice enarrant.
Joannes Uremanus Spalatensis e Societate Jesu habuit non inanem philosophiae et theologiae cognitionem, mathematicarum etiam disciplinarum fuit bene peritus. Hunc Nicolaus Trigoutius redux in Sinas Macaum abduxit, ubi ejusdem sodalitatis alumnos mathesim docuit ac ipse vicissim Sinensem
in aede cathedrali, ad cujus sepulchrum usque adhuc pro beneficiis receptis vel recipiendis fideles magno devotionis affectu crebro solent accedere. Vitam ejus admirabilem virtutibus et signis refertam non solum Farlati tomo 4. in Episcopis Macarensibus conscripsit Latine, verum etiam vir eruditus Joannes Josephus Pavlovich Lucich, juris utriusque doctor, canonicus Macarensis anno 1798. Venetiis apud Sebastianum Coleti Illyrico sermone culte et prolixe evulgavit, quam academicus [ex accademicus] quidam Taurinensis Italice pari venustate redditam
Johannes Lucius, auctores integros, qui nondum erant impressi, post opus suum
et ad Leonem summum pontificem. Carmina quoque non parum multa nec inelegantia edidit, quorum aliqua typis impressa prodierunt in lucem. Laudatur a Priboevio in oratione
Dalmatiae provinciae moderator, sacrae theologiae magister. Vir utique fuit magno ingenio pollens, theologus non ignotus, concionator non vulgaris, poeta nomine clarus. Immatura et satis praepropera morte decessit Venetiis, pro secunda vice exprovincialis, anno 1703, sepultus in ecclesia sancti Joannis et Pauli. Ex relatione.
Frater Jacobus de Spalato.
Ex Spaleto. Anno Domini 1445. actu Romae legebat sententias pro gradu et forma doctissimus pater sacrae
episcopi Dalmatiae praesertim universae Romanaque curia summo in pretio habebat. Illi plurimum debent Spalatenses quod res suae civitatis et ecclesiae oblivioni praereptas posteritati mandavit. Scripsit enim ille historiam majorem et minorem Salonitanorum pontificum et Spalatensium. Minorem Joannes Lucius Traguriensis anno 1668. typis edidit Amstelodami apud Joannem Blaeu atque ad suos commentarios de regno Dalmatiae et Croatiae cum aliis opusculis scriptorum Dalmatarum ineditis adjunxit. Majorem autem reliquit ineditam eamque ut fictitiam rejecit utpote continentem acta quaedam
in pretio habebat. Illi plurimum debent Spalatenses quod res suae civitatis et ecclesiae oblivioni praereptas posteritati mandavit. Scripsit enim ille historiam majorem et minorem Salonitanorum pontificum et Spalatensium. Minorem Joannes Lucius Traguriensis anno 1668. typis edidit Amstelodami apud Joannem Blaeu atque ad suos commentarios de regno Dalmatiae et Croatiae cum aliis opusculis scriptorum Dalmatarum ineditis adjunxit. Majorem autem reliquit ineditam eamque ut fictitiam rejecit utpote continentem acta quaedam conciliorum aliaque monumenta quamplurimis mendis scatentia. Sed, pace
Spalatensis electus est canonicus loco alterius defuncti (a) .
(a) Quae sequuntur, addita sunt a Hieronymo canonico Bernardi, Spalatensis ecclesiae primicerio, de quo loquitur Farlatus, praesertim in vita Joannis Ravennatis [ex Ravenatis], primi archiepiscopi, seu ubi describit inventionem sui corporis.
Per triennium docuit universam philosophiam in domo sua. Egit aliquantum temporis et partes advocati in foro ecclesiastico,
quo continetur Sarmaticus de Turcis ad Viennam Austriae triumphus, ibidem apud eundem impressorem, anno 1687.
Vincentius de Franciscis erat Spalatensis archipresbyter, illius fori vicarius capitulariumque negotiorum summus curator, quem Joannes Tomcus Marnavitius in libro Romae excusso cui titulus
Adamj Baricsevjch
iras
non tuta vices stant, praeside quando
de principio fortunas, judicat hinc et
Turca jubet amodò vivere lege.
1556.
reditum. Thracum pars altera quaerens
1565.
Africis turbat crudelis Barbarus oris:
decursum Kolapis, quam morte Quirinus
Theologia, Leges, caeteraeque artes, et disciplinae vigent 1 . Hanc autem orationem Angelus
Ragusii habuit, cum anno MCCCCLXI Scanderbegus hortante Pio II, pontifice maximo, in regnum Neapolitanum cum exercitu transmissurus pro Ferdinando Aragonio adversus Ioannem Andogavensem, Renati filium, qui ante annos duos valida classe in illud
regnum invectus, ad Sarnum amnem Aragonium profligaverat, Ragusium divertisset, maximis pro viri dignitate honoribus a Republica exceptus eamque Georgius Pontanus, vir clarissimus, in Scanderbeghi vita integram
II. Marcus Antonius Sabellicus, ubi Sixti IV,
Enneades X, liber VIII. summi pontificis, laudes post eius mortem persequitur, ad annum MCCCCLXXXIV: Floruerunt, inquit, Sixto pontifice Delmatici nominis Helius Cervinus Rachuseus, poeta insignis, et Ioannes Gotius orator, eius municeps... Palladius Fuscus Patavinus De situ orae Illyrici, quo in opusculo neminem praeter unum
liber 1. Cervinum ex illustribus totius Illyrici viris aut laudavit aut nominavit,
nominis amplitudinem pervenerat et in omnium ore
versabatur, quod ante initium XVI, vel finem XV seculi contingere
haud poterat, uti ex die eius natali rerumque gestarum serie mox describenda satis clarum est et manifestum. Id etiam imprudenti excidit, Ioannem nempe Lucium notis illustrasse Palladii opusculum; verum enim est Lucio curante typis illud editum, sed nullas plane illi Lucius adnotationes addidit.
Ut autem ad Aelium revertamur, iam satis profecto apparet, quo in loco apud summos viros
vel carminum rationem, numeros, modos elegantiamque perpendas, vix aliquid tale, melius nihil fieri posse putabis, ut aptis verbis et ad rem accomodatis ea, quae ille feliciter expressit, consummatis etiam poetis difficile fuerit exprimere. Hinc celeberrimos nostrorum poetarum
civilis ordinis parentibus, honesto satis loco, e Liliatorum, vulgo Gigliati, gente paulo ante patrum memoriam extincta. Ipse tamen Christophorus, teste
minime neglexit, sed cum iis quotidie versatus cecinit scripsitque utraque lingua multa poemata, quae vel periere pro humanarum rerum conditione, vel ex iis forte nonnullae erunt, quae sine authoris nomine circumferuntur. Extat unicum, quod sciam, carminum eius monumentum, scilicet in
Klobusiczky a 1748. ad 1751.
Franciscus Thauszy a 1751.
Supremi comites: Varasdinensis.
Comes Georgius ab Erdoedy.
Comes Antonius ab Erdoedy.
Zagrabiensis et Crisiensis ante separationem.
Dominus Joannes Rauch.
Post separatos 1856.: Crisiensis.
Dominus comes generalis Josephus Casimirus Draskovich, tempore belli administrator dominus comes Joannes Patachich, tum dominus Antonius Bedekovich.
Dominus comes Joannes Patachich.
Zagrabiensis.
Dominus Joannes
Comes Georgius ab Erdoedy.
Comes Antonius ab Erdoedy.
Zagrabiensis et Crisiensis ante separationem.
Dominus Joannes Rauch.
Post separatos 1856.: Crisiensis.
Dominus comes generalis Josephus Casimirus Draskovich, tempore belli administrator dominus comes Joannes Patachich, tum dominus Antonius Bedekovich.
Dominus comes Joannes Patachich.
Zagrabiensis.
Dominus Joannes Jursich creatus 1756.
Verocensis.
Dominus comes Ludovicus Patachich.
Dominus Georgius Klimo, episcopus Quinque-Ecclesiensis,
et Crisiensis ante separationem.
Dominus Joannes Rauch.
Post separatos 1856.: Crisiensis.
Dominus comes generalis Josephus Casimirus Draskovich, tempore belli administrator dominus comes Joannes Patachich, tum dominus Antonius Bedekovich.
Dominus comes Joannes Patachich.
Zagrabiensis.
Dominus Joannes Jursich creatus 1756.
Verocensis.
Dominus comes Ludovicus Patachich.
Dominus Georgius Klimo, episcopus Quinque-Ecclesiensis, administrator.
Comes Joannes Patachich administrator.
Comes
Joannes Rauch.
Post separatos 1856.: Crisiensis.
Dominus comes generalis Josephus Casimirus Draskovich, tempore belli administrator dominus comes Joannes Patachich, tum dominus Antonius Bedekovich.
Dominus comes Joannes Patachich.
Zagrabiensis.
Dominus Joannes Jursich creatus 1756.
Verocensis.
Dominus comes Ludovicus Patachich.
Dominus Georgius Klimo, episcopus Quinque-Ecclesiensis, administrator.
Comes Joannes Patachich administrator.
Comes Cristophorus Niczky.
Syrmiensis.
Marcus liber baro
tum dominus Antonius Bedekovich.
Dominus comes Joannes Patachich.
Zagrabiensis.
Dominus Joannes Jursich creatus 1756.
Verocensis.
Dominus comes Ludovicus Patachich.
Dominus Georgius Klimo, episcopus Quinque-Ecclesiensis, administrator.
Comes Joannes Patachich administrator.
Comes Cristophorus Niczky.
Syrmiensis.
Marcus liber baro Pejachevich.
Franciscus de Paula liber baro Balassa.
Posegani.
Comes Petrus Keglevieh.
Comes Ludovicus Erdoedy.
Domius Josephus Chiolnich,
Bosnensis.
comes Alexander Patachich.
Dominus Antonius Somsich.
Adamus liber baro Patachich, ex parte modo cleri.
Dominus Joannes Rauch, 1756. resignavit.
Dominus Adamus Naisich, 1763. mortuus.
Dominus Joannes Busan.
clero.
Josephus Chiolnich lector capituli, episcopus Bosnensis factus.
Stephanus Putz lector capituli, factus episcopus Belgradiensis.
Josepus Galliuff, canonicus Zagrabiensis.
Ex nobilitate.
Praeter vicebanum et protonotarium Joannes Busan, factus vicebanus.
Antonius Bedekovich.
Antonius Jankovich.
Petrus Spissich.
Georgius Petkovich.
tabulae judiciariae.
Ex clero.
Wolffgangus Kukuljevich, mortuus 1751.
Balthasar Kercselich canonicus Zagrabiensis.
Ex nobilitate.
Josephus Magdich, 1754. mortuus.
Georgius Jellachich, mortuus 1758.
Joannes Jursich, factus supremus comes Zagrabiensis comitatus 1756.
Antonius Bedekovich, translatus ad tabulam banalem.
Ladislaus Lukauszki ab anno 1756., mortuus 1762.
Nicolaus Skerlecz ab anno 1758., factus protonotarius.
Christophorus
Skerlecz ab anno 1758., factus protonotarius.
Christophorus Sztolnekovich aliter Bornemisza.
Lucas Novoszel, simul facti anno 1762.
Georgius Carolus Levachich, factus 1763.
Notarii ejusdem tabulae.
Dominus Joannes Jursich.
Dominus Paulus Rauch. Dominus Antonius Bedekovich.
Dominus Nicolaus Skerlecz.
Dominus Georgius Carolus Levachich. Dominus Petrus Ballog.
Antonius senior Bedekovich.
Dominus Nicolaus Skerlecz.
Dominus Christophorus Sztolnekovich.
Dominus Benedictus Krajachich.
Bosnensis.
Dominus Petrus Bakich, vere Bachich.
Dominus Franciscus Thauszy.
Dominus Josephus Antonius Chiolnich.
Syrmiensis.
Dominus Ladislaus Szöreny.
Dominus Nicolaus Josepus Givovich.
Dominus Joanes Baptista Paxi.
Graeci ritus Unitorum, passim Svidnicensis.
Gabriel Palkovich, quasi fundator.
Basilius Bosichkovich.
Non unitorum episcopatus sunt vulgo schismatici, qui subsunt metropolitae
pedestria regimina habent, nempe Glinanum et Kostanicense; unam legionem ex 600 equestrem. Ante regulationem fuere commendantes.
Memoriae commendantum priorum.
Kostaniczae.
Comes Georgius Erdoedy, postea camerae praeses.
Comes Emericus Erdoedy, mortuus.
Comes Joannes Franciscus Chiculini.
Baro Stephanus Patachich ultimus.
Vicecommendantes.
Dominus Nicolaus Petkovich.
Dominus Jacobus Jellachich.
Dominus Georgius Pogledich.
Commendantes antea Szrachichenses postea Glinani dicti.
Dominus
Dominus Gabriel Skerlecz.
Dominus Ladislaus Plepelich.
Dubiczae.
Hinc unus semper e numero canonicorum Zagrabiensium fuit. Memoria mea sequentes.
Georgius Dumbovich.
Josepus Chiolnich.
Franciscus Thauszy.
Nicolaus Magdich.
Joannes Radich.
Josephus Pogledich.
Nicolaus Petrichevich.
Adamus Patachich.
Post secutam confiniorum reformam.
Colonelli.
1. Baro Stephanus Patachich colonellus Glinanus.
2. Dominus Georgius Pogledich Kostanicensis.
3. Dominus comes
Plepelich.
Auditor generalis cum titulo vicecolonelli salario 1000 fl.
Dominus Franciscus Kussevich.
Memoria eorum, qui dignitates (et) honores sunt consecuti.
Episcopatus.
Dominus Stephanus Putz titulum episcopi Belgradiensis.
Camerarii.
Comes Joannes Patachich.
Comes Petrus Sermage.
Comes Joannes Draskovich capitaneus.
Comes Franciscus Patachich.
Comes Franciscus de Nadasd bani filius.
Actualis intimi consiliarii.
Dominus episcopus Zagrabiensis.
Dominus episcopus Segniensis
salario 1000 fl.
Dominus Franciscus Kussevich.
Memoria eorum, qui dignitates (et) honores sunt consecuti.
Episcopatus.
Dominus Stephanus Putz titulum episcopi Belgradiensis.
Camerarii.
Comes Joannes Patachich.
Comes Petrus Sermage.
Comes Joannes Draskovich capitaneus.
Comes Franciscus Patachich.
Comes Franciscus de Nadasd bani filius.
Actualis intimi consiliarii.
Dominus episcopus Zagrabiensis.
Dominus episcopus Segniensis Chiolich.
Dominus episcopus Syrmiensis Givovich.
Dominus Nicolaus Kengell.
Dominus Mikassinovich.
Dominus comes Orsich.
Dominus Venceslaus Kleffeld, quia indigena.
Dominus Antonius Settwicz, indigena.
Dominus comes Petrus Sermage.
Dominus Gabriel Skerlecz.
Consiliarii.
Joannes Rauch vicebanus.
Adamus Naisich protonotarius.
Ignatius Czindery.
Josephus Magdich.
Joannes Jursich.
Joannes Busan.
Petrus Skerlecz.
Antonius Jankovich.
Antonius Bedekovich.
Nicolaus Skerlecz.
Paulus Bakich
quia indigena.
Dominus Antonius Settwicz, indigena.
Dominus comes Petrus Sermage.
Dominus Gabriel Skerlecz.
Consiliarii.
Joannes Rauch vicebanus.
Adamus Naisich protonotarius.
Ignatius Czindery.
Josephus Magdich.
Joannes Jursich.
Joannes Busan.
Petrus Skerlecz.
Antonius Jankovich.
Antonius Bedekovich.
Nicolaus Skerlecz.
Paulus Bakich alias Bachich.
Michael Chech vicecomes Syrmiensis.
Josephus Raffay.
Petrus Spissich promulgatus 1766.
Antonius Settwicz, indigena.
Dominus comes Petrus Sermage.
Dominus Gabriel Skerlecz.
Consiliarii.
Joannes Rauch vicebanus.
Adamus Naisich protonotarius.
Ignatius Czindery.
Josephus Magdich.
Joannes Jursich.
Joannes Busan.
Petrus Skerlecz.
Antonius Jankovich.
Antonius Bedekovich.
Nicolaus Skerlecz.
Paulus Bakich alias Bachich.
Michael Chech vicecomes Syrmiensis.
Josephus Raffay.
Petrus Spissich promulgatus 1766.
Georgius Petkovich
de Siklooss, cantor et canonicus Chasmensis.
Georgius Malenich abbas sancti Jacobi de Silisio.
Nicolaus Jellussich sanctissimae Crucis de Keresztur.
Josephus Thauszy parochus Novovillanus sanctissimae Trinitatis de Petri Varadino, cantor et canonicus Chasmensis.
Joannes Ernestus Preschern sancti Benedicti de Quinque- Ecclesiis, parochus Mresnicensis, quam parochiam resignavit.
Paulus Jurak parochus Bisztricensis et canonicus Chasmensis sanctissimae Trinitatis de Sikloos.
Praepositi.
Stephanus Putz Zagrabiensis.
Joannes Paxi
Joannes Ernestus Preschern sancti Benedicti de Quinque- Ecclesiis, parochus Mresnicensis, quam parochiam resignavit.
Paulus Jurak parochus Bisztricensis et canonicus Chasmensis sanctissimae Trinitatis de Sikloos.
Praepositi.
Stephanus Putz Zagrabiensis.
Joannes Paxi beatae virginis Mariae de Albei, item Chasmensis.
Paulus Goymirecz sancti Ladislai de Zemlin, item postea Chasmensis.
Joannes Kukuljevich sancti Benedicti in comitatu Simeghiensi.
Nicolaus Sigismundus Thauszy sancti Stephani de Kö ad Tibiscum.
Franciscus
parochus Bisztricensis et canonicus Chasmensis sanctissimae Trinitatis de Sikloos.
Praepositi.
Stephanus Putz Zagrabiensis.
Joannes Paxi beatae virginis Mariae de Albei, item Chasmensis.
Paulus Goymirecz sancti Ladislai de Zemlin, item postea Chasmensis.
Joannes Kukuljevich sancti Benedicti in comitatu Simeghiensi.
Nicolaus Sigismundus Thauszy sancti Stephani de Kö ad Tibiscum.
Franciscus Antonius Popovich beatae virginis Mariae de Adony.
Georgius Delinich beatae virginis Mariae de Abraham.
Antonius Zlatarich
Liubibratich colonellus Gradiscanus.
Dominus Tkalevich capitaneus in regimine Brodensi.
Dominus Knesevich colonellus equestris legionis Carolostadiensis.
Dominus Papilla vicecolonellus Gradiscanus.
Torque donati a Majestate regia. Sua regia.
Dominus Joannes Rauch vicebanus.
Dominus Adamus Naisich protonotarius.
Dominus Petrus Spissich 1766.
Ex Croatia ad turmam praetorianam regiam.
Dominus Christophorus Sztolnekovich aliter Bornemisza.
Dominus Adam Zdenchay.
Dominus Petrus Ballog.
Dominus Stephanus Markovchich.
Dominus Mathias Plovanich.
Dominus Josephus Hohnemer.
Dominus Nicolaus Susan.
Dominus Josephus Hohenreitter.
Dominus Georgius Chernolatecz.
Dominus Felix Josephus Loob.
Dominus Paulus Takacs.
Dominus Joannes Zana.
Dominus Karaczai.
Dominus Alexander Sechen.
Dominus Petrus Bottichky.
Dominus Wolgemut.
Dominus Samuel Orlyk.
Dominus Jellachich Petrus.
Dominus Skerlecz civis Zagrabiensis.
Dominus Emericus Vollich.
Familiae in
Dominus Petrus Bottichky.
Dominus Wolgemut.
Dominus Samuel Orlyk.
Dominus Jellachich Petrus.
Dominus Skerlecz civis Zagrabiensis.
Dominus Emericus Vollich.
Familiae in masculo deficientes.
Baro Dismas Voinovich.
Comes Franciscus Joannes Chiculini.
Baro Gabriel Gotthal.
Baro Theodoras Ratky.
Baro Antonius Patachich.
Baro Ladislaus Patachich.
Comes Petrus Keglevich supremus comes Poseganus.
Baro Petrus Praszinszky.
Baro Nicolaus Patachich.
Comes Alexander
Markovich.
Mathias Nicolaus Messich.
Josephus Magdich.
Daniel Jurassich.
Georgius Ligutich.
Franciscus Grossich.
Petrus Paraminszky.
Adamus Naisich.
Adamus Krisanich.
Joannes Braniug.
Franciscus Praskay.
Thomas Schytaroczi.
aequalem divisionem habere possit.- Gaudet juribus Istvanfianis, Szekelianis, Alapianis etc.
E.
Erdoedy comites de Monyorokerek.
Haec familia ob divisionem sui hodie triplicis est rami, nempe comitis Georgii, cujus descendentes et haeredes Antonius, Joannes Nepomucenus et Christophorus, a morte genitoris sui adhuc indivisi in commune possident. In comitatu Crisiensi dominium Moszlavina sive Montem Claudium, ubi arcem insignem Georgius quadriangularem in medietate ipsi; dominium Kuzminecz juris Makariani a defuncto Georgio aquisitum per
Hrussovecz, Zalusje ac alia, quae sunt extensa ad totam familiam.
Niczky Christophorus.
O.
Orsich Christophorus comes, camerarius et generalis vigiliarum magister. Possidet superiorem Sztubiczam, Bisztra, Szeverin.
P. Patachich Ludovicus ac hujus filius Joannes comites. Possident Zajezda,Verbovecz, Rakovecz,Vinicza,Varasdini domum cum appertinentiis,Szent Illia portionem,Martianecz, Hrasztovlian, Szlanje,Preszeka, Chernkovecz.
Patachich Franciscus comes, filiusStephani baronis, Novigrad, Vidovecz,Szent Illia portionem, etsupra relata
comes. Medvedvar nunc Sesztine; Sztanievecz juris Ratkajani, Novi dvori,Miczkovo, Harmicza seu Szenkovecz, Krapinae medietatem, Oroszlavje seu inferior Sztubicza, Andrassevecz, Item Praszinszkiana pro filio Petro ex Maximiliana nato: Bisztricza, Szutinszka et Poznanovecz. Samere novus per uxorem Joannam Keglevich filiam Alexandri, Kys Kemlek sive Reka.
V.
Voikffi Sigismundus comes. Possidet medietatem Zabok, aliam medietatem patruus Voikovich. Item bona Gregurovecz Zagoriae.
Voikffi Christophorus comes. Possidet curiam Sztari Dvor et Oroszlavje cum Kanisa ibi
Novaki.
Dominus Ignatius Kelcz post resignatum munus leitinantii, ducta uxore Anna Maria Pressek, possessionatus factus.
Dominus Josephus Hohenreitter ex salis perceptore in Vidovecz factus nobilis et possessionatus per uxorem Pressek.
Dominus Joannes Zana ex clavigero nobilis factus et per uxorem Margaritham Gabellich viduam Josephi Magdich, possessionatus Konschinae.
Dominus Ladislaus Szalle judex civitatis Zagrabiensis et senator, per uxorem Jagussich possessionatus effectus.
Dominus Stephanus Szalle
domini Nicolai Skerlecz allegans, dein fiscalis domicellarum Keglevich, vicenotarius Varasdinensis. Ducta uxore nata Theresia Suvich possessionatus factus in Jalsovecz.
Pater Orlovich Paulinus dictionarium croaticum sub nomine Bellosztenecz edidit.
Pater Franciscus Xaverius Pejachevich Jesuita controversias orientalis et occidental ecclesiae.
Pater Antonius Werntle Jesuita aque eontroversias aequales ut prior.
Pater Joannes Baptista Simunich Jesuita prioribus melius de eadem materia scripsit et edidit.
Pater Casimirus Bedekovich Jesuita:
Casimirus Bedekovich Jesuita:
a die 1. Septembris 1715. Natus fuerat 15. Februarii 1710.
Hispaniae.
Ferdinandus VI. ab anno 1746. rex, obiit 1759.
Carolus
Adolphus a sancto Georgio e scholis piis.
Comes Franciscus Zicsy.
Quinque-Ecclesiensis.
Comes Sigismundus Berény, mortuus 1749.
Dominus Georgius Klimo ab anno 1751.
Nitriensis.
Comes Emericus Eszterhazy, mortuus 1764.
Dominus Joannes Gusztiny.
Vesprimiensis.
Dominus Adamus Acsády.
Dominus Martinus Biro.
Dominus Ignatius Koller.
Zagrabiensis.
Dominus Georgius Braning, mortuus 1748.
Dominus baro Franciscus Klobosiczky, factus Colocensis.
Dominus
Franciscus Antonius Engell.
Bosnensis.
Petrus Bakich de Lák alias Bachich.
Franciscus Thauszy 1749. factus, translatus Zagrabiam.
Josephus Antonius Chiolnich ab anno 1751.
Syrmiensis.
Ladislaus Szoereny.
Josephus Givovich, mortuus 1762.
Joannes Baptista Paxi.
Segniensis.
Joannes Antonius de Benzoni.
Georgius Wolffganges Chiolich.
Pius Manzzador Barnabita.
Belgradiensis.
Comes Franciscus Antonius Engell, translatus ad Chanadiensem.
Stephanus Putz.
Petrus Bakich de Lák alias Bachich.
Franciscus Thauszy 1749. factus, translatus Zagrabiam.
Josephus Antonius Chiolnich ab anno 1751.
Syrmiensis.
Ladislaus Szoereny.
Josephus Givovich, mortuus 1762.
Joannes Baptista Paxi.
Segniensis.
Joannes Antonius de Benzoni.
Georgius Wolffganges Chiolich.
Pius Manzzador Barnabita.
Belgradiensis.
Comes Franciscus Antonius Engell, translatus ad Chanadiensem.
Stephanus Putz.
Barones: Palatinus.
Comes Joannes
Joannes Antonius de Benzoni.
Georgius Wolffganges Chiolich.
Pius Manzzador Barnabita.
Belgradiensis.
Comes Franciscus Antonius Engell, translatus ad Chanadiensem.
Stephanus Putz.
Barones: Palatinus.
Comes Joannes Palffy, olim Croatiae banus.
Comes Ludovicus de Batthyan, mortuus 1765. in Novembri.
Judices curiae regiae.
Comes Josephus Eszterhazy, 1748. mortuus.
Comes Georgius Erdoedy.
Comes Josephus Illyeshazy, resignavit.
Comes Nicolaus Palffy ab anno
Urbocz et districtu Batkaiszko vocato. Ubi acta infantia sub genitorum cura, Zagrabiam 1689. ad scholas missus, magna diligentia eum in virtutibus ac litteris fecit progressum, ut primos inter semper constanterque fuerit. Absoluta Zagrabiae biennio rhetorica, nempe 1694. et 1695.(fratre suo Joanne tunc ut vocamus procuratore et postea regni protonotario et primo omnium tabulae judiciariae praeside, et Suae Majestatis consiliario, anno aetatis 81. mortuo, promovente, prouti et canonicis amicis suis) Viennam ad collegium
Croaticum ut alumnus atque ideo pro clerico
ut domus sua canonicalis hospitium nobilitatis publicum videretur, facile cryses plures et in collegio inimicos sortitus est, quibus tamen fortior universa invicto ferebat animo. A Braikovichii successore comite Emerico Eszterhazy primum in anno 1713., post mortem Christophori Ladani translato Joanne Zebecz ad demortui archidiaconatum, Braniughius Chasmensi archidiaconatui regendo praepositus fuit, et quidem extraserialiter, ex hoc dein ad Kemlekatum translatus 1716. post mortem Gregorii Paravigich Goricensis archidiaconi. Neque postea ultro promotus est. In capitulo fuit decanus,
statuarios proprios constanter habuerit, qui continuo decem etiam mechanicis adhibitis piam episcopi munificentiam explebant, aras aliaque ad diversas dioecesis partes et ecclesias exmittendo. Addo, his omnibus majorem
illius zelum fuisse. Commendanti enim mihi presbytherum Joannem Jozipovich pro parochia in Miholcz, primo sciscitabatur, num zelozus foret, tum addidit: Audio, ecclesiam illam in misero statu esse, et heu demortuus parochus nunquam me admonuit, hoc mihi summo dolori est .
Ad Sclavoniam quot apparatus sacros, uti: casulas, albas, calices,
Braniughio amicissimus ipsique nullam inferre injuriam passus est.
Permolestas tamen quasdam causas habuit, et quidem cum suo capitulo.
supervixit. Lis haec a 16. Februarii ad medietatem Octobris anni 1737. duravit, qua occasione duo insuper canonici, Lengell videlicet et Plepelich, fuere mortui; quare stabilito in canonicatu Fabiano Sebastiano Spoliarich, per sortes alii duo electi sunt, videlicet Gregorius Gaszparich et Joannes Jelussich, prior ex subleclore, posterior ex parocho Lendvensi. De quibus vide in capitulo ipsum processum. Occasione ista, fateor nescio, qui et quomodo per archiepiscopum Patachich
major Zagrabiensis praepositus pagum Sasin cum ejusdem appertinentiis ab episcopo obtinuit
scriptioni dabat, ac totum fere diem in sessione transegit et negotiis. Facilis erat omnino aditu, quemvis lubentissime, etiam infimae sortis homines, admittebat et audiebat, et quemvis pro affabilitate sua consolatum dimittebat. Negotiis praeterea publicis multum occupabatur, quoniam mortuo bano Joanne Draskovich 1732. a Carolo VI. regnis his regius locumtenens fuit, ad quod officium magna etiam pompa fuit installatus. Dein consecuto banatum Josepho Eszterhazio, ab his curis liber fuerat, illo autem 1741. promoto ad officium judicis curiae, rursus locumtenens regius fuit; ac tandem comite
Viros doctos amabat semper et res suas duntaxat cum his conferebat. Cum regni nobilitate conjunctionem servabat, qua ratione plurimum adjutus est, ne quid juribus ecclesiae praejudicaretur.
Familiarius tota vita sua usus est Balthasare Magdalenich, vicario suo et cognato, item domino Joanne Busan comite curiali et domino Naisich regni protonotario, praecipue post mortem fratris sui, item canonico Joanne Lukauszki, quem magni faciebat et elevavit usque ad lectoratum; in quo dein beneficiorum oblitus Lukauszkius fuerat, deinde Marcellevichio aeque ingrato, ac tandem Nicolao
qua ratione plurimum adjutus est, ne quid juribus ecclesiae praejudicaretur.
Familiarius tota vita sua usus est Balthasare Magdalenich, vicario suo et cognato, item domino Joanne Busan comite curiali et domino Naisich regni protonotario, praecipue post mortem fratris sui, item canonico Joanne Lukauszki, quem magni faciebat et elevavit usque ad lectoratum; in quo dein beneficiorum oblitus Lukauszkius fuerat, deinde Marcellevichio aeque ingrato, ac tandem Nicolao Petrichevich. Cognatam quoque suam Susannam, quae apud ipsum in parochia et canonicatu exstitit, affectu sangvineo
praebendario cathedralis ecclesiae et custode capituli Chasmensis, in locum Georgii Braniug ad episcopatum Zagrabiensem promoti.
Adamus Ztepanich ex seminarii sublectore, in locum comitis Jonathae Ivanovich tantum diaconi. Anno 1729. Franciscus Thauszy ex parocho Sztanievicensi, in locum Joannis Zebecz archidiaconi Goricensis.
Georgius Marcellevich, in locum Mathiae Augustich archidiaconi Vaska, ex parocho Dernensi.
Anno 1730. Joannes Radich ex parocho Bisztricensi, in locum Nicolai Graczky lectoris.
Nicolaus Petrichevich ex parocho Gradacensi, in locum
seminarii sublectore, in locum comitis Jonathae Ivanovich tantum diaconi. Anno 1729. Franciscus Thauszy ex parocho Sztanievicensi, in locum Joannis Zebecz archidiaconi Goricensis.
Georgius Marcellevich, in locum Mathiae Augustich archidiaconi Vaska, ex parocho Dernensi.
Anno 1730. Joannes Radich ex parocho Bisztricensi, in locum Nicolai Graczky lectoris.
Nicolaus Petrichevich ex parocho Gradacensi, in locum Michaelis Verbanich archidiaconi Dubicensis et electi episcopi Scardonensis.
Nicolaus Terihay ox parocho sanctissimae Trinitatis ad Keresztinecz, in locum
Petrichevich ex parocho Gradacensi, in locum Michaelis Verbanich archidiaconi Dubicensis et electi episcopi Scardonensis.
Nicolaus Terihay ox parocho sanctissimae Trinitatis ad Keresztinecz, in locum Gregorii Subarich abbatis sancti Michaelis de Rudina et praepositi Chasmensis.
Joannes Koosz ex parocho Dernensi, in locum Gabrielis Patachich ad episcopatum Syrmiensem promoti et archidiaconi Camarcensis.
Anno 1732. Michael Zlatarich ex parocho Ivanicensi, in locum Stephani Vuchetich archidiaconi Camarcensis.
Anno 1733. Stephanus Varovich ex parocho
archidiaconi Varasdinensis et praepositi sanctae Sapientiae de Titell.
Anno 1737. Fabianus Sebastianus Spoliarich ex parocho Mresnicensi, in locum Stephani Skerlecz archidiaconi Kemlek.
Gregorius Gaszparich ex sublectore, in locum Georgii Plepelich archidiaconi Kemlek.
Joannes Jellussich ex parocho Lendvensi, in locum Davidis Lengell praepositi Chasmensis.
Anno 1738. Georgius Reess ex parocho Novavillano, in locum Sebastiani Spoliarich.
Nicolaus Ztepanich ex parocho sancti Eliae in Obreess, in locum Michaelis Zlatarich misere Dubiczae mortui et
Szkerba ex parocho Gradacensi, post resignationem factam a Georgio Kovachevich praebendario et canonico Chasmensi, qui canonicatum nullatenus acceptare voluit, sibi collatum ex morte Ladislai Bedekovich archidiaconi Chasmensis.
Georgius Gall ex parocho Szamoboriensi, in locum Joannis Lukauszki lectoris.
Anno 1741. Baro Adamus Patachich ex parocho Verbovicensi, abbas una beatae virginis Mariae de Abraham, in locum Georgii Marcellevich Viennae mortui et in metropolitana sepulti, quo causa curandae valetudinis concesserat.
Anno 1743. Paulus Sikuten ex
cantoris et tabulae judiciariae assessoris ac abbatis sanctae Hellenae de Podborje, 23. Octobris ex apoplexia mortui.
Anno 1747. Balthasar Kerchelich ex sublectore, in locum Gabrielis Bisztriczey, praepositi Chasmensis.
Sigismundus Schytaroczi ex parocho Deszinicensi, in locum Joannis Musinich, archidiaconi Bexin. Alias autem ita contulit capituli dignitates:
Lectoratus.
Joanni Lukauszki 1730.
Josepho Chiolnich 1739.
Cantoratum.
Georgio Reess 1728.
Petro Matachich 1745.
Custodiatum.
Nicolao
mortui.
Anno 1747. Balthasar Kerchelich ex sublectore, in locum Gabrielis Bisztriczey, praepositi Chasmensis.
Sigismundus Schytaroczi ex parocho Deszinicensi, in locum Joannis Musinich, archidiaconi Bexin. Alias autem ita contulit capituli dignitates:
Lectoratus.
Joanni Lukauszki 1730.
Josepho Chiolnich 1739.
Cantoratum.
Georgio Reess 1728.
Petro Matachich 1745.
Custodiatum.
Nicolao Bedekovich 1728.
Georgio Dumbovich 1733.
Stephano Putz 1743.
Praeposituram Chasmensem.
Stanislao Pepelko 1733.
Petro Matachich 1739.
Nicolao Terihay 1745.
Camarcensem.
Gabrieli Patachich 1728.
Stephano Vuchetich 1730.
Gabrieli Bisztriczey 1732.
Adamo Chegetek 1737.
Adamo Ztepanich 1745.
Goricensem.
Joanni Lukauszki 1729.
Stanislao Pepelko 1730.
Petro Matachich 1733.
Stephano Putz 1739.
Francisco Thauszy 1743.
Kemlek.
Joanni Lukauszki 1728.
Stanislao Pepelko 1729.
Stephano Skerlecz 1730.
Georgio Plepelich 1737.
1730.
Gabrieli Bisztriczey 1732.
Adamo Chegetek 1737.
Adamo Ztepanich 1745.
Goricensem.
Joanni Lukauszki 1729.
Stanislao Pepelko 1730.
Petro Matachich 1733.
Stephano Putz 1739.
Francisco Thauszy 1743.
Kemlek.
Joanni Lukauszki 1728.
Stanislao Pepelko 1729.
Stephano Skerlecz 1730.
Georgio Plepelich 1737.
Josepho Pogledich 1737.
Vaska.
Stephano Skerlecz 1729.
Michaeli Kalamer 1730.
Adamo Patachich 1745.
1745.
Chasmensem.
Stanislao Pepelko 1728.
Georgio Dumbovich 1729.
Petro Matachich 1730.
Georgio Plepelich 1733.
Adamo Chegetek 1737.
Ladislao Bedekovich 1737.
Francisco Thauszy 1739.
Nicolao Terihay 1743.
Joanni Koosz 1745.
Bexin.
Wolffgango Kukuljevich 1747.
Varasdinensem.
Stephano Putz 1734.
Nicolao Petrichevich 1739.
Stephano Varovich 1747.
Urbocz.
Gabrieli Bisztriczey 1730.
Josepho Chiolnich 1732.
Stephano Putz 1733.
Varasdinensem.
Stephano Putz 1734.
Nicolao Petrichevich 1739.
Stephano Varovich 1747.
Urbocz.
Gabrieli Bisztriczey 1730.
Josepho Chiolnich 1732.
Stephano Putz 1733.
Stephano Pogledich 1734.
Adamo Ztepanich 1737.
Joanni Radich 1745.
Atque hae sunt, quas Braniughius in capitulo fecit collationes, permutationes et translationes. Capellanum natum, qui est semper parochus sancti Joannis de Novavilla, retinuit Georgium Perczaich; ipso autem mortuo, cum commendatum ab episcopo pro parochia illa consequenda
Josepho Chiolnich 1732.
Stephano Putz 1733.
Stephano Pogledich 1734.
Adamo Ztepanich 1737.
Joanni Radich 1745.
Atque hae sunt, quas Braniughius in capitulo fecit collationes, permutationes et translationes. Capellanum natum, qui est semper parochus sancti Joannis de Novavilla, retinuit Georgium Perczaich; ipso autem mortuo, cum commendatum ab episcopo pro parochia illa consequenda Nicolaum Jellussich non praesentasset capitulum, sed Georgium Reess, ipse Mathiam Turina capellanum suum constituit; qui fuerat annis pluribus, et canonicatum cum
vixit, Romanae praefuerunt ecclesiae Benedictus XIII., Clemens XII., et Benedictus XIV.
Romanorum imperium habuerunt Carolus VI., Carolus VII. Bavarus et Franciscus I.
Hungariae reges Carolus VI., 1740. mortuus, et ejusdem filia Maria Theresia.
Bani Croatiae fuerunt Joannes Palffy, ad officium judicis curiae translatus, ac dein factus regni Hungariae palatinus; comes Joannes Draskovich, brevi mortuus; comes Josephus Eszterhazy, 1741. judex curiae regiae factus et 1748. mortuus; comes Carolus Batthyan, quem banum Braniughius reliquit.
Bella
imperium habuerunt Carolus VI., Carolus VII. Bavarus et Franciscus I.
Hungariae reges Carolus VI., 1740. mortuus, et ejusdem filia Maria Theresia.
Bani Croatiae fuerunt Joannes Palffy, ad officium judicis curiae translatus, ac dein factus regni Hungariae palatinus; comes Joannes Draskovich, brevi mortuus; comes Josephus Eszterhazy, 1741. judex curiae regiae factus et 1748. mortuus; comes Carolus Batthyan, quem banum Braniughius reliquit.
Bella amplissima per universam fere Europam, immo mundum, gesta sunt. Ab anno 1730., mortuo Augusto Poloniae
ad hunc effectum 40 milia ab Amalia imperatrice in promissis acceperat.
Anno similiter 1738., promoto ad canonicatum parocho Novovillano Georgio Reess, patruus suus, alter Georgius Reess, cantor cathedralis Zagrabiensis, ibidem se fundaturum patres Misericorditas promittebat, cum canonico Joanne Musinich, archidiacono Bexin, aliisque et parochiam illam cum suis redditibus patribus istis applicare volebant. Evocati effective Graecio religiosi duo, qui, nescio quomodo, locum illum recusare videbantur, sed poscere locum sancti Dismae, qui dari non potuit. Res haec per annum integrum
se juristam reddidit, politicum quoque, et a superioribus semper magni habitus, quamvis rivales non destiterint, qui viri virtutes etiam fraudes ac astutias interpretarentur. Proles masculas nullas, facilitates autem amplas reliquit.
Adamus Rauch, Georgius Czinderi, Balthasar Bedekovich, Joannes Rauch, sibi succedentes vicebani. Sigismundus Skerlecz, Joannes Braniug, Balthasar Magdalenich, tabulae judiciariae praesides, etiam successive.
Joannes Braniug, suprascripti Czinderii et Bedekovich, ac tandem Adamus Naisich, regni et banales protonotarii. Quibus plures alii veniunt
magni habitus, quamvis rivales non destiterint, qui viri virtutes etiam fraudes ac astutias interpretarentur. Proles masculas nullas, facilitates autem amplas reliquit.
Adamus Rauch, Georgius Czinderi, Balthasar Bedekovich, Joannes Rauch, sibi succedentes vicebani. Sigismundus Skerlecz, Joannes Braniug, Balthasar Magdalenich, tabulae judiciariae praesides, etiam successive.
Joannes Braniug, suprascripti Czinderii et Bedekovich, ac tandem Adamus Naisich, regni et banales protonotarii. Quibus plures alii veniunt annumerandi ut Joannes Busan, Josephus Magdich, Stephanus
Proles masculas nullas, facilitates autem amplas reliquit.
Adamus Rauch, Georgius Czinderi, Balthasar Bedekovich, Joannes Rauch, sibi succedentes vicebani. Sigismundus Skerlecz, Joannes Braniug, Balthasar Magdalenich, tabulae judiciariae praesides, etiam successive.
Joannes Braniug, suprascripti Czinderii et Bedekovich, ac tandem Adamus Naisich, regni et banales protonotarii. Quibus plures alii veniunt annumerandi ut Joannes Busan, Josephus Magdich, Stephanus Grudich, allique in publicis officiis constituti.
Ob rem militarem nominatissimus omnium jure
succedentes vicebani. Sigismundus Skerlecz, Joannes Braniug, Balthasar Magdalenich, tabulae judiciariae praesides, etiam successive.
Joannes Braniug, suprascripti Czinderii et Bedekovich, ac tandem Adamus Naisich, regni et banales protonotarii. Quibus plures alii veniunt annumerandi ut Joannes Busan, Josephus Magdich, Stephanus Grudich, allique in publicis officiis constituti.
Ob rem militarem nominatissimus omnium jure est baro Petrus Praszinszky, in generalatu Varasdinensi postremo colonellus, vir immortali dignus memoria, qui ubique celebratissimus exstitit et nullum
Nobilitari praerogativa a regina Maria Theresia ornati sunt; Markovich, mortuus sine haerede masculo, Hussinecz, Novoszel Lucas, Markovchich, Delimanich, Hohnemer, Levachich aliique plures, praesertim in Sclavonia, propter officia comitatensia.
Episcopus Braniug scripsit contra Joannem Rauch vicebanum librum de ecclesiastica immunitate, quem possideo, praeclarum sane.
Francisci Xaverii Klobusiczky
liberi baronis de Zetthény episcopi Zagrabiensis synoptica narratio.
Quamvis ex libri hujus parte alia universa hujus episcopi acta, prouti et quae sub
alia universa hujus episcopi acta, prouti et quae sub eodem acciderunt vel gesta sunt, notata descriptaque legantur, placuit tamen synoptice, vel quae ibi descripta non invenirentur, vel ibi fusius narrata, pro lectoris commodo et posterorum notitia referre et scribere. Itaque Franciscus Xaverius Joannes Nepomucenus liber baro Klobusiczky de Zetthény in comitatus Sarossiensis civitate Eperiess die 31. Octobris 1708. natus est ex parentibus Francisco barone Klobusiczky et Clara Kappi, foemina illustri, etiamnum vivente, domique educatus, scholas, ut vocamus, minores partim Eperiessini,
notario Paulo Sikuten et fiscali Georgio Malenich. Quorum singulis fl. 100 annue, vicario 200 constituit, sedemque spiritualem restauravit omnino, modo scriptis et constitutionibus.
demum et vicecomes. Uxores plures habuit. Prima fuit nata Krisanich, ex qua natus est praefatus episcopus Franciscus anno 1698. die 25. Martii. Item Nicolaus Sigismundus, modo archidiaconus Bexin et canonicus Zagrabiensis. Alia quaedam Germana, ex qua natus Josephus, nunc parochus ad sanctum Joannem in Novavilla, cantor et canonicus Chasmensis. Tertia Orehocziana, ex qua filiam habuit, nuptam domino Peharnik, quorum filia moderno domino Sikuten Josepho uxor est.
Caeterum quia Krisanichii filiarum altera Cholnichiis fuisset locata, ex qua modernus Bosnensis episcopus Josephus
vigente tunc more, sub patre Leopoldo Galler Jesuita philosophiae auditor fuit, et hanc sine gradibus consecutis absolvit 1716. Et quia profectus fuisset debilioris, Viennae remansit in collegio Croatico et biennio relictus fuit theologiae scholasticae auditor. Presbyther 1721. factus, a comite Joanne Francisco Chiculini primo parochiam sancti Dominici in Konschina obtinuit, ex eadem translatus per eundem comitem ad parochiam beatae virginis Mariae ad Sztenievecz. Ubi suis obsequiis, hospitalitate,
exmissionibus fructuum per canonicos, horumque tractatione meruit, ut ad
sancti Dominici in Konschina obtinuit, ex eadem translatus per eundem comitem ad parochiam beatae virginis Mariae ad Sztenievecz. Ubi suis obsequiis, hospitalitate,
exmissionibus fructuum per canonicos, horumque tractatione meruit, ut ad preces tantorum post mortem canonici Joannis Zebecz ab episcopo Braning anno 1729. die 1. Maji in cathedralis ecclesiae Zagrabiensis canonicum resolveretur. Post triennium factus fuit Dubicensis commendans, et in bani Esxterhazy Josephi gratiis, suo benefactori Chiculini ingratus, dum hunc delationibus suis apud banum exosum fecit,
Croatici.
II. Conscriptio manuscriptorum.
Manuscripta in armario bibliothecae academiae Zagrabiensis deposita, anno 1778., mense Martio.
I. Pauli Ritteri S. C. E. M. equitis.
1. Offuciae Joannis Lucii de regno Dalmatiae et Croatiae refutatae.... folio.
Non est opus ordinatum et in stylum redactum, sed potius fragmenta tantum materiarum pro efformando hoc opere sparsim congesta.
2. Ejusdem: Serbliae illustratae opus in libros octo divisum, sed necdum ordinate
quarto.
IX. Anonymi.
24. Notitiae circa archidiaconatum de Gruesche.... folio.
X. Anonymi.
25. Compendium synodorum dioecesis Zagrabiensis sub Martino Borkovich et Alexandro Mikulich episcopis Zagrabiensibus celebratarum.... quarto.
XI. Joannis Gundulich.
26. Osman spievan; id est: Carmen de Osman Joannis de Gundulich nobilis Ragusae anno 1621 (sic!).... quarto.
XII. Balthasaris Adami Kerchelich canonici Zagrabiensi.
27. Originale editi jam libri sub titulo: Notitiae praeliminares.... folio.
archidiaconatum de Gruesche.... folio.
X. Anonymi.
25. Compendium synodorum dioecesis Zagrabiensis sub Martino Borkovich et Alexandro Mikulich episcopis Zagrabiensibus celebratarum.... quarto.
XI. Joannis Gundulich.
26. Osman spievan; id est: Carmen de Osman Joannis de Gundulich nobilis Ragusae anno 1621 (sic!).... quarto.
XII. Balthasaris Adami Kerchelich canonici Zagrabiensi.
27. Originale editi jam libri sub titulo: Notitiae praeliminares.... folio.
28. Ejusdem: Originale editi jam libri: Historiae cathedrales
examine et nuncii congrua.) Et ob rationem absentiae, cum coram apostolico Viennae nuncio domino Fabrico Sarbelloni idem Zagrabiensis episcopus solitum juramentum et professionem fidei peragere nequivisset, delegatus ab eodem domino nuncio fuerat ad effectum istum dominus Joannes Kastall, capituli Albae Carolinae praepositus, quo ibi praestito ac Viennam submisso'solitum coram nuncio examen ad initium mensis Julii, examinatis de personae qualitatibus domino quodam ex Transilvania et patre Franciscano Cibiniensi Gvardiano, et de statu Zagrabiensis ecclesiae dominis
et cancellariam de jure nominandi locumtenentem disputatio. Cancellaria juris istud esse regii contendebat:
promotione domini comitis bani intellecta, indicta Zagrabiae congregatione, ex eadem nomine statuum Viennam ad Suam sacratissimam Majestatem ablegati fuere, illustrissimus et reverendissimus dominus canonicus Adamus Patacich, ex parte ut status equestris contendebat pure magnatum, dominus Joannes Rauch regni vicebanus, et dominus Joannes Busan tabulae banalis assessor, non alia ratione, quam ut nomine statuum supplicarent, ut idem comes Carolus Batthyan in officio banali una permaneret. Ad quod et domini comitis palatini Joannis Palffy et domini judicis curiae Georgii comitis
indicta Zagrabiae congregatione, ex eadem nomine statuum Viennam ad Suam sacratissimam Majestatem ablegati fuere, illustrissimus et reverendissimus dominus canonicus Adamus Patacich, ex parte ut status equestris contendebat pure magnatum, dominus Joannes Rauch regni vicebanus, et dominus Joannes Busan tabulae banalis assessor, non alia ratione, quam ut nomine statuum supplicarent, ut idem comes Carolus Batthyan in officio banali una permaneret. Ad quod et domini comitis palatini Joannis Palffy et domini judicis curiae Georgii comitis Erdoedy litteris erant excitati. Viennam
parte ut status equestris contendebat pure magnatum, dominus Joannes Rauch regni vicebanus, et dominus Joannes Busan tabulae banalis assessor, non alia ratione, quam ut nomine statuum supplicarent, ut idem comes Carolus Batthyan in officio banali una permaneret. Ad quod et domini comitis palatini Joannis Palffy et domini judicis curiae Georgii comitis Erdoedy litteris erant excitati. Viennam advenientes ex parte cancellariae difficultates quasdam habuerunt, praecipue articulos dietales, bani praesentiam in regno requirentes, attamen per Majestatem Suam cum spe postulatae gratiae remissi;
Suam cum spe postulatae gratiae remissi; quod eandem obtinuerint, bani conservatio docuit.
(Novus comes curialis.) Reverendissimus dominus lector, qua suae excellentiae episcopalis plenipotentiarius, dominum Joannem Busan ab officio comitis curialis abbatiae amovit, constituendo dominum Adamum Krisanich, prius ejusdem abbatiae vicecomitem. Quo ab officio amoto, et secutis novi comitis curialis judiciis, ex subditis abbatialibus, de irrogatis sibi injuriis, plures plane Viennam, ad thronum Suae
regiam Majestatem libertas, quomodo subditis episcopalibus innotuerit, conjecturari fors possem, nequeo tamen fixe statuere atque ideo nec scribere.
(Capellanus episcopi abbas creatur.) Dominus Paulus Turkovich capellanus, qua parochus sancti Joannis in Novavilla, episcoporum Zagrabiensium, et cantor collegiatae ecclesiae Chasmensis, in abbatem sanctissimae Trinitatis de Siclos, sine commendatione episcopi in fine Aprilis eligitur, et Quinque Ecclesiis ab archiepiscopo Scopiensi reverendissimo domino Summa benedicitur, mortuo ea
sit aliquando purus baronis regni titulus. Sic fit, dum privatum interesse antefertur rationi publici: sic dum praesunt publico, qui ignorant publici boni interesse.
