Your search found 1233 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 1-1233:

gaudii praemium.
Per hujus ergo merita
Deus, et gesta inclyta
Cum pietate solita
Dimitte nobis debita.
In multis te offendimus,
Sed parce confitentibus,
Et nos placatus precibus
Libera malis omnibus.
Faveto nostris Dominis
In pace, et bello Venetis,
Ut rebus sibi redditis

alii autem uix nudi et uacui insilire in lembos poterant, alii innatare ad naues, alii conamine infelici inter ipsas perstrepentium turmas in fluctibus mergebantur. 8At uero hostes in ciuitatem subito irrumpentes fugientes a tergo cedere, prede instare, nulli occursanti parcere, ignem domibus apponere non cessabant. Mox ubi miserabilis ciuitas suorum destituta presidiis filiorum, hostili populo repleretur, non iam erat, qui ecclesiis parceret, non qui structuris antiquis et speciosis misereretur palatiis, sed totam succendentes in furoris impetu ciuitatem, breui

8At uero hostes in ciuitatem subito irrumpentes fugientes a tergo cedere, prede instare, nulli occursanti parcere, ignem domibus apponere non cessabant. Mox ubi miserabilis ciuitas suorum destituta presidiis filiorum, hostili populo repleretur, non iam erat, qui ecclesiis parceret, non qui structuris antiquis et speciosis misereretur palatiis, sed totam succendentes in furoris impetu ciuitatem, breui hora in carbonem et cinerem redegerunt. De tot enim diuitiis paucas rapuere manubias, hoc pro maximis uictorie premiis reputabant, quod tam egregiam urbem absque ulla

crudelitas nil curans de spoliis omnem pretiosarum rerum parui pendens predam in sola hominum cede crassatur. Cum enim uiderent iam itineris labore defessos nec posse ad arma manus extendere nec pedes ulterius ad fugam laxare, tunc ceperunt hinc et inde iaculis infigere, gladiis obtruncare, nulli parcere, sed omnes feraliter trucidare. Cadebant a dextris et a sinistris ybernalium foliorum instar, iacebant per totam uiam miserorum prostrata cadauera, fluebat sanguis more torrentis fluuii. Infelix patria filiorum infecta cruore longe lateque rubebat. Tunc miserabilis multitudo, quam nondum

sicut populus sic sacerdos, et quos unum agmen commisit ad pugnam, unus interitus inuoluit ad penam. Igitur si qui ex illa uoragine euadere potuerunt, nullam spem habebant diffugii a facie gladii imminentis, cum tota terra quasi locustis esset repleta hostilibus turmis, quibus nulla erat pietas parcere prostratis, misereri captiuis, preterire lassos, sed uelud agrestes belue nil nisi humanum sanguinem sitiebant. Tunc uideres omnes uias, cuncta diuerticula densis cadaueribus repleta. 12Transierat iam prima communis exitii dies, quam alie nichilominus acerbiori sunt

etiam matrone circa septa ecclesie sub diuo iacebant. Alii in fornicium tenebras se abdebant, alii purgantes munditias de andronis et criptis, alii ubi poterant etiam sub tentoriis comanebant. 3Tatari uero uniuersos, quos in campo reperire poterant, sub gladio trucidantes, non parcebant muliebribus uel pueris, senibus uel debilibus, ipsis etiam lepre morbo tabentibus ferro uitam eripere barbarica feritate gaudebant. Tunc quedam turma illorum menibus appropinquans tota ciuitate undique perlustrata eodem die recessit. Spalatenses autem ceperunt fabricare machinas et eas

Zephyros excurit Yader. Quia igitur Spalatini sunt nobiles, ideo sunt naturaliter uirtuosi.
Parcite natales timidi numerare dierum
Cęsaribus uirtus contigit ante diem
Judicium, mores nobilitatis habent
Moribus ingenuis apparet nobilis ortus
Moribus et uita

enim peccatores non exaudit. Sed audi quid Hyeremias nono sue lectionis capitulo pneumatis almi prolatione attestatur: Preparamini contra Babilonem, id contra confusionem Iadrę, per circuitum omnes qui tenditis arcum, debellate eam, non parcatis iaculis, quia Domino peccauit, crudeliter nempe ipsa comisit. Nam si quis ignorantia est preuentus, fingit stilum mendatiorum, qui a cunctis est cauendus, Iadrę leges periti et in trono prophetico aprobati reperiuntur. Sed de eius superbię elatione sileo, eo quod plurrimis

habitacula rurum igne iubet conburi. Nunc insulani et villici fideles suas deserunt habitationes. Iadre sibi eligunt locum tanta copia virorum, qui dignabantur armis decorari, quod numerum sex miliarium excedebat, sed omnes in vniuerso, qui annone mandendo non parcebant, erant fere numerus viginti millenarius et octo, qui in vrbe Iadre extiterat collocatus. Confidunt Iadertini in sui probitate et scitu, quod eloquentiam Alani sapientiamque philosophię putant excedere, soli gubernant vrbem in multa lentitate et inobedientia, neminem aduenam, qui

tam imfimates, quam magnates ciuitatis incurabili opprimuntur languore simulque vita euacuantur. Nam ab exordio huius descriptionis vsque ad Quintilis proximas Kalendas ex collectione ciuitatis egregia progenie vltra octigenarium numerum tam Parca accidentali, quam naturali a gloria huius sęculi numeratur defecisse. De quorum numero non excessit numerus bisdenarius, qui gladio hos tunc incubuerunt. Ex infimatibus quidem infinita turba debitum vniuerse carnis persoluit. Horum autem, qui morte accidentali migrauerunt, incerta redditur

comunis vulgi et unum nobilem iubent per infimiores distribui. Et similis dispensatio non extitit unica, sed plusquam bina et bina, numi vniuersitatis illis fuerunt dispenssati, sed aliquis profectus seu fructus operis ex hoc minime sequebatur, immo dementiorem capiebant audaciam. Nam qui parcit virge, inquit Sapiens in Prouerbiis, odit filium. Ubi erat quidem congeries plebeiatorum, totum eorum murmur et tumultus erat aduersus urbis pretores, concordiam per hostes eligendam illos nolle asserebat. Sed veritatis stilus ab eorum ore prosiliebat, cum

mansuetudinem et multa admirratione cordis commouentur. Ingens iocunditas multiplicatur in ipsa ciuitate, exponunt honorem manthelis extortis ac humili sermone suę legationis seriem coram Duce Andrea Dandolo ac ceteris consiliariis eiusdem in hac forma et tenore: Errauimus sicut ouis, que periit. Parcite deuiatoribus! Veniam petimus, gratiam postulamus. O zelatores iustitię, intendite auribus vestrę pietatis! Peccauimus in conspectu tantę potentię, ad uos currimus, qui non vultis mortem peccatoris, sed ut conuertatur et viuat, qui etiam extensos lacertos et brachia deuiantibus

Eius mortem impiam cerno pro peccatis
Slavonie gentium evenisse gratis.
Flete, Slavi, nobilem nepotem banorum,
Largam vestram copiam pacis et honorum.
Sic preces altissimo date creatori
Quod ipse misericors parcat peccatori.
Hic annorum domini sub cursu milleni
Trecenteni insuper atque quadrageni
Octauo sub tempore traditus et limo
In Calendis Madii mensis die primo.
Cum bona sui memoria mors ipsum voravit

vias magno tempore studioque fuisset opus. His itaque occupatum tibi me non scripsisse pateat non quod tui fuerim immemor, cum caritate, beniuolentia, amicitia firmissima, zelo honestissimo ita nectamur quod neque temporis cursus neque locorum distantia animos tam coniunctissimos ualeat separare. Parce igitur, obsecro, si tibi hactenus mei praesentiam tam diu non exhibui et cum meo commodo compensa siquid ex hac mora molestiae contraxisti. Si ab his detraho calamum, splendidissimis tuis respondeam litteris, quibus pugasti nuda letissimis

coepti pro filiis negotii, ferat opem et operam necessitati expugnandae, idem dux, dux salutis et comes, idem suorum rector et ultor; assistat huic lapsui, qui casui proximus est. Hostis ipse multis copiis plenus exstat, finitimos omnes aequali fulmine quatit, demtis, quorum potentiae non parcit interdum, sed cedit. Sed cum sciam fidei et fidelis populi rem agi, miserebitur populo suo Deus noster, tali Duce, tali auctore, tali denique propugnatore praevio. Solum reincepto esse opus arbitror, ne, si fidelium propagare fines neglexerimus, perferre contingat propagatorem. Offerre autem

49. DE PORCELLIO ET IOVINIANO
1.49.1  Disceptant, sit uter poeta peior,
1.49.2   Hinc Porcellius, hinc Iovinianus.
1.49.3   Parcamus patris Aeaci senectae,
1.49.4   Nec tantam pigeat secare litem.
1.49.5   Est peior reliquis Iovinianus,
1.49.6   Sed Porcellius et Ioviniano.

1.50.25   Ac mus improbus, et situs putrescens.
1.50.26   Quare si sapies, amice Iuli,
1.50.27   Captivos ita detinere versus
1.50.28  Parces, ut capitis reos nocentes.
1.50.29  In lucem magis efferes apertam.
1.50.30  Nolunt Pieriae latere merces,
1.50.31  Quas famae pretium manet perennis.

mea sit, tu, pater, astra tene. 160. IN ADULTERUM
1.160.1  Dum quasses aliena fulcra moechus,
1.160.2  Uxori propriae, Severe, parcis.
1.160.3  Sic, cui cellula rumpitur Falerno,
1.160.4  Vicina bibit Hodus e taberna. 161. AD LUCIAM

1.190.12  Ut superent Pylios tempora nostra dies.
1.190.13  Dum queror, ecce iterum misero fers, Paule, salutem,
1.190.14  O quam te longe, Paule, valere velim!
1.190.15  Parce, precor, tenero capiti, et crudelia differ
1.190.16  Taedia; sic semper sit tibi, Paule, salus.
1.190.17  Quodsi forte placet numero certare salutis,
1.190.18  More potes

iam puto, Rufe, deos. 207. IN DEMETRIUM
1.207.1  Morio Demetri, nempe intellecta patescit
1.207.2  Ars tua, deprenso fallere parce dolo.
1.207.3  Nam sapis, immo equidem plus quam sapis: omnia lustras
1.207.4  Tu loca, nec te usquam lauta culina latet.
1.207.5  Mentiris, numos poscis, dicteria

1.232.4  Indixit, pugne nullaque signa dedi.
1.232.5  Si quis avet tecum certamen inire vorandi,
1.232.6  Adversus illi dentibus hostis eas!
1.232.7  Me parce ad tales, Martine, lacessere pugnas,
1.232.8  Dedecet ingenuos vincere ventre viros. 233. IN FORMOSUM NOMINE BALTHASAREM

iam tellurem pedibus contingo, sed alma,
1.285.4  Cum Iove discumbens impleor ambrosia. 286. VERBA TROIAE AD PALLADEM
1.286.1  Parce, precor, Pallas; colui nam semper honores,
1.286.2  Aureis in templis, Troia misella, tuos.
1.286.3   At tu me vastas, et pomi unius ob iram,
1.286.4  Decerpis tristi, moenia

Succedens patria, Leonello, talis, in aula,
1.298.4  Splendida germani Borsius acta premit.
1.298.5   Comprime plangores, cohibe, Ferraria, luctus,
1.298.6  Iure potes fatis parcere, iure Deis.
1.298.7  Quod rapuere tibi, cumulo en maiore refundunt.
1.298.8  Ingenti pensant et tua damna lucro.
1.298.9  Felix, qui tanto rediit cum foenore, iactus;

BASINUM PARMENSEM DE HESPERIDE AB EO COEPTA IAM DUDUM ET NON DUM FINITA
1.322.1  Pagina cum longo pridem tua certat Oreste
1.322.2  Longius aut ipso si quid Oreste fuit.
1.322.3  Parcere iam sacro debes, Basine, furori,
1.322.4  Iam dudum requiem fessus Apollo petit! Qualis, io,
1.322.5   Latiis ea lux fulgebit in oris:
1.322.6  Quantus in Aonio vertice risus

Tauri finibus Antiochum. 343. DE MORTE AMICI
1.343.1  O nunquam mihi mors odiosior! o mihi nunquam
1.343.2  Stamina Parcarum flebiliora trium! 344. AD IOANNEM ANTONIUM
1.344.1  Quod tibi, Ioannes Antoni, nulla refertur
1.344.2  Tam magnis in me

346. EPITAPHIUM PAULI LOGICI
1.346.1  Arte potens logicae iacet hoc sub marmore Paulus,
1.346.2  Quem rapuit subiti funeris atra lues;
1.346.3   Scilicet idcirco Parcae properastis iniquae,
1.346.4  Ne vos arguto vinceret ille sono. 347. DE MESSIO
1.347.1  Cum spoliare parat deiectum Messius

349. DE EODEM
1.349.1  Prostratum leporem cum iam ferus ungue secaret
1.349.2  Daedalion, adsunt improba turba canes.
1.349.3   Quo ruitis segnes? captae iam parcite praedae,
1.349.4  Dum fera diripitur, ne lanietur avis.
1.349.5   Ignavi stupuere canes, dum viscera victor
1.349.6  Devorat et praeda pascitur ille sua.

Galle, rogas quae sit perfectae regula vitae?
1.360.2  Ne facias, nolis quod fieri ipse tibi. 361. AD LECTOREM
1.361.1  Parco tibi, parco vobis iam candide lector,
1.361.2  Finis adest; primum sit leve semper onus. EPIGRAMMATA IN PANNONIA

rogas quae sit perfectae regula vitae?
1.360.2  Ne facias, nolis quod fieri ipse tibi. 361. AD LECTOREM
1.361.1  Parco tibi, parco vobis iam candide lector,
1.361.2  Finis adest; primum sit leve semper onus. EPIGRAMMATA IN PANNONIA SCRIPTA

2.43.6  Obsessum multo nunc premit ungue caput.
2.43.7  Oscula iam tutae iungant impune columbae,
2.43.8  Secura in medio flumine ludat anas.
2.43.9  Cognatis avibus parcit iam raptor aduncus,
2.43.10  Saevit et in solas alitis ira feras. 405. AD GALEOTTUM
2.44.1  Esse quid hoc dicam? rediit,

Non bene se novit, cui sua sola placent. 421. IN PETRUM
2.60.1  Tu, qui Fabricius foris es, sed Apicius intus,
2.60.2  Parcius in nugas, quaeso, vehare meas.
2.60.3   Qualia verba tibi, tales, Petre, sunt mihi mores,
2.60.4  Quomodo tu vivis, sic ego, Petre, loquor.

2.83.5  Tu princeps hominum, princeps leo nempe ferarum,
2.83.6  Nobilis ille iuba, pulcher es ipse coma.
2.83.7  Unguibus ille ferox, gladio tu fortis et hasta,
2.83.8  Parcere tu victis, parcere et ille solet.
2.83.9  Quid, quod idem ducibus, clarum est insigne, Boemis?
2.83.10  Grande novi sceptri scilicet omen habes.

princeps hominum, princeps leo nempe ferarum,
2.83.6  Nobilis ille iuba, pulcher es ipse coma.
2.83.7  Unguibus ille ferox, gladio tu fortis et hasta,
2.83.8  Parcere tu victis, parcere et ille solet.
2.83.9  Quid, quod idem ducibus, clarum est insigne, Boemis?
2.83.10  Grande novi sceptri scilicet omen habes.

2.91.22  Nec ultimi faex temporis,
2.91.23  Sed sic nitescit improbos inter probus,
2.91.24  Spinas ut inter lilium,
2.91.25  Quare superbas parce mirari domos,
2.91.26  Sacer colit quas pontifex!
2.91.27  Haud ulla talem ceperit digne virum
2.91.28  Sedes, nisi aether igneus,

2.100.12  Ditator inopum; pauperator divitum;
2.100.13   Osor quietis; genitor obscenae famis;
2.100.14  Auctor pavorum; concitor formidinum;
2.100.15  Iam parce fessis, quaeso, Pannoniis, pater. 462. JANUS PANNONIUS MORIENS
2.101.1  Abstulit atra dies una cum corpore nomen;

3.2.11  Sed persaepe reo poenae de parte relaxes,
3.2.12  Et caedas virgis, qui cruce dignus erat?
3.2.13  Quam doleas cum te cogunt scelera esse ferocem?
3.2.14  Parcere quam properes, laedere sero velis?
3.2.15   Quanta tuumne canam decoret prudentia pectus?
3.2.16  Qua clarus canas factus es ante comas.
3.2.17   Cuncta per hanc praesens

3.2.55  Scyllam, atque adversam Scyllae haud horrebo Charybdin,
3.2.56  Et quas eructat Sicelis Aetna faces.
3.2.57  Quin etiam postquam tenuis me clauserit urna,
3.2.58  Non parcam laudes enumerare tuas,
3.2.59  Quicquid ero, aut rursus me membra humana tenebunt,
3.2.60  Sive fugax cervus, sive volucris ero.

3.3.85  Sic erat in fatis, tenuisset Ïasona Colchis,
3.3.86  Sisyphiden Circe; tres vetuere Deae.
3.3.87  Tu bene per magicas, in amore tenearis, herbas,
3.3.88  Nec tu Parcarum flamine tutus eris.
3.3.89  Aspice Thessalicis sit quanta potentia succis,
3.3.90  Carmina ne, tantum iuris habere, neges.
3.3.91  Carmine sol pallet; traducunt carmina

3.7.4  Cum vobis vitae debita finis adest.
3.7.5  Respicit ad nullos, Lachesis communis, honores,
3.7.6  Nec curam ullius nobilitatis habet,
3.7.7  Parcere nec senibus, nec parcere novit ephebis,
3.7.8  Non a formoso continet ore manus.
3.7.9  Nulla fugat virtus inevitabile letum;
3.7.10  Non coacervatas mors reveretur opes.

3.7.4  Cum vobis vitae debita finis adest.
3.7.5  Respicit ad nullos, Lachesis communis, honores,
3.7.6  Nec curam ullius nobilitatis habet,
3.7.7  Parcere nec senibus, nec parcere novit ephebis,
3.7.8  Non a formoso continet ore manus.
3.7.9  Nulla fugat virtus inevitabile letum;
3.7.10  Non coacervatas mors reveretur opes.

3.7.11  Nec scit conspicuos gemmata veste tyrannos,
3.7.12  Nec regum matres, nec trepidare ducum.
3.7.13  Respicite Andreolam, parvo quae clausa sepulcro,
3.7.14  Aequales Parcas omnibus esse docet.
3.7.15  Haec matrona fuit virtutibus inclyta summis,
3.7.16  Haec fuit aeterna clara pudicitia.
3.7.17  Haec gravis, haec prudens, haec integritatis

3.7.34  Huic praestet similes quilibet exequias.
3.7.35  At vos, qui sub humo tumulatos roditis artus,
3.7.36  Et facitis partem pulveris exiguam,
3.7.37  Parcite: nec vobis sacras violare medullas,
3.7.38  Dentibus infestis suadeat ulla fames.
3.7.39  Molliter inclusum, mitis premat urna, cadaver,
3.7.40  Suspensus metuat membra

3.8.164  Nec tribui obsequiis, praemia digna, tuis.
3.8.165   Forsitan et tetricam, Dictaei ad iudicis, urnam,
3.8.166  Ingrati magno nos agis ore reos.
3.8.167  Parce age, parce puer; vivo neglecta, rependam
3.8.168  Exanimi; officium sentit et ipse cinis.
3.8.169  Si mihi fas esset, quod Dis licuisse quibusdam
3.8.170  Traditur in facies

3.8.164  Nec tribui obsequiis, praemia digna, tuis.
3.8.165   Forsitan et tetricam, Dictaei ad iudicis, urnam,
3.8.166  Ingrati magno nos agis ore reos.
3.8.167  Parce age, parce puer; vivo neglecta, rependam
3.8.168  Exanimi; officium sentit et ipse cinis.
3.8.169  Si mihi fas esset, quod Dis licuisse quibusdam
3.8.170  Traditur in facies vertere

iustus, sectator honesti,
3.17.14  Antiquo prudens nec Salomone minus.
3.17.15   Non cupiebat opes; quas si illi fata dederunt,
3.17.16  Fundit non parca, munera multa, manu.
3.17.17  Hunc autem genuit, talique superbit alumno,
3.17.18  Sacrata haud falso nomine dicta domus;
3.17.19  Qua non hac tantum nulla excellentior

4.5.49  Si laesura homines stellarum signa fuerunt.
4.5.50  Debebat simplex aetheris esse color.
4.5.51   At vos me frustra petitis lenire sodales.
4.5.52  Parcite nunc, forsan postmodo tempus erit.
4.5.53  Non facile est iram dictis mollire recentem,
4.5.54  Non bene, curantes, fert nova plaga, manus.
4.5.55  Sed, puto, maius habent

4.6.138  Vulgus et attonita rumperet aera manu.
4.6.139  Quo feror? aut quid ago? veniam, Dea magna, precamur,
4.6.140  Offendit numen, si mea lingua, tuum.
4.6.141  Parce, ita non unquam tenebrescas obice terrae,
4.6.142  Non ego, sed saevus protulit ista dolor.
4.6.143  Ille domat fortes, ille impia saepe coëgit
4.6.144  Improbus, in sanctos

et Rhodanus Gallos, et Baetis Hiberos,
4.12.104  Nec Padus Hesperiis clauditur aggeribus.
4.12.105  Acer et Argolicas supra furit Inachus urbes,
4.12.106  Improbe, nec parcis Thracibus, Hebre, tuis.
4.12.107  Nunc Indi sub Gange iacent, sub Tigride Parthi,
4.12.108  Sub Cydno Cilices, et sub Oronte Syri.
4.12.109  Nec sic est unquam pontem

4.12.179  Aspice nunc, et quem nunquam sententia vertit,
4.12.180  Promissis memorem mitibus adde fidem.
4.12.181  Quodsi fatali constrictum lege teneri,
4.12.182  Parcarum et tabulis scis superesse trium,
4.12.183  Quondam submersas, tantum succendere, terras
4.12.184  Ut possis iterum; quid vetita arma moves?
4.12.185  Sin rerum iam sinis

possunt te flectere causae,
4.15.194  Et certum est poenas sumere ab orbe graves,
4.15.195  Affice suppliciis sontes, et noxia tantum
4.15.196  Corpora, at immeritum perdere parce genus.
4.15.197  Suppliciis sontes (nisi mavis parcere cunctis).
4.15.198  Da, decet; hoc omnes aequius esse putant

te flectere causae,
4.15.194  Et certum est poenas sumere ab orbe graves,
4.15.195  Affice suppliciis sontes, et noxia tantum
4.15.196  Corpora, at immeritum perdere parce genus.
4.15.197  Suppliciis sontes (nisi mavis parcere cunctis).
4.15.198  Da, decet; hoc omnes aequius esse putant

et humana conditione premi.
Doloris expers Lethi Stygiique profundi
Horrida Tartarei iura levare fori.
35  Scilicet ut per te pateat non omnia mortis
Esse nec inferna conditione trahi.
Sed quia Parcarum firmata lege negatur
Aevo hominis semper dexteriore frui,
Dum licet atque sinit facies, dum tempora vernant
40   Gaudia festino carpe abitura pede
Vtere non stabili fugiturae

accepi de magnitudine auri huius principis. Loquor: vix X et V dies suffecere in transferenda tanta supelectili ad ulteriorem ripam Danubii; se, liberos, coniugem, humana et divina Panonibus commendavit; ipsos rogat, ortatur, ne cui rei parcant; per majestatem regni ortatur, ne prae ripa Danubii stantes arceant transitum hostis, sed vi ultro transirent, transferrentque bellum. Magnanimus Macometus copia militum fretus uno tempore omnia oppida despoti obsidere statuit:

enim in otio mortalium uirtus, nota not. lector A2 in marg. quod utique sancti uiri optime intellegentes spontanea sibi bella et tribulationes indixerunt inedia, nuditate, uigiliis, uerberibus sese macerando, ut quibus Deus indulgentius pepercisset ipsi sibi non parcerent et intestina bella gererent. gererent] corr. ex gerentes Postquam externa desunt, uirtutes per lasciuiam effluere non patiuntur; etenim nullus diligentior fideliorue humanae probitatis est custos quam tribulatio.

Fratres Ioseph locuti sunt ad inuicem: Merito haec patimur, quia peccauimus in fratrem nostrum et idcirco uenit tribulatio. Et Dauid uidens Dominum propter peccatum elationis eius iratum humiliter culpam suam recognouit et petiit, ut ipsemet puniretur, populo autem parceretur, eiulans et dicens: Ego sum qui peccaui, ego inique egi. Isti, qui oues sunt, quid fecerunt? Auertatur obsecro furor tuus, Domine, a populo tuo. – Vtile namque, ut docet Augustinus, superbis est incidere in aliquod apertum manifestumque peccatum, unde sibi displiceant quae sibi

resumere disciplinam et idola relinquendo Deum sequi ducem? Est enim adeo peruicax ingenium, ut nisi adhibitis tormentis aut ueritatem extorquere aut a malis prohibere nequeas. nota not. lector A1 in marg. Quibus monet Salomon frequentius plagas infligere: Qui parcit, inquit, uirgae, odit filium suum. Quam ob rem Deus misericors ex filiis suis quos delinquere conspicit, erga eos uirgam assumere non retardat, quam ut senseris, mox reatum recognosce et cum psalmista prostratus exclama: Miserere mei, Deus, secundum magnam misericordiam tuam, quoniam

Prva verzija. Latinski spellcheck. Ioannes Episcopus Quinque-ecclesiensis, Galeotto suo. S. Scribis mihi, quanta malignatus sit inimicus in Sancto . Hic vero parce quaeso, si quae praeter ingenium meum loquar confidentius. Ignorat ille miser, ignorat quanta et ego remachinatus fuerim in eum. Si quid inceptasset, expertus profecto fuisset, uter nostrum plus possit, sive in Curia, sive alibi, vel auctoritate vel lingva et rebus omnibus. Equidem non video,

Et hi quidem pro admirabili ingenii eorum acumine fortasse satis copiose, sed pro illorum desiderio, qui nondum in philosophia admodum exercitatos habent sensus, meo iudicio et pressius et parcius. Neque id eos peccati ignorantiae admisisse certo scio; quid enim diuina illa ingenia ignorarunt, a quibus nobis altissimi ita ferente prouidentia quicquid luminis est, illuxit; quin potius negligentia aut incuria quadam et ipsius rei

Quoniam ab Ioue audierat hinc fore ductores reuocato a sanguine Teucri qui mare, qui terras omni ditione tenerent, et alibi hac eadem ratione Iuppiter Venerem consolatur: "Parce metu, Cytherea, manent immota tuorum fata tibi; cernes urbem et promissa Lauini moenia sublimemque feres ad sidera caeli magnanimum Aeneam…"

quam tot insignes palmae quas uictor conspicuus ex hoste reportauit. Quid de Q. Metello, de posteriore Africano, Q. Crispino, M. Marcello, Hannibale, Alexandro, Pisistrato, Pyrrho, ceterisque ducibus ac principibus dicam? Nonne hi omnes parcendo potius quam uincendo sunt habiti admirabiliores? Et recte sane, quoniam dare ueniam ac salutem diuinum est munus, denegare uero aut tollere et impium et crudele. Nec est egregii animi aut nobilis uindictam

si V1 | bonam... uoluerimus deest in V1 | apponamus ] pręponamus V1 II.15.2 Hor. serm. 1,1,60-69,71-78, ubi 66 ac; add. 70 indormis inhians et tamquam parcere sacris; 71 cogeris; 74 adde II.15.6 miserandum iugum pro miserando iugo (quod et V1)

si V1 | bonam... uoluerimus deest in V1 | apponamus ] pręponamus V1 II.15.2 Hor. serm. 1,1,60-69,71-78, ubi 66 ac; add. 70 indormis inhians et tamquam parcere sacris; 71 cogeris; 74 adde II.15.6 miserandum iugum pro miserando iugo (quod et V1)

si V1 | bonam... uoluerimus deest in V1 | apponamus ] pręponamus V1 II.15.2 Hor. serm. 1,1,60-69,71-78, ubi 66 ac; add. 70 indormis inhians et tamquam parcere sacris; 71 cogeris; 74 adde II.15.6 miserandum iugum pro miserando iugo (quod et V1)

si V1 | bonam... uoluerimus deest in V1 | apponamus ] pręponamus V1 II.15.2 Hor. serm. 1,1,60-69,71-78, ubi 66 ac; add. 70 indormis inhians et tamquam parcere sacris; 71 cogeris; 74 adde II.15.6 miserandum iugum pro miserando iugo (quod et V1)

1  Frustra igitur dites superis attollimus aras
2  Et damus arsuris thura cremanda focis;
3  Frustra legiferi seruamus iussa Lycurgi
4  Cumque sua colimus simplicitate fidem.
5  Parcite, caelestes, uos cogitis impia uatem
6  Dicere: non homines, non habet ira deos.
7  Cur totiens uideo confundi sacra profanis
8  Vltimaque in summo prima sedere gradu?
8b  Cur tolli aspicimus nullo

quos quas finxi composuique comas.
63  Quid tamen, infelix, prodest tibi gratia nostri?
64  Heu, quantum uobis, tristia fata, licet!
65  Cur mea, crudeles, renouatis uulnera, Parcae,
66  Dilectumque iterum sauciat inguen aper?
67  Nunc demum nobis periit Cynareius ardor,
68  Nunc demum uideor uilis et orba mihi.
69  Per te celsus Eryx, per te mihi Troius heros,

Tundere tergemina pectora nuda manu."
79  Talia clamabat Cytherea, et talia Pallas
80  Intulit, anguifera pectus operta coma:
81  "Parce, quid immisces te luctibus, inuida, nostris
82  Extendisque tuas in mea iura manus?
83  Parce, Venus, meus ille, meus. De matre cadentem
84  Prima tuli manibus sustinuique meis.
85  Prima sacrum tinxi pectus moresque

80  Intulit, anguifera pectus operta coma:
81  "Parce, quid immisces te luctibus, inuida, nostris
82  Extendisque tuas in mea iura manus?
83  Parce, Venus, meus ille, meus. De matre cadentem
84  Prima tuli manibus sustinuique meis.
85  Prima sacrum tinxi pectus moresque pudicos
86  Totque animi dotes ingeniumque dedi.
87  Vnde suis illi grauitas maturior annis?

sacrae eius senectutis optatissimum baculum, participem secretorum, laborum socium, peregrinationis comitem, leuamen curarum, et per quem totius orbis principibus fidissima responsa et reddere consueuerat et accipere. Absit uero inuidia et liuor edax saltem parcat cineribus. Extinctus iacet optimarum artium deditissimus amator; interiit omnium studiosorum praecipuus fautor, cultor bonorum, curiae splendor, ornamentum ciuitatis, et huius urbis diligentissimus restaurator. Corruit praeclarum

uero animi moderatione erat ut irasceretur perraro, iratus autem extemplo animum ad tranquillitatem reuocaret. De nullo obloquebatur, detrahebat nemini, et, nisi familiarium suorum, aliorum uitae minime erat curiosus. Maximum eius conuitium putabatur si quem, quod tamen parcissime fiebat, per iocum aliquo urbanitatis sale respersisset. Cibi uinique moderatissimi, somnolentiae nullius, immo uero peruigil, et qui multis quotidie horis auroram solitus esset praeoccupare, quod totum tempus usque ad

praeuidit? Quis instantia prudentius disposuit? Quis denique solertius ac diligentius cuncta administrauit? Omnia enim consilia hostium praeoccupans, nullum locum inferendae iniuriae inimicis unquam reliquit. Proelia non minori audacia quam felicitate iniit et confecit. Patiens laboris, somni parcissimus, uictuque militari potius quam imperatorio contentus erat. Semper sollicitus et intentus ne hosti occasionem rei bene gerendae daret, ipse non cessans hostem aliqua insigni clade afficere. Nam praeter urbes captas et

Defecit: uictor, si cecidisset, erat. De Męra, Proethi filia, a Ioue uitiata et a Diana interfecta
Cinthia, Proethidem quid curuo confodis arcu?
Parce, satis telum quod tulit illa Iouis! Pluto
Dux Herebi Pluton superas peruenit ad auras
Frugiferęque rapit pignora chara deę.

