Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: TUrc[aEI].* Your search found 2031 occurrences
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
Occurrences 1-2031:1. Adam Parižanin. Tres hymni perantiqui de Laudibus... [Paragraph | Section] aliis anni temporibus patet. Ac ne quid ad popularem ejus diei celebritatem laetitiamque desit, publici etiam ludi indici ac fieri solent veteri more atque instituto: ac satis constat, memoriaeque proditum est hanc solemnem pompam et frequentiam, ne tum quidem intermissam fuisse, cum ea loca in Turcarum erant ditione ac potestate. Qui historiam scripsit quartae translationis auctor est, ne sua quidem aetate miracula defuisse, quibus anniversaria hujus translationis ac festa gratulatio illustrior laetiorque redderetur. Nam post quam narravit fontem illum e silice repente ac
2. Adam Parižanin. Tres hymni perantiqui de Laudibus... [Paragraph | SubSect | Section]
3. Anonymus. Obsidio Iadrensis, versio... [page 34 | Paragraph | SubSect | Section] conspectui ipsius Delphini se manifestassent, honorem decentem impenderunt, quos ille iocunde suscepit et eisdem verba in hunc explicauit tenorem. Prouisione Sedis apostolice et mandato nos elegisse in generalem capitaneum fidei Catholice contra Turcos et paganos. Cuius imperium humiliter duximus acceptandum copiosaque turba disposita est hoc sanctum et laudabile iter transfretare ad tam grande pręmium accepturum, quod ipse apostolicus deique vicarius vere pęnitentibus et confessis veniam cunctorum peccatorum ad dictum viagium
4. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
5. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section] iacet Ilia tellus,
6. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
7. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
8. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section] tibi cum gelido Saturni sidere inertis?
9. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
10. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
11. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
12. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section] arma fera.
13. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section] campos gramine, fronde nemus.
14. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section] et ante Pavor.
15. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
16. Vitez od Sredne,... . Epistolae duo a. 1448, versio... [page 127 | Paragraph | Section] hostilem pressuram, captivitatem et caeteras fortunas abunde experti, sed iuvat inter haec, quod non ignavo quaestu passi sumus, sed in eo negocio, utpote fidei, in quo nec armis, sed nec morti cedere destinatum erat, ubi cum adhuc idem exstet animus, poterit habere et ipsa fortuna regressum. Ex Turcorum deinde manibus erepti, apud Despotum Rasciae ad hos usque dies restitimus, tanto videlicet tempore, ut in vigilia festi nativitatis Domini ad hunc locum in medium Dominorum Praelatorum et Baronum, ac Procerum regni Hungariae in eo ipso loco congregatorum venire potuerimus.
17. Jan Panonije. Oratio legatorum Matthiae regis ad... [Paragraph | Section] longiore et nos sermone moraremur, plus fortasse publicis commodis impedimenti, quam clementissimis auribus suis molestiae ingereremus, proinde causas adventus nostri magnas illas quidem, et facundiae capacissimas quam succinctissime proferemus. Cum Serenissimus Hungarorum Rex castris adversum Turcas aestate praeterita amotis, inter ipsa Regni sui et hostilis terrae confinia Pium Pontificem rebus humanis excessisse cognovisset, sane pro eo, ac debuit, maestus aliquandiu, et animi dubius permansit. Verebatur siquidem inter alia id potissimum, ne sanctum fidei ab illo viro ingenti spiritu
18. Jan Panonije. Oratio legatorum Matthiae regis ad... [Paragraph | Section] par est, amantissimam, cives suos, socios nostros et eodem, quo nos, in discrimine sitos, minime deserturam. Meminerat, qua benevolentia, quantis favoribus sacratissimae recordationis Eugenius Papa Quartus, praedecessor et propinquus tuus, illustrem quondam parentem suum Christiani tum populi in Turcas ducem ac totam gentem Pannonicam fuerit prosecutus; nec ambigebat cognatam te erga nos et humanitatem et liberalitatem imitaturum. Imo difficilior rerum conditio et tua singularis benignitas B. P. qua ut omnes ita etiam gentilem tuum pontificem superasti, facile maiora de nepote
19. Jan Panonije. Oratio legatorum Matthiae regis ad... [Paragraph | Section] et principes nostri, huius sacratissimae Sedis auctoritatem longe plurimi fecerunt, et ad eius nutum, inter cetera, pacem pariter ac bellum temperarunt. Novissime illustris Gubernator noster Ioannes, cuius supra mentionem fecimus, cohortantibus et assistentibus legatis Apostolicis, quam saepe cum Turco dimicavit, ac tandem magno praelio victor, inter ipsa trophaea sua, triumphantem spiritum reddidit creatori. Parentis igitur sui et praedecessorum suorum regum sequens vestigia Serenissimus rex noster, S. V. non eam tantum praestat obedientiam, quae in cultu et exhibenda reverentia, sed etiam
20. Jan Panonije. Oratio legatorum Matthiae regis ad... [Paragraph | Section] sui et praedecessorum suorum regum sequens vestigia Serenissimus rex noster, S. V. non eam tantum praestat obedientiam, quae in cultu et exhibenda reverentia, sed etiam quae in parendo voluntati tuae et excipiendis mandatis tuis consistit. Et quia intelligit curam tuam Christianorum defensioni et Turcorum excidio intentam; omnes suas et suorum fortunas, ac regium insuper caput ad hoc pollicetur; te iubente ac suffragante, B. P. nihil non etiam arduissimum secure aggressurus. Suscipe ergo et paterno amore complectere una cum populo sibi subiecto, devotissimum filium tuum, regem nostrum
21. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | SubSect | Section] VIRO
22. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] Coriolani Cepionis Dalmatae Petri Mocenici imperatoris gestorum liber primus. Quom
23. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] deliberaturi.
24. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] Coccus et
25. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] oratoribus, uiris nobilibus atque innoxiis, manus inferret. Igitur, iam instante hieme, dux regiae classis
26. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] omnem ad naues referunt.
Imperator ditata classe ad reficiendas naues in hiberna
27. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section]
Habent
28. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] Mocenici imperatoris gestorum liber secundus
Dum imperator operi instat,
29. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] qui inter frequentes bombardas et ingruentia tela primus portum subiit. Subsequitur regius dux, deinde legati ac tota classis. Imperator expositis copiis ad praefectum mittit, qui eum monerent, ut oppidum dedat: quod nisi dediderit, quicquid uictoribus in uictos licet esse passurum. Mos est
30. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] omnibus
31. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] ad legatum reuertitur. Imperator, cum iam multos dies circum litora
32. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section]
et in bello gerendo opera maxime utitur. In primo proelio filius regis cum triginta milibus equitum,
33. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] et in bello gerendo opera maxime utitur. In primo proelio filius regis cum triginta milibus equitum,
34. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] tum exemplo suorum, quos passim mutilatis membris
atque fusis uisceribus iacere uidebant, metu perculsi, tum equos terribili fragore tormentorum atque insueto
35. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] tum equos terribili fragore tormentorum atque insueto
36. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] tecti ac muniti, hostes autem ad omnem ictum expositi proeliabantur, nec aliquod telum a nostris in confertissimos hostes in cassum mittebatur, multi hostium cadebant. Igitur hostes multis occisis, pluribus uulneratis, nostris liberum locum relinquentes, terga uertunt. In hoc certamine
37. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section]
38. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] flumen piscatoriis structuris totum quasi de industria ad prohibendum aduentum classis impeditum. Hoc enim in loco magna captura piscium fit, ex qua
39. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] singulari certamine secum pugnare auderet, extra tecta nauium exiret. Tum unus ex naualibus sociis,
40. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] ducis magna cum laude proiecit.
Interea magister classis cum sua expeditione ad pontem uenit, sed, cum nec transire pontem, nec hoste prohibente
destruere posset, sagittis tantum et glande plumbea
41. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] maiores bombardas paruis lapidibus suffarciunt, ut uno ictu simul excussi plures uulnerare possent. Quibus paratis, oppidani omnibus missilibus instructi taciti ex industria, quousque hostis munitiones subiret, expectant.
42. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] magno clamore edito corona oppidum aggrediuntur, per ruinasque murorum ad munitiones euadere conantur. Tunc oppidani praesenti animo hostem telis obruunt, nonnullis arpagones et manus ferreas extorquent, uiminea uasa ardentia in hostem demittunt, quae pestis
43. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] erat oppletus), uasa rotunda per decliuum montis se rotantia obuios quosque
adurebant. Tum saxa ingentis magnitudinis deuoluunt, quae in subiectas petras per prona montis saepius incidentia maiore impetu ferebautur, atque cateruas
44. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] adurebant. Tum saxa ingentis magnitudinis deuoluunt, quae in subiectas petras per prona montis saepius incidentia maiore impetu ferebautur, atque cateruas
45. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] fidem quam erga
46. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] liberos atque coniuges a crudelissimo barbaro defenderent. Nec
47. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] corporibus suorum cadauera tegentes, tandem diffusi in fugam terga uertunt. Oppidani eruptione facta tergis hostium insistunt, fugientes usque ad radices montis persequendo trucidant; tum, multis signis militaribus potiti et spoliis occisorum onusti, in oppidum reuertuntur. In hac oppugnatione Turcorum ceciderunt tria milia, inter quos praefecti ac duces magni nominis quattuordecim, uulnerati absque numero, quorum magna pars postea occubuit. Ex oppidanis septem tantum desiderati sunt, uulnerati quinquaginta nouem. Oppidani sequenti die ligna, fasces et aliam aridam materiam
48. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] acceperat a
49. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] Semper sollicitus et intentus ne hosti occasionem rei bene gerendae daret, ipse non cessans hostem aliqua insigni clade afficere.
Nam praeter urbes captas et prouincias ab eo desolatas atque euersas multae naues onerariae
50. Marulić, Marko. Carmina Latina, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] uis tota piorum
51. Marulić, Marko. Carmina Latina, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] erat.
52. Marulić, Marko. Carmina Latina, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
quid properas, homo miselle,
insidiae, non tristia cordi
fiat
cursu.
Promethęi quem tenuere iugi;
coalescant robore uires
33. Epitaphium Iulii II. Pontificis
37. In eundem
38. In eundem
Iuli, Mors immortalia facta,
clarus pietate fideque.
provinciarum harum et necis dicam, 2-o quantum calamitatis christianus tulerit exercitus, postremo, quantum in rei publicę christianę detrimentum poterit evenire huiusmodi hominum strages, significare non postponam.
Causa igitur prima et potissima invadendarum huiusmodi provinciarum Turco, ut arbitror, hec fuit: animus insaturabilis necis fidelium usurpandique totius orbis imperii avidissimus; deinde copia rerum virorumque, quos Bossina fertilis alit et fovet, Bossina, inquam, provinciarum optima, quę cum omni posset antiquitatis memoria contendere, opima et habundans
finem, quibus tamen impia gens crassatur et gloriatur.
Hec causa malorum, Pater Beatissime, ipsa videlicet libera facultas et secura exequendi quicquid mente cęptum fuerit iamque incipit dominari his provinciis et in vectigalia aut in suam redigere ditionem. Hec, inquam, causa precipua Turco est, ut mea fert sententia, has tam crebro invadere regiones et tam acriter sevire in finitimos. Accedit et animus admodum rapax avidusque regnandi.
Nunc quantum calamitatis et miserię hostis impiissimus nobis intulerit, animus dolore victus horet farri, lingua proferre
has tam crebro invadere regiones et tam acriter sevire in finitimos. Accedit et animus admodum rapax avidusque regnandi.
Nunc quantum calamitatis et miserię hostis impiissimus nobis intulerit, animus dolore victus horet farri, lingua proferre pavet, nam ubi generaliter dixerim Turcorum rabiem quam in captivos acuunt, non tam sum commotus neque stomachatus. Sed omnia quę nuper acciderunt nobis ordine singulariter pandere, Pater Beatissime, hic mihi, veh, misero concutit ossa tremor, vix a colapsu me retineo, mens enim simul et membra corporis pietate potiusque timore
numerum, partim equitum, partim peditum, brevi dierum spatio coegit, struxit ordinavitque non inepte: nam et ipse vir clarus in armis gloriosusque in victoria sępius extitit, quotiensque sub oppido Jaice nuncupato, in calce Bossinę posito, in quo nonnullis annis magistratum obtinuit, cum Turcis congressus est, totiens victor evasit. His itaque, ut reor, confisus avibus, huic adherens omini cum toto suo exercitu ausus est ad campestria descendere loca, sed primum delecto milite colles viasque pręmunivit, qua Turchia erat reversura. Aderant multi locorum domini nobiles et barones.
sed gellatis massis fluxit multumque damni attulit et animantibus et frugibus. Similiter et in vigilia diei, quo pugnatum est, persimilis cecidit. Denique et in ipso armigerorum congressu pulveralis nubes cadens super nostros oculos obduxit ipsorum ita, quod vix se mutuo videri possent: super Turcis vero sol lucidus visus est.
Hęc signa, Pater Beatissime, certo visa sunt. Quam ob rem haud iniuria censendum est nostros non armis infidelium sed divina sententia fuisse prostratos, nam ni vellet, non fieret, scio, peccata filiorum non passus est longius procedere sed plagis
nobis novus supervenit luctus, quia delecti comites, barrones, ciliarcę, centuriones, omni laude omnique decore et preconio digni, carnis tributum naturę debitum persolverunt. Ipsi sunt illi, Pater clementissime, quorum quidam superioribus annis ab Ungaro pro subsidio regis Ferdinandi missi e Turcorum manibus Appuliam liberarunt. Nunc autem, heu, hei, Marcia ob patriam pugnando vulnera passi sunt, inhumati iacent, bestiis terrę et alitibus cęli in escam dati sunt. Uno illo die, uno in angusto loco tresdecim millia virorum partim prędę partim neci dati sunt: plurima perque vias
loco tresdecim millia virorum partim prędę partim neci dati sunt: plurima perque vias sternunt inertia passim corpora, a lupis, tigribus, ursis ceterisque feris usquequaque distrahuntur, nec est, qui sepeliret. Quis cladem illius diei, quis funera fando explicet? Insuper nec hoc satis visum fuit Turcis ad triumphum nisi et nasos occisorum amputassent et in filum redegissent, ut in signum victorię ad suum imperatorem facilius deferre seseque ovantes de triumpho tam flebili iactare possent. Quosdam amaro vinculo servitutis constrixerunt et abduxerunt. Bannum quoque ipsum in vincla dedere.
tot in Haemoniis uidit tentoria campis
mira et nullos umquam moritura per annos,
uitam,
Ostia per medium gratissima fluminis extant,
atque propria calamitate constitutum ut filium complexi estis: benigneque susceptum hospicio: liberaliter, ac munifice tractastis: atque quom filii locum apud uos dumtaxat expetiisse, patris ac preceptoris dignitatem summo cum honore ultro mihi detulistis. Equidem Argentina totoque Illirico a Turcis occupato, puer admodum e manibus seuissimorum hostium ereptus satis tenera ętate ad Italiam delatus sum, in qua et sapientię studio ut plurimum incubui (nam et Parisii et in extrema Britannia quam Angliam uocant theologię uacaui). Inde post tres fere et triginta annos partim inimicorum
huic fata parant ueteresque triumphos
in medium vestrasque adiungite vires
progenies Martigenumque genus,
pagina verbis
qua tum pro VT QVANTVM; cf. CIL VI 1770
Ad S. Petrum in uincula
.EX AVTORITATE
2,19
Potest quidem esse audacior quę se perimendam sponte offert,
sed non ista amantior quam uis extinxit doloris.
113.4. Huiuscemodi exemplum in adolescentia nostra uidimus, Dominice, Perinę,
consobrinę tuę, quę Gorgio marito a Turcis interfecto moerore superata efflauit animam.
Tunc ego amborum sortem miseratus tale (ut et tu meminisse potes) illis apposui
epitaphium, dum adhuc Tydei, pręceptoris mei, scholam frequentarem:
dum adhuc Tydei, pręceptoris
opportunis cum nostro peditatu atque equitatu dispositos haberemus, maiori essent nobis adiumento, quam si paucis post mensibus viginti milia conducerentur. [2.] Nam, ut rerum nostrarum statum cognoscas, vayvoda Radwl, quem nos anno superiore Valachiae Transalpinae praefeceramus 6 Turcis provinciam summa vi nuper occupantibus et novum vayvodam 7 cum vexillo imperatoris inducentibus rursum cedere et in Transsilvaniam cum optimis quibusque et nostrarum partium viris confugere est coactus. Cum igitur haec provincia in hostium sit potestate, cogita, quantum
ne quid de partibus loquamur, quantum universo regno nostro impendeat periculi. Adiungere enim hostes sibi poterunt Valachiae utriusque populos et, si libitum fuerit, ipsos etiam Tartaros in belli ac praedae societatem allicere. Quibus etiam si resistere possimus, quomodo resistamus eodem tempore Turcarum caesari, quem constans fama est intra hos dies paucos regnum nostrum a partibus illis inferioribus cum omnibus suis et terrestribus et navalibus copiis invasurum. Habet iam ad vada Danubii non procul a Zenderonia 8 validissimum et paratissimum cum ducibus peritissimis exercitum,
possit. [5.] Taxam decimarum scribis a reverendissimis dominis cardinalibus et officialibus exigi, recte id et coeptum et institutum et ordinatum iudicamus, immo totis viribus contendas, ne Sanctissimus Dominus Noster hanc taxam in alios usus, quam in huius regni et Christianorum adversus Turcarum defensionem abire patiatur.
19 István Brodarics to Sigismund I Rome, 10 June 1523
Manuscript used: BN T. 5. fol. 4r–5r. Published: Acta Tomiciana VI. 286–288. 1. Finally, success has been achieved in the matters of the
secretorum tyranni se non esse ignaros arbitrarentur, qua fraude et simulatione nihil aliud agebatur, quam ut nos securos et imparatos possunt opprimere. Habemus 2 enim recens ex waywodis Moldavo 3 et Transalpino, 4 aliisque exploratoribus nuntium destinasse Turcas omni genere apparatuum instructissimos proximo mense Martio regnum hoc nostrum Tartaris etiam in societatem belli adiunctis invadere. [2.] Quod ubi ex auctoribus certis serenissimus quoque frater noster, archidux Austriae 5 cognovisset, misit et ipse ad Sanctissimum Dominum
instructed to provide him with the needed money.
ante hanc aetatem vel ipsius Matthiae regis temporibus deferebatur. Integrae erant, et fructuosae Themesiensis, Sirmiensis, Posega, Walko, et inferiores civitatum partes, hostium vero opes, numerus, potentia dimidio, quam sint hodie, minores erant. At nunc ea, quae commemoravimus, loca assiduis Turcarum incursionibus pene in solitudinem sunt redacta, adeo, ut tenues reliquias et paucas, quae adhuc in illis regnis supersunt, arces, maxima parte redituum nostrorum tueri nequeamus. [2.] Nam, ne quid amplius de illis regnorum nostrorum finibus dicamus, ad Croatiam pacatis etiam
qui de rebus quoque nostris agendi mandatum habeat, gaudemus non mediocriter, optamusque eiusdem adventum utilem rei publicae Christianae ac salutarem fore, ut pariter illam tabem et morbum pestilentissimum Lutheranae haeresis, qua laborat Germania, tollere ac sanare, et illos principes ad arma in Turcos sumenda acrius et vehementius posset inflammare. Dedimus, ut mones, nostris oratoribus 7 mandatum, cum ipso domino legato et archiduce Ferdinando ceterisque principibus nostro nomine de rebus necessariis consultandi atque etiam decernendi. [6.] Vix aliquid molestius hoc
rerum peritissimus, ut caesari suadeat concordiam, per quem nos quoque agemus diligentissime, si quo modo ad pacem amplectendam posset adduci. [7.] Quod baro Siculus 9 ad nos revertitur, libenter audimus, delectant enim nos eius viri humanitas, virtus et eruditio non vulgaris. De Turcorum conatibus deque pactis cum Sophi indutiis nos eadem intelleximus, quae tu ex Constantinopoli et Dalmatia in Urbem allata scribis esse, 10 id quod ex binis litteris nostris Posonii datis iam pridem te agnovisse arbitramur. Vide igitur, quid tu cum tuo
ex binis litteris nostris Posonii datis iam pridem te agnovisse arbitramur. Vide igitur, quid tu cum tuo collega 11 et oratore principis Ferdinandi possitis impetrare subsidii, pro quo studiose et enixe contendatis. [8.] Quamvis autem opinione omnium inter Turcos et Sophi confectae existimentur indutiae, si tamen Sanctissimo Domino Nostro videatur, nobis profecto non displicet,
39 iucundum: iucundam BAV Ottob. 40 tum: cum BAV Ottob. 44 eiusdem: eius BAV Ottob. 47 Turcos: Turcas BAV Ottob. 47 inflammare: inflammari BAV
[8.] Quamvis autem opinione omnium inter Turcos et Sophi confectae existimentur indutiae, si tamen Sanctissimo Domino Nostro videatur, nobis profecto non displicet,
39 iucundum: iucundam BAV Ottob. 40 tum: cum BAV Ottob. 44 eiusdem: eius BAV Ottob. 47 Turcos: Turcas BAV Ottob. 47 inflammare: inflammari BAV Ottob. 51 acerrimum: acerrime BAV Ottob. 52 Christianissimum: Christianorum BAV Ottob. 56 amplectendam: amplectere BAV Ottob. 57 revertitur: convertitur BAV Ottob. 63 Turcos: Turcas BAV Ottob. 63 existimentur: existimantur BAV Ottob.
cum BAV Ottob. 44 eiusdem: eius BAV Ottob. 47 Turcos: Turcas BAV Ottob. 47 inflammare: inflammari BAV Ottob. 51 acerrimum: acerrime BAV Ottob. 52 Christianissimum: Christianorum BAV Ottob. 56 amplectendam: amplectere BAV Ottob. 57 revertitur: convertitur BAV Ottob. 63 Turcos: Turcas BAV Ottob. 63 existimentur: existimantur BAV Ottob. 64 displicet: displicat BAV Ottob.
16 Clement VII sent Cardinal Lorenzo Campeggio (1474–1539) to the Nuremberg imperial assembly as his legate. His mandate included Hungarian matters. 17 Leaders
Sacratissimae Maiestatis servitor et capellanus humillimus Stephanus Brodericus serenissimi regis Hungariae orator [2.] Nova non sunt alia. Gallos affirmant Novariae 6 a Caesarianis obsideri, et ad exeundum ex Italia vehementer urgeri. [3.] Novum Soltanum dicunt se contra Turcas diligenter munire. Credo Maiestatem
2 Archbishop of Esztergom György Szatmári died on 7 April 1524.
3 Louis II was a younger cousin of King Sigismund.
4 Brodarics had stayed in Rome since the spring of
Pescara.
Vestram intellexisse de litteris Sophii, 7 ad caesarem et serenissimum dominum 8 meum, in quibus hortatur eos, ut principes Christianos in Turcam concitent, quarum exemplum ad Vestram Maiestatem mittam.
33 István Brodarics to Sigismund I Rome, 7 May 1524
Manuscript used: BN T. 5. fol. 85r. 1 Published: Acta Tomiciana VII. 20. 1. News came from
substantial benefice.
1974, 58–59., and Matuz József, Az Oszmán Birodalom története, Budapest, 1990, 95.
no Nostro, qui nova haec pro certissimis affirmat et veretur, ne totas suas vires contra Hungariam Turca convertat. Adhibet Sua Sanctitas cum sua sponte, tum meo etiam hortatu ea remedia, quae potest: sollicitat pacem inter principes. Misit super his novis recentibus litteras ad omnes principes exhortans eos, ut velint in commune consulere et regno Hungariae vel ei parti Christianitatis, si qua
sub tegmine alarum Vestrarum Maiestatum Sacratissimarum requiescunt. Sed de his satis, praesertim cum non sit sine periculo scribere veritatem. [7.] De tumultu Germanico 12 mira scribuntur, sed illa scio Vestrae Maiestati quam nobis esse notiora. Affirmatur ex omnibus partibus Turcam pro hoc anno nos magna vi non agressurum. Sed hoc etiam, si verum esset, parum consolationis nobis praebere deberet, nisi quod per has moras exitium nostrum longius proferri ac prorogari videtur. [8.] De rebus Barensis 13 scio Vestram Maiestatem a suis fieri certiorem. Si
et illud in memoriam reducit [sc. Louis II], quid sibi in oppido Piczigetone captivus per oratorem suum [sc. Brodarics] de defendenda Hungaria et de ferendis, si Deus eum pristinae libertati restituisset, suppetiis promiserit [...]” See Stephanus Brodericus, De conflictu Hungarorum cum Solymano Turcarum imperatore ad Mohach historia verissima, Ed. Petrus Kulcsár, Budapest, 1985, 27–28.) 19 We do not have this letter. 10 Brodarics obviously alludes to peace to be signed with the Turks: the idea to bring the official state of war with the Turks, that began in 1521, to an end by
peace with the Turks on 15 November 1525. Brodarics, in his first letter addressed to Piotr Tomicki and Andrzej Krzycki (6 September 1526), still expresses regret over the fact that Hungarians did not follow the Polish example (“O nos nunquam minus prudentes, quam tunc, cum consilia pacis cum Turco Vestris Dominationibus non suadentibus solum, sed hortantibus ac rogantibus etiam, non suscepimus.” See the letter by Brodarics on 6 September 1526.) 11 Nándorfehérvár (today: Beograd, Serbia) was occupied by the Turks on 29 August 1521; Bey of Nándorfehérvár Bali occupied
1
omnia extrema minitantem, sese conventum pro libito suo armatos facturos rebusque regni aliter consulturos. Scribunt decimas, quae praelatis ecclesiarum debebantur, eos suspendisse (hoc enim vocabulo scribitur), atque ad fines a Turca tutandos expensuros. 5 Velle omnino, ut orator caesaris 6 et Venetorum 7 abeat cum omnibus Alemannis, qui in aula regia vel reginali versantur. Factam esse praedam de Iudaica tota et de domo etiam cuiusdam servitoris reginae praedivitis superioribus annis facti
praedam de Iudaica tota et de domo etiam cuiusdam servitoris reginae praedivitis superioribus annis facti ex Iudeo Christiani. 8 Venerant iam oratores Bohemorum pro conclusione unionis, tractabatur hoc negotium. 9 Apud regem Poloniae intelligimus esse oratores Turcae duos pacem ab eo et medio eius a rege Hungariae petentes; de rege Poloniae nullum dubium est eum pacem cum Turca initurum, de rege nostro nihil adhuc habemus certi. Quamvis vix possim mihi persuadere eum idem, quod patruus fecerit, non facturum. Quid enim aliud agat destitutus ab omnibus, et
Christiani. 8 Venerant iam oratores Bohemorum pro conclusione unionis, tractabatur hoc negotium. 9 Apud regem Poloniae intelligimus esse oratores Turcae duos pacem ab eo et medio eius a rege Hungariae petentes; de rege Poloniae nullum dubium est eum pacem cum Turca initurum, de rege nostro nihil adhuc habemus certi. Quamvis vix possim mihi persuadere eum idem, quod patruus fecerit, non facturum. Quid enim aliud agat destitutus ab omnibus, et nunc rege etiam patruo et vicino, in quo solo post Deum et Sacrosanctam Sedem spem ponebat, in hanc pacem
dubitamus. Scribimus pariter oratori nostro, 4 quem apud ipsam caesaream maiestatem habemus, ut consilio et patrocinio tuo uteretur istic in omnibus. [2.] Scribimus item illi, quibus rationibus transegerimus differentiam nostram cum magistro Prussiae 5 et indutias cum Turco inivimus. 6 Postulamus a te, ut una cum illo, cum illic eris et ubi de his aliquid ageretur, excuses et tuearis partes nostras, nam tu ipse scis, quo nos et serenissimum nepotem nostrum, dominum regem Ludovicum, ista spes generalis expeditionis adduxerit et quantas nos hic citra
Maiestates oneris, quod humeri mei ferre possint, iniungetur, libens feram etiam si longe ultra Hispanias mihi esset in servitiis Vestrarum Maiestatum eundum. Et quidem de his ac de negotio Barensi hactenus. Venio ad alia. [3.] Cum pontifex litteras de foedere per Vestram Maiestatem cum Turca inito et de pace cum illustrissimo magistro Prussiae facta perlegisset, et cum ego paucis verbis utriusque rei causas, quas et antea a me audiverat, ei exposuissem, multa mecum et reverendissimo domino cardinali Caesio, 5 qui pro reverendissimo domino cardinale Sanctorum
rei causas, quas et antea a me audiverat, ei exposuissem, multa mecum et reverendissimo domino cardinali Caesio, 5 qui pro reverendissimo domino cardinale Sanctorum IIII 6 nunc absente aderat, est locutus. Quorum omnium illa est summa: sese Vestram Maiestatem de foedere cum Turca inito habere excusatam, neque miraturum, si rex etiam Hungariae Vestrae Maiestatis exemplum secutus idem faciet. Nam et de hoc dominum etiam meum clementissimum idem tractare pontifex non est nescius. Totam hanc rem, quomodocunque cadat, non Vestris Maiestatibus, quae a tot annis hostes
primam mittendi occasionem. Sed quicquid pontifex ex sacri fortasse collegii inductione, nam cum eis est rem communicaturus, scripserit, illam esse sciat Vestra Maiestas pontificis mentem, quam perscripsi et nullam aliam. Utinam clementissimus dominus meus factum Vestrae Maiestatis in foedere cum Turca ineundo sequeretur. Quod si non fiat, timeo, ne omnino actum sit de nobis. Qua de re neque praesens destiti assidue apud eos, ubi id faciendum videbatur, loqui et clamare, neque hinc scribere. Deus det suae maiestati et dominis meis suae maiestatis consiliariis talem mentem, ne illud
domino mihi clementissimo.
Interpretatio schedae oratoris domini regis Hungariae per cifram scriptae 1 Si Maiestas Vestra habet aliquam bonam occasionem faciendae pacis cum Turca, fortasse non erit malum, non pendere a spe istius pacis inter Christianos, quae parva est, immo nulla, neque credo aliquid secuturum. In causa est, quod rex Angliae ma nam partem Galliae petit, a quo non poterit separari. Caesar, licet his diebus exorti g fuerint quidam contrarii rumores,
esse. De publicis rebus habe: duas crinitas quas quidem cometas vocant sub septentrione moveri ex illo genere quas breviores et in mucrones fastigiatas xiphias appellant. Quid mali portendant nescio, tamen altera sese in partes orientis altera in meridiem iaculatur. Sunt qui dicant Imperatori Turcae mortem nunciari, nam eiusdem coloris est quo et stella, hoc est chryseus. Ita graviter aegrotat, neque Turcae a tumultu temperant. Duos etiam ex libertis quos Bassalarios vocant qui vestibulo regis assident et ad ipsum res quotidianas referunt a tribunali suo motos exauctoratosque crebri
quas breviores et in mucrones fastigiatas xiphias appellant. Quid mali portendant nescio, tamen altera sese in partes orientis altera in meridiem iaculatur. Sunt qui dicant Imperatori Turcae mortem nunciari, nam eiusdem coloris est quo et stella, hoc est chryseus. Ita graviter aegrotat, neque Turcae a tumultu temperant. Duos etiam ex libertis quos Bassalarios vocant qui vestibulo regis assident et ad ipsum res quotidianas referunt a tribunali suo motos exauctoratosque crebri rumores dissipant et Arsacis Alisophi oratores non admissos. Reliquum est ut me Marino Barbo et Traiano Bollano
vellera multiformis usus.
itt is felette hibas. Az esset es facilins kozt
semmi irasjel nem volt, holott pont sziikseges.
" U. o. summemus.
annos adhuc indolis singulare praebuit experimentum. Nam
cum legatione fungeretur apud immanissimum Turcarum
Imperatorem missus ab Illustri Despoto qui prope Danubium
regnabat et ejus Collega vir, princeps esset Michael Angelus, Machumi Bassae frater (quod nomen est proximae secundum Imperatorem dignitatis) quinque cum quadraginta millibus aureorum
missus ab Illustri Despoto qui prope Danubium
regnabat et ejus Collega vir, princeps esset Michael Angelus, Machumi Bassae frater (quod nomen est proximae secundum Imperatorem dignitatis) quinque cum quadraginta millibus aureorum pertinaciter flagitantibus Turcis (tanta enim
summa vectigalis paciscendae pacis gratia fuerat allata)
nec nisi suspecta pax et insidiosa confoederatio, nec aequis
conditionibus ad formulam responsura concederetur: nullo
vitae periculo aut hostium minis crudelissimis convinci
potuit quin in
vicisse dicitur, ductu et auspicio Janci
Gubernatoris in cuius castrensi contubernio sumptuose instar
principis curribus vectus; ut nemo magis in tot victoriis
jure ac merito gloriari possit. Haec foris, domi vero duplicem legationem nec magis Ungaricam quam Turcicham gessit.
Priorem aeque splendide magnifice administravit atque constanter. Nam cum Rex Mathias a nostris civibus Ulatci
ducis demortui depositum peteret ausus et dicere: quod tu
nunquam optime Rex faceres nobis faciendum suades. Nam
tu quicquid polliceris omnibus
praeter fidem integrum superest: si ea salva non sit,
omnium gentium praeda atque ludibrium sumus: sumus
enim quod jurisjurandi neglecta relligio Deos ultores habebat: sic ille cum regem non Tyrannum gereret, huic deprecationi magis quam suae libidini locum dedit. Caeterum
illa Turcica legatio magni et excelsi animi est; nec sine
^ A keziratban tollhibabol: conscentia.
- U. 0. Despothi.
^ Nem birtam e nev torteneti voltat pontos adat alapjan meg-
talalni.
sane Dardanorum excursionibus et latrociniis nostram regionem insectaret ab Ungarorum Rege per indutias ad Imperatorem Magmedem suo sumptu legationem impetravit: qua
sane tota nostra respiravit respublica, cuius opera latronibus
illis ab Imperatore Turcarum visis quiescere nostris mercatoribus liberi commeatus esse coeperunt. Ideo cum Senatus noster
sanxisset sumptus legationis, quos Ceonicus pro patria
Ponchierio Reverendissimo Episcopo Parisiensi salutem.
Ludovicus Helianus, qui a Christianissimo Francorum Rege vestro hic apud invictissimum Caesarem nostrum oratorem agit, habuit orationem de Caesare, proceribus Germanisque omnibus adversus Venetianos ac Turcas concitandis, deque factiosis quibusdam concilium ac sanctissimam Principum confederationem interrumpere conantibus comprimendis. Non memini audire neque legere orationem nostra tempestate priscorum oratorum facundiae propius accedentem. Nam has nationes, maxime autem Caesarem ipsum ad id jam
quanta animi uerborumque concitatione totus in eo sit, ut bella inter Christianos principes exorta sedentur, ut unusquisque suis limitibus contineatur, ut heresis scysmataque extirpentur, ut pax reddatur ecclesiae, ut tandem aduersus communes fidelium persecutores Turcas, communia Christianorum arma sumantur. Talia tu cum legeris, putabis illum non in auditorio ac frequenti consessu celeberrimorum uirorum uerba facere, sed in acie totum uersari, arma tractare, buccina militari concrepare: tam acer est in dicendo, tam uehemens in exhortando, tam efficax in
plurimum amari, quem plurimum laudas: immo qui iam multorum ore celebratur ubique, et extollitur, adeo ut nemo sit, qui dubitet, ex oratione, suasuque suo Pontificem Maximum Iulium compositis Ecclesiae rebus, et his, quae per tyrannos erant occupata, reparatis, continuo expeditionem indicturum in Turcas, omnesque Christianorum principes, qui ad hanc usque diem dormitauerunt, simul et dormierunt, ueluti ex somno Endymionis excitaturum, conuocaturumque ad eam perficiendam, ut qui Christiano nomini tam infensi, infestique sunt, ipsius Christi Vicarii inuictissimi auspiciis profligentur. Etenim
ex Rhodo Tyrannum Turchorum, qui delevit fratrem quem tuebantur Sophiani, convertere omnia arma contra Rhodios et parare classem maritimam et terrestrem pro obsidione Rhodi imo milites Ordinis, qui maxime formidant exitium rerum suarum, miserunt ad Italiam ad parrandam classem que subveniat eis, Turci etiam intrarunt Crovatiam et expugnatis Comiti Jo. de Corbavia, tribus oppidis, abduxerunt ei ultra duo milia et quingentos homines et interminati sunt se redituros cum magnis viribus ad occupandum totam Croatiam;
et animam meam pro gloria et incremento Serenitatis Vestrae et sue Serenissime domus semper ponam.
Scripsit ad me nuper unus Consiliarius Caesaris ex Viena qui nuper fuerat Orator suae Majestatis apud Serenissimum Regem Hungarie, se habere nova Hungaros fecisse indutias cum Turcis et nomine eorum ac Caesaris cum eis contraxisse, ad quantum autem tempus vel quomodo non scribit, cum aliud intellexero scribam.
Debet etiam S. V. intellexisse de indutiis initis inter Christianissimum Regem Francie et Catholicum Regem Arragonum
omnibus venire volentibus ad Concilium etiam nationis Gallicae, exceptis scismaticis dumtaxat.
Dux Ferrarie discessit ex urbe nulla re perfecta aut conclusa cum Pontifice, sed tota causa suspensa est ad quatuor menses.
Hungari fecerant inducias cum Turcis quas Comes Seposiensis Hungarus potentior inter eos, qui colocavit sororem suam in matrimonium Regi Polonie, noluit eas servare et sic Turci indignati invaserunt unam Regionem Hungarie dictam Temisvar, ex qua abduxerunt ultra iij. M. personas et usi sunt maxima crudelitate, sufixerunt pallo
ex urbe nulla re perfecta aut conclusa cum Pontifice, sed tota causa suspensa est ad quatuor menses.
Hungari fecerant inducias cum Turcis quas Comes Seposiensis Hungarus potentior inter eos, qui colocavit sororem suam in matrimonium Regi Polonie, noluit eas servare et sic Turci indignati invaserunt unam Regionem Hungarie dictam Temisvar, ex qua abduxerunt ultra iij. M. personas et usi sunt maxima crudelitate, sufixerunt pallo ultra CCCC. pueros. Rex in persona ita senex cogitur arma suscipere et progredi contra Turchos.
Non
incumbitur pro compositione et bona ordinatione illius status Mediolani.
Cum Venetis nulla est spes pacis, et jam in fine Januarii sunt terminate indutiae, et si voluerint Hispani, sicuti certo spero facient, brevi terminabitur illa expeditio.
Quae de Turcis habita sunt videbit Serenitas Vestra ex copia hiis annexa, ulterius scriptum est Caesareae Majestati ex Hungaria, quod nunc Turci occuparunt Hungaris duas arces valde importantes, unum in finibus Bosne Zstrebernik vacatum, alterum in finibus Servie Tischim nuncupatum: concurrebant tota
et jam in fine Januarii sunt terminate indutiae, et si voluerint Hispani, sicuti certo spero facient, brevi terminabitur illa expeditio.
Quae de Turcis habita sunt videbit Serenitas Vestra ex copia hiis annexa, ulterius scriptum est Caesareae Majestati ex Hungaria, quod nunc Turci occuparunt Hungaris duas arces valde importantes, unum in finibus Bosne Zstrebernik vacatum, alterum in finibus Servie Tischim nuncupatum: concurrebant tota Hungaria ad recuperationem eorum.
Per litteras Catholici Regis scriptas ad Illustrissimum Dominum Vice Regem
gentium,
et possidebunt domos eorum.
Et quiescere faciam superbiam potentium,
et possidebunt sanctuaria eorum.
(!)
Vtinam non de nobis ista exponi queant,
quorum infideles Turci uicos,
oppida,
prouincias occuparunt |
aras focos-que prophanantes |
nullo die cessant in reliqua christianorum regna debacchari,
captiuos abducere,
pecora depredari,
uastare agros,
cedibus grassari |
et in nomen christianum magis quam
ordinum quae adhuc extant monasteria summa impensa extruxit, templis uero et sacerdotibus ad centum ducatorum millia elargitus est, ita ut nulla fuerit per totam Dalmatiam celebrior ecclesia cui auri aliquid uel argenti, aut preciosam uestem non legauerit. Validissimo deinde praesidio Illyricum a Turcis, dum prorex esset, tutari non destitit. Quarum rerum causa a Martino 6. Stephanus, eiusdem Bernardini pater, Mathiae item regi tria ducatorum milia mutuo
quotue Ecclesiae suppressae ab eo tempore et extinctae sint, si quis scire desyderat, Pontificii phisci libros inspiciat! An non et Tininiensis, quae in Tariotarum regione consistit, intra hoc triennium deleta est? An non mea, quae Corbauiensis antea nuncupabatur, uastata ea sede a Turcis, per Pium
gerere certatim appetebant. Nos uero non pro uno templo unaue ciuitate, sed pro tota hac quae restat adhuc Christiani orbis parte, pro fide ipsa, pro relligione, pro urbe Roma, terrarum domina, et uobis omnibus tanto tempore iam continuo bellum gerimus, sola hac parte uobis infaeliciores quod Turcis uiciniores sumus.
10. Magna est certe, ut uideo, ira Dei in principes Christianos, qui unius freti obiectu aut breuissimi tractus intercapedine tutos se diu esse posse ab hostibus arbitrantur! An non eadem haec olim mens Graecis erat et Thracibus, Macedonibus
sanctuarium Dei polluitur, si sacratissimum Christi corpus sacrilega hostium manu de tabernaculis educi et pedibus conculcari nullo uindice uidemus et patimur? Duo – per Deum omnipotentem! – pueri ex Modrusiensi nouissima praeda sex tantillis auenae modiis, tertius uno, quartus una placenta a Turcis redempti sunt, ita ut minima auri aut argenti parte, quod nimia cura custodimus, ne dum totam illam praedam redimere, sed, ne caperetur etiam, obsistere potuissemus.
14. Quis igitur te accingente gladium super femur tuum, potentissime,
Post nostri commate interpunxi; exclamationis signum habent Gortan, Glavičić
itaque agite ut tempus illud expectare possimus, cum certe robustissimum hominum genus et ad bella cum Turcis gerenda doctissimum seruasse uos non penitebit. Sic ciues Romanos et de republica quidem nostra optime semper meritos seruaueris, Pater sancte, sic neminem ex his qui tibi dati sunt perdidisse diceris.
15. At si gemitus nostros contemnitis et preces nostras non
amici omnes et proximi nostri, qui pugnare pro nobis deberent, elongati sunt a nobis, unaque est in Deo optimo maximo et tua Sanctitate spes libertatis. Qua si infaelix illa patria frustrabitur, supremum hoc Sanctitati tuae legationis munus exoluimus. Nostri enim faedus aliquid icere pacemue cum Turcis facere et censum illis pendere coguntur. Priscae tamen nobilitatis memores (ut acerrimos Christianae fidei defensores decet), Sanctitate tua et hac sacrosancta Sede Apostolica
Te latent latibula uoluntatis. Vidisti, Domine, afflictionem populi Tui et, quod subsistere ante faciem inimicorum non possumus, Tu nosti. Illud denique nullo piaculo praetermittam et plusquam dici possit uereor, Pater sancte, ne pauperes illi nostri aegestate, inopia et desperatione ducti una cum Turcis bellare et caeteros Christianos depopulari cogantur. Cuius rei qui causam dederit, Deo omnipotenti rationem reddat! Dixi tamen id propterea uobis ut, cum factum fuerit – si credere nunc non uultis – reminiscamini quia ego dixi uobis.
Et tunc demum reliquię quoque Israhel ad
Christum conuersę saluę fient. Quanuis igitur toti terrę gentes dominentur Machumetanę, semper
extabit hęc uictoria, quę uincit mundum, fides nostra. Et hanc unam, quam orbi imperans
Romanorum potentia delere nequiuit, nec Turcarum quidem uis delebit. Plus multo uirium habet
unica Christi pro Petro facta oratio quam omnium hominum in aduersum tendentium conatus. Bono
animo estote, fideles, nec uos terreat, quod inimici uestri terram occupent, uos seruitute
premant, spolient, trucident. Non sunt
deuotissimi servuli tui, Corbaviae infelicissimi Comitis, tum ex legatis tuis ad illas provincias missis
exploratum esse judicamus, quod omnibus fere Christianis, non sine magno terrore cognitum
est, immanem illam Bestiam in Apocalypsi figuratam, idest Turcarum regem, septem
illa cornua contra nos extulisse, et per quinquaginta et amplius annos, nescio
an propter vitia nostra, an permissu summi Dei, tot Episcopatus et consequenter episcopatibus subditos, in suam ditionem, et quod pejus est in suos mores ire
possit, unde mihi auxilium nisi a Domino.
curat. Sed quid
plura dicam, quum nemo ignoret
hostium et cultorum desolatio turpissimas et infecundissimas reddidit. Non possum tibi, Pater Sancte, tot arces natura munitissimas, tot nobiles et strenuissimos equites
quas contra nos faciunt, enarrare. Ambiguum est an majus nos potentia an dolis et fraudibus urgeant. Waiwodas captis arcibus et Castellis praeficiunt qui sponsionibus et possessionibus Christianos subditos alliciunt ut sibi obnoxii sint. Proh dolor, Beatissime Pater, jamjam cum
tibi possum, clementissime Pater, illum hostium fraudes multo majus quam arma timere. Hostium tributarius effectus est, ut quoquomodo possit effugiat et salutem sibi et miserrimae
Beatissime Pater, qui summi Dei Vicarium agis, solita providentia Domino meo prospexeris, de rebus suis, et de tota
propediem interitum nunciet. Si prospicere, Pater sanctissime, vis, aut
Dalmatas claros extitisse ostenderet. Malebat autem se Rhacusanum esse
quam quenpiam alium eius regionis, quando illum non fugeret Rhacusanos
inter ipsos Dalmatas opibus longe eminere. Quare quum tandem in animum
induxissem ei morem gerere, nec, Turcaicis armis per Sirmium uagantibus,
scripta ad illum mittere liceret, iussi Rhacusam nostram ad te diuertere. Quam,
ubi seueritate tibi insita paulo remissa seu potius reiecta comi hospitio
susceperis- uolo enim te esse interdum leniorem- quando
Lodouici Ceruarii Tuberonis libro quae
quidem historia incipit ab interitu regis Matthiae Chugniadis Coruini,
persequiturque omnia memoratu digna, quae gesta sunt in circumistranis
regionibus, atque in ea parte Asiae et Europae quae Turcarum imperio
obtinetur.
Iam Vuladislauus Casimirus uidebatur apud Hungaros aliqua ex parte
regiam assecutus esse maiestatem. Itaque multae exterae nationes aut
renouandae
Quo autem studio fidem caeteris in rebus semper coluerint Rhacusani,
eo maxime tempore declaratum est quo Georgius, Triballorum ac Dardanorum
rex, Stephani Nemagnae successor fere ultimus, regno a Turcis pulsus
Rhacusam una cum familia se recaepit ui magna auri secum allata. Nam quum
fidei senatus Rhacusani sua omnia credidisset, Rhacusani neque terrore
Turcarum, quo fere Europa id temporis magnopere perculsa erat, neque ullo
rex, Stephani Nemagnae successor fere ultimus, regno a Turcis pulsus
Rhacusam una cum familia se recaepit ui magna auri secum allata. Nam quum
fidei senatus Rhacusani sua omnia credidisset, Rhacusani neque terrore
Turcarum, quo fere Europa id temporis magnopere perculsa erat, neque ullo
praemio adduci potuerunt quo minus fidem seruarent. Quam profecto
constantiam Amurathum Othomanum, Turcarum regem, uehementer
admiratum dixisse ferunt urbem haud
senatus Rhacusani sua omnia credidisset, Rhacusani neque terrore
Turcarum, quo fere Europa id temporis magnopere perculsa erat, neque ullo
praemio adduci potuerunt quo minus fidem seruarent. Quam profecto
constantiam Amurathum Othomanum, Turcarum regem, uehementer
admiratum dixisse ferunt urbem haud facile perditum iri in qua scilicet tanti
ducitur fides.
Caeterum Rhacusani haudquaquam contenti hoc tantummodo in
adeunt. Hortantur ne
incestum patris in se admissum et tam insignem iniuriam inultam esse patiatur,
suam operam aduersus communem inimicum et foeda libidine pollutum
pollicentur. Tandem spe pecuniae illecto persuadent uti a parente ad Turcas
desciscat patremque Turcarum incursionibus uexet. Ad haec, ne belli quidem
iure seruato, licitati sunt hostis caput, pecunia percussori promissa.
Nec ex altera parte Stephanus destitit
patris in se admissum et tam insignem iniuriam inultam esse patiatur,
suam operam aduersus communem inimicum et foeda libidine pollutum
pollicentur. Tandem spe pecuniae illecto persuadent uti a parente ad Turcas
desciscat patremque Turcarum incursionibus uexet. Ad haec, ne belli quidem
iure seruato, licitati sunt hostis caput, pecunia percussori promissa.
Nec ex altera parte Stephanus destitit externis auxiliis Rhacusanos
metu Pontificiae censurae quieuere.
Sed nec quies Venetorum belli finem fecit. Nam filius Stephani, quem a
patre defecisse demonstrauimus, ita inimico animo regiones ad patris imperium
spectantes Turcaica manu sibi adiuncta deuastando peruagatus est ut hoc in
primis certamen Turcis aditum in Dalmatiam aperuerit et Cossaciam familiam
extinxerit, Rhacusanamque ciuitatem non modo tributariam fecerit, sed etiam
in Turcaicam pene
nec quies Venetorum belli finem fecit. Nam filius Stephani, quem a
patre defecisse demonstrauimus, ita inimico animo regiones ad patris imperium
spectantes Turcaica manu sibi adiuncta deuastando peruagatus est ut hoc in
primis certamen Turcis aditum in Dalmatiam aperuerit et Cossaciam familiam
extinxerit, Rhacusanamque ciuitatem non modo tributariam fecerit, sed etiam
in Turcaicam pene seruitutem redegerit.
Nimirum, ita plerumque
spectantes Turcaica manu sibi adiuncta deuastando peruagatus est ut hoc in
primis certamen Turcis aditum in Dalmatiam aperuerit et Cossaciam familiam
extinxerit, Rhacusanamque ciuitatem non modo tributariam fecerit, sed etiam
in Turcaicam pene seruitutem redegerit.
Nimirum, ita plerumque usu uenire solet ut qui hostem alienis armis
uincere nititur, iisdem et ipse superetur, nec multo leuius uictori quam uicto
accidat.
eorum adiecit. Etenim
infirmitatis suae iam satis gnari in omnibus publicis actionibus metum inde in
consilio habentes omisso amplificandae fortunae studio sublimium animorum
affectu solis uectigalibus augendis incubuere, unde et tributum Turcis
commodius penderent et suppeterent expensae ad urbis custodiam necessariae.
Sed iam procul ab incepto tractus, eo, unde me Rhacusana ciuitas auocauerat,
reuertar.
|
181. Marulić, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph | SubSect | Section]
illo breui dicto comprehenditur: Abundabit malicia, et refrigescet charitas multorum. Vereor profecto, ne forte pręsens tempus tunc per Apostolum significatum sit. Quando enim antea maiora nobis incubuere pericula? Infida gens Turcarum ab oriente in occidentem extendit imperium, occupauit Christianorum regna, in dies latius rem auget, ceruicibus nostris minatur, uastat agros, expugant oppida, captiuos abigit, non est, qui uiribus eius resistat, nisi
182. Marulić, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph | SubSect | Section]
temporibus discedent quidam a fide, attendentes spiritibus erroris et doctrinis dęmoniorum in hypocrisi loquentium mendacium? Nonne nostra ętate plurimos nouimus a fide discessisse et ex Christianis Mahumetanos factos? Turcarum regni robur nonne Macedones, Epirotę, Mysi, Mediterranei Dalmatę sunt, et Hellespontus, et Asia, et Gręcia? Qui omnes Christiani erant, nunc Mahumetanę perfidię errorem militiamque sequuntur. Iam ergo per temporum curricula
183. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 3 | Paragraph | Section]
184. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 4 | Paragraph | SubSect | Section]
Vuladislaui, ad quem Matthia Coruino mortuo regnum delatum est, haud sane satis honeste, si ius gentium respicias, superinduxere, tametsi illo tempore non tam iniquum hoc uideri potuit quam neccessarium, regno et ciuili discordia amisso principe laborante, et ab externis hostibus, Turcis maxime, gente immani, uexato. Neque enim regnum latissime patens tutum reddi potuit sine rege, qui et auctoritate, qua quidem pueri carent, ciues suos in offitio contineret, et externam uim armis propulsaret, quum regno potius sit in communi periculo quam regi consulendum, quandoquidem
185. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 4 | Paragraph | SubSect | Section]
constituuntur. Mater uero pueri indignitate rei permota, diademate sublato, quod Hungarorum regibus cum creantur imponi solet, ad Fridericum Caesarem sese confert, diademaque una cum filio imperatoris fidei committit. Non ita multis post annis, Vuladislauo in expeditione aduersus Turcas suscepta interfecto, Alberthi filius regno iure sibi debito potitur, qui quum dolo suorum Pragae adolescens perisset, ad Matthiam, priuatum Iani Chuniadis filium, qui sibi Coruini nomen imposuit, opera Michaellis Selagii regnum ab Hungaris deffertur, quippe is erat Matthiae auunculus, ad
186. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 6 | Paragraph | SubSect | Section]
bellum indicit, quod profecto nescio uictone, an uictori maiorem fecerit iacturam. Nam, quamuis Caesar Viannam et Nouam Vrbem cum multis Norici ac Carnici agri oppidis eo bello amiserit, Matthias tamen, dum auidius illum persequitur, fines regni sui a Turcis uastari passus est, quos procul dubio ex Europa pulsurus fuisset, si aduersus eos bellum gerere in animum induxisset, Christianis, qui Turcarum iugo pressi erant, id uehementer optantibus, deffectionemque pollicentibus: nempe contumeliosam grauiter sustinebant Turcarum
187. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 6 | Paragraph | SubSect | Section]
Norici ac Carnici agri oppidis eo bello amiserit, Matthias tamen, dum auidius illum persequitur, fines regni sui a Turcis uastari passus est, quos procul dubio ex Europa pulsurus fuisset, si aduersus eos bellum gerere in animum induxisset, Christianis, qui Turcarum iugo pressi erant, id uehementer optantibus, deffectionemque pollicentibus: nempe contumeliosam grauiter sustinebant Turcarum dominationem. Caeterum nondum confecto Alemanico bello rex Matthias Viannae, quae quidem urbs, ut quidam asserunt, Norici est agri, ut
188. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 6 | Paragraph | SubSect | Section]
fines regni sui a Turcis uastari passus est, quos procul dubio ex Europa pulsurus fuisset, si aduersus eos bellum gerere in animum induxisset, Christianis, qui Turcarum iugo pressi erant, id uehementer optantibus, deffectionemque pollicentibus: nempe contumeliosam grauiter sustinebant Turcarum dominationem. Caeterum nondum confecto Alemanico bello rex Matthias Viannae, quae quidem urbs, ut quidam asserunt, Norici est agri, ut alii, Superioris Pannoniae, quam nunc Austriam uocant, fato est functus, spe fere certa longioris uitae fraudatus,
189. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 10 | Paragraph | SubSect | Section]
Qua in orientem uergit, partim Istro, partim mari Euxino clauditur; nam utrique Getae, quorum alteri Moldouii, alteri Valachi nunc appellantur, in ditione Hungarica semper fuerunt, quamquam hoc tempore Valachi ad auertendas Turcarum incursiones regi Turcarum tributum pendunt, magisque in parte quam in ditione Hungarorum sunt. Itaque regiones Hungarico imperio subiectas multae incolunt
190. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 10 | Paragraph | SubSect | Section]
partim Istro, partim mari Euxino clauditur; nam utrique Getae, quorum alteri Moldouii, alteri Valachi nunc appellantur, in ditione Hungarica semper fuerunt, quamquam hoc tempore Valachi ad auertendas Turcarum incursiones regi Turcarum tributum pendunt, magisque in parte quam in ditione Hungarorum sunt. Itaque regiones Hungarico imperio subiectas multae incolunt nationes,
191. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 14 | Paragraph | SubSect | Section]
pestem patriae nostrae undique hostibus circumdatę illaturus est! Neque enim uos fugit finitimas gentes nobis esse infensas, quae quidem peregrini regis segnitia, perinde ac machina quadam nostris fabrefacta manibus, nos oppugnabunt. Loquor autem dumtaxat de nostrae religionis hostibus ― nam Turcae communes sunt omnibus Christianis hostes. Nimirum ut caeteras accolarum in nos odii causas sileam, omnes ob id maxime nobis adlatrant, eo quod huberrimas terrarum regiones belli iure a nostris maioribus olim occupatas possidemus. Atque iccirco tamquam Dacico ac
192. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 15 | Paragraph | SubSect | Section]
apud se in honore habebat, quod eo in literis praeceptore usus fuerat, tametsi homo flagitiosus esset, nec parum insuper apud Italos famosus propter coniurationem in Paulum Secundum, Romanum pontificem, initam. Atque iccirco, cum supplicii metu Roma profugisset, ad Mehmetem primo Turcarum regem sese contulit, a quo ubi causa exilii innotuit, breui pulsus in Poloniam ad Andream Casimirum, illius gentis regem accessit, nulla magis alia re fretus quam si causa peregrinationis eius esset ignota Polonis. Vbi cum regi, qui quidem uir simplicis
193. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 23 | Paragraph | SubSect | Section]
ardore ac singulari
temeritate fere inuaserat, fraudari ― statuunt eum, ne ad priuatam fortunam detrahi
uideretur, honoribus ac titulis augere.
Est regio Illyrici inter Valdanum, quem fluuium
194. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 23 | Paragraph | SubSect | Section]
prouincias uastantem. Itaque, quamuis Stephanus et insecuti Bossinensium reges regio nomine fuerint insigniti, nunquam tamen a societate Vngarorum, quoad penes Bosnenses regnum permansit, defecerunt. Quare occupato quoque a Turcis Illyrico, Hungaris domestico bello impeditis, Bossinensis regni titulum Hungarorum reges nequaquam deposuerunt, eum non minus recte nunc quam antea usurpantes, quandoquidem ductu regis Matthiae Chugniadis sedem Bosinensium regum, quam incolę Iäizam uocant, cum
195. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 23 | Paragraph | SubSect | Section]
domestico bello impeditis, Bossinensis regni titulum Hungarorum reges nequaquam deposuerunt, eum non minus recte nunc quam antea usurpantes, quandoquidem ductu regis Matthiae Chugniadis sedem Bosinensium regum, quam incolę Iäizam uocant, cum multis aliis oppidis de Turcis recuperarunt. Spondent igitur regulo, si in animum induceret permittere sese in senatus potestatem, totam Illyrici regionem, quae Hungarorum imperio subiecta erat, cum bani nomine, quod paulo a regio distat, additis insuper multis principum uirorum patrimoniis,
196. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 25 | Paragraph | SubSect | Section]
publica censura, aut sua ipsius conscientia sacris arceretur, ut insuper scelere dissimulato in patria, quo metu iuditii ex Hungaria profugerat, a ciuibus Rhacusanis eiusce caedis ignaris Tribuniensium praesul fuerit dictus, licet titulum duntaxat huius pontificatus Rhacusani usurpent, Turcis ciuitatem possidentibus. Sed nec Alexander Sextus, Romanus pontifex, tametsi et ipse homicidiis notus esset, hunc hominem ad pontificatum facile admisit. Nam quum Romae accusatus esset, obiectaque parum purgare uideretur, in carcerem coniectus est, mox Maphaeis, Veronensibus ciuibus,
197. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 28 | Paragraph | SubSect | Section]
tamen culpari uisus est, quod omnia ferme inani tribuens famae in alendis uarii generis opificibus, coemendis gemmis, et caetera praeciosa suppellectile comparanda non aerarium modo exhaurire, sed etiam noua atque extraordinaria tributa instituere non dubitabat. Vnde quidam Turcarum regis missus ad Matthiam orator non illepide dixisse fertur, cum forte ei honoris ac hospitalitatis gratia Matthiae toreumata ostentarentur, regem domi quam foris longe esse ditiorem: aedes enim eius coelato auro atque argento
198. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 38 | Paragraph | SubSect | Section]
mirari soleant Hungaris, genti religiosissimę, bellique gloria ualde insigni, atque undique hostibus circunuentae, regem strenuum minime contigisse, praesertim quo tempore, ac si unquam alias, excelsi animi rege Hungari magnopere indigerent, et qui Turcas, ferocem gentem, a finibus suis armis arceret nec sineret continuis incursionibus agros Hungarici regni deuastare. Sed harum causas rerum facilius quaerere possumus quam inuenire. Itaque ne diuinae sapientiae, quae hominum captum excedit, per temeritatem praescribere uideamur,
199. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 39 | Paragraph | SubSect | Section]
accidere possint, siue ea Dei permissu, siue uoluntate fiant. Neque enim imperio et caeteris fortunae bonis, quae uoto expetuntur, sed fide, spe, perseuerantia atque rerum fragilium contemptu res Christiana procedit atque augetur. At dicet quispiam: Cur Deus permittit rapi a Turcis, immani ac nefaria gente, Christianae nationis liberos, et eos, qui per aetatem nihil admittere in Deum potuerunt? Nec solum rapi, sed etiam Christianis sacris initiatos Machomethanos effici, et tandem a uera subductos religione in cultu scelerati Machometis totum uitae cursum peragere,
200. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 44 | Paragraph | SubSect | Section]
inibis gratiam, sed etiam ab uniuerso Christiano nomine maximam feres laudem, nec demum Hungaris, qui in te iam concitantur, suas persequendi iniurias necessitatem impones. Ad haec Alemanis, qui iam instructi intentique sunt ad ulciscendas iniurias a Matthia Chugniade illatas, Turcisque, communibus omnium Christianorum hostibus, ne quid noui occasione fraeti incipiant, metum inicies. Qui sane, si incoepto non destiteris, fraternum certamen erectis animis prospectabunt, mox uictum, aut aliqua ex parte attritum aggressuri.
201. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 44 | Paragraph | SubSect | Section]
Turcisque, communibus omnium Christianorum hostibus, ne quid noui occasione fraeti incipiant, metum inicies. Qui sane, si incoepto non destiteris, fraternum certamen erectis animis prospectabunt, mox uictum, aut aliqua ex parte attritum aggressuri. Turcae enim nihil aliud animo agitant, quam ne Christianis dissidentibus occasioni rei gerendae desint. Neque enim tantum suis armis, quantum nostra confidunt discordia, qua quidem fręti Thraciam primum occuparunt, Macedones deinde, Graecosque ac Epirotas subegere, et demum Illyricos,
202. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 44 | Paragraph | SubSect | Section]
Epirotas subegere, et demum Illyricos, progenitores nostros ― inde enim Boëmi ac Poloni originem ducunt ― bona ex parte superarunt. Nam quicquid Illyrici intra Drilonem, Sauum, et Vrpanum amneis iacet, id totum in ditione Turcarum est. Quare, si salubre pati potes consilium, haec arma, quibus bellum Hungaris minaris, in Turcas conuerte. Qua profecto in expeditione fratris quoque ac Hungarorum bona opera es usurus. Satis amice suaserat, ni mens, ira et imperii cupiditate in praeceps data, sanum
203. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 44 | Paragraph | SubSect | Section]
ducunt ― bona ex parte superarunt. Nam quicquid Illyrici intra Drilonem, Sauum, et Vrpanum amneis iacet, id totum in ditione Turcarum est. Quare, si salubre pati potes consilium, haec arma, quibus bellum Hungaris minaris, in Turcas conuerte. Qua profecto in expeditione fratris quoque ac Hungarorum bona opera es usurus. Satis amice suaserat, ni mens, ira et imperii cupiditate in praeceps data, sanum consilium fuisset auersata. Itaque Alberthus nil praeter regni Hungariae deditionem auribus admittens
204. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 62 | Paragraph | SubSect | Section]
utra gens bello sit anteferenda?
Est autem gens Tatharorum
Scythica, quos quidam antiquitatis studiosiores
205. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 62 | Paragraph | SubSect | Section]
uolunt, patrias sedes in Asia circa Moeotim habet. Nam a Bosphoro ad Tanaim incolit, unde Turcas quoque oriundos existimo, tametsi quidam falso opinati sint Tatharos a montibus Indiae duce Battone digressos, quippe haud multum a Turcis lingua, habitu, moribus, ac sacris differunt. Quae quidem gens uastatis multis Asiae regionibus tandem partim in Asiam non procul a patriis sedibus consedit, partim transmisso Tanaide in Sauromatas Europeos, qua hi Maeotidem paludem attingunt, peruenit, atque concedentibus accolis in
206. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 63 | Paragraph | SubSect | Section]
addito uitro contuso ac glutino, corio insuper iniecto, ita muniunt, ut pene ferro impenetrabiles reddant. Circumactis itaque equis consultoque lanceis proiectis gladios stringunt. Rhassianus prior in ictum consurgens Turcaico ense uulnere caesim illato caput Tathari collumque pectore tenus diuidit, atque ex equo desiliens humi iacentem armis spoliat. Non tulit hoc quidam ex Tatharis nobilis eques. Itaque ducis sui simul casu, simul ignominia permotus Rhassianum reuocat ad
207. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 64 | Paragraph | SubSect | Section]
iudicio ac studiis impedimento esse, caueretque, ne eorum libertati in constituendo rege moram frustra afferendo suam labefactaret libertatem, nec putaret ui agendum esse cum Hungaris, quippe qui peruicacibus maxime obluctari solent. Ad haec non sineret suis irritis conatibus Turcas, communes Christianorum hostes, crescere. Hoc demum exploratum haberet Hungaros regem consensu omnium creatum confirmatumque imperio nunquam abdicaturos. Alberthus hac obiurgatione, tametsi infestior quam antea fuerat, esset redditus, quandoquidem haud iure se
208. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 65 | Paragraph | SubSect | Section]
inquit, miles, sed de regno et gloria cum Hungaris bellum gerimus .
209. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 67 | Paragraph | SubSect | Section]
cominus effundere non sunt assueti.
Per idem tempus, iam enim Hungaris
laetior fortuna affulgere coeperat, Ladislauus
Hederius, Dalmatarum praefectus, quem
210. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 67 | Paragraph | SubSect | Section]
enim e finibus suis ad incursandum Charbauiensem Hungaricae ditionis agrum excoepit, praedam quam abegerant eripuit, trecentos in proelio occidit, ducentos uiuos coepit, atque ad regem Vuladislauum, una cum quinquaginta nobilium Turcarum capitibus caesis, corporibus demptis, quo maior uictoria appareret, misit. Rex uiuos Turcas fodiendis lapidibus destinatos partim in Boëmiam, ut eo quoque huius uictoriae fama perueniret, duci iussit, partim Budae cum caeteris eius nationis captiuis retinuit. Nempe, more a
211. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 67 | Paragraph | SubSect | Section]
Hungaricae ditionis agrum excoepit, praedam quam abegerant eripuit, trecentos in proelio occidit, ducentos uiuos coepit, atque ad regem Vuladislauum, una cum quinquaginta nobilium Turcarum capitibus caesis, corporibus demptis, quo maior uictoria appareret, misit. Rex uiuos Turcas fodiendis lapidibus destinatos partim in Boëmiam, ut eo quoque huius uictoriae fama perueniret, duci iussit, partim Budae cum caeteris eius nationis captiuis retinuit. Nempe, more a rege Matthia Chugniäde tradito, in fabrilibus ministeriis mancipiorum opera domus regia
212. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 69 | Paragraph | SubSect | Section]
habere in Boëmia conscriptum, numero, uirtute ac
fide praestantem, et cui salus regia ac regni fortunae recte committi possent. Porro
Boemi omnes Transistranas nationes uirtute praecedere existimantur.
213. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 69 | Paragraph | SubSect | Section]
214. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 69 | Paragraph | SubSect | Section]
ne Turcae fines Hungarorum exercitu uacuas nacti popularentur, Paulum Cinisium ad prouinciam suam Thibiscum, regionesque circa positas tutandas dimittit. Nemo autem fuit aetate illa Hungarorum ducum, qui ita Turcarum contunderet ferociam, atque ab incursionibus eos deterreret. Alemani, postea quam cognouerunt neque stipendium, neque ullum aliud auxilii genus a Maximiliano mitti obsessis, ingentemque hostium exercitum Albae circumfusum animaduertunt, longa ad haec
215. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 72 | Paragraph | SubSect | Section]
trecentos equites dedit; centum fere Canadiensis. Iauriensis partim galeatos partim leuis armaturae ducentos, Syrmiensis cum Diaconense circiter centum confecit. Tantundem Nitriensis, quamquam Syrmiensis ac Diaconensis praesulatus magnis olim regionibus praefuerunt. Nam antequam Turcae Superiorem Dalmatiam occupassent, ultra flumen Sauum iurisdictionem suam late exercebant, fructuumque decimas a colonis, quibus nunc Turca imperat, percipiebant, atque iuxta maximos Hungariae praesules regno auxilia subministrabant. Reliqua Hungarici regni sacerdotia, et numero
216. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 72 | Paragraph | SubSect | Section]
centum confecit. Tantundem Nitriensis, quamquam Syrmiensis ac Diaconensis
praesulatus magnis olim regionibus praefuerunt. Nam antequam Turcae Superiorem
Dalmatiam occupassent, ultra flumen Sauum iurisdictionem suam late exercebant, fructuumque decimas a colonis, quibus nunc Turca imperat, percipiebant, atque iuxta maximos Hungariae praesules regno auxilia subministrabant.
Reliqua Hungarici regni sacerdotia, et numero et commodis haud contemnenda,
quae uulgo
217. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 73 | Paragraph | SubSect | Section]
sed ad homines in fraudem inducendos essent excogitata! Sed de his alias. Dalmatiae sacerdotes consulto praeterii, quippe qui, quum partim ob frequentes Turcarum incursiones ualde pauperes sint, partim in Turcarum ditione degant, rempublicam Hungaricam armis iuuare haudquaquam potuere. Ex profanis uero optimatibus Stephanus Sepusiensis, regni palatinus, quem summum dignitatis locum obtinere
218. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 73 | Paragraph | SubSect | Section]
excogitata! Sed de his alias. Dalmatiae sacerdotes consulto praeterii, quippe qui, quum partim ob frequentes Turcarum incursiones ualde pauperes sint, partim in Turcarum ditione degant, rempublicam Hungaricam armis iuuare haudquaquam potuere. Ex profanis uero optimatibus Stephanus Sepusiensis, regni palatinus, quem summum dignitatis locum obtinere docuimus, quingentos equites, omnes quidem galeatos,
219. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 73 | Paragraph | SubSect | Section]
uires, quae quidem ad iustum accedunt exercitum, sed quot militum aere proprio conduxerit, his copiis adnumero. Gerebii centum galeatos totidemque leuis armaturae huic exercitui addidere. Pancratii centum; totidem Morotii, despoti Georgius et Ioannes Rhassiani, iam diu auita fortuna a Turcis spoliati, atque ea tantum possidentes, quae Lupus, eodem patre genitus, uirtute sua et regis Matthiae Chugniädis liberalitate assecutus fuerat, cum sexingentis equitibus, qui quidem omnes leuis armaturae fuerunt, in auxilium regi Vuladislauo uenere. Bartolomęus, prior Varanensis,
220. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 82 | Paragraph | Section]
rapiendi atque iniuriarum finem facerent, Baciensis ciuitas, communicato cum caeteris circa ciuitatibus consilio, quae ad Thibisciensem spectant praefecturam, Paulum Cinisium, harum regionum praefectum, adeunt, de iniuriis Boemorum conqueruntur, obtestantur, ne se deserat, et quos a Turcis, asperrimis hostibus, semper tutatus esset, eosdem a Boëmorum quoque ui ac iniuria defenderet, nec pateretur ciues in conspectu prope suo bonis spoliari ab his maxime, quorum armis ab externa ui tuti esse deberent, quippe quos aere suo, collato
221. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 84 | Paragraph | SubSect | Section]
castris sese abstinendo, uti, quo uellent, extra Hungariam cum
omnibus suis rebus tuto abirent, dimissi sunt. Atque ita tandem Boemorum latrocinio
modus est impositus.
222. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 84 | Paragraph | SubSect | Section]
inire coeperunt, principis uel lenitate uel ignauia inquietis hominibus audaciam incitante. Nam non solum Hungari Vuladislauum nefario consilio sibi obnoxium facere conati sunt, sed etiam Turcae, hostes Christiano nomini acerrimi, eodem tempore multa in hunc regem, plane magis dormientem quam strenui principis munus obeuntem, moliti sunt. Etenim Halis, inter Turcaicae gentis satrapas id temporis omnium bellicosissimus, atque immanitate in Christianos ualde notus, perspiciens
223. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 84 | Paragraph | SubSect | Section]
Nam non solum Hungari Vuladislauum nefario consilio sibi obnoxium facere conati sunt, sed etiam Turcae, hostes Christiano nomini acerrimi, eodem tempore multa in hunc regem, plane magis dormientem quam strenui principis munus obeuntem, moliti sunt. Etenim Halis, inter Turcaicae gentis satrapas id temporis omnium bellicosissimus, atque immanitate in Christianos ualde notus, perspiciens regem ab Hungaris in ordinem coactum, regnique limites nullis copiis tutos omnibusque contemptui esse ― et erat regionum Samandriae adiacentium praefectus ―
224. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 84 | Paragraph | SubSect | Section]
atque dum Transistranum agrum uastat, ab agrestibus eius regionis, qui quidem nec ducem habebant, nec militaribus armis instructi erant, ita fugatus est atque equis et armis spoliatus, ut re in religionem uersa Hungari putauerint sine ulla humana opera Turcas profligatos fuisse. Attamen hoc regis successu ― nam qualiscunque ea aduersus Turcas uictoria extitit, tota in Vuladislaui felicitatem transferebatur ― a studio nouarum rerum haud quaquam deterriti sunt principes Hungarorum. Itaque quum alia nouandarum rerum occasio haud
225. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 84 | Paragraph | SubSect | Section]
qui quidem nec ducem habebant, nec militaribus armis instructi erant, ita fugatus est atque equis et armis spoliatus, ut re in religionem uersa Hungari putauerint sine ulla humana opera Turcas profligatos fuisse. Attamen hoc regis successu ― nam qualiscunque ea aduersus Turcas uictoria extitit, tota in Vuladislaui felicitatem transferebatur ― a studio nouarum rerum haud quaquam deterriti sunt principes Hungarorum. Itaque quum alia nouandarum rerum occasio haud occureret, constituunt omnes proceres, Stephani Botheris imprimis instinctu, quem opera Thomae
226. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 86 | Paragraph | SubSect | Section]
paucis interiectis diebus edixit, uti omnes principes profani, pariterque religione sacri, Budam conuenirent. Atque ne haec concilii indictio cuiquam suspecta foret, sparsit in uulgus se de expeditione in Turcas suscipienda in conuentu nobilitatis consulturum, tametsi, ut rei quoque exitus ostendit, eo duntaxat praetextu dilatio et mora sanandis Hungarorum mentibus sit quaesita, propterea quod, quum esset rex eo tempore inops stipendii, nec caeteris etiam rebus ad bellum satis instructus,
227. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 86 | Paragraph | SubSect | Section]
Hungarorum mentibus sit quaesita, propterea quod, quum esset rex eo tempore inops stipendii, nec caeteris etiam rebus ad bellum satis instructus, nihil non in opulentissimum hostem frustra conatus esset. Quod cum Hungari ita rem se habere non ignorarent, neque enim latebant eos suae Turcarumque iuxta uires, prius quam de bello cum Turcis ineundo ad concilium referretur, magna contentione egerunt, ut ante omnia status reipublicae ex sententia principum, quos seculares uocant, componeretur. Sed quoniam Stephanus Bother, nouorum author consiliorum, huic
228. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 86 | Paragraph | SubSect | Section]
quum esset rex eo tempore inops stipendii, nec caeteris etiam rebus ad bellum satis instructus, nihil non in opulentissimum hostem frustra conatus esset. Quod cum Hungari ita rem se habere non ignorarent, neque enim latebant eos suae Turcarumque iuxta uires, prius quam de bello cum Turcis ineundo ad concilium referretur, magna contentione egerunt, ut ante omnia status reipublicae ex sententia principum, quos seculares uocant, componeretur. Sed quoniam Stephanus Bother, nouorum author consiliorum, huic conuentui opportuna morte subtractus erat
229. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 87 | Paragraph | SubSect | Section]
nouorum author consiliorum, huic conuentui opportuna morte subtractus erat dolore, ut quidam arbitrantur, ereptae per fraudem praefecturae, nihil noui tunc in sacerdotes decretum est. Nam quum multos dies in conuentu per speciem uerae expeditionis agitatum esset, quonam modo arma in Turcas moueri possent, ut scilicet nobilitatis animi a nouo consilio abducerentur, tandem haec simulata expeditio omnium consensu delata est, quoad totum regnum singulas recognoscendo regiones rex perlustraret, ut scilicet uirium peritior suarum cum potentissimo hoste arma conferret.
230. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 97 | Paragraph | SubSect | Section]
Quo autem studio fidem semper coluerint Rhacusani, eo maxime tempore declaratum est, quo Georgius, Dardanorum ac Triballorum rex, Stephani Nemagnae successor fere ultimus, regno a Turcis pulsus Rhacusam una cum familia se recępit, ui magna auri secum allata. Nam quum senatus Rhacusani fidei sua omnia credidisset, Rhacusani neque terrore Turcarum, quo fere tota
231. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 97 | Paragraph | SubSect | Section]
Triballorum rex, Stephani Nemagnae successor fere ultimus, regno a Turcis pulsus Rhacusam una cum familia se recępit, ui magna auri secum allata. Nam quum senatus Rhacusani fidei sua omnia credidisset, Rhacusani neque terrore Turcarum, quo fere tota Europa id temporis magnopere perculsa erat, neque ullo praemio adduci potuerunt, quo minus fidem seruarent. Quam quidem constantiam
232. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 97 | Paragraph | SubSect | Section]
tota Europa id temporis magnopere perculsa erat, neque ullo praemio adduci potuerunt, quo minus fidem seruarent. Quam quidem constantiam Amurathum Othomanum, Turcarum regem, uehementer admiratum dixisse ferunt urbem haud facile perditum iri, ubi scilicet tanti ducitur fides. Caeterum Rhacusani, haud quaquam contenti hoc tantummodo in Dardanum regem officio, consuluerunt ei, uti
233. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 98 | Paragraph | SubSect | Section]
accisisque rebus suis, in detestabili scelere unum ex Stephani liberis, qui natu maximus erat, spe pecuniae illecto, persuaserunt, a patre ad Turcas descisceret, atque ne belli quidem iure seruato licitati sunt, hostilis capitis pecunia percussori promissa. Quod quidem certamen imprimis Turcis aditum in
234. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 98 | Paragraph | SubSect | Section]
a patre ad Turcas descisceret, atque ne belli quidem iure seruato licitati sunt, hostilis capitis pecunia percussori promissa. Quod quidem certamen imprimis Turcis aditum in Dalmatiam aperuit, et Cossiciam familiam extinxit, Rhacusanamque ciuitatem non modo tributariam fecit, sed etiam in Turcaicam seruitutem pene redegit. Cumque usu uenire solet, ut qui hostem alienis armis
235. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 98 | Paragraph | SubSect | Section]
sunt, hostilis capitis pecunia percussori promissa. Quod quidem certamen imprimis Turcis aditum in Dalmatiam aperuit, et Cossiciam familiam extinxit, Rhacusanamque ciuitatem non modo tributariam fecit, sed etiam in Turcaicam seruitutem pene redegit. Cumque usu uenire solet, ut qui hostem alienis armis uincere nititur, iisdem et ipse superetur, nec multo peius uictori quam uicto accidat. Atqui haec seruitus quamquam Rhacusanorum animos
236. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 98 | Paragraph | SubSect | Section]
Etenim infirmitatis suae iam satis gnari, in omnibus publicis actionibus metum inde in consilio habent, ac omisso amplificandae fortunae studio sublimium animorum affectu solis uectigalibus augendis incubuere, unde et tributum Turcis commodius penderent, et suppeterent expensae ad urbis custodiam neccessariae. Sed iam procul ab incoeptu tractus, eo unde me Rhacusana ciuitas auocauerat, reuertar.
237. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 98 | Paragraph | SubSect | Section]
incoeptu tractus, eo unde me Rhacusana ciuitas auocauerat, reuertar.
238. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 99 | Paragraph | SubSect | Section]
Nondum Danubium ad recognoscendas, uti constitutum erat, Transistranas
regiones traiecerat Vuladislauus, quum ei nuntiatum est Derencinum, Dalmatiae praefectum quem
239. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 99 | Paragraph | SubSect | Section]
agro, non procul ab Albio monte, aduersus Turcas male pugnasse, exercitumque nostrum occisione paene occisum, quum temeritate atque imperitia ipsius prefecti, tum proditione, ut fama est, quorundam Choruatorum principum, quos ferunt Derencinum ad conferendas cum Turcis manus alieno nostris loco per fraudem impulisse, ueritos sane ne banus, quem ob quaedam eorum admissa a se alienatum suspicabantur, superatis Turcis in se arma conuerteret. Quae quidem clades, an dolo ullius Choruati principis accaepta sit tametsi nondum est pro
240. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 99 | Paragraph | SubSect | Section]
prefecti, tum proditione, ut fama est, quorundam Choruatorum principum, quos ferunt Derencinum ad conferendas cum Turcis manus alieno nostris loco per fraudem impulisse, ueritos sane ne banus, quem ob quaedam eorum admissa a se alienatum suspicabantur, superatis Turcis in se arma conuerteret. Quae quidem clades, an dolo ullius Choruati principis accaepta sit tametsi nondum est pro comperto, illos tamen ex eo proelio magnum conflasse odium nulli dubium est, qui scilicet e medio pugnae ardore inter caedem effugerant, et quia uisi sunt uix pręlio
241. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 99 | Paragraph | SubSect | Section]
atque animi magnitudine inconsultius pugnans ceciderat, haud satis compos mentis, dum hortatur pugnantes pericula pariter adeundo, dum fugientes reuocat, dum praelium restituit, ab hostibus capitur, uiuusque ad Bazethem Turcarum regem adductus est. A quo neque blanditiis, neque crudelissimae mortis denuntiatione impelli ad perfidiam potuit, quum eum per se Turca diu uerbis fatigasset, uti a Christiana religione ad Machometani ritus deficeret sacra, quo eo milite aduersus Christianos uti posset. Itaque in
242. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 99 | Paragraph | SubSect | Section]
mentis, dum hortatur pugnantes pericula pariter adeundo, dum fugientes reuocat, dum praelium restituit, ab hostibus capitur, uiuusque ad Bazethem Turcarum regem adductus est. A quo neque blanditiis, neque crudelissimae mortis denuntiatione impelli ad perfidiam potuit, quum eum per se Turca diu uerbis fatigasset, uti a Christiana religione ad Machometani ritus deficeret sacra, quo eo milite aduersus Christianos uti posset. Itaque in custodiam ultra Hellespontum missus, ueneno, ut ferunt, ab hostibus est necatus. Atqui inquirenti mihi, quanam potissimum causa, quaue
243. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 99 | Paragraph | SubSect | Section]
uti a Christiana religione ad Machometani ritus deficeret sacra, quo eo milite aduersus Christianos uti posset. Itaque in custodiam ultra Hellespontum missus, ueneno, ut ferunt, ab hostibus est necatus. Atqui inquirenti mihi, quanam potissimum causa, quaue nostrorum culpa praedatoria Turcarum manus, ab Hungaris fundi facile assueta, tantam ediderit stragem, compertum est praedę maxime auiditatem nostris exitio fuisse. Nam cum Derencino nuntiatum esset Iachïam, Turcarum satrapam, cum sex millibus delectorum equitum Inferiorem Dalmatiam, quam nunc Choruatiam dicunt,
244. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 99 | Paragraph | SubSect | Section]
est necatus. Atqui inquirenti mihi, quanam potissimum causa, quaue nostrorum culpa praedatoria Turcarum manus, ab Hungaris fundi facile assueta, tantam ediderit stragem, compertum est praedę maxime auiditatem nostris exitio fuisse. Nam cum Derencino nuntiatum esset Iachïam, Turcarum satrapam, cum sex millibus delectorum equitum Inferiorem Dalmatiam, quam nunc Choruatiam dicunt, ingressum gloriaque incitatum non tam ad praedam, quam ad praelium faciundum uenisse, et ipse licet strenuus miles, dux tamen nouus, occasionem gloriae sibi quoque oblatam
245. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 100 | Paragraph | SubSect | Section]
incitatum non tam ad
praedam, quam ad praelium faciundum uenisse, et ipse licet strenuus miles, dux tamen
nouus, occasionem gloriae sibi quoque oblatam ratus statuit, haud satis exploratis suis
aduersaeque partis iuxta uiribus, confestim ad hostem pergere.
Peruenerant iam Turcae ad montem inter Illyricas Alpeis, asperitate ac sylua ex
proceris arboribus insignem,
246. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 100 | Paragraph | SubSect | Section]
uocant. Eo loci triduum se continent incerti, utrum in patentem campum descenderent, an ibi hostem operirentur. Acceperant enim ab exploratoribus suis haud contemnendam Hungarorum manum in proximo consedisse. Hungari quoque, quum aliquamdiu consultassent, quonam in loco Turcis occurrerent, atque hinc metu periculi, hinc praedę gloriaeque auiditate distracti sententias uariassent, quidam enim censebant, et hoc profecto salutare fuisset consilium, in monte pedestribus copiis hostes inuadendos, nec ullo pacto sinendum eos equitatu pollentes campum
247. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 100 | Paragraph | SubSect | Section]
coacti, sed cognationis iure in Hungaricam concessere
ditionem. Itaque dum tuto consilio, in quo sane uera gloria consistit, temeritas ac auaritia anteferuntur, Choruaticum nomen prope extinctum est.
248. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 100 | Paragraph | SubSect | Section]
in quo sane uera gloria consistit, temeritas ac auaritia anteferuntur, Choruaticum nomen prope extinctum est.
249. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 100 | Paragraph | SubSect | Section]
Choruaticum nomen prope extinctum est.
250. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 100 | Paragraph | SubSect | Section]
uiris fortibus contra Turcas seruatum. Aliquot interiectis diebus rursus Turcae, superiore illecti fortuna, regionem illam adorti sunt, sed non eadem felicitate usi plurimos ex suis praeda nequicquam tentata amiserunt. Et quoniam quidam Turcarum hac in expeditione a Dalmatis excepti sunt, factum memorabile duorum captiuorum Hallai et Mechmetis silentio non praeteribo, qui quamuis obscuro loco in Dardanis essent nati, nobilium tamen uirorum sunt imitati uirtutem, et quae Christianis etiam admirationi, simul et documento
251. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 101 | Paragraph | SubSect | Section]
Dardanis essent nati, nobilium tamen uirorum sunt imitati uirtutem, et quae Christianis etiam admirationi, simul et documento sit futura. Forte quidam mercator Rhacusanus, ubi illi in uinculis asseruabantur, negociabatur, qui quum captiuorum fortunam miseratus ― nam et Turcas, quatenus homines sunt, odio haud habendos censeo ― tum pollicitationibus eorum compulsus, eos non parua pecunia domino soluta redemit, Rhacusamque secum adduxit. Vbi quum Turcae praecium, quo mercatori satisfacerent, non inuenirent, petunt ad suos dimitti, affirmantes iureiurando se ad
252. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 101 | Paragraph | SubSect | Section]
Rhacusanus, ubi illi in uinculis asseruabantur, negociabatur, qui quum captiuorum fortunam miseratus ― nam et Turcas, quatenus homines sunt, odio haud habendos censeo ― tum pollicitationibus eorum compulsus, eos non parua pecunia domino soluta redemit, Rhacusamque secum adduxit. Vbi quum Turcae praecium, quo mercatori satisfacerent, non inuenirent, petunt ad suos dimitti, affirmantes iureiurando se ad certam diem pecuniam allaturos. Oblatis igitur dextris, pignore fidei praecipuo, domum abeunt. Ipse ni haec uidissem, referenti fidem forsan haud quaquam haberem: Turcae ad
253. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 101 | Paragraph | SubSect | Section]
Vbi quum Turcae praecium, quo mercatori satisfacerent, non inuenirent, petunt ad suos dimitti, affirmantes iureiurando se ad certam diem pecuniam allaturos. Oblatis igitur dextris, pignore fidei praecipuo, domum abeunt. Ipse ni haec uidissem, referenti fidem forsan haud quaquam haberem: Turcae ad praestitutam diem reuersi non solum debitam pecuniam non abnegarunt, sed etiam mercatori cumulate satis fecerunt. Quorum alter, quum ex parte non esset soluendo, sese mercatori, ne fidem falleret, ultro in seruitutem addixit, quoad integrum precium persolueret.
254. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 101 | Paragraph | SubSect | Section]
falleret, ultro in seruitutem addixit, quoad integrum precium persolueret. Tanti fuit profecto apud barbaros illos, alioqui omnis ferme humanitatis expertes fidei, datae ac iuramenti religio. Sub idem fere tempus accidit res euentus rari atque ideo haud tacenda. Turcae assueti, ut diximus, Dalmatas incursionibus uexare, quoddam ignobile castellum ad Vrpanum amnem situm ditionis Hungaricae, qua forte praedabundi ibant, oppugnare ex itinere statuunt. In ipso castello tres tantummodo uiri, siue loco freti, siue subito hostium superuentu a fuga
255. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 101 | Paragraph | SubSect | Section]
ignobile castellum ad Vrpanum amnem situm ditionis Hungaricae, qua forte praedabundi ibant, oppugnare ex itinere statuunt. In ipso castello tres tantummodo uiri, siue loco freti, siue subito hostium superuentu a fuga interclusi substiterant, caeteris in proximos monteis metu hostili dilapsis. Turcae quod locus esset defensoribus uacuus ignari, propius ad muros paucos sensim succedere iubent, castellum sibi tradi petunt, pollicentes custodibus, si sese sponte dedissent, inuiolatos dimissuros. Illi uero abusi hostium errore, destituti loci solitudinem dissimulant, atque ne mora consilium
256. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 101 | Paragraph | SubSect | Section]
dissimulant, atque ne mora consilium proderet, imperata se facturos per dolum promittunt.
Itaque ludificantes hostem locumque insidiis quaerentes, denunciant nolle se nisi ab ipso
eorum duce fidem accipere, eiusque praesentis dexteram contingere. Interim (utpote
salutem fidei Turcarum
257. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 101 | Paragraph | SubSect | Section]
Turcarum
258. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 101 | Paragraph | SubSect | Section]
agmen equo insidens phaleris insigni, caeteroque habitu conspicuus. Iamque portis proximus sublatam dexteram, fidei indicem, de more ostendebat. Tum qui in ictum intentus agendae rei tempus expectabat, ignem tormento celeriter admouet, ui cuius lapidea pila, terribili fragore excussa, Turcae frontem percussit, quem simul ac disiecto cerebro iacentem sui conspexere, statim fugam arripiunt. Itaque nostri, tametsi metu Turcicae perfidiae ad fraudem (quae procul a Christiano homine esse debet) neccessario confugerint, haud ulla librandi arte, omnibus culturae
259. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 101 | Paragraph | SubSect | Section]
Tum qui in ictum intentus agendae rei tempus expectabat, ignem tormento celeriter admouet, ui cuius lapidea pila, terribili fragore excussa, Turcae frontem percussit, quem simul ac disiecto cerebro iacentem sui conspexere, statim fugam arripiunt. Itaque nostri, tametsi metu Turcicae perfidiae ad fraudem (quae procul a Christiano homine esse debet) neccessario confugerint, haud ulla librandi arte, omnibus culturae duntaxat agrorum illis in locis deditis, sed Dei clementia certissimo ictu destinatum hominem excipientes periculum euasere, propterea
260. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 102 | Paragraph | SubSect | Section]
Hungaris Transyluania nuncupatur, iam ad confluentes Thibisci, unde Danubius mutato nomine Ister appellatur, peruenerat. Ibi cognoscit Paulum Cinisium usque ad Ciabrum amnem, Muranam dicunt incolae, finesque Inferioris Moesiae populabundum progressum, atque ingenti praeda ex agro Turcaico abacta subita correptum morte. Ingemuitque haud secus quam si amicissimi mors est nuntiata, tametsi dicto eius non admodum fuisset audiens. Nam quum ille, duobus fere annis ante quam excessisset uita, usum
261. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 102 | Paragraph | SubSect | Section]
atque ideo prouinciae administrandae haud satis idoneus putaretur, abrogatam tamen usque ad obitum rege inuito obtinuit praefecturam. Hic sane uir, humili natus loco, per omnes militiae gradus ascendens nulli secundus inter duces militum aetate sua extitit, saepius cum hostibus Turcis maxime conseruit manus, semperque fere uictor discessit, nec profecto uitae finem uotis suis minus respondentem sortitus est. Nempe in expeditione aduersus Turcas, et ipsi immori uictoriae semper exoptauit. Sub idem tempus allatum est ad regem
262. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 102 | Paragraph | SubSect | Section]
gradus ascendens nulli secundus inter duces militum aetate sua extitit, saepius cum hostibus Turcis maxime conseruit manus, semperque fere uictor discessit, nec profecto uitae finem uotis suis minus respondentem sortitus est. Nempe in expeditione aduersus Turcas, et ipsi immori uictoriae semper exoptauit. Sub idem tempus allatum est ad regem quaestores eius, dum tributum iam diu institutum more consueto a colonis regni exigunt, a Laurentio Wilaceno male habitos, atque aliquot principes Hungarorum in regem coniurasse; nec ab hoc consilio
263. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 108 | Paragraph | SubSect | Section]
quidem montes a Carpatho in austrum excurrentes usque ad Istrum fere amnem protenduntur. Huius incolae regionis in parte magis quam sub imperio Hungarorum degunt, ab Hungaris lingua et institutis differunt: Romana enim lingua, licet non incorrupta, utuntur. Cum Turcis, a quibus Istro flumine diuiduntur, multis annis uaria fortuna bellum gessere, tandem magis populationibus quam praeliis fessi tributi pensione finem incursionibus imposuere. Nolebant autem Hungari hanc regionem,
264. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 108 | Paragraph | SubSect | Section]
recenti elatus ― bis enim post acceptum regnum cum Thataris (gens Scytharum est Tauricae Cherroneso accola) praelio comisso prospere pugnauerat ― iam in Moldouiam, qua haec regio Rhoxolanos attingit, cum ingentibus copiis ingressus erat, per speciem quidem bellum confestim cum Turcis gesturus, re uero Getas, quos Moldouios uocant, imperio suo adiuncturus, quibus scilicet in ditionem redactis de proximo bellum Turcis inferret. Sed nihil diu simulari potest: nam quod Alberthus longe alia, quam quae prae se ferebat, animo agitaret, mox detectum est.
265. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 109 | Paragraph | SubSect | Section]
pugnauerat ― iam in Moldouiam, qua haec regio Rhoxolanos attingit, cum ingentibus copiis ingressus erat, per speciem quidem bellum confestim cum Turcis gesturus, re uero Getas, quos Moldouios uocant, imperio suo adiuncturus, quibus scilicet in ditionem redactis de proximo bellum Turcis inferret. Sed nihil diu simulari potest: nam quod Alberthus longe alia, quam quae prae se ferebat, animo agitaret, mox detectum est. Turcae duo castella, a Bazethe, Turcarum rege, de Moldouiis aliquot ante annis occupata, praesidiis obtinebant ― Moncastrum alterum, alterum Celias
266. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 109 | Paragraph | SubSect | Section]
Turcis gesturus, re uero Getas, quos Moldouios uocant, imperio suo adiuncturus, quibus scilicet in ditionem redactis de proximo bellum Turcis inferret. Sed nihil diu simulari potest: nam quod Alberthus longe alia, quam quae prae se ferebat, animo agitaret, mox detectum est. Turcae duo castella, a Bazethe, Turcarum rege, de Moldouiis aliquot ante annis occupata, praesidiis obtinebant ― Moncastrum alterum, alterum Celias incolae uocant ― utrumque autem in Getico agro ipsius Istri ripis impositum est. Igitur Alberthus, ut dictum est, simulans amicum se Getis esse,
267. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 109 | Paragraph | SubSect | Section]
quos Moldouios uocant, imperio suo adiuncturus, quibus scilicet in ditionem redactis de proximo bellum Turcis inferret. Sed nihil diu simulari potest: nam quod Alberthus longe alia, quam quae prae se ferebat, animo agitaret, mox detectum est. Turcae duo castella, a Bazethe, Turcarum rege, de Moldouiis aliquot ante annis occupata, praesidiis obtinebant ― Moncastrum alterum, alterum Celias incolae uocant ― utrumque autem in Getico agro ipsius Istri ripis impositum est. Igitur Alberthus, ut dictum est, simulans amicum se Getis esse, atque aduersus Turcas
268. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 109 | Paragraph | SubSect | Section]
a Bazethe, Turcarum rege, de Moldouiis aliquot ante annis occupata, praesidiis obtinebant ― Moncastrum alterum, alterum Celias incolae uocant ― utrumque autem in Getico agro ipsius Istri ripis impositum est. Igitur Alberthus, ut dictum est, simulans amicum se Getis esse, atque aduersus Turcas propugnatorem defensoremque futurum, pollicitus erat, ante quam quicquam rei gereret, haec castella oppugnatum ire, recaeptaque Moldouiis restituere. Sed quum animo proposuisset, prius quam Turcas aggrederetur, Moldouiam in potestatem
269. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 109 | Paragraph | SubSect | Section]
est. Igitur Alberthus, ut dictum est, simulans amicum se Getis esse, atque aduersus Turcas propugnatorem defensoremque futurum, pollicitus erat, ante quam quicquam rei gereret, haec castella oppugnatum ire, recaeptaque Moldouiis restituere. Sed quum animo proposuisset, prius quam Turcas aggrederetur, Moldouiam in potestatem redigere, quo, praeter quam quod Geticae fidei parum credendum putabat ― differunt enim Valachi a Romana ecclesia non religione, sed ritu sacrorum ― suo non alieno arbitratu sociorum uiribus
270. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 109 | Paragraph | SubSect | Section]
Moldouiam in potestatem
redigere, quo, praeter quam quod Geticae fidei parum credendum putabat ― differunt
enim Valachi a Romana ecclesia non religione, sed ritu sacrorum ― suo non alieno arbitratu sociorum uiribus operaque in Turcas uteretur. Omissis interim Celiis atque
Monocastro, munitioribus Getarum locis praesidia imponebat, per speciemque tutandae
Moldouiae aeque ac regem imperiosissimum sese gerebat.
271. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 109 | Paragraph | SubSect | Section]
non alieno arbitratu sociorum uiribus operaque in Turcas uteretur. Omissis interim Celiis atque
Monocastro, munitioribus Getarum locis praesidia imponebat, per speciemque tutandae
Moldouiae aeque ac regem imperiosissimum sese gerebat.
272. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 109 | Paragraph | SubSect | Section]
tamen ad bellum satis promptus. Is, plane perspecto Alberthi consilio, simul suis ipsius uiribus imparem se illi iudicans (neque enim solo Hungarorum auxilio satis confidebat utpote ab Vuladislauo Alberthi fratre misso), Turcas, a quibus, ut diximus, tributi pensione in amicitiam receptus erat, in auxilium concire statuit, quo scilicet Polonis maiorem incuteret metum, quippe Turcarum nomen id temporis, ob imperium partim in Asia, partim in Europa late patens, maximum erat. Geta igitur regem Turcarum
273. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 109 | Paragraph | SubSect | Section]
imparem se illi iudicans (neque enim solo Hungarorum auxilio satis confidebat utpote ab Vuladislauo Alberthi fratre misso), Turcas, a quibus, ut diximus, tributi pensione in amicitiam receptus erat, in auxilium concire statuit, quo scilicet Polonis maiorem incuteret metum, quippe Turcarum nomen id temporis, ob imperium partim in Asia, partim in Europa late patens, maximum erat. Geta igitur regem Turcarum ad bellum aduersus Polonos sumendum hunc in modum per epistolam est hortatus: Stephanus Carabogdanes Bazethi Otomano, regum maximo, salutem.
274. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 109 | Paragraph | SubSect | Section]
misso), Turcas, a quibus, ut diximus, tributi pensione in amicitiam receptus erat, in auxilium concire statuit, quo scilicet Polonis maiorem incuteret metum, quippe Turcarum nomen id temporis, ob imperium partim in Asia, partim in Europa late patens, maximum erat. Geta igitur regem Turcarum ad bellum aduersus Polonos sumendum hunc in modum per epistolam est hortatus: Stephanus Carabogdanes Bazethi Otomano, regum maximo, salutem. Compulsus Polonorum terrore, qui a me nulla iniuria lacessiti, sed profunda dominandi cupidine ingentibus copiis,
275. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 110 | Paragraph | SubSect | Section]
Quo facto et mihi, tutelę tuae commisso, e dignitate tua consultum erit, et imperio tuo maxime cauebis. Haec Geta, secutus sane consilium nec Christiano homini satis honestum, nec imperio suo in posterum satis tutum. Nam ut apud Dalmatas in prouerbio est: quodcunque solum Turcae equorum suorum ungulis contigerint, illud de caetero ne uernis quidem imbribus reuirescere aut herbis uestiri . Quo sane prouerbio arguitur eorum tum stultitia, tum impietas, qui ope communium hostium suas ulciscuntur iniurias, quum longe praestet ob Christianae
276. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 110 | Paragraph | SubSect | Section]
illud de caetero ne uernis quidem imbribus reuirescere aut herbis uestiri . Quo sane prouerbio arguitur eorum tum stultitia, tum impietas, qui ope communium hostium suas ulciscuntur iniurias, quum longe praestet ob Christianae reipublicae utilitatem regno potius cedere quam Turcarum armis illud retinere, quippe quorum amicitiam maximis iniuriis ac demum libertatis precio Christiani semper pararunt. Turcae enim cum Christianis nulla alia causa amicitia iunguntur, nisi ut demum opprimant incautos. Vnde qui illorum fidei minime credunt, maxime tuti
277. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 110 | Paragraph | SubSect | Section]
tum impietas, qui ope communium hostium suas ulciscuntur iniurias, quum longe
praestet ob Christianae reipublicae utilitatem regno potius cedere quam Turcarum armis
illud retinere, quippe quorum amicitiam maximis iniuriis ac demum libertatis precio
Christiani semper pararunt. Turcae enim cum Christianis nulla alia causa amicitia iunguntur, nisi ut demum opprimant incautos. Vnde qui illorum fidei minime credunt,
maxime tuti sunt.
resisteret, paratus est iussusque in citerioribus Istri ripis e regione Valachiae castra ponere, mandatumque duci ut,
si ex usu esse arbitraretur, Istrum traiceret, sed manum cum hoste haud prius consereret
quam fidem Getarum experiretur. Verebatur enim Turca, ne quam fraudem
Valachi molirentur, eo quod arbitrabatur eos, ut fere et caeteros Christianos, malo esse
in Turcas animo, et quia saepius illa gens, potius quo fortuna uocaret quam fides, inclinarat arma.
Igitur posteaquam Turca animaduerterit Carabogdanem ob
si ex usu esse arbitraretur, Istrum traiceret, sed manum cum hoste haud prius consereret
quam fidem Getarum experiretur. Verebatur enim Turca, ne quam fraudem
Valachi molirentur, eo quod arbitrabatur eos, ut fere et caeteros Christianos, malo esse
in Turcas animo, et quia saepius illa gens, potius quo fortuna uocaret quam fides, inclinarat arma.
Igitur posteaquam Turca animaduerterit Carabogdanem ob uastatam regionem suam
iusta ira in Polonum accensum, opemque absque ullo dolo implorare, partem fere tertiam copiarum
Getarum experiretur. Verebatur enim Turca, ne quam fraudem
Valachi molirentur, eo quod arbitrabatur eos, ut fere et caeteros Christianos, malo esse
in Turcas animo, et quia saepius illa gens, potius quo fortuna uocaret quam fides, inclinarat arma.
Igitur posteaquam Turca animaduerterit Carabogdanem ob uastatam regionem suam
iusta ira in Polonum accensum, opemque absque ullo dolo implorare, partem fere tertiam copiarum traiecit, duas reliquas in iisdem castris reliquit, ne sociorum agris multitudine hominum oneri esset, quum praesertim expeditio haud
propterea quod graue Moldouiae, ut arbitror, Polonis coelum omnem pene exercitum
cum ipso duce ualetudine tentauerat, magnaque pars Polonorum, quae maxime laborum
insueta rerum necessariarum inopiam longinquamque militiam molestius tolerauerat,
morbo absumpta erat.
Valachi, Turcarum auxiliis fraeti, confestim e montibus, ad quos cum familiis animaduerso Polonorum hostili animo confugerant, descendunt. His enim mos patrius est
hostem in patentibus campis nequaquam operiri, uerum exustis uicis et pabulo corrupto
iuga montium petere, atque inde ex occasione
ad quos cum familiis animaduerso Polonorum hostili animo confugerant, descendunt. His enim mos patrius est
hostem in patentibus campis nequaquam operiri, uerum exustis uicis et pabulo corrupto
iuga montium petere, atque inde ex occasione praeliis hostem lacessere. Itaque coniuncti cum Turcis haud procul a Polonis consedere, aduersa hostium ualetudine magis quam
uiribus confisi.
At Poloni simul suorum ac regis aegritudine, quae quidem eorum incoepta uel
maxime irrita fecit, simul noua Valachorum audacia, Turcaicisque auxiliis, quae ab ipsis
Valachis de
praeliis hostem lacessere. Itaque coniuncti cum Turcis haud procul a Polonis consedere, aduersa hostium ualetudine magis quam
uiribus confisi.
At Poloni simul suorum ac regis aegritudine, quae quidem eorum incoepta uel
maxime irrita fecit, simul noua Valachorum audacia, Turcaicisque auxiliis, quae ab ipsis
Valachis de industria iactata multo maiora uero putabant esse, perterriti, omittendę
expeditionis atque ad patrias sedes reuertendi capiunt consilium, sero temeritate sua animaduersa. Praemissis igitur cum modico praesidio carris, quibus impedimenta
relinquerent, simul ne profectio fugae similis esse uideretur, quae res hostium animos uehementer solet excitare. Quod ubi Valachi animaduertunt, ocyus Polonorum iter
praeuertere statuunt, atque ante quam Poloni ualle ac saltibus excedant, in eorum
impedimenta irruere, iussis Hungaris Turcisque extremum fugientium agmen carpendo
turbare.
Non defuit consilio fortuna. Nam Valachi regionum notitia celeriter susceptum
iter per diuortia emensi, Polonorum impedimenta partim ex aduerso his oblati, partim a
latere inuadunt et, ne quid
impetum strenue pugnando
sustinuerant, amissere, atque in patriam regressi sunt, precium inconsultae expeditionis
dedecus non sine detrimento reportantes.
Cui autem dubium est Alberthum in Getas temere motum esse? Quippe quibus tantum libertatis studium inest, ut neque finitimis Turcis, quorum armis tot iam
Christianorum regum imperia deleta sunt, neque Hungaris, quibuscum uetus societas, ut
ante dictum est, illis intercedit, seruire unquam in animum induxerint, quum utraque
gens illos bello saepius tentasset. Tales ergo non ui cogendi erant,
animum induxerint, quum utraque
gens illos bello saepius tentasset. Tales ergo non ui cogendi erant, uerum beneficiis conciliandi, atque mercede potius in partem quam in ditionem trahendi. Praeterea summae
dementiae fuit cum Polono, tantummodo tyrone milite laborisque intolerantissimo,
Turcas, gentem in armis duram, crebrisque expeditionibus exercitatam, bello lacessere,
non deductis prius in societatem Hungaris, qui quidem soli fere hac tempestate cum
Turcis pugnare nouerunt, eo quod insito quodam odio quotidianis prope praeliis cum
his contendunt,
trahendi. Praeterea summae
dementiae fuit cum Polono, tantummodo tyrone milite laborisque intolerantissimo,
Turcas, gentem in armis duram, crebrisque expeditionibus exercitatam, bello lacessere,
non deductis prius in societatem Hungaris, qui quidem soli fere hac tempestate cum
Turcis pugnare nouerunt, eo quod insito quodam odio quotidianis prope praeliis cum
his contendunt,
maximoque ob id ipsum illis terrori sunt. Quod profecto si Alberthus
fecisset, haud ullam suspitionem eius in Moldouiam accessus Hungaris
haud ullam suspitionem eius in Moldouiam accessus Hungaris loci opportunitatem timentibus prorsus mouisset, quae quidem lues multorum fons errorum regum
inuicem animos uel maxime dissociat atque in discordiam impellit.
maxime dissociat atque in discordiam impellit.
excesserunt, Turcas hostilibus spoliis munifice donatos recipi ultra Istrum et terram
suam externo exercitu exonerari iubet, legatosque cum donis fortunae suae congruentibus, qui de ope allata Bazethi gratias agerent, mittit, remque uti gesta erat indicarent.
Quod eo consilio fecit, ne Turcae, qui nomine tantum, non armis Getas iuuerant, totam
profligati Poloni gloriam sibi apud regem, haud sine Christianorum contemptu, uindicarent, quum eius maior pars tum ad Getas, tum ad Hungaros pertineret. Non contemni enim ab eo, quocum nulla firma
gloriam sibi apud regem, haud sine Christianorum contemptu, uindicarent, quum eius maior pars tum ad Getas, tum ad Hungaros pertineret. Non contemni enim ab eo, quocum nulla firma societas esse potest, non modo gloriosum est,
uerum etiam ualde tutum. Etenim Turcae, si quando nobiscum foedere coeunt, haud
nostro illud, sed suo metiuntur emolumento.
Bazethes cognitis, quae in Moldouia gesta erant, animum in Christianos, diu metu
fraterno coërcitum, uehementer exacuit. Iam enim Gemius Otomanus, Bazethis frater,
ueneno necatus interierat.
bestia refractis claustris erupit in nostrae religionis gentem, atque exinde occasionem quaesiuit, qua uel his Christianis, quibuscum illi pax erat, modo hi opportuni
essent, iniuriae arma inferret.
Itaque Carbaliam, a Catharenis propter acerbas fructuum exactiones ad Turcas deficientem, quum per foedus inter Turcas et Catharenos ictum id fieri non liceret, suo adiunxit imperio. Est autem Carbalia Dalmatiae regio, sinui imminens Rhizonico, agri eius
fructus Ascriuienses, quos nunc Catharenos dicunt, priusquam illa regio ad Turcas defecisset, perceperunt.
nostrae religionis gentem, atque exinde occasionem quaesiuit, qua uel his Christianis, quibuscum illi pax erat, modo hi opportuni
essent, iniuriae arma inferret.
Itaque Carbaliam, a Catharenis propter acerbas fructuum exactiones ad Turcas deficientem, quum per foedus inter Turcas et Catharenos ictum id fieri non liceret, suo adiunxit imperio. Est autem Carbalia Dalmatiae regio, sinui imminens Rhizonico, agri eius
fructus Ascriuienses, quos nunc Catharenos dicunt, priusquam illa regio ad Turcas defecisset, perceperunt.
Caeterum occurebat
propter acerbas fructuum exactiones ad Turcas deficientem, quum per foedus inter Turcas et Catharenos ictum id fieri non liceret, suo adiunxit imperio. Est autem Carbalia Dalmatiae regio, sinui imminens Rhizonico, agri eius
fructus Ascriuienses, quos nunc Catharenos dicunt, priusquam illa regio ad Turcas defecisset, perceperunt.
Caeterum occurebat animo eorum ritu, qui compositis actionibus sese in scholis
declamando exercent, nostratium impendentes, simul et recens acceptas, deplorare
calamitates. Quas quidem nunc institutarum rerum ordo exigit
priusquam Gemius
Constantinopolim accederet, sedem regiam paternumque thesaurum, qui quidem
Constantinopoli asseruabatur, occupandi. Quo ubi potitus est, nihil obstitit, quominus
statim rex appellaretur: nempe praetorianos, ingenti donatiuo allectos, in partes suas
traxit. Turcarum enim animi nulla alia re magis quam largitione conciliantur. Quanquam
sunt, qui id gloriae non Achmetho Cossicio, sed cuidam Mustaphae Epeirotae tribuant,
qui sane, dum ad Bazethem contenderet nuntiatum illi paternam mortem, inciderat in
quendam eundem nuntium Gemio
ex collegii decreto mittunt ad Bazethem cum his
mandatis oratores, ut scilicet, si uellet fratrem in perpetua teneri custodia, solueret
quotannis quadraginta millia nummum aureorum, arbitrantes eo consilio et regem
Turcarum sibi ualde obnoxium futurum, et apud reliquos Christianos id splendori fore.
Bazethes primo Rhodios, ut precium pro nece Gemii mallent accipere quam eum uiuum
custodire, tentauit, ratus, ut erat, eius morte regnum sibi stabilitum iri. Verum ubi aliquandiu fraternum caput necquidquam
uiuum
custodire, tentauit, ratus, ut erat, eius morte regnum sibi stabilitum iri. Verum ubi aliquandiu fraternum caput necquidquam licitatus est ― haud enim Rhodiis e re sua fore
uidebatur prodito Gemio tantum Bazethi demere metum ― oblatam accepit conditionem.
At Rhodii simul Turcarum propinquitatem animumque inimicum, simul ualidas uires
formidantes, Gemium naui onerariae impositum in Galliam auexerunt, ibique in quodam castello suae ditionis in libera custodia teneri iusserunt.
impositum in Galliam auexerunt, ibique in quodam castello suae ditionis in libera custodia teneri iusserunt.
Is sperans, si Gemium in potestate haberet, non solum facile consecuturum, uti Bazethes intra fines suos sese contineret, atque inualidior uiribus fieret certo enim sciebat Gemium a popularibus studio, ut fit, nouarum rerum ualde desiderari
- uerum etiam se bonam imperii partem eo facto Turcis adempturum. Quippe arbitrabatur Bazethem fraterno metu nullam pacis conditionem ab se dictam recusaturum,
legatos ad Lodouicum, Francorum regem, Turcam petitum mittit. Gallus, nondum enim,
ut arbitror, Deus propter scelera nostra a Turcis auersus erat, ne Rhodiorum
certo enim sciebat Gemium a popularibus studio, ut fit, nouarum rerum ualde desiderari
- uerum etiam se bonam imperii partem eo facto Turcis adempturum. Quippe arbitrabatur Bazethem fraterno metu nullam pacis conditionem ab se dictam recusaturum,
legatos ad Lodouicum, Francorum regem, Turcam petitum mittit. Gallus, nondum enim,
ut arbitror, Deus propter scelera nostra a Turcis auersus erat, ne Rhodiorum animos
offenderet, negat se Hungaro, quod postularet, iure praestare posse, excusans Turcam
haudquaquam esse sui iuris, utpote quem Rhodii per sese custodirent.
etiam se bonam imperii partem eo facto Turcis adempturum. Quippe arbitrabatur Bazethem fraterno metu nullam pacis conditionem ab se dictam recusaturum,
legatos ad Lodouicum, Francorum regem, Turcam petitum mittit. Gallus, nondum enim,
ut arbitror, Deus propter scelera nostra a Turcis auersus erat, ne Rhodiorum animos
offenderet, negat se Hungaro, quod postularet, iure praestare posse, excusans Turcam
haudquaquam esse sui iuris, utpote quem Rhodii per sese custodirent.
Non ita multo post Innocentius Octauus, pontifex Romanus, et sibi amplum fore
conditionem ab se dictam recusaturum,
legatos ad Lodouicum, Francorum regem, Turcam petitum mittit. Gallus, nondum enim,
ut arbitror, Deus propter scelera nostra a Turcis auersus erat, ne Rhodiorum animos
offenderet, negat se Hungaro, quod postularet, iure praestare posse, excusans Turcam
haudquaquam esse sui iuris, utpote quem Rhodii per sese custodirent.
Non ita multo post Innocentius Octauus, pontifex Romanus, et sibi amplum fore
putans regem Turcarum tributarium habere, et tanto auro, cuius quidem sacerdotes hac
tempestate maxime auidi sunt, potiri
erat, ne Rhodiorum animos
offenderet, negat se Hungaro, quod postularet, iure praestare posse, excusans Turcam
haudquaquam esse sui iuris, utpote quem Rhodii per sese custodirent.
Non ita multo post Innocentius Octauus, pontifex Romanus, et sibi amplum fore
putans regem Turcarum tributarium habere, et tanto auro, cuius quidem sacerdotes hac
tempestate maxime auidi sunt, potiri cupiens, oblata Rhodiorum principi dignitate, qua
cardinales sacerdotes Romanae ecclesiae insigniti sunt, agit cum illo, ut Turcam sibi
traderet. Rhodius non paruum fortunae suae
pontifex Romanus, et sibi amplum fore
putans regem Turcarum tributarium habere, et tanto auro, cuius quidem sacerdotes hac
tempestate maxime auidi sunt, potiri cupiens, oblata Rhodiorum principi dignitate, qua
cardinales sacerdotes Romanae ecclesiae insigniti sunt, agit cum illo, ut Turcam sibi
traderet. Rhodius non paruum fortunae suae additamentum existimans in collegium cardinalium cooptari, accepta conditione hominem suae fidei comissum huiuscemodi facile
permutat magistratu. Itaque uidimus, si Deo placet, non pecunia modo, quod iam
solemne est, sed etiam
solum consciis, sed etiam internuntiis, propter simultatem,
quam cum rege Carolo habebant, ingentis pecuniae pactione ad hoc scelus a Bazethe esse
inductum, qui quidem in securitatem suam, ut dictum est, fratrem e medio tolli
magnopere optabat. Atque in hunc maxime modum Christiani, Turcis praesertim finitimi, a quibus minime oportuit, pene proditi sunt. Nam Bazethes, domestico metu liberatus, statim animo consilia uolutare coepit
Christianos aperte oppugnandi, atque
opportunitate rerum gerendarum, quae ad
domestico metu liberatus, statim animo consilia uolutare coepit
Christianos aperte oppugnandi, atque
opportunitate rerum gerendarum, quae ad illam diem haudquaquam patuerat, uti.
Christianos aperte oppugnandi, atque
opportunitate rerum gerendarum, quae ad illam diem haudquaquam patuerat, uti.
spe nouarum expeditionum ― hi enim nihil minus quam
ocium ferunt ― confestim pro se quisque arma, equos, clientes summo studio parare
coeperunt, ducemque imprimis aduersus Polonos omnibus conciliabulis identidem flagitare, id maxime agitantes, ne non sine Turcarum dedecore Alberthi, Polonorum regis,
minae impune transmitterentur. Igitur ex ueteribus prouinciarum praefectis Balys
Marconius, qui et ipse ab Otomano longa cognatione genus ducebat, ratus, ut erat, iam
tempus aduenisse, quo Bazethes facile ad bellum impelli posset, ad eum accedit,
me illi intelligant, quibus uiris tuum munitum sit imperium, et quam temere quiescentem lacesserint leonem. Certum est enim mihi, si me iusto
exercitui praefeceris Poloniamque prouinciam mihi destinaueris, eam gentem tantis
cladibus afficere, uti de caetero non modo non minentur Turcis, qui ductu et auspiciis
Othomanorum bonam Asiae atque Europae partem subegerunt, uerum nomen quoque
eorum perhorrescant. Nam si per te licuerit, quicquid agri inter Tyram et Carpatum montem ad regem Polonum pertinet, populabundus peragrabo, Rhoxaniisque mancipiis omnes
regiones,
torpentes. Quare magis
nobis timendum est, ne ob illius tam desidis gentis ignauiam haud satis egregiam potius
reportemus uictoriam, quam ut ullum illic incommodum capiamus.
Hac Marconius oratione, traducto in suam rege sententiam, Polonam obtinuit
prouinciam. Magna igitur Turcarum manu coacta (hi enim rapto ut plurimum uiuunt),
ad Istrum, qua hic amnis Peucem circunfluit insulam, profectus est. Hoc in loco lustrato exercitu ex omnibus copiis circiter quadraginta millia hominum, qui armis et equis
erant instructiores delegit, atque cum his traiecto Istro in Moldouiam
His ducibus ad Tyram amnem, qui Dacos et Thataros disterminat, accessit. His
in locis aliquot dies moratus, dum et exercitum ex itinere defatigatum reficeret, et
Thatari, qui nunc terras mari adiacentes inter Tyram et Tanaim incolunt, in partem
praedae uocati sese Turcis aggregarent ― nam et ipsi Turcaico ritu Christianorum
regiones incursant, praedaeque et latrociniis maxime student ― cum hoc agmine Balis
Tyram dextrorsum, Scythicos montes a laeua habens, qua minime regio est uicis frequens
in septentrionem incessit, quindecim dierum
et Thataros disterminat, accessit. His
in locis aliquot dies moratus, dum et exercitum ex itinere defatigatum reficeret, et
Thatari, qui nunc terras mari adiacentes inter Tyram et Tanaim incolunt, in partem
praedae uocati sese Turcis aggregarent ― nam et ipsi Turcaico ritu Christianorum
regiones incursant, praedaeque et latrociniis maxime student ― cum hoc agmine Balis
Tyram dextrorsum, Scythicos montes a laeua habens, qua minime regio est uicis frequens
in septentrionem incessit, quindecim dierum iter absque ullo maleficio emensus, ne
circa locis, ne quae
forte essent insidiae, nec non praesidiis dispositis, qua uenturum hostem suspicio erat
(allaturum enim opem suis Alberthum omnes credebant), copias praedatum emisit.
Igitur hinc Thatari, inde Turcae atque Moldouii conscensis equis, quos ad id temporis manu duxerant, quo his inter excurrendum recentioribus uterentur, Rhoxanos
uicatim sine ullis fere urbibus habitantes ueluti indagine undique circumuentos adoriuntur. Et est regio incursionibus propter patentes campos
expeditione
passi fuissent, ille collectam iram haudquaquam uerbis effundens, stricto ense in quaestorem irruit, occisurus eum, ni circumstantes inhibuissent commilitones. Atqui licet
huius uiri dolor ac indignatio haud omnino iniqua foret, modo citra rixam et gladii eductionem, quod apud Turcas capitale est, extitisset, mox tamen factus laesae maiestatis reus
dignas audacia sua poenas dedit. Palo enim, nemine hoc supplitium deprecari audente,
Bazethis iussu affixus est. Eadem nimirum seueritate Turcarum reges in suos, qua domini in seruos, imperium exercent.
Caeterum
indignatio haud omnino iniqua foret, modo citra rixam et gladii eductionem, quod apud Turcas capitale est, extitisset, mox tamen factus laesae maiestatis reus
dignas audacia sua poenas dedit. Palo enim, nemine hoc supplitium deprecari audente,
Bazethis iussu affixus est. Eadem nimirum seueritate Turcarum reges in suos, qua domini in seruos, imperium exercent.
Caeterum quoniam de Turcis, quae quidem gens partim in Asia, partim in Europa
latissimum nostra tempestate obtinet imperium, in pluribus huius operis locis mentio
non modo facta est, sed etiam facienda, haud alienum
capitale est, extitisset, mox tamen factus laesae maiestatis reus
dignas audacia sua poenas dedit. Palo enim, nemine hoc supplitium deprecari audente,
Bazethis iussu affixus est. Eadem nimirum seueritate Turcarum reges in suos, qua domini in seruos, imperium exercent.
Caeterum quoniam de Turcis, quae quidem gens partim in Asia, partim in Europa
latissimum nostra tempestate obtinet imperium, in pluribus huius operis locis mentio
non modo facta est, sed etiam facienda, haud alienum uidetur eius gentis primordia et
mores, atque quonam modo tantum imperium sit adepta,
huius operis locis mentio
non modo facta est, sed etiam facienda, haud alienum uidetur eius gentis primordia et
mores, atque quonam modo tantum imperium sit adepta, commemorare.
uidetur eius gentis primordia et
mores, atque quonam modo tantum imperium sit adepta, commemorare.
Turcas ab
Hyperboreis montibus digressos esse opinantur, alii, quibus et ipse assentior,
Scythas
esse Asiaticos affirmant, atque ex illa regione, quam nunc uulgo Cathaiam appellant,
aduenisse. Satis enim mihi exploratum est Turcas communes prope sedes quondam cum
Thataris intra Caucasum montem habuisse ― nam et eiusdem fere linguae homines sunt
- Thatarosque ad Tanaim fluuium profectos circa Moeotidem consedisse, Turcas uero,
meliores sedes expetentes, transgressos Caucasum in Albaniam
quam nunc uulgo Cathaiam appellant,
aduenisse. Satis enim mihi exploratum est Turcas communes prope sedes quondam cum
Thataris intra Caucasum montem habuisse ― nam et eiusdem fere linguae homines sunt
- Thatarosque ad Tanaim fluuium profectos circa Moeotidem consedisse, Turcas uero,
meliores sedes expetentes, transgressos Caucasum in Albaniam irrupisse anno salutis
humanae quinquagesimo quinto supra septingentesimum. Inde per Albanum agrum ad
Cyrum amnem accessisse, moxque Armeniam Maiorem occupasse. Deinde cum Persis et
Sarracenis, gente Arabica, diu
Romanae religionis homines Asia arcerent. Qua quidem accepta conditione,
totius ferme Minoris Asiae imperium, praeter quasdam maritimas ciuitates breui sibi adiunxerunt, pulsis inde partim Graecis, partim Persis ac Sarracenis regulis.
Post aliquot deinde annos, extincta penitus apud Turcas regia Hunchariorum prole,
imperium in plures diuiditur principatus. Nam quisque fere praefectorum eam, cui praefuerat, regionem assumpto sibi regio nomine inuasit. Hi autem Turcarum satrapae
Mollio, Hunchariae familiae regi ultimo, superfuisse dicuntur: Othomanus, Hermenes,
partim Graecis, partim Persis ac Sarracenis regulis.
Post aliquot deinde annos, extincta penitus apud Turcas regia Hunchariorum prole,
imperium in plures diuiditur principatus. Nam quisque fere praefectorum eam, cui praefuerat, regionem assumpto sibi regio nomine inuasit. Hi autem Turcarum satrapae
Mollio, Hunchariae familiae regi ultimo, superfuisse dicuntur: Othomanus, Hermenes,
Scarchanus, Germenes, Andinus, Mentheses, Caramanus. Ex quibus quidem Halladolii,
ab Hermene orti, atque Caramanii ad nostram usque aetatem durarunt. Imperio a
pluribus occupato,
unus, ut dictum est, ex Huncharii praefectis, cuius
progenies Constantinopolim cum tot Asiae atque Europae regnis nunc tenet, in regione
Maioris Phrygiae circa Dorilium oppidum satrapeam obtinebat, uiculum quendam cum
familia sua incolens, quem ab ipsius Othomani nomine Othmanliam Turcae appellarunt.