(Palatini litterae.) 4. Lectae quoque fuere missiles litterae comitis palatini Joannis Palffi et judicis curiae regiae Georgii Erdoedy, quibus ex odio cancellarii, et ne frater suus Franciscus banus evadat, svadent statibus, petere a Majestate, ut comes banus in officio banali permaneat, non obstante sui e regno absentia. Quod eo lubentius factum, ut imperium esset penes
cardinalis praestitit. Die 21. Aprilis Balthasar Kercselich, a latere canonicus, a Sua sacratissima Majestate, ad commendationem suae excellentiae episcopalis, abbatiam sanctissimae Crucis de Valle Segniensi collatam accepit. Quae abbatia, cum per civitatem Segniensem capituli ejusdem canonico Joanni Homolich collata prius fuisset, ad productionem et edoctionem juris conferendae abbatiae suprascripto canonico abbatiae sanctorum Petri et Pauli de Kacs in dioecesi Agriensi per Suam Majestatem in locum prioris mense Septembri anni ejusdem suffecta est.
statimque ex domo episcopi secuta processio, praecedente videlicet bene et noviter vestita suae excellentiae familia, et officialibus, una cum vicario temporaneo, canonico a latere, capellano. Procedente post hos sua excellentia episcopali, et post hanc venerabilis capituli exmissis et laudatario Joanne Persich chori praebendario, civibus vici Latinorum ad portam et gradus vigilias tenentibus. Ad gradus majores adstitit clerus, videlicet ex domo deficientium, parochi viciniores, praebendarii civitatis, alumni seminarii, praebendarii cathedralis ecclesiae, et suo ordine cathedralis ecclesiae
dominus Balthasar Magdalenich, Suae sacratissimae Majestatis consiliarius et tabulae judiciariae praeses, pro vicario temporaneo in bonis episcopalibus confirmatus est.
(Comes curialis resolutus uti et vicecomes.) Spectabilis autem dominus Joannes Busan banalis tabulae assessor, denuo comes curialis constitutus in abbatia, et vicecomes ejusdem confirmatus dominus Thomas Schitaroczi, praefectus bonorum domini comitis locumtenentis. Porro, cum horum mentio facta sit, addam hic, et alios per suam episcopalem excellentiam in officiis
canonicus 1728.) Camarcensis reverendissimus dominus Adamus Ztepanich abbas sanctissimae Trinitatis de Petri-Varadino.
(Creatus canonicus 1729.) Goricensis reverendissimus dominus Franciscus Thauszy praepositus sancti Joanni de Develics.
(Creatus canonicus 1724.) Kemlek(ensis) reverendissimus dominus Josephus Pogledich.
(Creatus canonicus 1741.) Vaska(nus) illustrissimus et reverendissimus dominus Adamus
canonicus 1741.) Vaska(nus) illustrissimus et reverendissimus dominus Adamus liber baro Patachich de Zajezda, praepositus sancti Benedicti de Kaposffo.
(Creatus canonicus 1730.) Chasmensis reverendissimus dominus Joannes Koosz.
(Creatus canonicus 1733.) Bexin(ensis) reverendissimus dominus Wolffgangus Kukuljevich abbas sanctae Hellenae de Podborje, tabulae judiciariae assessor.
(Creatus canonicus
tabulae judiciariae assessor.
(Creatus canonicus 1733.) Varasdinensis reverendissimus dominus Stephanus Varovich.
(Creatus canonicus 1730.) Urbocz(ensis) reverendissimus dominus Joannes Radich.
Canonici magistri. Nicolaus Magdich creatus canonicus 1734.
Gregorius Gaszparich creatus canonicus 1737.
Joannes Jellussich creatus canonicus 1737.
Georgius Reess creatus canonicus 1738.
Nicolaus Ztepanich creatus canonicus 1738.
Varovich.
(Creatus canonicus 1730.) Urbocz(ensis) reverendissimus dominus Joannes Radich.
Canonici magistri. Nicolaus Magdich creatus canonicus 1734.
Gregorius Gaszparich creatus canonicus 1737.
Joannes Jellussich creatus canonicus 1737.
Georgius Reess creatus canonicus 1738.
Nicolaus Ztepanich creatus canonicus 1738.
Michael Szkerba creatus canonicus 1739.
Georgius Gaal creatus canonicus 1739.
Paulus Sikuten creatus canonicus 1743.
Andreas
Lector Georgius Kovachevich, qui resolutus fuerat canonicus Zagrabiensis, sed recusavit et resignavit in anno 1739. Cantor Paulus Turkovich abbas sanctissimae Trinitatis Sicloss et parochus Novovillanus una capellanus episcopalis. Custos Georgius Berkovich.
Canonici magistri. Joannes Jambrekovich parochus Chasmensis.
Georgius Pozvinszky emeritus praebendarius, qui causa podagrae resignato beneficio ad domum deficientium se transtulit.
Georgius Igerchich parochus Capronczensis et vicearchidiaconus Camarcensis.
Franciscus Vlahovich parochus
Georgius Igerchich parochus Capronczensis et vicearchidiaconus Camarcensis.
Franciscus Vlahovich parochus Ivanicensis et vicearchidiaconus Chasmensis.
Josephus Vitnich parochus ad sanctum Petrum in vico Latinorum Zagrabiae et vicearchidiaconus cathedralis.
Joannes Vagyon parochus sanctissimae Trinitatis in Inferiori Stubicza.
Georgius Jambrekovich.
Stephanus Raffay.
Franciscus Mihanovich.
Praebendarii ecclesiae cathedralis fuerunt.
Georgius Kovachevich lector et canonicus Chasmensis.
ecclesiae cathedralis fuerunt.
Georgius Kovachevich lector et canonicus Chasmensis.
Georgius Berkovich custos et canonicus Chasmensis. Paulus Tychkorich. Georgius Jambrekovich canonicus Chasmensis et sacrista.
Franciscus Mihanovich canonicus Chasmensis.
Joannes Persich.
Joannes Koosz.
Stephanus Raffay canonicus Chasmensis.
Stephanus Gerkavecz.
Mathias Antolovich.
Paulus Szudinich et Paulus Prigorecz.
Officia politica habuere sequentes. Banus illustrissimus
fuerunt.
Georgius Kovachevich lector et canonicus Chasmensis.
Georgius Berkovich custos et canonicus Chasmensis. Paulus Tychkorich. Georgius Jambrekovich canonicus Chasmensis et sacrista.
Franciscus Mihanovich canonicus Chasmensis.
Joannes Persich.
Joannes Koosz.
Stephanus Raffay canonicus Chasmensis.
Stephanus Gerkavecz.
Mathias Antolovich.
Paulus Szudinich et Paulus Prigorecz.
Officia politica habuere sequentes. Banus illustrissimus dominus comes Carolus
serenissimi archiducis Austriae Josephi supremus aulae praefectus, tabulae banalis praeses.
Locumtenens illustrissimus dominus comes Ludovicus Erdoedy de Monyokorek, actualis intimus Suae Majestatis consiliarius, generalis vigiliarum praefectus.
Vicebanus spectabilis dominus Joannes Rauch de Neek, supremus comes comitatuum Zagrabiensis et Crisiensis, Suae Majestatis consiliarius, banalis tabulae assessor.
Protonotarius spectabilis dominus Adamus Naisich, eques auratus Suae Majestatis consiliarius, banalis tabulae assessor.
Assessores tabulae
Protonotarius spectabilis dominus Adamus Naisich, eques auratus Suae Majestatis consiliarius, banalis tabulae assessor.
Assessores tabulae banalis praeter jam recensitos tres.
Dominus comes Christophorus Orsich.
Dominus baro Theodorus Rattky.
Dominus Joannes Busan.
In tabula judiciaria praeses spectabilis dominus Balthasar Magdalenich.
Reverendissimus dominus Wolffgangus Kukuljevich.
Dominus Josephus Magdich.
Dominus Georgius Jellachich.
Dominus Joannes Jurssich.
Vicecomes comitatus
Dominus baro Theodorus Rattky.
Dominus Joannes Busan.
In tabula judiciaria praeses spectabilis dominus Balthasar Magdalenich.
Reverendissimus dominus Wolffgangus Kukuljevich.
Dominus Josephus Magdich.
Dominus Georgius Jellachich.
Dominus Joannes Jurssich.
Vicecomes comitatus Zagrabiensis Sigismundus Bussich, substitutus ejusdem Josephus Raffay.
Vicecomes comitatus Varasdinensis Ignatius Czinderi, substitutus ejusdem David Deory.
Vicecomes comitatus Crisiensis Joannes Simunchich, substitutus ejusdem Joannes
Dominus Georgius Jellachich.
Dominus Joannes Jurssich.
Vicecomes comitatus Zagrabiensis Sigismundus Bussich, substitutus ejusdem Josephus Raffay.
Vicecomes comitatus Varasdinensis Ignatius Czinderi, substitutus ejusdem David Deory.
Vicecomes comitatus Crisiensis Joannes Simunchich, substitutus ejusdem Joannes Szaich.
Officia militaria. Commendans Kosztaniczensis baro Stephanus Patachich, simul et colonellus.
Vicecommendans Balthasar Bussich, supremus vigiliarum praefectus.
Commendans
Joannes Jurssich.
Vicecomes comitatus Zagrabiensis Sigismundus Bussich, substitutus ejusdem Josephus Raffay.
Vicecomes comitatus Varasdinensis Ignatius Czinderi, substitutus ejusdem David Deory.
Vicecomes comitatus Crisiensis Joannes Simunchich, substitutus ejusdem Joannes Szaich.
Officia militaria. Commendans Kosztaniczensis baro Stephanus Patachich, simul et colonellus.
Vicecommendans Balthasar Bussich, supremus vigiliarum praefectus.
Commendans Glinanus dominus Georgius Pogledich
ut commissam habuit, ita et peregit, de qua plura inferius.
(Commissio in civitate Varasdinensi, reformans civitatem.) Altera commissio ad liberam regiamque civitatem Varasdinensem, ad lamenta civium contra senatores exmissa, comes videlicet Joannes Nepomucenus Erdoedy consiliarius camerae aulicae Hungaricae Posonii. Qui Varasdinum mense Majo adveniens, quinque in civitate mensibus commoratus, statum illius universum reformavit, et statutis novis, tam quoad oeconomica, quam politica, civitatem reformavit. Antea senatores redditus
comitis Petazzi, assessoribus in ea existentibus |
illustrissimo domino barone Adamo Patachich canonico Zagrabiensi ex parte magnatum, reverendissimo domino Nicolao Petrichevich canonico Zagrabiensi ex parte cleri, domino Adamo Naisich protonotario, domino Joanne Busan assessore tabulae banalis, in locum Josephi Magdich, infirmitate impediti. diurnum ex cassa regni habentibus in fl. 3. Ex parte autem status militaris dominus colonellus Kengell, dominus supremus vigiliarum praefectus Monhart, dominus capitaneus Fabriczi, accedentitens ex
acceperat. Quaedam restituit. Uni Deo optime notum an omnes.
(Commissio ordinata pro civitate Crisiensi.) Commissio quarta sub praesidio suae excellentiae episcopalis, assessoribus illustrissimo domino Stephano barone Patachich, domino vicebano Joanne Rauch et domino Joanne Jursich assessore tabulae judiciariae, de examinanda unione civitatis superioris et inferioris Crisii, hoc anno aeque commissa, non tamen ob negotia alia continua, effectuata est. Nempe an haec unio admitti possit, et quid pro et contra illam esset.
Uni Deo optime notum an omnes.
(Commissio ordinata pro civitate Crisiensi.) Commissio quarta sub praesidio suae excellentiae episcopalis, assessoribus illustrissimo domino Stephano barone Patachich, domino vicebano Joanne Rauch et domino Joanne Jursich assessore tabulae judiciariae, de examinanda unione civitatis superioris et inferioris Crisii, hoc anno aeque commissa, non tamen ob negotia alia continua, effectuata est. Nempe an haec unio admitti possit, et quid pro et contra illam esset.
cathedralis, apud suam excellentiam institit, ut eidem domino baroni et descendentibus masculini sexus praedium Biskupecz ad Varasdinum, a morte Caspari comitis Esterhazy 1734. secuta, et prae manibus fisci existens, conferre dignaretur. Prouti et praedium Bresane in comitatu Crisiensi, a morte Joannis Hyacinthi, aeque penes fiscum permanente. Non obstante quodam defuncti domini episcopi Braniugh statuto, ad manus capituli tradito, quo praedii Bresane et Lukanich penes Dombram collationem nullam irritamque declararet. Praevie in capitulo bis examinato et discusso, et agnito pro impotente
Nadasdy statutus etiam, et cur per dominum Magdalenich contra praxim prius observatam.) Similiter dominus comes Leopoldus Nadasd in praediis sibi collatis in persona plenipotentiariorum suorum, domino Ladislao Bisztriczey cancelista cancellariae aulico-Hungaricae et domino Joanne Jursich, per dominum vicarium temporaneum Balthasarem Magdalenich statutus est, cui statutioni interfuit aeque dominus canonicus Franciscus Thauszy, sed ut executor, dominus Krisanich praediorum illorum dum viveret usufructuarii et possessoris causa rerum ibidem vendendarum. |
diplomate revindicati 1728. ac hactenus per dominium Verocza possessi atque a suprema camerali administratione Sclavonica Eszekinensi, quasi arendae titulo, quotannis in fl. Rh. 716. xg. 15 ab iisdem depositis episcopo Zagrabiensi ut ad manus episcopi deveniant, spectabilis dominus Joannes Busan comes curialis et reverendissimus dominus Balthasar Kercselich canonicus a latere, eatenus Posegam ad commissionem Sclavonicam et supremum illius commissarium dominum comitem Grassalkovich, exmissi | cum sufficienti plenipotentia fuerunt.
et Vaska restituendis commissio censebat, rem Viennae accomodandam iri, illacque pro die 20. Septembris, ut compareat aliquis ex parte episcopi, constitutum, ubi res bonificationis tractabuntur.
(Finis commissionis.) Quibus ita factis dominus Joannes Busan Zagrabiam reddiit, dominus autem canonicus Kercselich penes excellentisimum dominum camerae | praesidem remansit, quocum dein Gradiszkam, Czernekium, Pacraczinum visitavit. Ubi terminata commissione die quinta mensis Septembris, excellentissimus dominus
intimus consiliarius, sacrae regni coronae custos, comitatus Arvensis supremus comes, et camerae aulico Hungaricae praeses, cum domino excellentissimo Sclavoniae supremo generali et Temesvariensi commendante domino barone Engelshoffen, podagra licet laborante, domino barone Ladislao Vayay, domino Joanne Deshan consiliario camerae Posoniensis, aliisque, Pacraczino die 6. Septembris hora decima ante meridiem movens, circa horam a prandiis sextam ad montem Claudium pervenit, ob dolores generalis ibidem pernoctans. Canonicus autem Kercselich Ivanichium praecessit, qui eodem die circa mediam
bis tormentis et mortariis omnibus, ubi post mutua inter excellentissimos affines oscula et amplexus, ecclesiam, se, episcopus protectioni domini camerae praesidis commendavit. |
Adstantibus tam ex capitulo canonicorum pluribus quam et domino comite curiali Joanne Bussan, aliisque ex nobilitate plurimis. Omnes dein coenati et provisi.
Die 8. Septembris excellentissimus camerae praeses aliique quieti indulserunt. Reveriti tamen ab omnibus. Prandium copiosum, opiparum datum, uti et coena. Pro producendo exercitio militari paratura erat banderium,
se tamen magis saecularium passione, scitis jam praemissis studio tamen non articulatis, die altero, primum protonotario, dein domino Busan ablegatio oblata, his sese excusantibus imo deprecantibus, dominus Josephus Raffay, substitutes vicecomes comitatus Zagrabiensis, ad dominum vicebanum Joannem Rauch exmissus, ut ipse ablegationem susciperet. Apud quem diutius commoratus retulit: dominum vicebanum omnino istud suscepturum, ita tamen, ut eidem non alter quam dominus Josephus Magdich (ecclesiae pane enutritus et per illam elevatus, ditatus, hostis tamen ecclesiae apertus)
Novembri beneficia sua resignasset. Die 19. Novembris promoti fuere Viennae in archidiaconum Goricensem baro Adamus Patachich, hujus archidiaconatum Vasca obtinuit canonicus Nicolaus Magdich, canonicatus vero collatus est Josepho Mikinovich parocho Gradacensi. Parochia hujus oblata fuerat domino Joanni Mihanovich parocho sancti Georgii in Aquis, sed isto gratias agente, collata est Matthiae Petrovich capellano Dernensi. Domus in area capitulari domini episcopi Thauszy collata est canonico Balthasari Kercselich. Mortuo 8. Novembris domino canonico Chasmensi Gregorio Igerchich, canonicatus
sancti Georgii in Aquis, sed isto gratias agente, collata est Matthiae Petrovich capellano Dernensi. Domus in area capitulari domini episcopi Thauszy collata est canonico Balthasari Kercselich. Mortuo 8. Novembris domino canonico Chasmensi Gregorio Igerchich, canonicatus ejusdem collatus est Joanni Paxy parocho Dernensi, citra capituli candidationem. Hoc eodem anno in horto episcopali, vicus Latinorum, piscina elaborari cepta est ope subditorum et laboratorum. Item ad sanctum Rochum murata culina e fundamentis erecta et posita.
Baro Trenck in
accomodatio cordi esset pluribus, ab astuto Kleffeld perfacile horum hominum discordias, avaritiam, ambitionem et rerum politicarum ignorantiam observante, uberiusque ab Adamo Patachich et Wolffgango Kukuljevich canonicis Zagrabiensibus informato de cujuslibet genio, ipse singularius vicebanum Joannem Rauch coluit observavitque, cum eodem de regulandis egit banalibus confiniis, filii sui Pauli promotiones aperuit, merita quae habiturus apud aulam esset exaggeravit, tam sibi, quam et Francisco Kussevich, regni cassae perceptori exactorique. Quibus rebus utrumque involvit, ut hic fundos
die 20. Julii per quosdam tantum privata agitur conferentia, videlicet: locumtenentem, ignarum rerum omnium Klobusiczki episcopum, qui paulo antea in regnum ac dioecesim advenerat, [ut fol. 16.] vicebanum Rauch, |
Naisich protonotarium, Josephum Magdich, Joannem Busan, Josephum Raffay, perscribiturque bano optata regulatio ea quidem lege, ut officiales omnes per banum regnumque crearentur. Quod ut certum putabant fierique posse dicebat Kleffeldius, ita saturandae privatorum interessentiae, cum officia militaria per se vendenda
eadem congregatione collatam a bano comiti Ludovico Erdoedy locumtenentiam princeps ratihabet per suum speciale rescriptum, absque tamen consequentia denominandi amodo per banos locumtenentis.
(Nobiles novi ubi de Juliana Hohnemer.) Joannis Neuffczer consiliarii prius in camera Posoniensi baronatus publicatus. Item armales Stephani Markovchich secretarii apud comitem olim banum Joannem Draskovich, dein cancellarium Ludovicum Batthyan, tum apud modernum banum Carolum de Batthyan, cum eodem in Belgio etiam existentem. Josephi
consequentia denominandi amodo per banos locumtenentis.
(Nobiles novi ubi de Juliana Hohnemer.) Joannis Neuffczer consiliarii prius in camera Posoniensi baronatus publicatus. Item armales Stephani Markovchich secretarii apud comitem olim banum Joannem Draskovich, dein cancellarium Ludovicum Batthyan, tum apud modernum banum Carolum de Batthyan, cum eodem in Belgio etiam existentem. Josephi Hohnemer, postae Zagrabiensis magistri ac senatoris, patri fratrique Josepho aeque, ex-Jesuitae, a filia Juliana procuratae. Ista a divitiis celebri
spe ruiturae ex defectu stabi regulationis, Petrinja pro stabo projectatur, credebatur enim consilium bellicum neutiquam consensurum, ut Petrinja a jurisdictione generalatus Varasdinensis avelleretur, praecipue cum generalis Marquiere superiore anno unam militarem compagniam in loco erexisset, Joanni Habianecz talem cum commando attribuendo. Interea cum Franciscus Kussevich auditor generalis confiniorum fuisset resolutus, resoluto ipsi ex cassa regni annuo 300 fl. salario, instructio tam pro constituendo confiniorum commissario, quam futuro in locum domini
persolvet. 4. Nullum aliud officium gerere poterit, quod aliquam cum rationibus exactoralibus connexionem haberet, constitutoque exactori annuo salario una cum sibi subalternis fl. 700 ex
disponebatur, litteris bani assecuratus, se proxime in Petoviensi campo resolvendum in generalem vigiliarum praefectum cum competente salario. Quibus allectus Patachich, subjacere etiam Kleffeldio renuens, et hic illum amotum cupiens ex confiniis, passus est se pro commissariatu candidari cum Joanne Busan et Francisco Kussevich ad speciem propositis, ipseque acclamatione omnium in commissarium fuit electus, commutans colonelli officium cum provisoratu. Insigniter deceptus. Nova totius regni conscriptio sic est ordinata, ut Ciscolapiana dominia, officiales habentia, per officiales eosdem
factam constitutioni statuum superiori anno factae, tabulae judiciariae dominus Georgius Jellachich cum brachio et diurno ordinatur. Haec praeterea congregatione dominus Georgius Bernath agens causarum regni apud aulam Viennensem cum salario annuo 200 fl. constituitur. Joannes Svagell judlium, Joannes vero Gerlichich vicejudlium comitatus Crisiensis declarantur. Stephanus Szalle vicejudlium Zagrabiensis. |
In locum valedicentis Antonii junioris Bedekovich, utpote occasione praedicta militari declarati capitanei,
superiori anno factae, tabulae judiciariae dominus Georgius Jellachich cum brachio et diurno ordinatur. Haec praeterea congregatione dominus Georgius Bernath agens causarum regni apud aulam Viennensem cum salario annuo 200 fl. constituitur. Joannes Svagell judlium, Joannes vero Gerlichich vicejudlium comitatus Crisiensis declarantur. Stephanus Szalle vicejudlium Zagrabiensis. |
In locum valedicentis Antonii junioris Bedekovich, utpote occasione praedicta militari declarati capitanei, secretarius conferentiarum
revindicatum, canonicus Zagrabiensis Nicolaus Skerlecz ut banderii ecclesiae Zagrabiensis capitaneus, primus in eliberata Dubicza commendans et capitaneus fuit, a quo tempore penes ecclesiam continuo mansit, licet regiam confirmationem nunquam obtinuissent, quamvis 1718. banalem, comitis nempe Joannis Palffy. Dum Transvunanae partes per Marsiglium Turcis datae fuissent, capitulo una cum episcopo Cisvunanae relictae erant, ubi insimul ligneum |
quoddam praesidium
hocque mense Aprili.
(Poena canonici Chasmensis propter perjurium.) Occasione mixtae commissionis, quae Zagrabiae superiori anno incoata decurrebat, dum inquisitiones plures colligerentur, accidit: ut parochus et canonicus Chasmensis dominus Joannes Jambrekovich Dobrae pro parte episcopi testaretur coram judlium Kesser. Suum autem testimonium postea scripto revocaret, immo dominum judlium falsarium vellet, et rursus pro parte confinii testaretur. Quod dum publicum fuisset, per officii fiscalem in jus vocatus est et processu facto,
pure ut visitet, et ejusdem sumptibus rediit. Occassione illa, qua Petovii fuimus, admodum reverendus dominus dominus Georgius Pozvinszky, ecclesiae Zagrabiensis olim praebendarius et ob podagram sponte resignans, canonicatu tamen Chasmensi ad mortem potitus obiit. Cujus canonicatus collatus est Joanni Kosz aeque praebendario. Prius autem vacantes parochiae in Vidussevecz Ignatio Kerchelich, Romae in 4 annum theologo, et Vugrae Blasio Dumbovich, capellano Capronczensi, collatae sunt sub Aprilis initium.
(Capucinus
nobilitatis cuperent, nobilitatem edocerent, fuerat commissum sine omni exceptione. Quare ne juribus praejudicetur ecclesiae, supplicatum fuerat, ut praediales hominesque episcopales hanc | coram domino Balthasare Magdalenich tanquam vicario temporaneo et domino Joanne Busan tanquam comite curiali probarent et producerent. Quod et per Suam Majestatem indultum, hoc tamen addito: quod et ex parte comitatus aliquis vocari poterit. Quod tanquam non praeceptivum observatum haud est.
(Polygamia
Ivanicensem recurrit commendantem dominum vicecolonellum Mihalievich, ut eandem militibus adjuvaret, qui ordines consilii bellici praevios petiit, antequam militem suppeditet. Ergo suos plurimos armatos bene constituit tutandae | sylvae. Provisor quoque episcopalis Joannes Hainovich, ne praejudicari episcopo sinat, non solum Ivanicenses collegit, sed et accersivit Pokupskenses, quibuscum sylvani lustrare constituit. Quos advenientes cum dominae comitissae homines intuerentur, jaculati sunt, et cum quinto idem fecissent, ut depositione testium patet, ab
in arce episcopali hospitatus. Dominus canonicus Albensis Mathias Salbeck suam excellentiam iuvisit et visitavit.
(Zelus generalis Scherczer et vicecolonelli Peczinger.) Dominus vicecolonellus Shilispurgensis Joannes Peczinger una cum domino generali Carolostadiensi Scherczer a zelo in religionem orthodoxam commendari promeruerunt, quoniam Shilispurgo universos schismaticorum popas ejecerunt et catholicos Graeci ritus unitorum assumpserunt. Quorum licet defectus esset, tamen pater Gabriel Palkovich
confiniaristicas possidentes, personalia ab his terris praestent obsequia. Res tamen ad congregationem regni dilata. Terras autem ipsorum sine interventu officialium episcopalium conscripserunt per laitinantium Zebich.
(Joannes Ranch vicebanus torque donatus a Majestate.) Sua sacratissima Majestas medio comitis colonelli Adami Batthyany aureum numisma cum catena aurea, ornata Suae Majestatis icone in numismate expressa diamantibus, domino vicebano Joanni Rauch dono misit. Quod ex donantis gratia omnino
(Joannes Ranch vicebanus torque donatus a Majestate.) Sua sacratissima Majestas medio comitis colonelli Adami Batthyany aureum numisma cum catena aurea, ornata Suae Majestatis icone in numismate expressa diamantibus, domino vicebano Joanni Rauch dono misit. Quod ex donantis gratia omnino preciosum, ex intrinseco autem sui valore vix 2000 superans. Hoc idem dominus vicebanus dum primo deferret, observatum est, alios dominos Croatas tulisse aegrius.
(Anni memoria.) Annus iste
5.(Extensio judicatus tabulae.)
Judicatus tabulae judiciariae ad causas dominorum supremorum comitum et vicecomitum reales, personales et mixtas extenditur.
6. Nobilitas familiae Hondrey recognoscitur. Hoc factum ad preces et munera canonici Kosz Joannis, his praevalentis, quam genealogica deductione.
Circa 5. sciendum. Ab erecta judiciaria tabula statutum regni fuisse illico, ut in causis violentialibus contra supremos comites procederetur coram praefata tabula. Eatenusque data tabulae instructio,
Circa 5. sciendum. Ab erecta judiciaria tabula statutum regni fuisse illico, ut in causis violentialibus contra supremos comites procederetur coram praefata tabula. Eatenusque data tabulae instructio, confirmata etiam per Carolum VI. Juliana baronessa Sermage contra Joannem Rauch vicebanum varios violentiales processus suscitavit coram praedicta tabula, qui pluribus annis decurrebant. Rauchius congregatione hac sublatum volebat statutum. Sed extensum plane vidit suffragio magnatum et cleri. Hinc sequente anno solicitus fuit, ut clientes sui Magdich et Raffay
Sane ut hoc agant, ablegatis instructio data non fuit.
(Sancti Victoriani reliquiae.) N. B. Ivanichii apud Franciscanos allatum Roma ex catacumbis sancti martyris ex dato nomine Victoriani reliquiae a provinciali Joanne Baptista Bellanovich allatae dum ex generali rediret capitulo, approbante episcope publicae venerationi sunt expositae ad aram 14 auxiliatorum dictam.
Annus domini 1751.
composuitque dominus canonicus Balthasar Kercselich, quae sumptibus episcopi typis data sunt et pro futura notitia hic inserta. Epistola paraenetica ad clerum Zagrabiensem, Zagrabiae. Typis Joannis Baptistae Weitz. 1751. Consistorium quoque libellum precum ex Germanico versum vulgari lingua edidit et distribuit, quod Jesuita quidam transtulit, sed plenum erroribus. Quos quantum fieri potuit, suprascriptus canonicus fol 2. et 3. correxit, primum autem sub sua non erat censura.
Patachich, qui silentio neutralis esse volebat) quin ex politicis: episcopus, magnates caeteri, canonicus baro Patachich, canonicus Josephus Chiolnich lector capituli, dominus vicebanus aliique, et hoc pure ad
in negotio fumorum et peractae conscriptionis.
(Lecti ex candidatis ablegati ad diaetam.) Post haec ex quinque a comite bano candidatis pro ablegatis regni ad diaetam, nempe domino Francisco Kussevich, domino Josepho Magdich, domino Joanne Jursich, domino Luca Novoszel vicecomite Posegano, et domino Josepho Raffay (qui sub initium Januarii Segnia, ex suo commissariatu reddiverat) atque hoc pro tabula statuum, ad magnatum autem tabulam propositi a bano fuere dominus Joannes Rauch vicebanus et dominus Balthasar Magdalenich. Ex
domino Francisco Kussevich, domino Josepho Magdich, domino Joanne Jursich, domino Luca Novoszel vicecomite Posegano, et domino Josepho Raffay (qui sub initium Januarii Segnia, ex suo commissariatu reddiverat) atque hoc pro tabula statuum, ad magnatum autem tabulam propositi a bano fuere dominus Joannes Rauch vicebanus et dominus Balthasar Magdalenich. Ex quibus omnium votis electi ad tabulam procerum Balthasar Magdalenich, ad tabulam autem statuum exoratus potius quam electus dominus Josephus Magdich, cui suffragiis additus Josephus Raffay. Singulisque ordinati pro diurno dietim
parochum superioris civitatis consecutus est, quo in suo abitu etiam res suas ex arce universas composuit.
(Mors patris provincialis Franciscanorum.) Sub congregationis decursu obiit Zagrabiae 28. suae infirmitatis die admodum reverendus pater Joannes Baptista Bellanovich, ordinis minorum actualis provincialis, communi universorum luctu. Vir erat discretus et industrius et pro regimine aptus. Ecclesiam et conventum ordinis sui Ivanichii ex fundamentis errexit, providit omnibus ad decorem. Fuit loci ejusdem saepius
judex civitatis 150, notarius 200. Hactenus enim intra se dividebant universa, videlicet colonos, vinum etc.
(Palatini mors. Novus armorum supremus praefectus.) Die 24. Martii Posonii obiit in domino excellentissimus dominus comes Joannes Palffy, regni Hungariae palatinus, aurei velleris eques, supremus per Hungariam et Transylvaniam armorum regiorum praefectus etc., aetatis suae anno 93., quam aetatem admiratione communi attigit, quia ad regulam vivere non asveverat, nullamque rationem victus aut potus
Comes autem Erdoedius inter equites aurei velleris lectus suscepto gratis vellere a Sua Majestate, suique accomodati filii, Esterhazius autem mareschallus declaratus est. Sed ad res Croaticas digrediendum. Et primo, comite locumtenente progresso ad diaetam, patriae cura commissa fuit domino Joanni Rauch vicebano.
(Sicuten canonicus moritur.) Die 4. Maji obiit in domino canonicus Paulus Sikuten, quinto suae infirmitatis die, et canonicatum cathedralis ecclesiae hujus Zagrabiensis | accepit, ad
canonicus moritur.) Die 4. Maji obiit in domino canonicus Paulus Sikuten, quinto suae infirmitatis die, et canonicatum cathedralis ecclesiae hujus Zagrabiensis | accepit, ad commendationem domini comitis aulae cancellarii Leopoldi Nadasd, dominus Joannes Paxi, canonicus Chasmensis et parochus Dernensis, Posonii resolutus, ubi et ipse ut capituli Chasmensis ablegatus adfuit. Redireque a capitulo monitus, debuit ad canonicam institutionem. Hujus canonicatus Chasmensis collatus est domino Georgio Ztepanich, parocho Capronczensi et
terminata est. Pro parte episcopi existentibus dominis reverendissimis Wolffgango Kukuljevich et Balthasare Kercselich, canonicis Zagrabiensibus, item domino Stephano Koncsek, bonorum episcopalium praefecto, et domino Lukanszky Ladislao fiscali, pro parte vero capituli dominis Nicolao Magdich, Joanne Koosz, Josepho Galiuff, canonicis Zagrabiensibus, ac domino Georgio Ligutich, capitulari advocato. Intra quos post longas disputationes ita conclusum est.
canonicum Georgium Gall constituit, in locum promoti ad episcopatum Bosnensem lectoris promovendos Posonii adhuc promulgavit, ipseque pro 25. Augusti ad comitem Ludovicum | Patachich Szlanye appulit, inde cum canonicis Stephano Putz, Josepho Galliuff, Joanne Paxi, constituto secretario suo, Diakovo abiit, transactisque ibidem negotiis Varasdinum ad episcopates domus rediit, ibidemque ad festum Martini permansit.
(Contraversiae inter hunc electum et translatum.) Interea inter episcopalem
variasset, asserens postea, se de canonico non bene abservasse episcopum, de candidatione actum consultatumque. Candidarunt in fine Paulum Goymerecz, parochum Bisztricensem, Georgium Delinich, sublectorem, Franciscum Popovich, parochum Crisiensem, Balthasarem Petkovich, parochum in Magierovo, Joannem Kukuljevich, parochum in Mihovlyan, et Nicolaum Thauszy, ex puro respectu episcopi, parochum in Kupinecz, hosque candidatos archiepiscopo submittendos resolverunt, et effective 12. Decembris litteris capitularibus submiserunt postulando resolutionem canonici. Qua ratione jus patronatus in
rex collator fuerat vel is, cui a rege per distinctam regiae gratiae medio cancellariae super jure patronatus expeditionem indulgebatur. Hinc saepe Croatiae bani, saepe ipsi Zagrabienses episcopi, quandoque archiepiscopi Colocenses, frequentissime aulae regiae cancellarii, quin sub Mathia rege Joannes Vitezius, qua episcopus Varadiensis, jure patronatus vacantium in ecclesia Zagrabiensi beneficiorum de gratia et collatione juris principis gaudebat, prouti haec non solum ex ecclesiae hujus monumentis forent certissima, sed indubie etiam in protocollis aulico Hungaricae Majestatis Vestrae
collatione beneficia per mortem canonici vacantia litteris suis ad capitulum Szimeghino de dato 28. Octobris datis conferre voluit, ipsique postulatio | a capitulo facta fuisset et quidam Nicolaus Medak, electi sororius, resolutus fuisset, archiepiscopus Colocensis Joannes Thelegdi institutionem nominatorum ab electo factam sub censuris prohibuit, eo quod electus Romae confirmatus non fuisset, ac ad se institutionem pertinere, qui u et nominationem praetendebat. Electo episcopo Zagrabiensi praetensioni archiepiscopali contradicente, capitulo autem Zagrabiensi
sedes pro vacante haberetur, neque super collatione juris patronatus beneficiorum electo Francisco Erghelio elargita, intentio regia, quam ad mentem sensumque canonicarum legum esset, vigore quarum antea Romae confirmari, quam jurisdictione uti electum oporteret, hinc et Ferdinandus quendam Joannem Mixa Zagrabiensem resolvit canonicum, testantibus non solum ecclesiae hujus protocollis, sed et cancellariae aulico Hungaricae Majestatis Vestrae sacratissimae. Et merito quidem, quoniam jurisdictio clavium per bullas Romani pontificis ab episcopis obtineretur, institutio autem praecipue in
pro voto domino canonico Galliuff dando (qui in summis episcopi erat gratiis, ut Viennae quoque sciretur, episcopum sibi eum successorem designare) exoravit, praesidem quoque judiciariae tabulae aliosque |
in partes ejusdem permovit, excepto unico assessore domino Joanne Jurssich. Hinc observata hac episcopi cura pro canonico Galliuff nemo ex capitulo pro assessoratu tabulae instare fidebat. Chegetek quoque se insinuavit, at indifferenter, ne offensum habeat episcopum, a quo custodis officium promissum habebat, vicariatum autem viis omnibus piscabatur. Comes
Kercselich sistitur ad sanctum Nicolaum in Selina.) Grassabantur hoc anno latrones passim, nihilque ab illis tutum fuerat. Petrinja quidam pulsus inde Simo aggressus, domum cujusdam spoliavit duosque abduxit, qui eundem verberaverant, quos et capite truncavit. Capitaneo et commendanti Joanni Habianecz insidiabatur plurimum. Mihi quoque Varasdino 2da. Novembris reduci ad sanctum Nicolaum in Selina obviarunt, stiterunt currum equosque. At postquam a me fuissent amice salutati, non sine maximo divinae gratiae argumento pacifice abire permiserunt, uno duntaxat interrogante, postquam
fatum articulum 13. specifice Repas Simegiensi comitatui restituendum ordinaretur, commissio censuit, regina hoc ipsum postea confirmante, articulari dispositioni inhaerendum.
(De tabulae judicatu restrictio.) In gratiam vicebani Joannis Rauch tot regni articuli, etiam per Carolum VI. confirmati, occasione instructionis regiae tabulae judiciariae Zagrabiensi et per eandem instructionem, ut causas violentiales contra supremos comites, vicecomites, fata districtualis judiciaria tabula judicaret, non obstante eo etiam, quod
septimam ad omnes causas contra praedictos idem judicatus extensus fuisset, nihilominus quia baronessa Sermage protonotarium Adamum Naisich allegatis suis in processu executoratus Chikuliniani offendisset ac ex amico antea Naisichio inimicum fecisset eundem. cum ipsa coram eadem tabula contra Joannem Rauch violentialem promovisset processum, assessore tabulae Josepho Magdich jurato Rauchii cliente quantumvis ablegato ad hanc diaetam, praeside item ipso domino Balthasare Magdalenich aeque ablegato ad tabulam procerum, sed homine simplici ac Naisichio utente pro oraculo, conditus est 36.
nunquam fuisse declaratos Rauchii 300 ferme homines, neque eos in lite stare, utrique partium amicam svasi conventionem. |
Et post fatigia tanta atque verba demum ad arbitrativum judicium consenserunt, videlicet dominum Joannem Busan qua praesidem, me Balthasarem Kercselich, Joannem Jursich, dominum Christophorum Czvetanovich et dominum Mathiam Messich, lege cumprimis ea, ut damnificatis ex utraque parte rusticis quoad accepta detentaque animalia partes satisfacerent. edoctaque sufficienter laesis satisfactione
eos in lite stare, utrique partium amicam svasi conventionem. |
Et post fatigia tanta atque verba demum ad arbitrativum judicium consenserunt, videlicet dominum Joannem Busan qua praesidem, me Balthasarem Kercselich, Joannem Jursich, dominum Christophorum Czvetanovich et dominum Mathiam Messich, lege cumprimis ea, ut damnificatis ex utraque parte rusticis quoad accepta detentaque animalia partes satisfacerent. edoctaque sufficienter laesis satisfactione per arbitros de violentiae poenis et locorum
ego insciis omnibus et sub summo silentio die 17. Decembris anni superioris (parochus autem prior Martinus Szvasztovich, vir omnino praestans et insignis, die 6. mortuus fuisset) ad ipsum dominum curiae judicem recurri, prouti et ad ejusdem filios, comitem Antonium generalem et comitem Joannem Nepomucenum consiliarium camerae aulicae et consilii locumtenentialis, ad quos nemo recurrerat, quod ominabar, ipsisque pro fratre meo intercedentibus, comes parens dignissimis filiis negare non potuit neque voluit, hoc ipso consolatus, quod eorundem etiam veneratio a me sit habita, dum ad
successores recurrendo et ut libertatem omnem suae excellentiae relinquendo, nollens eandem suam excellentiam cujuscunque commendatione onerare, adeoque plus commendanti quam promoventi obligatus esse, sed simpliciter suae excellentiae gratiae sese resignando, eundem prae reliquis festo sancti Joannis evangelistae 1751. parochum Kravarszkensem resolverit et vigore inclusarum praesentatoriarum statim instituendum velit. Domino episcopo autem aliisque commendantibus sese alia occasione serviturum obtulit, perscribens tamen, quem resolvisset. Hinc cum et dominus episcopus die 6. Januarii
condiscebant exercitium, etiam bacchanales ferias cum saltationibus transigentes. Habita est etiam regni congregatio Zagrabiae die 10. Aprilis, in qua ob militarem cassam aliaque sese valde offensum dominus comes banus innuebant, hinc ad illius aliorumque placandos animos dominus vicebanus Joannes Rauch Viennam fuerat sed pure ad comitem banum ablegatus. Dominus quoque colonellus Kleffeld et vicecolonellus Kussevich mense Februario Viennam profecti sunt in negotiis
de quibus eorumque actis inferius.
(Civitates Crisienses uniuntur.) Mense Martio die 10. ad uniendas civitates superioris et inferioris dictas Crisienses dominus electus episcopus, item dominus baro Stephanus Patachich, dominus vicebanus Joannes Rauch, et dominus tabulae judiciariae assessor Joannes Jursich profecti sunt. Quas et effective univerunt, ut amodo una eademque sit nuncupeturque civitas, sigillis restitutis novoque comparato et a Sua Majestate dato, in quo crux duplex visitur. Restauratio quoque magistratus
(Civitates Crisienses uniuntur.) Mense Martio die 10. ad uniendas civitates superioris et inferioris dictas Crisienses dominus electus episcopus, item dominus baro Stephanus Patachich, dominus vicebanus Joannes Rauch, et dominus tabulae judiciariae assessor Joannes Jursich profecti sunt. Quas et effective univerunt, ut amodo una eademque sit nuncupeturque civitas, sigillis restitutis novoque comparato et a Sua Majestate dato, in quo crux duplex visitur. Restauratio quoque magistratus facta et ex utraque civitate unus novusque magistratus
sua promovit, ursit dominus judex Kesser, ita et eandem terminavit ringentibus plurimis.
(Moritur canonicus Radich.) Die 12. Martii, episcopo ad uniendas civitates mox descriptas profecto, obiit canonicus Zagrabiensis et archidiaconus Urbocz Joannes Radich, aetatis suae anno 59., canonicatus 22., vir integer vitaeque ac morum ecclesiasticorum, hospitalis in summo. Studuit Zagrabiae, et theologiae Graecii, in patriam redux primum parochus sancti Nicolai in Zelina, tum beatissimae virginis Mariae in Bisztricza fuit, inde 1730. ab
at nunc respectu fratris non solum priora submersa, sed plane dignissimus habitus.
(Novae promotiones in capitulo.) Archidiaconatum Urbocz dictus aliquod distulit conferendum episcopus. Domino baroni Stephano Patachich et domino assessori Joanni Jursich fide data promiserat, quod mihi eundem collaturus sit, proptereaque dominum Jursich Ivanichium secum acceperat. Voluitque ut instans forem, me nullatenus instare volente neque instante, eo quod Viennae conclusum nihil esset, prouti et ne facto meo a prioribus recessisse videar,
ipse obtulisset, quin et rogasset Adamum Ztepanich, ut suus esse velit generalis vicarius. Declaratis consistorialibus domino Petrichevich, Adamo Ztepanich, qui resignavit illico, |
Josepho Pogledich, Nicolao Magdich, Georgio Reess, Balthasare Kercselich, Joanne Paxi, fiscali Balthasare Petkovich et notario Georgio Delinich resolutis, sine salario omni et taxis, excepto vicario, cui 150 fl. spopondit. Sed miserum consistorium, nemo enim gratis servire obligatur.
(Installationes novae in
hinc urgente mutationem, plenipotentiario haec effective facta est et vigore hujus etiam installatio eidem Chiolnich succedentium die 30. Aprilis. Videlicet installatus lector dominus Stephanus Putz, custos Adamus Chegetek, in locum hujus cathedralis Adamus Ztepanich, pro hoc Camarcensis Joannes Koosz, et Chasmensis Gregorius Gaszparich, canonicus autem Georgius Delinich ex sublectore, qui et statim sublectoratum resignavit, factusque sublector, volente episcopo, Franciscus Popovich ex parocho Crisiensi. Episcopus autem Bosnensis Josephus Chiolnich haec resciens, apud metropolitam
banum in postrema congregatione regni fuerat destinatus et 27. Aprilis Viennam profectus est, ipsissimaque nocte ad portam domus domini comitis locumtenentis libellus famosus, vulgo pasquill, appensus ac per procuratorem Ladislaum Lukavszky observatus, acceptusque inventus est, esse contra dominum Joannem Busan, exactorem regni et tabulae banalis assessorem, vulgari lingva compilatus. In quo idem dominus Busan carpitur et praecipue ob interessentiam, |
specificeque demonstratur interessentia, et data in causis parti utrique litigantium
ignoratur. Noverit autem lector, Busanium inter se vicebanum Rauch capitales versari inimicitias, primum causa Czinderii, ubi authore Busanio in violatione sedis convictus fuerat vicebanus; 2. causa Christophori Voikovich, generi vicebani, qui impetrata palatinali donatione post fata comitis Joannis Chikuliny super bonis Oroszlavje per sententiam bona amisit, tametsi fl. 600 Busanio dedisset, uti pasquillus referebat; 3. causa Szoichii, qui, dirigente Busanio, bonis omnibus vicebanum, mediante lite, carere vellet; aliisque etiam de causis, minus notis.
19. Junii in Vrabche ad vineam praedii sui antea apoplexia tactus nempe die 15. Petrus Matachich, cantor et abbas sancti Nicolai de Ercsy, obiit. Vir bonus et mitis, corpore parvo ac sangvineus. Hujus cantoratus collatus fuerat Adamo Ztepanich cathedrali, cathedralatus Georgio Reess, Urboczatus Joanni Jellussich, canonicatus demum Francisco Popovich sublectori.
(Introductio episcopi Zagrabiensis.) Die nona Julii episcopi actualis fuit instituta solemnis introductio, quae hoc ordine fuit absoluta. Praecedentibus eum suis praedialibus et
Viennam adferendae praecipiuntur.) 4. Quoniam bancalitas ob maritima bona per impositionem 165 fumorum adeoque 4950 fl.
(a singulo fumo per 30 computando) semet gravatam exposuisset coram Majestate Sua, ac eo quidem fundatius, quod dominus Joannes Jursich, assessor tabulae judiciariae et bancalitatis in Croatia plenipotentiarius, revelasset, qua deputationis fumalis membrum, modos, quibus actum fuerat, adeoque eadem bancalitas, bona sua comportando cum Croaticis, docuisset liquido purum beneplacitum, ideo jubebat princeps, ut
ut conscriptiones illae ab officialibus confectae Viennam submittantur una cum idea fumationis. Ad hoc igitur etiam avertendum et cum bancalitate |
per aversionem tractandum, ac, si fieri poterit, in 4000 annue per bancalitatem pendendis conveniendum, dominus Joannes Rauch vicebanus Viennam ad comitem banum exmittitur, qui etiam die 27. Aprilis in praefatis negotiis Viennam est profectus. Sed nil effecit, neque optatum assecuratorium retulit, tanquam inanis metus, neque cum bancalitate transegit cum vel ipsa 65 fumorum remissio argumento fuisset, ex
inanis metus, neque cum bancalitate transegit cum vel ipsa 65 fumorum remissio argumento fuisset, ex mero lubitu et beneplacito status Croatiae agere, atque ideo fundamentum majus fecit exigendae ultro conscriptionis.
(Nobiles multi recogniti.) Joannis Peczinger, vicecolonelli in generalatu Carlostadiensi, armales publicantur. Joannis Sigrovich aliorumque infra nobilitas recognoscitur, videlicet Illiassich, Szlachanin, Szenkovachki aliter Vallicza, Kovachich in Jamnicza, Orechich, Sabarich, Volkovich aliter Martinkovich ex districtu
fuisset, ex mero lubitu et beneplacito status Croatiae agere, atque ideo fundamentum majus fecit exigendae ultro conscriptionis.
(Nobiles multi recogniti.) Joannis Peczinger, vicecolonelli in generalatu Carlostadiensi, armales publicantur. Joannis Sigrovich aliorumque infra nobilitas recognoscitur, videlicet Illiassich, Szlachanin, Szenkovachki aliter Vallicza, Kovachich in Jamnicza, Orechich, Sabarich, Volkovich aliter Martinkovich ex districtu Marocsae, Joannis Koos aliter Szvilay, Czelich aliter Valichevich, Magyer,
Peczinger, vicecolonelli in generalatu Carlostadiensi, armales publicantur. Joannis Sigrovich aliorumque infra nobilitas recognoscitur, videlicet Illiassich, Szlachanin, Szenkovachki aliter Vallicza, Kovachich in Jamnicza, Orechich, Sabarich, Volkovich aliter Martinkovich ex districtu Marocsae, Joannis Koos aliter Szvilay, Czelich aliter Valichevich, Magyer, Jussich, Medved modo Jantolich, Mrachich, Laczkovich, Bogathy, Gradczki, Vugrinichek ex Jamnicza, Fabianich aliter Vodopia, Sunecz aliter Bedenich ex eadem, Koskovich, Petravich, Czelich, Labass ex Sztubicza, Turchich,
nobilitas recognita. Ladislaus Czinderi constitutus advocatus pauperum.
(Conscriptiones ordinantur Viennam.) Majestate, Sua conscriptiones illas per officiales factas sibi submitti prouti et fumationis ideam, adurgente ac absolute praecipiente, Joannes Busan, exactor ac operis totius faber, item Georgius Jellachich, partium maritimarum conscriptor, cum iisdem conscriptionibus Viennam deferendis et defendendis ordinantur et submittuntur.
(Publicatio episcoporum schismaticorum.) N.
regno cedit.) Statim a novi locumtenentis resolutione Petrinia, antea generalatui Varasdinensi parens, confiniis banalibus cessa resignataque est, ita ut resignatio regno fieret. Hanc resignationem generalis Benvenutus Petazzi ipse peregit et locumtenenti resignavit, misso ex parte regni Joanne Busan, qui illico eam confiniis cessit subintravitque vigilia Costanicensis. Busanius ex regni parte missus, quia ante resignationem emolumenta Petrinensia non excepisset, neque reservasset, sed simpliciter eandem his banalibus confiniis cessisset, ideo postea militares neque audire volebant
(Installatio locumtenentis.) Nona tandem Julii ingressus novi locumtenentis fuit publicus. Missi erant ad salutandum eum Ludbreginum plane baro Marcus Pejachevich, Stephnnus Putz et vicecomes comitatus Crisiensis Szaich Joannes cum judlium Kesser. Post iterum baro Stephanus Patachich cum aliis. In Szeszvethe episcopus ei dedit prandium copiosioresque illac obviam illi exiverunt. Humanitatis causa per viam dispersa fuere banderia, uti Patachichianum in territorio ejus Verbovicensi, Draskovichianum ad Bosakovinam.
praesentare, ut ajunt, detractavit, statimque incepit confusio. Progressi tandem, bataglion pedestria, quae post equites ad latus utrumque plateae distributa erant per totum plateae Villicza dictae (illa enim via versus sanctam Margaretham comes in equo progressus est) usque ad portam sancti Joannis Nepomuceni, vulgo carneam sive mesznicska vrata dictam, per quam civitatem ingressus est, atque ab illa ad domum Draskovichianam, quae sui hospitii fuerat (in porta salutabatur a magistratu, notario Ladislao Szalle quaepiam edicente) per medium militum eques et superbe vestitus comparuit.
commissarius regius te installo , et clamatum vivat, vivat. Post haec gratias novus locumtenens egit brevibus, sua pollicitus studia, rursumque vivat. Actum de ejus statim salario, et episcopus annue 2000 fl. edixit, quemadmodum et prior locumtenens habuisset, dictumque a vicebano Joanne Rauch: bene, sine consequentia tamen. Atque ita dissoluti omnes. Qui de statu politico eramus, uti magnates et nobiles foeminae, ex clero Putz et ego tanquam tabularum assessores, dein alii utriusque tabulae assessores, vicebanus, protonotarius, vicecomites aliique de nobilitate potiores,
in Kleffeldium conspiratio, et quem adorabant antea, quin beatos se existimabant, qui famulari et illi obsequi valebant, illique beatiores judicabantur, ad quorum munera magis, ut deus aliquis, respexisset, eum omnes jam persequi inceperunt, ut immolarent invidia sua diis novis. Sane vicebanus Joannes Rauch, uti prae reliquis illum coluisse videbatur, ita nunc mutato coelo persequi. Jam enim filium suum ab eo promotum, ut quaerebat, habuit. Proinde in eum totus exarsit scriptitationibus ad banum |
aliisque publicis dicteriis, ut odiorum seminarium
ex Italia, Gallia sint, res summa fuisset, sed magistris haec primo condiscentibus et discipulis optato carebit institutum effectu, quia iidem magistri ad olus et veteres caepas respiciunt et eruditionem ipsam ad sophistica trahunt.