5  Eia igitur biiugi cape celsa cacumina montis,
Quo uerę laudis semita pandit iter,
Et tecum comitem fratrem trahe, nanque duorum
Vis una ingenii est unus et artis amor.
Parcite sed tandem me tollere ad ęthera pennis,
10   Ne forte Icarię fabula dicar aquę.
Magna decent magnos: mihi sat perrepere terram
Atque per exiguos uelificare lacus;
Sat mihi uester amor, tristes

Totque bonis fultus culmen honoris adit.
Nam Veneti imperii summa est in sede locatus
Cunctorum uotis consilioque patrum.
15  Quis non iam tandem speret sub principe tali
Stamine Parcarum prosperiore frui? Quod omnia prospera sperare liceat Andrea Gritto Venetorum principe
Spirabit faciles Venetis pater Eolus auras
Neptunusque fauens ęquora tuta

Quid fortuna decens, quid florida profuit ętas?
Quid mihi diuitię nobilitasque domus?
5  Quidue pii fratres, uel quid fidissima coniunx,
Aut quid multorum sępe probatus amor?
Nulli mors parcit, rapit omnes, omnibus illa
Iniicit armatas impietate manus.
Flere tamen nostros prohibet sors altera casus
Quę dedit amissis commoda plura bonis. 10
Nam mea me uirtus superas euexit ad arces

Qui bene uiuit habet sub ditione necem.«
Dixit et in uerbo medium sibi protulit unguem,
Intrepidus cęcę probra futura deę.
Ergo age continuo non indulgere dolori,
Marce, uelis! Lachrymis, Marule, parce piis!
Ex quo nil timuit leti discrimina frater,
Certa hęc fraternę signa salutis habe.

exercitationis scripsimus utilitate. Nanque apud Iuvenalem Sat. I 17-18 legimus:
Stulta est, inquit, clementia, cum tot ubique
Vatibus occurras, periturae parcere chartae. Non tamen eo ordine id carminis nostro inclusimus libello, quo et fecimus illud et composuimus, sed quo includendum arbitrio nostro putavimus. Tu

dabam.
3.6.41   Nunc tamen ipse magis sacrorum iura colebam
3.6.42   Non memor Aonidum Pyeridumque chori.
3.6.43   Parcite, Pyerides, stimulo uicistis acuto,
3.6.44   Iuribus en positis carmina scribo dolens.
3.6.45   Castalides fuerant nostrorum causa dolorum,

amore,
3.6.54   Scipio testis erat tempus in omne grauis.
3.6.55   Aonides, nimium nostros lacerastis honores,
3.6.56   Parcite Pyerio, parcite, queso, uiro!
3.6.57   Parcite iam nostris, foelix, rogo, turba, querellis,
3.6.58   Non ego uos linquam Castaliosque lacus.

3.6.54   Scipio testis erat tempus in omne grauis.
3.6.55   Aonides, nimium nostros lacerastis honores,
3.6.56   Parcite Pyerio, parcite, queso, uiro!
3.6.57   Parcite iam nostris, foelix, rogo, turba, querellis,
3.6.58   Non ego uos linquam Castaliosque lacus.

in omne grauis.
3.6.55   Aonides, nimium nostros lacerastis honores,
3.6.56   Parcite Pyerio, parcite, queso, uiro!
3.6.57   Parcite iam nostris, foelix, rogo, turba, querellis,
3.6.58   Non ego uos linquam Castaliosque lacus.
3.6.59   Carmina dictabo, Musas uenerabor amantes,

3.6.59   Carmina dictabo, Musas uenerabor amantes,
3.6.60   Nec mittam syluas, pulcher Apollo, tuas.
3.6.61   Tu quoque parce meo, dominans fortuna, dolori,
3.6.62   Et uates lyricis ipse sonabo modis.
3.6.63   Nec me iam laceres, nec me, sceuissima, uexes,

De auaritia et crudelitate cuiusdam tyranni 170 . De Anania et Saphira 172 . De auaritia episcopi qui opes suis reliquit 214 . Monachus qui ob parcitatem de uinea sua minus solito collegit, et id etiam uersum in acetum 239 . Auari munus ex fetore cognitum ab Hilarione. Auaritia diuitum 248 . Negociatorum auiditas labores sustinens et pericula

176 . Hieremias scribit in libro mala uentura super Iudam 177 . Adducam malum super omnem carnem, et Baruch fidelem saluabo quocunque perrexerit. Consummam cunctas gentes etc. nec quasi innocenti parcam tibi 179 . Saraias iussu Hieremię legit librum Babyloniis afflictionis super eos futurę et proiecit illum in fluuium Euphratem 181 . Recordare, Domine, quid acciderit nobis etc,

ad diuitem auarum: "Non", inquit, "hic substantiam possidet, sed ab ea ipse possidetur". Tenaces itaque aiebat opum ut suarum habere curam, uerum ex eis ut ex alienis nihil capere utilitatis 43 . Aristoteles hominum plerosque dicebat ita esse parcos, ac si semper uicturos, alios tam prodigos, ac si continuo morituros 47/. Diogenes rogatus, quomodo Dionysius amicis uteretur, "ut sacculis", ait, "dum plena euacuat et abiicit uacua". Cupiditatem arcem omnium malorum dicebat. Rogatus, cur pallens esset aurum, ait: "Quia

299 . Corui aurum comedunt 301 . Rapacissima Nabidis coniunx 308 . Hannibalis ars in Gortinorum fallenda auaritia 320 . Perseus pecunię parcens se et regnum prodidit 323 . Auaritia Syllani a patre multata 334 . Locupletum factio contra legem agrariam 335 . Alii epoto, quod in prouinciam extulissent, uino

74 . Caritas in proximum: ita rebus consulere alienis ut suis 96 .
Crudelis. Vxores uiros suos occiderunt 66 . Cibi potusque parcitas 5 . Quod ad uictum satis est, satis esto 33 . Macilentos et pallidos timuit Cęsar 50 . Crapulari non decet probos fortesque 56 .

Crudelitas. Caius Marius de Catulo, amico suo, respondit: Moriatur 150 . Dionysii crudelitas in amicos. Alexander Clitum interemit 141 .
Cibi potusque parcitas. Darius aquam turbidam bibit et negauit se unquam bibisse iucundius 156 . Ptolomeus cibario pane pastus dixit nunquam se gratius comedisse. Socrates dixit obsonare se ambulando famem. Lacedemoniorum uictus

percussit Phlistim in ualle Raphaim, non aduersum tendens, sed post tergum girans 50 . Ammon simulata egritudine euocatam Thamar, ut ministraret sibi, uitiauit. Mulier Techuites callido argumento compulit regem Dauid, ut Absaloni parceret et ab exilio reduci sineret 52 . Astutus. Cautus. Versutus. Astutus 128 . Astutus euadit periculum, imprudens implicatur 131 . Qui sophistice loquitur

Iason desęuit in ciues; inde fugiens peregre periit et sepultura caruit. Antiochus in Iudeos 226 . Capta ciuitate Calphin duce Iuda interfectorum sanguis adiacentis stagni infecit aquas 220. Cibi potusque parcitas. Ne carnem cum sanguine comedas 2 . Agar in deserto siti confecta cum puero suo, fonte sibi ab angelo ostenso recreata est 4 .

Clementia. Peccandi uerecundiam facit ipsa clementia regentis. Seueritatem abditam, clementiam in procinctu habet 87 . Clementia alieno sanguini tanquam suo parcit et scit hominis non esse homine prodige utendum 38 .
Crudelis. In Popilium, qui occidit Ciceronem 14 . Elii Phidiam manibus truncatum Atheniensibus

Pericles coenarum apparatus contempsit deuitauitque aliorum conuiuia, quod uirtutis grauitati derogarent 51 . Cato senior eodem uino quo operarii usus 91 . Cibi ac potus parcissimus Agesilaus 28. 29 . Alexander coquos solertissimos ad se missos remisit his sibi opus non esse dicens, sed illis quos sibi Leonidas pedagogus comparauerat, ad prndia nocturnis itineribus, ad coenas uero prandiorm parcitate

ac potus parcissimus Agesilaus 28. 29 . Alexander coquos solertissimos ad se missos remisit his sibi opus non esse dicens, sed illis quos sibi Leonidas pedagogus comparauerat, ad prndia nocturnis itineribus, ad coenas uero prandiorm parcitate 43 . In communi suorum siti alatam sibi aquam noluit bibere 46 . Raro ante occasum solis discubuit Cicero propter stomachi cruditatem 88 .

cibarius 3 . Anacharsis dixit uitem uuas tris ferre: primam uoluptatis, secundam ebrietatis, tertiam moeroris 13 . Oleum uesanię pharmacum 14 . Socrates adeo parce ac temperate uixit, ut, cum Athenas lues sępe uastaret, ipse nunquam ęgrotauerit. Dicebat eum qui suauissime comederet, obsonio non egere 18 . Cum uocasset ad coenam diuites, et Xantippen modici apparatus puderet, "si frugi",

Vinum modice sumptum firmat ac roborat, immodice, statum mentis euertit; idem de cibo 95 . Timon nullum prandii tempus obseruabat 98 . Epicureorum in cibo ac potu parcitas 99 . Sapores simplices: panis cibarius et aqua. Simplicibus cibis consuescere salubre est, et impigrum hominem facit 109 .

cum in Ęgypto milites ab eo uinum peterent: "Nilum habetis", inquit, "et uinum petitis?" Et cum se ob id uictos dicerent: "Erubescite", inquit, "nam qui uos uicerunt, uinum non bibunt" 435 . Tacitus imperator cibi et potus parcissimus 449 .
Celer. Asael cum equis cursu contendit 49 . Persarum pernicitas in rebus nunciandis 131 . Euchida

Festa. Dies festi instituti tanquam necessarium laboribus temperamentum 75 . Sine luxuria dies festus agatur 7 . PLATO
Fortuna. Parce. Fata. Dea Necessitatis 235 . Fortuna. Ars. Fatum 280 . Fatum. Parcę 319. 322 . In Deo nihil potest cogitari fortuitum 348 .

agatur 7 . PLATO
Fortuna. Parce. Fata. Dea Necessitatis 235 . Fortuna. Ars. Fatum 280 . Fatum. Parcę 319. 322 . In Deo nihil potest cogitari fortuitum 348 . Fatum 402 . Felix. Nemo itaque felix esse potest, nisi sapiens bonusque sit 15 .

Fama plurimum mendax 3 . VERGILIVS
Fortuna. Talia sęcla "suis dixerunt" currite "fusis concordes stabili fatorum numine Parcę" 6 . Felix. Candidus insuetum miratur limen Olympi sub pedibusque uidet nubes et sydera Daphnis 7 . Campi Elysii 132 . Aurea nunc solio stellantis regia cęli

Fortis. Athletę. Diomedes 32 . Vires 55 . Filii in parentes ne ulciscantur 85 . Fortuna. Fatum 13 . Parcę 17 . Fatum. Parcę 33.34.35. 36 . Parcę. Fortuna 36 . Casus 37 . Fatum 39 . Felix.

32 . Vires 55 . Filii in parentes ne ulciscantur 85 . Fortuna. Fatum 13 . Parcę 17 . Fatum. Parcę 33.34.35. 36 . Parcę. Fortuna 36 . Casus 37 . Fatum 39 . Felix. Aristippus uoluptatem bonorum, dolorem malorum finem

Filii in parentes ne ulciscantur 85 . Fortuna. Fatum 13 . Parcę 17 . Fatum. Parcę 33.34.35. 36 . Parcę. Fortuna 36 . Casus 37 . Fatum 39 . Felix. Aristippus uoluptatem bonorum, dolorem malorum finem constituit 4 . Felicitas nulla

leges 44. Gulę infamia maior quam impensa 30. Corpulenti inutiles. Victus immoderatus. Gulosus difficulter corrigitur 39. Gula damnosa. Comedones 71. Ebrietati et gulę cautum 8. Ebrietas excusat peccatum. Ebrietati parcitum 20. Ebrietas mulctata 16. Chiis permittitur lasciuire 80. VALERIVS MAXIMVS Gloria. De se ipso in neutram partem loquaris 66. TVLLIVS IN TVSCVLANIS Gloria.

concedere extorquenda sunt 58. Iudex aut iudicet aut ne sit 13. Iudex non est deprecandus 39. Iudex non nisi accusatos iudicet 42. Reos absoluit nec legem uiolauit eam ad tempus antiquando 62. Iudicis arbitri iudicium 85. Parcite subiectis, debellate superbos 92. Mater accusato filio ait: Nate, aut crimine aut uita te absolue 99. Interpres fide suspecta 22. Inimici aliquando prosunt 10. Qui suis inimicus, nulli fidus 29. Hosti sua dimitte, si sibi officiunt

Amasam dolose, non statim puniuit, sed confecto bello successori puniendum mandauit. Ita et comuni utilitati et legibus fecit satis 55. Amasias, Ioe filius, rex Iuda, percussit interfectores patris sui. Filios autem eorum non interfecit 66. Verebar omnia opera mea, sciens, quod non parceres delinquenti 102. Tu quidem gressus meos dinumerasti, sed parce peccatis meis 103. Semper enim quasi tumentes super me fluctus timui Deum, et pondus eius ferre non potui 106. Deus enim opus hominis reddet ei, et iuxta uias singulorum restituet eis. Iustus est: non

mandauit. Ita et comuni utilitati et legibus fecit satis 55. Amasias, Ioe filius, rex Iuda, percussit interfectores patris sui. Filios autem eorum non interfecit 66. Verebar omnia opera mea, sciens, quod non parceres delinquenti 102. Tu quidem gressus meos dinumerasti, sed parce peccatis meis 103. Semper enim quasi tumentes super me fluctus timui Deum, et pondus eius ferre non potui 106. Deus enim opus hominis reddet ei, et iuxta uias singulorum restituet eis. Iustus est: non accipitpersonas principum nec cognouit tyrannum, cum disceptaret contra

portabit 216. Pulchre quidam uir apprime grauis, cum ei cuiusdam iudicis laudaretur integritas et diceret de eo ille qui laudabat: non est fur, respondit: optimum seruum faceret, si nec fugitiuus esset 248. Nihil occultum 262. Quia zelus et furor uiri non parcet in die uindictę 263. De fenestra domus meę per cancellos prospexi 264. Statera dolosa 266. Iacebunt mali ante bonos 270. Omnes uię hominum patent oculis eius. Spirituum ponderator est Dominus. In iudicio non errabit os eius. Pondus et

exemplo hortatur Corinthios. Si enim uoluntas prompta est secundum id quod habet, accepta est; non secundum id quod non habet. Non enim ut aliis sit remissio, uobis autem tribulatio, sed ex ęqualitate in pręsenti tempore uestra abundantia illorum inopiam suppleat etc. VIII. Qui parce seminat, parce et metet; et qui seminat in benedictionibus etc. Hilarem enim datorem diligit Deus. Dispersit, deditpauperibus etc. Facientibus elemosynam dicitur, quod abundabunt pane et in iustitia proficient et in simplicitate fidei IX. AD PHILIPPENSES: Repletus

Corinthios. Si enim uoluntas prompta est secundum id quod habet, accepta est; non secundum id quod non habet. Non enim ut aliis sit remissio, uobis autem tribulatio, sed ex ęqualitate in pręsenti tempore uestra abundantia illorum inopiam suppleat etc. VIII. Qui parce seminat, parce et metet; et qui seminat in benedictionibus etc. Hilarem enim datorem diligit Deus. Dispersit, deditpauperibus etc. Facientibus elemosynam dicitur, quod abundabunt pane et in iustitia proficient et in simplicitate fidei IX. AD PHILIPPENSES: Repletus sum acceptis quę

43 . Indię descriptio. Indus fluuius, Ganges fluuius 49 . POLIBIVS Luxuria Ptolomei et in eum Cleomenis dictum 85. Lectio. Historię ueritas nec amicis parcit 4. Diuersus finis historię et tragedię, in quo notat Philarcum 34. Scriptorem animaduertere oportet non tam res gestas quam quid eas sequatur atque antecędat 44. Auide omnia legens guloso similis 50. Loci descriptio. Sicilia 11. Erix, mons

Babylonios. Quomodo obtexit caligine in furore suo Dominus filiam Syon etc. 181. Persequeris in furore et conteres eos [Domine] sub cęlis, Domine 182. Extendam manum meam super eos etc. 185. Non parcet oculus meus nec miserebor. Et cum clamauerint ad aures meas uoce magna, non exaudiam eos. Iterum 186. Quomodo lignum uitis quod dedi igni ad deuorandum, sic tradam habitatores Hierusalem, eo quod pręuaricatores extiterunt. Idem ter 187. Mulcta in superbos. Gladium

manete edentes et bibentes, quę apud illos sunt. Dignus enim est operarius mercede sua. Nolite transire de domo in domum. Manducate quę apponuntur uobis etc. X. Nemo lucernam accendit et in abscondito ponit. Quare Dominus phariseum increpauit qui se inuitarat? Vt emendato postea parceret et non damnaret eum. Veh uobis Legis peritis qui oneratis homines oneribus quę portare non possunt, et ipsi uno digito uestro non tangitis sarcinas. Ve uobis Legis peritis qui tulistis clauem scientię etc. XI. Fidelis seruus et prudens, quem constituit dominus supra familiam

parentum, pręceptorum, iudicum. Qui correpti indignantur 51. Ne homini quidem nocebimus, quia peccauit, sed ne peccet 52. Suppliciorum instantia 53. Sapiens punit eos qui sibi fecerunt iniuriam, nec se ulciscitur, sed illos emendat 77. Bonis nocet qui malis parcit 85. Res optima est non sceleratos extirpare, sed scelera. Vt fulmina paucorum periculo cadunt, omnium metu, sic animaduersiones magnarum potestatum terrent latius quam nocent 87. Animaduertit Manlius in filium et uictorem. Brutus in liberos non factos hostes, sed futuros

solidi, oblongi. Numerus quaternarius 244. Quinarius 246. Numeri XII 288. Arithmetica 323. Numeri in se incorporei sunt 324, 327. Siquis ab hominum natura numerum auferat, nunquam prudentes nos fore 325. Duodecim 353. Necessitas dea. Parcę Necessitatis filię 240. Nominum uirtus 107. Cratylus de recta nominum ratione 109. Cratylus Astyanax, id est rex urbis. Hector, id est possessor. Mnesitheus, id est Dei memor. Agamemnon quasi agastos, id est mirabilis. Epinomi , id est

bonus rem ęquat uerbis 63. Loquacitas fastidio est uiro graui 66. Ignauus de fortitudine loquens ridetur 67. Loquax et uerbosus. Bene loquitur, sed non apto tempore 68. Verba tua ciuitatis indigent 75. Loqui bene et non facere parum prodest 76. Parco utens sermone 79. Oratio prolixa odiosa auditori. Vox hoc est, et aliud nihil 80. Oratio rerum optima 81. Orationis prolixitas irrisa. Idem 82. Qui loquitur non apto tempore 83. Tempus tacendi, tempus

etc. 44. Melior obedientia quam uictimę. Ex primo XV. Samuel, ut impleret pręceptum Domini, Agag, regem Amalech, in frusta concidit 44. Samuel apparens Sauli mala quę illum consecutura erant, prędixit, quoniam non obediuit uoci Domini parcendo Amalech 48. Longeuitatem Salomoni promisit Deus, si sibi obediens fuerit. Iterum pollicetur habitare in medio populi et non derelinquere eos 56. Si in pręceptis meis ambulaueris, ero tecum et tradam tibi Israel 58. Dixit Dominus Iehu regi Israel: Quia omnia, quę

Quare et Gręci et Romani aOinulum gestarint in manu sinistra digito qui est minimo proximus 57. Elegans homo dicebatur non cum laude, sed ętate; Marci Catonis uitii, non laudis fuit. Tullius: Crassus, inquit, erat prcissimus elegantium, Sceuola parcorum elegantissimus 64. Obedientia. Quęstio: Vtrum semper iuxta mandatum faciendum an aliquando contra, si utilius speras mandanti et gratius. Crassi exemplo ostenditur mandatum semper esse obseruandum 6. Vtrum semper obediendum patri 12. Homo. Multi mortales,

Zeusim Parrhasius 329 . Zeuzis puerum uuam fenentem pinxit. Ad quam aduolante aue: Melius, inquit, [puerum pi] uuam pinxi quam puerum. Lineę Protogenis et Apellis 330 . Demetrius rex, ut picturę parceret, uictoriam de manu amisit 331 . STRABO
Prouerbium. Heroem Themese ingruere nemo sibi dicat 103 .

17 . Gedeon ędificauit altare et uocauit Domini Pax 35 . Saul odio accensus contra Dauid sępe placatur per Ionatham. Saul cessabat persequi Dauid, cum tam clementem deprehendebat, ut persecutoris sui uitę parceret 47 . Ioram, filius Achab, dixit: Pax est Iehu? Ille sagitta interemit eum 64 . Ezechias pacem et ueritatem expetiit in diebus suis 68 . Salomon electus, ut templum

quod confractum fuerat, consolidabo, et quod pingue et forte, custodiam et pascam illas in iudicio 191 . Nunc reducam captiuitatem Iacob et miserebor omnis domus Israel etc. 193 . Daniel prius petiit parci sapientibus Chaldeorum quam reuelauit regis somnium 196 . Pietas in pauperes 197 . Misericordiam uolui et non sacrificium, et scientiam Dei plusquam holocaustum 202 .

Dominus super Niniuen. Scio quia tu Deus clemens et misericors es, patiens et multę miserationis et ignoscens super malicia. Dolente Iona super hederam, ait Dominus: Tu doles super hederam, quę sub una nocte nata est et sub una nocte periit, et ego non parcam Niniuę? etc. 207 . Nonne uerba mea bona sunt cum eo qui recte graditur 208 . Nunquid offeram ei holocautomata? etc. Quid Dominus requirit a te, o homo. Vtique facere iudicium et

Dilexi Iacob, Esau autem odio habui. Multos auertit ab iniquitate. Decimas offerentibus, id est pie uiuentibus promittit Dominus se aperturum catharactas cęli etc., id est daturum gratiam, ut magis proficiant. Erunt mihi in peculium, et parcam eis, sicut parcit uir seruo suo seruienti sibi 216 . Onias sacerdos obtulit hostiam pro Heliodoro et sanauit eum, cum ab angelo cęsus iaceret, eo quod gazophilatium dirripere uoluit missus ab Antiocho 225 .

Dilexi Iacob, Esau autem odio habui. Multos auertit ab iniquitate. Decimas offerentibus, id est pie uiuentibus promittit Dominus se aperturum catharactas cęli etc., id est daturum gratiam, ut magis proficiant. Erunt mihi in peculium, et parcam eis, sicut parcit uir seruo suo seruienti sibi 216 . Onias sacerdos obtulit hostiam pro Heliodoro et sanauit eum, cum ab angelo cęsus iaceret, eo quod gazophilatium dirripere uoluit missus ab Antiocho 225 .

Benedico te, Domine, quia tu castigasti me, et tu saluasti me 92 . Iob: Dominus dedit, Dominus abstulit etc. Si bona suscipimus de manu Domini etc. 101 . Affligens me dolore non parcat, nec contradicam sermonibus Sancti 102 . Constantia contra aduersarios 105 . Ignis martyrum. Psalmus XXVIII 110 . Paratus ad flagella, tantum ne relinquatur

Apud Persas, qui currui appropinquat, in quo pellex regis uehitur, capite punitur 116 .
Pietas. Caius Martius Coriolanus sola matris pietate motus, ut patrię parceret 39 . Cęsar interfectores Pompei iugulauit. Viso eius capite oculos auertit et lachrymatus est 40 . Iulię sororis pietas Lucium Cęsarem seruauit 105 .

odio Argiuorum Homeri carmina tollere uoluit 112 . Poetarum certamen, in quo Ęschilus a Sophocle uictus 136 . Cyrtheus poeta uehemens in persuadendo 137 . Pindari ędibus parci iussit Alexander, cum Thebas dirrueret 137 . Philosophi Empedocles, Parmenides, Zeno, Pherecides. Poeta Cratinus comicus, Aristarcus tragicus 142 . Lysander Cherilum 10 poetam penes se omnibus suis

succo qui inungitur mane, priusquam loquatur, non lipiturum eo anno 267 . Theodorus quadrigulam fecit, quam simul facta alis musca intexerat 321 . Menestrati Hecate, in quo cernentes amonentur ut oculis parcant: tanta marmoris radiatio est 338 . Mermecides et Calicrates aurigas et muscas fecere e marmore. STRABO
Sol. Solis orientis et occidentis

somnium erudit 107 . Dormiens 127 . Somnus 130 . Dulcis est somnus oper anti etc. 133 . Somnus sanitatis in homine parco 147 . Somnia mendacia 148 . Quasi de somno suscitatus sum et uidi. Et somnus meus dulcis mihi 176 . Somnium Nabuchodonosor de statua

ait, ambos nudos et incognitos, et disces 22 . Quod sapiens sicut et insipiens in parte afficitur dolore et uoluptate 24 . Stilpo Megarensis sapientissimus. Demetrius, cum cępisset Megara, illi parci iussit 26 . Sapientia siue philosophia est quędam appetitio diuinę sapientię 35 . Sapientis officium. Respublica uxor, lex patrię commoda 36 . Bion

et Crotoniatę pestilentia laborarunt, quod Syri urbe capta quinquaginta iuuenes Mineruę simulachra amplexos sacerdotemque ipsius deę peremissent 182 . Gallorum Druides 185 . Alexander sacerdotibus parci iussit 210 . Apud Germanos solis sacerdotibus licebat animaduertere in delinquentes 347 . Sacerdos ne mutilus aut mancus sit 399 . Titus ideo pontificatum se accepisse

Vota facimus interdum quę obsunt imprudentes et ignari futurorum 43 . Vtile. Vtile commune priuato odio pręponendum 22 . Salus publica potior propria 33 . Venia. Parcite subiectis 15 . Date ueniam supplicantibus 26 . Miserescere simul et sapere difficile 28 . Parce aliorum peccatis, tibi ipsi nequaquam

potior propria 33 . Venia. Parcite subiectis 15 . Date ueniam supplicantibus 26 . Miserescere simul et sapere difficile 28 . Parce aliorum peccatis, tibi ipsi nequaquam 39 . Indulsit, ut se corrigant. Quare parcendum cędentibus 74 . Sępe, cui minus parcitur, plus timetur 89 .

Date ueniam supplicantibus 26 . Miserescere simul et sapere difficile 28 . Parce aliorum peccatis, tibi ipsi nequaquam 39 . Indulsit, ut se corrigant. Quare parcendum cędentibus 74 . Sępe, cui minus parcitur, plus timetur 89 . PLINIVS DE VIRIS ILLVSTRIBVS
Victor. Oratius uicit

Miserescere simul et sapere difficile 28 . Parce aliorum peccatis, tibi ipsi nequaquam 39 . Indulsit, ut se corrigant. Quare parcendum cędentibus 74 . Sępe, cui minus parcitur, plus timetur 89 . PLINIVS DE VIRIS ILLVSTRIBVS
Victor. Oratius uicit Curiatios fugiendo ac contra singulos subsistendo 3 .

Vindicta. Minatur his a quibus lęsus est. Item punitos adhuc puniturum se promittit 16 . Vindictam excusat, quasi ad eam necessitate compulsus 27 . Quare non parcat insidiatoribus 28 . Grauius se pati quam punire dicit 29 . In eos qui inique uindicant 29 . Minatur ultionem 29 . Victoria.

1.1.29  Qualia sint Tecum mysteria tanta uolutas,
1.1.30  Nec sequitur uelox grandia uota fides. 30
1.1.31  Ergo auspex rursus: »Virguncula, parce timori;
1.1.32  Numinis aeterni gratia magna Tua est.
1.1.33  Nanque Tuo fęlix utero florebit Iesus,
1.1.34  Dicetur summi filius

1.2.129  Sed simplex Spartana fides et qualis Atridas
1.2.130   Aut Siculos fratres alliciebat amor.
1.2.131  Tuque tuas depone faces et parce, Megaera,
1.2.132   Parce, precor, sanctum dissociare genus. 2,132 sanctum in margine: reges | genus: suprascriptum pios

fides et qualis Atridas
1.2.130   Aut Siculos fratres alliciebat amor.
1.2.131  Tuque tuas depone faces et parce, Megaera,
1.2.132   Parce, precor, sanctum dissociare genus. 2,132 sanctum in margine: reges | genus: suprascriptum pios
1.2.133  Ocyus Euryalum Nisus, Phocaeus Orestem,

poscere sacra uetet.
1.5.87  Quae nisi seruarint haec moenia, proxima clades
1.5.88   Accedet nostris Itala terra malis.
1.5.89  Mox nulli parcent contagia, dira sequetur
1.5.90   Pestis et extremum gliscet in Occeanum.
1.5.91  Sed, Superi, hoc prohibete nefas: satis illa fuerunt

iaceo siluis inglorius et me
1.13.2  Indeploratum, deuia terra, tegis.
1.13.3  Nec queror: ignotos cineres ignobilis Aeli
1.13.4  Parcet in abstruso laedere Fama loco. 14. Epitaphium eiusdem
1.14.1  Aelius obscuro tacitus tegor ecce recessu:

sibi mutuationis. 27.
1.27.1  Si foetos opibus, graues, onustos,
1.27.2  Sed parcos nimis, aridos, tenaces
1.27.3  Vis euadere, mutuum memento
1.27.4  Aes deposcere: protinus ualebunt.

2.2.234  Carnifices? Quod si Christum saeuissime punis,
2.2.235  Sacrilegos absolue reos, absolue nocentes,
2.2.236  Furibus ignoscas, homicidis parce, rapinis
2.2.237  Indulge ueniam. Neque enim miscere profanis
2.2.238   Sacra licet sanctoque nefas confundere Christo

anhelitus ilia quassat
2.4.119  Irrequieta grauis, si iam titubante uacillo
2.4.120  Succiduus gressu, lapsuro ac pene cadenti
2.4.121  Parce laborantemque tua, fortissime, dextra
2.4.122  Sustentare uelis. Lassum recreare uel aegrum
2.4.123  Instaurare tuum est, spes o mea: uulneris auctor,

uatem surdus obaudis,
2.7.24  Irritamentum pruritus ocyus aufer
2.7.25  Segnitiemque tuam cytharaque aegrescere inerti
2.7.26  Foemineis parcas monstris, nec te mihi scurram
2.7.27   Nec mollem praestes cytharoedum siue coraulem.
2.7.28  Scilicet his tantum nugis decurritur aetas,

2.7.78  Et procul ignauum fugat imperiosa pauorem.
2.7.79   Tu tales imitere sonos uocisque manusque
2.7.80  Quae castos uatesque decent nec parce pudicae
2.7.81  Ingenuaeque lyrae. Nec si per turpia laedor,
2.7.82  Iccirco cantus uitae morumque magistros
2.7.83  Fastidire uelim:

gubernaclis fluctuat orba suis,
3.2.15  Talis in abruptum me deuius error agebat
3.2.16   Et deturbatum mentis ab arce meae.
3.2.17  Parce tamen, parce, o, si te non Caucasus horrens
3.2.18   Procreat aut Scyticae tristior ora plagae,
3.2.19  Nec fera Centauri aut Lestrigonis educat aula,

fluctuat orba suis,
3.2.15  Talis in abruptum me deuius error agebat
3.2.16   Et deturbatum mentis ab arce meae.
3.2.17  Parce tamen, parce, o, si te non Caucasus horrens
3.2.18   Procreat aut Scyticae tristior ora plagae,
3.2.19  Nec fera Centauri aut Lestrigonis educat aula,

illa suas,
3.3.11  Sic damnis recidiua suis crudescere gaudet
3.3.12   Dum superest tanti fons et origo mali;
3.3.13  Ergo renascenti parcas confidere donec
3.3.14   Herculea fiet tota cremata manu.
3.3.15  I tamen, Ausoniae gentis decus, obuia quamuis
3.3.16   Mitescet

3.3.32   Seu puer igniferis deuius errat equis –
3.3.33  Hic tibi certa quies, in culmina nostra recurras,
3.3.34   Neue salutifero degere parce sinu.
3.3.35  Huc trepidus redeas; caelum turbante Typhoeo
3.3.36   Aeternos fama est delituisse deos.
3.3.37  Tu quoque Phlaegraeum

tuo. 5.
3.5.1  Luctibus infelix cur aestimor esse meorum?
3.5.2   O fratres, obitum parcite flere meum,
3.5.3  Quod modo dicebar, praeludia certa fuerunt
3.5.4   Nomine uenturum uaticinante decus,
3.5.5  Nec mihi Felicis

Castoras esse putes,
3.7.55  Nec mage lac lacti simile est quam forma puellis
3.7.56   Concolor et uariis quamlibet aequa bonis.
3.7.57  Parcius ergo tui funus deflebis amoris,
3.7.58   Nulla nec illius damna dolenda putes.
3.7.59  Feelix illa quidem, quae nunc caelestia carpit

caelestibus esse laboras
3.7.68   Et tibi dos sponsae est inuidiosa tuae,
3.7.69  Non illi inuideas caelum, aut caelestibus illam,
3.7.70   Parce immortales sollicitare toros.
3.7.71  Quam tibi deposcis, digna est Ioue, Iuppiter illa:
3.7.72   Mortalis thalamos, Drage, require pares.

damna referre uices.
3.7.77  Haec aut nulla tuos hylarabunt pocula luctus,
3.7.78   Quod noua tristitiae est nupta futura tuae.
3.7.79  Parce, precor, lachrymare: tuum reparabile damnum est,
3.7.80   Inuidiam iustis parce mouere deis;
3.7.81  Me natosque meos, quorum immedicabile uulnus,

3.7.78   Quod noua tristitiae est nupta futura tuae.
3.7.79  Parce, precor, lachrymare: tuum reparabile damnum est,
3.7.80   Inuidiam iustis parce mouere deis;
3.7.81  Me natosque meos, quorum immedicabile uulnus,
3.7.82   Hae lachrymae, quae te dedecuere, decent.