Qui quidem animaduertens Asiam intestino bello ardere, nec quemquam unum ex
Turcaicis principibus esse, qui publicae rei studeret, collecta clientum pastorumque ac
agricultorum manu, coepit in uicinum agrum impetum facere, atque hostilem in
nunc tenet, in regione
Maioris Phrygiae circa Dorilium oppidum satrapeam obtinebat, uiculum quendam cum
familia sua incolens, quem ab ipsius Othomani nomine Othmanliam Turcae appellarunt.
Qui quidem animaduertens Asiam intestino bello ardere, nec quemquam unum ex
Turcaicis principibus esse, qui publicae rei studeret, collecta clientum pastorumque ac
agricultorum manu, coepit in uicinum agrum impetum facere, atque hostilem in modum
praedas agere,
suisque capta liberaliter diuidere. Et ubi uidit
sedem
regni constituit. Quam sane urbem intra paucos dies in potestatem redegit, Graecis, qui
in ea praesidio erant, eam dedentibus, dum auxilium Constantinopolitani imperatoris,
qui per id tempus cum finitimis in Europa bellum gerebat, desperant. Tametsi sunt, qui
dicant Orchanum de priscis Turcis, quorum paulo ante mentionem fecimus,
Prusam coepisse.
Iamque Orchanus ad Caramani imperium aspirabat, bellumque ei inferre parabat,
solus cupiens in Minori Asia regnare, quum eum ab hac expeditione maior spes forte
prorsus his resistere poterat. Itaque pessimo capto consilio
et quod non modo Graeciae, sed etiam bonae parti Europae pernitiem erat allaturum,
cum Orchano foedus iungit. Rogat mox eum sub stipendii pactione, ut in Europam cum
copiis suis traiciat, Thracumque, ac Macedonum agros incurset. Turca primum per
dolum haud se transiturum Hellespontum dicere, fingens se non audere exercitum in
Europam transmittere, nisi prius in potestatem suam Sestos, nunc tenuis uicus, olim urbs
nobilis, et apud poëtas magni amoris commertio celebris,
cum Callipoli traderetur.
Quod ubi haud difficulter Orchanus impetrauit, ratus Graeci dementia abutendum esse,
totam insuper Chersonesum cum Lysimachia paucis post mensibus hoc praetextu petit.
Quoniam, inquit, ad excursiones faciendas Turcis equorum multitudine opus est, qui
quidem sine latiori soli spatio ali nequeunt, quo id commode fieri possit, oportere totam
Chersonesum sibi tradi.
Obcaecatus erat Bulgarorum odio Graecus imperator, propterea nihil pensi habuit,
dummodo uel propria ruina suas iniurias ultum
nihili facere.
Expostulantibus iniurias imperitiam modo regionum, qua pacatum ab
hostili agro haud dignouisset, causari, iustas modo praedandi causas, ne uis ratione
carere uideretur, struere. Atque quo Asiaticos quoque Turcas, illos maxime, qui alienae
erant ditionis, in suas traheret parteis, ultra Hellespontum preciosam suppellectilem, formosas puellas puerosque, quibus sane rebus Turcae maxime capiuntur, transportare, atque emere cupientibus copiam facere, nec
causas, ne uis ratione
carere uideretur, struere. Atque quo Asiaticos quoque Turcas, illos maxime, qui alienae
erant ditionis, in suas traheret parteis, ultra Hellespontum preciosam suppellectilem, formosas puellas puerosque, quibus sane rebus Turcae maxime capiuntur, transportare, atque emere cupientibus copiam facere, nec non interdum quibusdam etiam
dono dare, nihil denique praetermittere, quo animi suae sectae hominum conciliari possent.
Quae ubi Graeci sero, iam peste praecordiis recępta, percepere,
liberare. Caeterum
dum magis dicendis sententiis tempus territur, ut saepe fit, a Christianis quam ulla expeditio suscipitur, Graecus imperator diem suum obiit, cui Orchanus quoque haud multum
superuixit, Homurathe primo regni successore relicto. Qui comparato quam maximo, ut
tunc erant Turcarum opes, exercitu confestim Hellespontum traicit, superatoque
Melante amne ad Hebrum, qua Hadrianopolim interfluit, perrexit, lateque agros nullo
hoste obuio populatus est, atque ingenti, quum pecorum, tum hominum, praeda abacta
Callipolim est reuersus. Quam sane urbem in Cherroneso
sitam ubi operibus ac praesidio
muniuit, in Asiam se recępit.
subiguntur.
nuntiatur ei Thataros duce
Thamerlano in Minorem Asiam impetum fecisse, iamque ab illis Iconium obsideri. Porro
Thamerlanus, priscos Turcarum reges longa cognatione attingens, Minorem Asiam iure
cognationis uendicare uidebatur, nulla sane Molii Huncharii ultimi, ut dictum est,
priscorum Turcarum regis sobole extante, nec pati poterat Othomani, pastoris quondam, progeniem regnum Hunchariae familiae debitum obtinere, eo magis, quia non
desunt, qui affirment Molium fraude praefectorum, et imprimis Othomani, ueneno
necatum esse. Bazethes eo nuntio
exterritus, confestim cum exercitu Iconium proficiscitur, manumque cum Thataro infelici euentu conseruit. Nam captus in eo praelio turpissime uitam in seruitute finiuit. Praeter caetera dedecora, quibus a uictore insolenter afficiebatur, quotiescunque Thatarus, ut cibum caperet, accumbebat, Turcam cathenatum
iuxta lectum alligari iubebat, et ossa e mensa proiecta rodere ueluti canem cogebat.
Non ita multo post Thatarus seditione domestica in patriam reuocatus Minorem
Asiam reliquit, Turcisque huius discessu libertas restituta est. Qui principibus suis
afficiebatur, quotiescunque Thatarus, ut cibum caperet, accumbebat, Turcam cathenatum
iuxta lectum alligari iubebat, et ossa e mensa proiecta rodere ueluti canem cogebat.
Non ita multo post Thatarus seditione domestica in patriam reuocatus Minorem
Asiam reliquit, Turcisque huius discessu libertas restituta est. Qui principibus suis
Prusam conuocatis, Musiam, cognomento Fulmineum, Orchani pronepotem, regem sufficiunt.
Hic pace in Asia cum finitimis composita, cum omnibus copiis, quas contrahere
Iam assiduis populationibus Graecorum ac Thracum uires attriuerat, nec quisquam ex finitimis populis erat
par illi armis. Itaque finitimis Christianis omnibus rebus exhaustis instandum ratus,
Hadrianopolim obsedit, breuique ea potitus est, fugato rege Wcasino, qui cum Turcis
pro portis Adrianopolitanis praelium infeliciter comisserat. Atque quum situs urbis et
regio inter Melantem et Hebrum amneis admodum ferax placuisset, huc sedem regiam
e Prusa transtulit.
Hoc mortuo Bazethes Secundus regnat, qui dum auiti ac paterni imperii fines
sedem regiam
e Prusa transtulit.
Hoc mortuo Bazethes Secundus regnat, qui dum auiti ac paterni imperii fines in
Europa prorogare nititur, transgressus Neston amnem usque ad Strymonem processit.
Non tulere hoc Dardani ac Macedonum reguli, uerum confestim coactis copiis Turcae,
qui iam Strymonem quoque traiecerat, occurunt, atque non procul ab hoste castra
ponunt. Caeterum quum postero die pugna esset ineunda, Lazarus, Dardanorum rex,
duces suos ad cęnam uocat, obiecturus inter coenandum Miloni, ex purpuratis uni,
proditionem,
esse fide . Milon, quo et proditionis culpam in se, ut erat, nullam fuisse ostenderet, et quod receperat, re ipsa praestaret, prima
luce omnibus insciis conscendit equum, et lanceae, quam gerebat, cuspide auersa, quod
quidem transfugae ac pacatum insigne apud Illyricos est, ad castra Turcarum accedit.
Erat celebre apud Turcas quoque Milonis nomen. Itaque confestim in tabernaculum ad
regem eius aduentu admodum laetum est admissus. Ibi Turcarum ritu humi
procumbens regem adorat, ac dum submisso capite porrectam regis manum
culpam in se, ut erat, nullam fuisse ostenderet, et quod receperat, re ipsa praestaret, prima
luce omnibus insciis conscendit equum, et lanceae, quam gerebat, cuspide auersa, quod
quidem transfugae ac pacatum insigne apud Illyricos est, ad castra Turcarum accedit.
Erat celebre apud Turcas quoque Milonis nomen. Itaque confestim in tabernaculum ad
regem eius aduentu admodum laetum est admissus. Ibi Turcarum ritu humi
procumbens regem adorat, ac dum submisso capite porrectam regis manum deosculatur,
educto clanculum pugione, quem
cuspide auersa, quod
quidem transfugae ac pacatum insigne apud Illyricos est, ad castra Turcarum accedit.
Erat celebre apud Turcas quoque Milonis nomen. Itaque confestim in tabernaculum ad
regem eius aduentu admodum laetum est admissus. Ibi Turcarum ritu humi
procumbens regem adorat, ac dum submisso capite porrectam regis manum deosculatur,
educto clanculum pugione, quem sinu abditum attulerat, stomachum Turcae iterato ictu
haurit. Atque dum sese e tentorio eicere conatur, a regii corporis custodibus intra tabernaculum confossus
confestim in tabernaculum ad
regem eius aduentu admodum laetum est admissus. Ibi Turcarum ritu humi
procumbens regem adorat, ac dum submisso capite porrectam regis manum deosculatur,
educto clanculum pugione, quem sinu abditum attulerat, stomachum Turcae iterato ictu
haurit. Atque dum sese e tentorio eicere conatur, a regii corporis custodibus intra tabernaculum confossus interiit. Huius facinoris monumentum adhuc extat Prusae: manus
Milonis argento inclusa ac Bazethis tumulo affixa.
Principes Turcarum
stomachum Turcae iterato ictu
haurit. Atque dum sese e tentorio eicere conatur, a regii corporis custodibus intra tabernaculum confossus interiit. Huius facinoris monumentum adhuc extat Prusae: manus
Milonis argento inclusa ac Bazethis tumulo affixa.
Principes Turcarum tametsi regis nece uehementer essent commoti, haud tamen in
luctum proiecti, satis sagaci consilio eam et ab hostibus simul, et a suis, qui casum regium
nondum perceperant, coelant. Et est gens tegenda suorum aduersa fortuna obstinati
silentii: neque metu neque spe uox
consilio eam et ab hostibus simul, et a suis, qui casum regium
nondum perceperant, coelant. Et est gens tegenda suorum aduersa fortuna obstinati
silentii: neque metu neque spe uox elici potest, qua quod principes coelatum uolunt,
prodatur. Itaque prius quam res magno Turcarum periculo emanaret, in aciem copias
educunt, et quod pro regis gloria erat faciundum, id pro sua quisque salute agens, magnis in hostem animis inuehuntur. Nec segnius pugnam capescunt Christiani ― atrox igitur utrinque praelium excitatur. Cadunt passim hinc Turcae, inde
quam res magno Turcarum periculo emanaret, in aciem copias
educunt, et quod pro regis gloria erat faciundum, id pro sua quisque salute agens, magnis in hostem animis inuehuntur. Nec segnius pugnam capescunt Christiani ― atrox igitur utrinque praelium excitatur. Cadunt passim hinc Turcae, inde Christiani. Iamque
Turcae uix impetum Dardanorum ac Macedonum sustinebant, locoque paululum cesserant alii, fugam alii spectabant. Tum duces Turcarum altiore uoce, Quo fugitis , clamitant, uiri Machometani? A tergo Strymon, lęua Aegeum pelagus obstat fugae, nonne honestius
emanaret, in aciem copias
educunt, et quod pro regis gloria erat faciundum, id pro sua quisque salute agens, magnis in hostem animis inuehuntur. Nec segnius pugnam capescunt Christiani ― atrox igitur utrinque praelium excitatur. Cadunt passim hinc Turcae, inde Christiani. Iamque
Turcae uix impetum Dardanorum ac Macedonum sustinebant, locoque paululum cesserant alii, fugam alii spectabant. Tum duces Turcarum altiore uoce, Quo fugitis , clamitant, uiri Machometani? A tergo Strymon, lęua Aegeum pelagus obstat fugae, nonne honestius est in acie uirorum more
in hostem animis inuehuntur. Nec segnius pugnam capescunt Christiani ― atrox igitur utrinque praelium excitatur. Cadunt passim hinc Turcae, inde Christiani. Iamque
Turcae uix impetum Dardanorum ac Macedonum sustinebant, locoque paululum cesserant alii, fugam alii spectabant. Tum duces Turcarum altiore uoce, Quo fugitis , clamitant, uiri Machometani? A tergo Strymon, lęua Aegeum pelagus obstat fugae, nonne honestius est in acie uirorum more cadere quam tergo hostibus dato undis ritu pecorum
obrui?
fugitis , clamitant, uiri Machometani? A tergo Strymon, lęua Aegeum pelagus obstat fugae, nonne honestius est in acie uirorum more cadere quam tergo hostibus dato undis ritu pecorum
obrui?
Quo cessit ille animus, uiri Turcae, quo transmisso Hellesponto Europae imperium concupistis? An iccirco hucusque progressi sumus, ut Bulgaricae genti, nostra ignominia, decus et gloria paretur?
Non haec ducum adhortatio modo, sed etiam, ut saepe fit, salutis desperatio pectora Turcarum accendit. Itaque
cessit ille animus, uiri Turcae, quo transmisso Hellesponto Europae imperium concupistis? An iccirco hucusque progressi sumus, ut Bulgaricae genti, nostra ignominia, decus et gloria paretur?
Non haec ducum adhortatio modo, sed etiam, ut saepe fit, salutis desperatio pectora Turcarum accendit. Itaque resumptis animis multo acriorem priore pugnam redintegrant, et sese iterato clamore in hostem inferunt.
Quod ubi uidit Dardanorum rex
Lazarus ― et erat ipse quoque acerrimus bellator ― Turcis, qua
pectora Turcarum accendit. Itaque resumptis animis multo acriorem priore pugnam redintegrant, et sese iterato clamore in hostem inferunt.
Quod ubi uidit Dardanorum rex
Lazarus ― et erat ipse quoque acerrimus bellator ― Turcis, qua impressionem faciebant,
protegentibus eum Dardanis equitibus, praesenti animo occurit. Sed iam eius equum
defecerant uires: nam ab ortu solis in octauam prope horam pugna protracta erat. Itaque
rex cernens nouum de integro praelium ortum esse relicto fesso equo in
interposita mora transilit. Quo quidem facto rem omnem euertit, propterea quod
illum subito non conspectum sui cecidisse rati uehementer turbantur. Viderant
enim regem paulo ante suo simul et hostili cruore ― inter primos enim pugnarat ― oppletum. Turcae perterritis acrius instant hostemque et pauore perculsum, et labore fessum
haud difficulter in fugam conuertunt. Rex errore suorum intellecto insignis cultu per
aciem discurrens conatus est primo Dardanos ad pugnam reuocare, sed ubi uidit se
adhortatione nihil
statim comprobauit.
Nam dum paulum uia militari declinat uictores effugere cupiens,
in foueam uirgultis
tectam, quae forte ad feras capiendas facta erat, incidit, collapsusque una cum equo ab
insequentibus hostibus exanimis opprimitur. Turcae qui paulo ante prope desperauerant
salutem, laeti tanta uictoria sub occasum solis se in castra recipiunt, atque adorata luna
ut his mos est, priusquam cibum caperent, inferias regi patrio ritu, haud tamen ibi corpore eius sepulto, dederunt.
ferri iusso,
Hadrianopolim proficiscuntur, haud tam regio casu tristes quam uictoria laeti. Eo
nouum quoque regem, quo ibi regnum iniret, ex Asia accersunt.
Ab hoc rege nihil fere dignum memoratu aduersus Christianos actum est, praeter
populationes et unum insigne Turcaica clade cum Illyricis regulis ad Drinum amnem
praelium. Huic successit Hysladimirus, qui Graecos, Macedones, Thraces, Moesos itidem populationibus ualde uexauit. Cum Sigismundo quoque Caesare ad Nicopolim, in
Triballorum agro, quum eo ex Hungaria ille imperator processisset,
et Pannonios peruenisset, Hungaros in se concitauit,
adeoque acrem hunc hostem habuit, ut iam non pro alieno solo, sed pro suis sedibus
inter Aemum et Rhodopen coactus sit cum his decertare. Eo enim usque Hungari duce
Sigismundo Caesare progressi tandem, nescio quo fato, ibi a Turcis callido hoste fere uictores profligati sunt.
Habuit praeterea bellum Homurathes cum Wladislauo Polono, qui post Alberthum
Sigismundi generum regnum Hungariae obtinuit. Qui quidem, Romani pontificis suasu,
rupto foedere ac per inducias infelici euentu cum Turcis pugnauit. Nam dum
nescio quo fato, ibi a Turcis callido hoste fere uictores profligati sunt.
Habuit praeterea bellum Homurathes cum Wladislauo Polono, qui post Alberthum
Sigismundi generum regnum Hungariae obtinuit. Qui quidem, Romani pontificis suasu,
rupto foedere ac per inducias infelici euentu cum Turcis pugnauit. Nam dum inter dimicandum in castra hostium pro uictore sese gerens
inconsulte irruit (alterum enim
Hungarorum cornu, cui Ianus Chugniades, Mathiae Coruini pater, praefuerat, Turcas
aduersos in fugam coniecerat)
ac per inducias infelici euentu cum Turcis pugnauit. Nam dum inter dimicandum in castra hostium pro uictore sese gerens
inconsulte irruit (alterum enim
Hungarorum cornu, cui Ianus Chugniades, Mathiae Coruini pater, praefuerat, Turcas
aduersos in fugam coniecerat) interfectus est, una cum Iuliano Caesarino, cardinali sacerdote, magna Veneti populi infamia.
Porro Veneti, ne Hungaris Grecorum urbs Constantinopolitana uoluntate traderetur
- tunc enim denuntiabant Graeci se eam urbem aduersus Turcam defendere non posse
pater, praefuerat, Turcas
aduersos in fugam coniecerat) interfectus est, una cum Iuliano Caesarino, cardinali sacerdote, magna Veneti populi infamia.
Porro Veneti, ne Hungaris Grecorum urbs Constantinopolitana uoluntate traderetur
- tunc enim denuntiabant Graeci se eam urbem aduersus Turcam defendere non posse dicuntur Turcaicum exercitum clam Christianis in Europam ex Asia suis nauibus
traiecisse, quo Homurathes maioribus copiis Hungaris occureret. Iam enim Hungari
Graecis opem allaturi in Inferiorem Moesiam ad Mesembriam (Varnum incolae
in fugam coniecerat) interfectus est, una cum Iuliano Caesarino, cardinali sacerdote, magna Veneti populi infamia.
Porro Veneti, ne Hungaris Grecorum urbs Constantinopolitana uoluntate traderetur
- tunc enim denuntiabant Graeci se eam urbem aduersus Turcam defendere non posse dicuntur Turcaicum exercitum clam Christianis in Europam ex Asia suis nauibus
traiecisse, quo Homurathes maioribus copiis Hungaris occureret. Iam enim Hungari
Graecis opem allaturi in Inferiorem Moesiam ad Mesembriam (Varnum incolae dicunt)
castra posuerant. Malebant autem
pudendis artibus, sordido quaestus genere, caeteris opificibus pares sunt, imperium amplecti, atque regum magnitudini sese in aequo ponere.
Sed non est uicta cum rege Hungarorum uirtus. Hi nanque Iano Chugniade praefecto constituto adeo obstinatis animis bellum cum Turcis gessere, ut Homurathe e
Moesia pulso regnum quoque Dardanorum Georgio, nepoti ex fratre illius Lazari, de
quo supra meminimus, restituerint. Hic est ille Georgius, qui, ut proximo uolumine diximus, amisso regno Rhacusam cum magna ui auri se receperat, Rhacusanisque tum
nepoti ex fratre illius Lazari, de
quo supra meminimus, restituerint. Hic est ille Georgius, qui, ut proximo uolumine diximus, amisso regno Rhacusam cum magna ui auri se receperat, Rhacusanisque tum consultoribus tum deprecatoribus apud Hungaros usus regnum egregie recuperauerat,
Turcis ultro cedentibus et coitionem Christianorum metuentibus.
Homurathe extrema aetate extincto regnum Turcarum filio Mechmeti Secundo cessit. Qui quidem, sicut perfidia, auaritia, libidine ac crudelitate, ita et imperio omnes ante
se Othomanos reges
regno Rhacusam cum magna ui auri se receperat, Rhacusanisque tum consultoribus tum deprecatoribus apud Hungaros usus regnum egregie recuperauerat,
Turcis ultro cedentibus et coitionem Christianorum metuentibus.
Homurathe extrema aetate extincto regnum Turcarum filio Mechmeti Secundo cessit. Qui quidem, sicut perfidia, auaritia, libidine ac crudelitate, ita et imperio omnes ante
se Othomanos reges superauit. Eodem anno, quo regnum iniit, Constantinopolim
coepit. Deinde Peloponesum pulso inde Graeco rege occupauit, et demum quicquid
hostium, regulis, ut dixi, contra fidei religionem
interfectis, iter faceret, in eum nomades Illyrici, quos Valachos uulgo dicunt, duce
Vuladislauo Cossicio e montibus, qui Dalmatas a Moesis dirimunt, decurrentes impetum
fecerunt, atque ita eius agmen perturbarunt, ut bona ex parte Turcae in fugam sese relictis impedimentis conicerent.
Sed quia agrestes praeda contenti hostem elabi permiserunt, nihil ea erruptione factum, praeter quam Turcae cautiores redditi.
Vniuersam praeterea Mehmethes Minorem
impetum
fecerunt, atque ita eius agmen perturbarunt, ut bona ex parte Turcae in fugam sese relictis impedimentis conicerent.
Sed quia agrestes praeda contenti hostem elabi permiserunt, nihil ea erruptione factum, praeter quam Turcae cautiores redditi.
Vniuersam praeterea Mehmethes Minorem Asiam, cum tota fere Euxini maris ora
armis domuit. Ex Europaeo Ponti latere usque ad Istri ostia,
atque Arpispolim, ex
Asiatico uero usque ad
auxerit. Nam nihil ferme ex his, quae
imperio suo adiunxit, praeter duo oppida amisit. Quorum alterum in ripis Saui amnis
situm est, qua is Sirmiensem agrum Moesicumque interfluit, incolae Sabaciam dicunt;
Mehmethes ipse exędificauit, quo inde Pannonios Turcae incursarent. Alterum ad
Vrpanum amnem ab Illyricis regulis constructum, Iaizam, ut supra dictum est, uocant.
Vtrunque Hungari, duce Matthia Coruino, pulsis inde Turcis, ui coeperunt atque praesidiis nunc quoque obtinent.
Bis tantum cum hoste per se acie conflixit: semel
Moesicumque interfluit, incolae Sabaciam dicunt;
Mehmethes ipse exędificauit, quo inde Pannonios Turcae incursarent. Alterum ad
Vrpanum amnem ab Illyricis regulis constructum, Iaizam, ut supra dictum est, uocant.
Vtrunque Hungari, duce Matthia Coruino, pulsis inde Turcis, ui coeperunt atque praesidiis nunc quoque obtinent.
Bis tantum cum hoste per se acie conflixit: semel cum Hungaris, a quibus haud
mediocri caede apud Taurunum oppidum in confluentibus Saui et Danubii situm, nunc
Nander Albam incolae nuncupant, est repulsus. Iterum
Hungari Transyluaniam uocant, copias praedatum miserat. Nam
ex quadraginta millibus hominum uix quinta pars exercitus domum reuersa est, caeteris,
regis Matthiae Coruini auspiciis, ductu uero Stephani Botheris, eo praelio interfectis,
quo Cereris campum, ager est Albae Iuliae, strages Turcaica nobilitauit.
Caeterum Mehmethes cum circiter duobus et triginta annis regnasset, dum aduersus
Syriae et Aegypti regem proficiscitur, in confinibus Mysiae et Bythiniae, non procul ab
Olimpo monte, uita excessit. Sunt tamen, qui asserant opera Bazethis filii, qui patri in
regnum
cogitasse, quo Gemius,
de quo supra meminimus, regni haereditatem acciperet. Hunc enim pater propter animi
magnitudinem et unice amabat, et magni faciebat, egregiumque regem eum fore, et qui
Othomanorum nomen summopere esset illustraturus putabat.
acciperet. Hunc enim pater propter animi
magnitudinem et unice amabat, et magni faciebat, egregiumque regem eum fore, et qui
Othomanorum nomen summopere esset illustraturus putabat.
factum atque in acie occurrentem uiolare
nefas putent, existimantes etiam in quolibet dissidio ius amicitiae haud esse spernendum.
Ad haec fidem plerique et ius iurandum tanti faciunt, quanti non modo fortunas
omnes, sed et ipsam uitam. Fama satis constans est raro unquam Turcam inuentum esse,
qui amotis etiam arbitris, atque sub nullo scripto, sibi creditam abnegaret pecuniam, et
qui id sceleris commiserit, eum graueis apud inferos poenas luere arbitrantur.
Regem suum postremo tanta colunt ueneratione, ut quosdam morti a rege destinatos
in certam iuisse
ex Illyrico oriundus, patria Dardanus, inter omneis purpuratos gratia eminens. Is ira percitus, regis filium, eo quod uxorem eius in publicis balneis constuprasset, ueneno clam necauit, quandoquidem rex in filium pro tali admisso
facinore animaduertere noluisset, quum maior poena apud Turcas adulteris constituta
sit, quam qua pater filium in regni maxime spem genitum possit afficere, et quod libido
magis Mechmethis Angeli quam matrimonium uiolatum esse uidebatur, quia cum singuli
Turcarum plures habeant uxores, nullam fere pro iusta ac
facinore animaduertere noluisset, quum maior poena apud Turcas adulteris constituta
sit, quam qua pater filium in regni maxime spem genitum possit afficere, et quod libido
magis Mechmethis Angeli quam matrimonium uiolatum esse uidebatur, quia cum singuli
Turcarum plures habeant uxores, nullam fere pro iusta ac legitima obtinent.
Vbi haec res ad regem ab his delata est, qui Mechmethi Angelo gloriam ac tantam
fortunam, ut fere fit in regum aulis, inuidebant, ceterisque indiciis deprehensa, rex
domestico simul moerore, simul
si non regia nunc ui, at certe morbo mox omnino interiturae. Proinde quemcunque exitum mihi dederit fortuna, eum haud inuitus subibo.
Atque ita uultu interrito, eodemque animo, quo locutus erat, collum laqueo frangendum
carnifici praebuit. His de Othomanorum origine atque imperio, Turcarumque moribus
dictis, ad ea quae intermiseram iam regrediar.
eum haud inuitus subibo.
Atque ita uultu interrito, eodemque animo, quo locutus erat, collum laqueo frangendum
carnifici praebuit. His de Othomanorum origine atque imperio, Turcarumque moribus
dictis, ad ea quae intermiseram iam regrediar.
denuo aggrediuntur Poloniam, a tempestate tamen aliisque calamitatibus foedissime attriti, sedes suas infectis rebus repetunt.
278. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 110 |
Paragraph |
SubSect | Section]
279. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 110 |
Paragraph |
SubSect | Section]
280. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 111 |
Paragraph |
SubSect | Section]
281. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 111 |
Paragraph |
SubSect | Section]
282. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 111 |
Paragraph |
SubSect | Section]
283. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 111 |
Paragraph |
SubSect | Section]
284. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 111 |
Paragraph |
SubSect | Section]
285. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 111 |
Paragraph |
SubSect | Section]
286. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 112 |
Paragraph |
SubSect | Section]
287. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 112 |
Paragraph |
SubSect | Section]
288. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 112 |
Paragraph |
SubSect | Section]
289. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 112 |
Paragraph |
SubSect | Section]
290. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 112 |
Paragraph |
SubSect | Section]
291. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 112 |
Paragraph |
SubSect | Section]
292. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 112 |
Paragraph |
SubSect | Section]
293. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 112 |
Paragraph |
SubSect | Section]
294. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 112 |
Paragraph |
SubSect | Section]
295. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 112 |
Paragraph |
SubSect | Section]
296. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 113 |
Paragraph |
SubSect | Section]
297. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 115 |
Paragraph |
SubSect | Section]
298. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 115 |
Paragraph |
SubSect | Section]
299. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 115 |
Paragraph |
SubSect | Section]
300. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 115 |
Paragraph |
SubSect | Section]
301. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 115 |
Paragraph |
SubSect | Section]
302. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 115 |
Paragraph |
SubSect | Section]
303. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 115 |
Paragraph |
SubSect | Section]
304. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 115 |
Paragraph |
SubSect | Section]
305. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 115 |
Paragraph |
SubSect | Section]
306. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 116 |
Paragraph |
SubSect | Section]
307. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 116 |
Paragraph |
SubSect | Section]
308. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 116 |
Paragraph |
SubSect | Section]
309. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 116 |
Paragraph |
SubSect | Section]
310. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 116 |
Paragraph |
SubSect | Section]
311. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 117 |
Paragraph |
SubSect | Section]
312. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 117 |
Paragraph |
SubSect | Section]
313. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 117 |
Paragraph |
SubSect | Section]
314. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 117 |
Paragraph |
SubSect | Section]
315. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 118 |
Paragraph |
SubSect | Section]
316. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 118 |
Paragraph |
SubSect | Section]
317. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 118 |
Paragraph |
SubSect | Section]
318. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 118 |
Paragraph |
SubSect | Section]
319. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 118 |
Paragraph |
SubSect | Section]
320. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 118 |
Paragraph |
SubSect | Section]
321. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 118 |
Paragraph |
SubSect | Section]
322. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 119 |
Paragraph |
SubSect | Section]
323. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 119 |
Paragraph |
SubSect | Section]
324. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 119 |
Paragraph |
SubSect | Section]
325. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 119 |
Paragraph |
SubSect | Section]
326. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 119 |
Paragraph |
SubSect | Section]
327. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 120 |
Paragraph |
SubSect | Section]
328. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 120 |
Paragraph |
SubSect | Section]
329. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 120 |
Paragraph |
SubSect | Section]
330. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 121 |
Paragraph |
SubSect | Section]
331. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 121 |
Paragraph |
SubSect | Section]
332. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 121 |
Paragraph |
SubSect | Section]
333. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 121 |
Paragraph |
SubSect | Section]
334. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 121 |
Paragraph |
SubSect | Section]
335. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 121 |
Paragraph |
SubSect | Section]
336. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 121 |
Paragraph |
SubSect | Section]
337. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 121 |
Paragraph |
SubSect | Section]
338. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
339. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
340. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
341. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
342. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
343. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
344. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 123 |
Paragraph |
SubSect | Section]
345. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 123 |
Paragraph |
SubSect | Section]
346. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 123 |
Paragraph |
SubSect | Section]
347. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 123 |
Paragraph |
SubSect | Section]
348. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 123 |
Paragraph |
SubSect | Section]
349. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 123 |
Paragraph |
SubSect | Section]
350. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 123 |
Paragraph |
SubSect | Section]
351. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 123 |
Paragraph |
SubSect | Section]
352. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 123 |
Paragraph |
SubSect | Section]
353. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 123 |
Paragraph |
SubSect | Section]
354. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 124 |
Paragraph |
SubSect | Section]
355. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 124 |
Paragraph |
SubSect | Section]
356. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 124 |
Paragraph |
SubSect | Section]
357. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 124 |
Paragraph |
SubSect | Section]
358. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 124 |
Paragraph |
SubSect | Section]
359. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 124 |
Paragraph |
SubSect | Section]
360. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 125 |
Paragraph |
SubSect | Section]
361. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 125 |
Paragraph |
SubSect | Section]
362. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 125 |
Paragraph |
SubSect | Section]
363. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 125 |
Paragraph |
SubSect | Section]
364. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 125 |
Paragraph |
SubSect | Section]
365. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 126 |
Paragraph |
SubSect | Section]
366. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 126 |
Paragraph |
SubSect | Section]
367. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 126 |
Paragraph |
SubSect | Section]
368. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 126 |
Paragraph |
SubSect | Section]
369. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 126 |
Paragraph |
SubSect | Section]
370. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 127 |
Paragraph |
SubSect | Section]
371. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 127 |
Paragraph |
SubSect | Section]
372. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 127 |
Paragraph |
SubSect | Section]
373. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 128 |
Paragraph |
SubSect | Section]
374. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 128 |
Paragraph |
SubSect | Section]
375. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 128 |
Paragraph |
SubSect | Section]
376. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 128 | Paragraph | SubSect | Section]
aequum, neque ex usu regio fore, uni duntaxat tantam splendoris materiam praeberi, quum gloria immodica humanus animus maxime insolescat. Quin etiam oportere aliis quoque uirtutis explicandae dari occasionem, quo exteris nationibus testatum sit non unum duntaxat, sed complures esse apud Turcarum regem duces, qui aliqua polleant uirtute. Quum his uocibus, quas scilicet cuique sua cupiditas, aut alienae gloriae dolor effuderat, regem moueri Marconius intellexisset, haud mediocriter animo turbatus regem adiit, atque dicendi
377. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 129 | Paragraph | SubSect | Section]
suam a capite, seu a corde trahunt, ita qui sub regibus aetatem agunt, ab ipso rege omnem uirtutis materiam tanquam a fonte deducunt. Caeterum nec aemulis meis Othomani prole Dei munere florentissima unquam deerit uirtutis ostendendae occasio, modo his satis animi adsit pro regis sui et Turcaici nominis gloria labores et pericula, ut uiros decet, subeundi, quandoquidem innumerae pene Christianorum regiones Turcaicis armis adhuc intactae ante oculos expositae iacent, unde sane non minus splendoris quam fructus reportari posse nulli dubium esse debet. Cognoscant
378. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 129 | Paragraph | SubSect | Section]
Caeterum nec aemulis meis Othomani prole Dei munere florentissima unquam deerit uirtutis ostendendae occasio, modo his satis animi adsit pro regis sui et Turcaici nominis gloria labores et pericula, ut uiros decet, subeundi, quandoquidem innumerae pene Christianorum regiones Turcaicis armis adhuc intactae ante oculos expositae iacent, unde sane non minus splendoris quam fructus reportari posse nulli dubium esse debet. Cognoscant non solum Poloni, sed etiam caeterae nationes, Bazethem uiris fortissimis abundare. Vicina est nobis Hungaria, ei contigui sunt
379. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 129 | Paragraph | SubSect | Section]
exequendum sit ― regi enim perinde ac Deo parendum est ― si haec mihi optio tua benignitate daretur, malim nutu tuo uitam mihi eripi quam aduersariorum obtrectatione ea prouincia immerito spoliari. Quam sane tua fretus fortuna ita euastaui, ita attriui, ut iam nihil magis quam te Turcarumque arma illa gens extimescat. Postea quam Balis perorauit, extemplo rex, uultu solito laetiore, ei manum (quod quidem haud tenue apud Turcas beneuolentiae signum est) porrexit, ducemque iterum aduersus Polonos magno caeterorum praefectorum dolore
380. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 130 | Paragraph | SubSect | Section]
prouincia immerito spoliari. Quam sane tua fretus fortuna ita euastaui, ita attriui, ut iam nihil magis quam te Turcarumque arma illa gens extimescat. Postea quam Balis perorauit, extemplo rex, uultu solito laetiore, ei manum (quod quidem haud tenue apud Turcas beneuolentiae signum est) porrexit, ducemque iterum aduersus Polonos magno caeterorum praefectorum dolore creat, eo quod uti aequum, ita et tutum uisum est ueteri ac perito belli imperatori illam demandari expeditionem, quandoquidem, ut supra demonstratum est, hic uir Poloniae fines
381. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 130 | Paragraph | SubSect | Section]
beneuolentiae signum est) porrexit, ducemque iterum aduersus Polonos magno caeterorum praefectorum dolore creat, eo quod uti aequum, ita et tutum uisum est ueteri ac perito belli imperatori illam demandari expeditionem, quandoquidem, ut supra demonstratum est, hic uir Poloniae fines Turcis primus aperuerit. Sed mens hominum successibus coeca haud saepe futuros prouidet euentus. Nam Balys, nimium suae spei indulgens, extremo fere autumno in expeditionem
382. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 130 | Paragraph | SubSect | Section]
hominum, qui secum in expeditionem iuerant, uix tertiam partem domum reduxerit. Equorum insuper centum millia, ut fama est, amissa sunt: singuli enim uel infimae fortunae homines binos in expeditione ducunt equos, uno in itinere, altero, quum hostilem agrum incursant, utuntur. Turcae igitur, dum Poloniam petunt, ad temporis incommoda uestis inopiam addunt. Nam quo essent in itinere expeditiores, ueste tantum, qua per aestatem uti consueuerunt, sese muniuerant, rati si eos forte saeuior hyems deprehendisset, spoliis hostium se a frigore defensuros.
383. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 130 | Paragraph | SubSect | Section]
cecidit. Regressi enim pene seminudi e Polonia circa Istrum, ut diximus, adeo atroci uexati sunt tempestate, ut paucis diebus magna ex parte interirent. Nec quisquam ferme ex gregariis superfuisset militibus, insolita ui frigoris saeuiente, nisi propere in Moesiam traiectos mitius coelum et pagi Turcaicae ditionis excepissent. Circumistrana terra niue gelu concreta oppleta erat. In ea corpora fame ac longi itineris labore defatigata sternere cogebantur, eo quod a Dacis Moldouiis propter iniurias, dum in
384. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 130 | Paragraph | SubSect | Section]
atque extincta, alia ita torpentia, ut uix tenuis spiritus his inesset. Nonnulla extremis pedum ac manuum digitis, auribusque et naribus adustis, adeo foede deformata, ut similiora inusitatis quibusdam simulacris quam humanis corporibus esse uideretur. Nunquam uno praelio tantam cladem Turcas aut accepisse, aut intulisse memorant. Itaque re, ut fit, in religionem uersa, uarias huius calamitatis causas, suo quisque ingenio interprete usus, extitisse arbitrantur. Alii Marconii impietatem merito a Deo multatam affirmabant, eo quod sibi potius quam Deo, ad quem sane Turcae
385. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 130 | Paragraph | SubSect | Section]
cladem Turcas aut accepisse, aut intulisse memorant. Itaque re, ut fit, in religionem uersa, uarias huius calamitatis causas, suo quisque ingenio interprete usus, extitisse arbitrantur. Alii Marconii impietatem merito a Deo multatam affirmabant, eo quod sibi potius quam Deo, ad quem sane Turcae omnia referunt, Rhoxanam uictoriam per arrogantiam attribuisset. Alii, qui scilicet res mortalium magis consilio quam fato regi censebant, imprudentiam praefecti accusabant, quod in regiones perpetuo pene frigore damnatas alieno rebus gerendis tempore
386. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 131 | Paragraph | SubSect | Section]
qui scilicet res mortalium magis consilio quam fato regi censebant, imprudentiam praefecti accusabant, quod in regiones perpetuo pene frigore damnatas alieno rebus gerendis tempore copias induxisset. Nec deerant, ex Christianis maxime, qui hanc Turcarum cladem in Bazethis transferrent crudelitatem, atque ex Mauerdini Hadrianopolitani ortam supplicio crederent, quem sane nolentem a Christiana deficere religione, igni necari iusserat.
387. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 131 | Paragraph | SubSect | Section]
388. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 131 | Paragraph | SubSect | Section]
publicanus aliquot annis fuerit, atque haud satis honeste ingenteis nactus opes, utpote qui ne a foenore quidem sese continuerat, quum Turcis eius fortunae inuidiae simul et suspitioni esse coepissent, productis falsis testibus contemptae Machomethanae religionis (quod quidem apud Turcas capitale habetur) accusatus est, atque in carcerem coniectus. Sed, quia talem uirum occidere inconsulto rege ueritus, praetor, ad quem haec cognitio spectabat, quid facto opus esset consulit regem. Bazethes, alioqui rex iustissimus, diuitis rei, ut quidam credidere,
389. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 131 | Paragraph | SubSect | Section]
consueto maiore composita reum, sicut erat cathenis uinctus, carcere educi, atque ad se attrahi iubet, silentioque per apparitorem indicto ita coepit: Quam uellem, Mauerdine, in aliena religione censenda Turcarum mentem habuisses, nostrumque morem esses imitatus! Neque enim eo calamitatis nunc deuenisses, ut tibi aut contemptu eius religionis in qua natus es, et iam consenuisti, aut morte acerbissima legibus Turcaicis esset satisfaciendum. Nos enim Christum, quem uos Deum esse affirmatis, in omni
390. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 131 | Paragraph | SubSect | Section]
ita coepit: Quam uellem, Mauerdine, in aliena religione censenda Turcarum mentem habuisses, nostrumque morem esses imitatus! Neque enim eo calamitatis nunc deuenisses, ut tibi aut contemptu eius religionis in qua natus es, et iam consenuisti, aut morte acerbissima legibus Turcaicis esset satisfaciendum. Nos enim Christum, quem uos Deum esse affirmatis, in omni sermone honorifice appellare solemus, poena ei grauissima constituta, qui de Christo quicquid per contemptum obloqui, aut ullam uocem eo indignam proferre ausus esset. Nec sane immerito. Nam sicut illum
391. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 131 | Paragraph | SubSect | Section]
antecessisse nulli dubium est. Quum igitur nos extra uestra positi sacra Christum tanti facimus, cur tu aduersus nostras leges in Machomethem tam impie inuehi ausus es, qui quidem itidem Deo, ut putamus, acceptus, et in paucis charus fuit? Turcasque perinde ac uanę superstitionis ac stultitiae arguere non dubitasti, quum pro certo haberi debeat Machomethem aeque ac Mosen et Christum ueritatem mortalibus nuntiasse, immo antiquato ipsius Mosae pariter et Christi ritu, licet ex utroque dogmate suam Machomethes religionem
392. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 132 | Paragraph | SubSect | Section]
est, utpote in cuius potestate ipsos reges esse constat. Atque iccirco impietate tua eam nobis neccessitatem imposuisti, ut te iam senem uirum, nec fortunis, nec dignitate quidem contemnendum, aut ad nouam religionem suscipiendam cogerem, aut, si nostris sacris initiari nolueris, in te Turcaicis legibus animaduerterem. Nam ex his duobus alterutrum tibi omnino est subeundum. Est enim Machometanis legibus cautum, ne rationibus, sed ui et gladio in defendenda religione utamur. Ad ea Mauerdinus, salute fere omnino desperata et ob id elatiore animo, ita
393. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 133 | Paragraph | SubSect | Section]
asserens Christum e spiritu diuino natum ueritatem mortalibus indicasse. A ueritate autem maximo Dei munere accepta, cui uestrae etiam sectae auctor adstipulatur, dimoueri nefarium esse, quis nisi rationis prorsus expers non uideat? Hec ubi Mauerdinus dixit, extemplo clamor Turcarum in eum, quasi obiecta parum purgasset, accusatorum instinctu sublatus est, hoc quidem consilio ne forte iudex, quem rei oratione, utpote uera, haud parum motum esse apparebat, dilato supplicio accusatorum fraudem deprehenderet. Itaque praetor circumstantis metu turbae, ne scilicet iure
394. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 133 | Paragraph | SubSect | Section]
sublatus est, hoc quidem consilio ne forte iudex, quem rei oratione, utpote uera, haud parum motum esse apparebat, dilato supplicio accusatorum fraudem deprehenderet. Itaque praetor circumstantis metu turbae, ne scilicet iure apud regem accusari posset, quod Christianos digniores fide quam Turcas esset arbitratus, confestim Mauerdinum, prius minis, modo precibus nequicquam fatigatum, uti in sectam Machomethanam traduci pateretur, palo e medio lignorum strue eminenti admoueri iubet, ac ferreis alligari catenis. Vbi flamma per carnificem excitata, inter
395. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 134 | Paragraph | SubSect | Section]
coetu Romani ritus natus esset. Quamquam ad felicitatem consequendam, quae post hanc uitam Christianos manet, diuersitas ritus nihil obstat, modo
adsit ea religio, quam Apostoli diuino spiritu pleni per terrarum orbem tulere.
An autem huius uiri iniusta damnatio causa eius cladis, quam Turcae in Polonica
expeditione acceperunt, extiterit, nec ne, eius uiri iuditium sit, cui uitae sanctitate
diuina uoluntas, mortalibus sane, si uerum fateri uolumus, occulta, innotescere potest.
cladis, quam Turcae in Polonica
expeditione acceperunt, extiterit, nec ne, eius uiri iuditium sit, cui uitae sanctitate
diuina uoluntas, mortalibus sane, si uerum fateri uolumus, occulta, innotescere potest.
innotescere potest.
repelluntur; Vladislaui regis ignauiam Hungari palam detestantur.
396. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 134 |
Paragraph |
SubSect | Section]
397. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 134 |
Paragraph |
SubSect | Section]
398. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 134 |
Paragraph |
SubSect | Section]
399. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 134 | Paragraph | SubSect | Section]
potius superior esse uideretur, cum hac tantum manu obuiam hosti progreditur. Nec tamen fortuna destituit temeritatem. Erat apud Ianum quidam Dalmata, Cara Michael nomine, uir et animo et corporis uiribus in paucis memorandus. Miles quondam fuerat regis Matthiae Coruini, uerum ab eo ad Turcas metu iudicii transfugerat, quum latrocinii cuiusdam esset accusatus. Aliquot post annis Matthia extincto in Hungariam redierat, multis apud Turcas praeclaris facinoribus aeditis, quibus quidem uiri fortissimi nomen adeptus fuerat. Is igitur cum centum tantummodo praeesset equitibus
400. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 134 | Paragraph | SubSect | Section]
quidam Dalmata, Cara Michael nomine, uir et animo et corporis uiribus in paucis memorandus. Miles quondam fuerat regis Matthiae Coruini, uerum ab eo ad Turcas metu iudicii transfugerat, quum latrocinii cuiusdam esset accusatus. Aliquot post annis Matthia extincto in Hungariam redierat, multis apud Turcas praeclaris facinoribus aeditis, quibus quidem uiri fortissimi nomen adeptus fuerat. Is igitur cum centum tantummodo praeesset equitibus ab ipso Iano ei attributis, fraetus uirtutis suae fama rem summae audacię est aggressus. Praemissus enim a duce cum turmalibus duntaxat suis ad
401. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 134 | Paragraph | SubSect | Section]
uiri fortissimi nomen adeptus fuerat. Is igitur cum centum tantummodo praeesset equitibus ab ipso Iano ei attributis, fraetus uirtutis suae fama rem summae audacię est aggressus. Praemissus enim a duce cum turmalibus duntaxat suis ad explorandos hosteis, adeo alacri animo occurentes Turcas est adortus, ut eos statim in fugam conuerteret. In qua quidem fuga plus quam dimidiam illorum partem occidit, nullo fere ex suis amisso. Tanta profecto fuit siue Turcarum formido, quae quidem rem uel maxime solet euertere, siue Michaelis uirtus, siue fortuna, quam ut saepius diximus, ubique
402. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 134 | Paragraph | SubSect | Section]
audacię est aggressus. Praemissus enim a duce cum turmalibus duntaxat suis ad explorandos hosteis, adeo alacri animo occurentes Turcas est adortus, ut eos statim in fugam conuerteret. In qua quidem fuga plus quam dimidiam illorum partem occidit, nullo fere ex suis amisso. Tanta profecto fuit siue Turcarum formido, quae quidem rem uel maxime solet euertere, siue Michaelis uirtus, siue fortuna, quam ut saepius diximus, ubique pro Dei uoluntate accipimus. Nec circa Danubium per idem tempus res quietę inter Turcas et Hungaros erant. Milon Belmusius natione Moesus, Hungarorum
403. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 134 | Paragraph | SubSect | Section]
partem occidit, nullo fere ex suis amisso. Tanta profecto fuit siue Turcarum formido, quae quidem rem uel maxime solet euertere, siue Michaelis uirtus, siue fortuna, quam ut saepius diximus, ubique pro Dei uoluntate accipimus. Nec circa Danubium per idem tempus res quietę inter Turcas et Hungaros erant. Milon Belmusius natione Moesus, Hungarorum ducum haud postremus, forte domi in Tibisciensi agro agebat. Itaque festum Sacrosanctae Resurectionis diem celebraturus ad aedem diuae Virginis, quae haud procul a domo eius sita est, una cum filio et sexaginta
404. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 135 | Paragraph | SubSect | Section]
circiter comitibus proficiscitur, diuinisque ibi rebus Graeco ritu peractis ad epulas et largiorem potum de more patrio conuertuntur. Deinde ubi satis epulati sunt, partim ad uarios lusus, partim ad quietem pro suo quisque ingenio sese conferunt. Non latuit hoc Turcas, qui Semederiam urbem, in ripa Danubii, in Moesico agro, a Stephano Despoto exaedificatam, Taurinoque circiter uiginti millibus passuum distantem, praesidio obtinebant. Namque pridie quam eo Belmusius accessisset, uenturum eum Turcae per quemdam transfugam accaeperant.
405. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 135 | Paragraph | SubSect | Section]
ingenio sese conferunt. Non latuit hoc Turcas, qui Semederiam urbem, in ripa Danubii, in Moesico agro, a Stephano Despoto exaedificatam, Taurinoque circiter uiginti millibus passuum distantem, praesidio obtinebant. Namque pridie quam eo Belmusius accessisset, uenturum eum Turcae per quemdam transfugam accaeperant. Itaque praefectus Turcarum euocatis circiter trecentis equitibus, prima uigilia traiecto Danubio, tribus fere millibus passuum a supradicto fano in quadam ualle occultus consedit; quum noctu eo peruenisset, ibi paululum et sese quieti
406. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 135 | Paragraph | SubSect | Section]
urbem, in ripa Danubii, in Moesico agro, a Stephano Despoto exaedificatam, Taurinoque circiter uiginti millibus passuum distantem, praesidio obtinebant. Namque pridie quam eo Belmusius accessisset, uenturum eum Turcae per quemdam transfugam accaeperant. Itaque praefectus Turcarum euocatis circiter trecentis equitibus, prima uigilia traiecto Danubio, tribus fere millibus passuum a supradicto fano in quadam ualle occultus consedit; quum noctu eo peruenisset, ibi paululum et sese quieti dedit, et caeteros quiescere iubet. Mox hominum simul et equorum
407. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 135 | Paragraph | SubSect | Section]
prima uigilia traiecto Danubio, tribus fere millibus passuum a supradicto fano in quadam ualle occultus consedit; quum noctu eo peruenisset, ibi paululum et sese quieti dedit, et caeteros quiescere iubet. Mox hominum simul et equorum curatis corporibus tenuique cibo more Turcaico confirmatis, sexta diei fere hora, ratus, ut euenit, eo tempore Moesos uino graues futuros, quadraginta tantum equites progredi et Milonem leui certamine lacessere imperat, atque si hostis in se irrueret, sensim cedere, donec eum ad uallem pertraheret, ubi ipse expeditus cum
408. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 135 | Paragraph | SubSect | Section]
graues futuros, quadraginta tantum equites progredi et Milonem leui certamine lacessere imperat, atque si hostis in se irrueret, sensim cedere, donec eum ad uallem pertraheret, ubi ipse expeditus cum reliquis equitibus rei gerendae expectabat opportunitatem. Milon, ut ei nuntiatum est Turcas adesse, equum, praesto enim erat, confestim ascendit, idem caeteros suorum facere iubet. Coactis itaque in unum suis, paululum deliberabundus haesitauit, utrum ferro decerneret, an praelium fuga uitaret. Verum postea quam paucos Turcarum conspicatus est, fraudis securus pene
409. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 135 | Paragraph | SubSect | Section]
opportunitatem. Milon, ut ei nuntiatum est Turcas adesse, equum, praesto enim erat, confestim ascendit, idem caeteros suorum facere iubet. Coactis itaque in unum suis, paululum deliberabundus haesitauit, utrum ferro decerneret, an praelium fuga uitaret. Verum postea quam paucos Turcarum conspicatus est, fraudis securus pene cum inermi et semisomni ex recenti crapula turba in hostes impetum facit, ratus sibi uel imparato ad pugnam indecorum fore cum paucis hostibus non dimicasse. Tametsi ad conseruandam fortitudinis famam nihil minus faciat quam
410. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 135 | Paragraph | SubSect | Section]
conseruandam fortitudinis famam nihil minus faciat quam temeritas: nam sicut pugnare, quum neccessitas cogat, aut spes uictoriae subsit, fortis uiri est, ita certamen interdum detrectare, quum id ratio suadeat, prudentis ducis est. Non enim semper felicitas temeritati sufficere potest. Turcae, ut edocti erant, instantibus cedunt, Christiani uero eos fugientes usque ad insidiarum locum insecuntur. Ibi pro numero utriusque partis atrox praelium exortum est, pluresque Turcarum quam Christianorum interfecti sunt. Verum paucitate nostrorum, uulnereque Belmusii patris, et quod
411. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 135 | Paragraph | SubSect | Section]
quum id ratio suadeat, prudentis ducis est. Non enim semper felicitas temeritati sufficere potest. Turcae, ut edocti erant, instantibus cedunt, Christiani uero eos fugientes usque ad insidiarum locum insecuntur. Ibi pro numero utriusque partis atrox praelium exortum est, pluresque Turcarum quam Christianorum interfecti sunt. Verum paucitate nostrorum, uulnereque Belmusii patris, et quod Belmusius filius temere in hostem inuectus ceciderat, maiorem cladem Christiani accepisse uisi sunt. Milon Turcarum fraude, suo uulnere et filii morte ira
412. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 135 | Paragraph | SubSect | Section]
Ibi pro numero utriusque partis atrox praelium exortum est, pluresque Turcarum quam Christianorum interfecti sunt. Verum paucitate nostrorum, uulnereque Belmusii patris, et quod Belmusius filius temere in hostem inuectus ceciderat, maiorem cladem Christiani accepisse uisi sunt. Milon Turcarum fraude, suo uulnere et filii morte ira inflammatus, ubi ex praelio domum reuersus est, omnes captiuos Turcas, quorum non paruum numerum apud se habebat, e custodiis eductos, crudeliterque excruciatos interficit, atque ita seu dolori suo indulsit,
413. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 135 | Paragraph | SubSect | Section]
uulnereque Belmusii patris, et quod Belmusius filius temere in hostem inuectus ceciderat, maiorem cladem Christiani accepisse uisi sunt. Milon Turcarum fraude, suo uulnere et filii morte ira inflammatus, ubi ex praelio domum reuersus est, omnes captiuos Turcas, quorum non paruum numerum apud se habebat, e custodiis eductos, crudeliterque excruciatos interficit, atque ita seu dolori suo indulsit, seu antiquorum ritu, quem sane plerique Illyrici, uerae religionis inscitia, quibusdam in rebus adhuc retinent, manibus filii parentauit.
414. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 136 | Paragraph | SubSect | Section]
suis, partim ex amicorum militibus ac clientibus coacto, hostium fines ingressus agros late populatus est, nihilque crudelitatis in hosteis, quos casus obtulit, praetermissum, non aetate confectis, non mulieribus, non infantibus pepercit. Caeterum haec Turcarum in Milonem fraus haud mediocrem regi Wladislauo conflauit inuidiam, posteaquam res et uulgi rumore, ut fit, et ipsius Milonis querelis per Hungariam dissipata est. Fremebant passim plebs principesque, uoces regia indignae maiestate audiebantur, quippe iam haud
415. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 136 | Paragraph | SubSect | Section]
manus ad coelum tendentes regem Matthiam Chugniadem Coruinum amissum quasi uiuentem impares desiderio implorabant. Hunc unicum regem fuisse praedicabant, qui non modo ciues suos ab externa ui tutari, sed etiam imperium suum augere nosset; Vuladislauum cum perfida Turcarum gente foedere iungi, nempe qui plura nefanda facinora per pacem et inducias, quam dum bellum gerunt, perpetrent, incursiones in agros de improuiso faciant, populationes, spolia, raptus exerceant, nihil tuti arma
416. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 136 | Paragraph | SubSect | Section]
tuti arma deponentibus relinquant, quippe queis nihil ueri, nihil sancti, nulla prorsus iurisiurandi religio inesset. Haec aut his similia, prout dolor animi iratis uerba suppeditabat, ab Hungaris tum in Vuladislauum, tum in Turcas merito iactabantur. Nam sicut Turcae priuatim fidem egregie colunt, ita ubi publica affulsit utilitas, omne ius fasque prae ea contemnitur. Tantum nimirum his inest uel malis artibus imperii augendi studium.
417. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 136 | Paragraph | SubSect | Section]
quippe queis nihil ueri, nihil sancti, nulla prorsus iurisiurandi religio inesset. Haec aut his similia, prout dolor animi iratis uerba suppeditabat, ab Hungaris tum in Vuladislauum, tum in Turcas merito iactabantur. Nam sicut Turcae priuatim fidem egregie colunt, ita ubi publica affulsit utilitas, omne ius fasque prae ea contemnitur. Tantum nimirum his inest uel malis artibus imperii augendi studium.
418. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 137 | Paragraph | Section]
exorta: audiuerat enim Bazethes eos cum Gallis pace facta nouum foedus percussisse, atque Lodouici Sfortiae odio, per quem sane stetit, ne Veneti Pisis (ea est Ethruriae urbs) potirentur, Lodouicum Genebium seu Aurelianensem, Francorum regem, in Circumpadanam Italiam accire. Etenim Turcae, quamquam Venetos contemptui habebant, Gallorum tamen, quos nondum nouerant, arma haud paruifacere. Caeterum ne, dum ipse arma in Venetorum urbeis moueret, Hungarus occasionem secutus eius consilia turbaret, cum Vuladislauo Hungarorum rege, haud sane ob segnitiem inuito, per
419. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 137 | Paragraph | Section]
nouerant, arma haud paruifacere. Caeterum ne, dum ipse arma in Venetorum urbeis moueret, Hungarus occasionem secutus eius consilia turbaret, cum Vuladislauo Hungarorum rege, haud sane ob segnitiem inuito, per biennium renouat foedus, principibus Hungaris huic paci tum propter Turcarum perfidiam aduersantibus, tum quia eum Turcis foedere coire haud honestum esse uidebatur. Turca igitur pace cum Hungaro composita ad res maritimas animum adiecit. Caeterum quum Venetos longarum nauium numero reique
420. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 137 | Paragraph | Section]
dum ipse arma in Venetorum urbeis moueret, Hungarus occasionem secutus eius consilia turbaret, cum Vuladislauo Hungarorum rege, haud sane ob segnitiem inuito, per biennium renouat foedus, principibus Hungaris huic paci tum propter Turcarum perfidiam aduersantibus, tum quia eum Turcis foedere coire haud honestum esse uidebatur. Turca igitur pace cum Hungaro composita ad res maritimas animum adiecit. Caeterum quum Venetos longarum nauium numero reique nauticae peritia haud parum ualere,
421. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 137 | Paragraph | Section]
Hungarus occasionem secutus eius consilia turbaret, cum Vuladislauo Hungarorum rege, haud sane ob segnitiem inuito, per biennium renouat foedus, principibus Hungaris huic paci tum propter Turcarum perfidiam aduersantibus, tum quia eum Turcis foedere coire haud honestum esse uidebatur. Turca igitur pace cum Hungaro composita ad res maritimas animum adiecit. Caeterum quum Venetos longarum nauium numero reique nauticae peritia haud parum ualere, uenturosque suis subsidio
422. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 138 | Paragraph | Section]
multa ei pollicendo, ut ad sese ueniret, saepius hortatus esset, illeque ad patruum ire abnuerat, ne eius coactu a Christiana descisceret religione, putauit Venetorum id factum esse consilio. Sed et quidam Christiani principes, ut fama est, occulte Venetum coquentes bellum Turcaica arma concitabant. Cuius quidem belli furia et fax erat Lodouicus Sforcia Maurus cognomento, Mediolanensium tyrannus, flagitiosus homo atque ad perturbandam Italiam natus. Nam societatem etiam cum Turca inierat, dum Venetos simul timet, simul eis tantum inuidet imperium.
423. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 138 | Paragraph | Section]
et quidam Christiani principes, ut fama est, occulte Venetum coquentes bellum
Turcaica arma concitabant. Cuius quidem belli furia et fax erat Lodouicus Sforcia
Maurus cognomento, Mediolanensium tyrannus, flagitiosus homo atque ad perturbandam Italiam natus. Nam societatem etiam cum Turca inierat, dum Venetos simul timet,
simul eis tantum inuidet imperium.
424. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 138 | Paragraph | SubSect | Section]
erat Lodouicus Sforcia
Maurus cognomento, Mediolanensium tyrannus, flagitiosus homo atque ad perturbandam Italiam natus. Nam societatem etiam cum Turca inierat, dum Venetos simul timet,
simul eis tantum inuidet imperium.
425. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 138 | Paragraph | SubSect | Section]
ad Turcas legatus, infectis rebus uix reuertitur. Igitur ubi Veneti accepere, qui sane id temporis maris Adriatici imperium non minus stulte quam inique, utpote rem omnibus gentibus communem, et ob id non sine acerbissimo humani generis odio, sibi uendicabant, Turcas tantam classem parare, et ipsi ad rem maritimam solito maiorem curam conuertunt. Nihil tamen aperte factum est, priusquam Turcae animus ac consilia satis cognita sunt. Itaque misso ad Turcam ueluti ad amicum cum donis regiae Venetaeque item fortunae congruentibus
426. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 138 | Paragraph | SubSect | Section]
Adriatici imperium non minus stulte quam inique, utpote rem omnibus gentibus communem, et ob id non sine acerbissimo humani generis odio, sibi uendicabant, Turcas tantam classem parare, et ipsi ad rem maritimam solito maiorem curam conuertunt. Nihil tamen aperte factum est, priusquam Turcae animus ac consilia satis cognita sunt. Itaque misso ad Turcam ueluti ad amicum cum donis regiae Venetaeque item fortunae congruentibus legato Andraea Zancano, uiro magis stolida facundia quam literis insigni, placuit Turcaico ritu ab eo querere, utrum in pace a
427. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 138 | Paragraph | SubSect | Section]
gentibus communem, et ob id non sine acerbissimo humani generis odio, sibi uendicabant, Turcas tantam classem parare, et ipsi ad rem maritimam solito maiorem curam conuertunt. Nihil tamen aperte factum est, priusquam Turcae animus ac consilia satis cognita sunt. Itaque misso ad Turcam ueluti ad amicum cum donis regiae Venetaeque item fortunae congruentibus legato Andraea Zancano, uiro magis stolida facundia quam literis insigni, placuit Turcaico ritu ab eo querere, utrum in pace a parente eius facta, deinde ab ipso renouata permaneret, et quid
428. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 138 | Paragraph | SubSect | Section]
Nihil tamen aperte factum est, priusquam Turcae animus ac consilia satis cognita sunt. Itaque misso ad Turcam ueluti ad amicum cum donis regiae Venetaeque item fortunae congruentibus legato Andraea Zancano, uiro magis stolida facundia quam literis insigni, placuit Turcaico ritu ab eo querere, utrum in pace a parente eius facta, deinde ab ipso renouata permaneret, et quid tanti maritimi apparatus sibi peterent, quandoquidem esset foederi adscriptum inter Venetos et Turcam facto, ne classis Turcaica per pacem
429. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 138 | Paragraph | SubSect | Section]
stolida facundia quam literis insigni, placuit Turcaico ritu ab eo querere, utrum in pace a parente eius facta, deinde ab ipso renouata permaneret, et quid tanti maritimi apparatus sibi peterent, quandoquidem esset foederi adscriptum inter Venetos et Turcam facto, ne classis Turcaica per pacem inconsulto senatu Veneto Ionium pelagus attingeret. Etenim Veneti quum caeteris insulis, tum Corcyrae uehementer timentes, suspicabantur Turcam eo classem missurum: sane satis compertum habebant Bazethem ualde cupere Corcyra insula propter
430. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 138 | Paragraph | SubSect | Section]
insigni, placuit Turcaico ritu ab eo querere, utrum in pace a parente eius facta, deinde ab ipso renouata permaneret, et quid tanti maritimi apparatus sibi peterent, quandoquidem esset foederi adscriptum inter Venetos et Turcam facto, ne classis Turcaica per pacem inconsulto senatu Veneto Ionium pelagus attingeret. Etenim Veneti quum caeteris insulis, tum Corcyrae uehementer timentes, suspicabantur Turcam eo classem missurum: sane satis compertum habebant Bazethem ualde cupere Corcyra insula propter Italiae propinquitatem
431. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 138 | Paragraph | SubSect | Section]
apparatus sibi peterent, quandoquidem esset foederi adscriptum inter Venetos et Turcam facto, ne classis Turcaica per pacem inconsulto senatu Veneto Ionium pelagus attingeret. Etenim Veneti quum caeteris insulis, tum Corcyrae uehementer timentes, suspicabantur Turcam eo classem missurum: sane satis compertum habebant Bazethem ualde cupere Corcyra insula propter Italiae propinquitatem potiri. Rex, tametsi admodum insolens ea percunctatio esset uisa, nihil tamen asperius ad ea, quae Venetus sciscitatus erat, respondit, ne non
432. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 138 | Paragraph | SubSect | Section]
satis compertum habebant Bazethem ualde cupere Corcyra insula propter Italiae propinquitatem potiri. Rex, tametsi admodum insolens ea percunctatio esset uisa, nihil tamen asperius ad ea, quae Venetus sciscitatus erat, respondit, ne non oratorem modo, sed et hospitem contra Turcarum morem contumelia affecisse uideretur, quandoquidem dona Veneti senatus nomine allata, quae sane non nisi ab amicis Turcae accipere solent, haud aspernatus erat, quin etiam accepisse iniuriam, non autem intulisse uideri uolebat. Nam Turcae semper fraudi honestatem
433. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 138 | Paragraph | SubSect | Section]
insolens ea percunctatio esset uisa, nihil tamen asperius ad ea, quae Venetus sciscitatus erat, respondit, ne non oratorem modo, sed et hospitem contra Turcarum morem contumelia affecisse uideretur, quandoquidem dona Veneti senatus nomine allata, quae sane non nisi ab amicis Turcae accipere solent, haud aspernatus erat, quin etiam accepisse iniuriam, non autem intulisse uideri uolebat. Nam Turcae semper fraudi honestatem praetexunt, simulationeque omnes fere mortales superant. Caeterum Achimathes Cossicius (et ipse enim colloquio intererat) cognito
434. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 138 | Paragraph | SubSect | Section]
modo, sed et hospitem contra Turcarum morem contumelia affecisse uideretur, quandoquidem dona Veneti senatus nomine allata, quae sane non nisi ab amicis Turcae accipere solent, haud aspernatus erat, quin etiam accepisse iniuriam, non autem intulisse uideri uolebat. Nam Turcae semper fraudi honestatem praetexunt, simulationeque omnes fere mortales superant. Caeterum Achimathes Cossicius (et ipse enim colloquio intererat) cognito regis animo ad oratorem conuersus, Quae est , inquit, haec insolentia, Veneti, a rege omnium maximo
435. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 139 | Paragraph | SubSect | Section]
si ei stomachum feceritis, quingentarum nauium classe instructa Adriaticum sinum inuadi iubebit, atque Dalmatia Istriaque occupata inde faucibus ciuitatis uestrae obsessis necessario uos non de imperio, uerum de salute decertare coget, pro qua scilicet opificum uestrorum uulgus et sellullarii Turcaico militi oppositi egregie pugnabunt. Quare inducite tandem in animum uos intra pelliculam, ut dicitur, continere, et discite mercatori imperium conuenire perinde ac asino ephippium! Caeterum neque Zancano animus
436. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 139 | Paragraph | SubSect | Section]
paucis post diebus Crimanus quoque profectus est, imperatis Istriae ac Dalmatiae maritimis urbibus, quae in Venetorum ditione erant, circiter decem triremibus, totidem Cretae insulae, quinque Corcirae, Apuliae ciuitatibus, quas pignoris nomine id temporis Veneti tenebant, quatuor. Iam Turcarum classis omnibus necessariis rebus instructa in Cherronesum Thracium contracta erat, signumque proficiscendi expectabat. Itaque Bazethes designato classis praefecto Thaude Cossicio imperauit naues soluere, atque Hellesponto
437. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 140 | Paragraph | SubSect | Section]
uarii generis turritis nauibus, quas inter rarae una magnitudinis erat, utpote quatuor millium amphorarum capax. In hanc praeter commeatum, ingentem belli apparatum, multiplicia armorum ac tormentorum genera, ligneam insuper turrim Turca contulerat, quam frustatim circumferri promontorioque Patrensi, quod ex aduerso Aetoliae mille circiter passuum interuallo a Naupacto distat, imponi constituerat, quo inde Venetos Corinthiacum sinum cum nauibus ingredi, suppetiasque Naupacto ferre,
438. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 140 | Paragraph | SubSect | Section]
constituerat, quo inde Venetos Corinthiacum
sinum cum nauibus ingredi, suppetiasque Naupacto ferre, quam sane urbem oppugnare
statuerat, facilius prohiberet.
439. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 140 | Paragraph | SubSect | Section]
ingredi, suppetiasque Naupacto ferre, quam sane urbem oppugnare
statuerat, facilius prohiberet.
440. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 140 | Paragraph | SubSect | Section]
ui capta, aut oppidanorum uoluntate dedita Naupacto ex illis regionibus abscedere. Nam quum totum Corinthiacum sinum, quem nunc Patrensem uocant, in ditione haberet, Naupactum in faucibus ipsius sinus sitam a Venetis obtineri aegerrime ferebat. Venetus imperator ubi cognouit Turcarum classem soluisse atque Aegeum mare petere, relicto Corcirae satis firmo praesidio in Peloponesum Methonem uersus cum omnibus nauibus, quas compararat, contendit, senatumque Venetum de Bazethis terrestri itinere eiusque classis magnitudine ac profectione
441. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 140 | Paragraph | SubSect | Section]
in Peloponesum Methonem uersus cum omnibus nauibus, quas compararat, contendit, senatumque Venetum de Bazethis terrestri itinere eiusque classis magnitudine ac profectione certiorem facit, numerumque nauium sibi augeri petit, tametsi nauium numero, ut fama erat, Turcaicae classi haud multum impar esset, quum ea ex biremibus magna ex parte constaret, arte uero nautica, cuius Turcae non admodum tunc periti erant, longe superior. Quapropter Veneta id arte a Crimano factum esse plerique putabant: solent enim illi, pro insita prudentia, quam quidam
442. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 140 | Paragraph | SubSect | Section]
Bazethis terrestri itinere eiusque classis magnitudine ac profectione certiorem facit, numerumque nauium sibi augeri petit, tametsi nauium numero, ut fama erat, Turcaicae classi haud multum impar esset, quum ea ex biremibus magna ex parte constaret, arte uero nautica, cuius Turcae non admodum tunc periti erant, longe superior. Quapropter Veneta id arte a Crimano factum esse plerique putabant: solent enim illi, pro insita prudentia, quam quidam timiditatem atque ignauiam malunt appellare, et boni militis inopia, hostem magis apparatu et specie ipsa rerum
443. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 141 | Paragraph | SubSect | Section]
precibus impetrant, ut illas circiter duodecim turritas naueis, cum quatuor triremibus ad Crimanum auxilio mitteret, quas sane Massiliae et in caeteris Narbonensis prouinciae locis Galliarum nobilitas ad opem Rhodiis ferendam suo sumptu armauerat. Nam et Rhodii id temporis Turcas propter uicinitatem uehementer timebant. Iam Bazethes cum suis copiis in Thessalia, ut dictum est, substiterat, quum Thaudes Cossicius, praefectus regiae classis, qui amissis naufragio circa Euboęam quinque et uiginti longis nauibus Sunium promontorium praeteruectus ad Munychiam,
444. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 141 | Paragraph | SubSect | Section]
ut dictum est, substiterat, quum Thaudes Cossicius, praefectus regiae classis, qui amissis naufragio circa Euboęam quinque et uiginti longis nauibus Sunium promontorium praeteruectus ad Munychiam, Atticae locum, iam appulerat, eum per nuntium docet Venetam classem nauium numero haud multum infra Turcaicam (erant enim ad centum et quinquaginta naues) Methone statiua habere. Per eundem quoque nuntium, quid sibi faciundum, quoue cum classe progrediendum esset sciscitatur. Rex tametsi eo nuntio admodum motus esset ― neque enim Venetos tam breui temporis spacio tot naues
445. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 141 | Paragraph | SubSect | Section]
millibus pecorum inde abegerit, frumenta insuper omnis generis, uineas, oliueta, et caetera id genus, unde Iadestinis maximi suppetebant prouentus ― et est ea regio pro habitu Dalmatiae agri huberis ― funditus euertit, his quae asportari nequiuerant igni demum immisso. Ferunt autem Turcam memorabili dolo triduo antequam incursionem faceret usum: nam quum Iadestinum agrum peteret, atque propter Sicum, maritimum Dalmatiae oppidum haud procul Scardona urbe situm, iter faceret, clam seiunctis a caetero exercitu quibusdam equitibus aliquot Sicensis agri agrestes excipi
446. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 141 | Paragraph | SubSect | Section]
usum: nam quum Iadestinum agrum peteret, atque propter Sicum, maritimum Dalmatiae oppidum haud procul Scardona urbe situm, iter faceret, clam seiunctis a caetero exercitu quibusdam equitibus aliquot Sicensis agri agrestes excipi iussisse. Quod ubi praetor Sicensium cognouit, confestim ad Turcam mittit, qui iniuriam coram expostularet, captosque ex foedere repeteret: nondum enim Bazethes bellum Venetis, ut paulo ante dictum est, indixerat. Satrapes Graeco astu ― Trapezo enim, ut supra demonstrauimus, Graecorum colonia erat oriundus ― simulata
447. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 142 | Paragraph | SubSect | Section]
ut prae se ferret grauem in praedones indignationem, captiuos conquiri, repertosque statim reddi suis iussit, atque quo maritimis Dalmatis prorsus demeret metum ac incursionis suspicionem, profecturum se aduersus proximos Pannonios fingit. Huius rei fama ad Iadestinos Turcarum incursionem uehementer formidantes celeriter praefertur, fidesque famae propter hanc captiuorum restitutionem habita, tametsi a quibusdam Hungaricae ditionis Dalmatis per literas nuntiatum erat Iadestinis, ut sibi Turcarum haud paruam coactam manum, atque in maritimam oram
448. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 142 | Paragraph | SubSect | Section]
proximos Pannonios fingit. Huius rei fama ad Iadestinos Turcarum incursionem uehementer formidantes celeriter praefertur, fidesque famae propter hanc captiuorum restitutionem habita, tametsi a quibusdam Hungaricae ditionis Dalmatis per literas nuntiatum erat Iadestinis, ut sibi Turcarum haud paruam coactam manum, atque in maritimam oram procul dubio excursuram, cauerent. Itaque Iadestini in maximas inciderunt calamitates, quum hostium dolo, tum sua ipsorum imprudentia: neque enim alicuius fuit consilii auctore communi Christianorum hoste metum, qui
449. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 142 | Paragraph | SubSect | Section]
calamitates, quum hostium dolo, tum sua ipsorum imprudentia: neque enim alicuius fuit consilii auctore communi Christianorum hoste metum, qui sane eos conseruare poterat, deponere, et amicis plane utilia suadentibus credendum erat. Paucis post diebus circiter quingenti Turcae partim equites, partim pedites praedae incitati auiditate rursus in maritimos Dalmatas incursionem fecerunt, qui quum temere in agrum Scardonitanum, natura montibus asperrimis munitum, penetrassent, locorum angustiis, simulque
450. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 142 | Paragraph | SubSect | Section]
se Romanos putant ― astu
pene interclusi uix inde ad quadraginta ex suis amissis praeda nequicquam petita
euasere. Id sane tenuis admodum solatii fuit Dalmatis pro tot cladibus per eos dies
acceptis.
451. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 142 | Paragraph | SubSect | Section]
onerariis ac turritis nauibus. Venetus imperator cum prope in conspectu hostis erat, classe e portu educta duo millia passuum in altum cum omnibus suis nauibus prouehitur, conuersisque in hostem proris ueluti pugnaturus atque ex latiore maris spatio naues suas remis concitaturus consistit. At Turcae existimantes Venetos pugnae se haud commissuros ― neque enim eos latebat senatum Venetum solere suis ducibus in expeditionem proficiscentibus mandare ne unquam summam rerum fortunae atque uniuersi certaminis periculo committant ― e portu Sophiae tertia diei hora
452. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 142 | Paragraph | SubSect | Section]
mandare ne unquam summam rerum fortunae atque uniuersi certaminis periculo committant ― e portu Sophiae tertia diei hora progrediuntur; naues quae remis agebantur, propter litora cursum dirigebant, onerariis illarum latera in hostem uergentia claudentibus. Quum ita Turcae haud minus formidantes quam formidolosi nauigarent, Andraeas Lauredanus, uir, ut inter Venetos non militiae, sed mercaturae deditos, audacia insignis, suane sponte an imperatoris iussu ― parum mihi constat, cum tribus ingentis magnitudinis nauibus, quibus ipse praeerat,
453. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 143 | Paragraph | SubSect | Section]
Turcae haud minus formidantes quam formidolosi nauigarent, Andraeas Lauredanus, uir, ut inter Venetos non militiae, sed mercaturae deditos, audacia insignis, suane sponte an imperatoris iussu ― parum mihi constat, cum tribus ingentis magnitudinis nauibus, quibus ipse praeerat, Turcaicam nauim, eam ipsam, quam tormentis oneratam supra demonstrauimus, a caeteris aliquantum spacii diductam aggredi statuit, ratus ea superata non nihil animi suis adici posse, simul et de Turcarum audacia demptum iri. Ex his autem tribus nauibus Lauredano attributis, una Armeria, alia
454. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 143 | Paragraph | SubSect | Section]
― parum mihi constat, cum tribus ingentis magnitudinis nauibus, quibus ipse praeerat, Turcaicam nauim, eam ipsam, quam tormentis oneratam supra demonstrauimus, a caeteris aliquantum spacii diductam aggredi statuit, ratus ea superata non nihil animi suis adici posse, simul et de Turcarum audacia demptum iri. Ex his autem tribus nauibus Lauredano attributis, una Armeria, alia Cretensis, tertia Pandaurea, qua ipse Lauredanus uehebatur, appellabatur. Prima igitur Armeria, mox Pandaurea ex alio latere in hostilem nauim impetum facit, Cretensis uero nauis,
455. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 143 | Paragraph | SubSect | Section]
demptum iri. Ex his autem tribus nauibus Lauredano attributis, una Armeria, alia Cretensis, tertia Pandaurea, qua ipse Lauredanus uehebatur, appellabatur. Prima igitur Armeria, mox Pandaurea ex alio latere in hostilem nauim impetum facit, Cretensis uero nauis, dum se quoque Turcaicae naui celeriter admouere conatur, hostilis tormenti ictu depressa pessum iuit. Quum igitur duae Venetae naues Turcaicam nauim circumstetissent ferreisque manibus iniectis colligatae essent, acerrimum inter se excitarunt certamen, neutro classis duce suis subsidia
456. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 143 | Paragraph | SubSect | Section]
Lauredanus uehebatur, appellabatur. Prima igitur Armeria, mox Pandaurea ex alio latere in hostilem nauim impetum facit, Cretensis uero nauis, dum se quoque Turcaicae naui celeriter admouere conatur, hostilis tormenti ictu depressa pessum iuit. Quum igitur duae Venetae naues Turcaicam nauim circumstetissent ferreisque manibus iniectis colligatae essent, acerrimum inter se excitarunt certamen, neutro classis duce suis subsidia submittente, siue mutuo metu, siue quia utrique ducum forte mandatum erat, ne cum uniuersa classe concurrerent. Itaque quum duas ferme horas
457. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 143 | Paragraph | SubSect | Section]
adhuc inclinaret, pari prope desperatione ignis utrinque uicissim in aduersas naues coniectus est, unaque cum nauibus homines eodem incendio absumpti sunt, pauci admodum ex utraque parte, qui scilicet sese praecipites in mare dederant atque ad Turcaicas biremes adnarant, ignem euasere, quarum aliquot hostili metu abutentes a caetera classe seiunctae suos pariter et hostes recipiebant, hos quidem ut spoliatos aut occiderent, aut in seruitutem abducerent, illos uero ut conseruarent. Turcae enim Christianos, quos seruituti
458. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 143 | Paragraph | SubSect | Section]
in mare
dederant atque ad Turcaicas biremes adnarant, ignem euasere, quarum aliquot hostili
metu abutentes a caetera classe seiunctae suos pariter et hostes recipiebant, hos quidem
ut spoliatos aut occiderent, aut in seruitutem abducerent, illos uero ut conseruarent.
Turcae enim Christianos, quos seruituti minus idoneos putant, prius diligenter excussos
subinde interficere atque in mare
Turcae enim Christianos, quos seruituti minus idoneos putant, prius diligenter excussos
subinde interficere atque in mare
praecipitare.
Massiliensis classis se Venetae coniungit;
Gallicus praefectus Grimano Veneto suam ignauiam exprobrat.
459. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 143 |
Paragraph |
SubSect | Section]
460. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 143 |
Paragraph |
SubSect | Section]
461. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 143 |
Paragraph |
SubSect | Section]
462. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 143 | Paragraph | SubSect | Section]
a Methone duodecim millia passuum, Iuncum uulgo dicunt). Veneti quoque Turcas ex tuto insecuti, pone insulam, cuius obiectu portus, in quem hostes sese receperant, efficitur, trium millium passuum interuallo iactis anchoris constiterunt, deliberaturi quid nam postero die esset agendum: neque enim Turcas ibi praeter unam noctem, ut euenit, moraturos arbitrabantur. Eodem die paulo ante solis occasum Massiliensis classis, quam a rege Francorum missam supra docuimus, se cum Veneta classe coniunxit, maximoque clamore ac plausu, laetitiae indice,
463. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 143 | Paragraph | SubSect | Section]
moraturos
arbitrabantur. Eodem die paulo ante solis occasum Massiliensis classis, quam a rege
Francorum missam supra docuimus, se cum Veneta classe coniunxit, maximoque clamore ac plausu, laetitiae indice,
ita ut Turcae quoque haud laeto animo id audirent,
excaepta est.
Igitur praefectis nauium, quos
464. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 144 | Paragraph | SubSect | Section]
sinus arceri posset. Putabant enim Veneti, si quid forte aduersi in praelio caderet, rempublicam quoque totam eodem casu extemplo euersum iri. Itaque omnium sententiis, praeter Gallos, qui tota simul classe hostem inuadendum censebant, eodem inclinatis, constituunt Turcarum classem e portu egredientem onerariis primum triremibus, quae, ut diximus, sexdecim erant, adoriri ― sunt autem hae triremes sicut caeteris longis nauibus uelocitate haud comparandae, ita robore multo superiores ― deinde Gallicas emittere in hostem
465. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 144 | Paragraph | SubSect | Section]
modo adsit efficiendi facultas, a recte adinuentis per ignauiam desistere. Putasne, Antoni Crimane, ad te nihil agentem ultro accessuram uictoriam? Scito igitur neque eum, qui non iaculatur, signo unquam potiturum, neque eum, qui non pugnat, uictoriam consecuturum. Turcae siue per occultos nuntios, siue coniectura aliqua, siue fama timoris, quo Veneti in committendis praeliis utuntur, cognito Christianorum consilio, tertia fere uigilia subsolano leniter flante, sublatis uelis e portu sensim atque sine ullo strepitu (Gallorum enim
466. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 144 | Paragraph | SubSect | Section]
uelis e portu sensim atque sine ullo strepitu (Gallorum enim auxilia uehementer timebant) procedunt Patrasque oppidum uersus, inde Rhion intraturi contendunt, et ipsi non nisi neccessitate coacti discrimen pugnae subituri. Iam circiter quindecim millia passuum perfecerant Turcae, quum rubente aurora hostes eos conspicati insequi coeperunt: itaque deficiente sub sextam fere horam uento illos consecuti sunt. Subsolanus enim sicut aestiui solis exortu uehementior fit, ita a meridie languescere primo, mox cadere, fauoniumque ab occidua regione, quo sol ipse
467. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 144 | Paragraph | SubSect | Section]
sol ipse tendit, excitare solet, quandoquidem litora praesertim sinuosa, qualia Dalmatiae sunt, unde hanc duco coniecturam, ictu solarium radiorum percussa talis existant causa motionis, atque iccirco ab ea regione, ad quam sol inclinat, uentus etiam utplurimum exoriri consueuit. Turcae igitur a uento in malacia ac tranquilitate destituti uix sese iam commouere poterant. Qua re conspecta Veneti in postremas hostium naues e tormentis missilia eminus adigere, seque ad pugnam expedire coeperunt. At
468. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 144 | Paragraph | SubSect | Section]
igitur a uento in malacia ac tranquilitate destituti uix sese iam commouere poterant. Qua re conspecta Veneti in postremas hostium naues e tormentis missilia eminus adigere, seque ad pugnam expedire coeperunt. At Turcae neccessitate animos acuente proras in hostem conuertunt, ita demum concursuri, si ad littora, quae quidem a suis copiis subsidii ferendi causa insessa erant, effugium non pateret. Caeterum Veneti, ubi animaduertere Turcas dimicationem, ut ipsi credebant, haudquaquam subterfugere, statim in
469. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 144 | Paragraph | SubSect | Section]
missilia eminus adigere, seque ad pugnam expedire coeperunt. At Turcae neccessitate animos acuente proras in hostem conuertunt, ita demum concursuri, si ad littora, quae quidem a suis copiis subsidii ferendi causa insessa erant, effugium non pateret. Caeterum Veneti, ubi animaduertere Turcas dimicationem, ut ipsi credebant, haudquaquam subterfugere, statim in pelagus prouecti puppes hosti dederunt, nec praelium ulla ex parte committere ausi sunt. Quos Turcae eorum formidine abusi, dum per quatuor modo stadia probra ingerendo insecuntur, unam ex onerariis Venetam
470. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 144 | Paragraph | SubSect | Section]
quae quidem
a suis copiis subsidii ferendi causa insessa erant, effugium non pateret. Caeterum Veneti,
ubi animaduertere Turcas dimicationem, ut ipsi credebant, haudquaquam subterfugere,
statim in pelagus prouecti puppes hosti dederunt, nec praelium ulla ex parte committere
ausi sunt. Quos Turcae eorum formidine abusi, dum per quatuor modo stadia probra
ingerendo insecuntur, unam ex onerariis Venetam triremem, quas diximus
471. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 145 | Paragraph | SubSect | Section]
diximus
naues, reliquae enim
institutum tenentes iter Cylennium promontorium, quem locum uulgo
promontorium, quem locum uulgo
Igitur ex his
aliae Venetam triremem inuaserunt, pars alia,
numero nauium ac hominum multo
maior, Gallicam nauim adorta est. Magna utrinque strages tormentis ac missilibus iam
aedita erat, quum quidam Turcarum ― etenim hostibus admoti rem lanceis ac gladiis
comminus gerebant ― in Venetam transiliunt nauim. Quod ubi nauis gubernator animaduertit, qui quidem Illyricis parentibus Venetiis ortus erat, haudquaquam animum
demisit. Itaque praefecti magis quam
nec formidarent periti rei nauticae imperitissimos.
Haud irrita cohortatio fuit: Christiani enim totam in uirtutem spem reponentes
negotio non defuerunt.
Itaque magna ui in hostem conuersi Turcas, qui in Venetam
nauim transgressi erant, partim obtruncant, partim exturbant, non sine manifesta Dei
ope. Nam quum acerrimam treis fere horas Veneta triremis oppugnationem sustinuisset,
subito uentus e terra coortus
quo quidem
opere et nauis hosti prorsus inuia efficitur, quandoquidem ex utroque eius latere
nihil aperti
patet, et propugnatores a missilibus tuti redduntur.
Postridie eius diei Turcae missis quatuor tantumodo triremibus ― adeo Venetos iam
coeperant contemnere ― quae de proximo hostibus ignauiam obiciendo illuderent, atque
ad parem nauium numero pugnam eos prouocarent, e Cyllenio promontorio soluunt, in
Corinthiacumque sinum, quem diximus Patrensem
Corinthiacumque sinum, quem diximus Patrensem uocari, cum reliqua classe ingrediuntur. Venetus imperator, conspicatus quatuor hostium triremes longo a suis interuallo
diductas, tuti tantumodo, mercatorum ritu, memor, in eas duodecim longas naueis ex
suis emisit. Turcae siue hostis contemptu, siue effugium desperantes, in aduersas
Venetorum acerrime inuehuntur naueis. Christiani quoque e diuerso suas triremes in
hostem tam temere irruentem concitant remis. Itaque ui magna telorum eminus utrinque
coniecta confligunt. Caeterum Turcae, quum
emisit. Turcae siue hostis contemptu, siue effugium desperantes, in aduersas
Venetorum acerrime inuehuntur naueis. Christiani quoque e diuerso suas triremes in
hostem tam temere irruentem concitant remis. Itaque ui magna telorum eminus utrinque
coniecta confligunt. Caeterum Turcae, quum tres eorum triremes ex concursu grauiter
laborarent iamque collabefierent,
his relictis in integram transgrediuntur nauim, receptique celeriter in interiorem nauis partem, cum ne multitudine pugnam confunderent,
tum
obruti omnes pugnantes ceciderunt, praeter unum
nobilem adolescentem, principis cuiusdam uiri filium, quem quidem uulnere sopitum
inter occisa corpora seminecem hostes inuenerunt.
incolis desperantibus deditur; Turcae depraedationibus suis Aquileiam
usque, et ultra excurrunt; ultimum tamen agmen in reditu ab Albanesiis mulctatur.
472. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 145 |
Paragraph |
SubSect | Section]
473. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 145 |
Paragraph |
SubSect | Section]
474. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 145 |
Paragraph |
SubSect | Section]
475. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 145 |
Paragraph |
SubSect | Section]
476. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 145 |
Paragraph |
SubSect | Section]
477. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
478. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
479. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
480. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
481. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 146 | Paragraph | SubSect | Section]
assentientibus. Non enim ausi sunt Graecis, qui Romani ritus hominibus ualde infensi sunt, aduersari, hoste praesertim uictore pene in urbem admisso. Et quoniam Mustapha Graecis parentibus ortus erat, eo deprecatore apud regem dedititii usi nihil fere priuatae rei urbe in Turcarum potestate redacta amisere. Iussi insuper sunt omnes urbem incolere per quinquennium ab omni immunes tributo, post quinquennium uero his conditionibus, quibus dum in Venetorum essent ditione uixerant. Turca potitus Naupacto confestim
482. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 146 | Paragraph | SubSect | Section]
deprecatore apud regem dedititii usi nihil fere priuatae rei urbe in Turcarum potestate redacta amisere. Iussi insuper sunt omnes urbem incolere per quinquennium ab omni immunes tributo, post quinquennium uero his conditionibus, quibus dum in Venetorum essent ditione uixerant. Turca potitus Naupacto confestim Alexandro Trapezuntio, Bossinae, ut dictum est, satrapae, per literas, quod ipse ultro postulauerat, mandat, ut per Dalmatiam, ac Liburnos Istrosque terrestri itinere ad intimas Italiae Venetaeque ciuitati
483. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 147 | Paragraph | SubSect | Section]
profectio constitit, propterea quod temere ingressus iter Liburnos, Iapidiam, Istriam emmensus est, Natisoneque transmisso amne non procul ab Aquilea substitit, quo et suos quiete aliquantulum reficeret, et hostium consilia exploraret, quos ad obsistendum Turcis circa ea loca collocatos accaeperat. Qui ubi Christianos praelium subterfugere, nec morti sese credituros cognouit, dextrorsum in Carnorum montanam caesareae ditionis regionem iter flectit, atque inde aliquot millia passuum uersus Opiterginos montes processit, Liquentiae fluuii,
484. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 147 | Paragraph | SubSect | Section]
Venetum uastaret agrum. Quem ubi uado transire nequit, quicquid erat Carnici agri Venetae ditionis, inter Tergeste et Liquentiam late populatus est. Caeterum quoniam pro uicorum cultorumque frequentia haud quaquam occurebat praeda, regionum incolis in loca tuta dilapsis ― neque enim eo Turcae improuise accesserant ― in pagos ac uillas saeuitum est, nullo Christianorum prohibente, tametsi Veneti his in locis, ut paulo ante dictum est, exercitum tunc haberent numero Turcis praedonibus longe superiorem. Sed quum et copiae his non ex ueterano ac belli perito milite, uerum
485. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 147 | Paragraph | SubSect | Section]
cultorumque frequentia haud quaquam occurebat praeda, regionum incolis in loca tuta dilapsis ― neque enim eo Turcae improuise accesserant ― in pagos ac uillas saeuitum est, nullo Christianorum prohibente, tametsi Veneti his in locis, ut paulo ante dictum est, exercitum tunc haberent numero Turcis praedonibus longe superiorem. Sed quum et copiae his non ex ueterano ac belli perito milite, uerum collectitiae essent, et legatus ipse ad exercitum Andraeas Zancanus sola lingua, ut plaerique Veneti, satis strenuus, animo uero quum suapte natura timido, tum propter
486. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 147 | Paragraph | SubSect | Section]
Itaque Alexander, quum procul dubio uel a parua uirorum manu praeda exui potuisset, quantum ad hostem pertinuit, nullo ferme aut prorsus paruo affectus est
incommodo. Ducenti enim equites ― uulgo Albanesios uocant, opera eorum Itali aduersus Turcas maxime utuntur ― postremum hostium agmen carpendo quosdam occidere,
aliquot etiam uiuos coepere.
uocant, opera eorum Itali aduersus Turcas maxime utuntur ― postremum hostium agmen carpendo quosdam occidere,
aliquot etiam uiuos coepere.
nunc quoque
appellari. His accedit, quod ipsi Albanesii praedicant Albanum urbem aeque
ac Dyrrachium Latinam esse coloniam, a Slauenis, ut quidam opinantur, ut
alii a Bulgaris dirutam.
Caeterum Turcae sub hyemis initium domum cum praeda reuertentes, praeterquam
quod difficili admodum fluuiorum transitu uexati sunt, qui iam, ut saepe fit, Vergiliarum
occasu
imbribus ualde excreuerant, etiam fame ad ultimum pene inopiae sunt
imbribus ualde excreuerant, etiam fame ad ultimum pene inopiae sunt adducti.
Carni enim, Istri, ac Liburni omne frumentum et caetera usu idonea, quum
Turcarum metu ex uicis demigrassent, in oppida ac castella, ne ea communibus hostibus
per ea loca iter habentibus praedae essent, comportarant, quo facto
tertia prope
hominum iumentorumque pars e Turcaico interiit exercitu.
et caetera usu idonea, quum
Turcarum metu ex uicis demigrassent, in oppida ac castella, ne ea communibus hostibus
per ea loca iter habentibus praedae essent, comportarant, quo facto
tertia prope
hominum iumentorumque pars e Turcaico interiit exercitu. Eandem fortunam mancipia
quoque subiere: uix enim ex decem millibus captiuorum dimidia pars hostilem terram
attigit. Caeteri, quos praesertim Pannoniorum metu, per quorum fines in Bossinam redeundum erat, trahere catenatos periculosum uidebatur, quique ualetudine
uidebatur, quique ualetudine aut aetate
abduci non potuerunt, interfecti sunt, ne scilicet certae destinatos pesti a graui seruitute
et sanguinarii praedonis manibus morbus, quasi beneficii loco forte datus, eriperet.
Dalmatae maritimi Turcarum de agro praedam agentes sinistram in reditu fortunam
patiuntur.
487. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 147 |
Paragraph |
SubSect | Section]
488. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 148 |
Paragraph |
SubSect | Section]
489. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 148 |
Paragraph |
SubSect | Section]
490. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 148 |
Paragraph |
SubSect | Section]
491. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 148 |
Paragraph |
SubSect | Section]
492. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 148 |
Paragraph |
SubSect | Section]
493. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 148 | Paragraph | SubSect | Section]
esse fortissimos ― quum percepissent Turcas simul itineris difficultate frumentique inopia, simul Albanesiorum equitum propulsationibus in Veneto agro male habitos fuisse, rati eos haud omnino inuictos esse, contractis circiter quadringentis hominibus finitimam mediterraneae Dalmatiae Turcaicae ditionis regionem inuadunt, dumque abacto, quod sors obtulerat, pecore domum reuertuntur, Turcae, nonaginta dumtaxat ex his, qui in finibus Bossinae prouinciae ad custodiam ab Alexandro relicti erant, pauore ac fuga suorum exciti raptim conscensis equis praedatores insequuntur.
494. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 148 | Paragraph | SubSect | Section]
equitum propulsationibus in Veneto agro male habitos fuisse, rati eos haud omnino inuictos esse, contractis circiter quadringentis hominibus finitimam mediterraneae Dalmatiae Turcaicae ditionis regionem inuadunt, dumque abacto, quod sors obtulerat, pecore domum reuertuntur, Turcae, nonaginta dumtaxat ex his, qui in finibus Bossinae prouinciae ad custodiam ab Alexandro relicti erant, pauore ac fuga suorum exciti raptim conscensis equis praedatores insequuntur. Christiani (miles ex urbanis, ut demonstrauimus, collectus hominibus) ubi insequentium hostium primo
495. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 149 | Paragraph | SubSect | Section]
coeperunt. Itaque plures sese in fugam
extemplo coniciunt, pauci hortatu Nicolai
496. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 149 | Paragraph | SubSect | Section]
Venetorum ritu student, cultumque et humanitatem Venetam imitantur, imbelles sunt, praeter illos, qui in
agris suis uicatim habitant, Hungaricaeque sunt ditionis. Hi enim caeteris Illyricis uirtute
praestant, propterea quod continuis fere praeliis cum Turcis contendunt, nec ulla adeo
re, quae ad effoeminandos animos pertinet, utuntur.
interiorem, inde Philippopolim uersus
recipit; in Hadrianopolitano tandem agro hyberna constituit; digressio ad Alfonsum II,
Neapolis regem, et Ludouicum Sfortiam, Mediolani ducem.
497. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 149 |
Paragraph |
SubSect | Section]
498. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 149 | Paragraph | SubSect | Section]
urbs est Hadrianopoli proxima) mouit. Ibi quum aliquot substitisset dies, ex literis Alexandri Trapezuntii, quae in Veneto atque Carnico agro gesta erant cognoscit, propterea quod ubi primum ille prouinciae suae fines attigit, munera cum breuibus literis, ut Turcis mos est, in hanc ferme sententiam exaratis ad Bazethem misit: Alexander Bazethi regi salutem. Tandem multas perpessi erumnas reuersi sumus in Bossinam. Si quid autem incommodi in hanc expeditione accaepimus, neque uirtuti neque etiam felicitati suae adscribere
499. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 156 | Paragraph | SubSect | Section]
iniuriae contulerunt, quam quum aliquandiu coxissent animis, tandem, ut suo loco demonstrabitur, per occasionem ea acerrime usi sunt. At Veneti, quibus sane mos est magis consilio quam uiribus rem gerere, clade, quam in praelio acceperant, dissimulata, famam de industria extra Italiae fines, apud Turcas maxime, quo huius cladis nuntium nondum peruenisse credebant, ingenti eorum, quibus res cognita erat, risu, dissipant se uidelicet aduersus Gallos uictores fuisse, abusi plane imprudenter subita regis post praelium profectione. Qui quidem, quod satis constat, tum ne coeptum interrumperet
500. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 158 | Paragraph | SubSect | Section]
ita Veneti eo ipso ab iisdem Gallis de imperio eiciendo omne studium
contulerunt, quum propter eam iniuriam, qua Veneti se ab illo in rebus Pisanis affectos
esse, ut supra demonstratum est, arbitrabantur, tum uel maxime propter nefarium foedus, quod ille aduersus ipsos Venetos cum Bazethe Turcarum rege percusserat. Iam
insignibus duorum principum casibus ad regum documentum qualicunque oratione ante
oculos legentium propositis ad institutarum rerum regrediar narrationem.
quod ille aduersus ipsos Venetos cum Bazethe Turcarum rege percusserat. Iam
insignibus duorum principum casibus ad regum documentum qualicunque oratione ante
oculos legentium propositis ad institutarum rerum regrediar narrationem.
propositis ad institutarum rerum regrediar narrationem.
ipsis Venetis instauratum, natura pariter et operibus perquam munitissimum,
Naupliam scriptores uocant. Hunc locum praeter caeteros ciues ad mille
Albanesiorum equitum incolebant, qui eo ex diuersis Peloponesi atque Achaiae regionibus Turcarum graue Christianis hominibus imperium auersantibus confluxerant,
agrique angustia per latrocinia ac rapinam magna ex parte uitam tolerantes in regiones
Turcaicae ditionis frequentes faciebant incursiones.
ciues ad mille
Albanesiorum equitum incolebant, qui eo ex diuersis Peloponesi atque Achaiae regionibus Turcarum graue Christianis hominibus imperium auersantibus confluxerant,
agrique angustia per latrocinia ac rapinam magna ex parte uitam tolerantes in regiones
Turcaicae ditionis frequentes faciebant incursiones.
Turcae igitur eorum populationibus saepius uexati tandem ineunt consilium dolo
Albanesios praedatores excipiendi. Itaque coacto equestri exercitu, qui et uiribus
graue Christianis hominibus imperium auersantibus confluxerant,
agrique angustia per latrocinia ac rapinam magna ex parte uitam tolerantes in regiones
Turcaicae ditionis frequentes faciebant incursiones.
Turcae igitur eorum populationibus saepius uexati tandem ineunt consilium dolo
Albanesios praedatores excipiendi. Itaque coacto equestri exercitu, qui et uiribus et
numero hostibus superior esset, in agrum Naupliensem proficiscuntur. Quo ubi peruentum est, copias bifariam
Quo ubi peruentum est, copias bifariam diuidunt, duae partes exercitus trans proximos montes conduntur, reliqui populabundi ad moenia urbis incedunt, quo elicerent hostes ad pugnam.
Albanesii qui quidem consueuerant pauci etiam aduersus plures hostium pugnare, conspicati Turcas Christianis copiis numero haudquaquam superiores, conscensis equis
temere atque inexplorato prouolant extra oppidum. Turcae Albanesiis se in hostem
magno impetu inferentibus simulato metu cedunt, reiectis post terga scutis, ut in ueram
effusi fugam esse uiderentur. Iam
ad moenia urbis incedunt, quo elicerent hostes ad pugnam.
Albanesii qui quidem consueuerant pauci etiam aduersus plures hostium pugnare, conspicati Turcas Christianis copiis numero haudquaquam superiores, conscensis equis
temere atque inexplorato prouolant extra oppidum. Turcae Albanesiis se in hostem
magno impetu inferentibus simulato metu cedunt, reiectis post terga scutis, ut in ueram
effusi fugam esse uiderentur. Iam insequendi ardore Christiani praeterierant hostes in
insidiis latentes: itaque eodem tempore et ab insidiis consurgunt Turcae, et
oppidum. Turcae Albanesiis se in hostem
magno impetu inferentibus simulato metu cedunt, reiectis post terga scutis, ut in ueram
effusi fugam esse uiderentur. Iam insequendi ardore Christiani praeterierant hostes in
insidiis latentes: itaque eodem tempore et ab insidiis consurgunt Turcae, et simulatam
sistunt fugam, atque in Albanesios longius ab oppido interclusos conuertunt equos, circunuentosque ita magna ex parte trucidant. Pauci etenim ex mille hominibus per nota
diuerticula incolumes in urbem elapsi sunt.
Per idem fere tempus Turcaica biremis e Corinthiaco
tempore et ab insidiis consurgunt Turcae, et simulatam
sistunt fugam, atque in Albanesios longius ab oppido interclusos conuertunt equos, circunuentosque ita magna ex parte trucidant. Pauci etenim ex mille hominibus per nota
diuerticula incolumes in urbem elapsi sunt.
Per idem fere tempus Turcaica biremis e Corinthiaco sinu, hostilem classem exploratum egressa, circa Cephaleniam insulam in Venetam forte incidit triremem. Turcae
primo fugere conati, deinde ubi celeritate Christianae nauis iam uinci coeperunt, omisso remigio arma expediunt, plane aut pugnando periculum
ita magna ex parte trucidant. Pauci etenim ex mille hominibus per nota
diuerticula incolumes in urbem elapsi sunt.
Per idem fere tempus Turcaica biremis e Corinthiaco sinu, hostilem classem exploratum egressa, circa Cephaleniam insulam in Venetam forte incidit triremem. Turcae
primo fugere conati, deinde ubi celeritate Christianae nauis iam uinci coeperunt, omisso remigio arma expediunt, plane aut pugnando periculum euasuri, aut cruentam hosti
praebituri uictoriam. Veneti, arbitrantes Turcas desperata fuga uiuos deditione in
hostium uenturos potestatem,
circa Cephaleniam insulam in Venetam forte incidit triremem. Turcae
primo fugere conati, deinde ubi celeritate Christianae nauis iam uinci coeperunt, omisso remigio arma expediunt, plane aut pugnando periculum euasuri, aut cruentam hosti
praebituri uictoriam. Veneti, arbitrantes Turcas desperata fuga uiuos deditione in
hostium uenturos potestatem, ne in concursu biremem rostro discuterent, latus suae
triremis cum latere Turcaicae nauis iniecta manu ferrea coniungunt, nondum uelis per
securitatem subductis, quum alioqui classici praelium nauale inituri
omisso remigio arma expediunt, plane aut pugnando periculum euasuri, aut cruentam hosti
praebituri uictoriam. Veneti, arbitrantes Turcas desperata fuga uiuos deditione in
hostium uenturos potestatem, ne in concursu biremem rostro discuterent, latus suae
triremis cum latere Turcaicae nauis iniecta manu ferrea coniungunt, nondum uelis per
securitatem subductis, quum alioqui classici praelium nauale inituri antemnas soleant
dimittere, modo sint nauticae rei periti,
nec de fuga cogitent. Turcae ubi
cum latere Turcaicae nauis iniecta manu ferrea coniungunt, nondum uelis per
securitatem subductis, quum alioqui classici praelium nauale inituri antemnas soleant
dimittere, modo sint nauticae rei periti,
nec de fuga cogitent. Turcae ubi uident se ab
hostibus religatos, fugamque praereptam esse, pars eorum tela in hostes adigere
coepit, atque ne saltu ad se irrumperent arcere, pars salute desperata circumspicere qua
in hostilem transilirent nauim, ibique pugnando inter
pars eorum tela in hostes adigere
coepit, atque ne saltu ad se irrumperent arcere, pars salute desperata circumspicere qua
in hostilem transilirent nauim, ibique pugnando inter hostium corpora ab se occisa
caderent.
Tandem quinque ex Turcis, animaduertentes Christianos segnius prae timore, quem
hostium insperata incusserat audacia, decertare, in Venetam transiliunt triremem,
funesque, quibus antemnae malo adnectuntur, abscindunt; uela una cum antemnis neccessario collapsa hostium capitibus incidunt, oculosque ac
insperata incusserat audacia, decertare, in Venetam transiliunt triremem,
funesque, quibus antemnae malo adnectuntur, abscindunt; uela una cum antemnis neccessario collapsa hostium capitibus incidunt, oculosque ac manus eorum obtegunt,
simulque implicant. Non desunt occasioni Turcae, itaque occisis aliquot hostium
pluribusque grauiter uulneratis, uinculoque ferreae manus, quam hostes iniecerant,
abrupto, nauim suam strenuo repetunt saltu, hosteque
omnibus uerborum probris lacerato in
ut Veneti eo terrore desperationeque resistendi compulsi animum ad pacem petendam flecterent, maritimisque Graeciae ac Illyrici locis, ad
quae ex Apulia et Calabria breuis transitus esset, caederent, ut scilicet Gallorum rex, si
forte subacto Neapolitano regno uellet traicere in Graeciam, Turcarum praesidiis per
illius orae loca dispositis facilius ab aditu arceretur; ad haec, quo Turcae nacti aliquando Italicae expeditionis opportunitatem commodius ac tutius ad occupandam
Italiam copias traducerent, nullo hostili loco in Graecia,
Graeciae ac Illyrici locis, ad
quae ex Apulia et Calabria breuis transitus esset, caederent, ut scilicet Gallorum rex, si
forte subacto Neapolitano regno uellet traicere in Graeciam, Turcarum praesidiis per
illius orae loca dispositis facilius ab aditu arceretur; ad haec, quo Turcae nacti aliquando Italicae expeditionis opportunitatem commodius ac tutius ad occupandam
Italiam copias traducerent, nullo hostili loco in Graecia, Macedonia atque Illyria relicto.
Etenim praeterquam quod haec gens proferendis imperii
gens proferendis imperii finibus semper studet,
malebat cum Gallis in Italia quam in Graecia rem gerere, propterea quod in aliena terra
et uictoriam gloriosiorem esse, et uinci minus periculosum censebat, ubi scilicet uicti non
regionis, sed militum detrimentum essent accepturi. Et profecto Turcae nihil magis sibi
uitandum putant, quam ne in suis sedibus manum cum Christianis conserere cogantur.
Valde enim timent, ne suae ditionis Christiani, quorum quidem uis ingens est, licet iam
extincta sit eorum nobilitas, oblata externi auxilii occasione iugum excutiat, et in communem hostem
Cephalenia frustra tentata, nauem proditam incauti amittunt.
501. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 158 |
Paragraph |
SubSect | Section]
502. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 158 |
Paragraph |
SubSect | Section]
503. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 158 |
Paragraph |
SubSect | Section]
504. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 159 |
Paragraph |
SubSect | Section]
505. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 159 |
Paragraph |
SubSect | Section]
506. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 159 |
Paragraph |
SubSect | Section]
507. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 159 |
Paragraph |
SubSect | Section]
508. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 159 |
Paragraph |
SubSect | Section]
509. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 159 |
Paragraph |
SubSect | Section]
510. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 159 |
Paragraph |
SubSect | Section]
511. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 159 |
Paragraph |
SubSect | Section]
512. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 159 |
Paragraph |
SubSect | Section]
513. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 159 |
Paragraph |
SubSect | Section]
514. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 159 |
Paragraph |
SubSect | Section]
515. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 159 |
Paragraph |
SubSect | Section]
516. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 160 |
Paragraph |
SubSect | Section]
517. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 160 |
Paragraph |
SubSect | Section]
518. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 160 |
Paragraph |
SubSect | Section]
519. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 161 |
Paragraph |
SubSect | Section]
520. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 161 | Paragraph | SubSect | Section]
militantes utuntur, apparatuque caetero urbium oppugnandarum Methone aduecto, cum tota classe ad Cephaleniam contendit, oppidumque ibi eiusdem nominis oppugnare adortus est. In qua quidem oppugnatione, tametsi totum pene oppidum muris dirutis nudasset munimentis, summa tamen uirtute a Turcis, qui in praesidio erant, defensum est. Quum itaque totam fere hyemem Venetus ad Cephaleniam, eo quod remige tantum classem instructam, milite uero inopem habebat, nequicquam absumpsisset, amissis duobus circiter millibus, promptissimo quoque classicorum, tandem irrito incaepto inde
521. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 161 | Paragraph | SubSect | Section]
ut alio loco diximus, omnia metiuntur, nec animaduertunt, rei bellicae prorsus ignari, etiam peritissimis militiae ducibus, nedum e mercaturae officina ad regendum exercitum assumptis, haud semper in bello euentus respondere. Praeter haec nihil ferme dignum memoratu a Turcis Venetisque per hyemem actum, nisi quod Turcae ad Sasonem insulam, quae ab Orico octo fere millia passuum abest, non minore astu quam audacia Istricam triremem expugnatam, tribus Venetis longis nauibus prope inspectantibus, Aulonem auexerunt. Allatum erat ad Venetos crebros
522. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 161 | Paragraph | SubSect | Section]
nec animaduertunt, rei bellicae prorsus ignari, etiam peritissimis militiae ducibus, nedum e mercaturae officina ad regendum exercitum assumptis, haud semper in bello euentus respondere. Praeter haec nihil ferme dignum memoratu a Turcis Venetisque per hyemem actum, nisi quod Turcae ad Sasonem insulam, quae ab Orico octo fere millia passuum abest, non minore astu quam audacia Istricam triremem expugnatam, tribus Venetis longis nauibus prope inspectantibus, Aulonem auexerunt. Allatum erat ad Venetos crebros nuntios inter Bazethem et Fridericum
523. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 161 | Paragraph | SubSect | Section]
Sasonem insulam, quae ab Orico octo fere millia passuum abest, non minore astu quam audacia Istricam triremem expugnatam, tribus Venetis longis nauibus prope inspectantibus, Aulonem auexerunt. Allatum erat ad Venetos crebros nuntios inter Bazethem et Fridericum Neapolitanum regem Turcaicis lembis commeare. Porro Fridericus, ut fama est, dolore agitatus propter Apuliae urbeis, quas Veneti pignoris praetextu, ut ante dictum est, obtinebant, Bazethem ad urgendos bello Venetos uehementer incitabat. Missae igitur sunt ad intercipiendos hostiles lembos ab
524. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 162 | Paragraph | SubSect | Section]
nauim tentoriis de
more integunt, mox quietem hostium prorsus securi capiunt. Erat in insula Graecus
quidam, solitariam uitam ducens, uulgus Graeca uoce ita degentes
525. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 162 | Paragraph | SubSect | Section]
Venetam seu quampiam aliam Christianam nauim conspexisset, flamma ignis aut fumo signum aederet. Is itaque ac si non in diuino cultu, sed in specula ibi positus esset, ubi uidit Christianam triremem ad eam insulae regionem stare, quae Italiam spectat, signum Turcis e diuerso ab ea parte, qua insula in Turcaicam continentem uergit, ex composito reddidit, ne scelerati hominis proditio a Christianis deprehendi posset. Tres autem biremes Turcaicę, per id tempus Aulone forte emissae litori, cui Ceraunii montes incumbunt, alligatae stabant: distat
526. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 162 | Paragraph | SubSect | Section]
nauim conspexisset, flamma ignis aut fumo signum aederet. Is itaque ac si non in diuino cultu, sed in specula ibi positus esset, ubi uidit Christianam triremem ad eam insulae regionem stare, quae Italiam spectat, signum Turcis e diuerso ab ea parte, qua insula in Turcaicam continentem uergit, ex composito reddidit, ne scelerati hominis proditio a Christianis deprehendi posset. Tres autem biremes Turcaicę, per id tempus Aulone forte emissae litori, cui Ceraunii montes incumbunt, alligatae stabant: distat autem ab hoc litore Sason insula circiter
527. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 162 | Paragraph | SubSect | Section]
esset, ubi uidit Christianam triremem ad eam insulae regionem stare, quae Italiam spectat, signum Turcis e diuerso ab ea parte, qua insula in Turcaicam continentem uergit, ex composito reddidit, ne scelerati hominis proditio a Christianis deprehendi posset. Tres autem biremes Turcaicę, per id tempus Aulone forte emissae litori, cui Ceraunii montes incumbunt, alligatae stabant: distat autem ab hoc litore Sason insula circiter quatuor et uiginti stadiorum interuallo. Turcae igitur quum e signo ab Eremita dato Christianam nauim in proxima statione esse intellexissent,
528. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 162 | Paragraph | SubSect | Section]
reddidit, ne scelerati hominis proditio a Christianis deprehendi posset. Tres autem biremes Turcaicę, per id tempus Aulone forte emissae litori, cui Ceraunii montes incumbunt, alligatae stabant: distat autem ab hoc litore Sason insula circiter quatuor et uiginti stadiorum interuallo. Turcae igitur quum e signo ab Eremita dato Christianam nauim in proxima statione esse intellexissent, armis caeterisque rebus ad pugnam neccessariis expeditis, nocte intempesta silentio ad hostilem accedunt nauim. Vbi quum omnia neglecta atque ipsos quoque uigiles sopitos esse
529. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 162 | Paragraph | SubSect | Section]
caedeque miserabili omnia eo magis replent, quod praefectus nauis Ister (et est ea gens, ut plaerique Dalmatae ferocioris animi) Norica bipenni, quam forte inter tumultum somno excitus arripuerat, puppim aliquamdiu, dum incolumis stetit, non sine hostium caede defenderat. Exortu aurorae, Turcae, ne a Venetis triremibus, quas haud procul esse sciebant, opprimerentur, expugnatam nauim Aulonem, remulco cursum eius adiuuantes, raptim pertraxerunt. Et tumultuatum in Venetis nauibus fuerat, ut Istriae triremi irent subsidio, sed dum metu segniter cunctabundique suas moliuntur
530. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 162 | Paragraph | SubSect | Section]
remulco cursum eius adiuuantes, raptim
pertraxerunt. Et tumultuatum in Venetis nauibus fuerat, ut Istriae triremi irent subsidio,
sed dum metu segniter cunctabundique suas moliuntur naues, putantes se non tam auxilio perditis fore quam semet in discrimen coniecturos, si hostis insequi pergeret, Turcas
e manibus emisere.
531. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 163 | Paragraph | SubSect | Section]
cum muneribus ad Ferrandum, Ioannis Arragonii filium, Hispaniorum regem, suppliciter petierunt, ut eius permissu liceret Consaluo Adigario, clarissimo sua aetate duci, cum his Hispanorum copiis, quas ipse in Sicilia id temporis habebat, ad Cephaleniam proficisci, atque inde pulsis Turcis Venetorum ditioni insulam adiungere. In quam quidem sententiam quum regem facile induxissent, numerata Hispanis militibus ingenti ui pecuniae Cephaleniam una cum Consaluo repetunt. Ibi dux Hispanus expositis in terram militibus,
532. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 163 | Paragraph | SubSect | Section]
ligneam, quae muros oppidi altitudine adaequaret celerrime exstruxit, qua muris admota, hostibusque, qui obsistebant, missilibus submotis, oppidum intra paucas horas, postea quam oppugnari coeptum est, ui coepit. Quo in potestatem Venetorum reddito, ipse cum militibus suis captiuisque Turcis, et caetera omni praeda, quam in oppido nactus fuerat, in Siciliam, unde profectus erat, confestim enauigauit, ne ab iniquo bello abesset, quod aduersus Fridericum Neapolitanum regem, qui Ferrandino in regnum successerat, parabatur. Iam enim Gallus et Hispanus reges,
533. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 164 | Paragraph | SubSect | Section]
ritu, inter se diuidendi. Est enim proprium regum de suo largiri, non autem aliena adimere, et, quod turpissimum est, aliis per scelus adempta sibi ipsi uendicare. Hi autem reges calumnia imprudentissime excogitata, qua prauum consilium tegeretur, obiciebant Friderico Turcarum amicitiam, quibus sane illi bellum se propediem illaturos uideri uolebant, quum nihil minus animo cogitarent. Itaque hoc praetextu rex Neapolitanus, improba cupiditate duorum maximorum Christiani orbis regum, e patrio atque auito regno eiectus est. Quamquam sunt qui existiment
534. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 164 | Paragraph | SubSect | Section]
consuluerat, quasi mortalia potius coeli motu quam Dei arbitrio regerentur, et quia Ferrandinum regem, fratris filium, ueneno necasse dicitur. Caeterum Gallus rex, simul gloria Hispanorum stimulatus, quam illi Cephalenis subactis sibi adiecerant, simul ut, prae se ferendo Turcis se iam hostem esse, spargeretur in uulgus se iccirco regnum Friderico ereptum ire, quo ex propinquo commodius in Turcas arma mouerent, quasi non posset cum Turcis bellum geri Friderico in regno suo manente, et ad hanc expeditionem operam suam ultro pollicente, armatis Massiliae
535. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 164 | Paragraph | SubSect | Section]
fratris filium, ueneno necasse dicitur. Caeterum Gallus rex, simul gloria Hispanorum stimulatus, quam illi Cephalenis subactis sibi adiecerant, simul ut, prae se ferendo Turcis se iam hostem esse, spargeretur in uulgus se iccirco regnum Friderico ereptum ire, quo ex propinquo commodius in Turcas arma mouerent, quasi non posset cum Turcis bellum geri Friderico in regno suo manente, et ad hanc expeditionem operam suam ultro pollicente, armatis Massiliae ad duodecim turritis nauibus eas Venetis auxilio misit. Quibus Veneti classi suae adiunctis Lesbum insulam inuasere,
536. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 164 | Paragraph | SubSect | Section]
Gallus rex, simul gloria Hispanorum stimulatus, quam illi Cephalenis subactis sibi adiecerant, simul ut, prae se ferendo Turcis se iam hostem esse, spargeretur in uulgus se iccirco regnum Friderico ereptum ire, quo ex propinquo commodius in Turcas arma mouerent, quasi non posset cum Turcis bellum geri Friderico in regno suo manente, et ad hanc expeditionem operam suam ultro pollicente, armatis Massiliae ad duodecim turritis nauibus eas Venetis auxilio misit. Quibus Veneti classi suae adiunctis Lesbum insulam inuasere, ubi cum
537. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 164 | Paragraph | SubSect | Section]
manente, et ad hanc expeditionem operam suam ultro pollicente, armatis Massiliae ad duodecim turritis nauibus eas Venetis auxilio misit. Quibus Veneti classi suae adiunctis Lesbum insulam inuasere, ubi cum Galli Mytilenem urbem aliquandiu oppugnassent, Turcis eam acriter defendentibus, re infecta inde abscessere, obiecta Venetis, ut est Gallorum natio ualde suspicax, proditione, eo quod quingenti Turcae e proximo continente lembis clam aduecti, per armatam Vasconum custodiam, Mytilenem irruperant, Venetis per id maxime tempus cum quadraginta
538. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 164 | Paragraph | SubSect | Section]
classi suae adiunctis Lesbum insulam inuasere, ubi cum Galli Mytilenem urbem aliquandiu oppugnassent, Turcis eam acriter defendentibus, re infecta inde abscessere, obiecta Venetis, ut est Gallorum natio ualde suspicax, proditione, eo quod quingenti Turcae e proximo continente lembis clam aduecti, per armatam Vasconum custodiam, Mytilenem irruperant, Venetis per id maxime tempus cum quadraginta longarum nauium classe oram Asiae custodientibus, ne quod subsidium obsessis inde transportari posset.
539. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 165 | Paragraph | Section]
ne quod subsidium obsessis inde transportari posset.
Lodouici Tuberonis Dalmatae abbatis
Commentariorum de temporibus suis
liber octauus
540. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 165 | Paragraph | Section]
Tuberonis Dalmatae abbatis
Commentariorum de temporibus suis
liber octauus
541. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 165 | Paragraph | Section]
sed et mari hosti per se impares esse, aerarium continuis tot annorum bellis pene exhaustum, in Italia nihil amici, uerum omnia aduersa atque hostilia, Gallorum regis societatem ob animum non satis amicum specie amplam quam re utilem esse, ad tentandam spem pacis sese conferunt. At ubi Turcam a pace quidem haud abhorrentem, uerum non satis aequas pacis conditiones ferentem uident ― omnia enim maritima Graeciae atque Illyrici loca postulabat ― uariis diu ac saepe consiliis agitatis tandem ad Hungarorum opem implorandam, utpote (quos timeri a Turcis fama haud falsa
542. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 165 | Paragraph | Section]
conferunt. At ubi Turcam a pace quidem haud abhorrentem, uerum non satis aequas pacis conditiones ferentem uident ― omnia enim maritima Graeciae atque Illyrici loca postulabat ― uariis diu ac saepe consiliis agitatis tandem ad Hungarorum opem implorandam, utpote (quos timeri a Turcis fama haud falsa plane erat) necessario confugiunt, non tam eorum amicitia fraeti quam existimantes illos, si quis stipendium offerret, haud difficulter arma in Turcas sumpturos, quum alioqui his et per se essent infensi, et Christiano nomini deditissimi. Misso igitur ad Vuladislauum,
543. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 165 | Paragraph | Section]
Illyrici loca postulabat ― uariis diu ac saepe consiliis agitatis tandem ad Hungarorum opem implorandam, utpote (quos timeri a Turcis fama haud falsa plane erat) necessario confugiunt, non tam eorum amicitia fraeti quam existimantes illos, si quis stipendium offerret, haud difficulter arma in Turcas sumpturos, quum alioqui his et per se essent infensi, et Christiano nomini deditissimi. Misso igitur ad Vuladislauum, cui Hungari ob segnitiem uaccae nomen indiderant, oratore Sebastiano Iustiniano, oratione quam maxime miserabili (ipsi etenim eam aeditam uidimus) detegendo clades
544. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 165 | Paragraph | Section]
Sed quum rex ex oratione et postulatis Veneti oratoris ad concilium principum retulisset, nemini fere praeter Thomam, Strigoniensium pontificem et Romanae Ecclesiae cardinalem, uisi sunt Veneti armis defendendi. Quod enim meritum in se Venetorum esse pro se quisque dicebat, ut pro illis aduersus Turcas arma sumant? Contra satis sese scire Venetos Hungarico regno ualde esse iniurios, quippe qui maritimae Dalmatiae quasdam urbeis, iuris procul dubio regni Hungarici, post mortem Ludouici regis nefarie occupatas tenerent; reddant igitur prius, quae
545. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 166 | Paragraph | Section]
pecuniae, cuius esset auidissimus, facturum. Itaque Venetus promissis (sic enim domi mandatum erat) in singulos annos centum millibus nummum aureorum Hungaris pendendis, donec bellum esset Venetis cum Turca, ubi autem debellatum esset, paxue cum hoste aequis conditionibus composita, triginta solum millia nummum Veneti perpenderent, cum Vuladislauo foedus icit, non quidem ut bellum totis regni uiribus cum Turcis
546. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 166 | Paragraph | Section]
Turca, ubi autem debellatum esset, paxue cum hoste aequis conditionibus composita, triginta solum millia nummum Veneti perpenderent, cum Vuladislauo foedus icit, non quidem ut bellum totis regni uiribus cum Turcis gereretur, sed potius ut umbra Hungarici auxilii Veneti tegerentur. Tanta nimirum erat et apud Turcas Hungaricae uirtutis opinio, et Venetis in ea gente spes reposita, tametsi Veneti, dum a Turcis bello urgentur, saepius conquesti sint Hungaros magis spem auxilii ostendere
547. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 166 | Paragraph | Section]
triginta solum millia nummum Veneti perpenderent, cum Vuladislauo foedus icit, non quidem ut bellum totis regni uiribus cum Turcis gereretur, sed potius ut umbra Hungarici auxilii Veneti tegerentur. Tanta nimirum erat et apud Turcas Hungaricae uirtutis opinio, et Venetis in ea gente spes reposita, tametsi Veneti, dum a Turcis bello urgentur, saepius conquesti sint Hungaros magis spem auxilii ostendere quam re socios iuuare. Qua quidem in re Venetos imprudenter conquestos esse arbitror: neque
548. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 166 | Paragraph | Section]
non quidem ut bellum totis regni uiribus cum Turcis gereretur, sed potius ut umbra Hungarici auxilii Veneti tegerentur. Tanta nimirum erat et apud Turcas Hungaricae uirtutis opinio, et Venetis in ea gente spes reposita, tametsi Veneti, dum a Turcis bello urgentur, saepius conquesti sint Hungaros magis spem auxilii ostendere quam re socios iuuare. Qua quidem in re Venetos imprudenter conquestos esse arbitror: neque enim Veneti suo duntaxat aerario totas Hungarorum uires, quas id bellum postulabat, conducere
549. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 166 | Paragraph | Section]
magis spem auxilii ostendere quam re socios iuuare. Qua quidem in re Venetos imprudenter conquestos esse arbitror: neque enim Veneti suo duntaxat aerario totas Hungarorum uires, quas id bellum postulabat, conducere poterant, nec rursus Hungari centum millium aureorum precio Turcarum arma in se auertere seque pro alienis uastandis obicere censebant. Turcae enim sicut ad pugnam collatis signis ineundam statarii militis inopia parum idonei sunt, ita depopulandis hostium agris eximia equorum pernicitate
550. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 166 | Paragraph | Section]
Venetos imprudenter conquestos esse arbitror: neque enim
Veneti suo duntaxat aerario totas Hungarorum uires, quas id bellum postulabat, conducere poterant, nec rursus Hungari centum millium aureorum precio Turcarum arma
in se auertere seque pro alienis uastandis obicere censebant. Turcae enim sicut ad pugnam collatis signis ineundam statarii militis inopia parum idonei sunt,
ita depopulandis hostium agris eximia equorum pernicitate aptissimi.
inopia parum idonei sunt,
ita depopulandis hostium agris eximia equorum pernicitate aptissimi.
hostium agris eximia equorum pernicitate aptissimi.
classis Turcaica interea Methonem petit; Baiazethes Peloponnesum ingreditur.
551. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 166 |
Paragraph |
SubSect | Section]
552. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 166 |
Paragraph |
SubSect | Section]
553. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 166 |
Paragraph |
SubSect | Section]
554. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 166 | Paragraph | SubSect | Section]
― is erat ex regiis purpuratis haud postremus ― classe utraque ei attributa, omnibusque rebus, quae ad nauale bellum usui essent instructa, Methonem petere iubet, satis gnarus se terreri tantum suisque artibus ab Hungaro peti. Non enim illum fugiebat eam mercedem, qua Veneti, ut Turcas bello Hungarico aliqua ex parte occuparent, cum Hungaris pacti erant, ad equos eorum calciandos, nedum ad iustum exercitum conducendum uix sufficere. Ferunt autem hanc classem trecentarum nauium numerum explesse, praeter illas naues, quae ad Aulonem constructae in Aoum flumen,
555. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 167 | Paragraph | SubSect | Section]
rapido amnis cursu arenis, simul et marinis fluctibus ad ostium actis arenaeque effluenti occurentibus os amnis exaggeretur, nec fit nauibus peruium, nisi quum unda ad summas excreuit ripas. Ad haec accedebat Turcis ad Aulonem alia quoque haud minor his difficultas, quae eos quominus e flumine exirent, seque cum suis coniungerent prohibebat, propterea quod Veneti, ut est ea gens ad occurendum consiliis hostium solers, obiectis sex partim onerariis, partim longis nauibus ostio
556. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 167 | Paragraph | SubSect | Section]
quae eos quominus e flumine exirent, seque cum suis coniungerent prohibebat, propterea quod Veneti, ut est ea gens ad occurendum consiliis hostium solers, obiectis sex partim onerariis, partim longis nauibus ostio amnis eo facilius Turcas exitu arcebant, quod non nisi singulae naues propter fluuialis aluei angustias, et hae ne remis quidem instructae, nedum armatae fluuio educi in altum poterant, uel si is, ut per hyemem fieri solet, largissimis intumuisset imbribus. Valde autem Turcae timebant, utpote qui fortunae nihil
557. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 167 | Paragraph | SubSect | Section]
amnis eo facilius Turcas exitu arcebant, quod non nisi singulae naues propter fluuialis aluei angustias, et hae ne remis quidem instructae, nedum armatae fluuio educi in altum poterant, uel si is, ut per hyemem fieri solet, largissimis intumuisset imbribus. Valde autem Turcae timebant, utpote qui fortunae nihil committunt, ne, ut quaeque nauis euecta esset, antequam se ad pugnam instruere posset ab hostibus, qui praesto erant, interciperetur. Porro nullum ex aequo certamen fore uidebatur, nisi prius aliquot una constitutae naues
558. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 167 | Paragraph | SubSect | Section]
inde per Locros, Ozolas cognomine, ac Phocidem caeterasque Graeciae regiones Isthmo appositas iter agens Peloponnesum ingressus est. Atque quo suspitionem ab oppugnanda Methone auerteret, hostemque securiorem redderet ― Turcae enim in hoste nihil contemnunt ― leuorsum aliquot stadiis Argiuum uersus agrum flectens rumorem de industria uulgat se Naupliam iturum oppugnatum, quam quidem urbem inter Argiuum et Troezenium agrum esse, situque loci ac operibus munitissimam atque iccirco oppugnanti haud promptam supra
559. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 167 | Paragraph | SubSect | Section]
abundat, equis insuper alendis
propter pabuli copiam peropportuna. Hic igitur aliquot moratus diebus et ipse uenationi
atque aucupio dedit operam, nec caeteris principum uenari feras prohibuit, quoad et
luna inchoaretur, quod quidem incipiendis rebus auspicatissimum Turcae credunt, et
classem suam Peloponnesum iam attigisse nuntiaretur.
560. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 167 | Paragraph | SubSect | Section]
dedit operam, nec caeteris principum uenari feras prohibuit, quoad et
luna inchoaretur, quod quidem incipiendis rebus auspicatissimum Turcae credunt, et
classem suam Peloponnesum iam attigisse nuntiaretur.
561. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 167 | Paragraph | SubSect | Section]
auspicatissimum Turcae credunt, et
classem suam Peloponnesum iam attigisse nuntiaretur.
562. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 168 | Paragraph | SubSect | Section]
563. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 168 | Paragraph | SubSect | Section]
receperat, secundum nactus uentum postremas hostium naueis insecutus est, quo ex occasione tormentis ac missilibus hosteis eminus urgeret, ostenderetque Venetos tot naues haud frustra comparasse, nec, ut Turcae exprobrabant, omnino hostilem formidare conspectum. Turcae, dum puppeis acrior fauonius, qui quidem a meridie per aestatem oritur, impellebat, Venetos missilibus tantum lacessentes, nec sese pugnae per metum committentes contemnere eorumque ignauiam irridere, nec coeptum intermittere cursum. Vbi uero lenior uentus flare ― is enim sub
564. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 168 | Paragraph | SubSect | Section]
languescere solet ― uelaque mox flaccescere coeperunt, subductis uelis proras in hostem conuertunt. Veneti metu pugnandi ingenito, quamquam ipsi non formidine, sed consilio se certamen subterfugere prędicant, confestim altum petunt. Turcae eos paruo spatio insecuti duas ex hostium uectoriis nauibus, quas a Venetis grossas uocari triremes ante dictum est, aut per classicorum temeritatem ultro restitantes, aut quia mole sua tardiores longarum nauium cursum remis aequare nequissent, adepti sunt, expugnatasque haud parua
565. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 168 | Paragraph | SubSect | Section]
utroque nauis latere remis, quo remige quoque cum classiariis militibus rem gererent, adeo pertinaciter desperata salute decertarunt, ut non nisi paucissimi uiui, et hi quidem uulneribus pene confecti in hostium deuenerint potestatem. Igitur Iacobus nihil non regiae fortunae simulque Turcarum uirtuti patere ratus, securus propter Peloponnesiacum litus Methonem uersus nauigabat. Iamque Cyparissiam attingens oram ad ostium Alphaei fluminis
566. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 168 | Paragraph | SubSect | Section]
rex studio suam e proximo uisendi classem cum parte equitum uenit, atque ubi e iugis Cyparissio incumbentibus litori naues omnes cursum tenentes, nec incolumes modo, sed etiam aliqua ex parte uictrices prospexit, ex equo, ut ferunt, disiliit, atque posteaquam prostratus humi (eo ritu Turcae Deum uenerantur) terram osculo magna spectantium admiratione contigit, ita, ut erat in genua submissus, oculis in coelum sublatis, Grates tibi, inquit, summe Deus, ago, quod me mari quoque, quod quidem uix sperare audebam, hostibus meis prętuleris.
567. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 169 | Paragraph | SubSect | Section]
maris possessionem sibi nefarie uendicant, ut tamen animus meus,
nil per insolentiam secundis inflatus rebus, tibi qui ritu solis obscura illustras, lucidis uero
ac per se fulgentibus splendorem adimis, omnia accepta referat.
568. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 169 | Paragraph | SubSect | Section]
tutum. Ex alio quoque latere, qua urbs continenti adhaeret, suburbium est muris ac turribus, fossaque haud
angusta itemque duplici, nisi qua mari praeceps imminet, cinctum. Ab ipsa urbe fossae
tantum interuallo dirimitur: nam ligneo ponte ex suburbio transitus in urbem patet.
Turca itaque ratus, ut erat, Methonem haud idoneam expugnationi fore, nisi prius
suburbium in potestatem redigeretur, omnem
569. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 169 | Paragraph | SubSect | Section]
est, solo aequauit, fossasque celeriter compleuit, mox nullo ferme repugnante suburbium coepit, ab ipsis incolis retinendi desperatione prius magna ex parte concrematum. Ciues, itemque milites, qui in praesidio loci fuerant, intra oppidi muros sese recipiunt. Non desunt Turcae rebus prospere cedentibus. Itaque turres aedesque suburbii, partim adhuc integras, partim semirutas, terra iumentorum excrementis commixta complent, eo consilio ne machinis ex oppido emissis prorui possent. His pro munimento aduersus hostilia tormenta usi
570. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 170 | Paragraph | SubSect | Section]
reportaturos, et egregie uidelicet in
oppidum irruptionis per oppositas hostilium nauium stationes, et eius defensionis, quam
quidem praesentis simul et potentissimi regis oppugnatio nobiliorem erat factura.
571. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 170 | Paragraph | SubSect | Section]
irruptionis per oppositas hostilium nauium stationes, et eius defensionis, quam
quidem praesentis simul et potentissimi regis oppugnatio nobiliorem erat factura.
572. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 170 | Paragraph | SubSect | Section]
aegrotum, ita consilia uel optime excogitata quandoque destituat euentus. Satis enim creditur hoc subsidium oppido exitium intulisse, dum oppidani stationibus temere relictis, ad portum, quo maxime tumultuabatur, accurrunt, credentes ab ea parte hostem in urbem una cum suis irrupisse. Turcae, qui praesertim terra Methonem oppugnabant, ubi animaduertunt Christianas naues oppidanis subsidio uenisse suosque inde, ni totis uiribus adnitantur, elusum iri conatus, adeo ira atque indignatione accensi sunt, ut iniussi omnes pariter, quatenus loci angustiae
573. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 171 | Paragraph | SubSect | Section]
quassati prociderant, succederent. Rex hanc animorum incitationem haud reprimendam ratus e tabernaculo propere egreditur, signumque pugnae dari iubet, adit per se milites, testis et spectator cuiusque uirtutis ac ignauiae futurus. Porro Turcarum animos, quum praelium ineunt, regis praesentia periculi immemores facit, quia praeterquam quod Turcae suos a Christianis in pugna caesos felices apud inferos fore arbitrantur, ingentia fortes uiros praemia manent.
574. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 171 | Paragraph | SubSect | Section]
testis et spectator cuiusque uirtutis ac ignauiae futurus. Porro Turcarum animos, quum praelium ineunt, regis praesentia periculi immemores facit, quia praeterquam quod Turcae suos a Christianis in pugna caesos felices apud inferos fore arbitrantur, ingentia fortes uiros praemia manent. Hortatur eos ad operam sibi strenue nauandam magna proposita mercede, his pecuniam pollicetur, aliis agros, quibusdam praefecturas offert, nulli demum humilitatem suam
575. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 171 | Paragraph | SubSect | Section]
gradum obfuturam affirmat; segnes contra asperis increpat uerbis, mortemque timidis minatur. Succedunt ergo ad murorum ruinas, strenui pariter et ignaui, illi praemio ac gloria illecti, hi metu coacti. Caeterum nec a mari oppidanis quies ulla dabatur. Iacobus enim, classis Turcaicae praefectus, quum suopte impulsus in Christianos odio, tum ut uanas hostiles faceret suppetias, utpote quae culpa sua in oppidum importatae uidebantur, cum parte nauium ad muros, qua occidentem spectant, accessit, scalasque applicare frustra conatur, simul nauium, quae
576. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 171 | Paragraph | SubSect | Section]
foret. Sed quia Iacobus metu poenae obstinauerat animo immissi in oppidum auxilii negligentiam egregio aliquo facinore compensare, quo specie saltem oppugnationis inde ostensa uires oppidanorum distraheret, iubet suos per rupes urbi appositas ascensu tentato muros adoriri, uirtutis, cuius mentione Turcae admodum excitantur, praemiorumque, quae a rege pro nauata opera essent accepturi, identidem admonendo. Hosteis insuper, ut erat stolida et procaci lingua, quod sane uitium plaerisque nouis inest hominibus ― erat enim ex humili ordine ad eum gradum promotus - uerbis obterit:
577. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 172 | Paragraph | SubSect | Section]
magna ex parte dirutis submoti, in media urbe consilii inopes, stupentibus similes, ita tamen armis instructi consistunt, ut ni animus, cui coecus timor uim omnem penitus extinxerat, ad repugnandum defuisset, procul dubio facta ualida impressione eiecissent hostem ex urbe, propterea quod Turcae occupatis insperato muris fraudem ueriti haud quaquam eodem impetu, quo muros coeperant, in aequum ad hosteis decurrerunt, uerum mox animaduerso Christianorum pauore ad caedem uersi nullum trucidandi modum adhibuere, armatis passim inermibusque, qui obuiam fuere, interfectis. Quos forma
578. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 172 | Paragraph | SubSect | Section]
alioqui minime sanguinarius natura et mancipiorum cupidus, ad se pertractos in conspectu suo pene inuitus interfici iussit, quo, ut quidam existimant, caeteros Christianos eo terrore segniores in repugnando redderet. Tametsi sunt, qui credant Turcas id manibus ciuium in praelio caesorum tribuere solere, atque eo ritu uita functis parentare. Caeterum siue ad terrorem hostibus incutiendum, siue perinde ac sacro quodam, quod quidem uerius sacrilegium appellandum est, illa immanitate Turcae utantur, procul tamen a uiris
579. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 172 | Paragraph | SubSect | Section]
redderet. Tametsi sunt, qui credant Turcas id manibus ciuium in praelio caesorum tribuere solere, atque eo ritu uita functis parentare. Caeterum siue ad terrorem hostibus incutiendum, siue perinde ac sacro quodam, quod quidem uerius sacrilegium appellandum est, illa immanitate Turcae utantur, procul tamen a uiris fortibus, ubi praelio defuncti sunt, huiusmodi crudelitas abesse debet. Nam quemadmodum armatum hostem in praelio occidere decorum est, ita uictos excarnificari feritatis omnem immanitatem excedentis. Sed nec ualde miror Bazethem, patriis sacris
580. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 173 | Paragraph | SubSect | Section]
adhibito interprete per se interogasset, cur in defendenda urbe pertinacior extitisset, respondenti sui muneris non minus fuisse urbem fidei commissam tutari quam regii eam oppugnare, uestis e regio deprompta uestiario, quod quidem apud barbaros regis gratiam testatur, dono data est. Adeo Turcae uirtutem etiam in hoste admirantur. Vnde liberos quoque huius praetoris conquisitos atque in regiam adductos cubiculariis suis adiunxit. Qua profecto comitate, credunt Turcae, Bazethem ostendere uoluisse se non hostium perniciem, sed
581. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 173 | Paragraph | SubSect | Section]
e regio deprompta uestiario, quod quidem apud barbaros regis gratiam testatur, dono data est. Adeo Turcae uirtutem etiam in hoste admirantur. Vnde liberos quoque huius praetoris conquisitos atque in regiam adductos cubiculariis suis adiunxit. Qua profecto comitate, credunt Turcae, Bazethem ostendere uoluisse se non hostium perniciem, sed seruitutem quaerere, rem sane uictis, ut ipsi arbitrantur, non omnino miseram, quum pręsertim illi cum mancipiis suis aequo prope iure uiuant, nullis fere delitiis domini a seruis secreti, utpote
582. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 173 | Paragraph | SubSect | Section]
cum mancipiis suis aequo prope iure uiuant, nullis fere delitiis domini a seruis secreti, utpote cum
quibus etiam connubii iunguntur neccessitudine, quosque interdum indole eorum capti
pari iure cum liberis rerum suarum haeredes instituunt.
583. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 173 | Paragraph | SubSect | Section]
duces, qui pone secuti erant seque deduxerant, ad coenam inuitat. Vbi quum quidam uictoriam eius diei uerbis per assentationem, ut fit, extollerent, rex affirmauit multo melius quam sperarat rem Dei munere contigisse. Etenim , inquit, hosteis putaui aereos, plumbeos inueni . Nempe Turcam Methone ui capta Venetorum contemptus perinde incesserat, ac si uictoriam non magna ex parte casus, sed uirtus omnino sibi uendicare posset. Quae quidem uerba literis quoque, quibus huius expeditionis successum quibusdam amicis scripsit, inseri iussit, usus sane solutiore quam eius
584. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 173 | Paragraph | SubSect | Section]
quibusdam amicis scripsit, inseri iussit, usus sane solutiore quam eius mos erat dicacitate, parum etiam aduertens, nisi scribae imprudentia id factum sit, minus gloriosam esse ex imbelli hoste uictoriam. Postero die militibus naualibusque sociis conuocatis primum Deo immortali, Turcaico ritu, quamquam qui trinum Deum esse non credat, nescio quid aliud quam Deum colit, gratias egit, quod se urbis eo ipso die, quo ei subsidium importatum esset, compotem fecisset, deinde militum uirtute collaudata,
585. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 174 | Paragraph | SubSect | Section]
colit, gratias egit, quod se urbis eo ipso die, quo ei subsidium importatum esset,
compotem fecisset, deinde militum uirtute collaudata,
pręmiisque ex cuiusque merito
ornata, quatuor prouinciarum praefectos, quos Turcae
586. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 174 | Paragraph | SubSect | Section]
quum deprecante Achimathe Cossicio (is erat regi carus in paucis), tum ne praesentem militum laetitiam minueret commilitonum nece, supplicium his quidem distulit, sed crimine non exemit. In eorum locum totidem ex gregariis militibus, qui primi murum ascenderant, suffecti: adeo apud Turcas uirtus uel infimae fortunae uiris gloriam ac decus conciliat. Methonis expugnatio Coronem quoque, duodecim millibus passuum inde distantem, cum quibusdam ignobilibus castellis, uoluntaria traxit ad Turcam deditione. Coronaeis praeter
587. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 174 | Paragraph | SubSect | Section]
murum ascenderant, suffecti: adeo apud Turcas uirtus uel infimae fortunae uiris gloriam ac decus conciliat. Methonis expugnatio Coronem quoque, duodecim millibus passuum inde distantem, cum quibusdam ignobilibus castellis, uoluntaria traxit ad Turcam deditione. Coronaeis praeter libertatem, si quid tamen ea amissa reliqui sit mortalibus, nihil ereptum. His rebus in Peloponneso gestis Bazethes, classe Hellespontum repetere iussa, ut ibi quassatae reficerentur naues, cum omnibus
588. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 174 | Paragraph | SubSect | Section]
reliquit, Istmo digressus Serras uersus (urbs est Macedoniae) profectus est, inde Hadrianopolim petit; prius tamen quam Peloponneso excederet, Naupliensibus ad uoluntariam deditionem nequicquam tentatis, propterea quod hi neque recenti Methonis clade, cuius Turcae praetore Methonensi cum quibusdam captiuis ad murum in conspectu productis eos admonuerant, neque insueta Turcis singularique in Coroneos humanitate compelli ad defectionem potuerunt. Vi autem urbem aggredi haudquaquam uisum est, quum ne, si incoepta minus successissent,
589. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 174 | Paragraph | SubSect | Section]
petit; prius tamen quam Peloponneso excederet, Naupliensibus ad uoluntariam deditionem nequicquam tentatis, propterea quod hi neque recenti Methonis clade, cuius Turcae praetore Methonensi cum quibusdam captiuis ad murum in conspectu productis eos admonuerant, neque insueta Turcis singularique in Coroneos humanitate compelli ad defectionem potuerunt. Vi autem urbem aggredi haudquaquam uisum est, quum ne, si incoepta minus successissent, notae aliquid praesenti inureretur uictoriae, tum ne nimia Venetos oppugnandi auiditate reliquos in se Christianos
590. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 174 | Paragraph | SubSect | Section]
uisum est, quum ne, si incoepta minus successissent, notae aliquid praesenti inureretur uictoriae, tum ne nimia Venetos oppugnandi auiditate reliquos in se Christianos concitaret, cogeretque hostes inuidia inter se dissidentes metu communis periculi una coire. Porro Turcae haud alia magis re quam Christianorum regum fraeti discordia nos oppugnant, quod plane quum ex multis aliis rebus, tum ex illorum precationibus, queis ter interdiu utuntur, facile apparet. Etenim dum diuinam rem agunt, ut ex gnaris Turcaicae linguae accaepi, hoc
591. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 174 | Paragraph | SubSect | Section]
periculi una
coire.
Porro Turcae haud alia magis re quam Christianorum regum fraeti discordia nos
oppugnant, quod plane quum ex multis aliis rebus, tum ex illorum precationibus, queis
ter interdiu utuntur, facile apparet. Etenim dum diuinam rem agunt, ut ex gnaris
Turcaicae linguae accaepi, hoc maxime Christianis, quos ipsi sua uoce
592. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 175 | Paragraph | SubSect | Section]
efferri, ita minimo e contrario detrimento uehementer angi solent, amissa Methone ingens moeror incessit; simul his cura iniecta, ne hostis eo magis se contemneret, quod a caeteris Christianis nullis omnino auxiliis subleuarentur. Itaque Venetus ad classem imperator, quo Turcis ostenderet Venetos neque aduersis rebus infringi, et per sese absque ullo etiam externo auxilio posse hosteis bello urgere, cum decem longis nauibus Ambracii sinus fauces de improuiso irrupit. Vbi quum tresdecim tantum hostiles triremes armis hominibusque uacuas litori alligatas
593. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 175 | Paragraph | SubSect | Section]
tantum hostiles triremes armis hominibusque uacuas litori alligatas nactus esset, eas omnes abduxit, iniecto igni in tabernas litori appositas, quae quidem armis, aere, ferro, linteis, funibus canapinis, et nauali alia materia ad naueis edificandas simulque instruendas erant refertae. Turcae, trepidis suorum nuntiis ex proximis locis exciti, ad litora, qua maxime flamma fundebatur, accurrunt, simul ut incendium restinguerent, simul ut abreptas naueis, si possent, hosti eriperent. Itaque in ducentos circiter Christianos, qui aut praeda occupati nondum naueis repetierant, aut
594. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 175 | Paragraph | SubSect | Section]
Vbi quum ad sexcentos ex classiariis, duce his minime idoneo dato senatorii ordinis uiro, exposuisset, partimque pedestri itinere Aulonem ire, partim lembis ac maioribus onerariorum nauium scaphis impositos fluuium ingredi, ignemque in Turcaicas naueis, quae plurimae in amnem deductae erant, coniici iussisset, ab hoste in insidiis latente excępti sunt, atque ad unum omnes fere aut caesi, aut capti, praeter paucos unius scaphae nauales socios, qui notitia fluuialis aluei, simulque audacia repugnandi hostibus ripas fluuii
595. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 175 | Paragraph | SubSect | Section]
unum omnes fere aut caesi, aut capti, praeter paucos unius scaphae nauales socios, qui notitia fluuialis aluei, simulque audacia repugnandi hostibus ripas fluuii obsidentibus magna cum laude effugerunt. Nam huius hostis manus tunc effugisse apud Venetos decus maximum erat, utpote quos Turcae praedam uerius quam hostem existimabant. Reliqui primo Turcarum irruentium aspectu conterriti arma proicientes, seseque supplices dedentes ueluti pecora ab immani hoste trucidati sunt. Dux tamen cum scriba et duobus patriciis
596. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 175 | Paragraph | SubSect | Section]
nauales socios, qui notitia fluuialis aluei, simulque audacia repugnandi hostibus ripas fluuii obsidentibus magna cum laude effugerunt. Nam huius hostis manus tunc effugisse apud Venetos decus maximum erat, utpote quos Turcae praedam uerius quam hostem existimabant. Reliqui primo Turcarum irruentium aspectu conterriti arma proicientes, seseque supplices dedentes ueluti pecora ab immani hoste trucidati sunt. Dux tamen cum scriba et duobus patriciis paucisque honestis uiris ab Aulonis praefecto
597. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 176 | Paragraph | SubSect | Section]
Dux tamen cum scriba et duobus patriciis paucisque honestis uiris ab Aulonis praefecto Mustapha Iurisio uinctus ad regem est missus, quo ex talium uirorum captiuitate praefecti uictoria apud regem esset illustrior. Multum enim Turcae natiuae feritatis interdum obliti gloriae tribuere solent. Per idem fere tempus trecenti circiter Dalmatae Hungaricae ditionis equites, adiunctis sibi totidem Albanesiis, Venetorum mercenariis equitibus, quum ipsorum Venetorum instinctu, tum spe praedae, neglecta induciarum
598. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 176 | Paragraph | SubSect | Section]
tribuere solent. Per idem fere tempus trecenti circiter Dalmatae Hungaricae ditionis equites, adiunctis sibi totidem Albanesiis, Venetorum mercenariis equitibus, quum ipsorum Venetorum instinctu, tum spe praedae, neglecta induciarum fide ― erant enim inter Hungaros et Turcas id temporis induciae ― proximos Turcarum fines circa Naronem amnem adorti sunt. Qui quidem dum ingentem pecorum hominumque praedam securi hostium abducunt, ab agrestibus, quorum uis magna dolore amissarum rerum e proximis
599. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 176 | Paragraph | SubSect | Section]
fere tempus trecenti circiter Dalmatae Hungaricae ditionis equites, adiunctis sibi totidem Albanesiis, Venetorum mercenariis equitibus, quum ipsorum Venetorum instinctu, tum spe praedae, neglecta induciarum fide ― erant enim inter Hungaros et Turcas id temporis induciae ― proximos Turcarum fines circa Naronem amnem adorti sunt. Qui quidem dum ingentem pecorum hominumque praedam securi hostium abducunt, ab agrestibus, quorum uis magna dolore amissarum rerum e proximis locis in praedones excita fuerat,
600. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 176 | Paragraph | SubSect | Section]
circa Naronem amnem adorti sunt. Qui quidem dum ingentem pecorum hominumque praedam securi hostium abducunt, ab agrestibus, quorum uis magna dolore amissarum rerum e proximis locis in praedones excita fuerat, admixtis paucis Turcis equitibus, haud parua ex parte in locis iniquis circumuenti sunt, partimque caesi, partim uiui capti sunt. In quibus quindecim ferme insignes nobilitate Dalmatae equites cum ducentis obscurioribus uiris desiderati sunt, meritasque dedisse poenas uisi, quum negligentia ac securitate
601. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 176 | Paragraph | SubSect | Section]
Dalmatae equites cum ducentis obscurioribus uiris desiderati
sunt, meritasque dedisse poenas uisi, quum negligentia ac securitate sua in hostico, tum
induciarum fide uiolata.
602. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 176 | Paragraph | SubSect | Section]
603. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 176 | Paragraph | SubSect | Section]
cladis in ea parte Dalmatiae, quae ad occidentem solem uergit, Venetorum mercenarius miles accaepit, tantundem fere ad Lyssum oppidum hosti duce Alexandro Albanesio redditum est. Est autem Lyssum oppidum aliquot ante annis Turcarum metu, qui illas accolunt regiones, a continenti atque antiquis sedibus in insulam, quam mare litori obiectum et Drinon amnis duobus ostiis in salum
604. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 176 | Paragraph | SubSect | Section]
sedibus in insulam, quam mare litori obiectum et Drinon amnis duobus ostiis in salum effluens efficit, ab ipsis ciuibus nequicquam plane traductum. Nam Scodra a Turcis de Venetis capta Lyssum quoque barbarorum iugum haudquaquam effugit, quanquam ante bellum, quod nunc Turcae cum Venetis gerunt, tributarium magis barbaris quam in eorum erat ditione.
605. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 176 | Paragraph | SubSect | Section]
salum effluens efficit, ab ipsis ciuibus nequicquam plane traductum. Nam Scodra a Turcis de Venetis capta Lyssum quoque barbarorum iugum haudquaquam effugit, quanquam ante bellum, quod nunc Turcae cum Venetis gerunt, tributarium magis barbaris quam in eorum erat ditione. Hoc autem bello exorto eius oppidi ciues Turcarum auersati tyrannidem sese Venetis tradiderunt, quum Christianorum classe ac maritimis auxiliis
606. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 176 | Paragraph | SubSect | Section]
iugum haudquaquam effugit, quanquam ante bellum, quod nunc Turcae cum Venetis gerunt, tributarium magis barbaris quam in eorum erat ditione. Hoc autem bello exorto eius oppidi ciues Turcarum auersati tyrannidem sese Venetis tradiderunt, quum Christianorum classe ac maritimis auxiliis fraeti, tum insita Albanesiis temeritate atque in Turcas odio. Porro haec loca licet Illyricae sint regionis, tamen magna ex
607. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 176 | Paragraph | SubSect | Section]
quam in eorum erat ditione. Hoc autem bello exorto eius oppidi ciues Turcarum auersati tyrannidem sese Venetis tradiderunt, quum Christianorum classe ac maritimis auxiliis fraeti, tum insita Albanesiis temeritate atque in Turcas odio. Porro haec loca licet Illyricae sint regionis, tamen magna ex parte ab his, quos uulgo Albanesios uocant, incoluntur. Veneti permunito Lysso praesidioque firmato statuunt a Cathareno atque
608. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 176 | Paragraph | SubSect | Section]
regionis, tamen magna ex parte ab his, quos uulgo Albanesios uocant, incoluntur. Veneti permunito Lysso praesidioque firmato statuunt a Cathareno atque Antibarensi agro, honoratioribus sociis magis consulentes, praedones Turcas eo auertere. His enim maxime ciuitatibus Turcae Scodra excurrentes agrosque uastantes permolesti erant. Itaque quum haec cura intentos Venetorum animos haberet, Albanesios, qui eum tractum incolebant, Lyssi defectione
609. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 176 | Paragraph | SubSect | Section]
uocant, incoluntur. Veneti permunito Lysso praesidioque firmato statuunt a Cathareno atque Antibarensi agro, honoratioribus sociis magis consulentes, praedones Turcas eo auertere. His enim maxime ciuitatibus Turcae Scodra excurrentes agrosque uastantes permolesti erant. Itaque quum haec cura intentos Venetorum animos haberet, Albanesios, qui eum tractum incolebant, Lyssi defectione haud parum erectos sibi conciliant. Verum dux rei
610. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 177 | Paragraph | SubSect | Section]
oppidulo eorum uictui a rege
Ferdinando attributo degebat, accersunt, mox cum duabus triremibus Lyssum
deuehunt, quem quidem populares magna exceptum laetitia sibi ducem
constituunt. Hic est eius Alexandri ex filio nepos, quem Turcae patria uoce
611. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 177 | Paragraph | SubSect | Section]
populares magna exceptum laetitia sibi ducem
constituunt. Hic est eius Alexandri ex filio nepos, quem Turcae patria uoce
612. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 177 | Paragraph | SubSect | Section]
filio nepos, quem Turcae patria uoce
613. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 177 | Paragraph | SubSect | Section]
ex suis, fraude uero ac consilio, ut fama obtinuit, Venetorum, dum castellum, quod incolae Croiam dicunt, eorum custodiae aliquando creditum repetit. Albanesii igitur talem ducem nacti tandem non dubitant Turcis hostes propalam fieri, finesque eorum ultro incursare. Qua quidem re motus Pheris Eunuchus, Scodrensis prouinciae praefectus, ad sexigentos equites, ut hostium conatibus obuiam iret, celeriter
614. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 177 | Paragraph | SubSect | Section]
incursare. Qua quidem re motus Pheris Eunuchus, Scodrensis prouinciae praefectus, ad sexigentos equites, ut hostium conatibus obuiam iret, celeriter contrahit, quos inter multi etiam Graeci ritus Christiani Turcaicae ditionis fuere, Pheridem secuti haud quidem uoluntate, sed imperio, ut mox in concursu satis patuit, coacti. Hac manu bifariam diuisa Pheris in agrum Lyssanum contendit: cum altera enim equitum parte cis amnem ipse incessit, alteram Drinonem
615. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 177 | Paragraph | SubSect | Section]
cum altera enim equitum parte cis amnem ipse incessit, alteram Drinonem traicere ac propter ulteriorem eius ripam progredi iussit, ignarus in quam fluminis regionem Albanesii cum Lyssanis tunc essent praedatum egressuri. Itaque Turcae non procul ab oppido occulti, ut ipsi arbitrabantur, in utraque fluminis ripa densis arboribus obsita consederunt, eo consilio ut Christianos aut oppido ex consuetudine praedatum egressos inuaderent, aut his absentibus amnem uado transirent insulamque, in qua oppidum
616. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 177 | Paragraph | SubSect | Section]
consederunt, eo consilio ut Christianos aut oppido ex consuetudine praedatum egressos inuaderent, aut his absentibus amnem uado transirent insulamque, in qua oppidum exędificatum demonstrauimus, uacuam defensoribus una cum oppido occuparent. Oppidani a Christianis, quos cum Turcis hanc in expeditionem profectos diximus, per occultos nuntios edocti quemadmodum Turcarum copiae essent diuisae, quidue insuper hosteis molirentur ― nempe sicut eadem religio hominum animos ualde coniungit, ita plaerisque mortalibus, qui inter se sacris differunt,
617. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 177 | Paragraph | SubSect | Section]
aut his absentibus amnem uado transirent insulamque, in qua oppidum exędificatum demonstrauimus, uacuam defensoribus una cum oppido occuparent. Oppidani a Christianis, quos cum Turcis hanc in expeditionem profectos diximus, per occultos nuntios edocti quemadmodum Turcarum copiae essent diuisae, quidue insuper hosteis molirentur ― nempe sicut eadem religio hominum animos ualde coniungit, ita plaerisque mortalibus, qui inter se sacris differunt, perinde ac inter diuersi generis bruta animalia mutuum solet esse odium ― totas uires suas aduersus
618. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 177 | Paragraph | SubSect | Section]
perinde ac inter diuersi generis bruta animalia mutuum solet esse odium ― totas uires suas aduersus eam hostilis exercitus partem conuertunt, a qua ducem abesse cognouerant. Relictis igitur paucis ad custodiam loci amnem traiciunt, atque ad hostem alacres uadunt. Turcae, ut quibus Albanesiorum ferox ingenium semper formidolosum fuit, conspicati Christianos plures numero quam existimauerant, incerti quid agerent, quieti aliquamdiu stetere, incerta uoluere consilia: metus enim fugam,
619. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 177 | Paragraph | SubSect | Section]
fuit, conspicati Christianos plures numero quam existimauerant, incerti quid agerent, quieti aliquamdiu stetere, incerta uoluere consilia: metus enim fugam, pudor manum conserere suadebat. Albanesii uero rati, ut erat, Turcas metu perculsos, hostilique formidine abutentes eos ex aduerso ingenti clamore sublato inuadunt. Quos quidem quiescentibus auxiliariis Christianis, qui cum ipsis Turcis aduenerant, primo fere congressu in fugam
620. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 178 | Paragraph | SubSect | Section]
conserere suadebat. Albanesii uero rati, ut erat, Turcas metu perculsos, hostilique formidine abutentes eos ex aduerso ingenti clamore sublato inuadunt. Quos quidem quiescentibus auxiliariis Christianis, qui cum ipsis Turcis aduenerant, primo fere congressu in fugam coniectos magna ex parte trucidarunt, equisque atque armis haud paruo reguli emolumento spoliarunt, utpote qui nulla ferme re ad talem expeditionem necessaria instructus Lyssum accesserat. Maior uictoria ex cęde quam
621. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 178 | Paragraph | SubSect | Section]
equisque atque armis haud paruo reguli emolumento spoliarunt, utpote qui nulla ferme re ad talem expeditionem necessaria instructus Lyssum accesserat. Maior uictoria ex cęde quam captiuitate hostium fuit: quinquaginta tantum ex Turcis uiui Lyssum adducti, caeteri partim interfecti, partim fuga elapsi. Pheris cognita suorum aduersa pugna, quos trans Drinonem missos docuimus, necubi forte in hostes non modo uictoria, sed et ingenio feroces incideret, Scodram cum
622. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 179 | Paragraph | SubSect | Section]
supra
demonstrauimus. Et profecto urbes quoque ea lege statuuntur, ut aliquando, aeque ac
caetera mortalium opera, consenescant atque etiam intereant, quamquam urbes ipsas
restitui ac reuiuiscere interdum uidemus.
623. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 179 | Paragraph | SubSect | Section]
intereant, quamquam urbes ipsas
restitui ac reuiuiscere interdum uidemus.
624. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 179 | Paragraph | SubSect | Section]
neruique Venetae rei constabant, per bellum magnopere impediebantur, quae res opes etiam illorum uehementer attriuerat, nec ullis fere Christianorum regum auxiliis, praeterquam solo nomine ac fama Hungaricae magnitudinis adiuuabantur. Ad haec cura Italicarum rerum ipsos a Turcis auertebat. Iam enim Lodouicus Aureliensis Duodecimus, Francorum rex, Italia Circumpadana atque Mediolanensi imperio occupato, diuiserat cum Ferdinando Hispano rege, ut supra diximus, regnum Neapolitanum, eiecto inde Friderico, Alfonsi Secundi fratre. Quos
625. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 180 | Paragraph | SubSect | Section]
imperio occupato, diuiserat cum Ferdinando Hispano rege, ut supra diximus, regnum Neapolitanum, eiecto inde Friderico, Alfonsi Secundi fratre. Quos sane reges uel per se graues accolas, nedum immixtos Italiae rebus intolerandos fore existimabant. Sed nec Turcae, maxime qui honestioris fortunae erant, bellum pace atque ocio mutare recusabant. Videbant enim damno magis quam emolumento illis id bellum esse: nam praeter quam quod nullo stipendio a rege accepto, sed suo ipsorum sumptu ac pecunia ex agrorum, quos precario possident, reditibus
626. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 180 | Paragraph | SubSect | Section]
enim damno magis quam emolumento illis id bellum esse: nam praeter quam quod nullo stipendio a rege accepto, sed suo ipsorum sumptu ac pecunia ex agrorum, quos precario possident, reditibus contracta semper militant, in ea expeditione nihil fere praedae obueniebat, quum nec Venetus terra, nec Turca mari bellator esset. Turcarum autem opes in mancipiis, caeterisque rapinis magna ex parte consistunt. Sed quia Veneti a Turcis contemptui habebantur, pacem per sese petere, ne hostes ea re elati iniquas pacis conditiones ferrent, haudquaquam ausi sunt. Itaque agunt cum Hungaris, ut
627. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 180 | Paragraph | SubSect | Section]
emolumento illis id bellum esse: nam praeter quam quod nullo stipendio a rege accepto, sed suo ipsorum sumptu ac pecunia ex agrorum, quos precario possident, reditibus contracta semper militant, in ea expeditione nihil fere praedae obueniebat, quum nec Venetus terra, nec Turca mari bellator esset. Turcarum autem opes in mancipiis, caeterisque rapinis magna ex parte consistunt. Sed quia Veneti a Turcis contemptui habebantur, pacem per sese petere, ne hostes ea re elati iniquas pacis conditiones ferrent, haudquaquam ausi sunt. Itaque agunt cum Hungaris, ut uulgata noua militum
628. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 180 | Paragraph | SubSect | Section]
sumptu ac pecunia ex agrorum, quos precario possident, reditibus contracta semper militant, in ea expeditione nihil fere praedae obueniebat, quum nec Venetus terra, nec Turca mari bellator esset. Turcarum autem opes in mancipiis, caeterisque rapinis magna ex parte consistunt. Sed quia Veneti a Turcis contemptui habebantur, pacem per sese petere, ne hostes ea re elati iniquas pacis conditiones ferrent, haudquaquam ausi sunt. Itaque agunt cum Hungaris, ut uulgata noua militum conscriptione territarent Turcas, ita tamen re in speciem composita, ut Hungarum
629. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 180 | Paragraph | SubSect | Section]
caeterisque rapinis magna ex parte consistunt. Sed quia Veneti a Turcis contemptui habebantur, pacem per sese petere, ne hostes ea re elati iniquas pacis conditiones ferrent, haudquaquam ausi sunt. Itaque agunt cum Hungaris, ut uulgata noua militum conscriptione territarent Turcas, ita tamen re in speciem composita, ut Hungarum non minus pacis quam belli cupidum esse appareret, eoque modo tentarentur hostes, an ad pacem animos uersos haberent. Quos quum ad quietiora consilia et arma deponenda
630. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 180 | Paragraph | SubSect | Section]
Quos quum ad quietiora consilia et arma deponenda inclinatos animaduertissent, et ipse non suo tantum nomine, sed etiam perinde ac pacificator a Venetis adhibitus, ad pacem his conditionibus componendam Bazethem fere coegit: ut Veneti deducto Leucade praesidio oppidum Turcis redderent, Cephaleniam tamen insulam per bellum captam tenerent; Turca uero item quicquid in continenti de Venetis coepisset, sibi belli iure haberet, atque eo die populandi uexandique Venetos tam terra quam mari finem faceret. Eodem fere tempore accidit
631. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 180 | Paragraph | SubSect | Section]
et ipse non suo tantum nomine, sed etiam perinde ac pacificator a Venetis adhibitus, ad pacem his conditionibus componendam Bazethem fere coegit: ut Veneti deducto Leucade praesidio oppidum Turcis redderent, Cephaleniam tamen insulam per bellum captam tenerent; Turca uero item quicquid in continenti de Venetis coepisset, sibi belli iure haberet, atque eo die populandi uexandique Venetos tam terra quam mari finem faceret. Eodem fere tempore accidit Constantinopoli res mira et rari exempli, atque ob id literis mandanda,
632. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 180 | Paragraph | SubSect | Section]
Eodem fere tempore accidit Constantinopoli res mira et rari exempli, atque ob id
literis mandanda, quaeque maxime argumento esset uerum Dei cultum coelitus
infundi, purgatamque uitiis mentem illustrari ac in diuinitatis cognitionem induci. Turca
quidam ex eo sacerdotum genere, quos Machomethani
633. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 180 | Paragraph | SubSect | Section]
insignis,
non modo a plebe, sed etiam a rege ipso, dum doceret populum, attentissime audiebatur,
omnesque mirum in modum concionibus suis tenebat. Tandem quum in templo leges
Machomethanas de more populo rege praesente interpraetaretur, proiecto per contemptum codice, quem Turcae
634. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 181 | Paragraph | SubSect | Section]
ubi Thalysmanus dixit, extemplo rex, ut erat patriae religioni deditus,
hominem comprehendi, atque in foribus templi crudelissime necari iussit, denuntiauitque rem silentio tegi, graui poena proposita, si quis efferret. Verum id coelari Deus
haud quaquam permisit: nam quidam Turca Illyricae nationis eiusdem gentis Christiano
homini omnia, uti gesta erant, narrauit. Quae quum multorum affirmatione, uera esse
cognouissem, huic hystoriae inserenda censui.
mensis spatium, Hispanis in oppidum maritimum Appuliae, Barletum incolae uocant, haud memorabili praelio compulsis, regnum
Galli occuparunt.
Erat Hispanis dux Consaluus Adigarius, sicut pacis artibus uir insignis, ita omni bellica laude dignissimus, quem supra diximus Cephaleniam de Turcis coepisse. Qui quum
uidisset Italos Francis conciliari, iamque in eorum ditionem totum regnum concessisse,
statuit quoad Galli simul incolarum fauore, simul suis ipsorum uiribus florerent, certamine supersedere,
nec manum cum his
supergressus sit, aut adaequarit. Hunc pater, pecunia, ut alio loco diximus, pontificatum nactus, uix puberem cardinalem designauit, ementitus non ex se genitum esse, sed ex uiro,
cuius uxorem, quod satis constat, ipse adulterauerat. Qui ut magnis sceleribus rudimentum poneret, Gemium, Mehmethis Turcarum regis filium, iussu parentis, ut fama obtinuit, ueneno sustulit, dum una cum Turca quasi obses a patre datus Carolum Octauum,
Francorum regem, regnum Neapolitanum, ut supra demonstrauimus, petentem, inuitus
sequitur.
Ab hac immanitate facinora sua incipiens cum fratris uxore
nactus, uix puberem cardinalem designauit, ementitus non ex se genitum esse, sed ex uiro,
cuius uxorem, quod satis constat, ipse adulterauerat. Qui ut magnis sceleribus rudimentum poneret, Gemium, Mehmethis Turcarum regis filium, iussu parentis, ut fama obtinuit, ueneno sustulit, dum una cum Turca quasi obses a patre datus Carolum Octauum,
Francorum regem, regnum Neapolitanum, ut supra demonstrauimus, petentem, inuitus
sequitur.
Ab hac immanitate facinora sua incipiens cum fratris uxore consuetudinem habuit.
Quae res quum fratri natu maximo, Candiensium duci, querela ipsius,
millibus
hominum, paucissimis ex suis desideratis.
Quo facto uisum est Italis, qui praelio interfuerunt, aciem Venetorum prorsus inermem et sine dextris fuisse, Gallos uero centimanos extitisse; quanquam Bazethes Othomanus, Turcarum rex, audito huius certaminis euentu Gallos fortunatos appellauit, qui opificem hostem ad fugam plane quam ad
pugnam aptiorem habuerint.
Profligato exercitu Veneto princeps Petilianus, cui summa imperii in exercitu permissa erat, cum reliquis copiis in Brixianum agrum
in suas sedes redierunt, dato documento eos, quibus nihil ciuilis roboris est,
imperio potiri, ut alio loco diximus, non posse. Nam nihil aliud est externos milites conducere quam tyrannos ac dominos propria mercede paratos habere.
imperatori Achmetes filius in regno subrogatur; Sophiarum in
Asia seditio.
635. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 181 |
Paragraph |
SubSect | Section]
636. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 186 |
Paragraph |
SubSect | Section]
637. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 186 |
Paragraph |
SubSect | Section]
638. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 198 |
Paragraph |
SubSect | Section]
639. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 208 |
Paragraph |
SubSect | Section]
640. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 208 |
Paragraph |
SubSect | Section]
641. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 208 | Paragraph | SubSect | Section]
intelligens se neque regendo imperio iam parem esse, neque a fine uitae nimium abesse, constituit deposito imperio unum ex liberis in locum suum regem subrogare, quo et populares imperatore regiae stirpis non indigerent, si quis hostium pacem eorum lacesseret, et ne, ubi ipse excessisset, regnum Turcaicum fratrum dissidio ac mutuo conflictu (sunt enim apud Turcas usitata fratrum de regno certamina) primum in multos principatus diuideretur, mox diuisum et ob id debile effectum aut hostili iniuriae expositum esset, aut per se domesticis armis attritum euerteretur. Porro
642. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 208 | Paragraph | SubSect | Section]
uitae nimium abesse, constituit deposito imperio unum ex liberis in locum suum regem subrogare, quo et populares imperatore regiae stirpis non indigerent, si quis hostium pacem eorum lacesseret, et ne, ubi ipse excessisset, regnum Turcaicum fratrum dissidio ac mutuo conflictu (sunt enim apud Turcas usitata fratrum de regno certamina) primum in multos principatus diuideretur, mox diuisum et ob id debile effectum aut hostili iniuriae expositum esset, aut per se domesticis armis attritum euerteretur. Porro erant Bazethi multi utriusque sexus liberi ex uariis
643. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 208 | Paragraph | SubSect | Section]
de regno certamina) primum in multos principatus diuideretur, mox diuisum et ob id debile effectum aut hostili iniuriae expositum esset, aut per se domesticis armis attritum euerteretur. Porro erant Bazethi multi utriusque sexus liberi ex uariis captiuis mulieribus ritu Turcaico suscepti, apud quos sane mos est eodem cultu habere ex ancillis natos, quo et iusto matrimonio susceptos. Ex quibus praeter foeminas quatuor duntaxat mares tunc supererant, caeteris, ut fama est, partim ueneno patris opera ob defectionis suspitionem
644. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 209 | Paragraph | SubSect | Section]
non solum in Achimatem regem designatum, sed etiam in ipsum auum ingens concaepit odium, quod statim detexit, ut paulo post demonstrabimus, quum primum explicandae irae nactus est opportunitatem. Corcuthes uero ne in consultationem quidem, utpote uirili stirpe orbus, ueniebat, propterea quod Turcae eum regnare haud facile permittunt, cui spes sobolis adempta est. Quod quidem eo consilio faciunt, ne rege sine liberis defuncto regnum aut omnino interiret, aut ad quempiam seruorum sobole regia extincta delaberetur, quum omnes fere, qui apud Turcas in summo magistratu sunt, unde
645. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 209 | Paragraph | SubSect | Section]
orbus, ueniebat, propterea quod Turcae eum regnare haud facile permittunt, cui spes sobolis adempta est. Quod quidem eo consilio faciunt, ne rege sine liberis defuncto regnum aut omnino interiret, aut ad quempiam seruorum sobole regia extincta delaberetur, quum omnes fere, qui apud Turcas in summo magistratu sunt, unde gradus ad imperium facilis, aut serui sint, aut libertinae conditionis. Tandem quum aliquandiu de rege constituendo consultassent, decernunt regem Achimathem, satrapem Amysinum, moderati ac iusti regis indole apud Turcas celebrem. Caeterum quo
646. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 209 | Paragraph | SubSect | Section]
quum omnes fere, qui apud Turcas in summo magistratu sunt, unde gradus ad imperium facilis, aut serui sint, aut libertinae conditionis. Tandem quum aliquandiu de rege constituendo consultassent, decernunt regem Achimathem, satrapem Amysinum, moderati ac iusti regis indole apud Turcas celebrem. Caeterum quo sine tumultu ex Amyso Constantinopolim Achimathes deduci posset, praetextu Sophiacae expeditionis mittitur in Asiam cum parte regii exercitus Halis quidam ex regiis purpuratis, regi designato ad Sangarium amnem ― ita enim inter ipsos conuenerat
647. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 209 | Paragraph | SubSect | Section]
expeditionis mittitur in Asiam cum parte regii exercitus Halis quidam ex regiis purpuratis, regi designato ad Sangarium amnem ― ita enim inter ipsos conuenerat ― occursurus. Nec inepte Achimathis amici hanc simularunt expeditionem, propterea quod quosdam Asiaticos Turcas, Sophias dictos, per id tempus tumultuari sermonibus ferebatur. Sophiae autem apud Machomethanos a quodam Helisophia, Machomethis genero, denominati sunt, qui quidem inter caeteros Machomethanarum legum scriptores praestare dicuntur. Multi
648. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 210 | Paragraph | SubSect | Section]
Selyne non sine sua suffragatione rege declarato, se non modo ampliorem ac opulentiorem satrapaeam habiturum, sed etiam salutem suam in tuto locatum iri, quamquam nullo officio frater fratris in regno Turcaico constituti gratiam redimere potest amore securitati cedente. Nam ferox gens Turcarum ex multis nationibus contracta, sicut metu magis quam charitate regibus suis paret, ita et reges magis terrore quam beneficentia subiectos in officio continere solent.
649. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 210 | Paragraph | SubSect | Section]
declarato, se non modo ampliorem ac opulentiorem satrapaeam habiturum, sed etiam salutem suam in tuto locatum iri, quamquam nullo officio frater fratris in regno Turcaico constituti gratiam redimere potest amore securitati cedente. Nam ferox gens Turcarum ex multis nationibus contracta, sicut metu magis quam charitate regibus suis paret, ita et reges magis terrore quam beneficentia subiectos in officio continere solent. Satis autem constat timorem haud fidum esse regni
650. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 210 | Paragraph | SubSect | Section]
et reges magis terrore quam beneficentia subiectos in officio continere solent. Satis autem constat timorem haud fidum esse regni custodem: subditi enim quem timent aut perire cupiunt, aut alio saltim rectore mutare. Nec flagitiosum apud Turcas putatur fratri de imperio deturbato fratrem seu quemlibet alium eiusdem familiae in regnum substituere: nempe non minus ad familiam regiam quam ad regem imperium spectare censent. Inde nulla sunt apud Turcas acerbiora odia quam eorum, qui in eandem spem regni geniti sunt.
651. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 210 | Paragraph | SubSect | Section]
timent aut perire cupiunt, aut alio saltim rectore mutare. Nec
flagitiosum apud Turcas putatur fratri de imperio deturbato fratrem seu quemlibet alium
eiusdem familiae in regnum substituere: nempe non minus ad familiam regiam quam ad
regem imperium spectare censent. Inde nulla sunt apud Turcas acerbiora odia quam
eorum, qui in eandem spem regni geniti sunt.
Itaque ad Selynem in Cappadociam Trapezuntum, ubi ille satrapaeam
obtinebat, nuntium confestim mittit, qui Bazethis in Achimathem animum ei indicaret,
simulque hortaretur eum, ut in Europam transgressus bellum patri excitaret, in idque
omnibus uiribus incumberet, ut Sarmatas atque Europaeos Turcas sibi conciliaret: nam
his in societatem deductis paternum Achimathi studium non admodum profuturum. Et
ne Halys, dux regii exercitus, cum Achimate, quem diximus regem esse designatum,
coniungi posset, uiresque in unum conferre, clam iniit societatem cum quodam
deductis paternum Achimathi studium non admodum profuturum. Et
ne Halys, dux regii exercitus, cum Achimate, quem diximus regem esse designatum,
coniungi posset, uiresque in unum conferre, clam iniit societatem cum quodam latrone,
eius sectae, quam diximus apud Turcas Sophiacam appellari, eique persuadet
aduersus Halydem, paternum ducem, bellum suscipere. Hic autem latro aliquot ante
mensibus adscita haud contemnenda sui similium manu, cum ipso Corguthe simulatis,
ut quidam opinantur, inimicitiis manum
perniciosum putarem,
et toleratu mihi perdifficile esset, a seruis scilicet filii nuntios aditu paterno arceri, id per
me agendum censui, quod per nuntios et literas nequiui. Quare supplex peto, ut filio
patrem adire liceat, et ea coram loqui, quae ad statum Turcaici imperii et decus
Othomanae familiae pertinere tu ipse iudicabis, quum mihi accessum dicendique potestatem concesseris.
Vbi ex literis Bazethes ad amicos retulit agitatumque, an Selynes ad patrem esset
admittendus, nemo id faciendum suasit. Omnes enim fere
imperium ad Selynem trahentibus, sed nemo suo ipsius periculo
Selyni consultum uolebat. Itaque censuerunt Selynem primo molli rescripto reprehendendum, quod iniussu patris prouincia sua Trapezunto excessisset, deinde quod non
accersitus ad patrem praeter morem Turcaicum uenire in animum induxisset. Iisdem
literis hortati sunt eum prouinciam suam repetere omniaque ex parente sperare, quae
indulgentissimus pater in liberos conferre debeat, si ipse patris uoluntati morem gerendo eius beneficio dignum se praestiterit. Selynes uidens aditum
et ibi inglorium desidere cogat, sed permitteret se esse in finibus
imperii Hungaris adiacentibus. Ex hoc se nec patri suspectum fore, utpote procul a
Constantinopoli et regni sede ablegatum, armis uero ita operam daturum, ut omnes
Christiani pariter et Turcae intelligant se ueram Othomani sobolem esse. Hoc autem
dicebat, non quo Hungaris bellum inferre uellet, quippe quos ne omnibus quidem
Turcaici imperii uiribus aggredi auderet, sed ut, feroces gentes ad Danubium positas imperio nactus, et
utpote procul a
Constantinopoli et regni sede ablegatum, armis uero ita operam daturum, ut omnes
Christiani pariter et Turcae intelligant se ueram Othomani sobolem esse. Hoc autem
dicebat, non quo Hungaris bellum inferre uellet, quippe quos ne omnibus quidem
Turcaici imperii uiribus aggredi auderet, sed ut, feroces gentes ad Danubium positas imperio nactus, et patrem facilius in suam adduceret sententiam, et spem regni caeteris fratribus praecideret ― nam Turcae Europaei, maxime qui Danubium accolunt,
inferre uellet, quippe quos ne omnibus quidem
Turcaici imperii uiribus aggredi auderet, sed ut, feroces gentes ad Danubium positas imperio nactus, et patrem facilius in suam adduceret sententiam, et spem regni caeteris fratribus praecideret ― nam Turcae Europaei, maxime qui Danubium accolunt,
Asiaticis uirtute longe praestant; ad hoc ut, si fortuna consilio eius aduersata fuisset, se
e proximo ad Hungaros conferret, eorumque amicitia ac opibus et regem Turcaicum territaret, et nouarum rerum cupidis praesto esset. Nam nemo fere
adduceret sententiam, et spem regni caeteris fratribus praecideret ― nam Turcae Europaei, maxime qui Danubium accolunt,
Asiaticis uirtute longe praestant; ad hoc ut, si fortuna consilio eius aduersata fuisset, se
e proximo ad Hungaros conferret, eorumque amicitia ac opibus et regem Turcaicum territaret, et nouarum rerum cupidis praesto esset. Nam nemo fere regum potest esse
omnibus adeo commodus, quin habeat aliquos in regno saltem occultos aduersarios, qui
sane quum non deest eiusdem uir stirpis, quem regi opponant, facile noua consilia uel
leui intercedente
e republica uideatur, in mentem uenit.
Ibi dum quisque subterfugit princeps sententiam promere, ne forte aut studium suum
alienum a regia uoluntate detegeret, aut uitae periculo eius consilii auctor fieret, quod
postea euentus minime probaret, Ionas Dalmata, praetorianorum militum, quos Turcae
auctor fieret, quod
postea euentus minime probaret, Ionas Dalmata, praetorianorum militum, quos Turcae
uehi nequit, huic tam nefario praelio,
utpote inter patrem et filium comisso, per se intersit, quandoquidem omnes regii serui
sumus atque ita instituti, ut perinde ac Deum in terris non solum regem, sed et liberos
eius habeamus. Propterea hoc quoque aduertendum est, an Turcaico imperio conducat
tutumue in posterum sit futurum milites ciuili bello assuesse, et seruorum manus regio
sanguine imbui. Et hoc dico ac si praelii euentum et uictoriam exploratam haberem, quod
si quid secus, quod omen Deus auertat, quam speraueras ceciderit, uerendum est, ne uictor malit
uanum
euadere, atque in ordinem facile cogi nulli dubium est.
Hac sententia a rege, simplicis ingenii homine, et qui ex suo animo amicos aestimabat, comprobata, eo magis, quia nihil minus utile id temporis esse quam ciuilis discordia
uidebatur, attributisque Selyni regionibus Turcaici imperii, quae regno Hungarico adiacebant, iubet
eum confestim in prouinciam sibi destinatam proficisci.
ne fratrum quispiam Constantinopolim se procul agente occuparet ― animum ad arma patri inferenda
prauo quidem ac impio consilio, sed quod tandem, ut plerunque fit, fortuna haud auersata est, adiecit.
Nam quemadmodum illi nemo Turcarum uitio daret, si de imperio
cum aliquo fratrum certaret ― nempe apud Turcas quilibet ex regiis liberis eodem iure
paternae fortunae successor habetur ― ita eius consilium, praeter quosdam affinitate sibi
iunctos, pauci ciuium, qui aliquo numero erant, probarunt. Etenim illum
ad arma patri inferenda
prauo quidem ac impio consilio, sed quod tandem, ut plerunque fit, fortuna haud auersata est, adiecit.
Nam quemadmodum illi nemo Turcarum uitio daret, si de imperio
cum aliquo fratrum certaret ― nempe apud Turcas quilibet ex regiis liberis eodem iure
paternae fortunae successor habetur ― ita eius consilium, praeter quosdam affinitate sibi
iunctos, pauci ciuium, qui aliquo numero erant, probarunt. Etenim illum eo consilio
magnum scelus suscepisse etiam quidam amicorum, qui caeteros
eius consilium, praeter quosdam affinitate sibi
iunctos, pauci ciuium, qui aliquo numero erant, probarunt. Etenim illum eo consilio
magnum scelus suscepisse etiam quidam amicorum, qui caeteros prudentia ac religione
anteibant, iudicarunt, eo magis, quia Bazethes regum sanctissimus apud Turcas habitus
est. Caeterum tametsi Selynes scelesti consilii certus esset, tamen qua potissimum parte
bellum moueret, parum illi constabat. Itaque consulit amicos, Hadrianopolimne inuaderet, an prius regni sedem et thesauros, maximam turbae militaris illecebram, iret
consilium eluderet, modicis itineribus eum sequi instituit.
Itaque priusquam castra
moueret inito suorum numero
(ad quinque autem et uiginti millia armatorum ex uariis Turcaici imperii regionibus, iam ad ipsum confluxerant, quorum pars magna egestate
compellente, caeteri
nouarum rerum, ut fit, studio eo se contulerant) huiuscemodi uerbis milites allocutus esse dicitur, quo illorum animis oratione
ab imperii salute excaedo. Scitis, milites, parentem meum aetate ac ualetudine
adeo affectum, ut iam decreuerit deposito imperio in ocium omnino concedere,
Achimatemque regem pro se constituere, primum quia ille ad regia munera obeunda sese
parum idoneum putat, deinde uti Turcae, si qua uis hostilis repente ingrueret, habeant
imperatorem, qui et possit et audeat hostibus non solum repugnare, sed etiam, si res postulauerit, bellum ultro inferre.
Et probe nostis Turcaici imperii finibus Hungaros, opulentos ac eosdem ferocissimos
hostes, magna ex parte
primum quia ille ad regia munera obeunda sese
parum idoneum putat, deinde uti Turcae, si qua uis hostilis repente ingrueret, habeant
imperatorem, qui et possit et audeat hostibus non solum repugnare, sed etiam, si res postulauerit, bellum ultro inferre.
Et probe nostis Turcaici imperii finibus Hungaros, opulentos ac eosdem ferocissimos
hostes, magna ex parte circumiectos, ut taceam nouos aduersarios Sophias nobis in Asia
exortos, Iuliumque Secundum, pontificem Romanum, ingentis spiritus uirum, quem ferunt Turcaici belli semina iam iecisse. Et sane hominem in ea
bellum ultro inferre.
Et probe nostis Turcaici imperii finibus Hungaros, opulentos ac eosdem ferocissimos
hostes, magna ex parte circumiectos, ut taceam nouos aduersarios Sophias nobis in Asia
exortos, Iuliumque Secundum, pontificem Romanum, ingentis spiritus uirum, quem ferunt Turcaici belli semina iam iecisse. Et sane hominem in ea dignitate collocatum
asserunt Christiani ius habere omnes suae sectae principes in nos concitandi, ex quibus
Francorum ac Hispanorum reges lumina mundi appellant, quorum alter iam multos
annos
sunt, eos esse bellatores, qui nostrae
genti facile conferri possint, nec multum Hungaris, grauibus
accolis nostris, uel animi
magnitudine, uel caedis auiditate concedere.
Si igitur pater, quia ita illi e Turcaici nominis republica esse uidetur, sponte sua regno
cedit, quis est nostrum adeo a salute huius imperii auersus, qui non existimet quam optimum, atque eundem fortissimum in locum patris cooptandum, etiam si aliter illi cordi
esset, propterea quod hac in re utpote, quae ad communem utilitatem
regno prospicere,
successoremque uiuo sibi constituere, uos milites magis decet iudicium patris mei quam
improuidam eius animi affectionem sequi. Altero enim salus imperio paratur, altera
clades certissima: nam sicut Turcarum imperium armis conditum est et in hanc fortunam
auctum, ita iisdem etiam artibus administrandum.
Quae quum ita sint, milites,
iura, quae liberos parentibus iungunt, his coeptis nulla
ex parte uiolamus, sed potius a
occasione pugnandi oblata uteretur, satis credens proposito certamine bonam
paterni exercitus partem ad se transituram.
Nempe, Bazethe ob grauescentem in dies
magis ualetudinem supremis adpropinquante, credibile erat multos Turcarum ingruentis
imperii gratiam paratum ire nouamque spem transitione foturos.
Iam Bazethes Selymbrianos campos attigerat ― ea enim iter facere constituerat utpote regione propter spaciosam planitiem et sibi, qui carpenti iactationem uix tolerabat, et exercitui
capere uocat ad se Sinonem eunuchum, purpuratorum acceptissimum, et cui summam omnium rerum fidem habebat ― saepius enim eius fideli opera usus
fuerat ― imperat ei, iret ad Selynem assumptis secum militum quinque millibus, atque
sublato candido uexillo, quod colloquii signum apud Turcas est, percunctaretur illum,
quid hoc rei esset, cur patrem armatus sequeretur, cur ad destinatam sibi ac tantopere
petitam prouinciam non proficisceretur. Selynes sua in patrem atrocitate animum patrium erga se metitus, ubi uidit partem regii exercitus seiunctam a caeteris copiis ad se uersum
ratusque territis addendum timorem atque perturbatis illis, in fugamque conuersis
reliquum quoque patris exercitum, utpote cui nullius usus esset imperator, facile dissipatum iri, Sinonem aggreditur et haud parua caede ab se submouet. Nec fere apud
Turcas, barbaram ac feram gentem, hoc Selynis facinus adeo detestabile uisum est, ut illi
plaerique non ignoscerent, existimantes caeteros humanos affectus regnandi cupiditate
uinci. Huc accedit, quia ingenita charitas, qua liberi parentibus iunguntur, nullo familiari
usu apud Othomanos reges
sustinuit, ut aliquandiu neutro sit pugna inclinata.
Tandem equites
regii, adiunctis sibi turmis, quae ex nobilibus adolescentibus confectae regem semper
comitantur ―
in Pontum ad naues, unde uenerat, refugit, mox ad Tauricam chersonessum sese recępit.
Bazethes uero haud minus rerum perturbatione moestus quam uictoria lętus,
Constantinopolim se contulit. Curam illi intendebat, ne Selynes imperii auidus gloriaeque appetens militaris Turcarum studia in se accenderet, Achimathisque e contrario
modestia atque in patrem pietas apud gentem inquietam armisque deditam pro socordia
haberetur. Igitur nondum exercitu dimisso, quemadmodum citra tumultum Achimathi
regnum confirmaret, agitare cum amicis coepit. Nam
Achimathi
regnum confirmaret, agitare cum amicis coepit. Nam praetoriani milites, quos Ianiciarios
uocari diximus, pre se ferebant se uiuo rege alium suffici non passuros, quod quidem
non charitate in Bazethem, sed odio in Achimathem speque direptionum ab his agebatur,
quae apud Turcas per interregni spatium quandoque militari fiunt licentia.
Caeterum Selynes ne profligatus quidem spem regni abiciendam putauit: tantum
fiduciae seu animi magnitudo ei addebat, seu quia exploratum haberet paternum exercitum in se magis quam in Achimathem inclinare. Quam
ne ille uiuo parente de regno per nefas ambigat; se enim non passuros pro
sua in Bazethem pietate quemquam regulorum, antequam ille uita excedat, pro regis successore haberi, nec propterea se ad obliuionem sacramenti procedere, quandoquidem
non regem, sed ducem sibi dari postulent, ut est Turcaici moris malum animum mitiore
uoce plerunque tegere. Porro praetoriani, qui ob suum in Selynem studium putabant sibi
Achimathem ualde infensum esse, et plane malum eis inconsulte minatum fuisse dicunt,
quum alias satis esset modestus, eiuscemodi fere necessario caepere consilium auctore,
ut
aduersus Achimathem
expeditionem susciperet. Ille uero pro ingenita calliditate ita perplexe respondit, ut
appareret imperandi solum causa se pietatem relicturum, alioqui ab honestate
nequaquam discessurum. Ait enim se non nisi regem atque in patria sede collocatum ob
communem Turcaici nominis utilitatem cum parente, nedum cum fratre dimicaturum;
etenim nefas esse, quum nulla eiusmodi subsit causa, in coniunctum sanguine hostilia
agere. Praetoriani, agrestes homines pinguique ingenio (et sunt fere omnes ex Illyrico,
pueri admodum parentibus ui ablati,
etenim nefas esse, quum nulla eiusmodi subsit causa, in coniunctum sanguine hostilia
agere. Praetoriani, agrestes homines pinguique ingenio (et sunt fere omnes ex Illyrico,
pueri admodum parentibus ui ablati, qui, ubi sacris Machomethanis imbuti linguaque
Turcaica eruditi adoleuerint, praetorianis adscribuntur), existimantes Selynis orationem,
quia ex ipsorum uoto mittebatur, honestati haud repugnare eumque recte sentire, atque
aequa postulare, odio in Achimathem animos eorum deprauante pollicentur se, quum
primum Constantinopolim
haud repugnare eumque recte sentire, atque
aequa postulare, odio in Achimathem animos eorum deprauante pollicentur se, quum
primum Constantinopolim peruenisset, deiecto Bazethe sedem ei auitam occupandam
permissuros.
relictum fuisse, auoque ibi extincto locum regium tenuisse, quoad pater
Bazethes ex Amasya Constantinopolim accessit. Qui quidem animaduertens parentem
imperii iam parum esse potentem, conuersus ad praetorianos, qui regis creandi totum ius
sibi uendicauerant (solis enim ex omnibus Turcis una uiuere ac uel rege inuito magno
numero coire licet), conatus est eorum studia ad se trahere. Sed quum percepisset illorum fidem Selyni obstrictam esse omissa tandem regni petitione de salute paranda coepit
cogitare. Itaque existimauit Selynem, cuius perfidiam nondum norat,
Constantinopoli (ibi enim sepulchrum sibi Bazethes construxerat) fit celebre.
Hunc finem habuit Bazethes, regum aetate sua iustissimus, et si uirtus ac religio extra
Christianam Ecclesiam inueniri potest, cultu erga Deum, quem tametsi trinum Turcae
nondum coelitus illuminati haud existimant, authorem tamen rerum fatentur, innocentia, humanitate, promissi fide ac constantia, alienae rei continentia admirandus. In hac
tamen fere sola re ualde, nec immerito culpatur, quia quum optaret iudices ac praefectos suos quam optimos esse ―
hoste non inuento
Prusam in hyberna reducit; milites in hostico relicti fratris insidiis caeduntur; Mustapha
Macedo perfidiae suae poenas soluit.
conseruaturum, ad satrapaeam
suam in Lydiam dimisit, addita illi Lesbo insula, quo munificentia delinitum, incautum
et nihil de se timentem facilius opprimeret, non ausus tunc occidere, ne nondum in
regno stabilitus tot parricidiis sese nimis inuisum redderet, quamquam apud Turcas
magis necessarium quam crudele ducitur eos tolli, qui regnum occupanti spem dubiam
ac sollicitam eodem successionis iure possent facere. Dimisso Corghute bellum cum
Achimate gesturus omnes Europaeos praefectos, qui Turcaico imperio parebant, in
Asiam contendere imperat. A
sese nimis inuisum redderet, quamquam apud Turcas
magis necessarium quam crudele ducitur eos tolli, qui regnum occupanti spem dubiam
ac sollicitam eodem successionis iure possent facere. Dimisso Corghute bellum cum
Achimate gesturus omnes Europaeos praefectos, qui Turcaico imperio parebant, in
Asiam contendere imperat. A quo consilio quum Mustaphas Iurisius, amicorum princeps
et rei militaris, utpote uetus dux, simulque animorum multitudinis peritus, dissentiret,
suaderetque expeditionem tantisper differendam, quoad illum Europeae prouinciae beneficiis
illinunt, eam omnibus inscientibus ueneno aromatibus commixto infectam,
quod crebro attritu mortem inferret, theca cornea includit pueroque seruandam dedit,
quem, prius quam ad Selynem perduceret, docet, consilii sui omnino inscium, illa sola
pila, quae radenda essent in rege, illiniri. Turcae autem caput et magna ex parte corpus
reliquum, praeter superius labrum, radunt. Re in hunc modum composita hortatur
Achimathem, missis ad eum literis plumbea pila inclusis, ut cum exercitu propius Prusam
accedat occasionique suae non desit. Iisdem literis ei cuncta,
est. Indici uita solum concessa, praemium nullum datum, quandoquidem
corrupta procul dubio fide tanto post, quae sciuerat, detulisset, et id suo, non regis periculo motus fecisset. Casus huius uiri prudentia, si calliditas eo nomine appellanda est,
diuitiis ac dignitate apud Turcas insignis declarauit mortales auri nimium auidos non
modo sapientes esse non posse, uerum etiam dementissimos esse.
licet ea culpent, facile ignoscere, existimantes
regnum societatis impatiens),
nihil admodum iam suorum de se opinionem ueritus
ad inferendam Corghuti mortem animum adiecit, accusata prius falso apud
Turcaicarum legum peritos fratris in se perfidia, ne sine legitima causa suum iusiurandum,
quo incolumitatem fratri promiserat, contempsisse uideretur, et aliquam periurii
latebram inueniret. Ementitur igitur se ad Corghutem tentandi eius animi causa
praetorianorum nomine
animi causa
praetorianorum nomine scripsisse, ut quia Selynes crudelitate sua omnibus odio esset,
illius absentia fraetus pergeret Constantinopolim, sedemque regiam opportune
occuparet; secuturos eum non solum praetorianos, sed etiam omnes Europaeos
Turcas, miteque ingenium fero praelaturos. Fingit insuper prolatis falsis literis signo
Corghutis adulterino signatis Corghutem ita in summam
rescripsisse, ut facile eius
ambitio ac regnandi cupiditas deprehendi posset. Itaque
miteque ingenium fero praelaturos. Fingit insuper prolatis falsis literis signo
Corghutis adulterino signatis Corghutem ita in summam
rescripsisse, ut facile eius
ambitio ac regnandi cupiditas deprehendi posset. Itaque quum Turcaici iuris consultos,
apud quos criminibus suis fidem faciebat, suspitionis in Corghutem implesset, illique
in eius gratiam, ut sunt humana ingenia fortunae obsequentia, Corghutem morti
debitum censuissent ― est autem horum hominum maxima apud Turcas auctoritas,
omniaque
posset. Itaque quum Turcaici iuris consultos,
apud quos criminibus suis fidem faciebat, suspitionis in Corghutem implesset, illique
in eius gratiam, ut sunt humana ingenia fortunae obsequentia, Corghutem morti
debitum censuissent ― est autem horum hominum maxima apud Turcas auctoritas,
omniaque ex eorum fere praescripto aguntur ― instructis multis lembis atque
Mustangiae, genero suo, attributis, iubet eum omnia Asiae litora circumire diligenterque
curare, ne Corghutes mari elaberetur.
Ipse assumpta parte exercitus magnis itineribus Prusa in
Corguthes latebat, congestas
uepres recens succisas. Suspicati, id quod erat, ibi quippiam nuper a uicanis abditum
esse, quod a conspectu suo dedita opera submotum esset, studio, ut fit, inquirendi amotis uepribus reperiunt regulum ueste obsoleta ex subcoactis confecta indutum humi, ut
Turcis mos est, contractis cruribus sedentem. Quem quum hortarentur, ut ad Selynem
impauidus accederet, beneque de fratre speraret, respondit se probe scire morti esse
destinatum, fatum suum iam Dei arbitratu, cuius nutu omnia moderantur, impleturum.
Itaque deductus in uicum, unde
optare, quam quae tibi nunc oblata est. Nam non solum humanitate tua ac iustitia, quae te dignum imperio facit, sed etiam odio aduersarii, quod illum
de regno deicit, tibi parentis fortuna restituitur, cuius mite imperium, religio, ac innocentia, dum uixit, aeque ac res incognitae Turcis parum probabantur, eo magis quia bellicosae genti hae uirtutes ignauiae proximę uidebantur esse. Amissi Bazethis mores nunc
uehementer desiderantur. Iam didicerunt Turcae ex collatione utriusque regis, quantum
inter crudelitatem et clementiam distaret. Haec immanis bellua, fratris,
tibi parentis fortuna restituitur, cuius mite imperium, religio, ac innocentia, dum uixit, aeque ac res incognitae Turcis parum probabantur, eo magis quia bellicosae genti hae uirtutes ignauiae proximę uidebantur esse. Amissi Bazethis mores nunc
uehementer desiderantur. Iam didicerunt Turcae ex collatione utriusque regis, quantum
inter crudelitatem et clementiam distaret. Haec immanis bellua, fratris, amicorum ac
propinquorum caede efferata, ita occursu uisuque terribilis effecta est, ut omnes existiment Turcarum nihil interesse, utrum sub hoc rege uiuant,
mores nunc
uehementer desiderantur. Iam didicerunt Turcae ex collatione utriusque regis, quantum
inter crudelitatem et clementiam distaret. Haec immanis bellua, fratris, amicorum ac
propinquorum caede efferata, ita occursu uisuque terribilis effecta est, ut omnes existiment Turcarum nihil interesse, utrum sub hoc rege uiuant, an pestilentia et quotidianis
funeribus absumantur. Scito igitur, si copias tuas Prusam admoueris, Selynem a suis relictum iri, teque omnes in patria sede, prout dignus es, eo fastigio collocaturos. Et quia nos
malumus uideri acie superati quam
inquit, opus colloquio attribuatur illi digna regis filio satrapaea .
Id enim signum illius necandi conuenerat. Quibus negocium interficiendi eum datum
erat, paulum a conspectu fraterno abductum neruo ex arcu proximi militis dempto colloque iniecto strangularunt. Corpus exanime Turcaico ritu curatum Prusae sepultum est.
Ita Achimathes Othomanus periit, quem pater non solum dignum imperio
iudicauerat, sed etiam omnibus liberis praelatum regem designarat. Cuius profecto
interitu, ut saepe alias declaratum est, innocentiam laudari quidem,
regem designarat. Cuius profecto
interitu, ut saepe alias declaratum est, innocentiam laudari quidem, audaciam uero ac
celeritatem rebus gerendis aptissimam esse.
Lodouici Tuberonis Dalmatae abbatis
Commentariorum de temporibus suis
liber decimus
Italiam denuo tentant.
Est enim mos apud Turcas hanc regionem attribuere
opus esset, naualia aedificare instituit, qua sinus
Constantinopolitanam urbem ab oppido dirimit, quod uulgo Peram, Genuensium coloniam, dicunt. Ibi campus oppido subiectus sinuique commode adiacens, naualibus simul
et armamentario construendo electus est.
Per idem tempus quidam Turcarum praefecti finibus Hungaricis appositi bis ultra
Istrum praedatum profecti magna clade accępta domum reuersi sunt. Alii item Turcae,
quum aliquot prosperis populationibus Dalmatarum agros incursassent, Valdanum
amnem spe praedae transmittunt; ibi quoque ab incolis regionum
dicunt. Ibi campus oppido subiectus sinuique commode adiacens, naualibus simul
et armamentario construendo electus est.
Per idem tempus quidam Turcarum praefecti finibus Hungaricis appositi bis ultra
Istrum praedatum profecti magna clade accępta domum reuersi sunt. Alii item Turcae,
quum aliquot prosperis populationibus Dalmatarum agros incursassent, Valdanum
amnem spe praedae transmittunt; ibi quoque ab incolis regionum adiunctis Hungaricis
auxiliis populatores opressi sunt. Ex tribus millibus equitum uix dimidia pars effugere,
coeteri partim caesi sunt, partim
supra demonstratum est, non externis, aut mercede conductis, sed, ut ita dixerim, domi
natis, neque parari, neque conseruari possit.
corpore plebeorum erat ― tum
cuiusdam Georgii cognomento Scythe improbitatem. Qui dum Tauruni in praesidio
eques satis strenuus agit ― est autem id oppidum in confluentibus Saui et Danubii, ut
supra demonstratum est, situm, Nanderalbam aetas nostra appellat ― forte una Turcarum
equitum turma Samandria egressa praedandi studio agrum Taurunensem ingreditur.
Distant autem haec duo inter se oppida uiginti circiter millia passuum, atque utrunque
in ripis Danubii conditum, alterum Turcaicos limites, alterum Hungaricos finit: nam
quicquid agri in medio
demonstratum est, situm, Nanderalbam aetas nostra appellat ― forte una Turcarum
equitum turma Samandria egressa praedandi studio agrum Taurunensem ingreditur.
Distant autem haec duo inter se oppida uiginti circiter millia passuum, atque utrunque
in ripis Danubii conditum, alterum Turcaicos limites, alterum Hungaricos finit: nam
quicquid agri in medio iacet cultoribus uacuum solitudo obtinet. Hungari, qui in praesidio Tauruni oppidi erant, conspicati Turcas extemplo conscensis equis obuiam illis
eunt, uestis maxime et equorum Turcaicorum cupidine incitati. Et
haec duo inter se oppida uiginti circiter millia passuum, atque utrunque
in ripis Danubii conditum, alterum Turcaicos limites, alterum Hungaricos finit: nam
quicquid agri in medio iacet cultoribus uacuum solitudo obtinet. Hungari, qui in praesidio Tauruni oppidi erant, conspicati Turcas extemplo conscensis equis obuiam illis
eunt, uestis maxime et equorum Turcaicorum cupidine incitati. Et quum, ut fit, concursando leue inter se certamen aederent, quidam inter Turcas, caeteris et nobilitate et uirtute praestantior, equo eximio insidens, paulo extra suos prouectus
Danubii conditum, alterum Turcaicos limites, alterum Hungaricos finit: nam
quicquid agri in medio iacet cultoribus uacuum solitudo obtinet. Hungari, qui in praesidio Tauruni oppidi erant, conspicati Turcas extemplo conscensis equis obuiam illis
eunt, uestis maxime et equorum Turcaicorum cupidine incitati. Et quum, ut fit, concursando leue inter se certamen aederent, quidam inter Turcas, caeteris et nobilitate et uirtute praestantior, equo eximio insidens, paulo extra suos prouectus praefectum turmae
Hungaricae nomine compellans,
iacet cultoribus uacuum solitudo obtinet. Hungari, qui in praesidio Tauruni oppidi erant, conspicati Turcas extemplo conscensis equis obuiam illis
eunt, uestis maxime et equorum Turcaicorum cupidine incitati. Et quum, ut fit, concursando leue inter se certamen aederent, quidam inter Turcas, caeteris et nobilitate et uirtute praestantior, equo eximio insidens, paulo extra suos prouectus praefectum turmae
Hungaricae nomine compellans, Quid , inquit, frustra nulloque proposito praemio
inter nos digladiamur, quum nulla nos in agro uestro
emolumentum nequit aquiri, gloria
bellicae uirtutis quaeratur? Quare si quis uestrum, Hungari,
laudis studiosior est et animi fidens, prodeat in medium ac mecum singulari certamine
congrediatur.
Mouent tam elata Turcae uerba iram Georgio Scythae, et praeterquam quod
Hungari alienam insolentiam haud facile patiuntur, in equum etiam illum, quem prouocator
insidebat, oculos coniecerat, eiusque potiundi cupidine ardebat. Itaque equo calcaribus incenso, infesta hasta Turcam
elata Turcae uerba iram Georgio Scythae, et praeterquam quod
Hungari alienam insolentiam haud facile patiuntur, in equum etiam illum, quem prouocator
insidebat, oculos coniecerat, eiusque potiundi cupidine ardebat. Itaque equo calcaribus incenso, infesta hasta Turcam sibi impigre occurentem petit, pectoreque
Machomethani per parmam transfixo atque hasta e uulnere euulsa ex equo moribundum, manu impellens, deiecit, capiendo hostili equo intentus. Sed dum iacentem spoliat, equus Turcae fugam Taurunum uersus arripit. Qui quidem ab
ardebat. Itaque equo calcaribus incenso, infesta hasta Turcam sibi impigre occurentem petit, pectoreque
Machomethani per parmam transfixo atque hasta e uulnere euulsa ex equo moribundum, manu impellens, deiecit, capiendo hostili equo intentus. Sed dum iacentem spoliat, equus Turcae fugam Taurunum uersus arripit. Qui quidem ab Hungaris captus ad
praefectum adductus est. Ibi quum Scytha uictor equum hostis ab se interfecti sibi restitui, ut par erat, contenderet, tandem accęptis a praefecto trecentis aureis nummis equum
praefectum habere permisit. Scytha,
commendari curat, sine ingenti sumptu ibi agere nequiuerat ― impetrata a pontifice
Romano Leone Decimo legatione apostolica, re nunquam non quaestuaria et lucrosa,
regressus in Pannoniam coepit Hungaros hortari pollicendo peccatorum purgationem ad
expeditionem in Turcas suscipiendam, credens nec Hungaris id ingratum fore, et nullum
inde tumultum aut periculum ortum iri. Quod quum per totum Hungariae regnum fama
uulgatum esset, Georgius Scytha, quietis ac ocii impatiens, accedit ad cardinalem, profitetur se breui magna Hungarorum manu contracta Turcis bellum
in Turcas suscipiendam, credens nec Hungaris id ingratum fore, et nullum
inde tumultum aut periculum ortum iri. Quod quum per totum Hungariae regnum fama
uulgatum esset, Georgius Scytha, quietis ac ocii impatiens, accedit ad cardinalem, profitetur se breui magna Hungarorum manu contracta Turcis bellum illaturum, modo nobilitas Hungarica aut suis opibus huic expeditioni auxilio foret, aut saltem moram tam egregio facto non iniceret. Cardinalis homine collaudato ignarus futuri euentus dat ei literas,
quibus fidem faceret arma in Turcas sumentibus expiationem omnium
se breui magna Hungarorum manu contracta Turcis bellum illaturum, modo nobilitas Hungarica aut suis opibus huic expeditioni auxilio foret, aut saltem moram tam egregio facto non iniceret. Cardinalis homine collaudato ignarus futuri euentus dat ei literas,
quibus fidem faceret arma in Turcas sumentibus expiationem omnium admissorum
Sedem Apostolicam polliceri.
Itaque, ut sunt Hungari religioni dediti, paucis diebus ad octuaginta millia agrestium
duntaxat in unum conuenere. Nobilitas et principes Hungariae, qui praesertim caeteros
prudentia anteibant, rei nouitate
audaciae sibi assumpsissent. Dumque singuli fere nobilium conuentus per se
magis admirantur agrestium audaciam quam his obuiam eunt, rustici, ingenti sui corporis
hominum multitudine nullo obsistente coacta, referunt ad maiores natu, quonam modo
coepta exequerentur. Et quum multa de inferendo Turcis bello inter se disseruissent, tandem animaduertentes se temere arma aduersum potentissimum hostem coepisse, nec se
ulla re tantae expeditioni idonea instructos, bellum ciuile excitant, ne frustra una coisse
uiderentur. Est autem ingenitum prope odium inter plebem et nobilitatem:
humanitatis obliti plebi ut seruis dominantur.
Itaque plebs nulla beneuolentia, sed solo metu, qui quidem malus concordiae custos
est, suis principibus parent. Vnde plebs fraeta sua coitione ac multitudine, perinde ac
equus domitis fraenis sessorem contemnens, arma in Turcas parata aduersus
principes suos conuertit auctore, ut dictum est, Georgio Scytha; quamquam omnes fere
plebei generis antistites haec coniuratio infamia asperserit, eo quod rustici illos, utpote
sui corporis homines, nulla iniuria ac maleficio affecerant,
allocutus: certo scire regem neque Ambrosium
Saleresium,
neque
colonos omnes, qui eum sequuntur, male in regem esse animatos, quippe quibus rex nullam unquam iniuriam intulisset, sed per speciem, immo consilio expeditionis aduersus
Turcas suscipiendae, cui quidem expeditioni rex ipse nullam afferret moram, si tanto
bello capescendo tempus idoneum foret,
regiam prolem Hungaris ac
Boemis ex se genitam reliquit, uilissimum regem egit, eo maxime, quod uisus est nulla
prorsus gloriae cupidine duci, quum proprium regum sit omnia ad gloriam referre.
Vianae agit,
Ioannes Sepusiensis, Transiluanus praefectus, ratus per Selynis Turcarum regis absentiam sibi ingentis gloriae occasionem oblatam ― id enim temporis Selynes ex Europa cum
magnis copiis profectus ultra Euphratem bellum, ut suo loco memorabimus, gerebat statuit Turcas, qui limitibus Hungaricis appositi erant, armis urgere, quandoquidem intima regni Turcaici cum suis copiis, quae paruae admodum erant, penetrare haudquaquam
tutum uidebatur. Nempe Selynes Europaeas regiones non adeo uacuas exercitu reliquerat, quin essent, qui a circuniectis hostibus
Turcarum regis absentiam sibi ingentis gloriae occasionem oblatam ― id enim temporis Selynes ex Europa cum
magnis copiis profectus ultra Euphratem bellum, ut suo loco memorabimus, gerebat statuit Turcas, qui limitibus Hungaricis appositi erant, armis urgere, quandoquidem intima regni Turcaici cum suis copiis, quae paruae admodum erant, penetrare haudquaquam
tutum uidebatur. Nempe Selynes Europaeas regiones non adeo uacuas exercitu reliquerat, quin essent, qui a circuniectis hostibus fines Turcaicos tutari possent. Arx est in
tumulo satis decliui, ab Illyricis
qui limitibus Hungaricis appositi erant, armis urgere, quandoquidem intima regni Turcaici cum suis copiis, quae paruae admodum erant, penetrare haudquaquam
tutum uidebatur. Nempe Selynes Europaeas regiones non adeo uacuas exercitu reliquerat, quin essent, qui a circuniectis hostibus fines Turcaicos tutari possent. Arx est in
tumulo satis decliui, ab Illyricis regibus, antequam Turcae in Europam transgressi essent,
extructa, incolae Chaualam uocant, inter Samandriam et Taurunum posita, paulo minus
a Tauruno quam Samandria distans, praeterfluenti Istro (inde enim
suis copiis, quae paruae admodum erant, penetrare haudquaquam
tutum uidebatur. Nempe Selynes Europaeas regiones non adeo uacuas exercitu reliquerat, quin essent, qui a circuniectis hostibus fines Turcaicos tutari possent. Arx est in
tumulo satis decliui, ab Illyricis regibus, antequam Turcae in Europam transgressi essent,
extructa, incolae Chaualam uocant, inter Samandriam et Taurunum posita, paulo minus
a Tauruno quam Samandria distans, praeterfluenti Istro (inde enim Danubius in Istri
nomen abit) imminet; situ simul et operibus ac praesidio Turcarum locus satis
regibus, antequam Turcae in Europam transgressi essent,
extructa, incolae Chaualam uocant, inter Samandriam et Taurunum posita, paulo minus
a Tauruno quam Samandria distans, praeterfluenti Istro (inde enim Danubius in Istri
nomen abit) imminet; situ simul et operibus ac praesidio Turcarum locus satis munitus
est. Inde Turcae perinde ac e specula, quidquid Tauruni ab Hungaris incipitur, speculantur, suisque Samandriae agentibus renuntiant. Hanc arcem Hungari aeque ac Tauruni
ceruicibus impositam, aut muralibus tormentis funditus euertere, aut deiectis inde Turcis
praesidio
transgressi essent,
extructa, incolae Chaualam uocant, inter Samandriam et Taurunum posita, paulo minus
a Tauruno quam Samandria distans, praeterfluenti Istro (inde enim Danubius in Istri
nomen abit) imminet; situ simul et operibus ac praesidio Turcarum locus satis munitus
est. Inde Turcae perinde ac e specula, quidquid Tauruni ab Hungaris incipitur, speculantur, suisque Samandriae agentibus renuntiant. Hanc arcem Hungari aeque ac Tauruni
ceruicibus impositam, aut muralibus tormentis funditus euertere, aut deiectis inde Turcis
praesidio Hungarico firmare exoptabant.
ac praesidio Turcarum locus satis munitus
est. Inde Turcae perinde ac e specula, quidquid Tauruni ab Hungaris incipitur, speculantur, suisque Samandriae agentibus renuntiant. Hanc arcem Hungari aeque ac Tauruni
ceruicibus impositam, aut muralibus tormentis funditus euertere, aut deiectis inde Turcis
praesidio Hungarico firmare exoptabant.
Itaque Transiluanus praefectus, contractis circiter quinque millibus equitum peditumque, it locum oppugnatum. Iam Hungari deiecerant tormentis aliquantum muri,
Turcaeque, qui in praesidio erant, coeperant
tormentis funditus euertere, aut deiectis inde Turcis
praesidio Hungarico firmare exoptabant.
Itaque Transiluanus praefectus, contractis circiter quinque millibus equitum peditumque, it locum oppugnatum. Iam Hungari deiecerant tormentis aliquantum muri,
Turcaeque, qui in praesidio erant, coeperant inter se de deditione agitare. Identidem
tamen Samandriam clam noctu nuntios mittebant, qui Balidi Iachio, praefecto
Samandriano, indicarent quanto ipsi in periculo essent, orarentque, ne Chaualam
de deditione agitare. Identidem
tamen Samandriam clam noctu nuntios mittebant, qui Balidi Iachio, praefecto
Samandriano, indicarent quanto ipsi in periculo essent, orarentque, ne Chaualam
sua cunctatione hostibus proderet, simul ne pateretur Turcaico nomini per absentiam
Selynis tantam ignominiam inferri, admonerentque illum supplicii, quod eum arce amissa a Seline maneret. Balis simul periculo eorum, qui Chaualae obsidebantur solicitus,
simul sciens se Selynis iram non euitaturum, si locus expugnaretur, omnibus
nomini per absentiam
Selynis tantam ignominiam inferri, admonerentque illum supplicii, quod eum arce amissa a Seline maneret. Balis simul periculo eorum, qui Chaualae obsidebantur solicitus,
simul sciens se Selynis iram non euitaturum, si locus expugnaretur, omnibus Turcis,
pariter et Christianis suae ditionis, qui euocari subito potuerunt, coactis, se sequi ad soluendam Chaualae obsidionem iubet. Sed quia magna pars exercitus eius inermis erat,
utpote qui ex Illyricis pastoribus Turcis intermixtis
Selynis iram non euitaturum, si locus expugnaretur, omnibus Turcis,
pariter et Christianis suae ditionis, qui euocari subito potuerunt, coactis, se sequi ad soluendam Chaualae obsidionem iubet. Sed quia magna pars exercitus eius inermis erat,
utpote qui ex Illyricis pastoribus Turcis intermixtis
constabat, et sicut numero hominum
Hungaricis copiis praestabat, ita genere militum ac robore inferior erat, statuit Hungaros
arte aggredi. Itaque quosdam Christianos Turcaicae ditionis specie transfugarum misit ad
inermis erat,
utpote qui ex Illyricis pastoribus Turcis intermixtis
constabat, et sicut numero hominum
Hungaricis copiis praestabat, ita genere militum ac robore inferior erat, statuit Hungaros
arte aggredi. Itaque quosdam Christianos Turcaicae ditionis specie transfugarum misit ad
Sepusiensem, qui dicerent ingentes Turcarum copias in subsidium Chaualae aduentare,
atque ubi primum Hungarorum agmen conspexissent, manum conserturas. Hungari hoc
nuntio accępto, conscii paucitatis exercitus sui, usque adeo metu consternati sunt, ut
constabat, et sicut numero hominum
Hungaricis copiis praestabat, ita genere militum ac robore inferior erat, statuit Hungaros
arte aggredi. Itaque quosdam Christianos Turcaicae ditionis specie transfugarum misit ad
Sepusiensem, qui dicerent ingentes Turcarum copias in subsidium Chaualae aduentare,
atque ubi primum Hungarorum agmen conspexissent, manum conserturas. Hungari hoc
nuntio accępto, conscii paucitatis exercitus sui, usque adeo metu consternati sunt, ut per
trepidationem statim omissuri fuerint obsidionem fuga effusa, ni uir animo et
mox prohibere
potuisset. Itaque adhortatus Hungaros, ut eodem loci manerent, nec hostem formidarent, de quo nihil certi haberent, castra stationibus firmat, exercitumque ad pugnam
paratum esse iubet, asserens sermoni transfugarum temere nihil esse credendum.
Eo die Turcae conatus hostium expectantes nihil mouerunt, sed sese castris quieti
continuere. Nocte insecuta Balys ad hostem terrendum (saepe enim leuia et uana in bello
haud paruum momentum faciunt) magnae exercitus parti faces, quarum uim ingentem
collectam secum attulerat, distribuit,
(saepe enim leuia et uana in bello
haud paruum momentum faciunt) magnae exercitus parti faces, quarum uim ingentem
collectam secum attulerat, distribuit, quibus accensis ad muros Chaualae omnes, qui
faces portabant, succedere iubet, Hungaris relucentis flammae conspectu attonitis. Igitur
Turcae rati, ut erat, hostes metu quietos esse, quosdam e suis Chaualam, et ita his a duce
imperatum erat, intromittunt, reliqui partem hostium, qui secreti a coetero exercitu ad
tormenta aenea, quibus arx Chaualae deiciebatur, excubabant, adoriuntur, quosdam ex
his repugnantes interficiunt,
his a duce
imperatum erat, intromittunt, reliqui partem hostium, qui secreti a coetero exercitu ad
tormenta aenea, quibus arx Chaualae deiciebatur, excubabant, adoriuntur, quosdam ex
his repugnantes interficiunt, alios uiuos capiunt, plures in fugam conuertunt. Qui
refugientes ad suos Turcarum manus euaserant, tanto terrore Hungarorum castra complerunt, ut uix ducis et caeterorum principum auctoritate ad auroram in castris contineri
potuerint. Michael Paxius, coelo iam albente, aegre ferens tantum suae gentis
dedecus cum his, quibus
ad auroram in castris contineri
potuerint. Michael Paxius, coelo iam albente, aegre ferens tantum suae gentis
dedecus cum his, quibus ipse praeerat, ad tormenta saluanda secumque reuehenda, ne ab
hostibus occupata asportarentur, accedit, indeque Turcis leui praelio submotis, dum ea
uehiculis imponi curat, ictus pila lapidea e tormento ab arce forte emissa, concidit. Cuius
infelici ac miserabili casu tam sua cohors, quam reliquus exercitus relictis tormentis
fugae se nullo hostium insequente mandarunt. Turcae
indeque Turcis leui praelio submotis, dum ea
uehiculis imponi curat, ictus pila lapidea e tormento ab arce forte emissa, concidit. Cuius
infelici ac miserabili casu tam sua cohors, quam reliquus exercitus relictis tormentis
fugae se nullo hostium insequente mandarunt. Turcae enim, utpote apud quos non plus
animorum erat, nihil magis cupiebant quam Hungaros omissa Chaualae oppugnatione
citra dimicationem abire.
Sepusiensis quantum gloriae aliquot ante mensibus, in terra Hungarica
ex tumultu
citra dimicationem abire.
Sepusiensis quantum gloriae aliquot ante mensibus, in terra Hungarica
ex tumultu
agrestium compresso adeptus erat, tantum ignominiae, re forsan non sua, sed aliena
culpa aduersus Turcas male gesta, domum reportauit. Sunt enim qui suspicentur
Hungaros haud quidem Turcarum metu fugam conscisse, quippe qui saepe alias maximas Turcarum copias parua manu fuderint, sed in regis Vuladislaui gratiam hanc expeditionem turpi fuga consulto dedecorasse, quandoquidem
in terra Hungarica
ex tumultu
agrestium compresso adeptus erat, tantum ignominiae, re forsan non sua, sed aliena
culpa aduersus Turcas male gesta, domum reportauit. Sunt enim qui suspicentur
Hungaros haud quidem Turcarum metu fugam conscisse, quippe qui saepe alias maximas Turcarum copias parua manu fuderint, sed in regis Vuladislaui gratiam hanc expeditionem turpi fuga consulto dedecorasse, quandoquidem Sepusiensis opes nimium
eminere rex noluerit, quippe quem cogendum aequo iure cum caeteris
ex tumultu
agrestium compresso adeptus erat, tantum ignominiae, re forsan non sua, sed aliena
culpa aduersus Turcas male gesta, domum reportauit. Sunt enim qui suspicentur
Hungaros haud quidem Turcarum metu fugam conscisse, quippe qui saepe alias maximas Turcarum copias parua manu fuderint, sed in regis Vuladislaui gratiam hanc expeditionem turpi fuga consulto dedecorasse, quandoquidem Sepusiensis opes nimium
eminere rex noluerit, quippe quem cogendum aequo iure cum caeteris principibus uiuere
censeret. Ego autem uix adducor, ut credam
quam ullius sceleris compertus, nisi forte tam abiecti animi rex fuerit, ut maluerit
securitati suae quam regno et gloriae, famaeque consultum esse.
Euphratem et
Moschicos montes aliquandiu iter fecit.
Vbi quum hostem non inuenisset, ad Periedros
montes, qua hi septentrionem spectant, prope accessit, inopia commeatus uehementer
laborans, propterea quod Ismahel, quo Turcam uenturum putabat, quicquid hostibus
usui posset esse, partim corruperat, partim in deuia et munitiora loca asportarat, quo
fame ac omnium rerum inopia Turcam uexatum adoriretur, et ob id differebat praelium,
existimans sibi mora opus esse, Turcae uero
hi septentrionem spectant, prope accessit, inopia commeatus uehementer
laborans, propterea quod Ismahel, quo Turcam uenturum putabat, quicquid hostibus
usui posset esse, partim corruperat, partim in deuia et munitiora loca asportarat, quo
fame ac omnium rerum inopia Turcam uexatum adoriretur, et ob id differebat praelium,
existimans sibi mora opus esse, Turcae uero festinatione. Nam licet Ismahel egregios
equites haberet, Selynes tamen militum multitudine longe illum superabat, unde paucitas arte et consilio adiuuanda erat. Turca,
quo Turcam uenturum putabat, quicquid hostibus
usui posset esse, partim corruperat, partim in deuia et munitiora loca asportarat, quo
fame ac omnium rerum inopia Turcam uexatum adoriretur, et ob id differebat praelium,
existimans sibi mora opus esse, Turcae uero festinatione. Nam licet Ismahel egregios
equites haberet, Selynes tamen militum multitudine longe illum superabat, unde paucitas arte et consilio adiuuanda erat. Turca, quum neque hostem certamen detrectantem
consequi, neque inopiam rerum pati posset, animum hostis, uetustate
inopia Turcam uexatum adoriretur, et ob id differebat praelium,
existimans sibi mora opus esse, Turcae uero festinatione. Nam licet Ismahel egregios
equites haberet, Selynes tamen militum multitudine longe illum superabat, unde paucitas arte et consilio adiuuanda erat. Turca, quum neque hostem certamen detrectantem
consequi, neque inopiam rerum pati posset, animum hostis, uetustate generis tumentem,
contumeliosis uerbis insectando ad praelium concitare statuit. Itaque misit ad Ismahelem
nuntium, qui mandata ferociter edidit, nec illi linguae libertas,
sane conspectum
hostium sustinere nequeas. Quare si quid tibi animi generosi atque uirium est, elige
locum, in quo cum Selyne congressurus es, quique, ubi aequo campo collatis signis dimicare coeperitis, facile decreturus
sit, Turca, an Armenius bello sit praestantior. Alioqui si
in pugnam prodire non audes, induc in animum meliori parere ac stipendium pendere.
Ad haec Sophenus subridens respondit se non eo, quo hostis uocaret, sed quo ipse
constituisset uenturum: Ismahelem enim solere suo ipsius
agere,
nec se praelium detrectare, sed tempus pugnae ineundae idoneum expectare; quamquam Sophenis uix honesta uictoria futura est, quae ex
seruis reportanda sit, quippe praeterquam quod omnes Turcae mancipia sunt, ipsi
quoque Othomani reges ex ancillis et captiuis mulieribus nascuntur. Nemo enim ex
finitimis regibus cum Othomanis, nouis hominibus, sanguinem ac genus miscere dignatur. Itaque nisi uelit Selynes Armeniae campos cadaueribus Turcaicis oppleri,
Turcae mancipia sunt, ipsi
quoque Othomani reges ex ancillis et captiuis mulieribus nascuntur. Nemo enim ex
finitimis regibus cum Othomanis, nouis hominibus, sanguinem ac genus miscere dignatur. Itaque nisi uelit Selynes Armeniae campos cadaueribus Turcaicis oppleri, excederet aliena terra, ac sese legitimo domini sui imperio, a quo Othomanus aeque ac fugitiuus seruus nefarie defecit, subiceret.
Hec ubi dixit nuntiumque ad Turcam remisit, retulit ad amicos, an tempus pugnae
iam committendae his uideretur. Omnes censuere
sanguinem ac genus miscere dignatur. Itaque nisi uelit Selynes Armeniae campos cadaueribus Turcaicis oppleri, excederet aliena terra, ac sese legitimo domini sui imperio, a quo Othomanus aeque ac fugitiuus seruus nefarie defecit, subiceret.
Hec ubi dixit nuntiumque ad Turcam remisit, retulit ad amicos, an tempus pugnae
iam committendae his uideretur. Omnes censuere extemplo pugnandum esse, impetu
quodam magis quam consilio: nam exploratum habebant Turcas inopiam rerum necessariarum uix tolerare, multosque hostium una cum iumentis fame enectos esse, et
a quo Othomanus aeque ac fugitiuus seruus nefarie defecit, subiceret.
Hec ubi dixit nuntiumque ad Turcam remisit, retulit ad amicos, an tempus pugnae
iam committendae his uideretur. Omnes censuere extemplo pugnandum esse, impetu
quodam magis quam consilio: nam exploratum habebant Turcas inopiam rerum necessariarum uix tolerare, multosque hostium una cum iumentis fame enectos esse, et ob id
Turcam in hostili terra plures dies haudquaquam mansurum.
remisit, retulit ad amicos, an tempus pugnae
iam committendae his uideretur. Omnes censuere extemplo pugnandum esse, impetu
quodam magis quam consilio: nam exploratum habebant Turcas inopiam rerum necessariarum uix tolerare, multosque hostium una cum iumentis fame enectos esse, et ob id
Turcam in hostili terra plures dies haudquaquam mansurum.
et manus feliciter conserit.
Postridieque eius diei, quum iam pransissent sui, signum pugnae proposuit, prius
huiuscemodi apud suos habita oratione:
Non me praeterit, uiri fortissimi, Turcas Europaeos famam eximiae uirtutis in bello
obtinere,
eo quod hi ex Illyricis, Thracibus ac Macedonibus magna ex parte constent,
quae sane gentes fortitudinis laudem semper fere tulerunt. Sed nolite famae credere! Solet
illa multo
mentientium improuisa sit, quae comperta habemus, uos ignorare non sinam.
Non fugit uos, milites, totius robur Machomethani exercitus aetate nostra ex equitibus constare. Equites uero ex sola deligi nobilitate, quae quidem apud Turcas nulla est:
nempe omnes Turcae aut ex captiuis, aut ex emptis mancipiis fiunt. Nec ignoratis ipsos
Turcas nullas unquam terras, nisi quas prius crebris incursionibus uastando solitudinem
fecerunt, occupasse, atque omni nobilitate extincta imperio suo adiunxisse. Vnde hac
tempestate
comperta habemus, uos ignorare non sinam.
Non fugit uos, milites, totius robur Machomethani exercitus aetate nostra ex equitibus constare. Equites uero ex sola deligi nobilitate, quae quidem apud Turcas nulla est:
nempe omnes Turcae aut ex captiuis, aut ex emptis mancipiis fiunt. Nec ignoratis ipsos
Turcas nullas unquam terras, nisi quas prius crebris incursionibus uastando solitudinem
fecerunt, occupasse, atque omni nobilitate extincta imperio suo adiunxisse. Vnde hac
tempestate neque Thracia, neque
Non fugit uos, milites, totius robur Machomethani exercitus aetate nostra ex equitibus constare. Equites uero ex sola deligi nobilitate, quae quidem apud Turcas nulla est:
nempe omnes Turcae aut ex captiuis, aut ex emptis mancipiis fiunt. Nec ignoratis ipsos
Turcas nullas unquam terras, nisi quas prius crebris incursionibus uastando solitudinem
fecerunt, occupasse, atque omni nobilitate extincta imperio suo adiunxisse. Vnde hac
tempestate neque Thracia, neque Illyricum, neque Macedonia ullum Turcaico imperio
militem
mancipiis fiunt. Nec ignoratis ipsos
Turcas nullas unquam terras, nisi quas prius crebris incursionibus uastando solitudinem
fecerunt, occupasse, atque omni nobilitate extincta imperio suo adiunxisse. Vnde hac
tempestate neque Thracia, neque Illyricum, neque Macedonia ullum Turcaico imperio
militem dare potest, quippe omnes hae regiones rarissimis pagis habitantur, solisque
seruitiis a solitudine uindicantur. Scitote igitur, milites, eos omnes, quibus Selynes arma
aduersus nos sumpta comisit, uilissima esse mancipia, atque
bello gerendo multo aptiora. Quare quum praelium inibitis, eos animos geretis, qui dominis in seruos esse debent, et eos seruos, qui ausi sunt herilem terram armata manu per summum
nefas inuadere. Satis enim constat Othomanum progenitoribus meis seruitutem seruisse.
Sed nec tormenta, quae Turca aduexisse fertur, nimium timueritis: ea maiorem eminus fragorem quam periculum faciunt, quum res comminus geritur, nullius usus sunt. Ad
hoc memineritis uos animi et corporis robore uigentes cum his manus conserturos, qui
quum itineris labore, tum cibariorum inopia prope
geritur, nullius usus sunt. Ad
hoc memineritis uos animi et corporis robore uigentes cum his manus conserturos, qui
quum itineris labore, tum cibariorum inopia prope absumpti sunt, armatos cum inermibus ac seminudis, peritos militiae cum imbellibus, ac imperitissimis. Turcae enim nullis
militaribus institutis student, nihil fere ordinatae disciplinae habent: turba est incondita,
rudis, temeraria, neque se unquam, neque equos suos bellicis meditationibus exercent.
Omnis illorum uis non in signis conferendis, sed in praeda conuectanda consistit. Itaque
conferendis, sed in praeda conuectanda consistit. Itaque
simul ac in illos impetum feceritis, foedam stragem ac fugam conspicietis.
Hec uultu interrito et bonae spei plenus elocutus, tubas et cornua canere, atque tympana pulsari clamoremque tolli, simulque hostem inuadere iubet. Turcarum copiae trifariam erant diuisae: in dextro cornu Asiatici constiterant, laeuum Europaei tenuere.
Selynes cum his, quos regio more fere satellitum loco secum habebat, ita mediam aciem
tutandam suscepit, ut magis in subsidiis quam in acie esset. Suae autem custodiae causa
in subsidiis quam in acie esset. Suae autem custodiae causa
more Othomanorum regum circum se habere consueuerat praeter sex millia peditum,
quos praetorianos uocant, ad decem millia equitum, qui sane nusquam a corpore regis,
dum in castris est, discedere solent. Turca igitur, conserto praelio ac uehementer per
mutuum odium accenso, quum uidisset utrumque sui exercitus cornu ualde premi,
Europaeos ingenti etiam cęde prope stratos (Asiaticis enim Sopheni, ueluti cognatis,
quantum fieri poterat, parcebant), iamque Sophenos
per
mutuum odium accenso, quum uidisset utrumque sui exercitus cornu ualde premi,
Europaeos ingenti etiam cęde prope stratos (Asiaticis enim Sopheni, ueluti cognatis,
quantum fieri poterat, parcebant), iamque Sophenos superiores ac successu rerum exultantes in subsidia Turcaica, ubi Selynes ipse curabat, impetum facere, iubet libratores ferreas pilas e maioribus tormentis in irruentem hostem torquere eumque a munitionibus
arcere. Qui, ut imperatum erat, igni tormentis admoto plures suorum quam hostium
foede
ipse curabat, impetum facere, iubet libratores ferreas pilas e maioribus tormentis in irruentem hostem torquere eumque a munitionibus
arcere. Qui, ut imperatum erat, igni tormentis admoto plures suorum quam hostium
foede trucidarunt ― ita enim Turcae cum hostibus permixti erant, ut sine utriusque
partis strage Sopheni ab hosticis munitionibus repelli nequiuerint. Qui si, ut fama fertur,
copiam peditum, quorum opera Asiatici in bello prorsus non utuntur, habuissent, aut
postero die certamen instaurassent, in munitiones
cum hostibus permixti erant, ut sine utriusque
partis strage Sopheni ab hosticis munitionibus repelli nequiuerint. Qui si, ut fama fertur,
copiam peditum, quorum opera Asiatici in bello prorsus non utuntur, habuissent, aut
postero die certamen instaurassent, in munitiones hostium Turcis impetu hostili consternatis procul dubio irrupissent, uiuumque Selynem, et ipsum eodem metu attonitum,
parumque mentis compotem coepissent.
principes et
nobilissimus quisque tegmine e ferreis laminis confecto utuntur;
pedibus stipendia
facere apud ipsos inusitatum.
Ferunt hoc in praelio ad quadraginta millia Turcarum,
cum decem et septem praefectis, fortissimis uiris, cecidisse. Ex Armeniis uero circiter
mille et quingentos desideratos esse, inter quos dux insignis Aiax Deuius, dum hortatur
suos castra hostium inuadere, sub ipsis Turcarum munitionibus peremptus est, pilula
plumbea
Ferunt hoc in praelio ad quadraginta millia Turcarum,
cum decem et septem praefectis, fortissimis uiris, cecidisse. Ex Armeniis uero circiter
mille et quingentos desideratos esse, inter quos dux insignis Aiax Deuius, dum hortatur
suos castra hostium inuadere, sub ipsis Turcarum munitionibus peremptus est, pilula
plumbea e minore tormento in frontem adacta, cuius casu maior prope pars
Sophenorum turbata a castrorum oppugnatione auersa est. Cernere erat in campis, ubi
depugnatum est, spectaculum adeo foedum ac horribile, ut Sophenis pariter
munitionibus peremptus est, pilula
plumbea e minore tormento in frontem adacta, cuius casu maior prope pars
Sophenorum turbata a castrorum oppugnatione auersa est. Cernere erat in campis, ubi
depugnatum est, spectaculum adeo foedum ac horribile, ut Sophenis pariter et Turcis
terror quidam pigritiaque posthac inter se manus conserendi incuteretur. Iacebant tot
millia hominum caesa, e queis partim gladiis sagittisque, ac lanceis uulnera acceperant,
partim tormentis lacerati conspiciebantur: his crura, illis humeri et manus, aliis capita a
corpore
fama
tamen aduersae pugnae in Sophenos uertit, eo quod quum praelio facto uterque exercitus intra sua munimenta sese recepisset, Sopheni tormentorum inusitata atrocitate
attoniti et perterriti relictis castris suis, praedae et commeatuum plenis, e conspectu
Turcarum noctu abierint, tametsi alii fugam Sophenorum in charitatem erga Ismahelem
conferunt. Qui quum brachium illius (nempe in prima acie uersatus fuerat) parua pilula
e tormento emissa traiectum foret, timuerunt posthac regem suum, quem diuinis prope
honoribus colunt, tam terribilibus
tametsi alii fugam Sophenorum in charitatem erga Ismahelem
conferunt. Qui quum brachium illius (nempe in prima acie uersatus fuerat) parua pilula
e tormento emissa traiectum foret, timuerunt posthac regem suum, quem diuinis prope
honoribus colunt, tam terribilibus tormentorum ictibus obicere. Turcae eodem loci, in
quo dimicatum erat, permanentes et hostium spolia per ocium legerunt, et suorum
corporibus contra Turcaicum morem (solent enim Turcae sepelire suorum cadauera, non
cremare) ignem iniecere,
emissa traiectum foret, timuerunt posthac regem suum, quem diuinis prope
honoribus colunt, tam terribilibus tormentorum ictibus obicere. Turcae eodem loci, in
quo dimicatum erat, permanentes et hostium spolia per ocium legerunt, et suorum
corporibus contra Turcaicum morem (solent enim Turcae sepelire suorum cadauera, non
cremare) ignem iniecere,
eo consilio, ne, quantum Turcarum copiae diminutae forent,
appareret, numeroque interfectorum hostes inito sese pro uictoribus, tanta
timuerunt posthac regem suum, quem diuinis prope
honoribus colunt, tam terribilibus tormentorum ictibus obicere. Turcae eodem loci, in
quo dimicatum erat, permanentes et hostium spolia per ocium legerunt, et suorum
corporibus contra Turcaicum morem (solent enim Turcae sepelire suorum cadauera, non
cremare) ignem iniecere,
eo consilio, ne, quantum Turcarum copiae diminutae forent,
appareret, numeroque interfectorum hostes inito sese pro uictoribus, tanta Turcarum
clade conspecta, ferrent.
erat, permanentes et hostium spolia per ocium legerunt, et suorum
corporibus contra Turcaicum morem (solent enim Turcae sepelire suorum cadauera, non
cremare) ignem iniecere,
eo consilio, ne, quantum Turcarum copiae diminutae forent,
appareret, numeroque interfectorum hostes inito sese pro uictoribus, tanta Turcarum
clade conspecta, ferrent. Quidam spoliandi studio, simul et suos funeris causa inquirendi, dum hostilia uoluunt cadauera, reppererunt, magna spectantium
Turcaicum morem (solent enim Turcae sepelire suorum cadauera, non
cremare) ignem iniecere,
eo consilio, ne, quantum Turcarum copiae diminutae forent,
appareret, numeroque interfectorum hostes inito sese pro uictoribus, tanta Turcarum
clade conspecta, ferrent. Quidam spoliandi studio, simul et suos funeris causa inquirendi, dum hostilia uoluunt cadauera, reppererunt, magna spectantium admiratione, foeminas quoque uirorum armis ornatas, atque ita in hostem uersas, ut aduersis uulneribus
uiderentur esse
tempora a Machomethanis regibus ita instauratam, ut in
amplissimam creuerit ciuitatem. Sane illam magnitudine ac incolarum frequentia
Hadrianopoli conferunt. Vbi quum triduum moratus esset, subiit eius animum suspitio,
ne scilicet Ismahel simulata fuga abesset, pugnaque repetita Turcas remissius Artaxatis
agentes inuaderet. Vrbe inuiolata relicta, et quia uoluntarie se dediderat, et quia apud
Armenios clementiae famam quaerebat, eodem itinere, quo ad Araxem uenerat, in
Capadociam regressus est, abductis secum multis ferrariis fabris et id genus opificibus,
quorum
exercitum suis copiis augere posset. Itaque traiecto cum copiis ac tormentis Euphrate breui ad
spem eius euentus respondit.
Nam quum Ciamachum loco satis tutum esse uideretur,
nec iccirco praesidio militum munitum esset, primo fere Turcarum impetu captum est.
Turcae enim discussa tormentis muri parte, propugnatoribusque, qui fere oppidani, et
ob id imbelles erant, inde missilibus submotis, per praerupta haud facile subeuntes in
ruinas muri, qua oppidum custodiis nudatum erat, euadunt, oppidoque
augere posset. Itaque traiecto cum copiis ac tormentis Euphrate breui ad
spem eius euentus respondit.
Nam quum Ciamachum loco satis tutum esse uideretur,
nec iccirco praesidio militum munitum esset, primo fere Turcarum impetu captum est.
Turcae enim discussa tormentis muri parte, propugnatoribusque, qui fere oppidani, et
ob id imbelles erant, inde missilibus submotis, per praerupta haud facile subeuntes in
ruinas muri, qua oppidum custodiis nudatum erat, euadunt, oppidoque potiuntur,
puberibus magna ex parte
regionibus regulus quidam, Alaudolam populares uocabant, qui sicut caeteros circa regulos
opibus, ita et animo superabat. Qui quidem uocatus Selynem adire renuit, confisus tum
asperitate locorum, quae incolebat, tum copiis suis ad iustum fere exercitum accedentibus. Ad haec non audebat Turcaicae fidei salutem suam committere, propterea quod,
dum Selynes iter ad Euphratem haberet, Turcaicis commeatibus infestus extiterat,
seu praedae cupidine, seu Ismahelis partes aperte fouens. Neque enim dubitauerat
Selynem eadem fortuna cum
opibus, ita et animo superabat. Qui quidem uocatus Selynem adire renuit, confisus tum
asperitate locorum, quae incolebat, tum copiis suis ad iustum fere exercitum accedentibus. Ad haec non audebat Turcaicae fidei salutem suam committere, propterea quod,
dum Selynes iter ad Euphratem haberet, Turcaicis commeatibus infestus extiterat,
seu praedae cupidine, seu Ismahelis partes aperte fouens. Neque enim dubitauerat
Selynem eadem fortuna cum Ismahele pugnaturum, qua quondam Mehmethes, ipsius
Selynis auus, cum Cassano, Armeniorum rege,
qui clade dissimulata hostem secundae pugnae fructum sentire
haudquaquam passus est, Tauri urbe, sede regia, statim a praelio occupata, indeque
magna fabrorum ui, ut demonstratum est, Constantinopolim abducta. Itaque regulus
admissi conscientia aduersus Turcarum uim armis se tueri parabat.
Selynes animaduertens Alaudolam unum ex omnibus Minoris Armeniae regulis
neque legatos ad se mittere, neque ipsum ad se uenire, neque sibi fuga consulere, ratus,
ut erat, eum belli consilia animo uolutare, Sinonem spadonem cum parte exercitus ad
ut inter Hungaros, non minus facundo quam circumspecto, quem sex annos apud se honorifice retinuerat, magnamque uim auri in eius
lautitiam erogarat, pacem per triennium fecit, omnibus Christianis praeter Rhodios
pacis conditionibus adscriptis, quamquam Turca multum institisset Hungaris abnuentibus, ut caeteris Christianis exclusis cum solis Hungaris in septennium induciae fierent,
quo uacuus pace Hungarica bellum aut aduersus Ismahelem susceptum commodius
gerere posset, aut Rhodios Turcis ualde infestos oppugnaret.
pacis conditionibus adscriptis, quamquam Turca multum institisset Hungaris abnuentibus, ut caeteris Christianis exclusis cum solis Hungaris in septennium induciae fierent,
quo uacuus pace Hungarica bellum aut aduersus Ismahelem susceptum commodius
gerere posset, aut Rhodios Turcis ualde infestos oppugnaret.
suum tanta uictoria laetum reuersi sunt. Nempe in ea pugna praeter
duo millia nobilium equitum, decem duces, et septem ac triginta senatorii ordinis
homines uiui capti sunt. Neque huius rei gestae fama Sarmatiae finibus se tenuit, sed
Selynes quoque, superbissimus Turcarum rex, legatos gratulatum pacemque petitum ad
Sigismundum misit. Quandoquidem Polonorum amicitiam non minus sibi quam
Hungarorum necessariam censeret, propterea quod regem Hungarum, utpote ex fratre
Sigismundi natum, non modo cum Polono foedere, sed etiam sanguine iunctum
pulsum in exilio senescere. Qua denuntiatione Selynem, existimantem
Aegyptium suis potius rationibus seruientem quam Alaudolae fortunarum miserantem ea
dixisse (tutius enim uidebatur Cauirio Alaudolam finitimum quam Turcam
habere), adeo ira exarsisse ferunt, ut barbara quadam insolentia dimissis ab se legatis sine
responso quibusdam ex suis non dubitauerit dicere se propediem daturum operam, ut
Othomana progenies Syriae quoque ac Aegypto imperet pulsis inde Cercassis (ea natio
Cercetarum soboles est, Ponti
dicere se propediem daturum operam, ut
Othomana progenies Syriae quoque ac Aegypto imperet pulsis inde Cercassis (ea natio
Cercetarum soboles est, Ponti accola), nec permissurum mancipia aere empta
Machomethanis hominibus tam impotenter dominari. Tametsi quidam affirment
Turcam legatis Aegyptiis suppressa ira, cuius alioqui non erat potens, satis benigne, ioco
an serio incertum, respondisse se plane officiis suis effecturum, ne Cansauus Alaudolam
magnopere desyderet, neue illum poeniteat Selynem suis finibus conterminum habere.
Qua profecto simulatione si usus est,
sed iusto bello suscepto uera illud uirtute et in communem gerere uoluptatem.
Res admonet, quemadmodum sacerdotali fraude Syriae et Aegipti imperium a legitimis principibus ad seruos translatum fuerit, paucis attingere, eo magis, quo famam
deuictis Cercassis apud Turcas uulgatam haud omnino uanam esse demonstrarem,
Selynem Aegyptios ac Syros non tam armis subegisse quam sublato seruili dominatu in libertatem uindicasse. Mos erat apud Aegyptios, ex quo illa gens in Machomethanam sectam concessit, e cohorte eorum, qui literis eruditi et
tutum
reddi queat? Itaque misso ad caliphem nuntio iubent illum sacra dumtaxat
capescere, uetito eo pro imperio quicquam de caetero agere. Extorto caliphi regno,
quum seruorum imperium ad ducentos fere annos durasset, tandem a Turcis hunc in
modum deletum est.
proficiscitur, perque
eam Cappadociae partem, quae cum Cilicia continens est, iter faciens in Syriam monte
Amano superato descendit, et prius quam ei hostium quisquam occureret, ad Orontem
fluuium in agro Antiochensi castra posuit. Consauus Cauirius, ubi accepit Turcas in
Syriam irrupisse, coactis octo millibus equitum, hosti obuiam magnis itineribus contendit. Plures autem eo numero equites confici nequiuerunt, propterea quod superioribus annis multi
ex his pestilentia ac
Lyconta fluuium transmiserat, quum
Selynes, et ipse Adonio amne traiecto, haud procul ab Heliopoli communitis castris
consedit. In conspectu prope erant exercitus, neuter tamen regum omnes copias in aciem
prodire sinebat, alter alterius conatus metu mutuo expectantes. Nempe Turcis ueniebat
in mentem Bazethe Selynis patre regnante, quum de finibus certatum esset, saepius se a
Cercassis profligatos fuisse; rursus Cercassus uerebatur hostium multitudinem, uim magnam tormentorum, genus teli equis pariter et sessoribus terribile et perniciosum, praesentiam Selynis, quo
equis pariter et sessoribus terribile et perniciosum, praesentiam Selynis, quo quidem, praeterquam quod ne uictus
utrique regum uisum, priusquam totis uiribus in aciem
descenderent, e stationibus procursando leuibus certaminibus animos suorum periclitari.