(Joannes Gallyuff rector collegii.) Collegii societatis Jesu Zagrabiensis rector pater Joannes Gallyuff Croata ex canonum professore 15. Novembris factus est, et gubernare incepit.
(Conferentiae.) Vivente adhuc locumtenente banali
optato carebit institutum effectu, quia iidem magistri ad olus et veteres caepas respiciunt et eruditionem ipsam ad sophistica trahunt.
(Joannes Gallyuff rector collegii.) Collegii societatis Jesu Zagrabiensis rector pater Joannes Gallyuff Croata ex canonum professore 15. Novembris factus est, et gubernare incepit.
(Conferentiae.) Vivente adhuc locumtenente banali Erdoedio, quamvis aegrotante Zagrabiae, sub ejus praesidio binae habitae sunt conferentiae. Prima die
unitorum Palkovich subintravisse. Restitutio ejus est inarticulata articulo 5. Vide infra etiam et anno 1755. de ejusdem patribus piarum scholarum cessione.
(Dii Croatiae qui. De Raffay relatio.) Quoniam favoribus deorum Croatiae, videlicet Joannis Rauch vicebani, Adami Naisich protonotarii, Joannis Busan exactoris, dominus Josephus Raffay, ex sorore Busanii filius, tutellatae Naisichianae dominae Annae Skerlecz maritus, homo loquacitate et ambitione pollens, iisdem diis adscribendus per hos suos videbatur, ideo omnia honoris
est inarticulata articulo 5. Vide infra etiam et anno 1755. de ejusdem patribus piarum scholarum cessione.
(Dii Croatiae qui. De Raffay relatio.) Quoniam favoribus deorum Croatiae, videlicet Joannis Rauch vicebani, Adami Naisich protonotarii, Joannis Busan exactoris, dominus Josephus Raffay, ex sorore Busanii filius, tutellatae Naisichianae dominae Annae Skerlecz maritus, homo loquacitate et ambitione pollens, iisdem diis adscribendus per hos suos videbatur, ideo omnia honoris utilitatisque, ut metuendus caeteris evadat, conferebantur,
prohibebantur, assessoribus tabulae judiciriae sunt admissae, ut videre est ex articulo 31. actorum regni. Causa in eodem mandato exprimitur, quod assessores articulo 56. 1723. non compraehenderentur, neque ad eos ex comitatibus appellaretur, nihilominus causa rei hujus in veritate fuerat, quod Joannes Jursich, assessor tabulae judiciariae, fuisset per cancellariam Hungaricam constitutus plenipotentiarius bonorum maritimorum bancalitatis, item comitis Antonii ab Auersperg, Carnioliae provincialis capitanei, in bonis causisque Szamobor, denique ipsius domini comitis cancellarii Leopoldi de
(Raffay commissarius confiniorum.) Ut autem Josepho Raffay per amissa mox dicta tria officia nil decederet, aut saltem pro accusatione ad aulam perpessa remuneraretur, contra commissarium confiniorum baronem Stephanum Patachich ab avunculo domini Raffay Joanne Busan lamenta sunt posita, quod nempe in confiniis rarus esset, quod educilla vacua relinqueret, birsagia non curaret, difficultatibus suis uti mense Februario sub conferentia status affligeret. Domino autem Raffay (quamvis, uti supra, plenipotentiam resignavisset) illico semet offerente,
lucrum per educilla sponderet, ipse, locumtenente contrariari non valente, pro commissario confiniorum in locum Stephani Patachich cum annuo fl. 700 salario est dictus promulgatusque.
(Statutum novum.) Praeterea quia vicebanus Joannes Rauch contra viduam baronessam Sermage coram Josepho Raffay violentialem suscitavisset processum, ipsa autem per mandatum regium, tum ob praemissam multitudinem officiorum, cum et clientellam Raffaianam, ac vel maxime per epistolam ab eodem Raffay sibi scriptam; quod eandem caeterosque
illibate, multumque meruit vivendo, hinc, quod vel deleat patiendo infirmitas vel augeat ad coronam fortis patientia, non indigus, ut sanus vixit in mundo, sic et sanus ad salvatorem transiit.
(Tabulae banalis initia. Sermage assessor tabulae. Gomes Joannes Patachich aeque, sed aggregatus.) Post octavas Epiphaniae pro more
tabula banalis decurrit. Et quia comes Adamus de Batthyan, ejusdem banalis tabulae assessor, promotus fuisset et locumtenens, in ejus locum comes Petrus Troillus Sermage suffectus est cum salario.
aeque, sed aggregatus.) Post octavas Epiphaniae pro more
tabula banalis decurrit. Et quia comes Adamus de Batthyan, ejusdem banalis tabulae assessor, promotus fuisset et locumtenens, in ejus locum comes Petrus Troillus Sermage suffectus est cum salario. Comes autem Joannes Patachich de Zajezda, filius Ludovici, supernumerarius, ut dicunt, et sine mercede eidem tabulae datus assessor. Quod factum ideo credebatur, quod hunc posteriorem tabula, postulasset et pro eo suffragium tulisset, regina autem Sermagium, ut seniorem et hactenus toties supplicantem,
mandatum.) Mandatum sincerizationis intra Kleffeld, vicebanum Rauch et Busanium in merito, uti supra lectum. Prohibebatur, ne ullus de his vel loqui audeat, hinc imponebatur silentium. Fuit autem ex eo discordia, quod Rauch narrasset Kleffeldio, Joannem Busan olim cum certis latronitus fuisse complicem et sua opera a patibulo fuisse liberatum. De Busanio autem aliud legebatur plenum laudis et integritatis ejusdem. Quae silentii mandata etiam per vicinos generalatus erga consilii bellici ordines fuere promulgata. Per quod res ignota ibi
murum aperire incepit pro erigenda porta majori, ut ex capitulari area curru intrari ad arcem possit. Incepit, et pro memoria in muro non aliud factum, ac quod laboris initium appareat. Draskovich etc.
(Festorum dispensatio. Sanctus Joannes Baptista pro patrono regni accipitur articulo 31.) Romanus pontifex Benedictus XIV. ad preces reginae et archiepiscopi Viennensis Trautsonn cum jam bullam edidisset, qua ex tot numero festis dispensat, ut auditis mane missa et concione post haec populus libere servilibus operibus
jam bullam edidisset, qua ex tot numero festis dispensat, ut auditis mane missa et concione post haec populus libere servilibus operibus vacare possit, haec eadem in Croatia sub hac regni congregatione cum adjuncto bullae mandato regio fuit promulgata et acceptata, accepto in regni patronum sancto Joanne Baptista, quo die vacare servilibus non liberet. Multa de hoc rudium, ut in rebus novis fieri solet, erant dicteria. Nec scripsit quispiam nisi canonicus Kercselich pro archidiaconatu Bexin ob haereticorum viciniam. Quam ejus epistolam in fine anni hujus habes.
Mathaei apostoli et sancti Michaelis archangeli. In Octobri: sanctorum Simonis et Judae apostolorum. In Novembri: sancti Martini episcopi, sanctae Elisabeth viduae, sanctae Catharinae virginis et sancti Andreae apostoli. In Decembri: sancti Thomae apostoli, sancti Stephani protomartyris, sancti Joannis apostoli et evangelistae, sanctorum innocentium extra Zagrabiam. Praemissis ergo post divina laborare licet, nota excepto loco vel parochia tali, ubi titulus ecclesiae vel loci patronus quispiam ex praemissis non foret, nam ubi esset, in tali loco manet festum non dispensatum.
festo Epiphaniae. In Februario: Purificationis beatae virginis Mariae. In Martio: sancti Josephi ut patroni tutelaris ditionum Austriacarum, annuntiationis beatae virginis Mariae. In Aprili: dominica Paschatis. In Majo: Ascensio domini. In Junio: dominica Pentecostes, corporis Christi, sancti Joannis Baptistae ut regni patroni, sancti Ladislai ut fundatoris et patroni dioecesis, sanctorum Petri et Pauli. In Augusto:
posset, quoniam ultra 50 milia hospitum prodiere et pro omnibus his vix 200 terrarum jugera. Praeterea exmissae vineae aliaque, uti superius insinuatum. |
2. Sub praesidio comitis Ludovici Patachich absolutam ita fuisse dicationem pro lubitu et favore Joannis Busan, ut nunquam revelare voluerint systema dicationis, minus fumi, sed prouti videbatur Busanio, sic scripti fumi. Ex quo summa improportio, universales quaerellae. Equidem partes Zagorianae et plurimorum nobilium, praecipue Busanio affinium, alleviatae partes et bona, partes e contra
regni peragendae conscriptionis.) Ex hac repraesentatione Kleffeldii uti omnino gravi processit 1. ejusdem odium, 2. ut pro confirmatione Kleffeldianae repraesentationis facta illa per officiales conscriptio Viennam submitti 1753. debuerit et submissa sit medio Joannis Busan et Georgii Jellachich, fumationis sistemate nunquam relevato. Ex quo uti Kleffeldiana repraesentatio fuit confirmata, ita gravius mandatum, ut novas conscriptionis ideas regnum pro approbatione submitteret. Et ne culpari iterum valeat, quod dolose cum principe ageret, quidquid
adveniente mandato strictissimo incoandae quo celerius conscriptionis lege ea, ut primum absolute revideatur opus et Suae Majestati pro ratificatione cum observationibus statuum submittatur, nominati fuere per status conscriptores. Et quidem ex statu magnatum pro praeside comes Joannes Patachich, ex clero Balthasar Kercselich canonicus Zagrabiensis, ex parte bancalitatis per Majestatem dominus Rossi Sabathini, ut art. 8., |
ex nobilibus Josephus Raffay, vicecomes Varasdinensis, et Georgius Petkovich substitutus vicecomes
congregatione, die nempe 16. Maji, obiit ex ptysi Josephus Magdich, Suae Majestatis consiliarius et tabulae judiciariae assessor, ex hac familia in masculo ultimus. Sepultus apud moniales Zagrabiae. Ex propositis pro assessoratu domino Antonio Bedekovich, notario tabulae, domino Joanne Szaich, vicecomite comitatus Crisiensis, domino Georgio Petkovich, vicecomite comitatus Zagrabiensis, domino Georgio Ligutich, notario comitatuum Crisiensis et Zagrabiensis, Stephano Markovchich, emerito duorum banorum secretario, primus, dominus nempe Antonius Bedekovich, ex tabulae hujus
ad latus dominus lector Stephanus Putz et cathedralis Reess, ad evangelium Gaszparich et Gaal, ad epistolam Szkerba et Gradinszky, in choro Schitaroczi cum Mikinovich, ad infulam Bisztricey, ad pastorale Goymerecz. Ex magnatibus solennitati huic interfuerunt comes Ludovicus Patachich cum filio suo Joanne, comes Christophorus Orsich cum sua conjuge et vidua comitissa Petro-Keglevichiana. Credebatur aliquid facturus ecclesiae, sed nihil plane.
(Generalis Scherzer mortuus.) Sub initium Junii Vienna redux obiit in quodam pago Stiriae
ex confrontatione vicinorum et Kuzmincensium confessione repertum est, et ipsius villici Erdoediani, quod ita instructus fuisset a plenipotentiario. Quare uti rem hanc gravissime dominus Raffay appraehendit, ac pro summa sui confusione accepit, ita in me quaequae evomuit, statimque domino vicebano Joanni Rauch, protonotario Adamo Naisich, et Joanni Busan, suo avunculo, scripsit. Et si hoc opus steterit, caput apposuit, et conscriptores, praecipue dominum Kercselich et Petkovich immo et praesidem, comitem Patachich, diurnum nunquam habituros promisit, quod tantam confusionem eidem
confessione repertum est, et ipsius villici Erdoediani, quod ita instructus fuisset a plenipotentiario. Quare uti rem hanc gravissime dominus Raffay appraehendit, ac pro summa sui confusione accepit, ita in me quaequae evomuit, statimque domino vicebano Joanni Rauch, protonotario Adamo Naisich, et Joanni Busan, suo avunculo, scripsit. Et si hoc opus steterit, caput apposuit, et conscriptores, praecipue dominum Kercselich et Petkovich immo et praesidem, comitem Patachich, diurnum nunquam habituros promisit, quod tantam confusionem eidem causaverint. Ira fecit eum multa fari et arcaniora
tandem intermittendae conscriptionis facultas in Decembri est, absolutoque districtu uno, nempe Cisdravano seu Varasdinensi, die 15. Decembris dissoluta est. Acta conscriptionis cum cista ad archivum regni deponenda offerebantur domino Busan, sed, eo recipere nolente, apud praesidem, comitem nempe Joannem Patachich, remanserunt. |
Superius descriptae a folio 204. regni congregationi 27. Maji Zagrabiae incoatae addendum.
1.
(Klobusiczki comites.) Barones hactenus Klobusiczki, videlicet
(qua dicebat, se vera circa reformationem confiniorum et modum solutionis eorum praesentasse, ac ne prodeat veritas, ideo sic agi cum conscriptoribus) sustinebant |
clam comes generalis Draskovich, baro Stephanus Patachich et bancalitatis plenipotentiarius dominus Joannes Jursich, scriptis eatenus litteris ad bancalitatis praesidem, ut viderent pro bonis bancalibus maritimis, quae hac ratione ultro praegraviis subjecta manebunt, describens, rem totam 4 hominum potentia actam. Submisit autem replicam ipsam Jursich bancalitati, quam ille a locumtenente medio
ejus, Mathiae Plovanich, acceperat descripsitque. Et ab eodem domino Jursich habuit Kleffeldius. Fateor, rogatum me ab utroque fuisse pro eadem, sed neque contra reliquorum conscriptorum praescitum eam rogantibus dedissem, neque, quamvis ejusdem compilator, illam habui, quia prae manibus comitis Joannis Patachich remanserat, ut et nunc ea caream.- Interim quemadmodum apud Suam Majestatem locumtenenti et suprascriptis nota remansit, ita, proponente procul dubio Sua Majestate comiti Carolo Batthyanio bano res has et defectus atque eamdem replicam fors exhibente, apud Batthyanianam familiam
ex Preszeka, fuerat. Quarta eodem fere tempore erupit |
in pago Nagy Attak prope Legradinum, aeque infamis et prioribus similis, eo tantum infamior, quod nobilem Soebek in domo sua occisum cum domo combusserint.- Prima illa Kussichiana exsurgente factione, comes Joannes Patachich in bonis suis Rakovecz fuit. Prudenter rem illico exstinguendam dissipandamque ratus, ipse in persona per domus singulorum suorum subditorum ivit, ut praeeuntem se contra rebelles et damnificantes sequerentur. At sequentes nec precibus nec mandato habere potuit, utpote qui jam
habere potuit, utpote qui jam conspirasse censendi sunt, uti in effectu per 2. demonstrarunt factionem.
(Metus Zagrabiensium.) Zagrabiam ab aufugientibus ex Gradecz episcopi hominibus primae factionis nefanda delata sunt, ab adveniente comite Joanne Patachich ultro confirmata. Mirum et incredibile, quae Zagrabiae rerum facies et confusio. Metus ubique, res suas singuli intra muros civitatis regiae abscondere satagebant, ipsi plane capitulares. In capitulo praecluditur aditus cuique et nobilibus praecipue. Cum autem in canonicorum
conclusum per avaros ob educilla rusticos, nobiles a nemine canonicorum suscipiendos. In civitate educta ad forum quaedam tormenta, quae risum intelligentibus faciebant. Scholae per dies aliquot neglectae, immo Jesuitae ipsi ob metum dimissi fuerant, et rector collegii Zagrabiensis, pater Joannes Galliuff cum litteralibus documentis et aere collegii in Stiriam abiverat. Pluraque talia risum moventia facta sunt. Nobilitas, prout cuique vicinior extitit aliqua civitatum, in easdem se recipiebat rusque negligebat, quivis de suorum colonorum lamentans protervia et injuria.
monuimus, confiniis invigilaturus
degebat. Fata praemissa confestim ad eundem perscribuntur. Eo autem nil respondente et tumultuantibus in dies majora majoraque damna inferentibus seseque augentibus, sub episcopi Zagrabiensis praesidio Zagrabiae conferentiae habitae sunt, vicebano Joanne Rauch, vicecomite Josepho Raffay, exactore regni Joanne Busan aliisque, qui Zagrabiae erant, concurrentibus. Scriptum Majestati Suae regiae et incaute satis atque ante auditos tumuituantes, tumultus causa in conscriptionem rejecta et insinuata. Quod fuit filius ante patrem et crysi apud Suam
Fata praemissa confestim ad eundem perscribuntur. Eo autem nil respondente et tumultuantibus in dies majora majoraque damna inferentibus seseque augentibus, sub episcopi Zagrabiensis praesidio Zagrabiae conferentiae habitae sunt, vicebano Joanne Rauch, vicecomite Josepho Raffay, exactore regni Joanne Busan aliisque, qui Zagrabiae erant, concurrentibus. Scriptum Majestati Suae regiae et incaute satis atque ante auditos tumuituantes, tumultus causa in conscriptionem rejecta et insinuata. Quod fuit filius ante patrem et crysi apud Suam Majestatem non caruit, quasi princeps, regni
esset, cum antea primis nempe Januarii diebus, uti supra descriptum est, cum conscriptoribus egissent, conjecturabantur Viennae necessario, plebem per quospiam commotam exstitisse. Scriptum locumtenenti. Tum generalis ordinata insurrectio, banderia videlicet aliique nobiles sub vicebani Joannis Rauch ductu, ne regnum totum in favillas abeat. Permissum quoque (quamvis negatum postea), ut in rebelles animadvertatur, et parcatur nemini.
(De Stephano Domjanich.) His constitutis, donec ordines ad loca sua scripti sunt,
incineratione lamentans, in veritate autem observans Zagrabiensium dispositiones. Ipse equidem, uti cum Liubojevich communicabat et ad Szeverin personaliter accesserat, sic et cum tumultuantibus rusticis, uti commissioni exhibitae testabantur litterae, in quarum una scripsit, occidendum comitem Joannem Patachich, Kaszner et Raffay, pluraque talia. Cum porro observasset, caute secum ab omnibus, quos visitavit, agi, neque ullum vel conjecturando secum loqui, quid sive de tumultuantibus Valachis sive rusticis futurum sit, Zagrabiamque ad compescendos hos ultimos |
pagum Patachichianum Gay vocatum pervenit, tumultuantes ebrios reperit, fugat et dissipat, 20 eorum interceptis.
(Vicebanus pergit adversus tumultuantes. Creati ab eo officiales.) Vicecomitem ob tantum Zagrabiae de Bosakovina metum vicebanus Joannes Rauch cum Josepho Raffay, Georgio Jellachich aliisque nobilibus sequitur et Bosakovinae ob non compertum Petkovich furit. Nocte eadem Cristophorum Kercselich ad eundem quaerendum atque ad se ad bona Matlekovichii Sztanchich vocata reducendum relegat. Sequenti die cum 20 in terceptis ad
Sermage item et potissimum mater sua Juliana, nata Moschon.
(Conferentiae continuae, Zagrabiae a Busan, praeside episcopo, habitae. Vide fol. 336.) Zagrabiae quotidianae apud episcopum conferentiae, sed hac et sine actuariis et sub una domini Joannis Busan, Ladislai Lukauszki et Antonii Bedekovich quasi directione, aliis ad eas nec vocatis existentibus, ut imperium rursus Zagrabiae penes unum Busan esse videretur et acciperetur non sine indignatione et stomacho ab iis, qui negligebantur. Acta diei singulae referebat vicebanus
spoliat. Domino Raffay solo atque unico depraedanda Raven et Dubovecz constituto.) Vicebanus, acceptis licet a locumtenente, ut redeat, ordinibus, tantum abest quod rediverit, quin, ex Lonycza movens, bonis Verbovecz parcens viduae Alexandro-Patachichianae, non autem subditis comitis Joannis Patachich, bonis item Lovrechina viduae Petro-Keglevichianae, per medium mox dictorum bonorum transiens ad bona Jesuitarum, Tkalecz vocata, atque in ipsam pervenit curiam suamque fixit residentiam. Vinum, quod Jesuitarum erat, et a tumultuantibus relictum, seduxit exposuitque praedae. Boves
episcopalis banderii capitaneus Spoliarich gregem porcorum integrum directe Jesuitarum postquam submisset Zagrabiam et levissimo divendidisset pretio, vicebanus quoque boves dum per Zagrabiam depelli fecisset aliique alia, res in certitudinem venit.
(Joannes Galliuff, rector collegii, sollicitus pro bonis Jesuitarum.) Quare collegii Zagrabiensis rector, pater Joannes Galliuff, cum uno patre collegii consultore ad me, qua societatis amicum, (honor iste deferri a provinciali solet, quo me etiam pater Theophilus Tonhauser sub suo
levissimo divendidisset pretio, vicebanus quoque boves dum per Zagrabiam depelli fecisset aliique alia, res in certitudinem venit.
(Joannes Galliuff, rector collegii, sollicitus pro bonis Jesuitarum.) Quare collegii Zagrabiensis rector, pater Joannes Galliuff, cum uno patre collegii consultore ad me, qua societatis amicum, (honor iste deferri a provinciali solet, quo me etiam pater Theophilus Tonhauser sub suo provincialatu, atque anno 1752. sub rectoratu patris Stephani Pepen, Carniolo, honoratum voluit, pertinente |
eximere. Haec summa erat instantiae per me scriptae, nulla vicebani, nulla cujuspiam alterius mentio, videbaturque contentus rector.- Abiit tamen, eodemque die apud viduam baronessam Josephi olim Sermage cum aliis procuratorum, nempe Benedicto Krajachich, Ladislao Lukanszki et tabulae assessore Joanne Jursich atque aliis pransus est. Uti ubivis sic et ad eam tabulam de iis, quae acciderant, sermo erat. Rectore gravius conquerente stimulantibusque omnibus, ut ad aulam praesentaret negotium, ac sinceritate plena uteretur, a prandiis et hausto vino eo devenit confidentiae, ut porrigendam
in Biszag tumultum causasse, nihilominus liberatoris patriae nomen aquisivisse Busanii, Raffaji ac sui ipsius suffragio, talia scribente Raffaji affine et filiae vicebani cupito sponso Nicolao Skerlecz; plurimaque similia sub accuratissima crisi fiscalis sui Benedicti Krajachich conceptu et domini Joannis Jursich (a quo haec mihi erant communicata) approbatione. Comitissa quoque vidua Petro-Keglevichiana, nata comitissa Draskovich, medio cujusdam in aula commorantis cognatae suae, ni fallor Praidauss, lamentari de sui ruina non destitit. |
indignatio et cassae comitatibus assignandae enatum projectum est. Miseriam incarceratorum horum medio Suae Majestatis confessarii pater missionarius et praefatorum miserorum spiritualis et ex officio suo ad eorum preces pater nempe Mathias Jussich aut potius hujus nomine collegii rector, pater Joannes Galliuff, exposuit,
ipsisque jussu regio provideri postea debuit. Scopus examinis vicecomitibus impositi is esse videbatur, ut prodeat, tumultus causam conscriptionem conscriptoresque fuisse. Neutiquam attamen prodire istud potuit, neque vel unus hoc confessus est, nisi
Viennae non fuerit.
(Commissio Zagrabiam ordinata. Praeses dominus comes Altham.) Tandem ergo uti Kanisam supradescripta caesarea regia commissio ordinata fuit, sic eodem tempore et Zagrabiam. Pro praeside commissionis nominatus comes Michael Joannes ab Altham, aurei velleris eques et Bohemicae cancellariae vicepraeses. Assessores ejusdem dominus de Millersdorff, natione Bohemus et ejusdem cancellariae consiliarius, amicus ille Jesuitarum. Ex tabula regia dominus Gabriel Pecsy, protonotarius palatinalis, ex regno dominus Adamus Naisich,
Qua Chaktorniae occasione de omnibus eum informavit et indoluit, effectum bonum commissionis spectari non posse ob unius Naisich ad commissionem assumptionem. Bonum fore, si quispiam alter adjungeretur. Et si ex magnatibus adjungendus aliquis, tunc baro Stephanus Patachich. Si ex nobilitate, tunc Joannes Jursich. Interim suam excellentiam posse audire et caeteros. Varasdinum cum appulisset Althamius, et a vidua Petro-Keglevichiana et barone Stephano Patachich aequalia audivit suspiria.
(Initio commissionis acta.) Zagrabiam appellens
vicarius pro sua dicacitate acerbiora de eo retulit. Episcopus ipse, sive ut praesidi assentiretur sive ex sua inconstantia, nil bene de eo sensit, seseque in conscriptionis merito Naisichium induxisse fatus est, atque ita reliqui, qui accedebant.
(Joannes Jursich commissarius. Raffay accusatus.) Actuarius Bisztriczey in illo dierum trium otio visitavit Krajachich, Jursich et primo loco viduam baronessam Sermage. Haec copias fundebat lacrymarum ob injurias, quas accepisset a vicebano Rauff, protonotario Naisich, qui
viduam Sermage accessit visitavitque, et dubitari non potest, quin plurima audiverit. Quare velociori cursore reginae haec omnia significavit et commissioni adjungendum, (etsi erga suas expensas et salarium a se pro reginae servitio et tantorum lamentantium solatio eidem persolvendum), dominum Joannem Jursich postulavit impetravitque. Porro Jursich de sui postulatione ab actuario edoctus, in rus abiit, ut abesset, dum vocaretur, prouti et absens est evocatus, ad sese sistendum pro concommissario. Sicuti vero reliqui in arce hospitati sunt, sic et Jursich. Quae ad commissionem accessio
deleret, proinde nec mihi necessum esse cartham gratis onerare. Itaque ut me ab homine expediam, volente plures ubique proponi, hoc etiam dedi pro memoria.
(Propositi pro officiis.) In casum gubernii. Ad idem gubernium ex magnatibus vel Joannes Nepomucenus Erdoedy, aut Stephanus Patachich, vel demum Joannes. Ex clero: si non videretur episcoporum quispiam, nempe ex Zagrabiensi, Bosnensi, Syrmiensi et Segniensi, tanquam in regno Sclavoniae existentibus, tunc aut Josephus Galliuff, aut ego, vel Balthasar Petkovich. Ex nobilitate:
Itaque ut me ab homine expediam, volente plures ubique proponi, hoc etiam dedi pro memoria.
(Propositi pro officiis.) In casum gubernii. Ad idem gubernium ex magnatibus vel Joannes Nepomucenus Erdoedy, aut Stephanus Patachich, vel demum Joannes. Ex clero: si non videretur episcoporum quispiam, nempe ex Zagrabiensi, Bosnensi, Syrmiensi et Segniensi, tanquam in regno Sclavoniae existentibus, tunc aut Josephus Galliuff, aut ego, vel Balthasar Petkovich. Ex nobilitate: Adamus Naisich, Franciscus Kussevich, ut rerum notitia magis
episcoporum quispiam, nempe ex Zagrabiensi, Bosnensi, Syrmiensi et Segniensi, tanquam in regno Sclavoniae existentibus, tunc aut Josephus Galliuff, aut ego, vel Balthasar Petkovich. Ex nobilitate: Adamus Naisich, Franciscus Kussevich, ut rerum notitia magis praediti; Georgius Pogledich item, aut Joannes Jursich, vel Lucas Novoszel Posegae vicecomes et commissionis Veröcensis membrum, vel demum Josephus Jagussich, sive Georgius Petkovich. Addita cuivis ratione et gestorum hactenus consideratione. Pro vicebanatu, si pure honoris munus esset et tabulae cujuspiam membrum, vel Adamum Naisich,
supplebant, ut ideo duorum fuerint supremi comites comitatuum, ratione hac in officio et dignitate sua munus vicebani permaneret. Si vero vicebanus in militaribus suppleret banum, tunc vel Georgius Pogledich jam colonellus, vel Gabriel Skerlecz, vel Wolffgangus Jellachich. Pro protonotario vel Joannes Jursich, aut Antonius Bedekovich, vel Petrus Skerlecz, cancellarii Hungariae secretarius. Pro secretario consilii gubernialis Nicolaus Skerlecz, aut Benedictus Krajachich, vel Ladislaus Lukauszki, sive Stephanus Markovchich. Pro perceptore regni generali tanquam melius possessionati
ecclesiae juribus et privilegiis, tot item ecclesiae incendiis, prouti etiam propriis, quos actu praestarent. Quaerent item deponentque summas debitas, et quo eas capitulum elocabit. Arenda etiam in praejudicium mensae canonicalis tam abjecto pretio arendari nequiret. Verum Georgius Reess custos. Joannes Paxi aliique sustinuere, capitulum esse liberum ea, qua vellet, ratione summas elocare, neque aliquem factum uni favorem sibi praetendere posse. Replicabam, summas parochorum, collegiorum esse aliarumque piarum fundationum, quomodo ergo liberum est capitulum damnificare parochos, qui sacra
sunt, saecularium autem cassati ut praegravia. Plurima his similia facta, a quibus praescindo. Mirabar, saeculares ista non advertisse, aut si animadverterunt, semet hinc non defendisse. Immo audivi, pro veritate nihilominus non sustineo, quod praefectus episcopi Josephus Delimanich cum canonico Joanne Paxi regulationem illam, de qua postea, conceperint. Quod vel inde suspectum, quia ad singula puncta clero favet augetque
cleri reditus in duplo.- Episcopus igitur, Ressius, Paxius, Putz, Althamio 55 milia pecuniarum enumerari faciunt ex interesse quinque a cento,
tumultus, spani occidi, horum spoliari comburique domus a tumultuantibus debuissent. Et cum hoc factum non sit, immo hi capita semet effecerint, consequens est, saevitiem causam tumultui praebere non potuisse, quia neque spani et officiales vi rapti sunt, sed illico praeiverunt. Ut cum comes Joannes Patachich ad primae factionis exstingvendum ignem suos convocans accedere voluisset, ab officialibus suis (quia nempe cum reliquis confoederatis et tumultus autoribus) renitentiam et primam resistentiam expertus est. Qui dein sequenti die factionis fuere capita.
sessioque est dissoluta.- Quantum a cantore Adamo Ztepanich intellexi, eodem, quod subscripserunt, scripto continebatur; et lectam fuisse in capitulo epistolam illam, ad banum datam, et esse canonice capitularem, immo singulum ex subscribentibus fuisse praesentem. Hinc dum idem cantor canonicum Joannem Koosz interrogasset, qua ratione subscripsit, cum occasione mortis praepositi nec Zagrabiae fuerit, neque,integro mense Julio, reposuit, episcopum et Paxium omnes decepisse.
Actionem etiam compilare oportuit, ne in mendacio banus remaneat. Malenich directionem suscipere secus
instantia delegatum episcopi fiscalem. Episcopus in decreto, sive a Paxi sive a Malenich concepto, eum expressit fiscum dioecesanum, designatque pro praeside judicii Georgium Reess. Assessores ponit cathedralem Georgium Gaal, Kemlek Nicolaum Magdich, Varasdinensem Michaelem Szkerba, et canonicos Joannem Paxi, Andream Gradinszki, Antonium Popovich, item Jesuitam Antonium Werntle, et e Paulinis Gerardum Tomasich, e capitulo Chasmensi Georgium Jambrekovich; pro forma et mutos futuros postremos hos 4, priores vero totius factionis capita, exceptis Gaal et Szkerba. Atque ut legaliter procedant,
debeat, petiturus consilium. Svadet iste, petendum mandatum, spondetque illico expediendum. Benedictus Krajachich a Lukauszkio, affine suo, ad defendendam causam animatus jam fuerat, modo exstet locumtenentis mandatum.
Dum praemissa agerentur, die 24. Septembris a sancto Joanne in Selina, ubi apud parochum Nicolaum Dumbovich, sub me olim Viennae alumnum, pernoctatus sum, et habito de Marcha, nescio quomodo occurrente, sermone fors, cujus tamen non recordor, dixerim, spem non esse, ut unitis restituatur, cum schismatici Rasciani Viennae protegantur; postea idem
sum neque ille de processu quidpiam mihi |
retulit. Habeat ingratus praestitorum a me sibi beneficiorum Deum vindicem, quia omnipotens dixit: mihi vindictam ego retribuam. Sed hoc omisso et ad propositum redeundo, a Selina ergo Zagrabiam eundo, obvium habeo comitem Joannem Patachich, quia Zagrabia eo die moverat, ab hoc ultra semialteram collocutus sum horam, atque ab eodem tam de actionalibus primo edoctus sum criminibus quam et supradescriptis circumstantiis, passioneque illa plus quam judaica, ut majorem temporis partem in eo, quid fieri expediat,
excipienda quadam fassione. Missi sunt Georgius Berkovich custos et Franciscus Mihanovich succentor, qui, quo ducerentur, ignorabant. Hos sequenti die ad Szeszvete adduxit comes ipse, coram quibus ego in plenipotentiarios meos |
cantorem Adamum Ztepanich et comitem Joannem Patachich fassus sum, illique cum comite rediverunt Zagrabiam, ego vero Varasdinum profectus sum et redivi.
Interea frater meus de procuratore fuit solicitus, et postquam nemo accipere voluisset, facta instantia ad locumtenentem pro mandato recurrit, qui illud statim expedivit et
similibus in circumstantiis fecissent. Occasionem porro perjurio illi canonici Thauszy praebuere res Kukuljevichianae, quae ab anno 1751., morte videlicet canonici Wolffgangi Kukuljevich, apud me fuere in deposito, et fato quodam illo ipso die, quo comparitio adornabatur, parochus in Mihovljan Joannes Kukuljevich pro rebus eisdem intra legatarios dividendis submiserat. Has quia educi canonicus Thauszy vidisset, fratri episcopo sub juramento retulit, meas me subduxisse, nocte illa domi fuisse, omnia abduxisse, quod et moniales ex luminis visu confirmavere. Mentiti omnes.
deferantur epistolae. Skerleczium meum esse amicum sciens, dedi eidem omnia, exceptis epistolis, quas eo scripsi die et per postam ordinariam exmisi, enormiter in Krajachichii fide deceptus.
Destinaveram, Petovium ad patres Dominicanos concedere, ibidemque dominus parochus in Mihovljan Joannes Kukuljevich pro me hospitium procuraverat. At quia comitissa vidua Alexandro-Keglevichiana, nata Theodora Petazzi, pro me resciverat, provisorem suum cum equis ad me mittit rogatque, ut ad bona sua Reka atque ad se venire vellem. Itaque 13. Octobris ad praefata bona Reka et praedictam
immo ex praefecto episcopi, cui restituta est) eum capituli lectorem nominat. Josephum Galliuff, tanquam contra me mentitum in supradescripto negotio, archidiaconum Kemlek dicit, fratrem suum Nicolaum Thauszy, perjurum etiam contra me, archidiaconum Vasca, canonicum vero parochum in Mihovljan Joannem Kukuljevich. Domus Magdichii praepositurae vicinas Gaszparichio, Malenichii Delinichio confert palamque facit, nullum meritum apud se esse quam hostem mei se palam profitentium. |
Promoti hi ad episcopi vota ab optione praedii
Vocati officiales cum nil declarare vellent, populo clamante enormiter et dicente, ut hoc adminus dicant, quod deteriores mancipiis Turcarum sint, praestaretque miseros illos Turcas esse quam subditos, milleque talia in adstantia officialium, omnino tacentium ac nihil respondentium, comes Joannes Patachieh, qua operis conscriptionalis praeses, in populum invehi coepit palamque edicere, quod,
si sui forent subditi, penderent quam plurimi, tum de respectu erga commissionem eos admonere coepit. Qua re placato clamore, conscriptores reliquos convocat, et, quid in
quia mortem comitis Ludovici Erdoedy cum praemeditata illa regulatione exspectaverit et ipso mortuo primura stabiliverit. Qua ex re arguebat Altham et locumtenentis actualis Adami
Batthyan facilitatem remissionemque et quorundara praepotentiam, maxime autem vicebani Joannis Rauch, cui qua supremo comiti oppressionem et quidem ob quantum regium contributionale impedire incumbebat, vel negligentiam vel cum Raffay conjunctionem. Et dum de hoc interrogasset, eccur nempe Rauch tametsi supremus comes talia permisisset, quae defunctus locumtenens non permittebat,
tandem elapsis diebus aliquot dispositio illa regia publice dictata est, ut ad omnium perveniret notitiam et observare eam praeceptum. Tum constituta est deputatio sub praesidio locumtenentis, quae reflexiones quaspiam faceret. Et ad hanc lecti sunt deputationem comes Orsich, canonicus Malenich, Joannes Busan, Georgius Petkovich, Thomas Schytaroczi, et pro actuario Petrus Ballog, ut sequenti anno atque sub decursu banalis tabulae operarentur.
(Joannis Busan deutri puncta.) Porro Joannes Busan, in publicis regni negotiis pertractandis
reflexiones quaspiam faceret. Et ad hanc lecti sunt deputationem comes Orsich, canonicus Malenich, Joannes Busan, Georgius Petkovich, Thomas Schytaroczi, et pro actuario Petrus Ballog, ut sequenti anno atque sub decursu banalis tabulae operarentur.
(Joannis Busan deutri puncta.) Porro Joannes Busan, in publicis regni negotiis pertractandis semper, infelix, quod nec unicum eidem commissum unquam beneverterit reipublicae, ob ejusdem subtilitates sive quod rem non perceperit et sit assecutus, uti eam ex praemissa dispositione regia
lecti sunt deputationem comes Orsich, canonicus Malenich, Joannes Busan, Georgius Petkovich, Thomas Schytaroczi, et pro actuario Petrus Ballog, ut sequenti anno atque sub decursu banalis tabulae operarentur.
(Joannis Busan deutri puncta.) Porro Joannes Busan, in publicis regni negotiis pertractandis semper, infelix, quod nec unicum eidem commissum unquam beneverterit reipublicae, ob ejusdem subtilitates sive quod rem non perceperit et sit assecutus, uti eam ex praemissa dispositione regia intelligere poterat, sive fine alio, quemadmodum
synodo acceptantibus et comprobantibus.
Gisulphus Longobardus dux Forojuliensis, christiana religione circa 605. suscepta, regno Longobardico majestosius futurum ratus, si |
patriarchica sedes Aquilejam redeat, mortuo Heliae successore Severo, a clero illo Joannem in patriarcham Aquilejensem eligi crearive eo facilius procuravit, quod flagrasset id temporis diuturnum schisma in ecclesia ob trium capitulorum defensionem, et Fori Julii clerus una cum Joanne electo defensioni huic insisterent, e contra Gradensis ecclesiae antistites ex horrore
patriarchica sedes Aquilejam redeat, mortuo Heliae successore Severo, a clero illo Joannem in patriarcham Aquilejensem eligi crearive eo facilius procuravit, quod flagrasset id temporis diuturnum schisma in ecclesia ob trium capitulorum defensionem, et Fori Julii clerus una cum Joanne electo defensioni huic insisterent, e contra Gradensis ecclesiae antistites ex horrore Longobardici dominatus subacta a Graecis maritima Venetiae et Istriae parte, prouti etiam ne possesso diu honore spoliari ecclesiam suam paterentur, in concordiam cum Romana ecclesia rediverunt, et
locumtenente, sub praesidio episcopi Zagrabiensis Zagrabiae 27. Februarii celebrata.
(Vicebanus exit ad praedas.) Patente jam ex incineratis nobilium curiis supradescripto rusticano tumultu, adversus eos banderia sub ductu vicebani Joannis Rauch ut educantur et prodeant, constituitur. Item nobiles, canonici aeque, ut sui loco mittant, statuitur. Joannes Rauch plene autorizatur. Zagrabiae consilium constans sub episcopi praesidio decernitur, cujus directorium esset Joannes Busan, et quos ipse assumere voluerit. Mirere lector,
exit ad praedas.) Patente jam ex incineratis nobilium curiis supradescripto rusticano tumultu, adversus eos banderia sub ductu vicebani Joannis Rauch ut educantur et prodeant, constituitur. Item nobiles, canonici aeque, ut sui loco mittant, statuitur. Joannes Rauch plene autorizatur. Zagrabiae consilium constans sub episcopi praesidio decernitur, cujus directorium esset Joannes Busan, et quos ipse assumere voluerit. Mirere lector, et episcopum in causa simili praesidium assumpsisse, et spreto locumtenente, neque vocato vel consulto, talia
rusticano tumultu, adversus eos banderia sub ductu vicebani Joannis Rauch ut educantur et prodeant, constituitur. Item nobiles, canonici aeque, ut sui loco mittant, statuitur. Joannes Rauch plene autorizatur. Zagrabiae consilium constans sub episcopi praesidio decernitur, cujus directorium esset Joannes Busan, et quos ipse assumere voluerit. Mirere lector, et episcopum in causa simili praesidium assumpsisse, et spreto locumtenente, neque vocato vel consulto, talia ordinata fuisse.
(Conferentiae quotidianae celatae.)
ad has relationes taciebat, suarumque cunctarum actionum encomia. Ordines item homicidiorum, praedarum universorumque actuum, supra descriptorum. Verum occasione commissionis Althamianae regiae dum de his fuisset inquisitum, suppressa sunt omnia harum conferentiarum acta. Convictus vicebanus Joannes Rauch, miramurque causam, quod scriptas ad se litteras ex hoc consilio conferentiali non exhibuerit commissioni. Fors ob episcopum ejusque preces, qui, immemor lenitatis, medio Busanii vicebano scribi fecit: ure, seca, macta, rape, occide, sed et nostri memor.
Quarta conferentia
(Deputatio urbarialis.) Locumtenens comes Adamus Batthyan, qui ultra tabulae banalis praesidium deputationis quoque, sic dictae urbarialis, (anno superiore regio jussu constitutae ad elaborandum urbarium), quae constabat assessorio domini Joannis Busan, canonici Georgii Malenich,
vicecomitis Georgii Petkovich, qui et praeses, descriptam sibi hominum Montis Claudii contumaciam et tumultum tam bano Viennam, quam et vicino generalatui Varasdinensi extemplo significavit, ut pro tumultuantibus palam dicerentur
vero, quibus ad talia contribuant et succurrant.
(Animi politicorum separati.) Incredibile est, nec ullis potest exprimi verbis, quam erant singulorum animi separati et disjuncti, bellumque revera erat in calamis animisque Croatarum. Vicebanus Joannes Rauch, Joannes Busan et Josephus Raffay, atque ii, qui his afficiebantur, pro sua stabant veteri potentia. Alii contra eos passim, apparebatque horum caput esse Joannes Jursich, tabulae judiciariae assessor, suprafatus Ladislaus Lukauszki, aliique passim. Protonotarius vero Adamus Naisich
talia contribuant et succurrant.
(Animi politicorum separati.) Incredibile est, nec ullis potest exprimi verbis, quam erant singulorum animi separati et disjuncti, bellumque revera erat in calamis animisque Croatarum. Vicebanus Joannes Rauch, Joannes Busan et Josephus Raffay, atque ii, qui his afficiebantur, pro sua stabant veteri potentia. Alii contra eos passim, apparebatque horum caput esse Joannes Jursich, tabulae judiciariae assessor, suprafatus Ladislaus Lukauszki, aliique passim. Protonotarius vero Adamus Naisich quo inclinabat,
verbis, quam erant singulorum animi separati et disjuncti, bellumque revera erat in calamis animisque Croatarum. Vicebanus Joannes Rauch, Joannes Busan et Josephus Raffay, atque ii, qui his afficiebantur, pro sua stabant veteri potentia. Alii contra eos passim, apparebatque horum caput esse Joannes Jursich, tabulae judiciariae assessor, suprafatus Ladislaus Lukauszki, aliique passim. Protonotarius vero Adamus Naisich quo inclinabat, dubium est ob ejus indolem.
(Bano exhibita epistola Lukauszkiana ad Altham
quoque die 8. Martii reverendissimus dominus Nicolaus Petrichevich, praepositus Chasmensis, abbas infulatus sancti Nicolai de Gacska et canonicus Zagrabiensis, vir integer et vitae exemplaris, singulari erga beatam virginem Mariam devotione. Cui in praepositura successit Joannes Paxi, canonicus a latere episcopi, in canonicatu Mathias Petrovich, parochus in Gradecz.
Sabariense approbati, copulari petit, parocho nullam difficultatem movente, dummodo sibi debitum sive stolla exsolvatur. Quo facto, eosdem conjungit. Re delata Zagrabiam et parochi Varasdinensis testimonio firmata, citatur ordmatus maritus Zagrabiam. Quo cum proficisceretur, in Selina ad sanctum Joannem aliorsum abit, per comitem procuratorem Salich uxori nuncians, ut se sequeretur. Quod et factum est. Ab anno 1752. sic sunt commorati et convixerunt duarum prolium partu. Anno autem hoc, nescio quomodo, notarius comitatus dominus Jablonczai uxorem novit et vicecomitem suum Lucam Novoszel
(Instantiae, ad Majestatem per privatos missae, remissae.) Remissae cum mandatis multorum contra plurimos commissionis praesidi instantiae. Praecipuae fuere baronessae viduae Sermage in causis violentialibus contra vicebanum Joannem Rauch, item subditorum comitis Draskovich ex Sztenichniak contra eundem, necnon subditorum marchionis Perlasz dominii Ozaly contra dominium.
ageret et prae appraehensione infirmaretur. Recurrit ad dominum Jursich pro consilio, qui submissam legisset approbassetque epistolam, sed et iste, quid svadeat, non reperit. Ergo uterque noctu ad me veniunt, per superos, quid agendum, rogant. Lukauszki patrui condam sui Joannis lectoris ecclesiae Zagrabiensis beneficia mihi oggerit, rogatque, ut in perplexo hoc casu, quid agendum puto, aperiam. Relectis omnibus, cum, quae facta fuerant, fieri infecta nequivissent, consulo:
tunc quaestio, quis actor esse debeat. Pars Raffajum esse oportere sustinuit, sed vicerunt illi, qui Lukauszkium esse debere dixerunt. Ergo actoratus imponitur Lukauszkio, designatur comes Petrus |
Sermage pro judicii hujus praeside, adjunctis eidem domino Joanne Jursich, Nicolao Bedekovich etc. Sane factum hoc regni etiam coram me vituperavit cancellarius, quod videlicet ad processum rem hanc regnum inviaverit, cum studiose per se factum esse dixisset, ut mandato protectionali gaudeat Lukauszkius, per quod intelligere poterant, hominem
conclusum, ut dominus Busan exordium suum apponeret, medium Draskovichii foret, et ex his duabus repraesentationem ad Suam Majestatem elucubraret, quod et fecit. Ablegationis autem necessitatem non esse videbatur, modo adminus, prouti et accidit.
(Joannis Rauch resignatio.) Vicebanus Joannes Rauch, qui jam ab anno superiori ad abdicandum semet officiis suis disponebatur, nec tamen persvaderi poterat, nescio qua ratione quibusve permotus motivis aut fors depositionis metu, sub initium mensis Maji anni hujus 1756. vicebanatum et
apponeret, medium Draskovichii foret, et ex his duabus repraesentationem ad Suam Majestatem elucubraret, quod et fecit. Ablegationis autem necessitatem non esse videbatur, modo adminus, prouti et accidit.
(Joannis Rauch resignatio.) Vicebanus Joannes Rauch, qui jam ab anno superiori ad abdicandum semet officiis suis disponebatur, nec tamen persvaderi poterat, nescio qua ratione quibusve permotus motivis aut fors depositionis metu, sub initium mensis Maji anni hujus 1756. vicebanatum et supremi comitis comitatuum Zagrabiensis et
Croatiae jure uxoreo possessionato, Cristophoro Viczki. Quo tam per se quam et per affinem suum dominum nempe personalem Georgium Fekette deprecante, res eo devenit, ut Adamus Naisich, antea protonotarius, ad vicebani tantum officium
elevaretur, pro protonotario autem candidarentur Joannes Jursich, Antonius Bedekovich, uterque tabulae judiciariae assessor, Petrus Skerlecz, cancellarii aulae Hungarici secretarius, ac demum Georgius Ligutich, comitatuum notarius.
(Novus vicebanus et protonotarius.) Sub initia igitur mensis
repetit. Sermocinationes, ut fieri solet, variae pro cujusvis intellectu. Isti guberniale inducendum meditabantur consilium, illi locumtenentiali consilio subdenda dicebant omnia; separandos comitatus; in Daniele Rauch 1714. desiisse potestatem creandorum supremorum a bano comitum, in filio ejus Joanne Rauch perditos esse comitatus; banalem autoritatem sepultam; milleque alia pro genio cujusque.
(Joannes Rauch criminaliter attrahendus praecipitur.) Vix autem loco suo decesserat emeritus vicebanus Joannes Rauch alterque ei suffectus est,
consilio subdenda dicebant omnia; separandos comitatus; in Daniele Rauch 1714. desiisse potestatem creandorum supremorum a bano comitum, in filio ejus Joanne Rauch perditos esse comitatus; banalem autoritatem sepultam; milleque alia pro genio cujusque.
(Joannes Rauch criminaliter attrahendus praecipitur.) Vix autem loco suo decesserat emeritus vicebanus Joannes Rauch alterque ei suffectus est, cum baronatus loco, quem eidem conferendum rumor ferebat et suspicabantur etiam prudentiores, ecce in talis tantique viri opprobrium in causa et
a bano comitum, in filio ejus Joanne Rauch perditos esse comitatus; banalem autoritatem sepultam; milleque alia pro genio cujusque.
(Joannes Rauch criminaliter attrahendus praecipitur.) Vix autem loco suo decesserat emeritus vicebanus Joannes Rauch alterque ei suffectus est, cum baronatus loco, quem eidem conferendum rumor ferebat et suspicabantur etiam prudentiores, ecce in talis tantique viri opprobrium in causa et merito subditorum Draskovichianorum Sztenichniakiensium fulminatorium contra illum legitur mandatum, immo
regio quidem nomine repraehendatur, sed per comitatum criminalis plane eidem processus erigatur. Haec tanquam minus exspectata vel ab ipsis domini
Rauch inimicis non probabantur, at compassionem causabant. Sufferenda tamen fuere.
(Joannis Rauch descriptio.) Caeterum Joannes Rauch, filius Adami Danielis, aeque olim vicebani, vir capax, perspicax et ad statistica natus quasi videbatur. Eloquentiam singularem in fando et scribendo habuit, staturae majoris, et lectus apprime. Pato patriae hujus, quae bonis caret
comitatum criminalis plane eidem processus erigatur. Haec tanquam minus exspectata vel ab ipsis domini
Rauch inimicis non probabantur, at compassionem causabant. Sufferenda tamen fuere.
(Joannis Rauch descriptio.) Caeterum Joannes Rauch, filius Adami Danielis, aeque olim vicebani, vir capax, perspicax et ad statistica natus quasi videbatur. Eloquentiam singularem in fando et scribendo habuit, staturae majoris, et lectus apprime. Pato patriae hujus, quae bonis caret litteris, at in metaphysicis et sophisticis
et, quod bene accidit, locumtenenti, quod male actum fuisset, Rauchio tribueretur. Ob hoc demum se ipsum immolavit, quia ex omnibus illis, quae eidem tribuebantur, in commissione regia facillime se expedire poterat, si Batthyanios offendere voluisset. Vide infra fol. 367. et seqq.
Joannes Busan, qui protonotariatum sperabat, priora tulit molestius, toleranda tamen fuere.