3.19.50   Huc me in pistrinum Liuor acerbus agit.
3.19.51  Qui Christum adfixit trabibus sanctosque cecidit
3.19.52   Saepe uiros, uitae parceret ille meae?
3.19.53  Sed qui nunc gaudet, uexabitur ille uicissim,
3.19.54   Vertet et in proprium dira uenena caput
3.19.55  Et sua

seruat asyllum,
3.21.60   Nec sinit immunes dira rapina deos.
3.21.61  Sit pudor hic saltem miscendo sacra profanis,
3.21.62   Parcite caelestes conscelerare pios.
3.21.63  Ocyus hoc nostris expellite dedecus aris,
3.21.64   Diluat admissum sanctior unda nefas.

nectit.
3.28.2.36  Ne caecae in foueam scrobis latentem
3.28.2.37  Prauo tramite te sophisticorum
3.28.2.38  Ducant deuia, parce syllogismis:
3.28.2.39  Nec presso bene fidimus pugillo.
3.28.2.40  Quod si nectare perfrui beato
3.28.2.41  Quaeris, si

Magno foenore si negociari
3.29.56  Quaeris, si quota maximis, caduca
3.29.57  Permutare perennibus laboras,
3.29.58  Vita deside parce feriari.
3.29.59  Nam postquam breuis ocii uoluptas
3.29.60  Velox effluit, heu, fugacis aeui
3.29.61  Iacturam irreparabilem

Calendis
4.2.16   Interea ambrosiam distulit alma Venus.
4.2.17  Tu simplex ne fata time Cynareia: cordi est
4.2.18   Si dea, riualem parce timere deum.
4.2.19  Sed tantum immiti ne respue durus ocello
4.2.20   Quod petit: heu, surdos ultio digna manet!
4.2.21  Sed,

cogor
4.4.18   Crimina nequitiae dissimulanda meae.
4.4.19  Ergo mihi toties uultus offerre uenustos
4.4.20   Desine; blanditiis, Flauia, parce tuis,
4.4.21  Nequa sinistra meum perstringat fabula nomen,
4.4.22   Differat et uulgi uoxque leuisque sonus.
4.4.23  Quis uero fera

conseruisse manus?
4.4.29  Quis spolia eripiet donisque onerabit opimis
4.4.30   Castra? Quis undantem sanguine tinget humum?
4.4.31  Parce igitur uati, uultu saeuire uenusto
4.4.32   Desine; uisceribus, Flauia, parce meis!
4.4.33  Vt uidi, ut perii, et stipulae leuis instar acerui

4.4.30   Castra? Quis undantem sanguine tinget humum?
4.4.31  Parce igitur uati, uultu saeuire uenusto
4.4.32   Desine; uisceribus, Flauia, parce meis!
4.4.33  Vt uidi, ut perii, et stipulae leuis instar acerui
4.4.34   Exarsi uenas igne bibente meas!

inextincti uentilat acer Amor.
4.4.37  Excubiae uenere truces, procul ocia cedunt,
4.4.38   Et curae insomnes peruigilare iubent.
4.4.39  Parce tuo uati, uultu saeuire uenusto
4.4.40   Desine; uisceribus, Flauia, parce meis!
4.4.41  Iam nullae siluis galeae, iam nulla refulgent

cedunt,
4.4.38   Et curae insomnes peruigilare iubent.
4.4.39  Parce tuo uati, uultu saeuire uenusto
4.4.40   Desine; uisceribus, Flauia, parce meis!
4.4.41  Iam nullae siluis galeae, iam nulla refulgent
4.4.42   Arma nec aeratus fulgurat ullus apex,
4.4.43  Hostica nec

obtusos cotibus exacuit.
4.4.47  Scuta uirum atque enses cecidere e carmine nostro
4.4.48   Et rapit imbellis Martia taela Venus.
4.4.49  Parce tuo uati, uultu saeuire uenusto
4.4.50   Desine; uisceribus, Flauia, parce meis!
4.4.51  Scilicet haeroum laudes regumque ualebunt,

nostro
4.4.48   Et rapit imbellis Martia taela Venus.
4.4.49  Parce tuo uati, uultu saeuire uenusto
4.4.50   Desine; uisceribus, Flauia, parce meis!
4.4.51  Scilicet haeroum laudes regumque ualebunt,
4.4.52   Proelia totque ducum uendicat unus Amor,
4.4.53  Neue ferocis equi

4.6.43  Et uitia emendes hominum quo, Iane, labores
4.6.44  Saecula mirentur posteriora tuos.
4.6.45  Attamen huic nostro, si fas est, parce furori,
4.6.46  Si fuit ardoris Myrrina causa tui;
4.6.47  Nec modo pallidulo rapuit te Cinnama uultu,
4.6.48  Sed tibi cura diu

corda sopor;
4.7.31  Sic aliquis manibus pendentia poma supinis
4.7.32   Atque interdictas summere gestit aquas.
4.7.33  Quare age, parce meos toties fraudare lacertos,
4.7.34   Nec sine naturae tanta licere tuae.

gradu.
4.8.35  Gaudebunt furtim iuuenes furtimque puellae
4.8.36   Supplantare tuos turba iocosa pedes,
4.8.37  Nec baculum ancillae parcent subducere, nec te
4.8.38   Saepius in media destituisse uia.
4.8.39  Et quae nunc rides, merito ridebere cunctis:
4.8.40   Auctorem

4.8.76   Temporis et prisci poenituisse senes.
4.8.77  Quare age nec celeres ingloria perde tot annos,
4.8.78   Nec cito lapsuris, Flauia, parce bonis. 9.
4.9.1  Non ita riuales lunatis cornibus instant

placere
4.10.50   Atque hanc perfidiam dedecus esse putas?
4.10.51  Quin rata uerba facis et fallax uoce bilingui
4.10.52   Nunc homines parcis, nunc uiolare deos?
4.10.53  Quae si seruasses 10,53 seruasses Agić: seruasset promissa, quid inde perisset?
4.10.54   Quod poterat damnum

est uitae te superesse meae.
4.17.21  Quam uerear nequid suprema in uoce uacilles,
4.17.22   Neue antiqua meo cedat amore fides,
4.17.23  Parcere neue tuis cogare inuita querelis
4.17.24   Et tumulum siccis praeteriisse genis!
4.17.25  Dum licet, interea laeti uiuamus amantes:

mors aliena sua est.
4.18.57  Quo mea plus uindex iniuria saeuiet in te,
4.18.58   Fiet et auctori perniciosa suo.
4.18.59  Sed tibi parcendum, ne te mens nota flagellet,
4.18.60   Sit mihi peccati poena luenda tui:
4.18.61  Suscipiam tua facta libens, me puniat unum

4.19.105  Quod modo delinquis, poteris nunc asse pacisci,
4.19.106   Nec per te offensam poenitet esse fidem.
4.19.107  Si tamen abiectum parcis reuocare pudorem,
4.19.108   Est tibi pro forma cura gerenda tua.
4.19.109  Nam neque quaesito tantum es placitura colore,

4.22.34  Ignauum grauis ocii ueternum,
4.22.35  Et Baccho et Veneri perenne bellum
4.22.36  Indico Genium meumque fraudo,
4.22.37  Parcis sumptibus Euclionis instar.
4.22.38  Nam tot luxibus abdicata pestis
4.22.39  Ieiunum, tenuem, famelicosum
4.22.40  Euitabit et

patrabis iniqui,
5.1.139  Vt dedignetur nobis rescribere princeps
5.1.140  Et neget alternam per mutua scripta salutem?
5.1.141  Parce tamen, parce, o, fastu temerare profano
5.1.142  Virtutum exemplar, specimen probitatis, amusim
5.1.143  Iustitiae et normam, fidei senioris asyllum.

iniqui,
5.1.139  Vt dedignetur nobis rescribere princeps
5.1.140  Et neget alternam per mutua scripta salutem?
5.1.141  Parce tamen, parce, o, fastu temerare profano
5.1.142  Virtutum exemplar, specimen probitatis, amusim
5.1.143  Iustitiae et normam, fidei senioris asyllum.

5.1.142  Virtutum exemplar, specimen probitatis, amusim
5.1.143  Iustitiae et normam, fidei senioris asyllum.
5.1.144  Tu quoque torpentes, Ignauia, parce per arctus
5.1.145  Serpere, Desidiaeque nefas: cui publica cura est
5.1.146  Credita, non illum senio marcescere fas est.

quodcunque pusillum
5.3.30  Roboris inuideat? Quod si tamen eripis atrox
5.3.31  Hoc reliquum uitae, nec adhuc florentibus annis
5.3.32  Parcis nec iuuenem primaeuo limine seruas,
5.3.33   Et tantum, immitis, scelus inuidiamque perennem
5.3.34  Sustinuisse potes, quisnam mihi claudet

5.3.36  Quae pullata domus mortem lugebit acerbam?
5.3.37  Non meus hic genitor, qui non auellere sanctam
5.3.38  Canitiem, uestes nec scindere parceret atras,
5.3.39  Nec meus hic frater, laceris qui busta capillis
5.3.40  Spargeret atque oculis largo manantibus imbre

5.4.10  Et bellatorem caelo obiectare Quirinum,
5.4.11  Aetatis uitio nec degenerasse nepotes
5.4.12  Atque aeuo sordere putes: iam parce Quiritum
5.4.13  Telluris tot damna queri, tibi fata rependunt
5.4.14  Has magna mercede uices! Hem gloria rerum
5.4.15  Prisca

5.4.225  Terruit immanem centenis faucibus Hydram,
5.4.226  Anginamque grauem manuum nodosque tenaces
5.4.227  Dum nimis exercet, nec temperat, et male parcit,
5.4.228  Lusibus et toruos infantia strangulat hydros,
5.4.229  Exanimes gemuit, dirae portenta nouercae,
5.4.230  Solamen ratus

in Tarpaeo, quali 2,83 quali: qualis spoliata sepulcro,
6.2.84   Nuda nec Assyrio mersa liquore iacet.«
6.2.85  Haec praeferre satis; moneo, tu parce parentes
6.2.86   Posteritas, manes laedere parce pios. 3.

6.2.84   Nuda nec Assyrio mersa liquore iacet.«
6.2.85  Haec praeferre satis; moneo, tu parce parentes
6.2.86   Posteritas, manes laedere parce pios. 3.
6.3.1  Ciuica seruatae fuerant monimenta salutis,

6.4.48   Compenses crebra, Paulle, salute! Vale! 5. Ad Laurentem Alterium
6.5.1   Parce tui, Laurens, culpare silentia uatis
6.5.2   Ni cupis eiusdem criminis esse reus.
6.5.3  Nam duo lustra fere nobis transacta, sodales

eras.
6.5.27  Heu ubi prisca fides? Tanti quo foedus amoris
6.5.28   Fluxit et officii gratia magna tui?
6.5.29  Qui pro me solitus non parcere sumptibus ullis
6.5.30   Et medicis census exhibuisse tuos,
6.5.31  Deseris absentem, mutatus et alter ab illo,

prioris
6.5.36   Restant, si qua mei nominis umbra manet,
6.5.37  Solari iustos per scripta reciproca questus
6.5.38   Nec desiderium parce leuare meum:
6.5.39  Sic intermissi damnum soluetur amoris,
6.5.40   Sic poteris laesam restituisse fidem,
6.5.41  Quae posthac

6.14.4   Naufragio tabulas fas superesse breues!
6.14.5  Saeuitum satis est: de tot modo fratribus uni,
6.14.6   Si licet et fas est, parce nocere, dea! 15. Ad patrem
6.15.1  Quid uelut extinctos luges, carissime, natos?

6.18.18   Cuius durateis Persia cessit equis. 19. In obitum Oliuerii Carafae Cardinalis Pascillus
6.19.1  Elinguem et mutum mirari parce, uiator,
6.19.2   Pascillum miris obstupuisse modis,
6.19.3  Nec modo delicias, solitum nec carmen hiare,
6.19.4   Et quos dictabant

querna fronde pependit,
6.32.22   Vt uinctus pedicis et fugitiuus erat.
6.32.23  Mens humana pia est, ratione carentibus ultro
6.32.24   Parcitur, accipitrem profuit esse ferum:
6.32.25   Nam meus hunc soluit laxata compede nisus,
6.32.26   Rursus et accipiter nubila tranat ouans.

7.10.10   Criminibus ueniam conciliaque Deum! 11. Epitaphium uxoris Blasi S.
7.11.1  Parce meum, coniunx, fletu uiolare sepulcrum!
7.11.2   Offendor lachrymis umbra beata tuis.
7.11.3  Nanque mei compos et libera corpore uiuo:

7.30.13   Sunt lusus tanti, quae seria credimur esse:
7.30.14   Attamen exemplo lusimus ista tuo.
7.30.15  Da ueniam inque meis parcas tibi lusibus, ausum
7.30.16   Quo magis absoluat mutua parque pari. 31.

41.
7.41.1  Damio, primaeuis multum uelocior annis
7.41.2   Emeritum lusus poscere parce senem.
7.41.3  Nanque hylares quondam, mea numina sola, Camoenae
7.41.4   Tristitia atque annis consenuere suis.
7.41.5  Tu uiridem

De Iudae catuli tribu leonis.
14   Vrbis: quę illyrici caput tenetur. Hic omnes superat feras et omni
15  Prostrato leo parcit et pusillo.
16  Res haec magnanimum decet leonem. IACOBI BONI RACVSAEI SVB FIGVRA

sine fulgure mentis
2.326  Figitur atque undis immota tenacibus haeret,
2.327  Quosque nouercales Lucina excoepit in ulnas
2.328  Aspexitque truci uultu, defluxa maligno
2.329  In terras inimica polo, crudelia lugent
2.330  Funera, crudeles Parcas matrumque hymenaeos."
2.331  "Rex Lapitum, armisoni proles a sanguine Martis,
2.332  Anne etiam infantes miserae dispendia uitae
2.333  Suscipiunt? Quidnam angusto meruere sub aeuo?
2.334  Tantane Tartareum tenet inclaementia regem?

bella irrita tentas?
3.283  Quum uero Alcides iucundas luminis oras
3.284  Attigit et dulcem tellurem laetaque uidit
3.285  Ridentis conuexa poli, sic protinus infit:
3.286  "Alme pater mundi, solio qui promis ab alto
3.287  Cuncta, ratis Parcae quae uoluunt stamina fusis,
3.288  En tua progenies sacraria Ditis auari
3.289  Subiecit uictrixque ferum spoliauit Auernum,
3.290  Vt pateat mundo quanti tibi filius esset
3.291  Alcides, in quo uirtus tua sancta refulsit.
3.292  Ergo

uerbisque suis quam sperasset fortasse maiorem fidem adhiberi cepit hospitio iam mutato rebus necessariis domus paratis ad cultum quoque atque ornatum supelectilem hinc inde accomodando ellegantiorem uitam ducere lautiusque nullo sumptui parcendo amicos ad se uenientes accipere ac extra domum urbemque inuitatus. non nunquam etiam ultro se offerens amicorum caenis interesse: ita ut quod prius maxime uidebatur horere si cui notus fieret: ne uenenum cibi calabrorum ducis

et, cum oporteat, etiam parendi artem tenere possint. Quod quidem unum omnes urbes, omnes res publicae et omnia regna quasi nexu quodam indissolubili constringit et sustinet. Quapropter agende quidem tibi sunt immortales gratiae, qui in maximis tuis occupationibus nullo parcens labori duos fere menses hac in re, ut humano generi prodesses, consumpsisti. Agende etiam reverendissimo et integerrimo principi Oliverio Carapha cardinali Neapolitano, patrono tuo, cuius doctrinam, gravitatem, sanctimoniam omnes boni admirantur et ob hoc vel maxime debere se illi

lubrico securitatis certamine laboranti succurreres. Sed adiicit huic rei plurimum fulgoris et gracie animi tui munificencia et studium. Nam neque expectasti, ut te precibus fatigaremus neque moras ullas adduxisti neque nos parca manu iuvare voluisti, sed hoc ea celeritate, promptitudine, liberalitate, affectu gestum est, ut appareret non alienam rem, sed propriam (sicuti est) a tua sublimitate curari. Si pluribus eciam nos

igneus ipse calor.
Mente refers Phebum, princeps, bello quoque Martem,
maiestate Iovem, Pallada consilio.
Ecce trahunt triplices felicis stamina Parce.
Aspice: nonne tuum nomen ad astra ferunt?
Te duce laurigeros capiet modo Roma triumphos,
Ister et inmensus senciet ista tuus.
Iam cito captivos duces sub curribus

preparant sese (horret animus cetera persequi) attollunt sacrilegas manus. ingeminant percutiunt. uerberant diu. acriterque totis uiribus: cedebatur sacrim illud uenerandumque corpus. cedebatur deus et parens et saluator noster: atque ita cedebatur ut non capiti. non ori. non ipsis etiam oculis parceretur. Hem bone Jesu. mundi Saluator. spes futuri seculi: sic ne a gente tua. sic a populo tuo exciperis? Miserum me: hec gratitudo est? hic honor est? hec gloria est que tue debetur maiestati? an ideo hominibus salutem e celo attulisti ut tibi illi uitam in terra eriperent?

regulo, nuptui data, deinde marito Hierosolymis peregre defuncto ab iis, qui eius tetrarchiam hęreditario acceperant, nequiter eiecta maleque habita, quasi rem uiri sui dissipasset, quoniam in dandis elemosinis minus parcam fuisse dolori erat auaris animis, cum uix tandem dotalia ab illis extorsisset bona (ea erant duo milia pondo argenti infecti, facti cęlatique), pauperum et peregrinorum satis amplum in Marpurg ** corr. ex

felicitatis pabulum, de quo psalmista ait: Satiabor, cum apparuerit gloria tua, Domine. Sumant hinc documentum ieiunantes, ut saltem cibo, quem sibi interdixerint, pauperes alant. Alioquin non ieiunare, sed impensę parcere merito uidebuntur. Nec est, ut causetur quis fortunarum suarum tenuitatem. Nemo tam pauper est, ut pietatem colere non possit. Seruulus mendicus erat, immo mendicorum miserrimus, si tantum sortis attendatur

Totilę regis irati minas contempsit, nolens prorsus latebras indicare eorum, qui ad se confugerant. Et cum ursis ferocissimis obiiceretur lacerandus atque inter illos illęsus uersaretur, uerecundia regem cepit nolle ei parcere, cui ferę beluę pepercissent, ac protinus hominem dimitti iussit. Ad Marinum monachum paruulo sub tugurio in solitudine habitantem, aprum aliquando a uenatoriis canibus actum confugisse legimus. Quem ille apud se

turmatim accurrentium moleste ferens precata est ostendi sibi locum sanctę quieti magis opportunum. Et reuelatione accepta discedens tridui iter arripuit, nulli * corr. ex nullo labori parcens, ut humilitatem conseruaret. Peruenitque, quo uolebat, ad ecclesiam sancti Nicolai cognomento Decegnies et ibidem solitaria consedit. Ferunt sacelli illius fores, cum clausę obseratęque essent, aduentanti sua

reuerterentur cresceretque in dies confluentium numerus, gloriam fugiens procul in ulteriorem deserti partem solus abiit et in loco ab angelo monstrato consedit, ubi etiam sementem fecit et holuscula coluit, fratrum labori parcens, ne sibi necessaria deferendo fatigarentur, cum tridui iter ab eis distaret. Ibidem ultimum Deo spiritum reddidit, cum centum et quinque uixisset annos, miraculis ac uirtutibus clarus. Non

uigilando, hoc die alios docuit prędicando multosque, qui peccatorum oppressi ueterno in morte dormiebant, excitauit in salutem. Dederat enim Dominus uerbum euangelizanti, dederat uoci illius uocem uirtutis. Nisi somni semper parcissimus fuisset, nunquam tantum in Dei seruitio profecisset. Proponamus et foeminis, quę sequantur, exempla, quibus attendentes somnolentię grauedinem possint discutere. Paula illa Romana,

spiritu plenus: Misereris omnium, inquit, quia omnia potes; et dissimulas peccata hominum propter poenitentiam. Diligis enim omnia, quę sunt, et nihil eorum odisti, quę fecisti. Et paulo post: Parcis autem omnibus, quoniam tua sunt, Domine, qui amas animas. Et per Esaiam Dominus ipse ad populum fidelem ait: Nunquid obliuisci potest mulier infantem suum, ut non misereatur filio uteri sui? Et si illa

tanto miraculo rex non iam statuam a se errectam, sed Deum Israhel adorandum edicto iussit. Sic constans ac uera pietas captiuos rege ipso, a quo fuerant capti, fortiores reddidit et in igne positos periculi expertes fecit, parcente illis incendio et in suos sęuiente autores, quos peremit. Eleazarus scriba Antiocho Epiphane fideles persequente, ut suillam carnem gustaret, compelli (quoniam illegitimum erat) nullo modo potuit, sed neque pro

blanditiis promissisque allicit et ad spem uenię animat; se pro illo rationem redditurum, modo poenitere ac secum redire ne detrectaret. Itaque reuersum sic instituit, ut lucraretur Christo. Nobis documento est nulli labori parcendum, ut proximum perniciosis uitę erroribus implicatum expediamus ad salutem. Alioquin contempsisse arguemur, quem sicut nos ipsos diligere iussi fuimus. Hoc loco non omittendę videntur sancti huius de

superuenit Felix. Qui pendentem miseratus confestim deposuit et holeribus abunde collatis amice hortatus est, ne per scelus quęreret, quod innocenter se largiente habere posset, quoties petitum uenisset. Magis forsan impensę parceret Felix, si illum furari permisisset, sed a furandi peccato rem copiosius impertiendo auertere hominis animum satius existimauit. Talis in furem et Odo, Cluniacensis coenobii abbas, fuit. Illum enim, qui sibi equum

fuerant, ipsos inuadens in primo statim limine strauit nihilque pręterea mali intulit, ipsa uirgine sic iubente, ut essent, quos ad fidem poenitentiamque conuerteret, non qui in erroris tenebris uitęque nequitia disperirent. Parci igitur illis iussit, qui sibi erreptum uenerant rem omnibus diuitiis atque etiam uita ipsa preciosiorem, uirginitatem. Neque enim uirginitas illi ad beatitudinem consequendam satis fuisset, si abfuisset pietas.

Thomas Parthiam Hyrcaniamque et Indiam, Mattheus Macedoniam et Aethiopiam, Iacobus Alphei Hierosolymam, Iudas Thadeus Mediam, Mesopotamiam, Pontum et cum Simone fratre Persidem in sortem prędicationis accepere, nulli labori parcentes, nullum uitę discrimen deuitantes, dum communi omnium saluti consultum uolunt. Neque tyrannorum minis neque suppliciis deterriti sunt, ne Christi nomen ubique circumferrent. Sic in omnem terram

quoque Saulem regem ubique hostiliter persequentem fuga declinabat, et cum posset lędere, noluit. Clamidis eius oram latenter abscidit, hastam et cyphum secus caput dormientis positum abstulit, ut ea res fidem faceret ideo se parcere uitę persecutoris, ut esset, cum quo tandem placato in gratiam rediret. Itaque beneficio Dauid uicta est Saulis inuidia, pacem inter se iniere. Dauid tamen Saulis inconstantię non ignarus, ne pręsentia sua illum

posse, superari non posse. Sansonis quoque, Dolensis archiepiscopi, ieiunia fuere modo biduo, modo triduo transacto, modo post hebdomadam cibum sumere, toto uero Quadragesimę tempore bis aut ad summum ter parcissimo uictu lassum et effoetum uiribus corpus recreare. Seuerus abbas, natione Syrus, Domenico quoque die mane sacram communionem, uesperi panem unicum sumebat, altero cibo animam alens, altero corpus

ante uesperum quicquam gustauit. Diuus Hieronymus testatur etiam Hilarionem abbatem nunquam ante solis occasum, nec festis diebus nec in grauissima ualitudine, soluisse ieiunium, cum tamen duro admodum parcissimoque uictu usum dicat — herbarum syluestrium ordeaceique panis et non coctę, sed aqua frigida maceratę lentis, ita ut ei aliquando caligarent oculi, corpus scrabedine rigeret, et tunc oleum pro remedio in cibatu

panem tantum iubetur comedere et bucellam intingere in aceto et, cum sitierit, easdam aquas potare, quas potabant messores. Quod illa quidem pro magno munere habens, gratias egit comeditque et bibit. At ipse, quam uictu tam parco tamque simplici delectari uidit, dignam censuit, ut sibi acciperet uxorem et ex ea filios procrearet, non dubitans de pudicicia illius, cuius sobrietatem fuerat expertus. Iudit, cum ad illud grande facinus, quod mente

post ieiunia debilitatis sororibus et pręcipuis festiuitatibus permittantur ex gratia. Raro sciantur, quae in aquis oriantur et uiuant, nisi parui pisciculi. Deinde subdit: Tanta sit in sumendo sobrietas, tanta talisque parcitas, ut uenter potius conqueratur quam gaudeat, non egeat in digerendo stomachus medicinis; ructum potius uacuatio quam nimia repletio inducat. Idem ad Matutam uirginem: Carnis et uini species, quasi caloris fomenta et

ut sibi uulnus infligeret, ex Dei uoluntate imperantem ferire noluit, a leone laceratus inobedientię poenas dedit. Alter uero obediendo percutiens, seruatus est. Hinc apparet, quam grande nefas sit, ut alicui mortalium parcas, Deo, omnium Conditori ac Domino, obsequi nolle. Iehu uero, rex Israhel, cum omnes, qui de domo Achab regis erant, iussu Domini interfecisset, continuo audire meruit: Filii tui usque ad quartam

Ea namque simulatione occasio uitabatur homicidii, et grauius deliquissent, si uerum confitentes causam malis sęuiendi darent. Quę quidem danda fuisset, nisi pudiciciam simul periclitari posse dubitassent, ne uitę parcendo animę dispendium incurrerent. A mendacio sane excusantur, quoniam consuetudo erat, ut quibus aliqua sanguinis intercedebat cognatio, fratres et sorores inter se quandoque uocarentur. Sarra autem Abrahę ex patre neptis

censeretur, de quibus per successionis lineam nasci uoluit Dei filius Iesus Christus. Mendacium Gabaonitis attulit salutem, sed abstulit libertatem. Dederat illis Iosue in castris Galgalę iusiurandum, quod uitę illorum parceret, ratus eos (quemadmodum ipsi referebant) gentem magis longinquam esse quam quę Terrę promissionis finibus concluderetur. Mox falsos fuisse deprehendens, uiuere quidem permisit, sed calones lixasque

annorum fame laborare populum. Israhel, qui rex Saul Gabaonitas contra fidem, quam a Iosue acceperant, interfecisset. Sed si pręceperat iampridem Dominus omnes gentes illas internitione deleri, cur solis deinde mendacibus parci uoluit? Quod scilicet nulli obesse, sed tantum sibi prodesse mendacio quęsierant. Ac ne omnino impune mentitos crederes, mancipiorum more seruierunt. Dauid secundum cor Dei electus, capitalem Saulis odium declinans,

large educat, non malum pro malo reddens, sed uincens in Bono malum. Irasci enim nescit mansuetus, et benefacere iis etiam, a quibus offensus est, nouit. Dauid Saulis toties in se repetitum furorem non uindicando, sed parcendo leniebat et, quem nullo officio, ne rursum indignaretur, mouere potuit, eius in regno successor fieri meruit. Qui ergo persequebatur innocentem, hostium gladiis occubuit. Qui uero persecutori suo manum inferre noluit,

ad te irruisset, repentina nece mulctauit. Tu in medias proiecta flammas non es adusta. Neque enim, quam in te exureret, obscoeni rumoris maculam ignis inuenit. Dissipatus ergo ardor crudelitatis appetiit ministros et, insonti parcens, conuersus eat contra nocentissimos, Dei uoluntati obsequente elemento. Denique suscepto per iugulum gladio intactam uirginitatem eidem, cui deuoueras, Christo Sponso obtulisti. Cuius nunc

extitisse legimus, sed tunc pręcipue, cum salutarem hostiam offerret, corpori et sanguini Christi communicaturus. Francisco, Minorum patri, plorandi assiduitas hebetauerat uisum. Et cum oculis parcere moneretur, respondebat haud esse tanti ipsos corporis sensus, ut eorum causa languescere debeat deuotę mentis uigor, qui certe suspiriis alitur et per lachrymas ad Deum sibi accessum parat. Diuus Hieronymus pręter

Fratres uindicare uolebant abbatis iniuriam, sed ab ipso inhibiti sunt obsecrante atque obtestante, ne uindictę animum intenderent, sed eum potius, a quo se lęsum scirent, impunitum dimitterent; ęquissimum enim esse alteri parcere ipsum, qui quotide a Deo sibi parci expeteret, cum pręsertim Veritas affirmet dicens: Nisi dimiseritis, non dimittetur uobis. Ferre igitur, non referre uerbera illum oportet, qui ad pacis ęternę quietem

sed ab ipso inhibiti sunt obsecrante atque obtestante, ne uindictę animum intenderent, sed eum potius, a quo se lęsum scirent, impunitum dimitterent; ęquissimum enim esse alteri parcere ipsum, qui quotide a Deo sibi parci expeteret, cum pręsertim Veritas affirmet dicens: Nisi dimiseritis, non dimittetur uobis. Ferre igitur, non referre uerbera illum oportet, qui ad pacis ęternę quietem peruenire contendit.

ut pro culpa punirentur, respondit. Sed Elducus nihil de iactura dolens, illęsas aues protinus dimitti iussit. Discipulus itaque soliciti custodis functus est officio. Abbas uero patientię prębuit exemplum, etiam alitibus parcens, quę se damno affecerant. Idem animus in condonando Mamertini, apud Antisiodorum monasterii sancti Germani abbatis, fuit. Qui ursum ad rapiendas oues uentitantem, cum in laqueos, quos monachi tetenderant,

esse miseriam Deo peccare quam ista pati, in ipsam indignatus: Quasi - inquit- una de stultis mulieribus locuta es. Si bona sus cepimus de manu Domini, mala quare non sustineamus? Affligens me dolore non parcat, nec contradicam sermoni bus Sancti. Merito igitur post tot aduersa talemque patientiam duplicia dicitur recepisse, cęteris felicior futurus, qui, dum uiueret, miserior existimabatur.

propriis direpta in turbam proiiciens ac Deum tuum inuocans, ut illa tibi iterum redderet, futurę resurrectionis spe certissima ipse stabilitus. O incredibilem animi tui fortitudinem! Terruisti tyrannum nihil tuę uitę parcens, dum Dei consulis honori. Sensit inimicus se ab uno uinci, qui te uno uicto cęteros facile in suam erroris sententiam se tracturum credidit. Ostendisti te etiam grauiora pro nomine cęlestis regis pati posse quam

deueniens, multis doctrina sua Christo ascitis, uitam hanc cum ęterna commutauit, parata quidem pro ueritatis assertione omnia perpeti supplicia, nisi ab iis illam Dominus protexisset, multorum consulens saluti, dum uni parcit, ipsam tamen sic pręmiis afficiens martyrii, ac si poenis martyrii esset consumpta. O felicem uirginem, quę non sentit tormentorum cruciatus et recipere meruit pręmium. Dorothea uirgo, Cęsareę, Cappadocię

confricatę, ut plagarum dolor duplicaretur, ad hęc etiam in equuleo extentę, compelli non potuere, ut idolo immolarent. In quod cum expuissent, super craticula torrentur, deinde ad bestias damnantur. Sed igne bestiisque parcentibus non parcit Anolinus. Gladio ambas cędi iussit, ut se et flammis ardentiorem et feris animalibus truculentiorem ostenderet. Ipsę autem uirgines, quoniam constanter tormenta pertulere, nunc inter angelorum choros

ut plagarum dolor duplicaretur, ad hęc etiam in equuleo extentę, compelli non potuere, ut idolo immolarent. In quod cum expuissent, super craticula torrentur, deinde ad bestias damnantur. Sed igne bestiisque parcentibus non parcit Anolinus. Gladio ambas cędi iussit, ut se et flammis ardentiorem et feris animalibus truculentiorem ostenderet. Ipsę autem uirgines, quoniam constanter tormenta pertulere, nunc inter angelorum choros feliciter

plangent, quia deliquerunt ei, a quo iudicabuntur. O, miserandum spectaculum et quidem uenia dignum, si tunc uenię locus esset, cum Iudicii erit. Scriptum est autem: Zelus et furor uiri, id est, Filii hominis, non parcet in die uindictę nec acquiescet cuiusquam precibus nec suscipiet pro redemptione dona plurima. Sera enim nimis est poenitentia, cum iam pro delictis paratur poena. Tunc flesse decuit, cum uacabant iocis, tunc

reliquit. Machario bipennem manu uibrans hostiliter minatus est. Hilarionem uariarum portentis uocum terrere agressus est et eiusdem orantis dorso insiliens latera calcibus, ceruicem flagello uerberare non timuit. Et eis parcet, qui sibi traditi erunt, quos igneis uinctos catenis trahet secum in abyssum? Sed et ipse in igne cruciabitur. Dolore ergo stimulatus, acrius ad inferendam homini iniuriam insurget. Diximus de terrore, qui damnatis

Lachesis, tantum mea stamina profers
1.104  Totque malis nolles ponere dura modum?
1.105  Fila precor frangas; iam fusos rumpite, Parcae:
1.106  Mors, uenias misero nil metuenda mihi.
1.107  Heu uarium, caecum, fallax, heu temporis aeuum

1.122  Et meritum nocuis, impia fata malis:
1.123  Ast ego quid merui? Quid nunc peccauimus ipsi?
1.124  Parcite, non digne tot mala nempe gero.
1.125  Di facerent uarias o possem sumere formas
1.126  Induere et uultus nunc miser ipse

16.11  Dumque procellosis moreretur fluctibus, aequor
16.12  Mergeret et feruens ora natantis, ait:
16.13  "Parcite, Nereides, parcas, Neptune, rogamus,
16.14  Et quaecumque meis obstrepis unda malis.
16.15  Haec uolui ipse miser, dum me mea

16.11  Dumque procellosis moreretur fluctibus, aequor
16.12  Mergeret et feruens ora natantis, ait:
16.13  "Parcite, Nereides, parcas, Neptune, rogamus,
16.14  Et quaecumque meis obstrepis unda malis.
16.15  Haec uolui ipse miser, dum me mea uota morantur,

pennigeri felix tutela leonis,
30.38  Nil uereare mori: quid tibi febris aget?
30.39  Maior eris rumpent postquam tibi stamina Parcae,
30.40  Iniciet nigras cum Libitina manus.
30.41  Fortibus atra uiris non est obnoxia Clotho,

est, uiuat Dandulus iste precor. 33. in laudem Aloysii Capelli, praetoris Spalatensium dignissimi
33.1  Parcite caelestes, non solum curia diuos
33.2  Vestra tenet: Veneta sunt et in urbe dei.
33.3  Credimus ex diuis Venetum constare

36.11  Amplius, ut fueram, scribam non carmina laetus,
36.12  Castalius tinget nec mea labra liquor.
36.13  Parcite montiuagae, Parnasia numina, nymphae:
36.14  Non dabimus uestris thura, cremanda focis.
36.15  Hi mihi, discedet quondam mea sola

37.48  Vulnus et est gemitus altera causa mei,
37.49  Altera cura; dolor non hic mea pectora uersat;
37.50  Parcimus excidiis funeribusque rogis.
37.51  Saeua iubes nostri retegam monumenta doloris,
37.52  Haec gemebunda mei signa doloris

39.42  Audiit Haemonium Graiugenumque decus.
39.43  Tanta Giganteus Phlegraea ualle triumphus
39.44  Nec meruit, superi parcite quaeso dei,
39.45  Quanta meas nunc oh penetrarunt nata medullas
39.46  Prospera, quod domino tantus amicus ero.

deae.
56.63  Ergo, age continuo non indulgere dolori,
56.64  Marce, uelis! Lacrimis, Marule, parce piis!
56.65  Ex quo nil timuit leti discrimina frater,
56.66  Certa haec fraternae signa salutis habe.