Haec certamina, licet essent haud satis digna dictu, Cercassorum animos mirum in
modum auxere. Nam aliquoties comminus turmatim congressi Turcarum ferociam, militaribus meditationibus assueti, non sine pernicie hostium facile eludebant. Qua re
Selynes animaduersa, ne suorum animi minuerentur, concione aduocata his fere uerbis
Turcas ad praelium totis uiribus ineundum adhortatus est:
Tradunt rerum scriptores,
dictu, Cercassorum animos mirum in
modum auxere. Nam aliquoties comminus turmatim congressi Turcarum ferociam, militaribus meditationibus assueti, non sine pernicie hostium facile eludebant. Qua re
Selynes animaduersa, ne suorum animi minuerentur, concione aduocata his fere uerbis
Turcas ad praelium totis uiribus ineundum adhortatus est:
Tradunt rerum scriptores, uiri Turcae, moris antiqui fuisse reges immortalitati consecrare, quum illi beneficiis suis eo honore dignos se praestitissent, quo et meritis
regum
ferociam, militaribus meditationibus assueti, non sine pernicie hostium facile eludebant. Qua re
Selynes animaduersa, ne suorum animi minuerentur, concione aduocata his fere uerbis
Turcas ad praelium totis uiribus ineundum adhortatus est:
Tradunt rerum scriptores, uiri Turcae, moris antiqui fuisse reges immortalitati consecrare, quum illi beneficiis suis eo honore dignos se praestitissent, quo et meritis
regum gratia referretur,
et insecuti principes eo
quibus meritis tanta gratia reddita sit, nihil aliud
plane inuenietis quam quia reges illi humanum genus his fere beneficiis conciliarint atque
excoluerint: importunos imprimis tyrannos extinxere, aspera bella composuere, agros
militibus suis assignarunt, oppida condiderunt. At nos, uiri Turcae, ex benefactis coelestes
non cupimus honores ― sit procul a nostra modestia tam impia cupido. Non eximimus nos
hominibus, nec obliti sumus humanae infirmitatis. Satis scio, quicquid agimus, diuino id
esse subiectum arbitrio:
Nec moueat animos uestros, milites, Cercassorum in obeundis pugnae simulacris agilitas. Huiusce certamina ab equis magis quam ab equitibus fiunt, et ea multo similiora sunt saltationibus quam dimicationi. Excidet hosti de
memoria sua in equitando habilitas, quum Turcaicae robur iuuentutis oculis studio pugnae ardentibus in se inferri conspexerit, quum emissis missilibus res geri comminus gladiis
stantibus equis, uulnera inferri et accipi, cruorque effusus late manare coeperit: insitae
animis uirtuti ficta cedet meditatio.
Itaque quum
procurrerent, sed quum ad
teli coniectum cum hoste conuenissent, tubaque signum datum esset, extemplo deducta
media acie in dextram leuamque applicantes se apperirent uiam, qua tormenta emitti
possent, ne, ut Sophiaco bello contigerat, tela in hostes ciuibus permixtos excussa plures
Turcarum quam hostium interficerent.
qua tormenta emitti
possent, ne, ut Sophiaco bello contigerat, tela in hostes ciuibus permixtos excussa plures
Turcarum quam hostium interficerent.
in desertis locis latibulum
quaerit.
sed quiescentes adequitabat, eoque prope peruenerat, unde
admissis equis impetum in hostem facere posset, quum accensis a Turca tormentis pilae
lapideae cum terribili fragore, qua data uia erat emissae, equos Aegyptios conterritos in
fugam non sine ingenti strage uertunt. Qua conspecta re Turcae, uti praeceptum erat,
concitatis equis Cercassos dissipatos insequuntur, caedunt, capiunt, spoliant, equos hostiles abripiunt, plures tamen hostium interimunt quam capiunt, propterea quod Cercassi
non ita omnes perculsi erant, quin quidam eorum interdum continerent se ab effusa fuga
atque
infracto animo rerum mutationem et saeuientem nequiuisse pati fortunam.
Selynes satis gnarus fuga hostium non modo Syriam sibi esse concessam, sed etiam
Aegyptum apertam, eo magis, quia Cahirius, Heliopolitanae regionis praefectus, transfugio
suo magnam Cercassorum partem ad Turcaicum imperium inclinaturus uidebatur ― quippe
is statim post hoc praelium se urbemque Heliopolim in ditionem Turcaicam permiserat constituit uti uictoria, quum praesertim Damascus quoque in uoluntariam concessisset
deditionem. Itaque Damasci aliquot dies in reficiendo exercitu
non modo Syriam sibi esse concessam, sed etiam
Aegyptum apertam, eo magis, quia Cahirius, Heliopolitanae regionis praefectus, transfugio
suo magnam Cercassorum partem ad Turcaicum imperium inclinaturus uidebatur ― quippe
is statim post hoc praelium se urbemque Heliopolim in ditionem Turcaicam permiserat constituit uti uictoria, quum praesertim Damascus quoque in uoluntariam concessisset
deditionem. Itaque Damasci aliquot dies in reficiendo exercitu moratus ― et est urbs aedificiorum magnificentia, coeli temperie ac salubritate, simulque soli hubertate, fontium
profecti erant, ibi comitia nouo regi creando habituri. Itaque ubi Sinon urbi appropinquare conspectus est, Iamberdinus patefactis portis
quanto maximo
potuit impetu in hostem erupit, tantumque terroris ac tumultus in aciem
Turcaicam, negligentem ob paulo ante fugatum hostem, ad urbem succedentem intulit, ut
si uirtus Cercassorum numero militum fuisset adiuta, magnam cladem eo praelio Sinon
accępturus fuisset.
Igitur Iamberdinus aedito haud incruento certamine,
aedito haud incruento certamine,
hostium multitudine magis
obrutus quam uictus, in solitudinem, quae inter Idumaeam et Aegyptum interiacet, paucis ex suis desyderatis, relicta hostibus urbe Gaza, cum reliquis equitibus refugit. Turca
Gaza occupata retulit ad amicos, tentando animos eorum magis quam consilium
exquirendo, an nullo laxamento hostibus dato Aegyptus, sedes Cercassorum imperii,
petenda esset, an modus secundis rebus imponendus, nec solitudo Aegypto adiuncta, ob
aquarum maxime penuriam
exquirendo, an nullo laxamento hostibus dato Aegyptus, sedes Cercassorum imperii,
petenda esset, an modus secundis rebus imponendus, nec solitudo Aegypto adiuncta, ob
aquarum maxime penuriam exercitui transitu perdifficilis, intranda. Videbatur amicis
omissa Aegypto finem imperii Turcaici Gazam statuere, putantibus non nisi magna
manu tam late patentes et diremptas etiam uasta solitudine terras contineri posse; tamen
sententiam suam aedere nemo audebat incerta regis uoluntate. Itaque Ionas Dalmata, ex
purpuratis regiis, solito adulantium
et Pirrho Caramano, quem Constantinopolitanae praefecerat ciuitati, suis
imperarent uerbis, ut ocyus quadraginta longas naueis, partim triremes, partim dyerotas,
deduceret, atque remigibus ac militibus instructas ad Pelusiacum ostium mitteret, ut inde
Nilo flumine eo subirent, ubi Turcaica castra collocata esse cognouissent, atque ita, si
fieri posset, eodem tempore a terra simul et amne terror Cercassis incuteretur. Non enim
Selynem
simul et amne terror Cercassis incuteretur. Non enim
Selynem
ab hoste ingrueret. Hunc subsequi iussit cum
iusto prope exercitu modicis itineribus Sinonem Macedonem; ipse cum peditatu et equitibus regiis postremus iter ingressus est. Biduo Mehmethes per solitudinem iuerat nullo
hoste obuio, tertio die ei Iamberdinus cum equitibus suis occurit, iter Turcis pro uiribus
infestum redditurus. Non fefellit Turcas hostium aduentus: itaque inter se inuicem
cohortati Iamberdinum inuadunt. Nec Cercassi certamen detrectarunt, haud satis memores suae paucitatis, atque adeo pugnam magno animo capessunt, ut sibi minime parcentes
prope exercitu modicis itineribus Sinonem Macedonem; ipse cum peditatu et equitibus regiis postremus iter ingressus est. Biduo Mehmethes per solitudinem iuerat nullo
hoste obuio, tertio die ei Iamberdinus cum equitibus suis occurit, iter Turcis pro uiribus
infestum redditurus. Non fefellit Turcas hostium aduentus: itaque inter se inuicem
cohortati Iamberdinum inuadunt. Nec Cercassi certamen detrectarunt, haud satis memores suae paucitatis, atque adeo pugnam magno animo capessunt, ut sibi minime parcentes hostibus haud incruentam uictoriam reliquerint. Iamberdinus
ut sibi minime parcentes hostibus haud incruentam uictoriam reliquerint. Iamberdinus et ipse saucius,
postea quam uidit fortunam hostium esse,
in interiorem solitudinem cum paucis
refugit, atque ubi procul a conspectu Turcarum fuga euectus est, dedit operam, ut sciret,
quis in locum demortui Cansaui solidanus esset designatus. Simul atque cognouit imperium
ad quendam Thomam delatum, adeo ira exarsit, siue odio in nouum regem, siue
dolore (nam et
tuto accessu impetrato ad Selynem transfugit.
Qua quidem proditione declaratum est inuidiae morbo et mentis praua coecitate fieri, ut
plaerique mortalium malint non sine patriae dedecore, atque etiam excidio, ablatum a
suo ciue imperium ad externum, cui sane minus inuidetur, deferre.
Turca, adiuncto sibi et hosti adempto tam forti ac strenuo uiro, magna solicitudine
uidebatur liberatus: tantam inesse uim in uno homine censebat.
Itaque magna spe uictoriae animo concoepta, ubi solitudinem cum copiis emensus est, ad
tantam inesse uim in uno homine censebat.
Itaque magna spe uictoriae animo concoepta, ubi solitudinem cum copiis emensus est, ad Horionem amnem
castra locat, stationibus equitum undique obiectis, ne aliqua hostis ex improuiso accederet, Turcasque in aliena et ignota terra turbaret. Nondum enim Cercassorum res, licet
accisae essent, contemnendae uidebantur. Inde transmisso Horione castra in agro
Babylopolitano haud procul a Cercassorum regia posuit, quandoquidem classis quoque
e Constantinopoli profecta, Pelusiaco ostio
regio nomine, inito militum numero, quum animaduertisset
paucitatem suorum campo haud esse commitendam, statuit dolo et moenibus uim
hostium arcere. Itaque qua hostem muris successurum arbitratus est, crebras fossas perducit, puluere accensibili quasdam replet, ut quum eo Turcae peruenissent, iniecto igni homines pariter et equi comburerentur; in aliis sudes, stipites acutos defigit, atque
hęc leuibus cratibus terraque occultanda fraude contegit. Iam coeperat admouere exercitum ad urbem Selynes copiam pugnae hostibus pro portis
exercitum ad urbem Selynes copiam pugnae hostibus pro portis facturus, aut Cercassis certamen detrectantibus ui in urbem nulla fossa propugnaculisue munitam
irrupturus, hostilis fraudis ignarus, quum quidam Geticae nationis transfuga Turcam adit, fraudem indicat, monet ut fossas terra opertas et coecum uallum caueat,
docetque qua parte urbem
tuto inuaderet, quandoquidem ciuitates sine proditore et hoste domi inuento raro euertantur.
Turcae fraude
transfuga Turcam adit, fraudem indicat, monet ut fossas terra opertas et coecum uallum caueat,
docetque qua parte urbem
tuto inuaderet, quandoquidem ciuitates sine proditore et hoste domi inuento raro euertantur.
Turcae fraude Cercassorum cognita, circumducti a transfuga ad aliam portam,
qua nullae insidiae structae erant, moenia aggrediuntur. Quos ut successisse muris
Cercassi uiderunt, instructa intra portam acie cum magno tumultu erumpunt, tantamque
stragem hostium faciunt, ultima
circumducti a transfuga ad aliam portam,
qua nullae insidiae structae erant, moenia aggrediuntur. Quos ut successisse muris
Cercassi uiderunt, instructa intra portam acie cum magno tumultu erumpunt, tantamque
stragem hostium faciunt, ultima desperatione animos irritante, ut non modo Turcas submouerint a moenibus, sed etiam in castra trepidos redegerint. Selynes conuocatis ducibus
suis acerba eos increpuit oratione. Qui terror , inquit, hic inconsultus est, hostem toties
uictum atque intra moenia urbis compulsum formidatis, quae sola totius regni
Cercassorum
prima edicit, ut omnes cibo corpora firmarent, ne si longior pugna foret, uiribus deficerent.
Deinde Sinonem Macedonem iubet signa in hostem inferre. Nec Cercassi moram
pugnae fecerunt. Pugnatum utrinque aliquanto quam pridie acrius est, Turcis indignantibus, quod tot praeliis uicti cum uictoribus certamen instaurarent, nec deditionem
facere in animum inducerent, Cercassis, praeterquam quod mutatione fortunae in
furorem erant uersi, cupientibus testatum etiam apud posteros relinquere sibi
Iam diei haud multum supererat, nec
tamen Cercassi quicquam de pertinacia remittebant, quum Sinon Macedo, accensus ira
atque sui protegendi corporis immemor, in primam aciem peruolat; quem Cercassus
quidam iam portam occupantem hasta in pectus adacta transfigit. Tanti ducis casu Turcae
perculsi retulere pedem, nec siuerunt tamen hostes eius corpore potiri, rapere
conantes
turmales Sinonis obiectis lanceis arcuere. Itaque sublatum e terra (delapsus enim ex equo
fuerat) nondum exanimem, cum inhęrente telo, quo in
exanimem, cum inhęrente telo, quo in conspectu regis mortem obiret,
et ita ei cordi fuerat, ad Selynem detulere, simulatque telum e corpore euulsum est, animam Sinon expirauit.
Amissi desyderium rex gemitu et lachrymis testatus est; honorem funeri seruauit, et
patrio Turcarum more inferias dedit, corpusque insigni tumulo contegi iussit.
Natus
est Sinon in Macedonia Christianis parentibus, nec sponte, sed coactus ad
Machomethanam sectam hunc in modum desciuit. Mos est Turcarum per regiones
seruauit, et
patrio Turcarum more inferias dedit, corpusque insigni tumulo contegi iussit.
Natus
est Sinon in Macedonia Christianis parentibus, nec sponte, sed coactus ad
Machomethanam sectam hunc in modum desciuit. Mos est Turcarum per regiones suae
ditionis quolibet fere quinquennio, interdum etiam triennio, delectum puerorum ad
regem abducendorum agere. Ex his enim custodes regii corporis fiunt, ex eadem etiam
cohorte duces exercituum ac praefecti prouinciarum euadunt, nec fas est uxoribus iunctos, sed
regem abducendorum agere. Ex his enim custodes regii corporis fiunt, ex eadem etiam
cohorte duces exercituum ac praefecti prouinciarum euadunt, nec fas est uxoribus iunctos, sed coelibes tantum abducere. Itaque Sinon, quo regios conquisitores euitaret, parentum suasu uixdum pubes uxorem duxit. Sed Turcaica nequitia hoc consilio ualidior
fuit. Nam quidam satrapes Turca flore illius aetatis accensus, et erat insigni forma puer,
obiecta parentibus fraude, quasi regio imposuissent conquisitori, quod puerum, ne
abduceretur, matrimonio deuinxissent, Sinonem ui e manibus parentum
ex eadem etiam
cohorte duces exercituum ac praefecti prouinciarum euadunt, nec fas est uxoribus iunctos, sed coelibes tantum abducere. Itaque Sinon, quo regios conquisitores euitaret, parentum suasu uixdum pubes uxorem duxit. Sed Turcaica nequitia hoc consilio ualidior
fuit. Nam quidam satrapes Turca flore illius aetatis accensus, et erat insigni forma puer,
obiecta parentibus fraude, quasi regio imposuissent conquisitori, quod puerum, ne
abduceretur, matrimonio deuinxissent, Sinonem ui e manibus parentum abstractum in
domum suam recepit, iussitque de caetero secubare.
eo magis
quia cum uxore religio quoque Christiana erat relinquenda, clam ad uxorem uentitare et
cum ea coire. Quod quum rescisset satrapes, ira inflamatus confestim exectis uirilibus
Sinonem emasculauit. At Sinon tam atroci iniuria affectus ad regem Bazethem confugit
- licet enim Turcaico more seruo de soeuitia domini conqueri ― qua apud iudicem
probata, cogitur dominus seruum uendere et praecio accepto eum emptori in seruitutem
tradere. Sinon igitur a Bazethe benigne exceptus, artibusque studiorum liberalium excultus, breui ad
in rem esse suos conseruare quam hostem affligere, cum robore militum cautius ad muros succedit. Nam priusquam manum cum Cercassis consereret, magna ui tormentorum (
Turcis eunt, uesana quadam audacia in uulnera
ac ferrum ruentes. Itaque commisso pro portis certamine atrox caedes utrinque aedebatur.
Stabant obnixi Cercassi haud pauciora inferentes quam accipientes uulnera:
tandem Turcarum multitudine circumfusi, telisque pene obruti ac confixi, relictis portis
in domos ac tecta refugientes lapidibus telisque aliis, et imprimis plumbo igni colliquato
hostes incessere. Adeo autem Turcae plumbo liquefacto afflicti sunt, ut Selynes statim ab
hoc praelio edictum Constantinopolim
Stabant obnixi Cercassi haud pauciora inferentes quam accipientes uulnera:
tandem Turcarum multitudine circumfusi, telisque pene obruti ac confixi, relictis portis
in domos ac tecta refugientes lapidibus telisque aliis, et imprimis plumbo igni colliquato
hostes incessere. Adeo autem Turcae plumbo liquefacto afflicti sunt, ut Selynes statim ab
hoc praelio edictum Constantinopolim miserit, ne liceret cuiquam e regionibus Turcaici
imperii plumbum exportare, credens inde plumbum duntaxat in Aegiptum aduehi, quum
satis constet Britanniam quoque huiusce metalli copiam
pene obruti ac confixi, relictis portis
in domos ac tecta refugientes lapidibus telisque aliis, et imprimis plumbo igni colliquato
hostes incessere. Adeo autem Turcae plumbo liquefacto afflicti sunt, ut Selynes statim ab
hoc praelio edictum Constantinopolim miserit, ne liceret cuiquam e regionibus Turcaici
imperii plumbum exportare, credens inde plumbum duntaxat in Aegiptum aduehi, quum
satis constet Britanniam quoque huiusce metalli copiam suppeditare.
Capta urbe protinus ad arcem occupandam copiae missae. Quam quidem custodes,
quo uictoris gratiam inirent, sine
esset belli instaurandi uiriumque nouandarum, cum conscientia egregia regni defensi trans Nilum ad Saithicam regionem cum paucis comitibus perfugit, ibi tantisper moratus, dum et fortuna, quae plaerunque regressum habet, exseuiret,
et uis Turcaica aliqua
ex parte senesceret. Putabat enim, ut sunt plaerique homines suae spei nimium indulgentes, Turcas haud diutius imperium Aegypti retenturos, quippe quae longo terrarum
spatio, non modo ab Europa atque Asia, sed etiam ab ipsa Syria esset dirempta. Selynes
interfectis aut
paucis comitibus perfugit, ibi tantisper moratus, dum et fortuna, quae plaerunque regressum habet, exseuiret,
et uis Turcaica aliqua
ex parte senesceret. Putabat enim, ut sunt plaerique homines suae spei nimium indulgentes, Turcas haud diutius imperium Aegypti retenturos, quippe quae longo terrarum
spatio, non modo ab Europa atque Asia, sed etiam ab ipsa Syria esset dirempta. Selynes
interfectis aut fugatis Cercassis, qui Caërium tam pertinaciter armis tutati fuerant, castra
extra urbem communiuit, deinde Ionam
aut fugatis Cercassis, qui Caërium tam pertinaciter armis tutati fuerant, castra
extra urbem communiuit, deinde Ionam Dalmatam iussit pecuniam regiam conquirere,
quae quidem multo maior spe et fama inuenta est, gemmarum praeterea ac praeciosae
suppelectilis magna uis reperta.
Caeterum Turca existimans neque Aegyptum neque Syriam Thoma incolumi nunquam quieturam, Iamberdinum, adiuncto sibi Cahirio (uterque autem Thomae solidano
erat inimicus), tradito eis iusto exercitu ex Turcaicis copiis delecto, Thomam persequi
iubet. Qui ubi ad Abdiam Saithicae regioni
inuenta est, gemmarum praeterea ac praeciosae
suppelectilis magna uis reperta.
Caeterum Turca existimans neque Aegyptum neque Syriam Thoma incolumi nunquam quieturam, Iamberdinum, adiuncto sibi Cahirio (uterque autem Thomae solidano
erat inimicus), tradito eis iusto exercitu ex Turcaicis copiis delecto, Thomam persequi
iubet. Qui ubi ad Abdiam Saithicae regioni imperitantem peruenere, eum primo pro
maiestate ipsius ac uerecundia (ferunt enim illum longa cognatione stirpi Machomethis,
Turcaicae sectae auctoris annexum) molli oratione hortati sunt, ut Thomam
(uterque autem Thomae solidano
erat inimicus), tradito eis iusto exercitu ex Turcaicis copiis delecto, Thomam persequi
iubet. Qui ubi ad Abdiam Saithicae regioni imperitantem peruenere, eum primo pro
maiestate ipsius ac uerecundia (ferunt enim illum longa cognatione stirpi Machomethis,
Turcaicae sectae auctoris annexum) molli oratione hortati sunt, ut Thomam sibi, magnam apud Selynem eo officio initurus gratiam, traderet. Mox ut uiderunt illum a proditione abhorrentem, iniecto belli metu coëgerunt tuta potius quam honesta sequi. Itaque
hospitali fide ac religione uiolata,
Christiano minus turpis extitit:
alter enim metu, alter auaritia ab honesto recessit, quamquam sunt, qui affirmant
Thomam fide interposita ad Selynem perductum fidemque datam Selynem seruaturum
fuisse, nisi rumor inter Caërenses temere uulgatus fuisset de reddendo Thomae imperio,
Turcamque Aegypto relicta abiturum.
Itaque quo haec fama aboleretur, Thomam cruci affigi Selynes propalam iussit, necatumque populo per aliquot dies conspiciendum praebuit, deinde sepeliri permisit, officio sepulturae testari cupiens se non odio,
nemo minore hominum
misericordia, quamquam et inauditus, et egregiam nuper operam in oppugnatione
Caërensi Selyni nauauerat, interemptus est. Vix enim ullis meritis proditionis, ingratitudinis ac paricidii immane scelus compensari potest. Igitur Cahirio, quem supra demonstrauimus ad Turcas transfugisse, Caërensibus praeposito, eique equitum ac peditum
satis ualido praesidio ex Turcaicis copiis adiuncto, quo et urbem simul et ipsum praefectum in potestate haberet, classeque in Europam dimissa in Syriam profectus est,
Iamberdino secum ducto, cui sane
Caërensi Selyni nauauerat, interemptus est. Vix enim ullis meritis proditionis, ingratitudinis ac paricidii immane scelus compensari potest. Igitur Cahirio, quem supra demonstrauimus ad Turcas transfugisse, Caërensibus praeposito, eique equitum ac peditum
satis ualido praesidio ex Turcaicis copiis adiuncto, quo et urbem simul et ipsum praefectum in potestate haberet, classeque in Europam dimissa in Syriam profectus est,
Iamberdino secum ducto, cui sane Damascenam destinauerat praefecturam.
Syriae locis munitis, Iamberdini custodiae Damascum et totam fere Syriam
tradit; ipse, salubriori aura fruiturus, Cilicia peragrata Hadrianopolim iter dirigit; contra
Rhodios bellum meditatur; Rhacusani terrae motu uexati templum Christo ascendenti
uouent; pestilentia in Turcas saeuiens Rhodios ab insultu liberat.
priuatam, ad se admitteret, atque sine ullo ferme comitatu, saepius asino Aegyptio quam
equo insidens, in publicum prodiret, uehereturque eo iumento etiam extra urbem ― attamen uafer homo belli cogitationem haud quaquam omittebat. Nam quum Rhodiorum
iniurias ferre nequiret ― nempe omnes Turcaici imperii maritimas oras ac litora,
totumque id mare, quod inter Asiam et Macedoniam late patet, ita nauibus suis infestabant, ut nulla fere Turcaica nauis frumento onusta Constantinopolim tuto peruenire, aut
inde in alias regiones cum mercibus enauigare posset ― statuit eis bellum
extra urbem ― attamen uafer homo belli cogitationem haud quaquam omittebat. Nam quum Rhodiorum
iniurias ferre nequiret ― nempe omnes Turcaici imperii maritimas oras ac litora,
totumque id mare, quod inter Asiam et Macedoniam late patet, ita nauibus suis infestabant, ut nulla fere Turcaica nauis frumento onusta Constantinopolim tuto peruenire, aut
inde in alias regiones cum mercibus enauigare posset ― statuit eis bellum inferre, ratus
quum suorum res ac fortunas sibi cure esse debere, tum non paruam dignitati et gloriae
suae labem inustum iri, nisi tam infestae ac uicinae
Selynis paulo post suo loco dicemus.
Iam comparauerat Selynes ad ducentas partim longas, partim onerarias naues, libratoresque tormentorum e toto regno euocauerat, et fossorum non mediocrem manum ex
eo genere hominum, quibus uenas argenti (sunt enim in multis Turcaici imperii locis
argentariae fodinae) perscrutari ars est cum ferramentis suis, ad cuniculos in terra agendos contraxerat. Quasdam praeterea naueis rudi xilo et succida lana onerari iusserat, quo
saccis ea materia refertis et suos ab hostilibus tormentis tegeret, et fossas Rhodiae urbis
subductis nauibus, quas euocauerat, copias domum dimisit; ipse uero haud multo
post in grauiorem recidens morbum medicorum cum metu, tum imperitia extinctus est.
intra quadraginta dies eum absumpsit.
Hic uitae exitus fuit Selynis. Qui quidem septimo et quadragesimo aetatis anno,
imperii uero octauo mortem obiit, nulli maiorum suorum ui animi et gloria rerum gestarum secundus extitit. Mehmethem auum, Magnum cognomento, qui multum terrarum
Turcaico imperio adiunxit, audacia pugnandi longe superauit, uictoriis prope aequauit,
nec Omurathi proaui gloriae cedit. Ille pluries collatis signis cum hoste dimicauit, hic
pluribus prouinciis subactis rem Turcaicam auxit. Coeterum nec morienti Selyni cura in
posteros defuit: nam
secundus extitit. Mehmethem auum, Magnum cognomento, qui multum terrarum
Turcaico imperio adiunxit, audacia pugnandi longe superauit, uictoriis prope aequauit,
nec Omurathi proaui gloriae cedit. Ille pluries collatis signis cum hoste dimicauit, hic
pluribus prouinciis subactis rem Turcaicam auxit. Coeterum nec morienti Selyni cura in
posteros defuit: nam ne mors eius tumultum in regno excitaret, aliquot ante quam
interiret diebus, sentiens se iam deficere, filium Salamonem ex Caria, quam sane prouinciam
cum adiacentibus regionibus illius cultui
excitaret, aliquot ante quam
interiret diebus, sentiens se iam deficere, filium Salamonem ex Caria, quam sane prouinciam
cum adiacentibus regionibus illius cultui attribuerat, acciri iussit. Qui nondum parentis morte palam facta Constantinopolim quum accessisset, praesentia sua Turcas in
officio continuit; non tamen ausus est aedes regias (ita eum mater admonuerat) ingredi,
prius quam per speciem inferias dandi corpus paternum extinctum uidisset. Verebatur
enim circumspecta foemina, Salomonis mater, utpote cui satis perspecta erat admiranda
Selynis simulatio, ne fama
neminem ad se
adeuntem procumbere, aut genibus positis se uenerare passus est. Cibi et uini parcus fuit,
somni etiam minimi, laboris, frigoris, caloris, inediae patientissimus,
ueste habituque
uix a priuato discrepans, literarum, quibus Turcae utuntur, satis eruditus. Quum opus
esset, uerba in concione facere non deerat ei dicendi facultas. Nihil libentius audiebat
quam anagnostem gesta illustrium uirorum, praesertim Magni Alexandri legentem.
Interdum uersus etiam sua lingua haud quidem amatorios
Lodouici Tuberonis abbatis Dalmatae
Commentariorum de temporibus suis
liber undecimus
de temporibus suis
liber undecimus
a Chegleuuo Dalmata funduntur.
652. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 210 |
Paragraph |
SubSect | Section]
653. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 211 |
Paragraph |
SubSect | Section]
654. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 213 |
Paragraph |
SubSect | Section]
655. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 213 |
Paragraph |
SubSect | Section]
656. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 213 |
Paragraph |
SubSect | Section]
657. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 213 |
Paragraph |
SubSect | Section]
658. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 213 |
Paragraph |
SubSect | Section]
659. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 213 |
Paragraph |
SubSect | Section]
660. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 214 |
Paragraph |
SubSect | Section]
661. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 214 |
Paragraph |
SubSect | Section]
662. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 214 |
Paragraph |
SubSect | Section]
663. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 215 |
Paragraph |
SubSect | Section]
664. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 215 |
Paragraph |
SubSect | Section]
665. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 215 |
Paragraph |
SubSect | Section]
666. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 215 |
Paragraph |
SubSect | Section]
667. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 216 |
Paragraph |
SubSect | Section]
668. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 216 |
Paragraph |
SubSect | Section]
669. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 216 |
Paragraph |
SubSect | Section]
670. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 216 |
Paragraph |
SubSect | Section]
671. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 217 |
Paragraph |
SubSect | Section]
672. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 217 |
Paragraph |
SubSect | Section]
673. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 218 |
Paragraph |
SubSect | Section]
674. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 219 |
Paragraph |
SubSect | Section]
675. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 219 |
Paragraph |
SubSect | Section]
676. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
677. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
678. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 220 |
Paragraph |
SubSect | Section]
679. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 221 |
Paragraph |
SubSect | Section]
680. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 221 |
Paragraph |
SubSect | Section]
681. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 222 |
Paragraph |
SubSect | Section]
682. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 222 |
Paragraph |
SubSect | Section]
683. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 222 |
Paragraph |
SubSect | Section]
684. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 223 |
Paragraph |
SubSect | Section]
685. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 223 |
Paragraph |
SubSect | Section]
686. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 223 |
Paragraph |
SubSect | Section]
687. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 223 |
Paragraph |
SubSect | Section]
688. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 224 |
Paragraph |
SubSect | Section]
689. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 226 |
Paragraph |
SubSect | Section]
690. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 227 |
Paragraph |
SubSect | Section]
691. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 227 |
Paragraph |
SubSect | Section]
692. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 227 |
Paragraph |
SubSect | Section]
693. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 227 |
Paragraph |
SubSect | Section]
694. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 228 |
Paragraph |
SubSect | Section]
695. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 229 |
Paragraph |
SubSect | Section]
696. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 229 |
Paragraph |
SubSect | Section]
697. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 229 |
Paragraph |
SubSect | Section]
698. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 230 |
Paragraph |
SubSect | Section]
699. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 230 |
Paragraph |
SubSect | Section]
700. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 231 |
Paragraph |
Section]
701. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 231 |
Paragraph |
Section]
702. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 231 |
Paragraph |
Section]
703. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 231 |
Paragraph |
Section]
704. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 231 |
Paragraph |
Section]
705. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 234 |
Paragraph |
SubSect | Section]
706. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 234 |
Paragraph |
SubSect | Section]
707. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 234 |
Paragraph |
SubSect | Section]
708. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 234 |
Paragraph |
SubSect | Section]
709. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 234 |
Paragraph |
SubSect | Section]
710. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 234 |
Paragraph |
SubSect | Section]
711. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 234 |
Paragraph |
SubSect | Section]
712. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 235 |
Paragraph |
SubSect | Section]
713. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 235 |
Paragraph |
SubSect | Section]
714. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 235 |
Paragraph |
SubSect | Section]
715. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 235 |
Paragraph |
SubSect | Section]
716. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 235 |
Paragraph |
SubSect | Section]
717. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 236 |
Paragraph |
SubSect | Section]
718. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 236 |
Paragraph |
SubSect | Section]
719. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 240 |
Paragraph |
SubSect | Section]
720. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 241 |
Paragraph |
SubSect | Section]
721. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 241 |
Paragraph |
SubSect | Section]
722. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 241 |
Paragraph |
SubSect | Section]
723. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 241 |
Paragraph |
SubSect | Section]
724. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 241 |
Paragraph |
SubSect | Section]
725. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 241 |
Paragraph |
SubSect | Section]
726. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 241 |
Paragraph |
SubSect | Section]
727. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 241 |
Paragraph |
SubSect | Section]
728. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 241 |
Paragraph |
SubSect | Section]
729. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 242 |
Paragraph |
SubSect | Section]
730. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 242 |
Paragraph |
SubSect | Section]
731. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 242 |
Paragraph |
SubSect | Section]
732. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 242 |
Paragraph |
SubSect | Section]
733. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 242 |
Paragraph |
SubSect | Section]
734. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 242 |
Paragraph |
SubSect | Section]
735. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 242 |
Paragraph |
SubSect | Section]
736. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 242 |
Paragraph |
SubSect | Section]
737. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 242 |
Paragraph |
SubSect | Section]
738. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 242 |
Paragraph |
SubSect | Section]
739. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 243 |
Paragraph |
SubSect | Section]
740. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 243 |
Paragraph |
SubSect | Section]
741. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 243 |
Paragraph |
SubSect | Section]
742. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 243 |
Paragraph |
SubSect | Section]
743. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 243 |
Paragraph |
SubSect | Section]
744. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 243 |
Paragraph |
SubSect | Section]
745. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 243 |
Paragraph |
SubSect | Section]
746. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
747. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
748. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
749. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
750. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
751. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
752. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
753. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
754. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
755. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 245 |
Paragraph |
SubSect | Section]
756. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 245 |
Paragraph |
SubSect | Section]
757. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 245 |
Paragraph |
SubSect | Section]
758. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 245 |
Paragraph |
SubSect | Section]
759. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 245 |
Paragraph |
SubSect | Section]
760. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 245 |
Paragraph |
SubSect | Section]
761. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 245 |
Paragraph |
SubSect | Section]
762. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 245 |
Paragraph |
SubSect | Section]
763. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 246 |
Paragraph |
SubSect | Section]
764. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 246 |
Paragraph |
SubSect | Section]
765. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 246 |
Paragraph |
SubSect | Section]
766. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 246 |
Paragraph |
SubSect | Section]
767. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 246 |
Paragraph |
SubSect | Section]
768. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 246 |
Paragraph |
SubSect | Section]
769. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 246 |
Paragraph |
SubSect | Section]
770. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 247 |
Paragraph |
SubSect | Section]
771. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 247 |
Paragraph |
SubSect | Section]
772. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 247 |
Paragraph |
SubSect | Section]
773. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 247 |
Paragraph |
SubSect | Section]
774. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 247 |
Paragraph |
SubSect | Section]
775. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 247 |
Paragraph |
SubSect | Section]
776. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 247 |
Paragraph |
SubSect | Section]
777. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 248 |
Paragraph |
SubSect | Section]
778. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 248 |
Paragraph |
SubSect | Section]
779. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 248 |
Paragraph |
SubSect | Section]
780. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 248 |
Paragraph |
SubSect | Section]
781. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 249 |
Paragraph |
SubSect | Section]
782. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 249 |
Paragraph |
SubSect | Section]
783. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 249 |
Paragraph |
SubSect | Section]
784. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 250 |
Paragraph |
SubSect | Section]
785. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 251 |
Paragraph |
SubSect | Section]
786. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 251 |
Paragraph |
SubSect | Section]
787. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 251 |
Paragraph |
SubSect | Section]
788. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 252 |
Paragraph |
SubSect | Section]
789. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 253 |
Paragraph |
SubSect | Section]
790. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 253 |
Paragraph |
SubSect | Section]
791. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 253 |
Paragraph |
SubSect | Section]
792. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 253 |
Paragraph |
SubSect | Section]
793. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 253 |
Paragraph |
SubSect | Section]
794. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 253 |
Paragraph |
SubSect | Section]
795. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 253 |
Paragraph |
SubSect | Section]
796. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 254 |
Paragraph |
SubSect | Section]
797. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 254 |
Paragraph |
SubSect | Section]
798. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 255 |
Paragraph |
SubSect | Section]
799. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 255 |
Paragraph |
SubSect | Section]
800. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 255 |
Paragraph |
SubSect | Section]
801. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 255 |
Paragraph |
SubSect | Section]
802. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 255 |
Paragraph |
SubSect | Section]
803. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 255 |
Paragraph |
SubSect | Section]
804. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 255 |
Paragraph |
SubSect | Section]
805. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 256 |
Paragraph |
SubSect | Section]
806. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 256 |
Paragraph |
SubSect | Section]
807. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 256 |
Paragraph |
SubSect | Section]
808. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 256 |
Paragraph |
SubSect | Section]
809. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 256 |
Paragraph |
SubSect | Section]
810. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 256 |
Paragraph |
SubSect | Section]
811. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 256 |
Paragraph |
SubSect | Section]
812. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 257 |
Paragraph |
SubSect | Section]
813. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 257 |
Paragraph |
SubSect | Section]
814. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 257 |
Paragraph |
SubSect | Section]
815. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 257 |
Paragraph |
SubSect | Section]
816. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 258 |
Paragraph |
SubSect | Section]
817. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 258 |
Paragraph |
SubSect | Section]
818. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 258 |
Paragraph |
SubSect | Section]
819. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 258 |
Paragraph |
SubSect | Section]
820. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 259 |
Paragraph |
SubSect | Section]
821. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 259 |
Paragraph |
SubSect | Section]
822. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 259 |
Paragraph |
SubSect | Section]
823. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 259 |
Paragraph |
SubSect | Section]
824. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 259 |
Paragraph |
SubSect | Section]
825. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 259 |
Paragraph |
SubSect | Section]
826. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 259 |
Paragraph |
SubSect | Section]
827. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 259 |
Paragraph |
SubSect | Section]
828. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 259 |
Paragraph |
SubSect | Section]
829. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 260 |
Paragraph |
SubSect | Section]
830. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 260 |
Paragraph |
SubSect | Section]
831. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 260 |
Paragraph |
SubSect | Section]
832. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 260 |
Paragraph |
SubSect | Section]
833. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 260 |
Paragraph |
SubSect | Section]
834. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 261 |
Paragraph |
SubSect | Section]
835. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 261 |
Paragraph |
SubSect | Section]
836. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 261 |
Paragraph |
SubSect | Section]
837. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 262 |
Paragraph |
SubSect | Section]
838. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 262 |
Paragraph |
SubSect | Section]
839. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 262 |
Paragraph |
SubSect | Section]
840. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 263 |
Paragraph |
SubSect | Section]
841. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 263 |
Paragraph |
SubSect | Section]
842. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 263 |
Paragraph |
SubSect | Section]
843. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 263 |
Paragraph |
SubSect | Section]
844. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 264 |
Paragraph |
SubSect | Section]
845. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 264 |
Paragraph |
SubSect | Section]
846. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 266 |
Paragraph |
Section]
847. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 266 |
Paragraph |
Section]
848. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 266 |
Paragraph |
Section]
849. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 266 | Paragraph | Section]
Haec ubi decreuit, edixit, ut si cui essent bona a parentis sui procuratoribus inique erepta, etiamsi sint fisco illata, causa cognita restituerentur. Atque ita omnibus fere, quibus per iniuriam quicquam ablatum erat, magna omnium admiratione redditum. Nefas enim Turcae putant in fiscum uel iniuste illata inde unquam perinde ac Deo dicata efferre, aut in alium usum quam in rem principis, seu publicam uertere: tantum plane Turcis inest, ut alio loco diximus, siue publicae utilitatis studium, siue erga reges gentis uitio adulatio. Sunt enim fere omnes, qui
850. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 266 | Paragraph | Section]
Atque ita omnibus fere, quibus per iniuriam quicquam ablatum erat, magna omnium admiratione redditum. Nefas enim Turcae putant in fiscum uel iniuste illata inde unquam perinde ac Deo dicata efferre, aut in alium usum quam in rem principis, seu publicam uertere: tantum plane Turcis inest, ut alio loco diximus, siue publicae utilitatis studium, siue erga reges gentis uitio adulatio. Sunt enim fere omnes, qui praesertim in aula Turcarum regis degunt, aut serui aut libertine conditionis, quorum proprium est assentari, atque in gratiam dominorum omnia et loqui et
851. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 266 | Paragraph | Section]
fiscum uel iniuste illata inde unquam perinde ac Deo dicata efferre, aut in alium usum quam in rem principis, seu publicam uertere: tantum plane Turcis inest, ut alio loco diximus, siue publicae utilitatis studium, siue erga reges gentis uitio adulatio. Sunt enim fere omnes, qui praesertim in aula Turcarum regis degunt, aut serui aut libertine conditionis, quorum proprium est assentari, atque in gratiam dominorum omnia et loqui et facere. Dum haec Salomon agit, literę e Syria ad eum afferuntur Iamberdinum, Damasci praefectum, defecisse et contracta haud parua eius regionis
852. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 266 | Paragraph | Section]
Igitur eo confestim exercitus cum duce Perchato Dalmata, qui Iamberdini conatus comprimeret, missus. Itaque in agro Damasceno pugna commissa, qui defecerant profligati, Iamberdinus ipse, ut ex Salomonis literis ad quosdam amicos scriptis cognitum est, interfectus, Damascus a Turcis recoepta, Alaudolaeque iunioris fidei, cuius praeclarum facinus in hoc ipso praelio aduersus Iamberdinum extitit, commissa. Hic est autem Alaudola ille, qui coniuratione facta cum quibusdam Minoris Armeniae nobilibus seniorem Alaudolam, licet
853. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 266 | Paragraph | Section]
ipso praelio aduersus Iamberdinum extitit, commissa. Hic est autem Alaudola ille, qui coniuratione facta cum quibusdam Minoris Armeniae nobilibus seniorem Alaudolam, licet consanguineum, regnumque eius Selyni ob simultatem inter ipsos de regno exortam prodiderat. Et quamquam Turcae predicabant Iamberdinum in hac pugna cecidisse, non desunt tamen, qui affirment illum ex praelio uiuum elapsum, atque ad Ismahelem Armeniae regem perfugisse. Per idem tempus trecenti circiter equites Turcae, qui Verbosaniam, oppidum mediterraneae Dalmatiae,
854. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 267 | Paragraph | Section]
inter ipsos de regno exortam prodiderat. Et quamquam Turcae
predicabant Iamberdinum in hac pugna cecidisse, non desunt tamen, qui affirment illum
ex praelio uiuum elapsum, atque ad Ismahelem Armeniae regem perfugisse.
Per idem tempus trecenti circiter equites Turcae, qui Verbosaniam, oppidum
mediterraneae Dalmatiae, incolebant, factis militaribus admodum insignes (
855. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 267 | Paragraph | Section]
tamen, qui affirment illum
ex praelio uiuum elapsum, atque ad Ismahelem Armeniae regem perfugisse.
Per idem tempus trecenti circiter equites Turcae, qui Verbosaniam, oppidum
mediterraneae Dalmatiae, incolebant, factis militaribus admodum insignes (
856. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 267 | Paragraph | Section]
subscripsisset, rem acceptissimam sibique maximo praemio fore. Nec desperabant fraudi locum inuenturos, et quia custodias Hungarorum morte Selynis remissiores esse putabant, et quia Salomon miserat oratorem ad Lodouicum Casimirum, regem Hungarorum, pacem petitum et ob id hostilia a Turcis haud uidebantur Hungaris timenda. Itaque quum tecti montibus ac syluis in proximam urbi uallem paucis ante solis occasum horis peruenissent, eo loci sese condiderunt, a quarta statim uigilia scalis admotis urbem aggressuri. Erat Iahiciani praesidii praefectus Petrus Chegleuus Dalmata,
857. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 267 | Paragraph | Section]
Hungaris timenda. Itaque quum tecti montibus ac syluis in proximam urbi uallem paucis ante solis occasum horis peruenissent, eo loci sese condiderunt, a quarta statim uigilia scalis admotis urbem aggressuri. Erat Iahiciani praesidii praefectus Petrus Chegleuus Dalmata, acerrimus iuuenis, nec Turcaicis opportunus insidiis, quippe qui cum Turcis bellare a tenera fere aetate didicerat. Itaque quum Turcae Iahicianos speculatores, quos Chegleuus per loca urbi uicina exploratum identidem mittebat, ne quid improuisae fraudis a Turcis strueretur, haudquaquam fefellissent,
858. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 267 | Paragraph | Section]
ac syluis in proximam urbi uallem paucis ante solis occasum horis peruenissent, eo loci sese condiderunt, a quarta statim uigilia scalis admotis urbem aggressuri. Erat Iahiciani praesidii praefectus Petrus Chegleuus Dalmata, acerrimus iuuenis, nec Turcaicis opportunus insidiis, quippe qui cum Turcis bellare a tenera fere aetate didicerat. Itaque quum Turcae Iahicianos speculatores, quos Chegleuus per loca urbi uicina exploratum identidem mittebat, ne quid improuisae fraudis a Turcis strueretur, haudquaquam fefellissent, indicatumque praefecto esset, ubi Turcae in insidiis
859. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 267 | Paragraph | Section]
horis peruenissent, eo loci sese condiderunt, a quarta statim uigilia scalis admotis urbem aggressuri. Erat Iahiciani praesidii praefectus Petrus Chegleuus Dalmata, acerrimus iuuenis, nec Turcaicis opportunus insidiis, quippe qui cum Turcis bellare a tenera fere aetate didicerat. Itaque quum Turcae Iahicianos speculatores, quos Chegleuus per loca urbi uicina exploratum identidem mittebat, ne quid improuisae fraudis a Turcis strueretur, haudquaquam fefellissent, indicatumque praefecto esset, ubi Turcae in insidiis laterent, conuocatis militibus suis (praeerat autem ducentis
860. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 267 | Paragraph | Section]
Petrus Chegleuus Dalmata, acerrimus iuuenis, nec Turcaicis opportunus insidiis, quippe qui cum Turcis bellare a tenera fere aetate didicerat. Itaque quum Turcae Iahicianos speculatores, quos Chegleuus per loca urbi uicina exploratum identidem mittebat, ne quid improuisae fraudis a Turcis strueretur, haudquaquam fefellissent, indicatumque praefecto esset, ubi Turcae in insidiis laterent, conuocatis militibus suis (praeerat autem ducentis circiter equitibus) iubet eos leui cibo uires corporis reficere, deinde equos sternere, paratosque in expeditionem esse. Primis igitur
861. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 267 | Paragraph | Section]
quippe qui cum Turcis bellare a tenera fere aetate didicerat. Itaque quum Turcae Iahicianos speculatores, quos Chegleuus per loca urbi uicina exploratum identidem mittebat, ne quid improuisae fraudis a Turcis strueretur, haudquaquam fefellissent, indicatumque praefecto esset, ubi Turcae in insidiis laterent, conuocatis militibus suis (praeerat autem ducentis circiter equitibus) iubet eos leui cibo uires corporis reficere, deinde equos sternere, paratosque in expeditionem esse. Primis igitur tenebris centum equites silenti agmine ex oppido emittit, docetque, ut circuita
862. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 267 | Paragraph | Section]
insidiis laterent, conuocatis militibus suis (praeerat autem ducentis circiter equitibus) iubet eos leui cibo uires corporis reficere, deinde equos sternere, paratosque in expeditionem esse. Primis igitur tenebris centum equites silenti agmine ex oppido emittit, docetque, ut circuita ualle in qua Turcae abditi erant, occulti a tergo illis considerent, et ubi signum consurgendi accepissent, hostes, sublato quanto maximo clamore possent, inuaderent. Ipse paulo ante lucem iubet puellas et coeteras iuniores mulieres choreas extra urbem ducere, atque in conspectu Turcarum audacter pergere,
863. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 267 | Paragraph | Section]
ut circuita ualle in qua Turcae abditi erant, occulti a tergo illis considerent, et ubi signum consurgendi accepissent, hostes, sublato quanto maximo clamore possent, inuaderent. Ipse paulo ante lucem iubet puellas et coeteras iuniores mulieres choreas extra urbem ducere, atque in conspectu Turcarum audacter pergere, affirmans se in tempore auxilio affuturum. Turcae nondum scalis effectis ab his, quibus id negocii demandatum erat omnis nempe conatus sine scalis uanus omnino futurus uidebatur
864. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 267 | Paragraph | Section]
accepissent, hostes, sublato quanto maximo clamore possent, inuaderent. Ipse paulo ante lucem iubet puellas et coeteras iuniores mulieres choreas extra urbem ducere, atque in conspectu Turcarum audacter pergere, affirmans se in tempore auxilio affuturum. Turcae nondum scalis effectis ab his, quibus id negocii demandatum erat omnis nempe conatus sine scalis uanus omnino futurus uidebatur ― conspecto puellarum choro, et iam lux appetebat, consilium oppidi inuadendi omittunt, atque ad
865. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 267 | Paragraph | Section]
choro, et iam lux appetebat, consilium oppidi inuadendi omittunt, atque ad rapinam uirginum sese conuertunt. Qua re animaduersa Kegleuus cum reliquis equitibus ex oppido
prouolat, mulieribusque receptis ac post equites ita locatis, ut per sese tuto urbem
repetere possent, in Turcas impetum facit, dato signo illis, qui trans montem conditi
erant, ut a tergo hostes adorirentur. Itaque Turcae ad unum omnes, uix nuntio cladis
relicto, caesi, aut capti.
Kegleuus cum reliquis equitibus ex oppido
prouolat, mulieribusque receptis ac post equites ita locatis, ut per sese tuto urbem
repetere possent, in Turcas impetum facit, dato signo illis, qui trans montem conditi
erant, ut a tergo hostes adorirentur. Itaque Turcae ad unum omnes, uix nuntio cladis
relicto, caesi, aut capti.
urbem
repetere possent, in Turcas impetum facit, dato signo illis, qui trans montem conditi
erant, ut a tergo hostes adorirentur. Itaque Turcae ad unum omnes, uix nuntio cladis
relicto, caesi, aut capti.
Salomon
armis sibi gloriam parare nititur; exercitum contra Colchos in Asiam traiicit; cum
Hungaris pacem renouare cupit; quam contemnentibus bellum minatur; deplorandus
illius temporis Hungariae status; luxuria, inertia, discordia, aerarii inopia, et regis contemptus; Turca mendaci rumore suos ad hoc bellum exasperat.
renouare cupit; quam contemnentibus bellum minatur; deplorandus
illius temporis Hungariae status; luxuria, inertia, discordia, aerarii inopia, et regis contemptus; Turca mendaci rumore suos ad hoc bellum exasperat.
contemptus; Turca mendaci rumore suos ad hoc bellum exasperat.
866. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 267 |
Paragraph |
Section]
867. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 267 |
Paragraph |
SubSect | Section]
868. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 267 |
Paragraph |
SubSect | Section]
869. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
870. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
871. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 268 | Paragraph | SubSect | Section]
uim pecoris haud procul Istri ripis uagari, citraque dimicationem excipi atque abduci posse. Turcae igitur delecti omnes traiecto Danubio, dum praedam persequuntur, in praesidium Taurunense incidunt, quod sane ad ipsum defendendum pecus a praefecto Tauruni ultra Istrum inscientibus Turcis missum erat. Nempe praedatores amnem transmittentes a Taurunensibus conspecti fuerant. Itaque ingenti caede ad naues compulsi documentum dederunt se latrones magis esse quam bellatores, nec tam uirtute quam fraude et furto niti. Mos est Turcarum regum, simul ac regnum
872. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 268 | Paragraph | SubSect | Section]
Tauruni ultra Istrum inscientibus Turcis missum erat. Nempe praedatores amnem transmittentes a Taurunensibus conspecti fuerant. Itaque ingenti caede ad naues compulsi documentum dederunt se latrones magis esse quam bellatores, nec tam uirtute quam fraude et furto niti. Mos est Turcarum regum, simul ac regnum iniere, contractis in unum imperii uiribus, nouam aliquam expeditionem suscipere, quo et suis uirtutem atque animi magnitudinem probarent, et hostibus accolis, ne quis ab his motus oriretur, metum inicerent. Itaque Salomon Othomanus, Turcarum rex, quem pater
873. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 268 | Paragraph | SubSect | Section]
niti. Mos est Turcarum regum, simul ac regnum iniere, contractis in unum imperii uiribus, nouam aliquam expeditionem suscipere, quo et suis uirtutem atque animi magnitudinem probarent, et hostibus accolis, ne quis ab his motus oriretur, metum inicerent. Itaque Salomon Othomanus, Turcarum rex, quem pater Selynes, quum animaduertisset in luxum ac libidines admodum pronum, nec more gentis suae armorum et aequitandi studio teneri, ignauissimum Othomanorum fore iudicarat, ne a maioribus suis degenerasse uideretur, initio regni armis sibi gloriam comparare statuit,
874. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 268 | Paragraph | SubSect | Section]
id incoeptum non minus regno suo utile, quam sibi ipsi amplum et gloriosum fore. Igitur quum in Asiam exercitum traicere, Colchis, quos Georgistanos aetas nostra appellat, arma illaturus cogitaret ― quippe Colchi, quum sint tam Turcaicis, quam Sophenorum finibus in Asia appositi, multo maiore studio in Sophenos, Turcarum hostes, quam in Turcas inclinant, credentes Othomanos superbe nimium, simul et auare uictis imperitare ― cum Hungaris foedus iisdem conditionibus renouandum missa, ut supra dictum est,
875. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 268 | Paragraph | SubSect | Section]
Igitur quum in Asiam exercitum traicere, Colchis, quos Georgistanos aetas nostra appellat, arma illaturus cogitaret ― quippe Colchi, quum sint tam Turcaicis, quam Sophenorum finibus in Asia appositi, multo maiore studio in Sophenos, Turcarum hostes, quam in Turcas inclinant, credentes Othomanos superbe nimium, simul et auare uictis imperitare ― cum Hungaris foedus iisdem conditionibus renouandum missa, ut supra dictum est, legatione duxit, quibus pater Selynes pacem cum illis
876. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 268 | Paragraph | SubSect | Section]
Igitur quum in Asiam exercitum traicere, Colchis, quos Georgistanos aetas nostra appellat, arma illaturus cogitaret ― quippe Colchi, quum sint tam Turcaicis, quam Sophenorum finibus in Asia appositi, multo maiore studio in Sophenos, Turcarum hostes, quam in Turcas inclinant, credentes Othomanos superbe nimium, simul et auare uictis imperitare ― cum Hungaris foedus iisdem conditionibus renouandum missa, ut supra dictum est, legatione duxit, quibus pater Selynes pacem cum illis fecerat, ne Hungari interim
877. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 268 | Paragraph | SubSect | Section]
simul et auare uictis imperitare ― cum Hungaris foedus iisdem conditionibus renouandum missa, ut supra dictum est, legatione duxit, quibus pater Selynes pacem cum illis fecerat, ne Hungari interim Salomonis absentiam in consilio habentes aut aliquid Turcaici agri armis occuparent, aut incursionibus fines uexarent. Sed quum Hungari, qui in procuratione regni propter aetatem regis erant, legato contra ius gentium retento nullum aliquamdiu responsum, utpote consilii capiundi incerti, dedissent ― neque enim pacem cum Turca componere in
878. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 268 | Paragraph | SubSect | Section]
aut aliquid Turcaici agri armis occuparent, aut incursionibus fines uexarent. Sed quum Hungari, qui in procuratione regni propter aetatem regis erant, legato contra ius gentium retento nullum aliquamdiu responsum, utpote consilii capiundi incerti, dedissent ― neque enim pacem cum Turca componere in animum inducebant, quippe turpe arbitrabantur Christianis esse cum Machomethano foedere iungi, neque rursus uirium suarum conscii bellum cum eo gerere audebant, rege praesertim suo admodum puero, nec ullam fere inter suos auctoritatem obtinente ― Turca ira inflamatus
879. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 268 | Paragraph | SubSect | Section]
neque enim pacem cum Turca componere in animum inducebant, quippe turpe arbitrabantur Christianis esse cum Machomethano foedere iungi, neque rursus uirium suarum conscii bellum cum eo gerere audebant, rege praesertim suo admodum puero, nec ullam fere inter suos auctoritatem obtinente ― Turca ira inflamatus atque insolentiae Hungarorum infensus arma Asiae destinata in eos conuertere subito quodam impetu raptus statuit, ratus, ut euenit, se omnia apud Hungaros imparata, armisque suis, si accelerasset iter, peruia atque exposita inuenturum. Nam ab excessu regis Matthiae
880. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 269 | Paragraph | SubSect | Section]
conuenienti oratione caedis auctorem sibi condonari a principibus, qui illi perduellionem iudicaturi erant, contenderit. Atque iccirco sunt, qui credant Hungaros a Turca, Hungaricae discordiae haud ignaro, legatione in speciem pacis petendae missa, fraude actos, quo improuidos ac de bello nihil suspicantes adoriretur. Igitur conuocatis amicis, quibuscum de maioribus rebus consultabat,
881. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 269 | Paragraph | SubSect | Section]
rebus consultabat, ad eos de bello Hungaris inferendo refert. Et quo populares ad bellum ineundum uehementius accenderet, ementitur nulla regii decoris habita ratione, in uulgusque spargi imperat Hungaros sublato gentium iure legato suo aures et nares praecidisse. Nec uanitas tanto regi apud Turcas infamiae fuit, sed potius ― ita mores Machometanorum sese habent ― prudentiae assignata est. Caeterum quoniam animaduertebat animos quorundam amicorum ac purpuratorum a bello Hungaris inferendo haud parum abhorrere, nec facile ad eam expeditionem
882. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 269 | Paragraph | SubSect | Section]
nec facile ad eam expeditionem Hungarici nominis metu impelli, Pyrrhi Mustaphae suasu, qui et apud ipsum prudentia sua in magno erat honore, et Christianos inexplicabili odio persequebatur, huiuscemodi oratione ad bellum suscipiendum eos hortatus est: Si mihi, uiri Turcae, de imperio tantum proferendo decertandum esset, armisque gloria quaerenda, satis honestam causam belli aduersus Hungaros ineundi mihi esse existimarem. Quippe semper magnorum uirorum in numero habiti sunt, qui augendo armis imperio gloriam suam excoluerunt. Nunc uero, quum sim
883. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 270 | Paragraph | SubSect | Section]
nobilitatis Inferioris Dalmatiae, quam Choruatiam appellant, fessa populationibus aedes suas et castella colonis abactis uacua reliquit, permisitque imperium nostrum sine ullo certamine usque ad Valdanum amnem proferri. Transistranae uero Iazigum Hungarorum regiones, Dacis conterminae, crebris Turcarum incursionibus adeo uastatae sunt, ut omnes agros Thibisco et Mariso amnibus adiacentes uix casae aliquot ac pastorum tuguria ab solitudine uindicent. Nostrum uero contra regnum ab Othomano coeptum, quia Turcas neque uirtus neque fortuna ad hanc diem destituit, dum semper eodem
884. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 270 | Paragraph | SubSect | Section]
Transistranae uero Iazigum Hungarorum regiones, Dacis conterminae, crebris Turcarum incursionibus adeo uastatae sunt, ut omnes agros Thibisco et Mariso amnibus adiacentes uix casae aliquot ac pastorum tuguria ab solitudine uindicent. Nostrum uero contra regnum ab Othomano coeptum, quia Turcas neque uirtus neque fortuna ad hanc diem destituit, dum semper eodem industriae tenore nouas prouincias ad imperium adiungimus, in dies magis ac magis ingenti accessione augetur. Quascunque enim terras armati adimus, eas confestim ditionis nostrae facimus. Orsi sunt a
885. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 270 | Paragraph | SubSect | Section]
iam totam Minorem Asiam, cum bona Maioris Armeniae parte tenemus. Nuper Syria et Aegyptus subactae sunt, Thraciam, Illyricum, Macedoniam, Graeciam possidemus: si Hungari quoque certamen tentauerint, eandem sibi, quam coeterae gentes, quae cum Turcis pugnare ausae sunt, polliceantur fortunam. Sed nec magnifaciendos censeo regis Hungari cognatos et affines principes. Nunquam hi ulla fideli societate atque amicitia coire poterunt: modo eos ambitio, modo inuidia, modo odium disiungit. Ad haec nemo in alterius
886. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 271 | Paragraph | SubSect | Section]
diem consecutus est, domum de Hungaris reportaturi sumus, modo cunctatio nostra eorum socordiam ac negligentiam non stimulauerit, torporemque, quo iam
trigesimum annum marcescunt, excusserit.
eorum socordiam ac negligentiam non stimulauerit, torporemque, quo iam
trigesimum annum marcescunt, excusserit.
marcescunt, excusserit.
credunt.
887. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 271 |
Paragraph |
SubSect | Section]
888. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 271 |
Paragraph |
SubSect | Section]
889. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 271 |
Paragraph |
SubSect | Section]
890. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 272 | Paragraph | SubSect | Section]
magna ui auri ad Thatarum,
Polonorum accolam, missa, eum ad fines regni Polonici deuastandos perpulit,
Sigismundumque proprio bello domi occupatum Hungaris coniungi prohibuit, tametsi
Polonus Thataros comisso praelio ingenti caede a finibus suis submouerit. Nec satis
uisum Turcis ad distringendos Hungaros Polonum Thataricis armis in Polonia continere,
sed etiam terrore Hungarici nominis compulsi Mechmetem Alydem Michallium, ex regiis purpuratis ducem impigrum, cum quadraginta millibus equitum, quos Turcae a
praedandi studio
891. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 272 | Paragraph | SubSect | Section]
caede a finibus suis submouerit. Nec satis
uisum Turcis ad distringendos Hungaros Polonum Thataricis armis in Polonia continere,
sed etiam terrore Hungarici nominis compulsi Mechmetem Alydem Michallium, ex regiis purpuratis ducem impigrum, cum quadraginta millibus equitum, quos Turcae a
praedandi studio
892. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 272 | Paragraph | SubSect | Section]
Pannoniis adiungi, nec ullam his opem inde afferri. Qui tandem traiecto Danubio, non ausus Transistranam ingredi Hungariam ― saepius enim ibi profligatus fuerat ― non modo nulla re memorabili gesta, sed ne uiso quidem hoste in Moesiam, unde uenerat, regressus est. Caeterum Turca, ne ea parte, qua Sauus Danubium illabens Tauruni muros praeterfluit, nauibus quicquam ab Hungaris in urbem importari possit, aliquot dyerotas e Ponto per Istrum aduerso flumine, eadem nauigatione, qua quondam Argonautae, ut quidam scriptores tradidere, Aeetam Colchorum
893. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 273 | Paragraph | SubSect | Section]
Georgio
Scytha duce, ut supra demonstratum est, coniurarat.
894. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 273 | Paragraph | SubSect | Section]
Hanc Turcae calliditatem ac subdolam clęmentiam foemina quaedam eius regionis princeps, Iaxiorum soror, haud minore astu elusit. Nam quum audisset Salomonem iussisse suis, ne quid hostile Pannonicis colonis inferrent, suspectam habens nouam ac inusitatam Turcae lenitatem, plusque in eo, ne possit decipi, quam in fide Turcaica reponens, missa ad Turcam cum donis legatione, se suaque omnia illi dedi simulauit, et quo simulatio occultior esset, fugeque, quam meditabatur quamque iam praeparauerat, suspitionem a se auerteret, hoc sibi caueri
895. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 273 | Paragraph | SubSect | Section]
foemina quaedam eius regionis princeps, Iaxiorum soror, haud minore astu elusit. Nam quum audisset Salomonem iussisse suis, ne quid hostile Pannonicis colonis inferrent, suspectam habens nouam ac inusitatam Turcae lenitatem, plusque in eo, ne possit decipi, quam in fide Turcaica reponens, missa ad Turcam cum donis legatione, se suaque omnia illi dedi simulauit, et quo simulatio occultior esset, fugeque, quam meditabatur quamque iam praeparauerat, suspitionem a se auerteret, hoc sibi caueri a Turca legatis iussit, ut scilicet illius permissu eos agros
896. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 273 | Paragraph | SubSect | Section]
eius regionis princeps, Iaxiorum soror, haud minore astu elusit. Nam quum audisset Salomonem iussisse suis, ne quid hostile Pannonicis colonis inferrent, suspectam habens nouam ac inusitatam Turcae lenitatem, plusque in eo, ne possit decipi, quam in fide Turcaica reponens, missa ad Turcam cum donis legatione, se suaque omnia illi dedi simulauit, et quo simulatio occultior esset, fugeque, quam meditabatur quamque iam praeparauerat, suspitionem a se auerteret, hoc sibi caueri a Turca legatis iussit, ut scilicet illius permissu eos agros uicosque, ac oppida teneret,
897. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 273 | Paragraph | SubSect | Section]
lenitatem, plusque in eo, ne possit decipi, quam in fide Turcaica reponens, missa ad Turcam cum donis legatione, se suaque omnia illi dedi simulauit, et quo simulatio occultior esset, fugeque, quam meditabatur quamque iam praeparauerat, suspitionem a se auerteret, hoc sibi caueri a Turca legatis iussit, ut scilicet illius permissu eos agros uicosque, ac oppida teneret, quae ipsa ante Turcarum ad illam regionem aduentum possedisset, contentusque esset Turca eodem uectigali, quod Hungarorum regi sui agri pendere consueuerant. Salomon hanc foeminae deditionem adeo
898. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 273 | Paragraph | SubSect | Section]
legatione, se suaque omnia illi dedi simulauit, et quo simulatio occultior esset, fugeque, quam meditabatur quamque iam praeparauerat, suspitionem a se auerteret, hoc sibi caueri a Turca legatis iussit, ut scilicet illius permissu eos agros uicosque, ac oppida teneret, quae ipsa ante Turcarum ad illam regionem aduentum possedisset, contentusque esset Turca eodem uectigali, quod Hungarorum regi sui agri pendere consueuerant. Salomon hanc foeminae deditionem adeo laeto animo accaepit, ut dolum abesse credens extemplo, quicquid illa postulauerat, regio diplomate
899. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 273 | Paragraph | SubSect | Section]
occultior esset, fugeque, quam meditabatur quamque iam praeparauerat, suspitionem a se auerteret, hoc sibi caueri a Turca legatis iussit, ut scilicet illius permissu eos agros uicosque, ac oppida teneret, quae ipsa ante Turcarum ad illam regionem aduentum possedisset, contentusque esset Turca eodem uectigali, quod Hungarorum regi sui agri pendere consueuerant. Salomon hanc foeminae deditionem adeo laeto animo accaepit, ut dolum abesse credens extemplo, quicquid illa postulauerat, regio diplomate comprobarit, legatosque ueste preciosa ac pecunia donatos una cum suis
900. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 273 | Paragraph | SubSect | Section]
dolum abesse credens extemplo, quicquid illa postulauerat, regio diplomate comprobarit, legatosque ueste preciosa ac pecunia donatos una cum suis legatis confestim ad illam remisit, quo eiusdem praesentis dextra promissa ac fidem sancirent. Interea dum legati ad Turcam proficiscuntur, indeque redeunt, Iaxia oneratis circiter uiginti carris suppelectile ac pecunia, coeterisque, quae haud operosa grauiaque portatu erant, ea omnia in intimum regnum deuehi iubet. Ipsa excoeptis Turcae oratoribus atque extemplo trucidatis, eodem, quo res suas
901. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 273 | Paragraph | SubSect | Section]
eiusdem praesentis dextra promissa ac fidem sancirent. Interea dum legati ad Turcam proficiscuntur, indeque redeunt, Iaxia oneratis circiter uiginti carris suppelectile ac pecunia, coeterisque, quae haud operosa grauiaque portatu erant, ea omnia in intimum regnum deuehi iubet. Ipsa excoeptis Turcae oratoribus atque extemplo trucidatis, eodem, quo res suas praemiserat, cum liberis suis sese contulit, atque ita aut sua fraude Turcae dolis obuiam iuit, aut clementiam illius in crudelitatem uertit. Nam Turca hac, ut ferunt, iniuria irritatus ― et sunt Turcae ob ingenitam
902. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 273 | Paragraph | SubSect | Section]
uiginti carris suppelectile ac pecunia, coeterisque, quae haud operosa grauiaque portatu erant, ea omnia in intimum regnum deuehi iubet. Ipsa excoeptis Turcae oratoribus atque extemplo trucidatis, eodem, quo res suas praemiserat, cum liberis suis sese contulit, atque ita aut sua fraude Turcae dolis obuiam iuit, aut clementiam illius in crudelitatem uertit. Nam Turca hac, ut ferunt, iniuria irritatus ― et sunt Turcae ob ingenitam simulationem ad scelera ipsorum excusanda haud omnino infacundi ― nulli Christianorum, quos in potestate posthac, uel fide interposita, habuit,
903. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 273 | Paragraph | SubSect | Section]
portatu erant, ea omnia in intimum regnum deuehi iubet. Ipsa excoeptis Turcae oratoribus atque extemplo trucidatis, eodem, quo res suas praemiserat, cum liberis suis sese contulit, atque ita aut sua fraude Turcae dolis obuiam iuit, aut clementiam illius in crudelitatem uertit. Nam Turca hac, ut ferunt, iniuria irritatus ― et sunt Turcae ob ingenitam simulationem ad scelera ipsorum excusanda haud omnino infacundi ― nulli Christianorum, quos in potestate posthac, uel fide interposita, habuit, pepercit. At Hungari ubi accepere Turcarum regem cum ingenti exercitu
904. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 273 | Paragraph | SubSect | Section]
iubet. Ipsa excoeptis Turcae oratoribus atque extemplo trucidatis, eodem, quo res suas praemiserat, cum liberis suis sese contulit, atque ita aut sua fraude Turcae dolis obuiam iuit, aut clementiam illius in crudelitatem uertit. Nam Turca hac, ut ferunt, iniuria irritatus ― et sunt Turcae ob ingenitam simulationem ad scelera ipsorum excusanda haud omnino infacundi ― nulli Christianorum, quos in potestate posthac, uel fide interposita, habuit, pepercit. At Hungari ubi accepere Turcarum regem cum ingenti exercitu fines Pannoniae inuasisse atque ad Taurunum castra
905. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 273 | Paragraph | SubSect | Section]
illius in crudelitatem uertit. Nam Turca hac, ut ferunt, iniuria irritatus ― et sunt Turcae ob ingenitam simulationem ad scelera ipsorum excusanda haud omnino infacundi ― nulli Christianorum, quos in potestate posthac, uel fide interposita, habuit, pepercit. At Hungari ubi accepere Turcarum regem cum ingenti exercitu fines Pannoniae inuasisse atque ad Taurunum castra posuisse, quia pacis modo incuriose id temporis agebant, trepidare coeperunt, pauoreque ac consternatione impediti, nihil, quod salubre esset, expediebant. Tandem terror instans coegit eos ad
906. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 274 | Paragraph | SubSect | Section]
sibi adiungit. Nulla tamen unquam gens, absit uerbo inuidia, Hungaris dignior auxilio Sedis Apostolicae extitit, quippe qui, ne foedere cum Christiani nominis hoste iungerentur, bellum grauissimum in terram suam accepere. Et quia res improuisa accidit ― fama enim satis constans erat Turcam in Asiam cum copiis profecturum ― Hungarorum animi ita consternati sunt, ut in maximum periculum hostili fraude sese coniectos putent, quandoquidem nulla ferme re, qua uim hostilem arcerent, se instructos esse animaduertunt. Quare, Pater Beatissime, aeque censent Hungari, uti se
907. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 274 | Paragraph | SubSect | Section]
rem Hungaricam tibi curae esse, statim animo concidet. Non enim illum fugit pontificem Romanum principem esse Christianae reipublicae, eamque Sedi Apostolicae esse apud Christianos auctoritatem, ut iure imperii Christianos reges in communem hostem possit concitare. Porro nulli dubium est Turcam nihil magis timere quam Christianorum principum coitionem: ille enim probe nouit se non tam industria sua quam Christianorum discordia imperium auxisse. Quodsi senserit Turca Hungaros a pontifice Romano neglectos, a coeterisque Christianis destitutos, multo maiorem audaciam
908. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 274 | Paragraph | SubSect | Section]
auctoritatem, ut iure imperii Christianos reges in communem hostem possit concitare. Porro nulli dubium est Turcam nihil magis timere quam Christianorum principum coitionem: ille enim probe nouit se non tam industria sua quam Christianorum discordia imperium auxisse. Quodsi senserit Turca Hungaros a pontifice Romano neglectos, a coeterisque Christianis destitutos, multo maiorem audaciam alacritatemque, ac studium ad regnum Hungariae oppugnandum assumet, euocatisque Asiaticis quoque copiis, totis imperii uiribus ad bellum Hungaricum incumbet. Vnde Hungaris, non
909. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 274 | Paragraph | SubSect | Section]
subeundum erit: aut enim aliquid de finibus suis hosti obuiam non eundo deperdent, aut foedus conditionibus ab hoste latis inibunt. Quod si ― quam pestem Christus auertat ― usu uenerit, non modo ad Hungariam subigendam hostibus prope diem aditus patebit, sed etiam ad Italiam imperio Turcaico adiungendam gradus factus erit. Nam Turcae ita instituti sunt, Pater Beatissime, ut qui illis osculum obtulerit, eius nasum dentibus impetant. Nunc etiam Turca, quicquid terrarum est inter Sauum amnem et Adriaticum mare, nullo repugnante, si ad id animum adiecerit,
910. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 275 | Paragraph | SubSect | Section]
non eundo deperdent, aut foedus conditionibus ab hoste latis inibunt. Quod si ― quam pestem Christus auertat ― usu uenerit, non modo ad Hungariam subigendam hostibus prope diem aditus patebit, sed etiam ad Italiam imperio Turcaico adiungendam gradus factus erit. Nam Turcae ita instituti sunt, Pater Beatissime, ut qui illis osculum obtulerit, eius nasum dentibus impetant. Nunc etiam Turca, quicquid terrarum est inter Sauum amnem et Adriaticum mare, nullo repugnante, si ad id animum adiecerit, armis quatriduo occupabit. Quis enim illi cunctantibus
911. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 275 | Paragraph | SubSect | Section]
non modo ad Hungariam subigendam hostibus prope diem aditus patebit, sed etiam ad Italiam imperio Turcaico adiungendam gradus factus erit. Nam Turcae ita instituti sunt, Pater Beatissime, ut qui illis osculum obtulerit, eius nasum dentibus impetant. Nunc etiam Turca, quicquid terrarum est inter Sauum amnem et Adriaticum mare, nullo repugnante, si ad id animum adiecerit, armis quatriduo occupabit. Quis enim illi cunctantibus inopia stipendii Hungaris obstabit? Quibus regionibus subactis confestim arma Italiae inferet, finitima quaeque ditionis
912. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 275 | Paragraph | SubSect | Section]
Romam sit, in qua Vrbe templum Deo suo erigere Selynes, Salomonis pater, uouerat, per te ipsum, aut adhibito aliquo regionum ac locorum prudente, considerato. Et quae dico, ex ore senatus Hungarici regisque Lodouici missa existimato. Qui quidem neque numero, neque robore ac uirtute militum a Turca superari posset, si primum ei auctoritas apud suos esset, qua sane pueri neccessario carent, quia ea, ut probe nosti, ex multis rebus magnifice atque egregie gestis, et singulari prudentia, cuius puerilis aetas haudquaquam capax est, comparatur, deinde stipendii copia suppeteret. Nam
913. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 275 | Paragraph | SubSect | Section]
efferre nisi accępto stipendio possunt. Quibus sane conductis Hungari quoque, et Hungaricae ditionis Dalmatae, egregiae equitum alae, extemplo in officio futuri sunt. Soli autem fere nobiles apud Hungaros, Boëmos ac Dalmatas, quibus Lodouicus Casimirus imperat, militiam exercent. At contra Turcae ex mancipiis et pastoribus, magna ex parte Illyricae ac Moesicae nationis milites fiunt. Vnde, ut omittam Christianae reipublicae regionum periculosam, religioni maxime, diminutionem, nec Romano pontifici ullo pacto ferendam, ab his uinci et in seruitutem redigi conniuente summo
914. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 275 | Paragraph | SubSect | Section]
ac Moesicae nationis milites fiunt.
Vnde, ut omittam Christianae reipublicae regionum periculosam, religioni maxime,
diminutionem, nec Romano pontifici ullo pacto ferendam, ab his uinci et in seruitutem
redigi conniuente summo pontifice et Sacro Romanae Ecclesiae Senatu non magis gloriosum Turcis quam Christianę nobilitati turpe esse existimandum est.
et Gallorum iniuria conquestus legatum sine solatio
dimittit; auctoris opinio, utrum Tauruni, uel Constantinopolis iactura rei Christianae
perniciosior; Stephanus Bathorius cum exigua manu ad Drauum hosti opponitur; rex ipse
nobiles Baciam ad arma conuocat, at paucis comparentibus; Turcae interea se ubique diffundunt.
915. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 275 |
Paragraph |
SubSect | Section]
916. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 277 | Paragraph | SubSect | Section]
spetiem militibus ad regem missis, ne dicto non audientes uiderentur, et ob id proditionis notati aliquando poenas luerent, domi latitarunt. Itaque rex a suis pene desertus, ne omnino Taurunum indefensum relinqueretur, obsessisque animus perinde ac a rege destitutis concideret, repertis quibusdam Turcaicae linguae peritis, eos Turcaica item ueste indutos iubet, si forte custodias hostium fallere possent, cum naui onusta puluere accensibili per Danubium nocte in urbem irrumpere. Quod consilium per se quidem obsessis salutare futurum fuisset, si tegi silentio potuisset, uerum ad
917. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 277 | Paragraph | SubSect | Section]
ne dicto non audientes uiderentur, et ob id proditionis notati aliquando poenas luerent, domi latitarunt. Itaque rex a suis pene desertus, ne omnino Taurunum indefensum relinqueretur, obsessisque animus perinde ac a rege destitutis concideret, repertis quibusdam Turcaicae linguae peritis, eos Turcaica item ueste indutos iubet, si forte custodias hostium fallere possent, cum naui onusta puluere accensibili per Danubium nocte in urbem irrumpere. Quod consilium per se quidem obsessis salutare futurum fuisset, si tegi silentio potuisset, uerum ad hostes delatum urbem procul
918. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 277 | Paragraph | SubSect | Section]
indutos iubet, si forte custodias hostium fallere possent, cum naui onusta puluere accensibili per Danubium nocte in urbem irrumpere. Quod consilium per se quidem obsessis salutare futurum fuisset, si tegi silentio potuisset, uerum ad hostes delatum urbem procul dubio prodidit. Turcae enim re per quemdam transfugam Moesum enuntiata intentiorem custodiam adhibentes nauim coeperunt, obtruncatisque uectoribus puluere eo potiti sunt, pertinaciusque in obsidione perstiterunt, conicientes deesse obsessis, quibus muros tuerentur. Et sane nihil magis Hungaris spem
919. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 277 | Paragraph | SubSect | Section]
transfugam Moesum enuntiata intentiorem custodiam adhibentes nauim coeperunt, obtruncatisque uectoribus puluere eo potiti sunt, pertinaciusque in obsidione perstiterunt, conicientes deesse obsessis, quibus muros tuerentur. Et sane nihil magis Hungaris spem Tauruni defendendi abstulit, Turcisque oppugnandi auxit, quam huiusmodi pulueris inopia, utpote sine quo maiora tormenta nulli usui obsessis fuere. Caeterum Salomon contemplatus Tauruni oppidi situm, moeniaque haud quaquam prompta oppugnanti cernens, adhibito amicorum consilio aliquamdiu deliberauit, in
920. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 277 | Paragraph | SubSect | Section]
periculoso consilio Taurunum, licet loci natura et operibus, ut dictum est, munitissimum, obsidione premeret, nec Hungaros, quos timeri a suis uidebat, per inuia plaeraque et difficilia transitu loca cedentes insequeretur. Tandem tutiora suadentibus accedens, ne hosti in sua et ignota Turcis terra pugnandi et rei bene gerendae occasio daretur, caeteris rebus praetermissis oppugnationem Sabactii et Tauruni aggredi, amicis praesertim idem sentientibus, regi placuit, haud quidem desperanti celerem Moesorum, qui urbes eas incolebant, deditionem, quum quia illos diutinam obsidionem,
921. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 277 | Paragraph | SubSect | Section]
quia illos diutinam obsidionem, utpote cum familiis et pecoribus inclusos, nequaquam passuros arbitrabatur, tum quia credebat Moesos, eo quod ritu religionis cum Hungaris, qui in praesidio erant, discreparent, malle in Turcaicam concedere ditionem quam his subesse, qui pontifici Romano aeque ac principi Christianae Ecclesiae parent. Nempe alteri alteros siue mentis insania, siue nescio qua Dei in Christianum nomen ira numero impiorum ac sceleratorum habent, scismaticosque et sacris arcendos putant,
922. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 277 | Paragraph | SubSect | Section]
quidem natales dies Romani nequaquam
celebrarent, si Graeci religione a Romanis dissentirent.
923. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 278 | Paragraph | SubSect | Section]
Sabaczium aggreditur; Hungari se fortiter defendentes multitudine tandem hostium opprimuntur; Sabaczium a quo conditum; Sauus illic a Turcis ualido ponte iungitur; exercitus flumen transmissus ad Sumonium considet; Taurunum undiquaque acriter oppugnatur; Bathorius Turcas reprimit. Misso igitur duce Achimate, qui Europeis copiis praeerat, ut Sabactium aggrederetur, non defuit fortuna incoepto, tametsi haud paruum militum numerum in urbis oppugnatione amiserit. Nam Hungari, qui in praesidio oppidi erant, ubi uiderunt Turcas ad
924. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 278 | Paragraph | SubSect | Section]
Bathorius Turcas reprimit. Misso igitur duce Achimate, qui Europeis copiis praeerat, ut Sabactium aggrederetur, non defuit fortuna incoepto, tametsi haud paruum militum numerum in urbis oppugnatione amiserit. Nam Hungari, qui in praesidio oppidi erant, ubi uiderunt Turcas ad moenia subisse, admoto igni uariis tormentis multos Turcarum et promptissimum quemque interfecere. Et quum pauci admodum, sed delecti omnes in praesidio essent, sexaginta enim dumtaxat erant, puluisque factitius, quo tormenta ad pilas emittendas instrui solent, imprimis
925. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 278 | Paragraph | SubSect | Section]
duce Achimate, qui Europeis copiis praeerat, ut Sabactium aggrederetur, non defuit fortuna incoepto, tametsi haud paruum militum numerum in urbis oppugnatione amiserit. Nam Hungari, qui in praesidio oppidi erant, ubi uiderunt Turcas ad moenia subisse, admoto igni uariis tormentis multos Turcarum et promptissimum quemque interfecere. Et quum pauci admodum, sed delecti omnes in praesidio essent, sexaginta enim dumtaxat erant, puluisque factitius, quo tormenta ad pilas emittendas instrui solent, imprimis deesset, turpemque fugam pudor dissuaderet ― nempe facile
926. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 278 | Paragraph | SubSect | Section]
― nempe facile Sauo lyntribus traiecto inscio hoste nec ullo obsistente fuga sibi consulere poterant ― maluerunt decus mortis complecti fortiumque uirorum more cadere quam per infamiam uitae dulcedine praesidio decedere urbe fidei suae comissa prodita. Itaque quum Turcae magna munitionum parte tormentis deiecta de integro oppidum aggressi essent, Hungari in ruinis murorum hosti occurrentes adeo acriter desperata salute praelium inierunt, ut ad unum omnes aduersis uulneribus conciderent, septingentis ferme
927. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 278 | Paragraph | SubSect | Section]
Turcae magna munitionum parte tormentis deiecta de integro oppidum aggressi essent, Hungari in ruinis murorum hosti occurrentes adeo acriter desperata salute praelium inierunt, ut ad unum omnes aduersis uulneribus conciderent, septingentis ferme Turcarum caesis. Quam suorum stragem capto Sabactio Hungarorumque iacentium uultus in hostem uersos quum Salomon conspexisset, dicitur et suorum nece ― est enim uir satis mansueti ingenii ― ingemuisse, et hostium congressum adeo exhorruisse, ut omnium sit opinio, si tria millia
928. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 278 | Paragraph | SubSect | Section]
adeo exhorruisse, ut omnium sit opinio, si tria millia Hungarorum armata in ulteriore ripa Saui sese tantumodo ostendissent, haudquaquam eo exercitum traiecturum fuisse. Vrbem hanc, quadraginta circiter millia passuum a Tauruno distantem, Mehmethes, Salomonis proauus, in Moesico Turcaici imperii agro Syrmiensibus regionibus commodius incursandis ad ripam Saui construxerat. Septennio post Matthias Chugniades Coruinus credens ceruicibus Hungarorum impositam magno suorum militum detrimento de Turcis ui coeperat, tandem sexto et quadragesimo anno Turcae
929. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 278 | Paragraph | SubSect | Section]
a Tauruno distantem, Mehmethes, Salomonis proauus, in Moesico Turcaici imperii agro Syrmiensibus regionibus commodius incursandis ad ripam Saui construxerat. Septennio post Matthias Chugniades Coruinus credens ceruicibus Hungarorum impositam magno suorum militum detrimento de Turcis ui coeperat, tandem sexto et quadragesimo anno Turcae receperunt. Turca Sabactio in potestatem redacto, satisque explorato nullum Hungarorum exercitum in proximis esse regionibus, Sauum ponte confestim
930. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 278 | Paragraph | SubSect | Section]
Moesico Turcaici imperii agro Syrmiensibus regionibus commodius incursandis ad ripam Saui construxerat. Septennio post Matthias Chugniades Coruinus credens ceruicibus Hungarorum impositam magno suorum militum detrimento de Turcis ui coeperat, tandem sexto et quadragesimo anno Turcae receperunt. Turca Sabactio in potestatem redacto, satisque explorato nullum Hungarorum exercitum in proximis esse regionibus, Sauum ponte confestim iunxit, copias in Syrmiensem agrum transportaturus atque e
931. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 278 | Paragraph | SubSect | Section]
Saui construxerat. Septennio post Matthias Chugniades Coruinus credens ceruicibus Hungarorum impositam magno suorum militum detrimento de Turcis ui coeperat, tandem sexto et quadragesimo anno Turcae receperunt. Turca Sabactio in potestatem redacto, satisque explorato nullum Hungarorum exercitum in proximis esse regionibus, Sauum ponte confestim iunxit, copias in Syrmiensem agrum transportaturus atque e regione Tauruni castris positis collocaturus, quo pluribus e partibus
932. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 278 | Paragraph | SubSect | Section]
intentando et maiorem oppidanis metum incuteret, et Hungaros a ferendo ea parte obsessis auxilio deterreret. Caeterum eo ponte ui tempestatis deiecto atque amnis rapiditate in Danubium ablato, alium pontem facere paulo supra Taurunum oppidum instituit, quamquam ea res apud quosdam Turcarum in religionem uersa est, qui metu, ut fit, interprete censebant nec pontem reficiendum, nec regem exercitumue in Syrmium transuehendum. Quippe in multorum animis nondum obliterata memoria erat bellorum, quae Hungari tum
933. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 278 | Paragraph | SubSect | Section]
censebant nec pontem reficiendum, nec regem exercitumue in Syrmium transuehendum. Quippe in multorum animis nondum obliterata memoria erat bellorum, quae Hungari tum duce Iano Chugniade, tum Matthia rege, eius filio, cum Turcis gesserant. Sed quum Salomon per exploratores, ut demonstratum est, satis comperisset Hungaros haudquaquam eum exercitum contraxisse, qui suis copiis opponi posset, pontem spreta inani religione extemplo refici imperauit. Tanta sane cupiditas eum
934. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 279 | Paragraph | SubSect | Section]
exploratores, ut demonstratum est, satis comperisset Hungaros haudquaquam eum exercitum contraxisse, qui suis copiis opponi posset, pontem spreta inani religione extemplo refici imperauit. Tanta sane cupiditas eum Tauruni potiundi tenebat, quo scilicet Turcae et agros Pannonicos tutius incursarent, et fines suos ab Hungaris facilius tuerentur. Itaque lyntres, quarum uim magnam ex proximis suae ditionis regionibus adduci eo iusserat, et ad uicinalem usum ab incolis paratarum ibi
935. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 279 | Paragraph | SubSect | Section]
Balydi, quem diximus in Syrmium praemissum, progresso circiter quadraginta millia passuum in Ulteriorem Pannoniae regionem, Stephanus Bother naderespanus occurrit, uastantemque Syrmiensem agrum adortus leui praelio fudit, maiore Turcarum pauore quam caede. Quippe Turcae credentes haud paruas esse Hungarorum cum maximae dignitatis uiro copias uix tentato certamine fugae sese mandarunt. Itaque Balys, comperta hostium paucitate auctis copiis iterum ad deuastandum hosticum agrum profectus, quum hostem non inuenisset, ad uicos
936. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 279 | Paragraph | SubSect | Section]
progresso circiter quadraginta millia passuum in Ulteriorem Pannoniae regionem, Stephanus Bother naderespanus occurrit, uastantemque Syrmiensem agrum adortus leui praelio fudit, maiore Turcarum pauore quam caede. Quippe Turcae credentes haud paruas esse Hungarorum cum maximae dignitatis uiro copias uix tentato certamine fugae sese mandarunt. Itaque Balys, comperta hostium paucitate auctis copiis iterum ad deuastandum hosticum agrum profectus, quum hostem non inuenisset, ad uicos et oppida, quae Turcarum metu
937. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 279 | Paragraph | SubSect | Section]
quam caede. Quippe Turcae credentes haud paruas esse Hungarorum cum maximae dignitatis uiro copias uix tentato certamine fugae sese mandarunt. Itaque Balys, comperta hostium paucitate auctis copiis iterum ad deuastandum hosticum agrum profectus, quum hostem non inuenisset, ad uicos et oppida, quae Turcarum metu cultores in intimum regnum refugientes deseruerant, delenda ― et ita Salomon, ut foeminae, de qua supra diximus, fraudem ulcisceretur, faciendum mandarat ― animum adiecit. Igitur Copenicum, Demetrias, Baricium, Perquasium, Carlouium, Slancamenium, Petrouaradinum, egestis
938. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 279 | Paragraph | SubSect | Section]
Carlouium, Slancamenium, Petrouaradinum, egestis prius rebus, quas incolae, quo expeditiores aufugerent, reliquerant, igni iniecto ultionis praetextu, ut ira potius quam crudelitas auaritiae coniuncta esse uideretur, succensa soloque aequata, eo maiore Salomonis dedecore, quia Turcae, ubi rex cum exercitu adest, praedari aut quemquam praeter armatum hostem ac repugnantem uiolare nefas putant. Et ne Turca inde abeunte Hungari ea oppida facile restituerent, materia, quae ab igne illesa superfuerat, partim in
939. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 279 | Paragraph | SubSect | Section]
crudelitas auaritiae coniuncta esse uideretur, succensa soloque aequata, eo maiore Salomonis dedecore, quia Turcae, ubi rex cum exercitu adest, praedari aut quemquam praeter armatum hostem ac repugnantem uiolare nefas putant. Et ne Turca inde abeunte Hungari ea oppida facile restituerent, materia, quae ab igne illesa superfuerat, partim in Sauum, partim in Danubium, qua hi amnes altissimi fluunt, ex commodo excidentium demersa. Quo quidem facto Turca testatus est animi imbecillitatem, quippe qui maluit ea loca hosti
940. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 279 | Paragraph | SubSect | Section]
praeter armatum hostem ac repugnantem uiolare nefas putant. Et ne Turca inde abeunte Hungari ea oppida facile restituerent, materia, quae ab igne illesa superfuerat, partim in Sauum, partim in Danubium, qua hi amnes altissimi fluunt, ex commodo excidentium demersa. Quo quidem facto Turca testatus est animi imbecillitatem, quippe qui maluit ea loca hosti uasta relinquere quam non sine continua dimicatione tueri, ratus, ut erat, Hungaros non passuros Syrmium latissimis fluminibus ab agro Turcaico seclusum perpetuis hostium stationibus
941. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 279 | Paragraph | SubSect | Section]
commodo excidentium demersa. Quo quidem facto Turca testatus est animi imbecillitatem, quippe qui maluit ea loca hosti uasta relinquere quam non sine continua dimicatione tueri, ratus, ut erat, Hungaros non passuros Syrmium latissimis fluminibus ab
agro Turcaico seclusum perpetuis hostium stationibus premi.
ratus, ut erat, Hungaros non passuros Syrmium latissimis fluminibus ab
agro Turcaico seclusum perpetuis hostium stationibus premi.
incitas redacti se Turcarum fidei dedunt;
a quibus partim trucidantur, partim in seruitutem abducuntur; Hungari cuiusdam magnanimitas; Tauruni moenia a duobus Moesis schismaticis prodita hostilibus machinis
diruuntur; incolae urbem incensam relinquentes in arcem confugiunt; quam Turcae
oppidum ingressi terribiliter quatiunt.
incolae urbem incensam relinquentes in arcem confugiunt; quam Turcae
oppidum ingressi terribiliter quatiunt.
942. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 280 |
Paragraph |
SubSect | Section]
943. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 280 |
Paragraph |
SubSect | Section]
944. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 280 |
Paragraph |
SubSect | Section]
945. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 280 | Paragraph | SubSect | Section]
an tradita eorum urbs foret; quibus enim uiribus ipsi a rege suo destituti repugnaturi sint tantis hostium copiis; si igitur oppidum et sese tradidissent, liberos eos in libera patria aetatem acturos; sin malint inde migrare, incolumes cum rebus suis abituros. Haec ubi iureiurando a Turca confirmata Sumonienses audiuere, confestim animi eorum labare coeperunt, moxque defendendae urbis, utpote expugnatu facilis, consilio abiecto sese dediderunt. At Turca causatus eam deditionem haud uoluntariam fuisse, sed potius necessitate factam, spreta iurisiurandi religione omnes
946. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 280 | Paragraph | SubSect | Section]
eos in libera patria aetatem acturos; sin malint inde migrare, incolumes cum rebus suis abituros. Haec ubi iureiurando a Turca confirmata Sumonienses audiuere, confestim animi eorum labare coeperunt, moxque defendendae urbis, utpote expugnatu facilis, consilio abiecto sese dediderunt. At Turca causatus eam deditionem haud uoluntariam fuisse, sed potius necessitate factam, spreta iurisiurandi religione omnes puberes interfici, coeteros uero uenundatos seruos esse ementium iussit. Hanc Turcarum perfidiam pro documento habendam uelim, ne unquam de caetero
947. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 280 | Paragraph | SubSect | Section]
moxque defendendae urbis, utpote expugnatu facilis, consilio abiecto sese dediderunt. At Turca causatus eam deditionem haud uoluntariam fuisse, sed potius necessitate factam, spreta iurisiurandi religione omnes puberes interfici, coeteros uero uenundatos seruos esse ementium iussit. Hanc Turcarum perfidiam pro documento habendam uelim, ne unquam de caetero Machomethanae fidei credant sese Christiani, sed malint pugnando cadere quam traditis per molliciem animi periuro ac crudelissimo hosti armis pecudum more aut trucidari, aut uenire, perpetuaeque ac miserrimae addici
948. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 280 | Paragraph | SubSect | Section]
Hungarico nomine ostenderet, cuius quidem non indignum uidetur et locus admonet memorabile facinus attingere. Hic quum uidisset ingenteis hostium copias oppido circumfusas, nec ullo modo his resisti posse, atque iam metu omnibus consternatis de deditione urbis cum Turca agi nihilque reliqui circumsesso a tanta hostium multitudine praeter honestam mortem esse, auersatus eam deditionem, quam sane aut mors carnificis arbitrio subeunda, aut ipsa morte miserior seruitus maneret - non enim Turcam promissa praestaturum, ut euenit, arbitrabatur
949. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 280 | Paragraph | SubSect | Section]
metu omnibus consternatis de deditione urbis cum Turca agi nihilque reliqui circumsesso a tanta hostium multitudine praeter honestam mortem esse, auersatus eam deditionem, quam sane aut mors carnificis arbitrio subeunda, aut ipsa morte miserior seruitus maneret - non enim Turcam promissa praestaturum, ut euenit, arbitrabatur ― statuit mortem oppetere, ne in cuiusquam Machomethani potestatem uiuus ueniret. Itaque sumptis armis equoque conscenso porta erupit, atque in confertos hosteis praesenti animo se immisit, caesisque quibusdam hostium, qui sese ei
950. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 280 | Paragraph | SubSect | Section]
ei obtulerant, pugnans magna omnium admiratione cecidit. Cuius animi altitudinem, modo Christianum hominem deceat malle ad mortem et certam perniciem ruere quam in seruitutem incidere, si caeteri Hungari imitari in animum induxissent, Sauum amnem Turcae haudquaquam traiecturi fuissent. Coeterum, quoniam Taurunum ab omnibus partibus, praeterquam ab ea, quam Sauus praeterfluit, et loci natura et operibus a rege Matthia Coruino egregie emunitum erat, omnes Turcarum in deiciendo muro conatus adeo uani
951. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 281 | Paragraph | SubSect | Section]
imitari in animum induxissent, Sauum amnem Turcae haudquaquam traiecturi fuissent.
Coeterum, quoniam Taurunum ab omnibus partibus, praeterquam ab ea, quam
Sauus praeterfluit, et loci natura et operibus a rege Matthia Coruino egregie emunitum
erat, omnes Turcarum in deiciendo muro conatus adeo uani euadebant, ut regem desperatio urbis expugnandae incesseret, iamque de soluenda obsidione ac discessu coeperat cogitare, quum duo transfugae Moesi, ex eo genere homines, quos nostri
952. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 281 | Paragraph | SubSect | Section]
tormenta ad insulam, quae Sauo in Danubium elabenti obiecta est, transuecta, atque ad eam partem urbis, quam transfugae concutiendam indicarant, conuersa. Igitur murus crebris ictibus petitus breui urbem inde nudauit, nemine contra ex oppido tormentis lapideas pilas ad insulam Turcarum conatibus impediendis emittente, eo quod nullum tale tormentum oppidani habebant, quo obuiam hosticis tormentis iretur. Nempe Ioannes, Sepusiensium princeps, Transyluanus praefectus, omnia ferme maiora aenea tormenta ad Chaualam oppugnandam, ut supra demonstratum est, Tauruno
953. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 281 | Paragraph | SubSect | Section]
impediendis emittente, eo quod nullum tale tormentum oppidani habebant, quo obuiam hosticis tormentis iretur. Nempe Ioannes, Sepusiensium princeps, Transyluanus praefectus, omnia ferme maiora aenea tormenta ad Chaualam oppugnandam, ut supra demonstratum est, Tauruno exportarat, atque a Turcis inde repulsus, dum inconsulte fugit, hostibus reliquerat, nec loco amissorum alia Hungarorum principum negligentia restituta erant. At oppidani, qui omnes fere Moesi erant, non modo pro nudata moenibus patria corpora sua non opponere, sed ne ligneas
954. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 281 | Paragraph | SubSect | Section]
Moesi erant, non modo pro nudata moenibus patria
corpora sua non opponere, sed ne ligneas
955. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 281 | Paragraph | SubSect | Section]
Moesi igni urbi iniecto sese in arcem recaeperunt, patriamque aut nimis celeri desperatione, aut proditione hostibus ne expectato quidem eorum aggressu concessere, nihilo magis arci, quam oppido fuerant, feliciores futuri. Duces Turcarum ubi conspexerunt suos in oppidum transgressos, eoque potitos esse, et ipsi cum magna exercitus parte urbem porta in orientem uersa ingressi sunt, non sine militum suorum detrimento. Nam Hungari Turcas ea parte irrumpentes plumbeis pillulis e paruis tormentis emissis, quae ad
956. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 281 | Paragraph | SubSect | Section]
fuerant, feliciores futuri. Duces Turcarum ubi conspexerunt suos in oppidum transgressos, eoque potitos esse, et ipsi cum magna exercitus parte urbem porta in orientem uersa ingressi sunt, non sine militum suorum detrimento. Nam Hungari Turcas ea parte irrumpentes plumbeis pillulis e paruis tormentis emissis, quae ad eam portam ex arce facile adigi poterant, petentes multos hostium interfecere. Itaque Turcae tribus aeneis muralibus tormentis eo aduectis, totidem locis arcem quatere
957. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 281 | Paragraph | SubSect | Section]
magna exercitus parte urbem porta in orientem uersa ingressi sunt, non sine militum suorum detrimento. Nam Hungari Turcas ea parte irrumpentes plumbeis pillulis e paruis tormentis emissis, quae ad eam portam ex arce facile adigi poterant, petentes multos hostium interfecere. Itaque Turcae tribus aeneis muralibus tormentis eo aduectis, totidem locis arcem quatere coeperunt, quo praesidium necessario distinerent, ut quum a tribus partibus arx munitionibus prorutis oppugnari coepta esset, Hungari suorum paucitate, tot simul locis haud quaquam
958. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 281 | Paragraph | SubSect | Section]
prorutis oppugnari coepta
esset, Hungari suorum paucitate, tot simul locis haud quaquam possent non nudata aliqua statione occurrere, atque ita distracti sine mutuo inter se auxilio, ad omnia tuenda
obeundaque non sufficientes, hostium multitudine obruerentur.
Nec satis putarunt Turcae arcem tribus ex partibus oppugnare, uerum a quadam
turri quoque, quam uulgo
959. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 282 | Paragraph | SubSect | Section]
templo appositum incoluerant, eodem sese contulerunt, illa turri, quae omnibus fere sacris aedibus a Christianis adici solet, integra atque intacta repentina, ac praepropera fuga relicta. Cuius sane turris summitatem quum arcis altitudini prope aequalem additis ligneis munitionibus Turcae fecissent, ac minoribus tormentis instruxissent, ne consistere quidem muris, ut dictum est, praesidiarios sinebant milites. Multos enim inde ferreis pilulis e tormentis excussis aut interficiebant, aut grauiter uulnerabant. Nempe contra Hungari nullum ne in urbe
960. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 282 | Paragraph | SubSect | Section]
praeter aliquot
pilularias,
Moeso-Hungarus, et Ianus Botthius, egregii urbis et arcis propugnatores;
Turcae perfidi cuiusdam Galli consilio contra arcem cuniculis agere incipiunt; muri magnam partem sternunt; pavidi Moesi precibus et minis praefectum ad deditionem adigunt;
praesidium paciscitur, pacta tamen a Turcis violantur.
961. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 282 |
Paragraph |
SubSect | Section]
962. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 282 |
Paragraph |
SubSect | Section]
963. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 282 | Paragraph | SubSect | Section]
regimen omnium rerum sibi uindicarat. Quippe praefectorum alter aut sua sponte metu obsidionis extra oppidum per speciem quarundam rerum, quae in urbem importandae erant, parandarum subsederat in proximae regionis latebris ex tuto euentum rei expectaturus, aut repentino et insperato Turcarum aduentu ab urbe interclusus erat; alter paulo ante coeptam obsidionem mortem obierat. Itaque Blactius administratione omnium rerum sibi, ut dictum est, assumpta per quinquaginta fere dies tot asperrimi belli malis circumuentus arcem egregie tutatus est, quum quadringenti tantummodo milites
964. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 282 | Paragraph | SubSect | Section]
Blactius administratione omnium rerum sibi, ut dictum est, assumpta per quinquaginta fere dies tot asperrimi belli malis circumuentus arcem egregie tutatus est, quum quadringenti tantummodo milites secum in praesidio essent. Nempe uigies hostem acerrime dimicantem a muris repulit, non sine magna Turcarum pernicie. Nam ubi Turcae muros, qua hi deiecti erant, sublato ingenti clamore, addito etiam ad maiorem terrorem incutiendum tympanorum ac tubarum strepitu, aggressi essent, Hungari nihil ea re
965. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 282 | Paragraph | SubSect | Section]
omnium rerum sibi, ut dictum est, assumpta per quinquaginta fere dies tot asperrimi belli malis circumuentus arcem egregie tutatus est, quum quadringenti tantummodo milites secum in praesidio essent. Nempe uigies hostem acerrime dimicantem a muris repulit, non sine magna Turcarum pernicie. Nam ubi Turcae muros, qua hi deiecti erant, sublato ingenti clamore, addito etiam ad maiorem terrorem incutiendum tympanorum ac tubarum strepitu, aggressi essent, Hungari nihil ea re territi sine ullo tumultu
966. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 282 | Paragraph | SubSect | Section]
aggressi essent, Hungari nihil ea re territi sine ullo tumultu hostibus occurrentes praelium inibant. Alii pilulariis eos incessebant, alii uero ignem scandulis, queis arcis aedificia tecta erant, iniectum restinguebant. Nam Turcae nihil omittentes, quod obsessos aut affligerent, aut a proelio auerteret, pilas igneas oui gallinacei forma et magnitudine accensibili materia refertas atque spiculis sagittarum adiunctas in arcem iaciebant, quae motu ipso accensae ubi in tectis adhaesissent, scandulae celeriter
967. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 283 | Paragraph | SubSect | Section]
pugnatum est, quum hostes copiis in multas partes diuisis uicissim praelio succederent, ducibus eorum pro sauciis et fessis abundante multitudine integros ac recentes in pugnam submittentibus. Et quum omnes Turcarum conatus eo magis frustra essent, quia Salomon equites et honestioris fortunae uiros ab oppugnatione arcebat, eo consilio, ut si cum rege Hungaro collatis signis esset decertandum ― credebat enim Hungarum suis auxilio uenturum quod roboris erat in eius exercitu,
968. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 283 | Paragraph | SubSect | Section]
arcebat, eo consilio, ut si cum rege Hungaro collatis signis esset decertandum ― credebat enim Hungarum suis auxilio uenturum quod roboris erat in eius exercitu, nulla ex parte imminutum hosti opponeret, multique Turcarum in oppugnatione uariis hostium telis percussi caderent, appareretque Hungarorum pertinaciam haudquaquam subactum iri, Gallus quidam, qui ad extremum perditus homo abiecta religione Christiana ad Machomethanos defecerat, eorum animos infregit, atque ad urbem tradendam compulit. Hic
969. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 283 | Paragraph | SubSect | Section]
uariis hostium telis percussi caderent, appareretque Hungarorum pertinaciam haudquaquam subactum iri, Gallus quidam, qui ad extremum perditus homo abiecta religione Christiana ad Machomethanos defecerat, eorum animos infregit, atque ad urbem tradendam compulit. Hic sane in exercitu Turcaico modico aere equo merebat: nempe Turcae Illyricos, Thraces ac Macedonas ob robur uirium, corporumque speciem sibi libenter adiungunt, militiamque exercere cogunt, coeteras uero nationes militiae haud quaquam idoneas censentes contemptui habent. Itaque Gallus spe praemiorum
970. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 283 | Paragraph | SubSect | Section]
caderent, appareretque Hungarorum pertinaciam haudquaquam subactum iri, Gallus quidam, qui ad extremum perditus homo abiecta religione Christiana ad Machomethanos defecerat, eorum animos infregit, atque ad urbem tradendam compulit. Hic sane in exercitu Turcaico modico aere equo merebat: nempe Turcae Illyricos, Thraces ac Macedonas ob robur uirium, corporumque speciem sibi libenter adiungunt, militiamque exercere cogunt, coeteras uero nationes militiae haud quaquam idoneas censentes contemptui habent. Itaque Gallus spe praemiorum illectus duces copiarum adit suadetque, ut
971. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 283 | Paragraph | SubSect | Section]
consilium comprobasset, onerato, uim magnam fossorum ― et praesto erant ― contrahunt (nam haud procul inde argentariae sunt) atque intra paucos dies cuniculum egere, aut nullo Hungarorum ingruentis periculi sensu, aut quia ferramentorum inopia Turcis altius terram molientibus obuiam ire nequiuerunt, fossamque apertam e regione hostilis operis ducere, quo uis accensi pulueris in liberum coelum effusa euanesceret citra ullam murorum concussionem. Quo ubi puluis accensibilis coniectus atque incensus est, pars haud sane
972. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 283 | Paragraph | SubSect | Section]
Moesos qui antea nunquam cum hoste, excoeptis quibusdam proditoribus, sermonem contulerant, nedum ullam pactionem auribus admiserant, casu eo muri adeo ingens terror incessit, ut de tradenda arce, insciis primo Hungaris, colloqui cum hoste per literas sagittae alligatas atque ad stationes Turcarum abiectas ultro coeperint, quamquam ruina illa aditum in arcem haudquaquam patefecerat, sed potius difficiliorem hosti oppugnationem reddiderat, ruinis praecipiti loco pedum uestigia haud recipientibus. Collis enim ex planitie ęditus, in quo arx sita est, quinquaginta circiter pedes in
973. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 284 | Paragraph | SubSect | Section]
quam ab hoste una cum omnibus foede trucidari. Tandem quia Hungari etiam inuiti ad arcem tradendam cogi poterant ― numero enim eos Moesi longe superabant ― ne deditionis mora Salomonis iram in se accenderent, uti Moesi censuerant, deditionem faciunt, pacti ut se praesidiumque Turcae cum omnibus rebus suis abire paterentur, Moesisque eadem conditione Tauruni habitare liceret, qua ante bellum habitarant. Caeterum arce tradita fides dedictitiis Turcaica religione seruata est. Nam Turca nihilomagis Moesos credens fideles sibi futuros quam Hungaris fuerant,
974. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 284 | Paragraph | SubSect | Section]
mora Salomonis iram in se accenderent, uti Moesi censuerant, deditionem faciunt, pacti ut se praesidiumque Turcae cum omnibus rebus suis abire paterentur, Moesisque eadem conditione Tauruni habitare liceret, qua ante bellum habitarant. Caeterum arce tradita fides dedictitiis Turcaica religione seruata est. Nam Turca nihilomagis Moesos credens fideles sibi futuros quam Hungaris fuerant, una cum familiis urbe excedere, Constantinopolimque demigrare magno omnium moerore iussit. Qui quidem sedes patrias praeter spem relinquentes se ipsos, nulli tamen miserabiles,
975. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 284 | Paragraph | SubSect | Section]
uti Moesi censuerant, deditionem faciunt, pacti ut se praesidiumque Turcae cum omnibus rebus suis abire paterentur, Moesisque eadem conditione Tauruni habitare liceret, qua ante bellum habitarant. Caeterum arce tradita fides dedictitiis Turcaica religione seruata est. Nam Turca nihilomagis Moesos credens fideles sibi futuros quam Hungaris fuerant, una cum familiis urbe excedere, Constantinopolimque demigrare magno omnium moerore iussit. Qui quidem sedes patrias praeter spem relinquentes se ipsos, nulli tamen miserabiles, uehementer accusarunt, commissi sceleris sera
976. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 284 | Paragraph | SubSect | Section]
quandoquidem perniciosum consilium neque reuocari, neque in integrum restitui posset.
977. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 284 | Paragraph | SubSect | Section]
quale fatum etiam Blactio et Botthio accidisse fertur; Tauruni perditi causae uariae. Tradunt qui huic spectaculo interfuere, quum Moesi ablatis secum etiam sanctorum hominum reliquiis urbe excederent, quosdam Turcarum per ludibrium dixisse Christianos fato quoque functos Machomethanis sacris iam initiatum iri. Sane erat id temporis Tauruni foeminae cuiusdam corpus lignea arca conditum, Moesi Illyricique diuam Peticam appellant, quod quidem corpus monachi Graeci ritus (nam et ipsi Tauruni
978. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 284 | Paragraph | SubSect | Section]
initiatum iri. Sane erat id temporis Tauruni foeminae cuiusdam corpus lignea arca conditum, Moesi Illyricique diuam Peticam appellant, quod quidem corpus monachi Graeci ritus (nam et ipsi Tauruni coenobium, a Moesis olim regibus constitutum, seorsum a Caesiis sacerdotibus tenuerant) Turcarum permissu in curru impositum Constantinopolim auexerunt. Quamquam sunt qui affirment diuam Peticam iussu Salomonis inde exportatam, quo illius quoque foeminae reliquiis Constantinopolim translatis regni sui sedem religione augeret. Quippe Machomethani
979. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 284 | Paragraph | SubSect | Section]
Ita Moesi inconsulto metu seque patriamque perditum iuere, Hungari uero ab equite in abeuntes immisso, interfecti, quamquam sunt, qui asserant omnes praeter Blactium Ianumque Botthium, qui capita rerum in praesidio fuerant, cum fide in Pannoniam remissos. Ferunt autem Turcae regis sui tum degenerem metum, tum perfidiam dissimulantes Blactium Ianumque cum collega suo ab inuito prope Salomone ob uerborum licentiam, quae uino imputari debuerat, necatos. Nam quum a quibusdam regiis purpuratis ad coenam essent inuitati uinoque largiore usi essent,
980. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 284 | Paragraph | SubSect | Section]
tum perfidiam dissimulantes Blactium Ianumque cum collega suo ab inuito prope Salomone ob uerborum licentiam, quae uino imputari debuerat, necatos. Nam quum a quibusdam regiis purpuratis ad coenam essent inuitati uinoque largiore usi essent, atque inter coenandum de Hungarorum ac Turcarum uirtute sermo esset ortus, Turcaeque ex composito sermonem ad contemptum Hungarorum traherent, Blactius fortunae, in qua erat, parum memor arcanaque ac tacenda per uinum male dissimulans, ausus est dicere, si sibi uiginti millia Hungarorum data fuissent, non
981. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 284 | Paragraph | SubSect | Section]
Ianumque cum collega suo ab inuito prope Salomone ob uerborum licentiam, quae uino imputari debuerat, necatos. Nam quum a quibusdam regiis purpuratis ad coenam essent inuitati uinoque largiore usi essent, atque inter coenandum de Hungarorum ac Turcarum uirtute sermo esset ortus, Turcaeque ex composito sermonem ad contemptum Hungarorum traherent, Blactius fortunae, in qua erat, parum memor arcanaque ac tacenda per uinum male dissimulans, ausus est dicere, si sibi uiginti millia Hungarorum data fuissent, non modo se Turcarum exercitum in
982. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 285 | Paragraph | SubSect | Section]
uirtute sermo esset ortus, Turcaeque ex composito sermonem ad contemptum Hungarorum traherent, Blactius fortunae, in qua erat, parum memor arcanaque ac tacenda per uinum male dissimulans, ausus est dicere, si sibi uiginti millia Hungarorum data fuissent, non modo se Turcarum exercitum in fugam coniecturum fuisse, sed etiam ipsum Salomonem uiuum capturum. Nihil enim roboris in exercitu Turcaico fuisse affirmauit, sed tantum eum tentoriorum ac camelorum, et hominum incondita multitudine conspicuum extitisse. Quae uerba ubi ab ipsis
983. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 285 | Paragraph | SubSect | Section]
in qua erat, parum memor arcanaque ac tacenda per uinum male dissimulans, ausus est dicere, si sibi uiginti millia Hungarorum data fuissent, non modo se Turcarum exercitum in fugam coniecturum fuisse, sed etiam ipsum Salomonem uiuum capturum. Nihil enim roboris in exercitu Turcaico fuisse affirmauit, sed tantum eum tentoriorum ac camelorum, et hominum incondita multitudine conspicuum extitisse. Quae uerba ubi ab ipsis purpuratis, qui sermoni interfuerant, ad Salomonem delata sunt, suadendo ne talem uirum hostibus adiungi
984. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 285 | Paragraph | SubSect | Section]
pene coegerunt regem fidem frangere, atque auctores fuere per scelus eius occidendi, cui iureiurando incolumitatem promiserat. Hunc in modum urbs celeberrima in Salomonis potestatem peruenit Hungarorum principum imprudentia atque inconsulta quadam superbia ― neque enim Turcam regem, omnium, quos nouimus, potentissimum, pacem petentem ita insolenter aspernari ac contemnere debuerant, ut nullo ei responso reddito legatum insuper sublato gentium iure retinerent, quum praesertim essent ab exercitu minime parati, nullaque fere ad bellum gerendum re instructi
985. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 285 | Paragraph | SubSect | Section]
tutela conseruanda magnopere uigilandum fuit, nec ullis sumptibus parci oportuit); praesidii inconstantia ― est enim fama satis constans Hungaris, qui in praesidio fuerant, non adeo cibaria defuisse, fameue eos laborasse, quin obsidionem per mensem adhuc tolerare possent, quo exacto Turcam incoepto abiturum fuisse ferunt; Moesorum proditione, hostili fraude ― quippe Hungaris bellum de more omnium gentium Turca haud quaquam indixerat, quo ante expectatum eos adoriretur. Quamquam plaerique Hungarorum suam culpam, ut fit, in alios transferentes crimen amissi
986. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 285 | Paragraph | SubSect | Section]
constans Hungaris, qui in praesidio fuerant, non adeo cibaria defuisse, fameue eos laborasse, quin obsidionem per mensem adhuc tolerare possent, quo exacto Turcam incoepto abiturum fuisse ferunt; Moesorum proditione, hostili fraude ― quippe Hungaris bellum de more omnium gentium Turca haud quaquam indixerat, quo ante expectatum eos adoriretur. Quamquam plaerique Hungarorum suam culpam, ut fit, in alios transferentes crimen amissi Tauruni in Venetos, falso, ut ego sentio, coniciunt, quos suspicantur Salomoni persuasisse, ut Taurunum oppugnaret,
987. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 285 | Paragraph | SubSect | Section]
sentio, coniciunt, quos suspicantur Salomoni persuasisse, ut Taurunum oppugnaret, ne Hungari et Boëmi bello in se ipsos auerso Carolo Augusto, eidemque Hispaniarum regi, adiungi possent, dum is aduersus Gallos in Circumpadana Italia per duces suos bellum gerit, admonendo Turcam et affinitatis inter Hungarorum regem et Caesarem contractae, et docendo nimiam Augusti potentiam e re haudquaquam esse Turcaica, putantes eo consilio suae reipublicae egregie consultum iri. Quam quidem atrocitatem apud Hungaros sermonibus iactatam magis attigi, ne uiderer omisisse, quam
988. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 285 | Paragraph | SubSect | Section]
ipsos auerso Carolo Augusto, eidemque Hispaniarum regi, adiungi possent, dum is aduersus Gallos in Circumpadana Italia per duces suos bellum gerit, admonendo Turcam et affinitatis inter Hungarorum regem et Caesarem contractae, et docendo nimiam Augusti potentiam e re haudquaquam esse Turcaica, putantes eo consilio suae reipublicae egregie consultum iri. Quam quidem atrocitatem apud Hungaros sermonibus iactatam magis attigi, ne uiderer omisisse, quam quod crederem a Venetis admissam. Quis enim adduci potest, ut credat
989. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 285 | Paragraph | SubSect | Section]
quidem atrocitatem apud Hungaros sermonibus iactatam magis attigi, ne uiderer omisisse, quam quod crederem a Venetis admissam. Quis enim adduci potest, ut credat quenquam Christianum adeo insanae mentis esse, perditumue, morisque Turcaici imperitum, ut aut malit Turcaicum quam Christianum supra modum crescere imperium, aut nesciat a Turcis uictoria sua et regni amplitudine non socios amicosue, sed seruos quaeri. Nempe gens Othomana, fera et iuris humani expers, omninoque insociabilis, etiam liberos suos seruorum prope loco
990. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 285 | Paragraph | SubSect | Section]
sermonibus iactatam magis attigi, ne uiderer omisisse, quam quod crederem a Venetis admissam. Quis enim adduci potest, ut credat quenquam Christianum adeo insanae mentis esse, perditumue, morisque Turcaici imperitum, ut aut malit Turcaicum quam Christianum supra modum crescere imperium, aut nesciat a Turcis uictoria sua et regni amplitudine non socios amicosue, sed seruos quaeri. Nempe gens Othomana, fera et iuris humani expers, omninoque insociabilis, etiam liberos suos seruorum prope loco habet, nedum cum alienigenis,
991. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 285 | Paragraph | SubSect | Section]
a Venetis admissam. Quis enim adduci potest, ut credat quenquam Christianum adeo insanae mentis esse, perditumue, morisque Turcaici imperitum, ut aut malit Turcaicum quam Christianum supra modum crescere imperium, aut nesciat a Turcis uictoria sua et regni amplitudine non socios amicosue, sed seruos quaeri. Nempe gens Othomana, fera et iuris humani expers, omninoque insociabilis, etiam liberos suos seruorum prope loco habet, nedum cum alienigenis, bello praesertim imparibus, ulla societate coeat.
992. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 286 | Paragraph | SubSect | Section]
ulla societate coeat.
oppido munito,
exercituque dimisso, Hadrianopolim triumphans reuertitur; Hungari, Tauruni dediti nuntio tanquam fulmine percussi; Turcarum studium conseruandi principes suos, unde;
extrema gaudii Salomonis luctus filii natu maximi extincti, et discordia domestica occupat; Turcae ad dissimulandum hunc moerorem in Iazyges Hungaros praedatum missi, a
Ioanne Scepusiensi primo congressu terrentur, et in Moesiam refugiunt.
993. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 286 |
Paragraph |
SubSect | Section]
994. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 286 | Paragraph | SubSect | Section]
armis, commeatu, caeterisque rebus ad eius custodiam necessariis affatim munita, ingenti laetitia Hadrianopolim reuersus est, exercitu ita hybernatum dimisso, ut uere ineunte ad primum edictum cuncti, quo iussi fuerint, conuenirent, omnibus rebus ad expeditionem ineundam instructi. Nec immerito Turca tanto gaudio exultabat atque sese efferebat, propterea quod ei solo Othomanorum contigit urbe potiri, quam Omurathus abauus, regum clarissimus, qui alias quadragesies cum hoste signis collatis manum conseruit, nequicquam aggressus est, a qua Mechmethes proauus, cui ex rebus gestis
995. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 286 | Paragraph | SubSect | Section]
bello ausi sunt. At Hungaros de ope Taurunensibus ferenda consultantes nuntius deditae urbis terrore ingenti ac moestitia compleuit, eoque maiore affecit dolore, quia praeter reipublicae detrimentum, cum summo nominis sui dedecore famaeque ac gloriae iactura, uidebant se ab adolescente Turcarum rege, bellique et omnium rerum, ut ipsi arbitrabantur, imperito, fraude circumuentos, eoque rem eorum cecidisse, ut hostibus aut contemptui posthac essent, aut non nisi continuo bello fines suos tutari possent, nulla spe in Salomonis segnitia reposita. Qui sane tametsi nunquam
996. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 287 | Paragraph | SubSect | Section]
haud leui iurgio. Nam quum mater regis nurum asperioribus castigasset uerbis, quasi ipsius incuria regulus decessisset, illa simul dolore amissi filii, simul reprehensionis impatientia prope amens, dum socrum ab se amouere nititur, pugione haud sane
letali uulnere percussit. Est autem mos apud Turcas tam uxoribus quam filiabus regum
pugionem zonae alligatum quasi quaedam
997. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 287 | Paragraph | SubSect | Section]
uulnere percussit. Est autem mos apud Turcas tam uxoribus quam filiabus regum
pugionem zonae alligatum quasi quaedam
998. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 287 | Paragraph | SubSect | Section]
ne, si quid ei accideret,
imperium Othomanorum nullo e stirpe regia superstite interiret. Porro censebant
nunquam esse arma Salomoni deponenda, si regnum e dignitate sua tueri uellet, satis
gnari et Sophenos hostilem animum aduersus Turcas gerere, et Hungaros bello nuper
lacessitos haudquaquam quieturos.
Turcae igitur in suas artes uersi, ne Hungari crederent Salomonis animum orbitate
fractum belli consilia
999. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 287 | Paragraph | SubSect | Section]
nullo e stirpe regia superstite interiret. Porro censebant
nunquam esse arma Salomoni deponenda, si regnum e dignitate sua tueri uellet, satis
gnari et Sophenos hostilem animum aduersus Turcas gerere, et Hungaros bello nuper
lacessitos haudquaquam quieturos.
Turcae igitur in suas artes uersi, ne Hungari crederent Salomonis animum orbitate
fractum belli consilia
1000. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 288 | Paragraph | SubSect | Section]
quos alio loco diximus
1001. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 288 | Paragraph | SubSect | Section]
Ioannem Sepusiensem, eius regionis praefectum. Itaque Turcae ne conspectum quidem hostium sustinentes, primo congressu fusi, magna suorum parte amissa
in Moesiam refugerunt. Caeterum in Inferiorem Dalmatiam, quum ea regio sine praefecto, sine imperio esset ab Hungaris destituta, a Verbosnensibus Turcis per eosdem dies
incursiones factae multique mortales nullo obsistente capti.
quum ea regio sine praefecto, sine imperio esset ab Hungaris destituta, a Verbosnensibus Turcis per eosdem dies
incursiones factae multique mortales nullo obsistente capti.
a Caesare diligebatur. Sed de his alias.
Balys Iachius, cuius, ut supra demonstrauimus, Salomon in Syrmiensi expeditione
forti opera usus fuerat, et ob id ei ampliorem in Moesia attribuerat prouinciam, ubi
accepit Turcas in Transistranis Hungarorum regionibus haud leui clade affectos, ne
Hungari eo successu insolescerent, contractis tribus milibus equitum ad deuastandum
Syrmium, trans Sauum amnem proficiscitur. Sed quum ibi ducem itineris locorum peritum
ab Hungaris
obiectam transmisit, atque inde superato Thibisco amne, et ipso glacie astricto,
fines Baciensis regionis inuasit, ibique aliquot uicis depopulatis raptim se Taurunum
recępit. Magnam uim pecorum abactam, hominum ad mille et trecentos captos esse ferunt. Haud tamen sine detrimento Turca domum reuersus est, quippe praeter mille
ferme equos ui frigoris absumptos, et aliquot e suis desyderauit, et ipse a quibusdam Hungaris uiam obsidentibus pilula e paruo tormento excussa uulneratus est.
Ludouici Tuberonis Dalmatae abbatis Commentariorum de temporibus suis (liber
primus) MAK: Ludovici Tuberonis Dalmatae abbatis Commentariorum de
rebus, quae temporibus eius in illa Europae parte, quam Pannonii et Turcae
eorumque finitimi incolunt, gestae sunt libri undecim (breuius
Ludouici Tuberonis Dalmatae abbatis Commentariorum de temporibus suis liber
primus) gg1: Ludovici Tuberonis Patritii Ragusini de Cerua, et
hortantur, ne incestum patris in se admissum, et tam insignem iniuriam inultam
esse patiatur, suam operam aduersus communem inimicum, et foeda libidine
pollutum, pollicentur; tandem spe pecuniae illecto, persuadent, uti a parente ad
Turcas desciscat, patremque Turcarum incursionibus uexet. Ad haec, ne belli
quidem iure seruato, licitati sunt hostis caput, pecunia percussori promissa.