(Banus jubet moneri quosdam, ut petant officium supremi comitis. Supremi comites comitatuum Zagrabiensis et Crisiensis.) Banus porro Viennae postquam ex
de magnatum et plurimorum nobilium murmure, quod Jursich neglectus sit, litteris suis locumtenentem admonet, ut pro supremi comitis officiis libertatem recurrendi esse insinuet moneatque Gabrielem Skerlecz, colonellum equestris ordinis, Balthasarem Magdalenich, tabulae judiciariae praesidem, et Joannem Jursich, ut pro officio supremi comitis instarent. Erat, uti superius monuimus, Benedictus Krajachich Viennae constanter, qui pro comite generali Josepho Draskovich instantiam quoque exhiberi curavit, revelando hoc ipsum generali. Iste adit locumtenentem rogatque pro commendatione ad banum.
videri, quae passio contra hunc miserum esset, quod absoluto et innocenti reperto re hac nocere vellent, quos passionatos non esse, officii dignitas exigeret,
esse, officii dignitas exigeret,
Skerlecs consiliarius. Jursichii expeditio ad officium supremi comitis comitatus Zagrabiensis. Salaria vicebano, protonotario a Majestate ordinata.) Erant praemissorum tempore Viennae protonotarius Petrus Skerlecz, in consiliarium regium hoc tempore etiam resolutus; Joannes item Jursich, in cujus expeditione ad officium supremi comitis comitatus Zagrabiensis expositum, quod ad commendationem bani hoc charactere sit insignitus, hocve tum ideo, ut videant Croatae, banum in
gratiis esse reginae ejusque commendationem ad consequendam promotionem
ordinati sunt fl. Rh. 400. Benedictus Krajachich bancalitatis plenipotentiarius et in Sclavonia agens, uti etiam commissionis invalidorum (quod antea erat Jursich) resolutus est cum 300 annue fl. salario. Comitis autem cancellarii plenipotentiarius aeque in locum promoti Joannis Jursich resolutus est tabulae judiciariae assessor dominus Antonius Bedekovich.
(Banus Carolus Batthyan resignat banatum.) Sub finem mensis Junii et initia Julii tabulae judiciariae notarium et conferentiarum secretarium dominum Nicolaum
ab exteris nunc quaeratur in Croatia, quae olim nec a domesticis cognoscebatur.
Haec aliaque plurima si prudenter perspiciantur et ratio status consideretur felicitatisque publicae, immortalem reddunt banum Batthyan. Commendant vel maxime ejus vicebanum Joannem Rauch, qui sicuti unus ea, quae boni publici sunt, considerare scivit, sic etiam talia ursit, proposuit, sustentavit sui, ut fieri solet, ruina, quia concertandum illi erat cum talibus, qui vel haec non intellexerunt, vel privati potius quam publici rationem habuerunt. Praeterea quis
praejudicia tollere hominum, in uno usu sese firmantium? Neque rem optimam illico, sed tempore poni, cognosci. Nec illico nascimur viri nec docti. Quin ipsa Christi fides suo tempore firmata est. Primi ejus institutores martyrio omnes affecti sunt.
(Joannis Rauch laudes.) Erat una solaque bani hujus infelicitas, quod plures Rauch non habuerit. Si enim vel 20 habuisset, res Croatiae non solum elevasset, sed plane etulisset. Erat in homine isto zelus, et verum quidem publici, neque regno et jurisdictioni autoritative publicae
fuisset, amittere eam debuissemus. Bani vero in officio conservatio erat patriae elevandae medium unicum, uti effectus docuit. Et si ultro mansisset, plura erant speranda, nec tanta sentiremus vulnera, quae praesente bano perferimus. Proinde qui scit, per media quaerendum finem esse, vicebanum Joannem Rauch in praemissis culpare non potest. Haec pro veritate ipsa. Si enim ex odio personarum scribendum foret, cum neuter amicus meus haberetur sed pro notorio uterque inimico, satis iis, satis posteritati, satis publico bono injurius forem.
(In
his satis.
(Bani Batthyan in cathedrali Zagrabiensi memoria.) Praeter suprascripta memoriam sui Bathyanius banus in cathedrali hac Zagrabiensi basilica (reliquit), dum anno hoc 1756. particulam lingvae sancti Joannis Nepomuceni huic submisit donavitque cum capsula ecclesiae. Hanc
episcopus instituta processione publica, clero, religiosis, nobilitate confluentibus, detulit et in cathedralem retulit servandamque dedit. Canonicus Joannes Baptista Paxi egit encomiasten tam martyris quam et
(reliquit), dum anno hoc 1756. particulam lingvae sancti Joannis Nepomuceni huic submisit donavitque cum capsula ecclesiae. Hanc
episcopus instituta processione publica, clero, religiosis, nobilitate confluentibus, detulit et in cathedralem retulit servandamque dedit. Canonicus Joannes Baptista Paxi egit encomiasten tam martyris quam et donantis festo ipso sancti Joannis. Atque ab hoc anno in cathedrali introductum, ut, absolutis praevie iis, quae juxta rubricam sunt ecclesiae cathedralis, divinis officiis, tum sancti Joannis Nepomuceni cum sacro cantato solenni et
donavitque cum capsula ecclesiae. Hanc
episcopus instituta processione publica, clero, religiosis, nobilitate confluentibus, detulit et in cathedralem retulit servandamque dedit. Canonicus Joannes Baptista Paxi egit encomiasten tam martyris quam et donantis festo ipso sancti Joannis. Atque ab hoc anno in cathedrali introductum, ut, absolutis praevie iis, quae juxta rubricam sunt ecclesiae cathedralis, divinis officiis, tum sancti Joannis Nepomuceni cum sacro cantato solenni et panegyri agatur memoria. Instituta est etiam confraternitas, sic dicta sancti Joannis, quae
in cathedralem retulit servandamque dedit. Canonicus Joannes Baptista Paxi egit encomiasten tam martyris quam et donantis festo ipso sancti Joannis. Atque ab hoc anno in cathedrali introductum, ut, absolutis praevie iis, quae juxta rubricam sunt ecclesiae cathedralis, divinis officiis, tum sancti Joannis Nepomuceni cum sacro cantato solenni et panegyri agatur memoria. Instituta est etiam confraternitas, sic dicta sancti Joannis, quae sequenti anno 1757. fuit promulgata, post obtentas nempe quasdam indulgentias et sedis Romanae confirmationem. Passim creditum habitumque est, reliquiam hanc a
ipso sancti Joannis. Atque ab hoc anno in cathedrali introductum, ut, absolutis praevie iis, quae juxta rubricam sunt ecclesiae cathedralis, divinis officiis, tum sancti Joannis Nepomuceni cum sacro cantato solenni et panegyri agatur memoria. Instituta est etiam confraternitas, sic dicta sancti Joannis, quae sequenti anno 1757. fuit promulgata, post obtentas nempe quasdam indulgentias et sedis Romanae confirmationem. Passim creditum habitumque est, reliquiam hanc a bano ideo submissam fuisse, ut videat clerus, prodigiis plane servari silentiosam lingvam, et a contumeliis mendaciisque
officialibus Erdoedianis imperitare coepit. Jussit constitui omnes in Monte Claudio. Compagniam unam familiae banderialis equestrem, pedestrem alteram ex Savanis subditis ibi locari jussit. Mortaria majora, pulveres pyrios, tympana, vexilla adesse. Ad arcem Montis Claudii perveniens, (Joanne Paulo Plepelich, capituli cancelista, pro actuario eidem assignato) adducto secum filio suo, officialibus Erdoedianis tales dedit posuitque leges, quae in praesidio obsidione inimici cincto dari obsessis solent. Transire nullus vel ad inferiorem arcis ambitum sine insinuatione et Patachichii
fors fratrem ejus cancellarium, cum relatione universorum etiam hactenus a se factorum ordinatorumque ac postulatis suis, signanter ut tam diuturnam congregationem dissolvere liceat, ablegationem Viennam mittunt. Et quidem dominum protonotarium Petrum Skerlecz cum praeposito Chasmensi Joanne Baptista Paxi, lege ea, ut comitis locumtenentis fratrem dominum Theodorum de Batthyan Viennae assumerent, qui statum magnatum repraesentaret. Primis statim diebus Octobris abivere isti. Ac reduces retulere statibus: bano gratum accidisse hoc erga se obsequium, regni procurasse pro viribus
aulae, elegerunt alios. Et quidem Stephanum liberum baronem Patachich, |
Sigismundum Schytaroczi Zagrabiensem canonicum, Ladislaum Ozinderi et Georgium Dragovanich, illum vicecomitem comitatus Varasdinensis, istum judlium Zagrabiensem. Pro actuario demum Joannem Paulum Plepelich.
(Stephanus Patachich iterum praetensiones facit, graviores visas.) Vix pro conscriptore nominatus est Patachich, cum secutae sunt illico biles. Quia praetendit:
sortiatur finem, prouti et accidit, quia 5. Novembris post praelectionem actorum tandem aliquando est dissoluta, et locumtenens Viennam contendit.
(Decisio quoad praecedentiam supremi comitis.) Sub cujus defluxu cum post promotionem domini Joannis Jursich ad officium supremi comitis comitatus Zagrabiensis, eo nil promovente sed fors novo vicebano instigante, exorta fuisset quaestio, an pro futuro vicebanus supremum comitem, vel iste illum in publicis sessionibus praecedere debeat, cum vicebanus caput nobilitatis haberetur et magnates
Pars utraque pro temporum circumstantia personarumque favoribus varia sibi esse documenta narrat, quibus praetensiones suas firmare videtur. Interim ad casum praesentem, cum dominus comes Antonius ab Auersperg, capitaneus |
ut vocant totius Carnioliae, dominum Joannem Jursich per regiam plane confirmationem in plenipotentiarium suum constituisset, iste porro ex quodam affectu Michaelem Blasekovich fiscalem dominii Szamobor nominasset, visisque tot annorum intra oppidum et dominium altercationibus, atque, intuitu certi debiti ab oppidanis a comite
iste porro ex quodam affectu Michaelem Blasekovich fiscalem dominii Szamobor nominasset, visisque tot annorum intra oppidum et dominium altercationibus, atque, intuitu certi debiti ab oppidanis a comite praetensi, favorabilibus vicecomitum sententiis, praecipue autem, quod Jursich vicebanum Joannem Rauch post factum illius anni 1748., quando filium suum praeferri Jursichio in assessoratu tabulae jndiciariae obtinendo voluit, non pateretur, oppidani porro ab illius tanquam supremi etiam eotum comitis comitatuum Zagrabiensis et Crisiensis, et consequenter totius comitates, suo modo
sub comminatione praeclusi etiam agere. Neque enim in cancellaria ferrentur sententiae. Quare Blasekovichio Vienna reduci supplicandum erat, ut comes suus etiam audiretur. Baro Stephanus Patachich sine diurno a comite solvendo deprecabatur laborem. Tandem post iteratas fiscalis preces comes Joannes Patachich futurae eatenus deputationis praeses lectus est, assignatique eidem assessores dominus Antonius Bedekovich, canonicus Georgius Malenich, cui successive Balthasar Petkovich suffectus est, Ladislaus Szale, judex civitatis Zagrabiensis, et pro actuario dominus Nicolaus Skerlecz,
(Deputatio in negotio Szaichiano et negotii e fundamento narratio. Naisichii in Szaich detecta fraus et interessentia.) Altera intercessit revisio negotii jam satis vetusti et celebrioris, Szaichiani nuncupati. Ad cujus intelligentiam nota, Joannem Szaich anterioribus annis, uti cum vicebano Rauch conjunctum, in vicecomitem comitatus Crisiensis fuisse promotum. Dein, quia comites ab Auersperg Disma descendentes arcisque Mokricze possessores bona in comitatu Zagrabiensi Ladomer et Brukinovecz
, alias vulgo dicta Moravcsa,
Rauch conjunctum, in vicecomitem comitatus Crisiensis fuisse promotum. Dein, quia comites ab Auersperg Disma descendentes arcisque Mokricze possessores bona in comitatu Zagrabiensi Ladomer et Brukinovecz
, alias vulgo dicta Moravcsa, possedissent haecve vendere voluissent, praedictus Joannes Szaich pro bonis his contraxit atque vigore contractus in eorundem possessorium subintrare debuisset. Vetus autem et dolenda est Croaticae nobilitatis intra se invidia, ut, qui semel potentiores evaserunt, non sinant facile crescere aliquem facultatibus, praecipue si has sine consensu
duorum millium, quae in usuroborationem contractus, occasione ejusdem subscriptionis etiam a filiis praefati comitis ab Auersperg tutellam transgressis subscripti, deposita fuere comitibus, ingentem causavit intra partes coram octavali foro processum. Et quia praedicti comites ad vicebanum eotum Joannem Rauch accessissent, frequentius ipseque, ut bonis eorundem Mokricze vicinus, visitam eisdem restitueret, credebat Szaich, invidia vicebani, quod sine scitu ejus contrahere praesumpsisset, contractum initum rescindi a comitibus, adlaborari, quamvis successive atque primum anno hoc 1756. ex
quibusvis meliorationibus, atque hoc ideo, quia idem protonotarius, banalis utpote tabulae assessor et calamus, sese obligasset, contractum cum Szaich initum rescindendum iri; qui si rescissus fuerit, stabunt praedictae pro bonis Bellecz Naisichio datae conditiones. Szaich nihilominus, quia Joannis Rauch opinabatur hanc esse erga se malevolentiam, vicem Rauchio redditurus, pro bonis Szomszedvariensibus a Rauch possessis duplicem, contra eundem promovet actionem. Pro bonis quidem Lusnicza tanquam pignoratiis erga pecuniae remunerationem; pro bonis autem Jakovlje et a comite Orsich
sub promissione obtinendi cujusdam |
instrumenti, quod tamen non dedisset, raptis talique jure ad praedictos supra Rauch et Orsich possessores devolutis simpliciter sive absque depositione pecuniae, et ex praejudicio.
Gravius praedictae actiones commoverunt Joannem Rauch, sive quod crederet ex quodam praejudicio, indignum esse, ut vicecomes contra suum supremum comitem ageret eumque in jus vocaret, adeoque inferior contra superiorem, sive quod palam fieret, Joannem Rauch depraedicatam et putatitiam in bonis Szomszedvar haereditatem non habere, sive
depositione pecuniae, et ex praejudicio.
Gravius praedictae actiones commoverunt Joannem Rauch, sive quod crederet ex quodam praejudicio, indignum esse, ut vicecomes contra suum supremum comitem ageret eumque in jus vocaret, adeoque inferior contra superiorem, sive quod palam fieret, Joannem Rauch depraedicatam et putatitiam in bonis Szomszedvar haereditatem non habere, sive demum, quod actionatis bonis carere possit. Hinc indignationem omnem contra suum vicecomitem Joannem Szaich concepit aluitque, contendens per omnia, ut in poenam promotarum contra se actionum vicecomitis
suum supremum comitem ageret eumque in jus vocaret, adeoque inferior contra superiorem, sive quod palam fieret, Joannem Rauch depraedicatam et putatitiam in bonis Szomszedvar haereditatem non habere, sive demum, quod actionatis bonis carere possit. Hinc indignationem omnem contra suum vicecomitem Joannem Szaich concepit aluitque, contendens per omnia, ut in poenam promotarum contra se actionum vicecomitis officio privaretur. Sed quia Szaich protonotarium Adamum Naisich, uti etiam Joannem Busan coluisset, Naisich (ad conscientiae suae ne fors salvandum scrupulum, ut Szaichio per annuum
non habere, sive demum, quod actionatis bonis carere possit. Hinc indignationem omnem contra suum vicecomitem Joannem Szaich concepit aluitque, contendens per omnia, ut in poenam promotarum contra se actionum vicecomitis officio privaretur. Sed quia Szaich protonotarium Adamum Naisich, uti etiam Joannem Busan coluisset, Naisich (ad conscientiae suae ne fors salvandum scrupulum, ut Szaichio per annuum vicecomitis salarium et accessoria, quae haberet vicecomes
, illata a se injuria, propter amissam cum comitibus ab Auersperg intuitu bonorum supraattactorum causam compensaretur)
ut Szaichio per annuum vicecomitis salarium et accessoria, quae haberet vicecomes
, illata a se injuria, propter amissam cum comitibus ab Auersperg intuitu bonorum supraattactorum causam compensaretur) eundem sic est tuitus, ut iteratis comitatuum restaurantibus, Rauchio ringente, Joannes Szaich in officio vicecomitis comitatus Crisiensis confirmaretur constanter; immo, quia eundem Joannes Rauch qua supremus comes ab officio anterioribus annis suspendisset, in congregatione statuum reprehensus est, et Joannes Szaich in officium per status fuit repositus.
a se injuria, propter amissam cum comitibus ab Auersperg intuitu bonorum supraattactorum causam compensaretur) eundem sic est tuitus, ut iteratis comitatuum restaurantibus, Rauchio ringente, Joannes Szaich in officio vicecomitis comitatus Crisiensis confirmaretur constanter; immo, quia eundem Joannes Rauch qua supremus comes ab officio anterioribus annis suspendisset, in congregatione statuum reprehensus est, et Joannes Szaich in officium per status fuit repositus.
(Rauch inquisiverat in Szaichium.) Haec res afflixit Joannem Rauch,
sic est tuitus, ut iteratis comitatuum restaurantibus, Rauchio ringente, Joannes Szaich in officio vicecomitis comitatus Crisiensis confirmaretur constanter; immo, quia eundem Joannes Rauch qua supremus comes ab officio anterioribus annis suspendisset, in congregatione statuum reprehensus est, et Joannes Szaich in officium per status fuit repositus.
(Rauch inquisiverat in Szaichium.) Haec res afflixit Joannem Rauch, factumque suspensionis suae manutenere cupiens, sufflamantibus praecipue eum tam adulatoribus quam et officium vicecomitis
quia eundem Joannes Rauch qua supremus comes ab officio anterioribus annis suspendisset, in congregatione statuum reprehensus est, et Joannes Szaich in officium per status fuit repositus.
(Rauch inquisiverat in Szaichium.) Haec res afflixit Joannem Rauch, factumque suspensionis suae manutenere cupiens, sufflamantibus praecipue eum tam adulatoribus quam et officium vicecomitis ambientibus, in acta factaque Joannis Szaich inquirere ac indagare coepit, demonstraturus statibus et suam in suspendendo Szaich providentiam et illius ad
status fuit repositus.
(Rauch inquisiverat in Szaichium.) Haec res afflixit Joannem Rauch, factumque suspensionis suae manutenere cupiens, sufflamantibus praecipue eum tam adulatoribus quam et officium vicecomitis ambientibus, in acta factaque Joannis Szaich inquirere ac indagare coepit, demonstraturus statibus et suam in suspendendo Szaich providentiam et illius ad officium vicecomitis gerendum incapacitatem. Rei hujus ex parte Joannis Rauch gerendae indagandaeve apparuit instrumentum Joannes Kesser, judlium comitatus Crisiensis ac una
sufflamantibus praecipue eum tam adulatoribus quam et officium vicecomitis ambientibus, in acta factaque Joannis Szaich inquirere ac indagare coepit, demonstraturus statibus et suam in suspendendo Szaich providentiam et illius ad officium vicecomitis gerendum incapacitatem. Rei hujus ex parte Joannis Rauch gerendae indagandaeve apparuit instrumentum Joannes Kesser, judlium comitatus Crisiensis ac una etiam illius civitatis, qui in protonotarii Adami Naisich summis erat gratiis, ut Kesser cor Naisichii esse videretur. Fuit autem Kesser ludimagistri Bisztricensis ecclesiae filius
officium vicecomitis ambientibus, in acta factaque Joannis Szaich inquirere ac indagare coepit, demonstraturus statibus et suam in suspendendo Szaich providentiam et illius ad officium vicecomitis gerendum incapacitatem. Rei hujus ex parte Joannis Rauch gerendae indagandaeve apparuit instrumentum Joannes Kesser, judlium comitatus Crisiensis ac una etiam illius civitatis, qui in protonotarii Adami Naisich summis erat gratiis, ut Kesser cor Naisichii esse videretur. Fuit autem Kesser ludimagistri Bisztricensis ecclesiae filius (dubiumque, an nobilis, quia objectam hanc sibi difficultatem
Naisich solebat. Qua re magnus effectus, in quadam restauratione comitatuum in judlium comitatus Crisiensis protonotarii |
favoribus commendationibusque pervenit. Crisiensibus imperare occepit et officium ambire vicecomitis, de Naisichii securus votis, sed de Joannis Rauch dubius, cum iste tam debilis non fuisset judicii, ut virorum merita ex illis, quibus Naisich, fontibus desumeret, immo hominibus eruditis et intelligentibus palam affici Rauchius observaretur. Ut hunc ergo in partes suas pertraheret Kesser eidemque demonstraret, se in schola Naisichii
quibus Naisich, fontibus desumeret, immo hominibus eruditis et intelligentibus palam affici Rauchius observaretur. Ut hunc ergo in partes suas pertraheret Kesser eidemque demonstraret, se in schola Naisichii non solum in perpotationibus excoluisse sed in publicis etiam, videns eotum vicebanum Joannem Rauch suspensionem Szaichii manutenere velle, eidem plura contra Szaich detegit, ut interessentias in officio, collusiones in ipsis processibus, neglectus ordinationum publicarum, atque super his et ipse testimoniales dat et dandas inducit alios, immo edicto per parochias publico atque ex
velle, eidem plura contra Szaich detegit, ut interessentias in officio, collusiones in ipsis processibus, neglectus ordinationum publicarum, atque super his et ipse testimoniales dat et dandas inducit alios, immo edicto per parochias publico atque ex templorum suggestibus contra acta factave Joannis Szaich inquirit coram vicecomite ordinario tum, jam defuncto, Simunchich, scilicet ut his artibus Kesser gratiam Rauchii meritus in vicecomitem succederet. His porro effectum est, ut penes actiones supradictas reales intra Rauch et Szaich personales quoque enascerentur, scinderentur in
et successive in jus vocarentur et actiones vitaque eorundem disquireretur.
Equidem multae isthinc enatae sunt lamentationes, accusationes ac ad regiam plane repraesentationes. Multa hoc in personali merito rescripta mandataque regia. Szaich apparebat a cancellaria protectus, praecipue dum Joannes Rauch a candidatione pro officio vicecomitis exclusum contra legem voluit, protegebatur a bano Batthyan Rauch. Inter status autem quia divisa erant erga partes studia, ideo nec regni articulis solidi quidquam decernebatur, potissimum ob insinuatas partium protectiones.
Accusabat
(Nova deputatio a rege constituta in eodem negotio.) Dispositione regni, ut in comitatu Zagrabiensi ista reviderentur, factum est. Sed cum supremum suum comitem neque hi prostituere voluissent, quamvis Kesser aliique aggravati exstitissent, Joanni quoque Szaich collusio attribueretur et minus subordinates agnosceretur, idem Joannes Szaich occasione commissionis Althamianae lamentari et vicebanum Rauch accusare tam per se quam suos non neglexit. Ergo jussu regio et istud negotium revidendum erat. Deputatione igitur sub praesidio fati
eodem negotio.) Dispositione regni, ut in comitatu Zagrabiensi ista reviderentur, factum est. Sed cum supremum suum comitem neque hi prostituere voluissent, quamvis Kesser aliique aggravati exstitissent, Joanni quoque Szaich collusio attribueretur et minus subordinates agnosceretur, idem Joannes Szaich occasione commissionis Althamianae lamentari et vicebanum Rauch accusare tam per se quam suos non neglexit. Ergo jussu regio et istud negotium revidendum erat. Deputatione igitur sub praesidio fati baronis Stephani Patachich instituta rebusque examinatis omnibus, deputationi visum,
Joannes Szaich occasione commissionis Althamianae lamentari et vicebanum Rauch accusare tam per se quam suos non neglexit. Ergo jussu regio et istud negotium revidendum erat. Deputatione igitur sub praesidio fati baronis Stephani Patachich instituta rebusque examinatis omnibus, deputationi visum, Joannem Szaich collusionis reum non esse, at duntaxat incompetentis subordinationis; contra judlium Kesser praecipue ab officio suspendendum, quia vix ab infamia immunem, Svagell item, ac plerosque alios. Mirum, quam offendebatur opinione deputationis Naisichius, ac praecipue ob non absolutum
potuit, ut absolveretur Kesser, aut ne ab officio judlium suspenderetur. Has res, prouti etiam Naisichii super bonis Bellecz fassionem quia Szaich Viennae iterum repraesentasset, jussu regio haec totius regni
opinio deputatis privatis ac a rege constitutis, domino videlicet comiti Joannii Patachich, domino protonotario Petro Skerlecz atque Nicolao Bedekovich, pro revisione ac sententia sic commissa est, ne sententiam ferendam ante aulae placitum proimulgarent. Qui etiam sequenti anno hoc in merito laborarunt, ut eodem anno dicturi. Intuitu quoque delatae infidelitatis quoad
assessor, cum aliis quibusdam. At Szaichio cum injuria et istud objici, compertum, et hunc cum praefata barone virgine plus caritatis, quam obligaretur, etiamnum praestare. Remansit attamen orbus quibusvis comitatus officialibus Crisiensis comitatus, quia judicio publico collusionis damnatus Joannes Szaich pro suspenso aeque considerabatur, immo jam a triennio prope causae omnes ex personarum ibi defectu sepultae haerebant.
(Falsificatio armalium litterarum. Suspecti vehementer qui?)
Sed et
homines, episcopi officiales, uti vicarius temporaneus, comes curialis, fiscalis item, episcopalium quoque bonorum praefectus, procedebant, fiscali negotium dirigente, inquisitiones colligente et, quibus volebat, favente; quoad caeteros autem comitatus officiales sub ipsius supremi comitis, Joannis eotum Rauch, dum esse potuit, praesidio. Plurimi praecipue episcopalium approbabantur et super edocto nobilitatis privilegio regni iis expediti sunt articuli, atque a contribuendo absoluti. In hoc autem tam salutari et publicum attingente opere non defuit quorundam malevolentia, qui visis
armales, ut vocamus, litteras transumebant, atque ex iis petentibus et instigatis opera sua confectas armales distribuebant. Ad nequitiae hujus opus influxere plurimi. Inventor autem quis fuerit, non constat. Vehementissima suspicio in episcopales erat, praecipue autem in comitem episcopi curialem Joannem Busan et episcopi fiscalem Ladislaum Lukauszki. Et quidem fundamento vix carens. Nam:
cum nihilominus paribus, uti et Lukauszki, subjectus fuisset crisibus. Hinc a perspicatioribus creditum, Busanium persvasisse Raffajo, ut praescinderet, dominumque Raffay ex respectu avunculi rem neglexisse; Lukauszkium |
e converso apud neoelectum supremum comitem Joannem Jursich, qui, zelum justitiae suae administrandae testatum iri cupiens, in has res indagare inceperat et quosdam comprehendi et carcerari fecit, non sine consternatione, alteratione utriusque prioris, immo Lukauszkii erga comitem supremum Jursich indignatione minisque, quod proditurus
extenditque, capitalia auxit crevitque facultatibus. Haec praecipua fuere suspicionum contra praedictos argumenta.
Caeterum pictor quidam, nomine Ignatius, in parte capitulari habitans, insignium erat depictor, scriba item. Quidam vero Jurjevich, ex Jamnicza nobilis, ac antea apud Joannem Rauch ammanuensis, in hoc influxit negotium, (ob quod, ruente contra Rauchium coelo, non deerant, qui facti hujus vellent complicem, at non sine injuria, uti eventu is est testatus), etiam disseminando, apud se tantorum esse litteras et documenta. Quidam vero Sunecz, item Lukinich, necnon
litteras, quod fine obtinendorum per Jurjevich armalium tute eis ecclesiae suae pecuniam valeat elocare. Abivere ergo ad vicecomitem Messich, cui pari sinceritate aperiunt omnia. At is nec pecunias suas se dare posse, respondit, neque parocho Kravarszkensi scribere, quoadusque cum regni vicebano Joanne Rauch non colloqueretur, ipsos interea praestolari posse. Messich ergo ex incumbente sibi officio rem pandit vicebano, vicebanus in congregatione regni statibus, exhibetque interea procuratas et examinatas cujusdam Szarecz armales, quae vel ex cera, insignia imperatoris sive sigillum
armalium litterarum mercatu pervenisse. Praemissa cum ad aulam plane, nescio qua via, devenissent jussusque fuisset comes locumtenens, ut in confectas armales illas litteras investigaret reperiendasque Viennam submitteret, tandem quod, tot annis antea non
obstante emeriti vicebani Joannis Rauch repetitis eatenus in regno admonitionibus et provisionis alicujus precibus, anno hoc 1756. vicecomiti Georgio Petkovich commissum est, ut vocaret singulos, qui prioribus annis pro nobilibus improtocollati articulariter sunt, et suspectas talium armales locumtenenti traderet,
de quibusdam, coram se apud parochum sanctae Clarae trans Savum a Sunecz prolatis dictisque, est. At hujus fassio, tanquam de auditu, suppressa exstitit. Finem hujus sequenti anno notabimus. Vide fol. 447.
est. At hujus fassio, tanquam de auditu, suppressa exstitit. Finem hujus sequenti anno notabimus. Vide fol. 447.
accusaretur Rauch, homicidam voluntarium, et fors jubente eodem Rauch homicidam effectum, non tantum foveri, at praemii instar in officialatu bonorum suorum Sziszlavich detineri. Ideo locumtenenti ab aula imponebatur, homicidam ut illum intercipi procuraret. Qui, aulae jussa exsecuturus, filium Joannis Rauch Paulum, alias in confiniis banalibus supremum vigiliarum praefectum, ad intercipiendum homicidam hunc ordinat. A quo et capitur. Cum vero duceretur Zagrabiam, in trajectu ad Szuszed dimittitur, sparso rumore, reum semet in Savum praecipitasse ac sponte submersum esse. Sed fiscalis
Sed fiscalis Krajachich arguit, nec filium exmitti debuisse pro capiendo reo, nec submersum esse, testimonio nautarum ex Szuszed, item inquisitione, nocte illa dimissum, Zagrabiae in vico Latinorum dormivisse, detentumque fuisse triduo, tandem expeditum, praesumptione manifesta, ne delictum in Joannem Rauch transeat isteque gravetur aut praepotentiae manifestae, ut potius jussa dispositionesque eludantur regiae, quam ut Veritas prodeat. Revera hoc et Viennae sic considerabatur. Quare locumtenens reprehensus est, quod homicidae capturam filio Joannis Rauch credidisset, et Majestas regia
praesumptione manifesta, ne delictum in Joannem Rauch transeat isteque gravetur aut praepotentiae manifestae, ut potius jussa dispositionesque eludantur regiae, quam ut Veritas prodeat. Revera hoc et Viennae sic considerabatur. Quare locumtenens reprehensus est, quod homicidae capturam filio Joannis Rauch credidisset, et Majestas regia in factis contra Joannem Rauch accusationibus est confirmata. Jussumque est iterum, ut demandatus jam praevie processus erigeretur. Quod etiam sequenti anno in foro dominali Draskovichiano per Benedictum Krajachich factum.
isteque gravetur aut praepotentiae manifestae, ut potius jussa dispositionesque eludantur regiae, quam ut Veritas prodeat. Revera hoc et Viennae sic considerabatur. Quare locumtenens reprehensus est, quod homicidae capturam filio Joannis Rauch credidisset, et Majestas regia in factis contra Joannem Rauch accusationibus est confirmata. Jussumque est iterum, ut demandatus jam praevie processus erigeretur. Quod etiam sequenti anno in foro dominali Draskovichiano per Benedictum Krajachich factum.
(Deputatio de regulandis neoerectis comitatibus.
toto hoc tempore non apparuit. Plena erat Zagrabia crisibus, diffidentiis, animorum exacerbationibus, uti metiri est facile, prioribus perspectis. Praeterea
Vacante banatu comes locumtenens Adamus Batthyan regimine Wetthes fuit consolatus.
(Joannis Jellussich mors.) 2da autem Septembris canonicus et archidiaconus Urbocz, Joannes Jellussich, Hungarus natione, et qui ab anno 1706. vacuum in area capitulari fundum unum, post incendium 1743. canonicalibus domibus e fundamento erectis, implevit, homo alias concionator bonus et
uti metiri est facile, prioribus perspectis. Praeterea
Vacante banatu comes locumtenens Adamus Batthyan regimine Wetthes fuit consolatus.
(Joannis Jellussich mors.) 2da autem Septembris canonicus et archidiaconus Urbocz, Joannes Jellussich, Hungarus natione, et qui ab anno 1706. vacuum in area capitulari fundum unum, post incendium 1743. canonicalibus domibus e fundamento erectis, implevit, homo alias concionator bonus et extemporaneus, negligentiam aliorum libenter supplens, sincerus item, potationi et libidini
Gerlechich in realitate et salario, comes autem Sermage in titulo etiam vicecolonelli, at salario duntaxat supremi vigiliarum praefecti, ad castra caesareo-regia erga expressum mandatum abeunte, in celebri illa Lukauszkiani negotii cum Raffay deputatione pro praeside per status declarator dominus Joannes Jursich, comitatus Zagrabiensis supremus comes, qui nihilommus nil egit, quia partes tardavissent replicas suas, novus autem banus, uti infra dicturi, rem accommodare bonis adlaborasset.
Res aliae ad hunc annum memorabiliores ante susceptum ab alio bano regni gubernium.
annotaturi. Caeteram sparso per Europam rumore hoc, provincia haec Austriaca suam,
ut vocant, Viennae habuit congregationem, ex qua redux pater rector collegii Zagrabiensis atque a me confidentius de rege Nicolao interrogans haec mihi detexit.
Defunctum Lusitaniae regem Joannem, uti ad publici et orbis notitiam superstitiose affectum gubernatumque a monachis, ut penes hos gubernium esset hique illius ministri, legati, gubernatores essent, sic ab his et praecipue Jesuitis inductum, ut jamjam moriturus in cambium quoddam consentiret, quo mediante civitates portusque
ministri, legati, gubernatores essent, sic ab his et praecipue Jesuitis inductum, ut jamjam moriturus in cambium quoddam consentiret, quo mediante civitates portusque optimos Hispaniae cederet pro desertorum quorundam Hispanicorum cambio. Antequam resignatione effectiva firmaretur cambium, rex Joannes moritur, eidemque succedit Josephus, qui, monachorum imperium exosus, ex aula et gabinetto ad chorum eos amandavit. Hispania, pro opimo illo solicita cambio, cum Jesuitas a confessionibus aulae videret, eorum medio omnem movit lapidem, quatenus a novo rege cambium confirmaretur. Hi cum
Sane consilium interioris Austriae mutatum, provinciarum item Carnioliae, Stiriae etc. exstinctum, novaque Viennae erecta sunt parlamentorum instar Galliae. Talesque his sunt dati et praepositi, qui affectu Galli essent, uti Habgwicz, comes Codeck uterque, Rudolphus videlicet ac Joannes, Porktenstein, archivii Austriae conservator, lllyricae nationis sive schismaticorum rebus praeses datus est, eodem tempore, quo comes Kaunitcz ministerium accepit. Dispositiones hae sagacioribus jam tunc foedus Galliam inter et Austriam loquebantur.
in quo a reliquis exspectabatur. Lecti item ad simile munus, qui episcopum tanquam commissarium regium introducerent. Vexilli banalis sub sacro tenendi data potestas Nicolao Bedekovich, vicecomiti comitatus Varasdinensis
(quamvis vicebani hoc esset fuissetque), sceptri vero Joannni Busan, tabulae banalis assessori. Factae item dispositiones quoad tormentorum jaculationes, banderialistarum ordinem etc.
Ejus sive bani introductio.
Die vero 24. Novembris Petoviensi itinere adveniens banus in comitatu fratris sui
ad praetoream domum statibus ductoque tam introductore episcopo quam et bano novo, episcopus insignem orationem, a canonico Paxi compositam, praelegit eumque banum dixit. Quo facto ad aedem sacram patrum Franciscanorum Varasdini ductus est et sacro abbatiali interfuit, adstantibus bano Joanne Busan cum sceptro et Nicolao Bedekovich cum vexillo, post quod deposito juramento "vivat" acclamatum, ipseque ad suum reductus hospitium, in quo splendidum opiparumque dedit banus prandium. Vinum, panis bosque assus distributa pro more militibus. Atque sic absoluta est introductio. Pomposus
Croatiae et Sclavoniae banus, confiniorumque Vunnano-Colapianorum supremus regni capitaneus, duorumque banalium pedestrium ac unius equestris regiminum nationalium commendans colonellus, et banalis tabulae judiciariae praeses. |
Pater Joannes Galliuff, de quo annis prioribus frequentius, rectoratum suum Zagrabiensis collegii anni hujus die 6. Decembris finivit, eique successit pater Joannes Baptista Salecz, origine civis Zagrabiensis, homo alias valde pius ac religiosus, ex theologiae Zagrabiensi secundario professore. Pater
regiminum nationalium commendans colonellus, et banalis tabulae judiciariae praeses. |
Pater Joannes Galliuff, de quo annis prioribus frequentius, rectoratum suum Zagrabiensis collegii anni hujus die 6. Decembris finivit, eique successit pater Joannes Baptista Salecz, origine civis Zagrabiensis, homo alias valde pius ac religiosus, ex theologiae Zagrabiensi secundario professore. Pater autem Joannes Galliuff, non obstante eo, quod Jesuitas severius habuerit, cum patre suo provinciali Paulo Zetlacher rixas et coram generali processum, ab
Galliuff, de quo annis prioribus frequentius, rectoratum suum Zagrabiensis collegii anni hujus die 6. Decembris finivit, eique successit pater Joannes Baptista Salecz, origine civis Zagrabiensis, homo alias valde pius ac religiosus, ex theologiae Zagrabiensi secundario professore. Pater autem Joannes Galliuff, non obstante eo, quod Jesuitas severius habuerit, cum patre suo provinciali Paulo Zetlacher rixas et coram generali processum, ab eodem patre Jesuitarum generali pro collegii Posegani rectore nominatus ad regendum collegium illud die 7. Decembris abiit profectusque est.
me convicissent. Haecve eorum fuere vota. Ad quod impediendum, quamvis scriberem replicas continuo et praedicti ammanuenses nocte integra deseriberent, a saecularibus ipsis juvabar in replicarum acceleratione, praecipue autem a fratre meo Christophoro, domino Lukauszki et supremo comite domino Joanne Jursich. Sed antequam prosequar, de ipsis actionalibus meritis dixisse et notasse juvat.
Anno 1753. canonicus Balthasar Petkovich Bononiam Augusto mense pro illius collegii rectore submissus est. Quia vero is pro more capituli eo anno dicae hominum et capitularium subditorum, qui ad
meorum et praecipue episcopi iste mihi potissimum revelabat, et avunculi mei Adami Ztepanich precibus, qui tanta mihi praestitit beneficia, ut praedicto Gaszparich non nocerem.
Crimen alterum aeque assertive ac nude objectum est de residuis, ex hac circumstantia. Obiit anno 1752. canonicus Joannes Radich, qui sicuti affectum nullum capitularium habuisset, ita in ultima constitutus infirmitate ab illorum nemine visitatus est, tanquam is, qui divitias non curavit, et in illo erat apud omnes conceptu, quod neque passivis suis debitis expungendis futurus sit sufficiens. Iste ergo, nescio
Benedictus XIV. die 5. Aprilis sequentes ad cardinalatum erexit, videlicet: Nicolaum de Saulx de Tarannes, archiepiscopum de Rohan, in aetate annorum 67, Gallum; Albericum Archinto Mediolanensem, annorum 59, quem statim dixit vicecancellarium Romanae ecclesiae et secretarium papalium statuum; Joannem Baptistam Rovero Pedemontanum, aetatis annorum 69, archiepiscopum Turinensem; Franciscum de Solis Floch de Cardona, Hispanum, et archiepiscopum Sivigalliae, aetatis 52; Josephum principem de Trauthson, aetatis annorum 53, archiepiscopum Viennae Austriae; Paulum d' Albert de Luynes, Gallum,
plagam, quam sui Sztenichnyakienses a Sislavicensibus ademptam quaerulabantur, jure mediante a vicebano Rauch quaerant, contra hunc vero, si ad homicidium in eadem plaga commissum concurrit commissione criminaliter procedatur. Vide supra 386. et alibi. |
Joannes Jursich resolutus supremus comes comitatus Zagrabiensis in sessionibus publicis etiam magnates, qui non sunt supremi comites, praecedat, extra sessiones publicas juxta senium consiliariatus. Art 15. Vide pag. 359. 362. 376.
Illata per subditos dominis terrestribus in tumultu damna
Baro Stephanus Patachich jussu regio eo missus, vide pg. 372. et 373. etc.
Ladislaus Lukauszki omnia in servitii regii detrimentum et privatorum quorundam libidinem geri in regno, quare eatenus ordinata deputatio. Vide supra 340. et sequentibus.
Anna Maria Kristoffin, Joannis Ballog consors, jussu statuum cum brachio regni in integrum reposita. Vide supra 346. Et cum Joannes Hudoden regnum principi accusavisset, quod, se inaudito, res acta sit cum brachio, atque hoc actum unice ex praepotentia et sese vindicandi de Lukauszkio, Hudodenii avunculo, regnum eatenus
Lukauszki omnia in servitii regii detrimentum et privatorum quorundam libidinem geri in regno, quare eatenus ordinata deputatio. Vide supra 340. et sequentibus.
Anna Maria Kristoffin, Joannis Ballog consors, jussu statuum cum brachio regni in integrum reposita. Vide supra 346. Et cum Joannes Hudoden regnum principi accusavisset, quod, se inaudito, res acta sit cum brachio, atque hoc actum unice ex praepotentia et sese vindicandi de Lukauszkio, Hudodenii avunculo, regnum eatenus et locumtenens gravem accepere reprehensionem, uxorem Hudodenianam ex carceribus dimittere debentes,
Statutum articulo 90., ut in causis violentialibus ad sensum communis legis currant expensae. Hactenus enim moris fuit, quod constituti in officiis esto in videntia convicti expensas litis non solverent, potentiores autem a nimus potentibus pro lubitu tales acciperent.
Adversus Joannem Szaich vicecomitem Crisiensem judicium delegatum pro processu infamiae delegatur. Vide supra 379. et sequentibus.
Lues animalium et variae contagiosae infirmitates in hoc regno et eodem anno misere grassabantur.
Commissio
Lues animalium et variae contagiosae infirmitates in hoc regno et eodem anno misere grassabantur.
Commissio sanitatis. Jussu regio commissio sanitatis etiam in hoc regno institui debuisset, tamen sic fuit constituta, sub praesidio Joannis Jursich, ut, dempta unica sessione, nec nomen ejus sit relictum, causâ salariorum defectus et irregulationis patriae ac praetensi respectus et adorationis aliquorum.
Comes Josephus Eszterhazy in tavernicum;
Joannes Naisich in vicebanum;
Petrus Skerlecz protonotarius
regno institui debuisset, tamen sic fuit constituta, sub praesidio Joannis Jursich, ut, dempta unica sessione, nec nomen ejus sit relictum, causâ salariorum defectus et irregulationis patriae ac praetensi respectus et adorationis aliquorum.
Comes Josephus Eszterhazy in tavernicum;
Joannes Naisich in vicebanum;
Petrus Skerlecz protonotarius constitutus in consiliarium publicati.
Josephus Felix Loob in advocatum pauperum eligitur.
Testimoniales comitatus Syrmiensis super nobilitate Michaelis Cheh publicatae.
Item armales Pauli
Galliuff novus assesor tabulae banalis. Tabulae ejusdem cursus Varasdini. Mandato regio Varasdini, ubi banus suum fixit domicilium, tabula hoc anno banalis causas judicabat cognoscebatque. Et quia ex magnatum numero Orsich et Sermage in castris militassent regiis, unus comes Joannes Patachich alias supernumerarius ex magnatibus adfuit. Ex parte cleri ob supranotatam vacantiam sub initio nemo erat. Sub decursu nihilominus ejusdem tabulae canonicus Josephus Galliuff, secundum opinionem votaque tabulae, in assessorem fuit resolutus, et juramento deposito acceptatus. Banus
nihilominus ejusdem tabulae canonicus Josephus Galliuff, secundum opinionem votaque tabulae, in assessorem fuit resolutus, et juramento deposito acceptatus. Banus pro me quidem laborasse videbatur, sed a tabula opinionem non accepi, neque eam expectare potui ob processum et vicebani Naisich ac Joannis Busan inimicitiam. Sed neque curavi, vel ob solas expensas, quas Varasdini facere oportuisset. Bano ipso praesidium tenente, stringebantur et procuratores ad allegandum et assessores ad comparendum, ut tot numero causae, ab annis dilatae, sub hoc banalis tabulae decursu determinatae sint,
uti supra dictum, processuum deliberationibus provisum exstitit, sed insuper. Primo.
Installantur in officium supremi comites. Installatio supremorum comitum, a priori locumtenente Adamo Batthyan a mense junio neglecta, hoc anno absoluta est. Joannes siquidem Jursich per fatum comitem qua commisarium regium Zagrabiae die nona Januarii installatus esxtitit in supremum comitem comitatus Zagrabiensis, et paulo post, atque eodem mense, per eundem comitem Adamum Batthyan in Crisiensis comitatus supremum comitem Crisii installatur comes
paulo post, atque eodem mense, per eundem comitem Adamum Batthyan in Crisiensis comitatus supremum comitem Crisii installatur comes Josephus Casimirus Draskovich de Trakostayn, generalis vigiliarum praefectus. Qui quia in exercitu regio in Bohemia fuisset, ideo in suo procuratore, comite videlicet Joanne Patachich tabulae banalis assessore, per banum comitatus illius declarato factoque in vicem Draskovichii administratore, est installatus introductusque. Porro Jursich, ob defectum tam amplae domus, in palatio episcopali accurrentibus opiparum dedit prandium, nihil eum juvante episcopo, dein
paucissimorum suffragio. Sed his satis fieri oportuit, dum provisoria fuisse respondebatur. Interim in veritate aliud non fuit, quam rerum accommodandarum praemeditatum studium. Cum enim ex illo comitate Crisiensi lamentarentur tot tantique, quod ob privatas discordias intra emeritum vicebanum Joannem Rauch et vicecomitem Joannem Szaich a tot annis jacerent juridica, neque procedi posset ob factam Szaichii suspensionem ab officio et hujus, an fieri potuerit, revisionem, nec secutam tot annis determinationem, e contra pars regnicolarium Szaichio faveret, pars vero Joanni Rauch, praecipue
Sed his satis fieri oportuit, dum provisoria fuisse respondebatur. Interim in veritate aliud non fuit, quam rerum accommodandarum praemeditatum studium. Cum enim ex illo comitate Crisiensi lamentarentur tot tantique, quod ob privatas discordias intra emeritum vicebanum Joannem Rauch et vicecomitem Joannem Szaich a tot annis jacerent juridica, neque procedi posset ob factam Szaichii suspensionem ab officio et hujus, an fieri potuerit, revisionem, nec secutam tot annis determinationem, e contra pars regnicolarium Szaichio faveret, pars vero Joanni Rauch, praecipue vero postquam procurante
emeritum vicebanum Joannem Rauch et vicecomitem Joannem Szaich a tot annis jacerent juridica, neque procedi posset ob factam Szaichii suspensionem ab officio et hujus, an fieri potuerit, revisionem, nec secutam tot annis determinationem, e contra pars regnicolarium Szaichio faveret, pars vero Joanni Rauch, praecipue vero postquam procurante Naisichio Szaich superiore anno collusionis cum fisco regio damnatus fuisset, banus, ad haec accommodanda omnia, restauratione usus est, et quidem coram paucis et sub conferentiae specie, atque sine praevia promulgatione, ad eliberandum semet a
regio damnatus fuisset, banus, ad haec accommodanda omnia, restauratione usus est, et quidem coram paucis et sub conferentiae specie, atque sine praevia promulgatione, ad eliberandum semet a clamoribus et studiosis partium, atque impediendas quaestiones multas, quae occurrissent. Secundo. Domini Joannis Szaich a candidatione et propositione neglectu, quo facto satisfacere videbatur Rauchyanis et opinioni illi status publici anni superioris, Szaichio nihilominus fundatam lamentandi occasionem praescidit, quia pro substituto vicecomite nec illum proposuit, nec elegit aliquem, consequenter
illi status publici anni superioris, Szaichio nihilominus fundatam lamentandi occasionem praescidit, quia pro substituto vicecomite nec illum proposuit, nec elegit aliquem, consequenter Szaich relictus in suo videbatur munere. At dumtaxat pro ordinario actum est vicecomite, quod officium a morte Joannis Simunchich vacabat. Pro hoc ergo Antonium Jankovich et Antonium Bedekovich, Balthasaris filium, proposuit banus, et Antonius Jankovich electus fuit, ac qua talis instalationi Crisiensi Draskovichianae interfuit, ut videlicet desinerent lamenta, jus coram nullo obtineri posse.
officio fuisset relictus. Judlium autem comitatus Crisiensis motu bani proprio atque sine candidatione dicti fuere Thadeus Sztruchich, causarum advocatus, et Franciscus Grossich capitaneus, quo constanter deprecante ex sui inhabilitate etiam post minatum sibi processum, eidem suffectus fuit Joannes
Gerlechich Caproncensis. Hanc judlium motu proprio creandi rationem comes Joannes Patachich, uti suo dicetur loco, in legali restauratione est imitatus. Hac ratione facta restauratione accoramodatisque suo modo rebus, magna hominum suspensione et admiratione.
dicti fuere Thadeus Sztruchich, causarum advocatus, et Franciscus Grossich capitaneus, quo constanter deprecante ex sui inhabilitate etiam post minatum sibi processum, eidem suffectus fuit Joannes
Gerlechich Caproncensis. Hanc judlium motu proprio creandi rationem comes Joannes Patachich, uti suo dicetur loco, in legali restauratione est imitatus. Hac ratione facta restauratione accoramodatisque suo modo rebus, magna hominum suspensione et admiratione.
Lamentans Viennae Szaich non auditur. Delegatorium regium revidendi
est imitatus. Hac ratione facta restauratione accoramodatisque suo modo rebus, magna hominum suspensione et admiratione.
Lamentans Viennae Szaich non auditur. Delegatorium regium revidendi judicii deputatorum per regnum constitutorum. Joannes Szaich Viennae lamentatus est, quod contra legem nec candidates fuerit, quamvis necdum convictus sit, quod ita constitutus, ut ignoraret, essetne substitutus saltem vicecomes, vel non. Verum mutatis jam circumstantiis, et bani Batthyan banatus temporibus non existentibus, sua primum
hoc ex interessentia fecisset, banus hanc ipsam fratri suo submisit cancellario, qui, ne res erumpat altius et banum a castris impediat, non obstante regnicolari superioris anni opinione ac judicio, universa iterum novo submisit judicio et revisioni delegati suo modo judicii, videlicet comitis Joannis Patachich, protonotarii Petri Skerlecz, ac vicecomitis Nicolai Bedekovich, lege ea, ut, examinatis cunctis hactenus in negotio hoc actis, ferrent sententiam, eam attamen ante ipsius promulgationem Viennam submitterent. Qua re Szaichium obmutescere oportuit, nec repraesentare ultra amplius
forent. Quod iterum permoleste accidit episcopo, lamentatusque ex Gradecz, ubi hiemabat, est, et quod de suis sine se disponatur hominibus, et quod tot Varasdini celebrentur conferentiae sine sui scitu et vel insinuatione, sed, talibus sepositis, praemissi banderiales domino vicecolonello Joanni Habianecz crediti sunt et ducendi ordinati, tum quod, si quid agendum esset, ut vir militaris disponere posset, et ne similes contingant errores, quales in regnicolari expeditione anni 1755. sensimus, tum quod idem Joannes Habianecz Ludina, adeoque ex Monte Claudio oriundus esset,
sed, talibus sepositis, praemissi banderiales domino vicecolonello Joanni Habianecz crediti sunt et ducendi ordinati, tum quod, si quid agendum esset, ut vir militaris disponere posset, et ne similes contingant errores, quales in regnicolari expeditione anni 1755. sensimus, tum quod idem Joannes Habianecz Ludina, adeoque ex Monte Claudio oriundus esset, perspectaque haberet omnia, tum vero vel maxime, ut suspensa teneretur Sclavonia futurorum eventu, neque lamentorum sit occasio, si vel solus submissus fuisset vicebanus Adamus Naisich, vel plane exmissus. Si enim eundem exmisisset
Adamus Naisich, vel plane exmissus. Si enim eundem exmisisset ab hac expeditione banus, eius nullum esse officium omnes judicassent, si autem solus ille fuisset destinatus, banum jam totum esse pro priori regni statu subsumptum fuisset ab aliis; eapropter, ut aequilibrentur hominum opiniones, Joanni Habianecz ducendorum banderialistarum commando datum est. Ei autem adjunctus est vicebanus Adamus Naisich, sub specie provisionis, ac quodamodo commissarii; hinc, qui Naisichianarum non fuere partium, furerium illum ac quarteriorum magistrum joco atque per ludibrium dicebant.