58.54  Stemmate conspicuo, sit licet ortus humo.
58.55  Omnia sub caelo quae sunt, obnoxia fatis
58.56  Nempe iacent: nulli parcit amara dies.
58.57  Lege reguntur aues, pecudes; lex orbe gubernat
58.58  Cuncta: deum leges me uoluere mori.

79.77  Ignoscunt quodcumque scelus pia numina prauis,
79.78  Si, quid agant, prauos paenituisse patet.
79.79  Criminibus parcit cunctis clementia diuum,
79.80  Crimine peccantes si doluere suo.
79.81  Parcere

parcit cunctis clementia diuum,
79.80  Crimine peccantes si doluere suo.
79.81  Parcere commissis non dedignabere nostris,
79.82  Omnipotens, fateor, nos meruisse necem. Veniae exoratio:

amittimus; quod Christi ueritatem docentis ille uersiculis omne innuit regnum in se diuisum desolabitur. Quousque enim uitalis calor omnes sensus aequa lance concorditer pascit et temperat pacem sequestrat, pugnam suspendit, sibi quodam modo parcit, mutuo inter se dissimilimarum rerum conciliatu sustentamur; aliud multo malus maius exoritur bellum; siquidem hic consensus omni dissensu grauior quadam intestina conspiratione mentemque animumque diuini oris inspiraculum et sui auctoris imaginem et uicarium et

enim dudum Neptunia regna subegit
26  Classe sub hostili cum latuere freta
27  Cum Lygurum Calabrumque et Turcas mille carinas
28  Adriaci regina maris sub principe tanto
29  Princeps orbis erit dum pia Parca sinat.
30  Candida Parca sinet, crudam viridemque senectam
31  Annuet, et Pylii tempora longa senis,
32  Ut tandem redeant quae prisca absumpserat aetas
33  Saecula, divino sceptra tenente duce,

26  Classe sub hostili cum latuere freta
27  Cum Lygurum Calabrumque et Turcas mille carinas
28  Adriaci regina maris sub principe tanto
29  Princeps orbis erit dum pia Parca sinat.
30  Candida Parca sinet, crudam viridemque senectam
31  Annuet, et Pylii tempora longa senis,
32  Ut tandem redeant quae prisca absumpserat aetas
33  Saecula, divino sceptra tenente duce,
34  Cui iubet Italiae

Veneti Laurea sceptra gerit.
106  Iure pater patriae Leonardus ut imperet orbi
107  Turba rogat superos sollicitatque deos.
108  Maior Alexandro, totus cui paruit orbis,
109  Hic erit, iniciat ni fera Parca manus.
110  Proferet imperium super et Garamantas et Indos,
111  Invideant propriis ni pia fata bonis.
112  Haec ego vaticinor. Christi Phoebique sacerdos
113  Vera cano, verum dicere uterque

184  Gloria perpetuo plectra sonora movet,
185  Maiestasque premens rugoso saecula fastu
186  Tempora praeteritis nexa futura notat,
187  Assidet bis proprium Venetum clementia numen
188  Parcere quae miseris Caesare teste solet.
189  Nam dare subiectis veniam, expugnare rebelles,
190  Sola solent Veneti signa tremenda fori.
191  Has inter locuples, sed barbara moribus astat
192  Pacifica

debuisset sepelire parentes. 96.2. (Mors) Sed mors cęca neminem internoscit et dum passim quosque rapit, neque ętatis neque sexus neque personę habet rationem, aliis quidem tardius, aliis citius occurrit, parcit nemini. 97. A 81/7: cf. CIL V 131 Ibidem AVR. RVFINAE ALVMNAE

admonemur. Lucius Cancrius, Clementis libertus, sex uir et Augustalis et Flauialis (dignitatum quibus functus est hęc nomina sunt) uotum diis soluit quod Tudertes ab infestatione cuiusdam latronis, qui uias cum armis insidens ne ipsis quidem decurionibus parcebat, liberauit eo fugato uel interempto. Hoc itaque uoto soluto ostendit se et de patria benemeritum et erga deos non ingratum. 98.2. (Colonia) COLONIA dicitur ad quam habitatum missi erant maioris urbis

130.1. Hęc apud te in saxo ingenti incisis litteris habentur, quę nos de fundamentis Salonarum littoralis muri erruta ad tuas ędis transferri, sicut pleraque alia, nuperrime uidimus. Nec sumptui enim nec labori parcis dum ueterum monumenta undequaque tibi comparas. Hęc igitur in fine opusculi descripta ita exponere libuit: 130.2. L. IVLIVS. C. F. TRO. CLEMENS NEGOTIATOR. T. F. IVSSIT SIBI, id est Lucius Iulius, Cai filius, Troezenus, cui Clementi

neque de sufficienti subsidio spem aliquam superesse Maiestates Vestrae viderent, veniendum esset omnino ad illum extremum, de quo superius scripsi. Quod ubi per Maiestates Vestras tractari intelligeretur, fortasse isti, quibus nunc tam submisse supplicamus, ultro nobis supplicatum venirent. Parcat mihi, rursus oro supplex, Maiestas Vestra, quod de his rebus ad eam scribere audeo, et nepoti suo carissimo, domino meo gratiosissimo ita consulat, ne inter tot spes pacis et exspectationis subsidiorum regnum, quod Deus avertat, amittat. Me et meam servitutem humillimam Vestrae Maiestati

in recuperando ac nostros in retinendo vel non cedendo ducatu Mediolani, ut facilius utraque pars quidvis subiret, quam in hoc alteri parti cederet. Quid igitur spei de pace in tanta animorum obfirmatione? Aliae igitur, Clementissime Princeps, salutis viae Vestris Maiestatibus quaerendae sunt. Sed parcat Vestra Maiestas, humillime supplico, minimo servorum suorum ad se de huiusmodi rebus scribenti. Brodarics must refer to the previous letter dated 11 December. VI (1492–1503), the infamous Borgia Pope. 3  See in the previous letter. 4  A reference to the appointment

quatenus area calua est –
7.3.17  Exossatus ager, promotaque finibus auctis
7.3.18  Terra laborantum studiis accrescere gaudet.
7.3.19  Inferius segetes laetantur cultaque passim
7.3.20  Aequora lata patent parcoque undantia Baccho:
7.3.21   Nanque illi quota pars terrae praescripta nec audet
7.3.22  Lege sibi iussos tantillum excedere fines,
7.3.23  Verum interdictae quocunque a limite uites.

7.3.128  Nescitur, minus est, alienis nostra uicissim
7.3.129  Aeque absoluuntur delicta, reciproca nobis
7.3.130  Nos inter uenia est: scabimus per mutua semper.
7.3.131  Quo mage scriptores aequum est sibi parcere iustos,
7.3.132  Quod quicquid peccant, magna uirtute rependunt.
7.3.133  In gemmis uitium est, maculae nec marmoris omnes,
7.3.134  Non 3,134 Non suprascriptum:

undis
7.3.256  Iungor et in prolem tanti Genitoris adoptor,
7.3.257  Desolanda fero trador miserabilis hosti,
7.3.258  Barbaricis uoueo flammis clademque pauesco,
7.3.259  Supremumque diem mihi fila nouissima Parcae
7.3.260  Iamque senescenti tetricae neuere? Rependis
7.3.261  Has magnas, Rex magne, uices, haec praemia nobis?
7.3.262  Nec satis est quod me lapidosis montibus et quae

dispositus capere non potest maxime in magnitudine. Licet divus Thomas ponat de mente Philosophi in octavo Physicorum a textu commenti lxxix. infra, Deum esse infiniti vigoris, et quamvis hoc sit verum secundum veritatem et fidem catholicam, tamen, quod hoc sit ad intentionem Philosophi, parcat mihi sua sanctitas, quia in hoc nihil ad intentionem Philosophi dixit, quia expresse Philosophus oppositum dicit in textu commenti lxx. secundo Caeli. Et ibi colendissimus praeceptor meus Petrus Pomponaceus contra divum Thomam clare demonstravit. An autem Philosophus

potero. Plus aliquid in ea inuenies quam in istis, quę cum ipsius operibus impręssę sunt. Ac ne nostra commendare uidear, non de dicendi uenustate loquor (nam et ipse rusticanus sum), sed de historia. Quę si Tibi placuerit, ut imprimatur, operam dabis. Sin minus, parcas impensę; fortasse aliquis, cui dedit ore rotundo Musa loqui (ut Oratius inquit), nostro exemplo prouocatus, idem et exquisitiore stilo et sententiis grauioribus efficiet. Tunc ego ista nostratia libenter aboleri patiar. Nihil enim in uita tam cupide cupio, quam

hostium sumptus sic patriae suffragatus est: ut non solum investigandae pecuniae verbis hortator fuerit, sed etiam oblatis ultro divitiis coeteris Senatoribus exemplar et praerogativam — dederit; ut nemo suspicatus sit illum aut pecuniis aut laboribus aut saluti suae pro republica parcere; proinde illum neque hiems intractabilis, aut pluvius dies, aut ardor aestatis, aut ulla corporis valitudo et ipsa morbus senectus, quin comitia et senatum frequentaret, unquam retardarunt; quem vero aut servire aut se vivo regnare passus est prout

ita ut non solum Ferrarianis Patriciis, verum et totius Italiae Primatibus, unicus in Orbe Phoenix, visus clarior haberetur, ut liquido patuit Hercule Duce omnibus saeculis celebrando, qui sui, omniumque suorum perpetuam in terris reliquit memoriam, consilio tanti Patris, ad te calamo parcere decrevi minime, quo certior fieres, Pompilium tuum clientulum, et mihi fere Germanum et Praeceptorem ad me venisse, cujus non me latuit Opus, cui Titulus est Solimaidos, a prima Apellaicae Gentis urbe sic dictus, a quo oriundus est ille rerum omnium Conditor Cristos, quem cuncta

gloria salve: 125
1.126  Ad Te nunc venio Titan, qui tempora novi
1.127   Solis motus Qui status est Coelo, qua sidera lege moventur
1.128  Ipse ego namque Deo duce Parcis stamina furtim
1.129  Accipio, latos agilis sublatus ad axes
1.130  Juppiter omnipotens me jussit sidera septem 130
1.131  Ferre retro aeternos Coeli

Tum tibi pręstantem regali stemmate prolem.
Perge modo et dignum tam pręclaris hymeneis
2.95   Te pręstare stude. Primę dux esto cohortis
Atque Palestinos uastator curre per agros,
Nec pecori, nec parce uiris. Prostrasse Goliam
Et pepulisse procul nostris a moenibus hostem
Non satis est, nisi Marte ferox aliena lacessas
2.100   Illorum populans fines, inuadere regni
Ausi qui dudum fuerant campestria nostri."

Quęrentesque dolo fallas, mea dextera letho
Te dabit et nostro mittere ad Tartara telo.'
Arma uiri euasi, quoniam mandata peregi.
Sed falli te forte putas? Animi tibi pandam
Intima sensa mei, seu parcis uera fatenti
2.505   Seu minus ignoscis. Non tam terrore minarum
Quam pietate meum studui saluare maritum.
Si non das ueniam, genitoris malo perire,
Dum pia sim, manibus quam coniux impia dici,

modo cures,
Nequando tradar regi sine more furenti nota
Infensoque mihi. Non ęquo examine uerum
Iudicat iratus, nescit moderamina mentis
3.120   Et rationis egens nec amicis parcere nouit." Ionathas respondet
Tunc Ionathas manibus geminis ad sydera tensis
"Testor" ait "diuum regem, me mente fideli
Cuncta relaturum tibi, Dauid, protinus illa,

3.500   Octogena uirum numero superaddita quinque.
Sed neque tot Saulis sedata est cędibus ira.
Iussit adhuc rabidus Nobę disperdere plebem
Non ętatis agens, nec agens discrimina sexus.
Nec pecori parcens. Animantia sustulit uno
3.505   Cuncta die. Nemo de strage superfuit ista Abiathar filius Achimelech
Pręter natorum iugulati antistitis unum
Effugio elapsum, proprio qui nomine dictus

uidebit.
4.255   Ipse boreę mentis tutor uindexque malignę." Saul
Obstupuit mutilata uidens sua tegmina limbo
Cisides animumque pium miratur in illo,
Insidiatori potuit qui parcere uitę
Ipse suę, iustam tanto quum posset ab hoste
4.260   Expetiisse necem seque excussisse periclo.
Hinc uictus pietate uiri certantis honestis
Contra arma officiis, postremo nullius unquam

Sed neque solius contentus cęde ruissem
In genus omne suum pariter grassanteque ferro
Orba domus dominum lugeret, pignora, seruos
Et mutas pecudes, catulis, mihi crede, nec ipsis
4.485   Parcere mentis erat. Tibi nunc ea cuncta remitto,
Cedo cuncta tibi. Tali tua munera lege
Insuper accipio, si me mea fata sequentur,
Vt quandoque tibi sim multo plura daturus.
Nunc secura uale, cuius

Sopiti steterant. Domini custodia quem sic
5.170   Delectet, mortis poenas est pendere dignus." Saul placatur
Agnouit uocem iam rex Dauidis et idem
Commotus pietate uiri, qui parcere uitę
Insidiatoris toties quam cęde nocere
Maluit, "Heus" inquit "nunquid Iesseia proles
5.175   Et meus es Dauid?" Cui statim reddidit ille: Dauid ad Saulem
"Dauid

Dauidi Saulisque domus priuata dolebit.
5.445   Hoc mea uenturum tibi, rex, predixerat olim
Mens afflata deo, cuius tu spernere iussa
Ausus es, indulgens genti inconcessa prophanę
Amalechitarum. Sed nequaquam tibi parcent
Arma Palestinę, quę iam fugis, impia gentis.
5.450   Succumbes uictus tecumque exercitus omnis
Hostis in arbitrium superatus protinus ibit.
Tu quoque cum natis Stygias demissus ad umbras,

Si uinces, uinces magna cum strage tuorum,
Si uictus fueris, uictum te nonne pudebit
7.150   A uictis? Desiste igitur reuocaque phalanges
Iam cessent urgere suos certamine fratres
Et tandem parcant cedentibus atque fugatis!" Ioabus respondet
His placide auditis sedata mente Ioabus
Respondit: "Si me rem talem, Abnere, petisses
7.155   Principio pugnę, cognato nemo cruore,

moestum, sed spectent, curia rerum
Ipsius quid agat, quid tractet, denique regni
Quis status externi, quę uis, inferre parantes
Arma minus ualidis, sibi quenque subdere semper
Imbellem cupidi, nec amicis parcere sueti.
9.75   Ergo noui regis mens talibus effera dictis
Ius uiolat commune hominum. Legatio tuta
Hostibus in mediis quum sit, comprendere amici
Legatos mandat, detonsis imperat illos
Ad

tamen hoc tacite, turba spectante sed omni'."
9.365   Pertimuit meritas culpę mens conscia poenas. Dauidis penitentia
Hinc Dauid peccasse dolens suspirat et inquit:
"Peccaui tibi, magne deus. Tu parce fatenti!" nota
Discite quam felix sceleris correctio, uel quam
Festinata reo uenia est indulta dolenti!
9.370   Continuo Nathanus ait: "Secernitur a te
Ęternę exitium

11.260  Certa dabat, forti committant pręlia dextra
Auxilioque dei freti certamina faxint, Dauid de Absalone solicitus
Absalona tamen ne lędant. Omnibus istud
Auribus ingestum cupiebat, parcere uitę
Illius ut uellent, tanto ferebatur amore
11.265  In natum quanuis ipsi postrema minantem.
Explicuere tribus in saltibus Ephraimę
Sese utręque acies. Instant torquentque sagittas,

11.410  Ille suo populo, pro quo tot pręlia gessit
Quemque Palestinis toties tutatus ab armis
Cum uultus sudore sui est capitisque periclo."
Talia dum iactant suspensi speque metuque
Et nec adhuc parci sibi poscunt, nuncius illis Dauid omnibus pepercit, qui Absalonem secuti fuerant
11.415  Aduenit regis Sadochus et Abiatharus.
Hi dixere simul: "Vobis timor omnis abesto!
Omnibus offensam

Beniamina tribus. Tum culpę conscius idem.
Prostratus coram submissa uoce profatur: Semeus poscit ueniam
"Peccaui, fateor tibi, rex, infanda locutus
12.15   Te contra, ueniam supplex peto. Parcere tanto
Laus tibi maior erit, mea quanto maior habetur
Improbitas. Igitur superet clementia crimen
In te commissum. Nequaquam iniuria, Dauid,
Vlla, reor, tanti est, ut non pietatis ob illam

In uos ille fuit crudelis: poscite poenas
Aduersus genus omne suum stirpemque cruentam,
Quandoquidem diuum sedet hęc sententia regi,
12.350  Vt Saulis facinus purgetur cęde suorum.
Oro, meo tantum uos parcite Miphiboseto,
Quem genuit Ionathas, mihi fidus semper amicus." Gabaonitę ad regem
Tunc illi memores, quę quondam funera passi,
Quas hominum clades, contra ipsos Saule furente,

Comparatio
Sternuntur miseri, ueluti succisa securi
13.315   Frondea silua cadit, flammis fomenta datura,
Siue rates pelago, domibus seu tigna futuris.
Atra lues nulli prorsus parcebat, in omnem
Ętatem sexumque simul furibunda ruebat.
Planctus ubique sonat tristisque ululatus ubique.
13.320   Funere nulla suo caruit domus. Orba parentem
Turba gemit, genitor priuatus prole reclamat

una cum grandioribus dissecasset. Videbatur enim, si id egisset, plus boni collecturus. At ille inscitiam illorum ridens: Certe, inquit, imperassem hoc falci, ut tempestiua tantummodo prata meteret, si aurita esset. Sed quoniam auribus caret, nihil audit, et quia ferrea est, nulli omnino herbae parcit; quocunque aciem suam uerterit, demetit omnia. Haec parabola uitae mortisque nostrae similitudinem tenet. Hodie iuuenes, cras senes sumus. Mors autem nemini parcens nullum aetatis facit discrimen, nullum sexus, nullum fortunae, nullum conditionis, nullum uirium. Rapit pueros et

tantummodo prata meteret, si aurita esset. Sed quoniam auribus caret, nihil audit, et quia ferrea est, nulli omnino herbae parcit; quocunque aciem suam uerterit, demetit omnia. Haec parabola uitae mortisque nostrae similitudinem tenet. Hodie iuuenes, cras senes sumus. Mors autem nemini parcens nullum aetatis facit discrimen, nullum sexus, nullum fortunae, nullum conditionis, nullum uirium. Rapit pueros et adultos, uiros et foeminas, diuites et egenos, dominos et seruos, fortes et infirmos. Insipienter itaque de illa querimur, cuius ea natura est, ut nullum habeat

consulturus. Rex itaque interimitur, et serui dimittuntur. Tantam autem ac tam raram clementiam Deus remunerare uolens, regem, qui occisus fuerat, non multo post et uitae et regno restituit. Cum autem rediuiuus regnaret, ex iis, quos redimeret, alii fideliter ei seruierunt nec laboribus nec uitae parcentes, ut pro tanto beneficio, quam possent, gratiam referrent. Alii uero nihil quicquam pensi habentes eius imperium spreuere, non modo quod ipse iuberet agere contemnendo, uerum etiam econtrario illud agendo quod uetaret. Postquam autem rex illos, qui non ita

atque oppida circum
Indefessus aget donec depellat ad antri
D110  Tartarei latebras, unde hęc emissa superne
Bellua ab Inuidia terras atque ęquora late
Infecit tabo sparsitque uenena per orbem.
Interea tu parce metu, compesce querelas
Et me pone sequens mea iam uestigia serua!
D115  Hinc ego te per regna traham pallentia Ditis
Vmbrarumque domos, ubi semper triste reorum
Lamentum fremit, infelix ubi personat horror.

ad sanctissimum Dominum nostrum multum deprecatorias, rogans et obsecrans reconciliationem Regis Francorum cum Sanctitate sua rejiciens omnem culpam preteritorum in Consilium, et multis persuadet ut Regi petenti veniam parcat, si non vult Regi, Delphino saltem successori et Regine que flens precatur veniam. Scripsit Pontifex acres litteras Helvetiis quod admiserint Oratores Gallorum. Si quid ulterius intellexero scribam Serenitati Vestrae

mire procrastinamus, poenitentię tempus effluat | et in peccatorum luto adhuc defixos repente mors occupet. Vide igitur ne te iuuenilis fallat ętas | ne salubre corpus et robustę uires decipiant. Nulli ętati parcit mors | et sicut senes ita et pueros rapit. quin immo rari admodum sunt, quos ad senectam usque patitur peruenire. Plurimos pręterea eadem dies sanos fortes-que incedere uidit | et exanimes concidere. Nulla uitę securitas est semper inter pericula

si poenitentia adsit, nihil obstare, quin benignitas diuina pręstet ueniam. Quale igitur uel quam magnum esse potest scelus tuum, quod te ad desperationem remissionis quiuit compellere? et de Deo non recte sentire, ut tibi poenitenti parcere omnino nolit, cum nunquam ad poenitentiam conuersis et in ipsum confidentibus non ignoscat? Dauid Si adulterium, si homicidium perpetrasti, utrunque Dauidi, cum se peccasse doluisset, est

Quoniam cum de Dei misericordia desperasset, tristitia superatus laqueo mortem sibi consciuit. Poenitenti igitur et petenti uenia datur; desperanti uero neque in hoc seculo neque in futuro parcitur. Quidnam igitur te ultro perdis desperando, cum iam certo scias | esse locum uenię, si ueniam poposceris poenitendo? Cur non potius cum Dauide peccatum lugente exclamas: ps. 50

turpem autem libidinem dementia comitatur. Diues pręterea ad inferendam iniuriam promptus est, ad tolerandam impatiens, inanis glorię cupidus, ęqualibus inuidens, humiles despiciens | ac proinde aliorum famę non facile parcens, opulentię ostentator, paupertatis irrisor, ad uitia audax, ad bonum animi tardus. Diuiti quoque multi inuident, plurimi insidiantur | et spoliis eius ditari cupiunt. Sed quanuis nemo insidietur, ille tamen metuit domi fures, foris latrones | et cibus illi pariter

de stercore errigit pauperem, ut collocet eum cum principibus, cum principibus populi sui. hoc Propheta in psalmo ait, quod in alio affirmat dicens: ps. 71 Iudicabit Dominus pauperes populi | et saluos faciet filios pauperum | parcet inquit pauperi et inopi, et animas pauperum saluas faciet. et iterum alio loco: ps. 73 Pauper et inops laudabunt nomen tuum. Ne cui tamen fraudi sit, de paupere humili,

Matth. x. Qui amat patrem aut matrem plus quam me, non est me dignus. et qui amat filium aut filiam plus quam me | non est me dignus. Ex tota autem anima Deum diligimus, cum ne uitę quidem nostrę parcimus, dum ei obsequimur, nihil timendo eos, qui corpus occidunt, sed illum potius, qui et corpus et animam potest mittere in gehennam. cum ipse dicat: Matth. x. Qui perdiderit animam suam propter me, inueniet eam. Hoc quidem

de dilectione, maiore studio et diligentiore cura sequendam esse demonstrat. Quicquid enim magis persuadere cupimus, hoc crebrius auditorum auribus inculcamus. Maximam autem charitatem illam esse dixit, quę ne uitę quidem nostrę parcere nos hortatur, dum consultum uolumus proximorum saluti. Et certe pręferendum est cuiusque hominis animę perenne bonum caduco et transitorio uitę nostrę bono. exempli gratia: sęuiente in christianos persecutione aliquis tormentorum

frater tuus in Tartarum corruat | quam uiuere | et ei in tanto animę periculo fluctuanti non succurrisse. Quod nisi ita affectus erga proximum tuum fueris, pręceptum (ut ego reor) non implesti charitatis. Quomodo enim alterum diligis sicut teipsum, si tibi parcis | et illum perire permittis? cum pręsertim patiendo pro Domino et te et illum saluare possis | et una cum illo ad martyrii coronam peruenire? Dominus pro seruis passus est, et tu pro fratre tuo pati recusas? apostoli-que sententię resistis dicentis:

Leuit. XXI Prohibet Lex, ut sacerdos uiduam uel repudiatam ducat uxorem, sed uirginem tantum. Nu. 31 Et cum Moyses Madianitas delere mandaret, uirginibus parci iussit. Iesus Iesus Naue, qui Christi Domini figuram ferebat, neque uxorem habuisse memoratur neque liberos. et illo duce populus Israhel Terram ingressus est promissionis. Helias. Heliseus Elias et Heliseus nusquam

Quod si ne uirgines quidem, quę fatuę erant, intrare beatitudinis ianuam potuerunt, quomodo intrabunt scortatores, adulteri, libidinibus die noctu-que seruientes? Si inquam neque continentibus | neque matrimonii fidem seruantibus parcitur, cum illa quę iussa sunt contempserint, quanto acrius torquebuntur, qui continentiam quoque stupris polluerunt? uel qui coniugii sanctitatem adulterii nequitia prophanarunt? Christus in Apocalypsi iratus clamat:

spolia | latentia quoque in monumentis cadauera excutere coepit. Nota (!) Sed et hoc quidem minus mirum quando iam nec aris nec templis Deo dicatis parcitur. Nostra ętate contigit | christianorum ecclesias a christianis prophanari, aurum argentum-que Deo consecratum per uim auferri. perinde ac si aduersus Deum, et non tantum aduersus homines

exercitus ductor non potuit pati pręfecture honorem laudem-que militię cum aliis partiri, et Amasam collegam suum amice alloquens incautum interemit. Nullo itaque scelere abstinet superbia | nec rapinis nec cędibus parcit, dum supra omnes eminere atque excellere appetit. Aduersus hanc per os Abbacuch prophetę Spiritus Sanctus clamat: 2 Vę qui congregat auaritiam malam

alterum foedius desęuit | quam in seipsum irę impatiens Achitophel? Recte itaque dicitur: Iob. 5 Stultum interficit iracundia. quando quidem eo usque insaniunt, ut nec suę uitę parcant, et dum in alterum sęuiendi negatur facultas, in semetipsos grassantur. maledicti in sanctos Sunt pręterea qui irati sanctos maledictis lacessant, sed cum Dominum eadem oris petulantia non formident,

risisse se negauit. Abraham per angelum admonitus de futura Sodomorum euersione et Gomorreorum: Ne perdas, inquit, Domine, justum simul cum impio! Respondit Dominus, si decem ibi inuenirentur justi, quod parceret ciuitati. Abraham abiit et peregrinatus est Gerraris. Dixit Saram sibi esse sororem, et rex Gerrarę Abimelech eam sibi uendicauit. Mox ab angelo monitus intactam restituit uiro.

arguitur dicentibus, quod Deus aliquo offensus peccato tot mala ipsi inflixerit. Respondit Iob grauius esse quod patitur quam pro magnitudine peccatorum, quę commisit. Et tamen: Affligens me, inquit, dolore non parcat, nec contradicam uoluntati Dei mei. Deinde ait: Militia est uita hominis super terram et sicut dies mercenarii dies eius. Postremo se peccatorem fatetur et: Peccaui, inquit, quid faciam tibi,

indigenis possessa est. Hungari pannoniam occupant. Quibus gentibus dei benignitate in Catholicam fidem receptis tranquilla fuerant superiora tempora. Ecce iisdem ab oris longe atrocior tempestas proterens euertensque omnia funditus / ne nostris quidem visceribus parcit. Cuius leuissima primordia in magnam vim se attollentia consideranti multum profecto admirationis / plurimum timoris afferunt. Non enim Thurcae Origo thurcarum. quadrato agmine / non instructo exercitu / non militaribus copiis / non iis demum viribus / vt aperto

Quae res quum primo in Dalmatia Dalmatia. sub Venetorum dominio impune succaederet / in idem scelus traxit Istros / Istri Carnos Carni. Hungaros Hungari. quoque ne episcopis quidem parcentes. Solus autem Rex Hispaniae aduersus infideles prospere pugnando fidem Catholicam tutatus est: Poenos enim quos Saracenos appellant / diuturno bello contusos defatigatosque / atque a Betica / quam occupauerant expulsos Poeni ex Hispania pulsi. vsque in Aphricam

Romanos aequauit / Hierosolyma diruitur. atque Hebraeos transgressos fines iusticiae vagos per orbem afflixit / Hebraei hodie quoque affligunt ac in hanc vsque diem affligit: si tot amplissima regna florentissimasque Respublicas euertit: num parcet vestris flagitiis? num contagionem istam impune vagari dimittet? En Thurca flagellum dei Thurca flagellum dei. distrinxit cruentum gladium / vt has extirpet iniquitates: eluentur sordes / et fiet vnus pastor et vnum ouile: Atque / quod minime putes / deus inimicos

Thurcis oppida: Thurcarum crudelitas qui non proeliantur vt prouincias faciant / vt tributa ciuitatibus imponant / nempe solidum quaerunt imperium: alibi indigenis eiectis / alibi puberibus interfectis / alibi nec pueris / nec foemineo sexui parcentes, vrbes maxima rabie inuadunt / occupant / prosternunt. Videres effusas per domos et templa flammas / ac ingenti fragore tecta corruere: Euersae Christianorum vubes. hinc a complorantibus / illinc a saeuientibus ex sublato clamore vnum horribilem sonum effectum:

putas nolle miserescere et uelle sacrificare. Misericors autem medicus: Non ueni — inquit — uocare iustos, sed peccatores. Hoc est non eos, qui non indigent, sed eos, qui indigent miseratione. Proprium enim bonitatis diuinę est misereri et parcere, misereri peccatoribus, parcere poenitentibus, pertinaces autem et sine fine peccare intendentes poena, quę finem non habet, punire. Non est itaque iustus, qui hominem in delictis pereuntem cernens negligit, dummodo illum corripiendo et monendo possit a periculo liberare.

sacrificare. Misericors autem medicus: Non ueni — inquit — uocare iustos, sed peccatores. Hoc est non eos, qui non indigent, sed eos, qui indigent miseratione. Proprium enim bonitatis diuinę est misereri et parcere, misereri peccatoribus, parcere poenitentibus, pertinaces autem et sine fine peccare intendentes poena, quę finem non habet, punire. Non est itaque iustus, qui hominem in delictis pereuntem cernens negligit, dummodo illum corripiendo et monendo possit a periculo liberare. Deserit enim primam ac

liberos suos ab ingressu collegii monachalis. Impii patres, ingratę matres! Filii uestri relicta terrenę uanitatis syndone ad Ecclesiam confugiunt; uos fugientes persequimini, uos eos, quantum in uobis est, illi seruire uetatis, qui Filio suo unigenito non pepercit, ut uobis parceret, morti eum obtulit, ut uobis uitam donaret. Hancne tanto benefactori uestro rependitis gratiam, ut ab Ecclesię limine arceatis filios uestros, in qua diuino addicti cultui Deum laudent ab omni iniuria securi, ab omni terrenarum rerum solicitudine soluti? Quid, quęso,

eius magnitudinem denegas. Pro salute omnium ille et ludibria pati et interimi uoluit, et tu eum in te minus clementem fore existimasti? Recte te commissi poeniteret, si de uenia non desperasses, si eum, quem offenderas, rogasses. Sed quoniam tu tibi non pepercisti, nec ille parcere debuit, ut tibi parcatur nolenti. Laqueo te ipse suspendis, et in laqueum mortis ęternę lapsus es, non minus in temet crudelis quam in Dominum ingratus. Vtrunque grande flagitium, sed uenię diffidentia maioris in Deum infidelitatis signum.