Nec altera parte Stephanus destitit externis auxiliis Rhacusanos oppugnare:
pactus
patris in se admissum, et tam insignem iniuriam inultam
esse patiatur, suam operam aduersus communem inimicum, et foeda libidine
pollutum, pollicentur; tandem spe pecuniae illecto, persuadent, uti a parente ad
Turcas desciscat, patremque Turcarum incursionibus uexet. Ad haec, ne belli
quidem iure seruato, licitati sunt hostis caput, pecunia percussori promissa.
Nec altera parte Stephanus destitit externis auxiliis Rhacusanos oppugnare:
pactus est enim cum Venetis, ut
homini praestitissent. Atque ita Veneti, metu
Pontificiae censurae, quieuere; sed nec quies Venetorum belli finem fecit. Nam
filius Stephani, quem a patre defecisse demonstrauimus, ita inimico animo
regiones ad patris imperium spectantes, Turcica manu sibi adiuncta, deuastando
peruagatus est, ut hoc in primis certamen, Turcis aditum in Dalmatiam aperuerit,
et Cosaciam familiam extinxerit, Rhacusanamque ciuitatem, non modo tributariam
fecerit, sed etiam in Turcicam
nec quies Venetorum belli finem fecit. Nam
filius Stephani, quem a patre defecisse demonstrauimus, ita inimico animo
regiones ad patris imperium spectantes, Turcica manu sibi adiuncta, deuastando
peruagatus est, ut hoc in primis certamen, Turcis aditum in Dalmatiam aperuerit,
et Cosaciam familiam extinxerit, Rhacusanamque ciuitatem, non modo tributariam
fecerit, sed etiam in Turcicam seruitutem paene redegerit. Nimirum, ita
plerumque usu uenire solet, ut, qui hostem alienis
spectantes, Turcica manu sibi adiuncta, deuastando
peruagatus est, ut hoc in primis certamen, Turcis aditum in Dalmatiam aperuerit,
et Cosaciam familiam extinxerit, Rhacusanamque ciuitatem, non modo tributariam
fecerit, sed etiam in Turcicam seruitutem paene redegerit. Nimirum, ita
plerumque usu uenire solet, ut, qui hostem alienis armis uincere nititur, iisdem
se ipse superetur; nec multo leuius uictori, quam uicto accidat. Quod quidem
patrum nostrorum aetate,
opibus eorum adiecit. Etenim infirmitatis suae iam satis gnari, in
omnibus publicis actionibus, metum inde consilio habentes, omisso amplificandae
fortunae studio, sublimium animorum affectu, solis uectigalibus incumbere; unde
et tributum Turcis commodius penderent, et suppeterent expensae ad urbis
custodiam necessariae. Sed iam procul ab incepto tractus, eo, unde me Rhacusana
ciuitas auocauerat, reuertar.
*
commissi sunt
periculum, non magis nobis qui prope sumus quam illis qui
procul extimescendum. Hoc autem ne accidat per te unum
praestari posse confidimus, si studium curamque omnem, sicuti
debes, adhibere non destiteris.
Mala quae nos premunt haec sunt. Quotidianis
infidelium Turcarum incursionibus infestamur, sine
intermissione carpimur; alii trucidantur, alii in captiuitatem
abeunt; res diripiuntur, pecus abducitur, uillae uicique igni
comburuntur; agri, quibus cultis uitam sustentabamus, partim
uastantur, partim sublatis cultoribus deserti obsitique
spinis, non
pacis interuentu
compescatur. Quod si paulo anteacti temporis, quando in
Italia pugnatum est, caesorum cadauera numeremus, nonne
exclamare licebit:
patrem habuit Franciscum Mariam Mantue principem, summum ducem, cui adeo fortuna tribuit, ut et Venetus Senatus, fulminante in eum grauissima cede Iulio pontifice Maximo et fere totius imperii eorum exitio, in eo spem totam poneret. Tanti erat in bello gerendo consilii, tanteque fortitudinis ut Turcarum Cesar, eum non hominem, sed in homine latitantem Martem diceret, et ita gloriaretur huius principis consuetudine ut sue gentis cognomine tanquam alterum Martem sibi egida portantem appellari uoluerit. Tibi, mi princeps, est genus a superis,
Vnde
Imperium ad tuendam christianam rempublicam excitarem; necdum satis scio, quod
profecerim, quamvis subscripti omnes qui affuere principes eo nunc esse animo videantur,
ut nihil malint quam communi christiani generis saluti consulere.
Quam igitur pro tam pia in Turcas expeditione habui oratiunculam cui melius dicem quam
Sanctitati Tuae, quae ut est beatissimum christiani nominis caput, ita summam humanitatem
summae coniunxit sapientiae, ut quasi quidam novus Moyses afflictos Christi populos a dira
Aegypto, atque adeo a
a barbarica liberet foeditate.
Optimam quippe de te apud omnes concitasti opinionem, quam reverendus pater et dominus
Franciscus Cheregatus orator tuus, ut omnium est horarum homo, mirifice secundat augetque,
ut maxima sit spes vel solo tuo ductu posse immanem Turcarum contundi tyrannum. Non enim
(quod sacrae testantur literae) in multitudine dominica consistit virtus, neque in equorum
viribus eius voluntas.
Accipe itaque, sanctissime pater, qualecumque hoc clientis Tui munus, meae in Te
observantiae testem
et exitio tutum esse.
Quapropter, optimi principes, vos iterum atque iterum nomine totius Croatiae, nomine
universi generis christiani obsecro, laboranti Croatiae tandem subvenire et succurrere
statuatis; qua supra sexaginta annos, ex quo Constantinopolis in Turcarum venit potestatem
(mirabile et miserabile dictu), quod nulli adhuc regno contigit, sine aliquo christianorum
praesidio ab iisdem feris hostibus assidue propemodum infestata, vexata, vastata est; quam
nos proprio sanguine et multiplici mortis genere pro gloria
mortis genere pro gloria ac tutela christiani nominis
quantuliscunque viribus nostris Deo aspirante ad hanc usque diem defendimus. Amplius vero
sine ope vestra, amplissimi principes, non possumus. Minima enim pars hominum remansit,
qui tum et ipsi bis ac ter a Turcis venundati et redempti sunt; ita ut argentum, divitiae
ac facultates defecerint. Spes unica nobis primum in Deo, deinde in celsitudinibus vestris
sita est.
Sacra Regia Maiestas Dei gratia Ludovicus,
Hungarie rex, dominus noster
sita est.
Sacra Regia Maiestas Dei gratia Ludovicus,
Hungarie rex, dominus noster gratiosissimus amisso optimo ac munitissimo castro
Nanderalbam nec iuvare nos nec tueri potest. Ex quo fit, ut sine auxilio vestro in
praesentia a Turcarum feritate nequaquam tuti esse possimus. Igitur si unquam adversus
truculentum hostem evigilandum fuit, nunc maxime evigilandum est. Illi siquidem animi
pariter ac vires tanquam crevere, ut iure optimo metuendus sit. Nanque (proh dolor ac
dedecus nostrum) supra
illisque afflictis onera humeris
imposuisse, puerosque portandos dedisse in eosque tantorum impatientes laborum agmine
facto, ut animam exhalarent, deseviisse; omni denique crudelitatis genere usos fuisse.
Cogitent quaeso celsitudines vestrae: si Croatia in Turcarum ditionem (quod Deus optimus
avertat) deveniret, quae miseris christianis laborum ac malorum meta foret.
Profecto nulla. Pateret illis belluis pro libidine aditus non difficilis in quascunque
terras. Possent quascunque depopulari provincias, quaecunque
Hor.
Ego (quantum ad me
attinet) officio meo fungor, cum lachrymis nunc et flexis genibus quod praestare potestis
auxilium a vobis peto. Nam si (quod non speramus) nos sine aliqua spe ac certo auxilio
dimittetis, ex duobus alterum eveniat necesse est: aut enim tota Croacia Turcis
salva fide (ut ipsi petunt) se submittet, aut sedes suas relinquere, et per christianas
urbes mendicando fugere cogetur, ne perditissimis hostibus miserrime venditi
serviant, eorumque sclavi (ut dicunt) perpetuo maneant.
Celsitudinibus
nequirem, et si solus ipse eo redire velim, quotidie equitando vix per unius mensis
spacium pervenire possem (distat enim hinc illa patria ultra centum Hungarica milliaria)
eoque minus si bombardas et eiusmodi bellicas machinas curru mitterem. Et quoniam ille
Turcarum ductor, quem bassa dicunt, mihi infestus est, propterea quod iis quae mihi ipse
sui caesaris nomine intimaverat acquiescere nolui, primus ero cuius obsidebuntur
oppida ac castella.
Et quia breve est tempus, nam transactis tribus mensibus hostes de more
precipueque quemadmodum
et parentes mei et ego ab ineunte aetate ad hanc usque diem feci, non modo fortunas
facultatesque sed etiam sanguinem contra atroces orthodoxe fidei hostes effundendo, donec
omnipotens Deus me ex hac avocaverit vita, polliceorque me cum impiis Turcis nullum
initurum foedus.
Ibo tamen et ad sanctissimum Adrianum Pontificem Maximum et ad alios christianos reges,
principes ac dominia pro comitatus mei tutela ac custodia auxilia petitum quousque ipsum
Sacrum Imperium provideat ut supra. Ego enim
initurum foedus.
Ibo tamen et ad sanctissimum Adrianum Pontificem Maximum et ad alios christianos reges,
principes ac dominia pro comitatus mei tutela ac custodia auxilia petitum quousque ipsum
Sacrum Imperium provideat ut supra. Ego enim illum a Turcarum vi solus protegere
nequeo.
Transilvanus
prosequitur victoriam persequitur hostem fugientem Mirmerbazan et jam Nicopilim versus in viscera hostium
penetravit. In Jagzem, fortissimum quoddam est castrum,
quod tenetur ab Hungaris in visceribus pene Turcarum,
sine obstaculo aliquot cibaria et subsidia apta sunt imposita; quod erat admodum nobis necessarium oppidum,
Cluz vocatum, cum suburbio suo a servitoribus prioris
Araumae est concrematum et miles noster, onustus praeda,
rediit;
fertilitas, hominum mores,
ingenia, quaedamque alia descibuntur gratissima futura his, qui strategemata,
dolos, et uariam fortunam max. principum scire cupiunt.
Addutur quoque praefecturarum Turcicarum
et quorundam prouinciarum recentiora nomina.
quo scripta est.
neque enim molestias parere cuiquam mens est, sed delectationem, cum
historia quoquomodo scripta delectet. Sed de his satis. Axmatus natione
graecus, parentibus christianis ortus, atque ab Selymo puer adhuc Turca
factus, per gradus eo uiuente ad
graecus, parentibus christianis ortus, atque ab Selymo puer adhuc Turca
factus, per gradus eo uiuente ad
sangachorum, qui in Europa sunt, promotus, hanc dignitatem Turcae
Bechlerbechum appellant, ab eo loci a Solymano inter consiliarios, quos
Bascas uocant, ultra quam, praeter eam, quae Regia est, maior dignitas apud
Turcas non inuenitur. In hac dignitate cum aliquantisper summa authoritate
iter socios (tres enim sunt) principem locum tenuisset, rebus id exigentibus
in Aegyptum missus est successor Mustafae, quem uxor eius, sororque Solymani
mariti desiderio mota domum redire procurauerat. Quo postquam Axmatus uenit,
intuens ea se prouincia potiri, quae et rerum omnium affluentissima, et ab
sede Regia remotissima est, prospicensque mobile gentis ingenium, iugumque
Turcicum aspernans, partim quos auare, partim quo crudeliter eis imperabant,
sibique ad nutum instituentis etiam sine culpa, si Principi sic uisum
fuerit, aut uitam priuatam rerum omnium inopem ducendam, aut turpiter
moriendum,
uir satis amplae mercaturae, hic nescio quo nam
modo defectionem hanc non solum olfecerat, sed pene manifestis argumentis
comprehenderat. Quamobrem Constantinopolim ueniens, adituque a consiliaris,
non sine pecuniis a regem Turcarum impetrato, quid Axmatus moliatur exponit.
Ille hominem adseruari iubet, partim ne palam haec facta causam accelerandi
defectionem praeberent, partim si quo modo tanto malo sine strepitu, sine
armis mederi posset,
atque inopinatae successionis
causas inquirit, uenit in mentem consilia sua detecta esse, seque Capadociam
non ad praefecturam, sed supplicium trahi, quippe nec a fratre, nec a
quopiam amicorum, qui magni etiam nominis apud Turcarum Regem erant, literas
acceperat. Itaque binas literas fingit, ab Rege missas dicit, in his omnia
priora reuocat, Capadociae Principem qua uenerat redire iubet, Axmatum uero
Cayri manere, neque hoc contentus abeunti
qua uenerat redire iubet, Axmatum uero
Cayri manere, neque hoc contentus abeunti successori, tabellariisque
insidias ponit, omnesque ad unum interficit. Praeterea milites praetorianos,
quos Ianizaros, et quorum in Regem Turcarum nota fides erat, per diuersa
loca non paruo ineruallo semota distribuit, hos ab Aegyptiis, suisque paulo
post praecipit iugulari. Atque his peractis fratrem, cui Peloponnesi
praefectura contigerat, de defectione
Regem amplius uexari passa non est, absenti sine ullo dispendio
bella conficiens. Quippe qui ad nos heri Constantinopolim uenerunt, hi in
itinere uiginti dies consumpserant, Aegypti prouinciam pacatam retulerunt.
hanc Turcarum Regem, non uni ut prius, sed pluribus gubernandam consenssiss,
Axmatumque in gratiam Regis a suis interfectum, dum balneum petit, cuius
morte perterritos omes, tam Mamalucos quam reliquos peregrinos milites ad
sua
quem superius cum exercitu
Aegyptum petiise diximus, Constantinopolim reditus, atque expeditio in
Valachiam iam parata Mustafa basca Duce. haec Valachia ultra Danubium contra
Nicopolim Regiam aliquando Bulgarorum sedem, nunc Turcico subditam Imperio,
sita est, quae ab Turcis recens defecit. Cuius defectionis antequam causas
exponam, uisum est, Valachiae situm designare, ac alia quadam paulo altius
repetere, quo narrata plus perspicuitatis
diximus, Constantinopolim reditus, atque expeditio in
Valachiam iam parata Mustafa basca Duce. haec Valachia ultra Danubium contra
Nicopolim Regiam aliquando Bulgarorum sedem, nunc Turcico subditam Imperio,
sita est, quae ab Turcis recens defecit. Cuius defectionis antequam causas
exponam, uisum est, Valachiae situm designare, ac alia quadam paulo altius
repetere, quo narrata plus perspicuitatis recipiant. Huius Valachiae fines
sunt ab oriente
uix minoribus animalibus cedentia, uicis, non urbibus, sed frequentissime
habitatur. Nam in ea uici.xv millia, quorum minimi.L. domos habent, in hac
salis montes, quos prouinciales, uelut in lapidicinias saxa, excidunt,
Turcisque uendunt. Gentis rude ingenium, atque incultum, parque suo pecori,
neque militiae, neque rerum publicarum curam gerunt, rixarum atque
discordiarum adeo studiosi, ut plerunque a Principum caede non abstineant.
quo
incultum, parque suo pecori,
neque militiae, neque rerum publicarum curam gerunt, rixarum atque
discordiarum adeo studiosi, ut plerunque a Principum caede non abstineant.
quo factum est, ut cum solis Vngaris uectigales essent, Turcis non solum
uectigales, sed pene subditi facti sunt. Lingua Itala, sed aliquanto
contractiore utuntur, Christiani sunt, sed scismatici. Inter eos aliquando
Princeps fuit, quem Voieuodam appellant, Dragulus nomine, uir acer
contractiore utuntur, Christiani sunt, sed scismatici. Inter eos aliquando
Princeps fuit, quem Voieuodam appellant, Dragulus nomine, uir acer et
militarium negotiorum apprime peritus. hic non solum sua egregie tutabatur,
sed Turcarum fines hybernis temporibus, ut plerunque fit, glacie concreto
Danubio aggrediebatur, eosque igni, ferroque uastabat. Qua re Mahumetes
abauus Solymani, qui in praesentiarum Turcis imperat, permotus, ut iniurias
hic non solum sua egregie tutabatur,
sed Turcarum fines hybernis temporibus, ut plerunque fit, glacie concreto
Danubio aggrediebatur, eosque igni, ferroque uastabat. Qua re Mahumetes
abauus Solymani, qui in praesentiarum Turcis imperat, permotus, ut iniurias
ulcisceretur, Danubium transiens Valachiam ingressus est. huic nusquam
Dragulus occurrit. deduxerat enim ex agris, uicisque in densissimas siluas
paludibus obitas, non solum homines,
Danubium transiens Valachiam ingressus est. huic nusquam
Dragulus occurrit. deduxerat enim ex agris, uicisque in densissimas siluas
paludibus obitas, non solum homines, pecudesque, sed etiam omia omnia usui
necessaria, ita ut Turcarum exercitus aliunde, quae ad uictum pertinerent,
comportaret. Ipse uero Dragulus expeditis aliquot equitibus, noctu sepius,
interdiu plerunque per anfractus, tramitesque notos, siluas egrediebatur,
multosque Turcarum,
ita ut Turcarum exercitus aliunde, quae ad uictum pertinerent,
comportaret. Ipse uero Dragulus expeditis aliquot equitibus, noctu sepius,
interdiu plerunque per anfractus, tramitesque notos, siluas egrediebatur,
multosque Turcarum, aut pabulantes, aut longius ab agmine recedentes
intercipiebat, aliquando nihil minus opinantes uniuersos adgrediebant,
iterfectisque ultis donec se colligerent, in siluas iterum refugiebat, neque
hostem aequis
praeda, sine uictoria, quae uenerat, redire coactus est. At Valachorum
Reguli metu hostis liberati, immemores ab Dragulo suscepti beneficii in
Draguli necem perniciosa consilia agitare ceperunt, militiam detrectare,
Turcas extollere, Draguli facta deprimere, uictoriam perniciosiorem
aliquando uictoribus quam uictis futuram praedicare, Turcas hostes affirmare
pati non posse, cum his foedus etiam uectigali proposito ineundum decernere.
ab Dragulo suscepti beneficii in
Draguli necem perniciosa consilia agitare ceperunt, militiam detrectare,
Turcas extollere, Draguli facta deprimere, uictoriam perniciosiorem
aliquando uictoribus quam uictis futuram praedicare, Turcas hostes affirmare
pati non posse, cum his foedus etiam uectigali proposito ineundum decernere.
contra Dragulus ne pacem a uictis peterent suadere, se, suaque armis
defenderent, in libertatem uiuerent, persuadere conatur,
non posse, cum his foedus etiam uectigali proposito ineundum decernere.
contra Dragulus ne pacem a uictis peterent suadere, se, suaque armis
defenderent, in libertatem uiuerent, persuadere conatur, denique ullo modo
se uiuete Turcis Valachiam uectigalem passurum dicere. Dumque in ea opinione
persisteret, a Regulis per insidias obtruncatur, atque in eius locum alius
subrogatur. Hic annuo uectigali proposito duodecim millibus aureis pacem ab
Turcis
uiuete Turcis Valachiam uectigalem passurum dicere. Dumque in ea opinione
persisteret, a Regulis per insidias obtruncatur, atque in eius locum alius
subrogatur. Hic annuo uectigali proposito duodecim millibus aureis pacem ab
Turcis mercatus est. liberi uero Draguli, multique ex eius factione ad
Turcam transfugiunt, a quo perbenigne suscepti, uitamque Christianam
permissi ducere, nam hi non erant scismatici, sed Catholici. At Valachi
nullo statu
persisteret, a Regulis per insidias obtruncatur, atque in eius locum alius
subrogatur. Hic annuo uectigali proposito duodecim millibus aureis pacem ab
Turcis mercatus est. liberi uero Draguli, multique ex eius factione ad
Turcam transfugiunt, a quo perbenigne suscepti, uitamque Christianam
permissi ducere, nam hi non erant scismatici, sed Catholici. At Valachi
nullo statu contenti, neque illum, quem in demortui locum posuerat, diutius
regnare
nam hi non erant scismatici, sed Catholici. At Valachi
nullo statu contenti, neque illum, quem in demortui locum posuerat, diutius
regnare passi sunt. sed eo interfecto, cum in deligendo Principe non
concordarent, rem ad Turcam detulerunt. Ille uero unum ex his qui ad eum
transfugerant instituit, ac tanquam unum ex praefectis insignibus
praefecturae honestarum in prouinciam ire iubet, constituitque ut nemini
Valachiae Principem esse liceret,
institueret, aut Valachis
eligentibus confirmaret. Addit insuper, ut quotiens Constantinopolim uenire
iuberet, id sine mora, uelut aliarum prouinciarum praefecti, faceret, quo
factum est, ut pene subditi Turcis effecti sint. Tempore uero procedente
Turcarum Rex Belgradum capit. Basarabas Valachorum Princeps (quem ego dum
apud Valachos agerem, priuatum noui) relicto post se septeni filio moritur.
Huic Turca principatum defert,
eligentibus confirmaret. Addit insuper, ut quotiens Constantinopolim uenire
iuberet, id sine mora, uelut aliarum prouinciarum praefecti, faceret, quo
factum est, ut pene subditi Turcis effecti sint. Tempore uero procedente
Turcarum Rex Belgradum capit. Basarabas Valachorum Princeps (quem ego dum
apud Valachos agerem, priuatum noui) relicto post se septeni filio moritur.
Huic Turca principatum defert, tutores qui rem administrarent Turcas quoad
est, ut pene subditi Turcis effecti sint. Tempore uero procedente
Turcarum Rex Belgradum capit. Basarabas Valachorum Princeps (quem ego dum
apud Valachos agerem, priuatum noui) relicto post se septeni filio moritur.
Huic Turca principatum defert, tutores qui rem administrarent Turcas quoad
puer ad aetatem perueniret, eo animo instituit, scilicet ut Valachi Turcis
Principibus paulatim assuescerent. induxerat in animum hac occasione oblata
procedente
Turcarum Rex Belgradum capit. Basarabas Valachorum Princeps (quem ego dum
apud Valachos agerem, priuatum noui) relicto post se septeni filio moritur.
Huic Turca principatum defert, tutores qui rem administrarent Turcas quoad
puer ad aetatem perueniret, eo animo instituit, scilicet ut Valachi Turcis
Principibus paulatim assuescerent. induxerat in animum hac occasione oblata
prouinciam penitus occupare, nam et inde facillimum in Vngaros,
ego dum
apud Valachos agerem, priuatum noui) relicto post se septeni filio moritur.
Huic Turca principatum defert, tutores qui rem administrarent Turcas quoad
puer ad aetatem perueniret, eo animo instituit, scilicet ut Valachi Turcis
Principibus paulatim assuescerent. induxerat in animum hac occasione oblata
prouinciam penitus occupare, nam et inde facillimum in Vngaros, quibus cum
bellum gerere coeperat, transitum prospiciebat, et ex prouincia, si
Principibus paulatim assuescerent. induxerat in animum hac occasione oblata
prouinciam penitus occupare, nam et inde facillimum in Vngaros, quibus cum
bellum gerere coeperat, transitum prospiciebat, et ex prouincia, si per
Turcas eo modo quo caeterae praefecturae, gubernaretur, plus utilitatis
recepturum arbitrabatur. At Valachi neque puerum, neque Turcas receperunt,
sed in demortui locum alio Principe suffecto, oratores ad Turcam mittunt,
in Vngaros, quibus cum
bellum gerere coeperat, transitum prospiciebat, et ex prouincia, si per
Turcas eo modo quo caeterae praefecturae, gubernaretur, plus utilitatis
recepturum arbitrabatur. At Valachi neque puerum, neque Turcas receperunt,
sed in demortui locum alio Principe suffecto, oratores ad Turcam mittunt,
rogant, Principem per eos electum confirmaret, puerum aetate inutilem et
tanto imperio regendo minime idoneum persuadere conantur,
ex prouincia, si per
Turcas eo modo quo caeterae praefecturae, gubernaretur, plus utilitatis
recepturum arbitrabatur. At Valachi neque puerum, neque Turcas receperunt,
sed in demortui locum alio Principe suffecto, oratores ad Turcam mittunt,
rogant, Principem per eos electum confirmaret, puerum aetate inutilem et
tanto imperio regendo minime idoneum persuadere conantur, praetera non esse
hoc ueteris instituti, ut Turcis prouicia daretur, neque hoc
alio Principe suffecto, oratores ad Turcam mittunt,
rogant, Principem per eos electum confirmaret, puerum aetate inutilem et
tanto imperio regendo minime idoneum persuadere conantur, praetera non esse
hoc ueteris instituti, ut Turcis prouicia daretur, neque hoc Valachos unquam
passuros affirmant. Quamobrem irritatus Turca oratores, contra ius, fasque
gentium iugulare iussit, caeteris uero qui cum eis uenerant, naribus
praecisis domum redire permisit.
puerum aetate inutilem et
tanto imperio regendo minime idoneum persuadere conantur, praetera non esse
hoc ueteris instituti, ut Turcis prouicia daretur, neque hoc Valachos unquam
passuros affirmant. Quamobrem irritatus Turca oratores, contra ius, fasque
gentium iugulare iussit, caeteris uero qui cum eis uenerant, naribus
praecisis domum redire permisit. Praefectis praetera Nicopolis Bedini, atque
Cilistriae manum praedatoriam colligant,
praetera Nicopolis Bedini, atque
Cilistriae manum praedatoriam colligant, imperat, Valachiamque uastent.
Quibus perceptis Valachi Ioannem Comitem Seposiensem ex transyluania
accersunt, huic se suaque omnia permittunt, palam ab Turcis deficientes.
Ille uero milite conducto Valachiam uenit, Turcasque parantes regionem
uastare prohibet. Quod ubi Regi Turcarum nuntiatum est, ueritus ne
prouinciam occuparent Vngari, de pace cum Valachis, propositis
colligant, imperat, Valachiamque uastent.
Quibus perceptis Valachi Ioannem Comitem Seposiensem ex transyluania
accersunt, huic se suaque omnia permittunt, palam ab Turcis deficientes.
Ille uero milite conducto Valachiam uenit, Turcasque parantes regionem
uastare prohibet. Quod ubi Regi Turcarum nuntiatum est, ueritus ne
prouinciam occuparent Vngari, de pace cum Valachis, propositis antiquis
conditionibus coepit agere. hanc Valachi hortante Comite
Ioannem Comitem Seposiensem ex transyluania
accersunt, huic se suaque omnia permittunt, palam ab Turcis deficientes.
Ille uero milite conducto Valachiam uenit, Turcasque parantes regionem
uastare prohibet. Quod ubi Regi Turcarum nuntiatum est, ueritus ne
prouinciam occuparent Vngari, de pace cum Valachis, propositis antiquis
conditionibus coepit agere. hanc Valachi hortante Comite (uerebatur enim
mobile gentis ingenium, et semper in
de pace cum Valachis, propositis antiquis
conditionibus coepit agere. hanc Valachi hortante Comite (uerebatur enim
mobile gentis ingenium, et semper in proditionem spectans) perlibenter
susceperunt. foedus initum est, ut Turcarum Rex aliquem ex Valachis, quos
penes se haberet Principem institueret, Valachi eo modo quo prius uectigal
penderent, et si in praeteritis uectigalibus quicquam non dedissent,
resarcirent, Turcis uero posthac, praeter
foedus initum est, ut Turcarum Rex aliquem ex Valachis, quos
penes se haberet Principem institueret, Valachi eo modo quo prius uectigal
penderent, et si in praeteritis uectigalibus quicquam non dedissent,
resarcirent, Turcis uero posthac, praeter ista, nulla potestas in prouincia
esset. Iis ita compositis Voieuodam ab Turca missum suscipiunt, Comes
Seposiensis ad sua redit. Sed semper praesenti statu Valachi non contenti
alterum quaerunt.
Valachi eo modo quo prius uectigal
penderent, et si in praeteritis uectigalibus quicquam non dedissent,
resarcirent, Turcis uero posthac, praeter ista, nulla potestas in prouincia
esset. Iis ita compositis Voieuodam ab Turca missum suscipiunt, Comes
Seposiensis ad sua redit. Sed semper praesenti statu Valachi non contenti
alterum quaerunt. nam expulso ab Rege Turcarum Voieuoda misso, in locum eius
alium sufficiunt. Quod quamuis grauiter Turca
praeter ista, nulla potestas in prouincia
esset. Iis ita compositis Voieuodam ab Turca missum suscipiunt, Comes
Seposiensis ad sua redit. Sed semper praesenti statu Valachi non contenti
alterum quaerunt. nam expulso ab Rege Turcarum Voieuoda misso, in locum eius
alium sufficiunt. Quod quamuis grauiter Turca tulerit, tempore forsan ita
suadente non aegre ferre dissimulauit, moxque oratorem cum.ccc. equitibus
Vaalchiam destinat, ad Principem recens
ab Turca missum suscipiunt, Comes
Seposiensis ad sua redit. Sed semper praesenti statu Valachi non contenti
alterum quaerunt. nam expulso ab Rege Turcarum Voieuoda misso, in locum eius
alium sufficiunt. Quod quamuis grauiter Turca tulerit, tempore forsan ita
suadente non aegre ferre dissimulauit, moxque oratorem cum.ccc. equitibus
Vaalchiam destinat, ad Principem recens electum insignia Principatus mittit,
clauam ferream, uexillum, quo in bello
forsan ita
suadente non aegre ferre dissimulauit, moxque oratorem cum.ccc. equitibus
Vaalchiam destinat, ad Principem recens electum insignia Principatus mittit,
clauam ferream, uexillum, quo in bello omnes Praefecti, quos Turcae
Sangachos uocant, uti solent, hoc ex cauda equina confectum est, praeterea
insigne quoddam capitis aureo filo, ualut Diadema circumdatum. Hic postquam
Valachiam uenit, a Voieuoda honorifice excipitur, sed dum in
filo, ualut Diadema circumdatum. Hic postquam
Valachiam uenit, a Voieuoda honorifice excipitur, sed dum in conspectu
Regulorum, plebisque, fingit insigne capiti aptare, clauam ferream capiti
impingit, ac Voieuodam prout a rege Turcarum mandatum fuerat, interficit.
Caeteri uero equites plerosque ex Regulis aggressi iugulant, equisque
conscensis nullo repugnante, Castellum quod in ripis danubii situm est,
petierunt. quod post mortem Draguli, Valachi
Turcarum mandatum fuerat, interficit.
Caeteri uero equites plerosque ex Regulis aggressi iugulant, equisque
conscensis nullo repugnante, Castellum quod in ripis danubii situm est,
petierunt. quod post mortem Draguli, Valachi Turcis uectigales facti
tradiderunt. Iis auditis aduolat
Seposien. Comes, prouinciam suscipit,
communi marte commune periculum propulsaturus. Nam si Turcae Valachiam
occupauerint, actum erit
petierunt. quod post mortem Draguli, Valachi Turcis uectigales facti
tradiderunt. Iis auditis aduolat
Seposien. Comes, prouinciam suscipit,
communi marte commune periculum propulsaturus. Nam si Turcae Valachiam
occupauerint, actum erit de tota transyluania, cuius ipse supremus est
princeps. Caeterum Turcarum rex metu defectionis Aegypti liberatus,
expeditionem in Valachos parat. quo si Rex profectus fuerit, actum esse
Seposien. Comes, prouinciam suscipit,
communi marte commune periculum propulsaturus. Nam si Turcae Valachiam
occupauerint, actum erit de tota transyluania, cuius ipse supremus est
princeps. Caeterum Turcarum rex metu defectionis Aegypti liberatus,
expeditionem in Valachos parat. quo si Rex profectus fuerit, actum esse non
solum de Valachis, Moldouitisque, quod Dacas appellatos superius dixi, sed
procedente tempore de
ad
id accedentibus, in fideque Valachis manentibus, rem non eo periculi futuram
existimant. Clissae Castellum Illyrici, super ueteres Salonas, Spalatumque
Vngaricae ditionis in Dalmatia situm, superioribus diebus acriter Turcae
obsidione cinxerant, prope diem per deditionem recepturi. nam omnia oppida
nis quae ad uictum necessaria erant, iam deerant. sed repente quingeti
Coruati, Segnia mari xxxx nauigiis aduecti, iunctis sibi Dalmatis
prope diem per deditionem recepturi. nam omnia oppida
nis quae ad uictum necessaria erant, iam deerant. sed repente quingeti
Coruati, Segnia mari xxxx nauigiis aduecti, iunctis sibi Dalmatis subsidio
fuere, interfectisque Turcarum nonullis castellum non solum obsidione
liberarunt, sed comeatu, militibus, caeterisque ad longam obsidionem
tolerandam necessariis muniuerunt, statimque ad sua redierunt. Coruatos hos
Pontificiis pecuniis conductos
muniuerunt, statimque ad sua redierunt. Coruatos hos
Pontificiis pecuniis conductos aiunt, eundemque Pontificem comeatum et
reliqua tribuisse. Qua re ualde laetati sumus, nam licet Vngaris castellum
hoc parui momenti sit, Turcis tamen plurimum commoditatis si reciperetur, a
reliquum Dalmatiae, Liburniaeque tractum delendum praeberet. quippe omnia,
quae ad hunc tractum pertinent paulo a mari recedentia, usque ad castellum
Ostaruicae hac hyeme
tractum delendum praeberet. quippe omnia,
quae ad hunc tractum pertinent paulo a mari recedentia, usque ad castellum
Ostaruicae hac hyeme Vngaris ereptum, quod super Iaderam est Liburniae
ciuitatem Venetis subditam, Turcarum sunt, ex quo loco in Italiam, immo
Venetias sex dierum iter est. viden quantum appropiquant Italiae? Spalatum
oppidum Dalmatiae, aliquando Diocletiani Augusti palatium per tria milliaria
a Salonis, quae ciuitas nunc
immo
Venetias sex dierum iter est. viden quantum appropiquant Italiae? Spalatum
oppidum Dalmatiae, aliquando Diocletiani Augusti palatium per tria milliaria
a Salonis, quae ciuitas nunc solo est aequata, distat. Dicunt Turcae ab
ultimis Aethiopiae sedibus gentem quandam excitam, hos plerique Iudaeos
affirmant. sed haec quoniam fabulis simillima uidentur, latius explicare non
audeo. Bosinensem Sangachum audio quattuor millibus equitum ad
D. V. scribenda duxi, non quod ab
aliis eadem non habeat, sed quo me clientelae eius insinuarem, quae felix
ualeat, et cui me plurimum commendo. Ab Ismaele Sophaenorum principe nihil
est, oratorem ad Turcam miserat, hic aliquantisper Constantinopolim moratus
ab Solymano largiter donatus domum rediit, pacem iter eum et Solymanum
Turcae sperant.
ualeat, et cui me plurimum commendo. Ab Ismaele Sophaenorum principe nihil
est, oratorem ad Turcam miserat, hic aliquantisper Constantinopolim moratus
ab Solymano largiter donatus domum rediit, pacem iter eum et Solymanum
Turcae sperant.
usque ad internitionon fudit potentissimumque ducis Moschorum, caesis octuaginta millibus uirorum, exercitum fudit superbientesque Liuoniae ac Pomeraniae dominos aperto Marte superans singulis annis in posterum tributa
pendere coegit Vallachosque cum Turcis, quorum auxilio freti Vallachi Polonos bello lacessere ausi fuerant, non solum Poloniae fines, maiori copiarum parte amissa, maturata fuga excedere compulit, uerum etiam regionem Vallachorum ingressus totam ferro et incendiis deuastauit. Accedit ad tanti principis uirtutem eximia Polonorum
sanguine euomat.
Slaui gloriae uitam anteponunt.
Testantur hoc creberrime et ferre incredibiles Bohemorum apud Pium papam
Testantur hoc creberrime et ferre incredibiles Bohemorum apud Pium papam
de hostibus parte uictoriae et atrocia passim cruentaque cum Turcis Slauorum frequentia certamina, ut ne uillulam quoque aliquam Turce ualleant a Slauis incruento Marte aufferre.
Quamobrem nulli mirum uideri debet tanti uiros Slauorum generis a Principe Turcarum duci,
Princeps Turcarum magni ducit Slauos.
ut fere omnes sui exercitus praefectos ex eis statuat phalangemque uiginti millium fere uirorum ad suae salutis tutelam ex Thracibus ac Macedonibus Illyriisque decernat. Experientia enim compertum est, his praecipue
passim cruentaque cum Turcis Slauorum frequentia certamina, ut ne uillulam quoque aliquam Turce ualleant a Slauis incruento Marte aufferre.
Quamobrem nulli mirum uideri debet tanti uiros Slauorum generis a Principe Turcarum duci,
Princeps Turcarum magni ducit Slauos.
ut fere omnes sui exercitus praefectos ex eis statuat phalangemque uiginti millium fere uirorum ad suae salutis tutelam ex Thracibus ac Macedonibus Illyriisque decernat. Experientia enim compertum est, his praecipue infelicissimis nostris temporibus, Othomani
eques auratus.
(non enim nisi patritii triremibus praeficiuntur). Quod utique memoria dignum opus pristinam Pharensium uirtutem uitales reducit ad auras. Nam cum maximis agitata procellis Pharensium triremis portum, in quo, ignorantibus nostris eas ibi esse, parate ad pugnam septem Turcarum erant biremes, illapsa esset, insurgentibus in Pharenses nihil tale ueritos Turcis, tanto se animi uigore pugnandique pertinatia Pharenses tutati sunt, quod, protracta per octo horarum spatium pugna, uix pro quatuor biremibus sufficientes naute
Turcarum
utique memoria dignum opus pristinam Pharensium uirtutem uitales reducit ad auras. Nam cum maximis agitata procellis Pharensium triremis portum, in quo, ignorantibus nostris eas ibi esse, parate ad pugnam septem Turcarum erant biremes, illapsa esset, insurgentibus in Pharenses nihil tale ueritos Turcis, tanto se animi uigore pugnandique pertinatia Pharenses tutati sunt, quod, protracta per octo horarum spatium pugna, uix pro quatuor biremibus sufficientes naute
Turcarum superfuerunt. Postremo Turcis pugna detractantibus, nonnullis ex nostris desideratis
septem Turcarum erant biremes, illapsa esset, insurgentibus in Pharenses nihil tale ueritos Turcis, tanto se animi uigore pugnandique pertinatia Pharenses tutati sunt, quod, protracta per octo horarum spatium pugna, uix pro quatuor biremibus sufficientes naute
Turcarum superfuerunt. Postremo Turcis pugna detractantibus, nonnullis ex nostris desideratis caeterisque fere omnibus magnis confectis uulneribus, Pharenses clara potiti uictoria ad suos regressi sunt. Quamobrem Nicolaus Paladinus (quemadmodum nos ipsi uidimus) Senatus Veneti consulto militari
illapsa esset, insurgentibus in Pharenses nihil tale ueritos Turcis, tanto se animi uigore pugnandique pertinatia Pharenses tutati sunt, quod, protracta per octo horarum spatium pugna, uix pro quatuor biremibus sufficientes naute
Turcarum superfuerunt. Postremo Turcis pugna detractantibus, nonnullis ex nostris desideratis caeterisque fere omnibus magnis confectis uulneribus, Pharenses clara potiti uictoria ad suos regressi sunt. Quamobrem Nicolaus Paladinus (quemadmodum nos ipsi uidimus) Senatus Veneti consulto militari honore togaque aurea ob suscepta
sic amicos in spem erexit, quod nisi immatura mors eum e medio sustulisset, eternum sibi breui tempore (quemadmodum omnes opinabamur) strenuitate nomen fuisset assecutus.
Sed nec Andreae Bonini
Andreas Boninus.
naualiumque sociorum suae triremis, Turcis Calcidem obsidentibus, mors incruenta fuit, qui ad unum caesi, ingenti Turcarum strage peracta, magis uictores quam uicti periere. Quid dicam de Michaele Nicolino
Michael Nicolinus.
malente sub Lisio, Epyri oppido, cum omnibus suae triremis nautis Turcharum
eternum sibi breui tempore (quemadmodum omnes opinabamur) strenuitate nomen fuisset assecutus.
Sed nec Andreae Bonini
Andreas Boninus.
naualiumque sociorum suae triremis, Turcis Calcidem obsidentibus, mors incruenta fuit, qui ad unum caesi, ingenti Turcarum strage peracta, magis uictores quam uicti periere. Quid dicam de Michaele Nicolino
Michael Nicolinus.
malente sub Lisio, Epyri oppido, cum omnibus suae triremis nautis Turcharum gladio mortis iura experiri quam in minima parte a prisca Pharensium strenuitate
excusso per medium pectus a laterae dextro (quemadmodum ego ipse cicatrices inspexi) transfixus non prius se uulneratum esse aduertit, quam direpta per socios nauales hostium naue arma deposuit. Accedit et Vittus Gazarus
Vittus Gazarus.
praeclarum inter confertissimos Turcarum
cuneos facinus in Marbegum,
Marbegus.
cuius Sabellicus meminit,
in Marbegum,
Marbegus.
cuius Sabellicus meminit,
praetereundum esse puto recentem octo ruralium ex Pharensibus nautarum prius cum mioparone, deinde cum duabus biremibus mioparoni uehementer laboranti suppetias ferentium circa littus Appulum atrocem pugnam,
Atrox nauales praelium.
quando quidem aedita prius magna Turcarum caede (nam quadraginta desiderati, duplo plures Turcis ipsis refferentibus uulnerati fuere) nostri magis uictores quam uicti felices spiritus caelicolis reddiderunt. Vnus ex nostris inter pugnandum magnis uulneribus affectus in mare cadens, abducentibus eum e conspectu Turcarum
nautarum prius cum mioparone, deinde cum duabus biremibus mioparoni uehementer laboranti suppetias ferentium circa littus Appulum atrocem pugnam,
Atrox nauales praelium.
quando quidem aedita prius magna Turcarum caede (nam quadraginta desiderati, duplo plures Turcis ipsis refferentibus uulnerati fuere) nostri magis uictores quam uicti felices spiritus caelicolis reddiderunt. Vnus ex nostris inter pugnandum magnis uulneribus affectus in mare cadens, abducentibus eum e conspectu Turcarum undis, tota nocte, modico eum ligno sustolente, per freta
magna Turcarum caede (nam quadraginta desiderati, duplo plures Turcis ipsis refferentibus uulnerati fuere) nostri magis uictores quam uicti felices spiritus caelicolis reddiderunt. Vnus ex nostris inter pugnandum magnis uulneribus affectus in mare cadens, abducentibus eum e conspectu Turcarum undis, tota nocte, modico eum ligno sustolente, per freta agitatus ad insulam Diomedeam,
Diomedea insula.
Diomedis monumento (ut Plinius inquit)
Neven Jovanović
neque sylvis neque virgultis neque aquis neque collibus impedita, nisi quod ad laevam inter eum locum ac Danubium erat aqua palustris et limosa, crebra arundine plena, ubi postea multi mortales perierunt. Contra nos collis erat in longum protensus in theatri quodammodo formam, ultra quem caesar Turcarum castra habebat, in collis imo descensu pagus modicus cum templo, Földwar ei pago est nomen, ibi fuerunt positae machinae hostiles. Eum locum oculis nos postea circa extremum certaminis tempus conspeximus hostibus fuisse oppletum, maxime ianiczaris, quos vocant, qui, quicquid erat ultra
signa canere iubet, et simul cum tubarum clangore et tympanorum sonitu exoritur clamor vel cantus potius nostrorum Iesu salvatoris nomen de more invocantium. Et eodem tempore vidimus ingentem copiarum hostilium vim de colle illo, qui nobis oppositus erat, sese sensim demittentium, ubi caesar etiam Turcarum erat. Tum demum regis capiti galea est imposita, quo tempore magnus in eius ore pallor apparuit quasi futuri mali praescius. Signo belli dato viriliter cum hoste concurrere hii, qui in prima acie erant, bombardae quoque nostrae omnes fuerunt emissae parvo tamen hostium damno. Fit certamen
esse, monumenta sanctorum uirorum praetiosiora, et thesauros ad publicam utilitatem totius Italiae ibi conditos, direptos esse, sed etiam caede et aliis sceleribus prophanata esse, decantatae sunt per ludibrium sacrae cantiones. Ita nulla non contumelia effecta est religio Christiana. Quid Turcae aliud faciunt expugnatis Christianorum urbibus? O ueram uocem Poetae, qui dixit.
provehor ipsa tamen.
257. Querela Ungariae de Austria
ad te pignora chara mea,
AD HUNGAROS
quam Danubio, rex Bohemie
Ferdinandus fuerit superioribus diebus agressus a Sua Majestate; atque id eo tempore, cum
ex altera parte pro concordia nobiscum ineunda ageret, et pro hoc tam apud Serenissimum
Polonie regem, quam apud invictum ac potentissimum imperatorem Turcorum oratores suos
haberet; et quamvis Majestas regia videre hostium vires et apparatum esse prepotentem, nec
ciuitatem hanc Budensem et castrum regium esse tale, quam videretur admodum
idoneum ad validiorem oppugnationem sustinendam, confisa tamen
A meo discessu ex Hungaria unas dumtaxat tuas litteras accepi, in quibus inter alias significabas, te si indutie succedent, a Stinsicach esse uenturum, eoque me euocaturum; quod utinam faxit, nam haberem pleraque tecum coram loqui. Fama est constans principem Turcorum expeditionem facere in Persas, seque eo proficisci; instituit autem Mexmetbassam Sanzachum Bosnensem in Europa generalem capetaneum, eiusque imperio subiecit omnes acanzias et spachias supra uiginti duos sanzacos. Itaque totus exercitus accedet ad centum millia.
morte regis Ludovici secundi usque ad presens tempus, ad finem
anni 1529.
Uladislao defuncto Ludovicus filius successit ad huc impubes, qui ducta in uxorem Maria, Caroli
caesaris et Ferdinandi tunc Austriae archiducis sorore annum agens vigesimum primum superioribus
annis in bello contra Turcarum imperatorem Solimanum mortem obiit. Post cuius obitum magna principum
Hungaricorum parte in illo funesto bello absumpta Stephano de Bathor palatino comite per
Ferdinandum, ut rebus suis faveret, inducto et ad partes eius reginae potissimum Mariae Ferdinandi
sororis opera cum paucis
id quod pro bono et salute
Christianitatis, non rerum suarum desperatione, iam enim certus erat sibi amicitiam Thurci esse
paratam. Ambo enim iam antea legationem ad Turchum miserant pacem petitum, sed Joannes non prius,
quam Ferdinandi littere manu eius subscriptae fuerint interceptae, id a Turca
erat sibi amicitiam Thurci esse
paratam. Ambo enim iam antea legationem ad Turchum miserant pacem petitum, sed Joannes non prius,
quam Ferdinandi littere manu eius subscriptae fuerint interceptae, id a Turca
esse intelligat. Ferdinandus nihil iis
belli rationibus deterritus bellum et ipse parat, sed ita, ut de eo illud fortasse dicere posses,
quod Virgilius de Troili cum Achille congresso dixit Infelix puer atque impar congressus
Achilli 51 Ubi Joannes fit certior de tanto belli apparatu Turcico veritus id, quod
evenit, consulens non solum reipublice Christianae, sed etiam inimico mittit ad Thurcum medio Ibraym
bassa a Christianitate avertendum. Quod ubi nullo modo impetrari potest Turca in Ferdinandum, mira
et incredibili ira percito, quod reliquum erat, dat omnem operam, ut
puer atque impar congressus
Achilli 51 Ubi Joannes fit certior de tanto belli apparatu Turcico veritus id, quod
evenit, consulens non solum reipublice Christianae, sed etiam inimico mittit ad Thurcum medio Ibraym
bassa a Christianitate avertendum. Quod ubi nullo modo impetrari potest Turca in Ferdinandum, mira
et incredibili ira percito, quod reliquum erat, dat omnem operam, ut regnum suum conservat, accedens
in persona propria ad Turcum in Hungariam intrantem nihil ibi pretermittens in salutem regni sui
procurare, quicquid a Christiano principe
et ad Ungariam nepotem suum cardinalem legatum a latere cum pecuniis
destinasse ad conducenda tot milia hominum, et non parvam classem praeparasse
et in dies ac horas praeparare contra imminentes impetus et innumerabiles
exercitus terra marique immanium Turcarum praeparatos iam et in aciem constitutos
ad
vicecapitaneis et alterum vinculis ferreis alligavi, quia est presbiter
Poglicianus – et si presbiter non esset, ipsum quoque trucidarem. Expuli quoque
quamplures infideles, si hoc non evenisset, erat terminatum per imperatorem
Turcarum poni suos milites ianicaros ad custodiam dicti castri ellapsis viginti
diebus, prout eisdem scripserat. Quapropter, Sanctissime Pater, nos ad quem
recursum habere valeamus, habemus neminem preter Sanctitatem Vestram. Scit
Vestra ibi posuit) hinc inde per malas vias distribuendo. Itaque
pro passione Iesu Christi citissime provideat Sanctitas Vestra et ponatis
necessaria in dictum castrum, quia ille traditor iterum praeparat exercitum et
astucias cum Turcis et Poglicanis, ut nobis inficias eat et iniurias faciat ac
dedecus, quia bene scit ipsum castrum male esse munitum et quod omni auxilio
nudum est et munitione. Itaque humiliter deprecamur Sanctitatem Vestram, ut
dictus dominus
qualiter fidei Christianę ac
Sanctitati Vestrę operibus meis inservire possem, caute agens misi servitorem
meum per civitates Segniensem, Fluminensem et alias mea stippe conducendo
aliquos milites, cum quibus pretendebam omnino arcem Turcarum Salonis ad
excidium et totalem ruinam non solum Clisii, verum etiam plurimarum aliarum
Christianorum civitatum et gentium positam et extructam perurere. Hoc autem
intellecto a servitore meo strenui capitanei Segniensis et
quod sumus ituri ad depredandum et incursiones faciendum. Quibus adductis cum
cÿmbis Salonis facta nocte nos ex Clÿsio cum illis, qui hic erant, militibus,
bombardis ac scalis et ignibus artificialibus advenimus et impavide arcem
Turcarum obsedimus et ibi secreti expectavimus, quousque Turcę aperuerunt arcem,
et illa aperta aggressi sumus illos, qui egressi fuerunt, et ibi facto impetu
tres illorum occidimus, et reliqui fugientes in arce se clauserunt. Tunc
Quibus adductis cum
cÿmbis Salonis facta nocte nos ex Clÿsio cum illis, qui hic erant, militibus,
bombardis ac scalis et ignibus artificialibus advenimus et impavide arcem
Turcarum obsedimus et ibi secreti expectavimus, quousque Turcę aperuerunt arcem,
et illa aperta aggressi sumus illos, qui egressi fuerunt, et ibi facto impetu
tres illorum occidimus, et reliqui fugientes in arce se clauserunt. Tunc
coepimus arcem expugnare et statim igne absumsimus unam
occidimus, et reliqui fugientes in arce se clauserunt. Tunc
coepimus arcem expugnare et statim igne absumsimus unam turim dicte
arcis et alteram circa horam terciam, tertiam vero turim circiter meridiem- et
adhuc perfidi Turcę neque se reddere volebant. Tunc advenerat hora vesperorum, coepimus bombardis arcem impugnare et subito
pluribus in locis tum bombardis, tum etiam ferramentis arcem ipsam apperuimus et
divina favente
hora vesperorum, coepimus bombardis arcem impugnare et subito
pluribus in locis tum bombardis, tum etiam ferramentis arcem ipsam apperuimus et
divina favente gratia intro saltavimus et ibi invenimus plusquam XXXta Turcas
iam mortuos et vivos circa septuaginta, quos omnes ad unum trucidavimus. Erant
autem intus in totum centum et tres, et sic ipsis trucidatis totam arcem
funditus everti iussimus et fecimus. Et ibi invenimus bonam quantitatem
me ex debitis et angustiis, perii. Quare humilime supplico Sanctitati Vestrę,
quo illa sine temporis intervallo velit respicere huic civitati illam
subveniendo hominibus, exculentis et pulvere bombardarum ac bonis bombardariis,
quia Turcę propter iniuriam eis per nos factam toto conatu insistent ad
perditionem nostram, quum non est auditum a seculo, quod aliquis evertit ullo
unquam tempore nullam civitatem per Turcas extructam, veluti nos
divina gratia et
bombardarum ac bonis bombardariis,
quia Turcę propter iniuriam eis per nos factam toto conatu insistent ad
perditionem nostram, quum non est auditum a seculo, quod aliquis evertit ullo
unquam tempore nullam civitatem per Turcas extructam, veluti nos
divina gratia et benedictione Sanctitatis Vestrę hanc evertimus. Itaque iterum
atque iterum per passionem domini nostri Jesu Christi rogamus et supplicamus,
nolit nos derelinquere, quia homines habemus
per passionem domini nostri Jesu Christi rogamus et supplicamus,
nolit nos derelinquere, quia homines habemus paucissimos et exculenta nulla. Et
si dominus Deus sua gratia concedet victoriam Cesareę magestati cum
infidelibus Turcis, eidem non erimus tanto fastidio et importunitate nec
plura.
dogma Lutheranum. Res nostrae ad quem statum
sint deductae, Vestra Sanctitas, ut dixi, intelliget ex dominis Casaliis. Neque
credo serenissimum regem Ferdinandum quicquid iam amplius moturum, sed hiis,
quae sunt authoritate potentissimi Turcarum imperatoris – quem ipsemet sibi
iudicem elegit nobis iudicio fratris eius serenissimi contentis – decreta,
staturum, nisi velit funditus et se et sua omnia ruere, quam mentem Deus optimus
illi adimat. Rebus igitur nostris
6) Herzegus i. e. Stephanus Cosaccia, dux Sancti Sabae. iniquis
Herzegus i. e. Stephanus Cosaccia, dux Sancti Sabae. iniquis
acies, quae praelia vidit,
vexilla Othomanna reponit.
cernitur et cum
hac de re meus avunculus in me habeat. Cui ut omnibus in rebus obtemperare possim, omnia mea et me ipsum nihili facio, ut nihil penitus ab officio me, quo illi teneor, dimoveat. De inopia autem mea rei pecuniariae vellem tacere. Scis enim, quanta laborem, sed timeo quod nuper in adventu Solimani Turcarum caesaris metuebam, qui scilicet si hoc regnum invadebat, ut minabatur, cogebar, per Deum, praeposituram hanc meam Transsylvanam, nam Budensem dudum desolavit, ita relinquere ut acceperam, nimirum pauper et vix decem ducatorum dominus. Cujus quidem reditus annuos non ego, nam parvo natura
Joannem Statilium, episcopum Transsylvanum, avunculum meum, quemadmodum Michael Farnae tecum perfecit, poteris habere conditionem non contemnendam, apud vero regem etiam optandam consequeris. Redeas tantummodo, nec ultra immoreris, posteaquam et quae Germanus Enyo turbaverat, pacata sint, et a Turca hoc anno tuti simus. Etenim avertimus illum a nobis qua dando, qua pollicendo, nonnihil etiam terrendo ampullosioribus apparatibus nostris, si modo tanta bellua exiguitate nostra terreri possit. Quod si quid insequenti molietur contra nos novi, aut etiam si non, speramus nos Pauli
redemit. Ad me quod attinet, quam vellem aequius benevolentiam ac studium meum et officia in te expendisses, quippe qui reculas tuas ex hospitio, quo utebaris, custodiae meae, ut jusseras, admissis tribus juratis civibus Budensibus, in domum avunculi mei transtuleram. Duas cuppas, unam sellam turcalem, tapetem unum, trium ulnarum longum, praeterea nihil, proficiscens in Gallias orator, commonito prius eodem avunculo meo, et rogato ut tibi satisfaceret pretio, accepi. Reliquum quicquid fuit, Jacobus frater tuus tamquam ex igne, solius mei nomen praetexendo, eripuit et divendidit, dum
Wrancius Nicolao Bogaucio episcopo Dumnensi S.
Quoniam soleo ad amicos meos charissimos eo longiores dare litteras, quo rariores, nostra hujus temporis nova largius perscripta accipe, quae quidem non existimo nova esse, quum jam inde a conciliata Turcae amicitia semper nobis et timenda et exspectanda fuere. Solimanum imperatorem Turcarum omnino irati animi erga nos esse, non dubiis argumentis percipimus, nec alia causa est, quam quod in mutuam concordiam principum christianorum proxime factam, Joannem quoque regem nostrum ivisse, et
Quoniam soleo ad amicos meos charissimos eo longiores dare litteras, quo rariores, nostra hujus temporis nova largius perscripta accipe, quae quidem non existimo nova esse, quum jam inde a conciliata Turcae amicitia semper nobis et timenda et exspectanda fuere. Solimanum imperatorem Turcarum omnino irati animi erga nos esse, non dubiis argumentis percipimus, nec alia causa est, quam quod in mutuam concordiam principum christianorum proxime factam, Joannem quoque regem nostrum ivisse, et sanctissimae eorum unitati nomen dedisse, cumque Romanorum rege Ferdinando pacem
in campis colligendum rereponendumque superfuerat, cujus hic praesens annus tantam copiam attulit, ut nulli pene admirationi locus sit, exuri jussit, et pabula corrumpere; Moldavum et Transalpinum vajvodam per nuncios induxit, ut illi sese in Transsylvania cum totis copiis suis adjungerent, et ibi Turcam unanimes operirentur, quandoquidem neuter ipsorum per se sufficeret cum eo sine summo discrimine confligere, comprobans id consilii exemplo de jaculorum fasciculo, quo Scylurum quendam virum Scytham ad octoginta liberos usum fuisse accepimus,
Martii MDXXXVIII.
nostri, illique jucundissimi postulabant, causa est, quod iam quum propter
annos, qui mihi in dies VIII. lustro ad IX. properant, tum propter tristissimas
et graves difficultates, in quas horrendae et continuae Magni Turcae Zulimani
victoriae nos abiecerunt, factus sim semisenex, et ferme totus barbarus, quod
inter hanc pervicacem, sylvestrem et alpinam gentem tam intime, tamque diu,
velut aeternum a vobis solum venissem, degam. Et quamquam me hominem
satrapis insingi prudentia magnitudineque animi praeditis, miraculum
videbatur eos pueros, dum pascerent greges caprarum, a praedatoribus captos institutosque literis et disciplinis militaribus in tantam animi atque ingenii claritatem euasisse, vt ex iis Tyrannus ille Turcorum eligat, quibus cum de statu rerum suarum consultet, quos classibus et exercitibus praeficiat: quum fratres eorum et cognati rudes homines non magnopere vincant prudentia bestias, inter quas degunt. Sic profecto res habet, vt homines caeteris praestant animantibus, ita literarum imperitis
Ut autem nunc ad Illustrissimam Magnificentiam vestram venirem, et meo scripto eam interpellarem, causa ea fuit. Cum nuper orationem Phillipi Callimachi, hominis eruditi sane, in qua ille ad praesidia paranda, pecuniamque conficiendam, atque contribuendam contra Turcarum vim et impetum, quo tum omnia sternerentur, huius regni clerum hortatus est, edidissem; et nostros eius ipsius, quod nobis cominus impede at periculi monuissem; Vir quidam, et religionis Christi, et salutis Reipublicae universae amantissimus, Thomas Plasa, librum hunc, quem ad
nostris suasit, nobis suaderet, ac Illustrissimae Magnificentiae vestrae hospitio repetito, ius patrocinii haereditarium, ab Illustrissima Magnificentia vestra peteret, et quasi postliminio in familiam vestram regressus, sua iura et libertatem apud omnes, de periculis regni huius, et furore Turcico disserendi recuperaret; ad Illustrissimam Magnificentiam vestram eum remittere volui. Quem librum ut Illustrissima Magnificentia vestra eo animo, quo non solum a tuo, sed totius huius regni, et patriae patre vero, acceptus erat, ut recipias; per eum amorem, quo salutem Reipublicae nostrae,
clarissimo, et de regno optime merito dicatum fuisse video, quemque Typis illustrioribus, quam erat excussum, ad Illustrissimam Magnificentiam vestram mitto, sedulo hortabitur: atque Ungariae pericula, miseramque servitutem, quam illi discordia civium attulit, ante oculos ponet: et quibus armis Turcarum imperator invictum illud regnum, et ceperit et everterit, et in servitutem redigerit, demonstrabit. Quem ut ea benignitate, qua omnes soles, ad te venientem recipias, et consilia sua regni huius conservandi explicantem, et casum Ungariae indignum, vitiaque quibus perierunt hominum illorum
easque honore dignas existimarent. Nam constat imperium Romanum, quod sine dubio regnorum omnium, et imperiorum in terris praestantissimum fuit, nulla re alia sic adolevisse, in tantam evasisse magnitudinem, quam non fastidiendo genus ullum hominum, in quibus virtus eniteret. Hanc viam Principes Turcorum ingressi, rerumque civilium et bellicarum mandata cura nostris hominibus delectis ex iis, qui consecrati Machometicae impietati videntur idonei publicis muneribus obeundis, quidquid, aggrediuntur, ex sententia perficiunt: nihil illis privatim et publice non prospere, nihil non divinitus
note the passages in foreign languages (HR [hrvatski] = Croatian [lingua Sclavonica]; TR = Turkish; cf. http://www.loc.gov/standards/iso639-2/)
De AFFLICTIONE,
TAM CAPTIVORVM
QVAM ETIAM SVB
Turcae tributo uiuentium Christianorum, cum figuris
res clare exprimentibus. Similiter de Ritu, deque Caeremoniis
domi, militiaeque ab ea gente usurpatis. Additis
nonnullis lectu dignis, linguarum Sclauonicae
et Turcicae, cum interpretatione
Latina,
libellus.
Autore Bartholomaeo Gyurgieuits, peregrino Hierosolymitano,
qui per duos menses cathena collo uinctus,
saepe uenundatus, XIII. annos apud
eosdem seruitutem seruiens, omnia
experientia uidit et didicit.
Cum gratia et Priuilegio Caesareo, ad
biennium,
AD PIOS LECTORES
legitote auidi rursum hunc legitote libellum,
ad Lectorem.
Gyurgieuits, clientum minimus et deditissimus.
AIT Dido apud Vergilium:
leuiter delineare: nam ad plenum exprimere, nulla uis ingenij humani poterit. Vt qui adhuc liberi sint, intelligant, quantopere illis omnibus opibus et uiribus enitendum, ne in hanc miseriam ueniant, et quo in odio esse debeant, qui domesticis (ut ita dicam) bellis, tua arma remorantur a Turcica expeditione, cum certa spes sit, idque ex oraculis, quae non minus in Turcia quam hic iactantur: te illum unicum futurum, qui regnum illud Satanae destruas, si modo uires integras ad id bellum conferre possis. Nam ut in praesentia omittamus oracula, multae coniecturae sunt, quibus
poterit. Vt qui adhuc liberi sint, intelligant, quantopere illis omnibus opibus et uiribus enitendum, ne in hanc miseriam ueniant, et quo in odio esse debeant, qui domesticis (ut ita dicam) bellis, tua arma remorantur a Turcica expeditione, cum certa spes sit, idque ex oraculis, quae non minus in Turcia quam hic iactantur: te illum unicum futurum, qui regnum illud Satanae destruas, si modo uires integras ad id bellum conferre possis. Nam ut in praesentia omittamus oracula, multae coniecturae sunt, quibus
idem quod oracula diuines. Nullus unquam in Christiano orbe a
oracula, multae coniecturae sunt, quibus
idem quod oracula diuines. Nullus unquam in Christiano orbe a septingentis retro annis potentior Imperator, nemo uictorijs plenior, uoluntate pronior in hoc bellum fuit, aut milite exercitato instructior, adeo ut in debellandis Turcis ocium tibi tantummodo uideatur deesse, quod qui tibi auferunt, quicunque illi sunt, et quocunque animo hoc faciunt, pessime uidentur de Christiana religione mereri. Intra septingentos plus minus annos Turcica arma inualuerunt, hactenus a nemine retusa, quia nemo tibi par opibus, fortuna, et
pronior in hoc bellum fuit, aut milite exercitato instructior, adeo ut in debellandis Turcis ocium tibi tantummodo uideatur deesse, quod qui tibi auferunt, quicunque illi sunt, et quocunque animo hoc faciunt, pessime uidentur de Christiana religione mereri. Intra septingentos plus minus annos Turcica arma inualuerunt, hactenus a nemine retusa, quia nemo tibi par opibus, fortuna, et uoluntate fuit. Nunc te unicum sanctissimis bellis per alia bella eripi, et dolendum maxime, et detestandum uehementissime. Ego igitur tibi istum libellum de Christianorum miserijs dedicandum censui, quem
erigas. Louanij Idibus Mart.
ad nundinationem detinere fas est, nec ulla apud illos uberior aut frequentior mercatura. ut et olim apud Romanos fuit, qui merces nullo uitio emptas, et in quibus euictio timeri non debuit, res mancipi appellabant.
QVIBVS REBVS TVRCArum Imperator suos captiuos destinet.
SEnes, et utriusque sexus iuuentutem, quae illi decimarum nomine obtigit, ita discernit, ut grandiorem aetatem ad agriculturam uendat, qui tamen rarissime capiuntur: raro enim eis parcunt, quos aetas multorum annorum parum uendibiles fecit.
egrediuntur. Aliae ancillaribus operibus, ut textrine, pistrinae mancipiantur. Nullis ex omnibus liberum est uel Christianam fidem reseruare, aut spem libertatis quam diu uiuit, concipere.
QVOMODO RELIQVI Turcae cum mancipijs agant.
HActenus quid Imperator Turcarum agat, diximus: nunc quid priuati isti, cum primum nouitios adepti sunt, omnibus minis, promissis, blanditijs agunt, ut recens mancipium circuncisionem admittat: id ubi fecerit, humanius aliquanto tractatur, caeterum spes
mancipiantur. Nullis ex omnibus liberum est uel Christianam fidem reseruare, aut spem libertatis quam diu uiuit, concipere.
QVOMODO RELIQVI Turcae cum mancipijs agant.
HActenus quid Imperator Turcarum agat, diximus: nunc quid priuati isti, cum primum nouitios adepti sunt, omnibus minis, promissis, blanditijs agunt, ut recens mancipium circuncisionem admittat: id ubi fecerit, humanius aliquanto tractatur, caeterum spes redeundi in patriam plane abscissa est: conanti enim id poena
est
ad naues Venetas, uel aliorum Christianorum, dantque uiaticum et omnia necessaria, nec ullum pietatis genus omittunt: eandem enim pietatem nostrorum aiunt se experiri, si quando Romam uel Compostellam uenerint.
DE INCANTATIONE TVRcarum contra fugientes.
HAbent quoddam genus incantationis, quo inuitos retrahunt. Nomen serui in schedula scriptum suspenditur in tabernaculo uel domicilio serui, deinde diris uerbis et deuotionibus illius caput impetunt, deinde fit ui daemoniaca, ut fugiens putet sibi in itinere uel
MEMORIAM CHRISTI PAVlatim in prouincijs olim Christianis aboleri.
SVpersunt adhuc aliqui, qui meminêre expugnationem Constantinopolis, et regna Graeciae, Albaniae, VValachiae, Seruiae quam Bosnam uocant
Seruiae quam Bosnam uocant
praedam cedunt. Nobilitatem stirpitus excindit, praecipue regiam sobolem. Et quod nunc Vaiuodae filium apud se retinent, non alio consilio faciunt, quam si illis Hungaria adimatur, cum immittant ad res nouas moliendas: ubi illis securae possessio Hungariae fuerit, haud dubie e uita tolletur, nam Turcae in ea re nec generis, nec soceris, imo ne fratribus quidem parcunt. Clericos si non occidunt, omni fortuna et dignitate nudatos ad ludibrium et mendicitatem relinquunt. Campanas omnes et organa, et alia instrumenta Musica templis adimunt, imo ipsa templa prophanata suo Mehemmeto consecrant.
deflagauerint
Christo, tacendum atque serendum est. Quod si aliquid indignius contra loquaris de eorum religione, inuitus circuncideris: tum si hiscas contra Mehemmetum, ignes et incendia tibi parantur.
DE REVERENTIA QVAM exhibent Christiani Turcis.
CHristianus
inuitus circuncideris: tum si hiscas contra Mehemmetum, ignes et incendia tibi parantur.
DE REVERENTIA QVAM exhibent Christiani Turcis.
CHristianus
CHristianus
uocant. Pater filium quem in cultum Christi educauerat, rapi uidet ad militiam Sathanae, ut Christum oppugnet.
caedant, ijsque dorsum aselli onerant, ea cum merce per omnes plateas ambulant, ligna uenalia proclamantes. Si gentes illae hanc calamitatem praesciuissent, millies praeoptassent mori, quam ista pati. Si usquam mors cum uita commixta est, imo si usquam uita diu superest ut diu moriaris, id in Turcia est. Nihil Aegyptiaca seruitus, Babylonicum exilium, Assyriaca
cupiunt. Vota illorum non libertatem, sed eandem seruitutem mutatis tantum sedibus concipiunt, mox oculos ad Christianorum Reges et principes detorquent: Optant Papam patrem patriae uires suae sanctitatis ad liberationem filiorum conuertere. Optant inuictam Caesaris manum uictricia arma contra Turcam mouere. Sciunt illi parere Hispanos in bello acerrimos, Belgas ferocissimos, Germanos fortissimos, Italos corpore et ingenio praestantissimos Sciunt illi addictissimum esse fratrem Ferdinandum regem Romanorum Turcarum bellis assuetissimum, Illyricis et Subalpinis gentibus subnixum. Sciunt
filiorum conuertere. Optant inuictam Caesaris manum uictricia arma contra Turcam mouere. Sciunt illi parere Hispanos in bello acerrimos, Belgas ferocissimos, Germanos fortissimos, Italos corpore et ingenio praestantissimos Sciunt illi addictissimum esse fratrem Ferdinandum regem Romanorum Turcarum bellis assuetissimum, Illyricis et Subalpinis gentibus subnixum. Sciunt
futurum. Talia enim non solum de te oracula inter Christianos, sed etiam inter ethnicos circunferuntur. Vtinam tua te bella illuc sinerent penetrare, uideres omnia tecum ad arma cooriri: Nulla
uideres omnia tecum ad arma cooriri: Nulla
militem subministrent, praesertim tali Caesare rerum gubernacula tenente, non diutius obsisteret Solymannus Carolo, quam Darius Alexandro, Xerxes Themistocli, Antiochus Iudae Machabaeo. Ita sentiunt omnes captiui Christiani. Idem ego tredecim annorum experientia didici, in fugientem scilicet Turcam fortissimum, aduersus inuadentem fugacissimum esse. Turca igitur cum natura sit fugitiuus, oppugnandus est- Impius enim nemine persequente fugit. Exurgat Deus et dissipentur inimici eius, et fugiant qui oderunt eum a facie eius, sicut deficit fumus deficiant, sicut fluit cera a facie ignis,
gubernacula tenente, non diutius obsisteret Solymannus Carolo, quam Darius Alexandro, Xerxes Themistocli, Antiochus Iudae Machabaeo. Ita sentiunt omnes captiui Christiani. Idem ego tredecim annorum experientia didici, in fugientem scilicet Turcam fortissimum, aduersus inuadentem fugacissimum esse. Turca igitur cum natura sit fugitiuus, oppugnandus est- Impius enim nemine persequente fugit. Exurgat Deus et dissipentur inimici eius, et fugiant qui oderunt eum a facie eius, sicut deficit fumus deficiant, sicut fluit cera a facie ignis, sic pereant peccatores a facie Dei. Vtinam Deus Opt.
fugit. Exurgat Deus et dissipentur inimici eius, et fugiant qui oderunt eum a facie eius, sicut deficit fumus deficiant, sicut fluit cera a facie ignis, sic pereant peccatores a facie Dei. Vtinam Deus Opt. Max. concedat, ut tuis auspicijs inuictissime Caesar, monstrum illud Turcicum, humanae naturae ludibrium supprimatur ac conteratur, ut Christianos grauissima tyrannide oppressos in libertatem asseras, quandoquidem post Deum in te uno omnis spes libertatis collocata est.
PEREGRINVS Lectori. S.
VIsum est nobis
diuinis. Habent enim
confinijs Sclauoniae uersantes, utuntur. Vale.
IOHANNIS GOTTscalci Carmen commendatitium.
Philelphus.
DE TVRCARVM RITV, DEQVE CAEREMONIIS, LIBER SEcundus:
Et primo de Origine eorum Cap. primum.
HISTORIAE Armeniorum tradunt Turcas gentem Scythicam esse ZMAILDAN, quasi Ismaeliticam, et quod essent adducti per Caspios montes, ac Caucaseas portas, usque Constantinopolim a Duce cuiusdam Regis Armeniae, ob proditionem, atque iniuriam eius militibus illatam. Non torquebo me eorum origine uerbosius, duntaxat ob oculos ponam
nec etiam a Proceribus caeremoniarum (quales apud nos sunt Episcopi) nec magna in ipsis doctrina requiritur, satis erit si Elcoranum, et
ordinationis. Primus ordo talis est, qui nihil proprij habentes, quasi nudi incedunt, praeter pudenda pellibus ouinis tecta, et tempore frigoris ad cooperiendum dorsum similiter pelle, latus, manus, pedes, et caput nullo prorsus tegunt uestimento. Exigentes eleemosynam tam a Christianis quam a Turcis ALLAHITSI petentes, quod significat, propter Deum. Hi deuorata herba MATSLACH uocata, in rabiem aguntur, adeo ut per pectus totum in transuersum uulnus ducant, itidem per brachium uel nullo dolore dissimulato, et fungum arborum incensum capiti, pectori, manui
suppositum
ob seruandam castitatem. Tertium genus raro egreditur, sed manent die noctuque in templis, habentes in angulis templorum tuguriola, sine calciamentis, uestimento, discooperto capite, nihil gestantes, praeter unam camisiam, multis diebus ieiuni, orantes, ut Dem ipsis futura reuelet, quos rex Turcarum bellum moturus consulere solet.
DE MATRIMONII contractione.
MAtrimonium eorum lingua EVLENMECH uocatum, tale est. Coeunt nuptiae sine iuramento, accipiunt plane indotatas, propemodum emere coguntur, contrario
pernoctandi publicum CHARVATSANRIE, ubi gratis recipiuntur hospitio: non habent tamen lectos, sed in foeno uel stramine sub tecto dormiunt:
DE VICTIMIS eorum.
IMmolant etiam uictimas, sed plerumque uotiuas CHORBAN tam Turcica quam Arabica linguis uocatas, in morbo enim aut periculo ouem uel bouem pro cuiusque opulentia in certis locis se sacrificaturos promittunt, uoti deinde uictima non comburitur in holocaustum, ut Iudaeis
mos est, sed mactato animali, cutis, caput, pedes, et quarta pars
auiculas reclusas, data pecunia ualoris auicolae, euolare iusserint, alios panem piscibus in flumen proijcere amore Dei, dicentes se pro tali pietate erga egentes mercedem amplissimam a Deo consecuturos.
DE TVRCARVM DE MILITIA Cap. II.
HAbent omnes unum Regem qui illorum uocabulo HVNCHER OTHMANLARDAN SAHI TSVLTAN TSVLEIMAN, modernus ita appellatur ab eis, id est, Imperator ex Othmannis Sahi Princeps Solomon, qui nunc habet filium primogenitum, uiginti (uel circiter) trium annorum MVTSTAFA
aliquam iure haereditario, quam post obitum liberis uel suis successoribus posset relinquere sine consensu sui regis. Sed si aliquis Ducum, uel Principum certas possessiones cupit habere, id illi conceditur hac conditione: Initur ratio precij, et redditum illarum possessionum. Cognoscit et Turca, quot milites ali annuo illo censu possint, tunc TSATRAPA ille cogitur habere illum numerum militum semper promptum, ad omnia imperata, alioqui capite plectitur: Nihilque eum a belli comitatu potest excusare, quam sola aduersa ualetudo. Et si quando Turcae placuerit eum priuare tali
illarum possessionum. Cognoscit et Turca, quot milites ali annuo illo censu possint, tunc TSATRAPA ille cogitur habere illum numerum militum semper promptum, ad omnia imperata, alioqui capite plectitur: Nihilque eum a belli comitatu potest excusare, quam sola aduersa ualetudo. Et si quando Turcae placuerit eum priuare tali beneficio, in eius est libertate, si autem non deponitur, suum est usque ad mortem. Post obitum, quod si successores defuncti pactum obseruare uoluerint, admittuntur: sin secus, alijs prouidetur. Si aliquando aliquis istorum procerum cum rege loquitur, oculos humi
contra Christianos pugnant strennuissime, et habent satis exigua stipendia uictui: uidelicet alius quatuor, alius quinque
sex nummos AHTSE uocatos, qui sexaginta Coronatum conficiunt: et hi sub poena uitae non possunt equitare, nisi aegrotent. Reperiuntur etiam ex filijs Turcarum facti IENITSERI quamplurimi. Tertius ordo peditum AZAPLARVM est, quorum finito bello finitur et stipendium: et sunt omnes filij Turcarum. Tales utuntur longiori hasta, framea, pileos habent rubros, uel alterius coloris ex panno, cum quatuor angulis corniculatis, TACHIA dictis, et differunt a IENICERIS et SOLACHLARIS uestitu atque armatura: tales perfodiunt hostium equos in bello. Deinde aliud genus peditum ex VValahia
rubros, uel alterius coloris ex panno, cum quatuor angulis corniculatis, TACHIA dictis, et differunt a IENICERIS et SOLACHLARIS uestitu atque armatura: tales perfodiunt hostium equos in bello. Deinde aliud genus peditum ex VValahia sectae Graecorum, VOINICHLAR uocati, hi nihil habent stipendij a turca, quam quod immunes sunt a tributi solutione, et decimis: Tales tenentur ociosos equos Regis Turcarum proprijs sumptibus alendo, curamque illorum gerendo, ducere tempore belli.
DE TENTORIIS Regis Turcarum.
a IENICERIS et SOLACHLARIS uestitu atque armatura: tales perfodiunt hostium equos in bello. Deinde aliud genus peditum ex VValahia sectae Graecorum, VOINICHLAR uocati, hi nihil habent stipendij a turca, quam quod immunes sunt a tributi solutione, et decimis: Tales tenentur ociosos equos Regis Turcarum proprijs sumptibus alendo, curamque illorum gerendo, ducere tempore belli.
DE TENTORIIS Regis Turcarum.
CVm Constantinopolim relinquens Turcarum Rex ad bellum proficiscitur, duo usurpans
hi nihil habent stipendij a turca, quam quod immunes sunt a tributi solutione, et decimis: Tales tenentur ociosos equos Regis Turcarum proprijs sumptibus alendo, curamque illorum gerendo, ducere tempore belli.
DE TENTORIIS Regis Turcarum.
CVm Constantinopolim relinquens Turcarum Rex ad bellum proficiscitur, duo usurpans tentoria, cognomento SATORLAR, cum hodie alterum pro eo tenditur, alterum ad proximam mansionem figitur, ut ibi postero die recipiatur. Magnitudo tabernaculi tanta est, ut
et decimis: Tales tenentur ociosos equos Regis Turcarum proprijs sumptibus alendo, curamque illorum gerendo, ducere tempore belli.
DE TENTORIIS Regis Turcarum.
CVm Constantinopolim relinquens Turcarum Rex ad bellum proficiscitur, duo usurpans tentoria, cognomento SATORLAR, cum hodie alterum pro eo tenditur, alterum ad proximam mansionem figitur, ut ibi postero die recipiatur. Magnitudo tabernaculi tanta est, ut procul uisentibus urbs uideatur: in proximo castrametantur Principes, et
ferentes candelas ardentes: et hoc fit tempore noctis obscuro. Deinde TSAVSLAR, id est, Capitanei, clauas habentes ferreas, undique cuspidatas, pellunt homines a conspectu Regis, ad iactum, uel cursum sagittae, ibi SVLIHTARLARVM, id est, stipatorum copia, inter quos currus Cynedis pleni, in usum Turcae, et Procerum Subsequuntur, et praecedunt iam dicti Duces cum maximo milite, equitum et peditum, et diuersas conditionis hominum, alij habentes stipendia, alij quaestus gratia et lucri, masculi tantum, nullas secum ducentes mulieres.
DE VICTVRA ANImalium.
DEinde sequitur multitudo Camelorum, mulorum, equorum (
panes, oua, fructus,
luerent. Cum essem in exercitu Turcae in expeditione contra Persas, uidi TSPAHIAM
de uictoria, in omnem laetitiam sese effundunt ciuitates. Noctu autem sub primam facem, auspicantur triumphalem istam festiuitatem, funalia, cereae tedae, faces, ubique disponuntur, stragulis, aulaeis, uestibus holosericis aedes uelantur, et uia
annis
fabros similiter carpentarios, pictores, lapicidas, sed non tam subtilis et praestantis ingenij, ut in istis partibus nostris.
DE IVSTITIA APVD ciues.
IVdicem omnes habent eundem, tam Christiani, quam Turcae: ex MVSLVMANIS tamen unum electum, qui ex aequo omnibus ius ministrare tenetur. Si quis occidit, ipse quoque mortem subire debet. Si quis furatur, aut uiolenter rapiat, suspenditur: Vt contigit IENITZERO cuidam, qui mulierculae cuiusdam portantis in forum uenale lac ebiberat, non soluendo
habentes frumentum simile nostrarum regionum, tritici, milei, ordei, auoenae, siliginis, fabarum, et omnium generum legumina: insuper orysae in abundantia, lini, mali cotonei, plus quam hae regiones. Vineta quoque utraque gens possidet, fructu eius uarie utentes. Christiani uinum conficiunt, et Turcae mel eorum lingua PECHMEZ uocatum, uuas passas quasdam ita medicantur, ut semper et uisu, et gustu recentes appareant, has VZVM TVRSSI uocant. De fructibus in magna copia habent. Ibi peponum, melonum, cucumerum, suo tempore horti et agri repleti. Ibi nuces, poma, pyra, poma granata, nuces,
possidentes, sed pascunt camelos, mulos, equos, boues, oues, et hoedos: conficiunt caseum, butyrum: tondunt lanam, inde faciant penulas CHEPENECH appellatas, tapetia: ea uendunt, inde emunt frumentum, ad uictum
suae familiae. Omnes praedicti dependunt decimas Regi Turcarum, de omnibus quolibet anno creatis animalibus-Insuper Christiani sub tributo uiuentes, coguntur dare tributum, uidelicet, de quolibet masculo unum coronatum, et quod est
TRiplex illis potus: Primus ex sucaro, ab illis SECHER uocato, aut melle diluto aqua, TSERBTH appellatur is potus. Secundus ex uuis passis detractis racinis in aqua decoctis, additur deinde aqua rosacea, et ali quantulum ueri mellis, et hic potus HOSSAPH uocatur, et uenditur ubique locorum in Turcia, est.
serui uero post duodecimum annum, non permittuntur domum (ubi mulieres sunt) ingredi, sed infra duodecimum annum pueri ingredientes, et egredientes deferunt maioribus necessaria, qui in alia domo segregati procul habitant. Captiuae uero non habent licentiam egrediendi foras, nisi cum mulieribus Turcarum cum uadunt in balnea lauatum, uel alio extra urbem recreationis causa in hortos et uineas (quod saepe facere solent) sed semper in domibus latitantes operantur, nec permittitur illis cum captiuis seruis conuersari. Dij boni, quis posset explicare aut describere afflictiones et calamitates
lauatum, uel alio extra urbem recreationis causa in hortos et uineas (quod saepe facere solent) sed semper in domibus latitantes operantur, nec permittitur illis cum captiuis seruis conuersari. Dij boni, quis posset explicare aut describere afflictiones et calamitates captiuorum, et sub tributo Turcarum habitantium Christianorum: aut quis posset enarrare
Gutsuk, paruus.
Et benedictionemamice mi.
DIALOGVS INTERROGATIOnum, et Responsionum Turcae cum Christiano.
Et primo Turca ad Christianum hoc modo:
DIALOGVS INTERROGATIOnum, et Responsionum Turcae cum Christiano.
Et primo Turca ad Christianum hoc modo:
ler. Exemplum de e, ut Echmech, id est, panis, si addas ler, erit pluralis hechmechler, id est, panes. Eder, id est, facite, ederler, id est, faciunt. Hanc regulam obseruabis. Est haec Persarum lingua omnium linguarum mundi (meo iudicio) facilior, et qui illam nouerit, omnes regiones Persarum et Turcarum peragrare poterit, negociando cum Persis, Turcis, Graecis, Armenijs, et aliarum conditionum Christianis illas regiones habitantibus.
NVMERVS EORVM.
addas ler, erit pluralis hechmechler, id est, panes. Eder, id est, facite, ederler, id est, faciunt. Hanc regulam obseruabis. Est haec Persarum lingua omnium linguarum mundi (meo iudicio) facilior, et qui illam nouerit, omnes regiones Persarum et Turcarum peragrare poterit, negociando cum Persis, Turcis, Graecis, Armenijs, et aliarum conditionum Christianis illas regiones habitantibus.
NVMERVS EORVM.
IDEM PEREGRInus Opt. Lectori S. P. D.
HABES candide lector, de cultu et moribus Hismahelitarum, praeterea et multa uocabula, salutationes, responsiones, gratiarum actiones, ualedictiones, una cum numero linguae Persarum (quam nostri Turcicam appellant) magis cognitu necessaria. Nec te quoque latebit lingua Persica Turcas uti, quamuis corrupta, quod quidem perfecte intelligi potest, ex usu omnium colloquiorum. Nec certe operaepretium esse duxi, latius enarrando, laicorum nimirum rusticam consuetudinem et turpissimum cultum
S. P. D.
HABES candide lector, de cultu et moribus Hismahelitarum, praeterea et multa uocabula, salutationes, responsiones, gratiarum actiones, ualedictiones, una cum numero linguae Persarum (quam nostri Turcicam appellant) magis cognitu necessaria. Nec te quoque latebit lingua Persica Turcas uti, quamuis corrupta, quod quidem perfecte intelligi potest, ex usu omnium colloquiorum. Nec certe operaepretium esse duxi, latius enarrando, laicorum nimirum rusticam consuetudinem et turpissimum cultum fidei, nostram chartam contaminare. Sed ob hanc causam potissimum uisum est nobis, haec
uera Christianorum religio, a nefandissima illa Barbarorum superstitione. Quare humanissime lector, meum conatum oro boni considas, si quid ex hac (uera quidem, sed incomposita) mea foetura uoluptatis aut iucunditatis hauries. Nam sancte deierare possum, nudam ueritatem me sectatum esse, nullo Turcicarum rerum scriptore inspecto. Iudicium ueritatis committo peritis linguae et nationis, deinde illis, qui diligentius euoluerint, quae de ritu et moribus huius gentis in lucem sunt aedita.
IN VETERI VANGIONVM VORMATIA EXCVDEBAT GREGORIVS COMIANDER, ANNO M. D. XLV.
(vt praenunciatum ibi fuit) euenere, ita laeta quoque euenire vellem. Quod si nostri
mores corrigerentur, ac non potius in deterius omnia quotidie pessum irent, omnino sperarem in proximo esse illud tempus, in quo Christus calamitates suae gentis respiceret, quod quidem et ipsi Turcae iam adesse putant: quia multi existimant easdem vices rerum Christianis fore, quae Iudaeis olim fuerunt.
Abductae sunt decem tribus Israel in captiuitatem, salua adhuc et aliquandiu postea florente Iudaea. iam plerique ex eorum fatidicis asserunt decem istas tribus Arabiam, Syriam,
asserunt decem istas tribus Arabiam, Syriam, Chaldaeam, Armeniam, Phrygiam, Thraciam, Graeciam, Hungariam, Aegyptum, Africam esse, et id quod superest in Europa, esse vnicam tribum Iudae, cum reliquijs Beniamin, atque proinde illam aliquandiu in imperio fore, et multis inuicem cladibus inter Turcas nostrosque variatum iri.
Alij credunt tenorem victoriarum Turcicarum perpetuum fore, donec omnia regna Christianorum ipsis subijciantur: ac tum demum omnia in diuersum mutatum iri, efflorescentibus denuo Christianorum rebus, et veteres ditiones recuperantibus, dominante et saeuiente
Phrygiam, Thraciam, Graeciam, Hungariam, Aegyptum, Africam esse, et id quod superest in Europa, esse vnicam tribum Iudae, cum reliquijs Beniamin, atque proinde illam aliquandiu in imperio fore, et multis inuicem cladibus inter Turcas nostrosque variatum iri.
Alij credunt tenorem victoriarum Turcicarum perpetuum fore, donec omnia regna Christianorum ipsis subijciantur: ac tum demum omnia in diuersum mutatum iri, efflorescentibus denuo Christianorum rebus, et veteres ditiones recuperantibus, dominante et saeuiente Christianorum gladio, quem aut prophetam, aut principem aliquem
Veza, virum robore animi et corporis, sanctitateque et pietate, eruditioneque excellentissimum, multis in Caesareis rebus foelicissime obitis legationibus. Vt interim omittam Cornelium Scepperum multarum linguarum peritum Caesareae M. non solum inter Christianos, sed etiam apud Turcarum Imperatores, legatum incomparabilem, cuius fidem an foelicitatem magis mireris in tractandis negocijs, in dubio est. Omittam quoque omnes electores Romani Imperij, Satrapas, Consiliarios, et summi
Carolus Ro. Imperator tanti te habet, eaque veneratione et charitate amplectitur, vt te suum vicarium locumque tenentem in Comitijs ordinum Imperij in Germania fecerit.
Iam igitur cum et ego deuotionem animi mei erga tuam amplitudinem declarare vellem, nihil habebam nisi istud Turcicum vaticinium quod offerrem: quod tametsi nugatius et vanius est, quam vt tuae magnitudini inscribi debeat, tuae tamen humanitatis benignitate fretus, id ausus sum facere. Cum enim coelum post tot luminaria stellarum, etiam lucernarum tenuem illam lucem
non reijciat,
sis et saluus. Louanij, 16. Calend. April. Anno. 1545.
CAETERVM ne vana habeantur, aut â me ficta, quae hic adfero, ipsa Turcica verba subieci, quae statim eius linguae peritus agnoscet, et ea esse quae ibi vulgo iactentur, confitebitur. Postmodum subiunxi Romanae linguae interpretationem vna cum breui commentariolo.
Incipit lingua Turcica vaticinium.
vsque annum Christianorum gladius non insurrexerit, vsque ad duodecimum annum eis dominabitur: domos aedificabit, vineas plantabit, hortos sepibus emuniet, liberos procreabit: post duodecimum annum ex quo rubrum pomum in illius potestatem redactum fuerit, apparebit Christianorum gladius, qui Turcam quaquauersum in fugam aget.
Sed quia prophetiae in singulis verbis magna momenta futurarum rerum claudunt, visum est mihi pro virium tenuitate in vicem commentarij singulas dictiones Turcici sermonis excutere.
Sequitur
annum ex quo rubrum pomum in illius potestatem redactum fuerit, apparebit Christianorum gladius, qui Turcam quaquauersum in fugam aget.
Sed quia prophetiae in singulis verbis magna momenta futurarum rerum claudunt, visum est mihi pro virium tenuitate in vicem commentarij singulas dictiones Turcici sermonis excutere.
Sequitur commentarius.
PAtissahomoz) est nomen dignitatis, com positum cum pronomine pluralis nu meri, et significat rex noster, siue Imperator noster. solent enim eodem nomine
id est gladius. Csikar) id est, insurget seu apparebit. Id quoque apud illos in controuersia est, vtrum gladius ille quo Christianorum natio in libertatem vindicabitur, talionemque Mehemetanis reddet, rex aliquis Christianus magnis copijs totum imperium Turcarum sit expugnaturus, an propheta aliquis Christianus sua doctrina sit Mehemetanos conuersurus ad nostram religionem. quamobrem (vt dixi) vltima verba huius oraculi, viri cum gemitu, pueri cum fletu, mulierculae cum planctu et eiulatione excipiunt.
Vtinam tandem Itali sua pila, Hispani
frameas contra istos canes fidei, ipsis (vt ita dicam) fatis
damnatos, distringere velint, et discordia qui solummodo moratur nostras victorias, a nostris rebus auferre studeant. Sed redeamus ad verba vaticinij de interitu eorum.
Turki) Id est, Turcam ipsum hactenus regnantem. Gheressine) id est, retrorsum vnde egressus est, adeo vt vel ad latebras
vt vel ad latebras
ne sic quidem tuti sunt a Christianis seruitijs, quae nunc dominos dentali, nunc vomere, nunc ligone, aut stipite mactant. Quod si forinsecus arma Christianorum illata viderent, ilico quicquid est ibi in mancipiorum bellum consurgeret, quorum ibi tantus numerus, vt omnes cuiusque regi onis incolas Turcas in duplum imo in triplum atque adeo in quadruplum superent.
Vtinam Christiani principes istis fatalibus victorijs se praepararent, et obsisterent, ne vlterius vires Mehemetanorum crescant, quae iam plus nimio inualuerunt. Amisimus Africam et Asiam, extincta est Graecia, aegrota est
istius iam Germanorum ceruicibus velint nolint incumbit, atque vniuersae Christianitati imminet, adeo vt nemo ab hoc periculo tutus videatur: qui posthac non alienam sed suam rem agent pro suis limitibus aduersus hostem depugnaturi, nisi velint pro principibus serui fieri, vel potius mactari. Nam Turcae plebeis parcunt in seruitutem, nobilibus vitam eripiunt vt plebei capite careant.
Quod si singuli vnum emendarent, hoc est, quisque seipsum, ita vt plebei magistratus non minus ament quam timeant, Magistratus
plebeis parentes se exhibeant, docti idiotis viam
didicerunt: miles pro victoria militet, dux pro honore, Ecclesiastici luxum omittant: mercator vsuram: caupo lenocinium. Et in commune omissis erroribus et pertinacia defendendorum errorum, in vnitatem fidei et concordiam ecclesiae conspirarent principes, omissis principibus Christianis vires in Turcas conuerterent, quis dubitat, quin vt Israhelitis ob peccata in seruitutem redactis tandem de sceleribus suis poenitentiam agentibus, seruatorem miserit, et in libertatem restituerit: ita quoque nobis breui coelitus auxilium sit mittendum. Quod si fieret, quis non speraret, quin breui futurum
Ferdinandus non minus in Hungaria quam apud Getas, Dacos, Scythas regnaturus, atque itidem rex Franciae suis ditionibus Asiam minorem ad diturus: Lusitani Aegypto potituri: Hispani tota Africa, Itali omnia littora quae cunque habet mare mediterraneum in sua potestate habituri. Angli quoque inter Turcas suum imperium amplificaturi. Nunc digladiamur
pro vno et altero oppidulo, et post acerrimas praeliorum conflictationes, post exhaustas opes, nihilo imperio auctiores efficimur. Heu quantum pelagi potuit, terraeque parari, Hoc quem ciuili fuderunt sanguine dextrae.
Monarchae, et vere Cnristiani in pacem inter sese consentiunt, spes est eos occasionibus temporum, et fatorum mutationibus vti velle, neque permissuros, vt reliquiae Hungaricae ditionis quae adhuc supersunt, et adiunctis aliorum viribus plurimum possunt, in ditionem et potestatem Turcarum veniant, quorum nomina etsi non omnium infra subieci, vt qui omnia amissa putant in Hungaria, aliquid consolationis accipiant, cum videant tantum in eo regno adhuc incolume superesse.
Alij rursum doleant, si modo dolere possunt, magis ac magis suum appropinquans periculum sentire,
appropinquans periculum sentire, tam tenues portiunculas Hungarici imperij olim a mari Baltheo vsque ad paludes Baeotidis exporrecti, in tantas angustias redactas esse: quanquam vt hoc obiter dicam, ipsi nos Hungari maxime nobis hanc caussam mali dedimus, dum Germanos fere ita exosos habemus vt Turcas, dum omnia in duos reges distrahimus, dum alij Turcam accersunt, alij propellunt, nec nisi sero didicimus, Omne regnum in se
diuisum collabascere, et domum supra domum cadere, ac maximas res discordia comminui. Sed serae sunt querimoniae. malo epinicia, vel triumphum
Hungarici imperij olim a mari Baltheo vsque ad paludes Baeotidis exporrecti, in tantas angustias redactas esse: quanquam vt hoc obiter dicam, ipsi nos Hungari maxime nobis hanc caussam mali dedimus, dum Germanos fere ita exosos habemus vt Turcas, dum omnia in duos reges distrahimus, dum alij Turcam accersunt, alij propellunt, nec nisi sero didicimus, Omne regnum in se
diuisum collabascere, et domum supra domum cadere, ac maximas res discordia comminui. Sed serae sunt querimoniae. malo epinicia, vel triumphum canere, saltem laetiora ominari volo. Quamobrem carptim
et multiplex eruditio, corporis animique robur de se promittit.
Egregios item spiritus gerit
vir praedecessori suo Petro Berisso in re militari vel iam par, vel mox futurus. His addo Franciscum Turzonem ecclesiae Nitriensis praesulem, de quo omnes mira et laeta augurantur.
Item inter Barones clarissima est domus Bathorea, qui auita indole praediti, armis animisque infestissimi sunt Turcico generi. Nec magnifici viri Thomas Nadasdi, Franciscus Batyani, Balassea domus illustrissimae dignitatis suo officio deerunt, inter quos facile pri mus Melchior Balassa.
Atque adeo nuper in gratiam regis Ferdinandi recepti Barones inclyti egregiam spem de se praebent Raphael et
Bartholomaeum Horuat, qui saepius cum victoria, multis occisis, multisque captis, ad regem Ferdinandum redierunt.
Frater quoque Georgius Episcopus Varadiensis,
nunc tutor regij pueri et vxoris Ioannis Vaiuodae, ducis Transyluaniae, qui si firma subsidia contra Turcas videret, descenderet facile, et prompte, vt nunc de eo certa persuasio est, cum praedictis Baronibus Hungariae, ad minus quadraginta milia equitum in re bellica expeditissimos produ cerent, quibus hactenus perpetua bella cum Turcis fuere.
Itaque isti omnes, quoniam iam pertaesi sunt
Vaiuodae, ducis Transyluaniae, qui si firma subsidia contra Turcas videret, descenderet facile, et prompte, vt nunc de eo certa persuasio est, cum praedictis Baronibus Hungariae, ad minus quadraginta milia equitum in re bellica expeditissimos produ cerent, quibus hactenus perpetua bella cum Turcis fuere.
Itaque isti omnes, quoniam iam pertaesi sunt Turcarum saeuiciem, potius cupient vnanimiter studere, pro patriae salute mori, quam eorum iugo tyrannico subijci: id quod constat multorum legationibus. Tantas et tam praeualidas reliquias regni Hungarici confirmabimus, si tandem
Turcas videret, descenderet facile, et prompte, vt nunc de eo certa persuasio est, cum praedictis Baronibus Hungariae, ad minus quadraginta milia equitum in re bellica expeditissimos produ cerent, quibus hactenus perpetua bella cum Turcis fuere.
Itaque isti omnes, quoniam iam pertaesi sunt Turcarum saeuiciem, potius cupient vnanimiter studere, pro patriae salute mori, quam eorum iugo tyrannico subijci: id quod constat multorum legationibus. Tantas et tam praeualidas reliquias regni Hungarici confirmabimus, si tandem bellum mouerimus: aut omnino amittemus, si vt hactenus cessatores
polliceri victoriam, nunquam tamen eam inter tot annos consequan tur. Habemus Christum Deum, qui vnica nocte castra Sennacherib deleuit, qui Pharaonem submersit, qui foeminea manu puellae Iudith Holophernem extinxit, et vt breuiter dicam, a cuius numine voluntateque omnes victoriae pendent.
Turcae contra, Mehemmetum habent, et in vita flagitiosum, et post vitam sepulchro sine resurrectione perpetuo inhaerentem: vt tantum inter vtrunque numen intersit, quantum inter viuum viui Dei filium, et inter hominis, et ab homine nati cadauer putridum,
adeo vt in cladibus
audacia, saepe generositas animi, saepe sapientia, saepe honoris illa auida ambitiositas, saepe calliditas: tamen me miserum, inter tot victrices res a victoria excidimus.
Iam si apparatum videas, armorumque genera, multis
quid Iure ciuili sapientius aut aequius? cum illi contra ex Alchorano viuant, re non minus stulta quam vana: quilibet (vt nunc audio) inter Christianos euulgatur, vt scilicet mature discamus alienas leges, qui bre ui nostras amissuri videmur, vt antea animo
quam ditione Turcae simus.
Quid igitur in causa est, cur inter tot praerogatiuas bellandi semper in bello deuincamur? cur vexilla crucibus insignita, olim terribilia non minus infidelibus nationibus, quam infernalibus spiritibus, nunc toties se in fugam auertant? Dicam paucis, et dicam vere: Deum habemus
amicus esse nolit? Bellamus igitur sine Deo, et quod calamitosius, aduersario Deo apud nos circumferunt in vexillis cruces: sed ipse
crucifixus suo fauore apud hostes versatur.
Pereunt igitur omnia, et infinitis cladibus inuoluuntur: et cum vna gens Christiana contra Turcas pugnat, alia gens vel in alijs versatur bellis, vel in ocio agit: miles qui in aciem educitur, nummo inseruit, non Christo: si desit stipendium, statim vel desertor, vel transfuga futurus. Quid ergo prodest ibi Italica sapientia? aut industria Hispanica? aut robur Germanicum? aut ferocitas
quis vnquam audiuit militem vel ob fugam, vel ob abiecta arma mulctatum fuisse? cum olim poenae capitales et decimationes non singulos sed vniuersas legiones peruaserint.
Trahimus igitur exiguum numerum, eumque morib. corruptum, contra tot myriades hostium optima disciplina vtentium. Nam Turca vitia sua in castris deponit: Christianus assumit. nullae in Turcarum castris delitiae, arma tantummodo et necessarius victus. In castris Christianorum
luxus, et omnis luxuriae commeatus, adest grauior turba meretricum, quam virorum. Latrocinatur Hungarus, praedatur
fuisse? cum olim poenae capitales et decimationes non singulos sed vniuersas legiones peruaserint.
Trahimus igitur exiguum numerum, eumque morib. corruptum, contra tot myriades hostium optima disciplina vtentium. Nam Turca vitia sua in castris deponit: Christianus assumit. nullae in Turcarum castris delitiae, arma tantummodo et necessarius victus. In castris Christianorum
luxus, et omnis luxuriae commeatus, adest grauior turba meretricum, quam virorum. Latrocinatur Hungarus, praedatur Hispanus, potat Germanus, libidinatur Italus, Gallus cantat, Anglus
continentia, vigilantia? vincantur illi, qui ab hostibus vel vagi ad praedas, vel inter pocula, vel in somno, vel apud meretricem, aliasque nequitias inueniantur? Sed haec culpa est plebeiorum. Principes ipsi, dum mutuis bellis se conficiunt, causam praestant, vt nunquam pares vires contra Turcas afferamus.
Sed quia nunc bellum Gallicum finem accepit, sperandum quod non solum haeresis inter Ecclesiasticos sparsa, et omnis abusus ab Ecclesia tolletur, sed etiam principum discordiae cessabunt, et tandem firma auxilia contra Turcas coibunt.
Igitur facile armabit Germania
causam praestant, vt nunquam pares vires contra Turcas afferamus.
Sed quia nunc bellum Gallicum finem accepit, sperandum quod non solum haeresis inter Ecclesiasticos sparsa, et omnis abusus ab Ecclesia tolletur, sed etiam principum discordiae cessabunt, et tandem firma auxilia contra Turcas coibunt.
Igitur facile armabit Germania quinquaginta milia peditum,
vexantur, oppugnaturi: quae res sola victoriam vel dare, vel maturare potest.
Vbi autem semel victoria potiti fuerimus, patebit nobis vniuersa Hungaria, et per Danubium secundo flumine facilius licebit nobis omnes machinas et reliquos apparatus belli Constantinopolim deuehere, quam Turcae aduerso flumine Viennam.
Quod vbi apud Persas inauditum fuerit, ex altera parte vsque ad Constantinopolim excurrent. Nec cessabunt praepotentes Reges Russiae, et Georgianorum, quibus non minor vis, quam odium in Turcas. Nec Imperator Indiae Ioannes presbyter otium aget, sed omni
machinas et reliquos apparatus belli Constantinopolim deuehere, quam Turcae aduerso flumine Viennam.
Quod vbi apud Persas inauditum fuerit, ex altera parte vsque ad Constantinopolim excurrent. Nec cessabunt praepotentes Reges Russiae, et Georgianorum, quibus non minor vis, quam odium in Turcas. Nec Imperator Indiae Ioannes presbyter otium aget, sed omni conspiratione contendet, ad communem hostem opprimendum.
HAEC ad te scribere libuit Maximiliane
conspiratione contendet, ad communem hostem opprimendum.
HAEC ad te scribere libuit Maximiliane
qui sine litteris erant vixi. Posteaquam vero in litteris opera cujusdam pij et eruditi Heremitae profecissem, susceptis sacris ordinibus sacerdoti [W: sacerdotii] non sine authoritate aliquot monasteriis praefui. Pater dum fortiter pro Patria [W: paria] dimicaret, manu Turcarum occubuit. Tres autem habebam fratres, ijsdem natos parentibus: Nicolaum, hominem in re militari non extremum, alterum Mathiam opinione omnium non infeliciter in litteris versatum; qui ambo naturali morte extincti sunt. Tertium
Jacobum hominem
militari non extremum, alterum Mathiam opinione omnium non infeliciter in litteris versatum; qui ambo naturali morte extincti sunt. Tertium
Jacobum hominem militarem, et qui non parvum specimen virtutis suae edidisset. Quum enim Nandor Alba ab Imperatore Turcarum anno dni 1521 obsessa opugnaretur graviter, praecipua huic turris, Kula (Kewles) [W: Kewles] quam lingua nostra vocant, pro ejus statione cesserat; ubi cum moenia pulveribus bombardarum eversa essent, asseribus tantum levissimis, unde medius ipse exstaret, ruinae locum
incidisset et regia quoque illa Budensi amissa has
tantum reliquias regni tenere cogeremur redditusque regni ita essent in angustum
redacti, ut non modo ad solutionem tributi, quod
singulis annis imperatori Turcarum pendimus, sed ne ad sustentationem quidem
Reginalis Maiestatis eiusque illustrissimi filii pro dignitate istarum
Maiestatum satis esse viderentur – pro illa fidei constantia, quam subditi etiam
posteris principium prestare
auferetur a uobis regnum caelorum, et dabitur genti facienti fructus eius.
damna, uel ob augendos honores, opes etc. parati sunt nihil non etiam in religione facere.
Haec igitur prima fuit causa cur hanc epistolam aederem, ut scilicet indicarem, quod, quemadmodum Deus prorsus mirabiliter etiam in illo Turcico deserto et barbarie populum suum conseruat, ita nos quoque sit contra omne inferorum portas conseruaturus, si modo ad istud Rubrum mare constanter steterimus et gloriam Domini firma fide expectauerimus. Altera causa est, ut, si possibile esset, aliquo saltem pudore suffunderentur
si modo ad istud Rubrum mare constanter steterimus et gloriam Domini firma fide expectauerimus. Altera causa est, ut, si possibile esset, aliquo saltem pudore suffunderentur nostri (ut uocantur) Christiani domini, ob suam turpissimam defectionem et persecutionem, cum audiunt gubernatores Turcicos defendere ministros Euangelii Iesu Christi, et Christum annunciari in suis regionibus pati posse. Non queror hic de Hispanicis aut Hussernicis Iunckeris aliisque Papisticis, sed de iis qui antea Euangelium Iesu Christi agnouerunt, susceperunt, confessi sunt, et puriorem se religionem
Crucis gratia, aut spe adipiscendi alicuius munusculi, canonicatus, praepositurae, episcopatus, regiunculae, tituli aut honoris, Antichristum adorant et summo studio in id incumbunt, ut Christum quam longissime ex Germania pellant? Hos, inquam, peruelim saltem haec Turcicae erga Christum lenitatis exempla perpendere ac, si possibile est, agnoscere, quam horribile hoc crimen sit, quod ipsi Christiani domini non tam hospitales erga Christum eiusque discipulos esse uelint, ut sunt imanissimi illi barbari, imo quod etiam uagientem Christum in stabulo, cui se
sit, quod ipsi Christiani domini non tam hospitales erga Christum eiusque discipulos esse uelint, ut sunt imanissimi illi barbari, imo quod etiam uagientem Christum in stabulo, cui se alioqui ipsi toti dedicauerunt, ferre non uelint eumque inde extrudere summo studio conantur, cum crudelissimi Turcae et ferunt apud se Christum et eum gladio suorum magistratuum utcunque contra furorem luporum Antichristi tueantur. Quod si impossibile est apud istos perditae malitiae homines ullis uerbis aut exemplis impetrare, ut desinant tam furiose contra Christum et agnitam ueritatem insanire,
rei indignitate moueri cupio, ut scilicet postea aliquanto ardentius contra istos Pharaones, Absalones, Achitophelos et Iudas ad Dominum gemant, tandem misericordiam et auxilium imp[e]trent. Hic protinus nobis Achitopheles et alii impii obgannient, nos scilicet seditionem excitare uelle et Turcicum prae Christiano imperio exoptare. Nam quae est nunc illorum hominum peruersitas? Tyranni, cum aut importabilia et non necessaria onera tributorum aliarumque politicarum molestiarum subditis imponant, aut cum eos etiam Christo priuare et Antichristo
modis omnibus retinendam retinendam : resinendam. esse, is protinus istorum iudicio est ille inquietus et seditiosus nebulo, qui primo quoque tempore, ne tota gens pereat, de medio tollendus esset.
Quibus respondeo me satis probe Turcicae tyrannidis asperitatem nosse, sed tamen iam multos Christianos gubernatores ita se male gerere ut sint ipsis Turcis longe deteriores. Sua habet Deus consilia et iudicia, et nos homines nostra a diuinis illis plurimum diuersa. Ego hodierna die cum aliis hominibus dicerem, quod longe satius
istorum iudicio est ille inquietus et seditiosus nebulo, qui primo quoque tempore, ne tota gens pereat, de medio tollendus esset.
Quibus respondeo me satis probe Turcicae tyrannidis asperitatem nosse, sed tamen iam multos Christianos gubernatores ita se male gerere ut sint ipsis Turcis longe deteriores. Sua habet Deus consilia et iudicia, et nos homines nostra a diuinis illis plurimum diuersa. Ego hodierna die cum aliis hominibus dicerem, quod longe satius esset Christianos monarchas habere Budam, quam Turcum, et tamen ibi iam regnante Turco praedicatur Euangelium Iesu
ita se male gerere ut sint ipsis Turcis longe deteriores. Sua habet Deus consilia et iudicia, et nos homines nostra a diuinis illis plurimum diuersa. Ego hodierna die cum aliis hominibus dicerem, quod longe satius esset Christianos monarchas habere Budam, quam Turcum, et tamen ibi iam regnante Turco praedicatur Euangelium Iesu Christi; si Christiani eam urbem tenerent, non praedicaretur, sed pro Christo Antichristus coleretur. Sic dicerem contra Hieremiam longe satius esse populum Dei Hierosolymis manere, quam in capti- // uitatem abduci, et tamen teste
remanserant, erant sicut ficus pessimae. Non igitur hoc ago per hoc scriptum ut ullam seditionem moueam, sed ut tum pios exemplo isto diuinae praesentiae in conseruanda religione ad spem, patientiam et inuocationem excitem, tum ut Christianos istos, ut sane adhuc uocantur, dominos hisce Turcicae erga Christum lenitatis et hospitalitatis exemplis nonnihil moueam, ut aliquanto mitius et lenius deinceps contra Christum eiusque ministros furant, quam hactenus fecerunt.
PIO AC DOCTO
tui intimo cordi meo impressa non sinit me tui obliuisci, non tamen mihi licuit quod uolui praestare, partim propter longinquitatem, partim propter difficultatem ministerii aerumnasque et afflictiones, quas ab impiis Papistis assidue patimur. Nunc igitur conditionem Ecclesiaeque statum sub imperio Turcico breuibus accipe. Quae ut clarius intelligas, a gemino, ut dicitur, ouo exordiar. Cum olim Vuiteberga soluissem, quamprimum festinaui uenire Tolnam, quod oppidum tum summa impietate oppressum erat. Vbi cum duas hebdomadas mansissem, inter tot milia hominum tres aut ad summum quatuor homines
atque in extremo ciuitatis dominico collocatus. Hic uulgus scissum est, alii adhaerent Christo, alii regnum Papae amplectuntur et pedibus manibusque defendunt. Hic multa nobis et ardua certamina fuerunt; sed Dominus nos admirabili modo per praefectos ac magistratus Turcicos defendit, omnes enim fere magistratus Turcarum, et praecipue iurisconsulti, quos ipsi
Hic uulgus scissum est, alii adhaerent Christo, alii regnum Papae amplectuntur et pedibus manibusque defendunt. Hic multa nobis et ardua certamina fuerunt; sed Dominus nos admirabili modo per praefectos ac magistratus Turcicos defendit, omnes enim fere magistratus Turcarum, et praecipue iurisconsulti, quos ipsi
et omnes Vngari simul et Sclaui qui uolunt sine metu periculi hoc uerbum audiant et recipiant. Haec enim (inquit) est uera Christianorum fides et religio, ac permisit etiam Budae Euangelion Christianis annunciari, sed perfidi Rhagusei, tui sympatriotae, resistunt Euangelio, ii enim in castris Turcarum mercaturam exercent. Hic iam Tholnae septem menses mansi, scholam aedificaui, nam Papistae ueterem possident. Auditores literarum studiosos habemus fere sexaginta, plebeios plus quingentos. Reliqua multitudo sacerdotum ac laicorum nugas Papae amplectitur ac
ac fouet. Cooperariis caremus. Quapropter, si qui Vngarorum sunt isthic, recta eos ad nos mitte. Nam in his regionibus magna messis est, operarii pauci. Multa oppida, pagi et uillae, pulsis Papae satellitibus, omnino ministris uerbi carent. Nam qui studiosi istinc ueniunt, loco sibi cauent, Turcicum imperium fugiunt. Hic est status Ecclesiae in Pannonia inferiore. Rogate ab Ecclesia orationem ut Deus magis indies ferociam nostrorum principum frenet ac mitiget, ut ubique nobis liceat libere annunciare Euangelium, et repugnantes ueritati conuertantur. Si quando tibi ocium fuerit, rogo
Orcum,
proxima regna.
enavigato
duorum millium spatio arces inibi existentes Boroh et Valco videre per noctem
non potuimus.
Die vero insequenti XXVIIII. cum ortu solis 29
apparuit nobis arx Zatha nomine, quam Turcae haud ita pridem solo tenus
diruerant. Inde jam penes amoeniora loca, et ubique justo Danubii alveo tenentes
cursum, apparuit nobis arx Atthya, ipsa etiam disturbata, ultimus Valcó
comitatus limes et primus Syrmii. Atthiae proxima
nobis arx Atthya, ipsa etiam disturbata, ultimus Valcó
comitatus limes et primus Syrmii. Atthiae proxima Uylacchum est, quam Rasciani
Illok vocant, multum olim memorabilis, ac ne nunc quoque obscura, curaque
diligenti custoditur a Turcis. Erat autem olim ducis Laurentii et ejus cognomine
utebatur, quod habebat haereditariam. Habuit Uylacchum proventus maximos.
Caeterum unum ultimae conditionis habitum non praetermittam referre, qui
appellatus est obolarius, ab unius
et decenti ordine positas, ne luteas easque numerosas reliquae plebis casas
enumerem, in eo videre erat. Nunc omnino vix cernuntur XV. stramineae. Ferunt
loci incolae VII. millia vini doliorum effusa fuisse in oppido, quum initio a
Turcis eversum est, et instar non exigui rivi aream fori, quae oppidum modica
concavitate dirimebat, fluxisse genu tenus.
A Kamonz Varadinum Petri cum occasu solis pervenimus, ibique totam
noctem exegimus, non ausi per
numero per eum tractum Danubii collocatae, impediebant cursum
rectiorem.
Die post XXX. ingressi navigationem,
iter inivimus, semperque ad Sarnow arcem summo in monte dextrorsum sitam
respicientes, ad Grockam pagum, ubi et Grocka
castellum est, quod jam paulo prius quam a triennio contra excursiones
Temesvarinorum Turcae extruxerant, pervenimus, atque ibidem nocte exacta,
secundo 2. Zmiderovium primis diei horis
applicuimus, locum sane et arce et urbe ac suburbio dignum memoratu. Jugum enim
quod adjacet
alter Er-Somlio nuncupatus, hoc totum Varadino Petri et Zmiderovio
velut sub oculis aut sub specula quapiam situm est, facileque ad occurrendum
omni hosti habet facultatem. Unde quandocumque etiam in ditiones sinistri
lateris Danubii Turcae excurrere solent, semper ad Varadinum Petri vadum habent,
ut nullo alio loco commodius.
Verum hic prorsus nos
situs. Quem locum dum
peragramus Lomniza. et inambulamus adverso torrente,
didicimus domum Pauli Bakyth Venziaz nominatam haud longe Venziaz fuisse, in qua olim, antequam a Turcis ad nos transierat,
habitabat. Qui Paulus homo erat, ut scis, e Rascianis oriundus, et quum ob
virtutes bellicas, quibus insigniter pollebat, tum ob fidem in regem nostrum non
vulgarem, dignus certe est ut ejus vivat memoria. Ut enim
certe est ut ejus vivat memoria. Ut enim non obscure vixit,
meritoque inter ductores belli relatus fuerat, ubi etiam obiit clara et
memorabili morte, clade Joannis Cocianeri in Comitatu Valco apud arcem Ivancam,
quae erat ante, quam a Turcis capta est, Francisci Zay collegae mei, dum
fugientis nostri exercitus qua frontem, qua latera, et demum omnes partes unus
inter duces magno animo et periculo suo protegendo, identidem in hostium
insultantium procurrit cuneos.
mei, dum
fugientis nostri exercitus qua frontem, qua latera, et demum omnes partes unus
inter duces magno animo et periculo suo protegendo, identidem in hostium
insultantium procurrit cuneos.
Hoc pergentes tractu, Turcas quosdam assequimur, qui equos ac mulos plenis
hominum corbibus pellebant oneratos, parsque eorum, qui gestabantur in hunc
modum, persona linei panni habebant tectas facies, pars vero apertas. Quae res
etiam mihi praebuit causam
ad vadum amnis Moravae, Derventh a monte
cui subjacet, vocatum, quo et vicinus pagus nomine nuncupatur, eaque sylva etsi
brevis et non adeo densa sit, latronum tamen insidiis infamis est. Ubi autem
fluvium coepissemus trajicere, alii Turcae occurrunt, inter quos unus erat
caeteris habitu, vestituque amplior, et eos quinque Aegyptii, quos nunc Ciganos
sive Cinganos appellamus, una eadem catena collo vincti et ordine tracti
sequebantur, lamentabiles voces edentes et
vel amandant alio, donec ea
lues praeterierit. Qua inclementia non utuntur victoriarum initiis, sed
post ubi longius protulerint finium
pomeria, et jam adepta bene constituerint. Expendant haec, qui Turcarum sceptra
expetunt, et iis clementiam erga genus nostrum inesse credunt. Ducti autem sunt
hoc fuco et Graeci, et Mysi, et Thraces, et reliqui quique prius subacti. Nunc
jam ad nos quoque translata eorum potentia, reliquos omnes
gaudet optimi soli et
pulcherrimis situs conditionibus, et amne Morava, cui in dextra parte adjacet.
Hoc in oppido domus erant Balybeghi cognomento Kuciuk, qui Stephanum Mailadum,
fraude Petri Moldavorum vaivodae interceptum, in Turciam captivum abduxerat. In
quibus domibus, quae jam satis collapsae et desolatae fuerant, ea nocte
hospitati sumus. Augusti 5. movimus Jagodna, usique ea die 5. facili via, sed aestu perquam
milliario a Jagodna, sub colle nemoroso, dictusque incolis Rasgni, hoc est, veruta: quod eo loci propter duorum
montium arctiorem invicem concursum postremi Rascianorum principes, dum
incursionibus Turcarum intime et jam pro foribus Zmiderovii ultimae suae
ditionis perfugii validius premerentur, quod Lazari temporibus fuisse memoratur,
quem ab Amurate magno Turca constat esse occisum una die cum Milosso Kobilyth,
obicem desecatarum
invicem concursum postremi Rascianorum principes, dum
incursionibus Turcarum intime et jam pro foribus Zmiderovii ultimae suae
ditionis perfugii validius premerentur, quod Lazari temporibus fuisse memoratur,
quem ab Amurate magno Turca constat esse occisum una die cum Milosso Kobilyth,
obicem desecatarum arborum, ramis earundem mucronatis, mutuoque nexu implicitis,
ac veluti veruta in adversos hostium incursus versis, cervos appellavere
veteres, objecerant, isque
incursus versis, cervos appellavere
veteres, objecerant, isque pagus, tametsi antea alio nomine fuisset praeditus,
postea tamen crebris hostium irruptionibus vastatus ac deletus est. Successu
inde temporis, quo jam subjugata ea regione Turcis parebant omnia, idem per
veteres colonos restitutus, quemadmodum mutarat dominum, ita mutavit et nomen,
dictusque est ab his cervis, in verutorum formam fastigiatis, Rasgni, quod
vocabulum Illyricum est.
nuncupata, qui locus et vilis et egenus est. Caeterum hic primum quo
ornatu decorant sese Bulgaricae mulieres vidimus, isque nobis mire ut simplex
ita levis et sane deridiculus visus est. Nisi si hac ipsa simplicitate oppressam
gentem a Turcis, et imprimis agrestem, vixque se homines esse agnoscentes
excusabimus. Nec de veste eorum loquendum est, quae est omnino villosa, aspera
et vilis, qualem fortasse gausapinam veteres habuere tantumque manicae et
pectoralia
majori ex parte saxeis, calvis et nudis sylvis, agros nec gratos admodum
praebent, nec frequentes incolarum pagos. Esto quod illic mortales solo pecore
et satis vitam traducunt, hi tamen miserrime premuntur et expilantur a
viatoribus Turcis. Unde longius etiam a via publica sedes habent. Quo factum
est, ut illa die egregie jejunavimus, donec ad pagum Bellizam perducti Belliza. sumus. Hinc vero die XI. Zophiam, ubi nonnisi
est insignia, nulla ferme lapidea. Omnes humiles et humo
tenus tectae et ligneae. Et si quae sunt nobiliore structura, ex formato quidem
latere factae sunt, sed incocto, et cuppis tantum coctilibus operatae. Templis
dumtaxat ornata est turcicis, et eminentibus eorum columnis cocleis, quae in
campanilium nostrorum morem evectae eminentius, praebent speciem urbibus non
indecorem. Ex quibus sacerdotes eorum horas diei et orandi tempora clamoribus
denunciant validissimis tam
dum conferti concursu inter sese stiparentur, et praeterea ut esset locus
innitendi iis, qui amnem caeteraque subjecta circum oculis prospectarent. In eo
nulla visitur inscriptio. Caeterum opus
turcicum est. Fluvius cui est impositus, Topolniza vocatur, Topolniza. fluitque ex his Haemi montibus, quos a sinistra in Pontum
directos esse dixeram, moxque a ponte vix duobus millibus passuum lapsus, condit
temporis eandem urbem
perspicere potuimus, quod praetextu annonae vespertinae comparandae extorsimus,
et pauxillum in altera ejus parte, qua exieramus, moram traximus, pulcherrimo iu
loco, in latissimis campis et fertilissimis sita est. Turcis vocatur Philibé,
Thacibus, Bulgaris et Рhilibé.
reliquis linguae illyricae hominibus, quibus est possessa potissimum, dicitur
Ploudin. Romani etiam Trimontium
aliis. Urbs autem ipsa magnum occupat spatium,
nec disjectas habet domos ut pleraeque aliae, quamquam hortis immixtas, et
latiores quam altiores pro gentis suae moribus. Si quid insigniorum habeat
aedificiorum, quod de omnibus civitatibus turcis dicendum est, id templa,
balinea, sacerdotum habitacula et publica hospitia, quae Kervenzaray nominantur,
vendicant sibi. Caetera omnia humilia, lutea et ligno commodata, non tamen
conspicua. Eo vero etiam obscuriora, ne inhabitanda
stipati utrinque asseritiis parietibus, ipsarum domorum
tecta exaequantibus. Quo fit ut quum per vicos ambulas, solitudinem diceres,
nisi quis tibi occurreret, adeo ex fenestris nemo exspiciet.
Accolunt Philippopolim praeter Turcas Bulgari et Rasciani, sed ut servitia
habentur. Non tamen a religione christiana prohibentur. Unde quum in hortis ad
civitatem, eadem jam pertransita, pauxillum ut supra dictum est, praetextu
comitibus injecto constitissemus, annonae
nunquam fuisse idoneum Strymonem ad potandum.
Nec nunc esse posse, si tunc non fuerit.
Retulit post, quum de religione quaereretur, nihil eis de hac decessisse, nisi
quod qui eam sustentare et propagare deberent, paulatim in turcicam degenerant,
deficientibus senibus, et pubertate liberioris status illecebris pellecta; et
simul ostensis digito tribus monticulis, et quartum, sedem civitatis, quo loco
Philippus arcem collocaverat, cujus adhuc apparent vestigia,
adhuc apparent vestigia, eo, inquit, in
utroque vertice, duos e tribus demonstrando, duo olim fuere amplissima
monasteria, sic enim parentes suos a majoribus accepisse, illudque, quod in
primo fuerat monticulo, quamprimum Philippopolis in Turcarum potestatem
devenerat, sine ullius tempestatis et terraemotus interventu, hiatu terrae ipso
in vertice patefacto haustum fuisse monasterium. Et nunc eo loci cavum extare,
ac videri murorum summersorum summitates, ipsumque
Et nunc eo loci cavum extare,
ac videri murorum summersorum summitates, ipsumque monasterium divae Mariae
virgini fuisse dedicatum. Monachi intus existentes expertes fuisse periculi.
Aliud, quod in arcis loco erat, quum jussu Turcae demoliretur, quo ejus ruinis
aliud quippiam aedificii conderet, LXX. ex iis, qui sacrilegis manibus domum Dei
frangebant, subitis mortibus per intervalla dierum, dum instant operi, fuere
prostrati; miraculo apud Christianos utrumque
miraculo apud Christianos utrumque habitum, et mandatum memoriae
nunquam interiturae sua gente incolumi. Si in urbe moram fecissemus, non est
dubium, quin plura cognoscere potuissemus, quamquam quicquid uspiam inibi
veterum aedificiorum Turcae reppererunt, et in
hodiernum diem usque reperiunt, id totum in templa, balinea et publica hospitia
convertunt.