Cum se
allegatisque deputationis illius Zagrabiensis Kussevichianae, ibique fisco, uti supra dictum, regni actore judicium ipsis factum est assessoribus plerumque novis, et qui Varasdini haberi poterant. Benedicto Krajachich, eorum advocato, defendere eos non potente ob processum dominalem, quem contra Joannem Rauch promovebat, surrogatus illi est Joannes Paulus Plepelich, qui allegorias illas et specifica, quae Krajachich ingesserat, exmittendo, calamo, uti passim est creditum, domini Nicolai Skerlecz, at duntaxat fundamentalia, superius pag. 421. notata, excerpendo in defensionem eorum objecit.
Kussevichianae, ibique fisco, uti supra dictum, regni actore judicium ipsis factum est assessoribus plerumque novis, et qui Varasdini haberi poterant. Benedicto Krajachich, eorum advocato, defendere eos non potente ob processum dominalem, quem contra Joannem Rauch promovebat, surrogatus illi est Joannes Paulus Plepelich, qui allegorias illas et specifica, quae Krajachich ingesserat, exmittendo, calamo, uti passim est creditum, domini Nicolai Skerlecz, at duntaxat fundamentalia, superius pag. 421. notata, excerpendo in defensionem eorum objecit. Voluit quoque banus ex universis extractum
et vindicandum credebatur ab omnibus, ex ratione praeinsinuata, exitus nempe bani hujus ad castra et consequendae in aula commendationis et gloriae illius, quod universa prudenter accommodaverit, segniter admodum tractatum est, et sub idea illius confudendi absorbendique. Hinc dum supremus comes Joannes Jursich examina fassionesque per se intercepti Sunecz Varasdinum bano attulisset, re hac offensus apparuit, neque vel accipere. Prouti etiam submissas quasdam ex Hungaria falsas armales, quas ludimagister in Magierovo cum quodam domini Jankovich in Biszag caupona vendiderant et
vivant, et vel maxime, quod miseri illi damnificati rustici, quamvis episcopales ac Erdoediani, nullum obtinuerint sive consiliarium sive promotorem, ut pro rehabendis pecuniis remedium flagitarent apud principem, cum nihilominus Draskovichiani Sztenichnakienses et pro capris sibi bonificandis a Joanne Rauch sollicitare apud principem sciverint. Hoc sane vel unum est, suspicari quod faciat, aes illud miserorum rusticorum pro armalibus per plurimorum et summorum transivisse manus, multosque esse debuisse venatores, ut res haec tanto sepulta sit silentio; metuo nihilominus prodituram tam ob
confiniis duo iterum ad castra regia educeret hominum milia, atque cum eo proficisceretur supremus vigiliarum praefectus, dominus Christophorus Vojkovich, qui nescio ob quas rationes in abitu suo Zagrabia pistorem quendam non solum verberavit, sed interceptum vinculatumque ad socerum suum, dominum Joannem Rauch, ad bona Lusznicza vocata abduxit, eumque ibi reliquit in carceribus. Civitatis Zagrabiensis magistratus, violatam suam lamentans jurisdictionem, ad banum recurrit eatenus. At iste et civitati condignam promisit satisfactionem et suum adjuntantium Dragoni obviam proficiscentibus misit
ut sibi succurrerem, voluit. Nec ego negare potui ob tot fratris ejus cancellarii favorum respectum, necessitatem item bani, cujus protectio mihi prodesse posset. Dolebam unice, sine adversariis meis me Varasdini esse, atque rei tantae me ex una prius lectorum memoria committere debere. Comes Joannes Patachich, cujus benevolentia hospitabar in domibus ejus varasdinensibus, quaedam adversariorum meorum copiata habuit eaque mihi Iiberaliter obtulit, quibus in ordine ad banorum seriem egregie adjutus sum, per epochas regum et tempora distingvens omnia. Quid nempe totius Sclavoniae banus,
motu proprio merendumque singularius de principe homines 500 bene vestitos ex Sztenichniak et Rechicze dedit. Episcopus cedere nolens, 520 dedit, ut hi duo certare viderentur, alii tum erga ordinationem statuum ut prope duo milia banderialistarum enata sint. His praepositus vicecolonellus dominus Joannes Habianecz voto bani ipsius, capitaneus quoque Gerleczi ex banalibus confiniis assumptus, titulo supremi vigiliarum praefecti, eidem ab aula confirmato. Caeteri officiales ex ephebis adolescentibusque lecti, ut, dempto Emerico Matlekovich, nemo alter ex capitaneis esset, qui vel arma unquam
domino Luka Novoszell ex officio actualis vicecomitis Posegani huc translato, substitutus factus est Michael Alexander Malenich, capitaneus in banalibus confiniis ante belli Borussici exordium, sed belli rumore sparso ob praetextuatam valetudinis curandae rationem resiguante. Pro notario Joannes Paulus Plepelich, capitulorum notarius, est declaratus. Displicuere ista supremo comiti Joanni Jursich, adesse congregationi huic nec volenti, factaeque ab eodem bano atque Viennam justissimae representationes tam quoad rem ipsam, quam et promota ex affectu, nequaquam ex merito subjecta
factus est Michael Alexander Malenich, capitaneus in banalibus confiniis ante belli Borussici exordium, sed belli rumore sparso ob praetextuatam valetudinis curandae rationem resiguante. Pro notario Joannes Paulus Plepelich, capitulorum notarius, est declaratus. Displicuere ista supremo comiti Joanni Jursich, adesse congregationi huic nec volenti, factaeque ab eodem bano atque Viennam justissimae representationes tam quoad rem ipsam, quam et promota ex affectu, nequaquam ex merito subjecta duo, Malenich et Plepelich. |
unus ex Zagorianis esset, alter Varasdinensibus partibus, et paris potestatis autoritatisque, hinc ut unus primarius, alter secundarius diceretur. Semperque judlium districtus Varasdinensis partium Zagorianarum judices praecessisse. Usum hunc probabat testimoniis religiosorum, patris videlicet Joannis Roich Jesuitae et Paulinorum quorundam, qui subscripserunt formulae Czinderianae. Demum ut umbram comiti Georgio Erdoedi, judici curiae, qua supremo comiti faciat, se jura conservare familiae per has quaestiones deducebat, cui nempe collatus fuisset in perpetuum comitatus Varasdinensis
libertinismus debeat. Procuravit insuper congregationis regularium Romanae eatenus |
commendationem ipsiusque Papae litteras, evicitque divisionem, divisa ergo provincia Bosnensis est, atque haec in ditionibus et sub corona Hungariae provincia S. Joannis Capistrani est nuncupata, cui a generali illorum datus provincialis p. Philippus Penich, alia, sive in Ottomano constituta imperio, custodia Bosnensis appellationem accepit.
Mors cardinalis Trautson. Forgacs Paulus episcopus
ut nedum ab exmissionibus tabularibus, sed ab ipsis consessibus dispensandus videatur. Stephanus Markovchich resolutus in nobilem auditur, possessionatus nullibi, neque in tali hactenus officio exstitit, ex quo lege requisita juris scientia firmaretur, sed in secretarii munere apud banum condam Joannem Draskovich, post aulae cancellarium comitem
actu palatinum Ludovicum Batthyan, dein comitem banum mareschallum de Batthyan. Atque ita de reliquis. Domino notario Nicolao Skerlecz, ultra lege requisitas dotes, servitium gestum in tabula, merita ejusdem alia et lingvarum
celebrataque sunt judicia et factae appellatorum processuum revisiones.
Vicecolonellus baro Simon Bernakovich et supremus vigiliarum praefecfcus Cristophorus Vojkovich cum relicto in castris milite causa vestitus sub hoc tempus e castris rediverunt, prouti etiam vicecolonellus Joannes Habianecz cum eductis banderialistis 1757. ex eadem vestitus ratione; cujus supremus vigiliarum praefectus Gerleczi decreto consilii bellici banalibus confiniis in eadem praerogativa fuit aggregatus, aliorum officia desierunt.
Capitanei baronis
banus et in sua eum protectione habuit ut plurimum, quod lusibus apud eum aes a patre relictum dissiparet. Hinc postquam idem Patachich cum noverca sua pro ejusdem vidualibus praetensionibus et sororis suae ex hac matre nata, alias Miseroni nata, pro 30 fl. rh. milibus, arbitro comite Joanne Patachich, convenisset, tribus uterinis sororibus suis pro universis et quibuslibet paterno avitis portionibus suis ex mobili inmobilique ubivis habito fundo, suppelectili, clenodiis, fructibus bonorum, argento, etc. |
in universum 12
Varasdinensis perpetuus et una Barsiensis supremus comes, arcis Varasdinensis haereditarius capitaneus, multorum dominiorum pro suis in Hungaria et in Sclavonia Kuttinae aquisitor. Reliquit tres filios: Antonium, generalem et Arvensem supremum comitem, patris successorem in Varasdinensi comitatu, Joannem Nepomucenum, actualem intimum consiliarium prouti etiam camerae Posoniensis et locumtenentialis consilii, Cristophorum, suae Majestatis camerarium. De filia infra. Fuit Georgius olim Kostaniczae commendans, tum ad annum 1748 praeses camerae. Passiva debita reliquit prope ad millionem, si
hos superioris Sclavoniae instar comitatuum Sclavoniae inferioris regulandos venire, eo unice excepto, quod per banum sua ad aulam mittere tenerentur eademque via regias resolutiones recipere, tandem ac post saecula comitatus Zagrabiensis privativa congregatio a supremo eorundem comite domino Joanne Jurschich pro 21. Aprilis indicta publicataque fuerat. Facta est instar Hungariae comitatuum restauratio, eodem supremo comite candidante. Electique pro ordinario vicecomite Lucas Novoszel, pro substituto Michael Malenich, pro notario Joannes Plepelich, ast, isto resignante, per supremum
privativa congregatio a supremo eorundem comite domino Joanne Jurschich pro 21. Aprilis indicta publicataque fuerat. Facta est instar Hungariae comitatuum restauratio, eodem supremo comite candidante. Electique pro ordinario vicecomite Lucas Novoszel, pro substituto Michael Malenich, pro notario Joannes Plepelich, ast, isto resignante, per supremum comitem fuit substitutus Balthasar Kesser, perceptor comitatus Josephus Zaverszki, |
judlium districtuales: districtus Zagrabiensis Josephus Kerchelich, meus patruelis, Savani Stephanus Cheh aliter Babochay,
ipse exercituantibus praesset. Quem effectum habiturae sunt circumstantiae bellicae, docebit eventus, an nempe vicebanus, an vicecomes exercituantibus futurus sit capitaneus, aut plane tertius.
Restauratio comitatus Crisiensis. Comes Joannes Patachich in camerarium suae Majestatis fuit resolutus, qui etiam qua administrator comitatus Crisiensis Crisii indicta privative comitatus illius generali congregatione quoad sigillum comitatus, haidones etc. fecit dispositiones et
personarum comitatensium
dispositiones et
personarum comitatensium electionem. Electusque in vicecomitem fuit dominus Antonius Jankovich, pro notario ipse nominavit dominum Franciscum Kanotay, perceptor electus Stephanus Szeny, judlium dixit administratorem districtus Caproncensis Ignatium Kelcz, Crisiensis Joannem Svagell. In comitatu Zagrabiensi electione facta omnia, solamque candidationem habuit supremus comes; in Crisiensi, ut vides, duo tantum electi. Causam rei, qui vult, indaget, facileque deprehendet: in Zagrabiensi invisus ingratusque supremus comes, hic magnus bano tam in administratore
judex, absente eo furtivisque indictis congessibus, mille civitati pericula imminere clamabat. Improtocollationem rerum, quae geruntur et in magistratu constituuntur, esse seminarium dissensionum, nec praestantissimos viros, qui hactenus notarii fuissent, uti Busan, Kussevich, supremus comes Joannes Jursich, dominus Bedekovich, Lukauszki, ipsemet etiam, quidpiam improtocolassent, nec exstare ulla scripta; num ergo tantis viris a principe elevatis praestantior censendus esset Krajachich; num, si illi utilitatem in ducendis protocollis vidissent, hanc neglexissent; sed neglecta fuit,
utve scriberetur Krajachichio conclusum, quatenus claves submitteret ob necessitatem instrumentorum, causa dandae cujuspiam camerae informationis.
Quarto. Michaelem Blasekovich, antea Krajachichianas partes sequentem, alias comitatus fiscalem et supremi comitis comitatus Zagrabiensis Joannis Jursich directorium, sub spe obtinendi per eum notariatus civitatis, annue 500 fl. inferentis, adeo in partes suas traxit Szallius, ut idem Blasekovich qua comitatus fiscalis, imposita Jursichio justitiae larva, eundem Krajachich qua reum adulterii ad poenam recipiendam
In tabula judiciaria districtuali conclusus fuit mense Decembri
processus, ab executoribus Naisich et Paulinis promotus contra baronessam viduam Sermage, natam Julianam de Moscon, item suum fllium comitem Petrum Troillum Sermage, intuitu substantiae deficientis comitis Joannis Francisci Csikulini, eruendamque fati comitis aquisitionalem massam, subtractis praevie redintegrari debentibus. Anno 1746. obiit in Konschina die 17. Junii praedictus comes Csikulini sepultusque est Lepoglavae |
apud Paulinos. Naisichius, testamentis
inquisitionibus, factisque judiciis et latis contra eos sententiis, eo quod fidellissimo Portugalliae regi Josepho Emanueli die 5. Septembris 1758. mors laxata rota et ignitis glandibus fuisset intentata, ipsi ex toto regno non modo exules facti et proscripti sunt, sed post provincialem Henriquecz Joannes Mathos, Joannes Alexandre et Gabriel Malagrida prae ceteris ejusdem conspirationis actores sunt declarati et plexi capite. Malagrida autem, summam sanctitatem praeseferens, ac olim processionaliter Ulisipponam in teatro portatus ut vivus sanctus, alias Mediolanensis, haeresis etiam
factisque judiciis et latis contra eos sententiis, eo quod fidellissimo Portugalliae regi Josepho Emanueli die 5. Septembris 1758. mors laxata rota et ignitis glandibus fuisset intentata, ipsi ex toto regno non modo exules facti et proscripti sunt, sed post provincialem Henriquecz Joannes Mathos, Joannes Alexandre et Gabriel Malagrida prae ceteris ejusdem conspirationis actores sunt declarati et plexi capite. Malagrida autem, summam sanctitatem praeseferens, ac olim processionaliter Ulisipponam in teatro portatus ut vivus sanctus, alias Mediolanensis, haeresis etiam convictus ac blasphemus,
conscientiae revocarunt suumque perjurium sunt confessi; causam sui tum facti hanc narrantes, quod in confessionalibus, dum confiterentur, deponendi talismodi juramenti quibusdam pro peccatorum suorum poenitentia, quibusdam vero ad lucrandum in coelis meritum obligatio per confessarios Jesuitas Joannem Baptistam Ivich tum regentem, Andream Szallay
rectorem, Mathiam Kerznarich concionatorem aliosque patres imposita fuerit. Et cum ipsi dicerent, timere se perjurii peccatum, fuisse ipsis repositum, habere eos talia privilegia, quod, quisquis in favorem
civitas obtinendo, contra Jesuitas beneficio novi procedit coram vicecomite Nicolao Bedekovich, eosdemque evocat. Fuit Varasdinensis collegii rector p. Joachimus Kossachek, Germanus; jurium nostrorum ignarus, de praemissis attamen revocationibus et circumstantiis informatus, patrem Joannem Baptistam Ivich Zagrabiae in seminario regentem hujusque collegii rectorem Joannem Baptistam Salecz consulit. Uterque horum ad me sumpsit confidentiam, reque uti supra detecta, petierunt consilium. Ego, consideratis perpensisque circumstantiis omnibus, in eam deveni sententiam, ut semet
Bedekovich, eosdemque evocat. Fuit Varasdinensis collegii rector p. Joachimus Kossachek, Germanus; jurium nostrorum ignarus, de praemissis attamen revocationibus et circumstantiis informatus, patrem Joannem Baptistam Ivich Zagrabiae in seminario regentem hujusque collegii rectorem Joannem Baptistam Salecz consulit. Uterque horum ad me sumpsit confidentiam, reque uti supra detecta, petierunt consilium. Ego, consideratis perpensisque circumstantiis omnibus, in eam deveni sententiam, ut semet convinci per contumaciam paterentur, et praeeligerent carere sylvis, quam tantae semet
Franciscum Bussi Romanum, Cajetanum Fantuzzi Ferariensem, Petrum Hieronimum Guglielmi da Fesi, Josephum Furietti da Bergamo, Petrum Conti da Camerino, Antonium Antonelli da Sinigaglia, fr. Laurentium Ganganelli ordinis conventualium da Rimini, atque hos presbyteros cardinales; diaconos vero: Joannem Constantium Caracioli
Neapolitanum, Nicolaum Perelli Neapolitanum, Marcum Antonium Colonna Romanum, Andream Corsini Florentinum et aetatis suae annorum 24.
Comes Petrus Sermage vicecolonellus aggregates in
Pecuniis his non solum Viennae in suburbio domus cum horto, sed equi bisque necessaria empta sunt et respective ut stabula facta apparatus equiles. E his duplex splendidus superbusque vestitus singulis praetorianorum officialium servitorum exsolutio annua. Rei hujus curam habuit comes generalis Joannes Palffi, vicecapitaneus declaratus. Praetorianorum numerus ex 120 juvenibus deputatus, qui omnes titulo unterleitinantii sive secundarii procenturionis
gaudebunt. Salarium eorundem menstruum, quod 27 fl. futuri sint, est promulgatum, quin talium adeo depicta
comiti Leopoldo Palffi ab Erdöd actuali intimo consiliario, campi mareschallo, s. regni Hungariae conservatori ac per Hungariam armorum regiorum praefecturae officii vices gerenti.
Capitanei locumtenens resolutus dominus comes Joannes Palffi ab Erdöd, generalis vigiliarum praefectus, (et ipse qui regimen a se erectum reliquit, collatumque vidit Preisokio), comitatus Borsodiensis supremus comes.
Locumtenens primarius dominus comes Joannes Rhédey, generalis
resolutus dominus comes Joannes Palffi ab Erdöd, generalis vigiliarum praefectus, (et ipse qui regimen a se erectum reliquit, collatumque vidit Preisokio), comitatus Borsodiensis supremus comes.
Locumtenens primarius dominus comes Joannes Rhédey, generalis vigiliarum praefectus, militaris Theresiani orrlinis minoris crucis eques.
Locumtenens secundarius dominus comes Joannes Erdoedy de Monyorokerék vicecolonellus, filius comitis olim Ladislai.
comes.
Locumtenens primarius dominus comes Joannes Rhédey, generalis vigiliarum praefectus, militaris Theresiani orrlinis minoris crucis eques.
Locumtenens secundarius dominus comes Joannes Erdoedy de Monyorokerék vicecolonellus, filius comitis olim Ladislai.
Vigiliarum magistri cum caractere equitum magistri, dominus Emericus Gombos, dominus Ignatius Niczky, dominus Josephus Finta.
Michael Schustak, dominus Ladislaus Farkas, dominus Amadeus Abaffy, dominus Petrus Bagossy, dominus Mathias Strasay, dominus Paulus Jarmy.
Ad addendum autem sive splendorem sive turmae apparentiam, aut potius obumbrandos oculos incautorum intra praetorianos aggregati sunt juvenes: comes Joannes Palffi ab Erdöd, comes Sigismundus Zichy, comes Emericus de Batthyan, et Marcus liber baro Revay; alii praetoriani fuêre nobiles, civiumque bene solventium filii. Additus iisdem capellanus turmae, Piarista, quartier-meister cum caractere locumtenentis 1, et cum aequali caractere auditor
dein Wemerum, canonicarum dominum Paulum Josephum Rieger virum lectissimum, qui insignes a se compilatas institutiones canonicas praelegebat, dignam tanto viro hoc anno edens dissertationem in opus Gratiani, utinam vivat, ut, quae pollicetur, absolvat opera, erit ei memoria sempiterna; pandectas Joannes Petrus Bannizza, jus naturae et institutiones civiles dominus Carolus Antonius Martini, historiam Joannes Baptista de Gasparo praelegebant. |
In tanto itaque flore opera domini baronis Switten collocatis his facultatibus, ut emergat etiam philosophia
institutiones canonicas praelegebat, dignam tanto viro hoc anno edens dissertationem in opus Gratiani, utinam vivat, ut, quae pollicetur, absolvat opera, erit ei memoria sempiterna; pandectas Joannes Petrus Bannizza, jus naturae et institutiones civiles dominus Carolus Antonius Martini, historiam Joannes Baptista de Gasparo praelegebant. |
In tanto itaque flore opera domini baronis Switten collocatis his facultatibus, ut emergat etiam philosophia atque theologia archiepiscopus desudabat. Et quamvis constituti jam fuerint cujusvis facultatis
episcopi cum
atque modalitate praevia ad cancellariam ipsam domino episcopo Klimo, cum is antea atque ab anno 1756. administrator comitatus Veroviticensis fuisset, neque gratis administrationem hanc retinere vellet, ad ejusdem domini Klimo factam a me autem sibi Viennae suppeditatam propositionem dominus comes Joannes Patachich, suae Majestatis camerarius, per resolutionem regiam sine facta eatenus instantia administrator comitatus Veroviticensis fuit declaratus, cujus aliunde parens Ludovicus supremus comes esset salariumque perciperet.
Secundo.
Collegium Zagrabiense 300 annuatim florenis taxatum exstitit. Satis indigabam, quae causa fuerit, ut potius tot milium fl. Romam submissio permitteretur, quam admitteretur receptio: ast fateor, vero similem rescire non potui. Deceptam fuisse reginam a Jesuitis, dicebant omnes; quin p. Joannes Bap. Szluha inde redux per familiae suae magnas preces ac non sine difficultate obtinuit, ut relinqueretur in hac provincia, cujus antea fuit alumnus, et Tyrnaviam fuit submissus.
Tertio. Muratorii libri de philosophia morali prohibentur.
Muratorii de vera devotione
ac vestes, praecipue et omnes ferme e Gallia.
Sexto. Mortuo supremo comite Zoliensi domine comite Nicolao Erdoedy, filio comitis olim Ladislai, comitatum consecutus est dominus comes Daniel Eszterhazy paulo post mortuus, succedente sibi in eodem supremi comitis officio domino comite Joanne Nepomuceno Erdoedy. Vidua autem Nicolai, nata de Batthyan Theresia ex comite palatino Ludovico de Batthyan, ob respectum patrui sui mareschalli Caroli, aulae serenissimi coronae principis praefecti, ejusdem serenissimae sponsae ginecei praefecta est declarata. Septimo. Crevêre ubivis
ordinatam, sed per Raffay atque alios elusam reassumere constituunt, eamdemque ordinant. Sed quia ideas modumque ignorassent, ego exspectandus eram, ut ex libro hocce eisdem succurrerem, quod feci etiam ad preces domini Jursich. Ordinati fuere qer comitatum Zagrabiensem pro praeside canonicus Joannes Baptista Paxi, adjuncti domini Spoliarich et Arbanasz, ac ex parte bancalitatis dominus Benedictus Krajachich, exemplo attamen conscriptorum 1754. cauti, sine notabili diurnorum praenumeratione |
incoare opus recusarunt. In comitatu Crisiensi aeque
extensi, nec per aerem avolantis.
Decimo septimo.
(Tabula judiciaria Zagrabiensis.) Occasione quoque ista dominus Georgius Petkovich ab exemplo tabularum districtualium Hungariae, banalis item in Croatia, in qua dominus Joannes Patachich qua assessor aggregatus maneret, pro tali aggregato promoveri petiit ad tabulam districtualem judiciariam regni Sclavoniae. Sed postquam comes banus pro opinione requisitus respondisset, Petkovichium mereri assessoratum tabulae, verum necessarium esse ex servitii regii ratione pro
successive banalis tabulae assessore. Hacve ratione familia haec Sermage in Croatiam venit Croatique innotuit. Ex hoc copiosam suscepit pro lem, ac nisi fallor, 16 plane, quae demortuae omnes, excepto Petro Troyllo, pri mum Maximilianae baronessae Prassinszki marito, ex qua suscepit filium Petrum Joannem Nepomucenum, dictum superstitem, dein, mortua Maximiliana, Annae Mariae, Draskovich natae, relictae vero comitis Petri Keglevich. Vixere pauperes ac uno contenti bonello Miczkovo, et demortuae Julianae maritus genitores suos, ut dicebatur, Salisburgo ad se duxit, Petrum videlicet, quem pri
processum esse desperatum. Transegit ergo capitulum, procuratore Magdich svadente, adnumerando pro fructibus perceptis Sermagio fl. rh. bismille. Istis ergo auctus fuit Sermage facultatibus, a cujus morte, 2. Novembris 1746. Zagrabiae secuta, vidua post mortem deficientis comitis Joannis Francisci Chikulini 1746. 16. Junii secutam, qua bonorum agnita successor, videlicet: Novi Dvori, Sztubicza, Szesztine, Harmicza. Krapina, repertis etiam 18 milibus fl., Chikulino mortuo, uti ex processu evenit, ac Konschina Naisichio cum onere 24 milium fl. data, avitis
comitis cancellarii Leopoldi Nadasd armales clam accepit exsolvitque. Tum ne ignobilis existimetur, cum jam hactenus pro barone fuisset habitus, indigenatus expeditionem accepit comitisque titulum solvit. Indigenatum remonstravit tabulae, cum quaestionem illi in processu habito violentiali cum Joanne Rauch, tum vicebano, idem vicebanus formavisset. Hac ratione Sermage in Croatia est stabilitus auctusque divitiis, titulis, honoribus ac affinitatibus; 1751. ad dietam Posoniensem comparuerat, ast svasus abiit, ne in quaestiones aliquas incidat, temporeque suo firmetur. Post Maximilianae
ita me apud minus intelligentes damnatum ab aula exhibuit. Migazzius suorum promissorum meique est oblitus.
(Nuptiae serenissimi coronae principis.) Ob imminentia nuptiarum solemnia ex regni congregatione publico nomine destinati dominus comes Joannes Patachich, suae Majestatis camerarius et administrator comitatus Veroviticensis, dominus item regni protonotarius Petrus Skerlecz, assumpturi Viennae canonicum Mathiam Petrovich, collegii croatici rectorem, ex parte ac nomine cleri, cum oblatis muneribus mille aureorum in crumena, a
croatici rectorem, ex parte ac nomine cleri, cum oblatis muneribus mille aureorum in crumena, a monialibus Varasdinensibus confecta ipsisque 150 fl. soluta, sunt profecti, ex parte autem ac capituli Zagrabiensis nomine ob factam invitationem dominus Georgius Malenich lector et Joannes Paxi Chasinensis praepositus; qui dein una cum episcopo ad finem Octobris rediverunt.
Adveniente itaque serenissima sponsa principe Elizabeth Parmensi Viennam die sexta Octobris publicus solemnisque ejus ingressus est habitus. Praecessere suo ordine ac juxta senium consiliariatus
Petrus Troyllus a Sermage mense Decembri pro datis pecuniis in colonellum fuit aggregatus. |
(Junior comes Sermage privatim studet, et privatorum studiorum in Croatia exordium.) Idem comes filium suum Petrum Joannem Nepomucenum, ex collegio Theresiano extractum, mihi tradidit in philosophicis excolendum. implacabili Jesuitarum odio. Quod ut impediant, dicebant: reginae eam esse mentem, ut semel Theresiani collegii convictor discere alibi nequeat. Scripsit genitor eatenus Majestati regiae, rationes
(Mors Hahianeczianae et ejus fortunae descriptio.) Die 7. Martii obiit ad Szent Erzabeth domina Helena Rosalia Somogy, nupta primo Lepossiana, dein baroni deficienti Gabrielli Gothal, postea vicebano Balthasari Bedekovich, demum vicecolonello Joanni Habianecz. Altioris fuit staturae foemina satisque elegantis formae. Haec, nobilis quidem nata et nobili primum elocata Lepossio, miseram duxit vitam ob aegestatem, qua premebatur, mererique suo corpore apud perdivitem baronem Gothal, lasciviae mancipium, cogebatur. Et quamvis
in Danubio submerso, dum lavare se vellet) Antonio filiam Theresiam negaret, sed hanc domino Georgio Petkovich collocaret. Casimiro Bedekovich vicebani aeque filio Jesuita existente. Post multas pluresque cum Bedekovichiis lites Helena, causa sedandae concupiscentiae, jam esto senior domino Joanni Habianecz. tum capitaneo in Varasdinensi generalatu, 1755 se obtulit. eique post initum connubium officium vicecolonelli emit. Simplicior fuit foemina Habianecz. utpote qui fassionem coram protonotario elicitam revocavit. svasu domini Petri Spissich Juditam filiam suspirantis et procantis.
dispositio effectum sortiatur. Quod et evenit, dicentibus cunctis, primum hoc esse testamentum, quod ivisset ad effectum juxta testantis voluntatem. Displicebat leguleis haec dispositio, aliis viris cunctis placuit; plurimique sibi hoc testamentum pro directorio legendum expetierunt, ut dominus Joannes Rauch, baro Marcus Pejachevich etc. Cur autem ea sic legata sint, ut sunt, ut multorum erat curiositas, sic me ob praeassumptum silentii onus nec scribere convenit; hinc supersedeo. Testamentum est in archivo tabulari.
synodus. Parochos prandere apud episcopum oportuit, ubi inebriati interrogatique, quantum sponderent, spebus etiam animati et canonicatuum promissis multi promittebant id, quod nec habuerunt, sed quaesitis mutuis pecuniis exsolverunt, cumprimis ex archidiaconatu Bexin. Crisiensis autem parochus Joannes Jozipovich et Capellensis Paulue Vuchetich, uterque ex archidiaconatu Kemlek, dixere episcopo, sibi et in archidiaconatu constitutis ecclesiis pecunias non deesse, sed a substituto archidiacono Antonio Zlatarich admonitos esse, ut cellarent pecunias. Qua re indelebilem notam contraxit ab
pessimeque octiduo tractatus, ad preces comitis Ludovici Patachich et ab incarcerato lactam 200 fl. exsolutionem, dimissus est, addereque debuerunt ex archidiaconatu illo ultra 2000 fl. Eadem tragoedia Chasmensibus accidit ea tantum differentia, quod vicearchidiaconus Joannes Skergatich, simul et parochus Gradacensis, pro suis locutus, ex respectu nobilitatis et cum episcopo conjunctionis ad carceres non merit missus, quamvis pueris lurconibus publice compellatus. Bexinenses ad septem prope milia promiserant, Varasdinenses cum Urboczatu prope duo, Paulini
quam superaturus non credebatur, sub decursu adhuc banalis tabulae cum apparuisset, banum ad Georgium Petkovich inclinare pro dando successore in vicebanali officio, ideo hac inclinatione intellecta rogat Naisichius bani praesentiam, qua obtenta persvadet banum, ut successorem sibi daret dominum Joannem Busan; quibus ex motivis, incognitum. Tres Naisichius reliquit filias, in masculo deficiens. Avus suus nobiiitate fuit donatus a Leopoldo. Homo fuit popularis celeberrimusque potatur, ut veteris perpotationis mos cum hoc heluone vini exstinctus visus sit videaturque. Astutus erat, sincerus
et hanc curam, monachorum antea, ipsis eripuit. Hinc ex testamentis multa est consecutus. Divites viduas coluit lucri sui causa, sed vix fuit aliqua, quam non decepisset. Sane protectionem suam in banali tabula vendere solitus, id quod ei probavit |
dominus Joannes Szaich in causa Auersperg comitum contra se promota pro bonis Brokunjevecz, fassione coram capitulo Chasmensi plane celebrata. Testamenta condidit domino Benger, Gudich, baroni Gotthal, comiti Chikulini, omnibus deficientibus, comiti item Ludovico Erdoedy, etc., ac nullum
Aprilis ac ad avertendas commendationes sive Antonii Jankovich ab affine suo comite personali Georgio Fekette, sive Michaelis Malenich a mareschallo comite Carolo Batthyan, pro qua iste medio episcopi Viennae existentis agebat. In congregata ergo congregatione comes banus pro veteri more dominum Joannem Busan, tabulae banalis assessorem et regni cassae perceptorem, suae apostolicae Majestatis consiliarium, dixit vicebanum, cujus loco perceptor cassae regni electus dominus Nicolaus Skerlecz, apostolicae suae Majestatis consiliarius ac tabulae regni judiciariae assessor. Ad assessoratum
dominus
Georgius Juraich per Franciscanum Franciscum Kutnjak superiori anno Roma adferri fecit, dum idem Kutnjak adversus suos monachos Romae ageret, restituique ad lecturam zagrabiensem jubente Franciscanorum generali debuisset. Ducta est processio a sacello s. Joannis Nepomuceni, ac in foro concionem dixit Jesuita p. Mathias Simatich. Statua lignea, in qua fuerunt s. Feliciani reliquiae, in medio templi locata arae instar. Edere ex Bolando, a Capucinis persvasus, volebat parochus vitam s. Feliciani episcopi, aut
venerabili quotidianam, aliaque quam plurima. Electione magistratus successit eidem in parochia reverendus dominus Matheus Ztepanich ex praebendario civitatis.
(Novus administrator comitatus Crisiensis et restauratio ejusdem comitatus.) Comes Joannes Patachich, hactenus Crisiensis comitatus administrator, ob resignationem lactam domini vicecomitis Antonii Jankovich, comitatu Crisiensi restaurato electoque in vicecomitem domino Joanne Szaich, jam olim vicecomite, ipse quoque gestam hactenus administrationem ob ademptam Veroviticensis
administrator comitatus Crisiensis et restauratio ejusdem comitatus.) Comes Joannes Patachich, hactenus Crisiensis comitatus administrator, ob resignationem lactam domini vicecomitis Antonii Jankovich, comitatu Crisiensi restaurato electoque in vicecomitem domino Joanne Szaich, jam olim vicecomite, ipse quoque gestam hactenus administrationem ob ademptam Veroviticensis comitatus administrationem deposuit. Quod munus successive ad bani propositionem, ratihabente et confirmante aula, cessit domino Antonio Bedekovich, tabulae banalis declarato assessori.
Bakich candidaret, Petkovichium illico palam rogando, quatenus officium ordinarii vicecomitis assumere dignaretur. Verum isto reluctante ac sua notoria sinistra valetudine semet excusante, postquam ultro eum rogare comes non cessaret, tum consiliarius camerae Posoniensis dominus Joannes Roller qua familiae plenipotentiarius requirere, ab omnibus inclamari ceptum: vivat, vivat; taliterque Georgius Petkovich in ordinarium vicecomitem est electus. De substituto tum actum,
comitatus dixit Franciscum Kanotay, protestante domino Nicolao Skerlecz qua fisco regni, quia nuper facto perceptore, quod sine candidatione denominaretur, suamque protestationem inactari postulante. Perceptor comitatus factus Georgius Horvath. Judlium electi: districtus Ratkaiszko dominus Joannes Konczer, Vinicensis Joannes Paxi, Varasdinensis Josephus Jambrekovich, Zagoriani Josephus Horvath, quod 32 annis vicejudlium fuisset. tum vicejudlium; actumve de procurando sigillo atque aliis hoc et subsequente die, quo comites suam aeque respectu totius restauracionis protestationem et
Kanotay, protestante domino Nicolao Skerlecz qua fisco regni, quia nuper facto perceptore, quod sine candidatione denominaretur, suamque protestationem inactari postulante. Perceptor comitatus factus Georgius Horvath. Judlium electi: districtus Ratkaiszko dominus Joannes Konczer, Vinicensis Joannes Paxi, Varasdinensis Josephus Jambrekovich, Zagoriani Josephus Horvath, quod 32 annis vicejudlium fuisset. tum vicejudlium; actumve de procurando sigillo atque aliis hoc et subsequente die, quo comites suam aeque respectu totius restauracionis protestationem et adversus supradictam domini
Gaszparich, canoniciis Zagrabiensis et
archidiaconus Dubicensis, ex tympanitide; homo, ut ajunt, volatilis et noviluniorum tempore delirio proximus. Archidiaconus Dubicensis dominus Josephus Mikinovich, pro hoc Chasmensis dominus Franciscus Antonius Popovich, canonicus autem Joannes Protulepecz, parochus
dominus Frauciscus I. b. Balassa, apostolicae suae Majestatis camerarius et consilii regii locumtenentialis consiliarius.
(Fit Rauch colonellus.) Mense Januario dominus vicecolonellus regiminis Kostanicensis Paulus Rauch, filius Joannis antea vicebani, 1000 confiniariorum eduxit ad castra caesareo-regia, ac in itinere suo favoribus mareschalli Batthyan colonellus est resolutus adepto etiam Kostanicensi regimine. Contra hunc priori anno in castris quidam officialium varias accusationes praebuerant, insuper concludendo, eum
comes Josephus Draskovich generalis, Bukoviczii die 27. Februarii comitatus sui Crisiensis restauratoriam congregationem tenuit. In qua pro administratore officii supremi comitis comitatus promulgatus dominus Antonius Bedekovich, assessor banalis tabulae; in vicecomitem ordinarium electus dominus Joannes Szaich, substitutum dominus Josephus Arbanasz, notarium dominus Benedictus Krajachich, perceptorem dominus Stephanus Senni, judlium Crisiensis dominus Georgius Petrichevich, Caproncensis dominus Jacobus Vrabecz, comite Draskovich ad castra redeunte.
Habianecz ex bonis Trebarjevo ejecit, his Josepho Arbanasz vitrico et tutori attributis, comite Antonio ratificare nolente Spissichianum factum. Ob haec et praemissa displicebat Petri Spissich promotio, dicebaturque factione dominorum Skerleez ac Busan istud consecutus officium fine eo unice, ut Joannes Jursich supremus comes per eum ab officio suo amoveretur, quemadmodum Antonius Spissich dominum comitem Ludovicum Patachich ex officio supremi comitis comitatus Verocensis cadere fecisset 1756. Scio, vulgato rumore elevandi Petri Spissich eatenus dominum Joannem Jursich et verba et scripta
officium fine eo unice, ut Joannes Jursich supremus comes per eum ab officio suo amoveretur, quemadmodum Antonius Spissich dominum comitem Ludovicum Patachich ex officio supremi comitis comitatus Verocensis cadere fecisset 1756. Scio, vulgato rumore elevandi Petri Spissich eatenus dominum Joannem Jursich et verba et scripta fuisse reflexum, videret nempe, ne anguem sinu foveat. Malenichio usque eo displicuit, se in tot officiorum
occasionibus, ut vicebanatus, perceptoris cassae regni, assessoratibus tam banalis tabulae quam et judiciariae, commissariatus
Franciscus Mikulich, potator celebris summeque contentiosus et nixosus, inter popinas quaerendus, dum fuisset necessitas. Et cum quendam potus percusisset presbytherum ex mota inter eos quaestione, an papa, regina major esset, ob scandala talia et censuras fuit amotus, succedente ei Joanne Zaverszki, Stephamis quoque Babochay sive Cheh resignavit, accepto successore Josepho Galliuff incapace, Florianus aeque Gall, surrogato ei Emerico Chegely ignorante, ut sic unus vicecomes esset omnia. Secundo, vindicta vindicandique animus, ex quo graves illi fuere cum vidua
banalibus confiniis locumtenens seu procenturio, rennuncians officio ob Borussicum bellum, ducta in Podravanis partibus vidua Kanisayana, antea relicta Loncharichiana, nata alias Anna Maria Presek, in uxorem ac per hanc possessionatus effectus, nescio, quas lites ob jura cum vicecomite Crisiensi Joanne Szaich habuit. Et quia idem Kelcz junctus sangvine consiliario ad cancellariam Hungaricam Viennae Jacobo Szvetich fuisset, hujus ope factum est, ut jubente aula vicecomes Szaich |
ab officio deponeretur, quamvis 27. Februarii electus, et hoc ideo, quia
Viennensium ingens admirandaque mutatio. Ministeriale conferentiarum consilium sub praesidio augustissimi imperatoris vel apostolicae Majestatis aut serenissimi coronae principis Josephi effecerunt ministri status: 1. comes Corficius de Ulfeld, 2. comes Rudolphus de Colloredo, 3. comes Joannes Josephus Khevenhüller, 4. comes Carolus de Batthyan, 5. comes de Kaunitz Rittberg.
Consilium status, sub iisdem uti supra praesidibus: 1. comes Kaunitz de Rittberg, 2. comes de Haugwitz, 3. comes Leopoldus Daun, 4. comes de Blumegen; consiliarii et refferendarii dominus liber baro
de Hatzfeld, prouti aeque deputationis provinciaram haereditariarum Bohemiae et Austriae ac directionis modo cassae imperialis regiae cancellariae Bohoemicae et Austriacae cancellarius factus dominus comes Rudolphus de Chotek, antea praeses bancalitatis, vicecancellarius ejusdem dominus liber baro Joannes Christophorus de Bartenstein, simul et praeses deputationis Illyricanae.
Praeses consilii commercialis dominus comes Rainaldus d' Andler.
Praeses consilii bellici dominus comes Leopoldus de Daun. Porro consilium istud totum fuerat renovatum. Anterior praeses dominus comes de
Schakmin et baro Hannig generales, ut vocant, majores, refferendarius et director cancellariae Theodoras de Thoren.
Justitiae militaris praeses dominus Thomas Augustus baro de Wöber cum titulo generalis mareschalli locumtenens. Commissariatus bellici generalis commissarius dominus comes Joannes de Chotek cum titulo generalis rei tormentariae.
Camerae aulicae Viennensis praeses dominus comes Joannes Sigefridus ab Herberstein, eques Maltensis ordinis; vicepraeses dominus baro Petrus Antonius de Prandav.
Causa tantae permutationis et quorundame consilio amotionis nos
Justitiae militaris praeses dominus Thomas Augustus baro de Wöber cum titulo generalis mareschalli locumtenens. Commissariatus bellici generalis commissarius dominus comes Joannes de Chotek cum titulo generalis rei tormentariae.
Camerae aulicae Viennensis praeses dominus comes Joannes Sigefridus ab Herberstein, eques Maltensis ordinis; vicepraeses dominus baro Petrus Antonius de Prandav.
Causa tantae permutationis et quorundame consilio amotionis nos remotiores latet; variae fuere rumores, quos describere taedet.
Petrus Antonius de Prandav.
Causa tantae permutationis et quorundame consilio amotionis nos remotiores latet; variae fuere rumores, quos describere taedet.
(De comite Herberstein narratio.) Caeterum comes Joannes Sigefridus ab Herberstein, constitutus nunc praeses camerae, post reformatas ab Haugwitz comite Stiriae Carnioliaeque provincias fuit Labaci deputationis regiae praeses, anno 1759. comite Antonio ab Aversperg, capitaneo provinciae Carnioliae antea, a comite Lamberg suplantato, quod
fundo, verum rationabilius de augendis alumnis; fundationales pro alumnis pecunias vix tute converti posse in muros vacuos, pecuniae item defectum aliaque dicebant. Relata haec cum fuissent ab adulatoribus episcopo, convocat ad suum palatium capitulares, imponitque, ut praepositus Chasmensis Joannes Paxi Viennam mitteretur, visurus de praemissis et cum primate tractaturus. Ille, ut Hungarus erat, pro felicitate sua lusit cum capitulo atque episcopo, 52 fl. milia primatem velle pro omnibus significat, tum 42 episcopus emendum urgebat collegium; factisque per canonicos ac
pro poena voluit, ut ex rectoratu revocetur, suique loco mittatur Michaël Margetich; quod factum etiam 1763., isteque Viennam est progressus et Dumbovichium commutavit. Haec postrema ad annum sequentem pertinent primosque ejus menses, ob materiae tamen conjunctionem hic sunt apposita.
(Joannes Rauch mortuus; de eodem notitia.)
Anno isto 1762. mense Junio Zagrabiae in domo sua obiit dominus Joannes Rauch, suae Majestatis consiliarius, atque emeritus regni vicebanus ac comitatuum Zagrabiensis et Crisiensis ad annum usque 1756. supremus comes, vir omnino capax ac perspicax,
isteque Viennam est progressus et Dumbovichium commutavit. Haec postrema ad annum sequentem pertinent primosque ejus menses, ob materiae tamen conjunctionem hic sunt apposita.
(Joannes Rauch mortuus; de eodem notitia.)
Anno isto 1762. mense Junio Zagrabiae in domo sua obiit dominus Joannes Rauch, suae Majestatis consiliarius, atque emeritus regni vicebanus ac comitatuum Zagrabiensis et Crisiensis ad annum usque 1756. supremus comes, vir omnino capax ac perspicax, staturae altioris justique corporis. Vehementiores im- petus in eo notabantur et vindictae cupidus animus. Fuit
nee haeredis superstits, 500 tantum fl. pro ac ejus refrigerio ordinatis, adeo oblivisci injuriarum non videbatur; | tertio, lites plurimas habuit: cum genitore suo Adamo Daniele primas causa bonorum Jakovlje, ut ei parens maledixisse perhibeatur; cum Joanne Szaich causa eorundem bonorum satis incommodas et perplexas, plus tamen ex impotentia animi litigantium quam re ipsa, quia demum victor evasit Rauchius; cum baronessa Juliana Moscon nupta Sermage causa violentiarum; cum domino Joanne Husan, quae res per supradescriptam sincerizationem sopita
bonorum Jakovlje, ut ei parens maledixisse perhibeatur; cum Joanne Szaich causa eorundem bonorum satis incommodas et perplexas, plus tamen ex impotentia animi litigantium quam re ipsa, quia demum victor evasit Rauchius; cum baronessa Juliana Moscon nupta Sermage causa violentiarum; cum domino Joanne Husan, quae res per supradescriptam sincerizationem sopita est; cum domino comite Draskovich propter bona Kovacbevecz ad Sziszlavich sita, quam causam amisit. Verum antedictae causae omnes tantae ei non fuerunt, ut commissio Althamiana 1756., de qua superius et de Rauch signatim vide fol.
ullius capitularis periculi non obtinui, quoadusque a domino Nicolao Skerlecz evietionem, ab eo scriptam, non reddidi, quod is in se assumat lites omnes, quas ideo capitulum haberet. Qua evictione ad archivum reposita datisque a Ressio 200 fl., depraedicata illa pericula evanuere. Joannes Rauch a morte habitu Franciscano indutus, (dicentibus cunctis admirationem mereri, ut, qui vivus mascheras damnasset, mortuus easdem probaret) ad conventum Franciscanorum conventus Goricza in districtu Berdovecz delatus, ibidem sepultus est. Fuit ipse conventus illius syndicus et conventuum
Croaticorum provinciae sanctae crucis, magnus praeterea singularisque benefactor conventus et ecclesiae illius, ubi aram majorem erexit; ideo ad vota Franciscanorum habitu illo cadaver suum fuit involutum. Superstes uxor vidua anno uno a morte mariti vivens 1763. penes maritum est condita. Soror Joannis Rauch Catharina post connubium cum Zebich longioremque viduitatem tandem domino Gabrieli Skerlecz jam generali nupsit.
(Margaretha, nata Gabellich, moritur; ejus pro foeminarum lumine casuum et eventuum descriptio.)
Obiit hoc anno etiam in superiori Konschina et sepulta
anni mense Octobri innocentem Raguseum quaestorem
Marcum Glumacz, provisoris episcopalis Vuger conthoralis ad carceres episcopates detruserat causa passivi sui debiti apud alium Raguseum habiti. Aberat Zagrabia episcopus hujusque curialis comes Joannes Busan, ad quem nihilominus recursum fecerant Ragusei alii; at ipse committit Ladislao Szalle judici, ut sine sumptibus videret accomodaretque negotium. Szallius interessentiae suae occasionem videns, tam ex divitiis Vugerianae, quam et extraneorum Raguseorum, et diuturnitate horum
ivit Viennam et ob immutatam cancellariam, consequenter informationis defectu, cum pigeret Niczkium, denuo omnia relegere, res ad sequentem annum decidit, urgenteque Blasio, iterum ad banum est remissa, ad audiendum Szallium, qui exposuerat, se auditum non esse. Itaque assumptis a bano comite Joanne Patachich, Nicolao Skerlecz et Georgio Petkovich, postquam Szalle judicatum suum nequivisset docere, cum arbiter non fuisset, defectu compromissi qua judex intrusus et falsus convictus exstitit in fl. rh. 523, approbante sententiam aula et Szallio judicatum solvente, taliterque
ubi nunc Capucini locati forent, fuisse ab angelis recreatam cantu
sua egit terminavitque octavalia judicia non sine assessorum incommodis ob exundationes aquarum magnas.
Quarto.
(Coadjutor Nitriensis.) Promulgatus est etiam in coadjutorem adeoque cum successione futura episcopatus Nitriensis dominus Joanes Gusztiny abbas de Saär, canonicus Agriensis et tabulae regiae assessor, vir dignus bonisque doctrinis praeditus, cui in tabulae regiae assessoratu successit dominus Joannes Alapy, cantor et canonicus Magnovaradiensis.
Quinto.
(Pax Europae
Nitriensis.) Promulgatus est etiam in coadjutorem adeoque cum successione futura episcopatus Nitriensis dominus Joanes Gusztiny abbas de Saär, canonicus Agriensis et tabulae regiae assessor, vir dignus bonisque doctrinis praeditus, cui in tabulae regiae assessoratu successit dominus Joannes Alapy, cantor et canonicus Magnovaradiensis.
Quinto.
(Pax Europae redita.) Pax quoque inter belligerantes ab anno 1756. Europae principes confecta promulgataque est, cujus virtute, quantum hic innotuit docuitque eventus, Silesia
viris communicando easdem, neque postea posuit sive qua Agriae municipalis juris auditor, sive Pesthini adlatus personalis domini Georgii Fekette, viri clarissimi cultissimique existens, qui juvenis dotes optimamque educationem animadvertens, filii instar eum habuit ac amabat. Et postquam Joannes Kardos cancellarii Hungariae comitis Leopoldi Nadasd jussu aulae 1753. amotus fuisset, quod Festetichio aliisque arcaniora pandendo vendidisset, eodem personali svadente, Petrus Skerlecz ad cancellarium pervenit. Magni sui haeri virtutibus diligentiaque sua affectum promeritus, ipse autem
ulteriora sustulit. Jactantem audivi semet Krajachichium, quod, nisi morte sublatus fuisset, eum aliunde bano invisum, Draskovichianae comitissae bani idolo abominandum, et hinc, credita sit, bani a Skerleczio aversio profluxisse, longe facilius se loco moturum, quam olim sive Josephum Raffay sive Joannem Rauch praecipitasset. Sane apud episcopum et capitulares eo jam progressus fuit suis susurrationibus Krajachich, ut pro ecclesiae et capituli hoste habitus ipse sit suusque frater Nicolaus; non alia de causa, quam quod praejudiciis adversarentur, ac ex officiis suis saepe loqui debuerint ad
quod praejudiciis adversarentur, ac ex officiis suis saepe loqui debuerint ad tollendos abusus.
Septimo.
(Connubium comitis Josephi Keglevich cum circumstantiis.) Die 4. Aprilis in cathedrali basilica per episcopum electum Syrmiensem Joannem Bap. Paxi ecclesiae ritu benedictae sunt nuptiae intra comitem Josephum Keglevich et Rosaliam Thauszy, episcopi provisoris filiam. Qua in re noveris lector, anno 1751 dum Franciscus Thauszy in Zagrabiensem episcopum resolveretur Posonii, pauper quidam inopsve ac senecio per Hungariam
nempe sibi esse die eo executionem a capitulo. Komaromi postquam variis objectis desperatum fecisset juvenem levemque comitem, svadet, vel orandum capitulum esse pro suspendenda executione, vel ducendam uxorem, quae media praeberet solvendorum debitorum. Adveniunt Zagrabiam. Comes apud canonicum Joannem KukuIjevich, suum Viennae rectorem, dum convictorem ageret collegii croatici, capit hospitium. Iste, ut favores mereatur episcopi, cui ante invisus fuerat, praedictam proponit Rosaliam, rem secus sine remedio esse. Cum Suvichiana esto contracta fuissent sponsalia receptaeque mutuo arsiae ob
habeat, tractet. Quod Rosalia ex fastu fortunae suae egregie observat, alias deformis et morum pessimorum.