Pro salute omnium ille et ludibria pati et interimi uoluit, et tu eum in te minus clementem fore existimasti? Recte te commissi poeniteret, si de uenia non desperasses, si eum, quem offenderas, rogasses. Sed quoniam tu tibi non pepercisti, nec ille parcere debuit, ut tibi parcatur nolenti. Laqueo te ipse suspendis, et in laqueum mortis ęternę lapsus es, non minus in temet crudelis quam in Dominum ingratus. Vtrunque grande flagitium, sed uenię diffidentia maioris in Deum infidelitatis signum. Sequitur:

loquebare. Tuis saltem suauissimis sermonibus consolare miseram. Ecce nunc a tua cruce diuelli nescio, in illa te pendentem aspiciens, in illa tecum mori cupiens. Post hęc, ut reor, ad Iudeos conuersa uociferabatur* dicens: O uos, qui crucifixistis Dominum meum, quare mihi parcitis, ancillę eius? Illum damnastis innocentem, quare me uiuere sinitis peccatricem? Vt morte saltem dolorem meum finiam et amorem meum Iesum in tormentis morientem ultra non uideam. Heu, heu me miseram et infelicem, quod Domino meo moriente uiua relinquor, quod ipso

docebant, inquit, eam, hoc est Hierusalem. Quid docebant? Eum uidelicet, cuius uice tristabantur, esse iustum atque ab omni criminis suspitione alienum. Vnde sequitur: Non est enim populus sapiens. Propterea non miserebitur eius, qui fecit eum, et qui formauit eum, non parcet ei. Propter insaniam igitur increduli populi et iniqua iudicia ipsa Hierusalem Deo ulciscente passa est excidium. Tunc Symon Cyreneus angariatur, ut portet crucem post Iesum. Hic gentis externę homo — Cyrene enim oppidum Lybię est — significauit

charitatem figurabant: Ioseph fratribus beneficia conferens, a quibus uenditus fuerat in seruitutem; Moyses pro illis in terra prostratus orans, quorum insultibus ad tabernaculum coactus fuit confugere; Dauid persecutori suo Sauli *corr. ex Saule semper parcens lugensque interemptum a Palestinis atque idem pro salute Absalonis, filii sui, regnum sibi erripere nitentis uehementer anxius ac sollicitus; Heliseus etiam propheta Syros, qui ipsum necatum uenerant, offendi uetans. Regem enim Israhel illos perdere uolentem inhibuit et

Illud pręterea, quod uictis Amazonibus Hippolites baltheum rapuerit, nunquid tu putas forti uiro conuenire, ut cum foeminis bello decernat? An non uidemus uiros ipso corporis robore foeminis semper pręstitisse? An non plures expugnata urbe ciuibusque cęsis, foeminis atque pueris parcitum fuisse legimus, ut pote sexui ętatique imbecilli et infirmę? Attende igitur, quanto dignius laudabiliusque baltheo isto nostri utantur. Nouam nuptam baltheo Veneris, quem ceston appellant, cingi mos fuit. Ille igitur uictis Amazonibus baltheo spoliat Hippoliten, qui superatis

sunt Dalmatae, usque ad fugam audientium, ut dicitur, loquax. Quos ubi ad ulciscendam iniuriam satis concitatos uidit ― quippe Hungari his, quos mercede colunt, fere in omnibus promptissime parent, tantique eos faciunt, quorum se amicitiae dediderunt, ut ne consanguineis quidem, si iussi sunt, parcant ― merum circumferri largius more patrio iubet, quo furiosa iam incensos oratione uino etiam, cui gentes in septemtrionem uersae deditissimae sunt, magis efferaret. Itaque monachus, ad quem maxime liberalitas, patientiae uirtus,

Vuladislauum regia haudquaquam accepturum insignia priusquam sibi Beatricem matrimonio iungeret. Hanc etiam Hungarorum fraudem quidam Itali reginae amici, ut est illa natio callidi ingenii, prospicientes, eam pecuniariae idemtidem admonebant iacturae, consulentes parceret pecuniis, quas per largitiones frustra absumeret, nec promissis Hungarorum fidem haberet. Quid enim iam obstare, quo minus uerae nuptiae fiant, regno a Vuladislauo inito? At illa, utpote sorti suae destinata, nullius salubris consilii patiens, suis

suis amicis suadentibus irasci, nec existimare, uti sese res habebat, Hungaros illius tantum auribus seruire, regnum uero eius uehementer auersari, forte confisa seu Romanis legibus, quae ex nudo etiam consensu sponsalia constituunt, seu ne, dum per tenacitatem pecuniis parcit, excusationem Hungaricae fraudi uideretur dare, malens plane alieno dolo quam suo uitio a regno decidere. Crediderim Beatricem, alioquin singularis foeminam ingenii, diuina constitutione, cuius sane lege

fere ob ingentes sumptus erat indigus numeraret, donauerat, siue cupiens hominem ex opifice in equestrem dignitatem prouehere ― magno enim studio ille rex ferebatur obscura illustrandi ― siue ambiguae possessionis donatione, ut erat ingenio callidus, opifici imponens pecuniis suis parcere uoluerit. Igitur, ubi scalptor animaduertit regis beneficium sibi ereptum esse, simulque mercede debita se fraudatum ― quippe hunc quoque prior, castello de improuiso occupato, possessione sua expulerat ― coepit non modo de aduersarii iniquitate conqueri, sed etiam regis Matthiae

regum instituto militare cogitur, et regnum ab hostibus armis tutari. Quo circa maxime accusandi uidentur horum temporum quidam reguli, qui supra quam decet his, quibus minime conuenit, largos sese interdum exhibent, quum in ornandis militaribus uiris ac de se bene meritis mirifice parci sint. Per idem fere tempus multi principes uiri, qui metu Matthiae Coruini domo profugerant, atque uoluntarium consciuerant exilium, in patriam reuersi patrimonium partim ui atque armis,

frequenti uexabant incursione, pecora pariter hominesque, quos casus obtulisset, abigebant, tantumque audacię sibi sumunt nullo obsistente ― omnes enim tormentorum, quae plumbeas emittebant pillulas, ut ante dictum est, incesserat timor ut ne regionibus quidem longius positis parcerent. Itaque Paxon oppidum, quod ab Alba circiter quinque et triginta millia passuum abest, in ripa Danubii situm ex improuiso aggressi, aliquot, qui in portis sese hostibus opposuerant, trucidatis, diripuerunt, aegreque ab oppidi incendio, uicti sacerdotum, quos

praemendorum inimicorum occasionem, sacerdotali ueste deposita profanam sumit, collectaque perditorum hominum ac latronum manu agros inimicorum, quasi belli iure liceret, uastare coepit, eoque sceleris processit, ut ne his quidem uicinis parceret, a quibus nulla iniuria erat lacessitus. Inconcessum, enim, ubi per nefas eduxeris gladium, eo non abuti haud facile est. Quod ubi Paulo Cinisio, et suopte ingenio homini fero, et malis sacerdotibus hosti

Petrus Dotius centum, Berislaui ducentos. Caeterum multos procerum, qui non parua manu reipublicae operam nauare eo bello poterant, silentio praeteriui, qui scilicet aut res priuatas communibus praetulerant sumptibus propriis parcentes, aut hostibus adhaeserant, necdum in patriam redire ausi metu tacito per conscientiam scelerum animis insidente, quandoquidem regnum Hungariae oppugnari absque ciuium armis haud quaquam potuit. Stephanus palatinus contra

stipendio se fraudari, hostibus prope infestiores per agros uagari incipiunt, seque iumentaque absque precio alere, nec modo esculenta agricultoribus eripere, sed, etiam id quoque impune futurum rati, eos suppellectile spoliare, nec rusticae per licentiam militarem interdum parcere pudicitiae. Quae profecto quum rex aut omnino ignoraret, aut ad ea metu maioris tumultus, seu insita negligentia conniueret, omnibusque ea intolleranda esse uiderentur, nec tamen Boëmi rapiendi atque iniuriarum finem facerent, Baciensis ciuitas, communicato cum caeteris circa

subsequi solet. Etenim genus hominum est laboris, inediae, uigiliae, aestus, algoris tolerantissimum, animi ad omnia pericula, et ipsam mortem subeundam pro gloria et regis sui amplitudine promptissimi. Vitam parcam ac duram, atque ab omni alienam luxu ducunt. Maior anni pars aut sub dio, aut sub tabernaculis fronde seu culmo intectis agitur, atque quum iter faciunt, uel in expeditionibus sunt, si sol aestiuus feruet, aut imber incesserit, eadem penula ex subcoactis

morbo, fameque magna ex parte confecti, et ob id certaminis studio auersi, ne tentato praelio dissipantur. Qui uero per ualetudinem effugere nequiuerunt, positis armis hosti sese dediderunt. Dux Hispanus arbitratus non minus decorum esse uictis parcere quam hostes superare, suos a caede hostium inhibuit, Francosque armis spoliatos dimisit incolumes. Quosdam etiam ex hostibus illustriores uiros, Christiana ac rara uictoris in deuictos usus benignitate, ne in itinere necessariarum rerum inopia deficerent, memor humanarum rerum

castris est, discedere solent. Turca igitur, conserto praelio ac uehementer per mutuum odium accenso, quum uidisset utrumque sui exercitus cornu ualde premi, Europaeos ingenti etiam cęde prope stratos (Asiaticis enim Sopheni, ueluti cognatis, quantum fieri poterat, parcebant), iamque Sophenos superiores ac successu rerum exultantes in subsidia Turcaica, ubi Selynes ipse curabat, impetum facere, iubet libratores ferreas pilas e maioribus tormentis in irruentem hostem torquere eumque a munitionibus arcere. Qui, ut imperatum erat, igni tormentis admoto

occurit, iter Turcis pro uiribus infestum redditurus. Non fefellit Turcas hostium aduentus: itaque inter se inuicem cohortati Iamberdinum inuadunt. Nec Cercassi certamen detrectarunt, haud satis memores suae paucitatis, atque adeo pugnam magno animo capessunt, ut sibi minime parcentes hostibus haud incruentam uictoriam reliquerint. Iamberdinus et ipse saucius, postea quam uidit fortunam hostium esse, in interiorem solitudinem cum paucis refugit, atque ubi procul a conspectu Turcarum fuga

milites Cercassi, qui in urbe comprehendi potuerunt, omnes caesi. Coeterorum ciuium uiolatus est nemo, nihil cuiquam ereptum, nulli uis illata, et quia urbem non captam, sed liberatam Selynes uideri uolebat, et quia, ut fortis est armatum hostem persequi, ita magnanimi inermibus parcere. Velim Christiani hanc Machomethani hominis mansuetudinem in expugnandis urbibus imitarentur, quorum plaerique, quum urbes ui capiunt, non modo caedibus ac direptionibus non temperant, sed etiam ubi egesserint omnes deuictorum fortunas, in pudicitiam foeminarum, ne religione

Velim Christiani hanc Machomethani hominis mansuetudinem in expugnandis urbibus imitarentur, quorum plaerique, quum urbes ui capiunt, non modo caedibus ac direptionibus non temperant, sed etiam ubi egesserint omnes deuictorum fortunas, in pudicitiam foeminarum, ne religione quidem sacris parcentes, impii homines impetum faciunt, putantes tum maxime se uictoria egregie usos, quum eam inhumana libidine ac crudelitate foedarint, qui rursus, si forte in Machomethanum

nomine censentur, Pater Beatissime, opem tuam implorantibus, te adesse et auxilium conferre decet. Tu enim omnes Christianos aeque ac parens liberos fouere, hisque consulere debes, nec modo externa et fortunae bona pro his erogare, sed etiam, ut Christus ait, uitae proprie, si res poposcisset, non parcere. Quandoquidem princeps es Christianae reipublicae et pastor ouium, pro quibus ipse Christus cruci affixus sanguinem suum fudit, tuaeque Ecclesiae res decoquit, quam immanis hostis sibi adiungit. Nulla tamen unquam gens, absit uerbo inuidia, Hungaris dignior auxilio Sedis

deest auctoritas, ad edictum pauci admodum conuenere. Quidam enim, diutino ocio desides, militiam detrectabant, aliis pecunia ad equos et arma paranda deerat, nonnulli, et hi haud tenuis fortunae uiri, auaritia deprauati, ut sumptibus in expeditionem faciendis parcerent, paucis in spetiem militibus ad regem missis, ne dicto non audientes uiderentur, et ob id proditionis notati aliquando poenas luerent, domi latitarunt. Itaque rex a suis pene desertus, ne omnino Taurunum indefensum relinqueretur, obsessisque animus perinde ac a rege destitutis concideret,

ad bellum gerendum re instructi neccessaria; regni procuratorum simul negligentia, simul auaritia, ne regem ipsum Lodouicum in crimen traham, quem ob aetatem haud equidem accusandum censeo (nempe in arce ex totius regni tutela conseruanda magnopere uigilandum fuit, nec ullis sumptibus parci oportuit); praesidii inconstantia ― est enim fama satis constans Hungaris, qui in praesidio fuerant, non adeo cibaria defuisse, fameue eos laborasse, quin obsidionem per mensem adhuc tolerare possent, quo exacto Turcam incoepto abiturum fuisse ferunt; Moesorum proditione, hostili

** hesternum g: externum MKZ 265 * parcentes KZg: parcente M ** exseuiret (ex exeuiret emend.) K: exęuiret Z:

hesternum g: externum MKZ 265 * parcentes KZg: parcente M ** exseuiret (ex exeuiret emend.) K: exęuiret Z: exeuiret M

partim uastantur, partim sublatis cultoribus deserti obsitique spinis, non frugibus germinant; muris tantum defendimus salutem satisque habemus quod nondum oppida ipsa Delmatiae nostrae obsideantur atque oppugnentur, intercedente nescio quo adumbratae pacis foedere. Solis ergo urbibus parcitur; cetera omnia predae rapinisque exposita sunt. Tunc autem et urbes ipsas perfidus ille procul dubio inuasurus est et dominis nostris Venetis, quibus nunc se amicum simulat, bellum aperte indicturus cum aliorum regna oppresserit. Pax Maumetana cum Christianis Quomodo enim

carmine complexus sum, exponere libuit. Siquis huic Scripturę magis congrua monstrauerit, eius sententię adhęrere non me pigebit. Interim et mea contentus ero dummodo a religionis nostrę fide nusquam aberret. Hoc autem a lectoribus nostris postulo, ut inconcinitati uerborum meorum parcant, et ad diuina altius quam a me explanata sunt contemplanda suopte ingenio insurgant. Talibus enim occupari, in Deo uiuere est. Cui laus et gloria semper. AMEN. 152v dummodo... semper. notatum

3.198  Exoptat, natus nobis est aurea proles
3.199  Francisci Mariae ducis, ut scis, filius almus,
3.200  Fonte sacro puerum perfundas, conditor ingens,
3.201  Pensaque parcarum durent sibi tempora longa,
3.202  Vt fiat uirtutis honos et crimina rerum
3.203  Irrita perpetuo expellat casusque nocentes
3.204  Auertat nobis, pacemque imponere rebus

3.326   Iuppiterem poterat, passim prostratur et omnis
3.327  Turba uirorum, penetrant clamoribus ethera celsa,
3.328  Pectora pectoribus collidunt: Parce, redemptor, Humile genus hominum.
3.329  Parce piis precibus, superum rex, parce nephandis
3.330  Criminibus nostris, nostrum miserere, creator.

omnis
3.327  Turba uirorum, penetrant clamoribus ethera celsa,
3.328  Pectora pectoribus collidunt: Parce, redemptor, Humile genus hominum.
3.329  Parce piis precibus, superum rex, parce nephandis
3.330  Criminibus nostris, nostrum miserere, creator.
3.331  Talia dicentes esurgunt, splendor et omnes
3.332  Humanos uisus penetrat,

3.327  Turba uirorum, penetrant clamoribus ethera celsa,
3.328  Pectora pectoribus collidunt: Parce, redemptor, Humile genus hominum.
3.329  Parce piis precibus, superum rex, parce nephandis
3.330  Criminibus nostris, nostrum miserere, creator.
3.331  Talia dicentes esurgunt, splendor et omnes
3.332  Humanos uisus penetrat, mirrantur ubique

mortem cuius quantum aegre tulerit, elegia meo nomini dicta luculenter indicat. Quo defuncto gubernationem familiae, durissimam prouinciam (uti saepe quere batur), uel inuitus suscepit. Celulam in parte aedium cum libris ac parcissimis sumptibus amplexus adamauit. Per annos circiter quadraginta cum Musis occlusus diuinis uoluminibus, lucubrationibus, uigiliis, ieiuniis, cilicio, orationibus ac durissimis flagelationibus non sine asperrima pęnitentia die noctuque insudauit. Per posticum celulę ad templum gloriosae

Thraciae Myssiaeque partem necnon et uniuersum Illyrium complexus, late patentes regiones Macedoniam asserit nuncupari? inter Bisantium et Polam terras positas Thucidides appellat Macedoniam. Ac si aperte dicat. Thraciam Myssiamque ac Illyrium a Macedonibus minime parciendas fore existimo, quia Thraces Myssiosque ac Illyrios eodem generis uinculo Macedonibus colligari non ambigo. Astipulatur his Alexandri Magni Macedonis titulus, quo se regem Macedonum et Graecorum esse manifestat, necnon et genuina Macedonum et Graecorum in

1.140  Terribili fremit ore, simul furialis Erinnys
1.141  Clauditur aeratis gemino sub lumine ualuis,
1.142  Et tuus Imperium terrae, quam circuit omnis
1.143  Oceanus, gentesque omni regione subactas
1.144  Possidet Augustus Caesar, felicia parcae
1.145  Fila trahunt, Populi tranquilla pace fruuntur.
1.146  Quid detestandum scelus execrabile dicam.
1.147  Foemineus sexus sine partu, infandaque passi
1.148  Heu miseri accelerant fatum, et qui semina uitae
1.149  Irrita disperdunt

super ut iudex, et sim partitor adegit?
10.315  Separet an fratres? qui congregat, aut Mediator
10.316  Ipse dei atque hominum terrena negocia tractet?
10.317  Omnis auaritiae culpa tunc esse cauendum
10.318  Edocuit, nec enim parcae cui stamina uendunt,
10.319  Vita nec ullius thesauro stat, nec opum ui.
10.320  Vt magna immenso quum sese copia cornu
10.321  Fudit, et ipsa suas stupuerunt horrea messes,
10.322  Diuitis agricolae non se capit uber in arctis

nam structis collucet regia mensis.
10.656  Horum autem retrahens se longe quisque refugit.
10.657  Primus enim excusat mercati praedia fundi,
10.658  Et rogat, allectant ea me, et libet ire uidendum.
10.659  Alter emi iuga quinque boum, rogo parce, probari
10.660  Illa uolo, sine me uideam quid talia possint.
10.661  Ast alius noua nupta domi me detinet inquit,
10.662  Hinc nequit auelli permulsus coniuge blanda.
10.663  Tum famuli redeunt, dominoque ea cuncta reportant.
10.664  Ast

Et benefacta uirum per tot collata phalanges,
15.176  Teque ream mendax o, tanti nosce furoris.
15.177  Sufficit examen uestris si legibus inquit
15.178  Pontius, hinc pariter sententia iure sequatur,
15.179  Tollite, conficite hunc, sceleri nec parcite tanto.
15.180  Non licet hoc nobis, dedit huic responsa sacerdos.
15.181  Nam sua fata deus sic est sortitus Iesus,
15.182  Euoluitque uices, quas iam praedixerat auctor.
15.183  Criminibus falsis alii latrare, nugasque

15.500  Tristibus insequitur planctuque ululante querelis.
15.501  Christus ut assurgens ultra processerat aegro
15.502  Corpore, conuersoque haec ore sequentibus infit.
15.503  O, Matres solymae, matrum quoque germina chara
15.504  Parcite me deflere, super uos flete ad ipsas,
15.505  Flete super natos, uester quasque edidit aluus.
15.506  Namque dies aderunt, quibus illae talia dicent,
15.507  O, uentres steriles qui non genuere beati,
15.508  Quaeque sibi nullos lactarunt ubera

Beatissime pater ac domine, domine clementissime! Servitutis meę humillimam ad oscula pedum Sanctitatis Vestre commendationem. Quod ad Vestram Sanctitatem rarius scribo, id duabus de causis accidere solet: et, quod parcendum mihi existimo Vestre Sanctitatis occupationibus, et, quod ipse, quam soleo esse, plusquam satis occupatus. Accedit et illud, quod non ignoro dominum baronem omnia perscribere ita, ut nihil supersit mihi scribendum. Nos in quantis

fuerint: alioquin parricidium esset ciuium sanguine manus commaculare: quos tamen uniuersos praeter capita factionis aduersae incolumes uolui: undique mea uox in Pharsalico praelio circumsonabat, ut ciuibus parceretur: multique iam profligatis omnibus aduersariis, et bellis ciuilibus extinctis mea clementia seruati sunt, quum poenam iure belli meruissent.

populis ex Capitolio dicant. Quare superuacua mihi uidetur haec tua de posteritate sollicitudo: quę necessitas allatura est, humano consilio repelli nequeunt aut immutari: nam et princeps poetarum cecinit: Non potis est fixas parcarum auertare leges . Sil. It. 9,475: nec speret fixas Parcarum uertere leges. SyL.

de posteritate sollicitudo: quę necessitas allatura est, humano consilio repelli nequeunt aut immutari: nam et princeps poetarum cecinit: Non potis est fixas parcarum auertare leges . Sil. It. 9,475: nec speret fixas Parcarum uertere leges. SyL. Quae postremo de ui fatorum adiecisti, inexplicabiles anfractus

execrationesque commemorem? multi, per Iouem, inuenirentur Arbacti qui regem adeo delicatum, adeo delibutum unguentis, nidore, corollis, meroque redolentem Sycioniisque indutum calceis et ueste Coa inter mulierculas pensa parcientem una cum suis psaltriis, spintriis, tineis atque soricibus aule ad extremam desperationem compellerent. Set statuatur ciuitas non magis in odium quam beneuolentiam propensa, tuique similis tyrannus appetentissimus laudis

comiti Ioanni Hardegh viro strenuo et industrio et qui circa regem ab initio fuerat diligentissime versatus, regi inter paucos charus. Nocte et die, quae pugnam insequuta est, hostes in omnes partes propinquas cursu effusi obvia quaeque vastaverunt et combusserunt nulli mortalium parcentes, non sexui, non aetati, non religioni, omnia foeda et crudelia in miseram gentem exercentes. Neque est mearum virium cladem illius noctis et sequentium dierum deplorare, quae tanta fuit per omnem illam Hungariae citerioris partem, ut non possim mihi persuadere ab ullo unquam hoste

Imperium, non Magistratus, non sacra, non caetera ornamenta amisit. Gotthorum clementia ergo uictos. Postea Gotthos, quanquam ex longinqua obsidione irati uehementius essent, legimus ita moderatos esse in uictoria iram, ut edictum etiam propositum pacis, ut parceretur his, qui in templa Christianorum confugissent, et ut urbs sine caede diriperetur. Atqui hoc tempore tantum abfuit, ut a sacris rebus abstinuerint uictores, ut non cupidius aliunde praedati sint. Hispanorum et Germanorum dira auaritia. Caedes factae tota urbe

barbara tela tuli.
Nec fuit inventus qui pro me hoc munus obiret
Alcides nec qui fasce levaret eo.
Sola repugnabam, traxi tot sola labores,
Sed victa non (mihi credite) cadam sola.
Pascere crudelis parto fortuna triumpho,
Pascere, nec telis perfida parce tuis.
Vicisti (fateor), vicisti, quid mea cessat
Tertia Parcarum rumpere fila soror?
Vel potius, si rursus habes, o Diva, regressus
(Ut perhibent), si nec perpetuo una manes,
Respice nos alacri vultu risuque benigno,
Omnipotens, mersae

Alcides nec qui fasce levaret eo.
Sola repugnabam, traxi tot sola labores,
Sed victa non (mihi credite) cadam sola.
Pascere crudelis parto fortuna triumpho,
Pascere, nec telis perfida parce tuis.
Vicisti (fateor), vicisti, quid mea cessat
Tertia Parcarum rumpere fila soror?
Vel potius, si rursus habes, o Diva, regressus
(Ut perhibent), si nec perpetuo una manes,
Respice nos alacri vultu risuque benigno,
Omnipotens, mersae porrige, quaeso, manum.
Sola homines summo deturbas culmine rerum,
In

spero exhaustis post tandem mille periclis,
Hostibus hic victis, Ungara sceptra reget.
Hunc mea progenies, hunc vobis sumito regem,
Desere vicini tecta cruenta ducis.
Hic libertati vos optat reddere, at ille
Vestra in servili ponere colla jugo,
Hic vobis parcens externo milite bellat,
Vos ille inter vos stringere tela jubet.
Ne vestras in vos assuescite vertere vires.
Projice tela manu mox mea progenies
Et venias veniam peccati exposcere tanti
(Rex est hic mitis), ne dubita, dabitur.
Mitte meos ad

VANITAS VANITATUM, ET OMNIA VANITAS
Heu, male consulti, quid toto frangimur aevo,
Dum quaeruntur opes, gloria, laus et honos:
Si mors nec miseros audit, nec surda beatos;
Extinguitque prius, quam meliora videt,
5  Nec parcit plebi, nec Regum sceptra pavescit,
Et juvenes pariter corripit atque senes.
Frustra igitur tumidas spes nostrum quilibet urget,
Nostrae sub fato vitaque spesque iacet. AD SE

poterit: truncis admota securis
1.90  Stat pridem, penitusque recidet inutile lignum."
1.91  Nec Christus parcit post hęc incessere dictis,
1.92   Namque

marmora textu.
1.438  Splendida simplicitas turpi sine labe nitebat,
1.439  Spes ciui certa angustis in rebus egeno.
1.440  Hic non parca manus miseris alimenta ministrat.
1.441   Nam uitę cultu peregrinę accommoda genti
1.442  Hospitio semota domus

certę sententia cędis
1.671  Stat contra, tantumque cadat sub iudice Christus,
1.672  Iam non dedecori, sceleri non parcitis ulli.
1.673  Quęsiuit quę signa dari gens improba nuper,
1.674  Nunc uisis eadem tolli festinat Iesum.

Exoritur casus, faciesque miserrima cędis.
2.594  Heu regni crudelis amor! Athalia sęuit,
2.595  Nec pueris fera quod mater, quod foemina parcit.
2.596  Effugit insanam de strage strage]

Consultis. . . 649 usum] II Par 34, 22-28 proceres referunt responsa; futurum
2.647  Vrbis ut excidio gentis delicta luantur.
2.648  Interea regis pietati parcitur, irę
2.649  Subtrahitur meritę populi breue tempus in usum.
2.650  Aegyptus

quamuis. . . Iesus] Mt 26, 20-26; Mc 14, 18-21; Lc 22, 21-23; Io 13, 21 monitu non parcat Iesus.
3.345  Illum ob auariciam candescens efferat ira,
3.346  Insanus nec stare potest, sed mente furebat,
3.347  Et misero corpus

4.536  Este uiri, duret per cuncta obstantia uirtus,
4.537  Et reuocate animo memores exempla Magistri.
4.538  Namque dies uobis blandiri haud parceret ultro
4.539  Humanus, modo si libeat captare fauentem
4.540  Fortunam populique leues tam mobilis auras.
4.541  Sed

5.305  Eia age tu gnatum nunc respice uera dolentem,
5.306  Tamque graui imposito depressum fasce leuato!
5.307  Si fieri et liceat, pręsentia pocula transfer,
5.308  Parce, oro, potu hoc tormenti et mortis acerbę!
5.309  Sed nil decreto fati pręscribo uetusti:
5.310  Id maneat, sit nostra tuę subiecta uoluntas."

huic ingenium, non uulgo quale, cupido
6.389  Nulla uirum exagitat, degit contemptor honorum
6.390  Atque uoluptatum, grauis obiurgator in omnes
6.391  Inuehitur, nulli parcit maledicere noxę. noxę] e marg. pro

Hic. . . 291 inflet] Lc 23, 27-31 dictis breuibus questum interrupit Iesus:
8.281  "Parcere fas lachrimis pro me, fas parcere uerbis,
8.282  Vobis excidii excidii. . . hanc]

Hic. . . 291 inflet] Lc 23, 27-31 dictis breuibus questum interrupit Iesus:
8.281  "Parcere fas lachrimis pro me, fas parcere uerbis,
8.282  Vobis excidii excidii. . . hanc] e

pares et uoto pectoris uno,
8.580  Nobilitas generis quibus una et gratia mentis.
8.581  Hi non parta domi condebant paupere cultu
8.582  Contenti, iuxta uictu quoque uiuere parco.
8.583  Illis diuitię, quicquid mens alta recondit,
8.584  Fortunę quas non iniuria commouet unquam.
8.585  Non

ei, ut ex hac uita uitę aeternę nobis fructus nobis fructus ] fructus nobis Fe fructus proueniat, non opus ut dissideant inuicem et exerceant mutuo simultates, dilanientue fidei unitatem. Si quid ergo dissidii fratri cum fratre suo est, totius reipublicae parcant offensioni, a ferro temperent: adeant qui prudenter inter eos cognoscat, et stent iudicato, iudicato ] iudicatis Fe seruato more legibus pręscripto. Vindicandę fidei omnium esto unus animus, alioquin futurum, nisi fuerimus prudentiores, ut sensim ruant

11  Huc studio florum, tectis egressa paternis
12   Defertur facili virgo Ruthena pede.
13  Quam non alliciant tempe haec formosa puellam
14   Cuius adhuc mentem florea serta tenent?
15  Non bene conspecto sale parcit ouicula linguę, (15)
16   Non bene conspectis abstinet vrsa fauis;
17  Non ingustato decedere apicula pratis
18   Non indecerpto foemina flore potest.
19  Ergo vbi sublustri sic sola vagatur in vmbra

Excludant summum lumina nostra diem. (140)
141  Excludant, peream, sperno violata salutem.
142   Eligo, si nequeam viuere, casta mori.
143  Quod si visa forem prius his, quam vidimus illos,
144   Errori posset parcere quisque meo.
145   At si sponte petam iuuenes tot sola, putabunt (145)
146   Quaesitum Veneris me in nemus isse iocos.
147  O si quae nostrum tegerent velamina corpus
148   Rustica, velamen

habes et voluntatem. Restat, ut te soler, si solandus es, quum et homo sis et humani a te nihil alienum putem. Casus itaque tuos, Tranquille charissime, fer, ut soles, forti animo, virtute tua te sustentes, nec fortunae succumbas, quae natura ipsa debilibus, et iis, quibus infra nihil est, facile parcit, et in suis caudicibus haerere permittit; magna vero ac fortissima quaeque ad oppugnandum sibi deligit, nimirum ut tandem victa a virtute, in summo victorem collocet, quod tibi procul dubio futurum fata tua pollicentur, quae te tam diu in afflictionibus servarunt, si modo infractus

Corruit in praeceps, tenebris inuoluitur atris.
Vt poenas sumpsisse iuuat quibus impia quondam
35  Mens fuit atque animos uane domuisse superbos,
Sic uelis iratum flammasque recondere fulmen,
Mutato in melius, flenti quoque parcere uulgo!
Non uindicta magis quam te miseratio tangit,
Atque ea, quum nostrum peccatum ulcisceris olim,
40  Supplicia ingentes palam uertuntur in usus.
Non etenim ut cruties, sed, qua bonitate refulges,
Castigas,

Corr. ex malesona fames et cognita paucis.
90  Si regere imperio iustoque asuescere gentes
Regum opus haud dubie est, nec ad ocia uertere mentes,
Insomnes Corr. ex Insonmes noctes agere et neque parcere curis,
Imprudens qui se non extricet hoc pistrino,
Perplexos fugiat curarum tot labirinthos.
95  Nam si ad delicias esset diadema paratum,
Multi mortales humili de faece popelli,
Insignes forma atque

2.6.43  Haec inter variis certantia numina donis
2.6.44   Venit ab occiduo Chloris odora polo;
2.6.45  Quodque potest, violas venienti, et lilia fundit,
2.6.46   Parcior huic reliquis ne foret una Deis.
2.6.47  Sed quo nota tibi sint omnia, percipe causas,
2.6.48  Cur videat placidi munera veris hyems.
2.6.49  Illius hoc Natura parens

assiduis tua carmina plena querelis,
3.6.6   Elicit e medio quas tibi corde dolor;
3.6.7  Coniugis extinctae dum tristia funera defles,
3.6.8   Abstulit a thalamo quam fera parca tuo.
3.6.9  Me quoque crede tui partem sentire doloris:
3.6.10   Hoc tuus ex veteri foedere poscit amor;
3.6.11  Qui non illachrymat, flentem dum cernit amicum,