Vicus, quo civitatem transgressi sumus, utrinque mercatorias stationes,
Laevo deinde quinque: Topolnizam citra oppidum Tatar Pazarcik,
ultra Jadinam paulo post Cruzkam; inde Gergovam, mox Tonzam eodem fere loco sub
Hadrianopoli, quo Ardam. Ubi ponte etiam ligneo jungitur Tabaclar ab opificio
coriariorum Turcis nuncupato, quod ibidem exercetur propter aquarum facultatem.
Nec plura discere potuimus, praesertim quae a dextra ora in eum incidant. Verum
quum campi Philippenses ad producendum oryza maxime sunt idonei, eoque genere
leguminis
praebent. Quo fit ut mediis etiam caniculae
fervoribus luto ea vita foedatur. Nomina autem Strymon tria habet:
Hoc primum, quod et Graecis et Latinis commune est. Secundum Mariza, quod
illyricum est. Tertium Mericz, quod turcicum. Caeterum, quum hodiernum ejus
nomen recentiores quidam authores Hebro ascripserunt, Marizam appellantes, minime
edocti recte, quandoquidem et Graeci, et Turcae, et quaeque aliae nationes inibi
incolentes Hebrum id temporis
commune est. Secundum Mariza, quod
illyricum est. Tertium Mericz, quod turcicum. Caeterum, quum hodiernum ejus
nomen recentiores quidam authores Hebro ascripserunt, Marizam appellantes, minime
edocti recte, quandoquidem et Graeci, et Turcae, et quaeque aliae nationes inibi
incolentes Hebrum id temporis Ergienem vocent, tum illi a Ptolomaeo quoque vera
sua in tabulis positio non est attribute.
Alluit enim Philippopolim dextro latere,
haud dubie primum sibi, deinde omnibus nobis aliis,
perniciem est extremam paritura. Et maxime miror,
quod idem dominus frater eius, homo prudentia summa et singulari, cum seditiosis habeat commercium;
ibique fortunae suae incrementa quaerit, ubi nemo nisi
Turca dominatur. Non ita mihi de eo antea pollicebar,
et sperabam eum meliore usurum consilio. Sed fecit
aleam; nec scio, quam sit ei feliciter casura. Haec
ideo ad Eam scripsi de antiquo fratre meo, quod eius
vices fraterne doleam; et non solum vices ipsius,
illius, quantum ex sigillo percipere potui. Porro ipse dominus orator se et officia sua plurimum commendat ei, et nescio quid mihi de romana legatione attigit, quod quidem et ab aliis quibusdam in aula audio dici aliquando.
Hoc anno fiunt ubique maximi apparatus. Turca emittit 130 triremium classem; Venetus 80; rex Philippus naves rotundas armatas 60, praeterea contra Gallum numerosissimum exercitum. Idem Gallus contra tam equitatu quam peditatu ferme par viribus accedit. Inter alia fertur in Francia tam magnam multitudinem Lutheranorum inundasse, ut jam
scire retuli. Sed, ut fertur, non dabitur dominationi vestrae reverendissimae quietis locus, et ad meridiem, puto, paratur legatio. Nos omnes hic bene valemus qui reliqui sumus. E Dalmatia nil habeo. Oratores duo veneti exspectantur, Capellus quidam et Navagerius, qui fuerunt capita decem. Classis turcica petit Melitam magna vi, quam tamen reperient bene munitam neapolitanis militibus. Gallus et rex Philippus in castris sunt. Fruges Venetiis minuerunt pretium.
die Octobris 1558.
Michael Verancius frater et servitor.
Michael Verancius frater et servitor.
Michael Verancius frater et servitor.
nec ulla me deterrebunt pericula. Qui conveniret eam quotidie periclitari, me vero in tuto frui et quiescere? Si ad rem faciendam minus aptus fuerim, tamen in administranda re familiari et curandis introitibus paucis cedere vellem.
Quod autem ad expeditionem turcicam attinet, hic omnes Turcae uno ore futuram fore affirmant; tamen a quibusdam ex eis potiori loco constitutis certo intelligimus, ipsum imperatorem in delirium cecidisse, et vocasse majorem filium ad praefecturam adrianapolitanam, qui metu insidiarum venire noluit, et ob id incidisse in
pericula. Qui conveniret eam quotidie periclitari, me vero in tuto frui et quiescere? Si ad rem faciendam minus aptus fuerim, tamen in administranda re familiari et curandis introitibus paucis cedere vellem.
Quod autem ad expeditionem turcicam attinet, hic omnes Turcae uno ore futuram fore affirmant; tamen a quibusdam ex eis potiori loco constitutis certo intelligimus, ipsum imperatorem in delirium cecidisse, et vocasse majorem filium ad praefecturam adrianapolitanam, qui metu insidiarum venire noluit, et ob id incidisse in indignationem patris; quamobrem
bellici Constantinopoli in apparentiam futurae expeditionis. Hinc Malchoch beg ferme quotidie infestat miseram Croatiam, unde nuper defecerunt ad ipsum ad 70 domus colonorum, ut quiete vivere possint, cum nemo pro eorum defensione advigilet. Tamen cum haec scriberem, advenerunt nova, bonam manum Turcorum profligatam esse in Ungaria circa Hathwan, ita ut ter mille desiderati sint. Certe ipsi Turcae retulerunt solummodo dazdaros 70 cecidisse eo praelio, filio autem cujusdam Murathi manum esse totaliter abscissam; quae res fuit nobis auditu jucundissima, futura jucundior si ita est.
miseram Croatiam, unde nuper defecerunt ad ipsum ad 70 domus colonorum, ut quiete vivere possint, cum nemo pro eorum defensione advigilet. Tamen cum haec scriberem, advenerunt nova, bonam manum Turcorum profligatam esse in Ungaria circa Hathwan, ita ut ter mille desiderati sint. Certe ipsi Turcae retulerunt solummodo dazdaros 70 cecidisse eo praelio, filio autem cujusdam Murathi manum esse totaliter abscissam; quae res fuit nobis auditu jucundissima, futura jucundior si ita est.
Eperiesinum profecto secessum laudo, locum utcumque tutum et
vestram reverendissimam, in mediocri feci tabella depingere, ex illa postea exemplum capere quilibet pictor poterit in eam quantitatem, quam voluerimus, et ibi et hic ubique.
De parricidiis Transsylvaniae quid scribam? Miseri homines tandem suo damno experiuntur Turcarum amicitias, et muliebre ac puerile imperium. Forsan hisce ostentis revertentur aliquando ad cor.
Quoniam autem praecipua cura habenda est rectae valetudinis et nullus thesaurus est pretiosior sanitate corporis, mihi esset consultum, ut mecum adducerem dominationi
natalitia suum officium facere neglexerit, distuleritque in hos menses, quibus me in itinere ad vos esse oportuerat. Tamen quoniam video festinandum esse, erit operae pretium, quamprimum pedibus insistere potero, vel semisanum iter invadere. Nunc ad alia.
De dissidiis domesticis Turcarum imperatoris et filiorum nil certius est, quae sine dubio illum domi hoc anno retinebunt; particulariter autem nescitur hic, quid inter illos secutum sit hucusque. Sed et maria a classibus quiescent, multi enim apparatus in ea re audiuntur. Quid caesarea majestas in ista Germanorum diaeta
modestia uultu
credimus nobis
eo in praelio certissimam adfuisse, sicuti servulum non es dedignata in iis omnibus
dirrigere, ita quoque manum, et calamum per veritatis semitas in tua praeconia, et
gratiarum actiones precor deducito.
Selimus, perfidus Turcarum Tyrannus, Othomanicae fraudis prepravljeno iz "grandis“ , non ut Solimanus pater
dissimulator, sed ex professo haeres, et alumnus faedifrago bello Venetis Cyprum pene
totam ***
levioris
pernicitatis naves praeter onerarias sub altero ductore Pertavú nominato optime
munitus offendit, easque in Christianorum damna praesertim Venetorum educit. Fama apud
nostros de hujusmodi classe crebrescebat, trepidabaturque passim a nostris. Turcae
vero in confinibus in dies graviora minabantur. minabantur. Tamen Z: minabantur. Res Veneta in maximum discrimen deducta erat.
Tamen...D Tamen Summus Pontifex Pius V. opera Marci Antonii
Tamen Z: minabantur. Res Veneta in maximum discrimen deducta erat.
Tamen...D Tamen Summus Pontifex Pius V. opera Marci Antonii Columnae
nutantes Venetos confirmavit, et ad confoederationem suam una cum Hispaniarum Rege
Philippo II contra Turcas optimis conditionibus vix post Idus Maii protraxit protraxit Z: pertraxit D . Segniter
quidem ea confoederatio compacta est cum ab anno praeterito de ea captum fuerit
tractari in causa fuerant
volebant captivos remigio addixit. Quin et Alchiniensium plerique eo *** eo *** nequicquam Z: eo quo se nequicquam
D nequicquam tuerentur miserime trucidati sunt, aliis vero, qui se
quietos in Turcarum ingressu continuerant, dimissi sunt vitam in patria nece
miserabiliorem degere.
Antequam haec in sinu Adriatico ab hostili classe gererentur, ecce repente ad quartum
nonas Augusti praedones nostri, quos Illirico vocabulo Usocos
et aliis Z: celocibus Nicoparonibus et aliis D et
aliis expeditis piraticis remigiis. Postero die quidam Perastini (quae natio est
degentium in pago Perasti prope Rizanum) in scapha, relicta majori nave, remigio
elapsi retulerunt, esse classem Turcicam sub Alchinio, seque praecipiti fuga
consuluisse. Neque tamen eis fidem praestitimus: non enim credi posse videbatur
ausuram hostilem classem intima sinus nostri penetrare dimissa post tergum
Christianorum classe,
molimini. Nec probo, nec reprobo. Sed viam, qua sit fugiendum ignoro.
Totum mare undique ab omni latere fervet piratis Narentanis, Novianis,
Apolloniensibus, et aliis hostibus, qui nos circumdederunt. Ab Oriente tota classis
Turcica fere quadrigentarum triremium jam in sinu Rizonico, aut fortasse ad Epidaurum
vel vicinius appropinquavit. Ab occidente praemissae ab eadem classe triginta triremes
heri super Issam conspectae feruntur. A Septemtrione non recipimur, et si reciperemur,
colorem Pico Martio, nunquam apud nos prius visas (quarum greges illis diebus
in canali nostro, et circa civitatem videramus, modo natantes in mari solum versari,
modo avolantes in insulam vineas depascere) usque ab Euxino Ponto venisse, et
praecedere Turcicam classem, aut solum significare Turcas vittis albis caput obligatos
ad destructionem nostram
prius visas (quarum greges illis diebus
in canali nostro, et circa civitatem videramus, modo natantes in mari solum versari,
modo avolantes in insulam vineas depascere) usque ab Euxino Ponto venisse, et
praecedere Turcicam classem, aut solum significare Turcas vittis albis caput obligatos
ad destructionem nostram
ad coelum usque fluctus attolli, et reluctantibus invicem
ventis prepravljeno iz
"ventibus“ omnia vorticibus in abyssum devorari viderentur. Ex qua
procella postea percepimus sub Alchinio septem Turcarum triremes in statione periisse,
et multas alias inter se collisas fuisse.
multis
Z: multi D salubres. Ad eam vociferationem quotquot valuere pedibus
fugam in *** in*** caeperunt Z: in diversa
caeperunt D caeperunt. Turcae vero tria agmina direxerant. Unum in
clivo australi, unde venerant substitit, aliud praedabatur singulas villas. Tertium in
medio pagi stabat in armis subsidio praedatorum. Est ille pagus totius insulae
maximus, et trecentos armatos strenuos vel uno
maritimarum civitatum totius Illyrici praesertim
Jadrae, et Sibenici, et is, qui haec nuntiavit detulit etiam literas ab Antonio
Palletino ad Philippum Roseneum italo vulgari sermone, et charactere male exaratas. In
quibus significabat se esse cum classe Turcica, et venisse dedita opera Ragusium, ut
conveniret aliquem ex familia Rosenorum, quia putabat ex eis quempiam illuc venisse,
cum autem neminem eorum ibidem offenderit per eas literas se omnibus suis praesertim
fratri salutem dicere, et affere
eorum ibidem offenderit per eas literas se omnibus suis praesertim
fratri salutem dicere, et affere affere Z:
offere D se paratissimum, in quibus usui esse possit, subscribendo se
nominari apud Turcas Jsuphum. Palletinorum familia est in Patria nostra satis antiqua,
et nobilis fuerat etiam opulenta, sed postea ad eam egestatem, sicut, et pleraeque
aliae redacta prepravljeno iz
redactae erat, ut
† introrsus + inter
pedes Z: introrsus adactum, inter pedes inter pedes absque eius lesione
provolutum est, nec ei molestiae quicquam intulit, nisi quod calce totum respersit, et
dealbavit, Turcae expositi in terram recta se ferebant in praetoriam.
D omnes armati
deducente agmen Vincentio Roseneo, et nobis omnibus ordinatim subsequentibus, ita ut
speciem praeberemus plurium, quam mille armatorum. Ad horam vigesimam primam vir
quidam sub maenia in fossam subtus pontem accurrit in habitu turcico clamitans se esse
Christianum, qui per funem demissum inter nos fuit receptus non saucius quidem, sed
clamidis sinistro sinu ob glandulam a Vincentio in eum dum curreret coniectam lacerato
vix incolumis. Erat is Hispanus Betius
ob glandulam a Vincentio in eum dum curreret coniectam lacerato
vix incolumis. Erat is Hispanus Betius Betius
Z: Beaticus D , et ajebat se esse Martinum filium Martini Moralis, et
nominari Alli apud Turcas. Ab eo non solum oppugnatorem nostrum Uluzalim, sive
Ochialinum Algerii proregem, sed et gesta, et numerum totius reliquae classis
didicimus. Neque tamen viro fidebamus quoniam fuerat circumcisus, ut ipse aiebat,
coacte. Texebat historiam se viginti
conquassata D . inquassata. Ex transfuga Z: conquassata. Decem, inhabilis effectae, ab aliis
remulco trahebatur. Ex transfuga D Ex transfuga intelleximus centum,
et octoginta Turcas, et totidem captivos captivos eo proelio Z: captivos, quantum ipse nosse potuit, circiter, eo proelio
D eo proelio periisse. In medio canali obviaverunt duae lintres
Sabioncellinorum
ex Caracosienis statim in eam
contendere, et postquam cominus congressae sunt, vidimus quoque ambas simul ad
reliquas raptim redire, in quorum adventu illico omnes vela ventis dedere. Nos primo
conjecturis id quod erat conjectantes a praefecto classis Turcicae
Christi clementia, cui simul cum Patre, et spiritu sancto sit semper honor perpetuus,
et aeterna gloria. Amen.
tot jam tolerare modus?
armis D ?
sat *** terruit
Z: sat acinace terruit D terruit hostis
tamen, o verum Christe Deum colimus
quod
D in orbe major
enim Tragurium ad eundem Michaelem Statilium maternum avum una cum fratre Michaele missus est, hic aliquot annis nutritus, deinde ad Petrum Berizlavum episcopum Veszprimiensem, eumdemque praesidem Sclavoniae, ac quaestorem regni Hungariae cognatum suum delatus est. Verum Petro brevi post tempore a Turcis occiso a Joanne Statilio episcopo Transylvaniensi avunculo eodemque amitino suo in tutelam susceptus est. Apud quem aliquot annis enutritus primisque aetatis juvenilis rudimentis imbutus tandem Patavium concessit, ubi cum humanioribus literis operam navare caepisset, non diu
liberaliter pro praesenti suo flatu minoribus quibusdam dignitatibus ecclesiasticis honoratus est, quoad tribus circiter autumnis elapsis primum ad Alypassam Budam cum mandatis missus est. Nec multo post quinque ecclesiensis pontifex creatus, et inter regios consiliarios assertus, statim orator in Turciam cum Francisco Zay post memorabilem illam Agriensem obsidionem pro pace impetranda delegatus. Magni ea legatio momenti fuit, nam et apud barbaros agebatur, et eos quidem tot victoriis triumphisque nuper reportatis insultantes, divino tamen beneficio peragrata late Cappadocia,
Agriensem obsidionem pro pace impetranda delegatus. Magni ea legatio momenti fuit, nam et apud barbaros agebatur, et eos quidem tot victoriis triumphisque nuper reportatis insultantes, divino tamen beneficio peragrata late Cappadocia, caeterisque aliquot Asiae Minoris provinciis, quo Turcarum imperatorem contra Persas proficiscentem subsecutus fuerat, quinto demum anno pace exorata Viennam rediit. Pro quibus laboribus statim postea a Ferdinando et Maximiliano regibus, priore episcopatu Georgio Drascovitio renuntiato, ipse Agriensem obtinuit. Post decimum inde annum frequentatis
Georgio Drascovitio renuntiato, ipse Agriensem obtinuit. Post decimum inde annum frequentatis iterum consiliis aliisque publicis
muneribus mortuo Ferdinando potitoque rerum Maximiliano ejus filio, iterum cum Christophoro Teussenpach ad Selimum II. Turcarum principem pro foedere stabiliendo mittitur. In quo peculiare accidit, ut duorum imperatorum christianorum scilicet patris, et filii, ad duos itidem Turcarum principes patrem et filium legationibus fungeretur. His legationibus per quadraginta circiter annos exercitus, tandem Strigoniensi
muneribus mortuo Ferdinando potitoque rerum Maximiliano ejus filio, iterum cum Christophoro Teussenpach ad Selimum II. Turcarum principem pro foedere stabiliendo mittitur. In quo peculiare accidit, ut duorum imperatorum christianorum scilicet patris, et filii, ad duos itidem Turcarum principes patrem et filium legationibus fungeretur. His legationibus per quadraginta circiter annos exercitus, tandem Strigoniensi insignitus archi episcopatu, qua e summa post regium fastigium in Hungaria dignitas est. Nec immerito certe, ut qui non alienis adjutus adminiculis,
maximorum sui temporis principum, magno etiam suo cum honore dignitateque perfunctis comparaverat. Cujus parva quaedam indicia ostendere, fortasse non erit supervacaneum. Cum autem Maximilianus post obitum Divi Ferdinandi imperator esset declaratus majorique desiderio, quam viribus de bello Turcis indicendo consultum fuisset pene (!) is solus fuit, qui nisi majori principum christianorum consensu, et auxiliis tantum hostem nequaquam esse lacessendum censuit, verum majore parte in contrariam sententiam eunte, quam male consultum fuerit, ipse eventus demonstravit.
(!) is solus fuit, qui nisi majori principum christianorum consensu, et auxiliis tantum hostem nequaquam esse lacessendum censuit, verum majore parte in contrariam sententiam eunte, quam male consultum fuerit, ipse eventus demonstravit.
Idem cum nuper Veneti belli duces Turcicam classem profligassent, magnamque fere omnes spem de Turcarum potentia funditus evertenda concepissent, ridendam eorum hominum opinionem esse dicebat, qui una vel altera clade, maritima praesertim
id fieri posse existimaverant verum illud
consensu, et auxiliis tantum hostem nequaquam esse lacessendum censuit, verum majore parte in contrariam sententiam eunte, quam male consultum fuerit, ipse eventus demonstravit.
Idem cum nuper Veneti belli duces Turcicam classem profligassent, magnamque fere omnes spem de Turcarum potentia funditus evertenda concepissent, ridendam eorum hominum opinionem esse dicebat, qui una vel altera clade, maritima praesertim
id fieri posse existimaverant verum illud etiam oportere, imo in eo totius rei, rite
ubi non tantum idola prohibentur, sed etiam ne hunc ipsum verum Deum falsa ratione colamus: sive id quadam synecdoche dicatur: sive quia quamprimum cultus vitiatur, non iam Deus, sed idolum colatur. Nam verus Deus negat sibi eum cultum exhiberi, aut placere. Sic recte dicimus nunc, Iudaeos et Turcas (quantumvis clamitent se verum Deum creatorem caeli et terrae colere) tamen eos colere idolum ac figmentum cordis sui, cum negent Patrem domini nostri IESU CHRISTI esse verum Deum. Verissimum enim est, quod qui non habet aut honorat filium, is nec patrem quidem habeat aut honoret, teste
impio: ut Matth. 18. Si non audierit Ecclesiam, sit tibi ut ethnicus et publicanus. pro, fuge ac vita eum sicut alium quemvis perditum ac sceleratum hominem. Nam tales plerunque tunc erant ethnici ac publicani. Sic et vox Samaritani accipitur: sicut nunc in vulgaribus linguis utimur vocabulo Turcae ac Iudaei. Ethnice vivere, Galat. 2. est, neglectis ac contemptis caeremoniis ac observationibus Iudaicis praesertim in discrimine cibotum, libere suo arbitrio vivere. Sic Petrus aliquando libere, neglecto Iudaismo, solitus erat victitare: sed ibi motus ac perterre factus authoritate
aut mendacii eum (teste Scriptura) arguimus. Verum nunc omissa illa Veracitate aut activa fide, de altera quae passiva est, et ab omnia piis divinitus requiritur, agamus. Ea vero multipliciter distinguitur. Nam quaedam fides vocatur historica item mortua aut ociosa: aliqua Christiana, Turcica, Iudaica: et aliqua daemonum: aliqua modica et imbecilla, aliqua miraculosa aut miraculorum: aliqua iustificans, et denique alia quoque bona impetrans, aut praeclara opera faciens. Sit igitur prima fidei significatio, cum totam Religionem, aut summam eius significat. Sic nominamus fidem
et aliqua daemonum: aliqua modica et imbecilla, aliqua miraculosa aut miraculorum: aliqua iustificans, et denique alia quoque bona impetrans, aut praeclara opera faciens. Sit igitur prima fidei significatio, cum totam Religionem, aut summam eius significat. Sic nominamus fidem Christianam, Turcicam, aut Iudaicam. Idem ferme est, cum fidem Nicaenam, id est, Symboli aut professionem nominamus. Sic dicitur aliquis a fide recedere: prima Timoth. quarto, et fidem abnegare prima Timothei quinto. Secunda huius vocis significatio est, quod nonnunquam noticiam quandam Dei, ac eius
significationem, quia haereses sunt revera humano arbitrio electae opiniones, ac viae salutis, non Dei voluntate, authoritate ac verbo constitutae, et humano generi propositae: quales sunt etiamnum omnes
cladem ac poenas Dei eodem modo depingitur Hier. 48, quod sit super omne caput calvitium, super omnem barbam rasura, super omnes manus incisio, et super omnes lumbos saccus. Tali aliqua ratione forte et Baalitae semet incidebant, simulantes dolorem de peccatis suis: sicut et hodierna die monachi Turcici, et Hispani, vulgo scorpionibus aut hamatis catenis sese flagellant. Quin et sodalitia aut collegia civium, qui se alicuius sancti nomine, ut fratres cognominant, inanes quasdam species flagellorum circumgestant.
INCINERARE, est in cineres redigere. Solebat vero olim Deus
6 de sacerdotibus inquit, Sacerdotes sunt sicut latrones, infidiantes et interficientes in via. Quod fit, dum homine ab eis seducti, duplo fiunt magis filii gehennae, quia antea. Latrunculi. in veteri Testamento notant hostias ac praedatorias turmas: quales sunt nunc [?: Turcici- ] giarii, quos Martalossos vocant: quae magis ex [?: ins- ] et clam in aliquam gentem grassantur, quam iusto bello aperteque belligerantur. 2. Reg. 24, Immisitque ei Deus latrunculos Chaldaeorum, latrunculos Syriae, latrunculos Moab, et latrunculos filiorum Ammon in
varias lotiones corporis et aliarum rerum, partim initio divinitus mandatas, partim etiam postea superstitione et hominum traditione cumulatas, ut evangelista Matth. 15 testatur. Illis igitur putabant stulti homines, se vere ac coram Deo a peccatis mundari: quae opinio hodie quoque apud Turcos recepta est, et olim apud Ethnicos receptissima fuit: sicut Aeneas dicit apud Virgilium, nefas esse se attrectare sacra, quandoquidem tunc primum ex bello tanto et caede recenti vene rit, donec se flumine vivo abluerit. Idem testatur veteribus receptum fuisse, etiam Sophoclis interpres super
nativam originalis peccati corruptionem ac execrationem, quae in mente hominis potissimum haeret, adhuc nova depravatio a Satana, permittente Deo, excitatur: ut experientia docet, Apostatas et patronos falsorum dogmatum multo perversiores esse, quam alios simpliciter errantes, imo et quam sint Turcae ac Ethnici. Sic igitur Paulus loquitur Roman. 1, Tradidit eos Deus in mentem reprobam, ut patrent quae non convenit. Sicut prius dixerat, Obtenebratum est non intelligens cor eorum. Quare quidam significanter hunc locum vertisse videtur, Tradidit eos Deus in mentem omnis iudicii
erant singuli principes familiarum: pro, in Israele. Apocalyp. vigesimosexto praedicitur futurum, ut Sathanas vinciatur mille annis, et tandiu regnent pii cum Christo tranquille. Quod varie exponitur a scriptoribus. Intelligunt tamen multi de tempore, quod inter scriptam Apocalypsin et auctum Turcae regnum intercessit, quo aliquanto liberius Christiani agebant, carentes tam cruento et perpetuo hoste, qui nunc recta contra eorum religionem a Sathana excitatus, et veluti directus est. Sane intra 500 annos etiam Antichristi tyrannis invaluit, et nunc Sathan per duos filios gravissime
alii surculum. Videtur autem omnino Paulus respexisse ad illud atrox et apud veteres valde usitatum genus supplicii, quo rei palo infigebantur, inserto per posteriora, et emergente per humeros aut scapulas: quo etiam nunc Turcicos plagiarios in finibus Christiani efficere solent: in quo si palus non vulneret cor aut arteriam tracheam, aliquando etiam per biduum aut triduum infixi vivunt. Tale quodpiam dirum supplicium [?: se ] circumgestare Paulus ibi indicat, sive fuerit aliqua prava concupiscentia,
Matthaei quinto: id est, qui et ipsi erga alios sunt pacato animo, et inter alios pacem efficiunt, non delectantur odiis, non serunt rixas ac inimicitias inter homines. In salutationib. usi sunt hac voce, Pax: vel offerendae pacis, vel indicandae, vel denique imprecandae gratia: sicut et hodie Turcae ea utuntur in salutando et resalutando. Sic enim referunt, qui eos audierunt, salutantem dicere, Salem alech, id est, pax tibi: et vicissim resalutantem, Velech salem, Et tibi pax. Sic Achimaz denuncians aut evangelizans Davidi victoriam, 2. Sam. 18. inquit, Pax: subaudi, tibi rex, aut sit
aut regni. Amos 5, Constituite in porta iudicium. Zach. 8, Veritatem et iudicium pacis iudicate in portis vestris. Hierem. 26, Principes Iuda sederunt in porta Domini nova. Sic et 36 capite legitur. Porro 38 eiusdem est, Rex sedebat in porta [?: Ben--in ] . Hodierna etiam die Turcae appellant palatium eorum tyranni, Portam. Notus in portis vir eius, cum sedet ipse cum senioribus terrae. Proverb 51 id est, ubicunque in loco celebriori, ubi optimates convenire solebant. Sic Ruth 4 est, Booz ascendens ad portam, consedit illic. id est, in foro iudiciali. Iob 5.
hominibus et Deo Israelitae, vel honorantes, vel suppliciter petentes aliquid ab aliquo: quem eorum morem etiam Livius Decad. 3 indicat, cum Carthaginensium legationem ad Scipionem describit. Haec est etiam vis illorum verbi
positae, secundum purificationem Iudaeorum: Iohan. 2. et Iohan. 3, Orta est quaestio Iudaeis, cum quiusdam ex discipulis Iohannis, de purgatione. Sic Actorum 21 et 24 dicitur de Pauli purificatione. Hanc carnalem aut externam purificationem aut lustrationem noverunt etiam Ethnici, et nunc Turcae ac Iudaei. Fit vero creberrima eius mentio, praesertim in veteri Testamento ac in primis in libris Moysi. Secunda est, purificatio Ecclesiae ac religionis, quando Deus eam ab erroribus et seductoribus repurgat: ut hoc postremo tempore ingenti suo beneficio factum est, revelato ac ex templo
dicantur 110. 16
12
Iudaeorum nugae falso interpretantium dictum, In semine tuo benedicentur 74. 61
Iudaeorum argumenta, quo probare contendunt, dictum Isa. 7. cap. IESU eiusque matri non accommodandum esse. eiusque argumenti refutatio 30 60
Iudaeos et Turcos non colere verum Deum, sed tantum idolum ac figmentum cordis sui 219. 61. 62
Iuda tribus quare per leonis naturam depicta 531. 27
Iudas unde dicatur 476. 16
Iudas a Christo diabolus vocatus 229. 55
iudicis officium in iudicando 885
est verus Meschias. Minor, quae est definitio circumscriptiva IESU, a variis accidentibus et circumstantiis eius sumpta, probatur tot ocularibus testibus: nempe, non tantum 12 Apostolis, sed et 70 discipulis piis ac impiis. Multa ex hac definitione aut circumscriptione IESU, testantur Iudaei ac Turcae cum suo Alcorano etiam hodierna die, quorum testimonium suspectum esse non potest. Nonnulla testantur etiam ipsae ruinae Hierosolymae, et dispersio reiecti populi, totiusque illius cultus tam longa abolitio.
Cum hoc syllogismo secundo, qui est novi Testamenti proprius, urgetur
filium sacerdotis, fore ut pro Passhur vocetur Magor. Sic Deus praedicens futura, pro Abraamo vocat eum Abraham: pro Bethel fit Bethaven, id est, pro domo Dei domus vanitatis aut idololatriae, quam Scriptura vanitatem vocat.
8 Usitatum fuit, et adhuc est apud Orientales, ac nunc apud Turcos, ut acquesitis servis nova nomina imponant, neglectis prioribus: hoc enim dominii signum est, teste Chrysostomo et Apollinari. Sic Adam imponit reb. nomina intrans in mundi possessionem. Sic Pharao mutat nomen Iosepho, et Nabuchodonosor Danieli ac socii eius, et quibusdam regibus Iuda sub
De quo impoenitentiae effectu Christus Lucae 17. satis copiose disserit. Deinde etia omnia hypocritica ieiunia. Quorum, quoniam in enumeratione specierum mentionem fecimus, iam copiosiorem declarationem omittemus. Recte vero hypocriticis ieiuniis et adflictionibus addi possunt etiam Baalitici et Turcici cruciatus, qui semet vulneribus excarnificant, sicut et Papistarum Hispanicae flagellationes, quibus passionibus volunt Deum placare, et sua peccata expiare, cum maxima sacrificii Christi contumelia.
studiosi fuerint.
Crudelitas quoque innata fuit illis Asiaticis. hinc factum est, ut reges ac potentes subito, etiam pacis tempore, ac sine aliquo longiore iuris processu, aliquos interfici iusserint, ut Saul, David et Salomon, subito aliquos trucidari praecipiunt: sicut et nunc Turcici tyranni ac satrapae: qui mos a mitioribus Romanis principibus alienior fuit. Hinc item illae cruentae phrases, In alicuius sanguine pedes aut manus lavare, Sanguinem bibere, et similes. Hinc igitur ob vehementiam affectuum, et simul consuetudinem externis indiciis, aut etiam ritibus eos
alias causas multum illos esse solitos habitare et dormire sub arboribus, ficubus, vitibus, et etiam tabernacula in locis amoenis ac salubribus tendere. Soliti quoque sunt non raro tantum suis vestimentis noctu se tegere, eoque etiam superiorem vestitum plerunque longum habuerunt: sicut etiamnum Turcae, Hungari et alii, et olim Germani. Unde illud, Extende oram vestimenti tui supra me: id est, Patiare me sub eodem tegmine tecum iacêre.
Tabernaculorum forma, ob rei militaris usum promiscuum omnibus gentibus est nota: verum quia illi multum tentoriis etiam in pace usi sunt, inde
manserunt: unde reliquiarum crebra mentio, et ad spirituales reliquias translata. In belleis mulum plagiarii, et alioqui parvae praedatorum aut latrunculorum manus grassatae sunt in hostes. Fuerunt quoque loca magis latrociniis idonea ob varios anfractus vallium, quam aperto Marti, ut etiamnum Turcici plagiarii in Christianos grassantur.
Saepe integras gentes adduxerunt, vel in servitutem extremam redigendo ac dividendo eos, vel alibi contra alios hostes collocando. Cum venerunt magni Assyriorum aut Chaldaeorum exercitus, exundationibus et diluviis sunt comparati: quia omnia
etiam ociosi, et etiam frigentes manus abdebant: unde Salomon, Abscondit piger manum in sinum, etc.
Longas vestes habuerunt, quibus se etiam noctu texerunt. Unde dicit Ruth ad Booz: Extende vestem tuam super ancillam tuam.
Cingula habuerunt ex peplis, ut nunc Turcae et etiam Pannones: unde est locutio Christi, aes portare in cingulis: et mulier strenua, Proverbus 31, dicitur Sidonem et cingula texere.
Ioannes dicitur in sacra Coena recubuisse in sinu Domini: quod intelligi satis nequit, nisi quis intelligat veterem morem recumbendi in
quemvis Deum significare, sed esse proprium nomen Israelitici Dei, ut intelligamus in sacris Literis non temere quemvis Deum invocari, sed tantum illum unicum, qui se hoc nomine Iehova suo populo revelaverit. Idemque nobis quoque faciendum esse, ut nos et in docendo, et in orando ab Ethnicis, Turcis et Iudaeis separemus, ac non temere, vel ad dextram, vel ad sinistram declinemus, sed revelata nobis divinitus via incedamus.
Quod autem Graeci, Latini et multae vernaculae linguae per nomen Dominus, hanc vocem transtulerunt: id non eo accidit, quod vox haec idem proprie valeret:
eo, utpote cuius apud eos nulla est authoritas, confutare non possumus. Vetus autem non solum consolationi nobis est maximae, quod ea videmus multis seculis anteque fierent, a Prophetis praedicta, quae novum facta esse commemorat: sed etiam validum contra omnes omnium sectarum, sive Iudaei, sive Turcae sint, praesidium. Quare et vetus, et novum, cum propter nostram salutem utrunque scriptum sit, toto pectore complectamur nobisque diabolicis technis eripi non sinamus.
Ex his quae hactenus, diximus, luce clarius quemvis perspicere posse arbitror, si hanc hypothesin, plane ab ipso
tum verae religionis, tum et omnium bonarum artium ac rerum, atque adeo pristina, aut etiam aliqua longe tristior barbaries, et tenebrae. Nec tamen hoc solum, licet ingens ac multiplex malum certo inde expectandum est, sed etiam ira Dei et extremae aliquae poenae aut calamitates, ut nempe vel in Turcicam, vel etiam Moscoviticam servitutem tradamur: ubi ultimam ignorantiam Dei ac omnium bonarum artium, contaminationem omnium turpitudinum et scelerum, summam egestatem et plagas cum durissimo laborum onere perferre cogamur, et ut mancipia, aut etiam brutae pecudes pro paucis obolis
unicam verae pietatis normam propositos ac impositos omnibus, posset aliquis suspicari, esse conscriptos ab aliquo impostore, aut alioqui incertae fidei homine. In hoc porro genere non tantum Ecclesiae credimus, sed et Iudaeis, saltem de veteri Testamento: quin etiam suo quodam modo et Mahometo ac Turcis ac Iudaeis de novo Testamento. Testantur enim et ipsi de Christo, quod certo fuerit talis aliquis magnus propheta, qui talia quaedam docuerit et fecerit, etc. Quorum testimonium, qualecunque est, vel ob hoc multum valet, quod in hanc partem non possunt esse suspecti, tanquam in
exactissime secutus est?
Dicunt illi, pro varietate temporum, hominum ac locorum. Num ergo Christiana religio adeo incerta et in constans est, ut pro tempore, locis ac hominibus variet? Hoc vero Turcae de suo Alcorano, et Iudaei de suo Thalmud dicere non ausint.
Sed audi, Christiane frater, bellas praedicationes, quibus hanc suam Babylonicam turrim, quidvis in Sacramentis et Religione mutandi, confirmant et constabiliunt
opinio, quod si quicquam omnino aliud, Religio certe per sese suaque natura sit ac esse debeat in omnibus suis partibus res vere bona, salutaris ac sancta, et nullo modo ad placitum libidinemque ullius, vel unius, vel etiam omnium mortalium dirigenda ac inflectenda, aut inde ullatenus dependens. Turcis profecto hodierna die in infinitum certior, sanctior, firmior, ac magis immota est ipsorum Religio, quam nobis Christianis: si sic in nostris sacrosanctis mysteriis vagemur, ut Antichristus et eius impium conciliabulum iam facit. Illi enim prorsus extremum nefas esse existimant, quicquam vel
praesertim in Papatu, in ceremoniis consistere. Quid igitur opus est Bibliis? Illae Ethnicae observatiunculae variarum ceremoniarum, totusque talis Christianismus, possunt etiam sine omni cognitione Dei ac eius verbi observari: ut olim apud Iudaeos, Ethnicos, et postea apud Papistas et Turcos factitatum est.
46 Ministri Ecclesiae in Papatu sunt plane obruti variis precationibus, boatibus, Missationibus, et aliis superstitionum ceremoniis. Quando ergo vacat eis studere, aut sacras Literas secundum praeceptum Domini scrutari? Quare etiamsi doctissimi initiarentur, tamen
indicat, omnipotentem causam a parte Moysis stare.
15 Solum. verbum Dei aliquid certi de animae immortalitate, de spiritibus bonis et malis dicit: Philosophia haec omnia ignorat, quae tamen in rerum natura existere manifestum est.
16 Consensus contrariarum gentium, Turcorum, Iudaeorum, Christianorum, et multarum aliarum sectarum in comprobatione Moysis ostendit esse incorruptum testimonium, ut non potuerint domestica quadam fraude in unum consensisse aut conspirasse. Idem consensus contrariarum gentium est etiam de Christo, quod talis aliquis excellens vir
etiam confirmat unicuique suos errores? nimirum, quia ille pater mendacii scit in ista veritate sitam esse gloriam Dei et hominum salutem. Huic ergo thesauro pro sua inexplebili malitia invidens insidiatur.
20 Tam multa miracula Christi etiam ab ipsis eius summis hostibus, Iudaeis ac Turcis testificata, tot eius victoriae inde ab ascensione ipsius contra tam multos potentissimosque Monarchas, atque adeo etiam successus praesentes annorum 50, quibus invito toto mundo Religio pertestacea quaedam vasa, ex ore infantium ac lactentium, primum contra Papam potenter in cordibus
40 Excidium Hierosolym. tam clare longe ante a Christo praedictum, manifeste confirmatum ipsius Domini, tum etiam novi Testamenti veritatem et autoritatem, quod ante illud excidium conscriptum esse certum est.
41 Turcae et alii non negant neque negare possunt, Christum fuisse sanctum et divinum prophetam: quinetiam quandam divinitatem ei Alcoranus tribuit. At si sanctus propheta fuit, sancta profecto eius dicta et facta fuisse necesse est. In his enim consistit omnis sanctitas.
42 Christus
sacris quales 263
troporum obscuritas 161. quorundam nomina in libris sacris inveniri 107
tropos Scripturae non esse mendacia 88
tropica locutio quomodo cognoscenda 166
tropicarum notionum gradus expendendi 161. 162
Turcarum de Christo testimonium 407
Turcici cruciatus 312
typus 196. quid 128
inter Typum et prophtiam quid intersit 128. 129
typi praeteritorum,
non esse mendacia 88
tropica locutio quomodo cognoscenda 166
tropicarum notionum gradus expendendi 161. 162
Turcarum de Christo testimonium 407
Turcici cruciatus 312
typus 196. quid 128
inter Typum et prophtiam quid intersit 128. 129
typi praeteritorum, praeintium et futurorum. ibid.
typorum differentiae et accidentia. ib.
a Typis saepe ad
litteras reverendarum dominationum vestrarum cum pecunia centenario missa pro medio mense accepimus; qua accepta et in castrum missa mox expedire Czeztarovem voluimus, quem et remittimus, cuius medio nihil rerum novarum perscribere possumus aliud, quam quod heri prope Hraztilniczam ex itinere Turcico redeuntem Zekulam cum fratre Milos et alios tres expeditos milites hostes ceperunt et abduxerunt. Iam ex quo sumus spani 19 personas grandi negligentia custodiarum et excubiarum amisit dominus banus, qui an omnia sciat, quae fiunt, ignoramus. Timemus quotidie, nihil tamen audimus mali adeo.
154. 1591. studeni 3. Sisak
KAZ, ACA fase. 27, nr. 11/20. Izvornik.
Sciscienses.
tumidum pacavit cęlitus ęquor.
nostris vero tota haec tragaedia ob Christianae Reipublicae defensionem, ac fidem suscepta non nisi tribus in Castro trajectis iisque Deo dicatis.
Reliqua ut proditoris divina ope
Jovanović
oppugnationis die colloqui se cum hoste velle dicunt. Facta potestate petunt inducias deliberandi num castrum illi tradere debeant ut vel sic tempus extrahant donec et ea, quae ad ulteriorem defensionem necessaria fore videbantur, appararent et a nostris fortassis aliqua submitterentur auxilia. Turca tamquam victor eo magis nostris insultare, nunc minis, nunc speciosis promissis ad deditionem sollicitare Hraztovicensem Agham pro obside obtrudere donec a Beghlerbegho et Passa fidei faciendae causa literae adferrentur, tum errare nostros dicit si tantae imperatoris Turcarum potentiae posse
submitterentur auxilia. Turca tamquam victor eo magis nostris insultare, nunc minis, nunc speciosis promissis ad deditionem sollicitare Hraztovicensem Agham pro obside obtrudere donec a Beghlerbegho et Passa fidei faciendae causa literae adferrentur, tum errare nostros dicit si tantae imperatoris Turcarum potentiae posse resistere putarent, aut si quidquam ab his praesidii sperarent, qui suis rebus diffidant, sese tamen scire hoc, quod copiae nostrae perfugissent, ac ad propria dilapsae sint. Licere illis incolumibus castro excedere et in quascunque partes velint sine metu
vetus hic ludus, modo rex ab aratro,
Utilis antidotis Arabum Turcinnia vulgo
Torques.
Acronyma: F E R T
Bosznae a longo tempore con
signatu
ipsa pericula erat. Inhumana praeterea in omnes et maxime in Christiana mancipia crudelitas, perfidia plusquam Turcica, nihil ueri, nihil sancti, nullius dei metus, nullum ius iurandum, nulla pietas, nulla religio.
Cum hac uiciorum indole in caesaris Turcarum gynaeceo teneris ab annis enutritus, in militiae palaestra eruditus, belli artibus instructus, Persicis tandem armis exercitus, prouinciam hanc est sortitus. Caeterum ex quo sub fines nostros fulmen illud attigit, nihil prolatandum ratus, ne se cunctantem aliquis casus opprimeret, mox
nullam speremus
suae consulere. Ille miser ubi apud Ahmat visier passam captiuus sistitur, tormentis excruciatus, capite tandem plectitur. Parcebat enim impius ille carnifex nemini, sed quoscunque captiuos habere poterat, statim crudelissime enecabat, asserens Mahometanae religionis, ac peruetustae consuetudinis turcicae esse, ut dum eorum caesar foris iam in bello esset, nemini parci neque etiam fidem seruari debere. Cumque iam diem dies truderet, frustraque obsessi, nostra se expectare auxilia cernerent, de exitu suarum fortunarum consultare sunt coacti.
Nam praeterquam, quod ab hoste praemerentur
hostium conspectu ponunt, ut non nisi Colapis amnis eos dirimeret. Nostris quidem tunc animus erat, suo aduentu p
statuunt, su
conatus intellexisse
praementes ad pugnam lacessunt. Tandem nostri ubi iam moram in periculo esse cernerent, mox gressum conuertunt, inuocatoque numine diuino, magna ui, maiorique impetu in hostes aperto Marte irruunt, terga dare cogunt, fundunt fugantque ac in Colapim uastis gurgitibus absorbendos impellunt. Multi Turcarum ibi caesi, pauci ex condicto uiui capti, pars magna flumine absumta. Szerdar ubi tam inopinatam, ac funestam suorum cladem anxius prospicit, timore non minimo et ipse correptus, ne similem aut certe maiorem, cum his, qui adhuc supererant acciperet stragem, nihil moratus, non
cognouisset, teritus ac quasi diuino fulmine caelitus ictus,
bellicarum prouidentia, nostrorum denique nunquam satis praedican
Durauit haec obsidio decem continuis diebus, ab undecima nempe die ad uigesimum usque diem mensis septembris. Anno domini 1596.
Zapis Stjepana Medaka
Anno domini 1596. mensis septembris 11. uel 12. die hostis Turca Petriniam bis amissam totiesque receptam tertio tandem aggreditur ui summa et astu militari die nocteque spatio octidui acerrime oppugnat, cuniculos agit, pulueribus propugnacula subruere conatur. Nostris tandem (quorum exercitus decem milium erat) summo cum dolore spectantibus, nec subsidium
ferant. Hostis uisa nostrorum simulata fuga conclamat et nostros quo quisque praestantior miles et uideri et haberi uoluit, traiecto flumine in nostros irruit. At nostri inuocato nomine Iesus in hostem arma conuertunt, fortissime congrediuntur hostemque fundunt fugantque. Mansere in hoc conflictu Turcarum duo millia, quorum tamen maior pars in Colapi submersi fuere, nostris paucissimis desideratis. Turca uisa suorum clade nocte soluta obsidione summo cum dedecore fuga salutem quaesiuit et nostris optatam pacem peperit. Hic feliciter pugnatum fuit, quod ut saepe ae saepius sit, lector
et haberi uoluit, traiecto flumine in nostros irruit. At nostri inuocato nomine Iesus in hostem arma conuertunt, fortissime congrediuntur hostemque fundunt fugantque. Mansere in hoc conflictu Turcarum duo millia, quorum tamen maior pars in Colapi submersi fuere, nostris paucissimis desideratis. Turca uisa suorum clade nocte soluta obsidione summo cum dedecore fuga salutem quaesiuit et nostris optatam pacem peperit. Hic feliciter pugnatum fuit, quod ut saepe ae saepius sit, lector beneuole deum orare beatissimam V. M. et Omnes Sanctos inuocare non desinas, Stephanique Medak in
mihi namque tacere est,
QUAESTIO VIGESIMA SECUNDA. / Quibus temporibus Praescriptio currere non
soleat?
Hisce: nempe, cum quis in Turcarum, Sarracenorum, Tartarorum, aut aliorum
infidelium captivitatem incideret, tum postea ex ea elapsus, vel etiam
aliter, ad propria veniens, poterit illa, nulla obstante Praescriptione,
Iuridico processu acquirere; quod,
Act. 1. Scena 1. Omnes homines sumus, et nihil humani a nobis
alienum esse, putare debemus. Et Virgilius, AEneid. 1.
Non ignara mali, miseris succurrere disco.
Turcae quoque hodie, hoc in casu captivos solaturi, his affari solent
dictis: Hodie tibi, cras mihi. Adeo multum vicissitudini humanae tribuentes,
ut aequam omnino ex ea sibi sortem, etiam antequam evenerit, ultro assumant.
fuit celebrata. Spem bonam dedit.
Erit modo locus in Collegio pro Alumno, sed scribendum est ad Illustrissimum Primatem Dominum Losý, Archiepiscopum Strigonensem, ueluti ex litteris Domini Matkouich fusius habebit, cui eandem Prouinciam scribendam reliqui.
Fertur hic fama indubia Turcarum Tyrannum in Christianos moturum, et prasertim in Uenetos, qui parant bellica omni cum celeritate. Sanctissimus eisdem aliquot Triremes bene instructas promittit. Dux Florentiae similiter, et Ianuenses.
Princeps Thomas a Sabaudia cum fratre Cardinali Taurinum
exercens, Ualachos sibi paulatim beneuolos redderet; et ut interea Gabrillo, spe futura abitus, in Macedoniam uel alio, praetextu studendi, ablegaretur, uel certe Romam optatum consecuturus, et a sede Apostolica petiturus Episcopatum mitteretur, praeclusa uia eundi et reuertendi in partes Turcarum quibusuis Callogeris. Erunt non spernendae meae rationes: sed tarde, ut dicitur, uenient. Iam enim arbitror negotium expeditum. Si Dominum Bielauich Caesar proponet, easdem patietur difficultates, quas in praesens passus est propter sinistras de eodem tunc perscriptas delationes. Uiderint
rudi, et incondita barbarorum ferocia praeualentibus: id quod plerisque olim Punicis, Graecisque ciuitatibus per oras Africae, Europaeque, atque Asiae conditis usu venisse cernimus. Sed Ragusinis huic rationi crescendi moram iniecit ingruens, lateque Orientem uniuersum comprehendens immanis Turcarum Potentia. Quod tamen Ciuitati intra modum angustorum agri finium coercitae licuit, commerciorum frequentia, nautumque multitudine, ac proceritate, itemque rei maritimae scientia, naualibusque in praeliis virtute, ac felicitate; super omnia autem fide, et religione in exercendis
Ioannis Gundulae Francisci filii, consobrini sui; cuius ingenium per ea tempora magno cum ciuium, exterorumque plausu in edendis elegantibus fabulis, et nobilitando Ragusino theatro versabatur, famaque iam inclytum erat edito illustri poemate de Vladislai Рolonоrum Principis rebus in bello Turcico gestis. Vetus Ragusinorum mos est, ut cum suae quisque aetatis, suique ordinis hominibus conuersetur, ac uiuat: ac iam inde a pueritia distincti quasi in manipulos greges prodeunt, quos ipsi societates appellant. Hi certis inter se legibus conueniunt, et magistratus annuos, aut menstruos
auctus facturus eras, quae postmodum
et volupta innoxia agitare corpus,
[D.] -- Dalmaticè.
[Scl.] -- Sclavonicè.
[Cr.] -- Croaticè.
[Turc. Scl.] - Turcico-Sclavonicè.
Multa enim vocabula Inferior Sclavonia, cum partibus adjcentibus accepit à Turcis, olim ijs commixta, quae hodiedu usuat.
Comp.grad. Comparativi gradûs.
[Cr.] -- Croaticè.
[Turc. Scl.] - Turcico-Sclavonicè.
Multa enim vocabula Inferior Sclavonia, cum partibus adjcentibus accepit à Turcis, olim ijs commixta, quae hodiedu usuat.
Comp.grad. Comparativi gradûs.
Gen. Genitivus.
L. Libro.
sed et nimii viroris 51 flavo 52 ut plurimum amictu vestitur. Cum sol altissimus aestiva zodiaci signa perambulat salubribus imbribus recreatur, amoenissimisque varii coloris floribus tincta 53 prata ad relaxandas oculorum acies diffundit. Tunc et tritici (quod turcicum vocamus) copia ingens in maturam segetem reducitur, ceterorumque olerum fructuumque copia, quos vel natura educat vel ars excolit humana, ad maturitatem evocatur; nec deesset suo muneri in procreandis uvis tellus, si permitteretur excoli, sed, ne nimius ab expressis uvis liquor gentem hanc
facile intrabit, nisi invitetur. Nullus alterum reprehendet aut acrius increpabit, sed simplici sermone eidem dicet 110 , quae desiderat nomine patris aut suo. Difficultates et penuriam cibi sustinere non valent, sed deficiente illo cito infirmantur et etiam moriuntur. Ideo tostum granum turcicum semper in aliqua scutella repositum conservant, ut, quando lubet, accedant, sicut et pultes. Litteras, dum ferunt in baccillis reclusas zonae, quam in capite ferunt, alligant. Praeter ignitabulum, cultrum, olas, vestitum ex lana et summe necessaria nil
messis, quam operarii pauci. Cognita est mihi florentissimae provinciae huius amplitudo, animorum magnanimitas, summa charitas, cui non solum sufficit unus angustus vestris pectoribus apostolicis provinciae orbis ideo et e vestro gremio concessis missionariis castrensibus gaudet imperium. Dacia, Turcia, Curlandia de vestris apostolicis operariis triumphat, paenitentiariae in Italia legationes in Hispania, in Philippinis labores assidui gloriosam ac immortalem vestram reddunt Societatem. Et huc vires vestras exercite huicque gentilitate indigenti suppetias mittite, sub vestra o aquilarum
precum obsequiorumque meorum in gratiam Reuerendissimarum et admodum Reuerendarum Dominationum
Vestrarum commendationem.
hostem insequerentur, et euaginatis et sanguinolentis gladiis ciuitatem praetercurrerent, ex propugnaculis Ciuitatis iucundum ac laetissimum uidere fuit; iucundius milites inclamantes audire: uiuat LEOPOLDUS. Tandem nostri ex
omnibus quatuor partibus ad fossata Turcarum (quae directe ad
aulam Suae Maiestatis habuerunt, et per tales fossas iam plane sub
propugnaculis ac maeniis ciuitatis fuerunt) ac batarias eorundem,
in quibus plurima maiora ac minora tormenta habuerunt, ex quibus
ciuitatem
Erdodi) ipse
pro sua parte habet plus quam quatuor milliones. Idem Serenissimus
Rex Poloniae ipse in persona in prandio adfuit, una cum filio suo
et 36 millibus Polonorum, ac decima tertia currentis, lustratis
prius omnibus batariis, fossis ac tormentis Turcicis, ita etiam periculis ac propugnaculis nostris per hostem dirutis, intrauit ciuitatem, ac in aulico templo in sacello Mariano, prouolutus ad
terram, ipse Te Deum Laudamus clarissima uoce orauit. Peractis
diuinis, apud Generalem Ciuitatis Illustrissimum D.
recepit, ac inde amplius non rediit. Sacratissima Maiestas interim
in Tullio mansit quatuor milliaribus abhinc. Eadem Sacratissima
Maiestas decima quarta praesentis cum Duce Saxoniae ac Duce Bauariae Viennam aduenit, ac similiter omnibus batariis turcicis, fossatis item et tormentis ac dirutis propugnaculis et periculis nostris
prius lustratis, omnium primo intrauit ecclesiam S. Stephani, hora
secunda pomeridiana. Ibidem habuit Sacrum et Te Deum Laudamus.
(Dominus Kollonich, qui toto tempore obsidionis nobiscum
pulueribus et sulfure. Eum sine omni questione excoriarunt. Per
multos dies nullus in uestitu hungarico in publico comparere ausus
fuit. Tres etiam Germani tempore istius obsidionis suspensi sunt,
aliquot autem decapitati, qui literas a quibus ex ciuitate ad Turcas
deportabant. Principales necdum sunt publicati, sine dubio debent
esse ex maioribus, credo paucos post dies ad questionem capientur.
Porro qualis fuerit in hac ciuitate miseria, qualis fetor ac nausea,
uel in mentem reuocare
pro
pretio
quibus Sanctitas ab Orco impetitur.
Episodia et digressiones non ineptas, plures et moderatas exhibeo: in una tamen, fateor,
me aliquantulum excessisse: ea est lib. 4. ubi occasione accepta a precibus a S.
Caietano Venetiis institutis: eo quod capta tunc Rhodo, Turcarum arma Venetae ditiones
in se convertenda timerent: excurro non importune in descriptione Othomanici Imperii, et
praesenti rerum conversione me dilato. Sed condonandum est, si vehementior impetus
Apollineas moveat lauros, dum ea Christianorum Principum gloriosas
Die 4. Augusti, Anno 1685, hora 17. silentii pomeridiani tempore
apparuit, quem hisce verbis Latinis, pro Christiana militia precantem, affatus
est: Imperium Othomannum totum in destructionem ibit, et Christi fideles,
quamprimum maximas victorias contra Turcas reportabunt, et S. Mater Ecclesia
triumphabit. Quod statim sequens probavit eventus, cum Die 7. eiusdem Mensis S.
Caietano sacra, in Peloponneso Corone Turcis erepta est, nec multo post in Hungaria
Neocastrum, aliaeque urbes ad Caesarem rediere.
Othomannum totum in destructionem ibit, et Christi fideles,
quamprimum maximas victorias contra Turcas reportabunt, et S. Mater Ecclesia
triumphabit. Quod statim sequens probavit eventus, cum Die 7. eiusdem Mensis S.
Caietano sacra, in Peloponneso Corone Turcis erepta est, nec multo post in Hungaria
Neocastrum, aliaeque urbes ad Caesarem rediere. Huius apparitionis, sicut et
reliquarum series, describitur in Relatione M. S.
vel ij, quos benignior Fortuna in summo humanarum rerum fastigio constituit, sceptris, et imperijs superbos: quorum conditio adeo communes mortalitatis aerumnas non exit; vt alijs etiam proprijs, et grauioribus pateat.
Afferuntur recentia exempla, primumque Mahometti Turcarum Imperatoris, ciuili Suorum seditione in custodiam è solio detrusi.
Necnon alterum Serenissimi Britanniae Regis Iacobi, rebellibus Populi furijs paterno
Ducatu. Et
rite Croatorum Regnum usque ad ripas Danubii xtensum fuisse adhuc anno Christi 838. observavit
Broderich Slavoniae sive Croatiae accensent.
Danubium amplissimis
terminis Croatorum Regnum extendebatur, ut ex superius narratis Porphirogeniti verbis
constat, qui ulterius
multam possidentes. Et
Croatiae erant
tabellis inscriptam, ad nupera Lucii tempora
copiosam non supermansisse: ubi, quod lapis supra lapidem manserit, mirum! postquam tot
infestis, Romanorum primum, diversorum deinde Barbarorum incursionibus fatigata, postremum
tribus iam continuis saeculis Turcorum iugo maxima sui parte oppressa igne ferroque
evertebatur Croatia! cuius valida quondam Oppida et opulentae Civitates, vallis, fossis et
Civibus fortissimis munitae, prostratae adeo sunt et attritae, ut plurimarum vestigia vix
noscantur, non paucarum etiam
Partium earum Acquisitores, quo Terrae Gentisque nomine Provinciam occuparunt, eodem etiam cesserunt; videlicet Croatiae.
Sic et ab amnis Verbas in Savum confluentia per Pineos montes versus Meridiem procedendo, Croatiae modernae limites non modo antiqui scriptores assignant; verum et Turcae ipsi, ultimi eiusdem Regionis occupatores , iisdem limitibus Croatiam determinant; ut Castrum Regium Jajciae ad Croatiam modernam pertineat. Quod ipsum ex memorati Vladislavi Regis litteris luculenter constat; ubi idem Rex Ioanni Corvino Duci et Bano, Castellanorum de
nostri pro subsidio, etc. et mox; pro istius et illius Regnorum nostrorum communi commodo et utilitate, et potissimum pro solutione Banorum illius Regni nostri et de Jajcia; ut E. Nec non in aliis ad eosdem suadens, ut ad castrum Jajciae, propediem per Turcos obsidendum, alimento et militari subsidio succurrant; ne in extremam perniciem et periculum huius et illius Regni atque omnium vestrorum Castrum pereat. Et paulo inferius; in quantum hoc et illud Regnum et Vos omnes in tali futuro periculo praeservari
sperandum Pace supersit:
opinionis. Edidit Venetiis apud Joannem Antonium Julianum opusculum
sermone, ex quibus una aut altera fuit typis excussa. Obiit Spalati anno 1669. Conditus apud moniales ordinis sancti Benedicti in ecclesia sancti Rainerii.
Joannes de Albertis, patritius Spalatensis, quo duce Clissiae oppidum de manibus Turcarum ereptum fuit, et postea, cum a barbaris obsideretur, strenuissime defensum, quamobrem a Lencovich bano comite nomine Ferdinandi II. Austriaci aureo torque decoratus et voluntate ejusdem principis Regulus Clissianae arcis declaratus. Sed cum banus vel parum vel nihil prorsus victus, quo
viro pio ac religioso, Alexander Comuleus, abbas Nonensis, primus archipresbyter hujus ecclesiae sancti Hieronymi, Apostolica legatione quinquennali perfunctus, ad urbem, unde a Clemente VIII. P. O. M. ad magnum Moscoviae ducem aliosque principes pro religione catholica foedereque contra Turcas ineundo missus erat, reversus fratri carissimo vita functo moerens posuit anno Domini MDXCIX.
(Arma di bronzo castello e morione)
Eodem anno Petro Comuleo nepoti, ex fratre filio, hujusmet ecclesiae canonico, optimae
Marulus hoc epitaphium edidit:
scientiam studio comparavit; quare a magistro generali ordinis fratre Vincentio Justiniano carissime
Ex charissime. dilectus prior Chiensis efficitur, quo et linguam Graecam didicit. Verum tali in regimine a Turcis captus Constantinopolim ducitur, ubi Graecae Turcicam et Armenam linguas adjecit. Hinc patris generalis opera emancipatus Neapolis prior Formelli iterum praeficitur, deinde socius reverendissimi factus una simul et provincialis Terrae Sanctae creatur. Dum autem Justinianus cardinalis esset
ordinis fratre Vincentio Justiniano carissime
Ex charissime. dilectus prior Chiensis efficitur, quo et linguam Graecam didicit. Verum tali in regimine a Turcis captus Constantinopolim ducitur, ubi Graecae Turcicam et Armenam linguas adjecit. Hinc patris generalis opera emancipatus Neapolis prior Formelli iterum praeficitur, deinde socius reverendissimi factus una simul et provincialis Terrae Sanctae creatur. Dum autem Justinianus cardinalis esset renuntiatus, Quintii fidelitate haud oblitus illum
Cretae regni querelae edidit Venetiis anno 1666, typis Zachariae Conzatti; de bello Batavo et pace Noviomasi composita carmen ibidem anno 1680, typis Francisci Tramontini; in natali Leopoldi Jacobi Archiducis, Leopoldi Caesaris filii, idulium ibidem apud eumdem impressorem, anno 1682; de Vienna Turcarum obsidione liberata carmen, quo continetur Sarmaticus de Turcis ad Viennam Austriae triumphus, ibidem apud eundem impressorem, anno 1687.
Vincentius de Franciscis erat Spalatensis archipresbyter, illius fori vicarius capitulariumque
Conzatti; de bello Batavo et pace Noviomasi composita carmen ibidem anno 1680, typis Francisci Tramontini; in natali Leopoldi Jacobi Archiducis, Leopoldi Caesaris filii, idulium ibidem apud eumdem impressorem, anno 1682; de Vienna Turcarum obsidione liberata carmen, quo continetur Sarmaticus de Turcis ad Viennam Austriae triumphus, ibidem apud eundem impressorem, anno 1687.
Vincentius de Franciscis erat Spalatensis archipresbyter, illius fori vicarius capitulariumque negotiorum summus curator, quem Joannes Tomcus Marnavitius in libro
ingressus est. Doctrina et eloquentia clarus, jubente Bondumerio
Ex Bomdumerio. archiepiscopo, concionatoris munere vel invitus functus est. Jussu provincialis Caldanae tertia vice pergens Neapolim a Turcis captus fuit; sed in patriam restitutus a proconsule Fosculo primus Clissii
Ex Clisii. capellanus declaratus est. Praecipua Dei gratia tam Turcas quam daemones fortiter profligavit; sexagenarius
Jussu provincialis Caldanae tertia vice pergens Neapolim a Turcis captus fuit; sed in patriam restitutus a proconsule Fosculo primus Clissii
Ex Clisii. capellanus declaratus est. Praecipua Dei gratia tam Turcas quam daemones fortiter profligavit; sexagenarius tandem ossa patriae reliquit in ecclesia fratrum de observantia dicta sancta Maria de Palude. Effigies ipsius extat in domo paterna (a) .
(a) Ex eadem
plorare vices: postrema duorum
Savanosque
merito praestantior isto
sic durior Aether
flammis
non fausto) totum proclamat ad orbem
cum claustro subtus
tegat, ac saevum de finibus hostem
procul à nostris hac sorte remotum,
vires: flammisque Gradiskam
1555.
senium teneris: prudentia nemque Strategi
Princeps armatus tempore quovis,
erant centena meorum.
bis centum,
pede; sic mea damna
ad aras;
praedam ductis, redierunt. sic malè cauta
visum est compescere terram,
sibi Regem praeponit, honorem
vicinior hostis:
ad regnum Princeps, Superique coronas
justus, sic strenuus ausu,
sese postquam vidit, nil posse nocere
Sanguine signaret, praetiosae laudis amore.
O Nati, decuit. Non est haec actio mors, non:
1584.
caesorum colla virorum
tulit, cuj Zriñus praefuit; ultrò
hymnos
terris
mea me fallunt pia vota; novique dolores
concussa Kanizae,
tulit bis dena duoque
igne cremat spoliatos antè, domosque
verbis, militi agendum,
propriis peltis. Haec altiùs Hassan
victor multis caesis, multisque ligatis
Patria amissa per barbara regna ligatum
pro crimine solvit.
horrenda punivit clade latrones,
Manibus ut solvat patrum pia justa suorum,
sceleris tanti mea Seña, latrones
nam cùm Senae montana tenerent
1601.
luctus: pluresque sequentur,
infamem vivens
proprium diffundere prompta cruorem.
1602.
incola vitam.
1605.
potens; novit quia Barbarus aprum
hoc alter Niclaus nascitur anno,
1620.
Deoque!
1641.
vario conamine frustra:
illa viris contrà defensa resistit.
cognoscere sortis,
urbem, diripit omnes
Cios campos, nunc Jugovo poĺe
Pater
jacentia subdit
maternaque viscera ferro
Dacumque soli, quos saparat Ister.
1687.
nova jura sibi praetendit ad Unnam,
indulto, contrà nova Castra tuentis,
qvisquam toto mortalium in Orbe
Početna verzija.
Huius nominis Sexto:
Inuicto, Pio,
passa globos, Palamedis
Archiducatum
Austriacum Leopoldus, Vinceslaus Bohemiam, Vngariam Stephanus,
Emericus, atque Elisabetha; omnes ab Ecclesia in Sanctis annumerati. Eos adit Austria Heroina: iucunde suscipitur: et ex Henrico, ob Caesaream dignitatem caeteris praestantiore, consilium capit
auspicandae expeditionis in Turcas, auditque futuri belli faustissima
praesagia. Tum ab eodem simulque a Diuo Leopoldo in aedes ducitur, armisque Heroum Germanicorum, qui Christo olim militauerant, exornatas. Laudat Henricus bellicam uirtutem Germaniae,
atque exinde dat Austriae ex illo caelesti armamentario dona serenissimo
Ensem suum, quo
Italiam tutatus est, nec non Caroli Magni Clypeum, quo Romanum
Pontificem, imperiumque contra barbaros late protexerat, itemque
Galeam,
A.
1) Budim je oslobođen od Turaka 2. rujna 1686.
2) Bitka kod Ostrogona 16. kolovoza 1685.
3) Stolni Biograd.
4) Neuhäusel (?), otet Turcima 19. kolovoza 1685.
5) Jegar (Erlau), osvojen 12. kolovoza 1687.
6) Osijek. Dugi most osječki bio je u ono vrijeme na glasu, a
otet je Turcima u rujnu 1686.
7) Hochstädt,
Biograd.
4) Neuhäusel (?), otet Turcima 19. kolovoza 1685.
5) Jegar (Erlau), osvojen 12. kolovoza 1687.
6) Osijek. Dugi most osječki bio je u ono vrijeme na glasu, a
otet je Turcima u rujnu 1686.
7) Hochstädt, bitka 13. kolovoza 1704.
progreditur, sed quasi
sistit iter suum, cursumque retroagit.
53
Ad ann. Christ. 1189. Leopoldus Austriae,
videlicet belli, famis et pestis, qua occasione ingens illius eluxit charitas. Profecto famelicis annis universa Sclavonica granaria sua erogavit famelicis, pauperioribus prorsus gratis, facultates habentibus precio levissimo, quod nec centesimus persolvit, postea universa condonans. Belli Turcici tempore dominia illius Pokupszko et Hrasztovicza alumnatus belligerentium fuerunt, ut ex illis nullos tunc fructus acceperit. Occasione autem pestis ad omnium notitiam Kostaniczam plures
oneratas naves frumento rebusque aliis misit. Anno autem 1744., dum in Sisciensibus
Bella amplissima per universam fere Europam, immo mundum, gesta sunt. Ab anno 1730., mortuo Augusto Poloniae rege, continua fere bella fuerunt. Amisit tunc Carolus Siciliam et Neapolim, amisit plura in Italia loca, quae ex historicis lector ediscas.
Anno dein 1736. incepit bellum Turcicum, cujus initium Carolo gloriosum, quoniam Nissa cum universa fere Servia Carolo subjiciebantur, sed infidelitate generalium finis belli hujus funestus fuerat; quoniam Belgradum plane vi pactorum Turcis dare oportuit, Savumque metales constitutêre, quae etiam ex historicis discenda
plura in Italia loca, quae ex historicis lector ediscas.
Anno dein 1736. incepit bellum Turcicum, cujus initium Carolo gloriosum, quoniam Nissa cum universa fere Servia Carolo subjiciebantur, sed infidelitate generalium finis belli hujus funestus fuerat; quoniam Belgradum plane vi pactorum Turcis dare oportuit, Savumque metales constitutêre, quae etiam ex historicis discenda relinquo.
Hic in Croatia praefuit armadae toti Josephus Eszterhazius banus, qui exitum belli praevidens, ut dicimus, pure defensive se habuit. Arcem Buzin obsederat, sed obsidionem solvit. Turcae quoque
vi pactorum Turcis dare oportuit, Savumque metales constitutêre, quae etiam ex historicis discenda relinquo.
Hic in Croatia praefuit armadae toti Josephus Eszterhazius banus, qui exitum belli praevidens, ut dicimus, pure defensive se habuit. Arcem Buzin obsederat, sed obsidionem solvit. Turcae quoque Zrinium obsederant, sed nescio unde factum, obsidionem ipsi solverunt. Neque quidquam de reliquo isthic actum, praeter spolia utrinque facta et depopulationes domuum. Banialucam princeps Hildburghausen infeliciter obsederat, et universum fere, quem habebat, exercitum amisit. Ex parte
utrinque facta et depopulationes domuum. Banialucam princeps Hildburghausen infeliciter obsederat, et universum fere, quem habebat, exercitum amisit. Ex parte Carolostadiensium Deposczi laudes et a Carolo praemia fuit consecutus, licet neque ibi quidpiam memorabilis actum sit.
Pace cum Turcis inita, quamvis harum partium nulla speciatim mentio facta sit, ut idcirco antiquos crederemus servandos limites; attamen mortuo Carolo VI. et haerede filia undique impetita et plane de Vienna dubia; cum occupato Passavio, Lincio, ad Viennensem urbem Bavari accederent, Turcis, ut pacifici
sit.
Pace cum Turcis inita, quamvis harum partium nulla speciatim mentio facta sit, ut idcirco antiquos crederemus servandos limites; attamen mortuo Carolo VI. et haerede filia undique impetita et plane de Vienna dubia; cum occupato Passavio, Lincio, ad Viennensem urbem Bavari accederent, Turcis, ut pacifici maneant, Dubiczam, Transvunanum aliaque loca resignanda mandavit, et 1743. resignata sunt. Neque, quae foris gesta vel acta sunt, commemorabo, ut de amissa et recepta Bohoemia, Bavaria aliisque locis, de cessa Brandeburgo Silesia, haec enim universa melius ex illis legantur, qui
qui 1751. rebellionis fuit secretarius, inde per capitulum fuit amotus, eidemque successerat Michael Zlatarich. Sed cum iste equo luxato per levitatem volens fossatum quoddam equester transvolare, fractis cervicibus mortuus remansisset, Franciscus Thauszy eidem successit; occasione belli Turcici 1738., sed propter easdem confusiones iterum revocari debuit, succedente eidem Nicolao Magdich canonico. Interim sub ejus Dubiczae anteriori praefectura arx illa trans Vunnam, quam ab anno 1743. Turca incolit, aere et sumptibus capituli e fundamentis est exstructa et posita. Quod ipsum ob
fractis cervicibus mortuus remansisset, Franciscus Thauszy eidem successit; occasione belli Turcici 1738., sed propter easdem confusiones iterum revocari debuit, succedente eidem Nicolao Magdich canonico. Interim sub ejus Dubiczae anteriori praefectura arx illa trans Vunnam, quam ab anno 1743. Turca incolit, aere et sumptibus capituli e fundamentis est exstructa et posita. Quod ipsum ob sumptus fuit occasio primae suae Dubicza amotionis, quia rem majorem, ac opus esset, erexisset et banum Eszterhazium disposuisset, ut vallatum regulatumque praesidium a capitulo exstruendum praetenderet,
habere suppositum, in ea cumprimis circumstantia, ubi tum ex parte Croatiae ad cancellariam dignior nemo fuisset. Pollensque suarum laudum depraedicatione Thauszy, has tam Dubiczae gestas quam Siscii, depraedicare non cessabat, sibique uni erectae Dubicensis arcis gloriam adscribebat, tantasque de Turca victorias, ut sibi uni deberi narraret, quod Turca 1737. 1738. Croatiam non invasisset; confirmante ista, in aliorum virorum notitiam habentium defectu, Bisztriczajo cancelista, successitque narratio, ut crederent Viennae constituti.
Anno 1749. mortuo Adamo Krisanich, respective
tum ex parte Croatiae ad cancellariam dignior nemo fuisset. Pollensque suarum laudum depraedicatione Thauszy, has tam Dubiczae gestas quam Siscii, depraedicare non cessabat, sibique uni erectae Dubicensis arcis gloriam adscribebat, tantasque de Turca victorias, ut sibi uni deberi narraret, quod Turca 1737. 1738. Croatiam non invasisset; confirmante ista, in aliorum virorum notitiam habentium defectu, Bisztriczajo cancelista, successitque narratio, ut crederent Viennae constituti.
Anno 1749. mortuo Adamo Krisanich, respective episcopi patruo, cum ejus facultates et pecunias
pro bullarum expeditione Romam millia florenorum 12 praetendere, eo quod haec taxa episcopatus Zagrabiensis in cancellaria inveniretur. Communicatis tamen eidem rationibus | sequentibus. 1. Episcopatus Zagrabiensis bona multum abalienata esse, partim per Turcam, partim vero per generalatum Varasdinensem, qui fere totus est ex bonis episcopalibus. 2. Sumptuum episcopi, qui pro defensione ecclesiae et nunc banderium servare deberet. 3. Quod Szvidnicensem episcopatum Graeci ritus unitorum pro reductione schismaticorum olim fundaverit, et nunc
esse regii.
praesenti tanquam |
principis servitium et bonum patriae promoventis videbatur insuperabilis.
aliisque oneribus exemptos, secundum data hactenus privilegia, conservare et confirmare vellet. |
quid impedit profecto in defensam patriae, religionis, sui ipsius, et clero arma sumere, neque negatum hactenus. Immo cur olim cum regibus exiverit clerus? Cur banderia dederit? Cur hodiedum Zagrabiensis ecclesia dare debeat? Cur inconveniens futurum non erit, uti nec hactenus fuerat, ut contra Turcam ex clero banderium ducat canonicus, ut militet, ut occumbat, inconveniens autem futurum, ut in loco Dubicza, a clero obtento, reparato, sine omni errore hactenus laudabiliter administrato, permaneat. Profecto si dominis ablegatis salus patriae bonumque publicum in corde sunt, ut capaciores
hactenus ab onere tali privilegialiter exempti, inquillini nihilominus capitulares et episcopales ad Zagrabiam a quarteriis et aliis personalibus oneribus sint immunes. Civitates liberae regiaeque taxandae in eundem finem, omnesque hactenus exempti, dempto episcopali Topuszko ob vigilias et cum Turcis viciniam. Bona maritima Zriniano Frangepaniana fiscalia, modo per bancalitatem possessa (nempe Baccar, Hrelin etc.), non secus vicini (Dubovacz, Svarcha, Svechai) Carolostadiensi et Varasdinensi (Ivanecz, Petrianecz etc. ad Caproncza) generalatibus. Pagi iisdem
Zagrabiense commandam arcis Dubicensis per unum ex praepositis a capitulo, per banum resolvendum, et charactere ac stipendio vicecolonelli gavisurum, et non nisi a solo bano dependentiam habiturum canonicum, exercendam. Qui in praesidiariam tantum arcis militiam commando habeat, non nisi adversus Turcam exercituare teneatur. |
Emolumenta confinii Dubicensis percipiat, et per triennium ad videndam eorum quantitatem, de iis bano ad puritatem conscientiae suae rationes reddat. In subsidium praedictae militiae exolutionis resolvitur etiam ad mentem
commendantem obligabatur. Isti quandoque accusationibus apud banum molesti commendantibus erant, quare astute cum ipsis erat procedendum. Occasione belli commendantis et officialium praeire fuerat. Knezii si inimici observatores erant fideliterque retulissent, summa fuit. Coeterum sine regula, Turcarum more pugnabant afulgente spe praedae alicujus saepe bene saepe temerarie. Haec quoad confinia in universum. De Dubicza haec notanda sunt Cujusnam illa olim juris fuerit, incertum, neque ex monumentis post diligens examen comperi, ut certi quid statuam. Quosdam comites et banos de Dubicza
Dubiczam oppidi instar olim fuisse, idque quod in ea plura religiosorum domicilia fuisse legam. Fuit ibi patrum Paulinorum coenobium, fuit Templariorum ac etiam Cisterciensium aedes, fuerunt diversae diversorum nobilium domus, ex quo conjicio, oppidum olim liberum fuisse. Caeterum postquam a Turcis acceptum fuisset, denuo 16 [88] opera Marchionis Badensis revindicatum, canonicus Zagrabiensis Nicolaus Skerlecz ut banderii ecclesiae Zagrabiensis capitaneus, primus in eliberata Dubicza commendans et capitaneus fuit, a quo tempore penes ecclesiam continuo mansit, licet regiam
ut banderii ecclesiae Zagrabiensis capitaneus, primus in eliberata Dubicza commendans et capitaneus fuit, a quo tempore penes ecclesiam continuo mansit, licet regiam confirmationem nunquam obtinuissent, quamvis 1718. banalem, comitis nempe Joannis Palffy. Dum Transvunanae partes per Marsiglium Turcis datae fuissent, capitulo una cum episcopo Cisvunanae relictae erant, ubi insimul ligneum |
quoddam praesidium
partes per Marsiglium Turcis datae fuissent, capitulo una cum episcopo Cisvunanae relictae erant, ubi insimul ligneum |
quoddam praesidium
ligneum |
quoddam praesidium
officio duo milia remanere deberent in cassa. Emolumenta quoque confiniorum non parum facerent. Quae simul sumpta in publicum convertantur beneficium et regni totius conservationem.
vinculis hodiedum in iisdem manerent securiores de morte ac vita. Hinc cum per nuncios auditi non fuissent, debuisse eos hanc accipere viam, ut hac mediante audiantur. Caeterum nihil ipsos regii servitii negligere, vigilias accurate servare in | metis Turcicis et Glinae, immo si permitterentur, etiam Kostaniczae velle.
quoniam
consilio bellico tabellas exmittere debeat? Neve officialium vacantiae occasione tali per idem consilium bellicum suppleantur, neque an ad futuri bani resolutionem vacare debeant talia officia vel per quem resolvenda venient. 2. Ne populus confiniarius, vel ut pro defensione patriae contra Turcas potissimum solutus, per eductionem contra alios hostes atteratur. 3. Timere regnum, cum diplomatice imposita 8260 virorum consistentia effective haberetur, ne diminutis aut ne fors penitus amittendis confiniis ad statum jurisdictionis etiam politicae talismodi consistentia extensa
catechismos minores majoresque, uti liber
Veröcza, olim reginale, in cambium Mitroviczae ac aliorum obtigit. Comes praeses camerae Antonius Grassalkovich, commissionis talismodi praeses, occasione hac animadvertens, bona illa Sclavonica, quae alias a camera possidebantur, et occasione rerum distrahendarum carere et Turcis advicinari, ut bona illa cameralia aut omnia divendantur aut creditoribus aulae pretio elevatissimo assignentur, concepit effecitque.- Enimvero non solum Trenckiana illa, sed et caetera cameralia in inferiori Sclavonia bona aut creditoribus assignata sunt, aut cambiata, aut divendita
alias nec Judaeorum synagoga puniri potuisset ob privatam Christi mortem. Reess reposuit, quid cum his clamoribus? Gratis est, utraque partium peccavit, nunc cogitandum restat, quomodo haec possint accomodari. Petrichevich autem subirascendo reponit: Gratis est, res tota passio est, indigna Turca. Eheu quo devenit et qualiter tractatur capitulum. Ego super omnibus protestor, neque partem ullam in abominabili hac invidia habere volo. Caecus est, qui occasione hujus vacantiae dum talia fiunt, cur fiant, si non videat. Surgensque confestim abivit. Suoque abitu dissoluta est sessio
sic ditandorum fuere occasio Erdoedianorum officialium, neque obiere servitia alia, ac quod omnium singulorumque dominio pendissent decimas et vigilias quasdam ad arcem et, si necessum fuisset, etiam ad banderium ivissent. Erat enim antiquitus Monoszlo arx, quam Thomas primo Erdoedy 1590. Turcis eripuerat, dein Sigismundus. Et quia undique confiniariis
et pro excipienda regina conscribendi non erant, si autem banderiales, decimalistae aut libertini sunt, robotas a Raffay inductas praestare non obligarentur. Vocati officiales cum nil declarare vellent, populo clamante enormiter et dicente, ut hoc adminus dicant, quod deteriores mancipiis Turcarum sint, praestaretque miseros illos Turcas esse quam subditos, milleque talia in adstantia officialium, omnino tacentium ac nihil respondentium, comes Joannes Patachieh, qua operis conscriptionalis praeses, in populum invehi coepit palamque edicere, quod,
si sui forent
non erant, si autem banderiales, decimalistae aut libertini sunt, robotas a Raffay inductas praestare non obligarentur. Vocati officiales cum nil declarare vellent, populo clamante enormiter et dicente, ut hoc adminus dicant, quod deteriores mancipiis Turcarum sint, praestaretque miseros illos Turcas esse quam subditos, milleque talia in adstantia officialium, omnino tacentium ac nihil respondentium, comes Joannes Patachieh, qua operis conscriptionalis praeses, in populum invehi coepit palamque edicere, quod,
si sui forent subditi, penderent quam plurimi, tum de respectu
summalistas tutos reddet, quod diminutio proventuum pro deterioratione ipsis non computabitur? Si vero aucta fuerint subditis onera, quis lamentis ipsorum finem ponet, uti exemplo sunt Montis Claudii subditi?
opprobrium in causa et merito subditorum Draskovichianorum Sztenichniakiensium fulminatorium contra illum legitur mandatum, immo defectus illius in officio supremi comitis commissi, uti cujusdam homicidae in servitio suo |
detentio, foeminarum quarundam Turcis venditio etc., ob quos defectus praecipitur, ut non solum a locumtenente in publico et regio quidem nomine repraehendatur, sed per comitatum criminalis plane eidem processus erigatur. Haec tanquam minus exspectata vel ab ipsis domini
Rauch inimicis non
Silesiae ab Austria recuperandae passim est credita. Sed neque ista esse potuit, quia pactis publicis Austria Silesiam Borusso cessit sub evictione Moscoviae. Igitur Moscovia tueri Borussiae regem debuisset. Audivique ipse Viennae a viro magno, tam parum hoc bellum esse pro Silesia, quam est pro Turcia. 4ta. A regno petebatur Poloniae. Cum enim regnum illud electivum esset et rex actualis senior, exiguo praeterea in domum Saxonicam Poloni animo, in Borussicam autem propensissimo, neque iteratis diaetis suis ad coronandum actualis regis filium assensissent, Borussiae vires contundendae
ut resistere valeat, ac in ideis suis persistat, nec moveatur cessione Silesiae aut rebus aliis. Profecto uti sub Carolo VI., qui orientalem compagniam erexerat, vi tota Protestantes in ejus iverunt exterminium, sic nunc allaboraturi sunt magis, dum conjunctam vident Austriae Galliam. Metuoque, ne Turcam, attenuata per se Austria, demum excitent, quod eis facile, partim auro suo, partim persvasione periculi, quod eorundem accederet imperio, si constans futura est catholicorum conjunctio, accidere poterit. Quod si eveniret, Austriae maximum foret periculum et damnum. Quare videndum
eligantur tales, qui negotium hoc sic agant et promoveant, ut arbores hominesque excoli solent, qui perfecti non nascuntur illico, sed formantur per tempora et evadunt. Conjunctio major ferme servanda est cum Hispania, a Gallia non recedendum. Caute tractandi Venetae ac papa, cautissime autem Turca, ut rebus per annos aliquot maturatis tandem sese intueatur
Austria, quae subditorum suorum exculto ingenio, reparatis hactenus neglectis positoque prudenti rebus suis modo, in tanta rerum abundantia eo pertingere poterit, ut penes ipsam |
pertineret, effecit procuravitque provinciae illius divisionem, videlicet, ut conventus et residentiae, quos in Sclavonia inferiore, ac in banalibus confiniis Chultich, Hungaria item haberent, unum corpus ac provincia essent, illi vero conventus, hactenus cum provincia uniti, qui in Turcarum ditionibus forent, sua potirentur custodia. Multas rei hujus dedit Philippus rationes, ut tandem et evinceret, hacve ratione novae provinciae fieret provincialis, cum de monachorum more provincialem primum det generalis ceterosque ministros. Fuit integro ferme anno intra hos monachos, ut
ut victoriam cantasse ante triumphum viderentur patres. At Penich de omnibus informatus, opera antelatae dominae principissae Odeschalchi submissa regiae Majestati informatione, quod videlicet plus sacrae coronae periculi subversetur unione quam divisione provinciae, utpote primo: quod cum Bosnia Turcico imperio nunc obediat et nomenclatura Bosnensis provinciae, si perseveret in Sclavonia et Hungaria, has ipsas partes, tanquam Bosnenses, Turcae praetendendi detur occasio, potiusque firmari videatur Turcarum praetensio quam regum Hungariae. Secundo. Antea quam inferiorem Sclavoniam atque
regiae Majestati informatione, quod videlicet plus sacrae coronae periculi subversetur unione quam divisione provinciae, utpote primo: quod cum Bosnia Turcico imperio nunc obediat et nomenclatura Bosnensis provinciae, si perseveret in Sclavonia et Hungaria, has ipsas partes, tanquam Bosnenses, Turcae praetendendi detur occasio, potiusque firmari videatur Turcarum praetensio quam regum Hungariae. Secundo. Antea quam inferiorem Sclavoniam atque Hungariae partes Turca olim occupavisset, provincias fuisse in Sclavonia et Hungaria alias, sed sub Turcarum dominatu semet cum Bosnensi univisse
coronae periculi subversetur unione quam divisione provinciae, utpote primo: quod cum Bosnia Turcico imperio nunc obediat et nomenclatura Bosnensis provinciae, si perseveret in Sclavonia et Hungaria, has ipsas partes, tanquam Bosnenses, Turcae praetendendi detur occasio, potiusque firmari videatur Turcarum praetensio quam regum Hungariae. Secundo. Antea quam inferiorem Sclavoniam atque Hungariae partes Turca olim occupavisset, provincias fuisse in Sclavonia et Hungaria alias, sed sub Turcarum dominatu semet cum Bosnensi univisse causa
protectionis Ottomanicae, quod nempe ab
nunc obediat et nomenclatura Bosnensis provinciae, si perseveret in Sclavonia et Hungaria, has ipsas partes, tanquam Bosnenses, Turcae praetendendi detur occasio, potiusque firmari videatur Turcarum praetensio quam regum Hungariae. Secundo. Antea quam inferiorem Sclavoniam atque Hungariae partes Turca olim occupavisset, provincias fuisse in Sclavonia et Hungaria alias, sed sub Turcarum dominatu semet cum Bosnensi univisse causa
protectionis Ottomanicae, quod nempe ab antea Bosnenses Franciscani et provincia in Ottomano imperio constabilita fuisset. Tertio. Periculum esse
Hungaria, has ipsas partes, tanquam Bosnenses, Turcae praetendendi detur occasio, potiusque firmari videatur Turcarum praetensio quam regum Hungariae. Secundo. Antea quam inferiorem Sclavoniam atque Hungariae partes Turca olim occupavisset, provincias fuisse in Sclavonia et Hungaria alias, sed sub Turcarum dominatu semet cum Bosnensi univisse causa
protectionis Ottomanicae, quod nempe ab antea Bosnenses Franciscani et provincia in Ottomano imperio constabilita fuisset. Tertio. Periculum esse proditionis statuum, cum monachi Bosnenses e christianis Turcico imperio asvetis
et Hungaria alias, sed sub Turcarum dominatu semet cum Bosnensi univisse causa
protectionis Ottomanicae, quod nempe ab antea Bosnenses Franciscani et provincia in Ottomano imperio constabilita fuisset. Tertio. Periculum esse proditionis statuum, cum monachi Bosnenses e christianis Turcico imperio asvetis plerumque essent. Quarto. Apostolicum principem, ut rex Hungariae esset, in rebus monachorum considerare non debere rationem status, sed religionis perfectionisque religiosorum. Hanc porro neutiquam sperari posse, nisi mores Turcici a moribus christianorum separentur.
statuum, cum monachi Bosnenses e christianis Turcico imperio asvetis plerumque essent. Quarto. Apostolicum principem, ut rex Hungariae esset, in rebus monachorum considerare non debere rationem status, sed religionis perfectionisque religiosorum. Hanc porro neutiquam sperari posse, nisi mores Turcici a moribus christianorum separentur. Progressus tum est ad specialia monachorum, quae corrigi emendarique non possent ob praejudicatos mores, defectum visitationis canonicae, praecipue cum intra ipsos alternativa servaretur, sive triennio ex his Sclavoniae partibus provincialis
a moribus christianorum separentur. Progressus tum est ad specialia monachorum, quae corrigi emendarique non possent ob praejudicatos mores, defectum visitationis canonicae, praecipue cum intra ipsos alternativa servaretur, sive triennio ex his Sclavoniae partibus provincialis constitueretur, Turciae conventus visitare impotens, triennio alio ex Bosnensibus quispiam, ut hac ratione regnare intra monachos libertinismus debeat. Procuravit insuper congregationis regularium Romanae eatenus |
commendationem ipsiusque Papae litteras, evicitque divisionem,
metuens.
Aliud fuit 1756. tumultuantium rusticorum depraedatio, quam uti avaritia causavit, ita dum convictionem in se latam per regiam commissionem tot instantiis removere non potuit, quin persolvere debuit, inconsolabilem fecit.
Tertium Caroli Softich, alias etiam Maglich, olim Turcae, sed conversi successive et Zagrabiensis civis celebrisque mercatoris hoc anno et mense Januario secuta mors. Haec desperatum plane fecit Jellachichium tum ob amissum divitiarum suarum fontem, cum ob processum, quem a morte Caroli contra Jellachichium, qua publicum manifestiimque usurarium,
attulit, dicens: En motiva et argumenta, ob quae ultra et praeter inarticulata loca
servari deberent Protestantes; en rationem objecti tumultus. Si subditi sunt, terrere Majestatem non debent. |
Et Majestas Vestra vires habet ad resistendum Turcis, metuet a sibi subjectis lutheranis. Hac eorum pecunia regimina duo vel tria exsolvi poterunt, quae ab ausu eos coerceant . His regina convicta Nadasdio permisit, nec passa fuit a quopiam sibi vel ideo loqui. In Marchensi superius attacto religionis negotio qualem se exhibuit, supra est
Dubicensis novus.) Anno hoc, initio Maji, vicecolonellus et commendans Dubicensis dominus Balthasar Petkovich sponte ac invito bano officio valedixit. Successit eidem suus antecessor, dominus canonicus Nicolaus Thauszy. Qui etiam, nescio ex quibus motivis, bellum cum Turcis metuendum vulgavit, banoque perscripsit. Fuere congregati Turcae in variis locis, sed quo fine, latuit lateretque. Generalis Josephus Draskovich die 21. Junii, prouti etiam generalis Antonius Setwitz, incaute agentes, a Borussis fuere intercepti ejusdemque captivi, non sine macula et nota
Maji, vicecolonellus et commendans Dubicensis dominus Balthasar Petkovich sponte ac invito bano officio valedixit. Successit eidem suus antecessor, dominus canonicus Nicolaus Thauszy. Qui etiam, nescio ex quibus motivis, bellum cum Turcis metuendum vulgavit, banoque perscripsit. Fuere congregati Turcae in variis locis, sed quo fine, latuit lateretque. Generalis Josephus Draskovich die 21. Junii, prouti etiam generalis Antonius Setwitz, incaute agentes, a Borussis fuere intercepti ejusdemque captivi, non sine macula et nota militaris sive bellici consilii.
computandosque sumptus, per quem item subministrandi forent; equidem si princeps ipse erigere talia vult praesidia, esse considerationes distinctas ab iis, si alter erigat. Banus motus totus, principem erigere nequire, respondit, ob exhaustum aerarium; interim viderent status, ob metum belli turcici, quod, ut supra dixi, Thauszy vulgaverat. Reposuit protonotarius, videret banus, quo praeside ob impotentiam regni deprecati sunt status decem millionum mutuo levandorum preces principis, qua nunc ratione atque intra anni decursum duos milliones numeraturi sunt, atque hos ubi accepturi vel
Caeterum Voikovichios modernos a Bosnensibus descendere est probabilius, tum ex appellatione, quam servarent, cum etiam, quod Klokoch aliaque Voikffiorum bona non possiderent, sed quae habent actuales, juris essent uxorei ac per uxores olim aquisita; denique quod, destructo Bosnensium dominatu per Turcas, Vojkovichii ad has partes adve(ne)rint, ut docent litterae. Hodie horum duplex est ramus, alter praedictorum duorum ex Francisco descendentium, alter Ignatii Vojkovich, filii Nicolai, olim vicecomitis Zagrabiensis; Ignatius ditior est, habet enim plura bona, ut Zabok medium, Rakitje, ac a
jam viduae Magdalenichianae. Origo familiae suae inde summitur, quod abavus ejus settaceos vendebat, ut a schett croatico Schettar sit cognominatus. Vulgo credunt, eum inde divitias corradisse verum idem abavus, referente mihi fata Theresia scripturasque desuper habente, sive in campo post caesos Turcas epiphium unum aureis plenum reperit, sive a Turca custodiendum accepit, et momenta dives factus, filio suo capitaneatum emit aliaque tenuta Crisii; pauloque post mortuus, reliquit filio avo Theresiae majores divitias ab eodem auctas per officia illis signanter temporibus,
summitur, quod abavus ejus settaceos vendebat, ut a schett croatico Schettar sit cognominatus. Vulgo credunt, eum inde divitias corradisse verum idem abavus, referente mihi fata Theresia scripturasque desuper habente, sive in campo post caesos Turcas epiphium unum aureis plenum reperit, sive a Turca custodiendum accepit, et momenta dives factus, filio suo capitaneatum emit aliaque tenuta Crisii; pauloque post mortuus, reliquit filio avo Theresiae majores divitias ab eodem auctas per officia illis signanter temporibus, quibus praedari grassarique pro virtute est habitum,
in Transylvania esse, quae olim ad principis pertinebat banderium, hinc praerogativis gaudebat nobilium. Anno 1692. sub Leopoldo ad certum quendam exhibeudorum militum numerum fuere constricti, statimque 1695. remissum illis militiae onus, ut annuo certo tributo tale reluerent. Motibus dein tam Turcicis quam Rakoczianis subsequentibus, ad militandum iterum inducti fuere, taliterque |
utrumque onus ipsis remansit, supplicare millies postea non cessarunt, sed vel spebus more aulico vel circumstantiis teraporum amoti portabant onus. Dein auctis ibi et
superiore anno subscriptis de reliquis omnibus haereditariis statibus non solum assecuraverit rex Borussiae Majestatem suam, sed, ut ajunt, garantiam fecerit,
una solaque Hungariae corona exclusa.
Hinc quia rex idem cum Moscovia atque Turcia mutuae defensionis foedus fecisset, cum a septemtrione Silesia, Borussiae regis ducatus, ob oriente Moscovia, a meridie Turcicum imperium Hungariae advicinaretur, quid ergo Hungariae qualiterque consulendum prospiciendumque, ubi fors hoc currente anno ob mortem Poloniae regis et successoris
suam, sed, ut ajunt, garantiam fecerit,
una solaque Hungariae corona exclusa.
Hinc quia rex idem cum Moscovia atque Turcia mutuae defensionis foedus fecisset, cum a septemtrione Silesia, Borussiae regis ducatus, ob oriente Moscovia, a meridie Turcicum imperium Hungariae advicinaretur, quid ergo Hungariae qualiterque consulendum prospiciendumque, ubi fors hoc currente anno ob mortem Poloniae regis et successoris electionem facile invadi posset Hungaria a praedictis foederatis. Subtilis sane cogitatio ad capiendos Hungaros in rebus
aula offendatur. Ad bona Osztercz Cholnichiana involatum, prouti et Mresznicza domini Zebich, occupati quidam pontes in jurisdictione regnicolari, vi exacta ab iis ad militarem cassam tributa innumeraque similia alia, quae ab aula (esto repraesentata cum exaggerationibus majoribus, malleque status Turcam habere
fuit aerarii regii, istudque studium, ut, quantum ad haec confinia erogatur, tantum ex iisdem proveniat regi; hinc accisae, arendae et innumera onera. Populum afflixit non solum vigiliis, reparationibus et viarum novarum erectionibus, sed Belovarinensis aedificii positionibus, saepibus per metales turcicos ducendis ponendisque, censibus, accisis, emptionibus lignorum, et rerum quarumlibet, domuum pro officialibus erectione, Piaristarum inductione; superiore anno frumentum iisdem distribuerat ab eo leviori emptum. Anno hoc ex officialium stipendiis illud sibi exsolvit, mandans officialibus,
sigilli resignationem, esto non acceptatam, coegit eosdem Paulinos sequi. Obtendebant Paulini sui vicarii, |
quem nec nominare poterant, annotationem, qua notabatur, ipsis Martinum Borkovich Paulinum et episcopum Zagrabiensem 1684 occasione obsidionis Viennensis a Turca pro felici armorum successu praecedentiam deliberavisse, sed hujus deliberationis nulla sunt in actis publicis vestigia, quare scarteca illa, nesciretur cujus monachi tamen et pro monachis praecipue incredibili fundamento innixa, eridenda veniret. Haec in summa continebat fusior dissersatio
vicecolonellus. Capitaneus Mikich.) Antonius Zlatarich praepositus s. Irenaei, archidiaconus Vascae et Dubiczae vicecolonellus a morte Thauszii, nescio, quam lucri societatem cum capitaneo Mikich, praefecto Sisciensi canonico Joanne Kukuljevich aliisque iniverat, et ex Turcia ferrum, uzonem aliaque efferrebat, Zagrabiae in suis aedibus distrahenda. Fuit porro severissime ab aula vetita quaevis cum Turcis communicatio sub pallio quidem pestis, re vera autem, ne praeberetur occasio turbandae pacis, quam aula extendi procurabat, Turca negabat. Hinc ea fuêre mandata
Dubiczae vicecolonellus a morte Thauszii, nescio, quam lucri societatem cum capitaneo Mikich, praefecto Sisciensi canonico Joanne Kukuljevich aliisque iniverat, et ex Turcia ferrum, uzonem aliaque efferrebat, Zagrabiae in suis aedibus distrahenda. Fuit porro severissime ab aula vetita quaevis cum Turcis communicatio sub pallio quidem pestis, re vera autem, ne praeberetur occasio turbandae pacis, quam aula extendi procurabat, Turca negabat. Hinc ea fuêre mandata aulae, ut quisquis ultra limites procederet, a vigilibus trajiceretur. Fatus attamen vicecolonellus Zlatarich cum duobus consociis
Kukuljevich aliisque iniverat, et ex Turcia ferrum, uzonem aliaque efferrebat, Zagrabiae in suis aedibus distrahenda. Fuit porro severissime ab aula vetita quaevis cum Turcis communicatio sub pallio quidem pestis, re vera autem, ne praeberetur occasio turbandae pacis, quam aula extendi procurabat, Turca negabat. Hinc ea fuêre mandata aulae, ut quisquis ultra limites procederet, a vigilibus trajiceretur. Fatus attamen vicecolonellus Zlatarich cum duobus consociis Mikich nempe capitaneo et gregario aliquo noctu ad Turciam plane itare asveti, demum fuêre depraehensi. Vigiles credebant, Turcas
autem, ne praeberetur occasio turbandae pacis, quam aula extendi procurabat, Turca negabat. Hinc ea fuêre mandata aulae, ut quisquis ultra limites procederet, a vigilibus trajiceretur. Fatus attamen vicecolonellus Zlatarich cum duobus consociis Mikich nempe capitaneo et gregario aliquo noctu ad Turciam plane itare asveti, demum fuêre depraehensi. Vigiles credebant, Turcas Vunnam ad partes nostras transire, ergo inclamant, qui essent, ad tertium clamorem vicecolonelli respondentis, se esse, voce cognita jubentur consistere. Signifer Premusich ad capitaneum suum dominum Jursich rem subito
Turca negabat. Hinc ea fuêre mandata aulae, ut quisquis ultra limites procederet, a vigilibus trajiceretur. Fatus attamen vicecolonellus Zlatarich cum duobus consociis Mikich nempe capitaneo et gregario aliquo noctu ad Turciam plane itare asveti, demum fuêre depraehensi. Vigiles credebant, Turcas Vunnam ad partes nostras transire, ergo inclamant, qui essent, ad tertium clamorem vicecolonelli respondentis, se esse, voce cognita jubentur consistere. Signifer Premusich ad capitaneum suum dominum Jursich rem subito defert, qui, recensitis aulae mandatis, admittit vexilliferum agere, quod
putabat, ejiciendum inde vicecolonellum et clerum ob tam indignam interessentiam. Terminata contumacia colonellus capitaneum Mikich conjicit ad compedes jubetque fieri eidem processum; iste in sui defensam aliud non reponit
ac se aliorum exemplo progressum fuisse in Turciam; pro ipso comite bano inde clam equos septem haberi conductos, supremum vigiliarum praefectum Grerleczi quaevis e Turcia accipere pluresque officialium, quos recitavit ordine; quare se credidisse, quod aliis liceret, nec sibi nefas esse. Defensa haec bano significata est illico, qui jussit
Mikich conjicit ad compedes jubetque fieri eidem processum; iste in sui defensam aliud non reponit
ac se aliorum exemplo progressum fuisse in Turciam; pro ipso comite bano inde clam equos septem haberi conductos, supremum vigiliarum praefectum Grerleczi quaevis e Turcia accipere pluresque officialium, quos recitavit ordine; quare se credidisse, quod aliis liceret, nec sibi nefas esse. Defensa haec bano significata est illico, qui jussit dimittendum capitaneum Mikich, seque eidem gratiam facere. Dimittitur Mikich, de Zlatarich tacetur strictissime, ut nec a
foliorum subinstruxerit.
Qua occasione ut plebs ad vitandos reliquos etiam, qui hactenus irrepserunt, culturae
defectus disponatur, localis magistratus omnem conatum impendet.
Caeterum Americanae et Levantinae seu Turcicae tabacae seminis
libera ab omni portorio inductio perinde admittatur, et primo, qui semina haec
naturalisaverit, condignum proemium pariter decernatur.
Motiva.
Tabaca ita, ut nunc adhuc imperfecta est,
Si cultura haec
debite provehatur, cum tempore unius etiam millionis circulationem procurare adeoque
capitale Regni productum vel ex eo effici potest, quod respectu adjacentium provinciarum
sit exclusivum.
Ante enatum bellum Turcicum plebs Syrmiensis, unius e minoribus Comitatibus, supra 20,000
e cultura serici percipiebat: in aliis, qui debitam colendi hujus producti rationem
invexerunt, comitatibus plerique rustici, qui vel unam seminis bombicum unciam educarunt,
plus inde lucri
ostensum est, in Elaborato
status actualis §-pho 37. cutes caprarum, ad elaborandas pelles Sattyan
dictas necessarias esse, pro quibus notabilis adhuc, ut ejusdem Elaborati §-pho
48. remonstratum est, pecuniae vis quotannis in Turciam effertur, sicut itaque, ubi
silvis nocent, exstirpari, ita ubi innoxiae sunt, eas conservari interest.
Articulus XVI.
possidebant,
communem illa cum Hungaria in diaetis legislationem habuit. Eadem onera portabat, iisdem
beneficiis perfruebatur. Supremi tantum magistratus diversa nomenclatione, et domesticis
quibusvis statutis distinguebatur; postea accepit quidem distinctos Turcarum Imperatori
plerumque obnoxios principes, distinctam etiam legislationem: ad Augustam tamen Domum
Austriacam jure Regis Hungariae rediit. Etiamsi qua pars integrans Regni non
reputetur, debet adminus qua pars adnexa considerari, nullae
educendum per Germanicas Provincias
in exteras oras vinum et frumentum Hungaricum
graviori fortasse transituali portorio subinde gravetur, eadem reciproci ratio exiget, ut
vicissim artefacta Germanica, dum per Hungariam in Turcicas Provincias evehuntur, eidem
transituali portorio subjiciantur.
Articulus XXIX.
longe major sit exoticorum, quae per Germanicas
Provincias in Hungariam intrant articulorum copia, quam vicissim. Per Hungariam enim in
Germanicas Provincias nonnisi gosypium, lana macedonica, et
pauciores minoris considerationis Turcici Articuli inferuntur. Ubi e contra
omnes septemtrionales et occidentales merces nonnisi per
Germanicas Provincias in Hungariam adferuntur, adeoque deperditae proventus tricesimalis
Hungarici ne per reciprocum quidem
devehi posset. – 5-to. Si retento in Germanico
vectigali gravi illo, quibus boves Hungarici, si per Germanicas Provincias in
exteras oras depellantur,
pro
consumtione inferuntur, in vectigali Germanico idem transituale portorium imponatur, quod
Hungaricum vectigal orientalibus mercibus, quae vicissim per Hungariam in
Germanicas Provincias invehuntur, v. gr. lanae macedonicae, gosypio, aliisque turcicis
articulis imponet.
His quoque punctis complanatis, posset deinde principium illud adoptari, ut quoad
reliquos indifferentes tam exoticos, quam et haereditarios articulos, qui sub
mutuam compensationem cadere non possunt, aequalia
pretia rerum a
proportione auctae circulantis pecuniae sensim increscere, etsi pretia victualium
eleventur, artefacta ab eadem proportione assurgere soleant. An enormia, quae non multo
post enata sunt articulorum horum pretia, ordinationi huic, vel vero mox consecuto Turcico
bello adscribi debeant, tuto quidem statuere non licet: quodsi tamen aliorum temporum
populorumque experientiam consulamus, facile apparebit quod limitationem pro variis status
commercii epochis jam extendere, jam restringere, jam etiam simpliciter abolere
notabilibus sumtibus perfici potuerint, ne hi destinato jam
in alios fines Aerario Regio oneri cedant, pretium salis in uno grosso adauxit, fundumque
hunc commercialibus, ac praesertim hydraulicis usibus perpetuo addixit; nec multo post
enascituras etiam apud quaestores Turcicos contrabandas eidem fundo adjecit. Atque ita
primum distinctus ab eventuali cassa Fundus Commercialis enatus est. Verum cum commercium
sola navigatione non absolvatur, sed insuper vias facile permeabiles requirat, ad utrumque
autem hoc ne duo quidem illi fundi
De erigenda Commerciali Cassa.
§ 1. Tam conflatum jam hactenus ex aucto alias pretio capitale, quam et proventura exinde
quotannis summa neo-erigendae Commerciali Cassae inferetur.
§ 2. Renovato anni 1741. Articulo 29. subditi Turcici, nisi uxores et proles educant, et
juramentum fidelitatis Suae Majestati deponant, ab omni alio, quam cum Turcicis mercibus,
commercio, et hoc nonnisi all ingrosso exercendo, inhibentur. Qui secus egisse
compertus fuerit, omnes merces suas amittat, et
pretio capitale, quam et proventura exinde
quotannis summa neo-erigendae Commerciali Cassae inferetur.
§ 2. Renovato anni 1741. Articulo 29. subditi Turcici, nisi uxores et proles educant, et
juramentum fidelitatis Suae Majestati deponant, ab omni alio, quam cum Turcicis mercibus,
commercio, et hoc nonnisi all ingrosso exercendo, inhibentur. Qui secus egisse
compertus fuerit, omnes merces suas amittat, et e harum pretio quarta pars denuncianti, aut
contrabandam talem apprehendenti, residuum Cassae Commerciali cedat.
denuncianti, aut
contrabandam talem apprehendenti, residuum Cassae Commerciali cedat. Confiscatio vero
ejusmodi non tantum per tricesimatores regios, sed per quamcunque etiam aliam politicam aut
dominalem jurisdictionem peragi possit, domesticis quaestoribus omnis cum Turcicis subditis
quaestus
societas prohibetur, et utprimum vel id evenerit, quod aliquis domesticus
quaestor cum Turcico subdito quaestus societatem habeat, omnes hujus merces, quae sub
aut
dominalem jurisdictionem peragi possit, domesticis quaestoribus omnis cum Turcicis subditis
quaestus
societas prohibetur, et utprimum vel id evenerit, quod aliquis domesticus
quaestor cum Turcico subdito quaestus societatem habeat, omnes hujus merces, quae sub
objectum societatis cadunt, eadem qua supra ratione confiscentur. Imo si quod dominium
quaestum ejusmodi fovere et protegere compertum fuerit, illud actore fisco comitatensi in
200 aureis pariter ad
et ideo facile
eludebatur. Per propositas cautelas aut noxius hic quaestus simpliciter cessabit, aut
saltem facilitato praevaricationes detegendi modo fiscalitates ejusmodi notabiliorem, quam
hactenus fundum pro Commerciali Cassa producent. Quamprimum enim inita cum Turcico subdito
societas eam etiam, quae domesticum mercatorem respicit, mercium partem amittendi periculo
exponet, vix aliqui huic discrimini se subjicient; sine hoc autem pallio exigui Turcici
subditi periculosum hunc quaestum inibunt. Et si ineant, data omnibus
quam
hactenus fundum pro Commerciali Cassa producent. Quamprimum enim inita cum Turcico subdito
societas eam etiam, quae domesticum mercatorem respicit, mercium partem amittendi periculo
exponet, vix aliqui huic discrimini se subjicient; sine hoc autem pallio exigui Turcici
subditi periculosum hunc quaestum inibunt. Et si ineant, data omnibus jurisdictionibus
merces ejusmodi confiscandi facultate, et quarta earum pretii parte denuncianti, aut eas
apprehendenti addicta, praevaricatio haec saepius detegetur. Caeterum pleraque
minus naturae, omnium saltem votis praeriperet. Verum omnipotentis Dei consilio, cui maxime cura fuerat, et Constantinopolitanae ecclesiae lacrymis modum imponere et Ragusinae votis indulgere mira et inopina ratione utrique optime consultum est ut illi antecessor tuus regendis populis sub immani Turcarum jugo degentibus usu ac disciplina apprime idoneus praesul assignaretur. Tu vero huic nostro tranquilla pace fruenti praeclaris insignitus virtutibus obvenires. Jure igitur ac merito Ragusina civitas suam sibi gratulatur felicitatem cum in te praesule sit nacta virum qui, parenti optimo
partes
transiit regnumque, cum pro se non potuisset, Ferdinando coepit procurare.
vero Mathias aut quispiam alter mortalium de corona sine
regno potuisset disponere, aut hereditarium iam tum fuisset Ungariae regnum.
regno potuisset disponere, aut hereditarium iam tum fuisset Ungariae regnum.
Mohachium] Mohachichium
nobilitatis flore regno penitus eiceret.
operam dederit, articuli 4:1554; 3, 4, 5:1559; 34. et 37:1563. satis testantur.
ingenuus sit amor libertatis et, si pro libertate tanto sanguine parta, tanto tempore
conservata contra saevos periuri tyranni conatus pugnare levitas est, leves se esse Ungari
ultro confitentur.
ultro compulsus fuerit, bellum
Maximiliano, qui Ferdinando successerat, indixit; quod vario eventu gestum talismodi demum
pax est consecuta ut Zapolius Ungaria regisque nomine abstineret, Transylvaniam septemque,
quos possidebat, superiores comitatus retineret, Maximilianus Turcae triginta milia
ducatorum, Zapolio suam praestaret sororem.
In tanta tamen ruina patriae silebant adhuc leves (ut volunt
Austriaci) et nati ad perduellionem Ungari, satis non fuit tantis obrui malis; oportuit et de
remedio antea desperare.
libertatis intendit.
Transylvaniam, eundem evocasset.
Ungariam milite compleri, specioso auxilii praetextu id potissimum
ab Ungaris flagitavit, necessaria ut ii ad vitam suppeditarentur.
dissolverent.
palatini aut
Ungarorum ratio habita, completa externo milite praesidia, Montecuculius supremus exercitus
ductor, ut ante, permansit.
pacem ilico
adversus omnium opinionem fecit.
caesarem Ungari recurrissent,
dare tantum prohibebantur.
eius rei sciscitaretur.
Nam ea, quae Austriaci praesertim
Nadasdio obiectabant, sublatam veneno coniugem, infectos caesareos fontes, paratum imperatori
venenum, pluraque eiusmodi puerilia, leviora sane sunt quod ut refutari mereantur.
coniugem, infectos caesareos fontes, paratum imperatori
venenum, pluraque eiusmodi puerilia, leviora sane sunt quod ut refutari mereantur.
pertinet, id lege concessum, naturalis etiam se defendendi ratio iis in
circumstantiis pertinebat.
dubio maiores progressus ni inter duces Tökölium
Veseliniumque orta contentio ad arma usque prorupisset dum captus ac in Transylvaniam missus
Veselinius liberam reliquit Tökölio supremam authoritatem.
postea scripsit auctor pro supremam pote declaratam
et supremam potestatem armis acquisitam
iam ipse quoque perspexerat, suscitavit significavitque suo apud Turcas legato causam
ut illic rebellium quoquo modo sustineret.
quoquo modo sustineret.
tamen nihil aliud est
consecutus quam ut re patefacta Apafius Tököliusque, cum bello gerendo, tum pertrahendo in
suas partes Turcae diligentius incubuerint.
petitum fuit) abhorrens, cum aperte refutare non
posset, instigato, ut indicendis comitiis obsisteret, clero, quod futurum illi persuasisset
ut cuncta iis comitiis Lutheranis oporteat indulgeri, Tökölium sic ludificavit.
ab ea consociatione recedere.
benevolentiam idque nisi restituto pristino regimine se obtinere non posse
perspiceret, comitia anno
1681. indixit quibus restitutae rursus Ungaris cunctae libertates, expulso ordine Teutonico
creatus palatinus, miles exterus ob imminens a Turca ingens bellum permissus quidem in regno,
at constituta lex ut facta pace ilico excederet, obligatus etiam Leopoldus ne quidquam sine
Ungaris de pace tractaret cum Turca.
Ungaris cunctae libertates, expulso ordine Teutonico
creatus palatinus, miles exterus ob imminens a Turca ingens bellum permissus quidem in regno,
at constituta lex ut facta pace ilico excederet, obligatus etiam Leopoldus ne quidquam sine
Ungaris de pace tractaret cum Turca.
coniugem Rakoczii principis vidua partim quod
necessitas et pacta sua iam sic ferebant, partim quod nullis Leopoldi semper, cum sua
utilitas exigeret, perfidi promissis crederet, etsi ab Austriacis saepissime tentabatur
sepositis cunctis pacis consiliis stricto foedere cum Turca iunctus futurusque, at
tributarius, Ungariae, si eam occupasset, rex salvis omnibus Ungarorum libertatibus cum Turca
in Ungariam irrupit.
semper, cum sua
utilitas exigeret, perfidi promissis crederet, etsi ab Austriacis saepissime tentabatur
sepositis cunctis pacis consiliis stricto foedere cum Turca iunctus futurusque, at
tributarius, Ungariae, si eam occupasset, rex salvis omnibus Ungarorum libertatibus cum Turca
in Ungariam irrupit.
data integra sincere consultandi libertate et eos etiam, qui caesari paruissent,
invitans.
quippe, ut in tanta
geniorum diversitate facile praevideri poterat, absque positiva aliqua determinatione
comitia, Tökölius suum cursum est prosecutus.
diversitate facile praevideri poterat, absque positiva aliqua determinatione
comitia, Tökölius suum cursum est prosecutus.
cum Turca
comittere non auso Turca Tököliusque
17,7 Tököliusque] Tekeliusque
ad Viennae usque moenia pervenere.
nequiquam, tentavit.
Transylvania tantum scutum Ungaricae libertatis adversus caesarem hactenus fuit,
Budam, Albam Regalem, multasque alias urbes Turca possidebat; cum tandem captus religionis
hamo Apafius Transylvanus ac in foedus sanctum appellatum, quod Leopoldus, papa, Venetique
adversus Turcam pepigerant, traductus est ea lege, uti salva Transylvanis permaneret electio,
bellum communibus viribus gereretur, ac Apafius victualia, caesar aes militi suo in
Transylvania bellanti praestaret, Apafius tamen semper supremam in eos obtineret
authoritatem.
viribus gereretur, ac Apafius victualia, caesar aes militi suo in
Transylvania bellanti praestaret, Apafius tamen semper supremam in eos obtineret
authoritatem.
Transylvania bellanti praestaret, Apafius tamen semper supremam in eos obtineret
authoritatem.
incaute ab Apafio factum sit, postea apparebit.
fortasse quam ut redire
sibi quam ut redire sibi ad eam fideret Leopoldus.
suo
18,3 suo] postea addidit auctor | post mendicatis delevit
auctor ad pelle
fuerit obligatus et alioquin non sine Ungarorum auxilio et sub mendicatis specie
religionis contra Turcas auxiliis Ungariam recuperarit.
18,15 post quis del. auctor vitae
gratiam afferat, latam tamen sententiam exsecutioni mancipare.
quis del. auctor vitae
gratiam afferat, latam tamen sententiam exsecutioni mancipare.
§ 21.
sit electus, tamen, quod Turca pro Tökölio
21,2 Tökölio] Tekelio
armis agere incepisset, eo insigni Eugenii principis virtute profligato vi foederis
Carloviczensis, quod immediate secutum est, eam retinuit, quasi habuisset aliquod Turca
caesari, ut Transylvaniam retineret, ius permittendi.
novasque res in sui perniciem molirentur. Id vero tyrannorum proprium est,
metuere semper, ne quod ipsi in praedecessores ausi sunt perfeceruntque, hoc
ipsum in eosdem alii aggrediantur, quemadmodum saepe factum audivimus et apud
Turcas et Persas, et apud alias barbaras nationes per caedem ac proditionem
solitas in regnum involare. Non nego tamen, si verba attendamus. haec
intelligenda esse atque adeo fuisse a superstitiosa antiquitate intcllecta
perinde ac si
his, quae in Cracoviensi
inveniuntur, perpauci laboris erit duo epigrammata addere unum Gaspari
Malinii Sandecensis de laudibus Didaci Pyrrhi, alterum Phillipi Asirelli,
qui fuit a secretis Legati cujusdam Florentinae Reip. ad Turcarum
imperatorem, quique in eo itinere amico ac libenti animo commoratus apud nos
est.
Non
decus,
regionem occupet, post persoluta
necessaria belli onera quemque suis vacare studiis permittit; inde fit ut
alterum hoc, sive civile, incolarum genus arma amplius capere in ceteris Europae
provinciis nec velit, nec obligetur; cum id apud Turcam longe aliter se habeat;
ubi ille finibus imminet, nisi quis proprios everti[t] penates, coniugem
liberosque in diram rapi servitutem nihil pensi habeat, arma ipse etiam arripere
necessario debet.
ut nisi illo militaris pectore retineretur, procul
dubio vel adversus primas eius discursiones loco cedere, vacuamque relinquere
regionem cogeretur; cuius manifesto vel illud sit indicio quod experientia
compertum sit, ubi Turcicum exoritur bellum, magis in remotis Styriae
Carnioliaeque provinciis quam in proximis ad Turciam Hungariae finibus
trepidari; prekriženo qua id unum*
qua in re id unum observari
discursiones loco cedere, vacuamque relinquere
regionem cogeretur; cuius manifesto vel illud sit indicio quod experientia
compertum sit, ubi Turcicum exoritur bellum, magis in remotis Styriae
Carnioliaeque provinciis quam in proximis ad Turciam Hungariae finibus
trepidari; prekriženo qua id unum*
qua in re id unum observari oportet, non posse militaris gente quapiam
spiritus contineri, nisi infractum eidem libertatis suae
et omnes
bello habiles stipendia merebuntur, neque Domi, nisi bello minus idonei
remanebunt, hi, etiamsi insurgerent, parum vel nihil utilitatis inde pro
bello emergeret, quid quod in articulo 3. 1601. appareat, Peste, Turcarumque
et Tartarorum grassationibus incolas Regni ad eas deductos fuisse angustias,
tantamque redactos paucitatem ut vix amplius pristina Regni facies
apparuerit. Quid itaque mirum adeo comminutae nobilitatis
usus in defensionem patriae illico haberi possit.
effectivam pro eventuali ingruentis cuiuspiam
periculi casu de insurectione provisionem constituerunt; salutare hoc exemplum
anno etiam 1651. secutos esse regnicolas, quo etsi sedatis intestinis motibus
extensoque adhuc ad triennium cum Turca armisticio Regnum alma pace
perfrueretur, de modo tamen, quo emersuri belli tempore insurgendum fuerit, per
articulum 46. dispositum habetur.
et procerum, banderia, demum vero, si nec haec tutando Regno
praesidia sufficiant, educendum militem insurectionalem. Allegata annorum 1609.
et 1681. exempla cum ratione moderni temporis componi non posse; nam 1609.
possessa per Turcam dimidia fere Regni parte, etsi constitutae essent induciae,
particulares nihilominus Turcarum grassationes continuo viguisse vel ex
praefatione articulis prekriženo 1575.
praemis
educendum militem insurectionalem. Allegata annorum 1609.
et 1681. exempla cum ratione moderni temporis componi non posse; nam 1609.
possessa per Turcam dimidia fere Regni parte, etsi constitutae essent induciae,
particulares nihilominus Turcarum grassationes continuo viguisse vel ex
praefatione articulis prekriženo 1575.
praemis
5. et 6. anni 1575. praemissa constat, qui (Turca) dicitur illic
particulares nihilominus Turcarum grassationes continuo viguisse vel ex
praefatione articulis prekriženo 1575.
praemis
5. et 6. anni 1575. praemissa constat, qui (Turca) dicitur illic
quam perfide et dolose inducias colat, potuit sua Maiestas vel ex hac
una inexpectata irruptione quae aestate praeterita cum ingenti Regni huius
detrimento contigit, facile animadvertere . Itaque pace
detrimento contigit, facile animadvertere . Itaque pace adeo infida
superfuisse omnino regnicolis constituendae insurectionis non modo rationem,
verum etiam necessitatem; anno 1681. et intestinos adhuc perdurasse motus, et
tales a Turca continendae pacis propositas fuisse conditiones, ut facile apparet
illis praetextum tantum proximo bello queri, quemadmodum illud in sequenti anno
et effective intulit. Nunc stabilita primum recentissima pace bellicos meditari
suplicant Maiestati Suae,
dignetur gratiose providere ut ipsi contra hasce constitutiones ad alia
graviora non compellantur. Ceterum quemadmodum gens haec Hungara
(verba sunt articuli 3ii eiusdem omnia) semper sese Turcarum genti
opposuit, illorumque vim et ferocitatem non solum fortiter et animose multo
tempore sustinuit, verum etiam saepius ab orbe Christiano repulit, sic hoc
ipsum in posterum quoque, quamdiu vires suppeterent, facient,
Hungarica regulato alioque confiniario milite
dicuntur, quanquam suo non careant pondere, necessitatem tamen regulandae in
tempore insurectionis non evertunt. Quid enim si Regnum plures hostes ex
diversis partibus valida manu invadant, Turca ex una, Polonus ex alia, ac ipsa
nefors emensa, quae sola interiacet, Moravia Borussus ex tertia partibus? Sane
eotum nec quidem nonaginta tria millia sustinendo in tot partibus impetui
sufficient, adeoque dignum providentia tam
fere omnem non propriis eiusmodi, sed potissimum aliarum
haereditariarum Augustae Domus Austriacae provinciarum copiis, imo validis etiam
Sacri Romani Imperii subsidiis per Principes Austriacos recuperatam fuisse et
postea semper contra Turcam defensam statuerunt; Illustre eius argumentum
regnicolae ipsi per articulum 68. 1609. dederunt, ubi ultro confitentur,
Regnum hoc ad extremam iam plene devenisse calamitatem, tum ex
continuis bellorum sedibus tum vero
in praesens rationabiliter posset, ne regulata, quae ex
contributione Hungarica alitur, militia uti et confiniarius miles ad defendendas
pro ratione temporis reliquas suae maiestatis provincias adhibeatur. Qualem in
casum si Regnum per Turcas invadi contingat, interest profecto statuum congrua
pro sinistro eiusmodi eventu praesidia nunc constituere, ne serum forsan postea
in ea temporis perturbatione auxilium frustra exquiratur.
Caeterum, ubi destinatorum in
repentinae cuiuspiam irruptionis periculum, tum nimia, quae in
apparanda ut hactenus fiebat insurectione, mora urgeatur, primum constat in
moderno Europae systemate, quo stabiles legatos ad vicinas aulas intertenendi
usus apud ipsum etiam Turcam invaluit, improvisam non facile posse occurrere
irruptionem, atque adeo superesse semper expediendis defensae consiliis tempus.