(Consecratur episcopus Syrmiensis Paxi.) Dominica secunda post Pascha, cadente in diem 17. Aprilis, post obtentas Roma bullas Joannes Baptista Paxi, electus episcopus Syrmiensis, a Zagrabiensi episcopo Francisco Thauszy in privato domus suae oratorio, asistentibus sibi episcopis Bosnensi, Josepho Antonio Chiolnich et Belgradiensi Stephano Pucz, est
consecratus. Hac ipsa dominica per episcopum Klobusiczki
consecratus. Biduo ante consecrationem sive 15. Aprilis Sigismundus Komaromi defert episcopi ad capitulum epistolam, qua significat, in locum Paxii sequentes facere promotiones videlicet: praepositum Chasmensem, Paulum Gojmerecz, cathedralem ejus loco Franciscum Popovich, Chasmensem Joannem Kukuljevich, quia valde meritum de episcopo (sic expressum in collatione) adeoque una et domum ei Paxianam se conferre, canonicum vero Joannem Jozipovich, parochum Crisiensem et administratorem Poseganum. Minus exspectata haec fuere capitulo, incognita ipsi Paxio, qui obstupuit, dum
Paxii sequentes facere promotiones videlicet: praepositum Chasmensem, Paulum Gojmerecz, cathedralem ejus loco Franciscum Popovich, Chasmensem Joannem Kukuljevich, quia valde meritum de episcopo (sic expressum in collatione) adeoque una et domum ei Paxianam se conferre, canonicum vero Joannem Jozipovich, parochum Crisiensem et administratorem Poseganum. Minus exspectata haec fuere capitulo, incognita ipsi Paxio, qui obstupuit, dum epistola legeretur, dicens, semet necdum resignavisse. Crevit episcopi Paxii admiratio, dum post lectam epistolam promoti possessorium, illico
exire nolente, dominum Skerlecz magis idoneum censeri edicente, banus caeterique magnates ac nobiles (demptis Kamaromi et Kanotay), vivat Skerlecz, clamantibus, idem et merito quidem in regni protonotarium est electus. Displicuit haec promotio episcopo caeteroque, paucis demptis, clero, quod Joanne Kukuljevich authore apertus hostis cleri scientiarumque arrogans diceretur. Audivi ipse narrantem Kukuljevich, dominum Skerlecz arrogare sibi scientiam juris, cum nihilominus illam a Krajachich vel Kanotay condiscendam haberet. Est Joannes Kukuljevich temerarius adeo, ut a se praeconceptis
promotio episcopo caeteroque, paucis demptis, clero, quod Joanne Kukuljevich authore apertus hostis cleri scientiarumque arrogans diceretur. Audivi ipse narrantem Kukuljevich, dominum Skerlecz arrogare sibi scientiam juris, cum nihilominus illam a Krajachich vel Kanotay condiscendam haberet. Est Joannes Kukuljevich temerarius adeo, ut a se praeconceptis adversari, suaque dicta vocare in dubium, aut iis ut oraculis non assentiri, se offensum injuriatumque existimet, cum hoc sibi blandiatur, etiam eas, quas ignorat, scientias se perfectissime possidere. Accidit, ut superiore anno fatus
communicatis diplomatibus quam plurimi de Klokoch eruantur sive plurimae familiae; sed et binas deducere est familias omnino distinctas videlicet Voikffy de Klokoch, qui Hungariae regibus sunt famulati fuereque insignes viri plures in politicis ac militaribus, ut Nicolaus 1497. protonotarius, Joannes aliique; alia Vojkovich Bosnensibus regibus parens, ab arce agnomine. Haec familia initio ac radicaliter fueritque una, eruere non valui; sub Bela IV. comperi dictos Voik, sed praemissi Voikffy et Vojkovich an ab eodem Voik descendant, fundate non comperi, ut vel asserere possim. Cui
Praedicti Sigismundus et Christoporus, filii Francisci memoria mea pauperis, ac hos filios plus aliorum charitate quam propriis facultatibus educantis, propria fortuna et fato evecti sunt. Equidem Sigismundus in aula bani Josephi Eszterhazy agens ephebum, cum eleganti esset forma, sic viduae Joannis olim Branyugh regni protonotarii foeminae senis et annorum tum 50 in saltationibus rapuit oculos animumque, ut ejus amore deliraret vetula, neque aquiesceret, donec Voikovichio tum fors 20 annum agente marito potiretur, et cum ille assentiri precibus vetulae nollet, donec inscriptione ac
quin uxori legitimae adita per Gotthalium, ab istoque provisa omnibus tam ipsa quam Reginae genitores, multaque milia meruit a Gotthalio suo corpore. Quo a morte legitimae conjugis variato atque Helenam Rosaliam Lepossa, natam Somogy Gotthalii concubinam aliam, Reginae anteferente, haec consilio Joannis Rauch patruelis sui et regni vicebani tacuit tam post initum cum Helena a Gotthal connubium, quam et a morte Gotthalii contenta receptis obtentisque a Gotthal. Iste vero coram Chasmensi capitulo revocationem factorum suorum posuit, neque praemissa cum circumstantiis suis ultra limites
fl, Sigismundus autem Vojkovich colonellus remanserit. Sic nempe principi per interessatos evenit, ut eorum interesse vel praecipitatas resolutiones princeps solvere debeat aerarii sui damno et subditorum contribuentium aggravio.
Christophorus autem Voikovich, Sigismundi frater, filia Joannis Rauch vicebani in uxorem ducta, Anna nomine, 1750 occasione
exempta, tot specificorum casuum.... ½ redka prekrižano. Hinc atque ex praemissis fontibus anno hoc publici facti tot scandalosissimi actus, celebres ad modum ac memorandi, uti Joannis Galiuff, qui uxorem domini Czvetanovich, natam Jagussich Annam, pro publica notoriaque concubina habuit, scandalo tacendo potius, quam scribendo. Ac licet comitatus Varasdinensis actione fiscali contra adulterum procederet, complex autem adultera a marito criminaliter premeretur, clero
Annam, pro publica notoriaque concubina habuit, scandalo tacendo potius, quam scribendo. Ac licet comitatus Varasdinensis actione fiscali contra adulterum procederet, complex autem adultera a marito criminaliter premeretur, clero tacente et huic vitae favente, res evanuit; ut his visis uxor Joannis Galliuff, nata Magdalena Suvich, divortium postulans ambiguasque recipiens sententias, demum convenerit cum marito victura pro lubitu; Mathias aeque Augustich impune adulteram servat concubinam ab annis pluribus
superstes Catharina, a multis expetita, Emerico Petkovich uxor obtigit, tum Georgio Mihanovich, nunc vivit vidua ab anno 1758., haec reliquas sorores antecellit dotibus cunctis; Theresia post fata mariti Josephi Zebich, cum a Francisco Dudich qua vidua gereret uterum, eidem nupsit; Magdalena Joanni Galliuff tradita, qui ei adjecisset supra positam Annam Czvetanovich. In capillis duae: Catharinae ac Martha decesserunt. Emit ille in Carniolia arcem dominiumque unum, item Glogovecz certasque in Hungaria possessiones a domino Ballog, ad quarum tamen possessorium Czinderii lusu non
13. Octobris in
bonis Bogachevo. Peternum (sic! paternum?) unicum habuit in Dubravschak, reliquit filium Ignatium, superiore anno, ut notatum, cum parente suo baronem resolutum, fratrem Stephanum Zagoriae virum bonum in equestri statu relictum, qui ex uxore Magdalena Lukauszki filios Georgium et Joannem genuit; prior in regimine Adami Batthyan obiit, posterior sive Joannes potator, venator, luridusque mortem patris sui propinato illi veneno quaerebat, ab eodem ideo pulsus, nunc vagam ducit vitam. Antefatus baro et praeses veteri pompa in parte ob dictam illi in funere panegyrim a Jesuita
in Dubravschak, reliquit filium Ignatium, superiore anno, ut notatum, cum parente suo baronem resolutum, fratrem Stephanum Zagoriae virum bonum in equestri statu relictum, qui ex uxore Magdalena Lukauszki filios Georgium et Joannem genuit; prior in regimine Adami Batthyan obiit, posterior sive Joannes potator, venator, luridusque mortem patris sui propinato illi veneno quaerebat, ab eodem ideo pulsus, nunc vagam ducit vitam. Antefatus baro et praeses veteri pompa in parte ob dictam illi in funere panegyrim a Jesuita Mathia Simatich, novo autem, quod noctu funus cum magna illuminatione
divitias ab eodem auctas per officia illis signanter temporibus, quibus praedari grassarique pro virtute est habitum, pervenitque ad vicecolonelli in generalatu Varasdinensi officium, bonaque Guscherovecz pro 27 milibus ab Orehocziis in hypothecam accepit; uxorem habuit Annam Mozes. Hujus filius Joannes Jacobus parens Theresiae in eodem generalatu colonelli officium fuit assecutus; divesque multum, ex uxore Sybilla Woghner Labacensi filium reliquit praedictamve Theresiam, cujus frater jam capitaneus, florentibus annis mortuus, unicam reliquit filiam, uxorem modo capitanei Kempenich in
huie ad summas laudes in omnibus, moderatione videlicet, rerum cura aliisque foeminarum encomiis, dempta singulariori pulchritudine, aliud non obest, quam caecus amor filii, omnisqne ei et in omnibus indulgentia. Et de his mihi notis hactenus.
(Comes Joannes Patachich tabulae judiciariae praeses.) Morte Magdalenichii cum vacaret praesidis officium, pro eodem ex magnatibus institerunt comes Joannes Patachich, baro Michael Malenich Franciscus Patachich, baro Ignatius Magdalenich defuncti filius; ex nobilibus Lucas Novoszel, Christophorus
quam caecus amor filii, omnisqne ei et in omnibus indulgentia. Et de his mihi notis hactenus.
(Comes Joannes Patachich tabulae judiciariae praeses.) Morte Magdalenichii cum vacaret praesidis officium, pro eodem ex magnatibus institerunt comes Joannes Patachich, baro Michael Malenich Franciscus Patachich, baro Ignatius Magdalenich defuncti filius; ex nobilibus Lucas Novoszel, Christophorus Sztolnekovich, Georgius Levachich tabulae assessores et vicecomes Varasdinensis dominus Georgius Petkovich, Tabula iis litteris, quibus mortem
vicecomes Varasdinensis dominus Georgius Petkovich, Tabula iis litteris, quibus mortem significavit praesidis, duo a Majestate orabat, ut e statu equestri succederet quispiam, tum ut assessorum haberetur ratio. Instantiae praedictorum ad comitem banum missae sunt, qui digniores scripsit: comitem Joannem Patachich, Georgium Petkovich et Lucam Novoszel. Demum comes Joannes Patachich die 9. Novembris fuit pro praeside per Majestatem resolutus, depositoque Viennae juramento, jussu regio festinavit Zagrabiam pro praesidio termini tabularis. Dignitas meritaque hujus comitis, mei aeque Viennae
quibus mortem significavit praesidis, duo a Majestate orabat, ut e statu equestri succederet quispiam, tum ut assessorum haberetur ratio. Instantiae praedictorum ad comitem banum missae sunt, qui digniores scripsit: comitem Joannem Patachich, Georgium Petkovich et Lucam Novoszel. Demum comes Joannes Patachich die 9. Novembris fuit pro praeside per Majestatem resolutus, depositoque Viennae juramento, jussu regio festinavit Zagrabiam pro praesidio termini tabularis. Dignitas meritaque hujus comitis, mei aeque Viennae olim discipuli et convictoris, omnium voce majora poscebant, ipseque
hujus comitis, mei aeque Viennae olim discipuli et convictoris, omnium voce majora poscebant, ipseque ornamento quod futurus sit officio, nemo dubitavit, doluere tamen multi, praesidis officium a nobilitate non esse acceptum. Hactenus enim ab erectis tabulis ex equestri statu praesides creabantur, Joannes Patachich primus est ex statu magnatum.
Decimo nono.
(Mors archiducis Isabellae.) Viennae die 26. Novembris serenissima archidux Elisabeth, dicta passim Isabella, serenissimi archiducis Josephi ab anno 1760 conthoralis, nata
atque perversitas. Caeterum Aprili mense anni hujus Boucovius vivere desiit.
mediae item per comoediantes conductos et saeculares in theatro Jesuitarum aliaque ludicra et libertates cum voluptatibus minus decoris. Accidit etiam, ut comes banus suum. ut vocamus, adjutantium comitem Joannem Nepomucenum Draskovich, generalis filium ac in confiniis banalibus centurionem sive capitaneum, ad patris ejus preces in momento quasi dimitteret, ac Petrinam abire juberet; quod factum etiam causa hujus, haec vera fuit, exiguis cognita. Benedictus Krajachich in praesentia praedicti Joannis
Joannem Nepomucenum Draskovich, generalis filium ac in confiniis banalibus centurionem sive capitaneum, ad patris ejus preces in momento quasi dimitteret, ac Petrinam abire juberet; quod factum etiam causa hujus, haec vera fuit, exiguis cognita. Benedictus Krajachich in praesentia praedicti Joannis Draskovich bano narrat: domnm episcopalem Varasdini, quae comitissae Draskovichianae fuit hospitium, quod ipsa propriam bano cessisset, promovente |
protonotario Nicolao Skerlecz, a comitatu Varasdinensi emendam, statimque per comitatum reparandam ad
protonotarium reddere posset exosum. Draskovich per Alexandrum Sechen praedicta protonotario nunciat. Iste expostulat apud banum, qui, se ista non credere, replicat, cum vicecomes Georgius Petkovich de his nil sibi dixisset; sed protonotarius paulopost reperiens apud banum Benedictum Krajachich, Joannem quoque Draskovich oggerit, commentum antedictum Krajachichio negat pernegatque ille, bano dissimulante, petitque testimonium. Provocat se protonotarius ad Draskovichium, qui, ea fatum fuisse Krajachichium, sustinet. Krajachich post accepam a Skerlecz reprehensionem confusus abit, lamentando
hodie-dumque apud eum manentis. Aliae per alios somniatae, ut lusus, conversatio liberior cum actricibus com(oe)diarum, saltatricibus item commenta fuere; haec enim nunc sunt ornamenta juventutis, non poenae occasio, quin culpa censentur, dum negliguntur, occasione sese oferente; quin fatus Joannes Draskovich praedictas libertates pro religione habet. Quarto.
(Generalis Bech Carolostadii multa induxit.) Greneralis Beck statim ac Carolostadium appulit, provideri coepit populo esurienti, tum et aerario regio; populo quidem, dum
Zagrabiae hora 11 ante meridiem obiit Josephus Pogledich, canonicus Zagrabiensis et Goricensis archidiaconus, annorum 60., canonicatus 40. Vir rectus corde ac omnino bonus optimaeque semper famae, una loquacitate et dicendi gratia carens. Eodem statim die episcopus Vugrae degens resolvit canonicum Joannem Skergatich sublectorem ac antea in Gradecz parochum, archidiaconum Goricensem Josephum Galliuff, hujus loco Kemlek nomiuavit Antonium Zdenchay, Varasdinensem Joannem Kukuljevich, Chasmensem Antonium Miloss.
Decimo secundo.
(Viennae
optimaeque semper famae, una loquacitate et dicendi gratia carens. Eodem statim die episcopus Vugrae degens resolvit canonicum Joannem Skergatich sublectorem ac antea in Gradecz parochum, archidiaconum Goricensem Josephum Galliuff, hujus loco Kemlek nomiuavit Antonium Zdenchay, Varasdinensem Joannem Kukuljevich, Chasmensem Antonium Miloss.
Decimo secundo.
(Viennae conferentia ante diaetam.) Evocatus Viennam abiit transactis paschae feriis comes banus, ubi die quarta Maji cum primate, palatino, tavernico, camerae praeside,
esse designatum commissionis, ad accomodandas differentias inter generalatum Varasdinensem et comitatus Crisiensem, Verocensem jam ab olim vigentes, utve quo celerius habita cum generali Beck correspondent commissionem incoet, designarique petat ex generalatus parte assessores nominare comitem Joannem Patachich, tabulae jndiciariae praesidem, dominum Antonium Bedekovich, cassae regni perceptorem et assessorem banalis tabulae, ordinarios vicecomites Crisiensis et Verocensis comitatus, adeoque dominum Josephum Arbanasz et Joannem Adamovich horumque comitatuum notarios pro actuariis; et
petat ex generalatus parte assessores nominare comitem Joannem Patachich, tabulae jndiciariae praesidem, dominum Antonium Bedekovich, cassae regni perceptorem et assessorem banalis tabulae, ordinarios vicecomites Crisiensis et Verocensis comitatus, adeoque dominum Josephum Arbanasz et Joannem Adamovich horumque comitatuum notarios pro actuariis; et quamvis omni instructione caruerint neque sciverint, quid vel quomodo agere eos oporteat, attamen generalis Draskovich, postquam 10 officiales a Beckio nominatos assessores intellexisset, quos inter generalis Kengell, Riese,
Skerlecz rem prudenter instituens, de erigendo regni archivo cogitavit, ac ut perceptor locum erexit, tum superiore anno Decembri mense de transferendis illis cistis proposuit, ac una revidendis regestrandisque monumentis, cum turpe esset ignorare id, quod haberetur, comes banus sui loco comitem Joannem Patachich substituit eique clavim a se servatam tradidit.
Itaque anno hoc Aprili mense Zagrabiae convenerunt comes Joannes Patachich tabulae praeses, vicebanus Joannes Busan, protonotarius Nicolaus Skerlecz, receptoque cistarum deposito, monumentis registrandis
illis cistis proposuit, ac una revidendis regestrandisque monumentis, cum turpe esset ignorare id, quod haberetur, comes banus sui loco comitem Joannem Patachich substituit eique clavim a se servatam tradidit.
Itaque anno hoc Aprili mense Zagrabiae convenerunt comes Joannes Patachich tabulae praeses, vicebanus Joannes Busan, protonotarius Nicolaus Skerlecz, receptoque cistarum deposito, monumentis registrandis dant operam; et ubi erat lectio difficilior, ad me portabant instrumenta, in proemium laboris atque originalis meae industriae me extractu universorum
monumentis, cum turpe esset ignorare id, quod haberetur, comes banus sui loco comitem Joannem Patachich substituit eique clavim a se servatam tradidit.
Itaque anno hoc Aprili mense Zagrabiae convenerunt comes Joannes Patachich tabulae praeses, vicebanus Joannes Busan, protonotarius Nicolaus Skerlecz, receptoque cistarum deposito, monumentis registrandis dant operam; et ubi erat lectio difficilior, ad me portabant instrumenta, in proemium laboris atque originalis meae industriae me extractu universorum remunerantes, quem extractum etiam inter
congregatio regni est habita. Relata ex more conferentiae Varasdinensis acta, tum ad diaetam ex parte regni lecti sunt nuncii, statimque ad bani propositionem conclamati: nempe ad tabulam procerum dominus Nicolaus Fridericus Gerlechich, colonellus regiminis Glinani, ad tabulam statuum dominus Joannes Busan regni vicebanus et dominus Antonius Jankovich ob respectum affinitatis cum excellentissimo domino comite Georgio Fekette vicecancellario, cujus Jankovich fratruelem haberet uxorem, Christophorus autem Niczky consiliarius ejusdem Jankovich sororis nomine Catharinae esset maritus,
fl. 5.
Reverendissimus Paulus Jurak, canonicus Chasmensis, parochus bisztricensis ac anno hoc die 24. Januarii Zagrabiae ab episcopo Putcz in abbatem sanctae Trinitatis de Sikloss benedictus pro parte capituli chasmensis erga fl. rh. 200 pro toto tempore.
Joannes Paulus Plepelich, notarius campi Turopolja, ex parte ejusdem campi erga diurnum fl. 2, insuper idem pro praeposito Zagrabiensi pro fl. 200.
Alexander Szechen, vicenotarius comitatus Zagrabiensis, pro comitibus Sigismundo et Christophoro Voikffy de Volkovich
civitatis Varasdinensis, pro eadem civitate erga diurnum fl. 2 etc. etc.
Comes Petrus a Sermage, item Franciscus Patachich in persona abiverunt, baro item Michael Malenich, Ignatius baro Magdalenich Petrum Ballog sui loco misit.
Joannes Jursich supremus comes comitatus Zagrabiensis per regales vocatus non fuit, quod fieri alias debuisset. Hoc quidem casu evenisse dicebatur evocandusque promittebatur, sed studiose factum est, ut non sit, qui impediat, hunc comitatum vicebano iterum adjungi.
Ex inferioris Sclavoniae
Fratar hujus in Lansztross Cisterciensis hoc anno ibidem monachus decessit, soror Regina nomine baronis Josephi Kulmer est conthoralis.
(Paulus Rauch baro promulgatur.) Similiter Pauli Rauch diploma super baronatu fuit promulgatum. Est ipse Joannis olim vicebani filius, actualis colonellus Kostanicensis, qui hoc anno etiam uxorem duxit ex Hungaria nobilem prazno mjesto ........natam Szegedi. Caeterum sub Ferdinando
supra, et Anna sub nomine Leopoldinae monialis Varasdinensis; ipse etiam fuit vicecomes comitatus Zagrabiensis; Adamum Danielem, qui 1714 factus fuit ex vicecomite regni vicebanus et supremus comes comitatuum Zagrabiensis et Crisiensis, meus 1715. ex baptismo patrinus; Adamus iste filium habuit Joannem Rauch, de quo satis supra et pag. 559., ex Joanne hoc procedit Paulus baro supra declaratus. Alexandri quoque Szechen vicenotarii comitatus Zagrabiensis armales litterae sunt publicatae. Decimo octavo.
(Familia Illiassich se transfert in
ipse etiam fuit vicecomes comitatus Zagrabiensis; Adamum Danielem, qui 1714 factus fuit ex vicecomite regni vicebanus et supremus comes comitatuum Zagrabiensis et Crisiensis, meus 1715. ex baptismo patrinus; Adamus iste filium habuit Joannem Rauch, de quo satis supra et pag. 559., ex Joanne hoc procedit Paulus baro supra declaratus. Alexandri quoque Szechen vicenotarii comitatus Zagrabiensis armales litterae sunt publicatae. Decimo octavo.
(Familia Illiassich se transfert in Carnioliam.) Sigismundus Illiassich aeque anno
impetrator, ejus |
filius Sigismundus Jacobus aeque vicecomes, hujus filius Adamus supremus vigiliarum praefectus et commendans Zriniensis, ex post private vixit; iste bona Grachecz in Berdovecz a Rabatta reluit, in Carniolia dominium unum emit; filiam Catharinam Joanni Rauch dedit uxorem, filius autem Sigismundus venditis in Croatia omnibus, nempe domo intra muros et moenia civitatis regiae Zagrabiensis domino Sigismuudo Voikovich pro 3000 fl., tenutis avitis ad Savam domino Christophoro Voikovich pro fl. rh. 1000, bonis in Sztubicza domino
Vigesimo secundo.
(Obiit Posonii comes Christianus Josephus Erdoedy) aetatis 23; filius comitis olim Ludovici. Empto dominio Szamobor, cum ad exordium Martii Posonium rediret, ut de matrimonio constituat, cum filio Joannis Nepomuceni comitis Erdoedy, festo Josephi saltationibus indulgens nimiis, febri correptus et ab eadem est extinctus, spei erat magnae. Obiit similiter Carolostadii generalis Antonius de Brentano Italus natione die 9. Julii 1764, cui in officio brigaderi Boekiani successit generalis Preiss
Adami Francisci Kollarii, Pannonii Neosoliensis, Mariae Theresiae Augustae a consiliis et Vindobonensis bibliothecae
palatinae custodis primarii:
ut de eo examinaretur, lamentaretur sic, ut compilandorum suorum gravaminum tempus Hungari habeant. Clerus potissimum adversus Kollarium est debachatus ipsique inimicatus, et
adesset, non est, ut hic inserantur. Romana illa Kollarii condemnatio fuit contra tenores bullae Benedicti XIV. 1758. editae die 9. Julii incipientis: Sollicita etc. Quamvis porro auctor infamis operis:
scripsit, quod nempe imperite quasvis carthas edat et det Kollario edendas; nihilque fieri Viennae a consiliariis, rebus Hungaricis invidis, nisi me authore, quod Hungarorum
nemo scribere potuisset, et servivit ad excitandum adversus me odium per Hungariam. Hinc idem episcopus Joannem Jozipovich canonicum Zagrabiensem et hoc anno Viennae collegii croatici rectorem disposuit, ut in Croatiam scripserit, Kollarium fateri esseque sub juramento fassum, opus illud neutiquam suum, at meum esse. Quae res heu quale odium excitavit adversus me tam in capitulo, quam et regno.
percepturi essent, haud sine aggravio plebis, quae ex bani impetu onus hoc portare debebit. Secundo, quia necessitas assessorum fuisset examinanda et cognoscenda praevie, prouti et modus; permoleste enim habuere magnates, quod hi neglecti sint et unus saltem ex iis non positus. Comes Patachich Joannes annis multis gratis egit tabulae banalis supernumerarium, dein fl. 200 fuit assecutus ob labores impensos. Hinc dum gratis laborandum est, laborari debere a clero et magnatibus; dum honor et merces adsunt, haec nobilibus attribui. Pro magnatibus nullas esse in regno
Viennae, commissario numeravit 2000 fl., qui eundem ut obliviosum senem excusavit.
(Conscriptiones ordinatae.) Sub hac etiam congregatione, de conscriptione per comitatus peragenda, actum fuit. Pro ordinandis rubricis sub praesidio comitis Joannis Patachich ordinata est deputatio, et ad eandem dominus protonotarius, vicecomites ordinarii nempe: Georgius Petkovich
Varasdinensis, Josephus Arbanasz Crisiensis, Mathias Sztolnekovich substitutus Zagrabiensis, ex parte cleri Balthasar Petkovich, civitatum Ladislaus Szalle,
provinciis suis haereditariis. Parentatum defuncto imperatori Bononiae in templo parochiali s. Magdalenae, cardinale et |
archiepiscopo loci Vincentio Malvezzi sacra absolvente, dominicano ab Elena funebrem perorante, rectore collegii illius illyrici Joanne Skergatich canonico Zagrabiensi existente.
(Restauratio comitatus Zagrabiensis.) Interim die octava Julii Zagrabiae comitatus Zagrabiensis restauratio facta est. Et quia Petrus Spissich ordinarius antea vicecomes in assessorem tabulae
substituto ex perceptore dominus Josephus Zaverszki, perceptor factus Benedictus Arbanasz; judlium districtus maritimi Josephus Thianich, Transcolapiani Georgius Ivanchich, Podgorjensis Florianus Gall, Zagrabiensis Franciscus Mikulich, Transsavani Josephus Galliuff, Zelinensis ad s. Joannem et Marocha Joannes Zaverszki. De notariatu indigne actum. Supremus comes studebat Alexandro Sechen, judicio singulorum et omnium dignissimo aptissimoque et qui hactenus officii hujus pondus cum laude et approbatione sustinuit. Verum quia is judicabatur protonotarii cliens,
dominus Josephus Zaverszki, perceptor factus Benedictus Arbanasz; judlium districtus maritimi Josephus Thianich, Transcolapiani Georgius Ivanchich, Podgorjensis Florianus Gall, Zagrabiensis Franciscus Mikulich, Transsavani Josephus Galliuff, Zelinensis ad s. Joannem et Marocha Joannes Zaverszki. De notariatu indigne actum. Supremus comes studebat Alexandro Sechen, judicio singulorum et omnium dignissimo aptissimoque et qui hactenus officii hujus pondus cum laude et approbatione sustinuit. Verum quia is judicabatur protonotarii cliens, adlaborante clero:
conventionem episcopus in Ivanics nullum educillum habeat.
Piscatio ex parte dominii Dubrava in fluvio Chasma in tantum duntaxat communis sit, in quantum praeattactum dominium praeattacto fluvio conter-
initium comes banus, ipse cum comite Joanne Patachich et protonotario domino Nicolao Skerlecz, quorum primus diurni fl. 10, posterior octo habuit ut hoc anno liberales admodum fuisse in diurnis appareat. Generalis Draskovich toto commissionis tempore dietim fl. 12 accepit, ad latus suum existentes diurnum
nobilibus Czinovczensibus Mons Rudina juxta Rudolphi 2 metales sub progressu hujus ultimae commissionis a domino supremo vigiliarum praefecto Delia Fontaine in mappam assarum rerum et cleri praepotentiae, hunc superaturum; verum supremo comite comitatus Zagrabiensis domino Joanne Jursich privative eatenus deductionem modestissimam submittente, postquam ilia fuisset relecta, pro clero remansit unicus comes Joannes Patachich, reliqni ore uno pro comitate clamabant, quibus accessere Paulini ac
praefecto Delia Fontaine in mappam assarum rerum et cleri praepotentiae, hunc superaturum; verum supremo comite comitatus Zagrabiensis domino Joanne Jursich privative eatenus deductionem modestissimam submittente, postquam ilia fuisset relecta, pro clero remansit unicus comes Joannes Patachich, reliqni ore uno pro comitate clamabant, quibus accessere Paulini ac
posse sine nota, assessor audacter replicat: orbi notum esse, Nadasdios capite plexos, bonisque privatos ob infidelitatis notam, de familia autem Sztolnekovichiorum neminem. Banus assurgendo, praeesse et praesidere recusabat, at alterutrum exesse debere; tandem abiit Bornemisza, et comes banus cum Joanne Patachich et Nicolao Skerlecz |
regni protonotario eatenus cum diurno superius insinuato Viennam ablegantur, gratulaturi imperatori novo declaraturique, acceptari ejus corregentiam, eidemqne regnum commendaturi et cum aliis, qui Viennae, uti supra, erant
praedium Schitaroczianum. Verum fidem non obtinuit ob exspectatum generalem Beck et hujus Zagrabiam adventum. Hinc suspectus remansit Niczkius.
(Reess canonicus moritur.)
Anno hoc die septima Junii Zagrabiae canonicus Zagrabiensis Mathias Joannes Reess ex febri maligna et petechiali obiit. Vir fuit bonus et simplex, meus olim condiscipulus Viennae et Bononiae, |
studii debilis, at in cantu chorali firmus tam voce quam ejus peritia, molestus nemini
Hungaria festo s. Annae seu gesti proprii nominis die obiit domina comitissa vidua Anna Erdoedy, excellentissimi olim comitis Ladislai relicta, nata comitissa Illyeshazy, ab omnibus laudata et communi omnium luctu. Reliquit filios tres, nempe: Alexandrum colonellum, Joannem Nepomucenum aeque colonellum, Carolum capitaneum et ex Nicolao filio nepotem Ludovicum, qui ratione divisionis suae ad archiepiscopum Colocensem, comitem Josephum de Batthyan compromiserunt, idemque excellentissimus dominus arbiter intra eos sequenti anno divisionem peregit.
Josephum item sub educatione Zagrabiensis episcopi; filias praeterea duas. Banus uti hactenus publicum fecit singularem affectum suum in Draskovich uxorem, ita nunc viduae studuit omnimode. Properavit Viennam, |
sepulto defuncto, ut prorogatorium obtineret filio Joanni officium supremi comitis, vidaae pensionem etc.; prorogatorium obtinuit, pensionem item. tum rumore levandorum per banum a Genuensibus 300 (milibus) fl. rh., quibus debita exsolverentur et a commitissa facta admonitione, de levandis capitalibus ad novum annum, nisi
haud omittebat.
(Mutatio supremorum comitum et Christophori
a
Niezkio, nesciretur quibus de causis; Niczkius aeque abire suspirabat metu, si fors baro Koller ad cancellariam promoveretur. Itaque descripta mox Niczkii promotio publicatur, comes autem Ludovicus Patachich Verocensis antea comitatus supremus comes, sed hunc per filium Joannem administrans ab anno 1760., ad Crisiensem motu regio transfertur, solatio eo, quod una successor suus, si mori eum accideret, filius suus Joannes sit resolutus publicatusque. Comes Ludovicus Patachich, qui pro Crisiensi non institit et ob valetudinis sinistrem statum ab anno 1756. ipsum
Itaque descripta mox Niczkii promotio publicatur, comes autem Ludovicus Patachich Verocensis antea comitatus supremus comes, sed hunc per filium Joannem administrans ab anno 1760., ad Crisiensem motu regio transfertur, solatio eo, quod una successor suus, si mori eum accideret, filius suus Joannes sit resolutus publicatusque. Comes Ludovicus Patachich, qui pro Crisiensi non institit et ob valetudinis sinistrem statum ab anno 1756. ipsum comitatum Verocensem medio administratorum rexit, egit gratias petiitque, ne bis solvatur expeditio, officium supremi comitis comitatus Crisiensis
sit resolutus publicatusque. Comes Ludovicus Patachich, qui pro Crisiensi non institit et ob valetudinis sinistrem statum ab anno 1756. ipsum comitatum Verocensem medio administratorum rexit, egit gratias petiitque, ne bis solvatur expeditio, officium supremi comitis comitatus Crisiensis pro filio Joanne, tabulae praeside, statim expediri et resolvi. Quod etiam obtinuit factaque est expeditio pro comite Joanne Patachich cum mandato ad genitorem installatorio.
(Novus consiliarius Baizath.) Ad cancellariam Hungaricam pro consiliario in
statum ab anno 1756. ipsum comitatum Verocensem medio administratorum rexit, egit gratias petiitque, ne bis solvatur expeditio, officium supremi comitis comitatus Crisiensis pro filio Joanne, tabulae praeside, statim expediri et resolvi. Quod etiam obtinuit factaque est expeditio pro comite Joanne Patachich cum mandato ad genitorem installatorio.
(Novus consiliarius Baizath.) Ad cancellariam Hungaricam pro consiliario in locum domini Niczkii dominus Petrus Vegh, causarum regalium director, agnatus vicecancellarii et gener domini
resolutus. Vacabat etiam consiliariatus pro domino personali illustrissimo Jacobo Szvetich, eratque dubium, num ex Croatis aliquis vel ex clero sit substituendus; |
et quia Josephus Galliuff, de protonotario non nominando, egisset omnia, comitissa de Loss comiti Joanni Patachich hac lege offert officium, si is sibi olim mutuata 7000 fl. rh. Alexandro Patachich patruo suo restituere velit, certissime resolvendum, alias resolutus in pectore regio canonicus Baizath promulgabitur. Responsum itaque suum praestolari ex reginae dispositione, cui
ejus Christina, statim in locumtenentem regium resolutus est publicatusque; arx
regia tam Posonii quam Budae pro eo et futura conjuge magnis sumptibus aptata; dati duci huic locumtenenti regio ad latus, comes Nicolaus Palffy judex curiae regiae, pro gabinetti secretario dominus Joannes Nepomucenus de Kerapelen, una colonellus legionis pedestris Hungaricae serenissimi archiducis Ferdinandi, unaque simul cancellariae regiae aulico Hungaricae resolutus consiliarius ad cancellariam ducis dominus Franciscus Subich, olim primatis Barkoczi secretarius, dein camerae Posoniensis
Martio exituram commissionem regiam, cujus praeses comes banus foret, tum generalis Beck cum uno cancellariae Hungaricae consiliario, camerali item, tam porro banus quam Beckius adlatus sibi assumerent, quos vellent, absque tamen suffragio assumendos futuros, banusque ad effectum hunc comitem Joannem Patachich et Petrum Spissich nominaverat.
(Caproncza deseritur.) Caproncza anno isto, alias vetus securiusque praesidium, derelicta est. Jussu namque Beckii generalis Kleffeld transire Bellovarinum debuit caeterique stabales, quod populi
distrahendorum commissa fuit cura capellano Habianecz comissumque, ut ex his legatis satisfaciat. Satisfecit ille, et fl. rh. 700 ultra legata omnia remanserunt; hos fatus executor vicario generali Georgio Reess consignare voluit fine eo, ut cum iisdem disponeret, cum archidiaconus Joannes Kukuljevich, de iis episcopo consignandis, eum praemonuisset. Ad quae vicarius: diabolus rapiat episcopum, est manifestus praedo substantiae ecclesiasticorum, 12 milia jam rapuit, haec ipsi sufficere possunt. Jubet ergo, ne 700 fl. istos daret sive episcopo sive archidiacono;
detegit, qui ut vindicativi ad scandalum est animi, de utroque vindictam sumere quaesivit. Ergo adversus praesentatum Habianecz iniquissimas scribit Erdoedio litteras, illum nempe idoneum non esse, vagatorem et nec unquam examinatum, e Jesuitis ejectum. Erdoedius subirascebatur per vicebanum regni Joannem Busan alias Habianeczio affinem, per consiliarium Koller hominem ejusmodi fuisse commendatum, sustinuitque Busanius, ut Posonii qua regni ad diactam nuncius, ex passionato episcopi animo epistolam illam emanavisse; itaque fit, ut Habianecz approbationem cum sui summa commendatione, nedum
ex vicariatu amotionem tam acerbe fert, ut in annum jam alterum e domo sua nunquam prodierit.
Quarto.
(Provinciales Franciscanorum.) Provinciae
praecedentiam deliberavisse, sed hujus deliberationis nulla sunt in actis publicis vestigia, quare scarteca illa, nesciretur cujus monachi tamen et pro monachis praecipue incredibili fundamento innixa, eridenda veniret. Haec in summa continebat fusior dissersatio plena eruditionibus, hanc comiti Joanni Patachich legendam praebueram, iste descriptam tradidit episcopo; episcopus Galliuffio Viennam mense Majo proficiscenti, ut describatur a Chasmensibus eisque dicatur, quam ille curam eorum gereret, et bano per Galliuffium traderetur cum commendatione et indicatione, esse opus viri magni,
Chasmensibus eisque dicatur, quam ille curam eorum gereret, et bano per Galliuffium traderetur cum commendatione et indicatione, esse opus viri magni, optime de patria et principe meriti. Facta haec sunt, ut mandârat episcopus; banus lecto opere desperatam esse Paulinorum causam cantabat. Comitis Joannis Patachich (cujus opus esse Galliuff edixerat) eruditionem in tam jejuna materia depraedicabat. Comes, dum a bano interrogaretur, asseruit, omnino traditum esse a se opus episcopo. Banus illud Paulinis communicat, ipsi ut tempus habentes generali suo, sollicitique erant pro responso; demum
item cubiculariorum regiorum vacabant. Hi duo itaque baronatus excellentissimis dominis aulae cancellario comiti Francisco Eszterhazy unus, alter autem excellentissimo comiti Georgio Fekette vicecancellario ad finem Novembris cesserunt. Nono.
(Dominus Joannes Busan vicebanus,) jam ab annis multis abbatiae Topuszkensis comes terrestris, demum hoc anno plus coacte quam voluntarie ob commodum coacervatasque divitias ex officio isto, cum clamores sentiret omnium, et episcopum quaevis aliis committere videret, victor innatae sibi avaritiae
robotis ac censibus, quam recurrendo pro auxilio. In radice poterat perimi malum, at eo dissimulato, uti ad annum sequentem scripturi, in gravius venit et majora causavit incommoda. Apud nos in Sclavonia in veritate comitatuum avaritia et praecipue comitatus Zagrabiensis hujusque supremi comitis Joannis Jursich indigentia, ut ex decretis juvari valeat, et comitatus ex taxis malum hoc quoque incoavit nominatim in Sziszlavich, ad Ribnik variisque partibus, et hoc ex actionibus fiscalibus. quibus quemvis nobilem ad instantiam perversi rustici comitatus afflixit, et adjudicate quaerulanti
(Promotiones in tabula banali.) Sub decursu tabulae banalis in locum defuncti assessoris Antonii Jankovich in assessorem fatae tabulae fuit resolutus dominus Georgius Petkovich, vicecomes comitatus Varasdinensis. Plures fuêre instantes ex magnatibus: comes Joannes Draskovich, comes Franciscus Patachich, baro Magdalenich Ignatius et baro Michael Malenich; ex nobilitate: Christophorus Sztolnekovich et Lucas Novoszel assessores tabulae districtualis, Joannes Adamovich vicecomes Verocensis, Georgius Petkovich praedictus, Nicolaus Bedekovich emeritus
Georgius Petkovich, vicecomes comitatus Varasdinensis. Plures fuêre instantes ex magnatibus: comes Joannes Draskovich, comes Franciscus Patachich, baro Magdalenich Ignatius et baro Michael Malenich; ex nobilitate: Christophorus Sztolnekovich et Lucas Novoszel assessores tabulae districtualis, Joannes Adamovich vicecomes Verocensis, Georgius Petkovich praedictus, Nicolaus Bedekovich emeritus vicecomes Varasdinensis, Stephanus Markovich. Et quia rumor fuisset ex epistola protonotarii domino Novoszel scripta, quod is adversaretur Petkovichio, ideo clerus omnia adhibuit, mediante praecipue
rediit. In veritate plus egit quam Paxius, qui defuncti primatis lenocinabatur favores, iste autem universa eatenus necessaria, de quibus Paxi non erat sollicitus, ut civitatis consensum, regium diploma etc. procuravit et attulit. Sub hoc tempus et rector collegii illius mutatus est Joannes nempe Jozipovich, qui pro suis tempore rectoratus armales impetravit, succedente sibi Josepho Radichevich canonico Zagrabiensi; Bononiam autem abiit baro Josephus Wernegh, |
in rectoratu illo Joannem Skergatich cambiaturus.
et attulit. Sub hoc tempus et rector collegii illius mutatus est Joannes nempe Jozipovich, qui pro suis tempore rectoratus armales impetravit, succedente sibi Josepho Radichevich canonico Zagrabiensi; Bononiam autem abiit baro Josephus Wernegh, |
in rectoratu illo Joannem Skergatich cambiaturus.
(Jesuitarum rectores aeque mutati.) Poseganus translatus Zagrabiam p. Josephus Perczaich, Posegam venit baro p. Franciscus Xaverius Pejachevich ex rectoratu Quinque Ecclesiensi, Petrus
sese procuraturum ut praecludatur, reposuit Bisztriczei: habeo oris gladium et pistolettas calami, me defendam. Hoc dicto, subintrarunt uterque ad interiorem sacristiam. Bisztriczei valedicebat capitulo, quod die altero meditaretur Viennam atque inde Pragam ad votum exsolvendum s. Joanni Nepomuceno, commendans charitatem, pacem et vitam sacerdotalem canonicis, quam si non sequerentur, se potius resignaturum quam remansurum, juxta Christi effatum: cum vos persecuti fuerint ; a nemine repositum ipsi est quidpiam. Interea sacrista presbyther cognomine
Zlatarich canonicus Dubicze vicecolonellus. Capitaneus Mikich.) Antonius Zlatarich praepositus s. Irenaei, archidiaconus Vascae et Dubiczae vicecolonellus a morte Thauszii, nescio, quam lucri societatem cum capitaneo Mikich, praefecto Sisciensi canonico Joanne Kukuljevich aliisque iniverat, et ex Turcia ferrum, uzonem aliaque efferrebat, Zagrabiae in suis aedibus distrahenda. Fuit porro severissime ab aula vetita quaevis cum Turcis communicatio sub pallio quidem pestis, re vera autem, ne praeberetur occasio turbandae pacis, quam aula extendi
judex deligitur Petrus Spissich, tabulae banalis assessor, tutor ad litem datus Francisco ac Josepho dominus Stephanus Markovchich, puellis dominus Nicolaus Bedekovich. Conscriptio ab officialibus juxta matris dispositionem peracta est, Varasdini haec triturata bano praesente, ac tandem filio Joanni seniori et pyrabolariorum capitaneo assignata bona Bosakovina, Rechicza, Sztenichniak, Brezovicza domusque Zagrabiensis cum praedio episcopali, onere insuper passivorum debitorum in milibus fl. rh. 140; praeterea aviae suae inscriptio Joanni privative legata in 30 milibus
triturata bano praesente, ac tandem filio Joanni seniori et pyrabolariorum capitaneo assignata bona Bosakovina, Rechicza, Sztenichniak, Brezovicza domusque Zagrabiensis cum praedio episcopali, onere insuper passivorum debitorum in milibus fl. rh. 140; praeterea aviae suae inscriptio Joanni privative legata in 30 milibus fl. rh. eidem est in praedictis bonis relicta. Secundogenito Francisco bona Klenovnik et Trakosztein cum onere debitorum 65 milium fl. |
obtigêre; juniori Josepho sub cura episcopi existenti bona
fuit Zagrabiae congregatio, quâ relatae comitatuum conscriptiones, fl. rh. 40 uti et superiore anno a singulo fumo solvendi impositi, ut beneficiis et maleficiis, ut in comitatu ageretur. Ad fumos intra comitatus rectificandos ordinata deputatio sub praesidio comitis Joannis Patachich, assessoribus Joanne Busan vicebano, Antonio Bedekovich et Francisco Popovich canonico Zagrabiensi. Pro actuario datus Alexander Szecsen, vicenotarius comitatus Zagrabiensis. Antedictis comitibus Draskovich dati curatores et quidem Francisco Petrus Spissich, Josepho Nicolaus
congregatio, quâ relatae comitatuum conscriptiones, fl. rh. 40 uti et superiore anno a singulo fumo solvendi impositi, ut beneficiis et maleficiis, ut in comitatu ageretur. Ad fumos intra comitatus rectificandos ordinata deputatio sub praesidio comitis Joannis Patachich, assessoribus Joanne Busan vicebano, Antonio Bedekovich et Francisco Popovich canonico Zagrabiensi. Pro actuario datus Alexander Szecsen, vicenotarius comitatus Zagrabiensis. Antedictis comitibus Draskovich dati curatores et quidem Francisco Petrus Spissich, Josepho Nicolaus Bedekovich, qui cum bano pro
superius pg. 646, civitatem liberam regiamque Montis Graecensis Zagrabiensis pro cessione et veteris privilegii cassatione 14 milia fl. cum camera pactavisse. Aes istud Februario mense ex Chaktornensi officio ipsis datum, levantibus Michaele Blasekovich et Joanne Gregurich senatoribus, quibus praeter viaticum pro fatigio dati fl. 200, judici Szalle 100 aurei, reliquis senatoribus indubie datum est aliquid, 8000 fl. elocata comitibus Erdoedy pro Samoboriensium exsolvendis praetensionibus, reliquum ordinatum fuit pro civitate
gradumque comitum sive magnatum elevarunt; Ludovicus erat tertiogenitus; post hunc Sigismundus Jesuita ac ut magister rhetorices Zagrabiae, quantum memini 1725. in Septembri mortuus; Casimirus, qui etiam in juveutute fuit mortuus. Ludovico uxor fuit Pauli olim Patachich filia, ex qua genuit Joannem superstitem et relictum haeredem, jam uxoratum cum comitissa Eleonora Rindschmaul e Stririae illustri familia, tum filiam comiti,
erat qua adhuc in classe nobilium constitutus vicecomes comitatus Varasdinensis, qua magnas et comes 1746. post erectum comitatum Verocensem primus ejusdem supremus comes. Ob apoplexiam 1756. administrator sibi datus fuit episcopus Quinque-Ecclesiensis Georgius Klimo, tum 1760. filius suus Joannes. Anno superiore 1765. transferebatur ad Crisiensem, quem cessit filio Joanni aula
qua magnas et comes 1746. post erectum comitatum Verocensem primus ejusdem supremus comes. Ob apoplexiam 1756. administrator sibi datus fuit episcopus Quinque-Ecclesiensis Georgius Klimo, tum 1760. filius suus Joannes. Anno superiore 1765. transferebatur ad Crisiensem, quem cessit filio Joanni aula
desideratur conscriptio, ignoratur fumus, lamentantur eatenus plurimi, ut horum combinatione et aulae augendi sui aerarii studio ab exemplo vicinarum provinciarum metus eatenus haud innanis esset. Conclusum est itaque hoc in merito, ad aulam mittendos esse oratores ex magnatibus. Deprecante comite Joanne Patachich, canonico item Josepho Galliuff (quem banus mittendum voluit, aliis humanitatem suam et ad honores ambitum metuentibus) semet etiam excusante; hinc ex statu magnatum et cleri omissis contra morem adhuc servatum oratoribus, Mathias Sztolnekovich alias Bornemissza, ordinarius
destituebatur et continuo mansit instar cujusdam nebulae, quae tamen non fuit ulla; accidit istud diebus 17. 18. 19. Julii, reliquis tribus diebus crescebat sol splendore et calore.
(De parocho s. Georgii)
vulgo Giurgievecz Joanne Gabrielli divulgatum exstitit, quod cum foemina quadam Graecio antea ducta profugisset, ut palam hanc habere possit uxorem, et in effectu rebus acceptis abiverat. Nescio, qua de causa in generalatum rediverat, comprehensus et militari brachio Zagrabiam ductus est; per vicarium positus ad
Klimo provexit et commissionibus pluribus in sui favorem obtinuit etiam sub diaeta ultima, cives ob resolutionem modernae reginae sibi faventem sese opposuerunt. Hinc eatenus Quinqueecclesias quoque ivit commissio, commissariis domino Francisco Györi, consilii locumtenentialis consiliario et Joanne Bacho superiori isthic commissario, qui ibidem nunc etiam essent.
Tertio.
(Vampiriorum ingens rumor)
fuerat per Hungariam, praecipue ad Tybiscum. An fabula sit, vel veritas; cum medicis quibusdam ad videndum indagandumque
eos capi rogabat. Rustici Loborienses suam repetendo instantiam, quamvis ab aula imponeretur urbarii submissio, haec tamen negata est in comitatus Varasdinensis congregatione, die 24. Septembris habita. Qua occasione imponebatur ad instantiam Magdalenae natae Suvich, conthoralis Joannis Galliuff, a rege informatio de scandalosa vita fati Galliuff cum Anna uxore Ludovici Czvetanovich.
Decimo.
(Rustici Sziszlavicenses contra dominum suum baronem Rauch.)
Rustici quoque Sziszlavicenses pro more comitatus
tanto magis, quod neque asyli casus ad exigentiam legum per consilium locumtenentiale habeantur elaborati, neque sciretur de eo monasteriis privilegio regis aut regni, quod cellae et conventus illorum gaudeant asyli jure, cum ecclesia non essent. Ad Popovecz infra omnes sanctos ad Zagrabiam uxor Joannis Zaverszki judlium redux e nundinis s. regis Stephani aeque fuit spoliata. Decimo tertio.
(Judaei Viennenses obtinuerant ab aula potestatem visitandarum personarum)
et domuum, si aut tabaccam aut res alias vetitas
sustinentem et infamem, ordinata fuit in regni congregatione fiscalis actio ob ejusdem delicti famam et gravia judicia.
Decimo septimo.
(Filii comitis Georgii olim ab Erdoedy)
nempe fratres Antonius, Joannes Nepomucenus et Christophorus ob divisionem Croaticorum bonorum, quae comes Christophorus dividenda exigebat, duo fratres alii refragabantur, ob comitis Christophori dilapidationem praetensam; graviora incommoda sibi, dicasteriis ac demum et foris judicialibus causarunt. Christophorus jure
amovet ex seminarii praefectura, et nec auditum nec citatum jubet, rebus compositis suis et receptis, illico venire Zagrabiam.
Vigesimo.
(Comitatus Crisiensis restauratio.)
Verboviczii die 6. Octobris sub praesidio supremi comitis Joannis Patachich fuit comitatus Crisiensis restauratio. Ex candidatis pro ordinario vicecomite domino Josepho Arbanasz, domino Mathia Plovanich, domino Rocho Czinderi, domino Ladislao Kiss Lourechinae possessore, votis et suffragiis liberis in ordinarium vicecomitem electus est
officio dominus Benedictus Krajachich antea notarius cum episcopi secretario domino Thadeo Bedekovich. Judlium nobilium districtus Crisiensis pro promoto ad officium substituti vicecomitis dominus Ladislaus Vukmanich, nuncusque tabulae districtualis cancelista. Vicenotarius factus est et dominus Joannes Dellimanich, fiscalis Stephanus Galliuff, vicefiscalis ex comitatu Szalladiensi Antonius Berke. Qua restaurationis ratione legitime peracta, dempto judlium Jacobo Vrabecz, qui in Caproncensi districtu fuerat judlium, reliqui ex anterioribus officialibus omnes mutati sunt et novi constituti.
existens intelligensque, agi isthic fortiter de erigendo in Sclavonia gubernio ea fere ratione, qua esset in Transylvania, eatenus scribere non cessavit rogando, si impediri posset.
(Mors vicebani Busan. Consilium guberniale.)