3.6.164  Plus oculis multum, plus animaque mea:
3.6.165  At nunc chare mihi, quantum nec dicere verbis
3.6.166   Possum ego, non animo concipere ipsa meo:
3.6.167  Parce meam tristi gemitu turbare quietem,
3.6.168   Et sine me placida pace perenne frui:
3.6.169  Haec tua nanque meam turbant suspiria pacem,
3.6.170  Rumpitur hoc querulo nostra

et posito iam mitis Iberia fastu,
4.1.9  Atque omnis, cui laudis amor, cui Martia cordi,
4.1.10  Gloria, qui castas CHRISTUM veneratur ad aras,
4.1.11  Summissa te voce rogat; iam parce furori,
4.1.12  Parce odiis, iramque animo depone receptam;
4.1.13  Et iam, si qua tuam (licet aequa iniuria) mentem

cui Martia cordi,
4.1.10  Gloria, qui castas CHRISTUM veneratur ad aras,
4.1.11  Summissa te voce rogat; iam parce furori,
4.1.12  Parce odiis, iramque animo depone receptam;
4.1.13  Et iam, si qua tuam (licet aequa iniuria) mentem
4.1.14  Versat adhuc, dirum vindictae dulcis amorem
4.1.15  Comprime, vel saltem

ac aditu concesso, ni quis utatur, in publica commoda, ac defunctorum manes graviter deliquisse, merito censeatur. Quamobrem cum mihi praeterita hyeme, Italiam lustrandi gratia obeunti, singulari cuiusdam eximii viri humanitate (nomini etenim certis de causis parco) Aristeae libellus ostensus esset, quo, quae a celebratissimo Aegypti rege Ptolemaeo, cognomine Philadelpho, in cura legis divinae transferendae suscepta gestaque fuere, quam elegantissime describerentur, eius obtinendi facultate data, quae ad eius descriptionem

qui Socraticam philosophandi rationem sectabantur. Ex his omnibus hunc primum exstitisse satis constat, qui hanc dicendi formam affectarit. quod eo fecit, ut omnibus aliis historicis in dicendo praestaret. quam quidem rationem cum mediocriter ac parce adhibet, ita se admirabilem praestat, ut nemo cum eo conferri posse videatur: cum vero eam inepte et ad satietatem usque assumit, ut ne temporis quidem rationem ducat, tum vero reprehensione carere non debet. Equidem neque squalidam et incomptam,

sine aliqua figura proferat. perplexas vero et intricatas illas sententias, quae brevibus multa significant, quaeque in longum protenduntur, atque admirabilia enthymemata habent, et imitatus est, et in forensem ac civilem orationem intulit. quae quidem parcius in privatis, copiosius in publicis ac popularibus orationibus adhibuit. Ex multis autem pauca quaedam exempla proferam; quae tamen iis qui in eius scriptis versati sunt, satis esse queant. Est autem apud illum concio quaedam, cuius argumentum est

aut uelox coracinus et acer asellus
139  Pagrique scombrique aut uelipetae capitones
140  Ambiguusque salar maioraque nomina rhombi
141  Triglaque nocturnis epulis luxuque superbo
142  Addita nec parcas dignata accedere mensas
143  Quique nitet puro squamas interlitus auro
144  Captus ad antiquas Epidauri salpa ruinas.
145  Quin et Dalmatici circum uada salsa profundi
146  Naturae mireris opes et prodiga rerum
147  Munera. Nam saxi

modo est) indignae subtrahe labi.
291  Quo fessum, Dracouice, rapis? Tu Castora nobis,
292  Petre, refers: parto frater spatiatur Olympo
293  Illucetque nouum terris iubar unde comantem
294  Stella facem ducens dat, clara insignia genti.
295  Parcite uos, clari iuuenes et sancta uirorum
296  Nomina, si uestris impar maioribus unus,
297  Vnus et hic animi praestans et criminis insons
298  Nec mirator opum nec Phoebi incognitus antris
299  Inter patricias laurus hederasque uirentes

si uestris impar maioribus unus,
297  Vnus et hic animi praestans et criminis insons
298  Nec mirator opum nec Phoebi incognitus antris
299  Inter patricias laurus hederasque uirentes
300  Haud illaudata spectetur imagine Nallus.
301  Parcite et hoc nobis (quaeso) concedite carmen.
302  Cura Deum Nallus, quem dulci a matre cadentem
303  Vranie excepit puerum docuitque latentem
304  Fatorum causas et summis intulit astris.
305  Inde altum manet ingenium curaeque capaces

creata,
Clara quidem patria, sed clarior arte Mineruae,
Matronas inter merito sibi uinxit honores
Haec quoniam uitam innocuam mentemque carentem
5  Labe nigra uiuens, moritura tempore nullo,
Duxerat; inuidia Parcarum et mortis iniquae
Clauditur hoc tumulo praeduro marmore tecta.
Mirandum non est quia mors mortalibus aegris
Haud unquam parcens sceua metit omnia falce.
10  Falce sua Andromache periit, bene fida marito

mentemque carentem
5  Labe nigra uiuens, moritura tempore nullo,
Duxerat; inuidia Parcarum et mortis iniquae
Clauditur hoc tumulo praeduro marmore tecta.
Mirandum non est quia mors mortalibus aegris
Haud unquam parcens sceua metit omnia falce.
10  Falce sua Andromache periit, bene fida marito
Penelope, et tu, conspicuae Lucretia famae,
Quaeque pudicitię normam memoranda reliquit
Porcia lethiferos absorbens faucibus igneis.

iuuenem de sororis obitu Sebastianus amicus
QVID caussae est, tacita uideo te mente loquentem,
Musa malum sileat quod mea, Petre, tuum,
Cum fundant alii uersus et iusta sorori
Lilia, quam secto stamine Parca tulit?
5  Sic tecum: "Quam uana mihi, Fortuna, uideris,
O, quam me fallit sermo, Sebaste, tuus!
Qui nulli ex nostris iactas te cedere amicis
Siccine amas nostrae uincula amicitiae?
En mala nostra

choros euecta fuisset
40   Dignum forte nephas esset adorta Styge.
Quare age, da lacrymis finem et deuota Tonanti
Dona refer cuius gestit amore soror.
Et mihi, si tecum officiis certare reliqui,
Parce precor, mentis non fuit iste dolus.
45  Esse tibi in claris rebar uirtutibus ingens
Praesidium quibus es natus, amice, bonis.
Iam uerum ut fatear, dulcis fuit illa dierum
Lucia qua affinis facta propago Deo

In detractorem superiorum carminum
Quid toruo aspiciens oculo carmenque modumque
Nequicquam uersus, inuide, dente premis?
Parce sacros lacerare modos uatemque benignum,
Munera parce pii conscelerare Dei.
5  Quid furis? Aeternum stabunt decus orbis et urbis
Tragurii. An tristi dente oculoue ruent?
An tuus iste oculus nequam, dens nequior

In detractorem superiorum carminum
Quid toruo aspiciens oculo carmenque modumque
Nequicquam uersus, inuide, dente premis?
Parce sacros lacerare modos uatemque benignum,
Munera parce pii conscelerare Dei.
5  Quid furis? Aeternum stabunt decus orbis et urbis
Tragurii. An tristi dente oculoue ruent?
An tuus iste oculus nequam, dens nequior illo est?
Cum putri, ut ualeas, erue dente oculum!

tribuit...misericors Z: tribuit, ut nemo hominum in se ipsum magis pius esse possit, quam ipse Deus in nos sit misericors. D . Certe video vos in utraque consideratione una mecum defficere. Parcite charissimi si dissimulatione in verbis nulla utor. Res et tempus omnem fictionem ablegavit. Vereor equidem ne hoc tanto terrore, quem ex hostibus suscepimus, Dei indignationem provocemus. Si enim Deum misericordem fatemur, si omnipotentem credimus,

ne signo quidem coelesti moniti hebetem animi timorem intra se colligerent, ut vel uno tantum *** tantum *** famulo Z: tantum saltem famulo famulo religionis causa periclitarentur. Sed aliorum exemplo parcendum est et eis, quamvis Narentani aliquibus eorum non pepercerint. Nam captos ex insidiis oportuit argento redimere. Post eorum fugam altera die venerunt duo Apostatae ejusdem ordinis, non tamen ejusdem provinciae, qui auferre ornamenta pretiosa ab

superiorum [licentiam] scriba ipse delevit absentiam curam gerere tum sacrorum, tum etiam sacerdotum. Si enim assumerem curam regiminis prophani nescio quantum conduceret. Non subterfugio onus, nec parcam labori, imo in omnibus semper praesto adero. Consulo tamen magis expedire, praeficere 4 seniores urbis. Tres videlicet Nobiliores, et quartum videlicet ex ordine plebeo nominando illum mussitatorem, ut seditioso †

opus suum. Puellae solitae ad auram trepidare armis ministrandis obriguerant, Pueri atrocitate quadam praeter aetatem hostibus erant damno, et formidinis, viri qui certe perpauci supererant ingenti fortitudine munia obibant, nulas vitantes vices, nec ulli parcentes labori. Nec quisquam erat,ex quo jam caeperat pugnari qui suum in quopiam quopiam D: quapiam Z genere desiderari offitium operam, vel laborem

hinc nobis molitur classe Tyrannus
Turcigenum ducens millia multa mari.
Quin et terrestres turmas equitumque phalanges
in nos emittens undique bella ciet.
Contemptorque Dei scelerata jurgia lingua
congerit, ah saltem parce sceleste Deo.
Parce Deo nostrorum nostrorum Z: nostros D fas est tibi carpere mores,
Desine, noster ubi sit Deus, obijcere.
Regnas regnas Z:

Turcigenum ducens millia multa mari.
Quin et terrestres turmas equitumque phalanges
in nos emittens undique bella ciet.
Contemptorque Dei scelerata jurgia lingua
congerit, ah saltem parce sceleste Deo.
Parce Deo nostrorum nostrorum Z: nostros D fas est tibi carpere mores,
Desine, noster ubi sit Deus, obijcere.
Regnas regnas Z: regnat D ubique Deus

heu) tot armis
pauciorum vi potuisse vinci
Marte cruento?
Ecquis in nostros nostros P: nostras Z animavit hostem
ut suo poscat poscat Z: parcat P gladios cruore,
Artubus pisces, spoliis juventam,
Classe fideles?
Quis statim vectos putet a Pelono
Navitas ausos Ithaces ad oram Ithaces ad oram Z: Penei sub ora

arctiores quam virtutis essent limites, nihilominus tamen tertio abinde anno adhuc ei unus, ac post hanc secundus dignitate magistratus datus est, quem isthic regis locumtenentem appellant, ea dignitas, ut etiam vocabulum indicat, abiente rege ejus vices gerit, in aliis quidem negotiis parcius, sed in judiciis, appellationibusque summam authoritatem exercet. Eodem ipso anno Rudolphum principem omnium Hungariae statuum nomine gratulatoria oratione Posonii in ipso Danubii littore excipit, atque etiam tamquam alter Samuel in regem Hungarorum, magno

plene gaudete de cruce, persequutionibus et probationibus. 1. Tim. 1. Arbitratus est me Dominus fidelem: id est, reipsa talem me effecit. Ratio huius loquutionis est, quia iis quae per rapinam consequimur, temere ac pro libitu abutimur: at contra, quae magno precio aut sudore consequimur, iis parce fruimur, perinde ferme ac si non essent in nostra potestate. Convenit cum hac phrasi loquutio Germanica, cum abutentibus quapiam re, dicimus: Opinor te eam furatum esse, aut certe reperisse, vel etiam lusu acquisivisse vide et infra Rapina. ARBOR, in Hebraeo plerunque est lignum:

Eâdem ferme significatione Proverb. 10. dicitur, Linguam iusti esse argentum electum: id est, res pulchra ac praestans. Sic et pii dicuntur a Deo probari et expurgari, Psalm. 66, Proverb. 17. et 27, Malachiae 3. Argenti desiderium non accipere, Iudicum 5. significat, non parcere hosti victo, spe redemptionis seu precii. Sic et Isaiae 13. Argentum in scoriam versum vocatur Isaiae 1. doctrina corrupta, et homines a vera pietate, vel in sententia, vel in moribus degenerantes. Sumitur et Proverbiorum 26. comparatio ab argento scoriarum. Argentum ferentes,

meae opera abusi fuissetis. Supra dorsum meum arantes produxerunt sulcum, Psalm. 129. id est, sine modo ac fine afflixerunt me. Nunquid omni die arabit arans, ut serat? Isaiae 28. id est, Sicut agricolae servant tempora et proportiones actionum: sic et Deus faciet in affligendo, monendo et parcendo. Arantes iniquitatem, et seminantes perversitatem, metent illam: id est, malorum conatuum ac factorum mala praemia accipient. Sic et Oseae 10. Ibidem, Arate vobis arationem: id est, cogitate diligentius, instituite melius actiones vestras. ARRHA, et Arrhabo: vide in voce

sicut cera dissoluuntur a facie Dei. CERVA etiam varias similitudines praebet. ut Proverb. 5, Cerva amorum uxor tua: id est, cerva amata: quod feras cicuratas saepe pro singulari oblectamento habemus. Cerva emissa Nephthalim, Genes. 49. id est, sicut cervae captae aliquando benigne parcitur, eaque potius dimittitur quam interficitur: sic tribus Nephthalim pacis artib, sibi placabit vicinos, ut non tam vi quam mansuetudine sese tueatur. Cervarum pedes, pro velocissimis, ut Psalm. 18. et 2. Samuel. 2, Ponens pedes meos ut cervarum: id est, faciens me velocissimum, sive

divina: perinde ut sermo in homine cogitatione gignitur, estque imago rei cogitatae. Verum in cogitationem non transfundimus essentiam, sed sunt evanescentes mentis actiones, pingentes res cogitatas sane mirabili modo. At qui tanquam in re in explorata, et omnium hominum sapientiam excedente, parcius de ea locuti sunt illi ipsi patres: ac subinde studiose inculcarunt, rem tantam humana sagacitate pervestigari non posse: ac maluerunt illam alteram interpretationem, quae nobis consolationem gratissimam suppeditat, retinere, ac suis auditoribus notam esse. Sint igitur ac maneant humanae

est ei se subiicere: forte quod victi praebent semet vinciendos, aut manus ligandas porrigunt. 2. Paral. 30. Esdr. 10. Contra dare manum in Aegyptios. Exod. 7. percutere eos significat. Verba pulchritudinis dare: Genes. 49. de facundia tribus Nephthalim dicitur. Ad mensuram dare, est parce dare. Nam qui large ac liberaliter aliquid donat, non adeo exacte ac scrupulose ponderat, metitur aut numerat. Iohan. 3. Non enim Deus dat ad mensuram Christo Spiritum sanctum. Aliis alioqui dicitur Deus dare pro sua quadam mensura. 1. Corinth. 12. quia omnes ex copia ac plenitudine

pro, elapso aliquo tempore. Virtutis dies, aut fortitudinis alicuius. Psalm. 110. Populus tuus spontaneus in die virtutis, fortitudinis, aut victoriae: id est, cum fortiter vinces, aut etiam exercitum educes. Vindictae dies, id est, tempus aut occasio vindictae. Proverbiorum sexto: Non parcet zelotypus in die vindictae. pro, maritus adulterae, nactus occasionem et tempus perdendi adulterum, crudeliter ea utetur. Dies Hierusalem. Psal. 137. Recordare dierum Hierusalem. pro, eius temporis cum Hierusalem vastabatur. Seculi dies, aut pristini, Deuter.

et omnes timebant eum, non credentes quod esset discipulus. Christiani, Act. 11: Docerent turbam multam, et discipuli cognominarentur primum Antiochiae Christiani. [1. Pet. 5.] Si affligitur aliquis, ut Christianus. Grex Christi: Act. 20, Attendite vobis et cuncto gregi. Item, Non parcentes gregi. 1. Pet. 5, Pascite qui in vobis est gregem Dei. Domus spiritualis, sacerdotium sanctum, genus electum, regale sacerdotium, gens sancta, populus qui in lucem accessit, populus Dei, advenae et peregrini, oves conversae ad pastorem animarum: 1. Pet. 2. Clerus: 1. Pet. 5. videtur

domum Domino. Sic et Psal. 73, Et ego, pene declinaverunt pedes mei. Ibidem: Et ego, accessio ad Deum bona est mihi. Psalmo 69. Et ego oratio mea fuit ad te. Ezech. 9. Et ego, non parcet oculus meus. Ego, ecce pactum meum tecum: Gen. 17, est mutatio inchoatae orationis in aliam formam. Et ego homines numeri: Gen. 34. pro, nos vero pauci sumus. Alioqui istud pronomen aliquando singularem emphasin habet, indicans eximiam personam, et certitudinem rerum, aut actionum: ut,

Finire angulum agri ad metendum, Levitici decimonono. pro, perfecte metere usque in finem. Finire bibere, Genesis vigesimoquarto, Donec finierunt bibere, id est, omnes biberunt. Finire, pro perdere. Zophoniae primo: Finiendo finiam omnia e superficie terrae. pro, perfecte perdam, nulli parcendo. sicut ipse mox exponit, inquiens: Consumam homines et animalia, consumam aves caeli. Sic et 1 Samuelis 16 reperitur: Sunt ne finiti pueri? id est, num omnes produxisti in meum conspectum? Finis consummationis, Psalmo 119. Omnis consummationis vidi finem latum tuum mandatum nimis. id

minime quadrat. Honorare convenit interdum cum verbo Glorifico: de quo supra disserui. Honorare aliquem, est etiam amplissimis donis cumulare. sicut rex Balac Balaamo pollicetur, si veniens maledicat Israelitis: Numer. 22. Animam alicuius coram aliquo esse honorabilem: 1. Reg. 1. i. parci alicuius vitae, magnifieri alicuius vitam, ut non interficiatur. Honorare Deum, est vere ac ex animo colere, timere, amare, et ante omnia in eum confidere. Vicissim vero et Deus pios honorare dicitur, tum in hac vita, dum eos magnis donis et gloriosis liberationibus ornat: tum et in altera

seu ante exortum solis: et postea tertia. deinde sexta in meridie, et nona, inter meridiem et vesperum: et denique postremo undecima, cum iam unica hora ad occasum superesset. Sic quod Petrus ab hora tertia argumentatur Act. 2, quod non sint ebrii: indicat, non fuisse moris illi tam sobriae ac parcae genti, tam mane helluari. Quo et Apostolus respicit dicens: Qui potant noctu potant. Cognita hac horarum distributione, facile est passione Domini, et alia dicta Christi ad tempus nostrarum horarum applicare, et inde etiam consonantiam cum nostro tempore cognoscere. HORTORUM est

et magistratus, in omnibus gravioribus periculis, indicere populo solenne ieiunium, admonere de agnoscendis ac deplorandis publicis ac privatis peccatis: quem sui animi dolorem publicis ac externis notis testabantur sordidati, aut etiam in cilicio aut sacco incedentes, cinere se aspergentes parciusque et viliori cibo utentes. Tunc etiam frequentius conveniebant ad audiendum verbum, et sacrificia offerenda, faciendasque eleemosynas: tunc instaurabant disciplinam, et severius inquirebant in scelera facinorosorum, eosque castigabant. Sic et Iezabel iubet indici ieiunium: primo Reg. 21,

69. Da peccatum super peccatum eorum.i. imputa eis maiora peccata, quam habent: vel exaspera, ac veluti severiori censura expende eorum peccata, qui aliorum. In hanc sententiam dicit Curtius, Clyti dies citatem aut petulantiam linguae potuisse imputari vino, ac tam praestanti viro parci. Quarto, pari ratione imputatur etiam precium seu praemium, malum aut bonum, debitum pro illis bonis aut malis rebus, mercibus, operis, officiis, offensionib, aut factis, non reipsa, sed tantum decreto aut ratione voluntateque alicui attributis. Sic possunt alicui imputari merces ex gratia

parentum lapsum nostri misertum, ad caelestem patrem accessisse, sese pro nobis vadem persolutoremque aut potius victimam et reum, ad luenda nostra peccata poenasque, seu persolvendum illud ingens debitum obedientiae ac poenae obtulisse: et denique suppliciter flagitasse, ut miseris peccatoribus parcatur, sibique eorum debita poenaeque imponantur. Hoc satis clare apparet ex illa eius precatione Ioh. 17, cum dicit sese pro nobis sanctificare et offerre patri, ac petit nos propterea sanctificari: cumque Psal. 40, et Hebr. 10, offert sese in sacrificium et obedientiam

Possis etiam non incommode quasi formulas quasdam utriusque voti, instrumenti, aut supplicis flagitationis, atque adeo picturas ipsius rei gestae excogitare, ac tibimet proponere, ut sicut olim filius Dei supplex quasi ad genua provolutus ex uno latere clamavit, O' pater miserere generis humani parce ei, et illius ingentia ac innumera peccata, fac in me incurrere, mihi ea imputa, meque per imputationem iniustifica, ut sim pro illis peccatum et maledictum legis, seu iniustus ac puniendus, egoque illorum ingens debitum iustitiae, obedientiae ac poenae dependam: sic nos vicissim ex altero

orarunt: ur Psal. 79, et Hier. 10. Effunde furorem tuum in gentes quae non cognoverunt te, et in regna quae nomen tuum non invocaverunt. id est, imputa ipsis nostra peccata, nobis ea condona, et illos punito, eorumque suppliciis ita te exiturato ut nobis porro tanto magis parcas. Qua ratione videmus benignos parentes nonnunquam suo quodam modo imputare liberorum peccata servis, aut magis dilectorum vel aegrotorum minus dilectis liberis illorumque suppliciis se exatiare, ut hisce parcant. Tali imputationis innumera et quotidie ubique obvia exempla occurrunt. Saepe

et illos punito, eorumque suppliciis ita te exiturato ut nobis porro tanto magis parcas. Qua ratione videmus benignos parentes nonnunquam suo quodam modo imputare liberorum peccata servis, aut magis dilectorum vel aegrotorum minus dilectis liberis illorumque suppliciis se exatiare, ut hisce parcant. Tali imputationis innumera et quotidie ubique obvia exempla occurrunt. Saepe enim honestae virgini, aut etiam inveni, adversa fama parentum quadam imputatione obest. Sic unius alicuius grande dedecus totam familiam deformat, et vicissim etiam ornat praeclara unius virtus: ut Claudiorum

et Levi facinora, faciunt foetere totum Iacobum cum omnibus suis. Mosis et Aaronis compellatio Pharaoni dicitur dedisse gladium, ad iugulandum totum Israelem. Sic saepe in honesta Republica parcitur facinoroso filio, ob ingentia patris aut maiorum merita. Contra etiam industrius ac praeclarus vir repellitur â dignitatibus ac honoribus, ob parentum aut alicuius ex maioribus suis scelus ac dedecus. Repellitur aliquando industrius nobilis ab aula regis, et magnis functionibus, ob

vero linguis vocabula irae alludunt, aut sumpta sunt ab igne, calore, incendio, flamma: sive quia sit quandam similitudo, dum subito excitatur veluti flamma quaedam: dumque instar ignis ruit, et nulli parcit: sive quia, ut Physici definiunt, ira sit inflammatio sanguinis, facta circa cor, ex cholera effusa. IRRIGARE, notum verbum et significatio est. Deut. 11 negat Deus talem esse terram Canaan, ut Aegypti, quam irrigare queas ad pedem tuum. id est, in qua possis aquam irriguam ex

laqueum animae tuae: ine malorum mores imitando, tibimet tuaeque vitae exitium accersas. Exo. 34. Deut. 7. Ios. 27, et saepe alias prohibet Deus, ne Iudaei ullum foedus faciant cum Cananaeis, neve parcant eis, aut eorum idolis, ne sint eis in laqueum: pro, ne paulatim eos pertrahentes ad suas impietates, eos in iram ac poenas Dei pertrahant, seducantque, ac tandem etiam iusto Dei iudicio incipiant fieri superiores illis, maximo ipsorum malo. Pavor hominum ponit laqueum: qui autem sperat in

assuefecisse: sed tandem eius catulos captos et interfectos esse: quod de postremis illis regibus Iuda, qui et tyranni erant, et non servabant Chaldaeis fidem, exponunt. Hier. 50, leones vocantur seductores, a quibus sit grex Domini dissipatus. Sic Paulus Act. 20 vocat eos lupos rapaces, non parcentes gregi Domini. Isa. 21. Speculator e turri prospiciens, et observans quae foris gerantur, aut nuncientur, vocatur Leo ratio non satis apparet, nisi forte propter turrim eminentiorem, in qua egit, sic sit dictus. Amos 3 comparat tenues reliquias Israelitarum, duobus cruribus aut

talis sit vigilans et probe memor iudex ac gubernator. Tales vero, qui in tali speciali cura, aut (ut Christus alia phrasi inquit) in manu Dei sunt, nemo facile perdet, laedet, aut ex eius manu extorquebit. Quare tales dicuntur salui fore, Dan. 12. et Apoc. 21: non quidem ob aliquam immotam Parcarum fatalitatem, sed ob singularem curam, benevolentiam ac misericordiam Dei [?: ] ga eos ob Christum. Eadem vis est locutionis. Nomina vestra sunt scripta in caelis. Contraria autem prorsus locutio est, Scribi in terra: ut habet Hieremias. Sed de his locutionibus aliquid

odo consultum, toties minus eiusdem generis permissum intelligitur. Matrimonium est permissum, non utique tanquam malum, sed tanquam minus bonum, dicente Apostolo: Si acceperis uxorem, non peccasti: et si nupserit virgo, non peccavit: tribulationem tamen carnis habebunt huiusmodi. Ego autem vobis parco. Similiter, quia non praecipitur neglectio rerum carnalium, permissa est proprietas, opulentia et contrectatio rerum temporalium: etiansi, teste Domino, facilius est camelum per foramen acus transire, quam divitem intrare in regnum caelorum. Quo etiam modo permittuntur Christianis omnes cibi

aut e solitudine veniens, qui nimirum magis ferus ac ferox est. Lupi rapaces. Matth, 7, Christus dicit occultos seductores foris quidem vellere mentiri ovem, sed intus esse lupos rapaces: id est, saevissimos, et praedae cupidissimos. Sic Paulus Act. 20 seductores vocat lupos graves, non parcentes gregi. Ezec. 22, Principes eius sunt in medio eius, sicut lupi rapientes rapinam, et effundentes sanguinem: id est, simul et avari, et crudeles, Gen. 49: Beniamin lupus rapax, ad vesperum dividet spolia. hoc aliqui exponunt de D. Paulo, qui cum esset ex tribu Beniamin, primum fuit

peccat. Denique Malefacere aliquando pro punire ponitur. ut cum impii apud Prophetam dicunt, Deum nec benefacere, nec malefacere. id est, nec iuvare bonos, aut eius opem implorantes: nec punire malos, aut peccantes. MALIGNUS, plerunque significat nimiam quandam, et quasi invidam parcitatem: sicut contra Benignitas, beneficentiam et studium sublevandi homines. Hinc in Sacris literis dicitur Malignum cor. Deuteronomii 15. Dando dabis ei, neque erit malignum cortuum, cum dederis ei. pro, hilari ac spontaneo animo iuvabis eum. Paulo post dicit paulo clarius, Ne sit durum

crebro fit ut ex Hamon fiat Mamon. Quaeri etiam solet, cur vocetur a Christo Luc. 16. Mammon iniquitatis, seu iniquus, aut iniustus. Plerique autem [?: senti- ] eum ideo sic vocari, quod plerunque iniuste paretur, et iniuste etiam eo iam parto possessores utantur, vel nimius ei parcendo, vel nimium fidendo ei, ac de eo superbiendo, eumque amando vel denique eo ad parum pios aut honestos sumptus [?:-tendo ] . Credo etiam in Luca respicere Christum in parabolam villici, qui alienis opibus tanquam si suae essent, defraudando iustum dominum abutebatur, eisque

potissimum, et manus, praesertim dextrae, facit mentionem, id idem est: quia frons est pars hominis, qua cognoscitur. Notat ergo symbolice confessionem. nam tempore Interim adiaphorizabant, et characteres meretricis accipiebant, ut adversarii persuaderentur iam illos accepisse Interim, eoque parcendum illis obedientibus filiolis esse. Manus autem, praesertim dextra, operatur: ideo significat vitam externam. Indicat ergo, tales collusores meretricis Babylonicae in confessione, et in opere, aliquas eius notas aut abusus exprimere et circumferre. MARANATHA, in fine prioris ad

tristi solitudine, per quam eum tot annis circumduxit Deus. Porro reges, suos primarios aulicos, quibus maxime benefacere cupiebant, solebant adhibere suae mensae: ut 2 Sam. 9, David adhibet Mephiboschetum, filium Ionathae, suae mensae. Et 1 Reg. 2, iubet Salomonem alere in sua mensa filios Parcilai Galeaditis. Ideo Christus sumpta ab eo more metaphora, inquit ad Apostolos Luc. 22. Ego dispono vobis, sicut disponit mihi pater regnum, ut edatis ac bibatis super mensam meam, in regno meo: id est, sitis participes felicitatis ac omnium bonorum meorum in altera vita. Sic dicuntur multi

sed et in Graecia et usque ad Illyricum spargere suum Evangelion. Contra autem Baptista negat, patrem dare filio spiritum ad mensuram: Ioan. 3. sed plenitudinem gratiae, ut unigenito, ex cuius plenitudine [?: ] haurire oporteat, Ioan. 1. Ad mensuram igitur dare, significat parce dare. Contrarium est, plenitudinem largiri. Mi usuram implere, per metaph. significat, eam quantitatem peccatorum explere, quam Deus praestituit, cum ad puniendum exurgere velit, ut iam ultra ferre non velit aut possit, quin mox et gravissime puniat. Mat. 23. Dicitur nihilominus Deus

MESCHIAS, vide supra Christus. MESSIS et metere voces habent suos Hebraismos eosque non paucos, quos percurram. Messis et metere, [?: ] metaphoram significat percipere fructus suorum laborum et factorum: bonorum bonos, et malorum malos. 2 Corinth. 9. Qui parce seminat, parce et metet: pro, qui nimium fuerit tenax in iuvandis egentibus, ille etiam parum praemii a Deo percipiet. Proverb. 22. Qui seminat iniquitatem, metet calamitatem: id est, perperam agentes digna suis factis praemia percipient. Sic et Iob 4 habetur: Arantes iniquitatem, et

vide supra Christus. MESSIS et metere voces habent suos Hebraismos eosque non paucos, quos percurram. Messis et metere, [?: ] metaphoram significat percipere fructus suorum laborum et factorum: bonorum bonos, et malorum malos. 2 Corinth. 9. Qui parce seminat, parce et metet: pro, qui nimium fuerit tenax in iuvandis egentibus, ille etiam parum praemii a Deo percipiet. Proverb. 22. Qui seminat iniquitatem, metet calamitatem: id est, perperam agentes digna suis factis praemia percipient. Sic et Iob 4 habetur: Arantes iniquitatem, et [?:

internicionem, solent dicere, Nou relinquam mingentem ad parietem. Primo Samuelis vigesimoquinto, dicit iratus David: Sic faciat Deus hostibus David, et sic addat, si residuum fecero ex omnibus quae sunt Nabalo usque ad mane mingentem ad parietem. id est, adeo omnia perdam, ut ne canibus quidem parcam. Sic et primo Reg. decimoquarto. Excidam de Ieroboam mingentem ad parietem ad parietem: id est, omnia perdam, etiam canes ipsos interficiam, multo magis homines. Eadem locutio repetitur etiam primo Reg. decimosexto, et secundo Regum nono: Est tamen quaedam hyperbolica formula

Sic Genesis vigesimo: Hanc misericordiam facies mecum: id est, hoc beneficium mihi praestabis. Secundum hunc Hebraismum etiam Graeca vox Eleemosyna, quae a misericordia venit, significat ipsum beneficium misericorditer datum. Eadem [?: ] tio est, quod ponitur pro misericorditer parcere [?: ] el secundo: Et misertus est DOMINUS populo [?: ] ubi Septuaginta ἐϕέισατο, pepercit. Sic Genesis decimonono: Eo quod misereretur eius DOMINUS est, misericorditer ut innocenti et cultori suo [?: ] ret.

solet ac potest pro suo [?: ] affligere aut liberare, perdere ac servare, quos vult et 2 Reg. 7, Deficiamus ad castra Syrorum, si mortificaverint nos, moriemur: si vivificaverint nos, vivemus. id est, [?:-mus ] eo, quoquo modo res cadere debeat, seu [?: ] parcant, ac vivamus: seu ut moriamur, quandoquidem alioqui de nobis actum est, ut omnino hic nobis [?:-dum ] fame sit. ¶ Ostendi supra ferme initio huius [?:-cis ] , quam late pateat hoc mortis malum, et quod [?: ] quam solam animae et corporis separationem,

ferme significat. Cum igitur Christus dicit Matthaei decimooctavo, Necesse esse venire scandala: et Lucae decimoseptimo, Non esse contingens ἀνένδεκτον, seu impossibile esse non venire scandala, non intelligendum est, quod aut aeternum quoddam Parcarum fatum tale sit [?:-que ] afferat necessitatem: aut etiam, quod Deus vel [?: prima ] ordinatione, vel quotidiana coactione vel [?: sat- ] lege cogat homines ad peccandum: sed quod Satanae potentia ac malitia, et hominis ei subiecti corruptio, omnino