Deinde id etiam negari nequit utcunque demum insurectio determinetur, omnem
fortuitis casibus locum non
legem non habeat; utriusque post
conditum iam citatum 1718. articulum 8. luculentum in praeteritorum annorum
memoriam deprehendere mihi exemplum videor. Nimirum 1736. et subsequo
triennio flagrabat funestum illud nobis Turcicum bellum quo principe
Hilburgshausen ad Banya Luka, Vallisio ad Kroczkam per Turcas profligatum
ipsi iam Tauruno, atque adeo finibus Regni, qui inde solo tantum Danubio
disterminantur, hostis imminebat; nec tamen a
in praeteritorum annorum
memoriam deprehendere mihi exemplum videor. Nimirum 1736. et subsequo
triennio flagrabat funestum illud nobis Turcicum bellum quo principe
Hilburgshausen ad Banya Luka, Vallisio ad Kroczkam per Turcas profligatum
ipsi iam Tauruno, atque adeo finibus Regni, qui inde solo tantum Danubio
disterminantur, hostis imminebat; nec tamen a regnicolis vel personalis
petita fuit insurectio, propterea quod, antequam Tauruno hostis
aliquod praesidium per hostes obsideri et oppugnari
contingeret vel vero hostis cum maioribus copiis iusti exercitus specie
Regnum invaderet, sive sua Maiestas ad recuperandum principale aliquod
fortalicium per Turcas occupatum cum exercitu procederet. Verum
nunc, quemadmodum ubi parte ex una in casu ordinario Regnicolas
praeter personalem insurrectionem ad amplius nihil obligari contendimus, ita
parte ex altera in
riječ--- greška u rukopisu. duo
illius ordinarii periculi casus statui posse videntur. Primus si hostis
Regnum effective invadat, sed manu aliqua leviori et quae facile repelli
possit, v.g. si Turca aliquam terram manum immitat, id enim omnium retro
monumentorum fide constat, ut primum hostis regnum vel levi aliqua manu
invasit, illico decretam fuisse insurrectionem; quae tamen exacto hoste
rebusque eo loco
ordinarii periculi casus ille videtur, quando hostis,
licet Regni fines necdum invaserit, exercitum tamen educit [ideo]
tamen educit [ideo]
Cileae comitem, ab
aemulis Hunyadianae domus impulsus, Budae extremo affici supplicio curasset, tum demum, quod
hactenus gliscebat tantum, schisma eripit totumque in Hunyadianam et Garaianam factionem
regnum discessit, quod ultimum certe eidem exitium erat adlaturum nisi Turca opportunam hanc
perdendae Hungariae occasionem neglexissent.
potestatem, de asserenda suae quoque lineae in regnum Hungariae haereditate consilium
suscepit.
septemdecim optimates vades statuit quod porro ejusmodi subsidium nolit postulare (i).
praecaverunt statueruntque ut recipienda hoc nomine pecunia conformiter etiam ad §-um
capitulationis 5-um aerario regis inferatur.
milite primo statim regni anno confecit, nullum bellum gessisset, videtur
postulandi subsidii nullam vel causam habuisse.
in festo S.
Magdalenae datis, quae in Vestigiis Diaetarum pag. 437-a producuntur, dicitur:
"Qualiter in proxima generali congregatione, festi S. Georgii per universum hoc regnum
Nostrum Nobis consultum et decretum exstitit ut treugas praesentes, quas cum Turcis habemus,
rumpere atque... bellum contra eosdem gerere debeamus...
praesentes rerum circumstantias,
in quibus non modo de amovendis obicibus literarum, sed etiam
de solis Patriae civibus ad quaeque munera in his Regnis applicandis
serio cogitatur, consideremus; tum illas, quae futurae sunt, tum non
tantum illa, quae adhuc sub turcico gemit jugo pars Croatiae, sed
etiam regna Bosniae, et Serviae, uti ex felici omine, quod hucusque
cepimus, augurari licet, recuperata, taliterque haec inclyta regna quasi
dilatata fuerint, paululum contemplemur: ejusmodi Universitatem,
ubi domestica pubes
quid nocuere, 30 sinam.
manus. — 24 Stih 62 glasi u В: Hostis et intortus pugio pectus agat. — 25 F: facta, В: fata. — 26 Stih 68 glasi u В: Temporis aut paullo quaeue fuere prius. — 27 F: ferunt, B: canunt. — 28 F: Thracas, B: Phrygios. — 29 F: fata, В: facta. — 30 F: nocuere, B: retulere. — 31 F: ab Turco Pannonis agros, В: a Turcis Pannonis oram. — 32 F: vna, B: uno. — 33 Stih 82 glasi u B: Nomine, neu Patria hac strage, cauete, ruat. — 34 F: ille, B: ipse. — 35 F: canoro, B: sonoro. — 36 Stih 87 glasi u В: Non vestri patres sumserunt vulnera tergo. — 37 Stih 92 glasi u В: Et,
u В: Hostis et intortus pugio pectus agat. — 25 F: facta, В: fata. — 26 Stih 68 glasi u В: Temporis aut paullo quaeue fuere prius. — 27 F: ferunt, B: canunt. — 28 F: Thracas, B: Phrygios. — 29 F: fata, В: facta. — 30 F: nocuere, B: retulere. — 31 F: ab Turco Pannonis agros, В: a Turcis Pannonis oram. — 32 F: vna, B: uno. — 33 Stih 82 glasi u B: Nomine, neu Patria hac strage, cauete, ruat. — 34 F: ille, B: ipse. — 35 F: canoro, B: sonoro. — 36 Stih 87 glasi u В: Non vestri patres sumserunt vulnera tergo. — 37 Stih 92 glasi u В: Et, quod plus, cunctis Caesar
iaculo ne feriare, cave!
17.
In dynastiae Oplavnensis ruinam. 1
extensione circiter 4.499 quadrata milliaria complectitur. Animas 7,116.789 praeter Confinia anno 1787. numeravit. A septemtrione propriis, ab occidente Styriacis, si exiguam, qua Austriae adiacet, particulam excipias, montibus clauditur, a meridie mox post Vunam et Savum Turcicis, in reliquo Croaticis alpibus concluditur, ab oriente rursus Transylvanicis et Valachicis montibus terminatur.
§ IV.
collibus plerumque abundet, longa tamen montium catena raro intersecetur.
§ V.
Crisius et Marusius. Absorbet denique ad Semlinum Savum, qui iam antea Colapim, Vunam, Verbaszium, Bosnam et Drinum susceperat, sicque continuato semper versus orientem cursu receptisque successive Bulgariae et Valachiae fluviis, per Turcicas modo olim Hungaricas ditiones Mari Nigro illabitur.
Tibiscus in extremo comitatus Marmarossiensis orientali angulo ortus, principio quidem versus occidentem procurrit, sed ut primum vicum Latorcza attigit, cursum suum versus meridiem deflectit
eius partem Transylvaniae inferunt. Fabricis tamen et manufacturis prorsus destituuntur; artefactis, quibus egent, quin et ipsis productis Levantinis, id est orientalibus partim Danubii beneficio, partim etiam per axem Constantinopoli providentur. Cum clientelari iure Turcarum Imperatori subsint, eandem quam reliquae Turcicae provinciae politico-commercialem ad Hungariam habent relationem et sub eundem, de quo mox sermo erit, commercialem tractatum cadunt.
§ XVII.
tamen et manufacturis prorsus destituuntur; artefactis, quibus egent, quin et ipsis productis Levantinis, id est orientalibus partim Danubii beneficio, partim etiam per axem Constantinopoli providentur. Cum clientelari iure Turcarum Imperatori subsint, eandem quam reliquae Turcicae provinciae politico-commercialem ad Hungariam habent relationem et sub eundem, de quo mox sermo erit, commercialem tractatum cadunt.
§ XVII.
Cum clientelari iure Turcarum Imperatori subsint, eandem quam reliquae Turcicae provinciae politico-commercialem ad Hungariam habent relationem et sub eundem, de quo mox sermo erit, commercialem tractatum cadunt.
§ XVII.
In ipso illo puncto, ubi orientalis Hungariae linea in meridiem deflectit nempe ad Semlinum, Danubius, postquam omnia Hungariae, Sclavoniae, Croatiae, Bosniae et Serviae flumina praevie recepisset, versus occidentem in Mare Nigrum procedit; hic centrum Hungarici cum Turcia commercii fuit. Hic omnis pro Hungaria per Danubium navigatio desinebat. Diu quippe viguit praeiudicata illa opinio: quasi seu propter latentes infra Orsovam ad sic dictam Portam ferream scopulos, seu propter frequentes Turcarum vexationes, seu denique propter longinquitatem
in Mare Nigrum procedit; hic centrum Hungarici cum Turcia commercii fuit. Hic omnis pro Hungaria per Danubium navigatio desinebat. Diu quippe viguit praeiudicata illa opinio: quasi seu propter latentes infra Orsovam ad sic dictam Portam ferream scopulos, seu propter frequentes Turcarum vexationes, seu denique propter longinquitatem itineris, rationibus mercatorum minus conduceret ultra Belgradum navigare. Pie defunctus Imperator Iosephus II-dus excusso hoc praeiudicio 1784-o per initum cum Aula Turcica tractatum Sined dictum, liberam tam per ulteriorem
ad sic dictam Portam ferream scopulos, seu propter frequentes Turcarum vexationes, seu denique propter longinquitatem itineris, rationibus mercatorum minus conduceret ultra Belgradum navigare. Pie defunctus Imperator Iosephus II-dus excusso hoc praeiudicio 1784-o per initum cum Aula Turcica tractatum Sined dictum, liberam tam per ulteriorem Belgrado Danubium, quam per Mare Nigrum, imo reseratis Dardanellarum angustiis, per Mare etiam Mediterraneum subditis suis procuravit tractatusque hic recentissima etiam Sistoviensi pace fertur esse
ad omnes, qui seu Nigrum seu Mediterraneum accolunt, populos, quin ad ipsum etiam oceanum adsitasque illi gentes adeoque in universum usque adeo orbem aditus patet. Cum tamen Hungaria per Mare Adriaticum Mediterraneo oceanoque propius iungatur, beneficium liberae huius navigationis potissimum ad Turcicas Mari Nigro adsitas provincias et Imperium Moscoviticum, cuius complures navigabiles fluvii in Mare Nigrum se exonerant, refertur. Quare idem piae memoriae Imperator commercialem etiam cum Aula Moscovitica tractatum anno 1784. stipulatus est, quo non exigui commerciales favores reciproce
eius partes.
inde inclinata tantisper versus orientem linea usque extremum meridionale Regiminis Licani punctum, ubi iam Veneta ditio incipit, Sclavonia et Croatia Turcicis provinciis cingitur; provinciae hae nec cultae nec populosae sunt; sylvis abundant; et cum suilla Turcis vesci non liceat, haec autem a nostris quaeratur, copiosos quaestus gratia maialium greges alunt. Caeterum, cum Sclavonia et Croatia in eadem sunt commerciali relatione quam ad Semlinum, vigore praefati tractatus vigere vidimus. Verum hic quoque provinciale a Turcis per Statum militarem
sylvis abundant; et cum suilla Turcis vesci non liceat, haec autem a nostris quaeratur, copiosos quaestus gratia maialium greges alunt. Caeterum, cum Sclavonia et Croatia in eadem sunt commerciali relatione quam ad Semlinum, vigore praefati tractatus vigere vidimus. Verum hic quoque provinciale a Turcis per Statum militarem intercluditur; et cum montosae saxosaeque partes illae omnibus pene naturae beneficiis destituantur, manualem vero industriam ipsum Systema militare non admittat, quo plagae illius incolae per minutum adminus commercium (Stich-Handel) dictum, vitam tolerare possint,
licet litorali propius adhuc, quam per Mare Nigrum Mediterraneo et Oceano nectitur. Praecipuum enim, quod navigationi Litoralis huius obstabat impedimentum, pyraticam nempe barbarorum Africanorum pie defunctus Imperator sustulit per initum, cuius iam meminimus, cum Aula Turcica tractatum, quo haec se ad resarcienda, quae pyratae illi navibus nostris illaturi sunt damna, obstrinxit. Verum Litorale hoc a Carolostadio et Kosztanicza, ubi Hungaricam navigationem iam desinere vidimus, intercludunt altissimae, pascuo, aqua, ipsa ferme terra
et Kosztanicza connexuit. Caeterum Hungaria, licet hac parte omnibus exteris regionibus per mare adsita, nullam aliam cum iis commercialem relationem habet; quam eam, quae per stabilitos in Mediterraneo ipsoque usque adeo Oceano caesareos consules procurari potest. Nullus praeter Moscovitas et Turcas cum ulla alia gente commercialis tractatus existit; relictum sibi ipsi hac parte commercium unice ab industria mercatorum eorumque saepe timidis quandoque etiam male directis speculationibus pendet.
§ XXI.
Hungaricis productis exigebant, diminutio adeoque horum in eas inductionis facilitatio promittebatur; boum vero quaestus non tantum in has, sed in ipsum etiam Imperium Germanicum liber admittebatur, et art. 29, quo subditorum Ottomannicorum per Hungariam quaestus ad mentem praeexstantis cum Aula Turcica tractatus regulabatur. Legislatio anni 1751. etiam ad publica potissimum obiecta animum advertit. Unica art. 17 commercialis lex perlata est, qua omne fluviale telonium prohibetur. Advertit tandem legislationis animum id, quod vectigalis tricesimalis impulsu, omne commercium Hungariae
magis quam ullius extraneae potentiae sit obnoxia, per consequens, quod tota ferme commercii Hungarici sors unice ab horum inaequabili moderatione dependeat.
Quod licet Hungaricum commercium in Valachiam et Moldaviam defixo tantum per initum cum Aula Turcica tractatum, ut § 16. vidimus, portorio regatur; cum tamen provinciae hae, iisdem quibus Hungaria, productis abundant, et aditus ad eas per montosam Transylvaniam sit impeditus, per lineam hanc nullum notabile commercium possit exerceri.
Quod licet Zemlino usque
ut § 16. vidimus, portorio regatur; cum tamen provinciae hae, iisdem quibus Hungaria, productis abundant, et aditus ad eas per montosam Transylvaniam sit impeditus, per lineam hanc nullum notabile commercium possit exerceri.
Quod licet Zemlino usque Dalmatiam Venetam, Turcicae provinciae Sclavoniam et Croatiam, ut § 18. apparuit, immediate contingant; quod tamen limitaneae illae provinciae pauperes sint, cum nullam habeant per collaterales vias facilem communicationem. Denique cum et hae a Provinciali per Statum Militarem Confiniarium, cuius systema ipsum
1787. numeravit animas 7,116.789 populatio confiniorum Croaticorum, Sclavonicorum et Banaticorum, ad 883.211 capita facile assurgit, adeoque tota eius populatio in octo millionibus tuto assumi potest. Populatio haec, novissimo quidem bello tantisper accisa fuit; verum defectum hunc, partim copiosi Turcici immigrantes, partim naturales populationis progressus non multo post compensabunt. Subducatur iam calculus a ratione 4.499, quae continet, milliarium, et apparebit in Hungaria 1777. animas ad quadratum milliare obvenire, cum in Tyroli non nisi 1.356, in Carinthia vero 1.385 obveniant.
illa coriaceam et telae nullam, pannorum vero tantum octo fabricas indicat. Interea, quamquam nulla coriacea fabrica exstet, iam tamen in Scepusiensibus tam bonae qualitatis cordovan confici, relatione mercatoris itinerantis constat, ut illud Turcico eo tantum inferius sit, quod aquam non ita arceat. Gosypium, ut in Germanicas provincias pertingat, Hungariam transire debet, adeoque haec illud leviori quam Germanicae provinciae pretio habere potest; et tamen duae tantum materialis huius fabricae in tabella illa denotantur. Haec de statu
Comaromium, Posonium et in parte Sopronium: versus Galliciam; Cassovia Eperiessinum, Leutsovia: versus Transilvaniam adsitamque illi Valachiam et Moldaviam; Debreczinum, Szegedinum et Temesvárinum: versus Turcicas provincias; Neoplanta et Semlinum: versus Litorale, centrum hoc nullam in Hungaria scalam habet, verum pro hac, ipsi Petovium in Styria, imo inverso plane ordine, Vienna deservit. E defectu Hungaricae huiusmodi scalae evenit, ut
sicut maxima parte Haereditariis Germanicis provinciis cingitur, ita maximam commercii partem reciproca has inter et Hungariam communicatio constituit. Ex his fide omnium, inde ab anno 1767. tricesimalium tabellarum cum Austria Inferiori et Interiori Moravia et Gallicia, in activo, cum Turcicis provinciis et litorali, in passivo semper versatur cum Silesia Bohemica saepe variat; si tamen diameter decennalis assumatur, et cum hac provincia Hungaria stat in passivo. Activum solo anno 1774. passivo minus fuit 236.724 florenorum, alias quotannis maius est activum, non
si in unam rubricam contrahantur, ducto ultimi decenni diametro 744.812 florenorum quotannis e Regno exportant invehunturque ex omnibus Germanicis provinciis, sed potissimum e depositoriis Viennensibus.
§ LV.
Gosypium in Germanicas provincias e Turcia per Hungariam axe defertur et tamen ducto per ultimum decennium diametro, de gosypiaceis fabricatis, quotannis plus Regno infertur quam inde effertur pro 421.630 florenis. Imo quod ad reliqua commercii paradoxa pertinet de ipso crudo gosypio, iuxta eundem diametrum quotannis plus infertur
consummitur annue pro 555.739 florenis. Caeterum omnium horum fabricatorum et inductio et per Regnum distractio eadem ferme, quae § 52 expressa est, modalitate procedit.
§ LVII.
Fabricata coriacea iam non tantum e Germanicis provinciis, sed etiam e Turcia, et quidem potissimum per passum Zemliniensem inducuntur. Pelles potissimum Turcicae in ea specie, quae cordován et szattyán appellantur consistunt. Has enim praeparandi modum Turcae proprium sibi habuerunt. Quoad cordován, ut vidimus,
Regnum distractio eadem ferme, quae § 52 expressa est, modalitate procedit.
§ LVII.
Fabricata coriacea iam non tantum e Germanicis provinciis, sed etiam e Turcia, et quidem potissimum per passum Zemliniensem inducuntur. Pelles potissimum Turcicae in ea specie, quae cordován et szattyán appellantur consistunt. Has enim praeparandi modum Turcae proprium sibi habuerunt. Quoad cordován, ut vidimus, iam eos Scepusienses opifices imitari coeperunt; szattyán possident adhuc
coriacea iam non tantum e Germanicis provinciis, sed etiam e Turcia, et quidem potissimum per passum Zemliniensem inducuntur. Pelles potissimum Turcicae in ea specie, quae cordován et szattyán appellantur consistunt. Has enim praeparandi modum Turcae proprium sibi habuerunt. Quoad cordován, ut vidimus, iam eos Scepusienses opifices imitari coeperunt; szattyán possident adhuc exclusive. Magnam etiam lororum quantitatem Turcae Hungariae subministrant; et haec etiam potissima est rubrica, quae passivum cum Turcia
et szattyán appellantur consistunt. Has enim praeparandi modum Turcae proprium sibi habuerunt. Quoad cordován, ut vidimus, iam eos Scepusienses opifices imitari coeperunt; szattyán possident adhuc exclusive. Magnam etiam lororum quantitatem Turcae Hungariae subministrant; et haec etiam potissima est rubrica, quae passivum cum Turcia commercium inducit. Universim horum fabricatorum titulo iuxta eundem diametrum Regno decedunt annue 228.292 florenorum.
§ LVIII.
Lignea fabricata, quae
modum Turcae proprium sibi habuerunt. Quoad cordován, ut vidimus, iam eos Scepusienses opifices imitari coeperunt; szattyán possident adhuc exclusive. Magnam etiam lororum quantitatem Turcae Hungariae subministrant; et haec etiam potissima est rubrica, quae passivum cum Turcia commercium inducit. Universim horum fabricatorum titulo iuxta eundem diametrum Regno decedunt annue 228.292 florenorum.
§ LVIII.
Lignea fabricata, quae secundum eundem diametrum annue 274.464 florenos e Regno evehunt, unice e Germanicis
in finem transportus, per Danubium et Mare Nigrum, iam Golner et Compagnia Brigenthiana cum tritico periculum fecerunt; forte revecta pace, via haec magis frequentabitur. Nam in casum famis nulla frumenti species pretium transportus usque Flumen sustinere potest; et ideo hoc ipsum in Litorale e Turcia et Statu Pontificio, pro trecentis circiter millibus de Turcico tritico quotannis infertur. Mercator tamen Susanni sustinet triticum, si purum sit, neque malum odorem habeat, omni tempore per Litorale distrahi posse.
Aliud, quo frumentum Hungaricum distrahi possit emporium
et Compagnia Brigenthiana cum tritico periculum fecerunt; forte revecta pace, via haec magis frequentabitur. Nam in casum famis nulla frumenti species pretium transportus usque Flumen sustinere potest; et ideo hoc ipsum in Litorale e Turcia et Statu Pontificio, pro trecentis circiter millibus de Turcico tritico quotannis infertur. Mercator tamen Susanni sustinet triticum, si purum sit, neque malum odorem habeat, omni tempore per Litorale distrahi posse.
Aliud, quo frumentum Hungaricum distrahi possit emporium Austria praebet. Huc eius eductio omni anno patet
Soproniensem in Styriam et Austriam, e sylvosis vero septemtrionalibus comitatibus, partim per comitatum Nitriensem in Moraviam et Aussig, partim per Posonium Viennam depelluntur. Eorum tamen pars longe maxima, non in Regno procreatur, sed e Turcia educitur constituitque haec rubrica praecipuum passivi nostri cum Turcia commercii articulum. Verum horum intuitu industria iam eo processit, ut horum greges, non tantum in sylvosis partibus glande, sed in iis etiam, qui his prorsus destituuntur, frumento, ac praesertim Turcico tritico
e sylvosis vero septemtrionalibus comitatibus, partim per comitatum Nitriensem in Moraviam et Aussig, partim per Posonium Viennam depelluntur. Eorum tamen pars longe maxima, non in Regno procreatur, sed e Turcia educitur constituitque haec rubrica praecipuum passivi nostri cum Turcia commercii articulum. Verum horum intuitu industria iam eo processit, ut horum greges, non tantum in sylvosis partibus glande, sed in iis etiam, qui his prorsus destituuntur, frumento, ac praesertim Turcico tritico saginari sicque ad extra vendi soleant. Quare industriam hanc non tantum
procreatur, sed e Turcia educitur constituitque haec rubrica praecipuum passivi nostri cum Turcia commercii articulum. Verum horum intuitu industria iam eo processit, ut horum greges, non tantum in sylvosis partibus glande, sed in iis etiam, qui his prorsus destituuntur, frumento, ac praesertim Turcico tritico saginari sicque ad extra vendi soleant. Quare industriam hanc non tantum exteri, sed iam etiam domestici quaestores exercent.
§ LXVII.
Tertiam activam rubricam constituit lana. Haec enim in diametro annue infert 1,838.999 florenorum. Cum
populo adiaceat, potest sola propagari primum ad finitimos sibi accolas, tum ad interiora etiam illius regionis exempli vi, ad maiorem industriam successive excitari. Verum via haec ut succedat, longe minus temporis spatium requirit et apud eos populos, qui rudibus adhuc gentibus (velut Hungaria Turcis) adiacent, nec locum habere potest, verum ut primum scientiarum lux tantisper affulsit, legislatores ultro agnoverunt, quod ad partes officii sui pertineat nationalem industriam quamprimum excitare.
§ XCIII.
comitatibus, aliquas radices defixerit. Et tamen iam anno 1785. eo res provecta fuit, ut puri serici 131 centenarii producti sint manipulatioque haec in aerario camerali, quod et galettas redimit et sericum vendit, 132.000 florenorum circulationem produxerit.
Verum supervenit non multo post Turcicum bellum planeque illi comitatus Banatici nempe et interioris Sclavoniae, ubi industria haec maxime coeperat efflorere, per caesareo-regias copias ita occupabantur, ut rusticis omnis ferme bombices alendi opportunitas adempta fuerit. Anno 1789. nonnulli comitatus, et quidem tales, qui
Interea administratio publica omnem movebat lapidem, ut tabaccae Hungaricae eductio adminus per Flumen procurari possit. Distribuebat semen Americanum et Levantinum, indicabat specificos tabaccae defectus, ut eius cultura perficiatur, modis omnibus adurgebat, aliquas plane e Turcia familias Levantinae tabaccae culturae gnaras educi procuravit, sed incassum. Iam primum novum quotannis semen seu Levantinum seu Americanum procurare et sumptuosum et molestum fuisset; de eo autem, an procurata haec exotica semina, post unam aliamve seminaturam non degenerent, nullum
industriae relinquatur; Lombardia enim Austriaca, nisi abaldo Viennense provisionem eius ultro arripuisset, per privatos quaestores perinde et hactenus provisa fuisset et imposterum provideri poterit.
Cum paucae illae colendae Levantinae tabaccae gnarae familiae, quae e Turcia eductae fuerant, denuo eo reversae sunt; educantur denuo plures et tales, quae ad figendas in Hungaria stabiles sedes se resolverint. Hae vero non in uno loco, sed sparsim per districtus, ubi tabaccae cultura viget, illocentur.
Eductio tabaccae nunquam prohibeatur. Cum
§ CXLV.
illabatur, antea vero omnes
navigabiles regni fluvios recipiat, magna Hungariae pars paratum ope
navigationis in Mare Nigrum exitum habet. Neque tamen vel haec via suis
obstaculis caret; scopuli enim ad Orsavam, vexationes Turcarum, mercium ad
Suniam in naves maritimas transpositio, hanc quoque tantisper impeditam
efficiunt. Verum haec quoque impedimenta iam aliquot peritiores mercatores
superarunt.
Et haec sunt tam
produxerunt, cursum habuerit.
§. 11. Legislatio praesentis saeculi quid praestiterit in commercii
incrementum.
Cessantibus tandem cum initio praesentis saeculi et Turcarum incursionibus et
internis motibus ipsa iam etiam Legislatio excitando Commercio magis
incubuit. Ut exhausta prioribus Bellis Populatio celerriora capiat
Incrementa, decernebatur Praediorum impopulatio 1723. Art. 18. et
Provinciis maiorem cum quibus vero minorem Hungaria
habeat Politico-Commercialem relationem.
Hungaria si Littorale, et exiguam, quae Dalmatiam Venetam contingit
particulam excipias, tantum Haereditario-Germanicis et Turcicis Provinciis
concluditur; cum inter Transylvaniam et Hungariam nullae sint Tricesimae,
Moldavia et Valachia Hungariam in linea
commerciali cingere censentur. Germanicae
inter Transylvaniam et Hungariam nullae sint Tricesimae,
Moldavia et Valachia Hungariam in linea
commerciali cingere censentur. Germanicae Provinciae ab occidente
et septentrione, Turcicae vero tantum ab oriente eam ambiunt, indeque fit ut
illa cum Germanicis Provinciis maximum, cum Turcicis
minorem, cum exoticis vero Provinciis exiguum
adhuc habeat nexum
in linea
commerciali cingere censentur. Germanicae Provinciae ab occidente
et septentrione, Turcicae vero tantum ab oriente eam ambiunt, indeque fit ut
illa cum Germanicis Provinciis maximum, cum Turcicis
minorem, cum exoticis vero Provinciis exiguum
adhuc habeat nexum Commercialem; quemadmodum id Tricesimales Tabellae
diserte ostendunt.
quam damnosam autem
ad easdem Provincias Relationem Vectigal Tricesimale efficiat, suo loco
opportunius exponetur.
§.15. Relatio Politico-Commercialis inter Hungariam et Turcicas Provincias
Inter Hungariam et Turcicas Provincias hanc determinant iam praeexstantes
Tractatus Commerciales; per hos enim et in Specie Pacis Paszaroviczensis
3-um, Belgradiensis 11-um, Tractatus item Anni 1783.
Relationem Vectigal Tricesimale efficiat, suo loco
opportunius exponetur.
§.15. Relatio Politico-Commercialis inter Hungariam et Turcicas Provincias
Inter Hungariam et Turcicas Provincias hanc determinant iam praeexstantes
Tractatus Commerciales; per hos enim et in Specie Pacis Paszaroviczensis
3-um, Belgradiensis 11-um, Tractatus item Anni 1783. itidem 3-um Articulos,
reciprocum trium tantum
mercibus defixum est, idque in ingressu ad respectivum
Imperium semel tantum persolvitur. Ipsi tamen hi Tractatus varias subinde
per Vectigal acceperunt modificationes, quae suo loco indicabuntur.
Universim Quaestus Turcicus eam 1741. per articulum 27. accepit
regulationem, ut Turcicis subditis nonnisi cum mercibus Turcicis, et cum his
nonnisi all' ingrosso quaestum per Hungariam exercere liceat,
eorumque merces, qui
Imperium semel tantum persolvitur. Ipsi tamen hi Tractatus varias subinde
per Vectigal acceperunt modificationes, quae suo loco indicabuntur.
Universim Quaestus Turcicus eam 1741. per articulum 27. accepit
regulationem, ut Turcicis subditis nonnisi cum mercibus Turcicis, et cum his
nonnisi all' ingrosso quaestum per Hungariam exercere liceat,
eorumque merces, qui Ordinationi huic contravenerint, in comissum cadant.
Cum et
Ipsi tamen hi Tractatus varias subinde
per Vectigal acceperunt modificationes, quae suo loco indicabuntur.
Universim Quaestus Turcicus eam 1741. per articulum 27. accepit
regulationem, ut Turcicis subditis nonnisi cum mercibus Turcicis, et cum his
nonnisi all' ingrosso quaestum per Hungariam exercere liceat,
eorumque merces, qui Ordinationi huic contravenerint, in comissum cadant.
Cum et reciprocum et fixum
ad hunc Quaestum liberiorem iam manum habet, possetque exiguus modo adhuc
hic per Continentem nexus notabile accipere incrementum, ni una
Circumstantia obstaret: nimirum licet Hungaricam adnexasque partes ab
Oriente Turcicae Provinciae continuo concludant, ipsum tamen
Provinciale nuspiam immediate contigunt; Hungaricum enim
Provinciale Transylvania et aliqua Confinii Temessiensis pars a
neque dubitare licet, quin
elapsis stipulatis annis, nexus hic per novum, captae interea experientiae
accommodum Tractatum ita sit confirmandus, ut is amplissimum quem hactenus
partim rei novitas, partim ennatum subinde Bellum Turcicum intercepit,
fructum utrique Imperio adferat.
§.17. Eiusdem relatio ad Poloniam
Donec Gallicia Poloniae partem effecit hanc Hungaria immediate contingebat,
haec Poloniam nunc etiam immediate
contingeret: frueretur beneficio defixi in 4 pro 100 Portorii, vectigalis
arbitrio nonnisi quoad exitum subiaceret: haberetque eandem,
immo magis adhuc favorabilem, quam nunc cum Turcia habet
Politico-Commercialem relationem.
Nunc relata in censum Germanicarum Provinciarum Gallicia, Hungaria et
Poloniam immediate contingere desiit, et tota illius Politico-Commercialis
ad
hac parte relationem admodum difficilem effecerunt.
Nunc hoc quoque obstaculum per initum 1784. cuius § 15 mentio facta est, cum
Porta Ottomannica Tractatum, qui pace etiam Sistroviensi confirmatus est;
per hunc enim aula Turcica ad resarcienda omnia, quae Piratae illi Navibus
Caesareo Regiis illaturi sunt, Damna se obstrinxit.
§. 21 Eiusdem Relatio ad Portum Tergestinum
Augustus Carolus
solum Incolas suos alere non possit, hi ad peragendos messis et
falcaturae in fertiliori illa Plaga labores descendere, sicque vitam
sustinere debeant.
Populationem Anni 1787. subsecutum sequenti statim Anno Turcicum Bellum,
Hostilisque in Banatum irruptio tantisper quidem diminuit. Verum cum
Confinia uno aliove Centeno mille plus, quam supra assumptum est certe
etulerint, cum per ipsum hoc Belli tempus copiosus
Hostilisque in Banatum irruptio tantisper quidem diminuit. Verum cum
Confinia uno aliove Centeno mille plus, quam supra assumptum est certe
etulerint, cum per ipsum hoc Belli tempus copiosus emigrantium
Turcicorum subditorum numerus in Regnum receptus sit: denique cum ipse
Naturalis Populationis progressus ephemera eius modi Damna intra paucum
tempus soleat reparare, Populatio Hungariae nunc etiam in septem et
ut hi sufferantur, irremisse
adurgebat, et quo id facilius obtineat, excusos Vernaculis Linguis de
optima Tabacam colendi ratione Libellos vulgabat. Distribuebat semen
Americum et Levantinum: aliquas plane e Turcia familias Levantinam
Tabacam colendi peritas, educi procuravit.
Actualis Culturae huius Status.
Verum Officiales Depositorii Pesthiensis
Post has locat Szegediensem, ad quam
accedere dicit Aradiensem et Posonis Rakomasz in Comitatu
Szabolcsiensi sitae. His subiicit Debroiensem quam ita
praeparari posse aiit, ut Turcicae Carara, et Italicae
Badia dictae vices obire possit.
Tum primum ponit Debraczinensem, et post hanc
Syrmiensem, Poseganae vero
excitavit.
Si de aliquo Producto naturalisando, propagandaque eius Cultura genuina via
inita est, hanc certe quoad Sericum attestata Augusta inivit. Constituit
illa Eszekini in Cuius peripheria aliquot a Relictis adhuc per Turcas moris,
propagatae arbores supererant, artis huius Magistrum, sedemque
manipulationis huius ibi defixit; necessaria pro hac inducenda Aedificia et
Instrumenta in Bonis Cameralibus posuit: Redimendis ex Aerario Galletis,
hoc internam supra 200
milia Circulationem eo Anno produxisse tuto Statui potest.
Eius decrescentia et Status Actualis.
Verum erupit paulo post Turcicum Bellum, sub cuius demissu
Caesareo-Regiae copiae plane illos Comitatus in quibus industria haec
maxime florere coeperat, Banaticos nempe et inferioris Sclavoniae ita
occupabant, ut rusticis omnis ferme
eum numerum Hungaria profert, ut
praeter domesticum usum aliquam insuper quantitatem ad vicinas Provincias
divendat.
Pars tamen longe maxima eorum, qui venduntur, non in Regno educantur, sed e
Turcicis Provinciis coemitur. Olim Sylvosi tantum Comitatus,
idque illis tantum ferme annis quibus glandes procreabantur, e Maialium
Distractione Lucrum habuere, nunc in talibus etiam aliquot Comitatibus, qui
tantum Comitatus,
idque illis tantum ferme annis quibus glandes procreabantur, e Maialium
Distractione Lucrum habuere, nunc in talibus etiam aliquot Comitatibus, qui
Sylvis non abundant, ea Industria invaluit, ut magna Turcici tritici copia
pro alendis Maialibus seminetur. Industria haec in demum effecit ut
Hungaria, quae antea quoad Communes quidem activam, quoad
Saginatos vero pasivam habebat Commercii
manipulatio viget.
Quem equatium Mezőhegyessiense Normaque haec 1766. et 1787. in
vicinis Comitatibus effectum produxerit; ex actis colligi non
potest. Id constat, quod emanatum 1788. Bellum Turcicum omnem hanc
manipulationem interceperit, in aliis vero Comitatibus diversa in
praesens usque quoad hoc Institutum Norma vigeat. Augusto certe
Iosepho II equatium illud adeo Cordi fuit, ut pro
ut earum fabricantes non
obstantibus et transportus et tricesimae sumptibus crudas pelles educere,
elaboratas vero denuo in Hungariam cum lucro revehere possint. Pelles
Sattyan et cordovan conficiendi modum Turcae diu proprium
habuerunt. Nunc fide memoratarum relationum Quinqueecclesiis unus, et in 16
Oppidis 4 fabricantes, nimirum Igloviae, Varallyae, Laibcii et
Olaszini industriam hanc exercent. Itinerans
Igloviae, Varallyae, Laibcii et
Olaszini industriam hanc exercent. Itinerans mercator qualitatem
praeparatarum per eos eiusmodi pellium dilaudat, has tamen necdum eo
perductas esse agnoscit ut aquam ita prouti Turcicae arceant; quaestores et
barones Tamaiani et Zagardi se detegisse referunt
quoad praeparandas in perfecta qualitate has pelles, herba
scombria dicta necessaria sit, haec autem unice
parum producitur ut de hoc articulo pro 121.919
florenis quotannis invehatur.
Formalis Cupreorum Artefactorum Fabricantis Relationes de Anno
1788. unius tantum Budae meminere, qui variam Turcis familiarem
Supellectilem conficiebat, et ideo officinam suam nomine Orientalis
Fabricae insignavit. Verum unius tantum Magistri cum uno aliove
Sodali Labor titulo Fabricae venire non potest. Imo an non
Supellectilem conficiebat, et ideo officinam suam nomine Orientalis
Fabricae insignavit. Verum unius tantum Magistri cum uno aliove
Sodali Labor titulo Fabricae venire non potest. Imo an non exortum hoc Anno
Turcicum Bellum huius etiam Fabricantis industriam interceperit? Ex actis
elici non potest, constat tamen ex commercialibus Tabellis, quod iuxta
ultimum Diametrum de cupreis artefactis quotannis 21232 florenis plus
educatur,
§.51. Quousque processerit Nationalis Industria in Fabricis?
Crescens tamen haec Nationalis Industria eum tantum hactenus sensibilem
effectum produxisse observatur, quod vilioris qualitatis pannus Turcicus
Aba dictus: communia item Turcica vela coerulea: nec non
certum pariter caerulei coloris Laneum fabricatum Bagasia
dictum, prorsus eliminata sint; quodve pro elaboratis coriis, praesertim
Industria in Fabricis?
Crescens tamen haec Nationalis Industria eum tantum hactenus sensibilem
effectum produxisse observatur, quod vilioris qualitatis pannus Turcicus
Aba dictus: communia item Turcica vela coerulea: nec non
certum pariter caerulei coloris Laneum fabricatum Bagasia
dictum, prorsus eliminata sint; quodve pro elaboratis coriis, praesertim
vero pro pellibus Sattyan et
Laneum fabricatum Bagasia
dictum, prorsus eliminata sint; quodve pro elaboratis coriis, praesertim
vero pro pellibus Sattyan et Cordovan Longe
pauciores atque anterioribus annis Summae in Turciam evehantur.
Interea constat, quod complures pannificinae Lineae
Laneae Coriaceae aliaeque complures Fabricae, licet prima earum
materia domi habeatur, et elaboratarum, quas illae conficiunt,
certo Tributi huius Quotta tarde admodum defixa fuit. In
prima temporum obscuritate, extorquebatur a Mercatoribus arbitraria aeris
summa: postea de quotta dependendi Tributi, cum iis transigi coepit: id quod
in Turcia relate ad Domesticos (cum exteris enim Quaestoribus Secundum
Commerciales Tractatus proceditur) hodiedum usu venit, serius a Curru tantum
mercibus onerato et Animalium frustis adinstar Telonii certum
earum artefactis Certa in Hungaria distractio procuretur.
Ad primum principium ea illud Consideratio deduxit, quod ipso etiam Littorali
Croatico Directioni Germanicae eotum adhuc subiecto Hungaria nonnisi
Germanicis et Turcicis Provinciis cincta fuerit: quodve ex Turcia paucae
praeter domestica producta exoticae merces in Hungaria fuerint importatae,
reliquae vero omnes nonnisi per medias Germanicas Provincias in Hungariam
penetrare
procuretur.
Ad primum principium ea illud Consideratio deduxit, quod ipso etiam Littorali
Croatico Directioni Germanicae eotum adhuc subiecto Hungaria nonnisi
Germanicis et Turcicis Provinciis cincta fuerit: quodve ex Turcia paucae
praeter domestica producta exoticae merces in Hungaria fuerint importatae,
reliquae vero omnes nonnisi per medias Germanicas Provincias in Hungariam
penetrare potuerint. Itaque haud difficile futurum existimabat
Hungari eam in Germanicas potius, quam in exteras Provincias efferre: si
enim in illas eam devexit nonnisi 3 xr. si in has 3 fl. a Centenario
persolvere debuit. Ne tamen Hungaricae Lanae pretium assurgere possit,
Turcicae Invectio ita facilitata fuit, ut si eam Quaestor Germanus e
prima manu emit, pro transitu per Hungariam nonnisi
tres, pro Inductione vero in Germanicas Provincias nonnisi
Lombardia, quae mediae inter exteras
Provincias iacent, adeoque varios mercium suarum exitus habent, onus hoc
haud admodum sensere. In Hungaria, quae nonnisi Germanicis
et Turcicis Provinciis eotum cingebatur, cum Turca paucorum tantum
artefactorum nostrorum usum habeat, haec Portorii et elevatio, et
inaequalitas debuit utique Fabricarum ortum impedire.
exteras
Provincias iacent, adeoque varios mercium suarum exitus habent, onus hoc
haud admodum sensere. In Hungaria, quae nonnisi Germanicis
et Turcicis Provinciis eotum cingebatur, cum Turca paucorum tantum
artefactorum nostrorum usum habeat, haec Portorii et elevatio, et
inaequalitas debuit utique Fabricarum ortum impedire.
Uti et per
Portorium Transituale quoad Animalia Locum non habet.
Caeterum Portorium Transituale, quoad Animalia nec per
veterem, nec per modernam Tariffam admissum fuit, verum si Turca
Animalia per Hungariam in Germanicas Provincias depellat, debet in ipso
statim in Hungariam ingressu Consumptionale, dum vero
egreditur, Exituale Hungaricum: si autem Germanicas
consumptionalia
Portoria deponere: eodem modo etiam Hungarus Quaestor tractatur, si
animalia per Germanicas Provincias in exteras oras depellat.
Quomodo Turcae et Poloni quoad Animalia tractentur.
Quod Turcas adtinet: nulla Commercialis Tractatus quoad Animalia ratio
habetur; articulo enim 39 pacis Paszaroviczensis beneficium defixi illic
Portorii tantum
Hungarus Quaestor tractatur, si
animalia per Germanicas Provincias in exteras oras depellat.
Quomodo Turcae et Poloni quoad Animalia tractentur.
Quod Turcas adtinet: nulla Commercialis Tractatus quoad Animalia ratio
habetur; articulo enim 39 pacis Paszaroviczensis beneficium defixi illic
Portorii tantum mercibus quae seu aqua seu continenti
seu Consumptionale
Portorium deponat, Beneficium hoc Polonis ea potissimum de Causa
Concessum est, quod secus facile aliam, cum detrimento Monarchiae
distractionis Animalium suorum viam inire possent, id quod Turca haud
facile praestare potest. Caeterum Tariffa haec stabilitum Anno 1754.
Portorium quoad omnes ferorum animalium rubricas diminuit et ad haec
ferme totum vectigalis 1784i Systema recidit.
renovatur.
§. 61. Principia Vectigalis huius quoad Status cum quibus Commerciales
Tractatus praeexistunt.
Quod Turcicum Commercium attinet: iam §.58. apparuit, Animalia sub sensum
Tractatum non venire praesens vectigal ostendit, quod nec Tabaca quidem ad
eorum sensum referatur; defixo enim quoad hanc Portorio, Turcici subditi
perinde
praeexistunt.
Quod Turcicum Commercium attinet: iam §.58. apparuit, Animalia sub sensum
Tractatum non venire praesens vectigal ostendit, quod nec Tabaca quidem ad
eorum sensum referatur; defixo enim quoad hanc Portorio, Turcici subditi
perinde obnoxii sunt, hi tamen quoad exitum, eum ultra tenores Tractatum
Favorem per Vectigal hoc perceperint, quod Stipulatos 5 a 100 tantum
Naturae Producta et artefacta nonnisi ¼ cruciferi a
in tribus
realibus punctis, 1o quod in priori Tariffa Aequale pro omnibus exoticis
Provinciis Portorium defixum fuerit, nunc Polonia distinctum et quidem minus
in singula rubrica Portorium habeat. 2o Quod relate ad Turciam
omnis Maialium classificatio sublata sit, sed Portorium mediae Classis pro
omnibus indiscriminatim dependatur. 3o Quod Transitus Portorium, a quo in
prioribus Tariffis, ut iam vidimus praescissum fuit, in hoc
Hungarica resideat promovere, et ibi primum pro iis Portorium
deponere, sed hoc in Capitali illius Provinciae Germanicae per quam
transeunt Statione persolvere debet. Ubi e contra si Germanus Gozypium
aut Lanam e Turcia per Hungariam constituat, Portorium Domi Suae
deponere potest. Porro postquam seu Germanus seu Hungarus Quaestor ab
eiusmodi mercibus Portorium deposuit, ulteriorem cum iis Quaestum seu in
Hungariam seu in
beneficiis, qui nonnisi per
Germanicas Provincias in Hungariam penetrare possunt, Hungarus ex explicatis
§. 54. motivis, respectu talium concurrentiam eorum sustinere non potest,
adeoque 4o, cum idem beneficium relate ad Turcicas, quae vicissim per
Hungariam in Germanicas Ditiones pertingere debent merces Quaestoribus
Hungaris reciproce concessum non sit, debet totum exoticum Commercium porro
penes etiam solos Germanos Quaestores remanere. 5o
id in rubrica Panni reipsa
evenisse constat, nam in hoc Vectigali Aestimatio Optimae Species Panni, pro
Cynosura emetiendi pro omnibus inferioribus Speciebus Portorii assumpta
fuit. Anno quidem 1789. edita fuit norma tam Turcicas, quam alias quasvis
res aestimandi. An tamen nihil de eadem postea mutatum sit? Anne illa in
Vectigali 1784. et 1788. observata fuit? Per eam, qua hactenus negotia haec
tractabantur secreti religionem comperire non
per Carolinam ad mare transponenda. Diu quippe viguit opinio illa, quod seu
propter Latentes infra Orsovam ad sic dictam Portam ferream
Scopulos, seu propter Longinquitatem itineris, seu propter frequentes
Turcorum vexationes seu denique propter periculum internum et per
enasciturum forte Bellum Commercii non intersit Mercatores ultro navigare.
Post initium ab Augusto Iosepho II postremum cum Turcis Commercialem
Tractatum
itineris, seu propter frequentes
Turcorum vexationes seu denique propter periculum internum et per
enasciturum forte Bellum Commercii non intersit Mercatores ultro navigare.
Post initium ab Augusto Iosepho II postremum cum Turcis Commercialem
Tractatum Quaestores iam ultra etiam Belgradum navigare, emensoque Danubio
ipsum etiam Mare Nigrum tentare coeperunt.
Praeter recensita paulo ante Navigationis huius impedimenta unum illud e
duas Naves, quae et Danubium et Mare Nigrum perinde possint
sustinere, his quoque e Banatu Constantinopolim directe navigavit. Fecit
quidem ille unius ad Scopulos Orsovanos allisae navis iacturam, sed id ille
ad infidelitatem Turcici Piloti retulit, idque in posterum
facile evitari posse statuit. Post Golnerum Compagnia Brigenti,
et Dellascia 15 eadem via expeditiones suscepit. Verum conatus
hos emanatum Anno
Piloti retulit, idque in posterum
facile evitari posse statuit. Post Golnerum Compagnia Brigenti,
et Dellascia 15 eadem via expeditiones suscepit. Verum conatus
hos emanatum Anno 1788. Turcicum Bellum intercoepit. Hoc tamen vix terminato
Golner novam continuo pro eadem Navigatione Societatem
conquirere coepit. An ille propositum suum in effectum perducturus, aut
quispiam alter id tentaturus
80 Orgias constituit. Huic quoque Gyro transecando, erga Commissionis
Rabianae Proiectum manus iam admota, postea tamen Opus
interruptum fuit. Zemlino usque Siscium, quanquam una rippa longo terrarum
tractu ad Turcam pertineat, nihil ferme est, quod [ad] adversam
Navigationem impediat: Semitae enim attractoriae in Littore Croatico per
totum hunc Ductum ita instauratae sunt ut attractio Solis Equis perficiatur.
Caeterum
instauratae sunt ut attractio Solis Equis perficiatur.
Caeterum totus Carlostadio usque Zemlinum ductus, licet duos fluvios
complectatur, in Linea tamen commerciali pro uno reputari debet. Transit
ille partim in Hungaricam et Turcicam, partim inter Militarem et Politicam,
partim inter Solam Militarem, partim denique inter Solam Politicam
Iurisdictionem. Turcae tempore pacis vix aliqua Navigationis Impedimenta
ponunt, tempore Belli eam infestam
in Linea tamen commerciali pro uno reputari debet. Transit
ille partim in Hungaricam et Turcicam, partim inter Militarem et Politicam,
partim inter Solam Militarem, partim denique inter Solam Politicam
Iurisdictionem. Turcae tempore pacis vix aliqua Navigationis Impedimenta
ponunt, tempore Belli eam infestam reddere non intermittunt. Militaris
Status ubi utramque rippam habet, quoad coactivum natura sua militare
Systema admittit eam utcunque
eademque
Scala: in Singulo vero in quot eotum Hungaria divisa fuit Districtu unus
Geometra Dirigens maiori tantisper Salario provisus, qui reliquos in opere
manuducat, Constitutus fuit: Verum hoc quoque opus partim Bellum Turcicum,
partim subsecuta temporum mutatio intercepit. Magnam tamen eius partem per
subsequum quod Turcicum Bellum praecessit, biennium peractum esse vix
dubitare licet, quae si Labor hic reassummatur non exiguum ad
maiori tantisper Salario provisus, qui reliquos in opere
manuducat, Constitutus fuit: Verum hoc quoque opus partim Bellum Turcicum,
partim subsecuta temporum mutatio intercepit. Magnam tamen eius partem per
subsequum quod Turcicum Bellum praecessit, biennium peractum esse vix
dubitare licet, quae si Labor hic reassummatur non exiguum ad celerriorem
eius perfectionem momentum adferre possit.
per intermedium Canalem iunctus et
utriusque Navigatio debite regulata fuerit. Tum enim primum Ductus hic
faciliorem reddet inter Hungariam et Transylvaniam Communicationem.
Savus in Turcico plures quidem habet Collaterales
Canales, nimirum Verbacz, Bosnam Drinum et Moravam, qui omnes
secunda aqua sat longo Spatio navigabiles sunt. In Ditione
Austriaca unicum
sat longo Spatio navigabiles sunt. In Ditione
Austriaca unicum eiusmodi Canalem eidem Unna praebet, qui ad
Ieszenovacz militarem confinii Banalis Locum Savo
illabitur. Sub tempus confecti recentissimi Belli Turcici Statum militarem
necessitas ipsa adegit, ut per fluvium hunc Commeatum Militarem usque
Kosztajniczam adversa aqua transponere debuerit, licet construendis per hunc
tractum repulsualibus viis, nunquam hactenus manus
Verum nec hoc
Opus adhuc consummatum est, et ideo vix adhuc aliqua per illum in
Tibiscum Navigatio viget. Augustus quidem Iosephus II perfectionem eius
1787. demandaverat, sed effectum ennatum subsequo anno Bellum Turcicum
impedivit.
Proiectatur Canalis iuxta Danubium Baja usque Haraszty.
Artificiales, qui hactenus proiectabantur Canales ad Sequentes fermê
(Bohemiam enim immediate non contingit) sunt:
Iaurinum, Comaromium, Posonium et in parte Mosonium versus Galliciam
Cassovia, Eperiessinum et Leutsovia; versus Transylvaniam Debreczinum,
Szegedinum et Temesvarinum: versus Turcicas Provincias
Neoplanta, et Zemlinum, versus Littorale et respective
Styriam hactenus Pettovium et Tergestum fuit. Iam Spes est
quod horum Locum Canisa, Carlostadium et Flumen
depuratum semper evehi posse expertus in hac Linea Mercator
Susani affirmat. Aliae frumenti Species id minus adhuc
tollerare possunt. Et ideo Littorale Hungaricum, Ordinariis
annis de exotico Turcico Tritico pro 300is circiter millibus consummare
solet. Quodsi Navigatio per Mare Nigrum Consistentiam acciperet, forte
Stabilior in Turcicos, ac praesertim Moscoviticos Portus frumenti evectio
hac via posset
possunt. Et ideo Littorale Hungaricum, Ordinariis
annis de exotico Turcico Tritico pro 300is circiter millibus consummare
solet. Quodsi Navigatio per Mare Nigrum Consistentiam acciperet, forte
Stabilior in Turcicos, ac praesertim Moscoviticos Portus frumenti evectio
hac via posset procurari.
Alium notabilem distrahendo Frumento passum efficiunt, Styria et
Carniolia, si in his Provinciis eius
faciunt provisionem. Et tamen notabilis adhuc Animalium horum pars in Regno
saepe invendita manet.
Maiales qui in Hungarico Commercio girant, perinde non sunt omnes domesticae
procreationis. Maximam eorum partem Turcicae Provinciae subministrant.
Utriusque Ordinis haec animalia iterum in Germanicas tantum Provincias
educuntur. E Croatia quidem et Sclavonia vicinioribusque his Hungaricis
Comitatibus per Scalam Soproniensem
iterum in Germanicas tantum Provincias
educuntur. E Croatia quidem et Sclavonia vicinioribusque his Hungaricis
Comitatibus per Scalam Soproniensem in Austriam: e mediteraneis
Comitatibus, ubi in deffectu Sylvarum Turcico Tritico saginari solent, per
Scalam Posoniensem Viennam. Denique e Superioribus Sylvosis
partibus per Comitatum Nittriensem, et passum Leupig in
Moraviam. In Styriam et
artefacta exportari possunt, quae Quaestor Hungarus e Germanicis
Provinciis comparare debet, veluti Panni subtiliores aliaque
manufacta, quae Baro Tomavindi in Proiecto suo specifice designavit.
E reliquis Turcicis Provinciis per privatos in Confiniis Croaticis passus
quae merces in et educantur, iam supra §.57. ubi de concessis Generalatui
Carlostadiensi favoribus agebatur, ostendimus. Verum Commercium hoc cum
ferme in
exercetur (per
Moadiam enim vix aliquid decurrit) maiorem subit
Considerationem. Per hunc passum omnes ferme illa, quos Coronae
confluere, diximus, merces, ac praeterea fila turcica alba,
caerulea, et rubra, Caffeo arabicum, aliaeque
Levantinae, seu Orientales merces importantur.
Evehuntur autem iterum nonnisi Germanico Fabricata, nempe vitra
Germanico Fabricata, nempe vitra
Bohemica, Panni, Lanea, Gozypiacea fabricata, praesertim vero
elaborata ex auricalco ad gustum Orientalem utensilia. Et ideo
Hungaria adeo notabile passivum cum Turcia Commercium habet, ut 1786. (pro
quo postremo Tricesimalis Tabella haberi potuit) inductio eductionem
superaverit, in 1.216.539. Quodsi ea esset Hungarorum Quaestorum industria,
ut cum ea Turcicarum mercium parte, quae
adeo notabile passivum cum Turcia Commercium habet, ut 1786. (pro
quo postremo Tricesimalis Tabella haberi potuit) inductio eductionem
superaverit, in 1.216.539. Quodsi ea esset Hungarorum Quaestorum industria,
ut cum ea Turcicarum mercium parte, quae pro Germanicarum Provinciarum usu
deservit, Oeconomiae Commercium exerceant quemadmodum id
faciunt Germani Mercatores cum iis exoticis mercibus, quae nonnisi per
Germanicas
per
Germanicas Provincias, in Hungariam penetrare possunt, detrimentum hoc magna
in parte compensaretur. Nunc praeter illam quantitatem, quae pro immediata
Hungariae Consumptione deservit, Zemlini quidem ipsi Turcae,
Coronae vero Graeci Viennae residentes Quaestores, Gozypium, Lanam
Macedonicam, Filaturam Leporinas pelles, immediate Viennam pro
usu Fabricarum illarum devehunt. Imo Viennenses Mercatores tantam
Hungaricorum cum
exoticis Provinciis Communicatio admodum exigua sit, sed his mercibus
Hungaria per Quaestores Germanos potissimum provideatur; toto enim ultimo
Decennio immediata ex exoticis Provinciis, praeter Littorale et Turciam in
Hungariam Inductio nonnisi 446.026 florenos etulit, e qua Summa pro uno Anno
nonnisi 44.612 in Diametro obveniunt.
E contra inductae ex iisdem Provinciis medio Germanorum Quaestorum merces
E contra inductae ex iisdem Provinciis medio Germanorum Quaestorum merces
decuplo fere tantum effecerunt.
Exercet tamen Hungaria activum cum omnibus advicinantibus Provinciis, praeter
Turciam et suum Littorale Commercium: imo si
hae etiam in generalem calculum assummantur, adhuc in duobus et aliquid
supra Millionibus favorabilem Commercii Bilancem habet. Et hoc unicum est
quod causam
ab hoc tempore conflatae et necdum errogatae summae effecerunt * * *
annue vero producit fundus hic * * *.
Addixit Commercii Incremento Augusta Maria Theresia alium etiam Fundum,
nimirum confiscatarum Turcicis Quaestoribus propter praevaricationem
Articuli 27.1741. mercium pretium, qui tamen fundus et incertus est, et
admodum exiguus: Soli itaque hi duo fundi disertam unice ad
Commerciales usus
habuisse;
tales fuerant Templarii, a vicinio collegio templo Hyerosolimitano; tales Hospitallarii, seu
Iohannitae, Teutones etc; ejectis Christianis per Saracenos etiam hi ordines ejecti sunt; hi
ergo Hospitallarii ad insulam Rhodi se receperunt, sed et hinc ejecti per Turcas dispersi sunt
per Italiam, Germaniam; Carolus ergo ipsis ob merita sua donavit insulam Melitam, in mari
Mediterraneo sitam, a quo loco nomen habent et hodie; alii sunt titulares, alii ordinarii, hi
habent praedia seu commendaturas.
hic potens et superbus bello fracta respublica Tunaetana
Muleasem ducem dejecit trono suo; Carolus ergo refugientem ad se Muleasem ipse in persona
reposuit dignitati suae fracto Barbarossa, et tunc Muleassem promisit nunquam se velle esse
hostem Christianorum, nunquam amicum Turcarum; praesidium tamen Colletanum sibi servavit, ut
pedem fixum in Africa haberet, Tunaetanos vero tributarios fecit.
eum destinavit.
manifesto petiit quoque hunc ducatum jure
proaviae suae pro filio suo secundo genito; hinc res devenit ad controversias et bella, 1536.;
hac occasione Franciscus 1‑us rex Galliae inivit foedus cum Solimanno Turcarum imperatore, et
hinc enatum est foedus perpetuum Gallorum cum Turcis; et reipsa tunc maximas molestias causarunt
Turcae Carolo; nihilominus tamen fortuna favente et perspicatia sua usque '38. annum
grassavit Gallos in ipsa quoque Gallia direpitque
suae pro filio suo secundo genito; hinc res devenit ad controversias et bella, 1536.;
hac occasione Franciscus 1‑us rex Galliae inivit foedus cum Solimanno Turcarum imperatore, et
hinc enatum est foedus perpetuum Gallorum cum Turcis; et reipsa tunc maximas molestias causarunt
Turcae Carolo; nihilominus tamen fortuna favente et perspicatia sua usque '38. annum
grassavit Gallos in ipsa quoque Gallia direpitque
tamen fortuna favente et perspicatia sua usque '38. annum
grassavit Gallos in ipsa quoque Gallia direpitque
unus Venetias, alter Constantinopolim deputatus
fuit, sed clam, se enim tantum pro privatis simulabant; Galli ergo suspicabantur hos duos jussu
Caroli occissos fuisse; Franciscus ergo cum Christiano 3‑o rege Daniae, cum Gustavo 1‑o rege
Sveciae, et cum Sulimanno 2‑o imperatore Turcarum, Carolus cum Henrico 8‑o rege Angliae inivit
foedus (qui ipsi infensus fuit nempe Francisco, quod cum ipso schisma non fecerit); Galli in
Belgio et Italia multa ex sententia gesserunt fregeruntque saepe Caesareos, in specie ad
Caerisolas, opido Piemontii; omni enim ex
8‑o rege Angliae inivit
foedus (qui ipsi infensus fuit nempe Francisco, quod cum ipso schisma non fecerit); Galli in
Belgio et Italia multa ex sententia gesserunt fregeruntque saepe Caesareos, in specie ad
Caerisolas, opido Piemontii; omni enim ex parte aggressi sunt Carolum, Turcae per admiralem
Barbarossam, qui ad Gallias multa millia Turcarum intulit ad expellendum Carolum ex Gallia;
plurimos tamen excessus fecerunt Turcae in ipsa Gallia amicissimis, seu Gallis; Carolus per
Campaniam ad viscera Galliae properavit, et jam Parisiensibus horrorem maximum
nempe Francisco, quod cum ipso schisma non fecerit); Galli in
Belgio et Italia multa ex sententia gesserunt fregeruntque saepe Caesareos, in specie ad
Caerisolas, opido Piemontii; omni enim ex parte aggressi sunt Carolum, Turcae per admiralem
Barbarossam, qui ad Gallias multa millia Turcarum intulit ad expellendum Carolum ex Gallia;
plurimos tamen excessus fecerunt Turcae in ipsa Gallia amicissimis, seu Gallis; Carolus per
Campaniam ad viscera Galliae properavit, et jam Parisiensibus horrorem maximum incussit, et
etiam cinxisset urbem si Henricus coadjutor non
ex sententia gesserunt fregeruntque saepe Caesareos, in specie ad
Caerisolas, opido Piemontii; omni enim ex parte aggressi sunt Carolum, Turcae per admiralem
Barbarossam, qui ad Gallias multa millia Turcarum intulit ad expellendum Carolum ex Gallia;
plurimos tamen excessus fecerunt Turcae in ipsa Gallia amicissimis, seu Gallis; Carolus per
Campaniam ad viscera Galliae properavit, et jam Parisiensibus horrorem maximum incussit, et
etiam cinxisset urbem si Henricus coadjutor non emansisset diutius in expugnandis duabus
urbibus; in medio fortunarum tamen suarum
eum excruciavit; effectus huius fuit quod filium suum sacrae inquisitioni tradiderit,
ubi etiam peremptus est, et eodem anno etiam Isabella mortua est, non sine suspitione veneni.
recidit etiam expeditio quam habuit Philippus contra
Turcas, qui potentissimi jam erant his temporibus etiam in Europa; subegerunt enim insulam
Cyprum, per quam toti Italiae formidabiles effecti sunt; Pius ergo 5‑us pontifex vigebat omni
modo ut unitis viribus agatur contra Turcas; Phylippus ergo cum Venetis et pontifice huic
expeditioni praefecit fratrem suum naturalem Iohanem (Don Juan d'Austrie); sub initium optatos
effectus habuit, in specie anno 1571. ad Lepanto, non procul Corintho 24.1 non...
Corintho additum in MS-to ,
et pontifice huic
expeditioni praefecit fratrem suum naturalem Iohanem (Don Juan d'Austrie); sub initium optatos
effectus habuit, in specie anno 1571. ad Lepanto, non procul Corintho 24.1 non...
Corintho additum in MS-to , eximiam victoriam retulerunt de Turcis, ubi capto duce
Turcarum eoque contra jura gentium decapitato totam classem eorum destruxerunt et exercitum
sparserunt; cum tamen hic
praefecit fratrem suum naturalem Iohanem (Don Juan d'Austrie); sub initium optatos
effectus habuit, in specie anno 1571. ad Lepanto, non procul Corintho 24.1 non...
Corintho additum in MS-to , eximiam victoriam retulerunt de Turcis, ubi capto duce
Turcarum eoque contra jura gentium decapitato totam classem eorum destruxerunt et exercitum
sparserunt; cum tamen hic
Corintho additum in MS-to , eximiam victoriam retulerunt de Turcis, ubi capto duce
Turcarum eoque contra jura gentium decapitato totam classem eorum destruxerunt et exercitum
sparserunt; cum tamen hic
omnia praeter
libertatem spreverunt; factae ergo sunt induciae tamquam cum gente libera ad 12 annos ab anno
1596.
eumque totum sibi subjecit expugnata arce
Lutzeburgensi; et eo scivit vi pecuniarum suarum adducere Belgas et Anglos Ludovicus ut, licet
garantirisaverint pacem Noviomagensem, tamen non tantum Hispanos non juverint, sed potius Angli
juverunt Gallos; contra Leopoldum vero suscitavit Turcas in Hungaria, ut nec is juvare potuerit
Hispanos; Hispani ergo deserti ad 20 annos coacti sunt inducias facere cum Gallis 1684, ut nempe
duo loca munita in Belgis recipiant Hispani, cetera vero occupata a Hispanis servarent sibi
Galli; pax tamen non nisi 4 annis duravit; nam
5
concessit Pontifici in suo regno; haec 1289. anno acta sunt cum Nicolao 4‑to
pontifice.
haec societas, et ipsius negotia societatis
quoque convulsa sunt; enatis ergo quaerelis in parlamento negotia politica huius societatis
subordinata sunt parlamento, cum tamen prius independens esset in omnibus.
Anglos et Hispanos, et
jam jam bellum erupit propter Americae aliquas pagas incultas et nullius adhuc,
opera tamen ministrorum Pitt in Anglia et Florida Blanca in Hispania coaluit pax partesque
excontentatae sunt.
Apud alias vero gentes invenitur
differentia in praerogativa; sic in Germania in comitiis comes gaudet et proprio personali
suffragio, alii nobiles tantum curiatis suffragiis.
propriis utuntur titulis ex magnitudine sibi subjectarum
provinciarum; propriisque utuntur scutis et sigillis; utuntur saepe etiam jurium conservandorum
gratia titulis provinciarum quae aliis principibus pariunt. Sic Romani imperatores reges
Hyerosolimitanos dicunt, quamquam Turca possideat eas provincias; rex Hispaniae se dicit
archiducem Austriae.
ne scilicet ita increscat
potentia unius gentis ut alias opprimere posset legesque dictare; hinc per varia foedera,
amicitias efficere debent aulae ne alia increscat.
pannis aliisque.
Antverpiae.
17
ferax est, et
quidem antiquorum scriptorum testimonio omni in monte et fluvio deprehendebatur aurum, detecta
vero America neglexerunt domesticum auri
ut par est, sed etiam sine ullis verborum lenociniis expecto.
Amabo, Dombajus vester qualis homo est? Ego illum nonnulla de rebus
Slavicis, hoc est de iis Slavicae linguae dialectis quaesivi, quae in provinciis
Turcarum imperio subjectis loquuntur. Addidi quoque orientalia nonnulla,
Arabicis characteribus scripta, quae ipse, qui minus adsuetus manuscriptis
orientalibus sum, quamquam impressa lego, legere non potis eram, rogo te, mi
Barichevichi,
sollicitum habent ea quae postea cum legato Gallico evenerunt.
Quaeso te significa mihi an spes supersit rem hanc ita componendi ne in
bellum erumpat? Uti et an, prout hic fertur, idem eodem plane die legatus
Gallicus etiam Berolini attentarit? Et si ita, quo eventu?
Turca etiam apparatus bellicos in dies magis intendit.
Non possum in animum meum inducere ut tantam vim contra unum bassam parari credam.
Non possum etiam mihi persuadere quod apparatus hi contra Moscoviam
dirigantur. Metuo proinde ne haec nobis propinentur.
Leva me, si
par incola, moribus asper,
princeps, filius alterius
qui annis praeteritis una cum aliis Graeciae Regulis ad nos confugerat. Hunc comitabantur septem propriae cataphractae naves omnes pene devastatae ex proelio gloriose protinus acto contra tresdecim
piratae Turcae acerrimi, quae et armis, et remigio ita pollebant, ut communiter dicerentur
pastorum praedia turbae
feritate alios
et impunitatis spem.
1
45 , tuos. Tu claudis alumnos
et ipse per hostes oppressus. — Vid.
Raić: Istoria. U Beču. 1794. tom. III. p. 38. et seqq.
8) Marcus Vukašini, Serbiae Regis, quatuor filiorum natu
maximus, Kraljević (regis filius) dictus, sub auspiciis Baiazetis
Turcarum Imperatoris Castoriam, Locridem et Peloponnesi partem
tenuit. Vir ab heroica virtute, variisque sortis discriminibus innumeris apud nationem illyricam cantilenis celebratissimus. Floruit
circa finem saeculi XIV. Vid. Raić: Istoria tom. II. p. 701.
sus:
genere spatiari, atque ita in uno prompsit maiores ingenii poetici vires, ac nervorum robur, in altero evolvit leniores, ac tranquilliores animi sensus doctrinae luminibus temperatos. Argumentum eius operi suppeditarunt bella aevi decimi septimi principio, anno praesertim 1621 inter Polonos, et Turcas gesta, in cuius exitu evasere primi victores summa immortali gloria Regis Sigismundi
talvolta di spaziare con l' immaginazione, secondando più il suo genio, che la legge, onde rappresentare con energia cose nuove, quali sono, per esempio, i più bei tratti
della geografia, della storia, della politica, della religione, degli usi, e costumi della nazione turca (che offrono un singolare contrasto con l' attuale stato e condizione dell’ impero ottomano), e imitare le cose già dette in un modo tutto suo proprio, ed acconcio, senza apparire plagiatore, a far ricordare ai dotti leggitori i passi, che vi hanno qualche relazione in Omero, Virgilio, in
Sub imagine Sigismundi
SUSPICIET
In miscellaneis mss. historicis Patris Ioannis Mariae Mattei, quae in bibliotheca PP. Franciscanorum Ragusae exstant, reperitur haec inscriptio. Fortasse tanti hospitis memoria, et subsequuta ejus grandia, et clarissima adversus Turcas gesta tunc iuveni poetae Ioanni Francisco Gondula aditum praebuere illyricum epicum carmen, sub titulo Osmanidis, concipere et exarare, quo suo heroi, et sibi immortalem laudem et gloriam comparavit, et quod nunc primum latinis numeris expressum in lucem prodit.
fortem Osmano
non vir, sed foemina miles,
venientum campus uterque.
208
LIBER VIII.
Huic atavi illustres
sedes coetu stipante petivit;
LIBER XV.
pectore nomen,
quacumque renidet.
vulnera miscent,
nox illi atque ingruit atra.
potentes,
Baković
dentem dente repressit;
in se ex formidine sentit.
sensit in imo
restat. 70
procedere cogant.
fervet;
ore loquelas:
fortes ex Montibus istis, 340
sceleris qua labe notatur?
lumine Turca,
exultaverat horum,
feris campos gelidasque cavernas,
ineptis,
fluentem.
sequente furore,
iuvenes, ehodum, confestim desidiosos
sagittas;
superbo
nescis, quisnam prostraverit illum,
tantum tenebris modo tu prohiberis,
ignis,
glaciale furit flamen nudata per ossa;
FATUM
rutilantia sidera tollit,
cruento,
linguae Latinae
maioribus nostris utilissima erat, quia ei tantum, qui
Latine sciebat, aditus ad liberalia studia aperiebatur
viaque ad exteras quascunque terras patebat.
Quamque brevi toti nationi Croaticae ter quaterve
saeculis diuturna et gravissima bella cum Turcis gerenda erant, maiores nostri nec inter arma commercium
cum Ciceronis lingua intermiserunt. Ludi, gymnasia,
academiae, quae volventibus annis variis in urbibus »reliquiarum« Croatiae constituebantur, bonarum artium et
latinitatis sacraria exstiterunt. Sermo Latinus Croatis
Latinae cultores multi ardentissimo patriae amore enituerunt. Testantur id verba Nicolai Modrussiensis, assertoris liturgiae glagoliticae, Georgii Sisgorei, Marci
Maruli Spalatensis, Simonis Begnii ceterorumque oratorum populi Croatici, qui apud aulas Europaeas auxilium contra immanissimum Turcam implorabant, Antonii Verantii, Matthiae Flacii Illyrici, Dominici Zavorei, Vincentii Priboevi, Stephani Gradii,.Pauli Ritteri, Rogerii Iosephi Boskovich, Titi Brezovatsky, Pauli Stoosz, Francisci Millashinovich, Josephi Georgii
Strossmayer, plurimorum ceterorum. Anonymus Dalmata
Anonymus (floruit 1346-1353) [1346], Obsidio Iadrensis, versio electronica (), Verborum 22573, Ed. Veljko Gortan; Branimir Glavičić; Vladimir Vratović [genre: prosa oratio – historia] [word count] [anonymusobsidioiadrensis].
Jan Panonije (1434-1472) [1447], Epigrammata et elegiae, versio electronica (, Italia; Hungaria), 5735 versus, verborum 37748, Ed. Sándor Kovács [genre: poesis - epigramma; poesis - elegia; poesis - carmen] [word count] [ianpanepigreleg].
Vitez od Sredne, Ivan (c. 1405-1472) [1448], Epistolae duo a. 1448, versio electronica (, Servia; Segedinum), Verborum 1682, Ed. György Fejér [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [viteziepist1448].
Jan Panonije (1434-1472) [1465], Oratio legatorum Matthiae regis ad pontificem, in publica audientia, versio electronica (, Roma), 1091 verborum, Ed. Ács Pál Jankovics József Kőszeghy Péter [genre: prosa - oratio] [word count] [ianpanoratio].
Cipiko, Koriolan (1425-1493) [1477], Petri Mocenici imperatoris gestorum libri tres, versio electronica (), Verborum 16317, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio – historia] [word count] [cipikokpetri].
Marulić, Marko (1450-1524) [1477], Carmina Latina, versio electronica (, Split), 2206 versus, verborum 14802, Ed. Bratislav Lučin ; Darko Novaković [genre: poesis - carmen; poesis - epigramma; poesis - epistula; poesis - hymnus; poesis - elegia] [word count] [marulmarcarmina].
Šižgorić, Juraj; Marulić, Marko; Mihetić, Ambroz; Tideo Acciarini; Andrea Banda di Verona; Hilarion di Vicenza; Raffaele Zovenzoni; Giliberto Grineo (c. 1445-1509?; 1450-1524; c. 1420-post 1487) [1477], Elegiarum et carminum libri tres, versio electronica (), 1585 versus, verborum 10077, Ed. Veljko Gortan [genre: poesis - carmen; poesis - elegia] [word count] [sisgorgeleg].
Cipiko, Alviz (1456-1504) [1482], Panegyricus in senatum Venetiarum, versio electronica (), 263 versus, verborum 2026, Ed. Giuseppe Praga [genre: poesis - elegia; poesis - epigramma; prosa - epistula] [word count] [cipikoapaneg].
Crijević, Ilija (1463-1520) [1484], Carmina e cod. Vat. lat. 1678, versio electronica (, Dubrovnik), 7675 versus, verborum 46525, Ed. Darko Novaković [genre: poesis - elegia; poesis - epigramma; poesis - lyrica; poesis - epica] [word count] [crijevicarm1678].
Selimbrić, Šimun (m. 1496) [1490], Vitum Ruschium laudat, versio electronica (), 70 versus, verborum 554, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - carmen] [word count] [selimbricsvit].
Divnić, Juraj (1450?-1530) [1493], Epistula ad Alexandrum VI Georgii Difnici Dalmatae episcopi Nonensis, versio electronica (), Verborum 2068, Ed. Olga Perić [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [difnicgepistalexvi].
Božićević Natalis, Frano (1469-1562) [1497], Francisci Natalis Carmina, versio electronica (), 3135 versus, verborum 19055, Ed. Miroslav Marcovich [genre: poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [natalisfcarmina].
Dragišić, Juraj (ante 1445 – 1520) [1499], De natura angelica, libri principium, versio electronica (), 1777 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - tractatus] [word count] [dragisicjang].
Niger, Toma [1502], Divina electio ac tempestiva creatio serenissimi principis Veneti Leonardi Lauretani cum pronostico sui invictissimi principatus, versio electronica (), 429 versus, verborum 2723, Ed. Giuseppe Praga Neven Jovanović [genre: poesis - elegia; poesis - panegyris; poesis - epigramma] [word count] [nigertdivin].
Marulić, Marko (1450-1524) [1503], In epigrammata priscorum commentarius (), Verborum 25316, Ed. Bratislav Lučin [genre: prosa oratio - commentarius] [word count] [marulmarinepigr].
Brodarić, Stjepan (1490-1539) [1505], Epistulae, versio electronica. (), Verborum 166, Ed. Petrus Kasza [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [brodaricsepistulae].
Crijević, Ilija (1463-1520) [1506], De Epidauro, versio electronica (, Dubrovnik), 573 versus, verborum 3825, Ed. Darko Novaković [genre: poesis - epica] [word count] [crijeviepidauro].
Crijević, Ilija (1463-1520) [1506], Epistula ad Marinum Bonum (1506), versio electronica (, Dubrovnik), versus 6, 432 verborum, Ed. Irena Bratičević [genre: prosa oratio - epistula; poesis - versus intertexti] [word count] [crijeviepist1506].
Cibel, Valentin (c. 1490 - post 1517) [1509], Ad Pannoniam, versio electronica (), Versus 108, verborum 536, Ed. Maria Révész [genre: poesis - carmen] [word count] [cibelvpannonia].
Crijević, Ilija (1463-1520) [1509], In Junium Sorgium avunculum suum funebris oratio, versio electronica (), Verborum 4212, versus 35, Ed. István Hegedüs [genre: prosa - oratio; prosa - oratio funebris] [word count] [crijevisorgo1509].
Baničević, Jakov (1466-1532) [1510], Epistula ad Stephanum Ponchierium, versio electronica. (, Augsburg), Verborum 143, Ed. Alexander Apponyi [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [banicjepisthel].
Niger, Toma [1512], Doctissimo et integerrimo Marco Marulo nobili Spalatensi epistula, versio electronica (), verborum 720, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - epistula; prosa - dedicatio; prosa - paratextus] [word count] [nigertepistmarul].
Baničević, Jakov (1466-1532) [1513], Epistulae anni 1513, versio electronica. (), Verborum 5324, Ed. G. Amboise [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [banicjepist1513].
Marulić, Marko (1450-1524) [1516], Evangelistarium, versio electronica (), Verborum 155872, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [marulmareuang].
Kožičić Benja, Šimun [1516], De Corvatiae desolatione, versio electronica (, Roma), verborum 1764, Ed. Bratislav Lučin [genre: prosa oratio - oratio] [word count] [begniusscorvatiae].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1518], Ad Deum Contra Thurcas Oratio Carmine Heroico, versio electronica (, Nürnberg; Ingoldstadt), 326 versus, verborum 2269, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - carmen; poesis - silva] [word count] [andreisfthurcher].
Marulić, Marko (1450-1524) [1519], De humilitate, versio electronica (), Verborum 81625, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [marulmarhumil].
Posedarski, Stjepan; Stephanus Possidarski (floruit 1520.) [1519], Oratio habita apud Leonem Decimum, Pontificem Maximum, pro Domino Joanne Torquato Comite Corbaviae defensore Crovaciae (1519), versio electronica (, Rim), 6 versus, verborum 766, Ed. William Roscoe Thomas Roscoe [genre: prosa oratio - oratio; poesis - epigramma] [word count] [posedarskisoratio].
Crijević Tuberon, Ludovik (1458-1527) [1520], Commentariolus de origine et incremento urbis Rhacusanae, versio electronica (), Verborum 5404, Ed. Vladimir Rezar [genre: prosa oratio – historia] [word count] [tuberocommrhac].
Marulić, Marko (1450-1524) [1520], De ultimo Christi iudicio sermo, versio electronica (), Verborum 16879, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - sermo] [word count] [marulmarultiudic].
Crijević Tuberon, Ludovik (1458-1527) [1522], Commentarii de temporibus suis, versio electronica (), Verborum 118743; librorum 11, capitum 165, Ed. Vladimir Rezar [genre: prosa oratio - historia] [word count] [tuberocomm].
Marulić, Marko (1450-1524) [1522], Epistola ad Adrianum VI Pontificem Maximum, versio electronica (), Verborum 2644, Ed. Darko Novaković [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [marulmarepistadr].
Severitan, Ivan Polikarp (1472 - c. 1526) [1522], Feretreidos libri tres, versio electronica (), 807 versus, verborum 8510, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epica] [word count] [severitanipferetr].
Frankapan, Bernardin (1453-1529) [1522], Bernardini de Frangepanibus comitis Segniae, Vegliae, Modrusiique etc. Oratio pro Croatia Nürenbergae in Senatu Principum Germaniae habita XIII. Cal. Decemb. An. Ch. M.D.XXII, versio electronica (, Nürnberg), Verborum 2137, Ed. Violeta Moretti [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio] [word count] [frankapanboratiocroatia].
Niger, Toma [1522], Epistula ad Adrianum VI, versio electronica (, Praga), verborum 235, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - epistula] [word count] [nigertepistadr1522].
Bučinjelić, Miho (1479 - c. 1550) [1524], Epistula ad Gerardum Planiam, versio electronica (, Dubrovnik), Verborum 2445, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [bucinjelicmepist].
Pribojević, Vinko (mortuus post a. 1532) [1525], Oratio de origine successibusque Slauorum, versio electronica (, Hvar), verborum 14680, Ed. Veljko Gortan [genre: prosa oratio - oratio; poesis - epigramma; poesis - carmen] [word count] [pribojevvor].
Brodarić, Stjepan (1490-1539) [1527], De conflictu Hungarorum cum Solymano Turcarum imperatore ad Mohach historia verissima, versio electronica. (), Verborum 959, Ed. Arnold Ipolyi [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - historia] [word count] [brodaricsmohach].
Niger, Toma [1527], Inscriptio sepulchri sui, versio electronica (, Split), verborum 59, versus 8, Ed. Stanko Josip Škunca [genre: poesis - inscriptio; poesis - epigramma] [word count] [nigertinscr1527].
Štafilić, Ivan; Ioannes Staphileus (1472-1528) [1528], Oratio ad Rotae auditores excidii Vrbis Romae, sub annum Christi 1527. causas continens (, Roma), 4294 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - oratio] [word count] [stafilicioratioroma].
Vrančić, Mihovil (1507 - ante 1571) [1529], Carmina in actis Tomicianis (1529-1530), versio electronica (), 258 versus, Ed. Zygmunt Celichowski [genre: poesis - epigramma; poesis - elegia] [word count] [vrancicmtomiciana].
Vrančić, Antun (1504-1573) [1530], Carmina, versio electronica (), 90 versus, verborum 500, Ed. Bratislav Lučin [genre: poesis - carmen] [word count] [vrancicacvd].
Brodarić, Stjepan (1490-1539) [1531], Epistula ad Francescum di Nobili dictum Cheream, versio electronica. (, Buda), Verborum 523, Ed. Franjo Rački [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [brodaricsepist15310125].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1532], Epistolae ad Thomam Nadasdinum, versio electronica (, Venecija; Beč; Beč; Beč; Venecija; Venecija; Venecija; Trogir; Rab; Sarvar; Venecija; Trogir; Bakar; Sarvar; Trogir; Sarvar; Trogir; Venecija; Trogir), Verborum 5603 (pro tem), Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [andreisfepistnadasd].
Vrančić, Antun (1504-1573) [1532], Memoriale Antonii Verantii de statu rerum Hungaricarum a morte regis Ludovici II. usque ad finem anni 1529, versio electronica (), Verborum 1364, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - historia] [word count] [vrancicamemoriale1532].
Niger, Toma [1532], Epistula ad Clementem VII, versio electronica (, Venecija), verborum 279, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - epistula] [word count] [nigertepistclem1532].
Kružić, Petar (m. 1537) [1532], Petrus Crusich comes Clissie et Lepoglave Clementi papae VII, versio electronica (, Klis), Verborum 990, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [kruzicpepist15320828].
Kružić, Petar (m. 1537) [1532], Petrus Crusitch castellanus Clissii Clementi papae VII, versio electronica (, Klis), Verborum 561, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [kruzicpepist15320922].
Brodarić, Stjepan (1490-1539) [1533], Stephanus Brodericus episcopus Sirmiensis Clementi papae VII, versio electronica (, Budim), Verborum 722, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [brodaricsepist15330801].
Bolica, Ivan (c. 1520 – 1572) [1538], Descriptio Ascriviensis urbis, versio electronica (), 2842 verborum, 331 versus [genre: poesis - epica; poesis - descriptio] [word count] [bolicaidesc].
Vrančić, Antun (1504-1573) [1538], Epistulae anni 1538, versio electronica (), Verborum 4332, Ed. László Szalay [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [vrancicaepist1538].
Vrančić, Antun (1504-1573) [1543], Magdalenae Millaversiae, versio electronica (, Alba Iulia), Verborum 523, Ed. László Szalay [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [vrancicaepist15430720].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1544], Dialogus philosophandumne sit, versio electronica. (), Verborum 8149, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - dialogus] [word count] [andreisfphilos].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1545], Ad optimates Polonos admonitio, versio electronica (, Cracovia; Polonia), Verborum 8436, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - oratio; prosa oratio - epistula] [word count] [andreisfpolonos].
Đurđević, Bartul (c. 1506 - c. 1566) [1545], De Afflictione, Tam Captivorum Quam Etiam Sub Turcae tributo viventium Christianorum : cum figuris res clarè exprimentibus ; Similiter de Ritu, deque Caeremoniis domi, militiaeque ab ea gente usurpatis ; Additis nonnullis lectu dignis, linguarum Sclavonicae & Turcicae, cum interpretatione Latina, libellus (, Leuwen), Ed. Đurđević, Bartul [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - libellus; poesis - epigramma] [word count] [djurdjevicbafflictio].
Đurđević, Bartul (c. 1506 - c. 1566) [1545], Prognoma, sive Praesagium Mehemetanorum : primùm de Christianorum calamitatibus, deinde de suae gentis interitu, ex Persica lingua in Latinum sermonem conversum. (, Leuwen), Ed. Đurđević, Bartul [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - libellus; poesis - epigramma] [word count] [djurdjevicbprognoma].
Utješenović-Martinuzzi, Juraj (1482-1551) [1545], Epistola ad Antonium Verantium, versio electronica. (), Verborum 599, Ed. Utiešenović, Ognjeslav M. László Szalay Gusztáv Wenzel [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [utjesenovicjepist15450228].
Utješenović-Martinuzzi, Juraj (1482-1551) [1547], Frater Georgius episcopus Varadiensis cardinali Alessandro Farnese, versio electronica (, Varadin), Verborum 897, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [utjesenovicjepist15470207].
Vlačić Ilirik, Matija; Zigerius, Emerik (1520-1575) [1549], Epistola cuiusdam pii concionatoris, ex Turcia, ad M. Illy. missa, qualis nam status Euangelii et Ecclesiarum sub Turco sit indicans, cum Praefatione Illyrici (1549), versio electronica (, Tolna; Magdeburg), Verborum 1772, Ed. Stanko Andrić [genre: prosa oratio - epistola; poesis - epigramma] [word count] [zigeriuseepist].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1550], Carmina in manuscripto Budapestensi H46, versio electronica (), 462 versus, verborum 3075, Ed. Bratislav Lučin [genre: poesis - carmen; poesis - epigramma] [word count] [andreisfcarminavd].
Paskalić, Ludovik; Camillo, Giulio; Molza, Francesco Maria; Volpe, Giovanni Antonio (c. 1500–1551; c. 1480–1544; 18. 6. 1489 – 28. 2. 1544; 1515–1558) [1551], Carmina, versio electronica (), 2642 versus, verborum 17191, Ed. Sanja Perić Gavrančić [genre: poesis - elegia; poesis - sylva; poesis - epigramma] [word count] [paskaliclc].
Vrančić, Antun (1504-1573) [1553], Iter Buda Hadrianopolim, versio electronica (), Verborum 10368, Ed. László Szalay [genre: prosa oratio - itinerarium; prosa oratio - diarium] [word count] [vrancicaiter].
Vrančić, Mihovil (1507 - ante 1571) [1557], Stephano Chiacchio, versio electronica (, Vienna), verborum 149, Ed. László Szalay [genre: prosa - epistula] [word count] [vrancicmepist15571222].
Vrančić, Mihovil (1507 - ante 1571) [1558], Antonio fratri epistula, versio electronica (, Vienna), verborum 209, Ed. László Szalay [genre: prosa - epistula] [word count] [vrancicmepist15580429].
Vrančić, Mihovil (1507 - ante 1571) [1558], Antonio fratri epistula, versio electronica (, Vienna), verborum 282, Ed. László Szalay [genre: prosa - epistula] [word count] [vrancicmepist15580525].
Vrančić, Mihovil (1507 - ante 1571) [1558], Antonio fratri epistula, versio electronica (, Šibenik), verborum 500, Ed. László Szalay [genre: prosa - epistula] [word count] [vrancicmepist15581001].
Vrančić, Mihovil (1507 - ante 1571) [1558], Antonio fratri epistula, versio electronica (, Šibenik), verborum 1499, Ed. László Szalay [genre: prosa - epistula] [word count] [vrancicmepist15581227].
Vrančić, Mihovil (1507 - ante 1571) [1559], Antonio fratri epistula, versio electronica (, Šibenik), verborum 651, Ed. László Szalay [genre: prosa - epistula] [word count] [vrancicmepist15590209].
Pir, Didak (1517 – 1599) [1563], Ad Paulum, versio electronica (, Ferrara), Verborum 3486, versus 526, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epistula; poesis - epigramma] [word count] [didacusppaul].
Rozanović, Antun (1524-1594?) [1571], Vauzalis sive Occhialinus Algerii Prorex, Corcyram Melaenam terra marique oppugnat nec expugnat, versio electronica (), 15122 verborum, 255 versus, Ed. Nives Pantar [genre: prosa oratio - historia; poesis - ode] [word count] [rozanavauz.xml].
Vrančić, Faust (1551-1617) [1575], Vita Antonii Werantii, versio electronica (), 51 versus, verborum 606, Ed. Martinus Georgius Kovachich [genre: prosa oratio - vita] [word count] [vrancicfvitaant].
Vlačić Ilirik, Matija (1520-1575) [1581], Clavis scripturae sacrae, pars prima, versio electronica (), 600000 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [flaciusmclavis1].
Vlačić Ilirik, Matija (1520-1575) [1581], Clavis scripturae sacrae, pars secunda, versio electronica (), 600000 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [flaciusmclavis2].
Auctores varii (1590) [1590], Epistolae Siscienses, versio electronica (), Verborum 11.224 (pro tem), Ed. Josip Kolanović [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [aavvsisakepist].
Mladinić, Sebastijan (c. 1561 - c. 1621) [1590], Vita beati Ioannis episcopi Traguriensis, versio electronica (), Verborum 4659, versus 746, Ed. Mladen Ivanišević [genre: poesis - epica; poesis - epigramma; poesis - ode; prosa - epistula - praefatio] [word count] [mladinicsvita].
Mikac, Nikola (floruit 1573-1604) [1592], Obsidio Sisciensis domini Micatii Anno Domini 1592, versio electronica (), Verborum 948, Ed. Martin Juraj Kovačić [genre: prosa oratio – historia] [word count] [mikacobsidio].
Stepanić Selnički, Nikola (1553-1602) [1593], Electi episcopi Sirmiensis epistola qua expugnationem Sciscii per Turcas factam describit., versio electronica (, Zagreb), Verborum 697, Ed. Martin Juraj Kovačić [genre: prosa oratio – historia; prosa oratio - relatio; prosa oratio - epistola] [word count] [stepnexpugn].
Pir, Didak (1517 – 1599) [1596], Cato minor, sive disticha moralia, versio electronica (), versus 5366, verborum 40443, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma; poesis - ode] [word count] [didacuspcato].
Stepanić Selnički, Nikola; Stjepan Medak (1553-1602; c. 1596.) [1596], Historia obsidionis Petriniae et cladis Szerdarianae, versio electronica (), Verborum 3031, Ed. Vladimir Rezar [genre: prosa oratio - historia] [word count] [stepnobsid].
Pridojević, Ivan (c. 1600) [1604], Ad Nobiles Viros Tragurienses de Tragurii praeclarae Dalmatiae urbis laudibus carmen, versio electronica (), 521 verborum, versus 80, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - elegia] [word count] [pridojevispalat].
Kitonić, Ivan (1561-1619) [1619], Directio Methodica processus iudiciarii iuris consuetudinarii Inclyti Regni Hungariae, versio electronica (), 154 versus, verborum 69145; 12 epigrammata, 12 capita, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [kitonidirmeth].
Levaković, Rafael (o. 1597 - o. 1650) [1639], Ad Benedictum Uinkouich episcopum epistulae XI, versio electronica (), Verborum 6550, Ed. Šime Demo [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [levakovrepist].
Palmotić, Junije (1607.-1657.) [1645], Carmina Latina, versio electronica (), 6731 verborum, versus 1094, Ed. Milivoj Šrepel [genre: poesis - ode; poesis - carmen; poesis - epicedion] [word count] [palmoticjcarm].
Gradić, Stjepan (1613. — 1683.) [1670], De vita, ingenio, et studiis Junii Palmottae, versio electronica (), 3196 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - vita] [word count] [gradicspalmottaevita].
Belostenec, Ivan; Glavinić, Sebastijan; Anonymus (1593./1594. - 1675) [1675], Gazophylacii dedicatio et prologus, versio electronica (), 3558 verborum, 12 versus, Ed. Damir Boras [genre: prosa - dedicatio; prosa - epistula; prosa - prologus; prosa - paratextus; poesis - epigramma] [word count] [belostenecigazophylaciumded].
Rattkay, Ivan (1647–1683) [1683], Relatio Tarahumarum Missionum eiusque Tarahumarae Nationis Terraeque Descriptio, editio electronica (), 9250 verborum, Ed. Ludwig Fladerer [genre: prosa oratio - relatio] [word count] [rattkayitarahum].
Sidić, Šimun Juda (floruit 1683) [1683], Antonii Judae Sidić, canonici zagrabiensis et rectoris collegii Croatici Viennae, de obsidione Viennensi per Turcas A. 1683. relatio (Viennae, 1683-09-16), versio electronica (, Vienna), Verborum 2322, Ed. Ivan Kukuljević Sakcinski [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [sidicepistola1683].
Matijašević Karamaneo, Antun (1658-1721) [1686], In Budae a Turcarum tyrannide libertatem, versio electronica (), 234 versus, verborum 1555, Ed. Gorana Stepanić [genre: poesis - carmen; poesis - epica; paratextus poetici] [word count] [matiasevcaramaninbudae].
Vičić, Kajetan (?-ante 1700) [1686], Thieneidos libri sex, versio electronica (), 5415 versus, verborum 33672, Ed. Gorana Stepanić [genre: poesis - epica] [word count] [vicickthien].
Rogačić, Benedikt (1646–1719) [1690], Euthymia sive De tranquilitate animi. Carmen didascalicum, versio electronica (), 8211 versus, verborum 111.074 [genre: poesis - epica; prosa - praefatio; prosa - summa] [word count] [rogacicbeuthym].
Ritter Vitezović, Pavao (1652–1713) [1700], Croatia rediviva, versio electronica (, Zagreb), 68 versus, verborum 7054, Ed. Zrinka Blažević [genre: prosa oratio - historia; poesis - elegia] [word count] [vitezovritterpcroatia].
Ritter Vitezović, Pavao (1652–1713) [1700], Dissertatio regni Croatiae, versio electronica (, Zagreb), Verborum 780, Ed. Zrinka Blažević [genre: prosa oratio - historia] [word count] [vitezovritterpdiss].
Ritter Vitezović, Pavao (1652–1713) [1700], Ad comitem Marsilium, caesareum legatum, versio electronica (), 60 versus, verborum 392, Ed. Vjekoslav Klaić [genre: poesis - elegia] [word count] [vitezovritterpepistmarsil].
Dumanić, Marko; Bernardi, Jerolim (1628-1701; oko 1688-1773) [1701], Synopsis virorum illustrium Spalatensium, versio electronica (), verborum 6745, versus 158, Ed. Bratislav Lučin [genre: prosa oratio - historia litteraria; prosa oratio - catalogus virorum] [word count] [dumanicmsynopsis].
Ritter Vitezović, Pavao (1652–1713) [1703], Plorantis Croatiae saecula duo, versio electronica (), 2815 versus, verborum 19809 [genre: poesis - epica; poesis - elegia; paratextus prosaici] [word count] [vitezovritterpplorantis].
Matijašević Karamaneo, Antun (1658-1721) [1716], Ferocia Turcarum per Christianos Compressa, versio electronica (), 262 versus, verborum 1629, Ed. Gorana Stepanić [genre: poesis - carmen; poesis - epica] [word count] [matiasevcaramanferocia].
Đurđević, Ignjat (1675-1737) [1717], Eugenii a Sabaudia... epinicium, versio electronica (), versus 984, verborum 8618, Ed. Đuro Körbler [genre: poesis - epica; paratextus prosaici] [word count] [djurdjeviepinicium].
Bošković, Ruđer (1711-1787) [1734], Elegiae II et carmen, versio electronica (), 456 versus, verborum 3103, Ed. Tomislav Đurić [genre: poesis - elegia; poesis - carmen] [word count] [boskovicrel2carm].
Krčelić, Baltazar Adam (1715-1778) [1748], Additamenta ad Annuas, versio electronica (, Zagreb), Verborum 17030, Ed. Tadija Smičiklas [genre: prosa oratio - historia] [word count] [krcelicbannadd].
Krčelić, Baltazar Adam (1715-1778) [1748], Annuae 1748-1767,versio electronica (, Zagreb), Verborum 244601, Ed. Tadija Smičiklas [genre: prosa oratio - historia] [word count] [krcelicbann].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1749], Operum omnium tomus I, versio electronica (), Verborum 68552, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - dialogus] [word count] [skrl1].
Kalić, Arkanđeo (1739-1816) [1778], In adventu Domini Gregorii Lazzari oratio, versio electronica (, Dubrovnik), Verborum 3698, Ed. Relja Seferović [genre: prosa oratio - oratio] [word count] [kalicaadventu].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1782], Operum omnium tomus II, versio electronica (), Verborum 46753, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio; prosa oratio - tractatus] [word count] [skrl2].
Hesiodus; Zamanja, Bernard (1735-1820) [1785], Hesiodi Ascraei opera, versio electronica (), 2747 versus, verborum 58425 [genre: poesis - versio; poesis - epica; poesis - elegia; poesis - carmen; prosa - epistula; prosa - commentarius] [word count] [zamagnabhesiod].
Sorkočević, Miho; Malinius Sandecensis, Gasparus; Asirelli, Pierfilippo; Fortis, Alberto; Marullo, Michelle (1739-1796) [1790], De illustribus familiis quae hodie Rhacusae exstant, versio electronica (), 121 versus, verborum 3295, Ed. Miho Sorkočević 1739-1796 [genre: poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma; prosa - tractatus; prosa - notae] [word count] [sorkocevicmfam].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1790], Discursus in secundum membrum propositionum regiarum seu opinio de insurectione in Regno Hungariae, versio electronica (), Verborum 10693, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skerlendisc].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1790], Operum omnium tomus III, versio electronica (), Verborum 71764, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skrl3].
Anonymus (1790) [1790], Ad Inclytos Dominos Status et Ordines Regnorum Dalmatiae, Croatiae et Sclavoniae generaliter congregatos, versio electronica. (), 442 verborum, Ed. Franjo Fancev [genre: prosa - acta] [word count] [nnpredstavka1790].
Katančić, Matija Petar (1750-1825) [1791], Fructus autumnales, versio electronica (), 948 versus, verborum 7599, Ed. Tomo Matić [genre: poesis - ode; poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma; prosa - paratextus; prosa - dedicatio; prosa - praefatio] [word count] [katancicmpfructus].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1791], Descriptio physico-politicae situationis Regni Hungariae, editio electronica (), Verborum 26295, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skerlendesc].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1791], Status actualis oeconomiae publicae, versio electronica (), Verborum 39967, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skerlenstatus].
Barić, Adam Adalbert (1742-1813) [1792], Statistica Europae, versio electronica (), Verborum 91598, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [baricastat].
Baričević, Adam Alojzije (1756-1806) [1793], Epistulae XVI invicem scriptae, versio electronica (), Verborum 7902, Ed. Luka Vukušić [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [baricevaaepistpenzel].
Ferić Gvozdenica, Đuro (1739–1820) [1794], Fabulae, versio electronica (), 2266 versus, verborum 52873, Ed. Sanja Perić Gavrančić [genre: poesis - fabula] [word count] [fericdfab].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1798], Ad Maximilianum Verhovacz epistola 28. Aprilis 1798, versio electronica (, Jakovlje), Verborum 624, Ed. Neven Jovanović Josip Kolanović [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [skerlenepistverh179804].
Ferić Gvozdenica, Đuro (1739–1820) [1803], Periegesis orae Rhacusanae, versio electronica (, Dubrovnik), 3368 versus, verborum 28363 [genre: poesis - epica; poesis - praefatio; prosa - index] [word count] [fericdperiegesis].
Čobarnić, Josip (1790-1852) [1835], Dioclias carmen polymetrum, versio electronica (, Split; Zadar; Makarska), Versus 2345, verborum 17608, Ed. La Redazione del Bullettino di Archeologia e Storia Dalmata [genre: poesis - epica; poesis - carmen; prosa - vita; prosa - praefatio; prosa - adnotationes] [word count] [cobarnicjdioclias].
Mažuranić, Ivan (1814-1890) [1837], Honoribus Magnifici Domini Antonii Kukuljević , versio electronica. (, Zagreb), versus 315; Verborum 3140, Ed. Vladimir Mažuranić [genre: poesis - carmen; prosa oratio - commentarii] [word count] [mazuranicikukuljevic].
Milašinović, Franjo (1808-1883) [1843], Martini Sarcastii Pseudo-Nasonis Ilirici Metamorphosis unica artis poeticae amatoribus et osoribus ad novum annum dicata 1843, versio electronica (, Zagreb), 360 versus, verborum 2540, Ed. Senia Belamarić [genre: poesis - satura] [word count] [milasinfmet].
Gundulić, Ivan; Getaldić, Vlaho (1588-1638; 1788 - 1872) [1865], Osmanides, versio electronica (), Verborum 42047, 5086 versus, Ed. Neven Jovanović Juraj Ozmec Željka Salopek Jan Šipoš Anamarija Žugić [genre: poesis epica; poesis versio; paratextus prosaici; carmen heroicum] [word count] [getaldibosmanides].
Mažuranić, Ivan [1957], Mors Smail-Agae Čengić (, Split), Verborum 6318, versus 916, Ed. Baković, Ivan [genre: poesis - epica; poesis - versio] [word count] [mazuranicbakovicmors].
Jurić, Šime (1915-2004) [1971], Praefatio in Iugoslaviae scriptores Latinos recentioris aetatis, versio electronica (, Zagreb), 1646 verborum [genre: prosa - praefatio] [word count] [juricspraefatio].
Retrieve all occurrences (This may take some time to download)
1002. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 288 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1003. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 289 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1004. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 290 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1005. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 290 |
Paragraph |
Section]
1006. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 290 |
Paragraph |
Section]
1007. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 290 |
Paragraph |
Section]
1008. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 290 |
Paragraph |
Section]
1009. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 290 |
Paragraph |
Section]
1010. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 290 |
Paragraph |
Section]
1011. Crijević Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 290 |
Paragraph |
Section]
1012. Marulić, Marko. Epistola ad Adrianum VI Pontificem... [Paragraph |
Section]
1013. Marulić, Marko. Epistola ad Adrianum VI Pontificem... [Paragraph |
Section]
Heu, quantum terrae potuit pelagique parari
Hoc quem ciuiles hauserunt sanguine dextrae!
Poterant quippe Turcarum potentiae esse pares si, dum
uixere, ita uniti contra impios irruissent sicut separati
inter se certauerant. Et tamen-- proh nefas, proh
facinus!-- indignum hoc idem scelus perpetraturi nunc mihi
uidentur quod tunc commissum est. Stant in procinctu
armatae acies tam infestis
1014. Severitan, Ivan... . Feretreidos libri tres, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1015. Frankapan, Bernardin. Bernardini de Frangepanibus... [page 2 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1016. Frankapan, Bernardin. Bernardini de Frangepanibus... [page 2 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1017. Frankapan, Bernardin. Bernardini de Frangepanibus... [page 3 |
Paragraph |
Section]
1018. Frankapan, Bernardin. Bernardini de Frangepanibus... [page 3 |
Paragraph |
Section]
1019. Frankapan, Bernardin. Bernardini de Frangepanibus... [page 4 |
Paragraph |
Section]
1020. Frankapan, Bernardin. Bernardini de Frangepanibus... [page 4 |
Paragraph |
Section]
1021. Frankapan, Bernardin. Bernardini de Frangepanibus... [page 4 |
Paragraph |
Section]
Nam tua res agitur,
paries cum proximus ardet
et neglecta solent incendia sumere uires.
Ad haec sciant celsitudines vestrae superioribus mensibus Turcarum ductorem, quem bassa
appellant, proprium ad me misisse nuncium, qui referret, velle eum faedus mecum et pacem
inire. Itaque ille apud me orsus est: Scis te, o comes, in Croatia unum et solum
superesse, caetera omnia amissa sunt. Te ipse satis defendere non
1022. Frankapan, Bernardin. Bernardini de Frangepanibus... [page 6 |
Paragraph |
Section]
1023. Frankapan, Bernardin. Bernardini de Frangepanibus... [page 6 |
Paragraph |
Section]
1024. Frankapan, Bernardin. Bernardini de Frangepanibus... [page 7 |
Paragraph |
Section]
1025. Frankapan, Bernardin. Bernardini de Frangepanibus... [page 7 |
Paragraph |
Section]
Orationi huic in consilio Nurembergensi interfuere principes infrascripti.
Serenissimus Ferdinandus princeps
1026. Niger, Toma. Epistula ad Adrianum VI, versio... [page 75 |
Paragraph |
Section]
1027. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1028. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1029. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1030. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1031. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1032. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1033. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1034. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1035. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1036. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1037. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1038. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1039. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1040. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1041. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1042. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1043. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1044. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1045. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1046. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1047. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1048. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1049. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1050. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1051. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1052. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1053. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1054. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1055. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1056. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1057. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1058. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1059. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1060. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1061. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1062. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1063. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1064. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1065. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1066. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1067. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1068. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1069. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1070. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1071. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1072. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1073. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1074. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1075. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1076. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1077. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1078. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1079. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1080. Bučinjelić, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph |
Section]
1081. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph |
SubSect | Section]
1082. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph |
SubSect | Section]
1083. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph |
SubSect | Section]
1084. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph |
SubSect | Section]
1085. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph |
SubSect | Section]
1086. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph |
SubSect | Section]
1087. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph |
SubSect | Section]
1088. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph |
SubSect | Section]
1089. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph |
SubSect | Section]
1090. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph |
SubSect | Section]
1091. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph |
SubSect | Section]
1092. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph |
SubSect | Section]
1093. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph |
SubSect | Section]
1094. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph |
SubSect | Section]
1095. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph |
SubSect | Section]
1096. Pribojević, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph |
SubSect | Section]
1097. Brodarić, Stjepan. De conflictu Hungarorum cum... [Paragraph |
Section]
1098. Brodarić, Stjepan. De conflictu Hungarorum cum... [Paragraph |
Section]
1099. Brodarić, Stjepan. De conflictu Hungarorum cum... [Paragraph |
Section]
1100. Brodarić, Stjepan. De conflictu Hungarorum cum... [Paragraph |
Section]
1101. Niger, Toma. Inscriptio sepulchri sui, versio... [Paragraph |
Section]
DALMATA THOMA NIGRO SPALATENSIS ET ORDINE, PRAESVL
EX SCARDONENSI TRAGVRIENSIS HIC EST
CVI LEO TVNC DECIMVS, MOX CLEMENS SEPTIMVS
CONTVLIT ABSCENTI PONTIFICALE DECVS
VT, SVA QVE FVERINT MERITORUM PREMIA, BINVS
TESTARETVR HONOS, GRATIS ET VLTRO DATVS.
VNVM TVRCA FEROX, ALIVM PIA CVRA NEPOTIS
ABSTVLIT. AMBORVM SIT PIA CVRA DEO.
1102. Štafilić, Ivan;... . Oratio ad Rotae auditores excidii... [page 1862 |
Paragraph |
Section]
Nulla fides pietasque uiris qui castra
1103. Vrančić, Mihovil. Carmina in actis Tomicianis... [page 11_199 |
Paragraph |
Section]
Dic age, crudelis cur optas
1104. Vrančić, Mihovil. Carmina in actis Tomicianis... [page 11_199 |
Paragraph |
Section]
Pellecta et matris lacerarier usque jubers
Viscera; vae, miseram nunc peperisse pudet.
O utinam matris gravidae cum ventre jacerent
Clausa, potens uteri diva necasset ea.
Nam mihi (parva licet) natorum plus doluere
Vulnera, quam Turcae plurima facta manu.
Sed jam, jam poenas scelerata venefica sumam
De te, quae Circen Colchidaque superas.
Nam si nulla mei miseratio tanget amicos
Nec mihi suppetias, qui daret, ullus erit,
Hostes magna tamen tanget
1105. Vrančić, Antun. Carmina, versio electronica [page 65 |
Paragraph |
Section]
Fortunae illecebris nimium tumefactus et haustus
Iam, quocumque trahunt, it, sua uota, furens.
Quaeque gerit, ui cuncta gerit, gerit omnia fraude,
Perfidia uiolat faedera, pacta,
1106. Vrančić, Antun. Carmina, versio electronica [page 68 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Per vim, Pannonii, vestrum dum quisque seorsum
In ditione sua regia sceptra gerit;
Intestina domi crudeles bella fovetis,
Et vestras frustra debilitatis opes.
5 Taurunum periit, servit Slavonia Turcae,
Cumque Istro missa est iuga Buda suo.
Nec vestros animos, nec fortia iungitis arma,
Tanquam Danubius, Budaque salva foret.
Quid dicam vobis, vestri Diadematis hostes
10 Pannonii, quondam gens bona, Marte potens?
In promptu ratio est. Exemplo
1107. Brodarić, Stjepan. Epistula ad Francescum di Nobili... [page 176 |
Paragraph |
Section]
1108. Andreis, Franjo... . Epistolae ad Thomam Nadasdinum,... [Paragraph |
Section]
1109. Andreis, Franjo... . Epistolae ad Thomam Nadasdinum,... [Paragraph |
Section]
1110. Vrančić, Antun. Memoriale Antonii Verantii de... [Paragraph |
Section]
1111. Vrančić, Antun. Memoriale Antonii Verantii de... [Paragraph |
Section]
1112. Vrančić, Antun. Memoriale Antonii Verantii de... [Paragraph |
Section]
1113. Vrančić, Antun. Memoriale Antonii Verantii de... [Paragraph |
Section]
1114. Vrančić, Antun. Memoriale Antonii Verantii de... [Paragraph |
Section]
1115. Niger, Toma. Epistula ad Clementem VII, versio... [page 43 |
Paragraph |
Section]
1116. Kružić, Petar. Petrus Crusich comes Clissie et... [Paragraph |
Section]
1117. Kružić, Petar. Petrus Crusich comes Clissie et... [Paragraph |
Section]
1118. Kružić, Petar. Petrus Crusitch castellanus... [Paragraph |
Section]
1119. Kružić, Petar. Petrus Crusitch castellanus... [Paragraph |
Section]
1120. Kružić, Petar. Petrus Crusitch castellanus... [Paragraph |
Section]
1121. Kružić, Petar. Petrus Crusitch castellanus... [Paragraph |
Section]
1122. Kružić, Petar. Petrus Crusitch castellanus... [Paragraph |
Section]
1123. Kružić, Petar. Petrus Crusitch castellanus... [Paragraph |
Section]
1124. Kružić, Petar. Petrus Crusitch castellanus... [Paragraph |
Section]
1125. Kružić, Petar. Petrus Crusitch castellanus... [Paragraph |
Section]
1126. Brodarić, Stjepan. Stephanus Brodericus episcopus... [Paragraph |
Section]
1127. Bolica, Ivan. Descriptio Ascriviensis urbis,... [Paragraph |
Section]
Condidit, atque nouum dixit cognomine castrum.
25 Proh, quantas, vrbs illa, acies, quae praelia vidit,
Quas olim Illyrij hic Turcis, quas Turca vicissim
Illyriis strages dedit, Hispanaeque cohorti!
Vel cum Xerzegum propriis Mahumetus ab oris
Expulit hinc, longo vel cum post tempore 7) a. d. 1538. Turcam
30 Clauigeri arma patris, Caesar, Venetique
1128. Bolica, Ivan. Descriptio Ascriviensis urbis,... [Paragraph |
Section]
Condidit, atque nouum dixit cognomine castrum.
25 Proh, quantas, vrbs illa, acies, quae praelia vidit,
Quas olim Illyrij hic Turcis, quas Turca vicissim
Illyriis strages dedit, Hispanaeque cohorti!
Vel cum Xerzegum propriis Mahumetus ab oris
Expulit hinc, longo vel cum post tempore 7) a. d. 1538. Turcam
30 Clauigeri arma patris, Caesar, Venetique fugarunt.
1129. Bolica, Ivan. Descriptio Ascriviensis urbis,... [Paragraph |
Section]
Quas olim Illyrij hic Turcis, quas Turca vicissim
Illyriis strages dedit, Hispanaeque cohorti!
Vel cum Xerzegum propriis Mahumetus ab oris
Expulit hinc, longo vel cum post tempore 7) a. d. 1538. Turcam
30 Clauigeri arma patris, Caesar, Venetique fugarunt.
Aut mox Hispanas dum Barbarussa 8) Ariadenus aenobardus recte Hair-Eddin Barbarossa, summus turicae classis imperator a. 1539. phalanges
Ejicit, atque vrbi
1130. Bolica, Ivan. Descriptio Ascriviensis urbis,... [Paragraph |
Section]
Hinc longo haud tractu, recto tamen ordine opaci
Assurgunt montes, arrident pascua laeta, ad s. Petrum in albis, vulgo la Bianca (sl. Bijela).
35 Pascua turcaici quae vomer scindit aratri,
Teque petunt latis, praepinguis Maesia, campis,
Donec in obliquum mox se, vallemque reducunt.
Qua nimium saevis Boreas circumstrepit armis.
Hic flumen Rizon, fluuii quoque nomine dicta 10)
1131. Bolica, Ivan. Descriptio Ascriviensis urbis,... [Paragraph |
Section]
Nulla obex restat, quin moenia scilicet vrbis
Tota videre queas, turresque, ac tecta domorum.
Hinc quoque tercentumque 24) Anno 1539. rates, numerosaque gentis
95 Agminaque Turcaicae quondam furor impius egit
Nostra in damna, Noui post diruta moenia Castri
Namque vltra, nec ferre pedem, nec scindere remis
Aequora posse datum. Quid Barbarussa maniplos,
Quidue rates in bella paras? Frustra impete tanto
100 Tot stringis acies,
1132. Vrančić, Antun. Epistulae anni 1538, versio... [page 37 |
Paragraph |
Section]
1133. Vrančić, Antun. Epistulae anni 1538, versio... [page 37 |
Paragraph |
Section]
1134. Vrančić, Antun. Epistulae anni 1538, versio... [page 20 |
Paragraph |
Section]
1135. Vrančić, Antun. Epistulae anni 1538, versio... [page 12 |
Paragraph |
Section]
1136. Vrančić, Antun. Epistulae anni 1538, versio... [page 12 |
Paragraph |
Section]
1137. Vrančić, Antun. Epistulae anni 1538, versio... [page 12 |
Paragraph |
Section]
1138. Vrančić, Antun. Epistulae anni 1538, versio... [page 23 |
Paragraph |
Section]
1139. Vrančić, Antun. Magdalenae Millaversiae, versio... [page 213 |
Paragraph |
Section]
1140. Andreis, Franjo... . Dialogus philosophandumne sit,... [page c_v |
Paragraph |
Section]
1141. Andreis, Franjo... . Ad optimates Polonos admonitio,... [page 5 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1142. Andreis, Franjo... . Ad optimates Polonos admonitio,... [page 6 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1143. Andreis, Franjo... . Ad optimates Polonos admonitio,... [page 17 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1144. Andreis, Franjo... . Ad optimates Polonos admonitio,... [page 31 |
Paragraph |
Section]
1145. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Section]
1146. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Section]
1147. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
SubSect | Section]
Vultis Christiadae miserandos cernere casus?
Foedasque aerumnas, horrificasque cruces?
Quantaque sub rabidis (res uera) afflictio Turcis
Captiuos maneat, hei mihi, Christiadas?
Hunc legitote auidi rursum hunc legitote libellum,
Et motu mentis uoluite cuncta pio.
Dispeream, nisi tum lachrymae, gemitusque, grauisque
Corde dolor uobis uiscera quassa premant.
1148. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
SubSect | Section]
Et motu mentis uoluite cuncta pio.
Dispeream, nisi tum lachrymae, gemitusque, grauisque
Corde dolor uobis uiscera quassa premant.
Aliud ad Lectorem.
Afflictum a Turcis uis Christum noscere Lector?
Membra libro hoc Christi dilaniata leges.
Et collo inijciat uincula Turca ferox.
Vt pecudis ritu hos uendat
1149. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
SubSect | Section]
Afflictum a Turcis uis Christum noscere Lector?
Membra libro hoc Christi dilaniata leges.
Et collo inijciat uincula Turca ferox.
Vt pecudis ritu hos uendat (si forte quis aeger
Occidat, ille feris obuia praeda iacet.)
Vt profugi trabibus nantes mergantur in undis
Passim: bis captos ut mala dira premant.
Fiat et ut Christi mystes agitator aselli,
Lignum uendat, oues
1150. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
SubSect | Section]
Non ignara mali, miseris succurrere disco.
Est enim naturale, eas aliorum calamitates misericordia prosequi, quas tu aliquando perpessus es. Ego igitur, inuictissime et augustissime Caesar, qui Turcicam captiuitatem tredecim annos expertus sum, septies uenditus sum, cui ipsis sensibus explorata sunt mala eius uitae, statui breui libello imaginem illarum Tragoediarum leuiter delineare: nam ad plenum exprimere, nulla uis ingenij humani poterit. Vt qui adhuc liberi sint, intelligant,
1151. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
SubSect | Section]
1152. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
SubSect | Section]
1153. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
SubSect | Section]
1154. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
SubSect | Section]
1155. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Section]
1156. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Section]
1157. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1158. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1159. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1160. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1161. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1162. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1163. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1164. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1165. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1166. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1167. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1168. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1169. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1170. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1171. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1172. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1173. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1174. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1175. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1176. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1177. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1178. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1179. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1180. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
QVod uarios homines uarias quod uiderit urbeis
1181. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
QVod uarios homines uarias quod uiderit urbeis
Neritij nomen notaque fama ducis.
Raptus at a Turcis in uincula Bartholomaeus,
Neritio errauit per loca plura duce,
Hic Asianorum, atque Arabum distractus in oras,
Quae tulit est testis dura
Ille Ithacen inter iactatus, et Ilion inter,
Clarior ingenio est factus Homere tuo.
1182. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
Illius at socijs in monstra latrantia uersis,
Circaeis philtris forma canina manet.
Vt Plato barbatus lustrarit plurima docto
Hungare lustrasti plura Platone sagax.
Multa sane referunt Egnatius atque Philelphus.
Multaque cum Iouio Cuspiniane refers.
Turcarum at cultum, et mores sic pingis, ut illi
Nil referant scripta ad Bartholomaee tua.
Addis et istorum linguas nec grammata omittis.
Quae doctos fallunt hac regione uiros.
Impia Turcarum dum lustras regna, reuersus
Europam hic tandem
1183. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
Multaque cum Iouio Cuspiniane refers.
Turcarum at cultum, et mores sic pingis, ut illi
Nil referant scripta ad Bartholomaee tua.
Addis et istorum linguas nec grammata omittis.
Quae doctos fallunt hac regione uiros.
Impia Turcarum dum lustras regna, reuersus
Europam hic tandem numine Christe tuo.
Sed Pallas, malus, cera, a Syrenibus illum
Iuuit, et auspicibus flatibus acta ratis.
Quid multa? hic dignus quem laudet Musa Maronis.
Meonij uatis dignus et ore canis.
1184. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
SubSect | Section]
Sed Pallas, malus, cera, a Syrenibus illum
Iuuit, et auspicibus flatibus acta ratis.
Quid multa? hic dignus quem laudet Musa Maronis.
Meonij uatis dignus et ore canis.
DE TVRCARVM RITV, DEQVE CAEREMONIIS, LIBER SEcundus:
Et primo de Origine eorum Cap. primum.
HISTORIAE Armeniorum tradunt Turcas gentem Scythicam esse ZMAILDAN, quasi Ismaeliticam, et quod essent adducti per Caspios montes, ac
1185. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
SubSect | Section]
1186. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1187. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1188. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1189. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1190. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1191. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1192. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1193. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1194. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1195. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1196. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1197. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1198. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1199. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1200. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1201. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1202. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1203. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1204. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1205. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1206. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1207. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1208. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1209. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1210. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1211. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1212. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1213. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1214. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1215. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1216. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
SubSect | Section]
1217. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
SubSect | Section]
1218. Đurđević, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
SubSect | Section]
1219. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
SubSect | Section]
1220. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
SubSect | Section]
1221. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
SubSect | Section]
1222. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
SubSect | Section]
1223. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
SubSect | Section]
1224. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
Section]
1225. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
Section]
1226. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1227. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1228. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1229. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1230. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1231. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1232. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1233. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1234. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1235. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1236. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1237. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1238. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1239. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1240. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1241. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1242. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1243. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
SubSect | Section]
1244. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
SubSect | Section]
1245. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
SubSect | Section]
1246. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
SubSect | Section]
1247. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
SubSect | Section]
1248. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
SubSect | Section]
1249. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
SubSect | Section]
1250. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
SubSect | Section]
1251. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
SubSect | Section]
1252. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
SubSect | Section]
1253. Đurđević, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
SubSect | Section]
1254. Utješenović-Martin... . Epistola ad Antonium Verantium,... [Paragraph |
Section]
1255. Utješenović-Martin... . Epistola ad Antonium Verantium,... [Paragraph |
Section]
1256. Utješenović-Martin... . Frater Georgius episcopus... [Paragraph |
Section]
1257. Vlačić Ilirik,... . Epistola cuiusdam pii... [Paragraph |
Section]
1258. Vlačić Ilirik,... . Epistola cuiusdam pii... [Paragraph |
Section]
1259. Vlačić Ilirik,... . Epistola cuiusdam pii... [Paragraph |
Section]
1260. Vlačić Ilirik,... . Epistola cuiusdam pii... [Paragraph |
Section]
1261. Vlačić Ilirik,... . Epistola cuiusdam pii... [Paragraph |
Section]
1262. Vlačić Ilirik,... . Epistola cuiusdam pii... [Paragraph |
Section]
1263. Vlačić Ilirik,... . Epistola cuiusdam pii... [Paragraph |
Section]
1264. Vlačić Ilirik,... . Epistola cuiusdam pii... [Paragraph |
Section]
1265. Vlačić Ilirik,... . Epistola cuiusdam pii... [Paragraph |
Section]
1266. Vlačić Ilirik,... . Epistola cuiusdam pii... [Paragraph |
Section]
1267. Vlačić Ilirik,... . Epistola cuiusdam pii... [Paragraph |
Section]
1268. Vlačić Ilirik,... . Epistola cuiusdam pii... [Paragraph |
Section]
1269. Vlačić Ilirik,... . Epistola cuiusdam pii... [Paragraph |
Section]
1270. Vlačić Ilirik,... . Epistola cuiusdam pii... [Paragraph |
Section]
1271. Vlačić Ilirik,... . Epistola cuiusdam pii... [Paragraph |
Section]
1272. Vlačić Ilirik,... . Epistola cuiusdam pii... [Paragraph |
Section]
1273. Vlačić Ilirik,... . Epistola cuiusdam pii... [Paragraph |
Section]
1274. Andreis, Franjo... . Carmina in manuscripto... [page 37 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Tempestiua paras uirtute alimenta senectae,
Postea ne frustra doleas seroue queraris
25 Illisus scopulis desperataque salute?
Millos Pariseuich pugnat ex prouocatione cum Bachota Turco, Tranquillus
Dum spectant armatae acies insigne duellum,
Quo fuit haud ullum toto praestantius aeuo,
Noster ab Helisiis et Bachota Turcus ab Orco,
Inuictis iuuenes animis, duo fulmina Martis,
5 Concurrunt saeuisque ruunt in uulnera telis,
1275. Andreis, Franjo... . Carmina in manuscripto... [page 46v |
Paragraph |
SubSect | Section]
20 Exultans magnis nostrorum plausibus heros
Accipitur decorisque sui nunc fama refulget.
Conquestio ad caesarem et alios principes, Tranquillus Andronicus
Cur audes, caesar, tantum confidere Turcis,
Prima quibus praedura silex et quercus origo est,
Quos rabies agitat, quibus implacabile pectus
Pascitur in lachrymis miserorum et sanguine gaudet?
5 Nulli hominum seruare fidem execranda propago,
Verum abiuratis consueuit fallere diuis.
1276. Andreis, Franjo... . Carmina in manuscripto... [page 47v |
Paragraph |
SubSect | Section]
Altera Picenos clades Apulosque sequetur.
Non uictrix olim populorum Roma nec Arnus,
Gallia nec pugnax, Morini gelidusque Bootes,
55 Hesperus et quicquid terrarum amplectitur altus
Oceanus patria non a ceruice repellent
Terribiles ausus Turcorum horrentiaque arma.
Ergo agite, o proceres, et tandem incumbite toto
Pectore solliciti in propriam cuiusque salutem,
60 Optatum dum tempus adest, dum barbarus hostis
Distrahitur uario per multa pericula bello.
Sin minus, ignaui longinquas quaerite
1277. Paskalić, Ludovik;... . Carmina, versio electronica [Paragraph |
Section]
4.1.1 O qui terrarum magnas moderaris habenas,
4.1.2 Quas hinc aereae celsis amfractibus Alpes,
4.1.3 Inde Pyrenaei
1278. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1279. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1280. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1281. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1282. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1283. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1284. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1285. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1286. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1287. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1288. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1289. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1290. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1291. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1292. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1293. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1294. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1295. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1296. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1297. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1298. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1299. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1300. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1301. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1302. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1303. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1304. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1305. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1306. Vrančić, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
1307. Vrančić, Mihovil. Stephano Chiacchio, versio... [page 218 |
Paragraph |
Section]
1308. Vrančić, Mihovil. Antonio fratri epistula, versio... [page 217 |
Paragraph |
Section]
1309. Vrančić, Mihovil. Antonio fratri epistula, versio... [page 223 |
Paragraph |
Section]
1310. Vrančić, Mihovil. Antonio fratri epistula, versio... [page 245 |
Paragraph |
Section]
1311. Vrančić, Mihovil. Antonio fratri epistula, versio... [page 245 |
Paragraph |
Section]
1312. Vrančić, Mihovil. Antonio fratri epistula, versio... [page 245 |
Paragraph |
Section]
1313. Vrančić, Mihovil. Antonio fratri epistula, versio... [page 293 |
Paragraph |
Section]
1314. Vrančić, Mihovil. Antonio fratri epistula, versio... [page 293 |
Paragraph |
Section]
1315. Vrančić, Mihovil. Antonio fratri epistula, versio... [page 293 |
Paragraph |
Section]
1316. Vrančić, Mihovil. Antonio fratri epistula, versio... [page 293 |
Paragraph |
Section]
1317. Vrančić, Mihovil. Antonio fratri epistula, versio... [page 294 |
Paragraph |
Section]
1318. Vrančić, Mihovil. Antonio fratri epistula, versio... [page 334 |
Paragraph |
Section]
1319. Pir, Didak. Ad Paulum, versio electronica [Paragraph |
Section]
359 Et regale sonans clementia et omnia supra
360 Religio ueterum ritu fundata parentum
361 Detinet immunem scelerisque et fraudis iniquae.
362 Nostra domo profugos ereptaque sceptra gementes
363 Hospitio fouit reges cum Turcica uirtus
364 Et formidatus premeret Mahometus in armis.
365 Vera cano. Sensit bellax Epiros et ora
366 Quam piger et fractis iam cornibus alluit Ister.
367 Nec sese ob factum iactauit et arma ferentem
368 Atque indignantem pacta
1320. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
1321. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
1322. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
1323. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
1324. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
1325. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
1326. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
1327. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
1328. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
1329. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
1330. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
1331. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
1332. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
1333. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
1334. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
1335. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
1336. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
1337. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
1338. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
O Pater omnipotens, qui verbo cuncta creasti
et solo nutu quaeque creata regis,
Aspicis, ut dire dire Z: diro D
latret fera bellua victu
Ausa sibi titulos fingere ut
1339. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
Quid gravius Pharao potuit commitere? quidve
Prisca Palestinis incola turba jugis?