Vicebanus Joannes Busan a biennio prope aegrotabat tumore quodam et abscessu in facie; concesserat Graecium Stiriae, ut curaretur, sed rediit in patriam Aprilis initio et die 5. Aprilis Zagrabiae in domo sua munitus saeramentis pie obiit; die 7. Aprilis sepultus apud moniales Clarissas Zagrabiae pompa
ih.
Baro Koller dixit orationem Viennae typis datam et infra adnexam Nema ga.
, praesidem consilii declaravit comitem banum, consiliarios illusstrissimos: dominum Joannem Baptistam Paxi, episcopum Sirmiensem et praepositum s. Petri de Posega, dominum baronem Michaelem Alexandrum Malenich, dominos Nicolaum Skerlecz una etiam directorem cancellariae, dominum Antonium Jankovich comitatus Posegani vicecomitem, dominum Sigismundum Komaromi, hactenus
instructionem regiam, effective sunt primi in eodem consilio consiliarii. Secretarios consilii dixit dominum Casparum Hainall, suae banalis excellentiae secretarium; dominum Alexandrum Secsen, comitatus Zagrabiensis vicenotarium hactenus, registrator, archivi conservator et una expeditor factus Joannes Mihalkovich, protokolista dominus Ludovicus Köröskeny; cancelistae:
Joannes Kargar, Josephus Krutten, Josephus Vitez; accessistae: Franciscus Zombor, Ignatius Kovachoczi, rationum exactor domiuus Casparus Svagell, antea judlium comitatus Varasdinensis. Promulgatum, a
dixit dominum Casparum Hainall, suae banalis excellentiae secretarium; dominum Alexandrum Secsen, comitatus Zagrabiensis vicenotarium hactenus, registrator, archivi conservator et una expeditor factus Joannes Mihalkovich, protokolista dominus Ludovicus Köröskeny; cancelistae:
Joannes Kargar, Josephus Krutten, Josephus Vitez; accessistae: Franciscus Zombor, Ignatius Kovachoczi, rationum exactor domiuus Casparus Svagell, antea judlium comitatus Varasdinensis. Promulgatum, a camera Posoniensi pro salariis et necessitatibus consilii danda 12 milia, quoadusqae fundum sibi
vicecolonelli factum 57.
Nefas aliud uxoricidae 57.
Hospites arcis episcopalis 58.
Zelus generalis Scherczer et vicecolonelli Peczinger 58.
Resolutio Romana 58.
Zagrabiae pure ex militaribus conferentia 58.
Joannes Rauch vicebanus torque donatus a Majestate 58.
Anni memoria 58.
Mors magni Muratorii 59.
Trautschon Josephus coadjutor Viennensis archiepiscopi 59.
In generali regni congregatione Zagrabiae 59.
Sancti Victoriani reliquiae
projectum ad pacem habendam cum politico statu 116.
Firmatur articulus 13. diaetae 1751., de quo vide supra fol. 169. §pho articulo 13. 116. Nicolaus Ztepanich moritur 116.
Campagmentum 116.
Scholarum reformatio ad speciem 116.
Joannes Gallyuff rector collegii 117.
Conferentiae 117.
Congregatio regni 117.
Rejicitur conscriptio regni Viennae 117.
Dii Croatiae qui. De Raffay relatio 118.
Statutum, ne plenipotentiarii esse valeant viceeomites 119.
comitatus Zagrabiensis 119.
Raffay comissarius confiniorum 119.
Statutum novum 119.
Bacchanalia 125.
Kleffeldius Viennae 125.
Informatio de Metlicensibus decimis 125.
De edenda Zagrabiensi historia consilium 125.
Regni congregatio 126.
Viarum reparatio 129.
Festorum dispensatio. Sanctus Joannes Baptista pro patrono regni accipitur articulo 31. 129.
Festa dispensata per bullam pontificis Benedicti XIV. et pro dioecesi Zagrabiensi sunt sequentia 129.
Festa nou dispensata, quibus labores vetiti 130.
Quaestio enata ex dispensatione festorum
Venit Zagrabiam locumtenens 165.
Zagrabiae iterum lis pro depulsis depraedatis 165.
Vicebanus depraedatur, quos vult, parcit, quibus afficitur. Jesuitarum bona spoliat. Domino Raffay solo atque unico depraedanda Raven et Dubovecz constituto 165.
Joannes Galliuff, rector collegii, sollicitus pro bonis Jesuitarum 166.
Vicebani facta et acta per suos collaudata, scriptis etiam ad aulam, et alia, ut legere est 168. Rector lamentatur Vienae 168.
Draskovics comes aeque lamentatur. Item vidua Petro-Keglevichiana 168.
169.
Mihaljevich domino Magdalenich succurrit pro defendendo Guscherovecz 170.
Commissio Zagrabiam ordinata. Praeses dominus comes Altham 170.
Commissionis praeses anticipatur informationibus 171.
Initio commissionis acta 171.
Joannes Jursich commissarius. Raffay accusatus 171.
Commissionis autoritas et dispositiones 172.
Neuperg Kanisae Liubojevichium capit et epistolas Stephani Domjanich submittit. Domjanich Paulinorum veste donatur. Paulinus
habitu Domjanich fratris sui
contra canonicum Kercselich 198.
Tumultus VII. patrum Franciscanorum 216.
Tumultus VIII. hominum Montis Claudii 221.
Mandatum et dispositio regia 226.
Puncta idealia pro regni Croatiae urbario 230.
Joannis Busan deutri puncta 232.
Mors vicecomitis Messich 233.
Ob praemissos tumultus multi exteri in Croatia 233.
Commissionis Goritiensis enarratio 233.
Archiepiscopus novus Goritiae 236.
Unde manarit, ut regina partes has
Althamianae 260.
urbario stabili 262.
Observationes circa puncta idealia 263.
Joannis Rauch resignatio 263.
Novus vicebanus et pronotarius 264.
Magnates offensi modo electionis protonotarii 264.
Variae hominum opiniones 264.
Joannes Rauch criminaliter attrahendus praecipitur 264.
Joannis Rauch descriptio 265.
Banus jubet moneri quosdam, ut petant officium supremi comitis. Supremi comites comitatuum Zagrabiensis et Crisiensis 265.
Lukauszkii promotio 266.
263.
Joannis Rauch resignatio 263.
Novus vicebanus et pronotarius 264.
Magnates offensi modo electionis protonotarii 264.
Variae hominum opiniones 264.
Joannes Rauch criminaliter attrahendus praecipitur 264.
Joannis Rauch descriptio 265.
Banus jubet moneri quosdam, ut petant officium supremi comitis. Supremi comites comitatuum Zagrabiensis et Crisiensis 265.
Lukauszkii promotio 266.
Banus ea offenditur et hanc enervare contendit. Lukauszki
a Majestate ordinata 267.
Banus Carolus Batthyan resignat banatum 268.
Indagatur causa resignationis 268.
Jam quid de banatu Caroli Batthyan sentiendum? Quae opinio fuerit de banatu Caroli Batthyan 270. Banatus Batthyaniani laudes 271.
Joannis Rauch laudes 272.
In Batthyan defectus 273.
Bani Batthyan in cathedrali Zagrabiensi memoria 273.
Vicebanus Naisich pro more resignat 274.
Ad Batthyan Stephanus Patachich mittitur 274.
Male idem Patachich electus 275.
fraus et interessentia 282.
Rauch inquisiverat in Szaichium 284.
Szaich accusat Rauchium 285.
Nova deputatio a rege constituta in eodem negotio 285.
Falsificatio armalium litterarum. Suspecti vehementer 286.
Narratur historia de Joannis Rauch accusationibus per Draskovichianos factis 289.
Deputatio de regulandis neoerectis comitatibus. Eatenus projecta 289.
Benedictus Krajachich agit pro reponendis in integrum comitatibus 290.
Joannis Jellussich mors 293.
Comes
vehementer 286.
Narratur historia de Joannis Rauch accusationibus per Draskovichianos factis 289.
Deputatio de regulandis neoerectis comitatibus. Eatenus projecta 289.
Benedictus Krajachich agit pro reponendis in integrum comitatibus 290.
Joannis Jellussich mors 293.
Comes Sermage qualiter vicecolonellus 293.
De rege Nicolao Jesuita historia 293.
Ejecti ex aula Portugalliae Jesuitae. Foedus inter Galliam et Austriam 295.
Jesuitici instituti quidditas 295.
Rizzi
Varadiensis episcopi introductio.
Promotiones Zagrabienses 397.
Patachich Varadiensis episcopus affligitur 397.
In cancellaria ex parte cleri nemo succedit 398.
Episcopus Quinque-Ecclesiensis ad locumtenantiale consilium. Joannes Patachich administrator
Veroviticensis 398.
Jesuitae Portugalli Roman delati 398.
Muratorii libri de philosophia morali prohibentur 399.
Praeparationes pro nuptiis archiducis 399.
Klobusiczki Colocensis archiepiscopi mors.
novus capitaneus 432.
Primas Viennae collegium Pazmanianum tolit 432.
Collegium Pazmanianum emptum a Zagrabiensi clero. Synodus pecuniaria cleri 433.
Mors episcopi Syrmiensis. Paxi resolvitur episcopus Syrmiensis 434.
Memorabilis episcopi sententia 434.
Joannes Rauch mortuus; de eodem notitia 435.
Margaretha, nata Gabellich, moritur; ejus pro foeminarum lumine casuum et eventuum descriptio 436.
Vicecolonellus Dubicensis novus 438.
Banus visitat confinia, projectum ejus de erigendis confiniis 438.
Episcopus Straseman
Mors Suvich Catharinae et notitia Suvichiorum familiae 461.
Casus Boszileviensis cum circumstantiis 462.
Baro Balthasar Magdalenich praeses tabulae mortuus; de ejusdem fatis memoria 463.
De familia Schettariana et Magdalenichianae viduae digna memoria 464.
Comes Joannes Patachich tabulae judiciariae praeses 466.
Mors archiducis Isabellae 466.
Mors episcopi Segniensis 466.
Praesidiorum erectio 467.
Congregatio regni 467.
Komaroni fiscalis regius in Croatia 467.
Nova familia comitis Samere in Croatia et rei
Szellensis 509.
Vicarius novus 509.
Provinciales Franciscanorum 511.
Paulinorum generalis factum 511.
Chasmenses praecedunt Paulinos 512.
Marchio Perlass 514.
Comes Nicolau Palffy 514.
Dominus Joannes Busan vicebanus 514.
Tricesima Zagrabiensis 514.
Motus rusticani 515.
Anno isto Posega in liberam regiamque civitatem elevatur 515.
Monebatur episcopus 515.
Maximil. Cholich,
Francis. Simanovich, Maximil. Verhovacz, Francis. Millassin, Iosepho Petrovich, Franc.
Lehnau, Antonio Kukecz, Mathia Kyrinich, Emerico Raffay, Ildef. Karvanchich, Francis.
Werneda, Iosepho Mikoczy, Stephano Dombay, Ignatio Szentmartony, Iosepho Mihaly, Ioanne
Vitkovich
Praesentibus item a latere
Martino Szabolovich
et
Stephano Sinko
1. Ut quam ob causam octavus iste consessus academicus
arborum corticibus incisas. Hac vero aetate, non solum
lineae, sed etiam spatia signari debent.
Discipulus:
Itane veterum more, simplicibus punctis signanda erunt?
Magister:
Nequaquam amplius ita fiet. Nam Ioannes de Muris 1 , eximius
quondam philosophus et mathematicus, alias ad canendum notas
invenisse nobisque tradidisse legitur.
Discipulus:
Fac ergo, venerande magister, ut videam notas a Mathematico
nobis traditas ac usu receptas.
1 de
debemus Mathematico
pro notis, multum Graecis pro inventis litteris; cui autem referendas
grates censeres pro vocibus?
Magister:
Aretino. Hic
enim cum anno Domini 1019. die sacro s. Ioannis Baptistae, primum
ex hymno versum cantari audivisset, nempe:
Minime abs re quidquam dico. Duplex enim est secunda, perfecta
et imperfecta. Illa vocatur maior, quia in illa quodammodo maior,
fortior et intensior fit vocis ad vocem commotio, in ista autem remissior.
Unde illa proprie tonus a tonando dicitur (tonare enim, ut
Ioannes XXII. C. 8. scribit, est potenter sonare). Ista vero semitonus
quasi minus sonans vocatur fitque solum in transitu a mi vel la ad
proximum fa et vicissim. Accipe exempla utriusque.
Discipulus:
Interrogare te ausim, magister, quid sit tertia?
vultur adunco
admittere.
32 Haec adjeci Arimini, dum anno 1752 inirem observationes astronomicas ad determinandam magnitudinem gradus meridiani inter urbem Romam et Ariminum in
aedibus comitis Joannis Francisci Garampi, patricii Ariminensis, amicissimi mihi
ab ipsa prima communi adolescentia. Tres autem fixas adhibebam: α Cycni (nam
astronomi post Bayerum Graecis litteris stellas fixas singularum constellationum
designant, incipiendo a lucidioribus), quae in iis ipsis diebus, quibus
mappa et
volumen complectens totius expeditionis scopum ac fructum ejus itidem auctoritate impressa prodierunt.
Hic ipsam occasionem innui, qua me is ad dimensionem gradus meridiani et
correctionem mappae geographicae ditionis pontificiae adhibuit. Petierat Lusitaniae rex Joannes V. decem e nostra Societate mathematicos a nostro supremo
praeside, praepositum generalem appellamus, qui in Brasiliam navigarent et mappam delinearent regionum cum Hispanis commutandarum ac limites definirent.
Ego me ad opus obtuleram ei, qui regium legatum agebat tum Romae apud
[y] Non desunt Mythologi, qui existiment Taurum et Arietem fuisse naves quarum altera Phryxus ad Colchos, altera vero Europa ex Phoenicia in Cretam vehebatur: idem de Pegaso Bellerophontis, de Persei Balaena, et Triptolemi Dracone sentiunt. Vide
suum (Joseph) multo tempore..... noluit consolationem accipere; sed ait, descendam ad filium meum lugens in infernum etc.
ELOQUENTIAE ET LINGUAE GRAECAE
hac de re tuum erit aliorumque judicium, quod fieri velim potissimum ex illorum comparatione, qui hoc eodem in stadio sese exercuerunt, id est latinis versibus sunt Odysseam interpretati. Habes, quod sciam, nonum decimum undecimum duodecimumque Odysseae librum latino carmine elegiaco redditum a Joanne Prassino; habes octo priores libros a Francisco Florido Sabino latinis item versibus conversos; habes denique integram Homeri Odysseam latine heroico carmine redditam a Simone Lemnio Rheto, dicatamque ab eodem Francorum regi potentissimo Henrico II. Horum duos primos mittamus oportet, et
ducuntur rumoribus fabulas illas adscribam? Iam vero quid isthic Criminis, quid injuriae latet? Tute fateris Glavinichium, Orbinum, Ratkajum, Bedekovichium illarum Fabularum esse Patronos, his adjungendus fatente
§ 3.
obstare voluisset, non curata purpurae sanctitate,
spreta religione, contempto humano divinoque iure gladio perimi curaverunt.
§ 7.
IDcclxxvi et Romae cond. xxIII statuatur, ante Olympiadas floruisse
debuerunt: tot enim anni sunt ad Olympiadis quinquagesimae quartae exitum, qua
(1) Vide hac de re doctissime disserentem Ioan. Rinaldum Carlium in Epistola ad Hieron. Tartarottum data, a qua ego
fere haec omnia mutuatus sum; et Prideauxium in Notis ad Marm. Arund.
primus apud Thebanos mensis, Atticoque Gamelioni respondens. Itaque ego
Lenaeonem pro Ianuario habui Moschopulum sequutus, qui de Lenaeone dicit, ovTiq ifjTiv 0 I 'xvoux^loq • Ioannes etiam
Tzetzes interpretatur Ianuarium, Lenaeumque dicit vocari ab Ionibus, Oti Tx mSotyix ev rourw
gytV£To-> rj Oti rw hovuaw eo^Thv Tvv Keyojj.evr\v ajjfitjorixv
auro
ac Ferrariensi
interrogavit; illi Romanae ditionis perlustrandae describendaeque cum magno instrumentorum
apparatu, duosque telluris gradus magno cum labore per Apennini juga magnoque cum sumptu
dimetiendi curam demandavit. Illum idem in urbe retinendum censuit, quum Joannes V.
Lusitaniae rex cum aliis ipsum invitasset, ut in Brasiliam navigaret, easque Americae
describeret et metiretur trans Oceanum semotissimas regiones, quas cum Hispaniarum rege
statuerat permutare. Illum denique Sylvii Cardinalis Valentii nobilissimi atque ad
in sororis Sororis Annae faeminae eximia morum innocentia vitaeque integritate praeditae, quae sola
nunc ex hac familia est superstes; reliquis ejus fratribus, Bartholomaeo, qui Rogerium,
utpote natu major, in Societatem Jesu anteiverat, Joanne, qui Praedicatorum regulam
professus erat, Natali ac Petro jamdudum vita functis. Omnes praestantissimo ingenio ac
singulari virtute ornati fuere. De illis vide Rogerium ipsum
Neven Jovanović revision
antiquorum Graeciae poetarum. Calor
etiam in eo aperte dignoscitur, ille quidem, qui ex grato et beneficiis
obstricto animo originem certe ducit; fuit enim Marullus post captam a
Mahomete II Constantinopolim ann. 1453. una cum Joanne Lascari, Demetrio
Calcondila, Emmanuele Marullo, Paulo Tarchaniota, et Theodoro Spandugino
perhumaniter a Rhacusanis exceptus: hic illustrium virorum chorus antequam
quicquam vellet a Senatu, domum, pecunias, et
exoptantis.
elargito dicitur: In expeditione per nos facta quatuor, qui
habent terram octo
aratrorum sufficientem, unum mittere debeant decenter armatum.
optimatibus, cum testimonio totius cleri et populi."
resignato castro Budensi 1447. extradatae.
seu impares sustinendae adeo procellosae administrationi
Ujlakii vires id demum consilium statibus expresserunt ut eodem anno 13-a Iulii non jam per
repraesentantes, ut antea, sed iterum viritim (d) convenirent, et examinato Ujlakio (e)
vicariam regis potestatem Ioanni Hunyady gubernatoris nomine detulerint.
(d) convenirent, et examinato Ujlakio (e)
vicariam regis potestatem Ioanni Hunyady gubernatoris nomine detulerint.
Plane privilegia confirmant.
factione solutaque per vigentem
tanto tempore jam anarchiam vi imperii, e banderiali, portali, et insurrectionali militia,
quae numerum 100,000 longe superare debuisset, vix 5000 potuit extorquere, ita ut sola haec
praeter propriam 10,000 cohortam inconditamque, quam Joannes Capistranus adduxerat,
cruciatorum turbam tam copioso hosti, tamque bellicoso, ut Mahometes fuit, dux objicere
salutemque regni tanto discrimini exponere debuerit.
290; patet ex iis quod in interregno non status, non palatinus, sed praelati tantum et
barones comitia indixerint.
Sed et haec praerogativa
tardius, ut postea videbimus, eidem accessit.
eidem accessit.
praesentium et eorum, qui tunc editi sunt,
articulorum, dum Hunyadius gubernator enunciatus esset.
pacis conditiones
in comitiis 1464. ratihabitae sint, patet e producto per Kollár in Auctuario
Diplomatico ipso ratificationis instrumento.
tractatus ille utique status debuit obligare.
percoeperunt, in computum capitalis imputetur (g), pro residuae nefors summae
depuratione medietas impignorati proventus iisdem ita assignetur ut rex interea, dum debitum
hoc exstinctum fuerit, dimidium tantum ejusmodi proventus percipiat.
quod pecuniae praesentis subsidii, quod ad hoc gloriosum opus per vos datum est... nimis
tarde ubique exsolvantur."
publicae tranquillitatis plurimum
interesset, haec vero emerita stipendia impensius flagitaret, reserato domestico Mathiae
thesauro hunc a Beatrice regina penitus evacuatum esse compertum est.
pro festo Purificationis confecto jam utroque hoc bello
celebrata sunt.
senatu actum fuisse e superioribus appareat, per consiliarios aut ordinarii regni
judices, quos regem ex officio ad consilium adhibere debuisse constat, aut jam tum aliqui
puro honoris hujus titulo gloriabantur.
§ 97 Cur Uladislaus Ioanni Corvino praelatus fuerit.
Beatricis reginae viduae, quae spem
ineundi cum eo matrimonii conceperat, artibus procuratam fuisse concors ferme est scriptorum
sententia.
scriptoribus, seu in
diplomatibus occurrit.
in eo
adhuc cupiditas illorum substitit.
percurrit aquas puppe Liburnias,
generis. Quae miseratio?
tibi.
Serva id! Felices fient Patresque tribusque;
E converso ad partes legislationis omnino attinet removere impedimenta illa, quae industriosos etiam proprietarios detinent, quo minus eum, quem possent e pratis suis fructum capiant. Talia sunt introducti in pluribus locis abusus illi, ut nemini liceat foenile suum ante festum Sancti Ioannis Baptistae falcare ideo, ut eadem interea pro pascuo deservire possint. Item ut foenilia mox atque defalcantur, pascuo locum dare debeant, adeoque nemini e foenili suo cordum desumere liceat. Abusus hi cum nulla adhuc positiva lege sublati sint, in illis foenilium plagis, quae plures habent
ita, ut maritus uni praesit imperio, uxor
alteri regno.
eo adlaborarunt ut eam foeminam in matrimonium accipiant,
quae maximam spem successoribus habet, nempe Isabellam; Castiliani interim excitati per Aragones
et fratrem Alphonsum Henrici 4‑ti coegerunt Henricum renunciare regno suo, post mortem tamen
fratris iterum substitutus est; Ioannes vero 2‑us cum filio suo omnem lapidem movit ut Isabella
consentiret in sponsalia cum Ferdinando filio Ioannis; hoc cum multi ex statibus devicti jam
urgerent, in effectum deductum est.
Castiliani interim excitati per Aragones
et fratrem Alphonsum Henrici 4‑ti coegerunt Henricum renunciare regno suo, post mortem tamen
fratris iterum substitutus est; Ioannes vero 2‑us cum filio suo omnem lapidem movit ut Isabella
consentiret in sponsalia cum Ferdinando filio Ioannis; hoc cum multi ex statibus devicti jam
urgerent, in effectum deductum est.
est.
saec. praesens permansit
Neapolis penes Hispaniam.
patres cum cardinalibus; Iulius ergo cum sibi adhaerentibus patribus Romae
convocavit concilium; Ludovicus ergo, ut affligat Iulium pontificem, defendit Concilium Pisanum;
Ludovicoque minabatur excommunicationem, proscripsitque regem Navarrae, agnatum et foederatum
Ludovici 12, Ioannem Alfredanum; Iulius ergo pontifex denominavit
ei Carolus II, filius quadriennis sub tutela matris sui, sub
qua imperium capessivit, nempe sub Maria Anna Filippi 4‑i vidua; ut tamen melius negotia irent
tutrici ex certo numero procerum consilium status adjunxerunt ad graviora negotia pertractanda;
huic consilio interfuit etiam Ioannes Austriacus junior filius Phylippi 4‑i; hic multas
vicissitudines fecit in hoc consilio, ita ut exturbari debuerit per reginam eique suffectus est
P. Neidhart confessarius reginae, per quod multorum animos abalienavit a se regina, donec non
filius Phylippi 4‑i; hic multas
vicissitudines fecit in hoc consilio, ita ut exturbari debuerit per reginam eique suffectus est
P. Neidhart confessarius reginae, per quod multorum animos abalienavit a se regina, donec non
cudendarum neglectam emendavit; decessit 1370.
est jure haereditario a
Portugallis in signum gratitudinis ob servatum regnum a jugo Castilianorum; bellum tamen cum
Castilianis usque '399. protractum est; eo anno pax quidem coaluit, sed etiam post eam renovatum
est bellum et duravit usque 1411, et tunc finalis pax coaluit cum Ioanne 2‑o rege Castiliae et
Iohanne Notho, qua pace Castiliani in perpetuum renunciarunt suo juri in Portugalliam; hic
Iohannes multum contulit ad fortunam suorum, navigationem valde fovit, ipse indicavit
navigantibus viam in Indias orientales, quamquam sub eo adhuc non detegerunt
ante omnia limites potestatis suae extendere, omniaque agere
sine statuum et ordinum concursu; enata est ergo hinc malecontentio subditorum, et ex hac
conjuratio plurium, cui etiam agnati Iohannis se associarunt, inter caeteros Iacob dux Deviseo,
qui in secundo gradu erat cognatus Ioanni; alter erat Ferdinandus dux de Braganca, qui erat
nepos filii naturalis Ioannis Nothi; haec tamen conspiratio prodita est et capita seditionis
incarcerata, nempe principes duo cum ceteris, anno '483‑o; Ferdinandus capite plexus est
publice, Iacobus vero ab ipso Iohanne
ordinum concursu; enata est ergo hinc malecontentio subditorum, et ex hac
conjuratio plurium, cui etiam agnati Iohannis se associarunt, inter caeteros Iacob dux Deviseo,
qui in secundo gradu erat cognatus Ioanni; alter erat Ferdinandus dux de Braganca, qui erat
nepos filii naturalis Ioannis Nothi; haec tamen conspiratio prodita est et capita seditionis
incarcerata, nempe principes duo cum ceteris, anno '483‑o; Ferdinandus capite plexus est
publice, Iacobus vero ab ipso Iohanne confossus est in carceribus, ceteri plures capite plexi,
rex vero continuavit
et coronae haeres Iohannes
praemortuus est; initio tutelam gerebat avia Sebastiani, Chatarina, filia Phylippi Pulcri et
soror Caroli 5‑i; secundam tutelam, postquam renunciasset Catharina dignitati suae, a '561‑o
anno Henricus Cardinalis, filius Emanuelis Magni et frater junior Ioannis 3‑ii gessit; sed etiam
sub huius gubernio variae altercationes intercesserunt, cum monachis valde faverit; hinc anno
1567, dum 14. annum aetatis ageret Sebastianus, maiorennis declaratus est, et gubernavit
imperium.
exteros; desolata enim erat facies harum rerum sub ipsius regimine.
succedendi
pertinet> non tantum ad Mariam Theresiam et eius descendentes, sed etiam ad Iosephum 1‑um
et eius descendentes, et his deficientibus ad descendentes Leopoldi 1‑i, et ex his descendunt
Portugalli; nam Maria Anna, filia Leopoldi, fuit conjunx regis Portugalliae Ioannis 5‑i et fuit
mater Josephi et avia modernae reginae Portugalliae.
ei Leopoldus archidux Austriae; transvestivit se ergo
et interceptus est, et per 15 menses retentus est donec non 100,000 marcarum argenti se
redimeret; interim domi Ioannes frater, qui provincias administrabat fratris sui, usurpavit
regnum seque regem obtrusit fratremque nec admisit; exarsit ergo bellum, in quo Richardus fracto
Ioanne regnum suum, sed desolatum recepit; sed in Gallia eo peius stabant negotia; Philippus
enim domum rediit, Normanniam invasit; expeditionem ergo suscepit in Gallos eosque reppulit ex
suis provinciis, sed in obsidione oppidi exigui sagitta vulneratus perivit anno 1199.
oppidi exigui sagitta vulneratus perivit anno 1199.
bellum, quod tamen Iohannes ex sententia gessit, anno tamen 3-o et 4-o belli
Galli feliciores multas occupationes fecerunt, hinc Philippo optimas pacis conditiones obtulit,
nempe cessit filio Philippo omnia loca occupata in provinciis feudatariis Gallicis, si is
Blancam sororis Ioannis filiam duxerit (Blanca haec Alfonsi ducis Castiliae, et Eleonorae filia
fuit); pacificationem hanc lubenter subscripsit Philippus, et sic Ioannes in pacifico usu
permansit regni usurpati.
pacis conditiones obtulit,
nempe cessit filio Philippo omnia loca occupata in provinciis feudatariis Gallicis, si is
Blancam sororis Ioannis filiam duxerit (Blanca haec Alfonsi ducis Castiliae, et Eleonorae filia
fuit); pacificationem hanc lubenter subscripsit Philippus, et sic Ioannes in pacifico usu
permansit regni usurpati.
in provinciis feudatariis Gallicis, si is
Blancam sororis Ioannis filiam duxerit (Blanca haec Alfonsi ducis Castiliae, et Eleonorae filia
fuit); pacificationem hanc lubenter subscripsit Philippus, et sic Ioannes in pacifico usu
permansit regni usurpati.
post dies decessit in carceribus, non sine suspicione violentis mortis, Eleonora
vero diu adhuc vixit in carceribus usque '240. annum; mater Arthuri accusationem fecit apud
Philippum de cede filii sui, proin de felonia indirecta; petiit ergo ut Philippus tamquam
dominus directus Ioannis in Gallia exuat eum feudis in Gallia (felonia enim indirecta intercedit
inter cognatos et agnatos, quod fuit Arthurus intuitu Iohannis).
sua, recursus fiebat ad
Inocentium 3-um; hic rejectis duobus jussit cardinalem Stephanum de Lancton eligi, qui etiam
electus est, et cum rex manuteneret episcopum, interdixit Pontifex usum omnium sacrorum, et per
tres annos obstinaciter quivis inhaesit suo plano donec tandem Ioannes cogeretur morem gerere
Pontifici, et episcopos et monachos, quos prius rex dispulsit, in integrum restituat
pertinaciter inhaereret, iratus rex
pepulit omnes monachos, episcopos ex suo regno ad Italiam, Pontifex hoc inaudiens excommunicavit
Iohannem, regno suo exuit, Angliamque Philippo 2-o regi Galliae donavit et suis successoribus,
imo cruciatam expeditionem praedicari curavit contra Ioannem, sub plenariarum indulgentiarum
appromissione; videns Ioannes serio apparatus in Angliam fieri ubique, clam reconciliatus est
Pontifici per cardinalem Anulfum, omnes monachi restituti sunt, damna ipsis illata resarcita,
imo totum regnum Angliae solemni edicto declaravit
episcopos ex suo regno ad Italiam, Pontifex hoc inaudiens excommunicavit
Iohannem, regno suo exuit, Angliamque Philippo 2-o regi Galliae donavit et suis successoribus,
imo cruciatam expeditionem praedicari curavit contra Ioannem, sub plenariarum indulgentiarum
appromissione; videns Ioannes serio apparatus in Angliam fieri ubique, clam reconciliatus est
Pontifici per cardinalem Anulfum, omnes monachi restituti sunt, damna ipsis illata resarcita,
imo totum regnum Angliae solemni edicto declaravit feudum Sedis Romanae, imo 1000 marcas argenti
promisit quotannis
Hiberniae, et adhuc denarium S. Petri reduxit; haec omnia negotia arbitrarie fecit Iohannes,
hinc totum regnum infensum ei redditum est; effectus horum non aliter mitigare potuit, quam
concessis novis praerogativis, editaque Charta magna Libertatum; Pontifex vero, cum recurreret
Ioannes ad eum ob limitatam et annihilatam activitatem suam, Chartam hanc Libertatum delevit et
annihilavit; emersit ergo bellum attrocissimum in ipsa Anglia ob quod, cum neminem adhaerentem
haberet, fugit in Scotia ubi etiam anno 1216. decessit.
usus est Eduardus; promisit enim Roberto Brutzeo, quod ei successionem deferre velit
vi armorum suorum, si se vasallum Eduardi professus fuerit, eique juramentum fidelitatis
deposuerit, hanc enim oblationem, ut praejudiciosam, rejecit Brutzeus; convertit ergo Eduardus
se ad Ioannem Baleolum, hic aliter sentiens subscripsit omnibus petitis Eduardi, qui etiam
potenti exercitu irrupit in Scotiam et Baleolum coronari fecit, et tunc tam rex Baleolus, quam
status Scotiae juramentum fidelitatis deposuerunt Eduardo.
omnibus constitutis Iohannes rex publice declaravit
homagium a se et statibus suis praestitum esse irritum, esse nullum, cum sine jure praestitum
sit, metuque tantum extortum; Eduardus vindictam sumens validum exercitum induxit in Scotiam
eosque coercuit repetitis cladibus; regem Ioannem captum in Angliam secum abstulit, universum
ergo regnum noviter juramentum ei deposuerunt, et quidem non ut domino directo, sed ut absoluto
domino Scotiae; reversus in Angliam Eduardus, rursus turbae in Scotiae enatae sunt et tunc
Robertus Brutzeus irrepsit in
fomes dissensionum accensus est
inter Gallos et Anglos, ob exstinctam lineam regnatricem in Gallia; Eduardus ergo praetendit
titulo matris suae Isabellae successionem; Philippus enim 4. rex Galliae habuit 3 filios, aetate
maximus Ludovicus 10. decessit, unicamque filiam reliquit Ioannam; post mortem Ludovici enatae
sunt turbae de eo, num Ioanna filia vel Philippus frater Ludovici succedere debeat; nulla enim
lex positiva, nulla consuetudinaria habebatur pro hoc casu; status et ordines erant contra
successionem feminarum, ne sic devolvatur regimen ad exteros
ob exstinctam lineam regnatricem in Gallia; Eduardus ergo praetendit
titulo matris suae Isabellae successionem; Philippus enim 4. rex Galliae habuit 3 filios, aetate
maximus Ludovicus 10. decessit, unicamque filiam reliquit Ioannam; post mortem Ludovici enatae
sunt turbae de eo, num Ioanna filia vel Philippus frater Ludovici succedere debeat; nulla enim
lex positiva, nulla consuetudinaria habebatur pro hoc casu; status et ordines erant contra
successionem feminarum, ne sic devolvatur regimen ad exteros principes, statuta ergo est Lex
Salica, vi cuius omnes
in Piccardia Angli conspicuam victoriam de Gallis retulerunt,
in hac pugna 30,000 Anglorum 100,000 ad internecionem ceciderunt, solummodo in loco pugnae
30,000 Gallorum permanserunt, cecidit comes Alenconius frater Philippi cum 1500 nobilibus et
illustribus viris, ipse etiam Ioannes rex Bohemiae (hic caecus ad utrumque oculum erat, tamen
bellum ingressus est), imo altera die 7,000 tironum ad castra Philippi proficiscentium
inciderunt in Anglos et ad unum occisi sunt omnes.
misit ad res Gallicanas gerendas, hic a lateribus patris sui semper erat,
exercitatissimusque erat in negotiis belli; Eduardus hic Niger per res praeclare gestas in
Gallia ingens nomen sibi peperit, praesertim per victoriam anno '357. relatam; hoc anno in
Galliis regnavit jam Ioannes Bonus post Philippi decessum; eo anno 8,000 Anglorum circumdata
erant per 60,000 Gallorum, Angli ergo de victoria desperantes pacis conditiones proposuerunt,
Galli vero superbientes eas res respuerunt; Angli ergo decreverunt se fortunae et virtuti suae
committere, Eduardus
Gallorum; Angli ergo sagittarum jaculatu equos eorum
petierunt, divisosque reppulerunt, qui dein equites in fugam acti maxima damna in peditatu
Gallico fecerunt, sic turbatum exercitum Angli adorti sunt junctis viribus, internecinamque
cladem ipsis intulerunt; ipse rex Galliae Ioannes et eius filius junior captus est ab Anglis,
tres vero seniores eius filii fuga se salvarunt; eodem hoc anno David Scotiae regno restitutus
est, praestito litro 100,000 librarum sterling, et cum scriptores nil memorent de aliis
conditionibus, videtur Eduardus rursus
aureorum persolvere, summam
pro iis temporibus stupendam; dein coacti sunt pignora securitatis relinquere personas illustres
30, inter quos erat filius regis Ludovicus, et frater regis; et erga omnia haec Eduardus juri
suo in Franciam renunciavit.
relinquere personas illustres
30, inter quos erat filius regis Ludovicus, et frater regis; et erga omnia haec Eduardus juri
suo in Franciam renunciavit.
hoc
Ludovicus non cessit, sed se ingessit in curatelam et hinc totum regnum dividebatur in
Burgundicam et Aurelianensem factionem, inter quas ad arma quoque deventum est
non nunquam.
inter haec Henricus 5. magno cum exercitu in Normanniam
irrupit, paulo post conspicuam victoriam retulit de Gallis ad Azincurt, in qua multa milia caesa
et capta sunt Gallorum; victricia arma sua longe lateque protulit per totam Normanniam; negotia
eius non parum adjuvit, quod Ioannes Burgundiae dux clam foedus cum Henrico iniverit eumque
adjuverit, et sic usque '419. annum totam Normanniam subjecit; in ipsa aula enatae sunt turbae
inter reginam Isabellam et Carolum Delfinum et patrem Carolum 6-tum propter zelotipiam; Carolus
enim rex licentiosam et
regni successione, contra quem eo majus odium
concepit, quod eam thesauris et pretiosis, quae multis annis corrasit, spoliari curaverit
pecuniasque in negotium belli impendi suaserit.
quod eam thesauris et pretiosis, quae multis annis corrasit, spoliari curaverit
pecuniasque in negotium belli impendi suaserit.
3 Carolus Delfinus, ut partem
factiosorum imminuat, cepit consilium perimendi Ioannem Intrepidum, invitatum ergo, simulata
amicitia, Ioannem trucidari curavit; hoc factum arripuit dein mater Isabella ad perdendum filium
suum, hinc conspiravit cum Philippo Bono filio Ioannis; hinc a parte deficientes a rege et
regno, rem communem cum Anglis fecerunt; in urbe Treca procudebant consilia sua cum Henrico 5-o,
citatus est Trecam, ut se purgaret, et cum non compareret, exul declaratus est hereditatisque
indignus; Isabella cum Philippo peculiari
est, bellum
enim omni ex parte exarsit; Henricus, cum in aestu maiore exercitu suo acceleraret iter,
contraxit morbum, in quo etiam defecit anno '422; ei successit filius Henricus 6-us, qui etiam a
rebellibus ut rex Franciae agnitus est; erat quidem minorennis, hinc patrui duo Ioannes dux
Betforczius, qui Francia praeerat, dux vero Godfredus Glocester in Anglia
praeerat; primis annis ad maximas incitas redactus est Carolus Delfinus, seque recipere coactus
est ad sterilissimas extremas provincias, etiam sicarii pro eo
est.
Gallicas, dein segnis Henricus Margarethae uxori et ministris
petulantibus negotia omnia regni commisit; Richardus ergo Eboracensis primus consurrexit contra
Henricum sibique conatus est procurare regnum ex eo, quod utraque haec stirps descendat ex
Eduardo 3-o; nam tertius filius Ioannes dux Lancastriae erat proavus Henrici 6-ti, quartus vero
Eduardi filius erat Edmundus, ex quo descendit Richardus Eboracensis; sed Richardus hic per
sexum femineum descendit ex Lionello secundogenito filio Eduardi 3-ii, ergo duplici ex jure
petiit et postulavit successionem,
prius Pontifici competebant; hinc introducta
fuit specialis juris jurandi formula, qua regis hanc potestatem recognoscit jurans; hoc
Iuramentum Supremaciae dicitur; erant quidem multi, qui nolebant elicere hoc juramentum, hinc
poena mortis statuta est in eos qui elicere nollent; Ioannes Fishus episcopus Roshesteriensis et
Thomas Moore cancellarius regni huic formulae suscribere nolebant, hinc diu in
carceribus macerati tandem capite plexi sunt, cum pluribus aliis; reditus antea Pontificales,
nempe annatas et decimas, regi
Elisabetham ei genuit, cum hac ab anno '32. usque '36.
vixit, quo eam decapitari curavit, adulterii accusatam.
hanc anno '40.
duxit, sed paulo post eam remisit, ut fertur intactam, ob corporis vitium.
declaravit voluitque Eduardum tertiogenitum succedere; morti tamen proximus mutavit consilium,
filias declaravit capaces regiminis, cum videret etiam filium imbecilem esse; anno '547.
decessit Henricus; ei successit Eduardus, qui sex annis tantum regnavit; regnum sub tutela
Ioannis Seymurii avunculi sui gubernavit, qui Protectoris nomine gubernavit regnum; hic maxime
curavit, ut projectatae a Henrico nuptiae inter Eduardum et Iacobi, Scotiae regis, filiam Mariam
in effectum deducat; interim Galli omnimode conati sunt potentem hanc sponsam pro Francisco
senatus electus est, finem ergo bello Gallicano et
Scotensi imposuit; in Galliam reservavit Angliae omnia jura quae prius habuerunt, urbem Bononiam
restituit gratis; Reformatio longe lateque digressa est in Anglia sub his protectoribus;
exercitium Chatolicae religionis prohibitum; Ioanes Tudleus non contentus protectoris titulo
cogitabat etiam ad stirpem suam devolvere, usus est mediis ad hoc; hinc Saymurium de medio
tollendum decrevit, et reipsa publice accusatum per conductos proditores morti eum traderet; hoc
perfecto cogitavit Tudleus familiam suam
suam devolvere, usus est mediis ad hoc; hinc Saymurium de medio
tollendum decrevit, et reipsa publice accusatum per conductos proditores morti eum traderet; hoc
perfecto cogitavit Tudleus familiam suam proximius conjungere cum stirpe regia, hinc inter
Gilfordum filium suum et Ioannam Gray conciliavit nuptias; haec Ioanna Gray habebat primum jus
ad regnum post Eduardum et duas eius sorores; Henricus enim 8. rex Angliae habuit sororem
Mariam, quae Ludovico 12. regi Galliae nupta fuit, sed hoc mortuo nupsit duci Carolo
Suffolcensi, ex quo nata est Maria
ad hoc; hinc Saymurium de medio
tollendum decrevit, et reipsa publice accusatum per conductos proditores morti eum traderet; hoc
perfecto cogitavit Tudleus familiam suam proximius conjungere cum stirpe regia, hinc inter
Gilfordum filium suum et Ioannam Gray conciliavit nuptias; haec Ioanna Gray habebat primum jus
ad regnum post Eduardum et duas eius sorores; Henricus enim 8. rex Angliae habuit sororem
Mariam, quae Ludovico 12. regi Galliae nupta fuit, sed hoc mortuo nupsit duci Carolo
Suffolcensi, ex quo nata est Maria filia, quae nupta fuit Henrico Grayo duci
post Eduardum et duas eius sorores; Henricus enim 8. rex Angliae habuit sororem
Mariam, quae Ludovico 12. regi Galliae nupta fuit, sed hoc mortuo nupsit duci Carolo
Suffolcensi, ex quo nata est Maria filia, quae nupta fuit Henrico Grayo duci Dorset et Suffolcc,
et horum filia erat Ioanna, proin ea descendit ex Henrico 7-o rege sororque fuit Henrici 8-i,
proin primum jus habuit ad coronam; restabat ergo tertium adhuc, nempe ut sorores duae Eduardi
incapaces declarentur; regem ergo debilem, egrotum persuasit ad exheredandas sorores suas ex
causa religionis,
debilem, egrotum persuasit ad exheredandas sorores suas ex
causa religionis, Maria enim fuit Chatolica et Elisabetham dicebat debere excludi, ut Maria
excludi possit, secus nec eam excludi posse; edidit ergo decretum, a statibus confirmatum, quo
sororibus successio adempta est, et Ioannae Grayae addicta; nil ergo suberat quam mors Eduardi,
et reipsa '553. non sine suspicione veneni decessit; post eius mortem Ioanna Tudlei, nata Gray,
regina proclamata est per Tudlei protectorem, vi testamenti fratris Eduardi; Maria absens fuit,
sed datis litteris ad senatum
excludi, ut Maria
excludi possit, secus nec eam excludi posse; edidit ergo decretum, a statibus confirmatum, quo
sororibus successio adempta est, et Ioannae Grayae addicta; nil ergo suberat quam mors Eduardi,
et reipsa '553. non sine suspicione veneni decessit; post eius mortem Ioanna Tudlei, nata Gray,
regina proclamata est per Tudlei protectorem, vi testamenti fratris Eduardi; Maria absens fuit,
sed datis litteris ad senatum jus suum erexit clamque patronos quaesivit sibi Maria, quos etiam
plurimos deprehendit, quos nempe justitia causae permovit; tandem
ad senatum jus suum erexit clamque patronos quaesivit sibi Maria, quos etiam
plurimos deprehendit, quos nempe justitia causae permovit; tandem ad arma deventum est; cum
tamen tota urbs Londinensis Mariam proclamasset reginam, secuta sunt multa milia militum
aliorumque potentum; ipse Ioannes Tudlei necessitati cedens eam recognovit reginam publiceque
reginam proclamari curavit; his peractis advenit Maria utque regina urbem ingressa est; Ioannes
Tudlei interceptus est, una cum Ioanna Graya, et in Tower concludi curavit; Tudleum 22. Aug.
capite plecti curavit.
est; cum
tamen tota urbs Londinensis Mariam proclamasset reginam, secuta sunt multa milia militum
aliorumque potentum; ipse Ioannes Tudlei necessitati cedens eam recognovit reginam publiceque
reginam proclamari curavit; his peractis advenit Maria utque regina urbem ingressa est; Ioannes
Tudlei interceptus est, una cum Ioanna Graya, et in Tower concludi curavit; Tudleum 22. Aug.
capite plecti curavit.
Mariam proclamasset reginam, secuta sunt multa milia militum
aliorumque potentum; ipse Ioannes Tudlei necessitati cedens eam recognovit reginam publiceque
reginam proclamari curavit; his peractis advenit Maria utque regina urbem ingressa est; Ioannes
Tudlei interceptus est, una cum Ioanna Graya, et in Tower concludi curavit; Tudleum 22. Aug.
capite plecti curavit.
comitte
opposuerunt
coepit.
stirpis Baleol et Bruczii; haec ab
1289. usque 1371. extenditur, quo tempore alternatim jam ex una, jam alia stirpe succedebant;
Eduardus 1-us rex Angliae immiscuit se litibus cognatorum horum, hinc Ioannem Baleol regem
fecit ea lege, ut se vasallum diceret Eduardi 1297; puduit Ioannem et Scotos huius
subjectionis, hinc involuto Eduardo in bellum excussit jugum servitutis; armata manu comparuit
Eduardus, Ioannes victus est et Londinum deductus, et ipsi Eduardo juramentum subjectionis
deposuerunt; per opportunitatem tamen belli Gallicani Scotae
Eduardus 1-us rex Angliae immiscuit se litibus cognatorum horum, hinc Ioannem Baleol regem
fecit ea lege, ut se vasallum diceret Eduardi 1297; puduit Ioannem et Scotos huius
subjectionis, hinc involuto Eduardo in bellum excussit jugum servitutis; armata manu comparuit
Eduardus, Ioannes victus est et Londinum deductus, et ipsi Eduardo juramentum subjectionis
deposuerunt; per opportunitatem tamen belli Gallicani Scotae deficientes Bruczeum regem
proclamarunt; post ipsum regnavit David Brucze.
tamen belli Gallicani Scotae deficientes Bruczeum regem
proclamarunt; post ipsum regnavit David Brucze.
et fundamentales irepserunt.
2--o) Est Charta Libertatum, quae Latino sermone saec. 12--o a Henrico Clerico edita est, et
est confirmatio privilegiorum antiquorum.
3--o) Est Charta Magna Libertatum, hanc 1215. edidit Joannes rex Sine Terra, et eam filius
eius 1225. confirmavit; Magna dicitur, quia ampliora jura conceduntur ea statibus.
4--o) Est Constitutio quae Petitio juris compellatur, et 1628. per Carolum 1--um confirmata
est; dicitur Petitio, quia dicebant Angli laesa esse jura
subacta Hybernia
per eundem Henricum 1172. se dynastam Hyberniae dixit; Eduardus 3. jus
praetendit in universam Franciam nomine matris suae, et hinc assumpsit titulum regis Franciae
1340; anno tamen 1369. tempore pacis confectae cum Joanne Bono deposuit hunc titulum;
restaurato vero bello sub Carolo 5. filio Joannis Boni titulum regis Franciae reassumpsit
Eduardus et ad haec usque tempora permansit.
1172. se dynastam Hyberniae dixit; Eduardus 3. jus
praetendit in universam Franciam nomine matris suae, et hinc assumpsit titulum regis Franciae
1340; anno tamen 1369. tempore pacis confectae cum Joanne Bono deposuit hunc titulum;
restaurato vero bello sub Carolo 5. filio Joannis Boni titulum regis Franciae reassumpsit
Eduardus et ad haec usque tempora permansit.
est; sub exitum saeculi sexti
frequentiores missi sunt missionarii tempore heptarchiae ad Angliam, qui adhibito omni conatu
reduxerunt religionem Christianam per totam Angliam; pontifices non contenti potestate
spirituali quaerebant etiam jura temporalia, praecipue regnante Ioanne Sine Terra, qui multa
concessit Inocenti 3--o pontifici; multosque reditus et taxas sibi reservarunt pontifices,
hinc 1376. repraesentationes factae sunt a statibus contra has exactiones pontificum; ad
extremum publice praedicare coeperunt contra hos abusus; Viklefus
In calcographia (Kupferststecherei)
Belgae jam magistri erant, cum aliae gentes nec manum adjecisset huic arti.
habent, alii sunt commendatores, qui praedia habent;
ordo prius habet 47 commendaturas; 2--us habet 56, 3--us habet 37 commendaturas.
solvi tunc debitum; solummodo ergo
per praeconisationem et homagii praestationem coronantur.
hic dein titulus et per pontifices et in comitiis Lamacensibus
confirmatus fuit; tunc tamen tantum reges Portugalliae vocabantur; Alfonsus 3. se regem
Algarbiae scripsit; Alfonsus 5. se regem Algarbiorum seu Algarbiae cis et ultra mare se
nominavit.
5. se regem Algarbiorum seu Algarbiae cis et ultra mare se
nominavit.
Ioannes 5. a pontifice rex fidelissimus dictus est, quem etiam
praefigit regio titulo.
ordines equestres, qui sunt sequentes: Ordo Avizensis ab urbe Avizeum, quae
huic ordini ab Alfonso 2. donata fuit, sic dictus; fundabatur hic ordo anno 1147. et cum
ordine Hispaniae Calatrava idem fuit; Alfonsus 1. equites Portugalliae filiales reddidit a
Hispanico; tandem Ioannes 1. separavit penitus hunc ordinem.
praeter communionem bonorum, castitatem et
paupertatem fuit
alter.
pallatia regum tale est
Portugallia aeque ac Hispania duplici exercitu opus habet, campestri et
maritima; saeculo 16. formidabilis fuit classis Portugallorum, sed adtriti per Hispanos,
Belgas vix tot habuerunt naves quibus ad tuendos limites suos opus fuit.
qui se
rebus militaribus et navalibus dedicare volunt.
§ 9 De norma monetarum
reges et pontifices ansam dedit, in quibus plerumque pontifices per copiosum clerum suffulti
triumfarunt.
ex parte.
clausa fuit donec
recentioribus primo annis restaurata fuisset.
collegia publica conferuntur.
p. d.