Ego dominatus sum eis: id est, duriter eos tractavi. Sic negligere sapientiam, Proverbiorum primo, pro despicere, aut etiam odisse: et Hebraeorum duodecimo, Negligere disciplinam. Contra quoque verbum Odi ponitur pro negligo, ut in Synecdoche dixi, et postea in verbo ODI ostendam. ut, Qui parcit virgae, odit filium: id est: negligit eum, cum alioqui plerunque tales tenerrime ament filiolos. NEGO, aut ABNEGO verbum habet propriam quandam significationem in Sacris literis: sicut et res ipsa eius significationis in aliis rebus, linguis, gentibus, religionibus ac moribus non

malus, oculus malignus. Proverbiorum 23, Ne comedas panem [?: ] malum habentis: i. invidi et avari. Si Prov. 28, [?: ] ad divitias vir mali oculi: i. avarus, tenax. et Deut. 28, Cave ne malignus sit oculus tuus in fratrem [?: ] tem: pro, ne sit mens tua parca et nimium tenax ergo [?: ] Contra boum oculus, dicitur animus aut mens benigna, [?:-arga ] , benefica. Proverb. 22 Bonus oculus benedicetur, tribuit enim egeno de pane suo.

fine spectant mulieres, ut eas concupiscant, et quaerant occasionem adulterandi. Respicit autem Apostolus spiritualem impuritatem: id est, ad idololatriam. Oculis tribuitur etiam misericordia, unde crebro in Psalmis ista duo coniunguntur: Respice in me, et miserere mei. Unde fit, ut oculus dicatur parcere, scilicet movendo cor ad misericordiam. Deuteron. septimo et 33. Non parcat ei oculus tuus: scilicet idololatricis populis, et etiam amico aut sanguine coniuncto. Ea locutio crebrô in Sacris literis reperitur. ut Isaiae 13, Ezechiel. 5. 7. 8 9. 16 et 20. Oculi alicuius super aliquem,

Respicit autem Apostolus spiritualem impuritatem: id est, ad idololatriam. Oculis tribuitur etiam misericordia, unde crebro in Psalmis ista duo coniunguntur: Respice in me, et miserere mei. Unde fit, ut oculus dicatur parcere, scilicet movendo cor ad misericordiam. Deuteron. septimo et 33. Non parcat ei oculus tuus: scilicet idololatricis populis, et etiam amico aut sanguine coniuncto. Ea locutio crebrô in Sacris literis reperitur. ut Isaiae 13, Ezechiel. 5. 7. 8 9. 16 et 20. Oculi alicuius super aliquem, significat curam et auxilium ei impendere. ut Psalmo 33. Ecce oculi Domini

ut Lucae 16. Aut enim alterum odio habebit, et alterum diliget. Videtur per odio habebit significari, negliget: ut ex sensu et sequentibus verbis universae sententiae intelligi potest. Affectus enim dilectionis etiam in plures extendi posset, sed opera servi non po test Proverb. 13, Qui parcit virgae, odit filium: id est, negligit: at diligens ipsum, mature castigat ipsum. id est, qui recte curam agit filii. Et Proverb. 8, Qui odit sapientiam, amat mortem, etiamsi oderit illud. Iohan. 12, Qui amat animam suam, perdeteam: et qui odit animam suam in hoc mundo, in vita aeterna

blaterare. Psalm. 63: De excelso loquuntur, ponunt in caelo os suum, et per terram ambulat lingua eorum. id est, pro libidine temere blasphemant, aut saltem loquuntur de Deo et de hominibus. Pulchra hypotyposis est. Ferme sic dicit Mezontius paulo ante mortem: Nec mortem horremus, nec divûm parcimus ulli. Papistae soliti sunt hoc dictum illis obiicere, qui aliquid in Papae tyrannide aut flagitiis, vel denique abominationibus reprehenderunt. Ponere sermonem in ore alicuius, est instituere eum, quomodo et quid dicere debeat. Exod. 4. Tu loquêris ad eum, et pones verba in

instrui festinanter praecipiunt. Sic et Parare populum Domino dicitur Lucae 1. Regnum caelorum aliquibus paratum esse a patre caelesti dicitur: id est, ordinatum, constitutum. Matthaei vigesimo et 25. Vide et infra PRAEPARARE. PARASCEVE, infra ante PASCHA reperies. PARCERE ori, Iob 7, est parce, leniter, breviter ac modeste loqui. Parcere virgae, Proverb. 24, est non castigare castigandum filium, aut alium. Sic Germani, Schon der rutten nicht De quo in Universalibus Regulis. Ab insolentiis aut superbis parce servo tuo, Psalm. 19. id est, parcens

Sic et Parare populum Domino dicitur Lucae 1. Regnum caelorum aliquibus paratum esse a patre caelesti dicitur: id est, ordinatum, constitutum. Matthaei vigesimo et 25. Vide et infra PRAEPARARE. PARASCEVE, infra ante PASCHA reperies. PARCERE ori, Iob 7, est parce, leniter, breviter ac modeste loqui. Parcere virgae, Proverb. 24, est non castigare castigandum filium, aut alium. Sic Germani, Schon der rutten nicht De quo in Universalibus Regulis. Ab insolentiis aut superbis parce servo tuo, Psalm. 19. id est, parcens custodi me sive a talibus

Lucae 1. Regnum caelorum aliquibus paratum esse a patre caelesti dicitur: id est, ordinatum, constitutum. Matthaei vigesimo et 25. Vide et infra PRAEPARARE. PARASCEVE, infra ante PASCHA reperies. PARCERE ori, Iob 7, est parce, leniter, breviter ac modeste loqui. Parcere virgae, Proverb. 24, est non castigare castigandum filium, aut alium. Sic Germani, Schon der rutten nicht De quo in Universalibus Regulis. Ab insolentiis aut superbis parce servo tuo, Psalm. 19. id est, parcens custodi me sive a talibus peccatis, sive a talibus persequutoribus.

infra ante PASCHA reperies. PARCERE ori, Iob 7, est parce, leniter, breviter ac modeste loqui. Parcere virgae, Proverb. 24, est non castigare castigandum filium, aut alium. Sic Germani, Schon der rutten nicht De quo in Universalibus Regulis. Ab insolentiis aut superbis parce servo tuo, Psalm. 19. id est, parcens custodi me sive a talibus peccatis, sive a talibus persequutoribus. Animae alicuius non parcere, est eum tradere in exitium, Psalmo 78. Animae eorum non pepercit a morte. id est, pesti dedit, sicut mox sequitur. Parcere oculum alicui, aut super

PARCERE ori, Iob 7, est parce, leniter, breviter ac modeste loqui. Parcere virgae, Proverb. 24, est non castigare castigandum filium, aut alium. Sic Germani, Schon der rutten nicht De quo in Universalibus Regulis. Ab insolentiis aut superbis parce servo tuo, Psalm. 19. id est, parcens custodi me sive a talibus peccatis, sive a talibus persequutoribus. Animae alicuius non parcere, est eum tradere in exitium, Psalmo 78. Animae eorum non pepercit a morte. id est, pesti dedit, sicut mox sequitur. Parcere oculum alicui, aut super aliqua re, valde crebra phrasis est, quam

Proverb. 24, est non castigare castigandum filium, aut alium. Sic Germani, Schon der rutten nicht De quo in Universalibus Regulis. Ab insolentiis aut superbis parce servo tuo, Psalm. 19. id est, parcens custodi me sive a talibus peccatis, sive a talibus persequutoribus. Animae alicuius non parcere, est eum tradere in exitium, Psalmo 78. Animae eorum non pepercit a morte. id est, pesti dedit, sicut mox sequitur. Parcere oculum alicui, aut super aliqua re, valde crebra phrasis est, quam supra in voce OCULI exposui. Genesis 45, Non parcat oculus supellectili vestrae. id est, ne

Regulis. Ab insolentiis aut superbis parce servo tuo, Psalm. 19. id est, parcens custodi me sive a talibus peccatis, sive a talibus persequutoribus. Animae alicuius non parcere, est eum tradere in exitium, Psalmo 78. Animae eorum non pepercit a morte. id est, pesti dedit, sicut mox sequitur. Parcere oculum alicui, aut super aliqua re, valde crebra phrasis est, quam supra in voce OCULI exposui. Genesis 45, Non parcat oculus supellectili vestrae. id est, ne curetis, si omnia non potestis asportare vobiscum, cum hic sitis satis opulentiae et omnium necessariorum reperturi. Peperci

a talibus persequutoribus. Animae alicuius non parcere, est eum tradere in exitium, Psalmo 78. Animae eorum non pepercit a morte. id est, pesti dedit, sicut mox sequitur. Parcere oculum alicui, aut super aliqua re, valde crebra phrasis est, quam supra in voce OCULI exposui. Genesis 45, Non parcat oculus supellectili vestrae. id est, ne curetis, si omnia non potestis asportare vobiscum, cum hic sitis satis opulentiae et omnium necessariorum reperturi. Peperci secundum verbum tuum, Num. 14. id est, condonavi peccata sicut petiisti. PARDUS, in Scriptura nomine velocitatis

et comesum. Tertio, illos dies festus, praesertim primum. Quarto, totam illam [?: celebrit-- ] et observatione. Postremo, Paulus etiam pro ipso Christo usurpat, qui per illum paschalem agnum significabatur. Caeterum ipsum verbum transiliendi omnino singularem quandam vim non tantum parcendi, sed et servandi habet. Isaiae 31, Sicut aves volantes proteget Dominus super Hierusalem, protegendo et liberando, transiliendo et servando. Non ergo simpliciter [?: transire-- ] transitus hac voce significatur: sed etiam benigna quaedam parsio, vel potius conservatio.

Domino, et cognoscite peccatum vestrum, quod inveniet vos id est, quod erit nobis causa magnarum calamitatum. Sic David in quit Psalmo quinquagesimoprimo, Quoniam peccatum meum ego cognovi, et peccatum meum coram me est semper. id est, semper mihi molestum ac infestum ante oculos obversatur. Parcere peccatis, aliquoties dicitur pro parcere ipsi homini peccanti. Num. decimoquarto, Parce peccato populi tui. Tale est illud Isaiae 1. Quod peccata rubent, et contra albent cum condonantur. id est ipse peccator est immundus: et contra purus fit per condonationem, cum sanguine Christi

quod inveniet vos id est, quod erit nobis causa magnarum calamitatum. Sic David in quit Psalmo quinquagesimoprimo, Quoniam peccatum meum ego cognovi, et peccatum meum coram me est semper. id est, semper mihi molestum ac infestum ante oculos obversatur. Parcere peccatis, aliquoties dicitur pro parcere ipsi homini peccanti. Num. decimoquarto, Parce peccato populi tui. Tale est illud Isaiae 1. Quod peccata rubent, et contra albent cum condonantur. id est ipse peccator est immundus: et contra purus fit per condonationem, cum sanguine Christi lavatur. Portare peccatum, aliquando

calamitatum. Sic David in quit Psalmo quinquagesimoprimo, Quoniam peccatum meum ego cognovi, et peccatum meum coram me est semper. id est, semper mihi molestum ac infestum ante oculos obversatur. Parcere peccatis, aliquoties dicitur pro parcere ipsi homini peccanti. Num. decimoquarto, Parce peccato populi tui. Tale est illud Isaiae 1. Quod peccata rubent, et contra albent cum condonantur. id est ipse peccator est immundus: et contra purus fit per condonationem, cum sanguine Christi lavatur. Portare peccatum, aliquando significat luere poenas de peccato admisso. Levit.

legi ac iustitiae Dei satisfecit: sed etiam gestavit ea veluti gravissimum quoddam onus in humeris ac corpore suo, dum pro eis poenas in suo proprio corpore sustinuit ac luit. Porro Hebraeum verbum נשא Nasa, portare peccatum, saepe simpliciter significat parcere alicui aut condonare, sive adsit nomen peccati, sive non. Sed de tota hac loquutione vide et infra in verbo Porto et Tollo. Proiicere peccata alicuius in profundum maris, dicitur Deus Micheae 7. Item, Post tergum proiicere. Isaiae trigesimooctavo. Item, Elongare a nobis sicut

oderit te. pro, rarius eum accede. Dedi precium tuum Aegyptum, Isa. quadragesimotertio: vel precium redemptionis lytron: id est, quasi permutatione facta, cladem, quae tibi impendebat a Sennaherib, converti in Aegyptios, ut ex mox sequentibus clare apparet. Preciosum esse alicui aliquid: pro, parcere illi. 1 Samuelis 26, Non malefaciam tibi amplius, eo quod preciosa fuit anima mea coram te. id est. magnifaciens me, vitamque meam pepercisti mihi. 2 Regum 1, Vir Dei, sit anima mea et horum quinquaginta servorum tuorum preciosa in oculis tuis. id est, parce obsecro mihi et hisce

esse alicui aliquid: pro, parcere illi. 1 Samuelis 26, Non malefaciam tibi amplius, eo quod preciosa fuit anima mea coram te. id est. magnifaciens me, vitamque meam pepercisti mihi. 2 Regum 1, Vir Dei, sit anima mea et horum quinquaginta servorum tuorum preciosa in oculis tuis. id est, parce obsecro mihi et hisce quinquaginta, ne nos caelesti igne exuras ut priores, et veni quaeso ad regem. Habet et contrariam significationem non parcendi. Psalmo quadragesimonono: Frater non redimet quenquam, neque dare potest Deo precium redemptionis. Nimis enim preciosa est redemptio animae

me, vitamque meam pepercisti mihi. 2 Regum 1, Vir Dei, sit anima mea et horum quinquaginta servorum tuorum preciosa in oculis tuis. id est, parce obsecro mihi et hisce quinquaginta, ne nos caelesti igne exuras ut priores, et veni quaeso ad regem. Habet et contrariam significationem non parcendi. Psalmo quadragesimonono: Frater non redimet quenquam, neque dare potest Deo precium redemptionis. Nimis enim preciosa est redemptio animae eorum, ut Deus illis perpetuo parcat, et vivant in seculum, nec videant sepulchrum. id est, nemo est tam dives, ut possit Deo numerare sufficiens

ne nos caelesti igne exuras ut priores, et veni quaeso ad regem. Habet et contrariam significationem non parcendi. Psalmo quadragesimonono: Frater non redimet quenquam, neque dare potest Deo precium redemptionis. Nimis enim preciosa est redemptio animae eorum, ut Deus illis perpetuo parcat, et vivant in seculum, nec videant sepulchrum. id est, nemo est tam dives, ut possit Deo numerare sufficiens precium, ne mori cogatur: quare occidet eos Deus? Isaiae decimotertio: Preciosiorem reddam virum auro obryzo, et hominem massa de Ophyr. id est, efficiam ut hostes malint

virum auro obryzo, et hominem massa de Ophyr. id est, efficiam ut hostes malint interficere vos quam ullum precium redemptionis a vobis accipere. Sicut mox sequitur: Suscitabo Medos, qui non curabunt aurum et argentum, sed pueros allident. Ita charam aut preciosam esse alicuius animam: alias parci ei, ac conservari eum, alias contra perdi ac interfici eum cupidissime significat. Preciositas, pro honore. Esther. 1, Ut omnes mulieres exhibeant preciositatem maritis suis. Esther. 6, Qualis facta est preciositas ipsi Mardochaeo propter hanc rem: id est, honos habitus. Ibidem: Et

quod quaerit animam meam? id est, propter quod, vel ob quod. Propterea, ideo, ὅτι, Psalm. 116. Credidi, propterea locutus sum. Deuteronomii 3 in fine. Item Zachariae 11, כי, id est, propterea non amplius parcam incolis terrae. Sic Psalmo 16, Invocavi te, propterea exaudies me. Deuteronomii 33. Quoniam tales custodient legem meam. Igitur, Ergo illativum. 1 Samuelis 2, Visitavit itaque Deus Annam, etc. Hieremiae 5, Stolidi sunt, ideo ignorant legem Dei. Hierem. 2. Transite

omni tempore ad supplicium, et omnis generis calamitates: quia crucifigendi gestabant suam crucem usque ad locum supplicii, sicut nunc alicubi mox post damnationem coguntur laqueum cervici circapositum usque ad patibulum gestare: et olim servi gestabant furcam, unde furciferi dicti sunt, quibus parcebant Domini. Sensus ergo est: Si vis esse verus Christianus, sis paratus omnibus diebus, horis ac momentis ad patienda tristissima quaeque ob Christum. Sic et Panis quotidianus, sunt res necessariae ad hanc vitam omni tempore, omnibus diebus ac horis, quas a patre caelesti in Dominica

vero in concreto rectam ac piam vitam. Integritas et rectitudo custodiant me, quoniam in te speravi, Psalmo vigesimoquinto: id est, serva me in sincera et pia fide ac [?: ] quandoquidem a te totus pendeo. Proverbiorum undecimo: Est qui dispergat, et superadditur ei amplius, et parcens ultra rectitudinem, tantum ad egestates. id est, ultra quam aequum et par est. Facere [?: rect- ] . Danielis undecimo: Veniet ad regem aquilonis, et faciat rectitudines. id est, pacem aequis conditionibus RECTIFICA: pro, rectum fac, ponitur Proverborum rum quarto: Rectifica

aliqua, sicut pro bello captis liberandis certa pecunia numeratur. Psalmo quadragesimonono: Fratrem redimendo non redimet vir, nec dabit Deo precium redemptionis eius. id est, non poterit dato precio Deo liberare eum, te moriatur: quasi persuaso magnitudine precii Deo, ut [?: ] parcat, et patiatur eum diutius aut semper vivere. sicut in bello interficiendi orant victorem, magna pollicendo, ut sibi parcat. Psalmo 130, Multa est apud Iehovam redemptio, ipse redimet Israelem ab omnib. iniquitatibus suis: id est, dato precio passionis Christi liberabit. siquidem foecunda et

vir, nec dabit Deo precium redemptionis eius. id est, non poterit dato precio Deo liberare eum, te moriatur: quasi persuaso magnitudine precii Deo, ut [?: ] parcat, et patiatur eum diutius aut semper vivere. sicut in bello interficiendi orant victorem, magna pollicendo, ut sibi parcat. Psalmo 130, Multa est apud Iehovam redemptio, ipse redimet Israelem ab omnib. iniquitatibus suis: id est, dato precio passionis Christi liberabit. siquidem foecunda et praepotens, perpetuoque valens ac vigens est illa eius redemptio aut liberatio. Gal. tertio: Christus redemit nos de

Graecis, Latinis et Germanis: praeter propriam significationem quaerunque denotat vilem, contemptum, sordidum, et quid lugubrem vestitum. Solebant vero illae gentes in omni maiore dolore animi et luctu se tali vestitu [?: ] humi cubare, cinere aut pulvere conspergere, et tenuiter parco ac vili cibo victitare, ut in tractatu de [?: ] prolixius ostendi. Triplici autem ratione talis [?: ] accidebat: nempe vel simpliciter ob gravem calamitem, vel poenitentiam ob peccata, vel denique in deprecatione poenarum. Hinc ergo fit, ut Sacco [?: inde

ac colendus hic tantus Deus. Sensus igitur verborum est, quasi dicat: Manifestis supplicens, quibus eos affligam, me sanctum, firmum ac constantem esse in mandatis meis (quibus iussi sacra mea iuxta praeceptum meum fieri) atque ita gloriam maiestatis meae ostendam: qui ne pontifici quidem parcam, non obedienti mihi. Et sanctificatus est in illis: Numer. vigesimo. vel sanctificavit sese in illis: pro, gloriosus apparuit filiis Israel, et omnipotens, superavit incredulatatem eorum. Eo quod non sanctificastis me in media filiorum Israel: Deuteronomii trigesimosecundo: pro, non

Christi sacrificium. Lucae decimotertio dicitur Pilatus miscuisse sanguinem quorundam Galilaeorum, cum ipsorum sacrificiis: quo indicatur summa eius crudelitas ac impietas, qui eos inter sacrificandum, ac ad ipsas Dei aras mactaverit, non tantum hominibus, sed nec Deo quidem aut religioni eius parcens. Gal. primo: Non statim contuli cum carne et sanguine id est, cum ullo homine, contentus institutione ac patefactione veritatis, quae mihi abunde a Christo ipso contigerat. Sed de hac locutione, cum caro et sanguis coniunguntur, supra in voce CARNIS prolixius disserui. Hebraeorum

inanima quoque praeterea liberationem a quibusvis adversitatibus, corporeis, terrenis, et spiritualibus. Ieremiae trigesimo: Adducam tibi sanitatem, et a plagis tuis sanabo. Psalmo septuagesimotertio: Sana est fortitudo eorum. pro, integrum est robur eorum. Secundo Paralipom. septimo: Parcam peccato eorum, et sanabo terram eorum. pro, condonatis peccatis eorum, amovebo poenam siccitatis et locustarum. Oseae 11: Non cognoverunt quod sanaverim eos. id est, eduxerim eos e servitute Aegypti, et ab aliis calamitatibus ac molestiis liberaverim. Sanare etiam accipitur de remissione

ac turbinem motent. Vide Ventus. Sic Gal. 6. Quod quis seminat, hoc [?:-- ] metet. id est, digna suis factis recipiet. Ibidem, [?: Semi- ] carne, est secundum carnem vivere: contra vero est, [?: Se-- ] re in spiritu, etc. Qui parce seminat (inquit Paulus 2. Cor. 9. ) parce et metet: et qui seminat in benedictionibus, etc. id est, qui non prompte, sed nimis tenuiter dat eleemosynam, aut alioqui bene operatur, ille etiam exilia praemia recipiet. Qui seminaverunt cum lachrymis, cum [?:--tione ]

Sic Gal. 6. Quod quis seminat, hoc [?:-- ] metet. id est, digna suis factis recipiet. Ibidem, [?: Semi- ] carne, est secundum carnem vivere: contra vero est, [?: Se-- ] re in spiritu, etc. Qui parce seminat (inquit Paulus 2. Cor. 9. ) parce et metet: et qui seminat in benedictionibus, etc. id est, qui non prompte, sed nimis tenuiter dat eleemosynam, aut alioqui bene operatur, ille etiam exilia praemia recipiet. Qui seminaverunt cum lachrymis, cum [?:--tione ] metent: Psal. 126. pro, qui

vestra. Psalmo 119, Septies in die laudo te super iudicia iustitiae tuae. id est, saepe, identidem. 1. Samuelis 7. Donec sterilis peperit septem. Sic argentum repurgatum septies: Psalmo 12. id est, saepe, aut sufficienter. Sic Amos aliquoties repetens: Super tria et quatuor peccata non parcam, etc. id est, ob septem peccata, quia tria et quatuor faciunt septem. Obiicit ergo illis innumera peccata, ob quae eis diutius condonare nolit. Perinde et in Novo Testamento multum septenarius numerus inculcatur. Sic Lucae 8 Christus dicitur ex quadam muliere eiecisse septem

[?: ] confirmari alicuius tabernacula, significat eum augeri liberis, familia et haeredibus, qui ipsi cohabitent. Sic Deus alloquitur et hortatur Ecclesiam, inter alia Isaiae quinquagesimo quarto inquiens: Dilata locum tabernaculorum tuorum, et cortinas tentoriorum tuorum extendant. Ne parcas, prolonga funes tuos, et clavos tuos robora, quoniam ad dexteram et sinistram tuam augeberis. Noachus pater, Genesis nono, in sua benedictione duorum filiorum Sem et Iaphet praedicit, Iaphet habitaturum in tabernaculis Sem: quod recte aliqui exponunt de posteritate Iapheti. id est,

in terris, ubi aerugo et tinea corrumpat res, ac fures furentur: sed in caelo, ubi nihil tale sit metuendum: Matth. 6, Luc. 12: Quib. verbis docet, non caduca et fluxa, sed stabilia ac perpetua bona quaerenda esse. Sic Iacob. quoque insultat divitib. quod divitiae eorum, quib. adeo sollicite parcant, intereant, nihilque eis prosint, dicens: Flete divites, quia divitiae vestrae corruptae sunt, et vestimenta vestra a tineis exesa. TINNIRE ambas aures. Saepe cum Deus tristes aliquas calamitates minatur se populo incussurum, dicit futurum ut omnib. qui illa audierint,

in pactum Domini, et in iusiurandum eius. id est, foedus ineas. Forte est allusio ad illum morem transeundi inter partes sacrificatorum animalium, qui in pactis usitatus fuit, de quo Genes. 15. Transire super peccatum alicuius, est dissimulare, aut condonare. Mich. 7. Quis Deus similis tui, parcens iniquitati, et transiens super praevaricationem reliquiarum haereditatis tuae? pro, connivens transgressioni eius. Transi re facere tubam iubilationis: Levit. 24 id est, canetis, aut facietis ut alii canant tuba. Sic Transire facere vocem aut clamorem per castra, est, per praeconem

Iud. est, Sexcenti autem viri accincti vasis bellicis suis [?: sta---- ] ad ostium portae. Sic 2. Paral. 23. Quisque vasa sua [FLACIVS clav I p.1238] in manu sua: id est, arma. Vasa pro omni supellectile vel sarcinis. Gen. 31, Ecce pervestigasti omnia vasa mea. Gen. 45. Non parcat oculus vester vasis vestris. id est, supellectili aut rebus, si forte quas non potestis vobiscum accipere ob pondus. Sic 1. Sam. 1. Res a Davide fratribus in castra allatae vasa vocantur: et 1. Samu. 10. Saul dicitur latitasse inter vasa, ne in regem assumeretur. Sic Isaiae 22 dicuntur

20, Egressi itaque sunt omnes filii Israel, et collecta est multitudo tanquam vir unus a Dan usque Berseba. Eadem loquutio est Nehem. 8 et 1. Sam. 11. i. prorsus collecti sunt, summoque consensu non aliter ac si tota multitudo unicus vir esset. Vir et frater. Isa. 9, Vir fratri suo non parcet. i. alter alteri. Exod. 10, Non videbat vir fratrem suum. i. alter alterum, vel nemo alterum. Ioel. 2, Vir fratrem suum non urgebit: i. summo ordine omnia in militia agent, ne quis alii vel in pugna, vel in profectione sit impedimento. Gen. 37. Vir ad fratrem suum dixerunt. Exod. 25,

Interdum castigationem significat: Proverb. 10, In labiis intelligentis invenitur sapientia, et virga tergo stulti, scilicet reperitur, in ore eius: id est, sermone suo stultus accersit sibi malum. Et mox 13, Qui parcit virgae, odit filium. id est, non castigat. 1. Cor. 4, Vultis in virga veniam ad vos. id est, castigaturus, aut paratus ad castigandum, seu iratus. Virgam hic de severitate pastorali exponere possis: cui opponit spiritum mansuetudinis. Iob 21, Non est virga Dei super eos. id est, Deus eos

ib. 41 Paracletus. παράκλητος ib. 68 Paradisus 822. 24 Parare ib. 59 parare viam Domino 823. 8 paratum esse regnum caelorum aliquibus a patre ib. 22 Parcere ori ib. 27 non Parcere alicuius animae ib. 33 parcere oculum alicui ib. 36 Pardus ib. 43 Parens ib. 48 Pareo ib. 57 Paries 824. 1 paries dealbatus ib. 9. 10

παράκλητος ib. 68 Paradisus 822. 24 Parare ib. 59 parare viam Domino 823. 8 paratum esse regnum caelorum aliquibus a patre ib. 22 Parcere ori ib. 27 non Parcere alicuius animae ib. 33 parcere oculum alicui ib. 36 Pardus ib. 43 Parens ib. 48 Pareo ib. 57 Paries 824. 1 paries dealbatus ib. 9. 10 paries ruinosus ib. 14

ib. 68 Paradisus 822. 24 Parare ib. 59 parare viam Domino 823. 8 paratum esse regnum caelorum aliquibus a patre ib. 22 Parcere ori ib. 27 non Parcere alicuius animae ib. 33 parcere oculum alicui ib. 36 Pardus ib. 43 Parens ib. 48 Pareo ib. 57 Paries 824. 1 paries dealbatus ib. 9. 10 paries ruinosus ib. 14 parietem ruinosum linire

super aliquem levare ib. 51 peccatum habere, et non habere ib. 56. 57 peccatum alicui manere ib. 59. 60 peccatum alicui esse aliquid, vel in peccatum ib. 68. 69 peccatum cognoscere 862. 12. 13 peccatis parcere ib. 21 peccatum portare ib. 27 peccatum tollere ib. 30 peccata alicuius in profundum maris proiicere ibid. 46. 47 post tergum abiicere: elongare a nobis: delere sicut nubem: avertere Deum faciem a peccatis: tegere

vobis: non declinabis neque ad dexteram, neque ad sinistram, sed per viam quam praecepit Dominus Deus, ambulabitis, ut vivatis, etc. 201. 37 Non habebis Deos alienos in conspectu meo 168. 9. 10 6. Acues legem filiis tuis 18. 19 7. Ne ergo parcatis eis, neque idolis eorum, ne sint vobis in laqueum, etc. 523. 1 etc. 8. Per quam deduxit te annis 40, ut adfligeret et tentaret te, etc. 1199. 13 14 Cuius lapides ferrum, et e montib. eius excides aes 518 16

] filii vestri, etc. 1284. 61. 62
AMOS. [?: ] [?:-d ] tradiderint captivitatem perfectam ipsi [?: E- ] 101. 50 [?: ] [?:-tria ] et quatuor peccata non parcam 1122. 36. 37 [?: ] Vendit iustum pecunia 1241. 3 [?: ] [?: ] sicut torris erutus exincendio 1222. 37 [?: ] post tres dies decimas vestras 233. 37 5. Voluat se sicut aqua iudicium. Vide

morientes, sed ecce vivimus 680. 40 7 Foris pugnae, intus terrores 986. 31 Vos estis in cordibus nostris, ad commoriendum et convivendum 147. 25 8 Christus, cum dives esset, pauper factus est, ut nos, etc. 840. 33. 34 9 Qui parce seminat, parce et metit 1116. 10 11 Licet imperitus sum sermone, non tamen scientia 1098. 24 12 Cum infirmor, potens sum 926. 29. 30 Datus est mihi stimulus carnis 1173. 70 et 1174. 1 Virtus mea in infirmitate tua perficitur 1282.

ecce vivimus 680. 40 7 Foris pugnae, intus terrores 986. 31 Vos estis in cordibus nostris, ad commoriendum et convivendum 147. 25 8 Christus, cum dives esset, pauper factus est, ut nos, etc. 840. 33. 34 9 Qui parce seminat, parce et metit 1116. 10 11 Licet imperitus sum sermone, non tamen scientia 1098. 24 12 Cum infirmor, potens sum 926. 29. 30 Datus est mihi stimulus carnis 1173. 70 et 1174. 1 Virtus mea in infirmitate tua perficitur 1282. 13. 14

assuere interpretationem. Quam ob causam Porphyrius nostrae religionis doctores irridebat: Iulianus itidem invidiosissime nostris exprobrabat. Semper revera oportet dispicere, quemadmodum diximus, ubi fieti illud postulet necessitas, vel suadeat utilitas. Si ulla in re, certe in hac, sobrios parcosque esse decet. OBSERVATIO II. Si animus est allegoriam texere, vide in primis, ut interpretationis eius quam meditaris, sententia alibi in Scripturis clare et absque tropo expressa inveniatur, atque detracto velamine, analogiae fidei

artificiosa tractatione, qualis tum in sacris libris, tum insanctorum patrum commentariis conspicitur, addisci quae huc pertinent: quam ex nostris Annotatiunculis. Augustinus, ubi illi visum fuit allegorias adiungere, caeteris patribus visus est felicior, sicut etiam parcior. Recentiores non ita multum, et (ni fallor) ad evitanda apud imperitos offendicula, (nonnulli enim nostra aetate allegoriis mire abusi sunt) sese in his exercuerunt: etiamsi quidam excellentis ingenii homines egregium ac dignum imitatione praebuerunt specimen. Exemplorum lectio, et

1. 23 Aliquando substantiva ponuntur pro suis adiectivis et substantivis, ut potestates pro potestate praeditis, principatus pro principibus, sublimitates et profunditates pro rebus in sublimi et profundo existentibus. Ut in constructione Nominum dixi. 24 Epitheta autem si parce et scite adhibeantur, sermonem illustrant et gratum faciunt: sin copiose nimium, obscurant, aliquando etiam frigidum ac odiosum efficiunt. 25 Latini non ultra unum adiectivum uni substantivo semel, sine coniunctione adiiciunt: at Hebraei multa unico subiecto, partim per adiectiva,

tendit. 48 Econtra aliquando haec eadem generum ac specierum nomina in Plurali numero pro Singulari ponuntur. Esa. 19, Tradam Aegyptum in manus dominorum duri, et rex fortis dominabitur eis. Gen. 42, Locutus est vir Domini terrae nobiscum dura. Zach. 11, Et pastores eorum non parcet eis, id est pastor. Proverb. 1, Sapientiae clamabit, et eedt vocem suam, id est sapientia. Sic et in principio 9 cap. Proverb. 14, Sapientiae mulierum aedificat domum. Ibidem: Stulti Ializ יליץ, id est, petulanter perpetrat peccatum.