An scelus impletum tercentis non fuit annis annis Z: armis D ?
Ex quo Christicolas Turcica sceptra premunt,
sat dedimus poenas, sat *** sat *** terruit
Z: sat acinace terruit D terruit hostis
Transeat a nobis Numinis ira tui.
Hac semel amota Turcarum desinet horror
utcunque
1340. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
Ex quo Christicolas Turcica sceptra premunt,
sat dedimus poenas, sat *** sat *** terruit
Z: sat acinace terruit D terruit hostis
Transeat a nobis Numinis ira tui.
Hac semel amota Turcarum desinet horror
utcunque invicto invicto Z: invito
D nomine Turca tumet
Rumpatur tumor hic in numen bella minantis
Rem sibi cum vero sentiat esse Deo.
Nos tua progenies licet isto degener
1341. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
Transeat a nobis Numinis ira tui.
Hac semel amota Turcarum desinet horror
utcunque invicto invicto Z: invito
D nomine Turca tumet
Rumpatur tumor hic in numen bella minantis
Rem sibi cum vero sentiat esse Deo.
Nos tua progenies licet isto degener ortu
te tamen offenso sumpsimus arma Pater.
Sumpsimus arma tua
1342. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
Qualescunque sumus, trinum veneramur, et unum
Te Deus, hanc unam pandimus ore fidem.
Flectimus inde genu Christo, Christumque secutis
Omne aliud numen credimus esse nefas.
Hinc nos Turcigenae propter te odere nefandi
Quos Mahomet falsa credulitate tenet.
Excidium hinc nobis molitur classe Tyrannus
Turcigenum ducens millia multa mari.
Quin et terrestres turmas equitumque phalanges
in nos emittens
1343. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
Flectimus inde genu Christo, Christumque secutis
Omne aliud numen credimus esse nefas.
Hinc nos Turcigenae propter te odere nefandi
Quos Mahomet falsa credulitate tenet.
Excidium hinc nobis molitur classe Tyrannus
Turcigenum ducens millia multa mari.
Quin et terrestres turmas equitumque phalanges
in nos emittens undique bella ciet.
Contemptorque Dei scelerata jurgia lingua
congerit, ah saltem parce sceleste Deo.
Parce Deo
1344. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
Nulla jam saeclis fuerit tot actis Nulla jam
saeclis fuerit tot actis Z: Nulla tot annis potuit videri P
par nec in armis.
Nostra Christidum superavit omnem
Turcicam classem rapuitque caesis caesis Z:
laesis P
Hostibus totum mare, vindicata
nautica res est.
O diem faustum, celebremque celebremque Z:
celebresque P Nonas
1345. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
Hostibus totum mare, vindicata
nautica res est.
O diem faustum, celebremque celebremque Z:
celebresque P Nonas
Mensis Octobris, quater o beatas
Oxias multo saturas cruore
Turcigenarum.
Virgine a foeta recolatur annus
Mille quingentis deciesque septem
Orbitis lapsis novus, et lapillo
candidus albo.
Pugna Corcyrae docuit Melenae
Posse confringi
1346. Rozanović, Antun. Vauzalis sive Occhialinus Algerii... [Paragraph |
Section]
carpite dextris.
Sponte conspecto cadit umbra sole
Militent tantum in Crucifixi honorem
invicem nexis aderit ministris
Auctor Jesus.
Gloriam Christo Domino canamus
qui dedit nobis superare Turcas
Si datos quondam monitus sequemur
cuncta daturo.
Gloriam Christo Domino canamus
Qui Deus semper caro factus aevo
Cum Patre aeternum, pariterque sancto
Flamine regnat.
1347. Vrančić, Faust. Vita Antonii Werantii, versio... [page 194 |
Paragraph |
Section]
1348. Vrančić, Faust. Vita Antonii Werantii, versio... [page 196 |
Paragraph |
Section]
1349. Vrančić, Faust. Vita Antonii Werantii, versio... [page 196 |
Paragraph |
Section]
1350. Vrančić, Faust. Vita Antonii Werantii, versio... [page 197 |
Paragraph |
Section]
1351. Vrančić, Faust. Vita Antonii Werantii, versio... [page 197 |
Paragraph |
Section]
1352. Vrančić, Faust. Vita Antonii Werantii, versio... [page 198 |
Paragraph |
Section]
1353. Vrančić, Faust. Vita Antonii Werantii, versio... [page 198 |
Paragraph |
Section]
1354. Vrančić, Faust. Vita Antonii Werantii, versio... [page 198 |
Paragraph |
Section]
1355. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1356. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 151 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1357. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 168 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1358. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 168 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1359. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 204 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1360. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 233 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1361. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 274 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1362. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 275 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1363. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 332 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1364. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 338 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1365. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 421 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1366. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 433 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1367. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 471 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1368. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 494 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1369. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 507 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1370. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 737 |
Paragraph |
Section]
DEUS.
Deus aqua vivens 1288. 30
Deus vivus ib. 51. 52
Deus verus quare dicatur Deus deorum 218. 65
Deus, cur dicatur iustitiae nostrae Deus 490. 47
Deum verum Iudaei et Turcae non colunt 219. 60
Deo cur sedes in caelo tribuatur 137. 2
Deus cur dicatur equitare in caelo ibid. 65
Deus quaerens, aut inquirens sanguines 461. 3. 4
Deus quomodo sub nomine Iehova patribus se non revelarit
1371. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 741 |
Paragraph |
Section]
1372. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 769 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1373. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 897 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1374. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1075 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1375. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1098 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1376. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1099 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1377. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1100 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1378. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1100 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1379. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1123 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1380. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1129 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1381. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1154 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1382. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1170 |
Paragraph |
Section]
1383. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1194 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1384. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1195 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1385. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1202 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1386. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1205 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1387. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1205 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1388. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1207 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1389. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1243 |
Paragraph |
Section]
1390. Vlačić Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1244 |
Paragraph |
Section]
1391. Auctores varii. Epistolae Siscienses, versio... [page 308 |
Paragraph |
Section]
1392. Auctores varii. Epistolae Siscienses, versio... [page 316 |
Paragraph |
Section]
1393. Auctores varii. Epistolae Siscienses, versio... [page 324 |
Paragraph |
Section]
1394. Auctores varii. Epistolae Siscienses, versio... [page 336 |
Paragraph |
Section]
1395. Mladinić,... . Vita beati Ioannis episcopi... [page 19 |
Paragraph |
SubSect | Section]
4.269 Intulerat pęstem Tragurinis męnibus hospes
4.270 270 Indigena, et nostro persolvi vota patrono;
4.271 Expulit ille necem atque in Turcica regna remisit.
4.272 Ast ego febriculam patiens, Catharina, voracem,
4.273 Cippica, ferales vidi adventare sorores
4.274 Nostraque deflebat iocundus fata maritus;
1396. Mikac, Nikola. Obsidio Sisciensis domini Micatii... [page 201 |
Paragraph |
Section]
1397. Mikac, Nikola. Obsidio Sisciensis domini Micatii... [page 205 |
Paragraph |
Section]
1398. Stepanić... . Electi episcopi Sirmiensis... [Paragraph |
Section]
1399. Stepanić... . Electi episcopi Sirmiensis... [page 206 |
Paragraph |
Section]
1400. Stepanić... . Electi episcopi Sirmiensis... [page 206 |
Paragraph |
Section]
1401. Pir, Didak. Cato minor, sive disticha moralia,... [page 9 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1.4.58.2 Et modo rege satus rex ad aratra venit.
1.4.59.1 Parthorum vires, et Turcica praelia nosti,
1.4.59.2 Et nescis, quam sit res tibi curta domi.
1.4.60.1 In vino laudes cyathos duos, tertius ille
1402. Pir, Didak. Cato minor, sive disticha moralia,... [page 45 |
Paragraph |
SubSect | Section]
3.9.1 Laudes ipse licet saphyrum candore nitentem,
3.9.2 Gratior est oculis Caerulus ille meis.
Turcinnia.
3.10.1 Utilis antidotis Arabum Turcinnia vulgo
3.10.2 Dicor, at hoc olim non mihi nomen erat.
1403. Pir, Didak. Cato minor, sive disticha moralia,... [page 45 |
Paragraph |
SubSect | Section]
3.9.2 Gratior est oculis Caerulus ille meis.
Turcinnia.
3.10.1 Utilis antidotis Arabum Turcinnia vulgo
3.10.2 Dicor, at hoc olim non mihi nomen erat.
Eadem.
3.11.1 Turciniis locuples Parthus Rex
1404. Pir, Didak. Cato minor, sive disticha moralia,... [page 45 |
Paragraph |
SubSect | Section]
3.10.2 Dicor, at hoc olim non mihi nomen erat.
Eadem.
3.11.1 Turciniis locuples Parthus Rex indiget auro,
3.11.2 A male rex auri pauper in arma venit.
Hyacinthus.
3.12.1 Alter
1405. Pir, Didak. Cato minor, sive disticha moralia,... [page 85 |
Paragraph |
SubSect | Section]
6.5.1 Fert collo torquem ex auro fulgente Sabaudius.
6.5.2 Et torque incisa est littera digna legi.
6.5.3 Reppulerit nostris Turcam quod viribus hostem,
6.5.4 Torquem hunc insignem donat habere Rhodus.
De origine ordinis D. Michaelis apud Gallos.
1406. Pir, Didak. Cato minor, sive disticha moralia,... [page 212 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
16.2.13.3 Quam tamen hic fratri moestae posuere sorores,
16.2.13.4 Illa prius lachrymas ebibit urna meas.
Solymanni Turcarum regis
16.2.14.1 Pannoniae Sylvae, nec dum bene nota Segetti
16.2.14.2 Flumina, vos moriens Thrax Solymanus habet.
1407. Stepanić... . Historia obsidionis Petriniae et... [Paragraph |
Section]
1408. Stepanić... . Historia obsidionis Petriniae et... [Paragraph |
Section]
1409. Stepanić... . Historia obsidionis Petriniae et... [Paragraph |
Section]
1410. Stepanić... . Historia obsidionis Petriniae et... [Paragraph |
Section]
1411. Stepanić... . Historia obsidionis Petriniae et... [Paragraph |
Section]
1412. Stepanić... . Historia obsidionis Petriniae et... [Paragraph |
Section]
1413. Stepanić... . Historia obsidionis Petriniae et... [Paragraph |
Section]
1414. Stepanić... . Historia obsidionis Petriniae et... [Paragraph |
Section]
1415. Stepanić... . Historia obsidionis Petriniae et... [Paragraph |
Section]
1416. Stepanić... . Historia obsidionis Petriniae et... [Paragraph |
Section]
1417. Stepanić... . Historia obsidionis Petriniae et... [Paragraph |
Section]
1418. Stepanić... . Historia obsidionis Petriniae et... [Paragraph |
Section]
1419. Stepanić... . Historia obsidionis Petriniae et... [Paragraph |
Section]
1420. Stepanić... . Historia obsidionis Petriniae et... [Paragraph |
Section]
1421. Pridojević, Ivan. Ad Nobiles Viros Tragurienses de... [page 88v |
Paragraph |
Section]
60 Quam paucis laudes enumerare tuas.
61 Viue igitur faelix nec te unquam Thracia laedant
62 Arma nec indomitus Turcicus ipse furor.
63 Sint procul, alma, tibi dira et contagia sitque
64 Tabida uel pestis longe et amara lues.
65 Viuant in te omnes aeterno sacra canentes
1422. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1423. Kitonić, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
1424. Levaković, Rafael. Ad Benedictum Uinkouich episcopum... [Paragraph |
Section]
1425. Levaković, Rafael. Ad Benedictum Uinkouich episcopum... [Paragraph |
Section]
1426. Palmotić, Junije. Carmina Latina, versio electronica [page 31 |
Paragraph |
Section]
4.543 Quid memorem uarijs faecunda uolumina gestis,
4.544 Et bene contextos longo sudore libellos:
4.545 545 Vera hic Bistonidum uideas exordia Regum,
4.546 Acribus unde Genus Turcis, qua parte tremendis
4.547 Arrexere iubis Traces capita alta colubri,
4.548 Et male possessum (dolor) incubuere per orbem
4.549 Bellorum series nostris
1427. Gradić, Stjepan. De vita, ingenio, et studiis Junii... [page n22 |
Paragraph |
Section]
1428. Gradić, Stjepan. De vita, ingenio, et studiis Junii... [page n24 |
Paragraph |
Section]
1429. Belostenec, Ivan;... . Gazophylacii dedicatio et... [Paragraph |
Section]
1430. Belostenec, Ivan;... . Gazophylacii dedicatio et... [Paragraph |
Section]
1431. Belostenec, Ivan;... . Gazophylacii dedicatio et... [Paragraph |
Section]
1432. Belostenec, Ivan;... . Gazophylacii dedicatio et... [Paragraph |
Section]
1433. Rattkay, Ivan. Relatio Tarahumarum Missionum... [Paragraph |
Section]
1434. Rattkay, Ivan. Relatio Tarahumarum Missionum... [Paragraph |
Section]
1435. Rattkay, Ivan. Relatio Tarahumarum Missionum... [Paragraph |
Section]
1436. Sidić, Šimun Juda. Antonii Judae Sidić, canonici... [Paragraph |
Section]
1437. Sidić, Šimun Juda. Antonii Judae Sidić, canonici... [Paragraph |
Section]
1438. Sidić, Šimun Juda. Antonii Judae Sidić, canonici... [page 4 |
Paragraph |
Section]
1439. Sidić, Šimun Juda. Antonii Judae Sidić, canonici... [page 4 |
Paragraph |
Section]
1440. Sidić, Šimun Juda. Antonii Judae Sidić, canonici... [page 4 |
Paragraph |
Section]
1441. Sidić, Šimun Juda. Antonii Judae Sidić, canonici... [page 6 |
Paragraph |
Section]
1442. Sidić, Šimun Juda. Antonii Judae Sidić, canonici... [page 6 |
Paragraph |
Section]
1443. Sidić, Šimun Juda. Antonii Judae Sidić, canonici... [page 8 |
Paragraph |
Section]
1444. Sidić, Šimun Juda. Antonii Judae Sidić, canonici... [page 8 |
Paragraph |
Section]
1445. Matijašević... . In Budae a Turcarum tyrannide... [page f9 |
Paragraph |
Section]
1446. Vičić, Kajetan. Thieneidos libri sex, versio... [page 11 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1447. Vičić, Kajetan. Thieneidos libri sex, versio... [page 119 |
Paragraph |
Section]
1448. Vičić, Kajetan. Thieneidos libri sex, versio... [page 119 |
Paragraph |
Section]
4.684 Insula lunato Phebea
1449. Rogačić, Benedikt. Euthymia sive De tranquilitate... [page 248 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1450. Ritter Vitezović,... . Croatia rediviva, versio... [Paragraph |
Section]
1451. Ritter Vitezović,... . Croatia rediviva, versio... [Paragraph |
Section]
1452. Ritter Vitezović,... . Croatia rediviva, versio... [Paragraph |
Section]
1453. Ritter Vitezović,... . Croatia rediviva, versio... [Paragraph |
Section]
1454. Ritter Vitezović,... . Croatia rediviva, versio... [Paragraph |
Section]
1455. Ritter Vitezović,... . Croatia rediviva, versio... [Paragraph |
Section]
1456. Ritter Vitezović,... . Dissertatio regni Croatiae, versio... [page 129_r |
Paragraph |
Section]
1457. Ritter Vitezović,... . Dissertatio regni Croatiae, versio... [page 129_v |
Paragraph |
Section]
1458. Ritter Vitezović,... . Ad comitem Marsilium, caesareum... [page 139 |
Paragraph |
Section]
1 Post tot Bellorum motus faustosque triumphos.
2 In nova cum Turcis oscula Pacis eo.
3 Atque ut maiori iungi videamur amore,
4 Propria cedo illi, te mediante, loca.
5 Dura mihi (fateor) sunt oscula, cessio dura:
1459. Ritter Vitezović,... . Ad comitem Marsilium, caesareum... [page 140 |
Paragraph |
Section]
29 Namque aliunde meos, undis obnoxia et auris
30 Damnosis, natos parva coarctat humus.
31 Das hosti Turrim sub Castaneapola aquosa,
32 Non doleo; Turca est aedificata manu.
33 Dubiciam cedis, famosi nominis arcem:
34 Et Jesenovacii lignea castra loci.
35 Haec mihi cor aliquo tangunt, Ferdinande, dolore
1460. Ritter Vitezović,... . Ad comitem Marsilium, caesareum... [page 141 |
Paragraph |
Section]
50 Quam vix condicto tempore stare putem:
51 Opto, ut Jajcensis claves tibi praebeat arcis,
52 Paulo post Bello, Turcia, victa novo.
53 Ut, qui nunc Regnum dirimis nos inter et hostem:
54 Lauderis, totum restituisse mihi.
55 Vade bonis avibus: rediturus sic aliquando,
1461. Dumanić, Marko;... . Synopsis virorum illustrium... [Paragraph |
Section]
1462. Dumanić, Marko;... . Synopsis virorum illustrium... [Paragraph |
Section]
1463. Dumanić, Marko;... . Synopsis virorum illustrium... [Paragraph |
Section]
Aetas nostra simul posteriorque leget!
Marcus Sinovcich ex Politiensibus magnis comitibus, Spalatensis patritius, rei militaris gloria insignis, qui ob egregia praelia, quae invictus gessit pro Republica Veneta contra Turcas in Regno Cretae, non unius aut alterius populi et nationis, sed totius fere Europae laudes promeruit.
Nicolaus Maphaeus
1464. Dumanić, Marko;... . Synopsis virorum illustrium... [Paragraph |
Section]
1465. Dumanić, Marko;... . Synopsis virorum illustrium... [Paragraph |
Section]
Contulit absenti pontificale decus
Ut sua quae fuerint meritorum praemia
Ex proemia. binus 5
Testaretur honos gratis et ultro datus.
Unum Turca ferox, alium pia cura nepotis
Abstulit; amborum sit pia cura Deo.
Xarcus, eques aureatus ac optimus dux, sepultus in ecclesia cathedrali sancti Domnii est. Post memoranda adversus Turcas gesta pro Republica
1466. Dumanić, Marko;... . Synopsis virorum illustrium... [Paragraph |
Section]
Unum Turca ferox, alium pia cura nepotis
Abstulit; amborum sit pia cura Deo.
Xarcus, eques aureatus ac optimus dux, sepultus in ecclesia cathedrali sancti Domnii est. Post memoranda adversus Turcas gesta pro Republica Veneta tandem illorum insidiis occubuit, de quo extat hoc epitaphium in sepulcrali lapide:
Xarco Draxoevio Catherina Martinusia marito cariss. P. Hic aureis militiae insignibus
1467. Dumanić, Marko;... . Synopsis virorum illustrium... [Paragraph |
Section]
Qui toties saevum saturavit sanguine Martem
Obtulit et magno parta trophaea
Ex trophoea. Jovi,
Hic jacet insidiis Turcarum victus et astu:
Xarcus, Dalmaticum gloria prima ducum.
Hic potius voluit ferro confossus obire 5
Pectora, quam turpi vertere terga fuga.
Quod licet antiquae sint tradita membra parenti,
1468. Dumanić, Marko;... . Synopsis virorum illustrium... [Paragraph |
Section]
1469. Dumanić, Marko;... . Synopsis virorum illustrium... [Paragraph |
Section]
1470. Dumanić, Marko;... . Synopsis virorum illustrium... [Paragraph |
Section]
1471. Dumanić, Marko;... . Synopsis virorum illustrium... [Paragraph |
Section]
1472. Dumanić, Marko;... . Synopsis virorum illustrium... [Paragraph |
Section]
1473. Dumanić, Marko;... . Synopsis virorum illustrium... [Paragraph |
Section]
1474. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 1 |
Paragraph |
Section]
1.20 Sęclorum memoranda gemam mea vulnera: lenit
1.21 Longa aetas veterem, praesens dolor acriùs urit.
1.22 Postquam nostra jugo captivum Bossnia Turco
1.23 Submisit collum, Regum damnata suorum
1.24 Seditione magìs quàm Thraci marte coacta,
1.25 In me Oriens ruit omne malum, quo tristior olim
1475. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 2 |
Paragraph |
Section]
1.45 Saepiùs infestus vexavit. tristiùs at tunc
1.46 Quando Derençinus praedam erepturus in agris
1.47 Corbaviae infelix pugnat cum Jakupe Turco,
1.48 Et flore amisso totius nobilitatis
1.49 Captivum sese victori praebuit hosti.
A. Ch. 1501.
1.50 Spem non
1476. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 3 |
Paragraph |
Section]
1.57 Matthiae Regis nato; belloque parabat
1.58 Subsidium Praesul, Venetosque ligarat ad illud
1.59 Duplo praestandum majus. jàmque arma parabam
1.60 Exitio Turcis. Sed sors inversa meorum
1.61 Frustravit pia vota Ducum, pia vota juventae;
1.62 Defuerat bello condicta pecunia nervus.
1.63 Sic etiam Reges falluntur?
1477. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 4 |
Paragraph |
Section]
1.85 Eminet: hac tegimus natos hac sorte parentes.
1.86 Vix solvo exequias,
1.87 Condo: novas Turcae clades nova damna minantur
1.88 In mea continuò plùs
1.89 Vastantes Posegae
1.90 Scilicet vnde suis
1478. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 4 |
Paragraph |
Section]
1.97 Quo praesente alacris volat ad certamina miles.
1511.
1.98 Cyrvivicae mons est, nomen de vermibus hausit:
1.99 Pauca hìc pugnabat cum Turcis turba meorum
1.100 Et fato adverso; nam letho
1.101 Nobilitavit humum, despectaque nomina montis
1.102 Erexit, praebens avibus se
1479. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 5 |
Paragraph |
Section]
1.116 Saeviit in miseros. Postquam melioribus auris
1.117 Altior aethereo terram Sol igne foveret,
1.118 Senonibus nostris insensi plurima Turcae
1515.
1.119 Damna patrant. illis Rex succurrebat in aere:
1.120 Sed Peren, ut Prorex simul
1480. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 6 |
Paragraph |
Section]
1.165 Ostrovicae fatum jam nunc approximat arci,
1.166 Quam Rex Bela olim Scythicis compulsus ab armis
1.167 Condidit in tumulo Licae telluris acuto,
1.168 Hinc nomen nactam; Turcis captiva gemiscit,
1.169 Nec jam colle suo, nec jam factore superba:
1.170 Ut nihil est firmum, quo Mundi gloria pendet.
1.171 Sic Orlovçicii Pec' arx in rupe cavata,
1481. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 6 |
Paragraph |
Section]
1.169 Nec jam colle suo, nec jam factore superba:
1.170 Ut nihil est firmum, quo Mundi gloria pendet.
1.171 Sic Orlovçicii Pec' arx in rupe cavata,
1.172 A qua nomen amat, Turca vi fraudeque capta,
1.173 Imperium atque fidem mutat. Comburitur infra
1.174 Modrussam vicus, templi splendore decorus,
1.175 Hujc Ostariae nomen, quòd scilicet olim
1482. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 7 |
Paragraph |
Section]
1.184 Belgrad ea est, Latii dicunt communiter Albam,
1.185 Impropriè Graecam: Taurunum dicta vetustis,
1.186 Invanum tentata priùs, multoque redempta
1.187 Sangvine Turcorum: nunc ipsis praeda cruenta
1.188 Sed locuples (quia Pannoniam reseravit utramque)
1.189 Quam malè defendit praeses, cognomine Turcus.
1.190 Tantae urbis casu loca Savo proxima
1483. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 7 |
Paragraph |
Section]
1.207 Quam mea defendit contempta morte juventus.
1.208 At Scardona cadit, celebri sat nomine clara,
1.209 Urbs vetus ad Titii flumen situata, Liburnis
1.210 Chara olim sedes, Turco fit subdita juri.
1.211 Hinc ferus, injectis Kĺissana suburbia flammis
1.212 Funestat; quicquid non aufert, omnia delet
1.213 Ferro ac igne ferus; gaudet
1484. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 8 |
Paragraph |
Section]
1.212 Funestat; quicquid non aufert, omnia delet
1.213 Ferro ac igne ferus; gaudet nocuisse tyrannus.
1524.
1.214 Non saturata locis tot Turca superbia captis,
1.215 Protinus in longinqua manus extendit avaras:
1.216 Jamque per Ozĺensem, Jastrebarskumque per agrum
1.217 Ingentes abigit praedas. Krupamque novatis
1485. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 8 |
Paragraph |
Section]
1.231 Debellat Turcum, Jajcemque eliberat; unde
1.232 Defensor Patriae pro laude à Rege vocatus,
1.233 Namque salus Patriae de Jajce summa pependit.
1.234 Eripio Turcis hinc Jajcen, tristis at illinc
1.235 Fama mihi paulò pòst fertur nuntia casȗs
1.236 Et cladis, Sirmî qua tellus fertilis arvo
1.237 Et caelo felix, crudeli subdita Thraci
1486. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 9 |
Paragraph |
Section]
1.247 Infandam caedem populi procerumque suorum,
1.248 Regis
1.249 Sancitam pacem cum Turco Principe rumpens,
1.250 Disparibus sociis turbatoque ordine adorsus
1.251 Certamen fatale fuit; sed sobrius hostis,
1.252 Atque sui parens dictis sine lite strategi,
1487. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 12 |
Paragraph |
Section]
1.341 In Klokoçe terra, Comitatùs antè Goricae,
1.342 Hìc Ladislav natus Rex sanctus. quàm ferus hostis:
1.343 Non sinit immunes Divorum Turca penates.
1537.
1.344 Auditis ita Rex Ferdnandus mille querelis,
1.345 Ut populum tegat, ac saevum de finibus hostem
1.346 Arceat, armatae
1488. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 12 |
Paragraph |
Section]
1.346 Arceat, armatae mittit plura agmina gentis.
1.347 Haec sociata meae, ductor si strenuus esset,
1.348 Trans Hebrum poterat victum depellere Turcam,
1.349 Et reparare meam vicinorummque salutem;
1.350 Tam fuit instructus justis exercitus armis.
1.351 Sed Kocian Belli summo cum jure strategus
1489. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 12 |
Paragraph |
Section]
1.349 Et reparare meam vicinorummque salutem;
1.350 Tam fuit instructus justis exercitus armis.
1.351 Sed Kocian Belli summo cum jure strategus
1.352 Clam multo à Turcis accepo turpiter aere
1.353 Proditor infamis sic agmina nostra regebat,
1.354 Sic hosti favit, vicena ut millia nostȗm
1.355 Occubuere virȗm,
1490. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 14 |
Paragraph |
Section]
1.404 Deserimus vacuum: cuj lignea fabrica, valli
1.405 Pro muris: igni nec ferro obstistere gnarum.
1.406 Hunc postquam, allectus fluviorum Turca duorum
1.407 Commoditate, locum reparat, munitque valenti
1.408 Praesidio: metuens quamplura pericula Banus
1.409 Eventura, locum ferro destruxit
1491. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 14 |
Paragraph |
Section]
1.410 Ast ubì vicino vicinia fida tulisse
1.411 Unanimem debebat opem; commune periclum
1.412 Qua tolli quiret; Venetus sua tella reponit,
1.413 Cum Turcis iniens, multo quam munere solvit,
1.414 Pacem. Ita quisque suae privatim prospicit aedi:
1.415 Nemo vicinum, nemo jam publica curat.
1.416 Sed nec ea Turcus contentus pace
1492. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 17 |
Paragraph |
Section]
1.517 Terruerant inter celsa Urbis moenia, quique
1.518 Jura dabant pelago, Galli dicti atque Liburni.
1.519 Hìc tamen adversam nacta est audicia sortem
1.520 Turcica: nam Gazkae clarum sed fertile cancris
1.521 Sanguine turbavit flumen, perque arva suorum
1.522 Corpora caesa feris avibusque voranda reliquit.
1493. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 18 |
Paragraph |
Section]
1.544 Ut nunc regalem Velikam voco: pluribus olim
1.545 Praefectam vicis, pagis atque urbibus. ipsam
1.546 Subjicit imperio vis
1.547 Turcica nunc Velika est, mea Velika desinit esse;
1.548 Ut jam, nil magnum, videam, mihi sorte relictum.
1545.
1.549 Slovinios percurrit agros jam tutior hostis,
1494. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 19 |
Paragraph |
Section]
1.563 Ingemui tantae cladi, nec dinde minori
1.564 Maerore afficior, quando Moslavina (Claudî
1.565 Montem Romani veteres dixere) repente
1.566 Succubuit casu vi Turcae. Claudius isthinc
1.567 Ortum habuit Caesar, sed mons est aureus ipse,
1.568 Strata docent, quibus est Romanis antè petitus;
1.569 Csuporianus erat quondam, quem postmodo Bakoç
1495. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 20 |
Paragraph |
Section]
1.583 Perside
1.584 Infelix nato, bellum infelicius egit;
1.585 Exemplum, Turco quantum credatur amori.
1.586 Jam si Christicolis mens una animusque fuisset,
1.587 Quàm facilè Europa poterant expellere cunctis
1.588 Infensum Turcam, proprio nec sanguini
1496. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 20 |
Paragraph |
Section]
1.585 Exemplum, Turco quantum credatur amori.
1.586 Jam si Christicolis mens una animusque fuisset,
1.587 Quàm facilè Europa poterant expellere cunctis
1.588 Infensum Turcam, proprio nec sanguini amicum.
1.589 Sed privata domi curans sua commoda quisque,
1.590 Nemo mali alterius voluit, propriique pericli
1.591 Esse memor; morbo hoc vicinia tota
1497. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 21 |
Paragraph |
Section]
1.624 Corripit:
1.625 In praedam. Sed non mea damna haec poena resarcit;
1.626 Barbara multiplici superat me Turcia gente,
1.627 Ut cuj multa uxor pellexque, in coelibe vita
1.628 Nullus honor, sed paena magìs, sua damna, ruinas
1.629 Ex facili reparat, mox viribus aucta resurgens.
1498. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 22 |
Paragraph |
Section]
1.643 Pannona rura manu petit; hic nova Castra, Bobovac,
1.644 Jacobi divi pagum, Krotnumque, Kapusque
1.645 Vi capit,
1.646 Impendent valido tandem sua fata Sigeto,
1530.
1.647 Quod Rex aggeribus cinxit fossisque
1499. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 22 |
Paragraph |
Section]
1.653 Bellantisque valor vincunt, referuntque triumphos.
1.654 Sed major fortuna meis, quia justior, armis
1.655 Favit: ut obsesso potuit nil Turca Sigeto,
1.656 Quin profligatus Duce Zrino Lenkovioque
1.657 Pro vita fugit, justae cedendo triumphum
1.658 Causae, dante Deo: stragem tamen attulit antè
1500. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 22 |
Paragraph |
Section]
1.670 Ense gerens Bellum, sceptris in Pace coruscus.
1.671 Sic mihi trans Dravum clemens fortuna favebat,
1.672 Ast Unnae Savoque nimìs contraria, Turcos
1.673 In mea rura vocat, ferro flammisque cruenti
1.674 Obvia posterruent: tunc Urbis Zagrabiensis
1.675 Depopulatur ager. Quò me jam tuta recondam?
1501. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 23 |
Paragraph |
Section]
1.680 Fonte gemit Savus! stupet ad nova crimina tristis
1.681 Unna: ubì Lustholter, de Carnis advena, celsam
1.682 Castaneapoleos mediis in fluctibus arcem
1.683 Divendit Turcis auri bis mille ducatis,
1.684 Turpis, avarus homo, summorum causa malorum:
1.685 Hac nempè amissa supremam penè ruinam
1.686 Experior; Novium, quinquagintaque propinquas
1502. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 23 |
Paragraph |
Section]
1.692 Impie Lustholter, quaeque inde sequentur ad annum,
1.693 Quo mihi restituet Princeps generosior arcem,
1.694 Auri tam vili pretio, vel fortè timore
1.695 Magno animi, Turcis mercatam. Tantus in ipsis
1.696 Regibus est error; qui non in Marte peritos
1.697 Praeficiunt rebus, quae martia pectora poscunt.
1.698 Militiae sunt nulla magìs metuenda pericla
1503. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 24 |
Paragraph |
Section]
1.712 Magnus enim numerus crebrò confunditur,
1.713 Curet plura, minùs quis singula prospicit aptè.
1.714 Jam verò Hoçevios invadit Turca per alpes
1.715 Difficili passu, ceu clam juvat ire latrones:
1.716 Expilant duris assvetam vivere gentem,
1.717 Ribniciumque solum (piscoso nomen ab amne est)
1504. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 24 |
Paragraph |
Section]
1.724 At nisi ter centum quinquagintaque meorum)
1.725 Captivis cunctis, praedis spoliisque relictis,
1.726 Vix septem incolumes excepit Turcia natos.
1.727 Audaces justosque juvat fortuna: latroni
1.728 Semper in est aliquid culpae cum mole timendum.
1558.
1.729 Thrax iterum ad
1505. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 25 |
Paragraph |
Section]
1.742 Vicini longè per multa incommoda lugent:
1.743 Cum paucis nequeo latera omnia claudere natis.
1560.
1.744 Pax nova cum Turco Romano
1.745 Vulgatur: sed vix annis mansura duobus;
1.746 Ille etenim seu bella gerit, seu quaerit amicos,
1.747 Cuncta lucri causa vel
1506. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 26 |
Paragraph |
Section]
1.766 Praedatur dites villas pagosque Topuskae;
1.767 At caesus praedam mihi caesit praedo, Joannis
1.768 Alapii domitus virtute. deinde per Obres
1.769 Turcorum sex
1.770 Ducta à Mustaffa Sokolovic' Praeside Bosnae,
1.771 Heroo fregit Prorex Erdeodius ense.
1.772 Damna sed ut damnis Mustaffa
1507. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 26 |
Paragraph |
Section]
1.771 Heroo fregit Prorex Erdeodius ense.
1.772 Damna sed ut damnis Mustaffa rependeret, arcem
1.773 Kruppam vi magna sibi subjicit, antè solutam
1.774 Sanguine non modico Turcorum, at laude minore:
1.775 Nam nisi tres supra viginti Bakic' habebat
1.776 Dux socios: cunctis, quam cessit, ritè peremptis.
1.777 Sic tandem insultat justae vis impia
1508. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 26 |
Paragraph |
Section]
1.780 Quò protecta minùs Colapino terminer amne.
1566.
1.781 Tunc post lustra duo redeunt infausta Sigeto
1.782 Fata meo, totum Turcorum Rex Orientem
1.783 Unius exitio trahit arcis. ut hacce subacta
1.784 Pannonios posthac decurrat tutiùs agros,
1.785 Hinc Styras, illic Australes
1509. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 28 |
Paragraph |
Section]
1.840 Praevertunt superi scelus, ipso in limine pressum.
1.841 Lata etenim fama, bis centum ac octuaginta
1.842 Señonii Cives in eodem barbara campo
1.843 Castra petunt, Turcos caedunt, plus mille peremptis,
1.844 Inque fugam versis aliis, aliisque lìgatis
1.845 In praedam ductis, redierunt. sic malè cauta
1.846 Vis non tuta satìs propria persistit in
1510. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 28 |
Paragraph |
Section]
1.846 Vis non tuta satìs propria persistit in aede.
1.847 Hoc ipso Sibenik urbem Thrax obsidet anno
1.848 Cùm rectè Cives aberant loca Turcica praedis
1.849 Acturi: à patriis matronę fortiter hostem
1.850 Arcebant muris, donec rediere mariti,
1.851 Et docuere illinc confusum cedere Thracem:
1511. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 29 |
Paragraph |
Section]
1.878 Italiam in praedam manibus missurus avaris
1.879 Ingenti classe Adriacum perterruit aequor.
1.880 Sed Superi in melius vertunt, quòd sanguine Turco
1.881 Turbatas Neptunus aquas exhorruit alti,
1.882 Et scopuli Echinadae memorabile nomen adepti.
1.883 Quinque
1512. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 30 |
Paragraph |
Section]
1.914 Libertatis amas, non vult plùs subdita dici.
1.915 Attonito primos dum volvo pectore motus
1.916 Vicinam spoliat Sigetanus Turca Kanizam
1.917 Iumentis
1.918 Colla refert, praedae victricia signa cruentae,
1.919 Et bina abduxit tormenta curulia secum.
1513. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 31 |
Paragraph |
Section]
1.925 Vel conjurato, cuj non est fidere tutum;
1.926 Ad mala nostra etenim semper vigil excubat hostis.
1574.
1.927 Jam pax cum Turco Venetos delectat. Iberos
1.928 Ex Africis turbat crudelis Barbarus oris:
1.929 Corcyram flammis vastat ferroque; Ducatum
1.930 Moldaviae Valahosque suo per sangvinis amnes
1514. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 31 |
Paragraph |
Section]
1.930 Moldaviae Valahosque suo per sangvinis amnes
1.931 Subjugat imperio. Panovic' meliora Joannes
1.932 Praeses Ivannicii mihi muntiat; iste potentes
1.933 Turcorum turbas aggressus milite pauco
1.934 Fudit
1.935 Virtuti
1515. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 31 |
Paragraph |
Section]
1.940 Donant: infirmum est absque armis aereque Regnum.
1.941 Dum privata domi mala sic castigo meorum,
1.942 Ingentes contrà molita est Turcia motus;
1.943 Jam Ferhat Bossnae Praefectus plurima ducens
1.944 Agmina bellantum Radoñae se ponit ad amnem.
1.945 Obvius infestis Herbard Auspergicus armis,
1516. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 31 |
Paragraph |
Section]
1.945 Obvius infestis Herbard Auspergicus armis,
1.946 Arceat ut Passam nostris à finibus, arma
1.947 Conserit, ùt causa justus, sic strenuus ausu,
1.948 At fato adverso: Turcis sors impia favit!
1.949 Funditur in nostris
1.950 Perque truces caedes Turcis victoria caedit.
1.951 Occisi Herbardi canum
1517. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 31 |
Paragraph |
Section]
1.948 At fato adverso: Turcis sors impia favit!
1.949 Funditur in nostris
1.950 Perque truces caedes Turcis victoria caedit.
1.951 Occisi Herbardi canum caput impius hostis
1.952 Corpore dissectum Bizanti misit in urbem
1.953 Percharum munus Sultano: in vincula duxit
1518. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 32 |
Paragraph |
Section]
1.957 In praedam Ferhati vexillaque Martia cessit
1.958 Impia sors: nostros superat numerosior hostis
1.959 Commoditate loci praerepta. Auspergius antè
1.960 Non fuit ex Turco dimissus carcere, ponte
1.961 Quàm posito in Vyrbas
1.962 Sic ipsa, adversus me, munio debilis hostem:
1.963 Expensis majora meis mihi
1519. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 32 |
Paragraph |
Section]
1.977 Sed, ne fortè malo quae pars intacta maneret,
1.978 Invidit Señae virtuti tristis Erinnys;
1.979 Illa etenim Belli studiis terraque marique
1.980 Floruerat, Turcis incommoda plurima patrans,
1.981 Captorum quae saepè greges in vincula duxit,
1.982 Caesorum pinnas urbis cervicibus ornans,
1.983 Ditavitque lares spoliis, loca multa
1520. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 33 |
Paragraph |
Section]
1.984 Corbaviae Licaeque suis, Mukarumque vetustum
1.985 Adstrinxit: veterem cogens
1.986 Adriaci de Jure Maris persolvere Turcos,
1.987 Hebraeos, Graecos; reliquos mea Seña sinebat
1.988 Christicolas commune aequor sulcare quietos;
1.989 Quamquàm etiam reliqui quondam, Venetique potentes,
1521. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 33 |
Paragraph |
Section]
1.993 Thrax, Venetos socios vocat, ut terraque marique
1.994 Sic gemino Mavorte priùs cadat obruta Seña:
1.995 Nec se fortunis opponat jam unica Turcis.
1577.
1.996 Thrax alibi interea fortunae vela faventis
1.997 Explicat; haud tutò, ratus, esse adamantina telis
1.998 Pectora fraxineis
1522. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 33 |
Paragraph |
Section]
1.1008 Non omnes Petrae sunt durae, at mollior ista
1.1009 Nomine utroque fuit: quae Zriñi colle in acuto
1.1010 Atque inter muros Turcos expaverit enses.
1.1011 Pace tua, Martyr Zriñi Niclaë, videres
1.1012 Hunc arcis casum, servato sanguine lapsae:
1.1013 Damnato, optares, duce, mox nova letha subire!
1523. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 34 |
Paragraph |
Section]
1.1041 Ast ad perpetuam felix migratio vitam;
1.1042 Pro patria, ante Deum ac homines, obiisse, decorum est.
1.1043 Ad Colapim Turci penetrant, veteremque Dubovac
1.1044 In cineres redigunt injectis undique flammis,
1.1045 Urbs ùt aperta patet nullo circudata vallo,
1.1046 Lignea tota,
1524. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 36 |
Paragraph |
Section]
1.1078 Ad Belli ferias redeunt Murat atque Rudolphus:
1.1079 Mox tamen expirant feriae, redeuntque Gradivi
1.1080 Festa cruenta, decem Turcorum millia Carnos
1.1081 Latè praedantur pagos, spoliisque superbi
1.1082 Cùm reditum facerent Sluñae viciniùs arci,
1.1083 Assequitur Banus Thomas
1525. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 36 |
Paragraph |
Section]
1.1095 Supra bis centum prope sexaginta, quibuscum
1.1096 Moenia Kaproncae victor pro laude coronat;
1.1097 Fructibus his ruptae pacis fruere, impie Turca.
1585.
1.1098 Raptibus assuetae nova pergunt agmina gentis
1.1099 Modrussensis agri depraedatura Colonos;
1.1100 Jàmque Jeseniçkae noctu
1526. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 37 |
Paragraph |
Section]
1.1121 Illi etiam certam nectit victoria laurum:
1.1122 Cùm nihil absque Deo est, cujus stant omnia nutu.
1587.
1.1123 Tristis
1.1124 In me quina movet cum quatuor millia Begis,
1.1125 Ulcisci cladem statuens
1.1126 Hi jàm Moraçam, Dobronaces atque propinquos
1527. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 37 |
Paragraph |
Section]
1.1138 Christicolas captos
1.1139 Cum Zriño fuerant tantum bis mille virorum;
1.1140 Undecim ab his Turco ceciderunt ense perempti,
1.1141 Bis totidem hostili redierunt saucii ab ense.
1.1142 Fausta favente Deo justis victoria cedit:
1.1143 Jugiter ò cedat! quò
1528. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 38 |
Paragraph |
Section]
1.1144 Laudis ei cantem. gratum mens laeta holocaustum.
1588.
1.1145 Ast
1.1146 Turcorum sorti. Bizantî urbs regia flagrat
1589.
1.1147 Internis accensa malis. mea Seña bis uno
1.1148 Profligat, ceditque die Turca agmina victrix;
1529. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 38 |
Paragraph |
Section]
1.1146 Turcorum sorti. Bizantî urbs regia flagrat
1589.
1.1147 Internis accensa malis. mea Seña bis uno
1.1148 Profligat, ceditque die Turca agmina victrix;
1.1149 Affliguntque hostem majori strage Kosacci.
1.1150 Plena ut laetitiis, jàm tum rediisse, putabam,
1.1151 Tempora: quejs Turcum, vi, fraude doloque
1530. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 38 |
Paragraph |
Section]
1.1159 Post brevia eveniunt solatia. fallimur, inquam;
1.1160 Omnia fortuna, nec jàm virtute, reguntur.
1.1161 Nam conversa brevì Turcis mox alea favit:
1.1162 Qui caepêre phalas (mihi sunt pro turribus istae)
1.1163 Erectas inter Csepic' Ripaçque, peremptis
1.1164 Viginti octo viris. cecidit Ripaçque deinde
1531. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 38 |
Paragraph |
Section]
1.1169 Ut media de parte, ruit, nec paucus in illa
1.1170 Obrutus interiit miles. Sed tristior alter
1591.
1.1171 Annus adest; Turcae nocturno tempore muros
1.1172 Urbis Modrussae rumpunt: jàm praescii abesse
1.1173 Urbe viros: totam spoliant
1532. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 39 |
Paragraph |
Section]
1.1190 Hostica,
1.1191 Est aliquod maestę laeso solamen in hoste;
1.1192 Sed mea damna malo non solvit Turca recepto.
1592.
1.1193 Ipse novo motu Plaskensem venit ad arcem,
1.1194 Perrupto veteri muro, custode perempto,
1.1195 Injecit flammas
1533. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 40 |
Paragraph |
Section]
1.1205 Expertura sui casum, cognoverit olim,
1.1206 Aeternùm sub sole nihil persistere posse.
1.1207 Hassan, ut illustret conceptum nuper honorem,
1.1208 Plura trahit secum Turcae modò millia gentis
1.1209 Izaçichi primùm capit arcem: dinde Bihachum
1.1210 Belae Regis opus, castrum simul atque recinctum:
1.1211 Hoc malè defendit Lambergus, Caesaris
1534. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 40 |
Paragraph |
Section]
1.1226 Nobilium evertit; captaeque frequentia plebis
1.1227 Agmina ducit ovans, mea pignora vendit
1.1228 Spes lucri Turcis animos aliunde feroces
1.1229 Exacuit; quô quisque magìs de sanguine potat
1.1230 Christiaco, sitit inde magìs: mens ebria laudi est.
1.1231 A radice malum conatus tollere
1535. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 41 |
Paragraph |
Section]
1.1251 Hassan, per placidas artes sibi dedier arcem
1.1252 Postulat. At Mikaçic, vir fortis, presbyter aequus,
1.1253 Arci praefectus, poscebat praecipuorum
1.1254 Agmina Turcorum, tantam quejs cederet arcem,
1.1255 Vilibus indignam tradi portaque patente
1.1256 Quingentos recipit, demissoque ad ostia clathro,
1.1257 Interimit cunctos. Quo vulnere Passa
1536. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 41 |
Paragraph |
Section]
1.1258 Sissiacis pòst multa plagis minitatus abivit.
1.1259 Haec me Savanis dum fata morantur in oris,
1.1260 Illinc exclamat divi super urbe Georgî
1.1261 Dravus: quam Turci nocte invasere sub atra
1.1262 Civibus oppressis
1.1263 Ter quinquaginta captis, rapido igne ruinant.
1.1264 Trux auceps, capto qui destruit
1537. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 42 |
Paragraph |
Section]
1.1274 Armat in exitium nostrum; pòst Norica regna
1.1275 Threïciae Italiam cupiens submittere praedae.
1.1276 Sultani jussu, primùm vel subdere Señam
1.1277 Turcorum imperio, vel verò evertere totam
1.1278 Debuerat, Señae florebat Martia pubes,
1.1279 Continuò Turcas quae sola lacessere vires
1.1280 Ausa fuit: sed Thrax ut fortior impetat
1538. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 42 |
Paragraph |
Section]
1.1276 Sultani jussu, primùm vel subdere Señam
1.1277 Turcorum imperio, vel verò evertere totam
1.1278 Debuerat, Señae florebat Martia pubes,
1.1279 Continuò Turcas quae sola lacessere vires
1.1280 Ausa fuit: sed Thrax ut fortior impetat urbem
1.1281 Señoniam, Venetos socia exhortatur ad arma.
1.1282 Ut tamen Hassani cedat sine sanguine
1539. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 42 |
Paragraph |
Section]
1.1286 Respondent: veniatque, vocant, cum toto Oriente:
1.1287 Ornata inveniet portas, sciat, urbe patentes:
1.1288 Ipsi
1.1289 Excipient, nullo vestiti pectora ferro,
1.1290 Non clypeo, interulis tantùm nudisque lacertis,
1.1291 Armati propriis peltis. Haec altiùs Hassan
1540. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 42 |
Paragraph |
Section]
1.1292 Perpendens, suspendit iter, mutare paratus;
1.1293 Non coepisse, magìs, malè quàm finisse, decorum est.
1.1294 Interea ne quo Turcos metuisse videri
1.1295 Seña modo posset: Likenses mittit in agros
1.1296 Matthiam Daniçic', qui segnem provocet hostem
1.1297 Virtutum veteris satiùs
1541. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 43 |
Paragraph |
Section]
1.1300 Hostili in terra, praeda sat grande potitur.
1.1301 Sed vix contiguum Scrissae pervenit ad aequor
1.1302 Custodis ratium, cùm Turca, in proximo agentem
1.1303 Accessit praeiens, Venetum erudiendo Thalassum
1.1304 De casu, atque illo ducenda littore praeda:
1.1305 Obsecrat occursum, qui tanta incommoda sistat.
1542. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 44 |
Paragraph |
Section]
1.1336 Mancipium duci, tractis consortibus isthinc,
1.1337 Dispersis illinc natis: cùm nomine Slavno
1.1338 Indignum facinus reputet, se subdere Turco.
1.1339 Arma levare viros cogit, quicunque supersunt
1.1340 Cladibus è tantis. agitur suprema salutis
1.1341 Causa piae Patriae; superi fortasse juvabunt
1543. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 45 |
Paragraph |
Section]
1.1370 In rabiem versus Murat hac ex clade suorum,
1.1371 Nec minùs ob, nati lugentem fata, sororem:
1.1372 Cum valido Exarchum Bellonae robore mittit,
1.1373 Turcorum damna ulturum, mortemque Sinanis.
1.1374 Et jàm Kupçinnae pagos pars una tenebat,
1.1375 Quam Petrus Erdędus magna cum strage repellit.
1.1376 Centum sed pedites Sissana non
1544. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 47 |
Paragraph |
Section]
1.1435 Conscia nam facti ultricem mea Seña juventam
1.1436 Misit,
1.1437 Omniaque implevit captis ergastula Turcis,
1.1438 Christicolas Patriae, libertatique remittens.
1.1439 Fatalem experta est semper sibi Turcia Señam.
1596.
1.1440 Amissam Kĺissam
1545. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 47 |
Paragraph |
Section]
1.1437 Omniaque implevit captis ergastula Turcis,
1.1438 Christicolas Patriae, libertatique remittens.
1.1439 Fatalem experta est semper sibi Turcia Señam.
1596.
1.1440 Amissam Kĺissam memori Señana juventus
1.1441 Assiduè volvens animo, patrumque sepulchra
1.1442 Ni quando hostili
1546. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 47 |
Paragraph |
Section]
1.1447 Qua decet in campis atque hostia ab hoste petita.
1.1448 Illi praevalidam penetrant audacter in arcem
1.1449 Largiter effuso Turcorum sanguine in illa
1.1450 Moesta rigant juvenes genitorum busta piorum:
1.1451 Regalisque arcis claustrum pro Caesare servant.
1.1452 Turcus at innumeris
1547. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 49 |
Paragraph |
Section]
1.1496 Hinc iterum nostri capiunt victricibus armis;
1.1497 Oppugnatque novò Thrax, frustratoque labore,
1.1498 Cum summo propriam cessit moerore Petriñam;
1.1499 Gaudeat ut Turco vel sola Croatia raptu.
1.1500 Threïciis illinc Fabianam Zriñus ademit.
1.1501 Hanc iterum repetunt hostes gravioribus armis:
1.1502 Mox Zriñi adventu perculsi castra
1548. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 49 |
Paragraph |
Section]
1.1501 Hanc iterum repetunt hostes gravioribus armis:
1.1502 Mox Zriñi adventu perculsi castra resolvunt:
1.1503 Ut desperatis fuga proxima rebus adhaeret.
1.1504 Sic mihi, sic Turcis annus fuit iste cruentus,
1.1505 Vendita utrinque cruor pariter solvebat
1.1506 Ancipiti semper fortuna bella geruntur.
1.1507 Utque domi feriat me quo
1549. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 50 |
Paragraph |
Section]
1.1523 Cùm mihi saepè neget petroso in flumine pisces.
1.1524 Turba potens Thracum Bihachensi subdita Bego
1.1525 Traxit ad insidias Germani militis agmen,
1.1526 Ignarum Turcae fraudis: saltuque repenti
1.1527 Compulit in flumen; multi merguntur in undis,
1.1528 Pars telis occisa perit; Comitique Blagajo
1.1529 Ursinae stirpis, Turcus caput amputat
1550. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 50 |
Paragraph |
Section]
1.1539 Cum duce quosque capit, palisque à tergore fixos
1.1540 Infami at digna punivit morte latrones.
1.1541 De facili oblitus primorum Turca malorum,
1.1542 Quejs saepè afflictum Señae vicinia fecit.
1.1543 Ad Grobnik (Castrum est Vinosa in valle, sepulchri
1.1544 Forma illi nomen dedit hoc
1551. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 51 |
Paragraph |
Section]
1.1551 Restituunt praedam, poenam pro crimine solvunt
1.1552 Señonibus, tanta cum pernicione gravati,
1.1553 Quòd paucos rediisse domum sua Turcia vidit.
1.1554 Sic, etsi desint scelerato saepè pericla,
1.1555 Non deerit timor,
1552. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 53 |
Paragraph |
Section]
2.11 Principium cùm specto novi tam saeculi ùt anni,
2.12 Extitit infaustum; rigidae nam tempore brumae,
2.13 Perque nives Turci Bihagenses usque Tohuñum
2.14 Excurrunt, pagumque illic, quem Lestje vocamus
2.15 A corylis, raptant praedis, domibusque crematis
2.16 Abducunt homines ad dura ergastula
1553. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 54 |
Paragraph |
Section]
2.43 Dum redeat sub jura sui Kaniza Patroni.
2.44 Saepè ita nescit homo, quid habet, nisi cesset habere.
2.45 Piratica infestat jam Turca licentiùs aequor,
2.46 Christiadum innumeris damnis necibusque superba
2.47 Hesperiis circùm terrorem impresserat oris.
2.48 Ne mea Seña malum pelagi patiatur inultum,
1554. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 54 |
Paragraph |
Section]
2.67 Praecipuos tunc Seña viros in Marte peritos
2.68 Lictoris manibus vidit periisse, celoces
2.69 In cineres abiisse; minùs quò Turca deinde
2.70 Señonios metuat terraque marique feroces.
2.71 Sed nimia in justum patientia versa furorem
2.72 Judicis extinxit duro mala caetera letho.
1555. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 55 |
Paragraph |
Section]
2.80 Invadit Likam, flamma ferroque patratis
2.81 Barbaricae genti damnis, ornata redivit
2.82 Turcorum spoliis, captivorumque caterva;
2.83 Militibus summum victo solamen in hoste est.
1603.
2.84 Infaustus fuit iste meis
1556. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 55 |
Paragraph |
Section]
2.90 Ad tam longinquas excurrit barbarus oras
2.91 Praedandi causa, de praedis vivere svetus
2.92 More lupi, quem non cultus delectat agrorum.
2.93 A Turcis saevisque Getis Peninsula Murae
2.94 Depopulata iterum damno majore gravatur,
2.95 Et penès auriferum tellus amplissima Dravum
2.96 Vinicia tenus. Hi Grabsanum gente Jacobum
1557. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 55 |
Paragraph |
Section]
2.97 Brezovac inter cędunt altamque Veroçam:
2.98 Pòst prope Kusterovac acri certamine fundunt
2.99 Kegĺevium Vragumque Duces. tunc Rassiña tota
2.100 Depraedata fuit, Turcis exustaque flamis,
2.101 Et quingenti homines in barbara vincula ducti;
2.102 Ne, qua sorte olim redituris tecta supersint.
1604.
1558. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 56 |
Paragraph |
Section]
2.106 Ut vix salvarit nudam novus incola vitam.
1605.
2.107 Incrementa capit Boçkaica factio ad Hunnos:
2.108 Ipse coronatur Turco à Vezire; sed usque
2.109 Dravum Nemethius Turcis Geticisque catervis
2.110 Stipatus penetrat, tota regione subacta
2.111 Obsequio Boçkae: flumen transire negavit
1559. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 56 |
Paragraph |
Section]
2.107 Incrementa capit Boçkaica factio ad Hunnos:
2.108 Ipse coronatur Turco à Vezire; sed usque
2.109 Dravum Nemethius Turcis Geticisque catervis
2.110 Stipatus penetrat, tota regione subacta
2.111 Obsequio Boçkae: flumen transire negavit
2.112 Nemethio Prorex
1560. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 57 |
Paragraph |
Section]
2.150 Impatiens mea Seña mali, justumque dolorem
2.151 Succedens ira, binos armata celoces
2.152 Ad Mucarum excurrit (nostri dixere Makarskam)
2.153 Neglectumque jubet Turcos praestare tributum:
2.154 Fors Epirotam aut Venetam nactura carinam.
2.155 In Suc'-jurjensem portum dum ferre tributa
2.156 Promittit Turcus, Venetis sociatus, ab alto
1561. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 59 |
Paragraph |
Section]
2.218 Pluribus à canibus laceratum saepè fuisse.
2.219 Instabilis sed
2.220 Nam Turcae Krizanic' sub turri (ubi Mriznica cancris
2.221 Nobilibus locuples, cum trutis dite Coranna
2.222 Junctus, vicini Kolapis subducitur undis)
2.223 Villanas cremat igne domos,
1562. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 60 |
Paragraph |
Section]
2.256 Defensor Patriae, propugnatorque futurus,
2.257 Fortuna, ingenio, fama virtuteque magnus
2.258 Turcorum terror, proles generosa Georgi.
1621.
2.259 Nascitur
2.260 Non calamum natus: Proregis munus uterque
1563. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 61 |
Paragraph |
Section]
2.263 Istorum genitor, Niclao Tyrzaciensi
2.264 Deposito, Regni primos conscendit honores,
2.265 Ominibus faustis: vicinos namque Kanizae
2.266 Prosternit Turcos, sexcentȗm caede cruentus;
1623.
2.267 Atque iterum graviter castigat Marte Kanisam,
1624.
2.268 Et Kostañiciam, multis ab utroque
1564. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 62 |
Paragraph |
Section]
2.304 Urbs nova in antiquis Sissî fabricata ruinis
2.305 Juxta decursum Kolapis, quam morte Quirinus
2.306 Martyr adornavit, Turco populatur ab hoste:
2.307 Sed Kostañicia captos Emricus ab urbe
2.308 Liberat Erdoedus. Kladussanosque Joannes
2.309 Draskovius Prorex cędit. Sic stamus in armis
1565. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 63 |
Paragraph |
Section]
2.338 Ereptam Tureis devastat: Zavaĺe dinde
2.339 Ingentes pagos populatur: mille fideles
2.340 Ac bis centenos redimens, cum laude redivit.
2.341 Hinc Turcae solidant Kremen arcem, Carlopolimque
2.342 Nostri. Sed Veneti, Regum sedile meorum,
2.343 Ninum urbem veterem, Turcos metuendo furores,
2.344 Denudant muris. Sic rebus in orbe
1566. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 63 |
Paragraph |
Section]
2.340 Ac bis centenos redimens, cum laude redivit.
2.341 Hinc Turcae solidant Kremen arcem, Carlopolimque
2.342 Nostri. Sed Veneti, Regum sedile meorum,
2.343 Ninum urbem veterem, Turcos metuendo furores,
2.344 Denudant muris. Sic rebus in orbe rotundo
2.345 Successus varii, finisque impendet in omnes.
2.346 Quamquàm tuta domi vix sim qua parte: frequentes
1567. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 65 |
Paragraph |
Section]
2.399 Aerumnas patimur. Superest Deum amando timere,
2.400 Pro summa ratione sta[.]s,
2.401 Ne sinat excessus Turcorum nuper inultos
2.402 Et Patriae lacrymas Prorex novus, Izaçic' arci
2.403 Vicinos pagos
2.404 Barbariae cum caede cremat. certamine
1568. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 66 |
Paragraph |
Section]
2.425 Fortibus illa viris contrà defensa resistit.
2.426 Hinc Kostañiciam Prorex infestat,
2.427 Ter sumpto vicit felix certamine Turcos.
2.428 Komoricamque novo Turcorum Marte petitam.
2.429 Puchajmus salvat. Likenses Zriñius hostes
2.430 Castigat Petrus, Kula Siroka vocato
1569. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 66 |
Paragraph |
Section]
2.426 Hinc Kostañiciam Prorex infestat,
2.427 Ter sumpto vicit felix certamine Turcos.
2.428 Komoricamque novo Turcorum Marte petitam.
2.429 Puchajmus salvat. Likenses Zriñius hostes
2.430 Castigat Petrus, Kula Siroka vocato
2.431 Castello exusto, gente igni ac ense perempta.
1570. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 67 |
Paragraph |
Section]
2.473 Non ita Gussitius, qui Ottoççac praefuit arci,
2.474 Dimicat eventu fausto: nam moesta Colonos
2.475 Civibus immixtos bis centum Seña dolebat
2.476 In Turco amissos campo: bis postmodò vindex.
2.477 Et poenas Korenica luit, direpta, cremata,
2.478 Zriñiaco à Petro. Sic nobis semper in armis
2.479 Stare opus
1571. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 68 |
Paragraph |
Section]
2.480 Atque malum replicare malis: injuria prima
2.481 Cùm fuerit perpessa, novas invitat ab hoste.
1656.
2.482 Sed Praeses Turcis contra nos finibus Abram,
2.483 Vir ferus, in praedas avidus, crudelis in omnes
2.484 Qui sanctum Christi devotè numen adorant,
2.485 De Pozega, Dubica, de Korbaviaque
1572. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 68 |
Paragraph |
Section]
2.490 Caeditur egregio Duce Frangapane Georgo,
2.491 Tam grandi strage afflictus, quòd praelio in isto
2.492 Bis geminos Begos, bis senos viderit Agas,
2.493 Turcorum prima cum nobilitate, ligatos
2.494 Karlopolim duci captivos. ense peremptum
2.495 Besiragitium Mahometem:
2.496 Strata jacere in agro
1573. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 69 |
Paragraph |
Section]
2.529 Vlahiae pagos montana marina colentis.
2.530 Crimen ob unius patitur sic saepiùs alter.
1659.
2.531 Vicinum Kolapi Turcae invasere Kamensko:
2.532 Nunc miser est vicus, quondàm fuit urbs opulenta:
2.533 Ast ausus charô nimiùm solvere nefandos,
2.534 Namque dato fluvium turbarunt sanguine Tribñam
1574. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 71 |
Paragraph |
Section]
2.571 Non ob opes, quia plebs
2.572 Vitam aegrè ducens ex pane
2.573 Sed locus ille viam Turcis praedonibus aptam,
2.574 Ad Karnas, Histrasque plagas, praecludit: ùt antè
2.575 Hinc praevasta illi Señae deserta patebant.
2.576 Sic Csengitiacae fortunae splendor ab ipso
1575. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 71 |
Paragraph |
Section]
2.588 Dico: urbem Peçuj direptam incendit,
2.589 Brizniciam Fabiamque capit. Sic nempe deinde
2.590 Praesciso Turcis trans Dravi flumina passu
2.591 Liberet Ungariam, petiturus Thracas ab isthinc.
2.592
Egrgii pia vota Ducis placuere Monarchae
2.593 Augusto: primàm
1576. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 73 |
Paragraph |
Section]
2.637 Victorem excepi reducem, plaudente per Orbem
2.638 Cuncto Christiadum populo: nunc dente perempti
2.639 Immanis beluae, Turco plaudente Getaque,
2.640 Christiadae mecum deflent lacrymabile funus.
2.641 Magnorum, fato quondam, mi Bane, virorum
2.642 Tristior interitus solet esse; in pace quiesce.
1577. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 75 |
Paragraph |
Section]
2.710 Pars abigit praedam, pars Castrorum ostia pulsat,
2.711 Illaque jàm choreas Noviensi ducit in agro,
2.712 Plùs nimio secura sui, securaque praedae.
2.713 Sed postqam Turci per classica multa citati
2.714 Accurrunt, patriam tecturi jure salutem,
2.715 Plùs decuplo numero superantes colla meorum,
2.716 Confundunt juvenes, facili certamine praedam
1578. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 76 |
Paragraph |
Section]
2.736 Eleonorę humeris Augustae sacra Corona
2.737 Imponitur, toto ter fausta precante Senatu.
2.738 Toekelius contrà Regni movet arma paraecus,
2.739 Ungaricae plebis Dux, Turco milite fultus
2.740 Feleki validum castrum capit: occupat urbem
1682.
2.741 Kassoviam forti, circumque jacentia subdit
2.742 Oppida plura,
1579. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 76 |
Paragraph |
Section]
2.742 Oppida plura, manu: maternaque viscera ferro
2.743 Scrutatur, facibus patrias hostilibus aedes
1683.
2.744 Urit: Regali à Turcis vulgatus honore.
2.745 Ipseque Turcorum Rex, Pacis conditione
2.746 Rupta, grande movet bellum, celsamque Viennam,
2.747 Caesaream sedem, violentis obsidet armis,
1580. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 76 |
Paragraph |
Section]
2.743 Scrutatur, facibus patrias hostilibus aedes
1683.
2.744 Urit: Regali à Turcis vulgatus honore.
2.745 Ipseque Turcorum Rex, Pacis conditione
2.746 Rupta, grande movet bellum, celsamque Viennam,
2.747 Caesaream sedem, violentis obsidet armis,
2.748 Oppugnatque ferus, ditissimaque oppida
1581. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 77 |
Paragraph |
Section]
2.756 Ludvici cladem Mukaçino Caesar in argro
2.757 Vindicat insigni Turcorum caede solutam.
2.758 Undique Caesareos auget Fortuna triumphos,
2.759 Quos inter Joseph sacrum diadema tenello
2.760 Imposuit capiti. maturè ferre paterni
1582. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 78 |
Paragraph |
Section]
2.793 Caesus, prostratus, Valdani pulsus in amnem
2.794 Sanguineum fecit, vinctas dedit ipseque palmas,
2.795 Vindice Draskovio: quanquam bis sena fuere
2.796 Millia Turcorum, sexcenti fortè meorum;
2.797 Non hominum in numero, sed robore militis acris,
2.798 Inque bona constat felix victoria causa.
2.799 At quàm sit fallax Mundi fortuna, videbit
1583. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 78 |
Paragraph |
Section]
2.798 Inque bona constat felix victoria causa.
2.799 At quàm sit fallax Mundi fortuna, videbit
2.800 Ultima labentis saecli ex successibus aetas.
2.801 Restituit Turcis validam Fortuna Pirotum,
2.802 Nissam, dinde Vidin, multo quoquè sanguine partum
2.803 Belgradum:
2.804 Syrbliacae, quondàm
1584. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 82 |
Paragraph |
Section]
2.938 In sua sollicitans Vlahos descendere vota,
2.939 Spe libertatis, regimenque odisse Croatum;
2.940 Ipsa licet nuper salvavi ex carcere Turco,
2.941 Pane alui, gladio defendi, mobile vulgus.
2.942 Haec animos auget discordia Thracibus isti
2.943 Per mala nostra bonam norunt sibi crescere
1585. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 83 |
Paragraph |
Section]
2.946 Brodque die vicibus septenis arserat uno:
2.947 Quadraginta domos passa est periisse Kapronca;
2.948 Sit dolus an virtus, tanto quis in hoste requirat?
2.949 Ad Turcos Vranograç (Zriñorum nobile castrum
2.950 Garrula cuj cornix nomen dedit) arte nefanda
2.951 Mox redit. ipsa etenim Thraces servaverat in se,
2.952 Pollicitos undis baptismi velle
1586. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 86 |
Paragraph |
Section]
2.1052 Alveo in angusto medius quae separat amnis.
2.1053 Inde Doboj celsam Berislavi stemmatis arcem,
2.1054 Praesidio privat nostro, Turcoque restaurat.
2.1055 Tunc Brod in ripa Savani forte fluenti
2.1056 Aequat humo. Savo trajecto, Sirmia rura
2.1057 Ad Salsam petram penitus mihi demit,
1587. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 87 |
Paragraph |
Section]
2.1076 Ocyùs haud qvisquam toto mortalium in Orbe
2.1077 Erigit afflictam mentem, graviumque malorum
2.1078 Immemor effringit tranquillae vincula pacis
2.1079 Quàm gens Turca; animo cognata superbia Turco est.
2.1080 Aut ideò mea sors, minùs ut provisa relinquar
2.1081 Ad bellum fortasse novum: vel, ne mihi quenquam
2.1082 Commemoratorem sineret
1588. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 87 |
Paragraph |
Section]
2.1077 Erigit afflictam mentem, graviumque malorum
2.1078 Immemor effringit tranquillae vincula pacis
2.1079 Quàm gens Turca; animo cognata superbia Turco est.
2.1080 Aut ideò mea sors, minùs ut provisa relinquar
2.1081 Ad bellum fortasse novum: vel, ne mihi quenquam
2.1082 Commemoratorem sineret superesse malorum
1589. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 91 |
Paragraph |
Section]
1 Post tot Bellorum motus faustosque triumphos,
2 In nova cum Turcis oscula Pacis eo.
3 Atque ut majori jungi videamur amore,
4 Propria cedo illi, te mediante, loca.
5 Dura mihi (fateor) sunt oscula, cessio dura:
1590. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 92 |
Paragraph |
Section]
29 Namque aliunde meos, undis obnoxia
30 Damnosis, natos parva coarctat humus.
31 Das hosti Turim sub Castaneapolis arce:
32 Non doleo; Turca est aedificata manu.
33 Dubiciam cedis, famosi nominis arcem:
34 Et Jesenovacii lignea castra loci.
35 Haec mihi cor aliquo tangunt, Ferdnande, dolore:
1591. Ritter Vitezović,... . Plorantis Croatiae saecula duo,... [page 93 |
Paragraph |
Section]
43 Si tamen hac aliquid sperandum Pace supersit:
44 Quam vix condicto tempore stare putem:
45 Opto; ut Jajcensis claves tibi praebeat arcis,
46 Paulò post Bello, Turcia, victa novo.
47 Ut; qui nunc Regnum dirimis nos inter
48 Lauderis; totum restituisse mihi.
49 Vade bonîs avibȗs: rediturus sic aliquando,
1592. Matijašević... . Ferocia Turcarum per Christianos... [page f82 |
Paragraph |
Section]
1593. Đurđević, Ignjat. Eugenii a Sabaudia... epinicium,... [Paragraph |
Section]
Suis auspicijs, ductuque
Eugenij a Sabaudia duobus maximis Proelijs
Turcarum Triumphatori,
Duobus annis, duorum Regnorum Daciae, Moesiaeque
post munitissimas urbes Temesuarium, Taurunumque
perdomitas
Expugnatori,
Et tam grandibus initijs ad totius Orientis Imperium
1594. Đurđević, Ignjat. Eugenii a Sabaudia... epinicium,... [page 8 |
Paragraph |
Section]
38 Spem nostram anteeunt: palmae iam cerno futurae
39 Grande rudimentum, coeptique exordia belli:
40 40 Cerno, Turcaico, quem subdere cogitat, Orbi
41 Binis, quae domuit, Carolum
1 proludere regnis.
42 Dacia succubuit, dein Moesia: Caesaris
1595. Đurđević, Ignjat. Eugenii a Sabaudia... epinicium,... [page 11 |
Paragraph |
Section]
148 „Austria;
149 „Quod si dispereat Getico expugnante Gradiuo
150 150 „Oppositus Turcis ultra tendentibus agger,
151 „Quid non classis atrox in nos audebit utrinque
152 „Adriaco dominata mari: successibus acta
1596. Đurđević, Ignjat. Eugenii a Sabaudia... epinicium,... [page 13 |
Paragraph |
Section]
221 „Arx flammis concussa; tamen subita arte refectae
222 „En nostro iugulo insurgunt,
223 „Conseruant mea uincla suis. Sors o tibi paruum
224 „Usque adeo fuit, tua nobis fausta negare
225 225
1597. Đurđević, Ignjat. Eugenii a Sabaudia... epinicium,... [page 15 |
Paragraph |
Section]
308 „Non grauis Aetna rogis, non incurrentibus unquam
309 „Naufragijs Scyllaea fames, non manibus Orcus
310 310 „Aeternum satur est, nec sanguine Turcia uictrix.
311 „Quas uires, quantasque paret, quid cognita dicam?
312 „Quidue acies numerem? De finibus Hellesponti
1598. Đurđević, Ignjat. Eugenii a Sabaudia... epinicium,... [Paragraph |
SubSect | Section]
1599. Đurđević, Ignjat. Eugenii a Sabaudia... epinicium,... [Paragraph |
SubSect | Section]
1600. Đurđević, Ignjat. Eugenii a Sabaudia... epinicium,... [page 27 |
Paragraph |
SubSect | Section]
293 „Atque in perdomita Ptolemaidos arce fremebat.
294 „Tu quo que tunc totum, nisi quantum balteus obstat,
295 295 „ Sanguine purpureo Turcarum e strage madentem
260. preijere A. — 273. reperit A. — 274. addita A. — 281.
Repulit A. — 291. addijcio A.
296 „Vidisti gauisa tuum. Venerabile fluxit
1601. Đurđević, Ignjat. Eugenii a Sabaudia... epinicium,... [page 32 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1602. Đurđević, Ignjat. Eugenii a Sabaudia... epinicium,... [page 32 |
Paragraph |
SubSect | Section]
479 „Vincere Borbonidem, atque uno turbine fusos
480 480 „Tam
1603. Đurđević, Ignjat. Eugenii a Sabaudia... epinicium,... [page 34 |
Paragraph |
SubSect | Section]
544 Quod cupit, intus habet; fruitur sub pectore pleno
545 545 Seque, simulque suis,
546 Turcarum excidium resonantibus intonat armis.
547 Nec minus aligero quacumque per aera uastum
548 Impete Teutonicos supereuolat ardua fines;
1604. Đurđević, Ignjat. Eugenii a Sabaudia... epinicium,... [page 39 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1605. Bošković, Ruđer. Elegiae II et carmen, versio... [Paragraph |
Section]
1.140 Aspera, Sardoi sistet et ira ducis. 140
1.141 Vel potius si bella placent, fera bella movebunt
1.142 Hinc procul in rabidas, barbara corda, Getas.
1.143 Turca ferox vincendus adest; frangenda bicornis
1.144 Luna; in Treicias arma movenda plagas.
1.145 Gallorum turmis Germana adiuta iuventus 145
1.146 Invicto invadet robore
1606. Krčelić, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 562 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1607. Krčelić, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 573 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1608. Krčelić, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 573 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1609. Krčelić, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 573 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1610. Krčelić, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 573 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1611. Krčelić, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 573 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1612. Krčelić, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 579 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1613. Krčelić, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 579 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1614. Krčelić, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 579 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1615. Krčelić, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 579 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1616. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 3 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1617. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 4 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1618. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 24 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1619. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 28 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1620. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 30 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1621. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 41 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1622. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 41 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1623. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 46 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1624. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 46 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1625. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 46 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1626. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 47 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1627. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 47 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1628. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 62 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1629. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 68 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1630. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 69 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1631. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 101 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1632. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 121 |
Paragraph |
Section]
1633. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 193 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1634. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 200 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1635. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 221 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1636. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 222 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1637. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 222 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1638. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 262 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1639. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 264 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1640. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 303 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1641. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 314 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1642. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 314 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1643. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 356 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1644. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 356 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1645. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 356 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1646. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 356 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1647. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 356 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1648. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 356 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1649. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 357 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1650. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 357 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1651. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 357 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1652. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 362 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1653. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 366 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1654. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 438 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1655. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 438 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1656. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 439 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1657. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 453 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1658. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 464 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1659. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 464 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1660. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1661. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 475 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1662. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 475 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1663. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 504 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1664. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 505 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1665. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1666. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 523 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1667. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 523 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1668. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 523 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1669. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 523 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1670. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 523 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1671. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 523 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1672. Krčelić, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 523 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1673. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1674. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1675. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1676. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1677. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1678. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1214 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1679. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1680. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1681. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1682. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1683. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1684. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1685. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1686. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1687. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1688. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1689. Kalić, Arkanđeo. In adventu Domini Gregorii Lazzari... [page 141 |
Paragraph |
Section]
1690. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
1691. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1692. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1693. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1694. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1695. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1696. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1697. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1698. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1699. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1700. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1701. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1702. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1703. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1704. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1705. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1706. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1707. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1708. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1709. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1710. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1711. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1712. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1713. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1714. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1715. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1716. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1717. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1718. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1719. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1720. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1721. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1722. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1723. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1724. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1725. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1726. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1727. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1728. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1729. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1730. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1731. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1732. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1733. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1734. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1735. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1736. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1737. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1738. Hesiodus; Zamanja,... . Hesiodi Ascraei opera, versio... [page ra1_pa62 |
Paragraph |
Section]
1739. Sorkočević, Miho;... . De illustribus familiis quae hodie... [ Note]
1740. Sorkočević, Miho;... . De illustribus familiis quae hodie... [ Note]
Pulchramque libertatem avorum
Perpetua serie retentam,
Interque Turcas, et Venetum asperum,
Et inquietae regna Neapolis,
Vix qualis aetneo profundo
Unda freti natat aestuosi.
1741. Škrlec Lomnički,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
1742. Škrlec Lomnički,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
1743. Škrlec Lomnički,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
1744. Škrlec Lomnički,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
1745. Škrlec Lomnički,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
1746. Škrlec Lomnički,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
1747. Škrlec Lomnički,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
1748. Škrlec Lomnički,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
1749. Škrlec Lomnički,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
1750. Škrlec Lomnički,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
1751. Škrlec Lomnički,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
1752. Škrlec Lomnički,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
1753. Škrlec Lomnički,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
1754. Škrlec Lomnički,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
1755. Škrlec Lomnički,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
1756. Škrlec Lomnički,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
SubSect | Section]
1757. Škrlec Lomnički,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
SubSect | Section]
1758. Škrlec Lomnički,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
SubSect | Section]
1759. Škrlec Lomnički,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
SubSect | Section]
1760. Škrlec Lomnički,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
SubSect | Section]
1761. Škrlec Lomnički,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
SubSect | Section]
1762. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
1763. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1764. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1765. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1766. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1767. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1768. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1769. Škrlec Lomnički,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1770. Anonymus. Ad Inclytos Dominos Status et... [page 32 |
Paragraph |
Section]
1771. Katančić, Matija... . Fructus autumnales, versio... [page 282/377 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1.2.1.55 55 Quid gessere patres Caroli sub tempora Magni,
1.2.1.56 quid Caroli Sexti postea 22 gesta ferunt?
1.2.1.57 Vestra manus, Franci, Turcos acri ense cecidit,
1.2.1.58 Pannonidum collo sustulit omne iugum. 23
1.2.1.59 Gloria Francorum, steterit dum terra, manebit,
1772. Katančić, Matija... . Fructus autumnales, versio... [page 283/388 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1.2.1.75 75 Adria cum Ponto generosi praelia novit
1.2.1.76 Illyrii: testem Dravus et Ister aget.
1.2.1.77 Nunc quoque defensant ab Turco Pannonis agros; 31
1.2.1.78 tanto hosti nullus durior hostis erat.
1.2.1.79 Da gladios capiti
1773. Katančić, Matija... . Fructus autumnales, versio... [page 284/379 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1774. Katančić, Matija... . Fructus autumnales, versio... [page 284/379 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1775. Katančić, Matija... . Fructus autumnales, versio... [page 292/337 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1.3.17.1 Patria, quae Turca pulso florebat avita
1.3.17.2 culta manu, cupida nunc miseranda ruit.
1.3.17.3 Adpulsi peregre hanc seni pressere dynastae,
1776. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1777. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1778. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1779. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1780. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1781. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1782. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1783. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1784. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1785. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1786. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1787. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1788. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1789. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1790. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1791. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1792. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1793. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1794. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1795. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1796. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1797. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1798. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1799. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1800. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1801. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1802. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1803. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1804. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1805. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1806. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1807. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1808. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1809. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1810. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
1811. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1812. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1813. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1814. Škrlec Lomnički,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1815. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1816. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1817. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1818. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1819. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1820. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1821. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1822. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1823. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1824. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1825. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1826. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1827. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1828. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1829. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Section]
1830. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Section]
1831. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1832. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1833. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1834. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1835. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1836. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1837. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1838. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1839. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1840. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1841. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1842. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1843. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1844. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1845. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Section]
1846. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1847. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1848. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1849. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1850. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1851. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1852. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1853. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1854. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1855. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1856. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1857. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1858. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1859. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1860. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1861. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1862. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1863. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1864. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1865. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1866. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1867. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1868. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1869. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1870. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1871. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1872. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1873. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Section]
1874. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1875. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1876. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1877. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1878. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1879. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1880. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1881. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1882. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1883. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1884. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
1885. Škrlec Lomnički,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1886. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
1887. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
1888. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
1889. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
1890. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
1891. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
1892. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
1893. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
1894. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
1895. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
1896. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
1897. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
1898. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
1899. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
1900. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
1901. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
1902. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
1903. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
1904. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
1905. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1906. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1907. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
1908. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
1909. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
1910. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1911. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1912. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1913. Barić, Adam... . Statistica Europae, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1914. Baričević, Adam... . Epistulae XVI invicem scriptae,... [Paragraph |
Section]
1915. Ferić Gvozdenica,... . Fabulae, versio electronica [Paragraph |
SubSect | Section]
Pulvere per aestum, coeno per hyemem oblitus.
20
Bene est habendus servus, egregie ut suam
Exhibeat operam rebus in duris tibi.
(*) Vox Turcica, sed ab Illyricis accepta: hostem
significat.
XX.
Pr.
1916. Škrlec Lomnički,... . Ad Maximilianum Verhovacz epistola... [Paragraph |
Section]
1917. Ferić Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Pars tecta hîc aliquot, pagis in pluribus alti
Radices ad clivi habitat pars altera major.
Scilicet haec duro gens robore nata, feraque
Indole praepollens rixas accendere Baccho
Saepius assueta, et Turcas turbare quietos.
Foemineumque genus durum quoque, at indole longe
Mitius, indulgensque jocis, et amoribus aptum:
Quò saepe accedunt, exemplum emolliit urbis.
Corporis exercent cultum,
1918. Ferić Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Huc multae saepe advolitant, ramoque sedentes
Ipse sedens poteris plumbo stridente per auras
Figere. Praeda tamen si ditior est tibi cordi,
Longe ultra perge in Boream, et post terga relicto
1919. Ferić Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Non unus, parvamque apte appellaveris Idam.
Rure sub hoc magnis statio solet esse carinis,
Nec semel hîc tenuit numerosas anchora classes,
Classes Turcica, Russa, et Gallica annis proximè elapsis illic per plures dies, diversis tamen temporibus pacificè, jactis anchoris, sunt commoratae.
Quarum aevo non una brevi mihi visa, per orbem
Cum strepitu
1920. Ferić Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Ingreditur portum, pagis accedere plures
Agricolae ex illis, suus ordo ut cuique, jubentur
Ad loca vecturi,
Commodius dorso, et confestim abscedere possint.
Nempe datum hoc nostrae pridem urbi, ut proxima quaeque
A nobis regna accipiant, pretiumque vel ipsum,
Quo coemant, per nos
1921. Ferić Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1922. Ferić Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1923. Ferić Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
1924. Ferić Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Esse videmus, et a longo quos tempore nobis
Hos fera
Hic locus emporium Turcis, frumentaque vendi
Egregii quondam generis sine fine solebant,
Nunc et rara illis, et deteriora feruntur,
Carior atque omnes annona evadit in annos,
Causa mali assiduò spargens bella impia Mavors.
1925. Ferić Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Haud unum parvae stipis aera per ostia vidi.
Scilicet hoc coepit contingere, rusticus ex quo
(Usque novam execere insuetis obfuit artem)
Qui fuerat, voluit fieri institor, atque bovilli
Cum Turcis ausus pecoris commercia inire.
Permultis haec parva scatet provincia pagis
Praecipuos obiter memoro, nam barbara centum
Nomina quis latio resonantem carmine ferret?
1926. Ferić Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Nomina quis latio resonantem carmine ferret?
Finitimis quoties accessus liber ab oris,
Mercatus causa
Corrupto at coeli tractu cum tabida pestis
Se in terris aperit Bosnensibus, hic locus omnis
Castrorum in morem vallis cingentibus horret
Ordine tergemino fixis: vigilantia
1927. Ferić Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Campum habet, hîc scabro de pumice prosilit unda,
Optima potu, ipsoque placens vel nomine priscis,
Lumine nam cassi optabant requiescere juxta, 10 Usque ad hodiernam diem hanc aquam
1928. Ferić Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Haud alibi plures scelerati, nec caput unum 11 Haec facinorosorum hominum major copia inde procul dubio provenit, quia hic pagus ad ultima Turcarum confinia situs est; solentque finitimi ubique pejores aliis esse ob facilitatem transitus in alieni Principis fines, et impunitatis spem.
1
Damnatum ex illis furca, exiliove; feruntque,
Cum moriens quidam sua crimina
1929. Ferić Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Damnatum ex illis furca, exiliove; feruntque,
Cum moriens quidam sua crimina mystae aperiret,
Hoc prae aliis fassum (peteret ne spiritus Orcum)
Clam sibi Turcarum in vita bis quinque necatos.
Haud alias gestat vestes hîc foemina, quam queis
1930. Ferić Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Sole colorari videas, urbisque puellae
Hinc Caryophyllon, immortalesque amaranthos,
Ut speciem educant similem, sibi mittier optant.
Mulorum hîc ingens (homines acquirere nostri
A Turcis hos ante solent, ut vendere rursum
Cum lucro valeant) certa fit luce quotannis 5 hae nundinae fiunt die natali S. Joannis Baptistae, aliae die Assumptionis B. M. Virginis,
1931. Ferić Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
At mihi numquam aliàs adeo fulsere sereni 24
1932. Čobarnić, Josip. Dioclias carmen polymetrum, versio... [page 61 |
Paragraph |
SubSect | Section]
677 Cosme 46 tibi caros, plantas ceu cultor in horto.
678 Te Cupille 47 nitens Virtus comitatur euntem,
679 Dum Turcas cernis multa formidine turbas
680 Effugere ad montes Bosnaeque revisere campos,
681 Effulget pietasque tua, Lage 48 . Insignis ab Urbe
682 Antonî
1933. Mažuranić, Ivan. Honoribus Magnifici Domini Antonii... [page 221 |
Paragraph |
Section]
1934. Milašinović,... . Martini Sarcastii Pseudo-Nasonis... [Paragraph |
Section]
Tali nempe modo Satyri bachantur atroces
Et quam quisque refert larvam, susdeque sequuntur;
Interea veniunt generoso stemmate nati
Purpurea chlamyde insignes et acinace cives,
305 Inclyta posteritas heroum, et sanguis eorum,
Qui Tataros olim, qui turcica moenia dextris
Disrupere suis: hi adsunt de jure vetusto
Concilio patrum socii testesque futuri.
Ast ubi conspiciunt adversa parte locatas
310 Larvarum species primis consistere sellis,
Vaginis frameas educere; stringere ferrum
In caput
1935. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page ix |
Paragraph |
SubSect | Section]
1936. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page xiv |
Paragraph |
SubSect | Section]
1937. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page xvii |
Paragraph |
SubSect | Section]
1938. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page xvii |
Paragraph |
SubSect | Section]
1939. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 29 |
Paragraph |
SubSect | Section]
60 Ille tuus vivit patruus Mustapha, tuâque 60
61 Laetus sorte malâ, gaudet quâ turba faventum,
62 Molitur solium Turcarum ascendere rursus.
63 Adde, tui vivunt fratres, materque superba,
64
Mustaphae natum quae, et sese extollere
1940. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 48 |
Paragraph |
SubSect | Section]
111 Munita irrueret praeceps in castra Polona
112 Fato debuerant Turcarum exercitus omnis
113 Deleri, heroes caderent quum fulmina belli.
114 Solus in adversas irrupit sponte phalanges, 115
1941. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 52 |
Paragraph |
SubSect | Section]
248 Ast ubi Maurusios linquo? densa agmina quove
249 Se posuere loco? numeret quis sidera caeli? 250
250 Par erat Oceano Turcarum exercitus ingens,
251 Litora qui nescit, submersum ut devoret orbem,
252 Undique verte oculos circum, quos prospicis, agri
1942. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 55 |
Paragraph |
SubSect | Section]
52
53 Ex quo eius cecidit Turcarum in vincula sponsus,
54 Illa unquam haud posuit victrix, quis cingitur, arma.
55 Tractare haec virgo teneris adsuevit ab annis. 55
1943. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 58 |
Paragraph |
SubSect | Section]
167 Belligerum credunt
168
169 Celsa abies veluti sublimi in vertice surgens
170 Krunoslava minax fulgentibus emicat armis, 170
1944. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 77 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1 Turcae Kislaro stirpem Lubidragus avitam
2 In ludis retegit, natam cui surripit ille,
3 Byzantum Socolizza petit, quo sevocat ipsam
1945. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 78 |
Paragraph |
SubSect | Section]
38 Vulgata illyricas celebrat quos fama per urbes.
39 Turcae illum exuerint quamvis ditione vetustâ,
40 Haud cultum posuit princeps, moresque decoros, 40
41 Clarum at nobilibus studuit se reddere gestis.
1946. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 82 |
Paragraph |
SubSect | Section]
162 Conclusit quartus: tenebroso carcere avitum
163 Hungariae ad solium laeto clamore
164 Ut fuit evectus, cum Turcis aspera bella
165 Fortis commisit, victorque evasit ab hoste. 165
166 Adventu
1947. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 88 |
Paragraph |
SubSect | Section]
335 Nil poenas metuens, ipsique occurrere morti. 335·
336 At tibi si vires, genitor carissime, desunt,
337 Ut miseram eripias Turcis raptoribus, oro
338 Huc celer, huc propera, tibi fors pietate superbam
339 Hanc turbam dabitur, lacrymarum atque imbre movere,
1948. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 100 |
Paragraph |
SubSect | Section]
323 Perque viam occurrit
324 Frontem qui curvans Turcarum more vetusto
325 Expedit ore brevi
326 Propositum nempe illi Orientis tendere ad oras,
1949. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 102 |
Paragraph |
SubSect | Section]
11 Dum venatores ducunt sic otia laeta,
12
Nuncius advenit regali missus ab urbe,
13 Turcas fraude malà matres rapuisse Polonas,
14 Hinc alius retulit populique, et gaudia Regis,
15 Nam
1950. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 102 |
Paragraph |
SubSect | Section]
23 Ad bellum
24 Vastatos campos, urbes, et rura Polona,
25 Regnumque imperio Turcarum subderet istud. 25
26 Rumore audito, procerumque, ducumque senatum,
27 Lumina prima virûm, Rex convocat undique solers.
1951. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 104 |
Paragraph |
SubSect | Section]
95 Terreat anne tuos bellantes hostica turba? 95
96 Impavidos ferient, urbis cadat ipse, ruinae.
97 Turcas perterrent minitantes dira cometae,
98 Quod puer est Caesar, magis angit territa corda.
99 Olim traiiciens Euxini litora ponti
1952. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 109 |
Paragraph |
SubSect | Section]
263 Heroem, qui fertur equo, pinumque coruscat,
264 Desuper atque notae manifestâ in luce refulgent:
265 «Hic
266 Cui caelum trinas, virtusque dedere coronas,»
267 Ornant effigiem gladii, arcus, scutaque, et hastae,
1953. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 110 |
Paragraph |
SubSect | Section]
269 Hinc niveo adparet ductum de marmore signum,
270 Hisque notis sculptum: «Rex hic, qui robore miro 270
271 Germanos vicit, Turcas stravitque timendos»
272 Ficta aquila aspicitur, scuto quae gestat olivam
273 His verbis: «Fido pacem fero, bella rebelli,
1954. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 114 |
Paragraph |
SubSect | Section]
45 Dextra an mortalis perfecit talia mira? 45
46 Agnosco numerosa licet cuncta agmina nostra,
47 Dux mihi quisque patet, Turcarum belliger omnis,
48 Nomina sed cuperem populorum discere, fausti
49 Contigit
1955. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 120 |
Paragraph |
SubSect | Section]
258 Exoptat tecum foedus renovare vetustum.
259 Nempe est firmatum pactis, et volvere fata,
260 Usque inter Turcas vigeat pax, atque Polonos, 260
261 Et si quis nostram legem hanc violavit avitam.
262 Frustra illum piguit cladem proprio aere luisse.
1956. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
321 Externique duces tueantur diruta regna,
322 Si iam cum sociis ceciderunt fulmina belli.
323 Rex scito interea, penetrant quo Turcica signa,
324 Illinc vi nullâ, casuque evulsa recedant.
325 Quem semel Odrysii alipedis quatit ungula campum, 325
1957. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 125 |
Paragraph |
SubSect | Section]
5 Quid ferat, ostendunt, prodit quae gaudia, vultu. 5
6 Didita fama volat, viresque acquirit eundo,
7 Compositam Turcas inter pacem, atque Polonos,
8 Laetitiâque fremit quisquis, gestitque beatus.
9 Odrysiae at matres mage dulcia gaudia carpunt,
1958. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 131 |
Paragraph |
SubSect | Section]
185 Credendum haud fidei, nigrans sol, nigraque luna. 185
186 0 mea grata quies olim, nunc prodita cura,
187 Si me posthabitâ mulier te Turcica coepit!
188 Ni modo tristitiâ peream, mirabile dictu,
189 Dum quid ego mereo, quod debes, mente revolvo.
1959. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 133 |
Paragraph |
SubSect | Section]
2 Manibus et stygiis superas erumpere ad auras
3 Imperat, horrificos belli et renovare tumultus,
4 Christiadûm adversâ, Turcarum sorte secundâ,
5 Turmatim hi volitant Byzantum, cunctaque miscent.
1 Terrarum in medio, barathro mage panditur imo
1960. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 137 |
Paragraph |
SubSect | Section]
75 Illius at ducibus belli discrimine claris, 75
76 Corda in Sarmatico cecidere, et brachia bello.
77 Auxilio adfuimus Turcis nigra signa ferentes,
78 Armati glacie, nimbis, et peste, fameque,
79 Aligerum ast acies steterunt nostra agmina contra,
1961. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 137 |
Paragraph |
SubSect | Section]
79 Aligerum ast acies steterunt nostra agmina contra,
80 Illaque fulminibus iaculatis strata fuere. 80
81 Sic
82 Et nos devicit
83 Nos vexare Deus, qui nullo destitit aevo,
1962. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 138 |
Paragraph |
SubSect | Section]
109 Undique at an quidquid nostrum est, patiemur inculti
110 Christiadûm arbitrio verti, subigique protervo 110
111 Diruta Turcarum sublabi templa ruinâ
112 Aras vastari, temni simulacraque diva
113 Ac prohiberi ausu cultum, ritusque verendos?
1963. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 138 |
Paragraph |
SubSect | Section]
134 Hinc mora nulla alacres tenebris erumpite ab atris,
135 Ne prius impositas leges, pactumque tributum 135
136 Accipiant Turcae, Christi et vexilla sequantur.
137 Cuncta movere loco, miscere et quisque laboret,
138 Ut mala proveniant, fieri quae maxima possunt,
1964. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 139 |
Paragraph |
SubSect | Section]
142 Plures quae adsimili noxas sub veste recondit.
143 Evolet huc illuc quisquis, terrasque pererret,
144 Contra et Christiadas Turcarum provocet arma,
145 Exagitet mentes, irarum suscitet aestus, 145
146 Undique eatque comes scissâ discordia pallâ.
1965. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 150 |
Paragraph |
SubSect | Section]
1 Bellantes inter Turcas, aciesque Polonas
2 Nunciat Osmano dux ictae foedera pacis,
3 Qui sibi uti sponsam Socolizzam iungit amatam,
4 Korevskum e vinclis unâ cum coniuge solvit,
1966. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 161 |
Paragraph |
SubSect | Section]
340 Grandia dum vivet benefacta et laudibus aequis 340
341 Efferet illius, natis mandabit et usque
342 Prosequi amicitiâ Turcas, foedusque tueri.
343 Largita ut tandem sibi ditia numera Regi
344 Varsoviae ostendet, Regis natoque potenti,
345 Quaeque sibi
1967. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 178 |
Paragraph |
SubSect | Section]
251 Odrysio abductus fuit a praedone puellus;
252 Caesaris adscriptus lectos dein inter ephebos
253 Turcarum accepit ritus, nomenque
254 Formâ pulcher erat, molli placuitque tyranno.
255 Sic crevit, multis et donis prodiit auctus,
1968. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 184 |
Paragraph |
SubSect | Section]
42 Et frigus nudas hyberno tempore passas.
43 Heu meminisse dolet, quotnam, nondum excidit annus,
44 Turcica Sarmatico ceciderunt agmina ferro:
45 Vesanas iuvenis collegerat undique gentes, 45
46 Communi exitio disiectae ut turpe
1969. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 185 |
Paragraph |
SubSect | Section]
46 Communi exitio disiectae ut turpe perirent.
47 Vidimus ipsi oculis, horrens lacrymabile visum!
48 Christiadum pedibus calcari Turcica signa.
49 Arva inculta iacent miseris viduata colonis,
50 Militibusque carent confinia lata tuenda, 50
1970. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 185 |
Paragraph |
SubSect | Section]
68 Stultitiam culpet propriam, dein arguat illos,
69 Iuratam fregere fidem qui Caesare spreto
70 Sarmaticis ideo Turcarum exercitus arvis 70
71 Collectus timuit nimium protendere castra.
72 Exin terra negat segetes, caelum aestuat irâ,
1971. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 185 |
Paragraph |
SubSect | Section]
71 Collectus timuit nimium protendere castra.
72 Exin terra negat segetes, caelum aestuat irâ,
73 Turcica hyperboreas terrent nec signa cohortes.
74 Deperiit nostrum celebratum nomen ubique.
75 Hic puer, hic noster nequaquam Caesar, at ille 75
1972. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 195 |
Paragraph |
SubSect | Section]
32 Hoc super aggeritur ditis pretiosa supellex,
33 Baccatae phalerae, lora aurea, ephippia et auri,
34 Ultro vadenti Turcis cognomine dictum
35 Divan (1) , iudiciis ingens patet aula ferendis. 35
36 Hinc prope Caesarei nummi servantur, et arcae.
1973. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 198 |
Paragraph |
SubSect | Section]
135 Certantes tumulo spectat formosa iuvenca, 135
136 Mussatque, imperitet pecori quis victor, et ipsi;
137 Sic Turcam, Persamque inter decernitur ense,
138 Nescia cuius erit, nutat dum pulchra virago,
139 Ictibus arma sonant, cassis vomit, umbo favillas.
1974. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 199 |
Paragraph |
SubSect | Section]
152 Auxilio accurrunt vigiles, retinentque labantem.
153 Utrinque hastarum seges aerea tollitur alta,
154 Turcae iamque parant, Persae et certamen inire.
155 Sistit
156 En, quam cernis, adest dulcis tua sponsa venusta,
1975. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 213 |
Paragraph |
SubSect | Section]
70 Nam vitae haud parcens me in aperta pericula misi, 70
71 Et si omnes, ut ego, pugnassent fortiter armis,
72 Vicisse haud sese iactaret Sarmata Turcas.
73 Me, cui devovi, populus mihi talia reddit
74 Praemia? non hostes, vigilum sed me agmina vexant.
75 Anne hosti ereptus fuerim
1976. Gundulić, Ivan;... . Osmanides, versio electronica [page 218 |
Paragraph |
SubSect | Section]
230 Vidimus at nuper, divino ut numine Caesar 230
231 Servi sub pedibus vitales liquerit auras.
232 Luxurie haud prohibes Turcas tabescere gentes,
233 Et nutrire queant quotquot, sibi ducere sponsas,
234 Nimirum ut populi mage vis, et copia crescant,
1977. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 5 |
Paragraph |
Section]
In proprio castro Stolac, quod in Hercegovina
Stat, Smail-aga vocat servos: “Accedite, servi,
Montanosque foras educate, quos ego cepi
Et vinxi vinclis ad Morača, flumen amoenum,
Durakumque
1978. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 5 |
Paragraph |
Section]
Ad sua veloces properarunt munera servi. 10
Captivos manicis et dura compede vinctos
Eduxere: potens illos cum viderat Aga,
Ille boves cumulat saturatos carnificesque,
Atroces lynces; post his dat Turcica dona:
Cuique adolescenti vel palum donat acutum, 15
Vel funem durum praebet, gladiumve coruscum
Decernit cuidam. “Nunc ite ad distribuenda
Munera, Christiadae, quae vobis, Montibus atque
1979. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 5 |
Paragraph |
Section]
Cuique adolescenti vel palum donat acutum, 15
Vel funem durum praebet, gladiumve coruscum
Decernit cuidam. “Nunc ite ad distribuenda
Munera, Christiadae, quae vobis, Montibus atque
Saxosis vestris ego iustus Turca paravi,
Nam sicut nunc vos, ita Montes protinus omnes.” 20
Haec dixit Turca, ast occumbere pro cruce Christi
Difficile non est, qui pro illa dimicat ultro.
Multoties et tunc palus crepitavit acutus,
1980. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 5 |
Paragraph |
Section]
Decernit cuidam. “Nunc ite ad distribuenda
Munera, Christiadae, quae vobis, Montibus atque
Saxosis vestris ego iustus Turca paravi,
Nam sicut nunc vos, ita Montes protinus omnes.” 20
Haec dixit Turca, ast occumbere pro cruce Christi
Difficile non est, qui pro illa dimicat ultro.
Multoties et tunc palus crepitavit acutus,
Multoties et tunc vibravit sibila mucro,
Multoties et tunc titubavit lignea furca, 25
1981. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 6 |
Paragraph |
Section]
Verum quisque Deum supremum in vota vocavit,
Vel Iesu nomen venerandum ac absque dolore
Liquerunt solem fortes occumbere sueti.
Per campum fluvius fluit atro sanguine tinctus; 35
Turca decussatis manibus sua lumina pascit.
Iunior in tilia cernit tormenta libenter,
At senior iam nunc eadem tormenta paranda
His a Christiadis in se ex formidine sentit.
Aga furore ardens haec cernit torviter,
1982. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 6 |
Paragraph |
Section]
Aga furore ardens haec cernit torviter, ille 40
Dum leo mirari fortis deberet inertem
Montanum murem. Fortis te non potes ipsum
A forte ulcisci, donec non horreat iste.
Turca tot heroes occidit totque peremit,
Ast ardescentes iras non fudit in illos, 45
Cum cuncti coram cecidissent absque timore.
Semper eum timeas, qui suevit obire serenus!
Aga videns talem virtutem sensit in imo
1983. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 6 |
Paragraph |
Section]
Corde gelu vehemens, animam velut eius amaram
Scalpelli gelidi gelidum tetigisset acumen. 50
Forsitan heroes, violens quibus abstulit auras
Incassum, dolet? Haud miseretur Christiadarum
Turca ferus. Forsan nunc de cervice pavescit?
Haec potis Aga sibi negat ipsi. Forsitan illum
Non cernis: quaenam peragit fortissimus heros 55
Ad frenandam hiemem, de puncto quae rotat illo
Exiguo gelidas undas per corporis
1984. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 7 |
Paragraph |
Section]
Revera mures rodunt, sed corpore terram
Detorquent: aquila ad caelum sese unica tollit.
Ad furcam! laqueoque senem suspendite duro,
Ut sapiat, quam illi timor afferat utilitatem.
Et si Turca quis hic existat, qui quoque viles 75
Christiadas timeat, tollam sub nubila caeli
Illum, ut ibi nigris corvis stet praeda cruenta.”
Omnis in ore deest servis sonus, unguibus istam
Arripiunt praedam. “Veniam”
1985. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 7 |
Paragraph |
Section]
Et lacrimat “Veniam! veniam!” conamine vano.
Aga stat, immanis fera, firma columna silexque
Durus: et ipso auram reddente manumque movente
Occubuit ferme Durak crudelibus umbris.
“Medet”... + Vox Turcica: auxiliare. Carnifices collum iam fune ligarunt. 85
Fata senex subiit, tenuere silentia cuncti.
VIATOR NOCTUABUNDUS
Sol
1986. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 8 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Atque suum rutilum magni caput aestimat ille,
Ex auro non est et non circumdatur auro:
Conspicuum est illum non velle occumbere mortem,
Esse tamen quaedam, quae illum procedere cogant.
Estne vagans ultor, vel Turcicus explorator 105
Explorans mandrasque boum pecudesque pilosas?
Ille nec est ultor, nec Turcicus explorator,
Stipator verum Smail-agae est, Novica fidus:
Turca ferus, Montis Nigri metus ac timor instans,
1987. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 8 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Conspicuum est illum non velle occumbere mortem,
Esse tamen quaedam, quae illum procedere cogant.
Estne vagans ultor, vel Turcicus explorator 105
Explorans mandrasque boum pecudesque pilosas?
Ille nec est ultor, nec Turcicus explorator,
Stipator verum Smail-agae est, Novica fidus:
Turca ferus, Montis Nigri metus ac timor instans,
Et notus senibus puerisque; nequitur ab ipsis 110
Transferri nymphis et eo minus a pede firmo
1988. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 8 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Estne vagans ultor, vel Turcicus explorator 105
Explorans mandrasque boum pecudesque pilosas?
Ille nec est ultor, nec Turcicus explorator,
Stipator verum Smail-agae est, Novica fidus:
Turca ferus, Montis Nigri metus ac timor instans,
Et notus senibus puerisque; nequitur ab ipsis 110
Transferri nymphis et eo minus a pede firmo
Ipsius Nigrum per Montem luce diurna.
Ignivomam ballistam armo suspenderat
1989. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 9 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Vipereum nidum velat velamine tuto,
Taurea nudatis circumdat tegmina plantis
Et forti capiti nudum solitumque galerum;
Nec minimum cidaris signum observatur in illo.
Ecce tenax cidari sine cara Turca vagatur: 120
Conspicuum est illum non velle occumbere mortem,
Esse tamen quaedam, quae illum procedere cogant.
Montes Cuce ferus caute pertransiit heros,
Posthac pugnaces quoque Bjelice, denique montes
1990. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 9 |
Paragraph |
SubSect | Section]
“Te Deus adiuvet, o vigil urbis!” Tum vigil illi
Suavius: “Et felix te sors, incognite fortis! 135
Unde domo tu es? Quae bona fors te duxerat istuc?
Cur huc venisti fortis fugientibus astris?”
Turca sagax, sibi sic putat hic nunc esse necesse,
Turca sagax reddit responsa sagaciter illi:
“A me cum quaeras, tibi verum dicere cogor: 140
Notus ego sum heros ex Morača, flumine claro,
Et sane rure ex parvo, cui
1991. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 9 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Suavius: “Et felix te sors, incognite fortis! 135
Unde domo tu es? Quae bona fors te duxerat istuc?
Cur huc venisti fortis fugientibus astris?”
Turca sagax, sibi sic putat hic nunc esse necesse,
Turca sagax reddit responsa sagaciter illi:
“A me cum quaeras, tibi verum dicere cogor: 140
Notus ego sum heros ex Morača, flumine claro,
Et sane rure ex parvo, cui Tušina nomen,
In radice sedet resonantis Durmitor
1992. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 10 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Ut de corde meo possit tormenta movere.”
Et vigil haec illi prudentius ore reportat:
“Arma repone, heros ignote, caputque deinde 155
Ferre potes, quocumque trahit tua te ipsa voluptas.”
Tempore, magnificas quo Turca accesserat aedes,
Stella refugit, erat Smail-agae haec ultima stella.
AGMEN
In Cetinje, in Monte Nigro surrexerat agmen.
Exiguum
1993. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 15 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Firma fides, hanc non vertes; te frater amore 280
Prosequitur fratrem; te fidum amplectitur uxor
Fida; sit his pro actis munus tibi nobile carmen;
Estne tibi ferris opus? Affert haec tibi Turca:
En tibi, quae votis optas, sunt omnia praesto!
“Ast super omnia, quae decorant haec culmina montis, 285
Crux est, quae super haec effert se; roborat haec vos
In cruciatibus et caelo vos protegit alto.
1994. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 15 |
Paragraph |
SubSect | Section]
“Ah! si ex planitie, prospectus unde vetantur,
Et reliquae gentes hanc nullo tempore victam
Illustremque crucem de vertice Lovćen ad astra 290
Elatam aspicerent, et si innotesceret illis,
Quomodo Turca ferox constanter faucibus atris
Haud parvo glutire illam molimine tentet,
Et frustra dentes ad Montes quomodo frangat:
Non pigrarentur, dum sacra pro cruce vobis 295
Crudelissima sunt crebro tormenta ferenda,
1995. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 16 |
Paragraph |
SubSect | Section]
“Per Dominum fratres, fortes ex Montibus istis, 340
Ferra micantia ne vagina diripiatis.
Novica notus ego sum, sed mutatus ab illo,
Non contra, vero cum vobis en eo flagrans
Sanguine Turcarum hasce meas modo tingere palmas.
Turca ferus dudum rapuit mihi quaeque tenebam, 345
Dextra mihi tantum sospes fortisque remansit,
Quae posthac Montis Nigri tantummodo fiat.
Namque crucem,
1996. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 16 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Ferra micantia ne vagina diripiatis.
Novica notus ego sum, sed mutatus ab illo,
Non contra, vero cum vobis en eo flagrans
Sanguine Turcarum hasce meas modo tingere palmas.
Turca ferus dudum rapuit mihi quaeque tenebam, 345
Dextra mihi tantum sospes fortisque remansit,
Quae posthac Montis Nigri tantummodo fiat.
Namque crucem, nisi rite lavatus, non decet heros,
Haec
1997. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 17 |
Paragraph |
SubSect | Section]
“Nate, fide viva Patrem sectare Supernum,
Eius ab aeterno Natum quoque, tertium Eum, qui
Spiritus est Sanctus: viva sectare fide, tum
Haecce fides et te salvum servabit in aevum.”
Dixit et hinc unda Turcam perfudit acerbum 360
Testibus excelsis, praeruptis Montibus atque
Illorum natis, hoc agmine in alpe morante.
Tumque senex oculos tollit venerandus in altum,
Mansuetos oculos, et brachia nix velut alba,
1998. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 18 |
Paragraph |
SubSect | Section]
In caudis nudum ducunt miserabile vulgus,
Infelix vulgus manibus post terga ligatum
Funeque connexum sequitur vestigia equorum.
Care Deus, vulgus sceleris qua labe notatur?
Estne reum, quoniam Turcas lascivia mordet? 405
Estne reum, quoniam Turcas ignavia rodit?
Ergo reum cur est?... Quia vitae tempora ducit,
Et praestare nequit quae Turca requirit ab illo:
Aurea quippe talenta
1999. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 18 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Infelix vulgus manibus post terga ligatum
Funeque connexum sequitur vestigia equorum.
Care Deus, vulgus sceleris qua labe notatur?
Estne reum, quoniam Turcas lascivia mordet? 405
Estne reum, quoniam Turcas ignavia rodit?
Ergo reum cur est?... Quia vitae tempora ducit,
Et praestare nequit quae Turca requirit ab illo:
Aurea quippe talenta albescentemque placentam.
Interea Smail-aga acrem prope
2000. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 19 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Estne reum, quoniam Turcas lascivia mordet? 405
Estne reum, quoniam Turcas ignavia rodit?
Ergo reum cur est?... Quia vitae tempora ducit,
Et praestare nequit quae Turca requirit ab illo:
Aurea quippe talenta albescentemque placentam.
Interea Smail-aga acrem prope papiliones 410
Vertit equum huc illuc et in hasta coniicienda
Exercet claros oculos dextramque virilem.
2001. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 19 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Non agnum mitem, sed vero lupum icit atrocem
Et Saferi unum lumen de sede revellit, 425
Qui tunc Christiadam vinctum ducebat ad Agam.
Prosiliit virides in glebas lumen ademptum
Et rorabatur tepefacto Turca cruore.
Ut serpens stridit privatus lumine Turca,
Exarsit Smail-aga furens ut vivida flamma: 430
Dedecori tali forti est urgere tributum,
Non cumulare illud, vibrantem coniicere hastam
Et non icere
2002. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 19 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Et Saferi unum lumen de sede revellit, 425
Qui tunc Christiadam vinctum ducebat ad Agam.
Prosiliit virides in glebas lumen ademptum
Et rorabatur tepefacto Turca cruore.
Ut serpens stridit privatus lumine Turca,
Exarsit Smail-aga furens ut vivida flamma: 430
Dedecori tali forti est urgere tributum,
Non cumulare illud, vibrantem coniicere hastam
Et non icere metam, et eo magis obcaecare
Pro vulgo Turcas,
2003. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 19 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Exarsit Smail-aga furens ut vivida flamma: 430
Dedecori tali forti est urgere tributum,
Non cumulare illud, vibrantem coniicere hastam
Et non icere metam, et eo magis obcaecare
Pro vulgo Turcas, ut vulgus rideat illum.
Exarsit Smail-aga furens ut vivida flamma. 435
Eheu, care Deus, quae sunt ventura deinde,
Christiadae sceleris cum iam nunc labe notentur!
“Jašar, Omere, Chaso, Mujo, propago canina
2004. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 19 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Et celerem cursum paulo post cernis equorum, 455
Qui per molle lutum necnon per pulverem opacum
Hoc raptant sicut circa Troiam Hectora pridem,
Postquam erat a Superis ipsis iam Troia relicta.
Aga stat, immoti quoque Turcae stant oculosque
Iratos haec in spectacula tristia figunt 460
Flagrantemque cruore sitim cruciatibus atque
Sanguine Christiadarum illi depellere curant;
Et cum laetitia mens exultaverat horum,
2005. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 19 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Certatim plausu celebrarunt gaudia magna
Ad pictam effigiem, cum vulgus, turba canina, 465
In terram cecidit. Plausu aequo exultat Avernus,
Dum pugnat peccans aeterno cum cruciatu.
Turca ferox non est defectus, viribus acres
Quadrupedes iam sunt occantes hurpice vivae
Carnis agrum planum defecti, viribus isti 470
Defecti sunt et madidi sudore steterunt.
Tunc ait Aga suis:
2006. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 21 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Progenerat fontes; si offendit dextera sueta,
Serpentes atros tum dirus in artubus istis
Caeruleis pingit, sub eo dum victima languet. 485
“Eia age, surge cito, vulgus, propago canina!”
Turcarum resonat magnis clamoribus aether.
Fortior effetas compulsus verbere vires
Colligit et pedibus fractis innititur aegre;.
Debilior sicut per somnum fine carentem 490
Et detestandos clamores percipit aure
2007. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 22 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Montes et virides silvas dedit. At miserando
Vulgo? Nec crustam panis porrexerat atri,
Ut lacrimis illam perfunderet. Ast ego fallor!
Ipse Deus dederat, sed iam abstulit omnia Turca. 510
„Eia.. tributum!“ Sed vulgo nunc unde tributum?
Unde talenta dabit propriam qui non habet aedem,
Aedem tranquillam, caput in quam abstrudere possit?
Unde talenda dabit proprium qui non habet agrum,
2008. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 22 |
Paragraph |
SubSect | Section]
„Eia.. tributum!“ Sed vulgo nunc unde tributum?
Unde talenta dabit propriam qui non habet aedem,
Aedem tranquillam, caput in quam abstrudere possit?
Unde talenda dabit proprium qui non habet agrum,
Sed Turcarum agros illi sudore rigandum est? 515
Unde talenda dabit pecudes qui non habet, at cui
Sunt alienorum pecudes per saxa sequendae?
Unde talenta dabit qui non habet indumentum?
Unde talenda dabit qui non habet atrum
2009. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 23 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Vel fictis terit aurem huic rugituque leonis
Latratuque canis moriturorumque querelis. 560
Slavorum patrum censes haec esse sepulcra,
Inclita quos olim laudabat fama per orbem,
Circum quae Turcae foedati luce diurna
Nocteque concubia gradiuntur fulmineumque
Detorquent cerebrum, quis necnon quomodo flentem 565
Disperdant sobolem, ne supra sortis amicae
Relliquias fundat lacrimas
2010. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 24 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Nam video magni tibi causam haec esse doloris...
Quid? Tu fles..? Tu fles..? Haec vere somnia non sunt,
Haud dubie, minime tu propter somnia fleres.
Aestuat interea prae papilionibus ignis,
Qui curae Turcis est. Hic nova porrigit igni 580
Nutrimenta, ambas buccas hic inflat et illum,
Ut melius flagret, spiramine concitat oris;
Hic pedibusque decussatis ad humumque retortus
In longoque veru conversans arietem
2011. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 24 |
Paragraph |
SubSect | Section]
In longoque veru conversans arietem opimum
Iuxta illum sidit. Sevosus stillat et ingens 585
Ad prunas aries stridet, dum lucida flamma
Hunc leviter tangens vivaci lumine replet
Sub cidari frontem Turcae sudore fluentem.
Sat cum aries erat a Turca versatus, ab axe
Est ingens tereti devulsus depositusque 590
In mensa magno quoque cultro dilaniatus.
Non secus atque lupi silvestres esurientes
Ad
2012. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 24 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Iuxta illum sidit. Sevosus stillat et ingens 585
Ad prunas aries stridet, dum lucida flamma
Hunc leviter tangens vivaci lumine replet
Sub cidari frontem Turcae sudore fluentem.
Sat cum aries erat a Turca versatus, ab axe
Est ingens tereti devulsus depositusque 590
In mensa magno quoque cultro dilaniatus.
Non secus atque lupi silvestres esurientes
Ad mensam subito Turcae sedere paratam,
Unguibus et
2013. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 24 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Sat cum aries erat a Turca versatus, ab axe
Est ingens tereti devulsus depositusque 590
In mensa magno quoque cultro dilaniatus.
Non secus atque lupi silvestres esurientes
Ad mensam subito Turcae sedere paratam,
Unguibus et praedam coeperunt arripere illam.
Tum frustum Smail-aga velut prior arripit unum, 595
Post illum Bauk, et reliqui dein more luporum.
Iamque placentam albam, plenum quoque cuique
2014. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 25 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Exarsit rursus furians ut vivida flamma:
Dedecori tali forti est urgere tributum,
Non cumulare illud, vibrantem coniicere hastam
Et non icere metam, et eo magis obcaecare 605
Pro vulgo Turcas, ut vulgus rideat illum:
Exarsit Smail-aga furens ut vivida flamma,
Et posthinc servis: „En exuberantia carnis,
Nuda fame presso vulgo vos proiicite ossa,
Proiicite ossa, alio carnem transferte perustam, 610
2015. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 25 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Christiadas fragilis tiliae suspendite ramo!“
Interea Smail-aga sedet sub papilione
Et Bauk, astutus dux, cum illo, Mustapa, scriba 630
Fidus, et innumeri praestantes nomine Turcae.
Hic illic sub papilione venusta tapeta,
Et super illa leves culcitrae, extensa videntur,
Quae corpus blande invitant viribus audax
In luxum, mollem luxum somnumque quietum; 635
2016. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 28 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Exarsitque deinde furens ut vivida flamma:
Dedecori tali forti est urgere tributum,
Non cumulare illud, vibrantem coniicere hastam
Et non icere metam, et eo magis obcaecare 730
Pro vulgo Turcas, ut vulgus rideat illum.
Exarsit Smail-aga furens ut vivida flamma;
Ast ubi pendentes de trunco viderat heros
Inter ferra fides blandas, violentia flagrans
Sanguine repressa est aliquantum et
2017. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 31 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Iucundos fodiunt sibi nidos ungue cruento.
Flamma cruenta prius tumidas exarsit in iras
Illo in corde calens adversum ignobile vulgus, 800
Contra Christiadas viles haud quippe merentes,
Ut iuxta Turcas calefiant solis ab aestu.
Ferra, venena, capistra, truces palos gladiosque
Fervescens oleum, flammam tormentaque centum
Momento minimo tunc heros mente reponit, 805
Ut compungentis risus vestigia tollat
2018. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 31 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Cum Bauk effudit postremum pectore verbum, 815
Ut fulgur celebrum subiere haec eius inane:
Dedecori testis non est tantummodo vulgus,
Non est os, non sunt oculi tantummodo vulgo;
Percute vulgus, eho! cum vulgo percute Turcas
Et cures servare tuum spectabile nomen. 820
Interea mergit trux Aga in pectoris ima
Consilium; vultus ductus et mulcet et arcet
Et frenat, saevi sed semper flamma furoris
Acrius in vultu flagrat;
2019. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 32 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Mortiferum plumbum tristem dedit his modo finem.
„Christiadae, vulgus!“ colles clamore resultant.
Prima ex ballistis statio tum papiliones 840
Glandibus aggressa est. „Vulgus!“ clamoribus aurae
Turcarum replentur: „equum!“ conclamat et Aga.
Deinde faces statio saevas iaculata secunda est.
„Undique Christiadae! Mucrones ignivomasque
Ballistas!“ „Equum! equum confestim duc mihi, Chaso!“ 845
Ballistas
2020. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 32 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Ast illic ballistam explodit Mirko propinque…
Ac anima obscuram per noctem corporis orba,
Moesta, dolens, fortis, spoliata repente cucurrit!...
Occubuit Smail-aga, tamen contendere Turcae 855
Continuant, tantum tenebris modo tu prohiberis,
Congredientum ne mireris strenua gesta.
Prospectum tenebrae prohibent: cum a nubibus autem
Aut a ballista socii perfunditur ignis,
2021. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 33 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Congredientum ne mireris strenua gesta.
Prospectum tenebrae prohibent: cum a nubibus autem
Aut a ballista socii perfunditur ignis,
Ad captum cultri vulgus Turcaeque frequenter 860
Inveniuntur, ubi se tam distare putabant;
Et collo circum supponunt brachia dura
Ac inter se dant ferratis oscula rostris
Christiadae necnon Turcae, dum concidat unus:
Tale odium
2022. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 33 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Ad captum cultri vulgus Turcaeque frequenter 860
Inveniuntur, ubi se tam distare putabant;
Et collo circum supponunt brachia dura
Ac inter se dant ferratis oscula rostris
Christiadae necnon Turcae, dum concidat unus:
Tale odium saevum praecordia torret eorum! 865
Veste nigrae noctis cita mors induta cucurrit
Per campum necnon se mergit sanguine fuso;
Fulminis igne micant illius lumina saeva
2023. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 33 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Terribilis tonitrus strepitu nunc aethera replet: 870
„Heu mihi!“ nunc: „Medet, medet!“ nunc: „Auxiliare,
O mitis Iesu!“ Suspirat, sibilat atque
Singultat; dein nunc Turcas et Christiadas nunc
Praeripit atque sua veste horum lumina velat.
Hic auras fidus Smail-agae scriba reliquit, 875
Hic cecidit Mujo, Chasan quoque, Jašar et Omer
Et triginta alii Turcae. A morte reduxit
2024. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 33 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Singultat; dein nunc Turcas et Christiadas nunc
Praeripit atque sua veste horum lumina velat.
Hic auras fidus Smail-agae scriba reliquit, 875
Hic cecidit Mujo, Chasan quoque, Jašar et Omer
Et triginta alii Turcae. A morte reduxit
Tunc Bauk et reliquos fugientes nox latebrosa.
Ille quis est, qui iuxta Agam iacet exanimisque
Bile tumens frendet crudelis in exanimatum? 880
Novica adest notus: Chaso prostraverat illum,
2025. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 33 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Tunc Bauk et reliquos fugientes nox latebrosa.
Ille quis est, qui iuxta Agam iacet exanimisque
Bile tumens frendet crudelis in exanimatum? 880
Novica adest notus: Chaso prostraverat illum,
Cum heros incurrit per Turcas morte leonem
Iam stratum, a collo caput ut divelleret illi.
Exitiosa tubis ex saevis grando quievit,
Dein se grando furens ex aethere rupit: et agmen 885
Immisit pernox se papilionibus albis.
Nox
2026. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 34 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Mons Lovćen caput ad rutilantia sidera tollit,
Campus ad illius radicem extenditur amplus, 890
In campo domus est et in ista parvula cella,
In medio cellae valde miranda videntur:
Turca crucem furiis actus cervice salutat.
Turca stat ornatus cidari cultroque cruento,
Ignivoma necnon ballista ac ense minaci: 895
Tu trepidas, tibi ne caput a cervice revellat.
Ne timeas, frater carissime, Turca
2027. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 34 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Campus ad illius radicem extenditur amplus, 890
In campo domus est et in ista parvula cella,
In medio cellae valde miranda videntur:
Turca crucem furiis actus cervice salutat.
Turca stat ornatus cidari cultroque cruento,
Ignivoma necnon ballista ac ense minaci: 895
Tu trepidas, tibi ne caput a cervice revellat.
Ne timeas, frater carissime, Turca benignos
Et placidos mores tenet, haud te vulnere
2028. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 34 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Turca crucem furiis actus cervice salutat.
Turca stat ornatus cidari cultroque cruento,
Ignivoma necnon ballista ac ense minaci: 895
Tu trepidas, tibi ne caput a cervice revellat.
Ne timeas, frater carissime, Turca benignos
Et placidos mores tenet, haud te vulnere perdet;
Turcam humilem facile terrere est. Si pede terram
Percutis, ille manus clemens utrasque decussat 900
Et caput inclinat, dextram sensim evehit ante os
2029. Mažuranić, Ivan. Mors Smail-Agae Čengić [page 34 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Ignivoma necnon ballista ac ense minaci: 895
Tu trepidas, tibi ne caput a cervice revellat.
Ne timeas, frater carissime, Turca benignos
Et placidos mores tenet, haud te vulnere perdet;
Turcam humilem facile terrere est. Si pede terram
Percutis, ille manus clemens utrasque decussat 900
Et caput inclinat, dextram sensim evehit ante os
Et suspendit eam postremo fronte remissa.
Nunc accede; dehinc, frater,
2030. Jurić, Šime. Praefatio in Iugoslaviae... [page va |
Paragraph |
Section]
2031. Jurić, Šime. Praefatio in Iugoslaviae... [page vb |
Paragraph |
Section]
Bibliographia locorum inventorum
Adam Parižanin (floruit 1059) [1059], Tres hymni perantiqui de Laudibus S. Domnii, versio electronica (, Split), 394 versus, verborum 4195, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - hymnus] [word count] [adamushymnidomnii].
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.