2577. Baričević, Adam... . Epistulae XVI invicem scriptae,... [Paragraph | Section] fide descripsisse. Sumptibus tandem auspiciisque comitis Iersdorfii, quae gens ultima atque ditissima omnium Lusaticarum est, prodiit utriusque foederis versio Venedica, anno 1728. 4 interpratoribus: Joanne Langio, Matthaeo Jockisch, Joanne Boehmero, atque Joanne Wavero, quam Kühnius, cujus exemplum possideo 1742. repetiit. Inferioris Lusatiae incolis Novum Testamentum iam
2578. Baričević, Adam... . Epistulae XVI invicem scriptae,... [Paragraph | Section] Iersdorfii, quae gens ultima atque ditissima omnium Lusaticarum est, prodiit utriusque foederis versio Venedica, anno 1728. 4 interpratoribus: Joanne Langio, Matthaeo Jockisch, Joanne Boehmero, atque Joanne Wavero, quam Kühnius, cujus exemplum possideo 1742. repetiit. Inferioris Lusatiae incolis Novum Testamentum iam Theophilus quidam
2579. Baričević, Adam... . Epistulae XVI invicem scriptae,... [Paragraph | Section] atque ditissima omnium Lusaticarum est, prodiit utriusque foederis versio Venedica, anno 1728. 4 interpratoribus: Joanne Langio, Matthaeo Jockisch, Joanne Boehmero, atque Joanne Wavero, quam Kühnius, cujus exemplum possideo 1742. repetiit. Inferioris Lusatiae incolis Novum Testamentum iam Theophilus quidam Fabricius 1709. dederat, quibus tamen huc usque
2580. Baričević, Adam... . Epistulae XVI invicem scriptae,... [Paragraph | Section] exemplum possideo 1742. repetiit. Inferioris Lusatiae incolis Novum Testamentum iam Theophilus quidam Fabricius 1709. dederat, quibus tamen huc usque vetus testamentum defuit. Hunc defectum suppletutus Joannes Fridericus Fritz, qui se ipsum Venedice nominat Farrara Jalkoczach a Jolbine et qui litteras suas, quas subinde mihi dat Kolkwez signare solet, obtenta permissione a Consistorio Berolinensi, etiam
2581. Kunić, Rajmund. Epigrammata, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
2582. Kunić, Rajmund. Epigrammata, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
2583. Kunić, Rajmund. Epigrammata, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
2584. Kunić, Rajmund. Epigrammata, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] Atque tua (hoc certe potis est vis nulla vetare)
2585. Kunić, Rajmund. Epigrammata, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
2586. Kunić, Rajmund. Epigrammata, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
2587. Kunić, Rajmund. Epigrammata, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
2588. Kunić, Rajmund. Epigrammata, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] assiduus.
2589. Kunić, Rajmund. Epigrammata, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] esse probam.
2590. Kunić, Rajmund. Epigrammata, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
2591. Kunić, Rajmund. Epigrammata, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] fortunae debes, artive medentum,
2592. Kunić, Rajmund. Epigrammata, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] filiis absentibus.
2593. Kunić, Rajmund. Epigrammata, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
2594. Kunić, Rajmund. Epigrammata, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
2595. Zamanja, Bernard. Epistolae scriptae an. 1795. et... [Paragraph | Section] quando
2596. Zamanja, Bernard. Epistolae scriptae an. 1795. et... [Paragraph | Section] vitam,
2597. Anonymus. Hymnus Nativitatis e Croatico in... [page 312 | Paragraph | Section]
2598. Ferić Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
2599. Ferić Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph | SubSect | Section] Francisci bina jacere
2600. Ferić Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
2601. Ferić Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
2602. Ferić Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph | SubSect | Section] ultimus Bossinae rex occupato ab eodem
2603. Ferić Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph | SubSect | Section] 29
2604. Vrhovac,... . Ad sacerdotes epistula, versio... [page 60 | Paragraph | Section] virtute patrium hocce idioma niteat;
ad cujus majorem perfectionem jam olim celebres viri sua industria
multum contulerunt; et quidem in Croatica dialecto, quantum
constat, primus Habdelić Georgius per Dictionarium Graecii 1670
impressum: postea Belostenec Joannes per suum Gazophylacium
Zagrabiae 1740 typis vulgatum; ac demum Jambrešić Andreas per
Lexicon aeque Zagrabiae 1742 editum: in Slavonica autem Došen
Vitus
2605. Vrhovac,... . Ad sacerdotes epistula, versio... [page 61 | Paragraph | Section] praeclare adaptatos, aliaque egregia vocabularia, duae Croaticae grammaticae, una per Franciscum Kornig 1795, alia per Anonymum 1810 vulgata. Prodiverunt quoque in Croatico idiomate Sacri Sermones tam oríginarii, uti 1784 Joannis Mulih, quam ex aliis linguis traducti, uti 1770 Balthasaris Mataković, et 1796 noti libelli Josephi Matijević: nec absimiliter in lingua Slavonica praeclaris viris sua laus deest: qui Auctores elegantiori dicendi genere usi effecerunt, ut vires patrii sermonis pedetentim
2606. Babulak, Oton. Ode honoribus Josephi Matzek,... [page 1 | Paragraph | Section] Ode honoribus a. r. p. Josephi Matzek,
ss. theologiae, ac iuris ecclesiastici licentiati, eiusdemque lectoris emeriti; ex-ministri provincialis immediati, ord. min. s. p. Francisci obs. provinciae s. Ioannis de Capistrano, dum solemnem onomaseos diem recoluisset, in perenne gratitudinis pignus XIV kal. Aprilis a. MDCCCXXXIV devote Sacrata.
gemmatis ora rigans lacrymis,
removit et omnem
ad grandia nati
formis circularibus instar squamarum dispositis. Pars media aperta accipiebat lucem. Licet forma interna fuerit multis in partibus mutata, potest tamen nobilitas pristina facillime dignosci.
28.
Joannes I. Ravennas Archiepiscopus annis 552-680, qui Templum hoc in Cathedralem Metropolitanam convertit.
29.
Justinus I. Archiep. ann. 840-860 convertit Naronienses.
Metropolitanam convertit.
29.
Justinus I. Archiep. ann. 840-860 convertit Naronienses.
30.
Joannes
ami. 1678-1708.
47.
Stephanus Cupilli Archiep. ann. 1708-1719.
48.
Joannes Baptista Laghi Archiep. ann. 1720-1730.
49.
Antonius Cadcich Archiep. ann. 1730-1745.
50.
florebat. Volunt aliqui Valerium, patrem Diocletiani, scribam
fuisse, cum quodam casu paternis bonis fuerit spoliatus. Diocletianus videtur fuisse
appellatus Cajus Aurelius Valerius. Familiam Valeriam, Roma Salonas commigrasse anno
270, optimis argumentis probat Joannes Tomcus Marnavitius Farl. II. 356.
3.
Sacerdos quaedam inter Druidas, com hospitio in Moesia Dioclem excepisset, et ab eo
hospitalia peteret dona, dixissetque Diocles, se daturum
Municipaliumque conservatio cordi sit; praesumo tibi ideas meas comunicare, teque petere, ut velis apud Vos eas vulgare, et usum earum procurare--
hungaris tributus exstiterit. Ceterum consectaria conclusorum dietalium majorem nobis adhuc (si regimen accesserit) mancipatum parant — quid ergo eatenus sentiatur? An non in concursu Slavonitarum, salvo Verböcio, consilium separatum petere, cum pecunias sufficientes habeamus, illudque restaurare, approbationem majoritatis consequi valeat? Si te circa 20. usque 22. Varasdini futurum scivero, sic veniam, et super his consultaturi. —
Ignatius Dussek, comis. prov.
Nicolaus Mixich, regnor. protonotar.
Joannes Mikushay, phisices professor.
Alexander Kovachich.
Josephus Machik, linguae h(unga)r(i)cae p(ro)f(ess)or.
Machik, linguae h(unga)r(i)cae p(ro)f(ess)or.
Daniel Farkass et ambo Vukassovich, canonicus et capitaneus, fratres.
Comes Joannes Erdoedy.
Magistratuales co(mi)t(a)tus Varasdinensis.
Cassino Zagrabiense.
RATIO OPERIS
AB INTERPRETE REDDITA.
Illyricos inter poetas, qui aevo decimo septimo Ragusae floruere, suisque scriptis claram nominis famam posteritati tradiderunt, unanimi literatorum hominum sententia principem obtinet locum Ioannes Franciscus Gondula Ragusae e nobili patriciorum genere die 8. Januarii 1588 natus. Solerti parentum curâ in patrio Societatis Iesu collegio educatus, studiis ibi diligentissimam operam navavit; quapropter acri ut fuerat ingenio, et egregia indole praeditus brevi magnopere profecit tum in
decem et octo fuere, deficientibus decimo quarto, et decimo quinto libris, idque evenit, aut quod ab auctore non fuerant, ut aliqui putant, confecti, sive quavis ignota caussâ illorum fieret iactura. Huic defectui mire suffecit Petrus Ignatius Sorgo ex paterna avia Nicoletta Gondula dicti Ioannis Francisci pronepos. Osmanides prout fuit post auctoris mortem reperta, atque uti illam dictus Sorgo absolvit, fuit primum anno 1826 Ragusae Antonii Martecchini typis vulgata. Altera editio nonnullis mutatis, omissis, et additis Zagabriae anno 1844 subsequuta est, Ludovici Gay
Martecchini typis vulgata. Altera editio nonnullis mutatis, omissis, et additis Zagabriae anno 1844 subsequuta est, Ludovici Gay typis edita. Animadvertendum est tamen, quod duorum librorum loco, quos supplevit Petrus Ignatius Sorgo, duo alii suffecti in illa secunda editione fuerunt a Ioanne
Mazuranich dictae urbis cive, non sine laude exarati. Binae inde italicae versiones secundum textum Ragusinum prodierunt in lucem, quarum altera versu soluto omnimode libera, et pene ut periphrasis habenda anonymi auctoris, quae tamen communiter Nicolao Giaxich
bona voluntas, et meta proposita excusationem, et indulgentiam apud benevolum lectorem mihi concilient. Ex Catharina Gondula mea avia paterna, et sorore Sigismundi Gondulae ultimi huius patriciae domus agnati masculi, quae cum illo mense ianuarii 1800 fuit extincta, recenseor etiam ego inter dicti Ioannis Francisci Gondulae pronepotes; ideoque pergratum quoque mihi accidit tanto illustri proavo hoc devotionis, et obsequii vel tenue signum offerre. At fortasse non
unus insurget sciscitans, an Osmanides praescriptis epici carminis regulis, et legibus satisfaciat, et
in poesi illyrica exercitationes, et postquam sibi quodammodo Gondulae stilum, et metrum adscivisset, evasit Sorgus magis idoneus, quam quivis alius ad Osmanidis lacunas implendum. In hoc arduo, et, uti dicam, improbo labore fuit ille potenter, et solertissime a vice-secretis ragusinae reipublicae Ioanne Volanti adiutus, viro ad primum eruditissimo, et ob meliorem Osmanidis lectionem et correctionem optime merito. Nec advertenda videtur obiectio, quae a Zagabriensis textus editore Vikoslavo Babukich fuit in medium prolata, Sorgum videlicet ab historica facti veritate recessisse, quatenus
VLADISLAVO SIGISMUNDI POLONORUM REGIS FILIO SCHITHARUM TURCARUMQUE TRIUMPHATORI INVICTO GONDULA FAMILIA HOSPITI SUO CUIUS HUMANISSIMAM MAIESTATEM SEMEL IN HIS AEDIBUS ASPEXIT SEMPER IN IMAGINE SUSPICIET
In miscellaneis mss. historicis Patris Ioannis Mariae Mattei, quae in bibliotheca PP. Franciscanorum Ragusae exstant, reperitur haec inscriptio. Fortasse tanti hospitis memoria, et subsequuta ejus grandia, et clarissima adversus Turcas gesta tunc iuveni poetae Ioanni Francisco Gondula aditum praebuere illyricum
In miscellaneis mss. historicis Patris Ioannis Mariae Mattei, quae in bibliotheca PP. Franciscanorum Ragusae exstant, reperitur haec inscriptio. Fortasse tanti hospitis memoria, et subsequuta ejus grandia, et clarissima adversus Turcas gesta tunc iuveni poetae Ioanni Francisco Gondula aditum praebuere illyricum epicum carmen, sub titulo Osmanidis, concipere et exarare, quo suo heroi, et sibi immortalem laudem et gloriam comparavit, et quod nunc primum latinis numeris expressum in lucem prodit.
Pop Dukljanin (c. 1149) [1149], Regnum Slavorum, versio electronica (), Verborum 12004, Ed. Vladmir Mošin [genre: prosa oratio - historia] [word count] [presbdoclregnumsl].
Milecije (c. 1340) [1340], Miletii versus, versio electronica (), 91 versus, verborum 573, Ed. Stjepan Krasić [genre: poesis - historia] [word count] [miletversus].
Anonymus (floruit 1346-1353) [1346], Obsidio Iadrensis, versio electronica (), Verborum 22573, Ed. Veljko Gortan; Branimir Glavičić; Vladimir Vratović [genre: prosa oratio – historia] [word count] [anonymusobsidioiadrensis].
Pavlović, Pavao (1347-1416) [1371], Memoriale, versio electronica (), Verborum 12550, Ed. Ferdo Šišić [genre: prosa oratio - chronica] [word count] [paulopmemoriale].
Jurjević, Juraj (fl. 1400) [1418], Doctrina rebusque gerendis ornatissimo uiro Baptistae Bauiloquae Georgius de Georgiis plurimam salutem dicit, versio electronica. (, Venecija), Verborum 755, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [jurjevicjepist14180601].
Vitez od Sredne, Ivan (c. 1405-1472) [1445], Joannis de Hunyad virtus et character militaris, una rei praelio ad Varnam gestae series, sinistri exitus causae ac subsidiorum petitio, versio electronica (, Pesth), Verborum 977, Ed. György Fejér [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [viteziepist1445].
Jan Panonije (1434-1472) [1447], Epigrammata et elegiae, versio electronica (, Italia; Hungaria), 5735 versus, verborum 37748, Ed. Sándor Kovács [genre: poesis - epigramma; poesis - elegia; poesis - carmen] [word count] [ianpanepigreleg].
Vitez od Sredne, Ivan (c. 1405-1472) [1448], Epistolae duo a. 1448, versio electronica (, Servia; Segedinum), Verborum 1682, Ed. György Fejér [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [viteziepist1448].
Sobota, Katarina (c. 1469) [1451], Sobotarum epitaphium, versio electronica (, Trogir), Verborum 2575, Ed. Pavao Andreis [genre: prosa oratio - inscriptio] [word count] [sobotacinscriptio].
Sagudinus, Nicolaus (fl. 1452) [1452], Fragmentum epistulae, versio electronica. (), Verborum 251, Ed. Luka Jelić [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [sagudinusnepist1452].
Sobota, Ivan (mortuus 1467) [1453], Joannes Sobote Clarissimo P. M. S. P. D., versio electronica (, Trogir), Verborum 224, Ed. Luka Jelić Franjo Rački [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [sobotaiepist14530724].
Augustin Zagrepčanin, Juraj (fl. 1454) [1454], Epistola ad Nicolaum Ostphi, versio electronica (), Verborum 1885, Ed. Ladislaus Juhász [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [augustgepist].
Sobota, Ivan (mortuus 1467) [1454], Joannis Sobote Dalmate epistola, versio electronica (, Trogir), Verborum 545, Ed. Luka Jelić Franjo Rački [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [sobotaiepist14540727].
Sobota, Ivan (mortuus 1467) [1454], Clarissimo patricio Petro M. Joannes Sobote, versio electronica (, Trogir), Verborum 471, Ed. Luka Jelić Franjo Rački [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [sobotaiepist14541224].
Jan Panonije (1434-1472) [1456], Epistulae, versio electronica (, Italia; Hungaria), 1969 verborum, Ed. Sámuel Teleki [genre: prosa - epistula; prosa - versio] [word count] [ianpanepist].
Jan Panonije (1434-1472) [1465], Galeotto suo epistula, versio electronica (, Hungaria), 926 verborum, Ed. Ács Pál Jankovics József Kőszeghy Péter [genre: prosa - epistula] [word count] [ianpanepistgal1465].
Lipavić, Ivan (floruit 1465) [1465], Joannes Lipauich post pestem Tragurium rediens composuit, versio electronica (), 70 versus, verborum 465, Ed. Šime Jurić [genre: poesis - elegia] [word count] [lipaviceleg].
Nikola Modruški (c. 1427-1480) [1465], De consolatione liber, versio electronica (, Italija), Verborum 79291, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [modrncons].
Jan Panonije (1434-1472) [1465], Oratio legatorum Matthiae regis ad pontificem, in publica audientia, versio electronica (, Roma), 1091 verborum, Ed. Ács Pál Jankovics József Kőszeghy Péter [genre: prosa - oratio] [word count] [ianpanoratio].
Marulić, Marko (1450-1524) [1477], Carmina Latina, versio electronica (, Split), 2206 versus, verborum 14802, Ed. Bratislav Lučin ; Darko Novaković [genre: poesis - carmen; poesis - epigramma; poesis - epistula; poesis - hymnus; poesis - elegia] [word count] [marulmarcarmina].
Šižgorić, Juraj; Marulić, Marko; Mihetić, Ambroz; Tideo Acciarini; Andrea Banda di Verona; Hilarion di Vicenza; Raffaele Zovenzoni; Giliberto Grineo (c. 1445-1509?; 1450-1524; c. 1420-post 1487) [1477], Elegiarum et carminum libri tres, versio electronica (), 1585 versus, verborum 10077, Ed. Veljko Gortan [genre: poesis - carmen; poesis - elegia] [word count] [sisgorgeleg].
Gučetić, Ivan (1451-1502) [1478], Epigramma in morte Domiti Calderini, versio electronica (), 10 versus, verborum 67, Ed. Darko Novaković [genre: poesis - epigramma] [word count] [gotiusiepigramma].
Marulić, Marko (1450-1524) [1480], Repertorium, versio electronica (), Verborum 315700, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - loci communes] [word count] [marulmarrepert].
Cipiko, Alviz (1456-1504) [1482], Panegyricus in senatum Venetiarum, versio electronica (), 263 versus, verborum 2026, Ed. Giuseppe Praga [genre: poesis - elegia; poesis - epigramma; prosa - epistula] [word count] [cipikoapaneg].
Crijević, Ilija (1463-1520) [1484], Carmina e cod. Vat. lat. 1678, versio electronica (, Dubrovnik), 7675 versus, verborum 46525, Ed. Darko Novaković [genre: poesis - elegia; poesis - epigramma; poesis - lyrica; poesis - epica] [word count] [crijevicarm1678].
Šižgorić, Juraj (c. 1445-1509?) [1485], De situ Illyriae et civitate Sibenici, versio electronica (, Šibenik), Verborum 687, Ed. Daniele Farlati [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [sisgorgmiraculum].
Šižgorić, Juraj (c. 1445-1509?) [1487], Odae de apostolis, versio electronica (), 526 versus, verborum 2640, Ed. Veljko Gortan [genre: poesis - oda; prosa oratio - epistula] [word count] [sisgorgodae].
Šižgorić, Juraj (c. 1445-1509?) [1487], De situ Illyriae et civitate Sibenici, versio electronica (, Šibenik), Verborum 3721, Ed. Veljko Gortan [genre: prosa oratio - descriptio; prosa oratio - chorographia] [word count] [sisgorgdesitu].
Gundulić, Fran Lucijan; Crijević, Ilija (1451/2-1505; 1463-1520) [1490], Baptistinus, versio electronica (, Dubrovnik), 13 versus, verborum 3401, Ed. Dora Ivanišević Petra Šoštarić [genre: prosa oratio - novella; poesis - epigramma] [word count] [gondolflbapt].
Gučetić, Ivan (1451-1502) [1493], Panegyris Wladislao Hungarie et Boemie regi, principi invictissimo dicta, versio electronica (), Verborum 743, Ed. Fialová, Andelă Hejnic, Josef [genre: prosa oratio - oratio] [word count] [gotiusipanegyris].
Nimira Rabljanin, Martin (floruit 1494) [1494], Sermo de passione Domini, versio electronica (), Verborum 7331, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - sermo] [word count] [nimiramsermo].
Marulić, Marko (1450-1524) [1496], De institutione bene vivendi per exempla sanctorum, versio electronica (, Split), Verborum 186963, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [marulmarinst].
Božićević Natalis, Frano (1469-1562) [1497], Francisci Natalis Carmina, versio electronica (), 3135 versus, verborum 19055, Ed. Miroslav Marcovich [genre: poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [natalisfcarmina].
Dragišić, Juraj (ante 1445 – 1520) [1499], De natura angelica, libri principium, versio electronica (), 1777 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - tractatus] [word count] [dragisicjang].
Bunić, Jakov; Caluus, Hieronymus; Gučetić, Ivan; Hieronymus; And.; Severitan, Ivan Polikarp (1469-1534; c. 1526; 1451-1502; c. 1526; 1472 - c. 1526) [1502], Carmina minora ex libro De vita et gestis Christi, versio electronica (), 360 versus, 4279 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - carmen; poesis - epigramma; poesis - sapphicum; prosa - epistula] [word count] [aavvcarminavgc].
Crijević, Ilija (1463-1520) [1502], Oratio funebris in Joannem Gotium (fragmenta), versio electronica (, Dubrovnik), Verborum 775, versus 2, Ed. Darinka Nevenić Grabovac [genre: prosa - oratio; prosa - oratio funebris] [word count] [crijevigotius1502].
Marulić, Marko (1450-1524) [1503], In epigrammata priscorum commentarius (), Verborum 25316, Ed. Bratislav Lučin [genre: prosa oratio - commentarius] [word count] [marulmarinepigr].
Brodarić, Stjepan (1490-1539) [1505], Epistulae, versio electronica. (), Verborum 166, Ed. Petrus Kasza [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [brodaricsepistulae].
Marulić, Marko (1450-1524) [1507], Vita diui Hieronymi, versio electronica (), Verborum 10681, Ed. Darko Novaković [genre: prosa oratio - vita] [word count] [marulmarvita].
Crijević, Ilija (1463-1520) [1509], In Junium Sorgium avunculum suum funebris oratio, versio electronica (), Verborum 4212, versus 35, Ed. István Hegedüs [genre: prosa - oratio; prosa - oratio funebris] [word count] [crijevisorgo1509].
Severitan, Ivan Polikarp (1472 - c. 1526) [1509], Solimaidos libri III, versio electronica (), 1154 versus, verborum 9287, Ed. Irena Bratičević [genre: poesis - epica; poesis - epigramma; poesis - carmen; prosa - epistula - praefatio] [word count] [severitanipsolimaidos].
Marulić, Marko (1450-1524) [1510], Dauidias, versio electronica (), 6765 versus, verborum 45407, Ed. Branimir Glavičić [genre: poesis - epica] [word count] [marulmardauid].
Marulić, Marko (1450-1524) [1510], Quinquaginta parabolae, versio electronica (), Verborum 13330, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - parabola] [word count] [marulmarquinqu].
Baničević, Jakov (1466-1532) [1511], Epistula ad Alouisium Brengier (1511-04-29), versio electronica. (, Tübingen), Verborum 336, Ed. G. Amboise [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [banicjepist15110429].
Brodarić, Stjepan (1490-1539) [1512], Epistula ad Aldum Manutium, versio electronica. (, Budim), Verborum 166, Ed. Eugen Abel Pierre de Nolhac [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [brodaricsepist15120914].
Baničević, Jakov (1466-1532) [1513], Epistulae anni 1513, versio electronica. (), Verborum 5324, Ed. G. Amboise [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [banicjepist1513].
Beneša, Damjan (1476-1539) [1514], Epistolae dedicatoriae ex opere de secundo bello Punico, versio electronica (, Lyon), verborum 1502, Ed. Rezar, Vladimir [genre: prosa - epistula dedicatoria] [word count] [benesadepistolaededic].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1515], Epistolae III, versio electronica (), Verborum 975, versus 33, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - elegia; prosa oratio - epistula] [word count] [andreisfepist].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1515], Ode in triumpho reuerendissimi atque amplissimi domini Ioannis de Lasko, archiepiscopi Gneznensis, de uictoria inuictissimi Sigismundi, Polonie regis, contra Moscos habito, versio electronica (), 60 versus, verborum 294, Ed. Bratislav Lučin [genre: poesis - oda] [word count] [andreisfode].
Marulić, Marko (1450-1524) [1516], Evangelistarium, versio electronica (), Verborum 155872, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [marulmareuang].
Baničević, Jakov (1466-1532) [1516], Spectabili et egregio Domino Ioanni de Curijs Dantisco, versio electronica. (, Augsburg), Verborum 189, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [banicjepistdantisc15160106].
Baničević, Jakov (1466-1532) [1516], Magnifico domino Ioanni de Curiis Dantisco, versio electronica. (, Augsburg), Verborum 197, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [banicjepistdantisc15160110].
Niger, Toma [1516], Epigramma in piam curam Ioannis Statilii Traguritae, versio electronica (), verborum 65, versus 8, Ed. Bratislav Lučin [genre: poesis - epigramma] [word count] [nigertepigrammastatil].
Kožičić Benja, Šimun [1516], De Corvatiae desolatione, versio electronica (, Roma), verborum 1764, Ed. Bratislav Lučin [genre: prosa oratio - oratio] [word count] [begniusscorvatiae].
Marulić, Marko (1450-1524) [1517], De Veteris instrumenti uiris illustribus, versio electronica (), Verborum 29840, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - vita] [word count] [marulmarvirill].
Marulić, Marko (1450-1524) [1519], De humilitate, versio electronica (), Verborum 81625, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [marulmarhumil].
Posedarski, Stjepan; Stephanus Possidarski (floruit 1520.) [1519], Oratio habita apud Leonem Decimum, Pontificem Maximum, pro Domino Joanne Torquato Comite Corbaviae defensore Crovaciae (1519), versio electronica (, Rim), 6 versus, verborum 766, Ed. William Roscoe Thomas Roscoe [genre: prosa oratio - oratio; poesis - epigramma] [word count] [posedarskisoratio].
Crijević Tuberon, Ludovik (1458-1527) [1520], Commentariolus de origine et incremento urbis Rhacusanae, versio electronica (), Verborum 5404, Ed. Vladimir Rezar [genre: prosa oratio – historia] [word count] [tuberocommrhac].
Marulić, Marko (1450-1524) [1520], De ultimo Christi iudicio sermo, versio electronica (), Verborum 16879, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - sermo] [word count] [marulmarultiudic].
Crijević Tuberon, Ludovik (1458-1527) [1522], Commentarii de temporibus suis, versio electronica (), Verborum 118743; librorum 11, capitum 165, Ed. Vladimir Rezar [genre: prosa oratio - historia] [word count] [tuberocomm].
Marulić, Marko (1450-1524) [1522], Tropologica Dauidiadis expositio, versio electronica (), Verborum 5871, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - expositio] [word count] [marulmartrop].
Severitan, Ivan Polikarp (1472 - c. 1526) [1522], Feretreidos libri tres, versio electronica (), 807 versus, verborum 8510, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epica] [word count] [severitanipferetr].
Frankapan, Bernardin (1453-1529) [1522], Bernardini de Frangepanibus comitis Segniae, Vegliae, Modrusiique etc. Oratio pro Croatia Nürenbergae in Senatu Principum Germaniae habita XIII. Cal. Decemb. An. Ch. M.D.XXII, versio electronica (, Nürnberg), Verborum 2137, Ed. Violeta Moretti [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio] [word count] [frankapanboratiocroatia].
Božićević Natalis, Frano (1469-1562) [1524], Vita Marci Maruli Spalatensis per Franciscum Natalem conciuem suum composita, versio electronica (), Verborum 1777, Ed. Bratislav Lučin [genre: prosa oratio - vita] [word count] [natalisfvitamaruli].
Božićević Natalis, Frano; Martinčić, Franjo; Martinčić, Jerolim; Alberti, Nikola; Alberti, Antun; Papalić, Jerolim; Paskvalić, Donat [1524], Epitaphia Marci Maruli, versio electronica (), 55 versus, verborum 383, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epigramma; poesis - epitaphium] [word count] [aavvepitaphmaruli].
Bučinjelić, Miho (1479 - c. 1550) [1524], Epistula ad Gerardum Planiam, versio electronica (, Dubrovnik), Verborum 2445, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [bucinjelicmepist].
Pribojević, Vinko (mortuus post a. 1532) [1525], Oratio de origine successibusque Slauorum, versio electronica (, Hvar), verborum 14680, Ed. Veljko Gortan [genre: prosa oratio - oratio; poesis - epigramma; poesis - carmen] [word count] [pribojevvor].
Frankapan, Bernardin (1453-1529) [1525], Bernardinus de Frangepanibus Clementi papae VII, versio electronica (, Modruš), Verborum 544, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [frankapanbepist15250215].
Brodarić, Stjepan (1490-1539) [1525], Stephanus Brodericus secretarius regius Clementi papae VII, versio electronica (, Budim), Verborum 579, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [brodaricsepist15250930].
Bunić, Jakov; Cortonus de Vtino Minorita, Bernardinus; Petrus Galatinus; Colonna Galatino, Pietro (1469-1534; m. post 1539.) [1526], De vita et gestis Christi, versio electronica (), 10155 versus; verborum 68245, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epica] [word count] [bunicjvgc].
Brodarić, Stjepan (1490-1539) [1526], Stephanus Brodericus cancellarius Clementi papae VII, versio electronica (, Budim), Verborum 568, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [brodaricsepist15260326].
Brodarić, Stjepan (1490-1539) [1527], De conflictu Hungarorum cum Solymano Turcarum imperatore ad Mohach historia verissima, versio electronica. (), Verborum 959, Ed. Arnold Ipolyi [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - historia] [word count] [brodaricsmohach].
Statilić, Ivan [1527], Joannes Statilius, praepositus Budensis, Joanni de Tarnow, comiti, palatino Russiae, exercituum regni Poloniae capitaneo generali, versio electronica (, Homona), Verborum 331, Ed. Zygmunt Celichowski [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [statiliciepist15271108].
Štafilić, Ivan; Ioannes Staphileus (1472-1528) [1528], Oratio ad Rotae auditores excidii Vrbis Romae, sub annum Christi 1527. causas continens (, Roma), 4294 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - oratio] [word count] [stafilicioratioroma].
Vrančić, Mihovil (1507 - ante 1571) [1529], Carmina in actis Tomicianis (1529-1530), versio electronica (), 258 versus, Ed. Zygmunt Celichowski [genre: poesis - epigramma; poesis - elegia] [word count] [vrancicmtomiciana].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1532], Epistolae ad Thomam Nadasdinum, versio electronica (, Venecija; Beč; Beč; Beč; Venecija; Venecija; Venecija; Trogir; Rab; Sarvar; Venecija; Trogir; Bakar; Sarvar; Trogir; Sarvar; Trogir; Venecija; Trogir), Verborum 5603 (pro tem), Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [andreisfepistnadasd].
Vrančić, Antun (1504-1573) [1532], Memoriale Antonii Verantii de statu rerum Hungaricarum a morte regis Ludovici II. usque ad finem anni 1529, versio electronica (), Verborum 1364, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - historia] [word count] [vrancicamemoriale1532].
Niger, Toma [1532], Epistula ad Clementem VII, versio electronica (, Venecija), verborum 279, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - epistula] [word count] [nigertepistclem1532].
Brodarić, Stjepan (1490-1539) [1533], Stephanus Brodericus Episcopus Sirmiensis Nicolao Olao, versio electronica. (, Požun), Verborum 484, Ed. Arnold Ipolyi [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [brodaricsepist15330308].
Frankapan, Franjo (m. 1543) [1533], Franciscus de Frangepanibus Clementi papae VII, versio electronica (, Budim), Verborum 805, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [frankapanfepist15330705].
Beneša, Damjan (1476-1539) [1534], De morte Christi, versio electronica (, Dubrovnik), 8402 versus, verborum 61948, Ed. Vladimir Rezar [genre: poesis - epica] [word count] [benesaddmc].
Beneša, Damjan (1476-1539) [1534], Epicedion in morte Jacobi Boni, versio electronica (, Dubrovnik), 263 versus, 1707 verborum, Ed. Đuro Körbler [genre: poesis - carmen; poesis - epicedion] [word count] [benesadepicedbun].
Grangya, Petar (fl. 1535) [1535], Epistolae duae, versio electronica (), Verborum 445, Ed. Vincze Bunyitay [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [grangyapepist].
Bolica, Ivan (c. 1520 – 1572) [1538], Descriptio Ascriviensis urbis, versio electronica (), 2842 verborum, 331 versus [genre: poesis - epica; poesis - descriptio] [word count] [bolicaidesc].
Vrančić, Antun (1504-1573) [1538], Epistulae anni 1538, versio electronica (), Verborum 4332, Ed. László Szalay [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [vrancicaepist1538].
Vrančić, Antun (1504-1573) [1540], Epistulae anni 1540, versio electronica (), Verborum 996, Ed. László Szalay [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [vrancicaepist1538].
Vrančić, Mihovil (1507 - ante 1571) [1540], Antonio fratri epistula, versio electronica (, Buda), verborum 288, Ed. László Szalay [genre: prosa - epistula] [word count] [vrancicmepist15400301].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1543], Commentarius rerum actarum Constantinopoli anno 1542. Versio electronica (), Verborum 4922, Ed. Srećko M. Džaja Guenter Weiss [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [andreisfconst].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1544], Dialogus philosophandumne sit, versio electronica. (), Verborum 8149, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - dialogus] [word count] [andreisfphilos].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1545], Ad optimates Polonos admonitio, versio electronica (, Cracovia; Polonia), Verborum 8436, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - oratio; prosa oratio - epistula] [word count] [andreisfpolonos].
Đurđević, Bartul (c. 1506 - c. 1566) [1545], Prognoma, sive Praesagium Mehemetanorum : primùm de Christianorum calamitatibus, deinde de suae gentis interitu, ex Persica lingua in Latinum sermonem conversum. (, Leuwen), Ed. Đurđević, Bartul [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - libellus; poesis - epigramma] [word count] [djurdjevicbprognoma].
Utješenović-Martinuzzi, Juraj (1482-1551) [1545], Epistola ad Antonium Verantium, versio electronica. (), Verborum 599, Ed. Utiešenović, Ognjeslav M. László Szalay Gusztáv Wenzel [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [utjesenovicjepist15450228].
Utješenović-Martinuzzi, Juraj (1482-1551) [1547], Frater Georgius episcopus Varadiensis cardinali Alessandro Farnese, versio electronica (, Varadin), Verborum 897, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [utjesenovicjepist15470207].
Martinčić, Jerolim; Alberti, Nikola; Paskvalić, Donat [1549], Ad clarissimum uirum dominum Benedictum de Mulla, praetorem praefectum Spalatensem dignissimum, epigrammata IV, versio electronica (), 22 versus, verborum 180, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epigramma; poesis - encomium] [word count] [aavvepigrmulla].
Vlačić Ilirik, Matija; Zigerius, Emerik (1520-1575) [1549], Epistola cuiusdam pii concionatoris, ex Turcia, ad M. Illy. missa, qualis nam status Euangelii et Ecclesiarum sub Turco sit indicans, cum Praefatione Illyrici (1549), versio electronica (, Tolna; Magdeburg), Verborum 1772, Ed. Stanko Andrić [genre: prosa oratio - epistola; poesis - epigramma] [word count] [zigeriuseepist].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1550], Carmina Tranquilli Andronici in ms-to Budapestensi H46, versio electronica (), 229 versus, verborum 1547, Ed. Bratislav Lučin [genre: poesis - carmen; poesis - epigramma] [word count] [andreisfcarmh46].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1550], Carmina in manuscripto Budapestensi H46, versio electronica (), 462 versus, verborum 3075, Ed. Bratislav Lučin [genre: poesis - carmen; poesis - epigramma] [word count] [andreisfcarminavd].
Paskalić, Ludovik; Camillo, Giulio; Molza, Francesco Maria; Volpe, Giovanni Antonio (c. 1500–1551; c. 1480–1544; 18. 6. 1489 – 28. 2. 1544; 1515–1558) [1551], Carmina, versio electronica (), 2642 versus, verborum 17191, Ed. Sanja Perić Gavrančić [genre: poesis - elegia; poesis - sylva; poesis - epigramma] [word count] [paskaliclc].
Vrančić, Antun (1504-1573) [1553], Iter Buda Hadrianopolim, versio electronica (), Verborum 10368, Ed. László Szalay [genre: prosa oratio - itinerarium; prosa oratio - diarium] [word count] [vrancicaiter].
Vrančić, Mihovil (1507 - ante 1571) [1558], Antonio fratri epistula, versio electronica (, Šibenik), verborum 1499, Ed. László Szalay [genre: prosa - epistula] [word count] [vrancicmepist15581227].
Grbić Ilirik, Matija (1503/1512 - 1559) [1559], Aristeae historia cum conversione Latina, versio electronica (), Verborum 3353, Ed. Nino Zubović [genre: prosa oratio - historia; prosa oratio - versio] [word count] [grbicmaristea].
Vrančić, Mihovil (1507 - ante 1571) [1559], Antonio fratri epistula, versio electronica (, Šibenik), verborum 651, Ed. László Szalay [genre: prosa - epistula] [word count] [vrancicmepist15590209].
Grauisius, Iacobus; Mladinić, Sabo; Mazarelli, Valerio; Statilić, Marin; Pridojević, Ivan; Vranius; Gaudentius; Matthaeus Desseus Ragusinus; Michael Racetinus (1561/1563 - 1620-21; c. 1650; c. 1600) [1565], Carmina occasionalia e codice Traguriensi Variorum Dalmaticorum, versio electronica (), 175 versus, 1267 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epigramma; poesis - elegia] [word count] [aavvcarmoccvd].
Beneša, Petar (fl. 1570) [1570], Epistula ad Ioannem II. Zapolyam, versio electronica (, Dubrovnik), 482 verborum, Ed. Vlado Rezar [genre: prosa - epistula] [word count] [benesapepist1570].
Rozanović, Antun (1524-1594?) [1571], Vauzalis sive Occhialinus Algerii Prorex, Corcyram Melaenam terra marique oppugnat nec expugnat, versio electronica (), 15122 verborum, 255 versus, Ed. Nives Pantar [genre: prosa oratio - historia; poesis - ode] [word count] [rozanavauz.xml].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1571], Ad Archiepiscopum Strigoniensem Antonium Verantium, versio electronica (, Posonii), Verborum 901, Ed. László Szalay Gusztáv Wenzel [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [andreisfepist15710630].
Vrančić, Faust (1551-1617) [1575], Vita Antonii Werantii, versio electronica (), 51 versus, verborum 606, Ed. Martinus Georgius Kovachich [genre: prosa oratio - vita] [word count] [vrancicfvitaant].
Vlačić Ilirik, Matija (1520-1575) [1581], Clavis scripturae sacrae, pars prima, versio electronica (), 600000 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [flaciusmclavis1].
Vlačić Ilirik, Matija (1520-1575) [1581], Clavis scripturae sacrae, pars secunda, versio electronica (), 600000 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [flaciusmclavis2].
Mužić, Frano [1586], Carmina VI e codice Variorum Dalmaticorum, versio electronica (), 113 versus, verborum 764, Ed. Teo Radić [genre: poesis - carmen; poesis - epigramma] [word count] [muzicfvd].
Mladinić, Sebastijan (c. 1561 - c. 1621) [1590], Vita beati Ioannis episcopi Traguriensis, versio electronica (), Verborum 4659, versus 746, Ed. Mladen Ivanišević [genre: poesis - epica; poesis - epigramma; poesis - ode; prosa - epistula - praefatio] [word count] [mladinicsvita].
Petrić, Frane (1529-1597) [1591], Zoroaster et eius CCCXX oracula Chaldaica Latine reddita, versio electronica (, Ferrara), Verborum 7671, Ed. Erna Banić-Pajnić [genre: prosa oratio - tractatus; prosa oratio - versio] [word count] [petricfzoroaster].
Pir, Didak (1517 – 1599) [1596], Cato minor, sive disticha moralia, versio electronica (), versus 5366, verborum 40443, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma; poesis - ode] [word count] [didacuspcato].
Stepanić Selnički, Nikola; Stjepan Medak (1553-1602; c. 1596.) [1596], Historia obsidionis Petriniae et cladis Szerdarianae, versio electronica (), Verborum 3031, Ed. Vladimir Rezar [genre: prosa oratio - historia] [word count] [stepnobsid].
Zavorović, Dinko (1540-1608) [1600], Inscriptio in aede, versio electronica (), Verborum 14, Ed. Iva Kurelac [genre: prosa oratio - inscriptio] [word count] [zavorovicdinscriptio].
Pridojević, Ivan (c. 1600) [1604], Ad Nobiles Viros Tragurienses de Tragurii praeclarae Dalmatiae urbis laudibus carmen, versio electronica (), 521 verborum, versus 80, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - elegia] [word count] [pridojevispalat].
Divnić, Ivan Krstitelj (floruit 1608) [1608], In librum statutorum Sibenicensium epigramma, versio electronica (, Šibenik), Verborum 57, versus 6, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epigramma] [word count] [divnicikepigr].
Kitonić, Ivan (1561-1619) [1619], Directio Methodica processus iudiciarii iuris consuetudinarii Inclyti Regni Hungariae, versio electronica (), 154 versus, verborum 69145; 12 epigrammata, 12 capita, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [kitonidirmeth].
Levaković, Rafael (o. 1597 - o. 1650) [1639], Ad Benedictum Uinkouich episcopum epistulae XI, versio electronica (), Verborum 6550, Ed. Šime Demo [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [levakovrepist].
Palmotić, Junije (1607.-1657.) [1645], Carmina Latina, versio electronica (), 6731 verborum, versus 1094, Ed. Milivoj Šrepel [genre: poesis - ode; poesis - carmen; poesis - epicedion] [word count] [palmoticjcarm].
Lučić, Ivan (1604-1679) [1668], Epistola ad fratres Blaeu (14. 11. 1668), versio electronica (), Verborum 626, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [luciusiepist].
Gradić, Stjepan (1613. — 1683.) [1670], De vita, ingenio, et studiis Junii Palmottae, versio electronica (), 3196 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - vita] [word count] [gradicspalmottaevita].
Belostenec, Ivan; Glavinić, Sebastijan; Anonymus (1593./1594. - 1675) [1675], Gazophylacii dedicatio et prologus, versio electronica (), 3558 verborum, 12 versus, Ed. Damir Boras [genre: prosa - dedicatio; prosa - epistula; prosa - prologus; prosa - paratextus; poesis - epigramma] [word count] [belostenecigazophylaciumded].
Rattkay, Ivan (1647–1683) [1683], Relatio Tarahumarum Missionum eiusque Tarahumarae Nationis Terraeque Descriptio, editio electronica (), 9250 verborum, Ed. Ludwig Fladerer [genre: prosa oratio - relatio] [word count] [rattkayitarahum].
Vičić, Kajetan (?-ante 1700) [1686], Thieneidos libri sex, versio electronica (), 5415 versus, verborum 33672, Ed. Gorana Stepanić [genre: poesis - epica] [word count] [vicickthien].
Ritter Vitezović, Pavao (1652–1713) [1700], Croatia rediviva, versio electronica (, Zagreb), 68 versus, verborum 7054, Ed. Zrinka Blažević [genre: prosa oratio - historia; poesis - elegia] [word count] [vitezovritterpcroatia].
Ritter Vitezović, Pavao (1652–1713) [1700], Dissertatio regni Croatiae, versio electronica (, Zagreb), Verborum 780, Ed. Zrinka Blažević [genre: prosa oratio - historia] [word count] [vitezovritterpdiss].
Vičić, Kajetan (?-ante 1700) [1700], Jesseidos libri XII, editio electronica (), 13523 versus, verborum 84448, Ed. Gorana Stepanić [genre: poesis - epica] [word count] [viciccjess].
Đurđević, Ignjat (1675-1737) [1700], Poetici lusus varii, versio electronica (), versus 5453, verborum 35062, Ed. Veljko Gortan [genre: poesis - epigramma; poesis - elegiacum; poesis - ode; poesis - sonetto; poesis - idyllium; poesis - metamorphosis; poesis - paraphrasis] [word count] [djurdjevipoe].
Dumanić, Marko; Bernardi, Jerolim (1628-1701; oko 1688-1773) [1701], Synopsis virorum illustrium Spalatensium, versio electronica (), verborum 6745, versus 158, Ed. Bratislav Lučin [genre: prosa oratio - historia litteraria; prosa oratio - catalogus virorum] [word count] [dumanicmsynopsis].
Ritter Vitezović, Pavao (1652–1713) [1703], Plorantis Croatiae saecula duo, versio electronica (), 2815 versus, verborum 19809 [genre: poesis - epica; poesis - elegia; paratextus prosaici] [word count] [vitezovritterpplorantis].
Matijašević Karamaneo, Antun (1658-1721) [1716], Ferocia Turcarum per Christianos Compressa, versio electronica (), 262 versus, verborum 1629, Ed. Gorana Stepanić [genre: poesis - carmen; poesis - epica] [word count] [matiasevcaramanferocia].
Crijević, Serafin Marija (1686-1759) [1740], Bibliotheca Ragusina, loci selecti, versio electronica (, Dubrovnik), Verborum 6633, Ed. Stjepan Krasić [genre: prosa oratio - historia litteraria; prosa oratio - lexicon; prosa oratio - prosopographia; prosa oratio - commentarius] [word count] [crijevicsbiblioth].
Krčelić, Baltazar Adam (1715-1778) [1748], Additamenta ad Annuas, versio electronica (, Zagreb), Verborum 17030, Ed. Tadija Smičiklas [genre: prosa oratio - historia] [word count] [krcelicbannadd].
Krčelić, Baltazar Adam (1715-1778) [1748], Annuae 1748-1767,versio electronica (, Zagreb), Verborum 244601, Ed. Tadija Smičiklas [genre: prosa oratio - historia] [word count] [krcelicbann].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1749], Operum omnium tomus I, versio electronica (), Verborum 68552, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - dialogus] [word count] [skrl1].
Šilobod Bolšić, Mihalj (1724 – 1787) [1760], Fundamentum cantus Gregoriani, versio electronica (), 6772, Ed. Jelena Knešaurek Carić [genre: prosa oratio - dialogus scholasticus] [word count] [silobodbolsicmfundamentum].
Bošković, Ruđer (1711-1787) [1761], De solis ac lunae defectibus, versio electronica (), 5828 versus, 91294 verborum, Ed. Branimir Glavičić [genre: poesis - epica; poesis - epistula; paratextus prosaici - commenta] [word count] [boskovicrdsld].
Zamanja, Bernard; Kunić, Rajmund (1735-1820; 1719-1794) [1768], Navis aeria et elegiarum monobiblos, versio electronica (), 3251 versus, verborum 26001; carmen epicum, hendecasyllabum 1, elegiae 10, idyllia 4, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epica; poesis - elegia; poesis - idyllium; poesis - epigramma] [word count] [zamagnabnavis].
Kunić, Rajmund (1719-1794) [1776], Ad Balthassarem Odescalchium elegia (Ilias Latinis versibus expressa), versio electronica (), 268 versus, verborum 2176, Ed. Petra Šoštarić [genre: poesis - elegia; paratextus] [word count] [kunicriliaselegia].
Homerus; Zamanja, Bernard (1735-1820) [1777], Homeri Odyssea Latinis versibus expressa, versio electronica (), 13633 versus, verborum 95,658, Ed. Petra Šoštarić [genre: poesis - versio; poesis - epica; poesis - elegia; poesis - carmen; poesis - argumentum; prosa - paratextus; prosa - epistula] [word count] [zamagnabodyssea].
Škrlec Lomnički, Nikola; Szalágyi István (1729-1799; 1739-1796) [1778], Epistolae Nicolai Skerlecz ad Stephanum Salagi et responsorium Salagi (, Zagreb; Pečuh), Verborum 7797 [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [skerlenepistsalag].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1782], Operum omnium tomus II, versio electronica (), Verborum 46753, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio; prosa oratio - tractatus] [word count] [skrl2].
Hesiodus; Zamanja, Bernard (1735-1820) [1785], Hesiodi Ascraei opera, versio electronica (), 2747 versus, verborum 58425 [genre: poesis - versio; poesis - epica; poesis - elegia; poesis - carmen; prosa - epistula; prosa - commentarius] [word count] [zamagnabhesiod].
Zamanja, Bernard (1735-1820) [1787], Oratio in funere Rogerii Josephi Boscovichii, versio electronica (), Verborum 4192, Ed. Irena Bratičević [genre: prosa oratio - oratio] [word count] [zamagnabboscovichoratio].
Brezovački, Tito (1757-1805) [1790], Dalmatiae, Croatiae et Slavoniae trium sororum recursus, versio electronica (), 94 versus, verborum 664, Ed. Darko Novaković [genre: poesis - satura; poesis - elegia] [word count] [brezovtrecursus].
Sorkočević, Miho; Malinius Sandecensis, Gasparus; Asirelli, Pierfilippo; Fortis, Alberto; Marullo, Michelle (1739-1796) [1790], De illustribus familiis quae hodie Rhacusae exstant, versio electronica (), 121 versus, verborum 3295, Ed. Miho Sorkočević 1739-1796 [genre: poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma; prosa - tractatus; prosa - notae] [word count] [sorkocevicmfam].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1790], Operum omnium tomus III, versio electronica (), Verborum 71764, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skrl3].
Katančić, Matija Petar (1750-1825) [1791], Fructus autumnales, versio electronica (), 948 versus, verborum 7599, Ed. Tomo Matić [genre: poesis - ode; poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma; prosa - paratextus; prosa - dedicatio; prosa - praefatio] [word count] [katancicmpfructus].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1791], Descriptio physico-politicae situationis Regni Hungariae, editio electronica (), Verborum 26295, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skerlendesc].
Barić, Adam Adalbert (1742-1813) [1792], Statistica Europae, versio electronica (), Verborum 91598, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [baricastat].
Baričević, Adam Alojzije (1756-1806) [1793], Epistulae XVI invicem scriptae, versio electronica (), Verborum 7902, Ed. Luka Vukušić [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [baricevaaepistpenzel].
Kunić, Rajmund (1719-1794) [1794], Epigrammata, versio electronica (), 20870 versus, verborum 170058, Ed. Irena Bratičević [genre: poesis - epigramma] [word count] [kunicrepigr].
Zamanja, Bernard (1735-1820) [1795], Epistolae scriptae an. 1795. et 1796, versio electronica (), 1960 versus, verborum 13466, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epistula] [word count] [zamagnabepist].
Anonymus (1800) [1800], Hymnus Nativitatis e Croatico in Latinum versus, versio electronica. (), 47 versus, verborum 213, Ed. August Musić [genre: poesis - hymnus; poesis - versio] [word count] [anonymushymnus1800].
Ferić Gvozdenica, Đuro (1739–1820) [1803], Periegesis orae Rhacusanae, versio electronica (, Dubrovnik), 3368 versus, verborum 28363 [genre: poesis - epica; poesis - praefatio; prosa - index] [word count] [fericdperiegesis].
Vrhovac, Maksimilijan (1752-1827) [1813], Ad sacerdotes epistula, versio electronica. (), 442 verborum, Ed. Franjo Fancev [genre: prosa - epistula] [word count] [vrhovacmpoziv1813].
Babulak, Oton (1808 - 1838) [1834], Ode honoribus Josephi Matzek, versio electronica (, Osijek), Verborum 593, Ed. Nikola Matasović [genre: poesis - ode] [word count] [babulakoodematzek].
Babulak, Oton (1808 - 1838) [1834], Proseucticon honoribus Joannis Petri Caroli comitis a Sermage, versio electronica (, Osijek), Verborum 1128, Ed. Nikola Matasović [genre: poesis - elegia; poesis - ode; poesis - mixtum] [word count] [babulakoproseucticon].
Čobarnić, Josip (1790-1852) [1835], Dioclias carmen polymetrum, versio electronica (, Split; Zadar; Makarska), Versus 2345, verborum 17608, Ed. La Redazione del Bullettino di Archeologia e Storia Dalmata [genre: poesis - epica; poesis - carmen; prosa - vita; prosa - praefatio; prosa - adnotationes] [word count] [cobarnicjdioclias].
Mažuranić, Ivan (1814-1890) [1837], Honoribus Magnifici Domini Antonii Kukuljević , versio electronica. (, Zagreb), versus 315; Verborum 3140, Ed. Vladimir Mažuranić [genre: poesis - carmen; prosa oratio - commentarii] [word count] [mazuranicikukuljevic].
Drašković, Janko (1770-1856) [1839], Epistula ad Metellum Ožegović (Rečica, 6. 5. 1839), versio electronica. (, Rečica), Verborum 75, Ed. Milivoj Šrepel [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [draskovicjepist18390506].
Drašković, Janko (1770-1856) [1839], Epistula ad Metellum Ožegović (Rečica, 12. 11. 1839), versio electronica. (, Rečica), Verborum 125, Ed. Milivoj Šrepel [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [draskovicjepist18391112].
Milašinović, Franjo (1808-1883) [1843], Martini Sarcastii Pseudo-Nasonis Ilirici Metamorphosis unica artis poeticae amatoribus et osoribus ad novum annum dicata 1843, versio electronica (, Zagreb), 360 versus, verborum 2540, Ed. Senia Belamarić [genre: poesis - satura] [word count] [milasinfmet].
Gundulić, Ivan; Getaldić, Vlaho (1588-1638; 1788 - 1872) [1865], Osmanides, versio electronica (), Verborum 42047, 5086 versus, Ed. Neven Jovanović Juraj Ozmec Željka Salopek Jan Šipoš Anamarija Žugić [genre: poesis epica; poesis versio; paratextus prosaici; carmen heroicum] [word count] [getaldibosmanides].
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.