mediocri malo aut morbo liberatus, Ibidem ferme est Epitasis, intensio, cum verbi vi res intenditur. Gen. 29, Videns aut Deus, quod Iacob despiceret Leam. Sic Malach. 1, Iacob dilexi Esau odio habui: non quod eum ex animo odisset, sed tantum in aliquibus bonis aut commodis neglexisset. Qui parcit virgae, odit filium, id est, negligit. Sic in Evangelio odisse patrem, matrem, et animam propriam, pro negligere ponitur. De quo verbo in Metonymia prolire dictum est. Dictum etiam alibi est, quod interdum iusto significantiora pro lenioribus rebus ponantur, et contra: ut

non. Luc, 16, Aut enim alterum odio habebit, et alterum diliget. Videtur per (Odio habebit) significari negliget, ut ex sensu et sequentibus verbis inversae sententiae intelligi potest. Affectus enim dilectionis etiam in plures extendi posset, sed opera assidua non potest. Proverb. 13, Qui parcit virgae, odit filium: id est, negligit, degenerare et corrumpi, improbumque fieri patitur, cum tales plerunque nimium teneriter diligant liberos. Ponitur ergo Odium pro neglectione aut effectu odii, cum contrarius affectus sit. At diligens eum, mature castigat ipsum, id est, qui recte curam

cogeretur eum interficere: cum appareat omnia ea ab illa vulpecula simulata fuisse, et studio arteque talem tragoediam subornatam. Sic et Christus dicitur dilexisse quendam iuvenem, gloriantem de sua legis observatione: cum tantum innuatur eum amice illum appellasse. Huc et referas dictum, Qui parcit virgae, odit filium: secundum externum opus de internis pronunciat, quasi dicat, perinde certe eum negligit et perdit, ac si extreme eum odisset. Hisce vicina sunt, Diligere verbis, Diligere opere. Vocabula enim internorum motuum, externis actionibus et speciei tribuuntur. De

omnes actiones externorum sensuum, positae pro internis actionibus: item varii motus ac gestus corporis, pro internis. Verum haec omnia supra in Metonymia exposita sunt. Remotiores externaeque causae, pro vicinioribus ac internis ponuntur. Sic oculi dicuntur concupiscere, misereri, parcere, irritari: cum illi tantum nuncient ac monstrent menti obiectum concupiscendum, miserandum, aut cui merito parcendum sit: atque ita praebeant solum occasionem aut causam illis animi affectibus aut motibus. Huc declarationis gratia referri posset, quod Caesar, strata in Philippis Pompeii aut

Verum haec omnia supra in Metonymia exposita sunt. Remotiores externaeque causae, pro vicinioribus ac internis ponuntur. Sic oculi dicuntur concupiscere, misereri, parcere, irritari: cum illi tantum nuncient ac monstrent menti obiectum concupiscendum, miserandum, aut cui merito parcendum sit: atque ita praebeant solum occasionem aut causam illis animi affectibus aut motibus. Huc declarationis gratia referri posset, quod Caesar, strata in Philippis Pompeii aut optimatum acie, exclamavit: Sic voluerunt: id est, suis iniustis contra me consiliis et actionibus huic malo

pro, homines non possunt tales daemones eiicere aliter, quam per preces et ieiunium. Anima mea discessit e pace, oblitus sum boni, Thren. 3, pro, divinitus privata est pace ac bono. Sic Christus non potuit facere miracula: id est, homines non fuerunt capaces eorum ob suam incredulitatem. Sic parcere virgae dicitur, qui parcit natibus puerorum. Aperti sunt oculi amborum, Gen. 3. de quo prius. Convenit aliquo modo haec Regula cum illa de Deo correlativo. Huius generis exempla plura sunt in hoc capite de vocum transpositione. Sic est illud Virgilianum: Non possis summum aera

tales daemones eiicere aliter, quam per preces et ieiunium. Anima mea discessit e pace, oblitus sum boni, Thren. 3, pro, divinitus privata est pace ac bono. Sic Christus non potuit facere miracula: id est, homines non fuerunt capaces eorum ob suam incredulitatem. Sic parcere virgae dicitur, qui parcit natibus puerorum. Aperti sunt oculi amborum, Gen. 3. de quo prius. Convenit aliquo modo haec Regula cum illa de Deo correlativo. Huius generis exempla plura sunt in hoc capite de vocum transpositione. Sic est illud Virgilianum: Non possis summum aera arboris vincere sagitta: id

describere, quod non raro aliqua simpliciter affirmantur aut negantur, quae si sine omni conditione aut circumstantia accipiantur, aut falsa aut absurda, vel denique et impia erunt. Isaiae 13, Medi argentum non curabunt, et aurum non desiderabunt: id est, non propter spem aut promissionem horum parcent Chaldaeis, quo minus eos interficiant. Sic Christus dicit: Si ego testarer de me, testimonium meum non esset verum. Similia his sunt et illa, Matth. 5. et Lucae 6, Si quis te percusserit in dextram maxillam, porrige ei et alteram: et, Si quis tibi aufert pallium, da ei et tunicam: et,

118. Ut quid mihi (sub. offertis) multitudinem victimarum vestrarum, etc. Isa. 1. Quod convocetis convocationem, non possum (sub, ferre) iniquitatem cum coetu, Isa. 1. Addidisti o Iehova, addidisti genti: glorificatus es: sub. ob beneficia, Isa. 26. Et ego quoque: non parcet oculus meus, neque miserebor, Ezech. 9. Ecce ego ad pugillos, etc. Ezech. 13. submissurus sum iram meam. Quomodo gaudebimus? tribum filii mei sprevit omne lignum, Ezech. 21. pro, quomodo gauderemus, cum tribum filii mei caedat et exterminet et spernet omne lignum? Haec,

sed etiam intentum ac totum in eo esse, ut boves et aratrum recte progrediantur, ne sulcus aberret. Saepissime omnino Scriptura huiusmodi parabolicis aut allegoricis locutionibus utitur, sine omni declaratione: ut, Gladius pertransibit animam tuam: ubi simile pro re simili ponitur. Qui parce seminat, parce metet. Si caecus caecum ducat, uterque in foveam cadet. Quomodo dices proximo tuo, Sine, ut eximam ex oculo festucam, cum ipse trabem in tuo oculo habeas? Tales sunt et illae locutiones. Isa. 1, Erit fortitudo idoli in stuppam, et fabricator eius in scintillam, et

ac totum in eo esse, ut boves et aratrum recte progrediantur, ne sulcus aberret. Saepissime omnino Scriptura huiusmodi parabolicis aut allegoricis locutionibus utitur, sine omni declaratione: ut, Gladius pertransibit animam tuam: ubi simile pro re simili ponitur. Qui parce seminat, parce metet. Si caecus caecum ducat, uterque in foveam cadet. Quomodo dices proximo tuo, Sine, ut eximam ex oculo festucam, cum ipse trabem in tuo oculo habeas? Tales sunt et illae locutiones. Isa. 1, Erit fortitudo idoli in stuppam, et fabricator eius in scintillam, et conflagrabunt

tum Graecas tum Barbaras nationes: neque solum homines literarum studiis innutritos, sed sutores iuxta textoresque, fabros item ferrarios, caeterosque manuales artifices, praeterque hos ipsos etiam mendicos, agricolas, lignatores: feminas quoque tum divitiis affluentes, tum manuum suarum studio parce ac duriter victitantes. Eamque ob rem piscatorum publicanorumque ac sutoris (nimirum Pauli, de quo Act. 18 scribitur, quod aulaea consuerit sive contexuerit) ministerio usus protulit hominibus salutarem divinamque doctrinam, nequaquam linguis immutatis, quibus verbi sui praecones ab initio

suum vomitum: Sus ad volutabrum: Qua mensura mensi fueritis: Modicum fermenti inquinat totam massam: Si sal infatuatum fuerit, etc. Si caecus caecum ducat, uterque in foveam cadit: Ante caecum pone rescandalum: Caeco esse oculum: Habentem in oculo trabem, alteri obiicere festucam: Qui parce seminat, parce metet: Qua mensura mensi fueritis, eâdem metientur vobis: concutient eam, in sinum vestrum infundent eam: Medice cura teipsum: Sepulchra dealbata: Paries inclinatus: Baculus harundineus: Ruinosum murum calce linire aut incrustare. Duplicatur evidentia,

ad volutabrum: Qua mensura mensi fueritis: Modicum fermenti inquinat totam massam: Si sal infatuatum fuerit, etc. Si caecus caecum ducat, uterque in foveam cadit: Ante caecum pone rescandalum: Caeco esse oculum: Habentem in oculo trabem, alteri obiicere festucam: Qui parce seminat, parce metet: Qua mensura mensi fueritis, eâdem metientur vobis: concutient eam, in sinum vestrum infundent eam: Medice cura teipsum: Sepulchra dealbata: Paries inclinatus: Baculus harundineus: Ruinosum murum calce linire aut incrustare. Duplicatur evidentia, Psal. 114,

et ipsam ieiuniorum formam, declarare. Quo facto phrases quoque in sacris Literis de Ieiunio loquentes, intelligibiliores nobis fient. Vox ipsa etsi Latina est, nam et Romani olim Cereri ieiunabant, ut Livius lib. 6 Decad. 4 testatur, ac significat abstinere a cibo, aut certe longe parcius eo uti, quam corporis necessitas postulat: tamen ab Hebraeo fonte non incommode (sicut et aliae multae) deduci potest. Nam apud Hebraeos Iana affligere significat. Vocant vero Hebraei ieiunium afflictionem animae. Appellant autem Hebraei Ieiunare affligere animam, ut est videre

profluxisse, quid absurdi fuerit Latinae alicuius, seu Graecae vocis etymologiam ex Hebraeo fonte petiisse. Sed de voce non magnopere contendo, sentiat quisque ut vult. Est autem ieiunium in sacris Literis, non solûm a cibo abstinere, vel eo nimis parce, ac non suavi uti: sed etiam multis aliis commodis corporis abstinere, ut lotione, unctione, vestium mutatione, Musica, et similibus, et contra aliqua incommoda sibi accersere. Seu, ut paulo clarius dicamus et brevius, ieiunare est et praecipuis commodis corporis abstinere, et incommodis

cruciamur, cuiusmodi sunt dolor, odium, timor, deiectio animi, quae tunc accidit praecipue, cum nobis ipsis in contritione displicemus: tum, quia hi affectus vitam oderunt ac fugiunt, demittimus caput, intermittimus lotiones, unctiones, sordide induimur, cibos aut omnino vitamus, aut certe parcius et viliores sumimus, Musicen, choreas, aliaque omnia exhilarantia negligimus, laedentia vero aliqua, vel non admodum vitamus, vel etiam ultro accersimus, incurvamus nos in terram, aut etiam plane humi prosternimus, ut Horatius inquit, Moerore gravi deducit ad humum. Naturale

cibi, potus, et etiam operarum: hinc Latinae voces, Demensum et pensum. Hac metaphora et Christus ipse in deprecanda sua cruce ac passione apud patrem, usus est: ubi etiam illud verbum Transire convivale quid sonat, quasi si sedentibus in ordine convivis, cum alicui imbecilliori parcitur, et poculum ordine progrediens, pertranseat ante eum ad sequentem, ne ille id in manus accipere et exhaurire praeter vires ac voluntatem suam cogatur. Variae etiam metaphorae sumuntur ab ebriosis ac ebrietate et vomitu aliisque accidentibus: quae alias vertiginem falsae

importunissime urgeant: cogimur etiam divino mandato tuendae veritatis et taxandi tanti erroris causa, quam perspicuissimis et simplicissimis verbis contrarium asserere. Obtineant autem sane isti censores apud Synergistas, ne vociferentur, peccatum originale esse tantum accidens: tum et nos parcius minusque necessario hoc contrarium urgebimus. Vel efficiant etiam id, ut in Ecclesiis ac scholis usurpentur phrases ac descriptiones originalis peccati, quas Scripturam usurpasse supra ostendi, aut etiam Lutherus piae memoriae, ut mox monstrabo. Illis enim vocibus ac

vivente accusari velimus. Corruptelae enim, ut dixi, prorsus libere per Academias grassantur: nec ullum penitus remedium superest, quam quod Paulus Ephesinis ministris proponit, inquiens: Attendite vobis et universo gregi, cui vos Spiritus sanctus episcopos praefecit. Surgent enim lupi graves, non parcentes gregi. Et ex vobisipsis exorientur viri loquentes perversa aut distorta, ut abducant discipulos post se. Videmus sane, proh dolor, a morte viri Dei Lutheri, plurimos vere distorta loquentes exortos esse, novasque corruptelas in Ecclesiam Dei inducere conatos, ut modo

Vere piorum, teste Scriptura, profecto esset, meditari in lege Domini die ac nocte, audire, et omni studio custodire sermones Christi. Quod quoniam nos quotidie minus ac minus facimus, si Deus naturalibus bonae oleae ramis non pepercit: nec nobis quidem profecto oleastris tandem, perpetuoque parcet. Hîc vero ego mihi pro meo publici boni studio, et animi mei dolore ac ardore, toto pectore optarim divinitus large concedi aliquam longe uberrimam dicendi venam, quo non tantum in hoc

Quod autem dicit, Caetera, cum veniam, ordinabo: intelligit non de ipsa institutione huius Sacramenti, quam illis iam plene tradiderat, sed de externis ceremoniis, et accidentariis cirumstantiis, ut est tempus et modus conveniendi, sese invicem in celebranda coena expectandi, modeste ac parce proposita sumendi, certo ac decoro modo sese in templis gerendi, ut mulier sit capite tecto, vir aperto, certa ratio concionandi, et quae similia, per sese quidem adiaphora sunt, nec prohibita, nec mandata, sed tamen ad decorum, ordinem et aedificationem facientia, ut postea dicetur.

amat mortem. 186 10. Labia norunt scientiam 228 10. Lapis et lapis, epha et epha, abominatio sunt coram Domino 255 11. Mulier formosa sine intellectu, est annulus aureus in naribus porci 187 12. Fatuus statim prodit iram suam 207 13. Qui parcit virgae, odit filium 186 17. Occurrat tibi ursus orbatus catulis. 192 Qui exaltat ostium suum, quaerit ruinam 191 19. Parata sunt derisoribus iudicia 185 20. Quis dicet, Mundus sum 193 Lucerna eius extinguetur in obscuritate tenebrarum 258

Mars, armorum sophiae, quam pulcher Apollo
Egregiis quondam titulis ad sidera uexit,
Quid maerere iuuat genitoris funera iussa
5  Imperio ac nutu supremi regis Olympi,
Qui sine fine suo moderatur cuncta tenore?
Parcite maereri lacrimis, iam parcite multum,
Solari debent nullo non tempore uestrum
Eximii mores et candida uita dolorem,
10  Excessusque patris tota laudabilis hora:
Praeterea clarum satis et memorabile nomen.

Apollo
Egregiis quondam titulis ad sidera uexit,
Quid maerere iuuat genitoris funera iussa
5  Imperio ac nutu supremi regis Olympi,
Qui sine fine suo moderatur cuncta tenore?
Parcite maereri lacrimis, iam parcite multum,
Solari debent nullo non tempore uestrum
Eximii mores et candida uita dolorem,
10  Excessusque patris tota laudabilis hora:
Praeterea clarum satis et memorabile nomen.
Exitus hic unus mortalia

erigere fossatum et targiok, sed ea ut testam ovi sine vitello et albugine conservare hic opus, hic labor. Credimus hucusque a domino bano per nos scripta nova uberius intelexisse, quae utinam falsa forent. Nos tamen non parcimus neque parcemus laboribus quantum plebis potestas administrare potest neque addubitent dominationes vestrae reverendae in nostram sedulitatem, praecipue in vigiliis. Unum est nobis esse plebem oppidi Scisciensis extreme inobedientem; quam si castigaverimus, egre non ferant, nam pro pelle

et targiok, sed ea ut testam ovi sine vitello et albugine conservare hic opus, hic labor. Credimus hucusque a domino bano per nos scripta nova uberius intelexisse, quae utinam falsa forent. Nos tamen non parcimus neque parcemus laboribus quantum plebis potestas administrare potest neque addubitent dominationes vestrae reverendae in nostram sedulitatem, praecipue in vigiliis. Unum est nobis esse plebem oppidi Scisciensis extreme inobedientem; quam si castigaverimus, egre non ferant, nam pro pelle agitur.

Quod attinet ad summam rei quae toties sat acerbe ingeminatur, nos adeo excubamus ut nulli diei sic hucusque indultum, quin miles conductus una cum alus indagines revideat, nocturnas ztrasas lustret seque una nobiscum vigiliis fere conficiat; nec laboribus parcimus licet populum famelicum ac durum non nisi minis, vincturis ac baculis ut laboret adigimus; nec tamen pro voto omnia possunt fieri. Valla ad Colapim fecimus plurima et bona, a spectatoribus hucusque laudata, licet imperfecta. Gradecz non potest demoliri etiamsi mille homines contendant

3.2  Ornarat faciem, meritis ornatior amplis,
3.3  Et senium diri oppressit violentia morbi
3.4  Iamque dolor laterum fragiles consumpserat artus
3.5  5 Parcarumque diem senior cernebat adesse.
3.6  Advocat ergo greges hominum iam morte propinqua.
3.7  Quos proprius stantes lacrymis affatur obortis:
3.8  "Chara mihi

45 Dein se divinis commisit mentibus orans:
3.46  "Christe salus hominum et generis custodia nostri,
3.47  Adami duros quondam miserata labores,
3.48  Parce meo sceleri et patrata piacula mitis
3.49  Ablue; namque tuum violavi crimine numen.
3.50  50 Huc propera extremoque meo succurre labori
3.51  Tentando ne me superet

4.230  230 Iamque dolor pęnitus vires extranserat altus
4.231  Cumque pretiosa gemens Ioanni vota dicavi
4.232   Ut parcat nostrumque levet miserando laborem.
4.233  In somnis prospecta mihi Ioannis imago
4.234  Plagam sanare ac digitum purgare tumentem;
4.235  235 Cumque recessisset tenuis

concentrati estis naturam. Inque; Deo iacent, faces trahentes, validas. 225 A patre descendentes, a quibus anima descendentibus. Empyreos carpit fructus, animam, alentem florem. Ideoque mente concipientes opera patris. Parcae fatalis alam fugiunt, inverecundam. Et si hanc animam videris redeuntem 230 At aliam immittit pater, ut in numero sit. Certe valde illae sunt beatissimae, supra omnes. Animas, ad terram a coelo profusae. Illaeque

reditum usque desiderari debeat, praetermittant, Julii 16. sicuti nulla mora est habita, donec pons nostris secundo in castra infeliciter coactis, ac turpiter spectantibus rite perficeretur, de cujus perfectione dum ociissime certior in Krupa redderetur, tota qua potuit celeritate somno ciboque parcens advolat; nihil magis cupiens, quam ut transito ponte Banum cum suis exiguis copiis adoriatur reliquasque cum illo Stiriacas copias sane conspicuas beneque instructas, neque eo tamen loci (cum ignoto unquam prius probato hoste) rei belligerendae ignaras

7.10  Per latus, et per quam mors iacet atra crucem.
7.11  Et per quae tacitam tentarunt gaudia matrem,
7.12  Victor ab inferna dum Styge Christe redis.
7.13  Coetera parce puer. Curabit coetera Christus.
7.14  Christus amor, Christus deliciumque tuum. Ariae Montani Theologi Hispalensis.

oculis si virtus alma pateres,
1.4.4.2  Nulla Dea in terris esset amabilior.
1.4.5.1  Quamvis ignorent homines, et numina parcant,
1.4.5.2  Ipsa tamen per se crimina foeda puta.
1.4.6.1  Pro patria pugna, pro rege, arisque receptis.

Indiget, assidue cui sedet illa comes.
1.4.9.1  Recte Cinna valet, merito, quia castior illo
1.4.9.2  Nemo solet, nemo parcior esse cibi.
1.4.10.1  Quae nam te rabies, quae nam mala vexat Erinnys
1.4.10.2  Caesar; ut in patriam bella nefanda

1.7.13.1  Occurrat leo, vel Libycis basiliscus arenis,
1.7.13.2  Et non mane mihi garrulus Elvidius.
1.7.14.1  Qui parcit nummis, et res non curat honestas,
1.7.14.2  Si quid Aristoteli credimus, ille tenax.
1.7.15.1  Si senio affectos invasit

et alterius res sibi poscit opem.
1.7.73.1  Rex Lusitanus iacet hic. Mars impius auctor
1.7.73.2  Criminis. haud parcit fortibus ille viris.
1.7.74.1  Fac valeas animo mi Tiro, ut corpore possis.
1.7.74.2  Altera enim alterius res sibi poscit

recti pectora pungit amor.
1.7.117.1  Quam bene, qui similes amentibus inquit amantes.
1.7.117.2  Errat, et in culpa est, et sibi parcit amor.
1.7.118.1  Chara mihi mea sit domus, at redeuntis Ulyssei
1.7.118.2  In scopulos Ithacae pagina monstret iter.

1.8.130.1  Qui muliebrem animum iuvenis gerit, absit ab urbe
1.8.130.2   Dicat Aristoteles, semivir ille mea.
1.8.131.1  Parca domi meae coena, et fidos inter amicos,
1.8.131.2   Te capiant regum prandia lauta foris.

aquis. Unio Margarita.
3.23.1  Cernat et hunc, et quem Cleopatra immersit aceto,
3.23.2  Laudet vetustas unionem parcius. Hebenus.
3.24.1  Quod hebeni globulos versat Rex mane Philippus,
3.24.2  Misit ab urbe patrum maximus ille

e Veneris sanguine nata rosa est. Hyacinthus flosculus.
3.65.1  Qui Veronensi flos passim nascitur agro,
3.65.2  Parce Venus. florem vincit odore tuum. Cariophylon flos.
3.66.1  Qui rubet in foliis, et miro fragrat odore

carbone notatam,
10.34.2  Illa auro incidi littera digna fuit.
10.34.3  Largius epoti prodeunt arcana cululli.
10.34.4  Qui sapit, utatur parcius ille mero. E Graeco.
10.35.1  Iusso sole valere Cleombrotus Ambraciota
10.35.2  Sponte sua celsa pronus ab

ut ille reus. E Plutarcho.
10.39.1  Quid vatum ignaras mentes Crispine fatigas?
10.39.2  Sustulit Eurialum debita Parca tuum.
10.39.3  Praestitit et fatis tolli properantibus illum.
10.39.4  Finis enim multis mors fuit una malis.

sua iura quoque et mortis solatia victis.
10.74.2  Iureque Pelidae Barbarus Hector ait.
10.74.3  Vicisti, et victum spoliasti lumine corpus.
10.74.4  Da tumulum, et manes laedere parce meos. Legislatorem inculpatis moribus esse oportet.
10.75.1  Legislatorem, qualis Draco fertur Athenis,

miseris mortalibus omnis in usum,
11.5.4  Omnis et in certam credita vita diem.
11.5.5  Nec differre licet. stat lex adamante reposta.
11.5.6  Et revoluta semel stamina Parca secat.
11.5.7  Qui vero sibi, qui patriae, qui natus amicis
11.5.8  Vivit ita, ut nulli, sponte nocere velit.
11.5.9  Et contemptor humi volat altum, et numine in ipso

mala curarum nubila sollicitant.
11.18.3  Quique Deo sese, suaque omnia devovet uni,
11.18.4  Nescius humanis fidere praesidiis.
11.18.5  Ille cibi parcus, somni quoque parcior ipsas
11.18.6  Evigilat noctes, surgit et ante diem.
11.18.7  Narrat et assidue, quis Divum cultus, et unde
11.18.8  Incipit, et quonam desinat, omne bonum.

Atque argumenti nobilis historia.
12.1.9  Nam Ligurum quibus alma viris belloque togaque
12.1.10  Floruerit tellus, explicat aequa fides.
12.1.11  Illud opus, nulli qui parcit, carpere livor
12.1.12  Non queat. exactum venit in ora virum.
12.1.13  Foelicemque sibi genium, famamque paravit
12.1.14  Quae quatit, et circum splendida busta volat.

esto. C
12.19.64  Et procede foras purgataque desere castra. D
12.19.65  Locris anus mores Nisae dum format alumnae,
12.19.66  Parce puella domo prodire, et nobile Divum
12.19.67  Crede pudicitiam donum. te pensa trahentem
12.19.68  Viderit ad seras vicinia tota lucernas.
12.19.69  Dicat, et o mores regali

13.21.3  Dum peragit facinus nova dux, subsidit eunti
13.21.4  Tybris, et obstantes in vada findit aquas. Stultus patre occiso natis parcit. e Graeco.
13.22.1  Qui patris occisor natis Marcelle pepercit,
13.22.2  Id quod habent Graeci, nescit ineptus homo.
13.22.3  Corvus ut est nigris alis, sic

15.4.24  Aucturus superum mare
15.4.25  Hic suspiria nos ducimus, hic focis
15.4.26  Expulsi Patriis flemus, et ut Deus
15.4.27  Tandem supplicibus parcat, in ultimas
15.4.28  Effusi petimus preces. ODE V. IN OBITUM MAVRI POETAE Illyrici scripsit Postridie Kal. Feb.

15.8.12  Absumat aestus immerentem pestilens.
15.8.13  Cernitis ut dira volitet mors impia falce
15.8.14  Tot lecta patrum capita, tot matrum secans?
15.8.15  Nec pueris parcat, nec molli aetate puellis.
15.8.16  Nec acta caste vita liberet senem.
15.8.17  Hic pater impubis procurat funera nati,
15.8.18  Proli superstes quod suae vivat gemens.

Zagrabiensis progressi fuissent, illico incauti in latentes hostium insidias incidunt. Vno duntaxat socio illic amisso, caeteri hinc inde dispersi palantes, uix fuga saluti suae consulere. Ille miser ubi apud Ahmat visier passam captiuus sistitur, tormentis excruciatus, capite tandem plectitur. Parcebat enim impius ille carnifex nemini, sed quoscunque captiuos habere poterat, statim crudelissime enecabat, asserens Mahometanae religionis, ac peruetustae consuetudinis turcicae esse, ut dum eorum caesar foris iam in bello esset, nemini parci neque etiam fidem seruari debere. Cumque iam diem

tormentis excruciatus, capite tandem plectitur. Parcebat enim impius ille carnifex nemini, sed quoscunque captiuos habere poterat, statim crudelissime enecabat, asserens Mahometanae religionis, ac peruetustae consuetudinis turcicae esse, ut dum eorum caesar foris iam in bello esset, nemini parci neque etiam fidem seruari debere. Cumque iam diem dies truderet, frustraque obsessi, nostra se expectare auxilia cernerent, de exitu suarum fortunarum consultare sunt coacti. Nam praeterquam, quod ab hoste praemerentur uehementer, ob penuriam aquae siti etiam intollerabili admodum

uix aliquid sine illo obtinere potuissem. Pro bullis minores quas potero expensas faciam et quam celerrime possibilitas afferet curabo earum expeditionem. Fauilla plurima mendacia ad Reuerendissimum Strigoniesem contra me scripsit, hic quoque per angulos latrare non parcit. Caeterum, si ego Reuerendissimorum Praesulum Ungariae respectum et aestimationem non pluris facerem, quam ipse fingit, crastina die efficerem ut exul amandaretur. Quod ego neque faciam neque feci, dubito alios facturos, propter eius maxima merita adinuentionum. Uidebunt et cognoscent omnes

incitato robore saevior
1.42  Aethnaea nigris regna vaporibus
1.43  Perusta, fumantesque campos,
1.44  44 Aut Melitae penetrabit arces;
1.45  nec parcet oris impius Italis
1.46  Furentis instar turbinis obruens,
1.47  Quas Betis urbes, quas Garumna,
1.48  48 Quas gelidus rigat amne Rhenus;
1.49  Ni

Soluunt Pyerides; nam quinque argentea signis
4.33  Luna renascenti coelauit cornua uultu
4.34  Phoeboeis animata oculis ex quo impia nobis
4.35  35 Te rapuit mors ense truci; sed parce dolenti
4.36  Ingenio, clari uiduatum luce magistri,
4.37  Heu dolor, in tacitis iacuit sine honore tenebris
4.38  Confectum grauibus curis; proh quanta per urbem

4.455  455 Longius et caros natorum cernere uultus,
4.456  Cumque pio pariter uitae finire labores
4.457  Coniuge, et aurati petere alta palatia coeli;
4.458  Sed te Parca ferox media florente iuuenta
4.459  Eripit, ut roseum grando quatit humida florem,
4.460  460 Liliaque audaci pereunt argentea morsu.
4.461  Quas tibi tunc lacrimas, meriti quae signa

intus Pestes habitant, numerosa malorum
4.728  Agmina, quae uirides miseris mortalibus annos
4.729  730 Ante diem rapiunt nostraeque tenacia uitae
4.730  Cogunt inuitas abrumpere stamina Parcas.
4.731  Informes uisu formae, pallentia miris
4.732  Ora modis, pars occulto torquetur ab igni,
4.733  Obstrictis gelido torpet pars frigore membris,

amplius saeculorum fortuna disciplinaque consisteret; essetque divinorum operum, quae mente et ratione continentur, post homines natos longe latissimum amplissimumque, licet quis illam minima sui parte, hoc est humanis opibus, ac magnitudine metiatur. Nulli parcere labori, nullum non adire discrimen, certum, ac statutum Vobis esse, persuasum habeo: ut quam speciosam hac parte, ornatamque Domini Sponsam a majoribus accepistis, eodem cultu et majestate praestantem, posteritati tradatis; ac ne de spiritu quidem ipso ac sanguine, tam praeclaram in

quoque Latinam tragoediam ab Alexandro Donato Romae datam illyrico carmine interpretatus est, accepto ab auunculo, quem dixi, exemplo, in vertendo Crispo, Bernardini Stephonii tragoedia. Ne a satyrae quidem acerbitate stilum suum abstinuit: verum ad id carminis genus usurpandum omnino parcissime, et non nisi prouocatus animum induxit; honestiorem Musae suae operam futuram ratus, si in ciuibus ad virtutem accendendis potius, quam in deterrendis a vitiis occuparetur. Sed multo maximus carminum eius prouentus fuit in odis, et cantionibus, quas non modo a Ragusinis, sed etiam

9  Quis turbo, qui te fulminis impetus
10  Aequet volantem? praecipitant dies,
11  Annique vertentes, nec ulla est
12  Sat rigidis brevis hora Parcis.
13  Nil sceptra quidquam regia, nil decus
14  Claro ebriarum murice vestium
15  Prosunt, nec eversis superbi
16  De populis spoliorum acervi:

seditiosa consilia in mendacia verterunt. Et dum a nostris gubernatores et 33 capita ad iudicium accita vocarentur, vetularum fabulam asseverabant, et ita connexis inter se mendaciis omnem proditorem 34 veritatem eludebant, ut ipsis potius parcendum, quam in eos severius agendum iudicaverimus. Leges tamen novae statutae, correptiones adhibitae aliaque omnia, quae ad emendationem videbantur idonea, ibidem sancita. His peractis quisque ad sua reversus, licet certi fuerimus de aliqua habita intentione mala, Deo omni commisso negotio

176  Cessanti vix sufficiet, vix cymba labore
177  Victa sub alterius lassum confinia ripae
178  Sistet iter vectura truces Minois ad urnam,
179  Vix duraturas in fila secanda furentes
180  Cum Parcas lassabit atrox per funera forfex,
181  Manibus inque imis Thrace succisa queretur.
182  Mars pro gente suâ praeviso obsistere bello
183  Se non posse fremit, per tanta immota vetari

in se convertenda timerent: excurro non importune in descriptione Othomanici Imperii, et praesenti rerum conversione me dilato. Sed condonandum est, si vehementior impetus Apollineas moveat lauros, dum ea Christianorum Principum gloriosas exultant ad laureas: et parcendum, si paullo maior spiritus afflavit Poetam; quae totum Christianum Orbem pervasit. Nunquam gloriosius sudant Poetae, quam dum Christiani sudant Victores: quorum Triumphis, antiqua Musarum reditura est gloria, et prima

Achates.
1.776   30 Sed quo praecipue statuit subsistere caetu,
1.777  Accipe: non molli quo tempore Roma veterno
1.778  Obruta, sydereos sorbebat parcius ignes;
1.779  Coelica belligero servire coacta Gradivo
1.780  Relligio, duros enses, galeasque sonantes,
1.781  Pro Patrum vitta, et thuris tractabat acerra.

2.648  Materiam, lethem stygiam potantibus hircis
2.649  Avulsit, quorum saetentia vellera, longo
2.650  Tempore conservans Erebi regina triformis,
2.651  Nere dedit Parcis, pretium non vile laboris
2.652  Pollicita; insignis positaque coronide telae,
2.653  Hoc regina suum decoravit munere regem.
2.654   22 Hac igitur

4.82  Armorum strepitu, quondam fatalibus Orbem
4.83  Terrebat signis; Gothico Romana furori,
4.84  Sic nudata gemit, victori impervia Paeno
4.85  Maenia: nec lacrymis parcit, tabescere cernens
4.86  Continuis ferri vicina fragoribus arva.
4.87  Postea Vandalicus portis, Urbique pepercit
4.88  Si Mavors; Gothicis obiecta securibus auri

ubique furit, crudelis ubique satelles
4.263  Arma cruenta rotat: certam sed denique mortem
4.264  Effugias, isto rerum quod turbine, vitae
4.265  Subsidium superest? carcer si parcat et ensis;
4.266  Certius ipsa cibi, miseros iugulabit egestas.
4.267   10 Quae tamen instantis superare pericula fati,

4.600  Heroi maculae, noxae virtutis, honoris
4.601  Lappae palmares, fidei monumenta sepultae.
4.602  Quo rapior? quo prolixae feror impete venae?
4.603  Parcite, Pierios iustus calor excitat aestus.
4.604   22 Nec sisto; nam Thracis adhuc subscribo timendam
4.605  Imperii molem: ex quatuor queis partibus orbis

fiducia fundo.
5.155   5 Hic haesit suspensa animo probitate recentis
5.156  Doctrinae Syren, charum mirata Thienem
5.157  Insolita fervere fide, cui parcit adulter
5.158  Anonanae timor. Ex isto se dicere victam
5.159  Debuit affatu Syren, tamen illa repulsos
5.160  Suadet adhuc constanter agros, dapibusque frequentes